Projekt Założeń Do Planu Zaopatrzenia W Ciepło, Energię Elektryczna I Paliwa Gazowe - GRODZISK MAZ 20190823

PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO
PLANU ZAOPATRZENIA
W CIEPŁO, ENERGIĘ
ELEKTRYCZNĄ I PALIWA
GAZOWE
DLA GMINY GRODZISK MAZOWIECKI Warszawa
NA LATA 2019-2035 maj 2019
Zespół projektantów
dr inż. Arkadiusz Węglarz
mgr inż. Antonina Kaniszewska
mgr inż. Anna Wierzchołowska-Dziedzic
mgr inż. Agata Skrzypek
mgr inż. Dorota Ruiz-Kuszner
inż. Michał Jarosiński
Monika Pomykała
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2019-2035
2
Spis treści
I. WPROWADZENIE
1. Podstawa opracowania i zakres dokumentu ....................................................................... 5
2. Polityka energetyczna, planowanie energetyczne ............................................................... 8
2.1. Polityka energetyczna ................................................................................................ 8
2.2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym – rola założeń w systemie planowania
energetycznego ............................................................................................................. 11
3. Charakterystyka gminy Grodzisk Mazowiecki ..................................................................... 14
3.1. Charakterystyka gminy i tło sytuacyjne ......................................................................... 14
3.2. Ludność i zasoby mieszkaniowe ................................................................................... 17
3.3. Warunki klimatyczne ................................................................................................ 28
3.4. Podział na jednostki bilansowe .................................................................................... 29
3.5. Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych ............................................. 29
II. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO ZAOPATRZENIA GMINY W NOŚNIKI ENERGII – BILANS
ZAPOTRZEBOWANIA CIEPŁA, ENERGII ELEKTRYCZNEJ I PALIWA GAZOWEGO, ŹRÓDŁA
I DYSTRYBUCJA
4. Zaopatrzenie gminy w ciepło ......................................................................................... 33
4.1. Źródła systemowe .................................................................................................... 33
4.2. Kotłownie lokalne .................................................................................................... 37
4.3. Źródła indywidualne – niska emisja............................................................................... 40
4.4. Charakterystyka systemu ciepłowniczego ...................................................................... 41
4.5. Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego ................................... 41
4.6. Ocena stanu istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło .................................................. 44
5. System elektroenergetyczny ......................................................................................... 46
5.1. System zasilania gminy .............................................................................................. 46
5.1.1. Źródła ................................................................................................................. 46
5.1.2. Linie NN i stacje transformatorowe............................................................................ 46
5.1.3. Linie WN i stacje transformatorowe ........................................................................... 46
5.1.4. Linie SN i stacje transformatorowe ............................................................................ 46
5.2. Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej ........................................................................ 48
5.3. Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych .............................................................. 49
5.4. Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną ............................................................ 49
6. System zaopatrzenia w gaz ziemny ................................................................................. 50
6.1. Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw ........................................................... 50
6.2. Charakterystyka systemu gazowniczego ........................................................................ 50
6.3. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu ..................................................................... 51
6.4. Plany rozwoju przedsiębiorstw gazowniczych ................................................................. 53
6.5. Ocena stanu systemu gazowniczego ............................................................................. 53
7. Ocena stanu aktualnego ............................................................................................... 55
III. ANALIZY, PROGNOZY, PROPOZYCJE WARIANTOWE
8. Analiza kierunków rozwoju gminy - przewidywane zmiany zapotrzebowania na nośniki energii .... 56
8.1. Wprowadzenie, metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe ........................................................................................................................ 56
8.2. Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii ................ 57
8.2.1. Prognoza demograficzna ......................................................................................... 57
8.2.2. Rozwój zabudowy mieszkaniowej.............................................................................. 58
8.2.3. Rozwój terenów inwestycyjnych - strefa usług i aktywności gospodarczej .......................... 61
8.3. Potrzeby energetyczne dla gminy Grodzisk Mazowiecki w latach 2022, 2030 i 2035 ................ 61
8.4. Prognoza zmian zapotrzebowania na ciepło ................................................................... 63

3
8.5. Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną ................................................. 63
8.6. Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny............................................................. 64
8.7. Scenariusze zaopatrzenia obszaru gminy w nośniki energii ................................................ 64
9. Ocena bezpieczeństwa energetycznego zaopatrzenia gminy w nośniki energii .......................... 67
9.1. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w ciepło............................................... 67
9.2. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w energię elektryczną ............................ 67
9.3. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w gaz ziemny ........................................ 69
10. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych –
środki poprawy efektywności energetycznej ........................................................................ 70
10.1. Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji ......................................................... 70
10.2. Kierunki działań racjonalizacyjnych............................................................................ 73
10.3. Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków, stymulowanie rozwoju
budownictwa energooszczędnego ...................................................................................... 77
10.4. Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym ......................................... 79
10.5. Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej ........................................................... 86
10.6. Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych ................................................................. 89
10.7. Propozycja działań organizacyjnych w Urzędzie Miejskim – energetyk miejski...................... 91
10.8. Założenia programu zmniejszenia kosztów energii w obiektach gminnych – zasady i metody
budowy programu .......................................................................................................... 93
11. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii ................................. 97
11.1. Możliwości wykorzystania wysokosprawnej kogeneracji .................................................. 97
11.2. Możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej ze źródeł przemysłowych .................... 97
11.3. Możliwości wykorzystania zasobów energii odpadowej .................................................... 97
11.4. Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminie ............................. 99
12. Analiza potencjału rozwoju klastra energii na terenie Gminy i okolic .................................. 109
12.1. Warunki do tworzenia klastra energii ........................................................................ 109
12.2. Kierunki rozwoju klastra energii .............................................................................. 110
13. Zakres współpracy z gminami sąsiednimi ...................................................................... 111
13.1. Metodyka działań związanych z określeniem zakresu współpracy .................................... 111
13.2. Zakres współpracy – stan istniejący .......................................................................... 111
13.3. Możliwe przyszłe kierunki współpracy ....................................................................... 112
14. Wnioski i zalecenia .................................................................................................. 113
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik nr 1 - Korespondencja dotycząca współpracy pomiędzy gminami

Załącznik nr 2 - Mapa systemów energetycznych

4
I. WPROWADZENIE
1. Podstawa opracowania i zakres dokumentu

Podstawę opracowania „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa
gazowe dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2019-2035” stanowią ustalenia określone w umowie
nr ZP.2600.16.2019 z dnia 20 marca 2019 r. zawartej pomiędzy:
 Gminą Grodzisk Mazowiecki z siedzibą w Grodzisku Mazowieckim (05-825) przy ul. T. Kościuszki
32A
 a firmą Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. z siedzibą w Warszawie (00-697) przy
Al. Jerozolimskich 65/79.
Dokument stanowi aktualizację dokumentu pn. „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w energię
elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2014-2030” uchwalonego przez Radę
Miejską w Grodzisku Mazowieckim w dniu 30 kwietnia 2014 roku (uchwała nr 720/2014).
Został on wykonany w oparciu o uzgodnienia z Zamawiającym, aktualne informacje i uzgodnienia uzyskane

od przedsiębiorstw energetycznych i jednostek gminy, gmin sąsiednich jak również na podstawie
przeprowadzonej akcji ankietowej z dużymi podmiotami gospodarczymi, których działalność w sposób
pośredni lub bezpośredni związana jest z wytworzeniem i/lub dystrybucją nośników energii zarówno dla
potrzeb własnych, jak i odbiorców zewnętrznych.
Zakres rzeczowy niniejszego opracowania jest zgodny z polityką energetyczną państwa, miejscowymi
planami zagospodarowania przestrzennego, zasadami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, zasadami współczesnej wiedzy technicznej, obowiązującymi
przepisami prawa, normami przyjętymi dla tego typu dokumentów oraz zgodnie z opisem przedmiotu
zamówienia.
Opracowanie zostało wykonane zgodnie z:

 ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz. U. 2019, poz. 506
z późn. zm.),
 ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. 2019, poz. 755
z późn. zm),
 ustawą z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (tekst jednolity Dz. U. 2019, poz. 545
z późn. zm.),
 ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. 2018, poz. 799
z późn. zm.),
 ustawą z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst
jednolity Dz. U. 2018, poz. 2081 z późn. zm.),
 ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity
Dz. U. 2018, poz. 1945 z późn. zm.),
 ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. 2018, poz. 1202 z późn.
zm.),
 ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (tekst jednolity
Dz. U. 2018, poz. 966 z późn. zm.),

5
 ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity
Dz. U. 2018, poz. 798 z późn. zm.),
 przepisami wykonawczymi do ww. ustaw,
 innymi obowiązującymi przepisami szczegółowymi,
 uwarunkowaniami wynikającymi z obecnego i planowanego zagospodarowania przestrzennego.
Celem niniejszego opracowania projektu aktualizacji założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2019-2035 jest:
 ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy
Grodzisk Mazowiecki,
 identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju przestrzennego gminy,
 identyfikacja potrzeb energetycznych istniejącej i planowanej zabudowy,
 określenie niezbędnych działań dla zapewnienia pokrycia zapotrzebowania na energię,
 wytyczenie przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw
gazowych w gminie,
 określenie możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii,
z uwzględnieniem OZE i wysokosprawnej kogeneracji,
 określenie możliwości stosowania środków poprawy efektywności energetycznej w rozumieniu
ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej,
 określenie zakresu współpracy z innymi gminami,
 wytyczenie kierunków działań gminy dla osiągnięcia optymalnego wyniku przy realizacji założeń
do planu zaopatrzenia dla gminy.
Dokumentami planistycznymi, których założenia i ustalenia uwzględniono w niniejszym opracowaniu, są:

 Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Grodzisk
Mazowiecki (uchwała nr 588/2010 z dnia 3 marca 2010 r., zmieniona uchwałą Nr 337/2012 Rady
Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim z dnia 22 maja 2012 roku),
 obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gminy Grodzisk Mazowiecki.
Natomiast dokumentami strategicznymi, których zapisy poddano analizie w celu wykonania

przedmiotowego opracowania, są:
 Strategia rozwoju gminy Grodzisk Mazowiecki w latach 2014-2024 (załącznik do Uchwały
nr 692/2014 Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim z dnia 26 lutego 2014 r.),
 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grodzisk Mazowiecki 2005-2008 (załącznik do Uchwały nr 382/2005
Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim z dnia 9 lutego 2005 r.),
 Program Ochrony Środowiska dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2014-2018 z perspektywą do
roku 2022,
 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Grodzisk Mazowiecki do 2020 r. (aktualizacja)
(załącznik do uchwały nr 314/2016 Rady Miejskiej w Grodzisku Mazowieckim,
 Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2014-2020 (aktualizacja),
zatwierdzony Uchwałą Nr 465/2017 z dnia 25.01.2017
Dodatkowo uwzględniono zapisy ujęte w dokumentach planistycznych i strategicznych na poziomie

krajowym i regionalnym, a mianowicie:
 Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (dokument przyjęty przez Radę Ministrów
dnia 13 grudnia 2011 r.),
Projekt Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030,
 Strategię Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2030 (Załącznik do Uchwały nr 158/13
Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 28 października 2013 r.),
 Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2014-2020/wersja 3.0/
zatwierdzona 18.12.2018,

6
 Wojewódzki Plan gospodarki odpadami dla województwa Mazowieckiego na lata 2016-2021
z uwzględnieniem lat 2022-2027 zatwierdzony dnia 15 listopada 2015 przez Zarząd Województwa
Mazowieckiego
Przedmiotowy dokument wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia uzyskane od

przedsiębiorstw energetycznych i jednostek gminy, jak również na podstawie przeprowadzonej akcji
ankietowej z dużymi podmiotami gospodarczymi, których działalność w sposób pośredni lub bezpośredni
związana jest z wytwarzaniem i/lub dystrybucją nośników energii zarówno dla potrzeb własnych, jak
i odbiorców zewnętrznych. Dotyczy to również dużych odbiorców nośników energii.
Dane i informacje zawarte w niniejszym opracowaniu, przedstawiają stan na 31 grudnia 2018 r., natomiast
prognozy rozwoju opracowano do 2035 r.

7
2. Polityka energetyczna, planowanie energetyczne
2.1. Polityka energetyczna
Tabela 1 Powiązania dokumentów z projektem założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe
Elementy spójne z dokumentem założeń do planu zaopatrzenia w ciepło,
Szczebel Dokument
energie elektryczną i paliwa gazowe
Dyrektywa Parlamentu
Europejskiego i Rady 2018/2002  ograniczenie zapotrzebowania na energię w wytwarzaniu, przesyle
w sprawie efektywności i dystrybucji oraz końcowym zużycia energii.
energetycznej
 promowanie bezpieczeństwa dostaw energii, zrównoważonej energii po

Dyrektywa Parlamentu
przystępnych cenach,
Europejskiego i Rady (UE)
 promowanie rozwoju technologicznego i innowacji, a także wiodącej
2018/2001 w sprawie
pozycji technologicznej i przemysłowej, przy jednoczesnym zapewnieniu
promowania stosowania energii
korzyści środowiskowych, społecznych i zdrowotnych, jak również
ze źródeł odnawialnych
stworzeniu znaczących możliwości zatrudnienia i rozwoju regionalnego.
 przeciwdziałanie zmianom klimatycznym,

Europejska Polityka  wspieranie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego,
Energetyczna  zapewnienie odbiorcom bezpieczeństwa dostaw energii przez
dywersyfikację źródeł i dróg dostaw.
 ograniczenie o co najmniej 40 proc. emisji gazów cieplarnianych,

Ramy polityki w zakresie  zapewnienie co najmniej 27-procentowego udziału energii ze źródeł
klimatu i energii do roku 2030 odnawialnych w całkowitym zużyciu energii,
 zwiększenie o co najmniej 27 proc. efektywności energetycznej.
 usprawnienie systemu zapobiegania zanieczyszczeniom przemysłowym

Unijny Dyrektywa Parlamentu
i ich kontrola,
Europejskiego i Rady
 poprawa stanu środowiska na skutek zmniejszenia emisji przemysłowych,
2010/75/UE (tzw. Dyrektywa
IED)  zasady mające na celu zapobieganie emisjom do powietrza, wody i ziemi
lub ich redukcję oraz zapobieganie wytwarzaniu odpadów.
 przeciwdziałanie zmianom klimatycznym,

Dyrektywa Parlamentu  zmniejszanie emisji gazów cieplarnianych w sposób opłacalny,
Europejskiego i Rady  wprowadzenie zasad handlu uprawnieniami do emisji gazów
2009/29/WE (tzw. Dyrektywa cieplarnianych,
ETS)  ustanowienie aukcji jako podstawowej metody rozdziału uprawnień do
emisji.
 zdefiniowanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza,

 ocena jakości powietrza w państwach członkowskich na podstawie
wspólnych metod i kryteriów,
 uzyskiwanie informacji na temat jakości powietrza, pomocnych w walce
Dyrektywa Parlamentu z zanieczyszczeniami powietrza oraz w monitorowaniu trendów i poprawy
Europejskiego i Rady stanu powietrza wynikających z realizacji środków krajowych
2008/50/WE (tzw. Dyrektywa i wspólnotowych,
CAFE)  zapewnienie udostępniania społeczeństwu informacji na temat jakości
powietrza,
 utrzymanie jakości powietrza na odpowiednim poziomie,
 propagowanie ścisłej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi
w zakresie ograniczania zanieczyszczenia powietrza.
Polityka Energetyczna Polski do  wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,

2030 roku (z uwzgl. Projektu  postęp w zakresie wzrostu efektywności energetycznej,
Krajowy
Polityki Energetycznej Polski do  zwiększenie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii,
roku 2040)  ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko.

8
Szczebel Dokument
 przyjęte oraz planowane środki poprawy efektywności energetycznej,

wyznaczające kierunki działań w zakresie poprawy efektywności
energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, które są kluczowe
Krajowy Plan Działań dotyczący
z punktu widzenia osiągnięcia krajowego celu w zakresie gospodarowania
efektywności energetycznej dla
energią,
Polski 2017
 działania służące osiągnięciu ogólnego celu w zakresie efektywności
energetycznej, rozumianego jako 20% oszczędności w zużyciu energii
pierwotnej w Unii Europejskiej do roku 2020.
 tworzenie warunków równomiernego rozwoju poza dużymi miastami,

Koncepcja Przestrzennego  rozwój infrastruktury transportowej,
Zagospodarowania Kraju 2030  rozwój praktyki planowania energetycznego w oparciu o aspekty
przestrzenne i planowanie strategiczne jednostki.
 wykorzystanie surowców energetycznych pokrywających zapotrzebowanie

Krajowy plan działania w na danym terenie z uwzględnieniem zrównoważonego rozwoju,
zakresie energii ze źródeł  promocja wykorzystania energii z OZE,
odnawialnych  wzrost udziału energii ze źródeł odnawialnych w ostatecznym zużyciu
energii oraz poprawa jakości powietrza.
 zasady i warunki wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii

i wynikające z ich posiadania korzyści,
Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r.  wspieranie efektywniejszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii
o odnawialnych źródłach energii (OZE), wypełnienia zobowiązań międzynarodowych, a także zwiększenia
wykorzystania produktów ubocznych z rolnictwa i przemysłu
wykorzystującego surowce rolnicze do celów energetycznych.
 ograniczenie zanieczyszczeń i hałasu powodowanych przez transport

drogowy oraz poprawa stanu powietrza,
 wsparcie rozwoju elektromobilności i popularyzacji paliw alternatywnych,
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018  wsparcie przedsiębiorców budujących infrastrukturę do ładowania
r. o elektromobilności pojazdów elektrycznych i do tankowania paliw alternatywnych,
i paliwach alternatywnych  wsparcie producentów ekologicznych środków transportu,
 wsparcie samorządów inwestujących w czysty transport publiczny,
 wsparcie podmiotów planujących zakup nowych zeroemisyjnych
pojazdów.
 wsparcie rozwoju kogeneracji i ciepła systemowego, inwestycji w nowe

Ustawa z 14 grudnia 2018 r.
źródła kogeneracyjne oraz modernizacji istniejących źródeł,
o promowaniu energii
 jednoczesne zapewnienie bezpieczeństwa dostaw ciepła i energii
elektrycznej i wysokosprawnej
elektrycznej oraz poprawa efektywności wykorzystania nośników energii
kogeneracji
poprzez rozwój wysokosprawnej kogeneracji.
 wskazanie odpowiednich kierunków i zakresów działań gwarantujących

bezpieczeństwo energetyczne oraz wysoką jakość środowiska,
Strategia „Bezpieczeństwo
 wzrost znaczenia odnawialnych źródeł energii,
Energetyczne i Środowisko –
 poprawa efektywności energetycznej,
perspektywa do 2020 r.”
 racjonalne gospodarowanie odpadami, w tym ich wykorzystanie na cele
energetyczne.
 nakłada na gminy obowiązek realizowania zadań własnych w zakresie

zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe do których
należy planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię
Ustawa z dnia 10 kwietnia
elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy zgodnie z miejscowym
1997r.- Prawo Energetyczne
planem zagospodarowania przestrzennego lub z kierunkami rozwoju
gminy zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy.
 zwiększenie oszczędności energii przez odbiorcę końcowego,

Ustawa z dnia 20 maja 2016 r.  zwiększenie oszczędności energii na potrzeby własne urządzeń,
o efektywności energetycznej  zmniejszenie strat energii elektrycznej, ciepła lub gazu ziemnego
w przesyle lub dystrybucji.

9
Szczebel Dokument
 wsparcie regionów w jak najlepszym diagnozowaniu i wykorzystaniu

potencjałów rozwojowych poszczególnych obszarów,
Projekt Krajowej Strategii  rozwój terytorialnie zrównoważony oznaczający wzmacnianie
Rozwoju Regionalnego 2030 potencjałów i czynników rozwoju,
 wyrównywanie poziomu życia i szans rozwojowych mieszkańców miast
średnich.
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r.  zobowiązanie gmin do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło,
o samorządzie gminnym energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim terenie
 obowiązek nałożony na gminy w sprawie realizowania zadań własnych w

Ustawa z dnia 27 kwietnia
zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe
2001 r. Prawo Ochrony
zgodnie z odpowiednim programem ochrony powietrza przyjętym na
Środowiska
podstawie art. 91 ustawy Prawo ochrony środowiska
Ustawa z dnia 3 października

2008 r. o udostępnieniu
 udostępnianie informacji o przewidywanym zakresie dostarczania paliw
informacji o środowisku i jego
gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, przedsięwzięciach w zakresie
ochronie, udziale społeczeństwa
modernizacji, rozbudowy albo budowy sieci oraz ewentualnych nowych
w ochronie środowiska oraz
źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła
o ocenach oddziaływania na
środowisko
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r.

 skoordynowanie założeń do projektu planu zaopatrzenia z miejscowym
o planowaniu i
planem zagospodarowania przestrzennego lub studium uwarunkowań
zagospodarowaniu
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
przestrzennym
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.

 standard energetyczny budynków istniejących i planowanych
Prawo Budowlane
Ustawa z dnia 21 listopada 2008  propagowanie realizowania przez gminy przedsięwzięć niskoemisyjnych
r. o wspieraniu w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń i poprawy jakości powietrza
termomodernizacji i remontów w gminie
 zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości

 wprowadzenie zrównoważonej gospodarki odpadami
Strategia Rozwoju  zidentyfikowanie istniejących i potencjalnych barier rozwoju oraz
Województwa Mazowieckiego wyznaczenie kierunków działania w obszarze regionalnej polityki rozwoju
do roku 2030 energetyki odnawialnej
 edukacja obywatelska w zakresie ochrony środowiska oraz kształtowanie
i promocja postaw ekologicznych
Regionalny Wojewódzki Plan gospodarki
 prowadzenie edukacji ekologicznej
odpadami dla województwa
 wykorzystanie odpadów w celach energetycznych
Mazowieckiego na lata 2016-
2021 z uwzględnieniem lat  organizacja systemu gospodarki zgodnego z zasadą zrównoważonego
2022-2027 rozwoju
Regionalny Program Operacyjny

 stymulowanie rozwoju regionu przy wzmocnieniu spójności społecznej,
Województwa Mazowieckiego
gospodarczej i przestrzennej
na lata 2014 – 2020
 poprawa jakości powietrza oraz stanu środowiska naturalnego

 zwiększenie zastosowania odnawialnych źródeł energii w budynkach
Plan Gospodarki Niskoemisyjnej
mieszkalnych
dla Gminy Grodzisk Mazowiecki
 wsparcie rozwoju Gminy
do 2020 r.
 edukacja ekologiczna, kształtowanie i promocja postaw w zakresie
Lokalny ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa publicznego
 poprawa stanu środowiska naturalnego

Strategia rozwoju gminy  promowanie działań z zakresu efektywności energetycznej, odnawialnych
Grodzisk Mazowiecki na lata źródeł energii
2014-2024  edukacja ekologiczna i propagowanie działań ekologicznych wśród
mieszkańców

10
Szczebel Dokument
 działania zmierzające do naprawy zdegradowanego środowiska, poprawa

Lokalny Program Rewitalizacji
stanu środowiska
Gminy Grodzisk Mazowiecki na
 działania informacyjno-edukacyjne w zakresie ochrony środowiska i/lub
lata 2014-2020
przeciwdziałania negatywnym zmianom klimatu
 działania zmierzające do poprawy i uporządkowania zarządzania

Program Ochrony Środowiska środowiskiem na terenie powiatu
dla gminy Grodzisk Mazowiecki  działania zmierzające do poprawy jakości życia mieszkańców powiatu
na lata 2014-2018 z  działania zmierzające do poprawy jakości środowiska naturalnego
perspektywą do roku 2022 powiatu
 działania zmierzające do zrównoważonego rozwoju powiatu
Studium Uwarunkowań
 uwzględnienie aspektów zrównoważonego rozwoju w tworzeniu planów
i Kierunków Zagospodarowania
zagospodarowania przestrzennego gminy
Przestrzennego Gminy Grodzisk
 zagospodarowanie obszaru zgodnie z ochroną krajobrazu naturalnego
Mazowiecki- 2018
Miejscowe Plany
 uwzględnienie w planach miejscowych zaleceń dotyczących stosowanych
Zagospodarowania
paliw w lokalnych źródłach ciepła
Przestrzennego
Źródło: opracowanie własne KAPE SA
2.2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym – rola założeń

w systemie planowania energetycznego
Szczególną rolę w planowaniu energetycznym prawo przypisuje samorządom gminnym poprzez
zobowiązanie ich do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
na swoim terenie. Zgodnie z art. 7 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity
Dz. U. 2019, poz. 506 z późn. zm.), obowiązkiem gminy jest zapewnienie zaspokojenia zbiorowych potrzeb
jej mieszkańców. Wśród zadań własnych gminy wymienia się w szczególności sprawy: wodociągów
i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości
i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia
w energię elektryczną i cieplną oraz gaz.
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. 2019, poz.755 z późn. zm.)
w art. 18 wskazuje na sposób wywiązywania się gminy z obowiązków nałożonych na nią przez Ustawę
o samorządzie gminnym. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło
i paliwa gazowe należy:
 planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze
gminy,
 planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy,
 finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy
 planowanie i organizacja działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję
rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy
 ocena potencjału wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji oraz
efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych lub chłodniczych na obszarze gminy.
Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych:

 założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,
 plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
Dokumenty te powinny być zgodne z założeniami polityki energetycznej państwa, miejscowymi planami
zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, a także spełniać wymogi ochrony środowiska.
11
Zgodnie z art. 19 Ustawy Prawo energetyczne projekt założeń do planu zaopatrzenia jest opracowywany
przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a następnie podlega opiniowaniu przez samorząd
województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką
energetyczną państwa. Projekt założeń przed uchwaleniem przez Radę Gminy winien podlegać wyłożeniu
do publicznego wglądu. Projekt założeń jest opracowywany we współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami
energetycznymi, które są zobowiązane (zgodnie z art. 16 i 19 Prawa energetycznego) do bezpłatnego
udostępnienia swoich planów rozwoju. Dokumenty te obejmują zgodnie z prawem plan działań w zakresie
obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe, energię elektryczną lub ciepło. Plany,
o których mowa w ust. 1, art. 16, obejmują w szczególności: przewidywany zakres dostarczania paliw
gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy albo
budowy sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła, w tym
OZE. Projekt założeń powinien być aktualizowany co 3 lata.
Poglądowy schemat procedur tworzenia dokumentów lokalnego planowania wynikający z Prawa

energetycznego, z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z wymogu udziału społeczeństwa
w opracowywaniu dokumentów (wg ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko), przedstawia
Rysunek 1.

12
Rysunek 1 Proces planowania energetycznego na szczeblu lokalnym
Założenia do planu zaopatrzenia… Plan rozwoju przedsiębiorstwa energetycznego
Wój t, Burmistrz, Prezydent opracow uj e Przedsiębiorstw o energetyczne opracowuje plan
proj ekt „Założeń…” (art. 19 ust.1) rozw oj u (art. 16 ust.1)
Zakres planu rozwoju: (art. 16 ust. 3)

 przewidywany zakres dostarczania paliw gazowych, energii
Zakres projektu „Założeń…”:(art. 19 ust. 3) elektrycznej lub ciepła,
 ocena stanu aktualnego zaopatrzenia gminy w energię,  przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy lub budowy
 identyfikacja przewidywanych możliwości rozwoju Gminy na 15 lat, sieci oraz ewentualnych nowych źródeł paliw gazowych, energii
 potrzeby energetyczne istniejącej i planowanej zabudowy na 15 lat, elektrycznej lub ciepła w tym źródeł odnawialnych
 niezbędne działania dla zapewnieni a pokrycia zapotrzebowania,
 analiza przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie energii,
 określenie możliwości wykorzystania lo kalnych zasobów paliw i energii w tym OZE,
 określenie możliwość stosowania środków poprawy efektywności energetyc znej w Przedsiębiorstwa energety czne udostępniają nieodpłatnie
rozumieniu ustawy z dn. 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej, swoje plany rozwoju w zakresie doty czący m terenu tej gminy
 określenie zakresu współpracy z innymi gminami, oraz propozy cje niezbędne do opracowania projektu założeń
 określenie zasad aktualizacji i wdrażania „Założeń…” (art. 19 ust. 4)
Art. 7 ust 4 i ust 5

Projekt „Założeń…” przy jęty przez
Przedsiębiorstwa energety czne (…) są zobowiązane
Wójta, Burmistrza, Prezy denta (art.
zapewnić realizację i f inansowanie budowy i rozbudowy sieci,
19 ust. 1)
w ty m na potrzeby przy łączeń podmiotów ubiegający ch się o
przy łączenie na warunkach określony ch
w art. 9 i 46 oraz w „Założeniach…”
Procedura SOOS Samorząd wojewódzki Wy łożenie do

(ustawa o udostępnianiu… (art. 19 ust.5) opiniuje publicznego
Dział IV) w zakresie współpracy wglądu Plan Rozwoju Przedsiębiorstwa Energety cznego –
z inny m i gminami oraz (art. 19 ust. 6) na min. 3 lata; Operator Sy stemu Elektroenergetycznego –
zgodności z polity ką na min. 3 lata (art. 16 ust. 2)
energety czną państwa
Prezes URE Zarząd Województwa

(art. 16 ust. 6) opiniowanie
Uzgadnia w zakresie przedsiębiorstw (art. 23 ust. 3 i 4)
elektroenergety czny ch i gazowniczy ch
Rada Gminy Zgodnie z ustawą

uchwała plan rozwoju
podlega aktualizacji
Zgodnie z ustawą co 3 lata
aktualizacja
co 3 lata
„Założenia do planu…” „Plan Rozwoju Przedsiębiorstwa

(art. 19 ust. 8) Energetycznego”
Plan zaopatrzenia Realizacja inwestycji
Wójt, Burmistrz,
Prezydent bada czy TAK Realizacja inwesty cji ujęty ch w Planach Rozwoju
Plany Rozwojowe
Działania ujęte w uzgodniony m Planie rozwoju stanowią
Przedsiębiorstw
podstawę do ujęcia ich kosztów w tary f ie przedsiębiorstwa
zapewniają realizację
„Założeń…”
NIE
Wójt, Burmistrz, Prezydent opracowuje i przyjmuje projekt Realizacja inwesty cji ujęty ch w Planie Zaopatrzenia
„Planu zaopatrzenia…” Inwesty cje i działania ujęte w Planie zaopatrzenia stanowią
(art. 20 ust. 1) podstawę do ujęcia ich kosztów w budżecie Gminy
Samorząd Województwa
Procedura SOOS (art. 17) bada zgodność z polity ką
(ustawa o udostępnianiu… Dział IV) energety czną państwa
Rada Gminy „Plan zaopatrzenia…”

uchwała (art. 20 ust. 4)
Źródło: „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk Mazowiecki na
lata 2014- 2030”

13
3. Charakterystyka gminy Grodzisk Mazowiecki
3.1. Charakterystyka gminy i tło sytuacyjne
Gmina Grodzisk Mazowiecki leży w centralnej Polsce, blisko głównych szlaków komunikacyjnych kraju
i liczących się centrów ekonomicznych. Usytuowanie gminy (Rysunek 2) zapewnia szybkie połączenie
z rynkiem stołecznym (30 km do centrum Warszawy) oraz daje możliwość łatwego dojazdu do Łodzi,
Katowic, Krakowa, Poznania i Gdańska. Najistotniejsze znaczenie dla rozwoju miasta ma poprowadzenie
przez teren gminy autostrady A2 Berlin - Moskwa.
Rysunek 2 Usytuowanie gminy Grodzisk Mazowiecki na tle Polski
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim
Gmina Grodzisk Mazowiecki jest gminą miejsko – wiejską położoną w zachodniej części województwa
mazowieckiego, w powiecie grodziskim. Centralną częścią gminy jest miasto Grodzisk Mazowiecki
otoczone przez 35 wsi (Rysunek 3):
 od północy: Adamów, Chlebnia, Chrzanów Duży, Chrzanów Mały, Izdebno Kościelne, Izdebno
Nowe, Nowe Kłudno, Kłudno Stare, Kłudzienko, Natolin, Tłuste, Zabłotnia, Żuków;
 od zachodu: Kozerki, Nowe Kozery, Kozery Stare, Kraśnicza Wola; Wólka Grodziska;
 od południa: Adamowizna, Czarny Las, Janinów, Kady, Kałęczyn, Książenice, Makówka, Marynin,
Mościska, Odrano-Wola, Opypy, Radonie, Szczęsne, Urszulin, Wężyk, Władków, Zapole.

14
Rysunek 3 Gmina Grodzisk Mazowiecki wraz z sąsiadującymi gminami
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim

15
Gmina Grodzisk Mazowiecki graniczy:
 od północy z gminami: Błonie i Brwinów,
 od wschodu z gminami: Milanówek i Nadarzyn;
 od południa z gminami: Żabia Wola i Radziejowice;
 od zachodu z gminami: Jaktorów i Baranów.
Grodzisk Mazowiecki pełni funkcję miasta powiatowego. W skład powiatu wchodzą:

 gmina miejsko-wiejska Grodzisk Mazowiecki,
 gmina miejska Milanówek,
 gmina miejska Podkowa Leśna,
 gmina wiejska Baranów,
 gmina wiejska Jaktorów,
 gmina wiejska Żabia Wola.
Powierzchnia gminy wg stanu na dzień 31.12.2018 r. wynosi 107 km2 (10 740 ha), w tym miasto Grodzisk
Mazowiecki - 14 km2. Tereny zabudowane gminy zajmują 16% jej powierzchni. Największy udział mają
tereny rolne – 72%. Grunty leśne stanowią jedynie 9%. Około 1% powierzchni pokrywają wody
powierzchniowe, na które składają się naturalne cieki i zbiorniki wodne oraz zbiorniki sztuczne
(retencyjne i hodowlane). Pozostałe 2% stanowią inne powierzchnie.
Atutem Grodziska jest czytelny układ przestrzenny. Linia kolejowa dzieli miasto i gminę na dwie strefy
różniące się typem zabudowy i przeznaczeniem gruntów:
 po północnej stronie torów w granicach miasta znajduje się dzielnica przemysłowa, natomiast
dalej na północ przeważają grunty rolne,
 południowa część miasta i gminy przeznaczona jest pod rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz
w celu zachowania malowniczego, typowo mazowieckiego krajobrazu, 1506 ha południowej części
gminy zostało włączone w skład Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Teren wiejski charakteryzuje się przeważającym udziałem powierzchni rolnych z zabudową ulicową
w północnej części gminy oraz terenów rolnych z rozwijającą się zabudową mieszkaniową jednorodzinną,
a także występowaniem terenów leśnych na południu gminy. Na terenach wsi Natolin powstała Specjalna
Strefa Ekonomiczna (ok. 150 ha). Omawiany obszar gminy podlega znacznym tendencjom urbanizowania,
z uwagi na niewielką odległość od Warszawy (40 km). W szczególności południowa część gminy Grodzisk
Mazowiecki, dzięki występowaniu terenów leśnych oraz zadrzewień w dolinach cieków: Rokitnicy,
Rokicianki i Mrowny, jest atrakcyjnym obszarem rozwoju zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,
cieszącym się obecnie dużym zainteresowaniem inwestorów.
W przeszłości Grodzisk Mazowiecki był podwarszawskim uzdrowiskiem, czego ślady można znaleźć
w architekturze ulic położonych w centrum miasta. Obecnie miasto pełni rolę lokalnego centrum
przemysłowego w aglomeracji warszawskiej (duże zakłady farmaceutyczne, mleczarnia, fabryka aparatury
kontrolno-pomiarowej), usługowego (duże magazyny firm handlowych i przemysłowych),
administracyjnego i edukacyjnego.
Obecnie ponad 93% mieszkańców gminy korzysta z sieci wodociągowej oraz ponad 70% z sieci
kanalizacyjnej.
W centrum miasta krzyżują się drogi wojewódzkie o znaczeniu regionalnym: z Warszawy do Skierniewic
oraz Kazuń Polski - Katowice.

16
3.2. Ludność i zasoby mieszkaniowe
Ludność
Ogólna liczba mieszkańców gminy Grodzisk Mazowiecki, wg stanu na dzień 31.12.2017 r., wynosiła 46 671
osoby, z czego około 53% stanowiły kobiety. Miasto zamieszkuje około 31 tys. mieszkańców, z czego
również 53% to kobiety. Pozostała część ludności zamieszkuje obszary wiejskie. W latach 2008-2017
obserwowano wzrost liczby mieszkańców gminy średniorocznie o około 2% (Tabela 2), co spowodowane
jest w dużej mierze stale rosnącą liczbą napływowych mieszkańców.
Tabela 2 Liczba mieszkańców gminy Grodzisk Mazowiecki

Liczba ludności 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
w gminie ogółem, w tym: 38650 39292 41976 42736 43353 44029 44178 45259 45837 46671
mężczyźni 18171 18450 19856 20217 20543 20846 21179 21462 21737 22134
kobiety 20479 20842 22120 22519 22810 23183 23539 23797 24100 24537
w mieście ogółem, w tym: 27583 27879 29287 29583 29763 29907 30180 30356 30593 30955
mężczyźni 12828 12939 13685 13802 13889 13942 14077 14163 14283 14439
kobiety 14755 14940 15602 15781 15874 15965 16103 16193 16310 16516
na obszarach wiejskich ogółem,

11067 11413 12689 13153 13590 14122 14538 14903 15244 15716
w tym:
mężczyźni 5343 5511 6171 6415 6654 6904 7102 7299 7454 7695
kobiety 5724 5902 6518 6738 6936 7218 7436 7604 7790 8021
Źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie informacji Banku Danych Lokalnych GUS (www.stat.gov.pl)
Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi 435 osób/km2 – ponad trzykrotnie więcej od średniej
krajowej (123 osoby/km2). Wartość wskaźnika gęstości zaludnienia znacznie podwyższa miasto, gdyż na
1 km2 powierzchni przypada 2 347 osób.
Różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów stanowi przyrost naturalny, który na omawianym
terenie gminy na 1 000 ludności jest dodatni i wynosi 2,71 (w mieście 1,43, a na terenach wiejskich wynosi
5,23). Saldo migracji wewnętrznych w gminie w 2017 r. wynosiło 664 osób, w tym 53% stanowiły kobiety
(w mieście 168 osób, na obszarach wiejskich 184 osoby). Natomiast saldo migracji zagranicznych w gminie
w 2017 r. było niewielkie – 9 osób, w tym 3 kobiety (wszystkie z terenów wiejskich). W Tabela 3
przedstawiono strukturę ludności w 2017 r. wg wieku.
Tabela 3 Struktura wiekowa mieszkańców

Stan ludności
Grupa wieku gmina miasto obszar wiejski
osób % osób % osób %
przedprodukcyjny 8643 18,5 6327 20 3707 24
produkcyjny 29209 62,5 18175 59 9643 61
poprodukcyjny 8819 19 6453 21 2366 15

Z powyższych danych wynika, że najliczniejszą grupę (ponad 62%) stanowi ludność w wieku produkcyjnym,
następnie przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym.

