1

Health
Maikapat a Kwarter: Modyul 2
Liklikan a Madangran,
Pannakaisalakan ken First Aid
Health 1 – Umuna a Tucad
Alternative Delivery Mode
Maikapat a Kwarter – Modyul 2: Liklikan a Madangran, Pannakaisalakan
Ken First Aid
Umuna nga Edisyon, 2020

Nakalanad iti paglintegan ti Republika 8293, Seksiyon 176 nga: Saan nga mabalin nga
maaddaan iti karbengan nga kopya ti anyaman nga akda iti gobierno ti Pilipinas. Kasapulan
nga umuna ti pammalubos iti ahensia ti gobierno nga nangisagana iti akda no daytoy ket
pagkakitaan. Karaman iti mabalin nga aramiden iti ahensia wenno opisina ket iti
panangituyang ti umno a bayad.

Dagiti mannurat (istorya/sarita, maannamungan, daniw, kansion/saniweng, ladawan, nagan

ti produkto wenno brand name, marka a pakabigbigan, pabuya iti telebision, pelikula ken
dadduma pay nga nausar iti daytoy nga modyul ket addaan iti karbengan ti agtagikuwa
kadagitoy. Impamuspusan nga masarakan dagitoy tapno matagikwa ti pammalubos iti
panangaramat kadagitoy a materyales. Saan nga tagikwaen dagiti agipabpablaak ken
nagaramid/mannurat iti karbengan nga mangtagikwa. Ti anya man nga mausar malaksid iti
daytoy nga modyul ket kasapulan na ti pammalubos ti nagtaudan/nangpartuat.

Awan ti ania man a paset daytoy nga materiales a maipalubos nga makopya wenno
maipablaak iti ania man nga wagas no awan pammalubos ti ahensia.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

BUMUO SA PAGSUSULAT NG MODYUL

Manunulat : RUFINA H. DE GUZMAN

Tagasalin : JANICE B. TARIGA
Editor : WINEFRED D. NADAL EdD
Tagasuri : RODANTE L. NADAL EdD
Tagaguhit : REYNALDO A. SIMPLE
Tagalapat : RONALD T. BERGADO

Tagapamahala: BENJAMIN D. PARAGAS PhD, CESO IV

JESSIE L. AMIN PhD, CESO V
FLORDELIZA C. GECOBE PhD, CESO V
CHERYL R. RAMIRO PhD
OCTAVIO V. CABASAG PhD
JORGE G. SADDUL SR.
RIZALINO G. CARONAN
DENNIS M. AGBAYANI
RODANTE L. NADAL EdD
FELIMENDO M. FELIPE

Inilimbag sa Pilipinas ng Department of Education – Region 02

Office Address: Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
Telefax: (078) 304-3855; (078) 396-9728
E-mail Address:region2@deped.gov.p
 1

Health
Maikapat a Kwarter: Modyul 2
Liklikan a Madangran,
Pannakaisalakan ken First Aid
Umuna a Balikas
Para iti mangipatungpal:
Siaayat a panangpasangbay iti asignatura nga Health 1 Alternative
Delivery Mode (ADM) Modyul para iti adalen a Liklikan a
Madangran, Pannakaisalakan ken First Aid.
Daytoy a modyul ket pinagtitinnulungan a binukel, inaramid ken
inadal a nasayaat dagiti masisirib a mannursuro a naggapu iti
gobierno ken pribado nga institusion tapno mangiwanwan kadagiti
manursuro a mangipatungpal tapno matulungan a nasayaat dagiti
agad-dal a manggun-od kadagiti pagalagadan nga inkeddeng iti
kurikulum a K-12 kabayatan iti kabukbukudanna a panagballigi iti
kagimungan ken pang-ekonomia a karit iti panagadal.
Babaen daytoy a tulong para kadagiti agad-adal, mangipanamnama
nga agbalin a giya para iti bukod a panagadal kadagiti aramid nga
umannatop iti bukod a paglaingan, kapartak ken panawen. Kanayunan
daytoy ket isu ti panggep a matulungan dagiti agad-adal tapno magun-
od iti paglaingan iti maika-21 a siglo a maiyannatup kadagiti rumbeng
a kasapulan ken kasasaad.
Kas mainayon a pagbasaan malaksid iti umuna a teksto, masarakan iti
uneg daytoy a kahon ti pannakabagi daytoy a modyul:

