Chöông 7:

Phaân tích maïch trong mieàn taàn soá

 Tín hieäu tuaàn hoaøn khoâng sin

 Phöông phaùp chuoãi Fourier
 Phöông phaùp bieán ñoåi Fourier
 Bieåu dieãn ñoà thò cuûa haøm truyeàn
 Tín hieäu tuaàn hoaøn khoâng sin
 Tín hieäu tuaàn hoaøn : f(t) = f(t + nT)
n: số nguyên, T chu kỳ lặp lại

Tuaàn hoaøn sin (ñieàu hoøa)

Tín hieäu tuaàn hoaøn khoâng sin.

  Phaân tích maïch khoâng sin
Sóng tổng không sin

Sóng cơ bản
Sóng hài bậc 3

 Phaân tích maïch döôùi taùc ñoäng cuûa tín hieäu tuaàn
hoaøn khoâng sin : döïa treân khai trieån chuoãi Fourier
cuûa tín hieäu.
Chuoãi Fourier daïng löôïng giaùc


f (t )  a0   (an cos n0t  bn sin n0t ) (1)
n 1

Vôùi : n = 0, 1, 2 …
0 = 2/T: taàn soá cô baûn
a0 , an , bn : caùc heä soá khai trieån Fourier .
 Caùc heä soá khai trieån Fourier
t 0 T
1
a0 
T  f (t )dt
t0

t 0 T
2
an 
T  f (t ) cos n tdt
t0
0

t 0 T
2
bn 
T  f (t ) sin n tdt
t0
0
  Chuoãi Fourier vaø haøi (harmonic)
 Töø Phöông trình (1) , ta bieán ñoåi :

a n cosnω0 t  b n sinnω0 t  C n sin(nω 0 t   n )

 C n cos(nω0 t  ψ n )
an bn
C n  a  b ;  n  arctg ; ψ n  arctg
2
n
2
n
bn an
 Chuoãi Fourier vaø haøi (harmonic)

 
f (t )  C0   Cn (sin n0t   n )  C0   Cn (cos n0t  n )
n 1 n 1

C 0  a0

Vôùi :
C0 :thaønh phaàn DC (trung bình).
C1cos(0t + 1): Tp haøi cô baûn.
Ckcos(k0t + k): Tp haøi thöù k.
 Tính ñoái xöùng cuûa haøm vaø caùc
heä soá khai trieån chuoãi Fourier.
a) Haøm chaün f(t) = f(-t) :
Tín hieäu nhaän truïc tung
laøm truïc ñoái xöùng.
T /2
2
a0 
T  0
f (t ) dt

T /2
4
an 
T 
0
f (t ) cos(n 0t )dt

bn  0
 Tính ñoái xöùng cuûa haøm vaø caùc
heä soá khai trieån chuoãi Fourier.
Haøm leû f(t) = - f(-t) : Tín hieäu
nhaän goác toïa ñoä laøm taâm ñoái
xöùng.

a0  0

an  0
T /2
4
bn 
T 
0
f (t ) sin(n 0t )dt
 Neáu khoâng ñoái xöùng :
Dôøi truïc :
Khoâng ñoái xöùng

 Dôøi tín hieäu theo truïc tung : thay

ñoåi Thaønh phaàn DC cuûa tín hieäu .

 Dôøi tín hieäu theo truïc hoaønh :

thay ñoåi goùc pha cuûa caùc haøi.
 Taïo tín hieäu khoâng sin töø caùc haøi
Tích phân từng phần
 Ghi chú:

1 1
 sin axdx   a cos ax  cos axdx  a sin ax
1 1
 x cos axdx  a 2 cos ax  a x sin ax
1 1
 x sin axdx  a 2 sin ax  a x cos ax
sin0 = 0 ; sin = 0
cosn = -1 khi n lẻ
cosn = 1 khi n chẵn
Ví dụ : Cho f(t) như hình. Phân tích f(t)
thành chuổi Fourier?
Tổng hợp từ 11 hài đầu tiên (N=11)
Phổ biên độ của tín hiệu đã cho
Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier
Tìm a0, an
Tìm bn
 Phổ biên độ của tín hiệu

Với n chẵn:

Với n lẽ:
Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier, coù bieân
ñoä laø 1 vaø chu kyø laø 2.

f(t)

1
t
0 T/2 T
-1
f(t) = 1 0 < t < T/2
f(t) = -1 T/2 < t < T
 Giải
2π
T  2π  ω0   1(rad/s)
T

Chuỗi Fourier có dạng :


f(t)  a 0   (a n cosnω0 t b n sinnω0 t)
n 1

Xác định a0:

t 0 T

f (t )dt   f (t )dt   1dt   (1)dt 

1 1 T 1  T /2 T
a0 
T 
t0
T 0 T  0 T /2 


1 T /2 T

1 T T 
 t 0 t T / 2      0
T T 2 2
 •Xác định an, bn:

t 0 T
2 2  T /2 T

an 
T 
t0
f (t ) cos n0tdt 
T 
 0
cos n 0 tdt  T / 2
cos n 0 tdt


2 1 1 
  sin n0t 0 
T /2
sin n0t T / 2   0
T

T  n0 n0 
 •Xác định bn:

t 0 T
2 2  T /2 T

bn 
T 
t0
f (t ) sin n0tdt 
T  0
sin n  0 tdt  T / 2 sin n  0 tdt


2 1 1 
  cos n0t 0 
T /2
cos n0t T / 2 
T

T  n 0 n 0 
2 2
 ( cos n  1  1  cos n )  (1  cos n )
n 2 n
 cos n  1 Khi n lẻ (2n-1)

cos n  1 Khi n chẵn (2n)

Khi n lẻ: b  2
*2 
4
(2n  1)π (2n  1)π
n

Khi n chẵn: bn = 0

Vậy: 4 1 1
f(t)  (sint  sin3t  sin5t  ...)
π 3 5
Nhận xét:
- Chuỗi Fourier là tổng các dạng sóng hình sin có tần số
từ thấp đến cao.
- Biên độ sóng hài bậc càng cao thì càng nhỏ.
Phổ Biên độ: Phổ Biên độ cho ta biết biên độ
các sóng hài biểu diễn theo tần số

4 1 1
f(t)  (sint  sin3t  sin5t  ...)
π 3 5
An
4


ω
0 1 3 5 7
Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier

f(t)

10

t(s)
-1 0 1 2

- 10

f(t)=10t – 1< t < 1

 Giải

 T = 2 ; 0=2/T=. Nhìn vào dạng

sóng ta thấy hàm đối xứng lẻ
 Vậy a0 = 0 và an = 0
 •Xác định bn:

4 T /2 1 1
bn   f (t ) sin( n0t )dt  2  10t sin(nt )dt  20 t sin(nt )dt
T 0 0 0

 1 1 20 cos(n )
 20 sin( nt )  t cos(nt ) 0  
1

 (n) n n
2

20 20 20 20
 n lẻ: bn  b1  b3  b5 
n  3 5
 20 10 b   5
 n chẵn: bn   b2  
n 
4


20 1 1
f(t)  (sint  sin2t  sin3t  ...)
π 2 3
An

20


Số lần tần số cơ bản

0 1 2 3 4 5 6 ω

Phoå bieân ñoä

Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier

f(t)
10

0  2 t

T = 0.628ms
f(t) = 10 0<t<
f(t) = 0  < t < 2
 Giải
T = 2 ; 0=2/T=1

 Xác định an:

2π
1
an 
π  f(t).cosntdt
0

1  10
π 2π
π 10
an    10.cosntdt   0.cosntdt   sinnt 0  sinnπ
 0   πn πn

Ta thấy an = 0 với n = 1, 2… (a1, a2, …, an = 0)

 Xác định a0:

  Xác định bn: 1
2π
b n   f(t).sinntdt
π0

1  10
π 2π
π 10
b n    10.sinntdt   0.sinntdt   (-cosnt) 0  (1 - cosn )
π 0   πn πn

Khi n lẻ: b n  20 b1 
20
b3 
20
b5 
20
.....
n  3 5
Khi n chẵn: bn = 0
20 1 1
f(t)  5  (sint  sin3t  sin5t  ...)
π 3 5
Khi T = 0,628ms  f = 1592,36Hz   = 2f = 10000 rad/s
Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier
Tìm a0, an
Tìm bn
Ví duï :
Phaân tích daïng soùng sau thaønh chuoãi Fourier
Tìm a0, an
 Tìm bn

• Với n chẵn: n=2,4,6,8,…

 n
5  n

cos n  1; cos n  (1)  bn 
2
1  ((1) ) 
2
2 n  
 25
• Với n lẽ: n=1,3,5,7,… cos n  1; cos n  0  bn 
2 n
n 1

5  
25 
f (t )  3, 75   ( 1) cos n t  
2
sin n t
k 1 n 2 k 1 n 2

5  n
 
 1  (1)  sin n t
2
n  2k  1; n  2i
i 1 n   2
Chuổi Fourier của một vài dạng sóng cơ bản
Chuổi Fourier của một vài dạng sóng cơ bản
Chuổi Fourier của một vài dạng sóng cơ bản
Chuổi Fourier của một vài dạng sóng cơ bản
Chuổi Fourier của một vài dạng sóng cơ bản
 Chuoãi Fourier daïng phöùc

 Công thức Euler:

 Thay vào (1):

 Chuoãi Fourier daïng phöùc 
Tín hieäu f(t) thể hiện
dạng chuỗi phức Fourier:
f (t )   Fe
n 
n
jn0t

Hoặc: f (t )  F0   (Fn e jn0t

 F n e  jn0t
)
n 1
t0 T
1

 jn0t
Hệ số khai triển chuỗi Fn  f (t )e dt
Fourier được tính: T t0

Vôùi moät tín hieäu f(t) thöïc  F  n  F n

 
ta luoân coù:  . .

 arg F  n   arg F n
 - Neân: F n : phoå bieân ñoä laø haøm chaün
 n : phoå pha laø haøm leû
 Lieân heä giöõa chuoãi fourier löôïng giaùc
vaø fourier phöùc
jn0t  jn0t j (arg Fn  n0t )  j (arg Fn  n0t )
Fn e  F n e  Fn [e e ]
.
 2 Fn cos(n0t  arg F n )  Cn cos(n0t  n )
an  jbn
. . . . .
F0  C0  a0 ; F n  ; an  F n  F  n ; bn  j ( F n  F  n )
2
. Cn an2  bn2 . 
| F n |  ; arg F n   n  n 
2 2 2
  ÖÙng duïng chuoãi Fourier

1. YÙ nghóa xeáp choàng : tín hieäu tuaàn hoaøn khoâng

sin laø toång cuûa tín hieäu DC vaø caùc tín hiệu
ñieàu hoøa coù taàn soá laø boäi soá cuûa taàn soá cô baûn.

f (t )  TpDC   harn
n 1

2. Tín hieäu tuaàn hoaøn khoâng sin f(t) coù theå taïo ra töø caùc tín
hieäu: tín hieäu DC vaø caùc tín hieäu ñieàu hoøa coù taàn soá laø boäi
soá cuûa taàn soá tín hieäu muoán taïo.
Ví dụ:
 Truyeàn tín hieäu tuaàn hoaøn qua
maïch tuyeán tính.

Baøi toaùn: Cho maïch :

Tìm ñaùp öùng xaùc laäp y(t) ?

Phöông phaùp phaân tích : Xeáp choàng trong mieàn taàn soá.

1. Tìm chuoãi Fourier cuûa x(t).

  Xeáp choàng trong mieàn taàn soá

2. Tìm Y0 : ñaùp öùng DC.

3. Tìm vecto phöùc cuûa haøi:

 
Y n  H ( jn 0 ). X n  Yn  n

 Ñaùp öùng coù daïng :


y (t )  Y0   Yn cos(n 0t   n )
n 1
 Coâng suaát ôû maïch khoâng sin.


 Cho moät nhaùnh coù aùp , u (t )  U DC  U n cos(n 0t   un )

n 1
doøng laø tín hieäu khoâng sin : 
i (t )  I DC   I m cos(m 0t  im )
m 1

 Coâng suaát taùc duïng P (W) : P = PDC + (Phaøi)

T 
1
  U n I n cos(un  in )
1
P   u (t ).i (t )dt P  U DC I DC
T 0 n 1 2

v (t )  64  36 cos( 377t  60)  24 cos( 754t  102)[V ]

Ví dụ:
i (t )  1.8 cos( 377t  45)  1.2 cos( 754t  100)[ A]
62.59  28.78
P  0.5(36 1.8cos(15)  (24) 1.2cos(102 100)) P  2
 16.91[W ]
 Trò hieäu duïng cuûa tín hieäu

 Cho tín hieäu khoâng sin coù khai trieån chuoãi Fourier :

f (t )  a0   An cos(n0t  n )
n 1

 Trò hieäu duïng (RMS value) :

 Trị hiệu dụng tín hiệu áp

 Cho tín hieäu khoâng sin coù khai trieån chuoãi Fourier :

u (t )  U DC  U n cos(n0t  un )
n 1

 Trò hieäu duïng (RMS value) :

 2
 Un 
U  U RMS  U 2
DC   
n 1  2
 Trị hiệu dụng tín hiệu dòng

 Cho tín hieäu khoâng sin coù khai trieån chuoãi Fourier :

i (t )  I DC   I n cos(n0t  in )
n 1

 Trò hieäu duïng (RMS value) :

 2
 In 
I RMS  I  I 2
DC   
n 1  2
Ví dụ: Cho i(t) như hình, tìm
giá trị hiệu dụng tín hiệu i(t)
Công suất tác dụng trên điện
trở R. Hệ số công suất
Với u(t) là áp giữa 2 đầu R
i(t) là dòng điện qua R
2
U rms
P  R.I rms
2

R
Hệ số công suất:
Các đặc trưng của tín hiệu
tuần hoàn không sin
  Coâng suaát ôû maïch khoâng sin
Ví dụ 1:

v (t )  42  16 cos( 377t  30)  12 cos( 754t  20)[V ]

  377   754
V ( j 377)  1630, V ( j 754)  12  20,
1 1
Z ( j 377)  16  j 0.020  377  j Z ( j 754)  16  j 0.020  754  j
104377 104  754
1630 12  20
I ( j 377)   0.6479.88 I ( j 754)   0.75  26.49
16  j 7.54  j 26.53 16  j15.08  j13.26

i(t )  0.64cos(377t  79.88)  0.75cos(754t  26.49)

16  0.64cos(49.88)  12  0.75cos(6.49)
P  42(0)   7, 77 (W )
2
Ví dụ: Tìm v0(t). Biết vs(t)=f(t)
. . .
.
.
Ví dụ: Tìm i0(t) biết:
. . .

.
.
Ví dụ: Cho mạch điện như hình. Tìm công suất
tác dụng của nguồn và điện trở Ω, hệ số công
suất của mạch?
 Ta có: ω=ωn=nω0 ; ω0=1

. . .

Cho ω=ωn = 1
. .

Cho ω=ωn =3
. .
 Hệ số công suất của mạch:

Trị hiệu dụng áp giữa 2 đầu nguồn

Trị hiệu dụng dòng giữa 2 đầu nguồn

 2
 Un 
U  U RMS  U 2
DC     20 2
 (0,5).(5 2
 12
)  20,32V
n 1  2

Hệ số công suất
P 41,3
Cos     0, 24
U .I 8, 49.20,32
Xác định hệ số đập mạch
Để giảm sự đập mạnh của điện áp trên tải Rt người ta
dùng bộ lọc R-C nối vào sau bộ chỉnh lưu
Thành phần xoay chiều bậc 1 tác động lên mạch. Tổng
trở của mạch đối với thành phần xoay chiều bậc 1 là:
Z1=R+Zab, trong đó Zab là tổng trở của nhánh C và Rt
nối song song.