17
Zasoby mieszkaniowe
Tereny zabudowane w gminie ukształtowane są w formie oddzielnych wsi oraz kolonii o zabudowie
ekstensywnej. Zasoby mieszkaniowe są własnością prywatną i wymagają często podejmowania prac
remontowych i modernizacyjnych. Na obszarze wiejskim gminy dominuje zabudowa zagrodowa
lokalizowana po obu stronach dróg. Wsie w północnej części gminy mają charakter typowych ulicówek
o dość zwartej zabudowie, przy czym w kilku przypadkach zabudowa zagrodowa zlokalizowana jest po
jednej stronie drogi (Kłudno Nowe, Kłudno Stare, Żuków, Adamów).
Wsie są w większości przypadków pozostałościami wsi dworskich. We wsiach Chrzanów Mały, Chrzanów
Duży zabudowa ulicowa powoli przekształca swój charakter w zabudowę mieszkaniową jednorodzinną
(jako kontynuacja zabudowy sąsiednich terenów Milanówka).
W ostatnich latach duże zmiany w charakterze zabudowy nastąpiły na terenach wsi Natolin, wzdłuż drogi
wojewódzkiej nr 579. W rejonie tym rozwija się zabudowa usługowo-produkcyjna, związana z realizacją
Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
Duże zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym terenów wiejskich obserwować można również
w południowej części gminy. W tych rejonach zabudowa zagrodowa ustępuje miejsca silnie rozwijającej
się zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej. Szczególnie wyróżniają się dwa osiedla we wsiach:
Książenice oraz Czarny Las, gdzie zabudowa mieszkaniowa uzupełniana jest zabudową usługową
o charakterze lokalnym. W pozostałych wsiach południowej części gminy zabudowa jednorodzinna ma
charakter rozproszony.
Według Banku Danych Lokalnych GUS na koniec 2017 r. ogółem na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
znajdowało się 9 631 budynków mieszkalnych, w tym ponad 50% na terenie miasta. Średniorocznie
w latach 2008-2017 w gminie Grodzisk Mazowiecki oddano do użytkowania około 453 nowych mieszkań
o średniej powierzchni użytkowej wynoszącej około 123 m2 na mieszkanie. W ostatnich latach rozwój
budownictwa mieszkaniowego następuje głównie w zabudowie indywidualnej jednorodzinnej (około 52%)
i kolejno w mieszkaniach przeznaczonych na sprzedaż lub wynajem (38%), spółdzielczych (6,7%) oraz
komunalnych (3%).
Więcej mieszkań oddano do użytkowania w mieście Grodzisk Mazowiecki (około 60%) o średniej
powierzchni użytkowej wynoszącej około 96 m2 na mieszkanie. Natomiast na obszarach wiejskich oddano
do użytku mniej mieszkań, ale o większej średniej powierzchni użytkowej (około 164 m 2). W mieście
dominują mieszkania wybudowane z przeznaczeniem na sprzedaż lub wynajem (51,8%), natomiast na
obszarach wiejskich dominuje budownictwo indywidualne (87,2%).
Na przestrzeni ostatnich 10 lat najwięcej mieszkań oddano do użytku w miejscowości Książenice

(443 mieszkań), następnie w miejscowości Chrzanów Mały (132) oraz Szczęsne (123). Najmniejsza liczba
mieszkań powstała w miejscowościach: Zabłotnia (2), Izdebno Nowe (3), oraz Adamów (3). Wg danych GUS
w miejscowościach Kłudzienko, Urszulin oraz Zapole w ostatnich latach nie wybudowano żadnych nowych
budynków mieszkalnych.
W Tabela 4 - Tabela 6 przedstawiono charakterystykę mieszkań oddanych do użytkowania na przestrzeni

ostatnich 10 lat (2008-2017) w podziale na: gminę, miasto, obszary wiejskie (łącznie) oraz obszary
wiejskie w rozbiciu na poszczególne sołectwa gminy.

18
Tabela 4 Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2017 w mieście Grodzisk Mazowiecki
Miasto
Mieszkania oddane do użytkowania Razem
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
mieszkania 357 183 244 227 313 121 496 216 371 219 2747
ogółem
izby 1334 912 1128 1098 1245 511 1352 826 1235 795 10436
powierzchnia użytkowa [m2] 36900 24503 28593 25906 29944 13433 35782 20612 27281 20347 263301
średnia powierzchnia na mieszkanie 103 134 117 114 96 111 72 95 74 93 96
mieszkania 0 0 88 26 58 0 30 0 103 0 305
spółdzielcze
izby 0 0 246 76 179 0 77 0 253 0 831

2
powierzchnia użytkowa [m ] 0 0 4302 1349 3265 0 1622 0 4639 0 15177
mieszkania 0 0 29 0 0 0 0 0 64 48 141
komunalne
izby 0 0 70 0 0 0 0 0 159 80 309

2
indywidualne na sprzedaż lub
przeznaczone
mieszkania 264 75 43 131 186 60 422 132 100 9 1422

wynajem
izby 809 283 310 580 641 222 991 402 381 48 4667
2
mieszkania 93 108 84 70 69 61 46 84 104 53 772
izby 525 629 502 442 425 289 284 424 442 292 4254
2

19
Tabela 5 Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2008-2017 na obszarze wiejskim gminy Grodzisk Mazowiecki
Obszar wiejski
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
mieszkania 257 202 170 177 187 178 201 155 129 183 1839
ogółem
izby 1391 1195 1025 974 1061 971 1099 900 695 868 10179
mieszkania 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
spółdzielcze
izby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2
mieszkania 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
komunalne
izby 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
2
przeznaczone
mieszkania 53 20 9 24 1 21 22 11 18 56 235
wynajem
izby 265 102 53 80 6 59 55 55 52 142 869

2
mieszkania 204 182 161 153 186 157 179 144 111 127 1604
izby 1126 1093 972 894 1055 912 1044 845 643 726 9310
2

20
Tabela 6 Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2008–2017 w gminie Grodzisk Mazowiecki
Gmina
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
mieszkania 614 385 414 404 500 299 699 371 500 402 4588
ogółem
izby 2725 2107 2153 2072 2306 1482 2451 1726 1930 1663 20615
2
mieszkania 0 0 88 26 58 0 30 0 103 0 305

spółdzielcze
izby 0 0 246 76 179 0 77 0 253 0 831

2
mieszkania 0 0 29 0 0 0 0 0 64 48 141
komunalne
izby 0 0 70 0 0 0 0 0 159 80 309

317 95 52 155 187 81 444 143 118 165 1757

przeznaczone
mieszkania
wynajem
izby 1074 385 263 660 647 281 1046 457 433 517 5763
mieszkania 297 290 245 223 255 218 225 228 215 189 2385
izby 1651 1722 1474 1336 1480 1201 1328 1269 1085 1066 13612

21
Tabela 7 Charakterystyka mieszkań oddanych do użytku w latach 2008–2017 na obszarach wiejskich gminy Grodzisk Mazowiecki w podziale na sołectwa
Mieszkania oddane do Lata
Wyszczególnienie Razem
użytkowania
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
liczba mieszkań 16 10 13 12 14 7 9 8 13 9 111
Adamowizna izby 88 61 81 63 86 39 47 48 71 52 636

2
pow. użytkowa [m ] 2 313 1 702 2 343 1 755 2 123 1 213 1 305 1 384 1 822 1 278 17238
liczba mieszkań b.d. 1 b.d. 2 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 3
Adamów izby b.d. 6 b.d. 11 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 17
2
pow. użytkowa [m ] b.d. 169 b.d. 249 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 418
liczba mieszkań 1 2 1 2 4 4 2 b.d. b.d. b.d. 16
Chlebnia izby 5 7 2 15 20 18 12 b.d. b.d. b.d. 79

2
pow. użytkowa [m ] 128 182 94 397 693 449 313 b.d. b.d. b.d. 2256
liczba mieszkań b.d. 4 2 3 2 3 1 1 b.d. 1 17
Chrzanów Duży izby b.d. 23 6 12 11 17 7 6 b.d. 4 86

2
pow. użytkowa [m ] b.d. 818 257 239 264 666 150 150 b.d. 100 2644
liczba mieszkań 3 5 6 22 5 25 28 12 21 5 132
Chrzanów Mały izby 18 28 40 64 27 79 97 76 66 30 525

2
pow. użytkowa [m ] 481 759 1 438 1 592 908 2037 2199 2222 1213 1005 13854
liczba mieszkań 58 17 8 3 8 7 8 6 1 3 119
Czarny Las izby 292 96 44 17 43 40 43 38 5 18 636

2
pow. użytkowa [m ] 7 094 2 951 1 545 497 1 249 1 619 1 460 1 293 173 566 18447
liczba mieszkań 1 1 4 1 1 1 1 3 b.d. 1 14
Izdebno Kościelne izby 6 8 22 5 4 8 7 14 b.d. 6 80

2
pow. użytkowa [m ] 170 164 639 128 124 181 280 470 b.d. 160 2316
liczba mieszkań b.d. b.d. b.d. 1 1 b.d. b.d. b.d. b.d. 1 3

Izdebno Nowe
izby b.d. b.d. b.d. 6 5 b.d. b.d. b.d. b.d. 6 17

22
użytkowania
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
pow. użytkowa [m2] b.d. b.d. b.d. 245 169 b.d. b.d. b.d. b.d. 168 582
liczba mieszkań 10 3 6 4 6 6 2 4 2 2 45
Janinów izby 56 17 40 21 31 48 12 20 11 10 266

2
pow. użytkowa [m ] 1 793 395 1 097 813 993 1511 528 591 250 340 8311
liczba mieszkań 7 10 9 6 13 4 7 7 3 15 81
Kady izby 35 48 57 40 75 27 40 44 17 71 454

2
pow. użytkowa [m ] 988 1 574 1 816 1 201 2 328 869 1 004 1 453 565 1 971 13769
liczba mieszkań 8 8 4 4 1 8 12 7 1 6 59
Kałęczyn izby 48 51 32 25 5 44 64 39 6 33 347

2
pow. użytkowa [m ] 1 592 1 794 755 992 146 1359 2053 1057 200 1175 11123
liczba mieszkań 5 1 b.d. b.d. 2 1 1 1 b.d. b.d. 11
Kłudno Stare izby 21 6 b.d. b.d. 8 6 7 7 b.d. b.d. 55

2
pow. użytkowa [m ] 596 142 b.d. b.d. 188 134 372 188 b.d. b.d. 1620
liczba mieszkań b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
Kłudzienko izby b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
pow. użytkowa [m2] b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
liczba mieszkań 8 6 10 7 6 5 4 2 4 2 54
Kozerki izby 38 41 49 33 32 31 26 14 22 9 295
pow. użytkowa [m2] 930 1 886 1 786 1 040 750 1 266 603 242 625 181 9309
liczba mieszkań 6 8 10 6 6 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 36
Kozery Stare izby 32 46 60 33 32 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 203
pow. użytkowa [m2] 934 1 120 1 938 1 264 860 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 6116
liczba mieszkań 2 b.d. 1 1 3 2 3 2 1 1 16

Kraśnicza Wola
izby 11 b.d. 6 6 14 12 16 14 7 6 92

23
użytkowania
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
pow. użytkowa [m2] 306 b.d. 328 182 440 254 467 344 225 215 2761
liczba mieszkań 38 42 37 36 43 39 48 45 33 82 443
Książenice izby 223 267 229 234 246 220 270 249 199 316 2453
2
pow. użytkowa [m ] 6 642 9 306 8 684 6 367 7 388 6 673 7 809 7 130 5 459 8 348 73806
liczba mieszkań 2 2 4 4 5 4 b.d. 1 3 2 27
Makówka izby 12 11 23 23 29 23 b.d. 6 18 13 158

2
pow. użytkowa [m ] 379 240 739 670 991 548 b.d. 277 445 370 4659
liczba mieszkań 7 5 4 3 10 1 4 2 5 1 42
Marynin izby 41 30 27 16 59 8 22 14 29 7 253

2
pow. użytkowa [m ] 1 183 1 012 957 569 1 785 217 608 318 889 173 7711
liczba mieszkań 4 b.d. 1 5 4 1 1 4 b.d. 3 23
Mościska izby 25 b.d. 8 31 27 5 4 23 b.d. 16 139

2
pow. użytkowa [m ] 657 b.d. 194 755 921 118 309 615 b.d. 431 4000
liczba mieszkań 4 17 1 4 1 1 3 2 1 1 35
Natolin izby 21 87 5 20 5 8 16 10 6 4 182
pow. użytkowa [m2] 482 1 718 144 497 124 182 472 200 144 108 4071
liczba mieszkań b.d. 2 1 b.d. 1 1 b.d. 1 b.d. b.d. 6
Kłudno Nowe izby b.d. 11 5 b.d. 7 6 b.d. 5 b.d. b.d. 34
pow. użytkowa [m2] b.d. 461 123 b.d. 190 177 b.d. 119 b.d. b.d. 1070
liczba mieszkań 4 b.d. 1 3 b.d. 2 1 3 1 1 16
Kozery Nowe izby 20 b.d. 5 16 b.d. 12 5 15 6 5 84
pow. użytkowa [m2] 410 b.d. 212 539 b.d. 504 121 408 122 137 2453
liczba mieszkań 16 11 17 11 10 13 10 7 6 12 113

Odrano-Wola
izby 85 73 111 64 51 77 55 39 31 63 649

24
użytkowania
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
pow. użytkowa [m2] 2 600 2 387 3 521 1 745 1 465 2 470 1 631 1 071 737 1 595 19222
liczba mieszkań 19 15 11 11 17 7 9 5 7 3 104
Opypy izby 100 87 75 60 103 40 57 32 36 19 609

2
pow. użytkowa [m ] 2 989 2 917 2 207 1 835 3 294 1 271 1 677 1 128 1 370 606 19294
liczba mieszkań 20 6 6 9 9 11 10 3 7 5 86
Radonie izby 112 36 26 58 55 64 75 19 42 29 516

2
pow. użytkowa [m ] 3 635 1 052 1 143 1 591 1 527 2 268 2 610 744 1 425 931 16926
liczba mieszkań 7 16 7 10 6 11 26 16 10 14 123
Szczęsne izby 40 92 45 61 38 62 158 89 65 78 728

2
pow. użytkowa [m ] 1 079 2 704 1 415 2 045 1 358 1 925 4 184 2 416 1 965 2 308 21399
liczba mieszkań b.d. 2 1 1 b.d. b.d. 2 b.d. b.d. b.d. 6
Tłuste izby b.d. 15 4 6 b.d. b.d. 9 b.d. b.d. b.d. 34

2
pow. użytkowa [m ] b.d. 441 207 142 b.d. b.d. 239 b.d. b.d. b.d. 1029
Urszulin izby b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
pow. użytkowa [m2] b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
liczba mieszkań 4 b.d. 1 1 4 1 1 1 2 2 17
Wężyk izby 25 b.d. 7 4 16 5 6 6 11 11 91
pow. użytkowa [m2] 738 b.d. 293 147 639 97 242 174 360 312 3002
liczba mieszkań 2 1 2 1 2 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 8
Włodków izby 11 3 8 7 10 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 39
pow. użytkowa [m2] 388 74 305 307 257 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 1331
liczba mieszkań 1 3 1 2 3 3 b.d. 2 2 4 21

Wólka Grodziska
izby 5 21 3 12 22 19 b.d. 11 11 22 126

25
użytkowania
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
pow. użytkowa [m2] 139 504 74 324 558 920 b.d. 290 279 620 3708
liczba mieszkań b.d. 1 b.d. 1 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 2
Zabłotnia izby b.d. 3 b.d. 5 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 8
pow. użytkowa [m ]2
b.d. 65 b.d. 211 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 276
Zapole izby b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 0
liczba mieszkań 4 3 1 1 b.d. b.d. 2 2 b.d. 1 14
Żuków izby 21 21 5 6 b.d. b.d. 10 12 b.d. 6 81
485 534 159 197 b.d. b.d. 165 267 b.d. 178 1985

26
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki działają m.in. następujące podmioty administrujące zasobami
mieszkaniowymi:
 Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa,
 Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Grodzisku Mazowieckim,
 Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Zieleń Miejska” Sp. z o.o. w Pruszkowie,
 szereg przedsiębiorstw zarządzających majątkiem wspólnot mieszkaniowych,
 deweloperzy.
Poza tym istnieje znaczna liczba budynków należących do osób fizycznych.
Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa (GSM)
Ciepło do 91% budynków GSM dostarczane jest siecią ciepłowniczą, natomiast w pozostałych przypadkach
jest to indywidualne ogrzewanie gazowe. Źródłem ciepła jest kotłownia osiedlowa opalana gazem.
Przygotowanie c.w.u. odbywa się systemowo lub indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego.
W budynkach mieszkalnych przeprowadzono działania termomodernizacyjne związane z wymianą okien
i drzwi oraz dociepleniem szczytów.
Do budynków osiedla „Centrum” ciepło dostarczane jest siecią ciepłowniczą GSM do celów c.o.
i w niewielkim stopniu c.w.u. (3 budynki wielorodzinne). Źródłem ciepła są 3 kotłownie osiedlowe
wykorzystujące jako paliwo podstawowe gaz ziemny oraz dodatkowo olej opałowy. W pozostałych
przypadkach przygotowanie c.w.u. odbywa się indywidualnie z wykorzystaniem gazu ziemnego lub energii
elektrycznej. W Tabela 8 przedstawiono zasoby GSM.
Tabela 8 Zasoby mieszkaniowe Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

Liczba budynków Liczba lokali
Administracja Liczba mieszkańców
mieszkalnych mieszkalnych
„Kopernik” 79 2 412 6 000
„Centrum” 38 1 774 3 565
„Milanówek” 21 706 1 400
Razem 138 4 892 10 965
Źródło: Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa
Zakład Gospodarki Mieszkaniowej (ZGM)

Na dzień 31.12.2018 r. na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki ZGM administrował 100 wchodzącymi
w skład mieszkaniowego zasobu gminy budynkami, w tym:
 79 budynków w zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej,
 4 budynki w zabudowie mieszkaniowej jednorodzinnej, szeregowej,
 17 budynków użyteczności publicznej.
Tabela 9 Zasoby mieszkaniowe Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Grodzisku Mazowieckim

Liczba budynków Liczba lokali
Liczba
100 690 mieszkańców
ZGM Grodzisk lokali
Mazowiecki mieszkalnych
Użyteczności Użyteczności [os.]
Mieszkalne Mieszkalne
publicznej publicznej
83 17 673 17 1488
Źródło: Zakład Gospodarki Mieszkaniowe w Grodzisku Mazowieckim stan na 31.12.2018 r.
Źródłem ciepła dla budynków administrowanych przez ZGM są 3 kotłownie osiedlowe wykorzystujące jako
paliwo gaz ziemny i olej opałowy lekki. Są to kotłownie w następujących lokalizacjach:
 ul. Żeromskiego 25B,
 ul. Kościuszki 21,
 ul. Sportowa 29.
Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk
Mazowiecki na lata 2013-2030
27
Zestawienie powyższych kotłowni oraz mocy znamionowej kotłów wraz z podziałem na rodzaje paliwa,
zamieszczono w Tabela 10.
Tabela 10 Zasoby mieszkaniowe Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Grodzisku Mazowieckim

Moc
Średnie roczne zużycie
całkowita Rodzaj
Nazwa i adres kotłowni Typ kotła paliwa
kotłowni paliwa
[MW] m3
ul. Żeromskiego 25B 0,2 Vitoplex 100 gaz 21 736
ul. Kościuszki 21 0,105 Viessmann olej 12,595
ul. Sportowa 29 0,285 Paromat Simplex olej 5,832

Źródło: opracowanie własne KAPE SA na podstawie danych uzyskanych od ZGM
Towarzystwo Budownictwa Społecznego „Zieleń Miejska”

W grudniu 2011 r. TBS „Zieleń Miejska” zakończył budowę budynku wielorodzinnego przy ul. Wiklinowej 9
w Grodzisku Mazowieckim, w którym znajdują się 43 lokale mieszkalne. Aktualnie nie prowadzi żadnych
nowych inwestycji na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki.
Wspólnoty mieszkaniowe
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki jest bardzo trudno oszacować liczbę działających wspólnot
mieszkaniowych. Poniżej wymieniono przykładowe wspólnoty mieszkaniowe znajdujące się na terenie
Grodziska Mazowieckiego:
 Wspólnota Mieszkaniowa „Sadowa 10”,
 Wspólnota Mieszkaniowa „Obrońców Getta 12”,
 Wspólnota Mieszkaniowa „11 Listopada 25/27”,
 Wspólnota Mieszkaniowa „Teligi 22”,
 Wspólnota Mieszkaniowa „Kilińskiego 2”.
3.3. Warunki klimatyczne

Podstawą do określenia warunków klimatycznych jest średnia temperatura, przeciętne opady, liczba
słonecznych godzin w ciągu dnia oraz średnia wilgotność.
Obszar gminy Grodzisk Mazowiecki znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego
(podobnie jak cała Polska). Pogodę kształtują ścierające się masy powietrza oceanicznego
i kontynentalnego. Rejon gminy charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem średnich temperatur letnich
(lipiec: +18,0 ºC) i zimowych (styczeń: -2,5ºC). Średnioroczna temperatura powietrza wynosi około 7,9ºC,
natomiast amplituda stycznia i lipca 20,5ºC.
Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych wynoszą około 550 mm i wahają się w granicach od 400-
740 mm. Liczba dni z opadem >0,1 mm wynosi 150-155.
Usłonecznienie roczne zawiera się między 1600 a 1650 godzin. Liczba słonecznych godzin w ciągu dnia
wynosi średnio w lipcu 10 godz./dobę, a w styczniu 3 godz./dobę). Okres wegetacyjny trwa około 215 dni,
a okres przymrozkowy 170 dni.
Średnia dobowa wilgotność względna wynosi około 78% (latem: 72%, zimą: 87%). Średnia roczna wilgotność
względna powietrza jest mało zróżnicowana przestrzennie i wynosi o godzinie 13ºº około 69%.

28
Wahania prędkości i zmiany kierunku wiatru są dość znaczne. Wartość prędkości wiatru jest wyższa zimą
(4,6 m/s) niż latem (3,3 m/s) Średnia miesięczna prędkość wiatrów dolnych w marcu wynosi około
4,9 m/s, a w sierpniu 3,2 m/s, przy średniej rocznej (bez ciszy) 3,9 m/s. Częstość silnych wiatrów
(> 10 m/s) jest na ogół mała i wynosi około 1,2%. W regionie dominują wiatry z sektora zachodniego
(16,7%), południowo-wschodniego (11,8%) oraz południowo-zachodniego (11,1%). Są to równocześnie
wiatry najsilniejsze, ponieważ ich średnia prędkość wynosi około 4,2 m/s. Najrzadziej występują wiatry
północno-wschodnie (3,7 %) i północne (4,7 %). Są to wiatry najsłabsze, których średnia prędkość wynosi
3,1 m/s i 3,4 m/s. Cisze całodobowe praktycznie nie występują.
3.4. Podział na jednostki bilansowe

Gmina Grodzisk Mazowiecki publikuje na swojej stronie internetowej zestawienie aktualnych
i obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Pełny wykaz wraz z mapami
znajduje się na stronie Urzędu Gminy (https://planowanieprzestrzenne.grodzisk.pl/).
3.5. Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych

Utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych można podzielić na dwie grupy:
 czynniki związane z elementami geograficznymi,
 czynniki związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie.
Do najważniejszych czynników geograficznych utrudniających rozwój systemów sieciowych należą:

 akweny i cieki,
 obszary zagrożone zniszczeniami powodziowymi,
 tereny bagienne,
 obszary nieustabilizowane geologicznie (np. tereny zagrożone działalnością górniczą, uskokami lub
lawinami, składowiska odpadów organicznych itp.),
 trasy komunikacyjne (linie kolejowe, zwłaszcza wielotorowe i zelektryfikowane, główne trasy
drogowe),
 tereny o specyficznej rzeźbie terenu (głębokie wąwozy i jary lub odwrotnie: wały ziemne lub pasy
wzniesień).
Utrudnienia związane z terenami chronionymi mają charakter obszarowy. Do najważniejszych należą:

 obszary przyrody chronionej: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, pomniki
przyrody, zabytkowe parki,
 kompleksy leśne,
 obszary urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską oraz zabytki architektury,
 obszary objęte ochroną archeologiczną,
 cmentarze,
 tereny kultu religijnego,
 tereny zamknięte (kolejowe lub wojskowe).
Utrudnienia występujące w gminie Grodzisk Mazowiecki związane z elementami geograficznymi
Akweny i cieki
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wody powierzchniowe zajmują około 30 ha, co stanowi około 0,3%
powierzchni gminy. Na omawianym terenie zlokalizowane są rzeki Rokitnica Stara, Rokicianka, Mrowna,
Basinka. Natomiast wody podziemne ujęte do eksploatacji pochodzą z utworów czwartorzędowych
i trzeciorzędowych.
Uwarunkowania hydrograficzne gminy mogą stanowić utrudnienia dla rozwoju systemów ciepłowniczego
i gazowniczego.
29
Obszary zagrożone zniszczeniami powodziowymi
W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Grodzisk
Mazowiecki określono obszary zagrożone wystąpieniem powodzi, które znajdują się w północno-
wschodnich krańcach miasta Grodzisk Mazowiecki oraz na fragmentach terenów miejscowości, przez które
przepływa Rokitnica: Żuków, Kłudzienko, Adamów, Tłuste, Natolin, Chrzanów Duży, Chrzanów Mały, Kady,
Opypy, Książenice, Marynin.
Opisane powyżej obszary nie powinny stanowić utrudnień w rozbudowie systemów energetycznych.
Tereny bagienne
W obniżeniach terenowych gminy występują gleby torfiaste i murszaste wytworzone z torfów niskich oraz
czarne ziemie bagienne. Uwarunkowania te nie powinny stanowić bariery w rozwoju systemów. Możliwe
jest ich ominięcie przy planowaniu infrastruktury technicznej gminy.
Obszary nieustabilizowane geologicznie

Na omawianym terenie zostały wydane 3 koncesje na rozpoznanie geologiczne złóż kopalin (kruszywa
naturalnego): złoże „Marynin”, złoże „Marynin I” oraz złoże „Książenice I”. Trzy zakłady uzyskały także
koncesje geologiczne na wydobywanie kopalin ze złóż: Marynin, Książenice oraz Władysławów I.
W kopalinach, w przeważające części, występują piaski średnioziarniste z domieszkami różnych frakcji.
Żwiry występują rzadko i w małych ilościach.
Odpady komunalne z terenu miasta i gminy kompostowane są w kompostowni miejskiej zlokalizowanej na

terenie oczyszczalni ścieków. Kompostownia posiada znaczne rezerwy produkcyjne. Balast składowany jest
na składowisku w Kraśniczej Woli. Pozostałe odpady wywożone są poza teren gminy.
Przy planowaniu infrastruktury technicznej należy pamiętać o ominięciu ww. obszarów.
Trasy komunikacyjne
Układ drogowo-uliczny miasta i gminy Grodzisk Mazowiecki składa się z około 283 km dróg publicznych,
w tym około 129 km o nawierzchni twardej (bitumicznej, z kostki, bruku i płyt betonowych). Grodzisk
Mazowiecki położony jest na skrzyżowaniu:
 dróg wojewódzkich:
- nr 579 o przebiegu: Kazuń Polski – Leszno – Błonie - Grodzisk Mazowiecki – Radziejowice,
- nr 719 o przebiegu: Warszawa – Pruszków – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Kamion,
 dróg powiatowych (1501W, 1502W, 1503W, 1504W, 1505W, 1506W, 1507W, 1508W, 1509W,
1510W, 1512W, 1515W, 1526W),
 dróg gminnych.
Ponadto przez teren gminy przebiega autostrada A2 o przebiegu: Świecko – Poznań – Łódź – Warszawa –
Kukuryki z węzłem autostradowym „Grodzisk” w miejscowości Tłuste).
Przez Grodzisk Mazowiecki przebiega również linia kolejowa o znaczeniu państwowym: Warszawa
Centralna – Koluszki – Częstochowa - Zawiercie – Katowice. Na stacji Grodzisk Mazowiecki bierze także
początek linia znaczenia państwowego: Grodzisk Mazowiecki – Włoszczowa – Zawiercie (tzw. Centralna
Magistrala Kolejowa).
Sieć dróg samochodowych oraz linie kolejowe mogą stanowić utrudnienie w rozwoju systemów
energetycznych.

30
Obszary o specyficznej rzeźbie terenu
Na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki położonej na Nizinie Środkowo-Mazowieckiej obszary
o specyficznej rzeźbie terenu nie powinny stanowić utrudnień w rozbudowie systemów energetycznych.
Utrudnienia występujące w gminie Grodzisk Mazowiecki związane z istnieniem obszarów

podlegających ochronie
Obszary przyrody chronionej

W gminie Grodzisk Mazowiecki występują obecnie 2 formy terytorialnej ochrony przyrody: pomniki
przyrody i obszar chronionego krajobrazu (tzw. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu). Występuje
też 14 siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie.
Obszary te, zlokalizowane są najczęściej poza terenem zabudowy, w związku z czym nie powinny stanowić
większej bariery w rozwoju systemów energetycznych gminy.
Kompleksy leśne
Lasy zajmują niewielką powierzchnię gminy, stanowią zaledwie 9% powierzchni. Dominują drzewostany
sosnowe. Nieznacznie występują: dąb szypułkowy, brzoza brodawkowata i sporadycznie brzoza ciemna.
W części północnej, głównie nad ciekami, występują drzewostany grądowe i łęgowe z dębem
szypułkowym, wiązem szypułkowym, grabem, lipą drobnolistną, jesionem, olszą czarną i wierzbami. Na
bazie wymienionych typów drzewostanu została założona większość grodziskich parków. Drzewostany
liściaste znajdują się głównie w północnej części gminy, natomiast drzewostany iglaste w południowej.
Wyżej opisane tereny nie powinny stanowić bariery w rozwoju systemów energetycznych. Możliwe jest ich
ominięcie przy planowaniu infrastruktury technicznej gminy.
Obszary urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską oraz zabytki architektury

Na terenie Grodziska Mazowieckiego ochroną konserwatorską objęte są:
 zabytki wpisane do rejestru zabytków, w tym zespoły dworsko-parkowe, obiekty budowlane,
cmentarze, parki i ogrody, stanowiące otoczenie obiektów zabytkowych,
 zabytki archeologiczne wpisane do rejestru,
 obiekty objęte ochroną na podstawie ustaleń miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
W rejestrze zabytków znajduje się:
 14 obiektów (m.in. dworce, wille, kościoły) zlokalizowanych na terenie miasta,
 13 obiektów (m.in. dworki, wille, kościoły), 11 parków zabytkowych oraz 3 zabytkowe cmentarze
zlokalizowane na terenie wiejskim gminy.
W wykazie zabytków nieruchomych znajdują się 72 obiekty zlokalizowane na terenie miasta oraz 13
obiektów zlokalizowanych na obszarze gminy (budynki, domy, chałupy).
Obszary i obiekty objęte ścisłą ochroną konserwatorską stanowić mogą ograniczenie w rozwoju systemów
energetycznych, jak również ograniczenie działań termomodernizacyjnych związanych z poprawą
termoizolacji ścian.
Obszary objęte ochroną archeologiczną

Na terenie miasta znajduje się 21 (w tym jedno wpisane do rejestru zabytków) stanowisk archeologicznych
oraz archeologiczna strefa konserwatorska, obejmująca obszar archeologicznych nawarstwień
kulturowych, związanych z powstawaniem i rozwojem miasta.

31
W związku z tym dla nowych inwestycji na ww. obszarach wskazane będzie wykonanie badań geologiczno-
inżynierskich.
Cmentarze oraz tereny kultu religijnego

Tereny rozproszone po obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki. Przy planowaniu infrastruktury technicznej
należy pamiętać o ominięciu ww. obszarów.
Tereny zamknięte
Decyzją Ministra Infrastruktury na terenach na których usytuowane są linie kolejowe uznaje się za tereny
zamknięte, zastrzeżone ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa. Na obszarze gminy występuje
również zamknięty teren wojskowy w miejscowości Książenice.
Tereny zamknięte mogą stanowić utrudnienia w rozbudowie i eksploatacji systemów energetycznych.

Możliwe jest ominięcie ww. terenów przy planowaniu infrastruktury technicznej.
Inne utrudnienia mogące występować podczas rozbudowy systemów sieciowych

Podczas rozbudowy systemów sieciowych na terenach zurbanizowanych mogą wystąpić także utrudnienia
związane z:
 koniecznością prowadzenia systemów sieciowych wzdłuż ulic w gęstej zabudowie,
 koniecznością przejściowych zmian organizacji ruchu ulicznego,
 istniejącym technicznym uzbrojeniem terenu,
 transportem, magazynowaniem i montażem elementów rurociągów na placu budowy.

32
II. CHARAKTERYSTYKA STANU ISTNIEJĄCEGO
ZAOPATRZENIA GMINY W NOŚNIKI ENERGII – BILANS
ZAPOTRZEBOWANIA CIEPŁA, ENERGII
ELEKTRYCZNEJ I PALIWA GAZOWEGO, ŹRÓDŁA
I DYSTRYBUCJA
4. Zaopatrzenie gminy w ciepło

Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki potrzeby cieplne pokrywane są ze źródeł energetyki komunalnej
i przemysłowej, zasilające odbiorców za pośrednictwem systemu sieci ciepłowniczych lub bezpośrednio,
czynnikiem wodnym lub parowym.
Na terenie gminy zlokalizowane są:
 źródła systemowe,
 kotłownie lokalne,
 źródła indywidualne.
4.1. Źródła systemowe

Jedynym podmiotem, który na terenie wytwarzaniem, przesyłaniem, dystrybucją oraz sprzedażą ciepła,
zajmuje się Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa (GSM) z siedzibą przy ul. Sienkiewicza 45 w Grodzisku
Mazowieckim. GSM nie posiada koncesji.
Źródłami zasilającymi system ciepłowniczy są kotłownie osiedlowe zarządzane przez Grodziską

Spółdzielnię Mieszkaniową, a mianowicie:
 kotłownia osiedlowa „Kopernik”,

 kotłownia osiedlowa „Centrum” – „XX-lecia”,
 kotłownia osiedlowa „Centrum” – „Lutniana II”,
 kotłownia osiedlowa „Centrum” – „450- lecia”.
W Tabela 11 przedstawiono charakterystykę ww. kotłowni.

33
Tabela 11 Wykaz kotłowni w zasobach Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
Charakterystyka kotłów Paliwo Roczne zużycie paliwa

Moc
całkowita
Nazwa i adres kotłowni
kotłowni Liczba Moc
Typ
kotłó zainstalowan
kotła Rok
w a dla 1 kotła Rodzaj 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
budowy
[MW] [szt.] [MW]
gaz [tys.
Kotłownia 2 7,15 1427,7 3245,3 2840,3 2815,3 3035,0 3160,4 2986,8
m3]
osiedlowa Vitomax
"Kopernik" 200 HW
18,3 2003
Grodzisk Viessman
Mazowiecki, n
ul.Orzeszkowej 8 1 4 olej [l] 61743 3880 2325 26593
gaz [tys.
Kotłownia 1055,39 975,0 910,6 871,6 979,9 1017,3 994,8
m3]
osiedlowa Turboma
"Centrum XX-lecia" t RN
8,7 3 2,9 1998
Grodzisk Viessman
Mazowiecki, ul. n
Montwiłła 69 olej [l] 6610

34
Charakterystyka kotłów Paliwo Roczne zużycie paliwa
Moc
całkowita
Nazwa i adres kotłowni
kotłowni Liczba Moc
Typ
kotłó zainstalowan
kotła Rok
w a dla 1 kotła Rodzaj 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
budowy
[MW] [szt.] [MW]
Paromet-
Simplex gaz [tys.
Kotłownia 2 0,46 1998 152,7 148,7 136,1 132,8 149,5 151,7 143,0
Viessman m3]
osiedlowa n
"Centrum Lutniana
1,22
II" Grodzisk
Mazowiecki, ul. 1 0,15 2017
Vitodents
Pańska 8 200/150 olej [l] 3261
Viessman
1 0,15 2018
Paromet-
Simplex gaz [tys.
1 0,17 1997 41,4 39,7 37,5 34,1 37,7 38,9 37,3
Kotłownia Viessman m3]
osiedlowa n
"Centrum 450-
0,32
lecia" Grodzisk
Mazowiecki, ul. 11
Listopada 48 Vitodens
1 0,15 2015 olej [l] 35
200/150
źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie danych Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej

35
Tabela 12 Ilość energii wprowadzonej do sieci ciepłowniczej przez GSM
Ilość energii wprowadzonej do sieci ciepłowniczej
Moc całkowita
Nazwa i adres kotłowni kotłowni
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
[MW] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ] [GJ]
Kotłownia osiedlowa "Kopernik"

Grodzisk Mazowiecki, ul.Orzeszkowej 18,3 49 687 41 823 41 340 41910 109 011 107 524 104 387
8
Kotłownia osiedlowa "Centrum XX-lecia"

8,7 36 022 33 525 31391 30066 35 614 35 626 32278
Grodzisk Mazowiecki, ul. Montwiłła 69
Kotłownia osiedlowa "Centrum Lutniana

1,22 5 185 4 976 4 484 4450 5 098 5 156 4652
II" Grodzisk Mazowiecki, ul. Pańska 8
Kotłownia osiedlowa "Centrum 450-lecia"

Grodzisk Mazowiecki, ul. 11 Listopada 0,32 1 325 1 394 1224 1106 1 291 1 217 1135
48
źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie danych Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej
Z Tabela 12 wynika, że całkowita moc zainstalowana dla wszystkich kotłowni będących w zarządzie GSM
wynosi 28,54 MW. Wszystkie kotły są w dobrym stanie technicznym (o sprawności od 92-94%), zbudowane
w latach 1997-2018. Są to kotły gazowo–olejowe różnych typów, wykorzystujące wodę jako czynnik
grzewczy. Ciepło systemowe wykorzystywane jest do ogrzewania pomieszczeń oraz w niewielkim stopniu
dla potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej (kilku odbiorców z kotłowni „Kopernik” i „Centrum –
Lutniana II”). Ciepło nie jest wykorzystywane do celów technologicznych. Odbiorcami ciepła są przede
wszystkim użytkownicy budynków mieszkalnych wielorodzinnych oraz obiektów przeznaczonych pod
handel i usługi. Tylko 1 budynek mieszkalny jednorodzinny w zabudowie indywidualnej ogrzewany jest
z sieci ciepłowniczej GSM.

36
Kotłownia „Kopernik”
Kotłownia osiedlowa „Kopernik” administrowana przez Grodziską Spółdzielnię Mieszkaniową, dostarcza
ciepło własną siecią ciepłowniczą do około 5,5 tys. mieszkańców osiedla „Kopernik”, obiektów
użyteczności publicznej oraz usług. Ma największą zainstalowaną moc całkowitą (około 65% łącznej mocy)
spośród wszystkich ww. kotłowni. Zabudowane są w niej 3 kotły gazowo-olejowe: 2 o mocy 7,15 MW
i 1 o mocy 4,0 MW. Kotły o nominalnej mocy 7,15 MW pracują na potrzeby centralnego ogrzewania.
Natomiast kocioł o mocy nominalnej 4,0 MW produkuje ciepło na potrzeby c.w.u. Paliwem podstawowym
jest gaz ziemny, którego zużycie w 2018 r. kształtowało się na poziomie około 3 mln m 3. Paliwa
awaryjnego, jakim jest olej opałowy, zużyto około 27 tys. l w roku 2018
Kotłownie „Centrum”
Do osiedla „Centrum” administrowanego przez Grodziską Spółdzielnię Mieszkaniową, dostarczane jest
ciepło do około 3,6 tys. mieszkańców oraz dla potrzeb usług i handlu z trzech źródeł ciepła (Tabela 11).
Największą zainstalowaną moc całkowitą ma kotłownia „Centrum XX-lecia” (8,70 MW). Zabudowane są
w niej 3 kotły gazowo-olejowe o mocach 2,9 MW każdy. Paliwem podstawowym jest gaz ziemny, którego
zużycie w 2018 r. kształtowało się na poziomie około 1 mln m 3. Paliwem awaryjnym jest olej opałowy,
który od 2013 roku nie był używany. Kotłownia produkuje rocznie około 32,3 TJ energii cieplnej.
Kolejną kotłownią jest kotłownia „Centrum Lutniana II” o całkowitej mocy zainstalowanej wynoszącej
1,22 MW. Zabudowane są w niej 2 kotły gazowe o mocach 0,15 MW każdy i 2 gazowo-olejowe o mocach
0,46 MW każdy. Paliwem podstawowym jest gaz ziemny, którego zużycie w 2018 r. kształtowało się na
poziomie około 143 tys. m3. Paliwem awaryjnym jest olej opałowy. Kotłownia produkuje rocznie około
4,7 TJ energii cieplnej.
Kotłownią o najmniejszej całkowitej zainstalowanej mocy jest kotłownia „Centrum 450-lecia” (0,32 MW).
Zabudowane są w niej 2 kotły 1 gazowy o mocy 0,15 MW i 1 gazowo-olejowy o mocy 0,17 MW. Paliwem
podstawowym jest gaz ziemny, którego zużycie w 2018 r. kształtowało się na poziomie około 37 tys. m3.
Paliwem awaryjnym jest olej opałowy. Kotłownia produkuje rocznie około 1,1 TJ energii cieplnej.
4.2. Kotłownie lokalne

W ramach przeprowadzonej ankietyzacji uzyskano informacje o istniejących kotłowniach lokalnych
i innych źródłach eksploatowanych przez poszczególnych właścicieli.
Wśród zinwentaryzowanych źródeł ciepła (nie uwzględniając źródeł systemowych GSM opisanych powyżej)
wyszczególniono 34 obiektów, a mianowicie:
 3 kotłownie o mocy zainstalowanej powyżej 5 MW, a w tym:
• 3 kotłownie na gaz ziemny,
 9 kotłowni o mocy zainstalowanej od 1 do 5 MW (włącznie), a w tym:
• 6 kotłowni na gaz ziemny,
• 3 kotłownie na węgiel,
 22 kotłowni o mocy zainstalowanej od 100 kW do 1 MW, a w tym:
• 18 kotłowni na gaz ziemny,
• 1 kotłownia zasilana energią elektryczną,
• 3 kotłownie na olej opałowy.
W skład kotłowni lokalnych wliczane są kotłownie wytwarzające ciepło dla potrzeb własnych obiektów
przemysłowych, obiektów użyteczności publicznej oraz budynków mieszkalnych. Paliwem
wykorzystywanym w ww. kotłowniach jest głównie gaz ziemny, natomiast w niewielkim zakresie olej
opałowy, paliwo stałe (węgiel, koks, miał węglowy) i energia elektryczna. Niektóre kotłownie lokalne

37
zasilają obiekty zlokalizowane wokół kotłowni przy wykorzystaniu niskoparametrowych sieci, ale zawsze
dotyczy to kompleksu tego samego właściciela.
Łączna moc zainstalowana w źródłach wymienionych powyżej wynosi około 88 MW, w tym: 91% stanowią
kotłownie gazowe, 7% kotłownie węglowe, 1% kotłownie olejowe i około 1% źródła zasilane energią
elektryczną. Charakterystykę zinwentaryzowanych kotłowni przestawiono w Tabela 13.
Tabela 13 Wykaz zinwentaryzowanych kotłowni na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
Całkowita moc
Lp. Nazwa Adres zainstalowana Rodzaj paliwa
źródła [MW]
Grodzisk Mazowiecki
1 FRITO LAY Sp. z o.o. 33,444 gaz/olej
ul. Zachodnia 1
Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Grodzisk Mazowiecki

2 13,200 gaz/olej
Szpital Zachodni im. Jana Pawła II ul. Daleka 11
Grodzisk Mazowiecki
3 Gedeon Richter Polska Sp. z o.o. 11,000 gaz
ul. Ks. J. Poniatowskiego 5
Grodzisk Mazowiecki
4 db PRINT POLSKA Sp. z o.o. 5,000 gaz
ul. Chrzanowska 32
TROUW NEUTRITION Grodzisk Mazowiecki

5 3,315 miał węglowy
Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25
Grodzisk Mazowiecki
6 Danfoss Polnad Sp. z o.o. 3,135 gaz
ul. Chrzanowska 5
Grodzisk Mazowiecki
7 Milanówek ZPC 2,000 gaz
ul. Juliusza Słowackiego 25
Grodzisk Mazowiecki
8 Fabryka Tarcz Ściernych Sp. z o.o. 2,000 węgiel
ul. 1 Maja 22
Chlebnia k. Grodziska
9 Raben Logistics Polska Mazowieckiego 1,865 gaz
ul. Logistyczna 25/27
Zakład Gospodarki Komunalnej w Grodzisku Grodzisk Mazowiecki

10 1,440 gaz
Mazowieckim Sp. z o.o. ul. Bałtycka 18
Grodzisk Mazowiecki
Zespół Szkół Technicznych i Licealnych Nr 2
ul. Kilińskiego 8c
Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Henryka Grodzisk Mazowiecki

11 1,040 gaz
Sienkiewicza ul. Bartniaka 13a
Grodzisk Mazowiecki
Ośrodek Sportu
ul. Kilińskiego 8a
"Przedsiębiorstwo Komunikacji Grodzisk Mazowiecki

12 1,100 miał węglowy
Samochodowej w Grodzisku Maz." Sp. z o.o. ul. Chełmońskiego 33
Natolin
13 CARPOL Sp. z o.o. 0,890 gaz
ul. Logistyczna 9

38
Całkowita moc
źródła [MW]
TROUW NEUTRITION Grodzisk Mazowiecki

14 0,769 olej opałowy
Sp. z o.o. ul. Chrzanowska 21/25
Grodzisk Mazowiecki
15 Budokrusz S.A. 0,742 gaz
ul. Osowiecka 47
Grodzisk Mazowiecki
16 EUROGLAS PL 0,600 energia elektryczna
ul. Graniczna 58
Grodzisk Mazowiecki
17 Zespół Szkolno-Przedszkolny Nr 1 0,590 gaz
ul.Zielony Rynek 2
Grodzisk Mazowiecki
18 Rabugino Sp. z o.o. 0,270 gaz
ul. Graniczna 49
Grodzisk Mazowiecki
19 Zespół Szkół Nr 1 0,359 gaz
ul. Żwirki i Wigury 4
Grodzisk Mazowiecki
20 Szkoła Podstawowa Nr 5 im. Leonida Teligi 0,350 gaz
ul. Lecha Zondka 6
Grodzisk Mazowiecki
21 Zespół Szkół im. Hipolita Szczerskiego 0,340 gaz
ul. Kilińskiego 21
Grodzisk Mazowiecki
22 Centrum Kształcenia Praktycznego 0,340 gaz
ul. Żyrardowska 48
Grodzisk Mazowiecki
23 Dziewiarska Spółdzielnia Inwalidów MALWA 0,330 gaz
ul. R. Traugutta 40
Przedzkole Nr 4 z Oddziałami
Grodzisk Mazowiecki
24 Integracyjnymi im. Króla Maciusia 0,310 gaz
ul. Górna 12
Pierwszego
Komenda Powiatowa Państwowej Straży Grodzisk Mazowiecki

25 0,300 gaz
Pożarnej w Grodzisku Mazowieckim ul. Żydowska 8
Grodzisk Mazowiecki
26 Urząd Miasta Grodzisk Mazowiecki 0,290 gaz
ul. T. Kościuszki 32A
Zakład Gospodarki Komunalnej w Grodzisku Grodzisk Mazowiecki

27 1,440 gaz
Mazowieckim Sp. z o.o. ul. Sportowa 29
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Grodzisk Mazowiecki

28 0,280 gaz
Integracyjnymi Nr 6 ul. Sportowa 31
Grodzisk Mazowiecki
29 Fresh Logistics Sp. z o.o. 0,280 gaz
ul. Transportowa 6
Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Grodzisk Mazowiecki

Grodzisku Mazowieckim Sp. z o.o. ul. Sportowa 29

31 0,200 gaz
Grodzisku Mazowieckim Sp. z o.o. ul. Żeromskiego 25B
Grodzisk Mazowiecki
32 Powiatowy Urząd Pracy 0,170 gaz
ul. Daleka 11A

39
Całkowita moc
źródła [MW]
Natolin
33 GEFCO POLSKA Sp z o.o. Oddział Natolin 0,120 gaz
ul. Chemiczna 2

Grodzisku Mazowieckim Sp. z o.o. ul. T. Kościuszki 21
Źródło: Opracowanie własne na podstawie otrzymanych danych
4.3. Źródła indywidualne – niska emisja

Źródła tzw. „niskiej emisji" dotyczą:
 wytwarzania ciepła na potrzeby ogrzewania budynków mieszkalnych i publicznych oraz dostawy
c.w.u. do tych obiektów,
 wytwarzania ciepła grzewczego i technologicznego w przemyśle.
Definicja „niskiej emisji” z urządzeń wytwarzania ciepła, tj. w kotłach i piecach, najczęściej dotyczy tych
źródeł ciepła, z których spaliny są emitowane przez kominy niższe od 40 m. W rzeczywistości
zanieczyszczenia emitowane są głównie emitorami o wysokości około 10 m, co powoduje
rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po najbliższej okolicy i co jest szczególnie odczuwalne w okresie
zimowym.
Podstawowym nośnikiem energii pierwotnej dla ogrzewania budynków i obiektów zlokalizowanych

w gminie Grodzisk Mazowiecki, niebędących podłączonymi do systemu ciepłowniczego oraz sieci gazowej,
jest paliwo stałe, przede wszystkim węgiel kamienny w postaci pierwotnej, w tym również złej jakości,
np. muły węglowe. Mniejszą grupę stanowią mieszkańcy zużywający jako paliwo na potrzeby grzewcze:
olej opałowy, gaz płynny lub energię elektryczną. Są to „paliwa” droższe od węgla i drewna – o ich
wykorzystaniu decyduje świadomość ekologiczna, a w szczególności zamożność. Częstą praktyką jest
obecnie wykorzystywanie w kotłach na paliwo stałe w budynkach jednorodzinnych drewna lub jego
odpadów, jako dodatkowego, a jednocześnie tańszego paliwa, jak również coraz częściej spalanie drewna
w kominkach z instalacją rozprowadzającą ogrzane powietrze.
Procesy spalania paliw węglowych w urządzeniach małej mocy, o niskiej sprawności średniorocznej, bez
systemów oczyszczania spalin (piece ceramiczne, kotły i inne), są źródłem emisji substancji szkodliwych
dla środowiska i człowieka, takich jak: CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym
kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), włącznie z benzo(α)pirenem oraz
węglowodory alifatyczne, a także metale ciężkie.
Ocena skali obiektów „niskiej emisji" sprowadza się do oszacowania liczby mieszkań i ich powierzchni
ogrzewalnych. Są to wielkości związane głównie z budownictwem jednorodzinnym ogrzewanym
indywidualnie, wielorodzinnym, ale wybudowanym na terenach miasta, gdzie nie istnieje system
ciepłowniczy, a także budynkami powstałymi wcześniej (przedwojennymi), dotychczas nie
modernizowanymi.

40
4.4. Charakterystyka systemu ciepłowniczego
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki dystrybucją ciepła zajmuje się Grodziska Spółdzielnia
Mieszkaniowa. Źródłami ciepła są kotłownie zlokalizowane na osiedlach „Kopernik” i „Centrum” należące
do GSM. Źródła ciepła zostały szczegółowo opisane w rozdziale 4.
Czynnikiem grzewczym systemu ciepłowniczego jest woda. System ciepłowniczy obejmuje część miasta,
a dokładnie budynki mieszkalne wielorodzinne i usługowe na osiedlach „Kopernik” i „Centrum”. Ciepło
dostarczane jest do około 9,1 tys. mieszkańców miasta.
Osiedle „Kopernik”
Osiedle „Kopernik” zasilane jest w ciepło z własnej sieci rozdzielczej wysokoparametrowej 130/70ºC. 91%
sieci kanałowej wraz z przyłączami zostało wymienione na preizolowaną. System zasila odbiorców
w układzie całorocznym: c.o. i c.w.u. Całkowita długość sieci ciepłowniczej osiedla „Kopernik” to około
4,5 km. System sieci ciepłowniczej kotłowni osiedlowej „Kopernik” zasilany jest rurociągami w zakresie
średnic od 2 x DN 200 ÷ 40.
Osiedle „Centrum”
Całe osiedle „Centrum” zasilane jest w ciepło z własnej sieci rozdzielczej niskoparametrowej 90/70ºC.
W latach 2001-2009 dotychczasową sieć kanałową wraz z przyłączami wymieniono na preizolowaną (udział
preizolacji 100%). W Tabela 14 przedstawiono zestawienie ilościowe sieci i przyłączy c.o. i c.w.u.
z podziałem na średnice.
Tabela 14 Zestawienie ilościowe sieci i przyłączy c.o. i c.w.u. z podziałem na średnice systemu osiedla
„Centrum”
Średnica sieci Długość sieci [mb]
2 x DN 200 265,0
2 x DN 150 642,5
2 x DN 125 414,5
2 x DN 100 407,0
2 x DN 80 339,0
2 x DN 65 429,0
2 x DN 50 482,5
2 x DN 40 80,0
Razem: 3 059,5
Źródło: Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa
Łączna długość sieci ciepłowniczej osiedla „Centrum” w Grodzisku Mazowieckim wynosi ponad 3 tys. mb.,
w tym sieć dla potrzeb c.w.u.:
 2 x DN 80 – 67,0 mb.,
 2 x DN 65 - 89,0 mb.
4.5. Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego

Zapotrzebowanie na ciepło na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wg stanu na koniec roku 2018 określono
na poziomie około 213,0 MW, w tym:
 158,0 MW dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego,
 55,0 MW dla potrzeb budynków niemieszkalnych
W pozycji budynki niemieszkalne uwzględnione zostały obiekty publiczne, usługi, handel oraz obiekty
innej aktywności gospodarczej.

41
Zestawienie bilansowe zapotrzebowania ciepła dla odbiorców w gminie Grodzisk Mazowiecki,
z uwzględnieniem charakteru odbiorów i sposobu ich zaopatrzenia przedstawiono w Tabela 15.
Przy opracowaniu bilansu cieplnego Grodziska Mazowieckiego, określającego zapotrzebowanie na moc

i energię cieplną przez odbiorców z terenu gminy, wykorzystano następujące dane:
 zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej z systemu ciepłowniczego określone na podstawie
informacji udzielonych przez Grodziską Spółdzielnię Mieszkaniową,
 zużycie gazu sieciowego określono wg informacji przekazanych przez PGNiG S.A. Mazowiecki
Oddział Handlowy w Warszawie oraz PSG Sp. z o.o. Oddział w Warszawie,
 dane o sposobie ogrzewania budynków mieszkalnych wielorodzinnych otrzymane od
administratorów (ankietyzacja),
 wielkości zapotrzebowania mocy cieplnej oszacowano wskaźnikowo wg zajmowanej powierzchni
użytkowej lub kubatury obiektu dla odbiorców indywidualnych,
 wartości zapotrzebowania energii dla większych odbiorców określone są wg rzeczywistej wielkości
zużycia energii podanej przez odbiorcę, natomiast dla pozostałych odbiorców są wielkościami
wyliczonymi w oparciu o zapotrzebowanie mocy szczytowej i przyjęty czas poboru mocy dla
danego charakteru odbioru (ankietyzacja).

42
Tabela 15 Zużycie energii cieplnej w gminie Grodzisk Mazowiecki wg stanu z 2018 r.
Zużycie dla
Zużycie dla
Oznaczenie pow.
Lp. Lokalizacja niemieszkalnych
na mapie mieszkalnej
MWh
1 M1 Adamowizna 10 076 831
2 M2 Adamów 489 -
3 M3 Chlebnia 3 190 193
4 M4 Chrzanów Duży 3 164 457
5 M5 Chrzanów Mały 3 589 131
6 M6 Czarny Las 8 818 103
7 M7 Izdebno Kościelne 2 239 290
8 M8 Izdebno Nowe 891 57
9 M9 Janinów 6 376 831
10 M10 Kady 7 870 72
11 M11 Kałęczyn 5 948 1 143
12 M12 Kłudno Stare 1 328 116
13 M13 Kłudzienko 777 1 114
14 M14 Kozerki 5 539 893
15 M15 Kozery Stare 5 716 1 154
16 M16 Kraśnicza Wola 2 726 22
17 M17 Książenice 19 238 3 806
18 M18 Makówka 2 529 -
19 M19 Marynin 3 587 210
20 M20 Mościska 2 297 215
21 M21 Natolin 4 187 306
22 M22 Kłudno Nowe 671 -
23 M23 Kozery Nowe 1 576 171
24 M24 Odrano-Wola 10 557 240
25 M25 Opypy 10 448 346
26 M26 Radonie 7 167 220
27 M27 Szczęsne 7 295 5
28 M28 Tłuste 1 704 -
29 M29 Urszulin 272 52
30 M30 Wężyk 1 159 -
31 M31 Włodków 1 350 -
32 M32 Wólka Grodziska 2 539 1 236
33 M33 Zabłotnia 877 -
34 M34 Zapole 247 -
35 M35 Żuków 2 002 141
m. Grodzisk
36 M36 209 146 55 222
Mazowiecki
RAZEM 356 889 69 767
Źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie otrzymanych informacji

43
Wykres 1 przedstawia procentowy udział poszczególnych sposobów zaopatrzenia w ciepło przez
budownictwo mieszkaniowe wg stanu na 2018 rok.
Wykres 1 Sposób zaopatrzenia w ciepło odbiorców mieszkaniowych w Grodzisku Mazowieckim w 2018 r.

70%
60%
60%
50%
40%
30%
23%
20%
11%
10%
5%
1%
0%
System Gaz Węgiel +inne paliwa Inne OZE
ciepłowniczy(GSM) stałe
Źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie otrzymanych informacji
Wykres wskazuje na to, że w 2018 roku budownictwo mieszkaniowe w znaczący sposób zaopatrywane jest
przy wykorzystaniu gazu sieciowego (stanowi to 60% zapotrzebowania na moc cieplną budownictwa
mieszkaniowego), w mniejszym stopniu z wykorzystaniem do ogrzewania węgla i innych paliw stałych
(23%) i systemu ciepłowniczego (11%). Pozostałe stanowi olej opałowy, energia elektryczna, OZE, odzysk
ciepła itp.
4.6. Ocena stanu istniejącego systemu zaopatrzenia w ciepło

Ocenę stanu zaopatrzenia odbiorców w gminie Grodzisk Mazowiecki w ciepło przeprowadzono odnosząc
bilans potrzeb cieplnych do sposobu pokrycia tych potrzeb oraz stanu technicznego infrastruktury
obiektów umożliwiających to pokrycie.
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki występuje różnorodność rozwiązań w ogrzewaniu budownictwa,

a mianowicie:
 budownictwo wielorodzinne i usługowe usytuowane w centrum miasta ogrzewane jest z sieci
ciepłowniczej,
 budownictwo mieszkaniowe, obiekty użyteczności publicznej, usługowe, drobnego przemysłu
usytuowane w centrum miasta oraz na terenach wiejskich ogrzewane są z lokalnych kotłowni,
 budownictwo jednorodzinne i budownictwo w centrum miasta oraz na terenach wiejskich
ogrzewane są z indywidualnych kotłowni wbudowanych na gaz ziemny, olej, koks, węgiel itp.;
 zakłady przemysłowe znajdujące się na terenie gminy ogrzewane są z własnych kotłowni.

44
System ciepłowniczy znajdujący się na terenie miasta należy do Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej.
Zasilany jest z następujących źródeł ciepła:
 kotłownia GSM „Kopernik” o mocy 18,3 MW opalana gazem i olejem,
 kotłownia GSM „Centrum XX lecia”, o mocy 8,7 MW, opalana gazem,
 kotłownia GSM „Centrum Lutniana II”, o mocy 1,22 MW, opalana gazem,
 kotłownia GSM „Centrum 450-lecia”, o mocy 0,32 MW, opalana gazem.
Wszystkie kotły są w dobrym stanie technicznym, gazowe lub gazowo-olejowe, wykorzystujące wodę jako
czynnik grzewczy. Ciepło systemowe wykorzystywane jest do celów c.o. i c.w.u.
Dzięki przeprowadzonym modernizacjom udział sieci preizolowanych w całkowitej długości sieci jest
bardzo wysoki (osiedle „Kopernik” 91%, Osiedle „Centrum” 100%). Budynki podłączone do systemu
ciepłowniczego w chwili obecnej posiadają zabezpieczenie źródłowe. Rozbudowana sieć gazowa na
terenie gminy i dostępność gazu stanowi o znaczącym jego wykorzystaniu jako nośnika energii dla pokrycia
potrzeb cieplnych i c.w.u.
Zadania inwestycyjne GSM planowane do realizacji zamieszczono w „Planie remontów gospodarki

cieplnej”
Zakres robót jest następujący:
 przeglądy techniczne kotłów i pozostałych urządzeń, tj. czyszczenie kotłów, palników, regulacja,
analiza spalin, wymiana zużytych podzespołów palników gazowo-olejowych oraz innych urządzeń
towarzyszących stanowiących osprzęt kotłów;
 pozostałe okresowe przeglądy instalacji technologicznych, w tym stacja redukcyjno-pomiarowa
gazu i stacja uzdatniania wody oraz pomiary i przeglądy kontrolne kominiarskie, elektryczne,
szczelność instalacji gazowej sprawność urządzeń regulujących, zabezpieczających
i monitorujących pracę kotłowni;
 wymiany i naprawy awaryjne urządzeń technologicznych;
 wymiana reduktora gazowego w stacji redukcyjno- pomiarowej.
Znaczący problem na terenie gminy stanowi nadal „niska emisja” z kotłowni indywidualnych. W tym
kontekście istotna jest ze strony gminy konsekwentna polityka w zakresie modernizacji i stymulowania
modernizacji kotłowni indywidualnych. Nie zidentyfikowano obiektów użyteczności publicznej, które
wykorzystywałyby paliwo stałe (węgiel) dla pokrycia potrzeb grzewczych obiektu.

45
5. System elektroenergetyczny
5.1. System zasilania gminy
Do zasadniczych elementów infrastruktury związanej z zasilaniem danego obszaru w energię elektryczną
należy zaliczyć: podsystem wytwarzania energii elektrycznej, podsystem przesyłu energii elektrycznej
oraz podsystem dystrybucji energii elektrycznej. W niniejszym rozdziale przedstawiono charakterystykę
poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki.
5.1.1. Źródła
Na rozpatrywanym obszarze nie zidentyfikowano znaczących źródeł wytwórczych energii elektrycznej.
5.1.2. Linie NN i stacje transformatorowe
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki Operator Systemu Przesyłowego, jakim jest PSE S.A. nie posiada
infrastruktury przesyłowej NN.
5.1.3. Linie WN i stacje transformatorowe
Przez obszar gminy Grodzisk Mazowiecki przebiegają linie wysokiego napięcia 110 kV ciągu Sochaczew -
Mory, relacji Sochaczew – Grodzisk i Grodzisk – Brwinów, będące na majątku i w eksploatacji PGE
Dystrybucja S.A., których długość wynosi 12,1 km w granicach administracyjnych gminy. Linie te zasilają
następujące stacje transformatorowe 110/15 kV zasilające obszar gminy Grodzisk Mazowiecki:
 stacja RPZ GDK (Grodzisk) – wyposażona w dwa transformatory 110/15 kV o mocy znamionowej
40 MVA każdy;
 stacja RPZ BRW (Brwinów) – wyposażona w dwa transformatory 110/15 kV o mocy znamionowej
25 MVA każdy.
5.1.4. Linie SN i stacje transformatorowe
Rejon energetyczny Pruszków

Sieć średniego napięcia pracuje na napięciu 15 kV, przy czym w przeważającej części jest to sieć
napowietrzna. Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu są zasilani za pośrednictwem stacji
transformatorowych SN/nN. W Tabela 16 zebrano wykaz ciągów liniowych SN wraz z liczbą stacji
transformatorowych zasilających obszar gminy oraz danymi odnośnie notowanych obciążeń szczytowych.

46
Tabela 16 Dopuszczalne obciążenie prądowe linii SN
Liczba przyłączonych stacji
Lp. Obciążenie w szczycie
Nazwa linii 15 kV transformatorowych
[%] [szt.]
1 BLN-24 KŁUDZIENKO 57 4
2 BRW-02 PODKOWA LEŚNA ZACHODNIA 15 4
3 BRW-09 OWCZARNIA 53 17
4 GDK-07 BANKOWA 10 15
5 GDK-09 PIEKRNIA SZWAJCARSKA 49 2
6 GDK-10 PEPSICO 18 3
7 GDK-11 RABEN 37 4
8 GDK-12 DANFOSS 2 32 3
9 GDK-13 GRANICZNA 9 14
10 GDK-14 STARA ROZDZIELNIA 25 8
11 GDK-15 RABUGINO 59 1
12 GDK-16 JAŚMINOWA 13 7
13 GDK-17 3-GO MAJA 17 9
14 GDK-18 TARCZE ŚCIERNE 20 16
15 GDK-19 ORDONA 57 17
16 GDK-20 KRAŚNICZA WOLA 21 13
17 GDK-21 KOPERNIKA 5 31 10
18 GDK-22 IZDEBNO KOŚCIELNE 42 25
19 GDK-23 ŻYRARDOWSKA 28 6
20 GDK-24 KOPERNIKA 6 29 6
21 GDK-25 JAKTORÓW 44 33
22 GDK-27 BŁONIE 31 28
23 GDK-28 FAMED 63 6
24 GDK-29 ZAKŁADY FARMACEUTYCZNE 1 10 2
25 GDK-33 POLKOMTEL 1 17 1
26 RSM GDK-05 WKD 10 1
27 RSM GDK-07 MŁOCHÓW 48 31
28 RSM GDK-14 MILANÓWEK 52 11
29 RSM GDK-17 ZAPOLE 43 36
Źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie danych od PGE Dystrybucja SA
Ogółem, w 2018 r. na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki było zainstalowanych 154 km linii
napowietrznych SN i 104 km linii kablowych SN, do linii których było przyłączonych 333 stacje
transformatorowe SN/nN. Średnie obciążenie linii SN na obszarze Grodziska Mazowieckiego w szczycie
wynosi 32% obciążenia znamionowego. Strukturę obciążenia stacji 15/0,4 kV (SN/nN) przedstawiono
w Tabela 17.
Tabela 17 Obciążenie stacji transformatorowych 15/0,4 kV w %

Procentowe obciążenie stacji transformatorowych 15/0,4kV w szczecie
Wyszczególnienie
poniżej 50% od 50% do 74% powyżej 75%
Liczba stacji transformatorowych [szt.] 75 220 38
Odbiorcy końcowi przyłączeni do sieci nN PGE Dystrybucja SA są zasilani za pośrednictwem 379 km linii
napowietrznych 0,4 kV i 121 km linii kablowych 0,4 kV.
Rejon energetyczny Żyrardów

Na terenie Grodziska Mazowieckiego znajduje się też infrastruktura będąca własnością PGE Dystrybucja
S.A. Oddział Łódź (Tabela 18).

47
Tabela 18 Zestawienie stacji transformatorowych 15/0,4 kV zasilających odbiorców na terenie Gminy Grodzisk
Mazowiecki
Nazwa stacji Miejscowość Typ Moc [kVA]
WĘŻYK CHAWŁOWO WĘŻYK Słupowa 63

MARYNIN MARYNIN Słupowa 40
MAKÓWKA MAKÓWKA Słupowa 100
WĘŻYK WĘŻYK Kontenerowa 250
Większość linii energetycznych znajdujących się na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki, a podlegających
pod oddział energetyczny w Żyrardowie są to sieci kablowe o łącznej długości 4,6 km, natomiast sieci
napowietrznej jest 3,1 km.
PKP Energetyka
Na terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki PKP Energetyka posiada następującą infrastrukturę
elektroenergetyczną (dane z 2018r.):
- Długość linii kablowych WN 110kV – 5 150 mb.
- Długość linii SN -11 201 mb
- Długość linii nn – 3 530 mb
5.2. Odbiorcy i zużycie energii elektrycznej

Na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki nie ma odbiorców końcowych energii elektrycznej zasilanych
z poziomu WN i NN. Ogólną liczbę odbiorców przyłączonych do sieci średniego napięcia (SN) oraz niskiego
napięcia (nN) przedstawiono w Tabela 19.
Tabela 19 Odbiorcy na napięciu SN i nN w gminie Grodzisk Mazowiecki w latach 2016-2018

Liczba odbiorców SN Liczba odbiorców nN
Rok
[szt.] [szt.]
2016 47 22 279
2017 51 22 592
2018 50 23 314
Źródło: PGE Dystrybucja S.A.
W Tabela 20 przedstawiono zużycie energii elektrycznej przez odbiorców przyłączonych na

poszczególnych poziomach napięcia.
Tabela 20 Zużycie energii elektrycznej na poszczególnych poziomach napięcia w latach 2016-2018

Zużycie energii przez odbiorców SN Zużycie energii przez odbiorców nN
Rok
[MWh] [MWh]
2016 91 253 83 984
2017 99 876 89 085
2018 111 348 92 174
Jak wynika z powyższej tabeli, zużycie energii elektrycznej w czasie ostatnich 3 lat wykazywało
systematyczną tendencję wzrostową. Związane jest to z obserwowanym rozwojem na terenach aktywności
gospodarczej i usług oraz z nowopowstającymi powierzchniami mieszkalnymi.

48
5.3. Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych
Z uzgodnionego przez PSE S.A. z Prezesem Urzędu Regulacji Energetyki „Planu rozwoju krajowej sieci
przesyłowej w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na
lata 2010 – 2025” wynika, iż zaplanowano prace inwestycyjne związane z budową linii przesyłowej 400 kV
Kozienice - Ołtarzew. Lokalizacja powyższego obiektu liniowego przewidziana w studium wykonalności
obejmuje tereny gminy Grodzisk Mazowiecki.
W grudniu 2018 r. Sejmik Województwa Mazowieckiego podjął stosowną uchwałę, na mocy której wykreślił
linię 400 kV z planu wojewódzkiego. Ponadto, w wyniku uprzednio podjętej stosownej uchwały Rady
Miejskiej, na dzień przyjęcia Założeń do planu…, procedowana jest przez Urząd Gminy i Radę Miejską,
procedura zmiany Studium uwarunkowań, w następstwie której linia 400 kV zostanie wykreślona ze
Studium Gminy.
W obecnie obowiązującym „Planie Rozwoju PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa na lata 2017 do 2022”
w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną”,
zaktualizowanym w zakresie lat 2019 – 2023 ujęto następujące zamierzenia inwestycyjne dotyczące
modernizacji sieci średniego i niskiego napięcia.
Tabela 21 Inwestycje planowane do realizacji w latach 2017-2023, na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
w zakresie rozbudowy oraz modernizacji systemu energetycznego
Planowany okres realizacji Zakres planowanej inwestycji
Budowa stacji transformatorowej 15/0,4 kV

Budowa 1,2 km linii kablowych średniego napięcia 15kV
2017-2022
Budowa 2 km linii kablowych niskiego napięcia 0,4 kV
Budowa 20 szt. Przyłączy o długości łącznej ok. 1 km.
W miejscowościach: Adamowizna, Adamów-Żuków, Chlebnia, Chrzanów Duży, Chrzanów

Mały, Czarny Las, Izdebno Kościelne, Izdebno Nowe, Janinów, Kady, Kałęczyn, Kłudno
Nowe, Kłudno Stare, Kłudzienko, Kozerki, Kozery Nowe, Kozery, Kraśnicza Wola,
2019-2023 Książenice, Makówka, Marynin, Mościska, Natolin, Odrano-Wola, Opypy, Radonie,
Szczęsne, Tłuste, Urszulin, Władków, Wólka Grodziska, Zabłotnia, Zapole planowana
modernizacja linii napowietrznych SN na linie kablowe SN wraz z przebudową stacji
transformatorowych.
5.4. Ocena stanu zaopatrzenia w energię elektryczną

Linie elektroenergetyczne sieci rozdzielczej WN zasilające elektroenergetyczne systemy dystrybucyjne na
obszarze Grodziska Mazowieckiego są powiązane z Krajowym Systemem Przesyłowym w stosunkowo
odległych punktach przyłączenia. Jakkolwiek bezpośrednie połączenie RPZ Grodzisk i RPZ Brwinów
zapewniają nieliczne linie WN, tym niemniej istnieje możliwość dwustronnego zasilania wymienionych
stacji transformatorowych 110/15 kV. Sieć elektroenergetyczna na obszarze rozpatrywanym w niniejszym
opracowaniu jest w stanie technicznym zadowalającym i jest eksploatowana zgodnie z obowiązującymi
przepisami i procedurami. Zgodnie z informacją otrzymaną od lokalnego Operatora Systemu
Dystrybucyjnego w rozdzielczych punktach zasilających istnieją dostateczne rezerwy dostępnej mocy
transformacji. Tezę tę potwierdzają wyniki obliczeń dostępnych mocy przyłączeniowych, które dla grupy
węzłów koherentnych Pruszków, obejmującej rozdzielcze punkty zasilające: Brwinów, Gąsin, Grodzisk
Mazowiecki, Piastów, Pruszków i Pruszków 2 wykazały wielkość dostępnej mocy przyłączeniowej na
poziomie 60 MW i 100 MW

49
6. System zaopatrzenia w gaz ziemny
6.1. Wprowadzenie – charakterystyka przedsiębiorstw
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki funkcjonuje system zaopatrzenia odbiorców w gaz ziemny
wysokometanowy rozprowadzany przez:
 Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ - SYSTEM S.A. w Warszawie - Oddział w Rembelszczyźnie
– w zakresie sieci wysokiego ciśnienia oraz stacji redukcyjno-pomiarowych I-go stopnia,
 Polską Spółkę Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie – w zakresie sieci gazowych wysokiego,
średniego i niskiego ciśnienia oraz stacji redukcyjno-pomiarowych I-go i II-go stopnia.
Ponadto na omawianym terenie działają spółki zajmujące się handlową obsługą w zakresie sprzedaży gazu
ziemnego.
6.2. Charakterystyka systemu gazowniczego

Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ – SYSTEM S.A.
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ - SYSTEM S.A. Oddział
w Rembelszczyźnie eksploatuje:
 gazociąg wysokiego ciśnienia o znaczeniu ponadlokalnym DN 400 MOP 5,5 MPa relacji Mory –
Piotrków Trybunalski, wybudowany z rur stalowych w 1996 r., gazociąg jest w dobrym stanie
technicznym;
 gazociąg przyłączeniowy DN 150 MOP 5,5 MPa do stacji gazowej wysokiego ciśnienia „Grodzisk
Mazowiecki” wybudowany z rur stalowych w 2001 r., gazociąg jest w dobrym stanie technicznym.
Do gminy Grodzisk Mazowiecki ww. gazociągami doprowadzany jest gaz ziemny wysokometanowy
PN-C-04750:2011 grupa E (GZ-50).
Na omawianym terenie znajduje się stacja gazowa wysokiego ciśnienia redukcyjno-pomiarowa Iº „Grodzisk
Mazowiecki” o przepustowości układu pomiarowego Q=16 000 m3/h. Projektowana przepustowość tej
stacji wynosi Qmax=25 000 m3/h. Obiekt został wybudowany w 1975 r. Rejonem oddziaływania jest miasto
i gmina Grodzisk Mazowiecki. Stacja jest w dobrym stanie technicznym. Średni roczny stopień
wykorzystania stacji to:
 0,45 – przy przepustowości obecnego układu pomiarowego,
 0,29 – przy maksymalnej przepustowości stacji.
Ze względu na stopień wykorzystania stacji „Grodzisk Mazowiecki” istnieje możliwość zwiększenia dostawy
paliwa gazowego na tym obszarze, biorąc pod uwagę istnienie stacji współpracującej w miejscowości
Rokitno (gm. Błonie).
Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie

Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki zasilanie sieci gazowej dystrybucyjnej średniego ciśnienia odbywa
się za pośrednictwem stacji gazowych wysokiego ciśnienia:
 „Grodzisk” zlokalizowanej na granicy miasta Grodzisk Mazowiecki i miejscowości Wólka Grodziska
(gm. Grodzisk Mazowiecki),
 „Rokitno” położonej na terenie miejscowości Rokitno (gm. Ożarów Mazowiecki). zasilającej gminę
Grodzisk Mazowiecki od strony północnej.
Zasilanie sieci gazowej dystrybucyjnej niskiego ciśnienia na omawianym terenie odbywa się poprzez stację
gazową średniego ciśnienia „Grodzisk Mazowiecki 2” znajdującą się w rejonie ul. Orzeszkowej i Kopernika.
Na koniec 2017 r. długość gazociągów dystrybucyjnych na terenie gminy wynosiła około 300 km (według
BDL). Na obszarze większości miejscowości gaz ziemny rozprowadzany jest poprzez gazociągi średniego

50
ciśnienia, natomiast na terenie miasta przez gazociągi niskiego ciśnienia. W miejscowościach: Adamów,
Kłudno Nowe, Urszulin, Zabłotnia, nie ma aktualnie gazociągów dystrybucyjnych.
Najważniejszymi gazociągami w gminie Grodzisk Mazowiecki są:

 gazociąg łączący stacje „Grodzisk Mazowiecki” ze stacją „Rokitno” położoną we wsi Rokitno (gm.
Błonie), przebiegający przez miasto oraz miejscowości: Chlebnia, Chrzanów Duży, Natolin, Tłuste.
 gazociąg łączący stacje: „Grodzisk Mazowiecki” ze stacjami „Reguły” i „Sokołów” położonymi na
terenie gminy Michałowice we wsiach: Reguły i Sokołów, biegnący przez miasto w kierunku
Milanówka.
Sieć gazowa gminy połączona jest z gazociągami średniego ciśnienia znajdującymi się na terenie gmin:
Błonie, Jaktorów, Brwinów oraz miasta Milanówek.
6.3. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu

Sprzedaż Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa S.A. Obrót Detaliczny na terenie gminy Grodzisk
Mazowiecki w latach 2014-2018 wynosi średniorocznie około 34,9 mln m3.
Najliczniejszą grupę odbiorców w 2018 r. stanowiły gospodarstwa domowe – 96,7%, następnie handel
i usługi – 2,4%, przemysł i budownictwo – 0,9% oraz pozostali 0,1%.
Pod względem zużycia gazu w chwili obecnej gospodarstwa domowe są najpoważniejszym odbiorcą,
zużywając w 2018 r. 19,5 mln m3 gazu co stanowi 48,9% całkowitej rocznej sprzedaży na terenie gminy.
Na drugim miejscu plasują się odbiorcy przemysłowi – 17,8 mln m3 (44,6% całkowitej sprzedaży),
a następnie handel i usługi – 2,6 mln m3 (6,4%), oraz pozostali – 0,01 mln m3 (0,03%).
W Tabela 22 i Tabela 23 przedstawiono odpowiednio liczbę odbiorców gazu i wielkość sprzedaży gazu
ziemnego na terenie gminy w latach 2007–2018. Ponadto na Wykres 2 pokazano skalę i strukturę zmian
liczby odbiorców gazu i wielkości jego zużycia w gospodarstwach domowych ogółem.
Tabela 22 Liczba odbiorców gazu PGNiG S.A. w latach 2007-2018 na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
Liczba odbiorców gazu (stan na dzień 31 grudnia)
Rok Przemysł/ Handel/

Ogółem Gospodarstwo domowe Pozostali
budownictwo usługi
2007 10 838 10 513 56 268 1

2008 11 307 10 933 70 294 10
2009 11 730 11 389 116 222 3
2010 12 103 11 795 82 224 2
2011 12 426 12 097 85 238 6
2012 12 885 12 546 86 246 7
2013 13 264 12 988 89 185 2
2014 13 432 13 085 96 249 2
2015 13 511 13 157 96 255 3
2016 13 528 13 161 105 259 3
2017 13 694 13 226 118 346 4
2018 13 729 13 276 118 328 7
Źródło: Dane PGNiG S.A. Mazowiecki Oddział Handlowy w Warszawie
Przedstawione dane, dotyczące liczby odbiorców gazu, wskazują na wzrost liczby użytkowników gazu
w największej grupie jego konsumentów, tj. w gospodarstwach domowych.

51
Tabela 23 Sprzedaż gazu PGNiG S.A. w latach 2007-2018 na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki [tys. m3]
Sprzedaż gazu w ciągu roku w tys. m3
Rok Handel/
Ogółem Gospodarstwo domowe Przemysł/ budownictwo Pozostali
usługi
2007 27 308,8 13 625,8 10 066,8 3 573,5 42,7

2008 28 311,4 14 595,3 10 045,4 3 630,4 40,3
2009 30 502,4 15 257,9 11 601,4 3 611,3 31,8
2010 34 006,7 17 587,5 13 037,5 3 349,6 32,1
2011 34 223,2 17 751,8 13 016,3 3 430,4 24,7
2012 32 195,2 16 886,0 12 091,2 3 193,0 25,0
2013 31 714,0 16 936,4 11 545,8 3 206,8 25,0
2014 30 223,7 15 972,3 11 529,2 2 710,5 11,7
2015 32 818,9 17 943,2 11 995,1 2 864,1 16,5
2016 34 128,3 18 192,1 12 823,0 3 097,5 15,6
2017 37 695,5 19 516,4 15 068,6 8 050,7 14,4
2018 39 831,2 19 481,8 17 780,9 2 557,6 10,9
Źródło: Dane PGNiG S.A. Obrót Detaliczny
Wykres 2 Struktura zmian odbiorców gazu w gospodarstwach domowych i poziomu zużycia w latach 2007-2018
25 000
20 000
15 000
10 000
5 000
0
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Liczba odbiorców gazu (stan na dzień 31 grudnia) Sprzedaż gazu w ciągu roku w tys. m3
Źródło: Opracowanie własne KAPE SA na podstawie PGNiG S.A. Mazowiecki Oddział Handlowy w Warszawie
Analiza zarówno Tabela 23 jak i Wykres 2 pozwala zauważyć, że w przypadku indywidulanych odbiorców
gazu sieciowego, po okresie wzrostu ich liczby na średnim poziomie ok. 4% rocznie w zakresie lat 2007-
2013, w kolejnych czterech latach zaznacza się pewne wyhamowanie tempa tego wzrostu. Wynosi on
bowiem w tym czasie średnio zaledwie ok. 0,5% rocznie. W przypadku natomiast zużycia gazu sieciowego

52
przez omawianą grupę odbiorców końcowych w latach 2007-2018 zauważa się pewne wahania
w wartościach podanych przez sprzedawcę gazu. Po spadku w roku 2014 zużycie tego nośnika energii
sukcesywnie rośnie w tempie średniorocznym na poziomie ok. 2%.
6.4. Plany rozwoju przedsiębiorstw gazowniczych

Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki PSG planuje inwestycje (rozbudowa, przebudowa, konserwacja)
wymienione w Tabela 24.
Tabela 24 Planowane inwestycje Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o. na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
Wyszczególnienie Uwagi
m. Grodzisk Mazowiecki Ulice Maja, Bojanka, Chałubińskiego, Chłopickiego, Daleka, Chopina, Jaworowa,
Kasztanowa, Korfantego, Malinowa, Montwiłła, Okrężna, Okulickiego, Okuniów,
Olszowa, Piaskowa, Piastów, Skromna, Topolowa, Traugutta
Adamowizna Ulice Borsucza, Dobra, Niedźwiedzia, Swobodna, Wilcza
Chrzanów Duży
Chrzanów Mały Ulica Biszkoptowa
Izdebno Nowe
Janinów Ulice Argentyńska, Szkocka
Kady Ulice Dragońska, Legionów, Starowiejska, Środkowa
Kałęczyn Ulice Wylotowa, Zgodna
Kozerki Ulice Jowisza i Marsa
Kraśnicza Wola
Książenice Ulica Kąkolowa
Makówka Ulica Choinowa
Marynin Ulice Dzwonkowa, Warzywna
Mościska Ulice Jastrzębia, Skowronkowa
Natolin
Odrano-Wola Ulice Alabastrowa, Barwna, Błękitna
Opypy Ulice Gruszowa, Jabłoniowa
Radonie
Szczęsne Ulice Kawki, Sokolnicza
Wężyk
Władków Ulica Bukowa
Wólka Grodziska
Zapole
Żuków
Źródło: Opracowanie własne na podstawie otrzymanych informacji od Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o.
Z powyższej tabeli wynika, że na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki planowane są liczne inwestycje
w zakresie rozbudowy i modernizacji sieci gazowniczej.
6.5. Ocena stanu systemu gazowniczego

System gazowniczy jest systemem ogólnokrajowym. Ocena bezpieczeństwa zasilania gminy zależy
w dużym stopniu od bezpieczeństwa krajowego w zakresie dostaw gazu przewodowego. System przesyłu
gazu ziemnego do obszaru posiada rezerwy przepustowości, które są w stanie zaspokoić przyszłościowe
zapotrzebowanie na gaz przewodowy przez odbiorców z terenu gminy.