Dagiti Palagip Para Iti Mannursuro

Daytoy ket naglaon kadagiti palagip, wagas ken istilo a
maaramat a pagbasaran para kadagiti agad-adal

ii
Kas maysa a mangipatungpal, rumbeng laeng nga ikkam iti nalawag a
pagannurutan dagiti agad-adal nu kasanuda nga aramiden daytoy a
modyul. Masapul met a tarabayem ken anusam nga ilista dagiti
progreso na kabayatan iti panagadalna nga agmaymaysa. Kasta met
lang a masapul nga allukuyem amin nga agad-adal nga aramidenda
amin a pannubok nga adda iti modyul.
Daytoy a modyul ket naaramid tapnu masungbatan dagiti amin a
kasapulam. Ti panggepna daytoy ket tapno matulungannaka iti
panagadalmo kabayatan nga awanka iti uneg ti eskwelaan. Kayatko a
maikkanka iti dekalidad a sursuro.
Addaan daytoy a modyul ti adu nga aramiden ken simbolo(icon)
tapnu inka maaawatan a nasayaat.

Iti daytoy a parte ti modyul,

Ammuen maamuam dagiti rumbeng nga inka
adalen.

Kadagitoy, naisagana nga

Padasen eksaminasyon, makita nu naaawatam
daytoy a modyul ket nu umno amin a
sungbatmo kadagitoy (100%)
mabalin a lagtawan daytoy a paset ti
modyul.
Daytoy ket ababa a pannubok wenno
Sublianan panglagip iti napalabas a leksion tapnu
matulonganka a mangikonekta iti
napalabas a leksion iti agdama.

Takwaten Maipakita ti baro a leksion iti

nadumaduma a wagas kas koma iti
istorya, saniweng wennu daniw.
 Iti daytoy a paset, paglilinnawagan
Usigen nga adalen. Panggep na a
tulungannaka nga awaten ti baro a
leksyon ken kinalaing/talugading.

Pabaknangen Buklenna daytoy dagiti pagannurutan

ken nawaya a pannubok tapno
mapatibker ti pannakaawat
maipanggep kadagiti leksion.
Mabalinmo a palintegen dagiti
surnad mo iti daytoy a pannubok nga
usaren iti naudi a parte ti modyul.

Lagipen Daytoy ket naglaon kadagiti saludsod

wenno punuam ti uged iti patang
wenno parupo tapno maamwam ti
nasursurom iti daytoy a leksion

Aramiden Daytoy ket naglaon kadagiti

aramiden a makatulong tapno
maipataros ti baro a naadal iti pudno
a pasamak iti biag.

Tingitingen Ti panggep daytoy nga aramid ket

maasa wenno marukod ti naadal a
kompetensi.

Kanayonan nga
Daytoy a parte ket mangted kenka iti
Aramiden
baro nga ubraen/aramiden tapno
mapabaknang ti inka nasursuro iti
daytoy a leksion.
 Pagkitaan kadagiti
Daytoy ket naglaon kagagiti umno a
Sungbat/Surnad
sungbat kadagiti pannubok iti daytoy
a modyul

Iti paggibusan a parte daytoy a modyul ket makita met ti:

Pinagbasaran Daytoy ket listaan dagiti amin a

nangalaan tapno mabukel daytoy a
modyul

Dagitoy sumaganad ket napapateg a palagip iti panagusar daytoy nga

modyul:
1. Annadan ti panagusar iti daytoy a modyul. Saan a suratan
wenno ikkan ti aniaman a marka iti pagsungbat kadagiti
aramiden. Agaramat iti sabali a papel a pagisuratan kadagiti
surnad.
2. Saan a lipatan a sungbatan dagiti pannubok sakbay nga
aramiden dagiti sumaruno a pannubok.
3. Basaen a nasayaat dagiti pagannurotan sakbay nga aramiden
dagiti pannubok.
4. Ipakat ti kinalinteg ken kinatarnaw iti panangisayangkat kadagiti
aramiden ken panangilinteg kadagiti sungbat.
5. Lippasen ti agdama nga aramid sakbay nga umakar iti sumaruno
nga aramid wenno pannubok.
6. Isubli daytoy a modyul iti manursuro kalpasan a masungbatan
amin a pannubok.

No kaspangarigan marigatanka a mangsungbat kadagiti pannubok iti

daytoy a modyul, saan ka nga agduadua nga agsaludsod iti
manursuro. Mabalin a dumawatka iti tulong kada tatang, nanang,
kadagiti kakabsat wenno siasinoman a kabbalaymo a natataeng ngem
sika. Laglagipem ken ipasagepsep iti panunotmo a saanka nga
agmaymaysa.
Mangnamnama kami nga babaen iti daytoy a modyul mapadasam ti
naananay nga sursuro ken naun-uneg a pannakaawat maipanggep
kadagitoy a kompetensi. Kayam daytoy!

Ammuen

Dagiti ubbing ket rumbeng nga iliklik iti aniaman a pakaisagmakan iti
inaldaw aldaw, sadinoman , ken aniaman nga oras. Magun-od da laeng
daytoy no ammoda ken maammuanda dagiti rumbeng a tattao a
makatulong kadakuada.

Kalpasan a mapagadalan daytoy a modyul dagiti agad – adal ket

namnamaen a:

1. Maammuan dagiti tattao a nasken nga ammuen ken tandaanan

isuda nga makatulong iti pannakaisalakan ken pakaisagmakan.
(H1IS-IVc-3)
 Padasen
Pagannurutan: Isurat it letra iti umno nga sungbat sakbay iti
numero.
1. Nagpasyar kayo a pamilya iti parke ngem haan daka a
napansin ket nabatika, siasino iti rumbeng a
pagdawatam ti tulong tapno makaawidka?
a. aglaklako b. guardia c. ubing

2. Umuna nga aldaw iti panagserrek iti pagadalan,

Apanka umisbo ngem saan mo a malukatan ti zipper iti
pantalonmo, siasino ti pagdawatam iti tulong?
a. prinsipal b. librarian c. maestra

3. Napanka iti balay iti kaklasem ta kasangayna .

Simmalika iti paay-ayamda isu nga narabianka. Siasino
ti pagpatulungam tapno makaawidka?
a. barangay tanod b. dentista c. mannalon

4. Imbaondaka a gumatang iti gatas iti tiendaan.

Nakitam dagiti ubbing nga agap-apa ket binatodaka.
Siasino iti rumbeng a pagpatulongam?
a. padi b. pulis c. panadero
5. Napan kayo nagdidigos idiay baybay, adda ti
malmalmes a kaduayo. Siasino iti rumbeng a pagdawatam ti tulong?
a. guardia b. coast guard c. paraluto

2
 Liklikan ti Pannakasugat,
Aralin Pannakaisalakan ken
2 First Aid

Sublianan
Ania dagiti napapateg a pakaamo maipanggep iti bukodmo a
bagi nga nasken a maammuam ken lagipen no daytoy ket damagenda
kenka? Apay? Siasino dagiti rumbeng a tattao nga mapagtalkan a
pangibagaan kadagitoy? Masapul a lagipen dagiti napapateg a
pakaammo iti bukod a bagi kas kuma iti nagan, pagtaengan, nagan ti
nagannak ken numero iti selpon. Haan a no siasino laeng a tao ti
pagtalkan.

Takwaten
Pagannurutan: Basaen ti istoria.

Da Jojo Ken Bonbon

Aldaw ti Biernes, adda iti imbitasyon da Jojo ken Bonbon nga
apanda iti kasangay ni Dandan. Nagpakadada iti nagannakda a
mapanda kalpasan iti klaseda.

Adu iti naknakanda kas iti keyk, litson, prinito a manok, buko nga
inumen ken naduma - duma pay. Kalpasanna simmalida iti paay -
ayam. Gapu daytoy, saanda a napuotan ti orasda isu a nagdardarasda
nga nagawid. Dagus a nakaawid ni Bonbon ta kabesadona iti dalan. Ni
Jojo met ket haanna nga ammo iti dalanna a paawid isu nga
agsangsangit isuna. Bayat iti pannagnana iti parke, nanggeg isuna iti
guardia. Nagmano isuna kadaytoy ket dagus nga impakitana iti
tugotna nga ID. Insuro ngarud ti guardia ti husto a dalanna a paawid.
Nagyaman isuna iti guardia ket naragsak isunan a nagawid.
Apay a nakaawid a dagus ni Bonbon?
Apay ngata nga agsangsangit ni Jojo? Asinno ti timmulong
kaniana? Kasano isuna a natulungan? Ania ti naimbag a galad ni Jojo
nga rumbeng a tuladen? Apay?

Usigen
Napateg ti pannakaisalakan isu a rumbeng nga ammuen, maam-
ammo ken matandaanan dagiti katulongan tayo iti komunidad tapno
maliklikan iti pannakadangran, pannakadadael wenno pannakapukaw
ken tapno natalged tayo amin iti inaldaw.
Napateg a matandaanan ti bukod a nagan, pagtaengan, nagan iti
nagannak ken numero iti selpon, agraman iti panagitugot iti ID tapno
malakaan ti tumulong kaniam a mangsapol iti pagnanaedam.
Dagiti katulongan tayo iti komunidad kas iti pulis, guardia,
manursuro, barangay tanod, padi, madre, pulis trapiko, coast gurad
ken dadduma pay nga autoridad ket rumbeng ida nga raemen.

Dagitoy dagiti sumaganad a kasapulan nga aramiden:

√ Haan a dumawat iti tulong no haanmo nga am-

ammo ti tao.
√ Ugalien iti panagitugot iti ID.
√ Agbalin nga aktibo ken alerto no mapmapan iti lugar
nga adu iti tattao na.
√ Saan a sumina iti nagannak wenno kakadua no
adda iti papananyo.

Agbalin a natalgedka sadinoman ken aniaman nga oras ken

ammom dagiti katulongan iti komunidad tayo. Kabisaduem dagiti
pakaammo iti bukod a bagi ken siguradoka iti tao a mabalin a
mangtulong kenka no sika ket mapukaw.

Pabaknangen
Aramiden 1
Pagannurutan: Adalen dagiti ladawan iti baba. Ikkan iti sinanpuso
( )ti ladawan no daytoy ket makatulong kenka tapno natalgedka
ken nagtimbukel (O) no daytoy ket saan.

1. 4.

2. 5.
 3. 6.

Aramiden 2
Pagannurutan: Kur – itan () ti ladawan no siasino
kadakuada iti mapagtalkan a makatulong kenka no sika ket napukaw
wenno naiyaw – awan ken ekis ( X ) no daytoy ket saan.
1. 2.

3.
 4. 5.

Lagipen
Pagannurutan: Basaen iti tunggal situasion ken pilien ti letra ti
umno nga sungbat.
1. Nagbakasyon ka idiay Manila wenno sabali a lugar. Simrek ka
iti maysa a Mall wenno restawran. Ita, haanmo nga ammon iti
dalan a rumwar, siasino ti pagdawatam iti tulong?
a. Tao a saanmo nga am-ammo
b. Guardia
c. Aglaklako
2. Adu ti lugan iti pagballasiwam, siasino ti pagdawatam iti
tulong?
a. Pulis Trapiko
b. Drayber
c. Kaminero
3. Nasugatanka wenno bigla a nagdara ti agong mo iti
pagadalanyo, siasino iti pagdawatam ti tulong?
a. dentista
b. maestra
c. nars wenno doktor
4. Mapan ka agkamping iti adayo a lugar, ania iti rumbeng nga
itugotmo?
 a. Ay-ayam
b. ID card
c. telebision
5. Tapno maliklikam iti pannakaaksidente wenno
pannakapukawmo bayat iti pannagnam wenno panagdaliasatmo
nga agmaymaysa, ania ti rumbeng a tandaanam?
a. Sumurot iti siasinoman
b. Agbalin nga aktibo ken alerto
c. Ibati dagiti kakadwa
 Aramiden
Pagannurutan: Basaen ti tunggal patang ken isurat ti
umno nga letra iti sungbat sakbay ti numero.

