Dr Prof.

LEVENT KAYAPINAR – KΩΣΤΑΣ ΣΠΑΝΟΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤO ΒOYNEΣI

ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ (15ος-17ος αι.)

Το Βουνέσι (σήμερα Μορφοβούνι) είναι ένας από τους ορεινούς οικισμούς (υψ.
800 μ.) της Καρδίτσας, χτισμένο στις πλαγιές της Πίνδου, λίγα χιλιόμετρα ανατολικά
της λίμνης του Πλαστήρα. Καθώς ο οικισμός αναφέρεται στην πρώτη σωζόμενη απο-
γραφή του σαντζακίου των Τρικάλων, την οποία διενήργησαν οι Οθωμανοί το έτος
1454/1455, συμπεραίνουμε ότι προϋπήρχε του ερχομού τους στη Θεσσαλία και ότι
είναι ένας από τους πολλούς θεσσαλικούς οικισμούς της ύστερης, τουλάχιστο, παλαι-
ολόγειας εποχής.
Στο άρθρο που ακολουθεί θα αξιοποιήσουμε τις πληροφορίες δύο οθωμανικών
απογραφικών καταστίχων,1 των ετών 1454/1455 και 1505, και τις αναφορές του οικι-
σμού στις προθέσεις των θεσσαλικών μονών.
Στο απογραφικό κατάστιχο του 1454/1455 ο οικισμός, ως Vones, αναφέρεται στα
φ. 308α, 385β και 404β. Στα φ. 308α και 404β γίνεται απλή αναφορά του τοπωνυμίου,
ενώ στα φ. 384β-385α είναι καταχωρισμένα αξιόλογα στοιχεία. Με βάση αυτά πλη-
ροφορούμαστε ότι το Βουνέσι, η Καρδίτσα, η Καρλίγκα (Αργυρόμυλος) της Λάρισας,
η Βούνιστα (Ελληνόκαστρο) του Μουζακίου και άλλοι 3 αταύτιστοι οικισμοί ήταν
τιμάριο κάποιου Μουσταφά, ο οποίος ήταν φρούραρχος, δηλαδή διοικητής του κά-
στρου του Φαναρίου.
Στο Βουνέσι του 1454/1455 κατοικούσαν 105 οικογένειες, από τις οποίες οι 9 ήταν
χηρών γυναικών, και επιπλέον 27 άγαμοι ενήλικοι. Υπολογίζοντας πενταμελή την
κάθε οικογένεια και τετραμελή των χηρών, μπορούμε να υπολογίσουμε τον πληθυσμό
του Βουνεσίου γύρω στα 550 άτομα. Οι Βουνεσιώτες καλλιεργούσαν σιτηρά, λίγο λι-
νάρι,2 εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες, είχαν αμπέλια, περιβόλια, καστανιές, καρυδιές,
λίγα μελίσσια, οικόσιτους χοίρους, δύο νερόμυλους οι οποίοι δεν λειτουργούσαν όλο
τον χρόνο, και 1.512 πρόβατα.
Το καλοκαίρι του 1454/1455 ο τιμαριούχος Μουσταφάς είσπραξε από τους Βου-
νεσιώτες τα εξής ποσά:3
Aπό το σιτάρι 52 κοιλά4 Χ 8 416 άσπρα
Από το κριθάρι και άλλα σιτηρά 17 κοιλά Χ 5 85 άσπρα
Από το λινάρι 6 άσπρα
Από τη δεκάτη των κυψελών 10 άσπρα
_________________________________

1. Από τη θέση αυτή εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας στην κ. Αise Καyapinar, επίκουρη κα-
θηγήτρια, για τη βοήθειά της στην ανάγνωση των ονομάτων στις οθωμανικές πηγές.
2. Προφανώς στην κοιλάδα της Βαβάς, όπου σήμερα είναι η λίμνη του Πλαστήρα.
3. Melek Delilbasi – Mouzaffer Arrikan, Hicri 859 tarihli. Suret-i defter-i sancak-i Tirhala,
Ankara 2001, I, 256.
4. Το κοιλό των Τρικάλων, τον 15ο αιώνα, ζύγιζε 51,312 σημερινά κιλά.

