Bai Giang Ky Thuat Dien Chuong 3 Hay

KỸ THUẬT ĐIỆN
CHƯƠNG III
PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ GIẢI

MẠCH ĐIỆN
CHƯƠNG III : PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ GIẢI MẠCH
- Phân tích mạch điện là bài toán cho biết thông số và kết cấu của
mạch điện, cần tìm dòng điện, điện áp, công suất trên các nhánh.
- Có nhiều phương pháp khác nhau để phân tích mạch điện. Việc
chọn phương pháp tùy thuộc và sơ đồ cụ thể.
- Hai định luật Kiếchốp là cơ sở để giải mạch điện.
- Giải mạch điện sin ở chế độ xác lập gồm các bước sau:
+ Biểu diễn dòng điện, điện áp dưới dạng véctơ, số phức.
+ Lập phương trình theo định luật Kiếchốp.
+ Giải hệ hương trình đã lập tìm giá trị dòng điện và điện áp.
- Đối với mạch dòng điện không đổi ở chế độ xác lập, xem đó là
trường hợp riêng của dòng điện sin với tần số  = 0.
+ Nhánh có điện dung C coi như hở mạch (vì 1/C =)
+ Nhánh có điện cảm L coi như nối tắt (vì L=0).
+ Mạch chỉ còn điện trở, việc giải sẽ đơn giản hơn rất nhiều
I. Phương pháp biến đổi tương đương

- Biến đổi mạch điện nhằm mục đích đưa mạch phức tạp về dạng
đơn giản hơn.
- Biến đổi tương đương là biến đổi mạch điện sao cho dòng điện,
điện áp tại các bộ phận không bị biến đổi vẫn giữ nguyên.
- Một số biến đổi thường gặp:
+ Mắc nối tiếp
+ Mắc song song
+ Đổi nối tam giác – sao
+ Đổi nối sao – tam giác
, CHƯƠNG III : PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ GIẢI MẠCH
,
1. Mắc nối tiếp
Giả thiết các tổng trở Z1, Z2, …, Zn mắc

nối tiếp được biến đổi thành tổng trở
I Z1 Z2 Zn
tương đương Ztđ   
Theo điều kiện biến đổi tương đương U1 U2 Un


     U
U  I Ztđ  U1  U 2  ...  U n
I Ztđ
   
U  I Z1  I Z2  ...  I Zn

Ztđ  Z1  Z2  ...  Zn U
Tổng trở tương đương của các phần tử mắc nối

tiếp bằng tổng các tổng trở của các phần tử
2. Mắc song song
Giả thiết có n tổng trở mắc song song

được biến đổi tương đương 
I
1 1 1 1
Ytđ     ...     
Ztđ Z1 Z2 Zn In I

I1 I 2

Tổng quát Ytđ   Yi U Z1 Z2 Zn U Ztđ
Tổng dẫn tương đương của các nhánh
song song bằng tổng các tổng dẫn các
phần tử
Đối với trường hợp hai nhánh mắc song song
1 1 1
 
Ztđ Z1 Z2
Z1Z2
Ztđ 
Z1  Z2
1
3. Biến đổi sao - tam giác
Ba tổng trở gọi là nối hình sao nếu chúng Z1

có một đầu nối chung.
Z2
Ba tổng trở gọi là nối hình tam giác nếu
chúng tạo nên mạch vòng kín mà chỗ nối Z3 2
3
là nút của mạch.
Ta thường cần biến đổi từ hình sao sang
hình tam giác tương đương và ngược lại. 1
Để tìm các công thức biến đổi sao tam Z31 Z12
giác ta xuất phát từ các điều kiện biến đổi
tương đương
3 2
Z23
1


I1 I1 1
Z1
Z31 Z12
 Z2  
I3  I3 I2
Z3 2 3 2
3 I2 Z23
 
- Cho I1 = 0 theo hình sao U 23  I 2 ( Z2  Z3 )
 ( Z12  Z31 ) Z23
theo hình tam giác U 23  I 2
Z12  Z23  Z31
( Z12  Z31 ) Z23
Z2  Z3 
Z12  Z23  Z31
1


I1 I1 1
Z1
Z31 Z12
 Z2  
I3  I3 I2
Z3 2 3 2
3 I2 Z23
 
- Cho I2 = 0 theo hình sao U31  I3 ( Z3  Z1 )
 ( Z12  Z23 ) Z31

theo hình tam giác U31  I3
Z12  Z23  Z31
( Z12  Z23 ) Z31
Z3  Z1 
Z12  Z23  Z31
1