53
System sieci gazowej znajdującej się na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki stwarza możliwości
zapewnienia dostaw gazu na cele socjalno–bytowe, grzewcze, technologiczne i inne. Jest to system sieci,
który będzie ulegał systematycznej rozbudowie w ramach potrzeb i z zachowaniem odległości
podstawowych od innych obiektów budowlanych, gazociągów wysokoprężnych i stacji redukcyjno-
pomiarowych, zgodnie z odrębnymi przepisami. Przewiduje się zwiększenie efektywności wykorzystania
obecnej sieci gazowej na omawianym terenie, a źródłem rozbudowy mogą być istniejące sieci gazowe.
Decyzja o dalszej rozbudowie sieci może zostać podjęta po zbadaniu zainteresowania potencjalnych
odbiorców gazu. W przypadku pojawienia się nowych odbiorców gazu, warunki przyłączenia i odbioru gazu
będą uzgadniane pomiędzy stronami. Ponadto będą zależały od uwarunkowań technicznych
i ekonomicznych uzasadniających rozbudowę sieci. W miejscowych planach zagospodarowania
przestrzennego dla sieci gazowych należy rezerwować trasy w obrębie linii rozgraniczających drogi
publiczne i wewnętrzne. Gazociągi, które w wyniku modernizacji dróg i ulic znalazłyby się pod jezdnią
należy przenieść w pas drogowy poza jezdnię. Istniejące gazociągi w trakcie prowadzenia prac budowlano-
montażowych należy zabezpieczyć przed uszkodzeniem przez ciężki sprzęt budowlany i samochody.

54
7. Ocena stanu aktualnego
W Tabela 25 przedstawiono podsumowanie zużycia energii na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki w roku
bazowym 2018.
Tabela 25 Zużycie energii w roku bazowym 2018

Zużycie w roku System
Energia Węgiel +inne
bazowym ciepłownicz Gaz sieciowy Biogaz Inne OZE Razem
elektryczna paliwa stałe
[kWh] y (GSM)
Niemieszkalne 234 283 942 223 273 800 5 041 637 217 400 1 453 000 356 460 464 626 239
Mieszkalne 39 570 000 50 589 407 213 754 400 82 083 930 17 844 333 3 568 867 407 410 935
Źródło: Opracowanie własne KAPE
Dane przedstawione w powyższej tabeli są punktem wyjścia do prognozowania zużycia energii w kolejnych
latach. Z analizy powyższej tabeli wynika, że gaz sieciowy jest głównym paliwem stosowanym zarówno
w sektorze mieszkalnym jak i niemieszkalnym. W związku z brakiem sieci ciepłowniczej zarządzanej przez
gminę, system ten ograniczony jest jedynie do sektora mieszkalnego (w ramach GSM). Dużo większe
zużycie energii elektrycznej w sektorze niemieszkalnym jest związane z wykorzystaniem jej przez bardziej
energochłonne urządzenia. Energetyka odnawialna jest częściej stosowana w sektorze mieszkalnym.
Związane jest to z łatwiejszymi procedurami przyłączeniowymi dla prosumentów. Biogaz w celach
energetycznych jest uciążliwy w eksploatacji, w związku z tym stosowany jest on jedynie w sektorze
niemieszkalnym (w takich obiektach jak np. oczyszczalnia ścieków). Dużo większe zużycie paliw stałych
w mieszkalnictwie świadczy o tym, że ogrzewanie gospodarstw domowych na terenie Gminy wciąż w dużej
części opiera się na tym nośniku energii.

55
III. ANALIZY, PROGNOZY, PROPOZYCJE WARIANTOWE
8. Analiza kierunków rozwoju gminy - przewidywane

zmiany zapotrzebowania na nośniki energii
8.1. Wprowadzenie, metodyka prognozowania zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe
Celem niniejszej analizy jest określenie wielkości i lokalizacji nowej zabudowy z uwzględnieniem jej
charakteru oraz istotnych zmian w zabudowie istniejącej, które skutkują przyrostami i zmianami
zapotrzebowania na nośniki energii na terenie miasta.
W analizie uwzględniono:
 dokumenty wymienione w rozdziale 2.1;
 publikacje Głównego Urzędu Statystycznego;
 konsultacje z Urzędem Miasta Grodzisk Mazowiecki;
 materiały z innych źródeł (Internet, prasa, informacje od spółdzielni, deweloperów itp.).
Głównym czynnikiem warunkującym zaistnienie zmian w zapotrzebowaniu na wszelkiego typu nośniki

energii jest dynamika rozwoju gminy ukierunkowana w wielu płaszczyznach.
Elementami, które bezpośrednio wpływają na rozwój gminy Grodzisk Mazowiecki są:
 zmiany demograficzne uwzględniające zmiany w ilości oraz strukturze wiekowej i zawodowej
ludności, migracja ludności;
 rozwój zabudowy mieszkaniowej;
 rozwój szeroko rozumianego sektora usług obejmującego m.in.:
o działalność handlową, usługi komercyjne i komunikacyjne,
o działalność kulturalną i sportowo-rekreacyjną,
o działalność w sferze nauki i edukacji,
o działalność w sferze ochrony zdrowia;
 rozwój przemysłu i wytwórczości;
 wprowadzenie rozwiązań komunikacyjnych umożliwiających dostęp do tworzonych centrów
usługowych oraz ruch tranzytowy dla gminy;
 konieczność likwidowania zagrożeń ekologicznych.
Sporządzanie długoterminowych analiz i prognoz zapotrzebowania na energię odgrywa ważną rolę

w planowaniu budowy przyszłych jednostek wytwórczych oraz rozwoju sieci dystrybucyjnej i przesyłowej.
Określenie przypadków maksymalnego zapotrzebowania stanowi ważny element zarządzania
energetycznego. Zapotrzebowanie energii w danym czasie jest funkcją wielu czynników, takich jak:
temperatura zewnętrzna, niedawny stan pogody, pora dnia, dzień tygodnia, sezony wakacyjne, warunki
ekonomiczne itd. W znaczeniu długoterminowym należy ująć ogląd probabilistyczny poziomów
zapotrzebowania szczytowego, na podstawie prognoz przyrostu gęstości zabudowy, dokonując pełnej
oceny możliwych rozkładów przyszłych wartości zapotrzebowania, ważnych tak z punktu widzenia
prognozy, jak również niezbędnych dla oceny i zabezpieczenia ryzyka finansowego związanego ze
zmiennością zapotrzebowania i niepewnością prognozy. Określone szczytowe zapotrzebowanie mocy
w danym czasie jest związane z zakresem niepewności, spowodowanym błędami prognoz rozwoju
następujących czynników: wielkość populacji, przemiany technologiczne, warunki ekonomiczne,
przeważające warunki pogodowe (oraz rozkład tych warunków), jak również z ogólną przypadkowością

56
właściwą dla określonego zjawiska. Poszukiwana wielkość jest funkcją kilku rozpoznanych czynników
czasowych, takich ja pora dnia, pora roku i okresy wakacyjne.
Istotnymi elementami niepewności, które należy uwzględnić w trakcie prognozowania, są m.in.: określenie
wielkości zapotrzebowania, ocena wpływu rozwoju technik energooszczędnych, programów wzrostu
sprawności energetycznej. Wynikają z tego dwie kwestie: kiedy dany program wpłynie na wartość
zapotrzebowania i w jakim stopniu wpłynie na zachowanie odbiorców. Okresowo elementem decydującym
jest cena energii (nośników energii). Jeśli ceny energii wykazują w znaczącym stopniu ciągły wzrost,
odbiorcy mogą być motywowani do odpowiedzialności za efektywność wykorzystania energii i chętniej
przyłączą się do udziału w realizacji programów oszczędnościowych. Jeżeli konsekwentnie wprowadzi się
opłaty zależne od pory dnia, większość odbiorców podejmie starania, aby zużyć jak najwięcej energii,
w okresach o niższych cenach. Uwzględnienie modyfikacji zachowań odbiorców oddziaływać będzie
również na trafność prognozy.
Zastrzec należy, że prognozy długoterminowe zawsze obarczone są wyższym poziomem ryzyka niż
prognozy średnioterminowe. Tak więc trudność oceny wpływu przedsięwzięć oszczędnościowych wzrasta
z wydłużeniem horyzontu czasowego prognozy.
W praktyce dla potrzeb opracowywanych gminnych projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło,
energię elektryczną i paliwa gazowe wysoce przydatna okazała się kompilacja metody scenariuszowej
z metodą modelowania odbiorcy końcowego.
Bilansowanie potrzeb energetycznych gminy Grodzisk Mazowiecki wynikających z rozwoju budownictwa
mieszkaniowego oraz zagospodarowania nowych terenów pod rozwój strefy usług i wytwórczości
przeprowadzono dla trzech okresów:
 do roku 2022 – krótkoterminowego
 2023 - 2030 – średnioterminowego,
 do roku 2035, tj. perspektywicznego (długoterminowego) – horyzont czasowy zgodnie
z wymaganiami umowy.
8.2. Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na

nośniki energii
8.2.1. Prognoza demograficzna
W latach 2017-2035 obserwuje się wzrost liczby mieszkańców gminy Grodzisk Mazowiecki średniorocznie
o około 1%, co spowodowane jest w dużej mierze stale rosnącą liczbą napływowych mieszkańców.
Prognoza GUS ludności zamieszkałej na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki w latach 2017-2030, prognoza
dla przedziału lat 2030-2035 oraz prognoza trendu zmian liczby ludności na terenie Gminy przedstawiono
na Wykres 3.

57
Wykres 3 Prognoza liczby ludności w gminie Grodzisk Mazowiecki
60 000
55 000
50 000
45 000
40 000
35 000
30 000
2017 2020 2023 2026 2029 2032 2035
Prognoza na lata 2030-2035 Prognoza GUS na lata 2017-2030

Źródło: Opracowanie własne KAPE na podstawie danych GUS
Dla dalszych analiz przyjęto, że w roku 2035 liczba mieszkańców gminy będzie na poziomie rzędu
ok.56 tys. Należy nadmienić, że zmiany liczby ludności nie przekładają się wprost na rozwój budownictwa
mieszkaniowego – mają na to również wpływ takie czynniki jak np. postępujący proces poprawy standardu
warunków mieszkaniowych i związana z tym pośrednio rosnąca lizcba gospodarstw jednoosobowych.
8.2.2. Rozwój zabudowy mieszkaniowej
Parametrami decydującymi o wielkości zapotrzebowania na nowe budownictwo mieszkaniowe są potrzeby

nowych rodzin oraz zapewnienie mieszkań zastępczych w miejsce ewentualnych wyburzeń i wzrost
wymagań dotyczących komfortu zamieszkania, co wyraża się zarówno wielkością wskaźników związanych
z oceną zapotrzebowania na mieszkania, określających np.:
 liczba osób przypadających na mieszkanie;
 wielkość powierzchni użytkowej przypadającej na osobę;
jak również stopniem wyposażenia mieszkań w niezbędną infrastrukturę techniczną.
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki obserwuje się wysoki stopień intensywności rozwoju budownictwa
mieszkaniowego, głównie jednorodzinnego. Zgodnie z obszarami wytypowanymi w Studium uwarunkowań
gmina dysponuje znaczącymi rezerwami obszarów pod zabudowę mieszkaniową o niskiej intensywności,
przede wszystkim jednorodzinną.
Dla budownictwa mieszkaniowego w gminie przewiduje się:
 wprowadzenie nowej zabudowy jednorodzinnej na obszarach wiejskich i w mieście,
 obszary pod zabudowę wielorodzinną w mieście,
 działania zmierzające do restrukturyzacji i rewitalizacji istniejącej zabudowy,
 dogęszczanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej z zapewnieniem ochrony wartości zabytkowych
i kulturowych obszaru.

58
Zapotrzebowanie na ciepło występujące przy realizacji uzupełnienia ulic zabudową „plombową”
redukowane będzie przez działania renowacyjne i modernizacyjne, w trakcie których dąży się m.in. do
zminimalizowania potrzeb cieplnych. Wystąpią również zmiany co do charakteru odbioru i nośnika energii,
uwzględniające poprawę standardu warunków mieszkaniowych. Wielkości te są trudne do określenia pod
kątem sprecyzowania odpowiedzi na pytania: w jakiej skali miejscowej i czasowej, gdzie i kiedy
realizowane będą wymienione zamierzenia. Związane jest to głównie z możliwościami finansowymi
właścicieli budynków, a także Gminy - w przypadku własności komunalnej.
Podstawą do wyznaczenia obszarów przewidywanych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej, które

generować mogą znaczny przyrost zapotrzebowania na energię, określenia chłonności tych obszarów, jak
również szacowanego tempa zabudowy, było przeprowadzenie analizy przekazanych i aktualnie
obowiązujących dokumentów strategicznych gminy Grodzisk Mazowiecki tj.: Studium Uwarunkowań... oraz
Strategii rozwoju..., obowiązujących mpzp, trendów rozwoju wynikających z danych GUS-u oraz
materiałów przekazanych przez Urząd Gminy.
Wg Banku Danych Lokalnych GUS-u w latach 2008-2017 w gminie Grodzisk Mazowiecki oddano do użytku
5 849 mieszkań, w tym ponad 57% w mieście w zabudowie jednorodzinnej i wielorodzinnej.
Dla sporządzenia zbiorczego bilansu potrzeb energetycznych gminy przyjmuje się utrzymanie do 2035 roku
średniego tempa przyrostu nowych zasobów mieszkaniowych (wg powierzchni użytkowej mieszkań
oddanych do użytku z lat 2008 – 2017 dla miasta i 35 sołectw – Tabela 7) na poziomie 2% rocznie.
Tabela 26 przedstawia prognozowaną powierzchnię mieszkalną ogrzewaną w latach 2022, 2030 oraz 2035
z podziałem na poszczególne obszary.

59
Tabela 26 Prognozowana powierzchnia mieszkaniowa w gminie Grodzisk Mazowiecki
Prognozowana powierzchnia budynków mieszkalnych
Oznaczenie
Lp. Lokalizacja [m2]
na mapie
w 2022 w 2030 w 2035
1 M1 Adamowizna 55 034 63 625 69 173
2 M2 Adamów 2 703 3 125 3 398
3 M3 Chlebnia 7 821 9 041 9 830
4 M4 Chrzanów Duży 8 786 10 158 11 043
5 M5 Chrzanów Mały 44 220 51 123 55 581
6 M6 Czarny Las 58 896 68 090 74 027
7 M7 Izdebno Kościelne 7 627 8 818 9 587
8 M8 Izdebno Nowe 3 186 3 684 4 005
9 M9 Janinów 26 551 30 696 33 373
10 M10 Kady 43 930 50 788 55 217
11 M11 Kałęczyn 35 531 41 077 44 659
12 M12 Kłudno Stare 5 986 6 921 7 524
13 M13 Kłudzienko 1 931 2 232 2 427
14 M14 Kozerki 29 738 34 380 37 377
15 M15 Kozery Stare 20 469 23 664 25 727
16 M16 Kraśnicza Wola 8 979 10 381 11 286
17 M17 Książenice 235 583 272 358 296 107
18 M18 Makówka 15 062 17 413 18 931
19 M19 Marynin 24 620 28 464 30 946
20 M20 Mościska 13 131 15 181 16 504
21 M21 Natolin 13 034 15 069 16 383
22 M22 Kłudno Nowe 4 345 5 023 5 461
23 M23 Kozery Nowe 8 207 9 488 10 315
24 M24 Odrano-Wola 61 406 70 992 77 182
25 M25 Opypy 61 599 71 215 77 425
26 M26 Radonie 54 068 62 508 67 959
27 M27 Szczęsne 68 358 79 029 85 920
28 M28 Tłuste 4 441 5 135 5 582
29 M29 Urszulin 1 931 2 232 2 427
30 M30 Wężyk 9 752 11 274 12 257
31 M31 Włodków 5 214 6 028 6 553
32 M32 Wólka Grodziska 12 069 13 953 15 169
33 M33 Zabłotnia 2 414 2 791 3 034
34 M34 Zapole 1 931 2 232 2 427
35 M35 Żuków 6 952 8 037 8 738
36 M36 Grodzisk Mazowiecki 822 466 950 857 1 033 768
RAZEM 1 787 969 2 067 080 2 247 322
Źródło: Opracowanie własne
Z uwagi na fakt, że z terenami zabudowy mieszkaniowej ściśle związana jest sfera tzw. usług
bezpośrednich, tj.: usług handlu detalicznego, zakwaterowania, gastronomii, obsługi nieruchomości itp.,

60
przy prowadzeniu analiz opartych na zapotrzebowaniu na nośniki energii potrzeby tej grupy usług
uwzględniono przy bilansowaniu potrzeb budownictwa mieszkaniowego.
8.2.3. Rozwój terenów inwestycyjnych - strefa usług i aktywności gospodarczej
Szeroko rozumiana zabudowa niemieszkalna obejmuje obiekty: handlowe, hotele, obiekty użyteczności
publicznej (szkolnictwo, służba zdrowia, kultura), obiekty sportu i rekreacji itp.
Rozwój sektora usług realizowany powinien być wielokierunkowo i obejmować m.in.:
 uzupełnienie zabudowy usługowej w poszczególnych rejonach gminy,
 rozszerzenie bazy usług kulturalnych i edukacyjnych oraz rekreacji,
 rozwój branży usługowo–komercyjnej.
Tereny usług i aktywności gospodarczej usytuowane głównie: w północnej części miasta oraz w rejonie wsi
Natolin, Kłudno Stare, Tłuste, Kłudzienko, Adamów, Chlebnia, Chrzanów Duży, Chrzanów Mały oraz
w rejonie węzła autostradowego, to tereny strategicznego rozwoju gminy, obszary przekształceń
funkcjonalno–przestrzennych ukierunkowanych na skupianie zespołów zabudowy produkcyjno-usługowej,
przy jednoczesnym ograniczaniu ich oddziaływania. To obszary wielofunkcyjne z priorytetem dla
lokalizowania zabudowy produkcyjnej i usługowej. Innymi terenami o w pełni wykształconej strukturze
funkcjonalno-przestrzennej, które należałoby wziąć pod uwagę pod względem możliwości rozwoju
zabudowy aktywności gospodarczej są: Kozery Nowe, Wólka Grodziska.
Podstawą do wyznaczenia ww. obszarów, które generować mogą znaczny przyrost zapotrzebowania na
energię, określenia chłonności tych obszarów, jak również szacowanego tempa zabudowy, było
przeprowadzenie analizy przekazanych i aktualnie obowiązujących dokumentów strategicznych gminy
Grodzisk Mazowiecki tj.: Studium Uwarunkowań... oraz Strategii rozwoju..., obowiązujących mpzp,
trendów rozwoju wynikających z danych GUS oraz materiałów przekazanych przez Urząd Miasta.
8.3. Potrzeby energetyczne dla gminy Grodzisk Mazowiecki w latach 2022,

2030 i 2035
Dla zbilansowania potrzeb energetycznych gminy Grodzisk Mazowiecki, wynikłych z zagospodarowania
nowych terenów, przyjęto określenie potrzeb energetycznych w rozbiciu na okresy realizacji (krótko,
średnio- i długookresowych):
 2022,
 2030,
 2035.
Poniżej (Tabela 27 i Wykres 4) przedstawiono potencjalne potrzeby dla obszarów rozwoju. Prognozowane
wielkości wyznaczono na podstawie wielkości zużycia wszystkich nośników energii, wielkości powierzchni
ogrzewanych oraz wskaźników zużycia energii.
Przy prognozowaniu uwzględniono zarówno wzrost powierzchni mieszkalnych oraz rozwój gospodarczy na
terenie gminy Grodzisk Mazowiecki przy równoczesnym uwzględnieniu podejmowanych przez
mieszkańców, przedsiębiorców i instytucje publiczne, działań zmierzających do poprawy efektywności
energetycznej oraz ograniczeniu energochłonności przemysłu. Założono również, że wszystkie
nowobudowane obiekty będą spełniały najwyższe standardy energooszczędności.

61
Tabela 27 Potrzeby energetyczne dla Grodziska Mazowieckiego z podziałem na obszary mieszkalne
i niemieszkalne
Rok 2022 2030 2035
Sektor mieszkaniowy [kWh] 413 183 473,95 417 506 456,97 404 201 119,93
Sektor niemieszkalny [kWh] 487 354 558,42 538 868 243,38 568 103 722,75
Wykres 4 Prognoza zapotrzebowania energetycznego dla Grodziska Mazowieckiego w latach 2022, 2030 i 2035
600 000 000,00
500 000 000,00
400 000 000,00
300 000 000,00
200 000 000,00
100 000 000,00
0,00
Sektor mieszkaniowy [kWh] Sektor niemieszkalny [kWh]
2022 2030 2035
Zgodnie z prognozą potrzeby energetyczne w gminie grodzisk Mazowiecki w sektorze mieszkalnym będą
wzrastać do 2030 roku odpowiednio:
 w 2022 r. o 1,4% w stosunku do roku bazowego,
 w 2035 r. o 0,8% w stosunku do roku bazowego.
Założono, że obniżenie się zapotrzebowania na energię w latach 2030-35 pomimo ciągłego napływu
ludności na obszar Gminy, a co za tym idzie rozwoju budownictwa mieszkalnego, będzie efektem
przeprowadzonych wcześniej termomodernizacji budynków już istniejących jak również powstawaniem
obiektów o prawie zerowym zużyciu energii, spełniających najwyższe standardy efektywności
energetycznej.
Sytuacja w sektorze niemieszkalnym przedstawia się natomiast zupełnie inaczej. Prognoza obejmująca
lata 2018-2035 zakłada stopniowy wzrost zapotrzebowania na energię w tym okresie, który to będzie
kształtował się w następujący sposób:
 w 2035 r. o 22,3% w stosunku do roku bazowego.
Powyższa tendencja spowodowana będzie rozwojem zabudowy terenów inwestycyjnych.
W każdym z sektorów przewiduje się spadek udziału węgla w całościowym pokryciu zapotrzebowania na
energię ze względu na aktualne programy rządowe wynikające z polityki unijnej w zakresie tego nośnika,
dążące do stopniowego eliminowania jego udziału.

62
8.4. Prognoza zmian zapotrzebowania na ciepło
Lokalizacja obszarów rozwoju i przewidywany charakter zabudowy tych obszarów sugeruje konieczność
indywidualnego podejścia dla każdego obszaru i każdorazowo przeprowadzenia analizy opłacalności
zastosowania konkretnego sposobu zaopatrzenia w ciepło.
Oprócz przyrostu zapotrzebowania ciepła wynikającego z rozwoju gminy i pojawiania się nowych
odbiorców, w rozpatrywanym okresie wystąpią również zjawiska zmiany struktury pokrycia
zapotrzebowania na ciepło w istniejącej zabudowie. Gmina winna dążyć do likwidacji przestarzałych
i niskosprawnych źródeł ciepła bazujących na spalaniu węgla kamiennego (szczególnie piecowych)
i zamianie ich na rzecz:
 przyłączenia odbiorców do systemu ciepłowniczego GSM lub działającego systemu o zasięgu
lokalnym;
 paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny, olej opałowy, gaz płynny, węgiel wysokiej jakości);
 źródeł energii odnawialnej (kolektory słoneczne, pompy ciepła, biomasa);
 energii elektrycznej.
Zasięg oddziaływania systemu ciepłowniczego należącego do GSM obejmuje zasadniczo wyłącznie

mieszkańców zlokalizowanych w mieście na osiedlach „Kopernik” i „Centrum”. Z zebranych informacji
wynika, że ciepło z systemu ciepłowniczego dostarczane będzie wyłącznie do mieszkańców GSM,
a w przypadku pojawienia się potencjalnych nowych odbiorców wyłącznie dla nowej zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej zarządzanej przez GSM oraz towarzyszących jej usług lub mieszkań
administrowanych przez GSM, a nie podłączonych jeszcze do systemu ciepłowniczego. Na chwilę obecną
nie zinwentaryzowano planów rozbudowy systemu ciepłowniczego należącego do GSM. W tak dalekiej
perspektywie (do 2035 r.) nie wyklucza się jednak możliwości rozbudowy sieci ciepłowniczej ze względu
na rosnące potrzeby mieszkaniowe na terenie Gminy oraz niedostateczny rozwój OZE (w tym kolektorów
słonecznych i pomp ciepła), który nie pokryje zapotrzebowania na ciepło w nowopowstających
inwestycjach. Oszacowano, że w wyniku przeprowadzonych termomodernizacji oraz w konsekwencji
unijnej i krajowej polityki energetycznej, a także rosnącej świadomości społecznej, zapotrzebowanie na
ciepło systemowe w sektorze mieszkaniowym będzie o 1,5% wyższe w stosunku do roku bazowego.
Na podstawie zebranych informacji i przeprowadzonych analiz stwierdzono, że sposób pokrycia potrzeb
potencjalnych nowych odbiorców odbywać się będzie przede wszystkim za pomocą kotłowni opalanych
gazem sieciowym, gazem płynnym, olejem opałowym, drewnem, dobrej jakości węglem spalanym
w nowoczesnych wysokosprawnych kotłach, wykorzystania OZE (w tym jako wspomaganie rozwiązań
tradycyjnych) oraz poprzez ogrzewanie elektryczne.
8.5. Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną

Instalacje elektryczne powinny zapewniać w długotrwałym horyzoncie czasowym ich użytkowania dostawę
mocy na poziomie zabezpieczającym potrzeby mieszkańców zasilanego obszaru. Z tego założenia wynika,
że należy zapewnić co najmniej:
 dostawę energii elektrycznej o właściwych parametrach technicznych i jakościowych,
 ochronę przed porażeniem elektrycznym, przetężeniami, przepięciami łączeniowymi
i atmosferycznymi, umożliwiającą bezpieczne użytkowanie instalacji,
 ochronę środowiska przed emisją hałasu, temperatury i pól elektromagnetycznych o wartościach
i natężeniach większych od dopuszczalnych wielkości granicznych,
 właściwy stopień ochrony przeciwpożarowej.
Z punktu widzenia obciążeń sieci rozdzielczej i stacji transformatorowej istotnym elementem jest
określenie wielkości współczynnika jednoczesności, który należy dobierać stosownie do liczby mieszkań
zasilanych z danej stacji lub danego odcinka sieci. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wraz ze zwiększającą

63
się liczbą budynków mieszkalnych oraz mieszkań, zmniejszają się wartości współczynnika jednoczesności.
W przypadku dużej liczby zasilanych mieszkań (tzn. większej od 100) przyjmuje się wartości
współczynnika jednoczesności jak dla 100 mieszkań, tj.: 0,086 dla mieszkań z centralnym zaopatrzeniem
w ciepłą wodę oraz 0,068 dla mieszkań z elektrycznymi podgrzewaczami ciepłej wody. Tak obliczone
zapotrzebowanie mocy może zatem stanowić podstawę dla wyznaczenia wymaganej mocy
transformatorów oraz sposobu ustalania przekrojów żył kabli sieci rozdzielczej niskiego napięcia.
Dla zabudowy przemysłowej oraz sektora użyteczności publicznej dokonano oszacowania zapotrzebowania
mocy szczytowej metodą wskaźnikową. Ponadto dodatkowym utrudnieniem jest brak możliwości
jednoznacznego określenia współczynnika jednoczesności. Praktycznie należałoby stwierdzić, że
występuje równoczesny, prawie ciągły pobór mocy dla podmiotów sektora usług i aktywności
gospodarczej.
Prognoza zapotrzebowania na energię elektryczną dla budownictwa mieszkaniowego w poszczególnych

przedziałach czasowych objętych prognozą wskazuje, że szacowane wartości te będą wzrastały:
 do 2022 r. o 7,9% w stosunku do roku bazowego,
 do 2035 r. o 37,0% w stosunku do roku bazowego.
Powyższy wzrost związany będzie z coraz większą liczbą mieszkań ogrzewanych energią elektryczną,
a także z rozwojem elektromobilności i coraz popularniejszymi w budownictwie jednorodzinnym
i wielorodzinnym systemami zarządzania budynkiem, takimi jak np. tzw. „Inteligentny dom”.
8.6. Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny

Ze względu na rozwój sieci gazowej na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki oraz działania promocyjne
zachęcające mieszkańców do wykorzystywania gazu na cele grzewcze oraz jego niski koszt eksploatacyjny,
prognozuje się zwiększenie wykorzystania tego źródła na terenie gminy. W prognozach założono
następujący wzrost zapotrzebowania na gaz sieciowy w poszczególnych okresach czasowych:
 do 2035 r. o 1,8% w stosunku do roku bazowego.
Następnie ze względu na przeprowadzone termomodernizacje i inne przedsięwzięcia zwiększające
efektywność energetyczną, a także wzrost udziału OZE w pokryciu zapotrzebowania na energię,
w przedziale lat 2030-2035 spodziewany jest spadek zapotrzebowania na gaz sieciowy o 6,8% w stosunku
do 2030 roku.
8.7. Scenariusze zaopatrzenia obszaru gminy w nośniki energii

Planowanie zaopatrzenia w energię rozwijającego się na terenie gminy nowego budownictwa stanowi,
zgodnie z Prawem energetycznym, zadanie własne gminy, którego realizacji podjąć się mają za
przyzwoleniem gminy odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Głównym założeniem scenariuszy
zaopatrzenia w energię powinno być wskazanie optymalnych sposobów pokrycia potencjalnego
zapotrzebowania na energię dla nowego budownictwa.
Rozwój systemów energetycznych ukierunkowany na pokrycie zapotrzebowania na energię na nowych
terenach rozwoju powinien charakteryzować się cechami takimi jak: zasadność ekonomiczna działań
inwestycyjnych i minimalizacja przyszłych kosztów eksploatacyjnych.
Zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych to zgodność działań z zasadą samofinansowania się

przedsięwzięcia. Jej przejawem będzie np.:
 realizacja takich inwestycji, które dadzą możliwość spłaty nakładów inwestycyjnych w cenie
energii jaką będzie można sprzedać dodatkowo;

64
 nie wprowadzanie w obszar rozwoju zbędnie, równolegle różnych systemów energetycznych, np.
jednego jako źródła ogrzewania, a drugiego jako źródła ciepłej wody użytkowej i na potrzeby
kuchenne, gdyż takie działanie daje małą szansę na spłatę kosztów inwestycyjnych obu systemów.
Zasadność eksploatacyjna, która w perspektywie stworzy przyszłemu odbiorcy energii warunki do zakupu
energii za cenę atrakcyjną rynkowo.
W celu określenia scenariuszy zaopatrzenia w energię cieplną, dla sporządzenia analizy, przyjęto
następujące, dostępne na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki rozwiązania techniczne: system
ciepłowniczy, gaz sieciowy oraz rozwiązania indywidualne oparte w głównej mierze o spalanie węgla,
oleju opałowego i biomasy, jak również wykorzystania odnawialnych źródeł energii - OZE (kolektory
słoneczne, pompy ciepła lub inne). W niektórych przypadkach na cele grzewcze wykorzystana będzie
energia elektryczna.
Przez ww. rozwiązania techniczne zaopatrzenia w ciepło rozumieć należy zakres działań inwestycyjnych
jak poniżej:
 system ciepłowniczy:
o budowa rozdzielczej sieci preizolowanej;
o budowa przyłączy ciepłowniczych do budynków;
o budowa węzłów cieplnych dwufunkcyjnych (c.o.+ c.w.u.);
 gaz sieciowy:
o budowa sieci gazowej z przyłączami do budynków;
o budowa kotłowni gazowych lub instalowanie dwufunkcyjnych kotłów gazowych (c.o.+c.w.u.);
 rozwiązania indywidualne oparte o olej opałowy dla każdego odbiorcy:
o instalacja dwufunkcyjnego kotła (c.o.+ c.w.u.);
o zabudowa zbiornika na paliwo;
 rozwiązania indywidualne oparte o węgiel kamienny spalany w nowoczesnych kotłach dla każdego
odbiorcy:
o budowa kotłowni węglowej z zasobnikiem c.w.u.;
 rozwiązania indywidualne oparte o energię elektryczną
o instalacje ogrzewania podłogowego;
 rozwiązania indywidualne oparte o spalanie biomasy (głównie produktów drzewnych) dla każdego
odbiorcy:
o budowa kotłowni wraz z zasobnikiem c.w.u.;
 rozwiązania indywidualne oparte o wykorzystanie energii odnawialnej jako element dodatkowy:
o kolektory słoneczne,
o pompy ciepła.
Dystrybucją ciepła na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki zajmuje się Grodziska Spółdzielnia
Mieszkaniowa. Na obszarach wiejskich nie zidentyfikowano zbiorowego systemu zaopatrzenia w ciepło.
W związku z faktem, że GSM nie posiada koncesji na dystrybucję ciepła, zaopatrzenie w ciepło z systemu
ciepłowniczego realizowane będzie tak jak dotychczas, a w przypadku potencjalnych nowych odbiorców
wyłącznie dla nowej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej zarządzanej przez GSM oraz towarzyszących
jej usług lub mieszkań administrowanych przez GSM, a nie podłączonych jeszcze do systemu
ciepłowniczego.
Praktycznie dla całego obszaru miasta dostępny jest gaz sieciowy. W przypadku terenów wiejskich, wg
przekazanych informacji oraz mapy systemu dystrybucyjnego Polskiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o.

65
Oddział w Warszawie, 31 z 35 sołectw jest zgazyfikowanych. Nie podłączone do sieci gazowej są
następujące sołectwa: Adamów, Kłudno Nowe, Urszulin, Zabłotnia.
Mając na uwadze ocenę stanu istniejącego systemu zaopatrzenia gminy Grodzisk Mazowiecki w ciepło
należy stwierdzić, że gmina powinna przede wszystkim:
 w przypadku nowego budownictwa – akceptować, w procesie poprzedzającym budowę, tylko
niskoemisyjne źródła ciepła, tj. system ciepłowniczy oraz kotłownie opalane gazem sieciowym,
gazem płynnym, olejem opałowym, drewnem, dobrej jakości węglem spalanym w nowoczesnych
wysokosprawnych kotłach, wykorzystanie OZE (w tym jako wspomaganie rozwiązań tradycyjnych)
oraz ogrzewanie elektryczne;
 zachęcać mieszkańców do zmiany obecnego, często przestarzałego ogrzewania z wykorzystaniem
węgla spalanego w sposób „tradycyjny” (a czasami nawet odpadów), na wykorzystanie nośników
energii, które nie powodują pogorszenia stanu środowiska;
 w niektórych sytuacjach należy korzystać z uprawnień zapisanych w art. 363 Ustawy Prawo
Ochrony Środowiska, wymuszając na właścicielu obiektu zmianę sposobu ogrzewania.
Zaprezentowana w dokumencie prognoza dotyczy wariantu zrównoważonego zakładającego dalszy rozwój

gminy, wzrost liczby ludności i związany z tym wzrost liczby nowopowstających mieszkań -w konsekwencji
budowę infrastruktury towarzyszącej oraz innych budynków użyteczności publicznej. Wariant ten
przewiduje rozwój miejskiego systemu ciepłowniczego, sieci gazowej oraz Odnawialnych Źródeł Energii
(głównie kolektorów słonecznych, fotowoltaiki i pomp ciepła), a także wzrost zainteresowania wśród
mieszkańców gminy ogrzewaniem elektrycznym. W wariancie tym zakłada się, że nowopowstające budynki
będą budynkami niskoenergetycznymi lub pasywnymi.
Inną możliwością jest wariant optymistyczny, zakładający osiągnięcie wysokiego poziomu efektywności
energetycznej i dynamiczny rozwój Odnawialnych Źródeł Energii oraz stosowanie innowacyjnych
technologii w budownictwie. Jego konsekwencją byłoby obniżenie prognozowanego zapotrzebowania na
energię na terenie całej gminy o ok. 20%.
Najmniej korzystną sytuacją jest wariant pesymistyczny nie przewidujący dalszego rozwoju gminy, a także
zakładający brak zmian sposobu zaopatrywania gminy w energię. Przewiduje on, że nowobudowane
budynki nie będą spełniały najwyższych norm energetycznych, a węgiel i inne paliwa stałe będą nadal
jednymi z wiodących nośników energii na cele ogrzewania.