3
 Από τη δεκάτη των καρυδιών 20 άσπρα
Από τη δεκάτη των φρούτων 10 άσπρα
Από τη δεκάτη των περιβολιών 10 άσπρα
Από τη δεκάτη των καστάνων 10 άσπρα
Από τον φόρο των νερόμυλων5 20 άσπρα
Από τη δεκάτη των αμπελιών και του κρασιού 50 άσπρα
Από τη δεκάτη των κουκουλιών 10 άσπρα
Από τον φόρο των χοίρων 60 άσπρα
Από τον φόρο των προβάτων 504 άσπρα
Από τον φόρο των γάμων και των εγκλημάτων 100 άσπρα
Από τη σπέντζα6 2.454 άσπρα
——————————————————————————————————————————-
σύνολο 3.785 άσπρα

Τα ονόματα των οικογενειαρχών, των χηρών και των άγαμων ενηλίκων, των φ.
384β-385α του απογραφικού καταστίχου του 1454/1455, σύμφωνα με την μεταγραφή
τους στο λατινικό αλφάβητο και την απόδοσή τους στο ελληνικό, με τις εγγενείς δυ-
σκολίες, έχουν ως εξής:
1. Αγριγιάννης Ηλίας 16. Βρετόπουλος Στάνης
2. Βαϊνίδης Γιάννης 17. Γιάννη Δημήτρης
3. Βαϊνίδης Γιώργης 18. Γιάννη Στάνη χήρα
4. Βαϊνίδης Δημήτρης 19. Γιώργη Μανόλης
5. Βασιλάτος Αλέξης 20. Γραμματικός Σίμος
6. Βασιλάτος Γιώργης 21. Δημήτρη Μανόλης
7. Βασιλάτος Θοδωρής 22. Δημήτρη Νικόλας
8. Βασιλάτος Κώστας 23. Δημήτρης καλόγερος
9. Βασιλάτος Κώστας 24. Εβτής Μιχάλης
10. Βασιλάτος Μανόλης 25. Θοδωρόπουλος Γιάννης
11. Βασιλάτος Μιχάλης 26. Θοδωρόπουλος Δημήτρης
12. Βασιλάτος Πέτρος 27. Θοδωρόπουλος Θοδωρής
13. Βασιλάτος Σταμάτης 28. Θόδωρου Άρτη χήρα
14. Βασίλη Κυράννα χήρα 29. Κακοτόπης Γιάννης
15. Βρετόπουλος Γιάννης 30. Κακοτόπης Γιώργης

_________________________________

5. Όταν ο νερόμυλος λειτουργούσε εποχιακά ο φόρος του ανερχόταν στα 10 άσπρα και όταν
λειτουργούσε όλο τον χρόνο στα 60 άσπρα. Τα 20 άσπρα αντιστοιχούν σε 2 νερόμυλους με
εποχιακή λειτουργία.
6. Σπέντζα· φόρος τον οποίο πλήρωναν μόνο οι έλληνες γεωργοί, έγγαμοι και άγαμοι, και οι
χήρες κληρονόμοι των ανδρών τους. Με τον κανουναμέ του Μωάμεθ Β΄ οι άνδρες πλήρωναν
25 άσπρα ο καθένας και οι χήρες 6. Με αυτά τα δεδομένα, οι κάτοικοι του Βουνεσίου πλήρω-
σαν για την σπέντζα 3.129 άσπρα (1.23Χ25=3.075, και 9 χήρες Χ 6=54). Επομένως το αναφε-
ρόμενο ποσό δεν είναι αυτό που έπρεπε. Να είναι άραγε λάθος του απογραφέα;

4
31. Κακοτόπης Γιώργης
32. Κακοτόπης Δημήτρης
33. Κακοτόπης Νικόλας
34. Κακοτόπης Στέφανος
35. Κατσιράκου χήρα
36. Κοντήλας Μιχάλης
37. Κοντορίναινα Κυράννα, χήρα
38. Κοντορίνος Γιώργης
39. Κοντορίνος Γιώργης
40. Κοντορίνος Γκίνης
41. Κοντορίνος Δημήτρης
42. Κοντορίνος Δημήτρης
43. Κοντορίνος Θοδωρής
44. Κοντορίνος καλόγερος
45. Κοντορίνος Κώστας
46. Κοντορίνος Στάνης
47. Κυράννας Αλέξης
48. Κυριτσόπουλος Νικόλας
49. Κώστα Νικόλας
50. Λέσης Θοδωρής
51. Λέσινα Άρτη χήρα
52. Λουπιτόρης Βασίλης
53. Λουπιτόρης Γιάννης
54. Λουπιτόρης Γιάννης
55. Λουπιτόρης Γιάννης
56. Λουπιτόρης Γιάννης
57. Λουπιτόρης Γιώργης
58. Λουπιτόρης Γιώργης
59. Λουπιτόρης Γιώργης
60. Λουπιτόρης Γιώργης
61. Λουπιτόρης Γιώργης
62. Λουπιτόρης Δημήτρης
63. Λουπιτόρης Δημήτρης
64. Λουπιτόρης Δημήτρης
65. Λουπιτόρης Δημήτρης
66. Λουπιτόρης Ηλίας
67. Λουπιτόρης Θοδωρής
68. Λουπιτόρης Κώστας
69. Λουπιτόρης Κώστας
70. Λουπιτόρης Κώστας
71. Λουπιτόρης Μανόλης
72. Λουπιτόρης Μανόλης
73. Λουπιτόρης Μιχάλης
74. Λουπιτόρης Μιχάλης
75. Λουπιτόρης Νικόλας
76. Λουπιτόρης Στάνης
77. Λουπιτόρης Στάνης
78. Λουπιτόρης Στάνης
79. Λουπιτόρης Στέφανος
80. Λουροκάτος Γιάννης
81. Λουροκάτος Δημήτρης
82. Μαριανός Μανόλης
83. Μαρίας Γιώργης
84. Μαρτσέλης Γιώργης
85. Μαρτσέλης Νικόλας
86. Μαρτσέλης Σταμάτης
87. Μάρτη Κούρτη χήρα
88. Μιγιαρλής Νικόλας
89. Μπανά Μαρία χήρα
90. Νικόλα Δημήτρης
91. Νικόλας αδερφός του Μιχάλη
92. Πέτρου Γιάννης
93. Πέτρου Γιώργης
94. Πέτρου Στάνης
95. Ποστέλνικος Γιώργης
96. Ράντου Κυράννα χήρα
97. Ρούμπας Γιάννης
98. Ρούσης Γιάννης
99. Ρούσης Γιώργος
100. Ρούσης Θοδωρής
101. Ρούσης Θοδωρής
102. Ρούσος Δημήτρης
103. Ρούσος Θοδωρής
104. Ρούσος Μιχάλης
105. Σκοτήρης Δημήτρης
106. Σκοτήρης Μιχάλης
107. Στάνης Μανόλης
108. Τιριανός Αλέξης
109. Τσιρίκας Αλέξης
110. Τσιρίκας Γιάννης
111. Τσιρίκας Δημήτρης
112. Τσιρίκας Θοδωρής
113. Τσιρίκας Θοδωρής
114. Τσιρίκας Μιχάλης
115. Τσιρίκας Νικόλας
116. Τσιρίκας Στάνης
117. Τσιρνίρος Δημήτρης
118. Τσιρνίριος Μανόλης
5
119. Τσιρνίριος Μιχάλης 126. Χαλκιάς Γιάννης
120. Τσουρής Γιώργης 127. Χαλκιάς Γιώργης
121. Τσουρής Θοδωρής 128. Χαλκιάς Μιχάλης
122. Φραγκούλη Γιάννης 129. Χαλκιάς Πέτρος
123. Φραγκούλης Γιώργης 130. Χονής Γιώργης
124. Φραγκούλης Κώστας 131. Χονής Θοδωρής
125. Χαλκιάς Αλέξης 132. Χονόπουλος Γιώργης

Παρατηρώντας τα ονόματα των Βουνεσιωτών του 1454/1455 διαπιστώνουμε ότι

τα βαφτιστικά τους είναι όλα ελληνικά, εκτός από δύο (Γκίνης,7 Στάνης8) αλλά μερι-
κών επωνύμων η μορφή είναι ασυνήθιστη. Την πρώτη θέση κατέχει η οικογένεια Λου-
πιτόρη (Λούπης + Τόρης;) με 28 μέλη και ακολουθούν οι οικογένειες Κοντορίνου με
10 και Τσιρίκα με 8 μέλη.
Δεύτερη αναφορά του οικισμού, στις οθωμανικές πηγές, συναντούμε στις σελίδες
995-997 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 36 του έτους 1505. Στην απογραφή αυτή
στο Βουνέσι κατοικούν 167 οικογένειες, από τις οποίες οι 15 είναι χηρών, και επι-
πλέον 4 άγαμοι ενήλικοι, δηλαδή γύρω στα 820 άτομα. Οι κάτοικοι εξακολουθούν
να ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, αλλά τώρα καλλιεργούν περισ-
σότερα γεωργικά είδη και πολλά αμπέλια, έχουν πολύ περισσότερα πρόβατα, επε-
ξεργάζονται το μετάξι και έχουν 2 νερόμυλους οι οποίοι λειτουργούν μόνο τον χει-
μώνα.
Το καλοκαίρι του 1505 ο τιμαριούχος είσπραξε από τους Βουνεσιώτες τα εξής
ποσά:
Από το σιτάρι 290 κοιλά αξία 2.900 άσπρα
Από το κριθάρι 15 κοιλά αξία 684 άσπρα
Από τη σίκαλη 34 κοιλά αξία 304 άσπρα
Από τις φακές 5 κοιλά αξία 60 άσπρα
Από τον βίκο 28 κοιλά αξία 168 άσπρα
Από τη βρώμη 30 κοιλά αξία 120 άσπρα
Από το κεχρί 30 κοιλά αξία 80 άσπρα
Από τη δεκάτη των καρυδιών 84 άσπρα
Από τη δεκάτη των κουκουλιών 60 άσπρα
Από τον φόρο των μεταξωτών 300 άσπρα
Από τη δεκάτη των κερασιών 130 άσπρα
Από τη δεκάτη των καλαμιών 360 άσπρα
Από τη δεκάτη των κυψελών 145 άσπρα
Από τον φόρο του μούστου 9 αξία 2.000 άσπρα
_________________________________
7. Γκίνης· ο Γιάννης στα αρβανίτικα.
8. Στάνης· υποκοριστικό του Στανήμερος, το οποίο αναφέρεται στις προθέσεις των μονών
της Δυτικής Θεσσαλίας, κατάλοιπο του ελληνοσερβικού κράτους των Τρικάλων.
9. Το μέτρο των υγρών ζύγιζε 8-9 οκάδες (10,256-11,538 κιλά). Ευχαριστίες στον τουρκολόγο
Κώστα Καμπουρίδη για την πληροφορία αυτή.

6
 Από τον φόρο των όρθιων βαρελιών 500 άσπρα
Από τον φόρο των προβάτων, μισό 1.795 άσπρα
Από τον φόρο βοσκής αξία 760 άσπρα
Από το χόρτο 40 müdd10 αξία 80 άσπρα
Από 2 νερόμυλους11 30 άσπρα
Από τον φόρο των γάμων και των εγκλημάτων 450 άσπρα
Από την σπέντσα 3.990 άσπρα
——————————————————————————————————————————-
σύνολο 15.000 άσπρα

Τα ονόματα των οικογενειαρχών, των χηρών και των άγαμων ενηλίκων, των σ.
995-997 του απογραφικού καταστίχου ΤΤ 36 του 1505, σύμφωνα με την μεταγραφή
τους στο λατινικό αλφάβητο και την απόδοσή τους στο ελληνικό, με τις εγγενείς δυ-
σκολίες, έχουν ως εξής:
1. Αρκίνος Μανόλης από το Μάρκο 27. Γιώργη Δούκας
2. Αλέξη Δημήτρης 28. Γιώργη Λάσκος
3. Αλέξη Κώστας 29. Γιώργη Λέκας
4. Αντρία Μιχάλης 30. Γιώργη Μανόλης
5. Αργυρού Κώστας 31. Γιώργη Μανόλης
6. Αργυρού Μιχάλης 32. Γιώργη Νικολός
7. Άστρη χήρα 33. Γιώργη Σίμος
8. Βασιλάτος Κώστας 34. Γιώργη Στάνης
9. Βασίλη Δημήτρης 35. Γιώργη χήρα
10. Βασίλη Στάνης 36. Γιώργη Χρυσός
11. Γιάννη Αποστόλης από Πουλιάνα 37. Γρηγόρη Γκουνής
12. Γιάννη Γιώργης 38. Δημήτρη Γιάννης
13. Γιάννης Δημήτρης 39. Δημήτρη Γιώργης
14. Γιάννη Δημήτρης από το Μούρκου 40. Δημήτρη Γιώργης
15. Γιάννη Δημήτρης από Πουλιάνα 41. Δημήτρη Νικόλας
16. Γιάννη Δήμος 42. Δημήτρη Σταμάτης
17. Γιάννη Θόδωρος 43. Δημήτρη Στέφανος
18. Γιάννη Ιβρίνος (;) 44. Δημήτρη χήρα
19. Γιάννη Μανόλης 45. Δημήτρης
20. Γιάννη Μιχάλης 46. Δούκα Γιάννης
21. Γιάννη Σίμος 47. Δούκα Θόδωρος
22. Γιάννη Σταμάτης 48. Δούκα Σταμάτης
23. Γιώργη Αντρίας 49. Ζλάτος Κώστας
24. Γιώργη Δημήτρης 50. Θοδώρα χήρα
25. Γιώργη Δημήτρης 51. Θοδώρα χήρα
26. Γιώργη Δημήτρης 52. Θόδωρου Γιάννης
_________________________________

10. Müdd· το βυζαντινό μόδιον ίσο με 20 κοιλά (1.026,240 οκάδες ή 1.325,64 κιλά ).
11. Ο ένας νερόμυλος ανήκε στον παπά του οικισμού και ο άλλος σε κάποιον Μουρίκη.

7
53. Θόδωρου Νικολός
54. Ιχτόλης (;) Γιάννης
55. Κακοτόπης Πούλος
56. Καλή χήρα
57. Καλή χήρα
58. Καριζόλη (;) Νικόλας
59. Κοντορίνος Γιάννης
60. Κοντορίνος Γιάννης
61. Κοντορίνος Γιώργης
62. Κοντορίνος Θόδωρος
63. Κοντορίνος Ντώνης
64. Κοντορίνος Σταμάτης
65. Κουρουκάζης Γιάννης
66. Κουρουκάζης Σταμάτης
67. Κυράννα χήρα από τη Μαγούλα
68. Κυριτσόπουλος Θόδωρος
69. Κυριτσούλης Θόδωρος
70. Κώστα Γιάννης
71. Κώστα Γιάννης
72. Κώστα Γιάννης
73. Κώστα Γιώργης
74. Κώστα Νικόλας
75. Κώστα Σταμάτης
76. Κώστα Στάνης
77. Λειψός Γιώργης
78. Λειψός Δημήτρης
79. Λέκα Γιώργης
80. Λουρικάτος Γιάννης
81. Μακρής Σταμάτης
82. Μανόλη Αλέξης
83. Μανόλη Γιώργης
84. Μανόλη Γιώργης
85. Μανόλη Γιώργης από το Μούρκου
86. Μανόλη Θόδωρος
87. Μανόλη Κυριάκος
88. Μανόλη Λέκας
89. Μανόλη Μιχάλης
90. Μανόλη Μουρίκης
91. Μανόλη Πούλος
92. Μανόλη Σίμος
93. Μανόλη Σταμάτης
94. Μανόλη χήρα
95. Μάντου Αποστόλης
96. Μαρία χήρα
8
97. Μαρία χήρα
98. Μιχάλη Αντρίας
99. Μιχάλη Σταμάτης
100. Μιχάλη Στάνης
101. Μουρίκης παπάς
102. Μπούνος Γιώργης από το Μούρκου
103. Μπούνος Πούλος από το Μούρκου
104. Μπούνος Στάνης από το Μούρκου
105. Νικόλα Αποστόλης
106. Νικόλα Γιάννης
107. Νικόλα Γιάννης
108. Νικόλα Γιάννης
109. Νικόλα Γιάννης
110. Νικόλα Γιώργης
111. Νικόλα Γιώργης
112. Νικόλα Γιώργης
113. Νικόλα Γιώργης
114. Νικόλα Γιώργης
115. Νικόλα Δημήτρης
116. Νικόλα Δημήτρης
117. Νικόλα Δημήτρης
118. Νικόλα Δημήτρης από το Μούρκου
119. Νικόλα Θόδωρος
120. Νικόλα Θόδωρος
121. Νικόλα Κώστας
122. Νικόλα Μανόλης
123. Νικόλα Μανόλης από το Μούρκου
124. Νικόλα Μιχάλης
125. Νικόλα Μπαρλίτζης (;)
126. Νικόλα Σταμάτης
127. Νικόλα Στάνης
128. Ντάνης Στάνης
129. Ντόμπρης Δημήτρης
130. Ξένος Δούκας
131. Ξένος Γληγόρης
132. Παπά Γιώργης
133. Παπά Γιώργης από τον Νικόλα
της Μαγούλας Μουσταφά
134. Παπά Λάμπος από τη Ματαράγκα
135. Παύλου Μιχάλης
136. Πέτρου χήρα από τα Λεσιανά
137. Πηγαρή χήρα
138. Ράφτη Γιάννης
139. Ρούμη Θόδωρος
140. Ρούσης Γιώργης 156. Στάνη Μανόλης
141. Ρούσης Γιώργης 157. Στάνη Νικόλας
142. Ρούσης Στάνης από τη Σαρακίνα 158. Στάνη Πούλος από το Μούρκου
143. Σίνου Γιάννης 159. Στάνη χήρα από την Τσαπόγα
144. Σταμάτη Γιάννης 160. Στάνη Χρύσος από το Μούρκου
145. Σταμάτη Γιώργης 161. Τσιρίκας Γιάννης
146. Σταμάτη χήρα 162. Τσιρίκας Γιάννης
147. Στάνη Αργυρός 163. Τσιρίκας Νικόλας
148. Στάνη Γιάννης 164. Τσιρίκας Νικόλας
149. Στάνη Γιώργης 165. Τσιρίκας Νικόλας
150. Στάνη Γιώργης 166. Τσουρής Γιώργης από τον Μεσινικόλα
151. Στάνη Δημήτρης 167. Τσουρής Λέκας
152. Στάνη Δήμος από τη Σαρακίνα 168. Τσουρνίρος Γιώργης
153. Στάνη Θόδωρος 169. Τσουρνίρος Δημήτρης
154. Στάνη Κώστας 170. Χαλκιάς Γιάννος
155. Στάνη Κώστας 171. Χάρακα Σταμάτης τον Μεσινικόλα

Παρατηρώντας τα επώνυμα των Βουνεσιωτών του 1505 διαπιστώνουμε ότι οι πε-

ρισσότεροι καταχωρίσθηκαν στο απογραφικό κατάστιχο με το πατρώνυμό τους. Πα-
ρέμειναν τα επώνυμα Βασιλάτος, Κακοτόπης, Κοντορίνος, Ρούσης, Στάνης, Τσιρίκας,
Τσουρής και Χαλκιάς. Σχετικά με τα βαφτιστικά τους σημειώνουμε ότι 6 άτομα, ήτοι
ποσοστό 3,5 % φέρουν το σλαβικής προέλευσης όνομα Στάνης12 και 2 το αλβανικής
προέλευσης Μουρίκης. Σημειωτέον ότι ο εφημέριος του οικισμού ονομάζεται Μουρί-
κης, ένδειξη ότι το όνομα αυτό είχε ελληνοποιηθεί πλήρως. Σημειώνουμε και το επώ-
νυμο Ζλάτος,13 επίσης σλαβικής προέλευσης.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μεταξύ των Βουνεσιωτών του 1505 περιλαμ-
βάνονται και 21 προερχόμενοι από άλλους οικισμούς και αντιπροσωπεύουν το 12,28
ο/ο του πληθυσμού. Οι μισοί έποικοι (10/21) του 1505 προέρχονται από το Μούρκου,
έναν εγκαταλειμμένο από χρόνια οικισμό στην πεδινή περιοχή των Καναλίων της
Καρδίτσας.14 Από 2 έποικοι προέρχονται από την Σαρακίνα, εγκαταλειμμένο, επίσης,
οικισμό στην πεδινή περιοχή του Φαναρίου, από την Πουλιάνα,15 στην περιοχή της
λίμνης του Πλαστήρα, και από τον πολύ κοντινό Μοσνικόλα (Μεσινικόλα). Από ένας
έποικος προέρχεται από τους οικισμούς Λεσιανά (Φιλύρα)16 των Τρικάλων, Μαγούλα,
_________________________________

12. Στάνης < Στανήμερος. Το όνομα αυτό, κατάλοιπο του ελληνοσερβικού κράτους των Τρι-
κάλων, αναφέρεται στις προθέσεις των θεσσαλικών μονών.
13. Ζλάτος < σλ. zlato· χρυσάφι.
14. Κώστας Σπανός, «Μούρκου. Ένας διαλυμένος οικισμός των Καναλίων», εφημ. Πρωινός
Τύπος, Καρδίτσα 30.9.1997, σ. 7.
15. Σε ένα σουλτανικό φιρμάνι του 1719 αναφέρεται η Μεγάλη Πουλιάνα και ταυτίζεται με
το Σερμενίκο, τη σημερινή Φυλακτή. Βλ. Αθανάσιος Τσιαμαντάς, «Ένα σουλτανικό φιρμάνι
του 1719 για τις συνοριακές διαφορές της Φυλακτής με την Πεζούλα», Θεσσαλικό Ημερολόγιο,
26 (1994) 223-231.
16. Από τη Φιλύρα καταγόταν μία από τις χήρες του Βουνεσίου.

9
Μαγούλα του Μουσταφά,17 Ματαράγκα των Σοφάδων και Τσαπόγα.18
Στις ελληνικές πηγές το Βουνέσι αναφέρεται στην ανέκδοτη πρόθεση 36 της Μονής
του Δουσίκου, η οποία δημιουργήθηκε μετά το 1570.19 Στα φ. 138α-138β είναι κατα-
χωρισμένα 80 ονόματα αφιερωτών (39 γυναικών και 41 ανδρών) του Βουνεσίου, με-
ταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται 5 μοναχές και 2 μοναχοί. Μεταξύ των ονομά-
των σημειώνουμε τα πολύ ενδιαφέροντα και σπάνια: Αρμενόπουλος, Αρμεγάς, Βαμ-
πούλω, Θαλάσσω, Ρήγω. Τα ίδια ονόματα των αφιερωτών, με την προσθήκη άλλων
18 των αρχών του 17ου αιώνα αναφέρονται και στην πρόθεση 37 της ίδιας μονής.20
Άλλες μνείες του οικισμού γίνονται στο φ. 56β της πρόθεσης 421 του Μεγ. Μετεώρου
(1592/1593), με 8 ονόματα αφιερωτών,21 στο φ. 63α του ιεροσολυμιτικού κώδικα 496
(1542-1640), με 14 οικογένειες αφιερωτών,22 και στο φ. 98β του ιεροσολυμιτικού κώ-
δικα 509, με 2 οικογένειες αφιερωτών του έτους 1659.23 Νεότερες μνείες γίνονται σε 2
πατριαρχικά σιγίλια υπέρ της Μονής της Αγίας Τριάδας24 και στον κώδικα της γειτο-
νικής Μονής της Κορώνας.25

_________________________________

17. Δεν είναι εφικτή η ταύτιση αυτού του οικισμού.

18. Η Τσαπόγα, σήμερα τοπωνύμιο στα δυτικά της Καρδίτσας, μετά τις σιδηροδρομικές γραμ-
μές (όπως μας γνώρισαν οι φίλοι Γιώργος Κλήμος και Αποστόλης Στεφανής), αναφέρεται ως
οικισμός στην απογραφή του σαντζακίου των Τρικάλων του 1454/1455. Βλ. Melek Delilbasi –
Mouzaffer Arrikan, ό. π., σ. 197.
19. Δημήτριος Ζ. Σοφιανός – Φώτιος Αρ. Δημητρακόπουλος, Τα χειρόγραφα της Μονής Δου-
σίκου –Αγίου Βησσαρίωνος. Κατάλογος περιγραφικός, ΚΕΜΝΕ, Αθήνα 2004, 59-66.
20. Κώστας Σπανός, «Οι καρδιτσιώτικοι οικισμοί του 16ου αιώνα στην πρόθεση 37 της
Μονής του Δουσίκου», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 37 (2000) 114.
21. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους στην πρό-
θεση 421 του Μεγ. Μετεώρου, 1592/1593-19ος αιώνας», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 32 (1997) 27
(αρ. 37)· 33 (1998) 125-126.
22. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί στον ιεροσολυμιτικό κώδικα 496, 1542-1630»,
Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 49 (2006) 141.
23. Κώστας Σπανός, «Οι θεσσαλικοί οικισμοί στον ιεροσολυμιτικό κώδικα 509, 1649-1669»,
Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 40 (2001) 301, 320 (αρ. 17), 361.
24. Βασίλης Κ. Σπανός, «Δύο ανέκδοτα πατριαρχικά σιγίλια για την Μονή της Αγίας Τριάδας
του Μορφοβουνίου της Καρδίτσας», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 53 (2008) 145-164.
25. Θωμάς Ζαρκάδας, «Τα έσοδα της Μονής Κορώνας από την ζητεία της περιόδου 1850-
1859», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 49 (2006) 259 (αρ. 4). Για νεότερα δημοσιεύματα, βλ. Αλέξης
Γαλανούλης, α) «Η αγορά του τσιφλικίου της Ράζιας από τους Μορφοβουνιώτες το 1920»,
Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 50 (2006) 193-208. β) «Η απαλλοτρίωση του κτήματος της Ραχωβίτσας,
ιδιοκτησίας της Μονής της Κορώνας, 1929», Θεσσαλικό Ημερολόγιο, 51 (2007) 299-304.

10