I1 I1 1
Z1
Z31 Z12
 Z2  
I3  I3 I2
Z3 2 3 2
3 I2 Z23
 
- Cho I3 = 0 theo hình sao U12  I1 ( Z1  Z2 )
 ( Z23  Z31 ) Z12

theo hình tam giác U12  I1
Z12  Z23  Z31
( Z23  Z31 ) Z12
Z1  Z2 
Z12  Z23  Z31
Giải hệ phương trình tìm được ta có các công thức sau
Z12 .Z31
Biến đổi Δ → Y Z1 
Z12  Z23  Z31
Tổng trở của nhánh hình
sao tương đương bằng Z23 .Z12
Z2 
tích hai tổng trở tam giác Z12  Z23  Z31
kẹp nó chia cho tổng ba
trở tam giác Z31.Z23
Z3 
Z12  Z23  Z31
Đặc biệt: Δ đối xứng → Y đối xứng
1
Z12  Z23  Z31  Z Z1  Z2  Z3  Z
3
Biến đổi Y → Δ
Z1.Z2
Z12  Z1  Z2 
Tổng trở của nhánh tam Z3
giác tương đương bằng Z2 .Z3
tổng hai tổng trở hình sao Z23  Z2  Z3 
nối với nó cộng với tích của Z1
chúng chia cho tổng trở của Z3 .Z1
nhánh kia Z31  Z3  Z1 
Z2
Đặc biệt: Y đối xứng → Δ đối xứng
Z1  Z2  Z3  Z Z12  Z23  Z31  3Z

Ví dụ:
Cho mạch cầu hình bên.
Tìm dòng điện qua nguồn I.
Biết R1=1, R2=5, R3=3,
R4=4, R0=2, E=60V
Bài giải:
Biến đổi tam giác (R1, R2, R0) thành hình sao Ra, Rb, RC
R 0 R1
Ra   0,25
R 0  R1  R 2
R 2 R1
Rb   0,625
R 0  R1  R 2
R 2R 0
Rc   1,25
R 0  R1  R 2
Điện trở tương đương toàn mạch
(R a  R 3 )( R c  R 4 )
R tđ  R b 
Ra  R3  Rc  R4
(0,25  2)(1,25  4)
R tđ  0,625   2,2
0,25  2  1,25  4
Dòng điện qua nguồn
E 60
I   27,27 A
R tđ 2,2
II. Phương pháp dòng điện nhánh
Dòng điện nhánh là phương pháp cơ bản để giải mạch

điện, ẩn số là dòng điện nhánh.
Xác định số nhánh và tùy ý vẽ chiều dòng điện trong
các nhánh.
Xác định số nút và số vòng độc lập (vòng độc lập
thường chọn là các mắt lưới) lập phương trình cho nút
và vòng.
Giả thiết mạch có m nhánh và n nút, thuật toán giải mạch điện
theo phương pháp dòng điện nhánh như sau:
Bước 1: Tùy ý chọn chiều dòng nhánh
Bước 2: Viết n-1 phương trình Kiếchốp 1 (không cần viết cho
nút thứ n, vì có thể suy ra từ (n-1) phương trình đã viết)
Bước 3: Viết m-n+1 phương trình Kiếchốp 2 (phải chọn (m-n+1)
vòng độc lập, vẽ chiều đi vòng của các mắt lưới)
Bước 4: Giải hệ m phương trình tìm các dòng điện nhánh
Ví dụ:
Giải mạch điện hình bên theo
phương pháp dòng điện nhánh
e1  e3  120 2 sin t
Z1  Z2  Z3  2  j2
Bài giải:
Mạch có n = 2 nút: A, B và m = 3 nhánh: 1, 2, 3.

Vẽ chiều dòng điện trên các nhánh.
Số phương trình cần viết là m = 3.
Trong đó phương trình theo định luật Kiếchốp 1: n - 1 = 1
phương trình theo định luật Kiếchốp 2: m – n + 1 = 2
  
Tại nút A: I1  I2  I3  0
  
Tại vòng a: I1 Z1  I 2 Z2  E1
  
Tại vòng b:  I 2 Z2  I3 Z3   E3
Thay giá trị E1, E2, Z1, Z2, Z3 vào và giải hệ ta có

I1  10  j10 I1  10 2  10 2  10 2A

I 2  20  j20 I2  20 2  20 2  20 2A

I3  10  j10 I3  10 2  10 2  10 2A
III. Phương pháp dòng điện vòng

Phương pháp dòng điện nhánh có ưu điểm lập hệ phương trình
đơn giản nhưng số phương trình lớn (bằng số nhánh). Để giảm số
phương trình có thể sử dụng phương pháp dòng điện vòng mà ẩn
số của hệ phương trình là dòng điện vòng.
Các bước giải theo phương pháp dòng điện vòng như sau:
Bước 1: Tùy ý chọn chiều dòng điện nhánh và dòng điện vòng.
Bước 2: Lập m-n+1 phương trình dòng vòng
Bước 3: Giải hệ m-n+1 phương trình tìm các dòng vòng
Bước 4: Tìm dòng các nhánh bằng tổng đại số các dòng vòng qua
nhánh, nếu dòng vòng cùng chiều dòng nhánh lấy dấu dương
Tùy ý vẽ chiều của các dòng

điện vòng
Dòng điện Ia chạy khép kín
trong vòng a.
Dòng điện Ibchạy khép kín
trong vòng b.
Các dòng điện vòng Ia, Ib là
ẩn số của hệ phương trình.
  