66
9. Ocena bezpieczeństwa energetycznego zaopatrzenia
gminy w nośniki energii
Zgodnie z art. 3 pkt 16 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity Dz. U. 2019
poz. 755 z późn. zm) bezpieczeństwo energetyczne jest stanem gospodarki umożliwiającym pokrycie
bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i energię w sposób technicznie
i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska.
Poziom bezpieczeństwa energetycznego zależy od:
 stopnia zrównoważenia popytu i podaży energii i paliw,
 zróżnicowania struktury nośników energii tworzących bilans paliwowy,
 stopnia zdywersyfikowania źródeł dostaw przy akceptowalnym poziomie kosztów,
 stanu technicznego i sprawności urządzeń i instalacji,
 stanu zapasów paliw w ilości zapewniającej utrzymanie ciągłości dostaw,
 stanu lokalnego bezpieczeństwa energetycznego (zaspokojenia potrzeb).
Pojęcie niezawodności dostaw określa zaspokojenie oczekiwań odbiorców, gospodarki i społeczeństwa na
wytwarzanie w źródłach i ciągłe otrzymywanie, za sprawą niezawodnych systemów sieciowych lub
działających na rynku konkurencyjnym pośredników-dostawców, energii lub paliw odpowiedniego rodzaju
i wymaganej jakości, realizowane poprzez dywersyfikację kierunków dostaw oraz rodzajów nośników
energii pozwalających na ich wzajemną substytucję.
9.1. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w ciepło

Bezpieczeństwo zaopatrzenia w ciepło mieszkańców gminy wiąże się z zagadnieniem stanu aktualnego
i perspektywicznego poszczególnych elementów wchodzących w skład organizacji i poziomu technicznego
urządzeń służących dostawie.
W zakresie organizacji bezpieczeństwo zaopatrzenia w ciepło wiąże się ze sposobem tego zaopatrzenia.
Dla odbiorców ogrzewanych w sposób indywidualny bezpieczeństwo będzie zależało od pewności dostaw
paliwa niezbędnego do przetworzenia w ciepło oraz stanu technicznego urządzenia. Zależność ta głównie
będzie po stronie samego odbiorcy wytwarzającego oraz systemu zabezpieczenia w paliwo (zależy od
rodzaju tego paliwa).
Dla odbiorców zaopatrywanych w ciepło przy pomocy zdalnego jego przesyłu zależność ta jest złożona
z elementów organizacji dostawy oraz stanu technicznego urządzeń wytwórczych i dostarczających ciepło
odbiorcom końcowym. Stan bezpieczeństwa, dla tych odbiorców, zależeć będzie od zapewnienia ciągłości
pracy systemu ciepłowniczego należącego do Grodziskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (GSM), który swoim
zasilaniem obejmuje około 11% potrzeb cieplnych odbiorców z terenu gminy.
W chwili obecnej na terenie gminy pracuje system ciepłowniczy GSM. Efektem rozwoju GSM jest duży
i rozległy system sieci. W celu obniżenia kosztów dystrybucji ciepła dostarczanego do użytkowników, GSM
w minionych latach prowadziła systematycznie prace modernizacyjne i remontowe systemu
ciepłowniczego. Prowadzone i kontynuowane działania mają na celu pełne, bezawaryjne zaspokajanie
potrzeb odbiorców, poprawę niezawodności przesyłu ciepła, a także właściwe przygotowanie sieci
i urządzeń ciepłowniczych do kolejnych sezonów grzewczych.
9.2. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w energię

elektryczną
Obszar gminy Grodzisk Mazowiecki jest zasilany w energię elektryczną z sieci rozdzielczej 110 kV,
przyłączonej w stosunkowo odległych punktach do Krajowego Systemu Przesyłowego. W normalnym

67
układzie pracy istniejące stacje WN/SN, pełniące funkcję rejonowych punktów zasilania zapewniają
wystarczające możliwości i rezerwy transformacji do zasilania obszaru. Aktualna konfiguracja i stan
techniczny sieci WN, w tym: przepustowość linii elektroenergetycznych WN oraz możliwości zasilania
stacji WN/SN upoważniają do sformułowania wniosku, że na obszarze objętym niniejszymi założeniami
zapewniono niezbędny minimalny poziom bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Należy przy tym
pamiętać, że zasilanie obszaru odbywa się z jednego ciągu liniowego, w przypadku awarii którego tylko
możliwość drugostronnego zasilania stacji RPZ oraz, siłą rzeczy, ograniczone możliwości transmisyjne sieci
SN zapewniają ewentualną niezbędną rezerwę na potrzeby zasilania obszaru zamieszkiwanego przez ponad
40 tys. ludzi. Istotnym zagrożeniem bezpieczeństwa zasilania w energię elektryczną są przy tym np.
obserwowane coraz częściej na przestrzeni ostatnich lat ekstremalne zjawiska pogodowe, nierzadko
o katastrofalnym charakterze, których skutki najczęściej są niemożliwe do przewidzenia, zaś
prawdopodobieństwo zaistnienia trudne do określenia. Częstotliwość ich występowania w ostatnich latach
wzrosła znacząco w stosunku do statystycznie opisanych doświadczeń w tym zakresie z lat ubiegłych.
Systematyczna realizacja właściwych przedsięwzięć modernizacyjnych w systemie dystrybucyjnym jest
zatem warunkiem utrzymania dotychczasowego poziomu bezpieczeństwa pracy sieci
elektroenergetycznej, a co za tym idzie, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego na obszarze miasta
i gminy.
W tym stanie rzeczy zwiększenie liczby kierunków zasilania jest działaniem w pełni racjonalnym
i koniecznym w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. W tym celu
w znowelizowanym Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grodzisk
Mazowiecki przewidziano budowę w południowej części gminy stacji transformatorowej 110/15 kV,
zasilanej z kierunku południowego, oraz uzupełnienie „pierścienia energetycznego” od strony północnej
poprzez budowę stacji transformatorowej 110/15 kV w północnej części gminy, zasilanej linią kablową
110 kV ze stacji RPZ Błonie i budowę linii łączących te stacje z wpięciem do istniejącego układu stacji
i linii 110 kV. Realizacja takiej koncepcji z pewnością wpłynie na poprawę bezpieczeństwa pracy sieci
elektroenergetycznej, radykalnie zwiększając ilość kierunków rezerwowego zasilania obszaru. Tym
niemniej należy zauważyć, że jak w każdym przypadku rozważania pojęcia „bezpieczeństwo” w dowolnej
rozpatrywanej dziedzinie, także poziom bezpieczeństwa energetycznego jest funkcją nakładów
ekonomicznych poniesionych w celu jego zwiększenia.
Niezwykle cenne ze względu na poziom bezpieczeństwa energetycznego są wszelkie inicjatywy
zmierzające do budowy źródeł energii elektrycznej wykorzystujących odnawialne formy energii oraz
opartych o zasadę kogeneracji.
Obecny stan sieci SN i stacji transformatorowych SN/nN nie generuje zasadniczych zagrożeń dla pracy
elektroenergetycznego systemu dystrybucyjnego na rozpatrywanym obszarze. Sieć elektroenergetyczna SN
jest wykonana przeważnie w układzie pierścieniowym, umożliwiając drugostronne zasilanie większości
stacji transformatorowych. Wg danych Operatora Systemu Dystrybucyjnego większość stacji
transformatorowych 15/0,4 kV posiada znaczące rezerwy transformacji, jedynie w przypadku niecałych 7%
obciążenie szczytowe przekracza 75% dopuszczalnego. Należy założyć, że zaplanowana w Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Grodzisk Mazowiecki rozbudowa
infrastruktury sieciowej WN umożliwi w konsekwencji rozbudowę układów SN, wpływając również na
możliwość skrócenia długości eksploatowanych ciągów liniowych SN z pozytywnym efektem w zakresie
ogólnego bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej, jak również dotrzymania wymaganych
standardów jakościowych zasilania odbiorców. W aspekcie rozwoju przyszłego zapotrzebowania, w tym
obszarze niezbędne będą adekwatne działania inwestycyjne lokalnego Operatora Systemu
Dystrybucyjnego, polegające na stopniowej rozbudowie infrastruktury elektroenergetycznej i ciągłym
dostosowywaniu jej do wzrastającego zapotrzebowania odbiorców. Nie ulega bowiem wątpliwości, że
podstawowym zagrożeniem bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej może być wzrost obciążenia
systemu rozdzielczego wskutek realizacji szerokiego programu inwestycyjnego, przy jednoczesnym

68
wyczerpaniu dostępnych rezerw w zakresie przepustowości i transformacji. O ile bowiem wzrost
zapotrzebowania wynikający z tempa budownictwa mieszkaniowego jest do pewnego stopnia możliwy do
pokrycia w ramach rezerw istniejącego systemu, o tyle planowane obiekty przemysłowe mogą wymagać
zastosowania szczególnych rozwiązań w zakresie zabezpieczenia niezakłóconej dostawy energii
elektrycznej, zwłaszcza w zakresie zwiększania dostępnej mocy transformacji. Wymaga to odpowiednich
działań nie tylko ze strony PGE Dystrybucja SA, lecz również organów gminy zaangażowanych w całokształt
procesu planowania zagospodarowania przestrzennego.
9.3. Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w gaz ziemny

Bezpieczeństwo zaopatrzenia mieszkańców gminy w gaz ziemny to zdolność do zaspokojenia na warunkach
rynkowych popytu na gaz pod względem ilościowym i jakościowym po cenie wynikającej z równowagi
podaży i popytu.
Z technicznego punktu widzenia podmiotami odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa dostaw
gazu są operatorzy systemów: przesyłowego i dystrybucyjnego. Do zadań operatorów, bezpośrednio
wpływających na poziom bezpieczeństwa energetycznego na danym obszarze, należy:
 zarządzanie siecią gazową, w tym bieżące bilansowanie popytu i podaży,
 opracowanie i realizacja planów rozwoju sieci gazowej,
 nadzór nad niezawodnością systemu gazowego,
 współpraca z innymi operatorami systemów gazowych lub przedsiębiorstwami energetycznymi
w celu niezawodnego i efektywnego funkcjonowania systemów gazowych oraz skoordynowania ich
rozwoju,
 realizacja procedur w warunkach kryzysowych.
Zasadniczym warunkiem zapewnienia bezpieczeństwa dostawy gazu sieciowego na obszarze gminy jest
sukcesywna wymiana przestarzałych elementów infrastruktury sieciowej połączona z systematycznym
rozwojem systemu dystrybucyjnego i dostosowaniem go do zapotrzebowania odbiorców.
System przesyłu gazu ziemnego do obszaru gminy posiada rezerwy przepustowości, które są w stanie
zaspokoić przyszłościowe zapotrzebowanie na gaz przewodowy u odbiorców z terenu gminy. Obszar gminy
jest w dużym stopniu uzbrojony w sieci gazowe. Stacje redukcyjno-pomiarowe posiadają rezerwy
przepustowości w pełni zabezpieczające ewentualny wzrost zapotrzebowania na gaz ziemny w gminie. PSG
Sp. z o.o. Oddział w Warszawie przewiduje zwiększenie efektywności wykorzystania obecnej sieci gazowej
na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki, a źródłem rozbudowy przyszłych sieci mogą być istniejące sieci
gazowe.
Należy wspomnieć o innym zagrożeniu dla rozwoju systemu gazowniczego, jakim jest zagrożenie
ekonomiczne, przejawiające się w stale wzrastających cenach gazu, czyniących nieopłacalnym jego
użytkowanie do określonych zastosowań, np. celów grzewczych, szczególnie u małych odbiorców, gdzie
ogrzewanie węglowe jest relatywnie tańsze.

69
10. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła,
energii elektrycznej i paliw gazowych – środki poprawy
efektywności energetycznej
10.1. Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji
Unia Europejska konsekwentnie zachęca wszystkie kraje do podejmowania wysiłków w ramach
racjonalizacji użytkowania energii, zgodnie ze zróżnicowanymi zobowiązaniami oraz indywidulanymi
możliwościami. Zaangażowana jest również w przekształcanie Europy w gospodarkę o bardzo
zracjonalizowanym wykorzystaniu energii i niskim poziomie emisji gazów cieplarnianych i podejmuje
stanowcze, niezależne zobowiązania w tym zakresie.
„Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” zgodnie z art. 19
ust 3 Ustawy Prawo Energetyczne powinien określać możliwości stosowania środków poprawy efektywności
energetycznej.
Głównym celem racjonalizacji użytkowania ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych jest dążenie do
poprawy efektywności ekonomicznej ich wykorzystania przy zachowaniu założonych lub zadanych skutków
dla innych sfer życia. Poprawę efektywności energetycznej można uzyskiwać w każdym ogniwie łańcucha
dostaw. Można ją również osiągać przez substytucję mniej efektywnego nośnika energii na taki, który
charakteryzuje się wyższym poziomem efektywności. Dzięki podjęciu takich działań uzyskuje się często
równocześnie minimalizację oddziaływania na środowisko czynności związanych z wykorzystaniem energii.
Na potrzeby Planu zaopatrzenia w ciepło rozpatrywane są działania racjonalizujące zużycie energii
zbieżne z polityką energetyczną Gminy, której jednym z głównych celów jest zagwarantowanie
bezpieczeństwa energetycznego jej mieszkańcom. Bezpieczeństwo energetyczne Gminy zależy m.in. od
prowadzonych działań materialnych: inwestycyjnych i remontowych. Samorządność i aktywna postawa
społeczeństwa obywatelskiego, edukacja oraz kształtowanie postaw przyczyniają się do poszanowania
i oszczędzania energii. Inne działania racjonalizujące użytkowanie energii przez odbiorców są śledzone,
jako wpływające na kondycję systemu ciepłowniczego miasta.
Działania na rzecz poprawy efektywności energetycznej obejmują:

 ustalanie narodowego celu wzrostu efektywności energetycznej,
 wprowadzenie systemowego mechanizmu wsparcia dla działań służących realizacji narodowego
celu wzrostu efektywności energetycznej,
 stymulowanie rozwoju kogeneracji poprzez mechanizmy wsparcia, z uwzględnieniem kogeneracji
ze źródeł poniżej 1 MW oraz odpowiednią politykę gmin,
 stosowanie obowiązkowych świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków oraz mieszkań
przy wprowadzaniu ich do obrotu oraz wynajmu,
 oznaczenie energochłonności urządzeń i produktów zużywających energię oraz wprowadzenie
minimalnych standardów dla produktów zużywających energię,
 zobowiązanie sektora publicznego do pełnienia wzorcowej roli w oszczędnym gospodarowaniu
energią,
 wsparcie inwestycji w zakresie oszczędności energii przy zastosowaniu kredytów preferencyjnych
oraz dotacji ze środków krajowych i europejskich, w tym w ramach ustawy o wspieraniu
termomodernizacji i remontów, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, regionalnych
programów operacyjnych, środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej,
 wspieranie prac naukowo-badawczych w zakresie nowych rozwiązań i technologii zmniejszających
zużycie energii we wszystkich kierunkach jej przetwarzania oraz użytkowania,

70
 zastosowanie technik zarządzania popytem, stymulowane m.in. poprzez zróżnicowanie dobowe
stawek opłat dystrybucyjnych oraz cen energii elektrycznej w oparciu o ceny referencyjne będące
wynikiem wprowadzenia rynku dnia bieżącego oraz przekazanie sygnałów cenowych odbiorcom za
pomocą zdalnej dwustronnej komunikacji z licznikami elektronicznymi,
 kampanie informacyjne i edukacyjne promujące racjonalne wykorzystanie energii.
Opracowując plan przyjęto następujące założenia:

 proponowane działania są zgodne z działaniami zaproponowanymi przez Komisję Europejską
w dokumencie „Action Plan for Energy Efficiency: Realising the Potential”, COM(2006) 545,
 proponowane działania będą w maksymalnym stopniu oparte na mechanizmach rynkowych
i w minimalnym stopniu wykorzystywać finansowanie budżetowe,
 realizacja celów będzie osiągnięta wg zasady najmniejszych kosztów, tj. m.in. wykorzystywać
w maksymalnym stopniu istniejące mechanizmy i infrastrukturę organizacyjną,
 założono udział wszystkich podmiotów w celu wykorzystania całego krajowego potencjału
efektywności energetycznej.
Do głównych środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze mieszkalnictwa w omawianym

planie zaliczono:
 zapisy zawarte w Rozporządzeniu Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, określające m.in.
maksymalne wartości wskaźnika zapotrzebowania na energię pierwotną EP, izolacyjność cieplną
budynków;
 system oceny energetycznej budynków poprzez certyfikację nowych i istniejących budynków
mieszkalnych realizowaną w wyniku wdrażania znowelizowanej dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej
budynków;
 Priorytetowy Program rządowy „Czyste Powietrze” w powiązaniu z ustawą z dnia 9 listopada
2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne (Dz. U. 2018 poz. 2246) umożliwiające prowadzenie przedsięwzięć
termomodernizacyjnych dla budynków mieszkalnych i wprowadzające nowe zwolnienie
podmiotowe oraz tzw. ulgę termomodernizacyjną;
 promowanie racjonalnego wykorzystania energii w gospodarstwach domowych poprzez
ogólnopolską kampanię informacyjną na temat celowości i opłacalności stosowania wyrobów
najbardziej efektywnych energetycznie.
Za najważniejsze środki poprawy efektywności energetycznej w sektorze usług uznano:

 zwiększenie udziału w rynku energooszczędnych produktów zużywających energię poprzez
określenie minimalnych wymagań w zakresie efektywności energetycznej dla nowych produktów
zużywających energię wprowadzanych do obrotu (wdrażanie dyrektywy 2005/32/WE);
 program oszczędnego gospodarowania energią w sektorze publicznym poprzez zobowiązanie
administracji rządowej do podejmowania działań energooszczędnych w ramach pełnienia przez nią
wzorcowej roli;
 promocję usług energetycznych wykonywanych przez ESCO poprzez pobudzenie rynku dla firm
usług energetycznych (ESCO);
 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 oraz Regionalne Programy
Operacyjne umożliwiające wsparcie finansowe działań dotyczących obniżenia energochłonności
sektora publicznego.

71
Do środków poprawy efektywności energetycznej w sektorze przemysłu w planie zaliczono:
 promocję wysokosprawnej kogeneracji (CHP) z wykorzystaniem mechanizmu wsparcia;
 system dobrowolnych zobowiązań w przemyśle poprzez zobowiązanie decydentów w przemyśle do
realizacji działań skutkujących wzrostem efektywności energetycznej ich przedsiębiorstw;
 rozwijanie systemu zarządzania energią i systemu audytów energetycznych w przemyśle poprzez
podnoszenie kwalifikacji i umiejętności pracowników zarządzających energią, urządzeniami
i utrzymaniem personelu w zakładzie przemysłowym oraz przeprowadzanie audytów
energetycznych w przemyśle;
 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz Regionalne Programy Operacyjne
umożliwiające wsparcie finansowe działań dotyczących wysokosprawnego wytwarzania energii
oraz zmniejszenia strat w dystrybucji energii;
 Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko umożliwiający wsparcie dla przedsiębiorstw
w zakresie wdrażania najlepszych dostępnych technik (BAT).
Racjonalizacja użytkowania energii stanowi element optymalizacji procesu zaopatrzenia gminy w energię.
Dlatego też racjonalizacja użytkowania energii, której zakresu nie są w stanie zrealizować
przedsiębiorstwa energetyczne, powinna podlegać planowaniu i organizacji ze strony gminy. Gmina może
wydatkować środki budżetowe na działania racjonalizacyjne na majątku będącym własnością gminy.
Podstawowym zadaniem samorządu gminnego jest pełnienie funkcji centrum informacyjnego oraz
bezpośredniego wykonawcy i koordynatora działań racjonalizacyjnych na obiektach podlegających gminie
(szkoły, przedszkola, domy kultury, budynki komunalne itp.). Funkcja centrum informacyjnego powinna
przejawiać się poprzez:
 uświadamianie konsumentom energii korzyści płynących z jej racjonalnego użytkowania;
 promowanie poprawnych ekonomicznie i ekologicznie rozwiązań w dziedzinie zaopatrzenia
w ciepło;
 uświadamianie możliwości związanych z dostępnym dla mieszkańców gminy preferencyjnym
finansowaniem niektórych przedsięwzięć racjonalizacyjnych.
Poniżej zestawiono wybrane narzędzia mogące posłużyć stymulowaniu racjonalizacji użytkowania energii
na terenie gminy:
 ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym (poprzez odpowiednie zapisy):
 miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego;
 decyzja o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.
 ustawa Prawo ochrony środowiska (poprzez odpowiednie zapisy):
 program ochrony środowiska (obligatoryjny dla miasta);
 raport oddziaływania inwestycji na środowisko;
 zapisy samej ustawy, która daje gminie prawo do regulacji niektórych procesów, np. art. 363:
„Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej której
działalność negatywnie oddziaływuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności
zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko.”
 ustawa Prawo energetyczne (poprzez odpowiednie zapisy);
 założenia do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe;
 plan zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.
 ustawa o efektywności energetycznej (poprzez odpowiednie zapisy);
 krajowy cel 15% udziału energii odnawialnej w zużyciu finalnym energii brutto do 2020 r. oraz 21%
do 2030 r.;
 zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej;
 zasady uzyskania i umorzenia świadectwa efektywności energetycznej;

72
 zasady sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz uzyskania uprawnień audytora
efektywności energetycznej.
Dla przyspieszenia przemian w zakresie przechodzenia na nośniki energii bardziej przyjazne dla
środowiska oraz prowadzenia działań zmniejszających energochłonność potrzebne są dodatkowe zachęty
ekonomiczne wprowadzane przez władze różnych szczebli, takie jak np.:
 formułowanie i realizacja programów edukacyjnych dla odbiorców energii popularyzujących

i uświadamiających możliwe kierunki działań i ich finansowania;
 propagowanie rozwiązań energetyki odnawialnej jako najbardziej korzystnych z punktu widzenia
ochrony środowiska naturalnego;
 stosowanie dopłat dla odbiorców zabudowujących w swoich domach wysokiej jakości kotły na
paliwo stałe, ciekłe, gazowe lub biomasę, gwarantujące obniżenie wskaźników emisji;
 stworzenie możliwości dofinansowywania przedsięwzięć termomodernizacyjnych i ograniczających
emisję do atmosfery szkodliwych substancji, powstających na skutek ogrzewania domów
jednorodzinnych słabej jakości paliwem w przestarzałych domowych piecach poprzez:
wprowadzenie rządowego Programu „Czyste Powietrze”;
 wprowadzenie możliwości odliczenia od dochodu wydatków na termomodernizację budynków
jednorodzinnych oraz stworzenie tzw. ulgi termomodernizacyjnej stwarzających korzystne
warunki finansowania przedsięwzięć z zakresu.
Większość możliwych działań związanych z racjonalizowaniem użytkowania energii na terenie gminy (np.
termomodernizacja budynków) wymaga ogromnych nakładów. Najskuteczniejszą formułę
zmaksymalizowania udziału środków zewnętrznych w finansowaniu zadań z zakresu racjonalizacji układu
zaopatrzenia w energię, może stanowić ujęcie różnych zadań w formułę globalnego na skalę lokalną
przedsięwzięcia. Przygotowanie takiego przedsięwzięcia musi odbywać się poprzez jego ujęcie
w dokumentach strategicznych i wdrożeniowych zintegrowanego systemu planowania lokalnego. Tylko
takie przygotowanie przedsięwzięcia i umocowanie go w randze uchwały rady samorządu da wiarogodny
obraz woli samorządu w procesie planowania kompleksowego.
10.2. Kierunki działań racjonalizacyjnych

Do segmentów rynku oraz obszarów użytkowania energii, dla których możliwe jest opracowanie
pozytywnych wzorców w tym zakresie, należy zaliczyć rynek sprzętu gospodarstwa domowego, techniki
informatycznej i oświetleniowy (z uwzględnieniem urządzeń kuchennych, sprzętu elektrycznego
i elektronicznego w dziedzinie informacji i rozrywki) oraz rynek domowych technik grzewczych,
z uwzględnieniem ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej, a także klimatyzacji i wentylacji,
jak również właściwej izolacji cieplnej i standardów stolarki budowlanej. Istotne znaczenie w zakresie
powszechnego wzrostu efektywności energetycznej odgrywają oczywiście urządzenia dla przemysłu,
w tym przede wszystkim rynek pieców przemysłowych i rynek napędów elektrycznych urządzeń
przemysłowych.
Równie istotne znaczenie wykazuje rynek instytucji sektora publicznego, z uwzględnieniem szeroko
pojętej administracji publicznej, instytucji edukacyjnych, szpitalnictwa, obiektów sportowych, a także
zagadnień oświetlenia miejsc publicznych i usług transportowych.
Istnieje wiele przykładów, w których można tworzyć i wdrażać programy efektywności energetycznej,
czyli działania skupione na grupach odbiorców końcowych, które zwykle prowadzą do sprawdzalnej
i wymiernej lub możliwej do oszacowania poprawy efektywności energetycznej.

73
W sektorze budynków wielorodzinnych i użyteczności publicznej środki poprawy efektywności
energetycznej mogą być związane z:
 ogrzewaniem i chłodzeniem (np. pompy cieplne, nowe efektywne kotły, instalacja lub
unowocześnienie pod kątem efektywności systemów grzewczych i chłodniczych),
 izolacją i wentylacją (np. izolacja ścian i dachów, podwójne/potrójne szyby w oknach, pasywne
ogrzewanie i chłodzenie);
 wytwarzaniem ciepłej wody użytkowej (np. instalacja nowych urządzeń, bezpośrednie i efektywne
wykorzystanie w ogrzewaniu przestrzeni, w pralkach itd.);
 oświetleniem (np. nowe efektywniejsze żarówki, systemy cyfrowych układów kontroli, używanie
detektorów ruchu itp.);
 gotowaniem i chłodnictwem (np. nowe bardziej sprawne urządzenia, systemy odzysku ciepła itd.);
 pozostałym sprzętem i urządzeniami technicznymi (np. urządzenia do skojarzonego wytwarzania
ciepła i energii elektrycznej, nowe wydajne urządzenia, sterowniki czasowe dla optymalnego
zużycia energii, instalacja kondensatorów w celu redukcji mocy biernej, transformatory
o niewielkich stratach itp.);
 produkcją energii z odnawialnych źródeł w gospodarstwach domowych i zmniejszenie ilości energii
nabywanej (np. kolektory słoneczne, krajowe źródła termalne, ogrzewanie i chłodzenie
pomieszczeń wspomagane energią słoneczną).
W sektorze przemysłowym można wymienić następujące obszary:

 procesy produkcyjne (np. bardziej efektywne wykorzystanie mediów energetycznych, stosowanie
automatycznych i zintegrowanych systemów, efektywnych trybów oczekiwania itd.);
 silniki i napędy (np. upowszechnienie stosowania elektronicznych urządzeń sterujących i regulacja
przemianą częstotliwości, napędy bezstopniowe, zintegrowane programowanie użytkowe, silniki
elektryczne o podwyższonej sprawności itd.);
 wentylatory i wentylacja (np. nowocześniejsze urządzenia lub systemy, wykorzystanie naturalnej
wentylacji lub kominów słonecznych itd.);
 zarządzanie aktywnym reagowaniem na popyt (np. zarządzanie obciążeniem, systemy do
wyrównywania szczytowych obciążeń sieci itd.);
 wysokoefektywna kogeneracja (np. urządzenia do skojarzonego wytwarzania ciepła lub/i chłodu
i energii elektrycznej).
Jako uniwersalne środki poprawy efektywności energetycznej, możliwe do wykorzystania w wielu

sektorach, można wskazać:
 standardy i normy mające na celu poprawę efektywności energetycznej produktów i usług, w tym
budynków;
 systemy oznakowania efektywności energetycznej;
 inteligentne systemy pomiarowe, tj. indywidualne urządzenia pomiarowe wyposażone w zdalne
sterowanie i rachunki zawierające zrozumiałe informacje;
 szkolenia i edukacja w zakresie stosowania technologii lub technik efektywnych energetycznie.
Racjonalizacja wykorzystania energii umożliwi wykorzystanie potencjalnych oszczędności energii w sposób

ekonomicznie efektywny. Środki poprawy efektywnego wykorzystania energii prowadzą bezpośrednio do
wymienionych oszczędności, wpływając korzystnie na zmniejszanie kosztów gospodarczego wykorzystania
paliw i energii. Ukierunkowanie na technologie efektywniej wykorzystujące energię wywiera pozytywny
wpływ na poziom innowacyjności, a co za tym idzie konkurencyjności gospodarki. W ogólnym przypadku
poprawa efektywności energetycznej może nastąpić wskutek zwiększenia efektywności końcowego

74
wykorzystania energii w wyniku zmian technologicznych i gospodarczych, jak również dzięki zmianom
zachowań końcowych odbiorców energii, tzn. osób fizycznych lub prawnych dokonujących zakupów
różnych form energii do własnego użytku. Istotnym przy tym czynnikiem jest dostępność dla odbiorców
końcowych (w tym niewielkich odbiorców w gospodarstwach domowych, odbiorców komercyjnych oraz
małych i średnich odbiorców przemysłowych), efektywnych, wysokiej jakości programów
przeprowadzanego w sposób niezależny audytu energetycznego, służącego określeniu potencjalnych
środków poprawy efektywności energetycznej. Równoważna z audytem energetycznym jest certyfikacja
budynków dokonana zgodnie z przepisami w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.
Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dystrybucją energii, w tym operatorzy systemów

dystrybucyjnych oraz przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią, mogą poprawić
efektywność energetyczną oferując usługi energetyczne obejmujące efektywne wykorzystanie energii,
w takich obszarach jak zapewnienie komfortu termicznego w pomieszczeniach, ciepłej wody do użytku
domowego, chłodzenia, produkcji towarów, oświetlenia oraz mocy napędowej. Dlatego też w celu
skuteczniejszego oddziaływania taryf i innych uregulowań dotyczących energii sieciowej na efektywność
końcowego zużycia energii, powinno się usunąć nieuzasadnione zachęty do zwiększania ilości przesyłanej
energii. Istotne jest doprowadzenie do sytuacji, w której maksymalizacja zysków tych przedsiębiorstw
stanie się bardziej związana ze sprzedażą usług energetycznych dla możliwie jak największej liczby
klientów, niż ze sprzedażą możliwie jak największej ilości energii dla poszczególnych klientów. Należy
starać się unikać zakłóceń konkurencji w tej dziedzinie, w celu zapewnienia równego zakresu działań
wszystkim dostawcom energii. Świadczenie takich usług winno stać się obowiązkiem dystrybutorów
energii, operatorów systemów dystrybucyjnych, jak również przedsiębiorstw obrotu energią,
z uwzględnieniem organizacji operatorów w sektorze energetycznym oraz głównego celu jakim jest
polepszenie wdrażania usług energetycznych i środków zmierzających do poprawy efektywności
energetycznej.
Uwzględniając ustalone kryteria, założone wyżej cele można osiągnąć podejmując m.in. następujące
działania:
w sferze źródeł ciepła:

 odtworzenie i modernizację źródeł ciepła lub wykorzystanie innych źródeł prowadzących
wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym oraz obniżenie wskaźników
zanieczyszczeń;
 dostosowanie układu hydraulicznego źródła lub źródeł do zmiennych warunków pracy
spowodowanych wprowadzeniem automatycznej regulacji w sieci ciepłowniczej;
 promowanie przedsięwzięć polegających na likwidacji lub modernizacji małych lokalnych kotłowni
węglowych i przechodzeniu na zasilanie odbiorców z istniejącej sieci ciepłowniczej, albo na
zmianie paliwa na gazowe (olejowe) lub z wykorzystaniem instalacji źródeł kompaktowych,
wytwarzających ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu i zasilanych paliwem gazowym;
 stosowanie technologii niskoemisyjnych wytwarzania ciepła w budynkach, gdzie podłączenie do
sieci ciepłowniczej jest technicznie niemożliwe lub ekonomicznie nieopłacalne (wysokosprawne
kondensacyjne kotły gazowe lub olejowe bądź na biomasę z niską emisją pyłów potwierdzone 5-tą
klasą normy PN EN 303-5:2012)
 wykorzystanie nowoczesnych kotłów węglowych (np. z wymuszonym górnym sposobem spalania
paliwa, regulacją i rozprowadzeniem strumienia powietrza i jednoczesnym spalaniem
wytworzonego gazu, z katalizatorem ceramicznym itp.);
 podejmowanie przedsięwzięć związanych z odzyskiem, unieszkodliwianiem odpadów komunalnych
(selekcja odpadów, kompostowanie, spalanie gazu wysypiskowego z ekonomicznie uzasadnionym
wykorzystaniem energii spalania). Planowanie tego typu działań powinno odbywać się w ramach
Planu Gospodarki Odpadami (PGO);

75
 popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz skojarzonego
wytwarzania energii;
 wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wykorzystania
lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy, tzw.
płytka geotermia) na potrzeby gminy;
 stosowanie dwufunkcyjnych wymienników ciepła zaopatrywanych z sieci ciepłowniczej, które
zapewniają także pokrycie zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową;
 zastosowanie kolektorów słonecznych do produkcji ciepłej wody użytkowej;
 wymiana źródeł ciepła na OZE lub wysokosprawną kogeneracja zasilana biopaliwami.
w sferze dystrybucji ciepła:

 pozyskiwanie nowych odbiorców ciepła z sieci ciepłowniczej poprzez współfinansowanie inwestycji
w zakresie przyłączy i stacji ciepłowniczych;
 modernizacja magistrali ciepłowniczych, system pompowy i automatyka węzłów;
 wymiana sieci ciepłowniczych o wysokich stratach cieplnych (sieci kanałowe) na ciepłociągi
preizolowane o niskim współczynniku strat;
 zabudowa układów automatyki pogodowej, opomiarowania i sterowania siecią;
 redukcja ubytków wody sieciowej;
 rozbudowa rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń pozwalającą
na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii;
 wprowadzenie systemu regulacji ciśnienia dyspozycyjnego źródła ciepła opartego na komputerowo
wyselekcjonowanych informacjach zbieranych w newralgicznych punktach sieci ciepłowniczej;
w sferze użytkowania ciepła:

 promowanie przedsięwzięć związanych ze zwiększeniem efektywności wykorzystania energii
cieplnej (termorenowacja i termomodernizacja oraz wyposażanie w elementy pomiarowe
i regulacyjne; wykorzystywanie ciepła odpadowego);
 wydawanie dla nowo projektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu uwzględniających proekologiczną i energooszczędną politykę gminy w zakresie
zaopatrzenia w ciepło (np. wykorzystywanie źródeł energii przyjaznych środowisku, stosowanie
energooszczędnych technologii w budownictwie i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień
wykorzystywania energii odpadowej, wytwarzanie energii w skojarzeniu i in.);
 popieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali polegających na przechodzeniu
(w użytkowaniu na cele grzewcze i sanitarne) na czystsze rodzaje paliwa, energię elektryczną,
energię ze źródeł odnawialnych itp.;
 stosowanie przy zakupach energii cieplnej i elektrycznej na potrzeby komunalne preferencji dla
producentów wytwarzających tanią energię w skojarzeniu;
 stosowanie termoregulacji programowalnej przygrzejnikowej w pomieszczeniach;
 w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych wprowadzenie systemów rozliczeń za ciepło zużyte do
ogrzewania według wskazań liczników zużycia ciepła;
 termomodernizacja budynków;
 modernizacja układów budynkowych c.o. połączona z opomiarowaniem i automatyką regulacyjno-
pogodową;
 modernizacja systemów wentylacji i klimatyzacji.
w sferze dystrybucji energii elektrycznej:

 utrzymywanie dystrybucyjnej infrastruktury elektroenergetycznej we właściwym stanie
technicznym, terminowe wykonywanie przeglądów linii elektroenergetycznych z wykorzystaniem

76
nowoczesnych metod diagnostycznych (termowizja) i szybkie reagowanie na stwierdzone
odchylenia od stanów normalnych;
 zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych sieci przesyłowej i dystrybucyjnej;
 właściwy dobór mocy transformatorów w stacjach elektroenergetycznych;
 zastosowanie nowych technologii, np. kabli nadprzewodzących;
 optymalizacja procesu wykorzystania energii z OZE;
 wykorzystanie bezpośrednio prądu stałego produkowanego z OZE do zasilania urządzeń
elektrycznych.
w sferze użytkowania energii elektrycznej:

 stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła w obiektach
użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.;
 rozbudowa energetyki rozproszonej, w tym wsparcie dla odnawialnych źródeł energii;
 przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i czyszczenia oświetlenia;
 dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy elektryczne nie były
przewymiarowane i pracowały z optymalną sprawnością;
przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników energii elektrycznej na godziny
poza szczytem;
w sferze dystrybucji gazu:

 utrzymywanie dystrybucyjnej infrastruktury gazowniczej we właściwym stanie technicznym,
terminowe wykonywanie przeglądów sieci i szybkie reagowanie na stwierdzone odchylenia od
stanów normalnych, szczególnie nieszczelności;
 właściwy dobór przepustowości nowych stacji redukcyjno-pomiarowych i średnic gazociągów;
 modernizacja sieci stalowych na PE, nie stosowanie sieci n/c;
w sferze użytkowania gazu:

 oszczędne gospodarowanie paliwem gazowym w zakresie ogrzewania poprzez stosowanie
nowoczesnych kotłów o dużej sprawności oraz zabiegi termomodernizacyjne, których efektem
będzie zmniejszenie zużycia gazu;
 racjonalne wykorzystanie paliwa gazowego w indywidualnych gospodarstwach domowych,
wyrażające się oszczędzaniem gazu w zakresie przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz
w zakresie przygotowania posiłków;
 wykorzystanie lokalnej generacji energii elektrycznej wytworzonej przy użyciu silnika gazowego.
10.3. Audyt energetyczny, charakterystyka energetyczna budynków,

stymulowanie rozwoju budownictwa energooszczędnego
Przed podjęciem działań inwestycyjnych, mających na celu racjonalizację użytkowania energii na cele
ogrzewania, wymagane jest określenie zakresu i potwierdzenie zasadności działań na drodze audytu
energetycznego.
Audyt energetyczny to ekspertyza służąca podejmowaniu decyzji dla realizacji przedsięwzięć
zmniejszających koszty ogrzewania obiektu. Celem audytu energetycznego jest zalecenie konkretnych
rozwiązań technicznych, organizacyjnych wraz z określeniem ich opłacalności, tj. zwrotu nakładów.
Audyt energetyczny obiektu budowlanego można podzielić na cztery etapy działań:
 krytyczna analiza stanu aktualnego obiektu;
 przegląd możliwych usprawnień wraz z określeniem kosztów ich realizacji;
 analiza ekonomiczna opłacalności uwzględniająca oszczędności wynikające z usprawnień;
 kwalifikacja zadań i określenie harmonogramu ich realizacji.

77
W audycie energetycznym analizowane są wszystkie możliwe techniczne procesy prowadzące do obniżenia
zapotrzebowania cieplnego przez dany obiekt budowlany. Zaznaczyć należy, że przy specyficznych
obiektach budowlanych z pewnych względów technicznych niektóre z ww. działań nie mogą być
prowadzone. Przykładem mogą być obiekty objęte ochroną konserwatorską posiadające indywidualną
elewację zewnętrzną z istniejącymi formami charakterystycznymi dla danego okresu w architekturze
budowlanej, dla których wyklucza się możliwość docieplenia ścian zewnętrznych.
Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów dokonuje się oceny energetycznej i sporządza ważne
przez okres 10 lat świadectwa dla następujących budynków:
 nowowzniesionych;
 rozbudowanych, nadbudowanych, przebudowanych, odbudowanych oraz dla których prowadzone
są roboty budowlane mające wpływ na podniesienie ich standardu energetycznego, w przypadku
gdy koszt tych działań jest równy lub większy od 25% wartości odpowiadającej kosztom
odtworzenia budynku;
 w których zmieniono sposób użytkowania;
 sprzedawanych lub wynajmowanych, w tym także lokali mieszkalnych;
a także przy ustanowieniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego oraz odpłatnego
zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.
W przypadku kotłów, systemów klimatyzacji oraz instalacji ogrzewczych pracujących na potrzeby

budynków i lokali mieszkalnych kontroli, polegającej na ocenie efektywności energetycznej oraz doboru
ich wielkości do potrzeb użytkowych, podlegają:
 kotły na paliwo stałe, ciekłe i gazowe o mocy cieplnej w zakresie 20÷100 kW (co najmniej raz na
5 lat);
 kotły na paliwo stałe lub ciekłe o mocy cieplnej powyżej 100 kW (co najmniej raz na 2 lata);
 kotły na paliwo gazowe o mocy cieplnej powyżej 100 kW (co najmniej raz na 4 lata);
 urządzenia chłodnicze o mocy większej niż 12 kW (co najmniej raz na 5 lat).
Ponadto jednorazowej kontroli powinny zostać poddane kotły na paliwo stałe, ciekłe i gazowe o mocy
cieplnej powyżej 20 kW wraz z instalacją ogrzewczą, które są użytkowane co najmniej 15 lat.
Zgodnie z zapisami dyrektywy 2010/31/UE zmienionej 19 czerwca 2018 r. dyrektywą 2018/844, już od
2021 roku na terenie Unii Europejskiej mają być wznoszone wyłącznie budynki o bardzo niskim (prawie
zerowym) zapotrzebowaniu na energię, zasilane, choćby częściowo, z odnawialnych źródeł energii. Nowe
budynki użyteczności publicznej muszą spełniać ten wymóg już od 2019 roku. Zmiany w dyrektywie EPBD
obejmują także stare, słabo zaizolowane budynki, odpowiedzialne za największe straty energii. Unia
Europejska postanowiła, że w przypadku modernizacji tych obiektów, każdy remontowany element będzie
musiał spełnić chociaż minimalne wymogi energooszczędności.
Alternatywne rozwiązania, takie jak zdecentralizowane systemy dostaw energii, systemy centralnego
ogrzewania i chłodzenia, będą musiały zostać wzięte pod uwagę dla wszystkich nowowznoszonych
budowli.
Podkreślona została również rola sektora publicznego, jako dającego przykład innym, poprzez wyższe
wymagania dotyczące wystawiania i eksponowania świadectw dla budynków należących do władz
publicznych oraz przez wcześniejszy termin przekształcenia ich w budynki o niskim zapotrzebowaniu na
energię.
Świadectwa energetyczne (w Polsce obowiązują od 2009 r.) stanowią podstawowy element systemu oceny
energetycznej budynku i powinny być wydawane przez upoważnionego eksperta oraz charakteryzować
budynek z punktu widzenia zapotrzebowania na energię. A więc wskazywać te cechy budynku, które
decydują o kosztach jego użytkowania.

78
Świadectwo charakterystyki energetycznej zawiera nie tylko podstawowe dane budynku i wartości
wskazujące na wielkość zużycia energii, ale też porównanie wskaźników analizowanego budynku
z budynkiem referencyjnym, który posiada optymalne parametry w badanym zakresie. Stąd też wszelkie
rozbieżności między nimi stanowią wskazanie dla działań i usprawnień obniżających zapotrzebowanie
energii.
Głównym celem wprowadzenia systemu certyfikacji budynków, jest zmotywowanie projektantów,
deweloperów oraz zarządców nieruchomości do traktowania energooszczędności jako niezbędnej cechy
projektowanych budynków. W myśl tej zasady zarządca lub właściciel budynku (mieszkania), poprzez
ocenę energetyczną i sporządzone przez audytora energetycznego świadectwo, uzyska wiarygodną
informację o standardzie energetycznym budynku (mieszkania), co z kolei pozwoli mu ustalić jego
właściwą rynkową wartość. Zweryfikowane koszty eksploatacji, które wiążą się ze wskazanym (liczbowo
w kWh na m2 powierzchni rocznie) na świadectwie zużyciem energii pierwotnej: wyższą – niższe koszty;
niższą – wyższe, podczas jego sprzedaży czy wynajmu pozwolą na ustalenie wysokiej ceny za budynek czy
sprzedawane lub wynajmowane w nim mieszkania, odpowiednio do wysokości zużycia energii pierwotnej.
Z kolei kontrola kotłów i systemów klimatyzacji ma zwrócić uwagę użytkownikom tych urządzeń na ich
sprawność energetyczną przekładającą się na możliwość lub też brak takiej możliwości (z powodu niskiej
sprawności) racjonalnej gospodarki energią w budynku.
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo budowlane, obowiązkowi sporządzenia świadectwa charakterystyki

energetycznej podlega każdy budynek oddawany do użytkowania oraz budynek podlegający zbyciu lub
wynajmowi. W przypadku budynku z lokalami mieszkalnymi lub częściami budynku stanowiącymi
samodzielną całość techniczno-użytkową, przed wydaniem lokalu mieszkalnego lub takiej części budynku
osobie trzeciej, sporządza się świadectwo charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego lub części
budynku. W przypadku budynków ze wspólną instalacją grzewczą świadectwo charakterystyki
energetycznej sporządza się wyłącznie dla budynku, a w innych przypadkach także dla lokalu
mieszkalnego najbardziej reprezentatywnego dla danego budynku.
Natomiast z obowiązku posiadania świadectw energetycznych zwolnione są budynki:

 podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,
 używane jako miejsca kultu i do działalności religijnej,
 przeznaczone do użytkowania w czasie nie dłuższym niż 2 lata,
 niemieszkalne służące gospodarce rolnej,
 przemysłowe i gospodarcze o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż 50 kWh/m2/rok,
 mieszkalne przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku,
 wolnostojące o powierzchni użytkowej poniżej 50 m2.
Świadectwo charakterystyki energetycznej ważne jest przez 10 lat. Po upływie tego czasu należy
sporządzić nowe. Podobna sytuacja ma miejsce, gdy w wyniku przebudowy lub remontu budynku zmianie
ulegnie jego charakterystyka energetyczna.
10.4. Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym

Zgodnie z art. 16 ustawy Prawo energetyczne przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek planowania
i podejmowania działań mających na celu racjonalizację produkcji i przesyłu ze skutkiem w postaci
korzystniejszych warunków dostawy energii dla odbiorcy końcowego. Rola gminy jest szczególnie istotna
w wypadku ciepłowniczych przedsiębiorstw energetycznych, które nie mają obowiązku zatwierdzania
w URE swoich planów rozwojowych. Relacje te są szczególnie ważne z uwagi na występującą rozbieżność
interesów gminy i przedsiębiorstwa:

79
 gmina chce dla swoich mieszkańców minimalizacji zużycia energii i związanej z tym minimalizacji
kosztów ogrzewania;
 przedsiębiorstwo chce sprzedać jak najwięcej ciepła za jak najwyższą cenę.

80
Systemowe źródła ciepła - działania producentów
Charakterystyka wraz z oceną stanu technicznego źródeł ciepła zlokalizowanych na terenie gminy Grodzisk
Mazowiecki została przeprowadzona w rozdziale 4 niniejszego opracowania. Preferowanymi układami
produkcji energii cieplnej, szczególnie w organizmach miejskich, mają być układy skojarzonego
wytwarzania ciepła i energii elektrycznej. Takie działanie nakierowane jest na wzrost efektywności
energetycznej i zwiększenie bezpieczeństwa zasilania. Produkcja ciepła w układach skojarzonych daje
poprawę efektywności ekologicznej i ekonomicznej przetwarzania energii pierwotnej paliw.
System dystrybucyjny - działania dystrybutorów

Działania racjonalizacyjne w obrębie systemu dystrybucji powinny być ukierunkowane na poprawę
efektywności przesyłu ciepła poprzez ograniczenie strat przesyłowych oraz redukcję ubytków wody
sieciowej.
Redukcję strat ciepła na przesyle uzyskać można poprzez:

 poprawę jakości izolacji istniejących rurociągów i węzłów ciepłowniczych;
 wymianę sieci ciepłowniczych zużytych i o wysokich stratach ciepła na rurociągi preizolowane
o niskim współczynniku strat;
 likwidację lub wymianę odcinków sieci ciepłowniczych dużych średnic obciążonych w małym
zakresie, co powoduje znaczne straty przesyłowe;
 likwidację niekorzystnych ekonomicznie odcinków sieci (straty przesyłowe);
 zabudowę układów automatyki pogodowej i sterowania sieci.
Redukcję ubytków wody sieciowej uzyskać można przede wszystkim poprzez:

 modernizację odcinków sieci o wysokim współczynniku awaryjności;
 zabudowę rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń pozwalającą
na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii;
 modernizację węzłów ciepłowniczych bezpośrednich na wymiennikowe;
 modernizację i wymianę armatury odcinającej.
Zgodnie z rozdziałem 4 niniejszego opracowania system ciepłowniczy gminy Grodzisk Mazowiecki jest
systematycznie modernizowany, o czym świadczy wysoki stopień udziału sieci preizolowanych
w całkowitej długości sieci (Osiedle „Kopernik” 91%, Osiedle „Centrum” 100%), co jest poziomem wysokim
w porównaniu z innymi systemami w Polsce.
Racjonalizacja użytkowania energii w pozasystemowych źródłach ciepła

Kotłownie lokalne
Racjonalizacja działań w przypadku kotłowni lokalnych powinna być ukierunkowana na likwidację
niskosprawnych lokalnych kotłowni oraz podłączenie ich obecnych użytkowników do systemu
ciepłowniczego. Alternatywą dla tych działań jest budowa kotłów o wyższym poziomie sprawności.
Indywidualne źródła ciepła

Indywidualne źródła ciepła zlokalizowane na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki stanowią w znacznej
części niskosprawne kotły opalane paliwem stałym, takim jak węgiel czy miał węglowy. Taki stan rzeczy
jest przyczyną występowania zjawiska tzw. niskiej emisji.
Działania racjonalizacyjne powinny zostać ukierunkowane na likwidację kotłów węglowych na rzecz
efektywniejszych kotłów gazowych, bądź też na działaniach mających na celu podłączenie użytkowników
kotłów węglowych do miejskiego systemu ciepłowniczego.
W celu ograniczenia kosztów i efektywnego planowania rozwoju infrastruktury energetycznej w tym sieci
ciepłowniczych powinny zostać wykorzystane innowacyjne narzędzia takie jak THERMOS, które wspierają
81
lokalne władze w podejmowaniu decyzji i zindywidualizowanej analizie możliwości rozwoju.
Wykorzystanie takich rozwiązań oprócz obniżenia kosztów, może pomóc ograniczyć czas potrzebny na
przygotowanie inwestycji i ułatwić zaangażowanie wielu interesariuszy.
W przypadku odbiorców zlokalizowanych na obszarach poza zasięgiem oddziaływania sieci ciepłowniczej

oraz systemu gazowniczego główne działania powinny zostać ukierunkowane na promocję działań
zapewniających wzrost efektywności energetycznej tych obiektów. Takie działania jak termomodernizacje
obiektów posiadających indywidualne źródła ciepła czy też promocja odnawialnych źródeł energii przełożą
się na ograniczenie zużycia nośników energii na cele grzewcze.
Alternatywnym rozwiązaniem, w sytuacji stale zwiększających się różnic cen nośników energii - gazu
i węgla, jest modernizacja istniejącego przestarzałego źródła na nowoczesne rozwiązania na bazie węgla.
Rozwiązania te wykorzystują technologię:
 bezobsługowych kotłów wyposażonych w palniki retortowe i automatyczny system dozowania
paliwa oparty o podajnik ślimakowy z odpowiednio skonstruowanym zasobnikiem węgla;
 nowoczesnych kotłów rusztowych, ze specjalnymi wentylatorami wspomagającymi dopalanie
paliwa oraz instalacjami redukującymi emisje zanieczyszczeń.
Konieczne jest także podjęcie działań dotyczących zmiany sposobu ogrzewania mieszkań z pieców
i ogrzewań etażowych węglowych na rzecz systemu ciepłowniczego, ogrzewania gazowego lub
elektrycznego. W przypadku domów jednorodzinnych możliwe jest także zastosowanie ekologicznych
bezobsługowych kotłów węglowych oraz np. wykorzystanie źródeł energii solarnej, tj. kolektorów
słonecznych.
Poniżej przedstawiono zakres koniecznych inwestycji w celu zmiany sposobu zasilania z ogrzewania
węglowego na rzecz trzech systemów:
Podłączenie do systemu ciepłowniczego:

 zainstalowanie w bloku pionów ciepłowniczych wraz z odgałęzieniami do poszczególnych mieszkań
oraz liczników ciepła na wejściu do mieszkania;
 zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi;
 przygotowanie pomieszczenia na węzeł cieplny i zabudowa węzła;
 podłączenie budynku do systemu ciepłowniczego.
Podłączenie do systemu gazowniczego:

 zainstalowanie w bloku pionów c.o. wraz z odgałęzieniami do poszczególnych mieszkań oraz
liczników ciepła na wejściu do mieszkania;
 zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi;
 przygotowanie pomieszczenia na kotłownię gazową i zabudowa kotłów;
 podłączenie budynku do systemu gazowniczego.
Podłączenie do systemu elektroenergetycznego:

 przygotowanie sieci elektroenergetycznych do zwiększonego poboru mocy;
 wymiana liczników jednofazowych na liczniki trójfazowe dwustrefowe;
 zamontowanie w mieszkaniach grzejników elektrycznych wraz z regulatorami temperatury lub
zabudowa w istniejących piecach kaflowych grzałek elektrycznych z regulatorami temperatury.
Przed wykonaniem inwestycji polegającej na konwersji ogrzewania z węglowego na system ciepłowniczy

(lub inne oparte na paliwie ekologicznym) wymagane jest potwierdzenie wielkości energetycznych

82
budynku w celu określenia jego dokładnego zapotrzebowania na moc cieplną i roczne zużycie ciepła, czyli
wykonanie audytu energetycznego budynku.
W przypadku niewielkich kotłowni będących własnością przedsiębiorstw prywatnych oraz palenisk domów
jednorodzinnych, o ich funkcjonowaniu lub modernizacji decydować będzie jedynie sytuacja ekonomiczna
i świadomość ekologiczna społeczeństwa. W tym wypadku gmina również może dążyć do poprawy sytuacji
poprzez działania związane z podnoszeniem świadomości ekologicznej mieszkańców oraz działania
preferujące przedsiębiorstwa oraz indywidualnych konsumentów ciepła, którzy zrezygnują
z dotychczasowego zasilania paliwem stałym na rzecz ekologicznego sposobu ogrzewania.
Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców – działania termomodernizacyjne

Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna
Zgodnie z rozdziałem 3 niniejszego opracowania na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki w 2017 roku
znajdowało się 9 631 budynków mieszkalnych, w tym 50% na terenie miasta.
W znaczącej części obiektów wielorodzinnych zlokalizowanych na terenie gminy przeprowadzono działania

termomodernizacyjne, które miały duży wpływ na uzyskany efekt obniżenia mocy zamówionej oraz roczne
zużycie energii wśród mieszkań wielorodzinnych. Większość ww. budynków mieszkalnych ogrzewana jest
z systemu ciepłowniczego GSM oraz za pomocą lokalnych kotłowni z wykorzystaniem gazu ziemnego.
Jako przykład aktywności gminy Grodzisk Mazowiecki w zakresie przedsięwzięć zwiększających

efektywność energetyczną budynków na jej obszarze można przytoczyć projekt pn.: „Wymiana kotłów
grzewczych wraz z termomodernizacją w 16 budynkach mieszkalnych, wielorodzinnych Gminy Grodzisk
Mazowiecki”, który zostanie zrealizowany w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-
2020 - Poddziałanie 4.3.1 „Ograniczenie zanieczyszczeń powietrza i rozwój mobilności miejskiej” - typ
projektów: ograniczenie „niskiej emisji”, wymiana urządzeń grzewczych. W Tabela 28 przedstawiono
zakres działań termomodernizacyjnych, które będą realizowane w ramach tego projektu.

83
Tabela 28 Zakres prac budowlano-instalacyjnych w 16 budynkach mieszkalnych wielorodzinnych
Powierzchnia
Adres całkowita Zakres prac budowlano - instalacyjnych
[m2]
ul. Limanowskiego 29 390,44 - wymiana źródła ciepła, montaż: automatyki pogodowej,
kotłów gazowych, nowej instalacji wyposażonej w zawory
regulacyjne, grzejników z zaworami termostatycznymi oraz
ul. Limanowskiego 30 243,80
nowego orurowania i izolacji cieplnej, a także regulacja
instalacji c.o. (16 budynków);
ul. Limanowskiego 10 221,78 - wykonanie przyłącza gazowego (7 budynków);
- ocieplenie styropianem lub wełną mineralną ścian
ul. Kościuszki 35 497,78 zewnętrznych (12 budynków);
- ocieplenie wełną mineralną lub szklaną dachu (2 budynki);
ul. Krótka 5 404,70 - ocieplenie wełną mineralną lub styropianem przybudówki
(1 budynek);
- ocieplenie wełną mineralną lub styropianem stropu
ul. 11 Listopada 7 244,84
zewnętrznego (2 budynki);
- ocieplenie wełną mineralną lub styropianem stropu pod
ul. 3 Maja 50 234,70 nieogrzewanym poddaszem (15 budynków);
- usunięcie wierzchnich warstw stropu (14 budynków);
ul. Pańska 3 178,04 - ocieplenie styropianem lub wełną mineralną stropu piwnicy
(1 budynek);
ul. Pańska 3 (część niska) 67,87 - ocieplenie styropianem tarasu (1 budynek);
- wymiana okien zewnętrznych klatek schodowych na nowe
ul. Pańska 6 156,71 o lepszym współczynniku przenikania ciepła U wynoszącym
0,9 W/m2K (8 budynków);
- wymiana drzwi zewnętrznych na nowe o lepszym
pl. Wolności 2 350,22
współczynniku przenikania ciepła U wynoszącym 1,3 W/m2K
(15 budynków);
pl. Wolności 5 486,22 - podłączenie instalacji c.w.u. do gazowych kotłów
dwufunkcyjnych (16 budynków);
ul. Poniatowskiego 35 752,00 - wymiana opraw oświetleniowych na energooszczędne LED
(1 budynek - 4 szt., 11 budynków - po 8 szt., 3 budynki - po 16
ul. Bałtycka 31 480,92 szt.);
- montaż instalacji fotowoltaicznych (9 budynków - o łącznej
mocy zainstalowanej 0,5 kWp, 3 budynki - o łącznej mocy
ul. Traugutta 19 308,05
zainstalowanej 0,75 kWp, 3 budynki - o łącznej mocy
zainstalowanej 0,25 kWp): produkcja energii na potrzeby własne
ul. Traugutta 19 (oficyna) 61,50 obiektów oraz liczników energii (15 budynków);
Źródło: opracowanie własne KAPE SA na podstawie otrzymanych danych.
Obecnie Gmina ubiega się o dofinansowanie kolejnego etapu projektu termodernizacji: „Wymiana kotłów
grzewczych wraz z termomodernizacją w 8 komunalnych budynkach mieszkalnych – etap II w Grodzisku
Mazowieckim”. Przedsięwzięcie przewiduje wymianę źródeł ciepła w 8 budynkach wielorodzinnych na
terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wraz z przeprowadzeniem kompleksowych prac
termomodernizacyjnych oraz zastosowaniem odnawialnych źródeł energii w postaci instalacji
fotowoltaicznych, których zakres wynika z przeprowadzonych audytów energetycznych. W Tabela 29
przedstawiono zakres działań objętych przygotowywanym do zgłoszenia o dofinansowanie projektem.

84
Tabela 29 Zakres prac budowlano-instalacyjnych w 8 komunalnych budynkach mieszkalnych
Powierzchnia
Adres Zakres prac budowlano - instalacyjnych
całkowita [m2]
- Wymiana źródła ciepła, montaż automatyki pogodowej oraz kotłów

pl. Wolności 14 382,22 gazowych, montaż nowej instalacji wyposażonej w zawory regulacyjne,
grzejniki z zaworami termostatycznymi, montaż nowego orurowania i izolacji
cieplnej, regulacja instalacji c.o. (8 budynków);
ul. 1 Maja 43 304,02 - wykonanie przyłącza gazowego (6 budynków);
- Ściana zewnętrzna – ocieplenie styropianem lub wełną mineralną
(7 budynków);
- Strop pod nieogrzewanym poddaszem - ocieplenie wełną mineralną lub
ul. 11 Listopada 37 187,01 styropianem wraz z usunięcie wierzchnich warstw stropu (8 budynków);
- Strop zewnętrzny nad przejazdem - ocieplenie - wełną mineralną lub
styropianem (1 budynek);
ul. Kilińskiego 6 335,93 - Strop pod nieogrzewanym poddaszem - ocieplenie wełną mineralną lub
styropianem wraz z usunięcie wierzchnich warstw stropu (5 budynków);
- Wymiana okien zewnętrznych klatki schodowej na nowe o lepszym
ul. Krótka 1 176,06 współczynniku przenikania ciepła U wynoszącym 0,9 W/m2K (2 budynki);
- Wymiana okien zewnętrznych poddasza (1 budynek);
- Wymiana drzwi zewnętrznych na nowe o lepszym współczynniku przenikania
ul. Montwiłła 22 263,06 ciepła U wynoszącym 1,3 W/m2K (6 budynków);
- Podłączenie instalacji c.w.u. do gazowych kotłów dwufunkcyjnych (8
budynków)
- Wymiana opraw oświetleniowych na energooszczędne LED (1 budynek - 2
ul. Poniatowskiego 3 444,42 szt., 1 budynek - 8 szt., 3 budynki - po 10 szt., 2 budynki - po 12 szt.)
- Montaż instalacji fotowoltaicznej służącej do produkcji energii elektrycznej
na potrzeby własne obiektu (o łącznej mocy zainstalowanej 0,5 kWp -
ul. Traugutta 3 451,00 5 budynków, o łącznej mocy zainstalowanej 0,25 kWp - 3 budynki;
- Instalacja liczników energii (7 budynków)
Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna

Indywidualny użytkownik budynku jednorodzinnego może przeprowadzić analogiczne działania w zakresie
racjonalizacji użytkowania ciepła w zakresie termorenowacji, jaką przedstawiono w stosunku do obiektów
wielorodzinnych.
Odbiorcy energii także mogą uczestniczyć w poprawie efektywności energetycznej i racjonalizacji zużycia
energii. Jest możliwe dzięki wymianie starych urządzeń na nowy sprzęt wykazujący się parametrami
energooszczędnymi. Do możliwych działań u odbiorców w ramach racjonalizacji lub oszczędności
energetycznej należą:
 wymiana kotłów grzewczych na kotły charakteryzujące się wyższym poziomem sprawności
spalania,
 wymiana kotłów ze względu na rodzaj wykorzystywanego paliwa (substytucja energetyczna),
 wymiana instalacji grzewczych na bardziej efektywne energetycznie,
 wymiana technologii wentylacji na taką w której możliwe jest zastosowanie rekuperacji.
Z efektem energetycznym powiązany jest efekt środowiskowy, czyli ograniczenie emisji produktów
spalania do powietrza. Źródła ciepła charakteryzujące się wyższą sprawnością spalania potrzebują
mniejszej ilości paliwa do wytworzenia takiej samej ilości energii, jak swoje nisko sprawne odpowiedniki.
Nowoczesne, efektywne energetycznie kotły posiadają również możliwość lepszej regulacji dostarczanej
ilości ciepła oraz programowania zgodnie z indywidualnym zapotrzebowaniem odbiorcy.
Ogólna dostępność i szeroka możliwość wyboru na rynku różnych systemów ogrzewania budownictwa
indywidualnego oraz możliwość korzystania z form wspomagających finansowo procesy modernizacyjne
i remontowe spowodowała, że od połowy lat 80 obserwuje się proces wymiany np. indywidualnych
wyeksploatowanych kotłów na kotły nowe o większym wskaźniku sprawności, wymiany systemu zasilania
(np. przejście z paliwa stałego na gazowe), wymiany grzejników itp.

85
Właściciele obiektów jednorodzinnych, mają szeroki zakres dostępności do nowych technologii w zakresie
działań wpływających na zmniejszenie zapotrzebowania cieplnego budynku i zmniejszenie kosztów
eksploatacji przy zachowaniu efektu komfortu cieplnego. W nowym budownictwie jednorodzinnym
zwiększa się stopień obiektów, które wykorzystują niekonwencjonalne źródła energii. Właściciele
obiektów jednorodzinnych, również mogą ubiegać się o istniejące formy wsparcia przedsięwzięć
termomodernizacyjnych.
Obecnie indywidualny inwestor-właściciel, sam podejmuje decyzję o prowadzeniu działań w zakresie

modernizacji własnego źródła ciepła oraz działań w zakresie termomodernizacji. Przy podjęciu decyzji
o określonym sposobie realizacji indywidualny inwestor ma możliwość korzystania z informacji udzielanych
przez przedstawicieli technicznych poszczególnych firm działających na rynku w zakresie systemów
ogrzewania i docieplania budynków indywidualnych oraz z istniejącego rynku medialnego -
specjalistycznych wydawnictw z zakresu budownictwa.
Budynki użyteczności publicznej

Zlokalizowane obiekty użyteczności publicznej w obszarze gminy charakteryzują się szerokim zakresem
architektonicznym. Przy tego typu budynkach należy przeprowadzić indywidualne audyty energetyczne,
które uwzględnią indywidualne zapotrzebowanie cieplne dla danego typu obiektu oraz możliwości ich
realizacji z punktu widzenia architektury.
Termomodernizacja jest sposobem związanym z wydatkowaniem znacznych środków finansowych. Przy

właściwej analizie wielkości energetycznych związanych z zasilaniem budynku, czy grupy budynków,
można niskonakładowo (np. przez negocjacje umów dostawy energii, zoptymalizowanie pracy urządzeń
itp.) znacznie ograniczyć koszty i zużycie energii w obiekcie.
10.5. Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej

Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii elektrycznej należy wziąć pod
uwagę cały ciąg operacji związanych z użytkowaniem tej energii:
 wytwarzanie energii elektrycznej;
 przesył w krajowym systemie energetycznym;
 dystrybucja;
 wykorzystanie energii elektrycznej;
 wykorzystanie efektów stosowania energii elektrycznej.
Uwolnienie rynku energii elektrycznej i wprowadzenie konkurencji wytwórców energii elektrycznej może
stanowić bodziec do poprawy efektywności wytwarzania energii elektrycznej. Instrumentem wywołującym
dodatkowy nacisk w tym kierunku jest wejście pełnego dostępu odbiorców do wyboru dostawcy energii
elektrycznej.
Gmina Grodzisk Mazowiecki nie ma wpływu na długodystansowy przesył energii elektrycznej w krajowym
systemie energetycznym i z tego względu zagadnienie to pominięto w dalszych analizach. Pozostałe
problemy są natomiast zagadnieniami, które powinny być analizowane z punktu widzenia polityki
energetycznej gminy Grodzisk Mazowiecki Stąd też zostały one omówione w kolejnych podrozdziałach.

86
Źródła energii elektrycznej - działania producentów
Zgodnie z rozdziałem 5 niniejszego opracowania na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki nie istnieje
przedsiębiorstwo prowadzące koncesjonowaną działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania energii
elektrycznej
Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym - działania dystrybutorów

Najważniejszymi kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym są:
 zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych;
 zmniejszenie strat jałowych w stacjach transformatorowych.
Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej – inteligentne opomiarowanie

Państwa członkowskie UE są zobowiązane do zainstalowania tzw. inteligentnych systemów pomiaru do
2020 roku u co najmniej 80% konsumentów. Na mocy dyrektywy obowiązek wprowadzenia inteligentnych
systemów uzależniony jest od przeprowadzenia ekonomicznej oceny wszystkich długoterminowych
kosztów i korzyści dla rynku oraz indywidualnego konsumenta lub od oceny, która forma inteligentnego
pomiaru jest uzasadniona z ekonomicznego punktu widzenia i najbardziej opłacalna oraz w jakim czasie
wdrożenie jest wykonalne.
Analiza i ocena możliwości wykorzystania energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania

Decydując się na ogrzewanie elektryczne należy zwrócić uwagę na odpowiedni dobór mocy. Istotne
bowiem jest nie tylko zapewnienie komfortu cieplnego, ale również najniższych kosztów inwestycyjnych
i eksploatacyjnych.
Możliwość wykorzystania energii elektrycznej jako nośnika ciepła w budownictwie mieszkaniowym musi
wiązać się z istnieniem odpowiednich rezerw w systemie elektroenergetycznym na danym terenie. Istotny
czynnik stymulujący stanowić może stworzenie przez PGE Dystrybucja S.A. grup taryfowych preferujących
w większym stopniu, niż dotychczasowa taryfa dwustrefowa, odbiorców korzystających z ogrzewania
elektrycznego.
Celowym wydaje się wykorzystanie tego rodzaju ogrzewania na obszarach, na których dokonuje się
rewitalizacji zabudowy, czy też modernizacji istniejącego sposobu ogrzewania będącego często źródłem
„niskiej emisji” (zmiany sposobu ogrzewania mieszkań dotychczas ogrzewanych za pomocą pieców
ceramicznych i etażowych kotłów węglowych). Zastosowanie energii elektrycznej jako źródła energii
cieplnej podyktowane może być również brakiem możliwości technicznych zastosowania innego nośnika
energii (np. obiekt zabytkowy). Przy podejmowaniu działań zmierzających do wykorzystania ogrzewania
elektrycznego należy brać pod uwagę możliwości istniejącej w danym rejonie infrastruktury
elektroenergetycznej.
Biorąc pod uwagę wielkość kosztów eksploatacyjnych oraz zakres występowania ogrzewania elektrycznego
w istniejącej zabudowie zakłada się, że energia elektryczna będzie stanowiła alternatywne źródło energii
cieplnej w gminie w ograniczonym zakresie. Jej zastosowanie będzie uzależnione od dyspozycyjności sieci
elektroenergetycznej w danym obszarze. Głównymi odbiorcami energii elektrycznej na potrzeby
ogrzewania mają być modernizowane budynki mieszkalne i usługowe.
Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej u odbiorców końcowych

Kolejnym obszarem, gdzie jest zużywane najwięcej energii jest przygotowywanie posiłków (w sektorze
gospodarstw domowych). W ramach racjonalizacji energetycznej w tym obszarze do możliwych działań
należą m.in.:
 wybór kuchenek elektrycznych charakteryzujących się wysoką sprawnością wykorzystania energii
(np. indukcyjnych) oraz o zmiennej strefie grzania palników,
 wybór piekarników o wysokiej sprawności energetycznej,

87
 zakup chłodziarek (lodówek) i zamrażarek o najwyższej klasie energetycznej,
 stosowanie zmywarek, które przyczyniają się do oszczędności wody, jak i energii niezbędnej do
jej podgrzania.
W dalszej kolejności przedstawia się zapotrzebowania na energię elektryczną wykorzystywaną przez różne
urządzenia elektryczne oraz przeznaczanej na oświetlenie. Działania możliwe do zastosowania w tym
zakresie to m.in.:
 korzystanie z oświetlenia energooszczędnego,
 zakup urządzeń elektrycznych o wysokiej klasie energetycznej,
 zastosowanie list przełącznikowych z gniazdkami, umożliwiających wyłączenie wielu urządzeń
podłączonych jednocześnie.
Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego

Racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego jest możliwa dzięki:
 wymianie opraw i źródeł świetlnych na energooszczędne,
 poprzez kontrolę czasu świecenia - zastosowanie wyłączników przekaźnikowych, które dają lepszy
efekt (niż zmierzchowe), w postaci dokładnego dopasowania czasu pracy do warunków świetlnych,
 dbałość o regularne przeprowadzanie prac konserwacyjno–naprawczych i czyszczenia opraw.
Z przeprowadzonej na zlecenie Gminy Grodzisk Mazowiecki w 2019 r. aktualizacji audytu oświetlenia

ulicznego wynika, że w 2018 r. zużycie energii elektrycznej na potrzeby tego rodzaju oświetlenia w gminie
wyniosło 2636,33 MWh. Władze gminy sukcesywnie uzupełniają braki w oświetleniu ulicznym i doświetlają
kolejne drogi oraz modernizują przestarzałe oprawy.
Aktualizacja audytu wykazała konieczność modernizacji oświetlenia poprzez wymianę sodowych
i rtęciowych opraw oświetlenia ulicznego na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki na oprawy LED. Możliwa
jest ona w dwóch wariantach: wraz z instalacją systemu sterowania i bez jego montażu.
Z przeprowadzonej na potrzeby aktualizacji audytu inwentaryzacji obecnego stanu oświetlenia na terenie
gminy, wywnioskowano, że na omawianym obszarze występuje duża ilość oświetlenia o mocach znacznie
przewyższających wymagane parametry oświetleniowe, co zwiększa koszty zużycia energii elektrycznej.
Zwrócono też uwagę na dużą ilość opraw zwieszanych ozdobnych i parkowych na terenie miasta,
implikującą duże koszty wymiany opraw. Zalecono wymianę opraw ozdobnych na nowe oprawy LED.
Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynikło, że w przypadku większości przejść dla pieszych brakuje
oświetlenia, co wymaga przygotowania odpowiednich projektów instalacji tego oświetlenia. Od 2016 r.
(momentu wykonania poprzedniego audytu) wzrosła za to ilość oświetlenia LED na terenie miasta.
Z przeprowadzonego audytu wynika, że na obszarze gminy w chwili obecnej nie ma systemu zarządzania
i sterowania oświetleniem ulicznym. Przeprowadzona inwentaryzacja była punktem wyjściowym do
wykonania w ramach audytu analizy porównawczej kosztów eksploatacji oświetlenia przed i po
modernizacji. W Tabela 30 przedstawiono efekty w postaci redukcji mocy, jakie można uzyskać po
przeprowadzonej modernizacji.
Tabela 30 Analiza efektów modernizacyjnych oświetlenia

Przed modernizacją Po modernizacji
Ilość Ilość
Rodzaj opraw Moc [kW] Rodzaj opraw Moc [kW]
opraw opraw
sodowe i rtęciowe 5727 516,98 ledowe nowe 5727 187,15
ledowe 1585 118,28 ledowe istniejące 1585 118,28
razem 7312 635,26 7312 305,43
Z Tabela 30 wynika, że przeprowadzenie modernizacji pozwoliłoby na zmniejszenie mocy zainstalowanej

o 52%.

88
Zakres modernizacji oświetlenia w obu wariantach obejmie wymianę 5727 istniejących opraw sodowych
i rtęciowych na oprawy LED. Ponadto, w jednym z wariantów modernizacji przewidziano instalację
systemu zarządzania oświetleniem w 7312 oprawach LED. W Tabela 31 przedstawiono efekty kosztowe
oraz dotyczące zużycia energii elektrycznej, możliwe do osiągnięcia w wyniku przeprowadzenia
modernizacji.
Tabela 31 Efekty modernizacyjnych pod kątem kosztów w dwóch wariantach

Wariant I (bez systemu sterowania oświetleniem)
Spadek zużycia energii elektrycznej 52%
Spadek kosztów za konserwację 61%
Spadek kosztów opłat za energię 52%
Stopa zwrotu 9 lat
Wariant II (z systemem sterowania oświetleniem)
Spadek zużycia energii elektrycznej 71%
Spadek kosztów za konserwację 61%
Spadek kosztów opłat za energię 71%
Stopa zwrotu 12 lat
Największe zyski pod względem kosztów opłat za energię oraz ilości zużytej energii elektrycznej
przedstawia wariant II. Z drugiej strony charakteryzuje go wyższa stopa zwrotu – 12 lat, ze względu na
nakłady inwestycyjne związane z montażem w tym przypadku inteligentnego systemu sterowania
oświetleniem ulicznym. System ten prowadzi jednak do dodatkowych oszczędności (szczególnie
w przypadku kosztów inwentaryzacji opraw) i pozwala na rozbudowę o dodatkowe funkcje, takie jak:
pomiar hałasu, zanieczyszczeń oraz monitoring działania oświetlenia. Ponadto, może stać się on częścią
tworzenia miasta inteligentnego – czyli tzw. Smart City.
Przy doborze odpowiedniego oświetlenia istotne są parametry i koszty eksploatacji systemu

oświetleniowego. Źródła światła powinny, przy możliwie małej ilości dostarczanej energii elektrycznej,
posiadać wysoką skuteczność świetlną. Obecnie nie stanowi problemu wybór prawidłowego oświetlenia. Na
rynku jest wielu krajowych i zagranicznych producentów opraw oświetleniowych, które doskonale
sprawdzają się w warunkach zewnętrznych.
Nowoczesnym rozwiązaniem w dziedzinie oświetlenia ulicznego są obecnie hybrydowe systemy zasilania,

które do działania nie potrzebują podłączenia do sieci energetycznej. Hybrydowe światła uliczne działają
w oparciu o elektryczność powstałą poprzez przechwytywanie energii słonecznej za pomocą paneli
słonecznych oraz energii wiatru przy użyciu silników wiatrowych. Kombinacja ta sprawia, że systemy są
bardziej praktyczne w stosunku do systemów oświetleniowych opierających się jedynie na energii
słonecznej.
Zakłady elektroenergetyczne obciążają gminy kosztami energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia oraz
kosztami konserwacji oświetlenia. W takim przypadku gmina powinna dążyć do przejęcia całości majątku
oświetleniowego, a konserwacja oświetlenia stanie się usługą na rzecz gminy, której wykonawca winien
zostać wybrany zgodnie z zapisami ustawy o zamówieniach publicznych, co może przynieść znaczne
oszczędności.
10.6. Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych

Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania paliw należy wziąć pod uwagę cały
ciąg logiczny operacji związanych z ich użytkowaniem:

89
 przesył do miejsca użytkowania;
 dystrybucja;
 wykorzystanie paliw gazowych;
 wykorzystanie efektów stosowania paliw gazowych.
Zmniejszenie strat gazu w systemie dystrybucji - działania dystrybutorów

Działania związane z racjonalizacją użytkowania gazu związane z jego dystrybucją sprowadzają się do
zmniejszenia strat gazu.
Straty gazu w sieci dystrybucyjnej spowodowane są głównie następującymi przyczynami:

 nieszczelności na armaturze - dotyczą zarówno samej armatury, jak i jej połączeń z gazociągami
(połączenia gwintowane lub przy większych średnicach kołnierzowe) - zmniejszenie przecieków
gazu na samej armaturze w większości wypadków będzie wiązało się z jej wymianą;
 sytuacje związane z awariami (nagłymi nieszczelnościami) i remontami (gaz wypuszczany do
atmosfery ze względu na prowadzone prace) - modernizacja sieci wpłynie na zmniejszenie
prawdopodobieństwa awarii.
Generalnie niemal całość odpowiedzialności za działania związane ze zmniejszeniem strat gazu w jego
dystrybucji spoczywa na Polskiej Spółce Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Warszawie.
Ze względu na fakt, że w warunkach zabudowy miejskiej, zwłaszcza na terenach śródmiejskich bardzo
istotne znaczenie mają koszty związane z zajęciem pasa terenu, uzgodnieniem prowadzenia różnych
instalacji podziemnych oraz zwłaszcza z odtworzeniem nawierzchni, jest rzeczą celową, aby wymiana
instalacji podziemnych różnych systemów (gaz, woda, kanalizacja, kable energetyczne
i telekomunikacyjne itd.) była prowadzona w sposób kompleksowy.
Racjonalizacja wykorzystania paliw gazowych

Paliwo gazowe na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wykorzystywane jest głównie do następujących
celów:
 wytwarzanie ciepła (w postaci gorącej wody lub pary);
 bezpośrednie przygotowywanie ciepłej wody użytkowej;
 przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego żywienia;
 cele bezpośrednio technologiczne.
Sprawność wykorzystania gazu w każdym z powyższych sposobów uzależniona jest od cech samych
urządzeń oraz od sposobu ich eksploatacji. W przypadku wytwarzania ciepła w kotłach gazowych efekty
można uzyskać poprzez wymianę urządzeń. Wzrost sprawności dla nowych urządzeń wynika
z uwzględnienia następujących rozwiązań technicznych.
Brak jest danych na temat stanu technicznego i rozwiązań projektowych kotłów gazowych stosowanych
przez małych odbiorców, jednakże biorąc pod uwagę tempo przyrostu liczby kotłów w ostatnim
dziesięcioleciu można szacować, że co najmniej połowa kotłów gazowych stanowiących indywidualne
źródło zasilania to nowoczesne kotły o wysokiej sprawności. Oznacza to, że potencjał oszczędności gazu
w przypadku tych odbiorców nadal istnieje.
W przypadku przygotowywania ciepłej wody użytkowej w podgrzewaczach przepływowych największe
możliwości oszczędności należy wiązać z:
 lepszym rozwiązaniem układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych podgrzewacza;
 stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia.
Udział gazu zużywanego na przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach

zbiorowego żywienia jest stosunkowo wysoki (w związku z bardzo dużą ilością mieszkań, gdzie kuchnia
gazowa jest jedynym odbiornikiem gazu). Określenie możliwych oszczędności związanych z poprawą
90
sprawności urządzeń jest trudne, jednak jego efekt będzie dużo mniejszy niż skutki zmniejszania
zapotrzebowania gazu ze względu na zmianę technologii przygotowania posiłków.
Zmiany zapotrzebowania gazu na cele bezpośrednio technologiczne, spowodowane podwyższeniem

sprawności wytwarzania, wymagają indywidualnych ocen dla każdego z odbiorców. Jednak będą mniejsze
od zmian zapotrzebowania gazu związanych z wahaniami produkcji.
10.7. Propozycja działań organizacyjnych w Urzędzie Miejskim – energetyk

miejski
Zgodnie z ustawą Prawo Energetyczne do zadań samorządu terytorialnego należy planowanie i organizacja
zaopatrzenia w nośniki energii. Żeby planować i organizować zaopatrzenie w energię trzeba dysponować
wiedzą fachową w danej dyscyplinie. Zatem, dla właściwej realizacji nałożonego na samorząd obowiązku
należy w strukturze wspierającej zarządzającego gminą burmistrza dysponować wyspecjalizowanym
doradcą ds. energetyki, tzw. energetykiem miejskim (gminnym). Energetyk miejski powinien być lokalnym
liderem w podnoszeniu świadomości mieszkańców i innych interesariuszy w sprawach energii,
efektywności energetycznej, Odnawialnych źródeł energii, wdrażania polityki niskoemisyjnej,
elektromobilności i innych działań przeciwdziałającym zmianą klimatu. Energetyk Miejski w oparciu
o fachowo przygotowane planowanie energetyczne będzie mógł prowadzić działania mające na celu
poprawę racjonalizacji i efektywności użytkowania energii.
Do głównych działań energetyka miejskiego należy:

 planowanie i zarządzanie gospodarką energetyczną:
 ogólny nadzór nad realizacją polityki energetycznej na obszarze gminy, określonej w „Projekcie
założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk
Mazowiecki na lata 2019-2035”;
 monitorowanie danych dla oceny realizacji Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe;
 opiniowanie rozwiązań przyjętych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
w zakresie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe;
 uzgadnianie rozwiązań wnioskowanych przez odbiorców lub określonych w trybie ustalania
warunków zabudowy lub pozwoleń na budowę, w zakresie gospodarki energetycznej dla nowych
inwestycji lub zmiany użytkowania obiektów;
 opiniowanie, uzgadnianie z odbiorcami energii wyboru nośnika do celów grzewczych dla nowych
inwestycji lub obiektów modernizowanych, których projektowana moc cieplna jest większa od
100 kW;
 zarządzanie energią w gminnych obiektach użyteczności publicznej:
 gromadzenie oraz aktualizowanie danych o gminnych obiektach komunalnych użyteczności
publicznej;
 kupowanie energii w przetargach grupowych;
 monitorowanie zużycia energii w gminnych obiektach użyteczności publicznej poprzez
comiesięczne zbieranie i analizowanie danych;
 wizytowanie obiektów komunalnych w celu oceny stanu technicznego instalacji oraz w celu oceny
ich bieżącej eksploatacji;
 wykonywanie analiz i raportów z monitoringu obiektów oraz opracowywanie zaleceń dla
zarządców, w zakresie użytkowania energii lub jej nośników;
 monitorowanie temperatur wewnętrznych w budynkach użyteczności publicznych oraz temperatur
zewnętrznych dla potrzeb benchmarkingu obiektów;
 monitorowanie treści umów na dostawę energii lub jej nośników oraz opiniowanie projektów
nowych umów;
91
 opracowywanie harmonogramów wykonywania raportów energetycznych i audytów
energetycznych oraz udział w przygotowaniu założeń i zakresu tych projektów oraz udział w ich
odbiorze;
 pozyskiwanie dokumentacji wykonanych przedsięwzięć termomodernizacyjnych i innych
przedsięwzięć inwestycyjnych oraz uaktualnianie na ich podstawie informacji o obiektach;
 analiza efektów energetycznych i ekologicznych, uzyskanych w wyniku działań inwestycyjnych
w zakresie oszczędności energii cieplnej;
 prognozowanie efektów energetycznych i ekologicznych dla projektowanych działań termo
modernizacyjnych;
 prognozowanie zużycia energii i jej nośników w gminnych obiektach użyteczności publicznej;
 prezentowanie wyników pracy zespołu w formie corocznego sprawozdania, zawierającego opis
istniejącego stanu energetycznego obiektów, zmian jakie nastąpiły w tym okresie wraz z opisem
efektów uzyskanych w wyniku ich wprowadzenia, wskazanie niezbędnych zabiegów służących
obniżeniu energochłonności obiektów i środków finansowych na ich realizację;
 monitorowanie systemu oświetlenia ulic i miejsc publicznych:
 monitorowanie zużycia energii elektrycznej oraz kosztów ponoszonych na utrzymanie sieci,
oświetlenia ulic i miejsc publicznych; np. poprzez aktualizację audytów efektywności
energetycznej oświetlenia ulicznego;
 prowadzenie elektronicznej ewidencji sieci oświetlenia ulic i miejsc publicznych;
 planowanie rozwoju sieci oświetleniowej dla obszarów o niedostatecznym oświetleniu sieci dróg
oraz nowych zorganizowanych obszarów rozwoju;
 propagowanie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie oświetlenia ulic;
 kształtowanie spójnej polityki energetycznej w gminie:
 opiniowanie programów i planów przedsiębiorstw energetycznych;
 branie czynnego udziału w opracowaniu strategii elektromobilności;
 współpraca z sąsiednimi gminami z zakresie polityki energetycznej, w tym opiniowanie założeń
i planów zaopatrzenia gmin w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe;
 opiniowanie zamierzeń inwestycyjnych gminnych jednostek w zakresie dotyczącym przyjętych
rozwiązań zaopatrzenia w energię i jej nośniki;
 propagowanie nowych rozwiązań w dziedzinie energetyki:
 inicjowanie oraz wspieranie inicjatyw zmierzających do stosowania alternatywnych źródeł energii
m.in. poprzez organizowanie konferencji tematycznych;
 propagowanie idei oszczędzania energii; udział w programach edukacyjnych w dziedzinie
racjonalnego korzystania z energii np. organizacja Dni energii;
 propagowanie nowych rozwiązań technicznych i organizacyjnych w dziedzinie oświetlenia ulic;
 gromadzenie informacji w zakresie innowacji, nowych technologii w dziedzinie oszczędzania
energii i środowiska oraz prowadzenie doradztwa w tym zakresie;
 współpraca z krajowymi i zagranicznymi organizacjami propagującymi racjonalne użytkowanie
i zarządzanie energią.
Realizacja ww. zadań przez Energetyka Miejskiego opierać się powinna na bazie danych, zawierającej
informacje na temat obecnego i przyszłego zapotrzebowania na nośniki energetyczne przez wszystkie
obiekty należące do gminy. Sporządzona baza powinna mieć charakter dynamicznie zmieniającego się
i aktualizowanego zestawienia, które będzie pozwalało na bieżącą kontrolę zużycia nośników energii przez
poszczególne obiekty oraz prognozowanie wielkości zakupu energii w kolejnych latach. Taka wiedza
pozwoli na porównanie zużycia pomiędzy obiektami oraz na korygowanie ewentualnych odchyleń
w zakresie mocy zamówionej i wielkości zużytej energii. To z kolei pozwoli na kompleksowe zarządzanie
energią w obiektach należących do gminy w zakresie zapotrzebowania na nośniki energetyczne oraz da
możliwość stałej kontroli i optymalizacji wydatków, ponoszonych przez gminę na regulowanie zobowiązań
związanych z dostarczaniem mediów.

92
Energetyk Miejski realizując swoje zadania powinien również koordynować działania remontowe
i modernizacyjne z wdrażaniem przedsięwzięć zmniejszających zużycie i koszty energii, w pierwszej
kolejności wybierać takie obiekty, które charakteryzują się znacznymi kosztami energii oraz istotnym
potencjałem dla opłacalnych przedsięwzięć energooszczędnych.
Działania energetyka nie dotyczą tylko budynków gminnych, jego zadania obejmują też gospodarstwa
domowe poprzez informowanie ich właścicieli np. o dotacjach do pieców i zaletach stosowania lub
o termomodernizacji danego budynku.
Należy stwierdzić, że sprawne funkcjonowanie systemu zarządzania energią w obiektach gminnych
możliwe będzie jedynie w przypadku pełnej współpracy pomiędzy administratorami obiektów oraz
jednostkami i wydziałami Urzędu Miejskiego.
Szczególnie ważną inicjatywą jest współpraca Energetyka Miejskiego z odpowiednimi komórkami Urzędu
w ramach następujących procedur:
 przygotowania, opiniowania, uzgadniania dokumentów o znaczeniu strategicznym dla gminy, tj.:
Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; Studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania terenu; miejscowe plany zagospodarowania terenu;
Plany zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe; itp.
 przygotowania, opiniowania przedsięwzięć inwestycyjnych, zarówno na etapie projektowania
(studium wykonalności), jak i ich realizacji w ramach wydawania takich decyzji jak: pozwolenie na
budowę; warunki zabudowy i zagospodarowania terenu; ustalenie lokalizacji inwestycji celu
publicznego; itp.
10.8. Założenia programu zmniejszenia kosztów energii w obiektach

gminnych – zasady i metody budowy programu
Optymalizacja dostaw nośników energii dla obiektów gminnych jest podstawowym narzędziem mającym
na celu redukcję kosztów eksploatacji tych podmiotów. Każdy obiekt podległy jednostce samorządu
terytorialnego indywidualnie zawiera umowy z dostawcami energii niejednokrotnie wybierając
nieoptymalne warunki dostaw jej nośników. Błędne zarządzanie gospodarką energetyczną w obiektach
jednostki samorządu terytorialnego prowadzić może do znacznego wzrostu kosztów, nieadekwatnego do
zgłaszanego zapotrzebowania na energię.
Program optymalizacji kosztów nośników energii powinien być realizowany w trzech etapach:
 ETAP I: „Wytypowanie obiektów objętych programem”,
 ETAP II: „Określenie zasad gromadzenia informacji o obiektach użyteczności publicznej”,
 ETAP III: „Gromadzenie i weryfikacja informacji o wytypowanych obiektach”,
Etap I wyłonić powinien grupę obiektów objętych programem. Programem objęte powinny być takie
obiekty jak: przedszkola, szkoły (w tym podstawowe, gimnazjalne oraz ponadgimnazjalne), budynki
urzędu miejskiego itp.
Etap II powinien pozwolić na dokonanie podziału obiektów na typy wg ich cech charakterystycznych.
Obiekty mogą zostać podzielone wg kryterium celu jakie spełniają na obszarze gminy, np.: przedszkola,
szkoły, pozostałe obiekty użyteczności publicznej.
Przedstawiony wyżej podział obiektów gminnych wchodzących w skład powstałej na etapie realizacji
programu bazy informacji pozwoli na przeprowadzanie różnego typu analiz, porównań oraz na budowę
rankingów obiektów o zbliżonej specyfice prowadzonej działalności. Po dokonaniu podziału obiektów na
typy, należy opracować uniwersalny wzór kwestionariusza informacyjnego skierowanego do zarządców
obiektów. Prawidłowo skonstruowany kwestionariusz powinien zostać podzielony na części:

93
 część informacyjna - powinna dostarczyć danych o parametrach umowy na dostawę energii
elektrycznej oraz danych technicznych i budowlanych o wytypowanych obiektach. Wypełniany raz
na początkowym etapie budowy bazy;
 część monitorująca - powinna stanowić źródło informacji o historycznym, jak i bieżącym zużyciu
energii oraz poniesionych kosztach. Powinna być przekazywana administratorowi
w zdefiniowanych uprzednio przedziałach czasowych.
W etapie III przekazać należy zarządcom obiektów gminnych opracowane kwestionariusze w celu ich
uzupełnienia. Weryfikacja prawidłowości otrzymanych danych powinna być przeprowadzona przez
administratora przed uprzednim wprowadzeniem danych do bazy. Tak przeprowadzony proces zbierania
danych będzie gwarantować rzetelność otrzymanych na tym etapie informacji. Dodatkowo niezbędnym
będzie uzyskanie od zarządcy obiektów kopii umów z dostawcami nośników energii. Na tej podstawie
możliwa jest budowa prawidłowej bazy zawierającej wszystkie niezbędne informacje o obiektach oraz
o generowanych przez te obiekty kosztach nośników energii. Baza informacji o obiektach powinna
umożliwiać tworzenie „Raportu o stanie wykorzystania nośników energii”, zarówno dla pojedynczego
obiektu, jak i dla grupy, charakteryzującego się możliwością wyboru okresu za jaki karta ma przedstawiać
informacje.
Podsumowując, prawidłowo skonstruowana baza danych powinna mieć charakter dynamicznie

zmieniającego się i aktualizowanego zestawienia, które będzie pozwalało na bieżącą kontrolę zużycia
nośników energii przez poszczególne obiekty oraz prognozowanie wielkości zakupu energii w kolejnych
latach. Baza danych pozwoli na porównanie zużycia pomiędzy obiektami oraz na korygowanie
ewentualnych odchyleń w zakresie mocy zamówionej i wielkości zużytej energii. Aktualizowana baza
danych pozwoli na kompleksowe zarządzanie energią w obiektach należących do gminy w zakresie
zapotrzebowania na nośniki energetyczne oraz da możliwość stałej kontroli i optymalizacji wydatków
ponoszonych przez gminę na regulowanie zobowiązań związanych z dostarczaniem mediów.
Programem optymalizacji zużycia nośników energii można objąć również punkty oświetlenia ulicznego
i tym samym włączyć je do systemu grupowego zakupu energii. Programem zmniejszana kosztów energii
w gminie Grodzisk Mazowiecki powinny zostać objęte obiekty użyteczności publicznej przedstawione
w Tabela 32.

94
Tabela 32 Obiekty użyteczności publicznej w gminie Grodzisk Mazowiecki
Lp. Nazwa jednostki Adres
Przedszkola, szkoły, poradnie i placówki oświatowe
1 Przedszkole Nr 1 im. Krasnala Hałabały ul. L. Zondka 5, Grodzisk Mazowiecki

2 Przedszkole Nr 4 im. Króla Maciusia I ul. Górna 12, Grodzisk Mazowiecki
3 Przedszkole Nr 7 im. Wróbelka Elemelka ul. M. Kopernika 15, Grodzisk Mazowiecki
Przedszkole Niepubliczne Zgromadzenia Sióstr

4 ul. Okrężna 33, Grodzisk Mazowiecki
Opatrzności Bożej
5 Szkoła Podstawowa Nr 1 im. H. Sienkiewicza ul. Bartnika 13a, Grodzisk Mazowiecki
6 Szkoła Podstawowa Nr 2 im. M. Konopnickiej w ZSP Nr 2 ul. W. Westfala 3, Grodzisk Mazowiecki
7 Zespół Szkolno Przedszkolny Nr 1 ul. Zielony Rynek 2, Grodzisk Mazowiecki

8 Filia Szkoły Podstawowej Nr 4 im. J. Jotejko ul. Mazowiecka 101 Książenice
Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Nr 6 im.

9 ul. Sportowa 31, Adamowizna
Szarych Szeregów
Szkoła Podstawowa w Adamowiźnie im. Dr M.

10 ul. Osowiecka 33, Adamowizna
Chełmońskiego
Szkoła Podstawowa im. Klementyny z Tańskich

11 ul. Ks. M. Oziębłowskiego 9, Izdebno Kościelne
Hoffmanowej w Izdebnie Kościelnym
Szkoła Podstawowa im. Fryderyka Chopina w

12 Al. Marylskiego 3, Książenice
Książenicach
Społeczna Szkoła Podstawowa Nr 23 im. gen. L.

13 ul. 3 Maja 33, Grodzisk Mazowiecki
Okulickiego
14 Szkoła Podstawowa nr 5 im. L. Teligi ul. Lecha Zondka 6, Grodzisk Mazowiecki
15 Zespół Szkół Nr 1 ul. Żwirki i Wigury 4, Grodzisk Mazowiecki
16 Zespół Szkół Technicznych i Licealnych Nr 2 ul. Kilińskiego 8c, Grodzisk Mazowiecki
17 Zespół Szkół im. Hipolita Szczerkowskiego ul. Kilińskiego 21, Grodzisk Mazowiecki
Centrum Kształcenia Praktycznego w Grodzisku
18 ul. Żyrardowska 48, Grodzisk Mazowiecki
Mazowieckim
Publiczne Ognisko Plastyczne im. Jana Skotnickiego w Plac Króla Zygmunta Starego 91, Grodzisk
19
Grodzisku Mazowieckim Mazowiecki
Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Grodzisku

20 ul. Bałtycka 30, Grodzisk Mazowiecki
Mazowieckim
21 Wyższe Szkoły Warszawskie ul. Zagaje 7a, Grodzisk Mazowiecki
Służby, inspekcje i straże
22 Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej ul. Żydowska 7 Grodzisk Mazowiecki
23 Powiatowa Komenda Policji ul. Bartniaka 19 Grodzisk Mazowiecki
24 Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego ul. Daleka 11 lok.201 Grodzisk Mazowiecki
25 Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna ul. Daleka 11 Grodzisk Mazowiecki
26 Straż Miejska ul. T. Kościuszki 41
Jednostki organizacyjne
27 Starostwo Powiatu Grodziskiego wraz z wydziałami ul. Kościuszki 30 Grodzisk Mazowiecki
ul. Daleka 11 Grodzisk Mazowiecki budynek

28 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Szpitala Zachodniego
Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i

29 Kartograficznej oraz Zespół Uzgadniania Dokumentacji ul. Żyrardowska 48 a Grodzisk Mazowiecki
Projektowych
30 Powiatowy Zarząd Dróg ul. Traugutta 41 Grodzisk Mazowiecki

95
Lp. Nazwa jednostki Adres
31 Dom Pomocy Społecznej w Izdebnie Kościelnym ul. Ks. Oziębłowskiego 20 Izdebno Kościelne
Dom Pomocy Społecznej w Izdebnie Kościelnym - filia w

32 ul. 3 Maja 63 Grodzisk Mazowiecki
Grodzisku Mazowieckim
33 Samodzielny Specjalistyczny Szpital Zachodni ul. Daleka 11 Grodzisk Mazowiecki
34 Powiatowy Urząd Pracy w Grodzisku Mazowiecki ul. Daleka 11a
35 Urząd Miasta Grodzisk Mazowiecki ul. T. Kościuszki 32A
36 Obsługa Inwestycyjno-Techniczna Gminy ul. T. Kościuszki 32 a
37 Biblioteka Publiczna ul. Spółdzielcza 9 skr.57
Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Grodzisku

38 ul. Sportowa 29
Mazowieckim Sp. z o.o.
39 Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. Chrzanowska 15
40 Zakład Gospodarki Mieszkaniowej ul. Żeromskiego 25B
41 Zakład Gospodarki Mieszkaniowej ul. Kościuszki 21
42 Zakład Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. ul. Cegielniana 4
43 Ośrodek Sportu i Rekreacji ul. J. Montwiłła 41
44 Ośrodek Pomocy Społecznej ul. 11 Listopada 33
45 Ośrodek Kultury Gminy Grodzisk Mazowiecki ul. Spółdzielcza 9
46 Biuro Obsługi Ekonomiczno-Administracyjnej Oświaty ul. 1 Maja 4
Na podstawie zinwentaryzowanych danych opracowane zostaną przykładowe rankingi oparte o następujące

wskaźniki:
 zużycia energii elektrycznej przypadającej na wielkość mocy zamówionej,
 zużycia energii elektrycznej przypadającej na powierzchnię obiektu,
 zużycia ciepła przypadającego na wielkość mocy zamówionej,
 zużycia ciepła przypadającego na powierzchnię obiektu,
 zużycia paliwa gazowego przypadającego na wielkość mocy zamówionej,
 zużycia paliwa gazowego przypadającego na powierzchnię obiektu.
Na podstawie opracowanych rankingów możliwe jest zidentyfikowanie konkretnych obiektów, co do

których powinno zostać przeprowadzone postępowanie mające na celu weryfikację zużycia nośników
energii.
Alternatywnym rozwiązaniem do zaproponowanej procedury zbierania, przechowywania i monitorowania

danych o zużyciu energii w budynkach gminnych jest wdrożenie dedykowanego systemu który zakłada
opomiarowanie wszystkich instalacji w budynku. z możliwością teletechnicznego przesyłu odczytów
z urządzeń do specjalnej platformy z możliwością dostępu on-line przez uprawnionych użytkowników.
Platforma do monitorowania zużycia energii pozwoliłaby na zebranie i uporządkowanie danych o zużyciu
energii dla wielu budynków w jednym miejscu z możliwością monitoringu zużycia energii w czasie
rzeczywistym i z uwzględnieniem wykrywania stanów alarmowych. Dostęp do narzędzia umożliwiłby
kontrolę zużycia energii w budynkach, co pozwoli na identyfikację obszarów strat energii, porównanie
danych na podstawie wskaźników (benchmarking) dla wielu budynków oraz planowanie z wyprzedzeniem
działań skierowanych na optymalizacje zużycia energii i kosztów.

96
11. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie
lokalnych źródeł energii
11.1. Możliwości wykorzystania wysokosprawnej kogeneracji
Na etapie planowania oraz oceny możliwości wykorzystania lokalnych źródeł energii na terenie gminy
Grodzisk Mazowiecki warto jest rozważyć zastosowanie układów kogeneracyjnych. Kogeneracja jest
wytwarzaniem ciepła i energii elektrycznej w najbardziej efektywny sposób, czyli w jednym procesie
technologicznym, tzw. skojarzeniu. Jedną z istotniejszych zalet kogeneracji jest znacznie większy stopień
wykorzystania energii pierwotnej zawartej w paliwie do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Wśród
innych korzyści wynikających z zastosowania układu kogeneracyjnego można wymienić m.in.:
 wyższa efektywność wykorzystania gazu,
 możliwość uzyskania dotacji z UE dla inwestycji kogeneracyjnych,
 możliwość wykorzystania wytworzonej w źródle kogeneracyjnym energii elektrycznej dla własnych
potrzeb, obniżając w ten sposób koszty związane z opłatami za energię elektryczną.
Dla przygotowania niniejszego dokumentu przeanalizowano możliwość zastosowania kogeneracji na
przykładzie budynku pływalni miejskiej w Grodzisku Mazowieckim. Wykonano to na podstawie analizy
zużycia energii elektrycznej i gazu oraz mocy zamówionych. W każdym z miesięcy łączne zużycie gazu jest
wyższe od zużycia energii elektrycznej. Zaproponowano zatem dostosowanie mocy modułu
kogeneracyjnego do zapotrzebowania na energię elektryczną. Dla doboru optymalnej mocy agregatu
dokonano analizy 15-minutowych danych o poborze mocy czynnej. Moduł został dobrany tak, aby przez
prawie cały czas (ponad 95%) pracował ze swoją optymalną, projektową wydajnością. Nominalna moc
elektryczna tego modułu kogeneracyjnego wynosi 70 kW, zaś moc cieplna 115 kW. Aby system działał
w sposób optymalny potrzebny będzie również montaż zbiorników buforowych ciepłej wody. Brakująca
ilość ciepła będzie produkowana tak jak dotychczas - za pomocą kotów gazowych. Moduł pokryje podstawę
zapotrzebowania na energię elektryczną, pozostała część zapotrzebowania zostanie pokryta przez sieć
elektroenergetyczną. Ze względów techniczno-prawnych nie przewiduje się produkcji energii elektrycznej
powyżej zapotrzebowania, a tym samym jej sprzedaży do sieci. Roczne oszczędności z tytułu inwestycji
w moduł kogeneracyjny szacuje się na 228 848 zł. Biorąc pod uwagę koszt inwestycyjny szacowany na
750 000 zł, prosty czas zwrotu inwestycji wynosi 3,27 lat. Mając na względzie spodziewany czas zwrotu
inwestycji oraz jej wrażliwość na zmiany cen energii rozwiązanie to można uznać za opłacalne.
11.2. Możliwości wykorzystania nadwyżek energii cieplnej ze źródeł

przemysłowych
Analiza lokalnych źródeł przemysłowych w gminie wskazuje na to, że dysponują one w większości
przypadków rezerwami mocy cieplnej. Rezerwy te z reguły wiążą się z zagadnieniami niezawodności
dostawy ciepła (istnienie dodatkowych jednostek kotłowych na wypadek awarii). Zatem z czysto
bilansowego punktu widzenia istniałyby możliwości wykorzystania nadwyżek mocy cieplnej.
11.3. Możliwości wykorzystania zasobów energii odpadowej

Zasoby energii odpadowej istnieją we wszystkich tych procesach, w trakcie których powstają produkty
(główne lub odpadowe) o parametrach różniących się od parametrów otoczenia, w tym w szczególności
o podwyższonej temperaturze. „Jakość” odpadowej energii cieplnej zależy od poziomu temperatury, na
jakim jest ona dostępna i stąd lepszym parametrem termodynamicznym opisującym zasoby odpadowej
energii cieplnej jest egzergia, jako praca, którą układ może wykonać w danym otoczeniu przechodząc do
stanu równowagi.

97
Generalnie można wskazać następujące główne źródła odpadowej energii cieplnej:
 procesy wysokotemperaturowe (na przykład w piecach grzewczych do obróbki plastycznej lub
obróbki cieplnej metali, w piekarniach, w części procesów chemicznych), gdzie dostępny poziom
temperaturowy jest wyższy od 100°C;
 procesy średniotemperaturowe, gdzie jest dostępne ciepło odpadowe na poziomie
temperaturowym rzędu 50 do 100°C (na przykład procesy destylacji i rektyfikacji, przemysł
spożywczy i inne);
 zużyte powietrze wentylacyjne o temperaturze zbliżonej do 20°C;
 ciepłe wody odpadowe i ścieki o temperaturze w przedziale 20 do 50°C.
Z operacyjnego punktu widzenia optymalnym rozwiązaniem jest wykorzystanie ciepła odpadowego

bezpośrednio w samym procesie produkcyjnym (np. do podgrzewania materiałów wsadowych do procesu),
gdyż występuje wówczas duża zgodność między podażą ciepła odpadowego, a jego zapotrzebowaniem do
procesu, a ponadto istnieje zgodność dostępnego i wymaganego poziomu temperatury. Problemem jest
oczywiście możliwość technologicznej realizacji takiego procesu. Decyzje związane z takim sposobem
wykorzystania ciepła w całości spoczywają na podmiocie prowadzącym związaną z tym działalność.
Procesy wysoko- i średniotemperaturowe pozwalają wykorzystywać ciepło odpadowe na potrzeby

ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody. Przy tym odbiór ciepła na cele ogrzewania
następuje tylko w sezonie grzewczym i to w sposób zmieniający się w zależności od temperatur
zewnętrznych. Stąd w części roku energia ta nie będzie wykorzystywana, a dla pozostałego okresu należy
przewidzieć uzupełniające źródło ciepła. Decyzja o takim sposobie wykorzystania ciepła odpadowego
powinna być każdorazowo przedmiotem analizy dla określenia opłacalności takiego działania.
Ciepło odpadowe na poziomie temperatury 20-30°C często powstaje nie tylko w zakładach
przemysłowych, ale i w gospodarstwach domowych (np. zużyta ciepła woda), mogąc stanowić źródło
ciepła dla odpowiednio dobranej pompy ciepła. Ponadto znakomitym źródłem ciepła do ogrzewania
mieszkań jest ciepło wytwarzane przez eksploatowane urządzenia techniczne, jak: pralki, lodówki,
telewizory, sprzęt komputerowy i inne urządzenia powszechnie obecnie stosowane w gospodarstwie
domowym.
W związku z tym, proponuje się w gminie stosowanie układów rekuperacji ciepła w układach wentylacji
wszystkich obiektów wielkokubaturowych, zwłaszcza wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne (sale
gimnastyczne, sportowe, baseny), których modernizacji lub budowy podejmie się gmina. Jednocześnie
korzystne jest promowanie tego rozwiązania w mniejszych obiektach, w tym także mieszkaniowych (na
rynku dostępne są już rozwiązania dla budownictwa jednorodzinnego).
Biorąc pod uwagę możliwości wykorzystania energii odpadowej, należy zauważyć, że podmioty
gospodarcze, dla których działalność związana z zaopatrzeniem w ciepło stanowi (lub może stanowić)
działalność marginalną, nie są zainteresowane jej podejmowaniem. Stąd też głównymi odbiorcami ciepła
odpadowego będą podmioty wytwarzające ciepło odpadowe.
Przeprowadzona na potrzeby bilansu energetycznego ankietyzacja znaczących podmiotów gospodarczych

działających na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wykazała, że odzysk energii z:
 procesu technologicznego prowadzą:
o Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II - odzysk ciepła
ze spalin wylotowych do podgrzania wody przepływającej przez ekonomizer;
o Fabryka Tarcz Ściernych - odzysk ciepła z odlotowych spalin z pieca do wypału narzędzi
ceramicznych do podgrzewania wody użytkowej (socjalnej i technicznej).

98
 układu wentylacji prowadzą:
o Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Szpital Zachodni im. Jana Pawła II - odzysk ciepłego
powietrza poprzez wymienniki krzyżowe przez które, naprzemiennie przepływają
strumienie ciepłego i zimnego powietrza;
o Trouw Nutrition Polska Sp. z o.o. - odzysk ciepła sprężania powietrza z kompensatora do
ogrzewania wieży technologicznej;
o Fresh Logistics Sp. z o.o. - odzysk ciepła z powietrza wywiewanego z budynku za pomocą
rekuperatora;
o Danfoss Poland Sp. z o.o.- odzysk energii za pomocą rekuperacji w centralach
wentylacyjnych;
o Fabryka Tarcz Ściernych - odzysk gorącego powietrza z pieca do wypału narzędzi
ceramicznych do podgrzewania narzędzi ceramicznych w stanie surowym w suszarkach
komorowych;
o Gedeon Richter Polska Sp. z o.o. - odzysk energii za pomocą układu recyrkulacji
powietrza.
11.4. Ocena możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii

w gminie
Opłacalność uruchomienia instalacji do pozyskania energii z odnawialnych źródeł energii w dużym stopniu
zależy od przyszłego sposobu wykorzystania wyprodukowanej energii oraz od możliwości technicznych
pozyskania i przetwarzania energii związanej z zastosowaną technologią, współczynnika sprawności
urządzeń czy strat energii na drodze od producenta do konsumenta.
Biomasa
Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy:
 drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym,
 rośliny energetyczne z upraw celowych (plantacje energetyczne),
 zieleń miejska,
 słoma zbożowa, słoma z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano,
 biopaliwa płynne (np. oleje roślinne, rzepakowy biodiesel, bioetanol z gorzelni i agrorafinerii),
 oraz biogaz pozyskiwany z instalacji przeróbki gnojowicy, osadów ściekowych i wysypisk
komunalnych.
Jako źródło energii biomasa jest również - przy racjonalnej gospodarce - odnawialna, gdyż rośliny mają to
do siebie, że odrastają (w przeciwieństwie np. do pokładów ropy). Nie ma również problemu z utylizacją
popiołu, gdyż jest znakomitym nawozem. Wbrew pozorom jest to paliwo wydajne - dwie tony suchej
biomasy (czy to słomy, czy drewna) są równoważne energetycznie jednej tonie węgla kamiennego.
Poniżej przedstawiono potencjalne możliwości pozyskania na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki energii
cieplnej z poszczególnych rodzajów biomasy.
Słoma
Celem oszacowania potencjalnych zasobów słomy na terenie gminy, przyjęto następujące założenia:
 2835,7 ha - powierzchnia gruntów ornych na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki, z których
pozyskiwana może być biomasa;
 20 q/ha - przeciętny uzysk słomy;
 7,5% - udział słomy przeznaczonej do energetycznego wykorzystania;
 14 MJ/kg - wartość opałowa słomy;

99
 80% - sprawność kotła;
 1 600 h – roczny czas wykorzystywania mocy szczytowej w czasie trwania sezonu grzewczego.
Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymamy następujące wyniki:
 5671 Mg - łączne zasoby słomy w gminie;
 425 Mg - możliwa ilość słomy przeznaczonej do produkcji energii cieplnej;
 4,8 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji ciepła;
 0,83 MW - wielkość możliwego do pokrycia szczytowego zapotrzebowania mocy cieplnej.
Plantacje energetyczne
W celu oszacowania potencjalnych zasobów energii z tego typu plantacji na terenie gminy, przyjęto
następujące założenia:
 168,5 ha - potencjalna powierzchnia, którą można by przeznaczyć pod uprawę roślin
energetycznych w mieście, tj. grunty odłogujące;
 10 t/ha - przeciętny roczny przyrost suchej masy;
 3 lata - cykl zbioru z danego terenu;
 14 MJ/kg - wartość opałowa;
 80% sprawność kotła;
 1 600 h – roczny czas wykorzystywania mocy szczytowej w czasie trwania sezonu grzewczego.
Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymamy następujące wyniki:
 6,29 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji ciepła;
 1,09 MW - wielkość możliwego do pokrycia szczytowego zapotrzebowania mocy cieplnej.
Plantacja drzewna nie ma dużych wymagań glebowych i może być interesującym sposobem
zagospodarowania nadmiarów mało żyznych terenów rolnych lub terenów przeznaczonych do rekultywacji.
Zieleń miejska
Interesującym kierunkiem mogłoby być zagospodarowanie energetyczne biomasy pochodzącej z wycinki
zieleni miejskiej. Szacuje się przy założeniach:
 łączna powierzchnia zieleni urządzonej w mieście, z której potencjalnie mogłaby być pozyskiwana
biomasa to ok. 15 ha;
 wskaźnik uzysku biomasy: 10-20 m3/ha/a;
 wartość opałowa 8 MJ/kg;
 sprawność przetwarzania 80%;
potencjał energetyczny tego rodzaju biomasy w mieście wynosi:
 0,67 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji energii cieplnej;
 0,12 MW - wielkość szczytowej produkcji mocy cieplnej.
Wykorzystanie biomasy jest opłacalne głównie na terenach wiejskich, gdzie nie jest wymagany transport
paliwa na większe odległości (do 30 km) i magazynowanie w postaci rezerw, gdyż jest ona tam łatwo
dostępna.
Przy opracowywaniu niniejszego dokumentu na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki nie zlokalizowano
podmiotów posiadających źródła spalające biomasę dla potrzeb wytwarzania ciepła.
Biogaz
Głównymi surowcami podlegającymi fermentacji beztlenowej są:
 odchody zwierzęce;
 osady z oczyszczalni ścieków;
 odpady organiczne.

100
Zarówno gospodarstwa hodowlane, jak i oczyszczalnie ścieków produkują duże ilości wysoko
zanieczyszczonych odpadów. Tradycyjnie odpady te używane są jako nawóz oraz w niektórych
przypadkach składowane na wysypiskach. Obydwie metody mogą powodować problemy ekologiczne
związane z zanieczyszczeniem rzek i wód podziemnych, emisją odorów oraz inne problemy zagrożenia
zdrowia. Jedną z ekologicznie korzystniejszych form utylizacji tych odpadów jest niewątpliwie
fermentacja beztlenowa.
W Miejskiej Oczyszczalni Ścieków w Grodzisku Mazowieckim w procesie fermentacji osadów produkowany

jest biogaz, który przeznaczony jest do spalania w kotłowni. W kotłowni na terenie oczyszczalni znajdują
się 3 kotły olejowo-gazowe, na biogaz i olej napędowy o mocy 340 kW każdy. Ciepło ze spalania biogazu
przeznaczone jest na potrzeby technologiczne, obejmujące podgrzewanie osadu oraz na potrzeby
centralnego ogrzewania i podgrzewania ciepłej wody użytkowej. W planach ZWiK jest budowa stacji
kogeneracji, gdzie biogaz będzie przeznaczany na produkcję energii elektrycznej i odzysk energii cieplnej.
Na terenie zakładu Frito-lay przy ul. Zachodniej 1 w gminie Grodzisk Mazowiecki wykorzystywany jest
biogaz do produkcji energii elektrycznej i cieplnej.
Energia wiatru
Wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej wymaga spełnienia szeregu odpowiednich
warunków, z których najważniejsze to stałe występowanie wiatru o określonej prędkości. Elektrownie
wiatrowe pracują zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością od 5 do 25 m/s, przy czym prędkość od
15 do 20 m/s uznawana jest za optymalną. Zbyt małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie energii
elektrycznej o wystarczającej mocy, zbyt duże zaś – przekraczające 30 m/s – mogą doprowadzić do
mechanicznych uszkodzeń elektrowni wiatrowej.
Z analizy informacji zawartych w opracowaniu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - materiały

badawcze - seria: meteorologia 25 „Struktura i zasoby energetyczne wiatru w Polsce” wynika, że gmina
Grodzisk Mazowiecki znajduje się w II strefie energetycznej wiatru, tj. w warunkach korzystnych,
charakteryzujących się średnioroczną prędkością wiatru 3 ÷ 4 m/s. Według obserwacji stacji
meteorologicznej SGGW w Jaktorowie średnia roczna prędkość wiatru wynosi około 3,33 m/s. Tak niska
prędkość nie przesądza o budowie dużych siłowni wiatrowych ale pozwala na lokalizowanie niewielkich
siłowni wiatrowych pracujących na potrzeby własne. Oszacowanie zasobów energetycznych wiatru dla
województwa mazowieckiego można opisać na podstawie mapy opracowanej dla całego terytorium kraju
przez prof. Halinę Lorenc (Rysunek 4)

101
Rysunek 4 Strefy energetyczne wiatru na obszarze Polski (wg prof. H. Lorenc)
Źródło: Halina Lorenc, IMGW, 2001r.
Na podstawie powyższych informacji można stwierdzić, że gmina Grodzisk Mazowiecki posiada dobre
warunki do instalowania siłowni wiatrowych.
Energetyka wodna
Powstanie energii wód śródlądowych jest związane z cyklem krążenia wody w przyrodzie. Źródłem tej
energii jest w istocie energia słoneczna. Warunkiem otrzymania dużej mocy jest koncentracja w możliwie
ograniczonym obszarze dużej różnicy poziomów oraz dużego przepływu masowego wody. Z uwagi na brak
naturalnej koncentracji spadu, stwarza się sztuczne spady poprzez: spiętrzenie górnego poziomu wody,
obniżenie dolnego poziomu wody lub budowę elektrowni podziemnej lub też budowę kanału skracającego,
dzięki czemu zmniejsza się straty przepływowe (znacznie krótsza droga przepływu). Często stosuje się
wymienione sposoby jednocześnie.
„Mała energetyka wodna - MEW” obejmuje pozyskanie energii z cieków.

Wody powierzchniowe na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki zajmują 32,17 ha, co stanowi 0,3% ogólnej
powierzchni gminy.
Na rzekach średnie odpływy jednostkowe zawierają się w granicach 1-2 dm3/s km2. Cieki charakteryzują
się małymi przepływami, które okresowo w sezonie letnim wysychają (3.1).
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki nie zinwentaryzowano małych elektrowni wodnych oraz nie
przewiduje się ich powstania, m.in. ze względu na ukształtowanie terenu, które nie pozwala na
spiętrzenie wody.
Energia geotermalna
Zasoby energii geotermalnej w Polsce związane są z wodami podziemnymi występującymi na różnych
głębokościach. Wody podziemne po wydobyciu na powierzchnię ziemi mają temperatury od 40÷70ºC.

102
Z uwagi na stosunkowo niski poziom energetyczny płynów geotermalnych można je wykorzystywać:
 do ciepłownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszczeń,
przygotowanie ciepłej wody użytkowej);
 do celów rolniczo-hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod osłonami, suszenie płodów rolnych,
ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich, przygotowanie ciepłej wody technologicznej, hodowla ryb
w wodzie o podwyższonej temperaturze);
 w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenach);
 przy wyższych temperaturach do produkcji energii elektrycznej.
Z uwagi na duże koszty inwestycyjne geotermii głębokiej nie zakłada się budowy takiej instalacji na
obszarze Gminy.
Zakłada się, że na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki wykorzystanie energii geotermalnej odbywać się
będzie za pomocą instalacji płytkich z pompami ciepła i kolektorami gruntowymi poziomymi lub
pionowymi.
Pompy ciepła
Pompy ciepła są bardzo ciekawymi rozwiązaniami w zakresie ogrzewania budynków, przygotowania ciepłej
wody użytkowej oraz w klimatyzacji. Barierą ich zastosowania są względy ekonomiczne.
Przy opracowywaniu niniejszego dokumentu na obszarze gminy Grodzisk Mazowiecki zlokalizowano kilka
obiektów, które wykorzystują pompy ciepła.
Energia słoneczna
Ilość energii słonecznej docierającej do danego miejsca zależy od szerokości geograficznej oraz od
czynników pogodowych. Średnie roczne nasłonecznienie obszaru Polski wynosi ~1 000 kWh/m2·a na
poziomą powierzchnię, co odpowiada wartości opałowej ok. 120 kg paliwa umownego.
Wykorzystanie bezpośrednie energii słonecznej może odbywać się na drodze konwersji fotowoltaicznej lub
fototermicznej. W obu przypadkach, niepodważalną zaletą wykorzystania tej energii jest brak szkodliwego
oddziaływania na środowisko. Natomiast warunkiem ograniczającym dostępność stosowania instalacji
solarnych są wciąż jeszcze wysokie nakłady inwestycyjne związane z zainstalowaniem stosownych
urządzeń.
Województwo Mazowieckie cechuje się dobrymi dla Polski warunkami pozyskiwania energii
promieniowania słonecznego. Wartość promieniowania całkowitego w ciągu roku przyjmuje się dla Polski
centralnej na poziomie 3480 MJ/m2. Udział promieniowania rozproszonego waha się od 47% w miesiącach
letnich i do 70% w grudniu. Roczne sumy usłonecznienia (czas operacji słońca przy bezchmurnym niebie)
dla rejonu podwarszawskiego wynoszą średnio 1600 h/rok. Warunki te pozwalają na wykorzystanie słońca
do pozyskiwania energii elektrycznej z ogniw fotowoltanicznych i ciepła z kolektorów słonecznych na
potrzeby ciepłej wody użytkowej w gospodarstwach domowych.
Na Rysunek 5 pokazano rozkład nasłonecznienia w Polsce. Gmina Grodzisk Mazowiecki leży w strefie gdzie
nasłonecznienie jest duże.

103
Rysunek 5 Nasłonecznienie w Polsce
Źródło: Podhalańska Agencja Poszanowania Energetyki
Ogniwa fotowoltaiczne
Konwersja fotowoltaiczna polega na bezpośredniej zamianie energii promieniowania słonecznego na
energię elektryczną. Odbywa się to dzięki wykorzystaniu tzw. efektu fotowoltaicznego polegającego na
powstawaniu siły elektromotorycznej w materiałach o niejednorodnej strukturze, podczas ich ekspozycji
na promieniowanie elektromagnetyczne.
Dla umożliwienia korzystania z energii wytwarzanej w modułach fotowoltaicznych konieczne jest

zbudowanie systemu fotowoltaicznego składającego się z:
 właściwego modułu fotowoltaicznego,
 akumulatora stanowiącego magazyn energii,
 przetwornicy zmieniającej prąd stały wytwarzany przez moduły fotowoltaiczne na prąd zmienny
niezbędny do zasilania większości urządzeń.
Najczęściej spotykane zastosowania to:

 zasilanie budynków w obszarach położonych poza zasięgiem sieci elektroenergetycznej,
 zasilanie domków letniskowych,
 wytwarzanie energii w małych przydomowych elektrowniach słonecznych do odsprzedaży do sieci,
 zasilanie urządzeń komunalnych, telekomunikacyjnych, sygnalizacyjnych, automatyki
przemysłowej itp.
Obecnie na terenie oczyszczalni ścieków, należącej do Zakładu Wodociągów i Kanalizacji, zlokalizowanej

w miejscowości Chrzanów Duży, budowana jest farma fotowoltaiczna. Zgodnie z projektem budowlanym
farma ma mieć moc 300,72 kW. Przewidywany jest montaż 1074 sztuk paneli PV o mocy 280 Wp każdy.
Zgodnie z założeniami instalacja ma produkować energię elektryczną tylko na potrzeby własne
oczyszczalni ścieków.

104
Zgodnie z informacjami PGE Dystrybucja na terenie gminy znajduje się 58 sztuk instalacji
fotowoltaicznych podłączonych do sieci o łącznej mocy zainstalowanej 365,60 kW. Wśród nich 55 sztuk
instalacji należy do prosumentów. 3 sztuki mikroinstalacji użytkowane są natomiast przez
przedsiębiorstwa.
Gmina Grodzisk Mazowiecki planuje montaż mikroinstalacji fotowoltaicznych (instalacji PV o mocy do

50 kWp) na dachach 9 budynków użyteczności publicznej:
 Budynek Ośrodka Kultury w Grodzisku Mazowieckim, ul. Spółdzielcza 9,
 Szkoła Podstawowa nr 6 w Grodzisku Mazowieckim, ul. Sportowa 31,
 Szkoła Podstawowa nr 5 w Grodzisku Mazowieckim, ul. Lecha Zondka 6,
 Parking Wielopoziomowy, Urząd Miasta Grodzisk Mazowiecki, ul. Żydowska 7,
 Hala Sportowa, ul. Westfala, Urząd Miasta Grodzisk Mazowiecki,
 Pływalnia Miejska w Grodzisku Mazowieckim, ul. Józefa Montwilła,
 Budynek Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim, ul. Tadeusza Kościuszki 32A
 Szkoła Podstawowa w Książenicach, aleja Eustachego Marylskiego 3,
 Świetlica Wiejska w Izdebnie Kościelnym, ul. Plebańskich 4.
Zgodnie z projektami koncepcyjnymi budowy 9 mikroinstalacji fotowoltaicznych na dachach budynków

gminnych, celem każdego z zaproponowanych systemów będzie wspomaganie zasilania urządzeń
elektrycznych i oświetlenia w tych obiektach. Głównymi elementami każdego z systemów będą moduły
polikrystaliczne, rozdzielnia elektryczna z rozłącznikami i zabezpieczeniami AC/DC i okablowanie.
Przewidziano również odpowiednie systemy zabezpieczeń przed zwarciem, przeciążeniem i przepięciami
oraz instalację odgromową i system przeciwporażeniowy. W projekcie przewiduje się 25-letni okres
eksploatacji urządzeń PV. Na podstawie dokonanej analizy kątów nachylenia, kształtów i orientacji
dachów względem stron świata, możliwości ewentualnego zacienienia połaci dachowych oraz rodzaju
i stanu ich pokrycia, dla każdego z budynków zaproponowano odpowiednie systemy montażowe. W każdym
z przypadków, energia uzyskana z modułów fotowoltaicznych zużywana będzie na potrzeby własne
budynków, a wygenerowane ewentualne nadwyżki oddawane będą do sieci elektroenergetycznej.
Dodatkowo przewidziano System Zarządzania Energią pozwalający na kontrolę i ograniczenie kosztów
energii elektrycznej, sprawne zarządzanie lokalną generacją i magazynowaniem energii, precyzyjne
rozliczanie zużycia i generacji tej energii, a także zarządzanie efektywnością energetyczną. Oprócz tego
umożliwia on zdalne sterowanie odbiornikami energii elektrycznej, generatorami i magazynami energii
oraz integrację z systemami ERP/MRP użytkownika. Zaproponowany w projekcie koncepcyjnym System
Zarządzania Energią dostarczy informacji pozwalających na ciągłe obniżanie kosztów operacyjnych
i tańszy zakup mediów energetycznych. System ten będzie zgodny z normą ISO 50001, co pozwoli zgodnie
z ustawą o efektywności energetycznej na uniknięcie sporządzania kolejnych audytów energetycznych
w przyszłości. Eksploatacja instalacji nie będzie wiązała się z negatywnymi efektami dla otoczenia
w postaci emisji hałasu i zanieczyszczeń.
W Tabela 33 przedstawiono zestawienie ilości zużywanej energii elektrycznej w każdym z budynków
gminnych objętych opracowaniem oraz całkowitej mocy zainstalowanej modułów PV (przy mocy
jednostkowej urządzenia nie mniejszej niż 285 Wp).

105
Tabela 33 Zestawienie rocznego zużycia w budynkach publicznych i zaproponowanych mocy zainstalowanych
mikroinstalacji fotowoltaicznych
Zaproponowana
Roczne zużycie Moc zainstalowana
Obiekt ilość sztuk modułów
energii [MWh] systemu PV [kWp]
PV
Budynek Ośrodka Kultury w Grodzisku Mazowieckim 775,37 39,70 124
Szkoła Podstawowa nr 6 95,59 8,96 28
Szkoła Podstawowa nr 5 95,59 39,70 124
Parking Wielopoziomowy 100,00 39,70 124
Hala Sportowa 172,14 39,70 124
Pływalnia Miejska 873,70 39,70 124
Budynek Urzędu Miejskiego 122,12 39,70 124
Szkoła Podstawowa w Książenicach, 139,81 39,70 124
Świetlica Wiejska 9,10 8,96 28
Razem 2383,42 295,82 924
Opisywane wyżej przedsięwzięcie dotyczące montażu instalacji PV na dachach budynków użyteczności

publicznej jest przykładem zaangażowania gminy Grodzisk Mazowiecki w promowanie Odnawialnych
Źródeł Energii na swoim obszarze oraz walki samorządu z tzw. „niską emisją”. Takie działania połączone
z odpowiednio przygotowaną kampanią informacyjną mogą przyczynić się do wzrostu świadomości lokalnej
społeczności w zakresie podejmowania działań wpływających na zmniejszanie emisji zanieczyszczeń do
powietrza i rozpowszechnienia się stosowania przyjaznych środowisku źródeł energii.
Kolektory słoneczne
Kolektory słoneczne wykorzystują za pomocą konwersji fototermicznej energię promieniowania
słonecznego do bezpośredniej produkcji ciepła dwoma sposobami: sposobem pasywnym (biernym)
i sposobem aktywnym (czynnym). Transmisja zaabsorbowanej energii słonecznej do odbiorników odbywa
się w specjalnych instalacjach.
Funkcjonowanie kolektora słonecznego jest związane z podgrzewaniem przepływającego przez absorber
czynnika roboczego, który przenosi i oddaje ciepło w części odbiorczej instalacji grzewczej.
Kolektory słoneczne w polskich warunkach klimatycznych można stosować do:

 wspomagania centralnego ogrzewania;
 wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej;
 ogrzewania wody w basenach;
 podgrzewania gruntów szklarniowych;
 suszenia płodów rolnych i ziół.
Należy pamiętać o tym, że kolektor słoneczny sam nie zapewni 100% podgrzewu ciepłej wody użytkowej.
W naszych warunkach klimatycznych kolektor może pokryć maksymalnie 70÷80% energii na przygotowanie
106
ciepłej wody użytkowej w ciągu roku. Dlatego niezbędne jest drugie dogrzewające wodę źródło energii.
Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie kolektora poprzez zasobnik ciepłej wody użytkowej z kotłem
gazowym lub pompą ciepła.
Na terenie gminy znajdują się budynki wyposażone w instalację kolektorów słonecznych. Przykładem może
być Przedszkole nr 4 przy ul. Górnej 12 – o powierzchni absorbera: 10 m2.

107
Podsumowanie
Racjonalne wykorzystanie energii, a w szczególności energii źródeł odnawialnych, jest jednym z istotnych
komponentów zrównoważonego rozwoju, przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne.
Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym gmin przyczynia się do
poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu
środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych
odpadów. W związku z tym wspieranie rozwoju tych źródeł staje się coraz poważniejszym wyzwaniem dla
gminy.
Na obszarze gminy występują korzystne warunki do rozwoju odnawialnych źródeł energii, szczególnie tych
wykorzystujących naturalne siły przyrody. W chwili obecnej wśród najbardziej znaczących technologii
pozyskiwania energii odnawialnej na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki są fotowoltaika oraz instalacje
solarne wspomagające instalacje grzewcze. Kolektory słoneczne zastosowane do wspomagania instalacji
grzewczych znajdują uzasadnienie ekonomiczne i powinny być promowane przez władze Gminy jako
rozwiązanie przynoszące wymierne efekty ekologiczne w postaci unikniętej emisji, dzięki zaoszczędzeniu
około 75% paliw pierwotnych. W najbliższym czasie spodziewany jest wzrost nowych mocy w fotowoltaice.
Na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki funkcjonuje zakład produkcyjny Frito-Lay oraz Miejska
Oczyszczalnia Ścieków gdzie biogaz jest wykorzystywany do produkcji energii cieplnej i elektrycznej.
Istotną rolę w propagowaniu energetyki odnawialnej pełnić powinna gmina. Dotyczy to w szczególności
realizacji instalacji OZE w gminnych obiektach użyteczności publicznej.

108
12. Analiza potencjału rozwoju klastra energii na terenie
Gminy i okolic
Na mocy nowelizacji ustawy z dnia 22 czerwca 2016 roku (Dz. U. 2016 poz.925) została wprowadzona
definicja klastra energii. Na podstawie art. 2 pkt. 15a ww. ustawy, klastrem energii jest inicjatywa
lokalna, której podstawowym elementem jest energia pochodząca z różnych źródeł - odnawialnych
i konwencjonalnych. Funkcjonowanie klastra energii powinno opierać się na działaniach zmierzających do
optymalizacji i racjonalizacji zużycia energii, wykorzystywania źródeł i paliw lokalnych, poprawy
bezpieczeństwa energetycznego, rozwoju innowacyjności oraz poprawy jakości środowiska.
Zasadność utworzenia klastra energii w gminie Grodzisk Mazowiecki oparta jest na identyfikacji obszarów
problemowych. Wśród takich obszarów w omawianej Gminie, powiązanych z aspektami gospodarki
niskoemisyjnej, wymienić można m.in. złą jakość powietrza. Jest to spowodowane wykorzystywaniem
lokalnych źródeł energii, które często nie spełniają wymagań ekoprojektu, nie posiadają sprawności
wyższej niż 80% lub nie posiadają filtrów cząstek stałych. Ponadto, w wielu budynkach na terenie Gminy
obserwowany jest problem braku przeprowadzania działań termomodernizacyjnych. Występują też
problemy sektora transportowego, jak np. preferencje transportu indywidualnego nad komunikacją
zbiorową lub rowerową oraz wtórna emisja zanieczyszczeń drogowych. Dodatkowo na emisję z transportu
wpływa przebieg autostrady przez teren Gminy.
Powyższe aspekty mają wpływ na ocenę, czy wskazane bądź konieczne jest utworzenie klastra energii na
terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki, jak również gmin i obszarów sąsiadujących. Utworzenie klastra
opartego o źródła kogeneracyjne i odnawialne pozwoli na zminimalizowanie zanieczyszczenia powietrza na
terenie gminy, a dzięki rzetelnej analizie i ocenie inicjatywy, możliwe jest zaplanowanie oraz podjęcie
działań skierowanych na rozwój i funkcjonowanie klastra energii.
12.1. Warunki do tworzenia klastra energii

Praktyczne utworzenie klastra energii jest możliwe, jeżeli spełnione są warunki techniczne, ekonomiczne
i społeczno-środowiskowe. Warunki techniczne związane są z istniejącymi i funkcjonującymi na terenie
Gminy instalacjami działającymi w oparciu o wykorzystanie konwencjonalnych i odnawialnych
(niekonwencjonalnych) źródeł energii. Warunki ekonomiczne dotyczą możliwości inwestycyjnych, budżetu
klastra i jego członków oraz wyników analizy opłacalności realizacji konkretnych przedsięwzięć.
W przypadku warunków społeczno-środowiskowych należy wziąć pod uwagę świadomość społeczną,
warunki środowiskowe (lokalizacja, obszary chronione itp.), lokalną politykę energetyczną, lokalną
politykę przestrzenną, warunki geograficzne, dominującą zabudowę (zwartą lub rozproszoną), poziom
rozwoju sieci energetycznych i ciepłowniczych, rozwój sieci przesyłowej gazu, poziom ponoszonych
kosztów oraz dostępność mechanizmów wsparcia.
Na podstawie przeprowadzonej charakterystyki Gminy Grodzisk Mazowiecki zauważa się, że istnieje na
tym obszarze potencjał rozwoju klastra energii w zakresie wykorzystana energii elektrycznej i gazu
sieciowego. Dobrym kierunkiem do rozwoju jest także ciepło, jednakże ze względu na brak sieci
ciepłowniczej na wielu obszarach oraz na ogrzewanie budynków za pomocą lokalnych źródeł ciepła może
to stanowić problem zarówno w aspekcie technologicznym jak i ekonomicznym. Nie wyklucza to jednak
rozwoju klastra w tym obszarze. Wymagałoby to bowiem jedynie analizy opłacalności technologicznej
i ekonomicznej oraz planów inwestycyjnych związanych z budową sieci dystrybucyjnej.
Warunki techniczne Gminy wskazują na możliwość wykorzystania źródeł odnawialnych – uwzględniając
w szczególności biomasę, energię słońca (indywidualne źródła rozproszone), w mniejszym stopniu również
geotermię (brak infrastruktury), biogaz (potencjał techniczny z odpadów po ściekowych) oraz wiatr
(obszar korzystny pod względem lokalizacji elektrowni wiatrowych).

109
W związku z powyższym, zastosowanie rozwiązań konwencjonalnych razem z OZE, poprzez budowę klastra
energii, może przynieść korzyści, które pokrywają się również z elementami Założeń do planu
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz innych dokumentów strategicznych
obowiązujących na terenie gminy (np. PGN) (Rysunek 6).
Rysunek 6 Korzyści wynikające z budowy klastra energii
12.2. Kierunki rozwoju klastra energii

Współpraca między Członkami Klastra energii jest konieczna do dobrego funkcjonowania i rozwoju klastra
oraz osiągnięcia postawionych sobie celów. Najważniejsze jest jednak to, aby członkowie równoważyli lub
dążyli do równoważenia zdolności wytwórczych oraz zapotrzebowania na energię przez odbiorców,
wpływając w ten sposób na redukcję emisji zanieczyszczeń do atmosfery.
Członkowie Klastra Energii, poprzez podpisanie porozumienia mogą zobowiązać się do podejmowania
działań, w wyniku których możliwe będzie przeciwstawianie się powstającym zagrożeniom dla
bezpieczeństwa energetycznego oraz opracowywanie i wdrażanie skutecznych metod zapobiegania
negatywnym skutkom tych zjawisk. Ponadto mogą oni także dążyć do inicjowania i podejmowania działań,
w tym procesów inwestycyjnych i rozwiązań technologicznych, a w szczególności do wprowadzania
innowacyjnych modeli wytwarzania, magazynowania i dystrybucji energii z wykorzystywaniem dostępnych
lokalnie zasobów. Podejmowane działania mają wpływać nie tylko na Członków Klastra, ale również na
mieszkańców oraz inne podmioty z terenów objętych Klastrem i okolic.
Efektem podejmowanych działań ma być stworzenie nowoczesnego środowiska opartego na bazie
najnowszych, innowacyjnych technologii w zakresie badań, wdrożeń i kształcenia kadr z zapewnieniem
wzajemnych transferów wiedzy, środków i technologii. Podstawowym zadaniem Klastra jest wspieranie
działań jego uczestników w obszarze gospodarki niskoemisyjnej i zrównoważonej energii, poprzez m.in.
planowanie, wytwarzanie oraz dystrybucję energii elektrycznej i ciepła, wykorzystanie
niekonwencjonalnych źródeł energii czy poprawę efektywności energetycznej w sektorze publicznym,
przedsiębiorstw i lokalnym. Będzie to możliwe do osiągnięcia poprzez utworzenie, pomiędzy Członkami
Klastra, platformy wymiany informacji o potrzebach, wzajemnej ofercie oraz możliwych działaniach,
które mogą być podejmowane i realizowane w ramach Klastra.

110
13. Zakres współpracy z gminami sąsiednimi
13.1. Metodyka działań związanych z określeniem zakresu współpracy
Zgodnie z Art. 19 ust. 3 pkt. 4 Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (.U. 2019 poz. 755 z
póżn. zm.), „Projekt założeń ...” powinien określać zakres współpracy z innymi gminami odnośnie sposobu
pokrywania potrzeb energetycznych.
Gmina Grodzisk Mazowiecki graniczy:

 z gminą Baranów (powiat grodziski),
 z gminą Błonie (powiat warszawski zachodni),
 z gminą Brwinów (powiat pruszkowski),
 z gminą Jaktorów (powiat grodziski),
 z gminą Milanówek (powiat grodziski),
 z gminą Nadarzyn (powiat pruszkowski),
 z gminą Radziejowice (powiat żyrardowski),
 z gminą Żabia Wola (powiat grodziski).
W ramach prac związanych z opracowaniem „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk Mazowiecki na lata 2019-2035” dokonano analizy
istniejących i przyszłych możliwych powiązań pomiędzy gminą Grodzisk Mazowiecki a ww. sąsiadującymi
gminami.
Określony na tej podstawie zakres obecnej i możliwej w przyszłości współpracy, został przedstawiony
władzom gmin bezpośrednio sąsiadujących, w ramach wystosowanej do nich korespondencji.
Korespondencja z ww. gminami, w sprawie współpracy międzygminnej, została umieszczona w załączniku
do opracowania.
Współpraca między gminą Grodzisk Mazowiecki, a gminami sąsiadującymi w zakresie poszczególnych

systemów energetycznych, realizowana jest głównie poprzez organizacje eksploatatorów tych systemów.
W ramach istniejącej infrastruktury technicznej dotyczącej transportu poszczególnych nośników energii,
istnieją sieciowe powiązania gminy Grodzisk Mazowiecki z gminami sąsiadującymi. Systemy istniejących
powiązań przedstawiono w ramach przyjętego podziału na istniejące nośniki energetyczne.
13.2. Zakres współpracy – stan istniejący

System ciepłowniczy
Dystrybucją ciepła na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki zajmuje się Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa
(GSM). Odbiorcami ciepła są głównie użytkownicy budynków wielorodzinnych oraz obiektów
przeznaczonych pod handel i usługi Grodziska Spółdzielnia Mieszkaniowa zajmuje się również dystrybucją
ciepła na terenie sąsiedniej gminy Milanówek. Ciepło dostarczane jest mieszkańcom budynków
wielorodzinnych zlokalizowanych na osiedlach GSM w Milanówku za pomocą 2 kotłowni gazowych. Nie
występują jednak powiązania sieciowe z osiedlami GSM zlokalizowanymi na terenie gminy Grodzisk
Mazowiecki.
W chwili obecnej nie stwierdzono również żadnych innych powiązań sieciowych związanych z systemem
ciepłowniczym pomiędzy gminą Grodzisk Mazowiecki a innymi ww. sąsiadującymi gminami.

111
System elektroenergetyczny
W ramach systemu elektroenergetycznego współpraca z ww. sąsiadującymi gminami realizowana jest
w całości poprzez PGE Dystrybucja S.A. oraz poprzez istniejące powiązania sieciowe.
Ponadto w przypadku gmin: Baranów, Błonie, Brwinów, Jaktorów, Milanówek, Radziejowice i Żabia Wola
współpraca w ramach systemu elektroenergetycznego realizowana jest również poprzez PKP Energetyka
S.A.
System gazowniczy
Współpraca z ww. gminami w zakresie systemu gazowniczego realizowana jest przez PSG Sp. z o.o.
Oddział w Warszawie oraz poprzez istniejące powiązania sieciowe.
13.3. Możliwe przyszłe kierunki współpracy

System ciepłowniczy
Brak jest w chwili obecnej i nie przewiduje się w przyszłości wspólnych rozwiązań oraz inwestycji
związanych z systemem ciepłowniczym pomiędzy Gminą Grodzisk Mazowiecki a gminami sąsiadującymi.
System elektroenergetyczny
W przyszłości zakłada się, że ewentualna współpraca gminy Grodzisk Mazowiecki z gminami sąsiednimi,
odnośnie pokrywania potrzeb elektroenergetycznych realizowana będzie głównie na szczeblu określonych
powyżej i powstałych w przyszłości przedsiębiorstw energetycznych (przy koordynacji ze strony władz
gminnych).
System gazowniczy
W przyszłości zakłada się, że ewentualna współpraca gminy Grodzisk Mazowiecki z gminami sąsiednimi,
odnośnie pokrywania potrzeb gazowniczych realizowana będzie głównie na szczeblu wymienionych
powyżej przedsiębiorstw energetycznych (przy koordynacji ze strony władz gminnych). Przejawem tej
współpracy powinno być dążenie do dalszej gazyfikacji nie zaopatrzonych w gaz ziemny obszarów gminy
Grodzisk Mazowiecki i gmin sąsiadujących.
Odnawialne źródła energii

W chwili obecnej brak jest przesłanek do współpracy między gminą Grodzisk Mazowiecki a ww.
sąsiadującymi gminami w zakresie odnawialnych źródeł energii. Ewentualne działania związane
z wykorzystaniem energetycznym biomasy winny być przedmiotem dalszej wymiany informacji pomiędzy
sąsiadującymi gminami. Wymiana tych informacji posłuży skoordynowaniu działań w zakresie
zoptymalizowania obszarów, z których biomasa będzie pozyskiwana dla konkretnego źródła energii.

112
14. Wnioski i zalecenia
„Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe dla gminy Grodzisk
Mazowiecki” spełnia funkcję podstawowego dokumentu lokalnego planowania energetycznego i zgodnie
z art. 18 ustawy Prawo energetyczne stanowi założenia dla planowania i organizacji zaopatrzenia
w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze Gminy oraz podstawę planowania i organizacji
działań mających na celu racjonalizację zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie
energii na obszarze Gminy.
Merytorycznie „Projekt założeń…” spełnia wymagania tematyczne ustawy Prawo energetyczne art. 19
i zawiera:
 ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną
i paliwa gazowe,
 propozycje przedsięwzięć racjonalizujących użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw
gazowych,
 ocenę możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii,
z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii,
energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowania
ciepła odpadowego,
 propozycje możliwych do zastosowania środków poprawy efektywności energetycznej,
 analizę zakresu współpracy z innymi (sąsiadującymi) gminami.
„Projekt założeń ...” po uchwaleniu będzie spełniać również funkcję podstawy merytorycznej dla dalszych
etapów planowania, w tym w szczególności dla:
 „Planów rozwoju ...” przedsiębiorstw energetycznych działających i zamierzających działać na
terenie Gminy Grodzisk Mazowiecki w zakresie nowych potrzeb energetycznych oraz racjonalizacji
produkcji i przesyłu, szczególnie ciepła - zgodnie z art.16 ustawy Prawo energetyczne;
 „Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” - zgodnie z art. 20 ustawy
Prawo energetyczne, w sytuacji braku realizacji zapisów „Projektu założeń…” przez odpowiednie
przedsiębiorstwa energetyczne;
 Szeroko rozumianego planowania przestrzennego - w szczególności w zakresie zabezpieczenia
w nośniki energetyczne dla programowanych nowych obiektów i obszarów rozwoju oraz
rezerwowania terenu na konieczne nowe urządzenia zaopatrzenia energetycznego.
1. Stan aktualny zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe w gminie Grodzisk
Mazowiecki
Analiza stanu działania systemów energetycznych gminy Grodzisk Mazowiecki dała generalny obraz
potrzeb energetycznych odbiorców zlokalizowanych na terenie Gminy, który według stanu na koniec 2018
roku przedstawia się następująco:
Tabela 34 Zużycie energii w roku bazowym 2018

Zużycie w roku System
Energia Węgiel +inne
bazowym ciepłownicz Gaz sieciowy Biogaz Inne OZE Razem
elektryczna paliwa stałe
[kWh] y (GSM)
Niemieszkalne 234 283 942 223 273 800 5 041 637 217 400 1 453 000 356 460 464 626 239
Mieszkalne 39 570 000 50 589 407 213 754 400 82 083 930 17 844 333 3 568 867 407 410 935
Źródło: Opracowanie własne KAPE

113
2. Przewidywane zmiany zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe
Przewidywany przyrost zapotrzebowania na nośniki energetyczne dla sektora mieszkaniowego
i niemieszalnego do roku 2035, oszacowano na poziomie:
Tabela 35 Potrzeby energetyczne dla Grodziska Mazowieckiego z podziałem na obszary mieszkalne

i niemieszkalne
Rok 2022 2030 2035
Sektor mieszkaniowy [kWh] 413 183 473,95 417 506 456,97 404 201 119,93
Sektor niemieszkalny [kWh] 487 354 558,42 538 868 243,38 568 103 722,75
3. Możliwości pokrycia prognozowanego przyrostu zapotrzebowania

Przedstawione powyżej wielkości zapotrzebowania mogą zostać pokryte na bazie istniejących systemów
zaopatrujących gminę w energię, przy założeniu ich sukcesywnej modernizacji i rozbudowy. Decyzje co do
sposobu zaopatrzenia w ciepło winny być podejmowane w sytuacji sprecyzowanego sposobu
zainwestowania terenów. Poprzedzić je powinna analiza ekonomiczna aktualnych kosztów budowy
i eksploatacji poszczególnych instalacji, analiza kierunków rozwoju rynku nośników energii oraz sugestie
ze strony przyszłych odbiorców.
Każdorazowo należy rozpatrzyć, tam gdzie jest to zasadne, wprowadzenie mikrokogeneracji i rozwiązań
wykorzystujących OZE ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe obiekty użyteczności publicznej.
4. Wnioski z oceny stanu zaopatrzenia gminy w ciepło

Zaopatrzenie w ciepło dla gminy Grodzisk Mazowiecki realizowane jest dla sektora mieszkaniowego przede
wszystkim w następujący sposób:
 w 11 procentach za pośrednictwem sieci ciepłowniczej,
 w 60 procentach z użyciem gazu ziemnego.
Problemem do rozwiązania w ramach współpracy służb gminnych i mieszkańców jest modernizacja

indywidualnych źródeł ciepła opartych na węglu, który przyczynia się do powstawania tzw. „niskiej
emisji”.
Konieczne jest przeanalizowanie pod względem technicznym i ekonomicznym zastosowania układu
kogeneracyjnego pracującego na potrzeby cieplne zasobów mieszkaniowych GSM.
5. Wnioski z oceny stanu zaopatrzenia gminy w energię elektryczną

Jakkolwiek obecny stan systemu elektroenergetycznego na obszarze gminy nie upoważnia do wniosku
o istnieniu szczególnych zagrożeń bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, tym niemniej utrzymanie
takiego stanu wymaga ciągłych aktywnych działań lokalnego Operatora Systemu Dystrybucyjnego, zarówno
na rzecz rozwoju systemu w celu zapewnienia dostaw dla nowych odbiorców, jak również na rzecz
bieżącego utrzymania i stosownej modernizacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznej infrastruktury
dystrybucyjnej. Identyfikacja koniecznych do zrealizowania zadań rozwojowych wymaga bieżącej
współpracy OSD i właściwych Organów Samorządowych Gminy w zakresie planowania energetycznego,
zgodnie z podziałem kompetencji i obowiązków określonych obecnie obowiązującymi przepisami.
Kompleksowa realizacja niezbędnych procedur w zakresie planowania rozwoju stanowi bowiem warunek
konieczny zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w długookresowym horyzoncie
czasowym.
Operator, jako przedsiębiorstwo o zakresie działania na obszarze wielu gmin, realizuje współpracę
pomiędzy gminami sąsiadującymi w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną.
Główne zadania stojące przed przedsiębiorstwem to zaopatrzenie nowych terenów rozwojowych gminy
oraz zapewnienie bezpieczeństwa zasilania wszystkich odbiorców poprzez m.in. sukcesywną modernizację
infrastruktury na poziomie SN i nN.

114
6. Wnioski z oceny stanu zaopatrzenia gminy w gaz sieciowy
Stan techniczny oraz przepustowość elementów systemu gazowniczego zasilającego gminę Grodzisk
Mazowiecki, operator systemu dystrybucyjnego ocenia jako posiadające rezerwy dla zasilania
potencjalnych nowych odbiorców w okresie docelowym, jednakże występujące informacje o braku
możliwości przyłączenia dla niektórych lokalizacji świadczą o występowaniu ograniczeń w przepustowości
sieci gazowniczej zlokalizowanej na terenie gminy.
Główne zadania stojące przed przedsiębiorstwem dystrybucyjnym (PSG Sp. z o.o. Oddział w Warszawie) to
zaopatrzenie nowych terenów rozwojowych gminy oraz zapewnienie bezpieczeństwa zasilania wszystkich
odbiorców poprzez m.in. sukcesywną modernizację istniejącej infrastruktury i rozbudowę systemu
gazowniczego.
7. Strategiczne cele gminy Grodzisk Mazowiecki w obszarze energetyki komunalnej

Na podstawie analiz przeprowadzonych w niniejszym opracowaniu oraz biorąc pod uwagę Założenia
Polityki Energetycznej Państwa i zapisy gminnych i regionalnych dokumentów planistycznych
i strategicznych określono główne cele Gminy w obszarze realizacji obowiązku organizowania i planowania
zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz działań mających na celu racjonalizację
zużycia energii i promocję rozwiązań zmniejszających zużycie energii na obszarze gminy:
Cel nr 1 - Zapewnienie w perspektywie wieloletniej bezpieczeństwa dostaw energii i jej nośników dla
odbiorców z terenu gminy Grodzisk Mazowiecki z zachowaniem akceptowalnych parametrów ekologicznych
i ekonomicznych.
Cel nr 2 - Zabezpieczenie dostaw energii i jej nośników na potrzeby nowej, rozwijającej się zabudowy na
terenie gminy.
Cel nr 3 - Poprawa i stymulowanie poprawy efektywności energetycznej na wszystkich etapach procesu

zaopatrzenia odbiorców w energię.
Cel nr 4 - Rozwijanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w oparciu o lokalne zidentyfikowane

możliwości.
Cel nr 5 - Edukacja i promocja w obszarze szeroko rozumianej efektywności energetycznej i rozwijania

wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii.
W ramach ww. celów strategicznych analizy wskazały na konieczność podjęcia przez gminę, samodzielnie
lub we współpracy np. z przedsiębiorstwami energetycznymi, realizacji następujących zadań:
Cel nr 1 - Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii i jej nośników dla odbiorców z terenu gminy
Grodzisk Mazowiecki z zachowaniem akceptowalnych parametrów ekologicznych i ekonomicznych
Zadanie C1.Z1 – Podjęcie działań w kierunku poprawy warunków dostawy ciepła systemowego i obniżenia
jego kosztów (sieć ciepłownicza zarządzana przez GSM i gminna sieć ciepłownicza).
Zadanie C1.Z2 – Zakup energii w układzie rynkowym dla odbiorców z terenu gminy, w pierwszej kolejności
dla jednostek podległych gminie (Gmina).
Zadanie C1.Z3 – Ciągły monitoring stanu technicznego i rezerw układu zasilania i dystrybucji ciepła,
energii elektrycznej i gazu sieciowego na obszarze gminy (Gmina).

115
Zadanie C1.Z4 – Ciągły monitoring kosztów energii i jej nośników w aspekcie utrzymania akceptowalnych
warunków dla odbiorców końcowych (Gmina).
Cel nr 2 - Zabezpieczenie dostaw energii i jej nośników na potrzeby nowej, rozwijającej się
zabudowy na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki
Zadanie C2.Z1 - Koordynacja operacyjna zaopatrzenia w nośniki energii nowych terenów rozwojowych
i współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi.
Zgodnie z art. 18 ustawy Prawo energetyczne planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy (w tym również dla nowego budownictwa) stanowi zadanie
własne gminy, którego realizacji podjąć się mają, za przyzwoleniem gminy, odpowiednie przedsiębiorstwa
energetyczne. Zadaniem gminy w tym zakresie winno być gromadzenie informacji o najbliższych
planowanych inwestycjach i zgłaszanie ich corocznie do odpowiednich przedsiębiorstw energetycznych
celem ujęcia w planach rozwoju. W zakres zadań gminy powinno również wejść ciągłe monitorowanie
planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych działających na obszarze gminy i analiza ich
zgodności z uchwalonymi „Założeniami...”.
Zadanie C2.Z2 – Koordynacja planowania przestrzennego gminy oraz procesów administracyjnych w celu
zapewnienia realizacji zaopatrzenia w nośniki energii nowych jej użytkowników na warunkach ustalonych
w dokumentach planistycznych.
Zadanie C2.Z3 – Stymulowanie działań inwestorów do zastosowania rozwiązań opartych o wykorzystanie

lokalnych układów kogeneracji z wykorzystaniem w miarę możliwości gazu ziemnego jako nośnika energii
w zabudowie usługowej.
Zadanie C2.Z4 – Zapewnienie oświetlenia ulicznego nowych tras komunikacyjnych i obszarów

z niedostatecznym oświetleniem.
Cel nr 3 - Poprawa i stymulowanie poprawy efektywności energetycznej na wszystkich etapach

procesu zaopatrzenia odbiorców w energię
Zadanie C3.Z1 - Zarządzanie zużyciem i kosztami energii w jednostkach gminnych (Gmina).
Racjonalizacja gospodarki energią w jednostkach gminnych wymaga, z uwagi na specyfikę ich eksploatacji,
ciągłych i wnikliwych obserwacji. Istotnym argumentem przemawiającym za stworzeniem systemu stałego
monitoringu zużycia energii jest pozycja kosztów energii w budżecie gminy oraz wymagania stawiane
przez ustawę „o efektywności energetycznej”.
Zadanie C3.Z2 - Stymulowanie racjonalizacji i likwidacji przestarzałych i niskosprawnych ogrzewań

węglowych – likwidacja „niskiej emisji” (Gmina).
Planując działania w myśl polityki energetycznej państwa oraz w zgodzie ze standardami ochrony
środowiska Gmina powinna kontynuować działania edukacyjne i stymulacyjne dla przedsięwzięć mających
na celu zmianę sposobu zasilania w ciepło - z niskosprawnych, opartych o paliwo węglowe - na rozwiązania
proekologiczne, tj. podłączenia do systemu gazowniczego, wymiana indywidualnych kotłowni węglowych
na nowe wysokosprawne, niskoemisyjne oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
Istotnym zadaniem jest wprowadzenie działań związanych z dofinansowywaniem odbiorców
indywidualnych.

116
Zadanie C3.Z3 – Podniesienie efektywności systemów dystrybucji energii i jej nośników poprzez
kontynuację modernizacji systemu w zakresie sieci dystrybucyjnych i zasilających (przedsiębiorstwa
energetyczne; rolą Gminy jest koordynacja).
Zadanie C3.Z4 – Podniesienie efektywności użytkowania ciepła poprzez ograniczanie zużycia energii
użytecznej w ramach działań związanych z:
 termomodernizacją budynków mieszkalnych wielorodzinnych i obiektów miejskich,
 wspieraniem działań termomodernizacyjnych i modernizacji systemów grzewczych w zabudowie
jednorodzinnej.
Zadanie C3.Z5 – Sukcesywna modernizacja systemu oświetlenia ulicznego.

Zadaniem gminy jest przeprowadzenie modernizacji punktów oświetleniowych oraz wyłonienie
niezależnego operatora pełniącego rolę eksploatatora i konserwatora ww. instalacji w myśl zasad Ustawy
o Zamówieniach Publicznych.
Cel nr 4 - Rozwijanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii w oparciu o lokalne zidentyfikowane

możliwości
Zadanie C4.Z1 – Planowanie i finansowanie budowy odnawialnych źródeł energii w obiektach gminnych.
Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) na terenie gminy ukierunkowany powinien być na wykorzystanie
kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Zakłada się, że Gmina powinna stymulować rozwój OZE wśród
odbiorców indywidualnych i we własnych zasobach. W zakresie obiektów gminnych każdorazowo decyzję
o modernizacji źródła ciepła w obiektach użyteczności publicznej należy poprzedzić analizą możliwości
zastosowania w obiekcie odnawialnych źródeł energii lub wysokosprawnej mikrokogeneracji.
Cel nr 5 - Edukacja i promocja w obszarze szeroko rozumianej efektywności energetycznej

i rozwijania wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii
Zadanie C5.Z1 – Opracowanie planu działań odnośnie zastosowania środków poprawy efektywności
energetycznej w rozumieniu ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej dla jednostek
sektora publicznego z terenu gminy.
Zadanie C5.Z2 – Opracowanie planu działań edukacyjnych w obszarze efektywności energetycznej

i odnawialnych źródeł energii oraz jego realizacja.
Zadanie C5.Z3 – Promocja działań gminnych w obszarze efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł
energii poprzez zamieszczenie informacji w środkach masowego przekazu na temat zrealizowanych
działań i ich efektów.
8. Wymagane zmiany organizacyjne

Operacyjnie częściowa realizacja zadań C1.Z2 i C3.Z1 wymaga wdrożenia programu monitorowania
i zarządzania zakupem i zużyciem energii w wytypowanych obiektach. Z kolei sprawne wdrożenie
i realizacja całości zadań jw. wymaga w strukturach gminnych energetyka miejskiego, który organizuje
i nadzoruje realizację zadań w celu zapewnienia, zgodnej z założeniami polityki UE i Polski, racjonalizacji
użytkowania energii przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa i ciągłości zasilania mieszkańców,
oraz przy spełnieniu akceptowalnych społecznie warunków ekologicznych i ekonomicznych.
Opracowany „Projekt założeń…” po jego uchwaleniu przez Radę Miejską stanowić powinien dokument
„lokalnego planowania energetycznego”, którego wdrożenie i formy realizacji dalszych działań powinny

117
stanowić zobowiązanie dla władz Gminy i powinny podlegać bieżącemu monitorowaniu przez stosowne
komisje Rady.
Aktualizację „Założeń do planu zaopatrzenia...” powinno się przeprowadzać w 3-letnich okresach. Kolejna
aktualizacja założeń powinna być opracowana w 2022 r. (zgodnie z wprowadzonymi zmianami w ustawie
Prawo energetyczne).

118
119
ZAŁĄCZNIKI
Załącznik nr 1
Korespondencja dotycząca współpracy pomiędzy gminami

Załącznik nr 2
Mapa systemów energetycznych

Projekt Założeń Do Planu Zaopatrzenia W Ciepło, Energię Elektryczna I Paliwa Gazowe - GRODZISK MAZ 20190823

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Projekt Założeń Do Planu Zaopatrzenia W Ciepło, Energię Elektryczna I Paliwa Gazowe - GRODZISK MAZ 20190823

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PROJEKT ZAŁOŻEŃ DO

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Załącznik nr 1 - Korespondencja dotycząca współpracy pomiędzy gminami

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

1. Podstawa opracowania i zakres dokumentu

Został on wykonany w oparciu o uzgodnienia z Zamawiającym, aktualne informacje i uzgodnienia uzyskane

Opracowanie zostało wykonane zgodnie z:

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Dokumentami planistycznymi, których założenia i ustalenia uwzględniono w niniejszym opracowaniu, są:

Natomiast dokumentami strategicznymi, których zapisy poddano analizie w celu wykonania

Dodatkowo uwzględniono zapisy ujęte w dokumentach planistycznych i strategicznych na poziomie

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Przedmiotowy dokument wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia uzyskane od

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

 promowanie bezpieczeństwa dostaw energii, zrównoważonej energii po

 przeciwdziałanie zmianom klimatycznym,

 ograniczenie o co najmniej 40 proc. emisji gazów cieplarnianych,

 usprawnienie systemu zapobiegania zanieczyszczeniom przemysłowym

 przeciwdziałanie zmianom klimatycznym,

 zdefiniowanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza,

Polityka Energetyczna Polski do  wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii,

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

 przyjęte oraz planowane środki poprawy efektywności energetycznej,

 tworzenie warunków równomiernego rozwoju poza dużymi miastami,

 wykorzystanie surowców energetycznych pokrywających zapotrzebowanie

 zasady i warunki wytwarzania energii z odnawialnych źródeł energii

 ograniczenie zanieczyszczeń i hałasu powodowanych przez transport

 wsparcie rozwoju kogeneracji i ciepła systemowego, inwestycji w nowe

 wskazanie odpowiednich kierunków i zakresów działań gwarantujących

 nakłada na gminy obowiązek realizowania zadań własnych w zakresie

 zwiększenie oszczędności energii przez odbiorcę końcowego,

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

 wsparcie regionów w jak najlepszym diagnozowaniu i wykorzystaniu

 obowiązek nałożony na gminy w sprawie realizowania zadań własnych w

Ustawa z dnia 3 października

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r.

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.

 zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń i innych uciążliwości

Regionalny Program Operacyjny

 poprawa jakości powietrza oraz stanu środowiska naturalnego

 poprawa stanu środowiska naturalnego

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

 działania zmierzające do naprawy zdegradowanego środowiska, poprawa

 działania zmierzające do poprawy i uporządkowania zarządzania

2.2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym – rola założeń

Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych:

Poglądowy schemat procedur tworzenia dokumentów lokalnego planowania wynikający z Prawa

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Zakres planu rozwoju: (art. 16 ust. 3)

Art. 7 ust 4 i ust 5

Procedura SOOS Samorząd wojewódzki Wy łożenie do

Prezes URE Zarząd Województwa

Rada Gminy Zgodnie z ustawą

„Założenia do planu…” „Plan Rozwoju Przedsiębiorstwa

Plan zaopatrzenia Realizacja inwestycji

Rada Gminy „Plan zaopatrzenia…”

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Rysunek 2 Usytuowanie gminy Grodzisk Mazowiecki na tle Polski

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Grodzisku Mazowieckim

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe