Luân chuyển dòng tiền

Từ lúc thị trường bắt đầu tăng cho đến đỉnh, theo chu kỳ tâm lý, nhà đầu tư sẽ
thường bắt đầu bằng những lựa chọn an toàn và có cân nhắc cho đến các lựa chọn
rủi ro và ít cân nhắc. Còn theo chu kỳ kinh tế, các lớp cổ phiếu thuộc nhóm nhạy
cảm với tăng trưởng, chủ yếu là lãi suất, sẽ được lựa chọn trước cho đến các lớp
cổ phiếu ít nhạy cảm và lớp cổ phiếu thuộc nhóm ngành luôn cần bất kể kinh tế
kinh tế thế nào.
Sự kết hợp giữa yếu tố tâm lý và kinh tế tại thị trường Việt nam trong giai đoạn
bắt đầu của chu kỳ tăng trưởng thường sẽ chứng kiến dòng tiền lựa chọn lớp cổ
phiếu có đặc điểm quan trọng truyền thống như danh tiếng quản trị tốt, vốn hóa
lớn và nhóm ngành liên quan tới tài chính và bất động sản. Lựa chọn này dựa trên
sự đảm bảo an toàn và sự cảm nhận kỳ vọng (tôi nhấn mạnh là cảm nhận chứ
không hẳn phân tích) về việc lớp cổ phiếu này sẽ được hưởng lợi từ môi trường lãi
suất thấp và tăng trưởng kinh tế.
Khi thị trường càng tăng, do hiệu ứng của dòng tiền mạnh, phần lớn các lớp cổ
phiếu sẽ bắt đầu chuyển động tăng điểm. Lúc này, cách tiếp cận an toàn sẽ dần
thay thế bởi cách tiếp cận rủi ro hơn và việc lựa chọn các lớp cổ phiếu theo ngành
nghề không còn rõ ràng nữa. Dòng tiền sẽ tìm đến các cổ phiếu có vốn hóa nhỏ
hơn, không có điều tiếng xấu về quản trị, và các cổ phiếu có thông tin tốt. Do cổ
phiếu ở lớp số 1 được giữ trong khi cổ phiếu lớp thứ 2 được mua, thị trường sẽ
tăng điểm rất mạnh trong giai đoạn này.
Chúng ta sẽ không thể biết điểm số sẽ tăng đến đâu vì không bao giờ đo được
dòng tiền vào nhiều như thế nào. Nhưng khi thị trường càng gần tới đỉnh điểm,
các cổ phiếu ở lớp số 1 sẽ dần bị bán trong khi các cổ phiếu ở lớp số 2 và 3 vấn sẽ
được mua. Thị trường lúc này thường chứng kiến sự tăng điểm diện rộng của lớp
cổ phiếu số 3 – những cổ phiếu có điều tiếng hoặc cổ phiếu nhỏ đến rất nhỏ. Sự
luân chuyển của dòng tiền lúc này sẽ dấn tới việc thị trường chững lại và giá trị
giao dịch không tăng hoặc giảm.
Chính ở lúc này thị trường có sự xáo động tâm lý nhiều nhất. Sự giẳng co giữa lý
trí (rời cuộc chơi) và trái tim (tiếp tục cuộc chơi) cũng gần giống sự giằng co tâm
lý trong câu hỏi cuối cùng của “Ai là triệu phú?”. Cố thêm một lần nữa có thể
thành triệu phú, nhưng cũng có thể sẽ về mức thấp hơn nhiều. Nhưng điều thú vị
của thị trường chứng khoán nằm ở chỗ, trong khi trò chơi “Ai là triệu phú” có
mức tối đa cố định, thì thị trường chứng khoán lại không có mức này. Trong trò
chơi “Ai là triệu phú” người ta cũng thường liều hơn vì xuất phát điểm của họ
không có đồng nào.
Trong những lúc như vậy, như là một cách chờ đợi dấu hiệu từ dòng tiền, thị
trường thường sẽ một lần nữa quay lại với sự lựa chọn an toàn với hy vọng trái
tim sẽ đúng, đồng thời nếu lý trí có sai thì nó cũng an toàn hơn bình thường.
Chúng ta sẽ chứng kiến sự trở lại của nhóm cổ phiếu an toàn hơn (lớp số 2 và 1) –
sau khi bị bán – nhưng thường thì chỉ là một nhóm và chỉ một phần tiền là quay
trở lại. Sự trở lại này đôi khi làm xảy ra bẫy tăng (bull trap) như dân tình vẫn hay
nói. Nếu giá trị giao dịch thị trường không tăng, dòng tiền mới không vào nữa, thì
dần dần dòng tiền hiện có cũng sẽ rời khỏi thị trường.