Vòng a: Ia ( Z1  Z2 )  Ib Z2  E1
  
Vòng b: Ib ( Z3  Z2 )  Ia Z2   E3
Giải hệ phương trình dòng điện vòng ta được các giá trị
dòng điện vòng
Tính dòng điện nhánh như sau: Dòng điện của một nhánh
bằng tổng đại số các dòng điện vòng qua nhánh ấy, trong đó
dòng điện vòng nào có chiều trùng với chiều dòng điện
nhánh sẽ lấy dấu dương, ngược lại lấy dấu âm
 
I1  I a
  
I 2  Ia  I b
 
I3  I b
;
Để giải mạch điện, thay giá trị E1, E2, Z1, Z2, Z3 vào hệ phương trình
dòng điện vòng
 
(4  j4) Ia  (2  j2) I b  120e j0 0
 
(4  j4) I b  (2  j2) Ia  120e j0 0

Giải hệ: Ia  10  j10

I b  10  j10
 
Dòng điện nhánh: I1  Ia  10  j10(A)
  
I2  Ia  I b  20  j20(A)
 
I3  I b  10  j10(A)
IV. Phương pháp điện áp nút

1. Định luật Ôm cho đoạn mạch có nguồn
 
 Z1 E1 Z2 E2
A I B
U AB
Một đoạn mạch gồm cả nguồn và tải, biết điện áp đặt lên nguồn
là UAB, có thể tính được dòng qua nhánh theo định luật Ôm
  
 U AB  E1  E 2 Trong đó UAB và E1 cùng chiều
I AB  dòng điện mang dấu (+), E2 ngược
Z1  Z2
chiều mang dấu (-)
Tổng quát: nếu có nhiều nguồn và tải nối tiếp với nhau trên
một nhánh, biết điện áp trên 2 đầu nhánh, ta có công thức
tổng quát tính dòng qua nhánh theo định luật Ôm như sau
 
  U AB   E
I
Z
Trong đó: Điện áp U và sức điện động E cùng chiều dòng
điện mang dấu (+), ngược chiều mang dấu (-).
2. Phương pháp điện áp nút
Phương pháp này dùng cho

mạch điện có nhiều nhánh
nối song song vào hai nút.
Để so sánh với phương pháp
dòng điện nhánh và phương
pháp dòng điện vòng, ta xét
lại mạch điện như đã giải
qua các phương pháp trên
Áp dụng định luật Ôm cho đoạn mạch có nguồn:
 
  U AB  E1  
U ngược chiều còn E cùng
I1   ( U AB  E1 ) Y1 chiều dòng điện
Z1

 U AB 
I2   U AB Y2
Z2
 
 U AB  E3  
I3   ( U AB  E 3 ) Y3
Z3
Tại nút A:
       
I1  I2  I3  ( U AB  E1 ) Y1  U AB Y2  (U AB  E3 )Y3  0
  
U AB ( Y1  Y2  Y3 )  E1 Y1  E3 Y3
 
 E1 Y1  E 3 Y3
U AB 
Y1  Y2  Y3
Tổng quát:


U AB   E k Yk
 Yk
Trong đó: Yk : tổng dẫn phức của nhánh k .
Các sđđ ngược chiều với điện áp lấy dấu dương,
cùng chiều điện áp lấy dấu âm
Biết giá trị điện áp, từ đó áp dụng định luật Ôm cho nhánh có
nguồn tìm được dòng điện các nhánh
Thuật toán giải mạch điện theo phương pháp điện áp nút:
Bước 1: Tùy ý chọn chiều dòng điện nhánh và điện áp hai nút
Bước 2: Tìm điện áp hai nút
Bước 3: Tìm dòng điện nhánh
Áp dụng giải mạch điện với
e1  e3  120 2 sin t
Z1  Z2  Z3  2  j2
1 2  j2
Y1  Y2  Y3    0,25  j0,25
2  j2 8
 
E1  E3  120
 
 E1 Y1  E3 Y3 120 (0,25  j0,25).2
U AB    80
Y1  Y2  Y3 3(0,25  j0,25)
  80  120
I1   10  j10
2  j2
 80
I2   20  j20
2  j2
 80  120
I3   10  j10
2  j2
V. Phương pháp xếp chồng
Phương pháp này rút ra từ tính chất cơ bản của hệ phương

trình tuyến tính: trong mạch điện tuyến tính nhiều nguồn, dòng
điện qua mỗi nhánh bằng tổng đại số các dòng điện qua
nhánh do tác dụng riêng rẽ của từng sức điện động (lúc đó
các sức điện động khác được coi bằng không);
Điện áp trên mỗi nhánh cũng bằng tổng đại số các điện áp gây
nên trên nhánh do tác dụng riêng rẽ từng sức điện động
Ví dụ:
Cho mạch điện hình bên, có R=2, XL=2.

Nguồn sin E1=E2=120 V.
Tìm dòng điện nhánh
Sử dụng phương pháp xếp chồng:

Ở đây cần giải mạch điện hình bên, ta
sẽ giải hai mạch điện, trong mỗi mạch
chỉ có một sức điện động tác dụng
riêng rẽ và sau đó xếp chồng (cộng đại
số) các kết quả của mỗi mạch
Giải mạch điện I:

Biến đổi tương đương: vì Z1  Z2  Z3  Z  2  j2
1
Z23  Z  1  j Ztđ  Z23  Z  3  j3
2 
   '
E 120 I
I1 
'
  20  j20 I'2  I3'  1  10  j10
Ztđ 3  3 j 2
Giải mạch điện II tương tự mạch điện I:


   ''
E 120 I
I 
''
  20  j20 I  I   10  j10
'' '' 3
Ztđ 3  3 j
3 1 2
2
Xếp chồng các kết quả:
  
I1  I  I  10  j10
1
' ''
2 I1  10 2  10 2  10 2
  
I2  I  I  10  j10
'
2
''
2 I2  10 2  10 2  10 2
  
I3  I  I  20  j20
3
''
3
'
I3  20 2  20 2  20 2
VI. Phương pháp tính mạch có nguồn chu kỳ không sin
Trong kỹ thuật điện, điện tử thường gặp các nguồn chu kỳ

không sin.
Ví dụ: Điện áp sau chỉnh lưu hai nửa chu kỳ
Điện áp hình răng cưa
Điện áp hình chữ nhật
Để phân tích các mạch không sin ta áp dụng nguyên lý
xếp chồng.
Dùng các công thức phân tích Furiê phân tích nguồn
không sin thành tổng các điều hòa có tần số khác nhau
e( t )  E 0  E m1 sin(t  1 )  E m 2 sin(2t  2 )  ...

 E mk sin(kt  2 )
Trong đó: E0 - thành phần một chiều

E1msin(t+1) - thành phần cơ bản có tần số bằng
tần số nguồn không sin
E2msin(2t+2) - thành phần bậc hai có tần số 2
Ekmsin(kt+k) - thành phần bậc k có tần số k
Như vậy bài toán mạch có nguồn chu kỳ không sin trở thành
nhiều bài toán mạch xoay chiều.
Đối với mỗi thành phần điều hòa ta có thể dùng các phương
pháp đã nghiên cứu ở các mục trên.
Lưu ý là tổng trở của các phần tử phụ thuộc vào tần số:
Cảm kháng với điều hòa bậc k: XLk  kL  kX L1

1 1
Dung kháng với điều hòa bậc k: X Ck   X C1
kC k
1 2
Tổng trở với với điều hòa bậc k: Zk  R  (kL 
2
)
kC
1
kL 
k  arctg kC
R
Thuật toán giải mạch có nguồn chu kỳ không sin như sau:
Bước 1: Phân tích nguồn chu kỳ không sin thành tổng các điều hòa
có tần số khác nhau
Bước 2: Cho từng điều hòa tác động, tìm dòng điện, điện áp do
từng điều hòa tạo nên.
Bước 3: Tổng hợp kết quả.
Chú ý là vì các điều hòa có tần số khác nhau nên cần dùng biểu
thức dạng tức thời
i( t )  I0  i m1 sin(t  1 )  i m 2 sin(2t  2 )  ...

 i mk sin(kt  2 )
Trị số hiệu dụng của dòng điện không sin
1T 2 1T
I 
T0
i dt   (I0  i1  i 2  ...  i k )dt
T0
I  I02  I12  I22  ...  I2k

Ví dụ:
Nguồn không sin

e(t )  100  100 2 sin t  30 2 sin(3t  30 o )
Tác động vào mạch tải có R=4Ω và XL1=3Ω.
Hãy tìm dòng điện hiệu dụng và tức thời
Bài giải:
Cho từng thành phần điều hòa tác động
Thành phần một chiều
E 0 100
I0    25 A
R 4
Thành phần bậc nhất

E1 100
I1    20 A
Z 4 3
2 2
i1  20 2 sin(t  37 o )
X L1 3
  arctg  arctg  37 o
R 4
Thành phần bậc ba
E3 100
XL3  3L  9 I3    3A
Z 4 9
2 2
X L3 9
3  arctg  arctg  66 o i3  3 2 sin(3t  66 o )
R 4
Dòng điện
i(t )  25  20 2 sin(t  37 o )  3 2 sin(3t  66 o )
Giá trị hiệu dụng
I  I02  I12  I32  25 2  20 2  32  32,15A

VII. Các ví dụ
Ví dụ 1:
Cho mạch hình 3-12.
Biết U = 230V, R1 = R2 = 0,5 ,
R3 = 8, R4 = 12, R5 = R6 = 1,
R7 = 2, R8 = 15, R9 = 10,
R10 = 20.
Tìm dòng điện trong các nhánh
Bài giải
Ta giải bằng phương pháp biến đổi tương đương. Lần lượt
thực hiện biến đổi nối tiếp và song song. Điện trở tương
đương có chỉ số là tổng các chỉ số thành phần
R9 nối tiếp R10 → R11
R11  R 9  R10  10  20  30
R11 song song R8 → R12
R11R 8 15.30
R12    10
R11  R 8 15  30
R12 nối tiếp R7 → R13
R13  R12  R 7  10  2  12


R13R 4 12.12
R14    6
R13  R 4 12  12
R14 nối tiếp R5 và R6 → R15
R15  R14  R 5  R 6  6  1  1  8
R15R 3 8.8
R16    4
R15  R 3 8  8
R16 nối tiếp R1 và R2 → Rtđ
R tđ  R16  R1  R 2  4  0,5  0,5  5
Dòng điện các nhánh

U 230
I1  I 2    46 A
R tđ 5
R15 8
I3  I1  46  23A
R15  R 3 88
R15 8
I3  I1  46  23A
R15  R 3 88
I5  I6  23A
R4 12
I7  I6  23  11,5A
R13  R 4 12  12
R13 12
I 4  I6  23  11,5A
R13  R 4 12  12
R11 30
I8  I 7  11,5  7,67 A
R11  R 8 30  15
R8 15
I9  I10  I7  11,5  3,83A
R11  R 8 30  15
Ví dụ 2:
Cho mạch xoay chiều hình bên
R1  R 2  8 R 3  3,125 
1
L1   6
C2
e1  50 2 sin(t  45o )
e2  50 2 sin(t  135 o )
Giải mạch điện bằng các phương pháp:

Dòng điện nhánh, dòng điện vòng, điện
áp nút
Phương pháp dòng điện nhánh
Chọn chiều dòng điện trong các

nhánh và chiều đi vòng như hình
vẽ. Biểu diễn dạng phức của
nguồn và các tải như sau:

E1  5045o  35,4  j35,4

E 2  50  135 o  35,4  j35,4
Z1  R1  jL1  8  j6 Z3  R 3  3,125 
1
Z2  R 2  j  8  j6
C2
  
I1  I 2  I3  0
  
Lập hệ phương trình I1 Z1  I3 Z3  E1
   
 I 2 Z2  I3 Z3   E 2

Thay số vào hệ phương trình
  
I1  I 2  I3  0
  
(8  j6) I1  3,125 I3  34,5  j34,5
  
 (8  j6) I 2  3,125 I3  (34,5  j34,5)

  
I1  I 2  I3  0
  
(8  j6) I1  3,125 I3  34,5  j34,5
  
(8  j6) I 2  3,125 I3  34,5  j34,5)

Giải hệ bằng phương pháp định thức
1 1 1
  8  j6 0 3,125
0  8  j6  3,125
  1(8  j6)(8  j6)  (8  j6)(3,125 )  3,125 (8  j6)
  64  36  50  150
0 1 1
1  34,5  j34,5 0 3,125  716 ,8  j292
34,5  j34,5  8  j6  3,125
1 0 1
 2  8  j6 34,5  j34,5 3,125  292  j716 ,8
0 34,5  j34,5  3,125
 1 716 ,8  j292
Dòng điện I1    4,78  j1,95
 150
I1  4,78 2  1,95 2  5,16
  2  292  j716 ,8
I2    1,95  j4,78
 150
I2  1,95 2  4,78 2  5,16
  
I3  I1  I2  2,83  j2,83
I3  2,832  2,832  4
Phương pháp dòng điện vòng

nhánh và dòng điện vòng Ia và Ib
tại vòng a và b như hình vẽ.
Biểu diễn dạng phức của nguồn
và các tải như sau:

E1  5045o  35,4  j35,4

E 2  50  135 o  35,4  j35,4
Z1  R1  jL1  8  j6 Z3  R 3  3,125 
1
Z2  R 2  j  8  j6
C2
Lập hệ phương trình
  
Ia ( Z1  Z3 )  I b Z3  E1
   
 I a Z  I b ( Z  Z )   E 2
 3 2 3
Thay số vào hệ phương trình

  
(11,125  j6) Ia  3,125 I b  34,5  j34,5
  
 3,125 Ia  (11,125  j6) I b  (34,5  j34,5)
  
(11,125  j6) Ia  3,125 I b  34,5  j34,5
  
 3,125 Ia  (11,125  j6) I b  34,5  j34,5)
Giải bằng định thức
11,125  j6  3,125
  150
 3,125 11,125  j6
34,5  j34,5  3,125

1   716 ,8  j292
34,5  j34,5 11,125  j6
11,125  j6 34,5  j34,5

2   292  j716 ,8
 3,125 34,5  j34,5
 1 716 ,8  j292
Dòng điện vòng Ia    4,78  j1,95
 150
  2 292  j716 ,8
Ib    1,95  j4,78
 150
Dòng điện nhánh
 
I1  Ia  4,78  j1,95 I1  4,78 2  1,95 2  5,16
 
I2   Ib  1,95  j4,78 I2  1,95 2  4,78 2  5,16
  
I3  Ia  Ib  2,83  j2,83 I3  2,832  2,832  4
Phương pháp điện áp nút

nhánh như hình vẽ.
Biểu diễn dạng phức của nguồn
và các tải như sau:

E1  5045o  35,4  j35,4

E 2  50  135 o  35,4  j35,4
Z1  R1  jL1  8  j6 Z3  R 3  3,125 
1
Z2  R 2  j  8  j6
C2
Tổng dẫn phức các nhánh

1 1 8  j6
Y1     0,08  j0,06
Z1 8  j6 100
1 1 8  j6
Y2     0,08  j0,06
Z2 8  j6 100
1 1
Y3    0,32
Z3 3,125
Điện áp nút UAB
 
 E1 Y1  E 2 Y2
U AB 
Y1  Y2  Y3
 (34,5  j34,5)(0,08  j0,06)  (34,5  j34,5)(0,08  j0,06)

U AB 
0,08  j0,06  0,08  j0,06  0,32
 (34,5  j34,5) j0,12
U AB   8,83  j8,83
0,48
Dòng điện nhánh
 
  U AB  E1  (8,83  j8,83)  34,5  j34,5
I1    4,78  j1,95
Z1 8  j6
 
  U AB  E 2  (8,83  j8,83)  34,5  j34,5
I2    1,95  j4,78
Z2 8  j6

 U AB 8,83  j8,83
I3    2,83  j2,83
Z3 3,125
Trị số hiệu dụng I1  4,78 2  1,95 2  5,16
I2  1,95 2  4,78 2  5,16
I3  2,832  2,832  4
Ví dụ 2:
Một cuộn dây có điện trở R=10, điện cảm L=35mH được đặt vào
điện áp u=59,6sint+10,7sin3t-1,97sin7t V, =314rad/s
- Tìm biểu thức dòng điện trong mạch
- Xác định hệ số công suất của mạch
Bài giải:
- Điện áp không sin được phân tích thành

các thành phần điều hòa bậc 1, 3 và 7.
- Dùng phương pháp xếp chồng với từng
thành phần:
Cho thành phần điều hòa cơ bản tác động:

Tổng trở với tần số 
Z1  R  jL  10  j10,99
Z1  14,947 o
Dòng điện thành phần cơ bản


 U1m 59,60o
I1m    4,01  47 o
Z1 14,947 o
i1  4,01sin(t  47 o )
Cho thành phần điều hòa bậc 3 tác động:

Tổng trở với tần số 3
Z3  R  j3L  10  j32,97
Z3  34,57 73o
Dòng điện thành phần bậc 3


 U 3m 10,70o
I3m    0,31  73 o
Z3 34,57 73o
i3  0,31sin(t  73o )
Cho thành phần điều hòa bậc 7 tác động:

Tổng trở với tần số 7
Z7  R  j7L  10  j76,93
Z7  77,682 o
Dòng điện thành phần bậc 7


 U7 m 1,910o
I7 m    0,025   82 o
Z7 77 ,682 o
i7  0,025 sin(t  82 o )
Dòng điện của mạch
i  4,01sin(t  47 o )  0,31sin(t  73o )  0,31sin(t  73o )

I12m  I32m  I72 m 4,012  0,312  0,025 2
I   2,85
2 2
Điện áp của mạch
U12m  U32m  U 72 m 59,62  10,7 2  1,97 2

U   42
2 2
Công suất P  I2 R  2,85 210  80,8
P 80,8
Hệ số công suất cos    0,67
UI 42.2,85
VIII. Bài tập chương III
Bài số 3.1: Tính điện trở tương

đương của mạch điện sau ở
các cực. Biết R1=2; R2=2;
R3=4; R4=6; R5=5.
a) A-B
b) A-C
c) B-C
d) A-D
Bài giải:
a) A-B: (R1 nối tiếp R2) song song (R3 nối tiếp R4) song song R5
1 1 1 1 1 1 1
     
R AB R1  R 2 R 3  R 4 R 5 4 10 5
R AB  1,82
a) A-C: (((R1 nối tiếp R2) song song R5) nối tiếp R4)) song song R3
R12  R1  R 2  4 R125 
R12 R 5

4.5
 2,22
R12  R 5 4  5
R1254  R125  R 4  2,22  6  8,22
R1254 R 3 8,22.4
R AC    2,69
R1254  R 3 8,22  4
c) B-C: (((R2 nt R1) // R5) nt R3) // R4
R 21  R 2  R1  4 R 21R 5 4.5
R 215    2,22
R 21  R 5 4  5
R 2153  R 215  R 3  2,22  4  6,22
R 2154 R 4 6,22.6
R BC    3,054
R 2153  R 4 6,22  6
d) A-D: (((R3 nt R4) // R5) nt R2) // R1
R 34 R 5 10.5
R 34  R 3  R 4  10 R 345    3,33
R 34  R 5 10  5
R 3452  R 345  R 2  3,33  2  5,33
R 3452 R1 5,33.2
R AD    1,45
R 3452  R1 5,33  2
Bài số 3.2:
Dùng phương pháp dòng điện mạch

nhánh và dòng điện mạch vòng giải
mạch điện có dạng như hình bên.
Biết:
E1=18V; E2=E3=5V; E4=15V; E5=3V
R1=1; R2=2; R6=5; R3=R4=R5=1
Bài giải:
- Giả thiết chiều dòng điện trong các nhánh

trùng với chiều sđđ, riêng nhánh 6 từ nút
phía trên → phía dưới.
- Mạch điện có 6 nhánh và 4 nút
Giải theo phương pháp dòng điện nhánh:
Lập hệ pt (vì mạch chỉ gồm điện trở nên ta

không dùng dạng phức):
I1  I 2  I6  0
 I  I  I  0
 1 3 5
I 4  I5  I6  0

I1R1  I5 R 5  I6 R 6  E1  E 5
I 2 R 2  I 4 R 4  I 6 R 6  E 2  E 4

I3R 3  I 4 R 4  I5 R 5  E 3  E 4  E 5
Thay số vào hệ pt và giải:
I1  I 2  I6  0 I1  9,32

 I  I  I  0 I  8,53
 1 3 5 2
I 4  I5  I6  0 I3  1,61
 
I1  I5  5I 6  21 I 4  6,91
2I 2  I 4  5I6  20 I5  7,71
 
I3  I 4  I5  13 I 6  0,79
Giải theo phương pháp dòng điện vòng
Số vòng độc lập: 6-4+1=3

- Vòng 1 (Iv1) qua các nhánh 1, 6, 5
Các vòng đều thuận chiều kim đồng hồ
Lập hệ pt:
I v1 (R1  R 5  R 6 )  I v 2 R 6  I v3R 5  E1  E 5

 I v1R 6  I v 2 (R 2  R 4  R 6 )  I v3R 4  E 2  E 4
 I R  I R  I ( R  R  R )  E  E  E
 v1 5 v 2 4 v3 3 4 5 3 4 5
7I v1  5I v 2  I v3  21 I v1  9,32
 
 5I v1  8I v 2  I v3  20 I v 2  8,53
 I  I  3I  13 I  1,61
 v1 v 2 v3  v3
I1  I v1  9,32
I  I  8,53
 2 v2
I3  I v 3  1,61

I 4  I v 2  I v 3  6,92
I5  I v1  I v 3  7,71

I 6  I v1  I v 2  0,79
Bài số 3.3.
Giải mạch điện hình bên bằng phương

pháp dòng điện vòng và phương pháp
điện áp nút.
Biết: E1=140V; E2=80V; E3=160V;
R1=R3=0,5; R2=1; R4=R5=R6=3
Bài giải:
- Giả thiết chiều dòng điện trong các nhánh 1, 2, 3 trùng với chiều
sđđ, các nhánh 4, 5, 6 theo chiều kim đồng hồ.
Giải theo phương pháp dòng điện vòng
- Mạch điện có 6 nhánh và 4 nút →

Số vòng độc lập : 3 (vòng 1 qua
nhánh 1, 2, 4; vòng 2 qua nhánh 2,
3, 6; vòng 3 qua nhánh 4, 5, 6)
- Chiều các dòng điện vòng cùng
chiều kim đồng hồ
Lập hệ pt:
I v1 (R1  R 2  R 4 )  I v 2 R 2  I v3R 4  E1  E 2

 I v1R 2  I v 2 (R 2  R 3  R 6 )  I v3R 6  E 2  E 3
 I R  I R  I ( R  R  R )  0
 v1 4 v 2 6 v3 4 5 6
4,5I v1  I v 2  3I v3  60 I v1  6,1
 
 I v1  4,5I v 2  3I v3  80 I v 2  19,4
 3I  3I  9I  0 I  4,4
 v1 v2 v3  v3
I1  I v1  6,1
I  I  I  25,5
 2 v 2 v1
I3  I v 2  19,4

I 4  I v1  I v 3  10,5
I5  I v 3  4,4

I6  I v 2  I v 3  15
Giải theo phương pháp điện áp nút
- Biến đổi Δ (R4, R5, R6) → Y (RY1,

RY2, RY3).
- Mạch điện có hai nút A, B (trái
qua phải)
- Vì R4=R5=R6 = 3Ω
nên RY1=RY2=RY3 = 1Ω
Tổng dẫn các nhánh
1 1
Y1  Y3   0,67 Y2   0,5
0,5  1 11
Điện áp nút:
E1Y1  E 2 Y2  E3Y3
U BA   130
Y1  Y2  Y3
Dòng điện nhánh:
E1  U BA 140  130
I1    6,67
R1  R Y1 0,5  1
E 2  U BA 80  130
I2    25
R 2  R Y2 11
E3  U BA 160  130
I3    20
R 3  R Y3 0,5  1

Bai Giang Ky Thuat Dien Chuong 3 Hay

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bai Giang Ky Thuat Dien Chuong 3 Hay

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KỸ THUẬT ĐIỆN

PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ GIẢI

I. Phương pháp biến đổi tương đương

1. Mắc nối tiếp

Giả thiết các tổng trở Z1, Z2, …, Zn mắc

Theo điều kiện biến đổi tương đương U1 U2 Un

Tổng trở tương đương của các phần tử mắc nối

2. Mắc song song

Giả thiết có n tổng trở mắc song song

Đối với trường hợp hai nhánh mắc song song

Ba tổng trở gọi là nối hình sao nếu chúng Z1

Giải hệ phương trình tìm được ta có các công thức sau

Đặc biệt: Δ đối xứng → Y đối xứng

Đặc biệt: Y đối xứng → Δ đối xứng

Z1  Z2  Z3  Z Z12  Z23  Z31  3Z

Điện trở tương đương toàn mạch

II. Phương pháp dòng điện nhánh

Dòng điện nhánh là phương pháp cơ bản để giải mạch

Mạch có n = 2 nút: A, B và m = 3 nhánh: 1, 2, 3.

III. Phương pháp dòng điện vòng

Tùy ý vẽ chiều của các dòng

IV. Phương pháp điện áp nút

2. Phương pháp điện áp nút

Phương pháp này dùng cho

Áp dụng giải mạch điện với

V. Phương pháp xếp chồng

Phương pháp này rút ra từ tính chất cơ bản của hệ phương

Cho mạch điện hình bên, có R=2, XL=2.

Sử dụng phương pháp xếp chồng:

Giải mạch điện I:

Giải mạch điện II tương tự mạch điện I:

VI. Phương pháp tính mạch có nguồn chu kỳ không sin

Trong kỹ thuật điện, điện tử thường gặp các nguồn chu kỳ

e( t )  E 0  E m1 sin(t  1 )  E m 2 sin(2t  2 )  ...

Trong đó: E0 - thành phần một chiều

Cảm kháng với điều hòa bậc k: XLk  kL  kX L1

i( t )  I0  i m1 sin(t  1 )  i m 2 sin(2t  2 )  ...

Trị số hiệu dụng của dòng điện không sin

I  I02  I12  I22  ...  I2k

Nguồn không sin

Thành phần một chiều

Thành phần bậc nhất

i(t )  25  20 2 sin(t  37 o )  3 2 sin(3t  66 o )

Giá trị hiệu dụng

I  I02  I12  I32  25 2  20 2  32  32,15A

R9 nối tiếp R10 → R11

R11  R 9  R10  10  20  30

R11 song song R8 → R12

R12 nối tiếp R7 → R13

R13  R12  R 7  10  2  12

R13 song song R4 → R14

R14 nối tiếp R5 và R6 → R15

R15 song song R3 → R16

R16 nối tiếp R1 và R2 → Rtđ

R tđ  R16  R1  R 2  4  0,5  0,5  5

Dòng điện các nhánh

Cho mạch xoay chiều hình bên

Giải mạch điện bằng các phương pháp:

Phương pháp dòng điện nhánh

Chọn chiều dòng điện trong các

Phương pháp dòng điện vòng

Chọn chiều dòng điện trong các

Lập hệ phương trình

Thay số vào hệ phương trình