1. Napateg iti pannakaisalakanmo, adda iti mangdidiaya iti tulong

kenka a saanmo nga am-ammo. Ania iti rumbeng nga aramiden?
a. Sumurot a dagus kenkuana
b. Saan a sumurot, ipakaammo daytoy iti maseknan
c. Daras a mamati kenkuana
2. Adda dagiti tattao a katulongan iti komunidad tayo tapno
maliklikan ti aksidente wenno pannakapukaw. Rumbeng da a
_____.
a. Maammuan ken raemen
b. Saan a pansinen
c. Ibain ken katawaan
3. Asinno kadakuada iti saan a makatulong kenka no sika ket
naiyaw-awan wenno mapukpukaw?
a. pulis
b. barangay tanod
c. tao a saanmo nga am-ammo
4. Ania ti rumbeng nga itugotmo bayat iti
panagdaliasatmo para iti pannakaisalanmo?
a. wifi
b. ID card
c. makmakan
5. Mapagtalkan ken makatulongda iti seguridad ken
pannakaisalakan tayo.
a. karpintero
b. Pulis
c. agpalpalama

Tingitingen
Pagannurutan: Basaen ken pilien ti umno nga letra iti sungbat.
1. Siasino kadakuada ti saan a makatulong kenka iti
pannakaisalakanmo no mapukawka?
a. Pulis c. barangay tanod
b. Guardia d. tao a dimo am-ammo

2. Ania ti nasken nga itugotmo no adda iti papanam a lugar nga

adu iti tattaona?
a. ay-ayam c. makmakan
b. ID d. kuarta
3. Adu a lugan iti dalan, siasino kadagiti sumaganad ti mabalin a
mangisalakan kenka?
a. manursuro c. padi
b. Pulis Trapiko d. bumbero
4. Napan kayo nagdigos sadiay baybay iti kabsatmo. Mapukpukaw
ti kabsat mo. Siasino iti pagdawatam iti tulong?
a. bumbero c. coast guard
b. kaminero d. paraluto
5. Adda iti tao a saan mo nga am - ammo nga mangaw - awis
kenka tapno agpasyar. Ania iti rumbeng nga aramidem?
a. Sumurotak kenkuana tapno makitak ti sabali a lugar.
b. Agawisak iti dadduma pay a kaadalak.
c. Saanak a sumurot kenkuana ta saanko nga am-ammo.
d. Naragsakak a sumurot kenkuana
 Kanayonan nga Aramiden
Pagannurutan: Basaen ken bigbigen dagiti katulongan tayo para iti
pannakaisalakan. Pilien ti sungbat iti uneg ti kahon.
1. Siak iti katulongam iti panagballasiw mo iti dalan tapno saan ka
a madalisan iti luglugan.

2. Katulongannak iti panagtalinaed iti kinatalged ken kinatalna iti

ili tayo.

3. Siak iti tagabantay iti pagadalan, opisina ken dadduma pay a

lugar iti komunidad tayo para iti seguridad ken pannakaisalakan
tayo.

4. Awit-awitko ti flashlight ken batutak iti rinabii para iti seguridad

iti tunggal pamilya.

5. Isursuro ka nga agsurat, agbasa ken agbilang. Ti kinasiribyu

ken pannakaammo ti mangisalakan kanyam iti inaldaw.

Guardia

Manursuro

Barangay Tanod

Pulis

Pulis Trapiko
 Pagkitaan kadagiti Sungbat/Surnad

Pabaknangen
Padasen
Aramiden 1 Aramiden 2
1. A
1. 1. X
2. c
2. 2. √
3. a
3. 3. √
4. b
4. 4. √
5. b
5. 5. √

Lagipen Aramiden Tingitingen

1. b 1. b 1. d
2. a 2. a 2. b

3. c 3. c 3. b

4. b 4. b 4. c

5. b 5. b 5. c

Kanayonan nga Aramiden

1.Pulis Trapiko
2. Pulis
3. Guardia
4. Barangay Tanod
Pinagbasaran
5. Manursuro

12
K to 12 Health Curriculum Guide, May 2016 p17 of 92
LRMDS Portal for Images
http//lrmds.deped.gov.ph

13
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph