yê©àøÏ

&܈ˆ ;ÛyéTsêe⁄ >∑d”Ô

‘Ó\T>∑T nqTyê<ä+
XÊKeT÷s¡T sêeT>√bÕ˝Ÿ
C≤„q|”sƒ¡ nyês¡T¶ Á>∑V”≤‘· Jnanpith Awardee

&Üø£ºsY dæ. Hêsêj·TD¬s&ç¶ mø˘‡ m+.|æ. Dr. C. Narayana Reddy

Ex. M.P.
m+.@., |æôV≤#Y.&ç., &ç.*{Ÿ. M.A., Ph.D., D.Litt.
n<Ûä´≈£åî\T President
Andhra Saraswatha Parishath
Ä+Á<Ûä kÕs¡d«ü ‘· |ü]wü‘T· Ô
‹\ø˘ s√&ÉT,¶ ôV≤’ <äsêu≤<é ` 500 001. Tilak Road, Hyderabad - 500 001.
Phone : (Off.) 24753724
bò˛Hé : (Ä) 24753724
HÓ+. Ä.kÕ.|ü/n<Ûä´≈£åî\T/2009`10/1403 ‘˚~ : 30`11`2009

n_Ûq+<äq
eTsê؃ Á<ë$&É uÛ≤cÕ ≈£î≥T+ã+˝Àì~ ø±≈£îHêï ÁbÕ<˚•ø£ kÕìïVæ≤‘·´+ e\¢
ø£qï&É+‘√ #ê˝≤ <ä>]Z∑ dü+ã+<Û+ä ô|+#·T≈£î+~. e÷‘·èuÛ≤wü eTsê؃ nsTTq|üŒ{Ïø° l
<ä‘êÔÁ‘˚jT· sêeT#·+Á<ä uÒ+Á<Ó ø£qï&É+˝À C≤„q|”s¡ƒ |ü⁄s¡kÕÿs¡+ n+<äT≈£îHêï&ÉT. n˝≤π>
ø£qï&É e÷‘·èuÛ≤wü>± e⁄qï l ;Ûe÷sêe⁄>∑dÔ” eTsê؃˝À s¡∫+∫q ªyê©àøÏμ ø£è‹ n‘·´+‘·
Á|üC≤<äsD ¡ dü+‘·]+#·T≈£î+~. uÛ≤s¡rj·T uÛ≤cÕ s¡+>∑+˝À $ø£d+æ ∫q $\ø£D å @ø±‘·à
uÛ≤eqøÏ~ ñ<ë‘·Ô Á|ürø£.
eTÚ*ø£+>± á Á>∑+<∏+ä ;Ûe÷sêe⁄>∑dÔ” Ä‘·àø£<H’Ó∏ ê Ç+<äT˝À <ä[‘·T\T, ã&ÉT>∑T
Á|ü»\T Á|ü‘´˚ øÏ+∫ uÀj·T\ JeqXË*’ , Ä#ês¡e´eVü‰sê\T, dü+|üqï esêZ\ <äeTq˙‹,
ndüŒèX¯´‘·, ø±]àø£ ÁX‚jT· düT‡, kÕe÷õø£ ùde, CÀ–˙\ dæ‹ú >∑‘T· \T, sê»ø°jT· |ü]D≤e÷\T
Ç‘ê´~ n+XÊ\T ≈£L&Ü _Ûqï ø√D≤˝À¢ Ä$wüÿè‘·eTj·÷´sTT. ‘˚B\ Á|ükÕÔeq ˝Ò≈î£ +&Ü
s¡#q· ˇø£$<Û+ä >± kÕs¡«ø±©q‘· #˚≈L£ s¡TÃ≈£î+~. ø£<qä∏ + qe\ e÷~] s¡÷|ü⁄~<äT≈› î£ +~.
l XÊKeT÷s¡T sêeT>√bÕ˝Ÿ ‘Ó\T>∑T nqTyê<ä+ j·T<∏ëe÷‘·èø£+>± kÕ–+~.
eT÷˝≤ìï $<Û̊jT· +>± nqTdü]dü÷HÔ ˚ dü«‘·+Á‘· s¡#q· nì|æ+#˚ Ø‹˝À ‘Óì–+#·&+É
$X‚w+ü . ‘Ó\T>∑T qT&çø±s¡ kÂs¡u+ÑÛ Á|ü‹ |ü⁄≥˝ÀqT >∑Tu≤[düT+Ô ~. ø=ìï dü+uÛ≤wüD˝À¢
‘Ó\+>±D≤ e÷+&É*ø£ s¡÷bÕ\qT nqTyê<ä+˝À #·øÿ£ >± yê&ÉT≈£îHêïs¡T. dü+<äsꓤìï
ã{Ϻ Á|üøs£ D¡ +, n•øÏ‘å T· \T, nqTcÕ˜q+, dü+|òTü {Ï+∫, »Hê+>∑+, ùdyêπøÁå ‘·+, ìsê«Vü≤ø£+
yÓTT<ä˝q’… ÁbÂ&ÛÉ düe÷Hês¡øú £ Á|üj÷Ó >±\≈£î ‘êe⁄ ø£*Œ+#ês¡T.
á ñ‘·eÔ ÷qTyê<ëìï ‘Ó\T>∑T bÕsƒø¡ ˝£ Àø±ìøÏ n+~+∫q sêeT>√bÕ˝Ÿ≈î£ Hê
Vü‰]›ø±_Ûq+<äq\T.
&Ü.dæ.Hêsêj·TD¬s&ç¶
Signed
 ø=‘·Ôs¡ø£+ Ä‘·à ø£<∏ä
&܈ˆ ;ÛyTé sêe⁄ >∑d>Ôæ ±s¡T sêdæq Ä‘·àø£<ä∏ ˇø£ n<äT“¤‘· e´øÏÔ n<äT“¤‘· J$‘·+ >∑T]+∫
#Óù|Œ~. Äj·Tq ø£sêï≥ø£˝À |ü⁄{Ï,º eTsê؃ uÛ≤wü˝À #·<Tä e⁄ø=ì, ‘·q J$‘· #·]Á‘·qT
eTsê؃˝À sêXÊ&ÉT. áj·Tq n‹ ìø£èwüº J$‘êìï nqTuÛ$Ñ +∫q ˇø£ uÀj·T ≈£î≥T+ã+˝À
|ü⁄{Ï,º Äø£*eT+≥\ eT<Û´ä ô|]–, es¡+>∑˝Ÿ Øõq˝Ÿ Ç+»˙]+>¥ ø±˝Òõ˝À B.E.,
#·~$, ñkÕàìj·÷˝À M.E., e÷k˛ÿ˝Àì bÕÁ{Ïø˘ \TeTT+u≤ j·T÷ìe]‡{°˝À Ph.D.
#˚XÊs¡T. Äj·Tq j·Te«q <äXH¯ ê{ÏøÏ n~ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ nNÃyéyTÓ +{Ÿ.
nsTTHê Ä Ph.D.|ü{≤º‘√ ñ<√´>∑+ yÓTT<ä\T ô|{Ï,º Ä ñ<√´>±ìï e~* ô|{Ϻ
‘·q Á>±eTdüT\ú , ≈£î\düT\ú $eTTøÏÔ ø√dü+ kÕe÷õø£ ñ<ä´e÷\T q&É|&ü +É yÓTT<ä˝{… ≤º&TÉ .
‘·q j·÷eJ®$‘·+ nD>±]q ≈£î˝≤\ $eTTøÏÔ ø√dü+ ø£èwæ #˚XÊ&ÉT. á |ü⁄düøÔ +£ ˝À
Äj·Tq J$‘·|Tüò {≤º\qT ˇø£ ø£<>ä∏ ± sêXÊ&ÉT. Äj·Tq |ü⁄düøÔ +£ ˝À $e]+∫q dü+|òTü ≥q\T
#·<Tä es¡T\qT m+‘√ Á|üu≤Û $‘·T\qT #˚kÕÔsTT. Äj·Tq SC, BC \ ◊ø£´‘· ø√dü+ #ê˝≤
ø£èwæ #˚XÊ&ÉT.
Äj·Tq ∫qï, ∫qï n+XÊ\qT yÓTT<ä\Tø=ì ô|<ä› n+XÊ\ es¡≈î£ dü«j·T+>±
|ü{+ºÏ #·Tø=ì #˚ùdyê&ÉT. &܈ˆ ;ÛyTé sêe⁄ >∑d>Ô” ±] J$‘·#]· Á‘· Ç|üŒ{Ïøπ eTsê؃ qT+&ç
#ê˝≤ Ç‘·s¡ uÛ≤wü˝À¢øÏ nqTe~+#·ã&ç+~.
á |ü⁄düÔø±ìï XÊKeT÷s¡T sêeT>√bÕ˝Ÿ >±s¡T yÓTT<ä{ÏkÕ] ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+#ês¡T. sêeT>√bÕ˝Ÿ>±]øÏ >∑d>Ô” ±] MT<ä ñqï n_Ûe÷q+ eTT+<äT e÷≥˝À
#ê˝≤ düŒwü+º >± e´ø£eÔ TsTT+~.
<ä[‘· ãVüQ»q kÕVæ≤‘·´+ Ä‘·àø£<\ä∏ ˝À á eT<Û´ä ÁbÕ#·Ts¡´+˝ÀøÏ ek˛Ô+~. b˛‘˚
Ä‘·àø£<ä∏ yê] J$‘· nqTuÛyÑ ê\qT, b˛sê{≤\qT |üP]Ô>± ∫Árø£]+#·&ÜìøÏ u≤>±
ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~. ‘·q düTBs¡È J$‘·+˝À »]–q #ê˝≤ |òTü {≤º\qT Äj·Tq eTq
ø£+&É≈¢ î£ ø£{qºÏ ≥T¢ #·÷|æ+#ês¡T.
Äj·Tq eTVü‰‘êà |üP˝Ò kÕVæ≤‘·´+, ñ<ä´e÷\ #·]Á‘·‘√ ø=+‘· Á|üu≤Û $‘·T&Óq’ ≥T¢
eTq≈£î á |ü⁄düøÔ +£ ˝À ø£ì|ædTü +Ô ~. n<˚ dü+<äs“¡ +¤ ˝À Äj·Tqô|’ ˝Àø˘Hêj·Tø˘ »j·TÁ|üø±XŸ
Hêsêj·TDY e+{Ï k˛wü*düTº H˚‘\· Á|üu≤Û e+ ≈£L&Ü ñ+~. >∑d>Ô” ±] á J$‘· #·]Á‘·≈î£
Äj·Tq yê©àøÏ nì ù|s¡Tô|{≤ºsT¡ .
 nsTT‘˚ sêe÷j·TD+ sêdæq yê©àøÏ uÀj·T ≈£î\düT&ú HÉ ˚ n_ÛÁbÕj·T+˝À Ä ù|s¡T
ô|{Ϻ ñ+{≤s¡T. yê©àøÏ ì»+>± uÀj·Tyê&Ó‘’ ˚ Áu≤Vü≤àD°jT· ≈£î\e´edüqú T |ü{wÏ +ºü #˚dqæ
sêe÷j·TD≤ìï m+<äT≈£î sêkÕ&ÉH˚ Á|üX¯ï >∑d”Ô>±]øÏ ‘·{Ϻ+<√ ˝Ò<√ ‘Ó*j·T<äT. á
|ü⁄düøÔ +£ ù|s¡T yê©àøÏ nì ñqï+<äTe\¢ Bìï #·<Tä es¡T\T Ç~ sêe÷j·TD s¡#s· TT‘·
yê©àøÏ J$‘·#·]Á‘· nqT≈£îH˚ Á|üe÷<ä+ ñ+~. Ç~ yêdüÔyêìøÏ >∑d”Ô >±] J$‘·
#·]Á‘·. nB #ê˝≤ $esê\‘√ ≈£L&çq #·]Á‘·. Ç~ #ê˝≤eT+~ì ÇHédŒü sTTsY #ÓjT· ´>∑\<äH˚
qeTàø£+ Hê≈£îqï~. á |ü⁄düøÔ +£ ‘Ó\T>∑T˝À eTs¡T eTTÁ<äD≈£î H√#·Tø=+≥T+~ Hê¬ø+‘√
Äq+<ä+>± ñ+~.
ø£+#· ◊\j·T´,
&çbÕsYyº TÓ +{Ÿ Ä|òt bı*{Ïø˝£ Ÿ ôdq’ T‡,
ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{°
ôV≤’ <äsêu≤<é
 nqTyê~≈£î&ç e÷≥
2008q Äs¡Tø√≥¢ ø£qï&ç>∑T\˝À ÁX‚wü˜ e´øÏÔ>± >∑T]Ô+#·Tø√ã&ç $•wü˜yÓTÆq
|ü⁄s¡kÕÿs¡+qT bı+~q ‘ê´>∑o*: &Üø£sº Y ;ÛeTsêyé >∑d>Ô” ±] eTsê]ƒ eT÷\ Ä‘·àø£<≈ä∏ î£
‘Ó\T>∑T nqTyê<ä+ á |ü⁄düøÔ +£ .
ø£sêï≥ø£ ` eTVü‰sêÁwü\º dü]Vü≤<äT› uÛ÷Ñ uÛ≤>∑+ #Ó+‘·q »ì+∫q &Üø£sº Y ;ÛeTsêyé
>∑d>Ô” ±s¡T zHêeT'\ qT+∫ Ç+≥sY es¡≈î£ eTsê]ƒ e÷<Û´ä eT+˝À, Ä MT<ä≥
ªˇs¡T>∑\T¢μ (es¡+>∑˝Ÿ)˝Àì ÄsY.Ç.dæ.˝À _.Ç.ì eT]j·TT m+.Ç., |æ.ôV≤#Y&qû T
ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À bı+~ ø=~› ø±\+ ôV≤’ <äsêu≤<é˝ÀH˚ ñ<√´>∑+
#˚d,æ Ä MT<ä≥ ‘·q düe÷»+ø£ì düe÷» ùde˝ÀH˚ ‘·©q¢ T&Óq’ M] Ä‘·àø£<ä∏
eTsê]ƒ kÕVæ≤‘·´ ˝Àø£+˝À ô|qT ‘·TbòÕqTH˚ düèwæ+º ∫q~. Ä ‘·<Tä |ü] düTe÷s¡T>±
400 e+<ä\ <ä*‘·T\, ã&ÉT>∑T es¡Z ÁX‚DT\ qT+∫ Ä‘·àø£<\ä∏ ≈£î Áù|s¡DyÓTqÆ ~.
>∑d>Ô” ±s¡T n#·Ãø£qï&ç>T∑ &ÓH’ ê, #·~$+~ eTsê]ƒ e÷<Û´ä eT+ nsTTq+<äTq eTsê]ƒ
uÛ≤wü˝ÀH˚ ‘·qTsêdæq eT÷\ Ä‘·àø£<ä∏ Á|ü#T· s¡DyÓTÆ Ä ‘·<Tä |ü] n~ mH√ï |ü⁄qsY
eTTÁ<äD\qT bı+~q~.
eTsê]ƒ uÛ≤wü˝À s¡∫+#·ã&çq á Ä‘·àø£<qä∏ T &Üø£sº .Y düsp ¡ ø±≥ÿsY>±s¡T
eTsê]ƒ qT+∫ ø£qï&É+˝ÀøÏ nqTe~+#ês¡T. &Üø£sº .Y ø±≥ÿsY >±s¡T eTsê]ƒ `
ø£qï&É uÛ≤wü\ q&ÉTeT ñqï dü+ã+<Ûä u≤+<Ûyä ê´\MT<ä &Üø£sπº {ŸqT bı+~q |òTü HêbÕ]ƒ
nsTTq+<äTq yê]#˚ nqTe~+#·ã&çq á Ä‘·àø£<qä∏ T+∫ >∑d>Ô” ±] |òTü q‘· düeTdüÔ
ø£qï&ç>T∑ \≈£î ‘Ó*j·T≥+— ‘·<ë«sê yê]øÏ 2008˝À ÁX‚wü̃ ø£qï&ç>T∑ &ç>± Á|üXd¯ úæ
|ü⁄s¡kÕÿs¡+ sêe≥+ »]–q~.
á Ä‘·àø£<qä∏ T ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTyê<ä+ #˚ùd+<äTø£ì H˚qT >∑d>Ô” ±] dü«dü\ú yÓTqÆ
u…˝≤Z+≈£î yÓ[fl yê] Ä‹<∏ë´ìï bı+~ ‘·<ë«sê düsp ¡ ø±≥ÿsY>±]ì ø£*dæ+~
eT]j·TT >∑d”Ô>±] ø±s¡´πøåÁ‘·+˝Àì |ü\T ÁbÕ+‘ê\qT dü+<ä]Ù+∫q~ n<=ø£
eTs¡T|ü⁄sêì nqTuÛ÷Ñ ‹>± Hê≈£î $T–*+~.
eTsê]ƒ, ø£qï&É+, Væ≤+B, >∑T»sê‹ uÛ≤wü\˝À á Ä‘·àø£<ä∏ ªyê©àøÏμ nH˚
ù|s¡T‘√ e∫Ãq~ eT]j·TT ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ á yê©àøÏ Á>∑+<∏ëìï
j·T÷ìe]Ù{°\˝Àì &çÁ^ $<ë´s¡Tú\≈£î Non-Detailed Book >± bÕsƒ¡´Á|üD≤[ø£˝À
#˚sá ã&ç+~ &Üø£sº Y >∑d>Ô” ±] <ë«sê Hê >∑eTq+≈£î e∫Ãq~.
á Ä‘·àø£<ä∏ 97 ~qeTT\T ø£sêï≥ø£˝À $X‚wü Ä<Ûsä D¡ ‘√ »qu≤VüQfi¯´+˝ÀøÏ
#=#·TÃ≈£îb˛sTTq ªø£qï&É Á|üuμÑÛ qT+∫ <ÛësêyêVæ≤ø£+>± Á|ü#T· s¡DyÓT+Æ ~.
eT÷\‘·' ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈î£ &çHq’Ó Hê≈£î |üPs¡«|ü⁄ ìC≤+ dü+kÕúq+˝Àì ˇø£ õ˝≤¢
nsTTq sêj·T#·÷s¡T˝À e+X¯bÕs¡+|üs´¡ e´ekÕj·T uÛ÷Ñ eTT\T ñqï+<äTq Ä uÛ≤wü‘√
|ü]#·jT· +, MT<äT$TøÏÿ* ~e+>∑‘T· sê˝…q’ Hê e÷‘·èeT÷]Ô n_Û˝≤wüqT+∫ eT]j·TT
e÷ ≈£î≥T+ã+≈£î á Ä‘·àø£<˝ä∏ Àì uÀj·T »Hê+>∑+≈£î s¬ ‘’ T· `≈£L* q&ÉTeTTq ñ
+&˚ düTeTT<Ûsä ¡ dü+ã+<Ûë\T ñ+&É≥+‘√ ÁX¯<‘∆ä √ j·T<∏ë‘·<ä∏ nqTyê<ä+qT #˚dHæ êqT.
uÛ÷Ñ $T– _<ä› ;» (uÛ÷Ñ $T˝À |ü&qç ;»+)
m<Ó>¬ _<ä› nø£så .¡ .. Ç+<ä\¢ HêfiË |ò*ü ‘· ˙&ÉT‘·<Ô Ó (Vü≤è<äjT· +˝À Hê{Ïq
nø£så +¡ ... ás√E >±ø£b˛sTTHê sπ ô|H’ ê |ò*ü ‘·+qT Çdü<Ô ìä m\¢yfi˚ ˝¯ ≤ ñ<√“¤~düT+Ô &˚
~e+>∑‘T· sê˝…q’ e÷‘·èeT÷]ÔøÏ ìyêfi¯ó\T n]Œdü÷)Ô
ìeTàqTï HÓH<Ó s¬ä ñ<äjT· ($TeTà*ï düà]ùdHÔ ˚ ñ<äjT· +)
ìeTàqTï eT¬s‘·s¬ ndüeÔ Tj·T ($TeTà*ï eT]∫‘˚ ndüeÔ Tj·T+)
nH˚ HêqTï&ç qT+∫ e÷‘·èeT÷]Ô nsTTq eT]j·TT s¬ ‘’ T· eTVæ≤fiËq’ leT‹
XÊKeT÷s¡T ø£eT˝≤<˚$ >±]ì |ü⁄q'düà]+#·T≈£î+≥÷ yê] ≈£îe÷s¡T&çHq’Ó (XÊKeT÷s¡T
sêeT>√bÕ˝Ÿ) H˚qT eT]j·TT |ü]yês¡+...
l XÊKeT÷s¡T sêeT>√bÕ˝Ÿ M.A.,
leT‹ eqC≤ sêeT>√bÕ˝Ÿ M.Sc., M.Phil
≈£îe÷] ~e´ sêDÏ B.Tech,
Value Lab

≈£îe÷] B|ü sêDÏ B.Tech

Accenture

≈£îe÷] <˚eøÏ sêDÏ B.Arch, 5th Year Student JNTU

KVPY Fellow
 ø±
yê©àøÏ
*˝À ˝À‘·T>± >∑T#·TÃø=qï ‘·TeTàeTT\T¢ u≤<Ûqä T ô|≥Tº+~. <ëìï rùdHÔ ˚
e÷Á‘·+ Ä u≤<Ûä ‘·>T∑ ‘Z ~· . eTqdüT‡˝À >∑&¶É ø£≥Tº≈î£ b˛sTTq C≤„|øü ±\T, nqTuÛ$Ñ +∫q
<äT'U≤\ |ü]dæ‹ú ≈£L&Ü n<˚ Ä eTT\T¢ Ø‹˝ÀH˚ ñ+≥~. eTs¡D+qT >∑Ts¡T≈Ô î£
Á‘Ó#Ã˚ ≥≥T¢+&˚ á Hê C≤„|øü ±\T m+‘√ ˝À‘·T˝À Hê≥T≈£î b˛sTTq eTTfi¯ófl˝≤>∑
y˚<qä \qT ø£*–düTqÔ ï$ ø£<ë..! ùdïVæ≤‘·T˝≤sê, NeTT |ü{qºÏ eTT\T¢˝≤>± u≤<Ûqä T
ô|≥TÔ+&˚ á y˚<qä \ H√{ÏøÏ dü÷~ì >∑T#êÃ*‡+<˚. Ä u≤<Û˝ä Àì Hê{Ïq eTT\T¢≈î£
ñ+&˚ H√{Ïì ‘Ó]∫‘˚ NeTT eT]j·TT s¡ø+Ô£ ø±]Hê, á düV≤æ +|ü˝ìÒ y˚<qä ≈£î
H√{Ïì $bÕŒ˝Ò‡ ñ+~˝Ò.
H˚qT Äs√ ˝Òø£ @&√ dü+e‘·‡s¡+˝À ñqï|ü&ÉT, e÷ ‘ê‘· #·ìb˛j·÷&ÉT.
n|üŒ{ÏøÏ H˚ì+ø± ã&çøÏ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . ã&ç |ü+‘·T\T |æ\*¢ ï ø=&É‘ê&Éì eT]j·TT
uÀj·T |æ\*¢ ï eT]+‘·>± #·#Ã˚ ≥≥T¢ ø={≤Ô&ìÉ q$Tàq e÷ ‘ê‘· ªªe÷ n+‘√fi¯fl
|æ\\¢ ≈£î n<Ó+<äT≈£î nedüs+¡ Çdü÷ÿ˝Ÿ? e÷ yês¡dTü \T bÕsƒê*ï H˚]à ø£˝ø… sº£ T¡ >¢ ±
ne⁄‘êsê?μμ nì n+≥T+&˚yê&ÉT. ‘ê‘· #·ìb˛sTTq MT<ä≥ H˚qT ã&çøÏ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä .
Äπs&ÉT dü+e‘·‡sê\T y˚TeTT uÀjÓ÷fi¯fl yê&É˝À yÓTT+&çyTÓ T\H˚ ‹s¡T>∑T‘·T+&˚yêfi¯fl+.
dü+e‘·‡sêìø=ø£kÕ] e÷ }s√¢ |”s|¢¡ +ü &ÉT>∑ »s¡T>∑T‘·T+&˚~. n|ü&ÉT Hêj·Tq ˇø£
ø=‘·Ô #=ø±ÿqT ‘ÓdTü +Ô &˚yê&ÉT. |”s¢¡ |ü+&ÉT>∑s√E |”s¢¡ <˚e⁄&çøÏ kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+
ô|{Ï+º ∫, nø£ÿ&˚ »fi¯ø+£ #˚sTT+∫ neTà Hê≈£î Ä ø=‘·Ô #=ø±ÿqT ‘=&ç>π ~. ˇø£kÕ]
Ä #=ø±ÿqT n˝≤>∑TH˚ ‘=&ÉTø=ÿH˚~ yÓTT<ä\T n~ ∫]– |”*ø£\j˚T´ es¡≈L£ Hê
e+{Ï MT<˚ n~ ñ+≥T+&˚~. n~ N*ø£|*” ø£\T>± nsTTq<ëìï #·÷dæq neTà
ªªu§+‘· ≈£îfÒ+º <äT≈£î ø±yê* _&ܶμμ n+≥÷ ã\e+‘·+>± Hê #=ø±ÿqT >∑T+Eø=H˚~.
eTs¡˝≤ eTT+<=#˚à |”s‘¢¡ ê‘· |ü+&É>∑ es¡≈L£ ~>∑+ãs¡+>±H˚ H˚qT ‹s¡T>∑T‘·T+&˚{À&çï.
ˇø£s√E ñ<äjT· + y˚fi˝¯ À e÷ uÀjÓ÷fi¯fl yê&É≈î£ |ü+‘·T\T e#êÃ&ÉT. qqTï
#·÷dæq+‘·H˚ nø£ÿ&É ì*Ãq ˇø£&‘ç √...

11
 ªªme] b˛s¡&TÉ M&ÉT?μμ nì n&ç>±&ÉT.
ªªãXÊDÏ ø=&ÉTø£+&çμμ
ªª@ ãXÊDÏ?μμ
ªªnø£ÿ&É ô|q’ ñ+{≤&ÉT ø£<ë, <Ûëq|üŒ ãXÊDÏμμ
yêfi¯fl e÷≥*ï $qï H˚qT uÛj Ñ T· |ü&ܶqT. Ç+{Ïy|’Ó ⁄ü ≈£î yêj·TTy˚>+∑ >± |ü]>¬ ‹Ô
Ç+{Ï˝À|ü\ <ëø=ÿHêïqT. Hê yÓqø£ qT+#˚ nj·T´yês¡T e÷ Ç+{ÏøÏ sêH˚ e#êÃ&ÉT.
n‘·&ïç #·÷dæ e÷ Hêj·Tq uÛj Ñ T· |ü&ܶ&TÉ . nsTTHê |ü+‘·T*ï ≈£Ls√ÃeTì >=+>∑&ïç
|ü]#ê&ÉT. H˚qT ‘·\T|ü⁄ dü+<ÛTä \ qT+∫ #·÷&ÉkÕ>±qT.
ªª<Ûëq|üŒ ãXÊDÏ... ˙ø=&ÉT≈£î ô|<√›&j ’Ó ÷· ´&ÉT. Ä b˛s¡&ïç ã&çøÏ |ü+|æ+#·Tμμ
nHêï&ÉT |ü+‘·T\T.
ªªÇ+ø± ∫qïb˛s¡&˚ ø£<ëμμ Hêj·Tq ã<äT*#êÃ&ÉT.
ªªn<Ó+‘· ∫qïb˛s¡&TÉ ? @&ÉT dü+e‘·‡sê\T ì+&çjT· T+&=#·TÃμμ
ªªø±y=#·T× ø±y=#·TÃμμ
ªªeT] n‘·&ïç ã&çøÏ |ü+bÕ* ø£<ë..? |ü+|üøb£ ˛‘˚ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ <ä+&É+ (E˝≤àHê)
$~Ûd~Ôü μμ nHêï&ÉT ø√|ü+>± |ü+‘·T\T.
<ä+&É+ (E˝≤àHê) X¯u≤›ìï $qï Hêj·Tq eTTK+ $es¡yí TÓ +Æ ~. Hêj·Tq ªVüQμ
nqï≥T¢>± ∫qï>± |ü*ø±&ÉT. |ü+‘·T\T yÓ[flb˛sTTq |æeTà≥ neTà <ä>]Z∑ øÏ e∫Ã
ªπs|ü≥Tï+∫ M&çï ã&çøÏ |ü+|üeTì |ü+‘·T\T ÄC…„ #˚kÕ&ÉTμ nì nHêï&ÉT Hêj·Tq.
neTà bısTT´ eTT+<äT ≈£Ls¡TÃì ñ+~. bısTT´˝ÀøÏ ∫qï ø£fº… eTTø£ÿ*ï HÓ≥÷Ô
ªñ+&˚<˚ ˇø£ |æ˝À¢&TÉ . Ä |ü+‘·T\T u≤>± ø=&ÜÔ&≥ É — Hê _&ɶ ñ‘·Ô |ü⁄D≤´ìπø
#·ìb˛‘ê&ÉTμ nì ã<äT*∫Ã+~. H˚qT Ä Ç<ä]› eTTU≤*ï #·÷dü÷Ô ñHêïqT. eTs¡˝≤
Hêj·TH˚ ª@<√ ˇø£{Ï ø±˙jYT..— yÓTT<ä\T ã&çøÏ |ü+|ü⁄<ë+..— ˇø£Áf…+&ÉT ‘·s>¡ ‘∑ T· ˝…H’ ê
#·<eä ˙μ nHêï&ÉT kÕqTqj·T+>±. neTà @$T e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . e÷ uÀjÓ÷fi¯flyê&É˝À
◊<ës¡T>∑Ts¡T |æ\¢\T ã&çøÏ yÓfi¯óÔHêïs¡T. yêfi¯fl »‘·>± H˚q÷ ã&çøÏ yÓfi§fl#·Ãì
dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. nsTT‘˚ |ü+‘·T\T ø=fÒº ù|eTT u…‘+Ô· <Óã“*ï H˚qT }Væ≤+#·Tø=Hêï—
e+{ÏMT<ä eTTfi¯ófl >∑T#·TÃø=qï≥T¢>± uÛj Ñ T· |ü&ܶqT.

2
 neTà X¯ìyês¡+ Hê&ÉT »]π> dü+‘·≈î£ yÓ[fle∫Ã+~. ÄyÓT ãT≥º˝À ãJ®\
bı≥¢+ ˇø£≥T+~. <ëìï |òøü Ï rdüT≈£î+~. <ëìï >∑T+Eø=ì H˚qT ãj·T≥≈£î
|ü]>¬ ‘êÔqT. ªHê bı≥¢+ >∑T+Eø=ì nqï bÕ]b˛j·÷&ÉTμ n+≥÷ |òøü Ï @&É«kÕ–+~.
n|ü&ÉT neTà ªãT≥º˝À |ü\ø£ ñ+~— <ëìï ãj·T≥ ô|≥Tºμ nì Hê‘√ n+~.
Hê#˚‹˝À ñqï ãJ®\ bı≥¢+qT #Ó˝*¢… øÏ Ç#êÃqT. ãT≥º˝À ñqï |ü\ø£qT ì<Ûëq+>±
#˚‹˝À ô|≥Tºø=ì ô|ø¬’ ‘êÔqT. |”s|¢¡ +ü &É>˝∑ À ø=‘·Ô #=ø±ÿqT #·÷dæq≥T¢>± dü+‘√wüyTÓ +Æ ~
Hê≈£î Ä |ü\ø£ qT+∫. #Ó˝\¢… T ãJ®*ï ‹+≥T+~. |ü\ø£qT #·÷dæq Hê≈£î bı≥º
ì+&çqf…+¢Æ ~. sêÁ‹ |ü&TÉ ø=qï|ü&ÉT |ü\ø£qT bı≥º≈î£ Äì+#·Tø=H˚ |ü&TÉ ø=HêïqT.
ns¡sú êÁ‹˝À |ü\ø£ Hê Á|üøÿ£ ˝ÀH˚ ñ+<√ ˝Ò<√ nH˚<ëìï eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ #·÷dæ
U≤j·T|üsT¡ #·Tø√kÕ>±qT. <ëìï eTT≥Tºø=+≥÷ ˇ‘·TøÔ =+≥÷ m|ü&ÉT ìÁ<ä˝ÀøÏ
C≤sêH√ >∑Tsπ ˝Ô <Ò Tä .
`2`
eTs¡THê&ÉT yÓT\≈£îe e∫à ˝Ò∫q|ü&ÉT Ç+{ÏMT<ä ø±≈£î\T ªø±yé ø±yéμ n+≥÷
ns¡TdüTqÔ ï$. neTà ‘={Ï˝º À ˙fi¯flqT ì+|ü⁄‘·T+~. Hêj·Tq m|ü&ÉT y˚T˝§ÿì >∑T≥º≈î£
yÓfi≤fl&√ ‘Ó\«<äT. H˚qT ˝Ò∫ e+{Ï MT<äTqï u§+‘·qT |üøÿ£ ≈£î HÓ{≤ºqT. n|üŒ{Ïø|£ ü &˚
ˇø£ÿkÕ]>± |ü\ø£ >∑Ts¡TøÔ =∫Ã+~. Á|üøÿ£ q #·÷ùdÔ |ü\ø£ n<äèX¯´yÓTÆ ñ+~. uÛj Ñ T· +>±
|ü&TÉ ø=qï Á|üøÿ£ qT yÓ‹ø±qT. nø£ÿ&Óøÿ£ &Ü |ü\ø£ ø£qã&É˝<Ò Tä . ãj·T≥≈£î e∫à #·÷ùdÔ
ns¡T>∑TMT<ä nø£ÿ eT]j·TT #Ó˝\¢… T |ü\ø£qT |ü≥Tºø=ì ≈£Ls¡TÃì ñHêïs¡T. ø√|ü+‘√
eTT+<äTø=∫à |ü\ø£qT ˝≤ø=ÿH˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#êqT. yê[fl<äs› ÷¡ ˇø£ Á|üøÿ£ q #˚]
<ëìï ˝≤>∑kÕ>±s¡T. eTT>∑TsZ e¡ T÷ ˝≤ø=ÿH˚~ #˚dTü +Ô &É>± |ü\ø£ ns¡T>∑TMT<ä |ü&ç
|ü–*b˛sTT+~. ªHê ø=‘·Ô |ü\ø£ |ü–*+<äìμ H˚qT CÀs¡T CÀs¡T>± @&É«kÕ>±qT.
n+‘·˝À nø£ÿ&çøÏ e∫Ãq neTà |ü–*b˛sTTq |ü\ø£qT #·÷dæ, <ëìï H˚H˚ |ü>\∑ >={≤ºqì
qqTï u≤<Ûkä Õ–+~. |ü\ø£ |ü–*+<äì ˇø£ Á|üøÿ£ q <äT'K+ edüT+Ô fÒ, neTà qT+∫
edüTqÔ ï >∑T<äT\› T eT÷˝≤q Ç+ø=ø£ yÓ|’ ⁄ü q <äT'K+ e∫à H˚qT eTs¡˝≤ CÀs¡T>±
@&É«kÕ>±qT. n|ü&ÉT nø£ÿ&˚ ñqï \>∑e÷´ ª|ü\ø£qT n‘·qT |ü>\∑ >=≥º˝<Ò Tä — nø£ÿ
eT]j·TT |òøü Ï |ü>\∑ >={≤ºsT¡ μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. Bìï $qï neTà qqTï >∑T<˚~› Ä|æ
yê[fl<ä]› ï u≤<Ûkä Õ–+~. |ü–*b˛sTTq |ü\ø£qT m‘·TøÔ =ì H˚qT m+‘√ùd|ü⁄ @&ÉTdü÷Ô
≈£Ls¡TÃ+&çb˛j·÷qT.

3
 eTs¡Tdü{Ï s√Eq |üsêX¯´ eT]j·TT \>∑e÷´ »‘·>± H˚q÷ ã&çøÏ yÓfi≤flqT. ã&ç
ô|<ä› $T<Ó˝› À q&ÉTdüT+Ô ~. $T<Ó› ˝À|ü\ Vü≤qTeT+‘·T&ç >∑T&ç ñ+~. $T<Ó˝› À ñqï
ns¡T>∑TMT<ä nj·T´yês¡T≈£î #Ó+~q fÒãT˝Ÿ`≈£îØà ñ+~. >√&É≈î£ y˚˝≤&ÉBdæq ô|<ä›
q\¢{Ï uÀsY¶ ˇø£{Ï ñ+~. ô|q’ Tqï ns¡T>∑TMT<ä düeØíjT· T\ (ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯fl)
|æ\¢\T ≈£Ls¡TÃ+fÒ, ÁøÏ+<äTqï H˚\ MT<ä y˚TeTT ◊<ës¡T>∑Ts¡T uÀj·T |æ\¢\+
≈£Ls¡TÃìj·TTHêïeTT. ô|q’ ≈£Ls¡TÃqï |æ\\¢ T _>∑sZ >¡ ± @$T{Àï #·<Tä e⁄‘·THêïs¡T.
ø=+‘·eT+~ |æ\\¢ #˚‹ì |ü≥Tºø=ì nj·T´yês¡T nø£så ê*ï ~~›dTü HÔ êï&ÉT. ø=+‘·eT+~
|æ\\¢ T |ü\ø£\MT<ä <äèwæº ô|{Ϻ ‘êy˚T nø£så ê*ï ~<äT‘› T· Hêïs¡T. |üsêX¯´ ≈£L&Ü
|ü\ø£MT<ä sêdüTHÔ êï&ÉT. H˚qT <=+>∑ #·÷|ü⁄\qT+∫ n+<äØï #·÷düTHÔ êïqT. HêMT<ä
me] >∑eTqeT÷ ˝Ò<äT. eT<Ûë´Vü≤ï+˝À ‹+&çì ‹H˚+<äTø£ì ã&çì e~˝Ò
düeTj·TyÓTqÆ |ü&ÉT nj·T´yês¡T Hê yÓ|’ ⁄ü ≈î£ #·÷kÕ&ÉT. Hê Á|üøÿ£ q |üsX¡ Ê´ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
n‘·qT s¬ +&√ ‘·s>¡ ‹∑ ì #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. n‘·&ïç ñ<˚•› +∫ nj·T´yês¡T ªªˇπsjYT
|üsX¡ Ê´, n‘·ìøÏ ªnÄ\qTμ sêdæ Çe«s√μμ nì Ä<˚•+#ês¡T. |üsX¡ Ê´ Hê˝Àì
|ü–*q |ü\ø£qT rdüTø=ì <ëì eT÷\˝À nÄ\qT sêdæ yê{Ïï ~<äe› Tì #ÓbÕŒ&ÉT.
H˚qT eTs¡˝≤ uÛj Ñ T· |ü&ܶqT. ø£fió¯ fl ˙{Ï‘√ ì+&çq$. <ëìï #·÷dæq |üsX¡ Ê´ Hê #˚‹ì
|ü≥Tºø=ì nø£så ê*ï m˝≤>∑Tq ~<ë›* nì ‘Ó˝≤Œ&ÉT. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&÷É Ô uÛj
Ñ T· |ü&÷É Ô
nÄ\qT ~<äk› Õ>±qT. ã&ç y˚fi¯ nsTTb˛j˚T es¡≈L£ H˚qT nÄ\qT ~<äk› Õ>±qT.
Ä ‘·sê«‘· @&Óì$T~ s√E\ es¡≈L£ H˚qT nÄ\qT ~<ë›qT.
s¬ +&ÉTeT÷&ÉT HÓ\˝…q’ MT<ä≥ Hê≈£î $T–*q nø£så ê\T sêùd~ e∫Ã+~. H˚qT
Á|ü‹~q+ ã&çøÏ yÓfió¯ HÔ êïqT. m|ü&ÓH’ ê ˇø£s√E ã&ç m>=Z{‘ºÏ ,˚ $T–*q |æ\\¢ T
e÷ Ç+{Ïø=∫à qqTï ªãs¡ãsêμ ˝≤ø=ÿ+≥÷ ã&ç˝À e<äT\TÔ+&˚yês¡T. ˇø=ø£kÕ]
qqTï m‘·TøÔ =ì e∫à ù|&É‘≥· qº T ‹|üŒ>∑T+≥˝ÀøÏ $dæ]q≥T¢>± nj·T´yês¡T≈£î m<äTs¡T>±
$dæsπ ùdyêfi¯ófl. n|ü&ÉT nj·T´yês¡T |üsX¡ Ê´‘√ HêMT<ä ◊<ës¡T >∑T<äT*› ï >∑T<äe› Tì
#Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T. Hê C≤‘√&˚ nsTTq |üsX¡ Ê´ qqTï #·{ï° ì s√{À¢ q÷]q≥T¢>±
ø=≥TÔ+&˚yê&ÉT. ø=fÒ≥º |ü&ÉT H˚qT @&ÉTdüT+Ô fÒ n‘·qT KTw”‘√ øπ ø£*ï ô|≥TÔ+&˚yê&ÉT.
sê>±sê>± ã&ç Hê≈£î Çwü+º >±kÕ–+~. Á|ü‹s√p ã&çøÏ yÓfió¯ +Ô &˚yê&çï. nuÛ≤´dü+q÷
#˚jT· kÕ>±qT. ˇø£{À ‘·s>¡ ‹∑ ì bÕdüT nj·÷´qT.
$T<Ó› ô|u’ ≤Û >∑+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ç >∑T&ç ñ+~. ô|<ä≈› î£ \b˛fi¯fl |æ\\¢ T >∑T&ç˝À|ü*øÏ
yÓ[fl Vü≤qTeT+‘·T&çøÏ qeTdüÿ]ùd,Ô y˚TeTT ÁøÏ+<äTqï ns¡T>∑TMT<ä ì*Ã #˚‘T· *ï
4
CÀ&çdTü +Ô &˚yêfi¯fl+. uÀjÓ÷fi¯ófl Äe⁄\, ãÁ¬s\, <ä÷&É\ e÷+dü+qT ‹+≥T+{≤s¡ì,
n+<äT#˚‘· e÷≈£î ô|q’ Tqï ns¡T>∑TqT mπøÿ~ ìwæ<+∆ä >± ñ+~. ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯ófl
(düeØíjT· T\T) >∑T&çøÏ edüT+Ô &˚yês¡T. ˇø£ #˚‹˝À q÷HÓ d”kÕ*ï eTs=ø£ #˚‹˝À
}<äTø£&*¶û ï (n>∑sã¡ ‘·T\Ô T) |ü≥Tºø=ì yêfi¯ófl >∑T&ç˝ÀøÏ Á|üy•˚ düT+Ô &˚yês¡T. ˝À|ü*øÏ
yÓfifl‚ ≥|ü&ÉT eTeTà*ï ‘=≈£îÿ‘·T+&˚yês¡T. e÷ |ü\ø£*ï |ü>T∑ \>=fÒyº ês¡T. eTeTà*ï
‹fÒºyês¡T. ª»s¡>∑+Á&√ uÀj·T ø=&ÉT≈£î˝≤¢sêμ nì >∑~]düTÔ+&˚yês¡T. ª@eT+&ç
nj·T´yês¡T.. Mfi¯fl≈£î kı≈£îÿ (>∑s«¡ +) e∫Ã+~— ◊<ës¡T y˚≥q¢ T y˚jT· +&çμ nì
|ü+‘·T\T>±]‘√ n+≥T+&˚yês¡T.
k˛eTyês¡+ e∫Ã+<ä+fÒ, nj·T´yês¡T eTeTà*ï ôV≤#·Ã]dü÷Ô ªe÷+dü+qT ‹ì
ã&çøÏ sêø£+Á&√μ nì #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T. e÷ø£+≥÷ kÕïq+ #˚ùd |ü<‘›ä ˚ ˝Ò<Tä .
ªkÕïq+ #˚dæ e#êÃeTìμ nã<ë›*ï #Ó|æŒHê nj·T´yês¡T eTeTà*ï ø=≥÷ÔH˚
ñ+&˚yês¡T. H˚qT eT÷&√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À ñqï|ü&ÉT n+‹+‘·>± C≤„q+ sêkÕ–+~.
>∑T&çøÏ yÓfifl‚ ≥|ü&ÉT e÷+dü+ ‹q>∑÷&É<ìä , ‹+fÒ nj·T´yês¡T ø={≤Ôsì¡ ns¡yú TÓ +Æ ~.
nj·T´yê] qT+∫ y˚≥TqT ‘·|æŒ+#·Tø√yê\+fÒ e÷+dü+ ‹q>∑÷&É<äì
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT.
`3`
ˇø£s√E Ç+{À¢ e÷dü+ e+&Üs¡T. H˚qT neTà‘√ Hê ìs¡j í T· + #ÓbÕŒqT. neTà
ªe÷+dü+ ‹qø£b˛‘˚ ìqTï yêeTHê#ê]>± |æ\TkÕÔÁsê? H√s¡÷àdüTø=ì ‹qTμ n+≥÷
>∑~]+~.
H˚qT ‹q˝Ò<Tä . Ä s√Eq uÛÀ+#˚jT· ˝Ò<Tä . Ç˝≤>∑Tq ◊<ës¡TkÕs¡T¢ nsTT´+~.
n|üŒ{Ï qT+∫ neTà Hêø√düeTì ˇøÏ+‘·>± nHêïìï y˚sπ >± e+&ç yê]Ã+~. |”s¢¡
‘ê‘· |ü+&É>∑ ø±\+˝Àq÷ H˚qT e÷+dü+ ‹q˝Ò<Tä . H˚qT e÷+dü+ ‹H˚<ëìï
e~˝ÒdHæ ê nj·T´yês¡T ø=fÒ<º ëìï Ä|ü˝<Ò Tä . ªH˚qT e÷+dü+ ‹q≥+˝Ò<Tä μ nì
#Ó|⁄ü HÔ êï yês¡T qqTï <ä+&çd÷ü HÔ ˚ ñ+&˚yês¡T. H√s¡T ‘Ó]ùdÔ eTs¡˝≤ y˚≥T¢ |ü&TÉ ‘·T+&˚$.
e÷ Ç+{À¢ kÕïq+ #˚ùd+<äT≈£î @ e´edüú ˝Ò<Tä . H˚qT eT]j·TT q\T>∑Ts¬ <’ Tä >∑Ts¡T
uÀj·T |æ\\¢ + Á|ü‹ Ä~yês¡+ }s¡T≈£î Á|üøÿ£ q ñ+&˚ #ÓiTe⁄ e<ä≈› î£ kÕïq+ø£ì
yÓfifl‚ <ëìï #˚jT· kÕ>±eTT. #=ø±ÿ, ˝≤>∑T\qT $|æŒ >∑≥TºMT<ä yê{Ïï ô|{Ϻ y˚TeTT
#ÓiTe⁄˝À á‘·ø=≥TÔ+&˚yêfi¯fl+. ˇø£Áf…+&ÉT >∑+≥˝…’Hê nø£ÿ&˚ á‘·>={Ϻ ô|’øÏ
5
edüT+Ô &˚yêfi¯fl+. #ÓiTe⁄ Á|üøÿ£ H˚ ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯fl bı\+ ñ+~. nø£ÿ&É ∫+‘·#≥ Ó T¢
mH√ï ñqï$. #Ó≥Tº møÏÿ ø±yê*‡qìï ∫+‘·ø±j·T*ï ‘Ó+|ü⁄‘·T+&˚yêfi¯fl+. ˇø=ÿø£ÿ
kÕ] Ĭs‘’ T· eTeTà*ï |ü≥Tºø=+≥T+&˚yê&ÉT. n‘·ì eTqdüT‡≈£î ‘·è|æÔ nj˚T´ es¡≈L£
eTeTà*ï ∫‘·ø£>=fÒºyê&ÉT. n+‘Ó’Hê, n‘·ì ø£fi¯flqT ‘·|æŒ+∫ y˚TeTT #Ó≥¢qT
m≈£îÿ‘·T+&˚yêfi¯fl+. n‘·qT edüT+Ô &˚<ëìï <ä÷s¡+ qT+#˚ #·÷dæ, #Ó≥TºqT+∫ ÁøÏ+<ä≈î£
<ä÷øÏ |üsêsö‘·T+&˚yêfi¯fl+.
e÷≈£î >∑TDbÕsƒ+¡ H˚sπ Œ+<äT≈£î n‘·qT ìX¯ÃsTT+#·Tø=ì j·TT+&=#·TÃ. ˇø£ s√E
n‘·qT ø=ìï |ü∫à ‘·TeTà eT+&É*ï (ø=eTà*ï) #ÓiTe⁄˝À |ü&k˚ Õ&ÉT. n$ ˙{À¢
eTTì– ñqï$. ô|’øÏ ø£qã&ÉT≥˝Ò<äT. ˙fi¯fl n&ÉT>∑Tq ‘·TeTà eT+&É\T
ñqïeH˚ ø£\ŒHê e÷˝À ˝Ò<Tä . j·T<∏ëÁ|üø±s¡+>± ã≥º*ï $|æŒ ˙fi¯fl˝À <ä÷ø±eTT.
y˚TeTT ˙fi¯fl˝À <ä÷øÏq ‘·øD å£ y˚T Ä ‘·TeTà eT+&É\˝À e\˝À |ü&qç #˚|\ü ˝≤>∑
∫≈£îÿã&çb˛j·÷eTT. eTTfi¯ófl X¯Øs¡eT+‘ê >∑T#·TÃø=qï$. uÛÑ]+|ü˝Òì y˚<äq
ø£\>∑kÕ–+~. y˚TeT+<äs+¡ CÀs¡T>± (_>∑sZ >¡ ±) @&É«kÕ>±eTT. e÷ @&ÉT|ü⁄*ï $ì
nø£ÿ&˚ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ |üXó¯ e⁄*ï y˚T|ü⁄‘·Tqï uÀjÓ÷fi¯ófl |üsT¡ >∑T |üsT¡ >∑Tq e#êÃs¡T.
yêfi¯fl≈£î |ü]dæ‹ú ns¡yú TÓ +Æ ~. m+‘√ C≤Á>∑‘\Ô· ‘√ #ÓiTe⁄˝ÀøÏ ~– eTeTà\ï+<äØï
#ÓiTe⁄ qT+∫ ãj·T≥≈£î ˝≤>±s¡T. e÷¬øe]ø° q&ç#+˚ <äT≈£î ≈£î<äsf¡ <¢Ò Tä . ø±fi¯ófl,
#˚‘T· \T, bı≥º, ‘·\... Ç˝≤>∑Tq <˚V≤ü +˝À eTTfi¯ófl >∑T#·TÃ≈£îb˛sTTq$. e÷ n+<ä]
<˚V‰ü \ qT+∫ s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘·T+~. y˚TeT+<äs+¡ ªnjÓ÷´ nyÓ÷àμ n+≥÷ @&ÉTdüTHÔ êïeTT.
Ç+{À¢øÏ e#êÃø£ Hê @&ÉT|ü⁄qT #·÷dæ ø£ìø£s+¡ #·÷|üøH£ ˚ Ç+{À¢ yêfi¯ófl qqTï
‹≥ºkÕ>±s¡T. Hêj·TqeTà e÷Á‘·+ qqTï <ä>sZ∑ ≈¡ î£ |æ\TÃø=ì, HêX¯Øs¡+˝À >∑T#·TÃø=qï
eTTfi¯flqT ãj·T≥≈£î rj·TkÕ–+~. ø±fi¯fl˝À Hê{Ïq eTT\¢+≥÷ u≤>± ˝À|ü*øπ
~–b˛sTTq≥T¢>± ñ+~. ø=ìï eTTfi¯ófl ˝À˝À|ü\ $]–b˛sTT ñqï$. Hêj·TqeTà
ˇø£ <äã“q+ ‘Ó∫à <ëì düV‰ü j·T+‘√ eTTfi¯flqT rj·TkÕ–+~. H˚qT y˚<qä qT+∫
$\$˝˝≤&ÉT‘·THêïqT. ªe÷~>√fi¯fl Çfi¯flyÓ|’ ⁄ü ≈£î eTTK+ ô|≥Tºø=ì H√s¡T yÓfifl¯ u…{ºÏ
≈£Ls√× u≤<Ûä ‘·–bZ ˛‘·~μ n+~ Hêj·TqeTà. ‘·sê«‘· s¡ø+Ô£ ‘·T&ç∫ @y√ Ä≈£î\qT
(õ˝Ò&¢ TÉ bÕ\qT |üPdæ) ‘Ó∫à ø£{+ºÏ ~. $T–*q b˛s¡\ |ü]dæ‹ú ≈£L&Ü Ç<˚ $<Û+ä >±
ñ+~. eTTfi¯óflHê{Ï s¡ø+Ô£ edüTHÔ êï mes¡Tï+∫ kÕqTuÛ÷Ñ ‹ sêefÒ<¢ Tä . ã<äT\T>±
ªnø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î yÓfi≤fls¡Tμ n+≥÷ uÀj·Tyê&É˝Àì »qeT+‘ê ‹≥ºkÕ>±s¡T. e÷
yÓqTï\ MT<ä ø£ìø£s+¡ ‘√ #˚‹ì ô|{Ϻ ì$Tπs ã<äT\T>± n+<äs÷¡ e÷ M|ü⁄\ MT<˚
>∑T<äk› Õ>±s¡T. ªÇ+ø=ø£kÕ] nø£ÿ&çøÏ yÓfiÔ‚ #·÷&ÉTμ n+≥÷ u…~]düTHÔ êïs¡T.
6
 neTà Á|üd$ü +∫+~ eT>∑ •X¯óe⁄qT. •X¯óe⁄≈£î ªdæ<Tä Hê´μ nH˚ ù|s¡T ô|{≤ºsT¡ .
dæ<Tä Hê´... Ç~ Hêj·Tq ‘ê‘·ù|s¡T n≥. ‘·q ‘ê‘· C≤„|øü +£ ø£ì Hêj·Tq á ù|s¡TqT
ô|{≤º&≥ É . Hêj·Tq Á|ü‹~q+ >∑T≥ºø¬ [fl Hê≥TkÕsê (>∑T&É+u≤)qT ø±düT+Ô &˚yê&ÉT.
nø£ÿ&É qT+∫ e#˚Ã≥|ü&ÉT Ä >∑T&ÉT+u≤qT rdüTø=H˚ edüT+Ô &˚yê&ÉT. <ëìï u≤{Ïfifl¯ ˝À
eT]j·TT ôdø’ ˝Ï Ÿ ≥÷´ãT\˝À ì+|æ neTTà‘·T+&˚yê&ÉT.
ˇø£ sêÁ‹ >∑T&É+u≤qT ‘Ó∫à u≤{Ïfifl¯ ˝À ì+|ü⁄‘·Tqï|ü&ÉT ø=~›>± Ä Hê≥T
kÕsêqT <Û√e‹ MT<ä #·\T¢ø=ì B|ü+ ãT&ç¶ e‹ÔøÏ Ä <Û√e‹ì ‘êøÏ+#ê&ÉT. n|ü⁄Œ&ÉT
uÛ>Ñ T∑ eZ Tì eT+≥ eT+&ç+~. Hêj·Tq <Û√e‹øÏ eT+≥ n+≥Tø=qï<ëìï #·÷dæ
uÛj
Ñ ÷· ìï #Ó+~ H˚qT @&É«kÕ>±qT. nsTT‘˚ nø£ÿ&˚ ≈£Ls¡TÃìj·TTqï neTà qe⁄«‘·T+~.
Ä eT+≥˝Àì C≤«\ ˙\+s¡+>∑T˝À ñ+~. <ëìï #·÷dæq Hêj·Tq ªm+‘√ ÁkÕº+>¥>±
ñ+~μ nì nHêï&ÉT. ◊<äT ì$TcÕ\˝À Ä eT+≥ Ä]b˛sTT+~. nsTT‘˚ <Û√e‹
‘·>\∑ ã&É˝<Ò Tä . Bìï #·÷dæq Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´yÓT+Æ ~. Hêj·Tq ø±düT+Ô &˚ Ä Hê≥TkÕsê≈£î
mì$T~` |ü~eT+~ –sêøÏ<ës¡T¢ ñ+&˚{Àfi¯ó.¢ ø=ìïkÕs¡T¢ yês¡T Ç+{Ïøπ e∫Ã
kÕsêqT rdüTø¬ fi¯ó+Ô &˚yês¡T.
`4`
ˇø£s√E >∑T&ÉT+u≤ düyT˚ ‘·+>± Hêj·TqqT b˛©düT\T |ü≥Tºø¬ fi≤fls¡T. Ä $wüjT· +
Ç+{À¢ ‘Ó\«>± y˚TeT+<äs+¡ @&É«kÕ>±eTT. Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑T »q+ Ç+{Ï m<äTs¡T
»yÓTj Æ ÷· ´s¡T. ª}s¡Tø√+&ç— HÓeTà~+#·+&ç— eTq+ |ü⁄{Ï+º <˚ Ç≥Te+{Ï ø£wqºü cÕº\øπ μ
n+≥÷ neTàqT z<ës¡TÑ·THêïs¡T. $wüjT· + ‘Ó*‡q y˚Tqe÷eT s¬ ø£ÿ\T ø£≥Tºø=ì
|üø˝åÏ ≤>∑ yê˝≤&ÉT. n‘·qT eT]j·TT neTà‘·+Á&ç Ç<›sä ÷¡ #˚] Hêj·TqqT b˛©dtùdwº Hü é
qT+∫ $&ç|+æ #·Tø=ì ekÕÔeTì yÓfi≤fls¡T.
nsTT‘˚ b˛©düT\T Hêj·TqqT $&ç∫ô|≥º˝<Ò Tä . ◊<ës¡T s√E\ ‘·sê«‘· e~˝≤s¡T.
Hêj·Tq Ç+{ÏøÏ #˚]q|ü&ÉT m+‘·>±H√ q*–b˛sTTj·TTHêï&ÉT. b˛©düT\T Hêj·TqqT
ãÁ¬sqT u≤~Ûq≥T¢>± u≤<Ûës¡≥. á |òTü ≥q qT+∫ Hêj·Tq C≤>∑s÷¡ ≈£î&Ój ’ ÷· ´&ÉT.
>∑T&ÉT+u≤ kÕyêdü+qT e~˝Ò+<äT≈£î ìX¯ÃsTT+#·Tø=Hêï&ÉT. neTà≈£L&Ü <ëH˚ï
Äù|øÏ+å ∫+~. ªñ+fÒ ‹+<ë+— ˝Ò≈î£ +fÒ |üdTü \Ô T+<ë+— nsTT‘˚ á bÕ&ÉT >∑T&É+u≤qT
‘·j÷· s¡T #˚ùd <ä+<Ûë (eè‹Ô) e<äTμ› nì neTà #Ó|Œæ +~.

7
 ø=ìï s√E\ ‘·sê«‘· Hêj·Tq ‘·Ts¡øe£ T{Ï˝º À s√&éqT ‘·y«˚ |üìøÏ b˛kÕ>±&ÉT.
Ä ‘·sê«‘· nø£ÿ&˚ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ uÛ÷Ñ $TøÏ ø±|ü˝≤ø±ùd |üì˝À ≈£î~sê&ÉT. düsêÿs¡T
»MTqTqT |üs´¡ y˚ø+åÏ #˚+<äT≈£î n|ü&É|ü &ÉT ô|<ä› n~Ûø±s¡T¢ edüT+Ô &˚yês¡T. yês¡T
Hêj·Tq˝Àì |üì‘·q+qT, n+øÏ‘u· ≤Û e+qT #·÷dæ dü+‘√wü |ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T. ø=ìï
kÕs¡T¢ Ä n~Ûø±s¡¢ Çfi¯fl≈£L yÓ[fl edüT+Ô &˚yê&ÉT Hêj·Tq. n~Ûø±s¡¢ |æ\\¢ T Çdü÷ÿ˝Ÿ
(ø±HÓ«+{Ÿ)≈£î yÓfió¯ +Ô &˚<ëìï #·÷dæ, H˚q÷ eT+∫>± ã&çø¬ [fl $<ä´qT nuÛ´Ñ dæ+#ê\ì
Hêj·Tq uÛ≤$düT+Ô &˚yê&ÉT.
düsêÿ] »MTqTqT ø±|ü˝≤ø±ùd &É÷´{° #˚dTü qÔ ï+<äTq Hêj·Tq Ç|ü&ÉT e÷
uÀj·Tyê&É˝À yπ̊s e´øÏ˝Ô ≤>∑ ø£qã&ÉT‘·THêï&ÉT $T–*H√fi¯fl≈£î. yê&É˝Àì »q+
»‘·>± n‘·ì e´eVü‰sê\T ‘·–bZ ˛kÕ–q$. yê&É˝Àì »qeT÷ Hêj·Tq≈£î >ös¡e+
Çe«≥+ ÁbÕs¡+_Û+#·kÕ>±s¡T. n|üŒ{Ïes¡≈L£ ªãXÊDÏμ>± ñqï Hêj·Tq Ç|ü&ÉT
ªãdüeDíμ>± nj·÷´&ÉT. Hêj·TqeTà ≈£L&Ü Ç|ü&ÉT ;&Óq’ bı˝≤ìï u≤>∑T#˚ùd+<äT≈£î
ìX¯ÃsTT+#·Tø=+~. yêfi¯flMfi¯fl düV‰ü j·T+ qT+∫ –+»*ï $‹Ô+~— |ü>\∑ ÷ sêÁ‹
bı\+˝ÀH˚ ñ+&ç ô|s’ T¡ qT ô|+∫+~. y˚Ty˚T kÕ>∑T #˚dæ |ü+&ç+∫q |ü+≥ –+»\qT+∫
Ç\T¢ ì+&çb˛sTT+~. Ç+<äT#˚‘· Ç|ü&ÉT e÷ |ü]dæ‹ú e÷s¡TŒ #˚dTü ø=+~. yê&É˝À
Hêj·TqqT |ü+#Y (ô|<ä)› >± ìj·T$T+#·Tø=Hêïs¡T.
neTà≈£î Ç+ø=ø£ ø±qTŒ nsTT´+~. \#·ÃeTà‘·Ô bÕ|ü≈î£ ªHÓse¡ T‘·μ nì HêeTø£sD¡ +
#˚d+æ ~. \#·ÃeTà‘·Ô Hêj·Tqø£Hêï ô|<ä~› . ‘·q ‘·eTTà&ÉT dæ]e+‘·T&ÉT (leT+‘·T&ÉT)>±
nj·÷´&Éì ÄyÓT dü+ÁuÛeÑ T+‘√ ñ+≥T+&˚~. ÄyÓT uÛsÑ Ô¡ #·ìb˛j·÷&ÉT. e÷yê&É˝À
∫≥º∫es¡ï ñ+&˚ >∑©˝¢ À ÄyÓT Ç\T¢ ñ+≥~. ÄyÓT ø=&ÉT≈£î≈£î e÷ nø£ÿqT Ç∫Ã
$yêVü≤+ #˚j÷· \ì ìs¡sí TT+#·Tø=Hêïs¡T.
H˚qT Hê\T>√ ‘·s>¡ ‹∑ øÏ Á|üy•˚ +#êqT. Hê »‘·>± ñ+&˚ uÀj·T|æ\\¢ T n|üŒ{Ïøπ
ã&çì e~˝Òdæ |üXó¯ e⁄*ï ø±ùd<ëìï #˚jT· kÕ>±s¡T. ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯fl |æ\\¢ ÷ #·<Tä e⁄*ï
#·~y˚~ ì˝ÒŒkÕs¡T. Hê\T>√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À H˚H=ø£ÿ&˚ï $<ë´]úì. H˚qT Á|ü‹s√p
ìj·TeT+>± ã&çøÏ yÓfió¯ HÔ êïqT. Ç+‘·>± H˚qT eè~∆ #Ó+~Hê Hê≈£î Ä $T<Ó˝› À
ñqï ô|’ ns¡T>∑TqT mπøÿ+<äT≈£î Á|üyX˚ y¯ T˚ ˝Ò<Tä . eT÷&√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝Àì uÀj·T|æ\\¢
»‘·>±H˚ H˚qT ≈£Ls√Ãyê*‡ ñ+&˚~. ˇø=ø£kÕ] H˚qT yêfi¯fl≈£î bÕsƒê*ï #Ó|⁄ü ‘T· +&˚yê&çï.
nj·T´yês¡T ôd\eMT<ä yÓfiÔ‚ yÓTT‘·+Ô ã&çì H˚H˚ ìuÛ≤sTTdüT+Ô &˚yê&çï. ÁøÏ+<äTqï
ns¡T>∑TMT<ä ì*à ô|’ ns¡T>∑TMT<ä ≈£Ls¡TÃì ñqï düeØíjT· |æ˝À¢fifl¯ ≈£î bÕsƒê*ï
8
uÀ~ÛdTü +Ô &˚yê&çï. ˇø=ø£kÕ] ô|q’ Tqï ns¡T>∑TqT mø±ÿ\ì eTqdüT‡˝À ø£\T>∑T‘·T+&˚~.
nsTT‘˚ <Ûs’Ó ´¡ + #ê\fÒ<¢ Tä .
H˚qT ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯fl |æ\¢\ bÕsƒê*ï n|üŒ#Ó|æŒ+#·Tø=+≥Tqï $wüj·T+
düeØíjT· T\≈£î >∑Ts¬ +Ô’ ~. yêfi¯ófl nj·T´yê] #Ó+‘·ø=∫à ªÇ<˚+{Ï e÷wüsº ?Y μ nì
Á|ü•ï+#ês¡T. ªMTs¡T ôd\eMT<ä yÓfiÔ‚ Çdü÷ÿ˝ŸqT ã+<é #˚dæ yÓfifl¯ +&ç— uÀj·T |æ˝À¢&ç
#˚‹øÏ Çdü÷ÿ˝ŸqT n|üŒ–+∫ yÓfifl¯ ø£+&çμ n+≥÷ >=&Ée #˚kÕs¡T. ªÇdü÷ÿ˝ŸqT ã+<é
#˚dæ yÓfiÔ‚ düsêÿs¡T }s¡Tø=H˚~ ˝Ò<Tä μ nì nj·T´yês¡T Á|ü‘T· ´‘·sÔ +¡ Ç#êÃs¡T. n|ü&ÉT
Ä ô|<ä≈› î£ \b˛fi¯ófl ‘·eT ø£fifl¯ qT ms¡T|ü⁄>± #˚dTü ø=ì Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î >∑TÁs¡T>± #·÷düTHÔ êïs¡T—
H˚qT >∑&>É &∑ Ü eDT≈£î‘·÷ ˝≤>∑T˝ÀH˚ ñ#·Ãb˛düTø=HêïqT.
Hêj·Tq≈£î q\T>∑Ts¡T nqï\T ñ+&˚yês¡T. b˛©düT\T e÷ ô|<äHêj·TqqT ø={Ïøº ={Ϻ
#·+bÕs¡T. uÀj·T yê&É\˝Àì »q+ b˛©düT\≈£î m+‘·>±H√ uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T.
yê&É˝Àì |ü⁄s¡Twüß\+<äs÷¡ ñ<äjT· +˝À kÕj·T+ø±\+˝À Ç˝≤>∑Tq s¬ +&ÉT |üP≥˝≤
}s√¢ ñ+&˚ b˛©dt |üfÒ˝Ÿ e<ä›≈£î yÓ[fl Vü‰»s¡T y˚sTT+#·Tø√yê*. Vü‰»s¡T
y˚sTT+#·T>√≈£î+fÒ s¬ +&√ s√Eq b˛©düT\T uÀj·Tyê&É˝À C§s¡ã&ç Ä e´øÏìÔ
|ü≥Tºø=ì yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. n‘·&ïç |üXó¯ e⁄qT ø={Ïqº ≥T¢>± ∫‘·øu£ ≤<Û̊yêfi¯ófl. mH√ï
<=+>∑‘H· ê\˝À n‘·&ïç eTT<ë›sTT>± #˚dTü +Ô &˚yês¡T. HÓ\\ |üs´¡ +‘·+ n‘·&ïç ˝≤ø£|˝t ÀH˚
y˚dæ ñ+#˚yês¡T.
düeØíjT· T\≈£î b˛©düT\+fÒ uÛj Ñ T· +˝Ò<Tä . øπ e\+ uÀjÓ÷fi¯flyê&É˝Àì »q+≈£î
e÷Á‘·yT˚ á uÛj Ñ T· + ñ+≥T+&˚~.
`5`
á nHê´j·T+≈£î $s¡T<ä+∆ >± <Û«ä ìì m‘˚+Ô <äT≈£î mes¡÷ dæ<|∆ä &ü ˝É <Ò Tä . á
$<Û+ä MT<ä H˚qT Hêj·TqeTàqT n&ç–‘˚ ªªeTq uÀj·T\ qd”uÒ Ç≥Te+{Ï~— eTqqT<äT{Ï
sê‘·qT sêdæq ÁãVü≤à ªdüTKμ nH˚ X¯u≤›Hï˚ sêj·T˝Ò<Tä μμ nì #Ó|Pü Ô <äT'œ+∫+~.
ªnsTT‘˚ Ç˝≤¬>+<äT≈£î?μ nì eTs¡˝≤ H˚q&ç–‘˚ Äø±X¯+yÓ|’ ⁄ü ≈£î eTTU≤ìï ô|≥Tºø=ì
ªÄ <˚e⁄&çøπ >∑Ts¡TμÔ nì n+~.
Ç+‘·≈£î eTTqT|ü⁄ Hêj·TqqT b˛©düT\T #êeu≤<Ûës¡T. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT
‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º À |üìøÏ yÓfió¯ qÔ ï+<äTq Äs√E qT+∫ Hêj·TqqT |ü≥Tºø=ì b˛˝Ò<Tä
b˛©k˛fi¯ófl. ˇø=ø£kÕ] b˛©düT\T nø£kÕà‘·T>Ô ± Ç+{À¢øÏ C§s¡ã&˚yês¡T. n|ü&ÉT
9
Hêj·Tq ªH˚qT düsêÿs¡T HÍø£]ïμ n+≥÷ n~Ûø±s¡T\T Ç∫Ãq _fi¯flqT #·÷|æ+#˚yê&ÉT.
ªB˙ï mø£ÿ&√ <=+–*+∫j·TT+&=#·TÃμ nì b˛©düT\T yÓ≥ø±s¡+ #˚dTü +Ô fÒ n|ü&ÉT
Hêj·Tq ‘·q CÒãT˝À ñ+&˚ bÕdtqT #·÷|æ+#˚yê&ÉT. Hêj·TqqT e~* mes¡T
<=s¡T≈£î‘ês√ yêfi¯flqT |ü≥Tºø=ì b˛‘·T+&˚yês¡T.
Hêj·Tq≈£î q\T>∑Ts¡T nø£ÿ\T+&˚yês¡T. ô|<ë›yTÓ eT\¢eTà. ÄyÓT≈£î ñã“düs√>∑+
ñ+&˚~. ÄyÓTqT <ä&¶û (yÓT<Æ ëq ÁbÕ+‘·+)øÏ Ç#êÃs¡T. ÄyÓT uÛsÑ qÔ¡ T b˛©düT\T ø={Ϻ
#·+bÕs¡T. s¬ +&√ ÄyÓT >∑+>∑eTà. ÄyÓTqT e÷ }s¡T≈£î düMT|ü+˝ÀH˚ ñ+&˚ Á>±eT+≈£î
#Ó+~H√&ç‘√ $yêVü≤+ »]|æ+#ês¡≥. eT÷&√ ÄyÓT \#·ÃeTà eT]j·TT Hê˝ÀZ ÄyÓT
dæ<e›ä Tà. M]s¡Te⁄]ï e÷ yê&É˝ÀH˚ ñH√ïfi¯fl‘√ $yêVü≤+\qT »]|æ+#ês¡≥. M]<ä]›
yÓTT>∑Tfi¯Sfl b˛©düT\ qT+#˚ #·ìb˛j·÷s¡T. á nìï #êe⁄*ï #·÷dæ+~ Hêj·TqeTà.
ÄyÓT m<äTs¡T˝ÀH˚ á n‘ê´#êsê\T q&ç∫q$. ÄyÓT ø£˙ïfi¯ófl Ç+øÏb˛sTTq$.
ªHê _&É\¶ ≈£î m+‘·>± <äT'U≤ìï Ç#êÃe⁄ ø£<ë... ÁãôVAàμ n+≥÷ ÄyÓT
@&ÉTdüT+Ô &˚~. ÄyÓT H√{Ï qT+∫ ÄÁø£+<äq e÷Á‘·+ edüT+Ô &˚~. nsTT‘˚ ø£fifl¯ qT+∫
˙s¡T ø±πs~ ˝Ò<Tä . Ç+øÏb˛sTTq ø£˙ïfi¯ófl mø£ÿ&ÉTï+∫ edü$Ô ? ÄyÓTqT #·÷dæ H˚qT
@&ÉTdüT+Ô &˚yê&çï. H˚qT ÄyÓTqT >∑{>ºÏ ± yêfÒdTü ø=ì ÄyÓT ø=+>∑T\˝À eTTU≤ìï
<ëu…≥Tºø=+≥T+&˚yê&çï.
IIIII
}s√¢ ôVA* |ü+&É>∑ dü+ÁuÛeÑ T+ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. uÀj·Tyê&É˝Àì eT>√fi¯ófl eTqà<∏Tä &ç
>∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±s¡T. ª‘·Ts¡ÿeT{Ϻ Á>±eT+˝À H˚H=ø£ ô|<ä› #Ó≥TºqT #·÷dæ
e#êÃqT. <ëqTï+∫ eTqà<∏Tä &çï ‘·j÷· s¡T #˚sTT+#·Tø√e#·TÃμ nì eT\¢jT· ´ #ÓbÕŒ&ÉT.
ªWHê?μ n+<äs÷¡ n&ç>±s¡T.
ªWHÍqT! Ä #Ó≥Tº u≤s¡T≈£L ø=eTà\Tqï$μ nHêï&ÉT eT\¢jT· ´ eTs¡˝≤.
ª<ëìπøyÓTHÆ ê >∑Ts¡TÔ ô|{≤ºyê— ˝Òøb£ ˛‘˚ y˚sπ }s√fi¯ófl <ëìï ‘·eT<äì #Ó|ü >=+{≤s¡Tμ
nì nHêï&ÉT ø£˝≤¢´.
ªHê≈£î ‘Ó\«<˚+{Ï? <ëìøÏ >∑Ts¡TÔ ô|fÒº e#êÃqTμ nHêï&ÉT eT˝≤¢´. ‘·Ts¡ÿeT{Ϻ
Á>±eT+ #·T≥Tº|øü ÿ£ \ mH√ï #Ó≥T¢ ñqï$. #Ó≥TºH˚ q]øÏ <ëìï ‘Ó∫à ªeTqà<∏Tä &ç>±μ
uÛ≤$dü÷Ô }s√fi¯ófl |üP»*ï #˚ùdyês¡T.
10
 y˚TeTT b˛s¡\+ $$<Ûä s¡ø±˝…’q |üP\qT ùdø£]+∫ yê{Ïï e÷\\T>±
ø£≥TÔ+&˚yêfi¯fl+. ‘·sê«‘· yê{Ïï ˙fi¯fl ‘=≥¢˝À |ü&ù˚ dyêfi¯fl+. ◊<ës¡T s√E\ ‘·sê«‘·
n$ s¡øs£ ø¡ ±\ s¡+>∑T˙fi¯ófl>± e÷πs$. eTqà<∏Tä &çï Á|ü‹cÕ˜|qü #˚dqæ MT<ä≥ Ç<˚
s¡+>∑T ˙fi¯flqT+∫ y˚TeTT ôVA* #˚dTü ø=+≥T+&˚yêfi¯fl+. s¡+>∑T ˙fi¯ófl õ>∑≥>±
e÷πs+<äTø£ì Ä ˙fi¯fl˝À |æ#T· Ãø£\ ô|+≥qT ø£\T|ü⁄‘·T+&˚yêfi¯fl+.
eTqà<∏Tä &çï Á|ü‹wæ+˜ #˚+<äT≈£î Ç+ø± ˇø£Áf…+&ÉT s√E\ <ä÷s¡+ ñ+~. Ç|üŒ{Ï
qT+#˚ y˚TeTT &√fi¯flqT ø=≥TÔ+&˚yêfi¯fl+. yÓTT>√fi¯ófl ‘·Ts¡ÿeT{Ïøº Ï yÓ[fl #Ó≥TºqT q]øÏ
‘Ó#Ã˚ <äT+~. Çfi¯fl˝À ñ+&˚ ejÓ÷eè<äT\∆ T ªˇπsjYT Hêj·Tq˝≤sê... y˚sπ yêfi¯fl‘√
b˛{°øì£ »>∑&Ü*ï #˚jT· ø£+Á&√μ n+≥÷ Væ≤‘· e#·Hê*ï #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T. n&É$˝À
ˇø£&=∫à #Ó≥TºqT ø=fÒ~º Äs¡+_Û+#·T‘·T+fÒ, Ç+ø=ø£ >∑T+|ü⁄ nø£ÿ&çøÏ e∫à n~
‘·eT #Ó≥Tº nì ‘·>±<ë≈£î ì\ã&ÉT‘·T+&˚yês¡T. ø=+‘·eT+~ |ü+&É>H∑ ˚ HÓ|+ü >±
#˚dTü ø=ì ‘·eT bÕ‘· |ü>*∑ ï yÓs’ ‘¡ ê«*ï kÕ~Û+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T.
uÀj·Tyê&ÉqT+∫ eTTô|Œ’ eT+~ eT]j·TT yêfi¯fl≈£î »‘·>± ◊<ës¡T>∑Ts¡T ô|<ä›
≈£î\b˛fi¯ófl uÛTÑ C≤\MT<ä >=&É*¶ ï ô|≥Tºø=ì ‘·Ts¡ÿeT{Ïøº Ï yÓfi≤fls¡T. yêfi¯fl eTT+<äT
e÷~>∑ yÓ+ø£Dí &√\TqT ø=≥÷Ô q&ÉekÕ>±&ÉT. eT˝≤¢´ >∑Ts¡TÔ ô|{Ïqº #Ó≥TºH˚ q]øÏ
<ëì ø=eTà*ï ‘=\–+∫ yÓTT<äTq› T ÁyÓ÷düTø=+≥÷ }s√¢øÏ e#êÃs¡T »q+. }s¡T
ãj·T≥ ñ+&˚ u≤$ <ä>sZ∑ ¡ Ä yÓTT<äTq› T ~+∫ n+<äs÷¡ ‘·eT‘·eT Çfi¯fl≈£î #˚sês¡T.
s¬ +&√s√E Á|üu≤Û ‘·yfi˚ øπ̄ y˚TeTT (b˛s¡\+) u≤$ e<ä≈› î£ yÓ[fl eTqà<∏Tä &ç yÓTT<äTq› T
#·÷dæ e#êÃ+. }s√¢ì e÷~>∑ yÓ+ø£Dí |æ\\¢ ø£ì ∫qï∫qï &√fi¯flqT ‘·j÷· s¡T#˚ùdyê&ÉT.
n‘·ìøÏ ø=~›>± s=ø£ÿ+qT, ‹+&ç–+»*ï ÇùdÔ Ä &√fi¯flqT e÷≈£î ÇdüT+Ô &˚yê&ÉT.
y˚TeTT |æ\\¢ + &√fi¯flqT ø=≥÷Ô, øπ ø£*ï ô|≥÷Ô yê&É˝À eT]j·TT Ç‘·s¡ M<ÛTä \˝À
n&É~¶ &É+¶ >± ‹]π>yêfi¯fl+. Çfi¯fl m<äTs¡T˝À ˝Òøb£ ˛‘˚ yÓqTø£H˚ ñ+∫q <ëu…{qºÏ
|æ&øÉ *£ ï, ø£f|º… ⁄ü \¢*ï <=+–*+∫ yê{Ïï eTqà<∏Tä &ç <ä>sZ∑ ≈¡ î£ ‘Ó∫à |ü&d˚ Tü +Ô &˚yêfi¯fl+.
`6`
bÂs¡$í T sêH˚ e∫Ã+~. Ä sêÁ‹ }] ãj·T≥Tqï eTqà<∏Tä &çï }]˝À|ü*øÏ
Á‘Ó#Ã˚ ø±s¡´Áø£eT+ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. }s√¢ì »q+ Ä ô|<ä› #Ó≥Tº yÓTT<äTq› T ÁyÓ÷düTø=+≥÷
}s√¢øÏ q&ÉTdüT+Ô fÒ, y˚TeTT (|æ\\¢ +) &√fi¯flqT ø=≥÷Ô, ∫+<äT˝Òd÷ü Ô eTT+<äTøπ q&ç#êeTT.
}s√¢ì eTVæ≤fi¯\T eTqà<∏Tä &ç yÓTT<äTq› T yÓ÷düTqÔ ï yêfi¯fl bÕ<ë\MT<ä ˙fi¯fl‘√ n_Ûùwø£+

11
#˚dTü HÔ êïs¡T. ø=+‘·eT+~ }<äTø£&*¶û ï yÓ*–+∫ Äs¡‹ì ÇdüTHÔ êïs¡T. uÀj·Tyê&É˝Àì
nH˚≈î£ \T eTqà<∏Tä &ç MT<ä bÕ≥*ï bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. bÕ≥qT bÕ&ÉT‘·Tqï|ü&ÉT ª≈£îVüA
≈£îVüAμ n+≥÷ ˇ<äTs¡T‘·THêïs¡T. ø=+‘·eT+~ H√{ÏøÏ e∫Ãq *˝≤¢sTT bÕ≥*ï
bÕ&ç Ä ‘·sê«‘· ñ‹Ô>∑ ñ‹Ô>H∑ ˚ ª≈£îVüA ≈£îVüAμ n+≥÷ >¬ +‘·T‘·THêïs¡T.
Ä eTs¡T~q+ eTT+C≤eTT˝ÀH˚ eTqà<∏Tä &çï ≈£Ls√Ãu…f~ºÒ ñ+~. }s√¢ì eÁ&É+–
yÓTT<äTq› T #ÓøÿÏ ˇø£ s¡÷bÕìï Ç#êÃ&ÉT. Ä Á|ü‹eT≈£î e÷$T&Ü≈£î\ ‘√s¡D≤*ï
ø£{≤ºeTT. b˛sTTq dü+e‘·‡s¡+ @ C≤>±˝À eTqà<∏Tä &çï Á|ü‹cÕ˜|+æ #êyÓ÷ nø£ÿ&˚ á
dü+e‘·‡s¡eT÷ ≈£Ls√Ãu…{≤ºeTT. y˚TeTT &√fi¯flqT ø=≥TÔ+fÒ $T–*H√fi¯ófl bÕ≥*ï
bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. eTqà<∏Tä &çøÏ ø£f+ºÒ <äTø£ì ø=+‘·eT+~ u≤dæ+>±*ï ‘Ó#êÃs¡T. eTqà<∏Tä &çøÏ
m<äTs¡T>± ˇø£ ∫qï |ü+~]ï y˚kÕeTT. ‘·sê«‘· eTqà<∏Tä &ç |üP» yÓTT<ä˝+’… ~. |üP»
nsTTq |æeTà≥ s¡+>∑T\‘√ Ä≥*ï Ä&˚~ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. eT<Ûë´Vü≤ï+es¡≈L£ s¡+>∑T*ï
#·\T¢ø=HêïeTT. Ä ‘·sê«‘· &√fi¯flqT ø=≥÷Ô eTT+<äT≈£î kÕ>±eTT. y˚TeTT (|æ\\¢ +)
Á|ü‹ jÓTTø£ Ç+{Ïø¬ [fl, Äj·÷ Çfi¯flMT<ä ø=~›>± eT{Ïìº m‹Ôb˛düTHÔ êïeTT. Çfi¯fl˝Àì
eTVæ≤fi¯\T e÷MT<ä ˙fi¯ófl ≈£îeTà]düTHÔ êïs¡T. nìï Çfi¯flMT<ä eT{Ϻ #·*q¢ MT<ä≥
eTs¡˝≤ y˚TeT+<äs+¡ ˇø£fÆ… eTqà<∏Tä &ç <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e#êÃeTT.
eT<Ûë´Vü≤ï+˝À eT>√fi¯ófl ªeTqà<∏Tä &çøÏ ã*μì Çyê«\ì ‘·Ts¡ÿeT{Ϻ yÓ|’ ⁄ü ≈£î y˚≥ø£ì
ãj·T˝Òs› ês¡T. yê]øÏ »‘·>± y˚≥≈£îø£ÿ\÷ ñqï$. ‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º À ≈£î+<˚fió¯ fl mH√ï
ñ+≥$. n<˚ y˚fi≈¯ î£ y˚sπ }s¡≈¢ î£ #Ó+~q uÀj·T≈£î\düT\Ô ÷ ‘·Ts¡ÿeT{Ïøπº y˚≥≈£î
e#êÃs¡T. yêfi¯fl y˚≥≈£îø£ÿ\T ˇø£ ≈£î+<˚\TqT |ü≥Tºø=+fÒ n~ ‘·eT ≈£îø£ÿ\T >∑T]ì
#˚düTø=qï ≈£î+<˚\ì ‘·>∑<ë≈£î ì\ã&ÉT‘·T+&˚yês¡T e÷ }s√fi¯ófl. Ç≥Te+{Ï
dü+<äsꓤ\˝À ôVAsêôVA]>± b˛sê{≤\T »s¡T>∑T‘·T+&˚$.
e÷ }s√fi¯ófl ◊<ës¡T ≈£î+<˚fifl¯ qT y˚{≤&ç |ü≥Tºø=Hêïs¡T. yê{Ïì ˇø£ ø=eTà≈£î
y˚fi≤&É>{∑ ºÏ }]øÏ e#êÃs¡T $»j·T>∑s«¡ +‘√. e÷yêfi¯ófl }s√¢øÏ #˚sT¡ ‘·T+fÒ düeØíjT· T\T
e÷ yê] MT<ä <äTeTTà b˛düTÔ+&˚yês¡T. <äTeTTàqT+∫ ‘·|æŒ+#·Tø=H˚+<äT≈£î
Mfi¯ófl |üsT¡ >∑T |üsT¡ >∑Tq yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. ‘·sê«‘· y˚{≤&ç ‘Ó∫Ãq ≈£î+<˚fifl¯ qT eTqà<∏Tä &ç
Á|ü‹eT≈£î m<äTs¡T˝À ô|{≤ºsT¡ . ì|ü⁄Œ sêCÒdæ Ä ≈£î+<˚fifl¯ qT ø±˝≤Ãs¡T. yê{À¢ì ∫qï
∫qï uÛ≤>±*ï Á|ü‹jÓTTø£ Ç+{ÏøÏ ‘Ó∫à |ü+#ês¡T.
Ä eTs¡Tdü{Ï s√E uÀj·Tyê&É˝Àì »q+ eTqà<∏Tä &ç ã* nì ˇø£ <äTqïqT
q]ø±s¡T. Ä <äTqïqT e÷+dü+>± e÷s¡TÑ·Tqï|ü&ÉT ªy˚TeTT uÀj·TMs¡T\+. ˇø£
12
eTTø£ÿ ≈£î+<˚\T e÷+dü+ e÷¬ø{≤¢ dü]b˛‘·~? |üXó¯ e⁄ e÷+dü+ qT+#˚ e÷
ø£&TÉ |ü⁄\T ì+&ÉT‘·$μμ nì qe⁄«\‘√ øπ ]+‘·*ï ô|≥÷Ô e÷ yêfi¯ófl nqTø=+≥T+&˚yês¡T.
@ |ü+&É>¬ H’ ê ø±˙j·T+&ç, Ä |ü+&É>∑ eTs¡THê&ÉT m<äTH› √, –‘·HÔ √ ˝Òøb£ ˛‘˚
<äTqïH√ q]πø kÕ+Á|ü<ëj·T+ e÷ yê&É˝À ñ+≥T+&˚~. ôVA*˝À mes¡÷ ‘·eT‘·eT
Çfi¯fl˝À ñ+&˚ |üXó¯ e⁄*ï ãj·T≥≈£î e~˝Ò~ ˝Ò<Tä . e~˝ÒÔ n$ JedüyT˚ ‘·+>±
‘·eT‘·eT ø={≤º\ (#ê$&É¢)≈£î #˚πs kÕ<Ûä´‘˚ ñ+&˚~ ˝Ò<äT. y˚Tø£\T, >=Á¬s\T,
ø√fi¯ófl, –‘·\Ô T, <äTqï\T M{Ïï düTHêj·÷dü+>±H˚ m‘·TøÔ =ì yÓ[fl yê{Ïï ‘·eT≈£î
#Ó+~qy˚ nqï≥T¢>± düV≤ü »+>±H˚ #·+|æ ‹+≥T+&˚yêfi¯ófl. ˇø£yfi˚ ¯ ‘·eT dü+|ü<qä T
b˛>=≥Tºø=H√ïfi¯ófl ‘·>±<ë≈£î eùdÔ ªH˚qT <=+–*+∫+~ qTe⁄« #·÷kÕyê?μ n+≥÷
‹]– yêfi¯flMT<äøπ <ä+&Ó‹bÔ ˛j˚Tyêfi¯ófl.
ôVA* |ü+&É>∑ eTT–ùd<ëø± mes¡÷ #Ó|⁄ü Œ*ï y˚dTü ø=ì }s√¢ ‹]π>~ ˝Ò<Tä .
ãj·T{Àfi¯fl≈£î á |ü<‹›ä ‘Ó\«<äT. yêfi¯ófl #Ó|⁄ü Œ*ï ‘=&ÉTø=ÿì }s√¢øÏ eùdÔ y˚TeTT
|æ\\¢ + yêfi¯fl #·T≥÷º >∑T+|ü⁄>± #˚] øπ ø£*ï ∫+<äT*ï y˚ùdyêfi¯fl+. e∫ÃH√fi¯fl qT+∫
Hê˝…<Z’ Tä s¡÷bÕj·T*ï edü÷\T #˚dTü +Ô &˚yêfi¯fl+.
eTqà<∏äT&ç Á|ü‹eTqT kÕú|æ+∫ HÓ\ ne⁄‘·T+~. #Ó’Á‘·|üP]íeTHê&ÉT <ëìï
$dü]+® #ê*. sêÁ‹ bÂs¡$í T #·+Á<äT&ç kÕøÏ>å ± n+<äs+¡ eTqà<∏Tä &ç #Ó+‘·≈î£ #˚sêeTT.
}s√¢ì |ü+#Y\T e#êÃs¡T. bÕ≥\T, >¬ +‘·T\T, øπ ø£\T M{ÏøÏ »‘·>± ˇø£&TÉ >=&É\¶ Tï+∫
eTqà<∏Tä &çï qs¡øk£ Õ>±&ÉT. n‘·&ç y˚≥≈¢ î£ eTqà<∏Tä &ÉT ‘·\yê*à H˚\˝À |ü&ܶ&TÉ .
eTqà<∏Tä &çøÏ »‘·>± Ä yÓTT<äT≈› î£ ø£{qºÏ f…+ø±j·T\T #Ó˝≤¢#<Ó Tä s¬ ’ H˚\˝À |ü&TÉ ‘·Tqï$.
Ä ø=ã“]ø±j·T*ï ˝≤ø=ÿH˚+<äT≈£î e÷˝À y˚TeTT b˛{°|&ü ܶeTT.
`7`
eTqà<∏<ä e˚ ⁄&çøÏ #Ó+~q Ä f…+ø±j·T*ï Ç+{À¢ ô|≥Tºø=ì |üPõ+∫‘˚ Ä Ç+{ÏøÏ
X¯óuÛeÑ TÚ‘·<Hä ˚ qeTàø£+ e÷ ÁbÕ+‘·+˝À ñ+≥T+&˚~. Ç+<äTe\q »q+ H˚eTT+<äT
ø±<äT H˚H˚ eTT+<äT n+≥÷ f…+ø±j·T*ï >∑T+Eø=H˚+<äT≈£î >∑˝≤{≤H˚ düèwædº Tü +Ô &˚yês¡T.
eTqà<∏Tä &ÉT @ ~≈£îÿ yÓ|’ ⁄ü ≈£î eTTK+ ô|≥Tºø=ì |ü&bç ˛j·÷&√ Ä yÓ|’ ⁄ü ≈£î yêq\T
m≈£îÿe>± |ü&TÉ ‘·eH˚ qeTàø£+ ñ+&˚~ »q+˝À. eTqà<∏Tä &ç eTTK+ |ü&qç yÓ|’ ⁄ü ≈£î
bı˝≤\TH√ïfi¯ófl KTw”KTw”>± ñ+≥T+fÒ, $s¡T<ä+∆ >± |ü&qç s¬ ‘’ T· \T ªuÛ>Ñ e∑ +‘·T&Ü..
eTeTà*ï qTy˚« ø±bÕ&ÉT eTVü‰Á|üuÀÛ μ n+≥÷ Bs¡È qeTkÕÿsê*ï ô|≥TÔ+&˚yês¡T.
13
 Ä ‘·sê«‘· eTqà<∏Tä &çï @&ÉT eTTø£ÿ\T>± q]ø±s¡T. ˇø=ø£ ≈£î\ô|<ä› (|ü+#Y) ≈£L
ˇø=ø£ uÛ≤>±ìï Ç#êÃs¡T. e÷yê&É˝Àì ô|<ä≈› î£ e∫Ãq ‘·T+|ü⁄ uÛ≤>∑+qT uÛTÑ C≤\MT<ä
ô|≥Tºø=ì n‘·qT yê&É˝ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. y˚TeTT øπ ø£*ï ô|≥÷Ô, ∫+<äT*ï y˚d÷ü Ô n‘·&ç
yÓqøπ yÓfi≤fl+. eTs¡˝≤ Ä eTqà<∏Tä &ç ‘·T+|ü⁄uÛ≤>∑+qT nH˚øy£ TÓ qÆ ∫qï ∫qï eTTø£ÿ\T>±
q]øÏ, yê{Ïï Á|ü‹ jÓTTø£ÿs¡T ‘·eT ‘·eT Çfi¯fl≈£î rdüT≈£î b˛‘·THêïs¡T. y˚TeTT Á‘Ó∫Ãq
Ä ∫qï eTTø£ÿqT Hêj·TqeTà eT#·Tà (n≥ø£) MT<ä ô|{Ϻ qeTdüÿ]+∫+~.
IIIII
yÓ’XÊK+ e∫Ã+~. \#·ÃeTà‘·Ô ø=&ÉT≈£î »‘·>± Hê nø£ÿqT Ç#˚Ã+<äT≈£î
ìs¡sí TT+#ês¡T. Ç|ü&ÉT neTà, Hêj·Tq, \#·ÃeTà‘·Ô n+<ä]ø° #˚‹ì+&Ü |üH.˚
>√ø±ø˘, bÕXÊÃ|ü⁄s¡, j·TeTø£qeTs¡&\ç ˝Àì dü+‘·\ø£ì eTT>∑TsZ ÷¡ ø£*‡ yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T.
n‘·Ô Ç+{À¢ ô|[fls√Eq Ms¡|Pü »qT #˚ùd |ü<‹›ä ñ+~. Ms¡|Pü »‘√bÕ≥T n‘·Ô
yÓTT≈£îÿ*ï ÁyÓTTøÏÿq y˚sπ y˚sπ <˚e⁄fi¯fl‘√ düV‰ü ... Ç˝≤>∑Tq yÓTT‘·+Ô >± @&ÉT y˚Tø£*ï ã*
Ç#˚Ã<äT+~. \#·ÃeTà‘·Ô Ç+{Ï eTT+<äT |ü+~] y˚kÕs¡T. u≤C≤ uÛÑ»+Ár\qT
ÁyÓ÷–+#˚yês¡T e#êÃs¡T. |ü+~] MT<ä |ü∫Ãø=eTà\‘√ ø£bÕŒs¡T.
s¬ +&√s√Eq Ms¡|Pü » ñ+~. me] e+{ÏMT<ä Ms¡<e˚ ⁄&TÉ |üPqø£+>± |üPqT‘ê&√
n≥Te+{Ï q\T>∑Ts¬ <’ Tä >∑Ts¡T \#·ÃeTà‘·Ô Ç+{Ï eTT+<äT yê*b˛sTT ªVüQsTTVüQsTTμ
n+≥÷ >=&Ée #˚dTü HÔ êïs¡T.
yêfi¯fl qT+∫ e#˚Ã Ä >=&ÉeqT ìj·T+Á‹+#˚ »qeT÷ ñHêïs¡øÿ£ &É. nsTTHê Ä
»q+ sêÁ‘·+‘ê ªVüQsTTVüQsTTμ #˚d÷ü HÔ ˚ ñHêïs¡T.¬s+&√s√Eq Ms¡<e˚ ⁄&ïç |üPqø£+>±
Á‘Ó#T· Ãø=H√ï&çï |ü≥Tºø=ì e#êÃs¡T. Ä Ms¡T&çï #·÷ùd+<äT≈£î m+‘√eT+~ b˛¬>j ’ ÷· ´s¡T.
|üP» nsTTb˛>± Ms¡T&ç>± |üPqø£+ bı+~H√&ç #˚‹øÏ ˇø£ ø£Ás¡qT Ç#êÃs¡T. b˛¬>q’
»q+˝À ø=+‘·eT+~ #˚‘T· \˝À ø£Ás¡*ï |ü≥Tºø=ì ñHêïs¡T. |ü+~] ÁøÏ+<ä≈î£ y˚Tø£*ï
‘√\Tø=ì e#êÃs¡T. Ms¡T&ç>± |üPqø£+ bı+~H√&ç #˚‹˝À ˇø£ y˚≥ø=&Ée*ï ñ
+#ês¡T. n‘·qT ªVüQsTTVüQsTTμ nì $ø±s¡+>± ns¡Tdü÷Ô >∑+‘·T\T ∫+<äT\T y˚d÷ü Ô
y˚Tø£qT ˇπø y˚≥T≈£î ‘Ó>q∑ ]ø±&ÉT. yÓTT≈£îÿø£ì ì*Ãq eTs=ø£ y˚Tø£q÷ q]ø±&ÉT.
$T–*q ◊<äT y˚Tø£\ >∑r Ç<˚ $<Û+ä >± nsTT´+~. n‘·qT qs¡T≈£î‘·Tqï|ü&ÉT »q+
øπ ø£*ï ô|≥÷Ô n‘·&ïç ñÁ<˚ø|£ sü T¡ düTHÔ êïs¡T. ‘·\\T ‘Ó–|ü&bç ˛sTTq y˚Tø£\ X¯Øsê\Tï+∫,
∫eTTà‘·Tqï HÓ‘T· sÔ T¡ qT+∫, nø£ÿ&É Áb˛¬>q’ »q+ øπ ø£\T ns¡T|ü⁄\ qT+∫, |üPqø£+

14
bı+~q Ms¡<˚e⁄&ÉT eT]+‘·>± ñÁ<˚ø£+ bı+~ #˚‹˝À ñqï ø£Ás¡ qT+∫
<=]øÏH√fi¯flqT, ø£qã&çH√fi¯flqT yÓÁ]yÓÁ]>± uÛ≤<äkÕ>±&ÉT. n‘·&˝ç Àì söÁ<ëe‘ês¡+
#·÷dæq »q+ uÛj Ñ T· |ü&bç ˛j·÷s¡T. nsTT‘˚ ◊<ës¡T>∑Ts¡T ‘·sT¡ D ej·Tk˛‡fi¯ófl <Ûs’Ó ´¡ +>±
eTT+<äTø=∫à n‘·&ïç >∑{>ºÏ ± |ü≥Tºø=Hêïs¡T. nsTTHê Ä Ms¡<e˚ ⁄&ÉT yê] qT+∫
‘·|Œæ +#·Tø=H˚+<äT≈£î ô|qT>∑T˝≤&ç m˝≤>√˝≤ ãj·T≥|ü&ç }]ãj·T≥≈£î |ü]>¬ ‘êÔ&TÉ .
Ms¡ |üP»ø£ì e∫Ãq Ç‘·sT¡ \÷ Ä |üPqø£+ |üPìH√&ç »‘·>±H˚ n‘·ì yÓqøπ
|ü]>¬ ‘êÔsT¡ . Ä |üPqø£+ |üPìH√&ÉT eT]j·TT n‘·ì $TÁ‘·T\T \#·ÃeTà‘·≈Ô î£ #Ó+~q
bı\+ e<ä≈› î£ yÓ[fl ì*#ês¡T. yêfi¯flqT |ü≥Tºø=ì XÊ+‘·|sü #¡ ê\ì $T–*q »qeT+‘ê
yêfi¯fl yÓqø£H˚ |ü]>¬ ‘êÔsT¡ . Ä bı\+e<ä› Ms¡<e˚ ⁄&ÉT H˚\MT<ä bıs¡T‘¢ ÷· XÊ+‘·|&ü ܶ&TÉ .
Ç|ü&ÉT n‘·ì˝À Ms¡<e˚ ⁄&ÉT ãj·T≥≈£î yÓ[flb˛j·÷&ÉT. eTVæ≤fi¯\T Äs¡‹ì Çdü÷Ô
X¯óuÛeÑ T+>∑fiy¯ TÓ qÆ eTT‘Ó<Ô’ Tä bÕ≥*ï bÕ&Üs¡T. <˚e⁄&çøÏ HÓy’ <˚ ë´ìï #˚kÕs¡T. Ä |æeTà≥
n+<äs÷¡ ô|[fl|ü+~] e<ä≈› î£ #˚sk¡ Õ>±s¡T. \#·ÃeTà‘·Ô ‘·q ô|+&ç¢ ≈£îe÷s¡T&çøÏ ø=‘·Ô
ã≥º*ï ‘=&ç–+~.
eT<Ûë´Vü≤ï+˝À e÷+dü+ $+<äT <=s¡T≈£î‘·<ìä n+<äs÷¡ uÛÀ»q+≈£î ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
}s√¢ ô|+&ç¢ >∑qTø£ ñ+fÒ yê&É˝À mes¡÷ ‘·eT‘·eT Çfi¯fl˝À e+≥qT #˚ùd~˝Ò<Tä .
mes¡÷ yπ̊s }s¡≈¢ î£ yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä — ˇø£yfi˚ ¯ yÓ[flHê ‘·|Œü ìdü]>± uÛÀ»q+ y˚fi≈¯ î£
ô|+&ç|¢ +ü ~] e<ä≈› î£ sêyê*‡+<˚. n<˚ ìj·TeT+ yÓqø£{øÏ ±\+ qT+∫ neT\T˝À
ñ+~. uÛÀ+#˚dæ n+<äs÷¡ Ä ô|[fl|ü+~] e<˚› |ü&TÉ ø=Hêïs¡T. n+‘·˝À ˇø£&øç Ï
yê+‹ nsTT´+~. n<˚+≥ì #·÷ùd≥|ü&ÉT Ç+ø=ø£&øç Ï yê+‹ nsTT´+~. Vü‰Vü‰
nH˚≥|üŒ{ÏøÏ uÛÀ+#˚dqæ yêfi¯fl+<ä]˝Àq÷ yê+‹`uÛ~Ò ($πs#·Hê\T) ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
eTVæ≤fi¯\T ªnjÓ÷´! njÓ÷´!! nj·T´jÓ÷´!!!μ n+≥÷ eT\$düsq®¡ ø£ì |üsT¡ >∑T*ï
ô|≥TÔHêïs¡T. ªÇ˝≤¬>+<äT≈£î nsTT´+~μ nH˚ #·sêà ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ª|üP»˝À @<√
<√wü+ »]–j·TT+&=#·TÃμ nì n+<äs÷¡ nqTø√kÕ>±s¡T. ªMs¡<e˚ ⁄&ÉT ø√|ü–+#ê&ÉT.
‹qï<ëìï (uÛTÑ õ+∫q<ëìï) eTT+<äTqT+∫ (H√{Ï e÷s¡+Z >±) eT]j·TT yÓqø£ qT+∫
(>∑T<ä+ e÷s¡+Z >±) ø£øÿÏ kÕÔ&TÉ , @]–kÕÔ&TÉ μ nì n+≥÷ n+<äs÷¡ uÛj Ñ ÷· ìï bı+<ës¡T.
}]˝À <˚e⁄&ç e÷≥*ï #Óù|Œ{À&ÉT <˚e⁄&çøÏ eTT&ÉT|ü⁄ #˚dTü ø√+&ç nì #Ó|Pü Ô yÓTT<ä˝Ò
uÛj
Ñ T· ;Û‘T· ˝…’ ñH√ïfi¯flqT eT]+‘·>± uÛj Ñ T· +˝ÀøÏ HÓ{≤º&TÉ .

15
 `8`
øπ ø£\T, >∑˝≤{≤, n\>∑≥+... yÓTT<ä˝q’… düsd¡ ü $s¡kÕ\‘√ ñqï ô|[fl|ü+~]
ˇø£ÿkÕ]>± <äT'K+˝Àì >∑÷&ÉT>± nsTT´+~. \#·ÃeTà‘·Ô ø£+>±¬s’ eT+#·+MT<ä
yê*b˛sTT+~. ªuÛ>Ñ e∑ +‘·T&Ü.. @yÓT+Æ ~ <√wü+— HêqT+∫ »]–q ‘·|ü qT ø£$å T+#·T
‘·+Á&ûμ n+≥÷ #˚‘T· *ï eTT&ÉT#·Tø=ì <ä+&Ü*ï ô|≥TÔ+~. dü÷ÿ˝Ÿ nj·T´yês¡T e∫Ã
ª_dü\] k˛&Ü yê≥sYqT Á‘Ó#T· Ãø=ì Á‘ê>∑+&çμ nì #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. nsTT‘˚ mes¡÷
Ä k˛&Ü yê≥sYqT Á‘êπ>+<äT≈£î ˇ|üø√efÒ<¢ Tä . ªyÓTT<ä\T uÛ>Ñ e∑ +‘·T&çï XÊ+‘·|sü á +&ç.
n‘·ìøÏ eTT&ÉT|ü⁄ #˚kÕÔeT+fÒ n+‘ê düs¬ b’ ˛‘·<ìä μ #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. \#·ÃeTà‘·Ô nìï
<˚e⁄fi¯fl≈£L eTs¡˝≤ y˚Tø£*ï ã*kÕÔqì yÓTT≈£îÿqT ÁyÓTTøÏÿ+~. ªdüe<ä‹Ô m\¢eTà ‘·*.¢ ..
˙ >∑T≥º≈î£ e∫à ˙ ˇ&çì ì+|ü⁄‘êqT ‘·©μ¢ n+≥÷ >∑T≥º ~≈£îÿ≈£î eTTU≤ìï
ô|≥Tºø=ì yÓTT≈£îÿ≈£î+~.
kÕj·T+Á‘êìøÏ n+<äs÷¡ ‹]– |üPs¡«|ü⁄ dæ‹ú ì bı+~q|ü&ÉT... ‘·eTqT <˚e⁄&˚
s¡ø+åÏ #ê&Éì m+‘·>±H√ dü+‘√wü|&ü ܶsT¡ . eTs¡Tdü{sÏ √Eq e+≥ø£ì bÕÁ‘·*ï u≤&ÉT>∑≈î£
Ç∫ÃH√&ÉT e#êÃ&ÉT. n‘·qT ø£˝≤sTTì |üPj·Tì bÕÁ‘·*ï Ç#êÃ&É≥ bıs¡bÕ≥T>±
$+<äTø£ì. n+<äT#˚‘H· ˚ Ç<ä+‘ê nsTT´+<äì n‘·qT u≤Vü‰≥+>±H˚ #Ó|⁄ü ‘·THêï
mes¡÷ n‘·&ç e÷≥*ï qeTàfÒ¢<äT. <˚e⁄&ç ø√|ü+qT+#˚ ‘·eT≈£î á $|ü‘·TÔ
dü+uÛ$Ñ +∫+<äì yêfi¯ófl |üsd¡ Œü s¡+>± #Ó|ü ø=+≥THêïs¡T. s¬ +&√s√Eq e<Û÷ä es¡T\
MT<ä nøÏ+å ‘·\T |ü&qç $. eT<Ûë´Vü≤ï+˝Àì uÛÀ»q e´ekÕú eT+∫>±H˚ nsTT´+~.
ìqï nsTTq≥T¢>± ás√E ø±˝Ò<Tä . e<Û÷ä es¡T\T sêÁ‹ e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T.
H˚ì|ü&ÉT ◊<√ ‘·s>¡ ‹∑ øÏ e#êÃqT. }s√¢ @&√ ‘·s>¡ ‹∑ es¡≈L£ ã&ç ñHêï
nø£ÿ&É ‘·≈£îÿe C≤‘√fi¯flqT m+‘√ ˙#·+>± #·÷düTÔ+&˚yês¡T. u…fi≤Z+˝À áØ‹
ñ+&˚~ ˝Ò<ìä uÛ≤$+∫q Hêj·Tq qqTï ◊<√ ‘·s>¡ ‹∑ ø£ì u…fi≤Z+≈£î |ü+|æ+#ê\ì
ìs¡sí TT+#·Tø=Hêï&ÉT. e÷ }] qT+∫ u…fi≤Z+ Hê\T>∑T yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+˝À ñ+≥~.
H˚qT eT]j·TT Hêj·Tq q&ÉT#·Tø=+≥÷H˚ u…fi≤Z+˝Àì dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&ÉTqï
|æ\\¢ T ‘Ó\#¢ =ø±ÿ eT]j·TT U≤ø° ìø£ÿsYqT y˚dTü ø=ìj·TTHêïs¡T. Hê e+{ÏMT<ä
Ä≈£î|ü#÷ s¡+>∑T #=ø±ÿñ+~. |ü{\º° ‘√ ñqï ˝≤>∑TqT y˚dTü ø=Hêï #=ø±ÿH˚ ˝≤>∑TqT
ø£ù|Œdæq≥T¢>± ñ+~. e÷ }s√¢ì ‘·s>¡ ‹∑ ‘√ b˛*ùdÔ á ‘·s>¡ ‹∑ m+‘√ ô|<ä~› >±
ñ+~. Çø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃH˚+<äT≈£î u…+N\T ñqï$. e÷ }s√¢ y˚TeTT >√HÓ|{ü ≤º\ MT<˚
≈£Ls¡TÃ+&˚yêfi¯fl+. Çø£ÿ&É ≈£L&Ü H˚qT >√HÓ|{ü ≤ºqT |ü≥Tºø=H˚e#êÃqT. <ëìï H˚\MT<ä
16
y˚dæ ≈£Ls¡TÃqï|ü&ÉT n+<äs÷¡ qqTï #·÷dæ |üø|£ øü ± qyê«s¡T. qqTï #·÷dæq
e÷cÕºsT¡ >±s¡T u…+∫ MT<ä ≈£Ls√ÃeTì #ÓbÕŒs¡T. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&ܶqT. nø£ÿ&˚ ˝Ò∫
ì\ã&ç ñHêïqT. e÷cÕºsT¡ eTs¡˝≤ u…+∫ MT<ä ≈£Ls√ÃeTì #ÓbÕŒs¡T. uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·÷H˚
u…+∫MT<ä ≈£Ls¡TÃHêïqT.
ª@ }]ï+∫ e#êÃe⁄? ˙ ù|sπ +{Ï?μ nì e÷cÕºsT¡ n&ç>±s¡T.
ªH˚qT j·TeTHê|ü⁄s¡+≈£î #Ó+~H√&çï, Hê ù|s¡T...μ
Hêù|s¡T, }] ù|s¡T $qï Ä |æ\\¢ +<äs÷¡ >=fi¯óflq qe«kÕ>±s¡T. yêfiËfl+<äT≈£î
n˝≤>∑Tq qyê«s¡H~˚ Hê≈£î ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . ø£+>±¬s’ yêfi¯fl eTTU≤˝Òï Bø£>å ± #·÷kÕqT.
mH√ï s√E\ ‘·sê«‘· yêfiËfl+<äT≈£î qyê«s¡H~˚ Hê≈£î >∑Ts¬ +Ô’ ~. e÷ }s¡T >∑T&ÉT+u≤qT
‘·j÷· s¡T #˚ùd+<äT≈£î Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ }s¡T nì, HÓ\˝À Hê˝…<Z’ Tä kÕs¡T¢ nsTTHê e÷
}]ù|s¡T |üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&˚<ìä Hê≈£î ‘Ó*‡ e∫Ã+~. ªH˚qT j·TeTHê|ü⁄s¡
Á>±eT+ yê&çïμ nì #Ó|Œæ q ‘·øD å£ y˚T $<ë´s¡T\ú T e÷cÕºsT¡ qyê«s¡T˝Ò.
u…fi≤Z+˝À yêq\ CÀs¡T m≈£îÿe. Hêj·Tq Hêø√düeTì ˇø£ s¬ H’ é ø√{ŸqT Á‘Ó#êÃ&ÉT.
Äj·Tq |üì #˚dTü +Ô &˚ &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ˝Àì ô|<ä› Ä|òd” sü >Y ±] ø=&ÉT≈£î yê&ç $dæsπ dæq
bÕ‘·ø√≥T n~. <ëìï y˚dTü ø=ì s¡Tu≤uŸ‘√ (؃$>±) H˚qT dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfió¯ +Ô &˚yê&çï.
dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ #π̊s˝Àù| yêq qT+∫ ‘·&dç æ eTT<ÓbÌ› ˛j˚Tyê&çï. Hê≈£î ‘Ó\w¢ sü ,ºY U≤ø°
bòÕ´+{ŸqT ≈£î{Ï+º #ê&ÉT Hêj·Tq. <ëì sπ ≥T $ì neTàπs–b˛sTT+~. ªá s=ø£ÿ+‘√
yês¡+ |üP]Ô>± Ç+{Ï düsT¡ ≈£î*ï dü+‘·qT+∫ ø=qT>√\T #˚jTÓ T#·TÃ. Ç+‘· &ÉãT“qT
(s=ø£ÿ+qT) ˙≈£î Ç∫à y˚TeT+‘ê ñ|üyêdü+‘√ >∑&bÉ Õ˝≤μ nì ‹{Ï+º ~.
sê>± sê>± Hê≈£î <Ûs’Ó ´¡ + n_“+~. Hê #Óe⁄\≈£îqï ‘êÁeT+‘√ #˚sTT+∫q
b˛>∑T*ï rsTT+#˚düTø=HêïqT. ø£{Ï+>¥ ôd\÷Hé≈£î yÓ[fl ôV≤sTTsY ø£{Ï+>¥
#˚sTT+#·Tø=HêïqT. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ ny˚Tà Hê E≥TºqT ø£‹]Ô düT+Ô &˚~. ˇø=ø£ÿkÕ]
}s√¢øÏ e#˚à ≈£îå s¡≈î£ &ç qT+#˚ n+<ä]‘√bÕ≥T>± Hê ‘·\ yÓ+Á≥Tø£\qT uÀ&ç>±
#˚dTü +Ô &˚yê&ÉT.
Ç|ü&ÉT Á|ü‹~q+ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfió¯ HÔ êïqT. ~q|üÁ‹ø£\˝À <√|æ&ç dü+>∑‘T· \T
Á|üø£{Ï+#·ã&çq|ü&ÉT e÷ }]ù|s¡T ‘·|üŒìdü]>± ø£qã&ÉT‘·T+&˚~. n|ü&ÉT
Hê‘√bÕ≥T #·<Tä e⁄‘·T+&˚ düV≤ü $<ë´s¡T\ú T ªá <√|æ&˝û À ˙¬ø+‘· <=]øÏ+~?μ nì
n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. H˚qT @ »yêãTqT Çe«ø£H˚ ñ‹Ô>H∑ ˚ eT÷>√&ç˝≤>± nj˚T´yê&çï.
17
 e÷cÕºsT¡ n&ç–q Á|üXïË \≈£î H˚H˚ »yêãT\qT #Óù|Œ<ëìï ÁbÕs¡+_Û+#êqT.
Hê˝Àì Á|ü>‹∑ ø=+‘·eT+~ $<ë´s¡T\ú ≈£î ndüV≤ü ´+>± ñ+&˚~. ˇø£s√E uÛÀ»q
$sêeT+ ‘·sê«‘· ø±¢dTü ≈£î edüT+Ô fÒ ˇø£ $<ë´]ú ª>∑Ts¡÷õ.. Hê ø£+bÕdt (C≤yÓTÁ{Ï
u≤ø˘‡)qT mes√ <=+–*+#ês¡Tμ nì e÷cÕºsT¡ ‘√ #ÓbÕŒ&ÉT. e÷cÕºsT¡ >±s¡T e÷
n+<ä]‘√ ªÇ‘·ì ø£+bÕdtqT me¬sH’ ê rdüTø=ì ñqïf…‘¢Æ ˚ yê|üd>t ± Ç#˚Ãj·T+&çμ
nì ˇ‹Ô ˇ‹Ô #ÓbÕŒs¡T. n+<äs÷¡ ìX¯Ùã›+>±H˚ ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. e÷cÕºsT¡ ‘·q
#˚‹˝À ù|yéT u…‘+Ô· |ü≥Tºø=ì Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ #Ó|Œæ q yêø±´H˚ï eTs¡\eTs¡˝≤
#ÓbÕŒ&ÉT. ‘·sê«‘· Á|ü‹ jÓTTø£ÿ] u≤´>∑TqT yÓ‘ø· e£ Tì Ç<äs› T¡ $<ë´s¡T\ú ≈£î ÄC…*„ ï
C≤] #˚XÊs¡T.
`9`
Ä Ç<äs› T¡ $<ë´s¡T\ú T yπ̊syêfi¯fl u≤´>∑T*ï yÓ‹øÏq≥T¢>±H˚ Hê u≤´>∑T˝Àq÷
#˚‘T· *ï y˚kÕs¡T. u≤´>∑TqT ‘·\ÁøÏ+<äT\T>± #˚dqæ |ü&ÉT ˝À|ü\Tqï ø£+bÕdt ãj·T≥
|ü&+ç ~. ø£+bÕdtqT b˛>=≥Tºø=qï $<ë´]ú ªÇ<˚ Hê ø£+bÕdtμ n+≥÷ n]#ê&ÉT.
e÷cÕºsT¡ ≈£î m+‘√ ø√|ü+ nsTT´+~. #˚‹˝À ñqï ù|yéT u…‘+Ô· qT+∫ qqTï
efi¯fl+‘ê yê#˚≥≥T¢>± ø={≤º&TÉ . ª<=+>∑ Hêø=&ÉTø±.. uÀj·T C≤‘√&Ü.. Vü≤sê+UÀsY..μ
Ç˝≤>∑Tq HêHêØ‘·T\T>± qqTï ‹≥÷Ô Hê #·sêàìï e*#ê&ÉT. H˚qT ø±CÒjT· ˝Ò<Tä
nì #Ó|æŒHê ª˙u≤´>∑T˝À Ä ø£+bÕdt n<Ó{≤¢>∑Tq e∫Ã+~μ n+≥÷ eTs¡˝≤
∫‘·øu£ ≤<Ûë&ÉT.
qqTï ø±¢dTü qT+∫ ãj·T≥≈£î >¬ +fÒkÕs¡T. nee÷q+‘√ Á≈£î+–b˛j·÷qT.
q&ç#+˚ <äT≈£î ne≥+˝Ò<Tä . ø±fi¯flqT á&ÉTÃø=+≥÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃqT. neTà≈£î @$T
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . Ä sêÁ‹ ‹+&çì ‹q˝Ò<Tä . n˝≤π> |ü&TÉ ø=HêïqT. ìÁ<ä˝À ªqqTï ø=≥ºø+£ &ç..
ø=≥ºø+£ &ç— H˚qT C≤yÓTÁ{Ï u≤ø˘‡qT <=+–*+#·˝<Ò Tä μ n+≥÷ |ü\e]+#êqT. neTà
qqTï ˝Ò|+æ ~. Hê efi¯fl+‘ê »«s¡+‘√ ø±*b˛‘·T+~. #=ø±ÿ $|æŒq|ü&ÉT e+{ÏMT<ä
ø£*–q <Óã“\ >∑Ts¡T*Ô ï #·÷dæ neTà @&É«kÕ–+~. ªmes¡T |ü⁄Á‘ê, ìqTï áØ‹˝À
ø={Ï+º ~? yêfi¯fl ø=+|ü HêX¯q+>±qTμ nì @&ÉTdü÷Ô X¯|+æ #·kÕ–+~. Hê≈£L @&ÉT|ü⁄
e∫Ã+~. neTàqT yêfÒdTü ø=ì H˚q÷ @&ÜÃqT. neTà y˚&˙ç fi¯fl ø±|ü≥+qT eT]j·TT
sê‹ ñ|ü⁄Œ‘√ ñ|ü#ês¡+ #˚d+æ ~. H˚qT ªnjÓ÷´ nyÓ÷àμ n+≥÷ $\$\˝≤&ÜqT.

18
 Ä dü+|òTü ≥q ‘·sê«‘· H˚qT dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ |ü~ùV≤qT s√E\
‘·sê«‘· e÷wüsº Y e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. H˚qT ø£+bÕdtqT ø±CÒjT· ˝Ò<ìä yê]øÏ
ns¡yú TÓ +Æ ~. ø£+bÕdt >∑T]+∫ |òsæ ê´<äT #˚dqæ $<ë´πsú ‘·q ø£+bÕdtqT Hê u≤´>∑T˝À
ô|{Ϻ qqTï <=+>∑˝≤π> ∫Á‹+∫+~ kÕsY≈î£ ‘Ó*‡+<ä≥. Ç<äs› T¡ $<ë´s¡T\ú T »]–q
<ëqï+‘ê e÷cÕºsT¡ ≈£î $es¡+>± ‘Ó*bÕs¡≥. qqTï ø={Ïqº +<äT≈£î (u≤~Ûq+<äT≈£î)
Äj·Tq˝À Ä ‘·sê«‘· #Ó&TÉ >± áìŒ+∫+<ä≥. Ç+{Ïø=∫à Hêj·TqqT ø£*‡ qqTï
‹]– dü÷ÿ˝Ÿ≈£î |ü+|üeTì #ÓbÕŒs¡T. mes√ #˚dæq ‘·|ü≈£î ˙ ø=&ÉT≈£î •ø£å
nqTuÛ$Ñ +#ê*‡ e∫Ã+<äH˚ |üXÊÑêÔ|+ü Äj·Tq e÷≥˝˝À ñ+~. Ä s√E qT+∫
eTs¡˝≤ H˚qT dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfifl¯ kÕ>±qT.
yê]¸ø£ |üØø£å\T <ä>∑Zs¡ø=∫Ãq$. ˇø£s√E e÷cÕºs¡T ªuÛÑ$wü´‘Y˝À MTπs$T
ne⁄‘ês¡T?μ nH˚ $wüjT· + MT<ä yê´dü+ sêj·TeTì #ÓbÕŒs¡T. <ëì ø£Hêï eTT+<äT
ˇø£]ì ˝Ò|æ ªqTe⁄« @eTyê«\qTø=+≥THêïe⁄?μ nì n&ç>±s¡T. ˇø£&TÉ H˚qT &Üø£sº T¡ >±
ne⁄‘êqì, eTs=ø£ $<ë´]ú Ç+õ˙sY>± nì, y˚s=ø£ $<ë´]ú eø°˝Ÿ>± ne⁄‘êqì
#ÓbÕŒs¡T. Ç+ø=+<äsT¡ ø±˝ÒJ˝À Ábıô|dò sü >Y ± ne⁄‘êeTì #Ó|Œü kÕ>±s¡T. Hê es¡dü
e∫Ãq|ü&ÉT H˚qT ˝Ò∫ ì\ã&ܶqT. Ç|ü&ÉT @yÓTHÆ ê e÷{≤¢&Ü\ì nqTø=H˚˝Àù|
$T–*q $<ë´s¡T\ú T ª>∑dÔ” <=+>√&ÉT>± ne⁄‘ê&ÉT— >∑dÔ” <ë]<√|æ&>ç ±&ÉT>± ne⁄‘ê&ÉTμ
nì #Ó|Œü kÕ>±s¡T. ø=+‘·eT+~ Ä e÷≥*ï $ì qe«kÕ>±s¡T. e÷cÕºsT¡ m+‘·>±
>∑~]+∫Hê $<ë´s¡T\ú T m>∑‘ê[ì #˚ùd~ Ä|ü˝<Ò Tä . Mfi¯fl+<ä] >=&Ée qT+∫ Hê
H√πs eT÷‘·ã&çb˛sTT+~. e÷≥˝Ò sêefÒ<¢ Tä — ø£fifl¯ qT+∫ <Ûësêø±s¡+>± ˙fi¯ófl
sêkÕ–q$. eTTU≤ìï ~+#·Tø=ì @&ÉTdü÷Ô ≈£Ls¡TÃHêïqT.
yê]¸ø£ |üØø£˝å À Hê≈£î eT+∫ e÷s¡Tÿ\T e∫Ãq$. ˇø£{qÏ ïs¡ HÓ\\T ôd\e⁄\T>±
Ç#êÃs¡T. |üØø£˝å À u≤>± e÷s¡Tÿ\T e∫Ãq+<äTq H˚qT dü+‘√wü+‘√ Ç+{ÏøÏ e#êÃqT.
ns¡T>∑TMT<ä neTà eT]j·TT ì+>∑÷ e÷eT ≈£Ls¡TÃì j·TTHêïs¡T. ì+>∑÷ e÷eT
neTà≈£î u≤u≤sTT ø=&ÉT≈£î. n‘·ì }s¡T <ä&ø¶û Ï #Ó+‘·q ñ+&˚ }s¡T. nø£ÿ&É n‘·qT
e´ekÕj·T+ #˚dTü +Ô &˚yê&ÉT. <ëì‘√bÕ≥T>± m<äT\› yê´bÕs¡+qT #˚dTü +Ô &˚yê&ÉT.
y˚TeTT ∫H√ïfi¯ófl>± ñqï|ü&ÉT n‘·ì }]øÏ yÓfió¯ +Ô &˚yêfi¯fl+. n‘·ì ∫qï ≈£L‘·Ts¬ q’
ø£eT\ »‘·>± H˚qT Ä≥*ï Ä&ÉT‘·T+&˚yê&çï. ˇø£s√Eq ì+>∑÷ e÷eT Hêj·Tq‘√
#Ó|Œü kÕ>±&ÉT Ç˝≤>∑Tq: ª˙ ø=&ÉTøÏÿ Hê _&ɶ ø£eT\qT Ç∫à $yêVü≤+qT #Ó<ë›+μ
nì nHêï&ÉT.
19
 ªìqTï ø±<äì, ìqTï e~* y˚TeTT ñ+&É>\∑ e÷ nHêï? Çìï s√E\T>±
<ä÷s¡+ <ä÷s¡+>±H˚ ñHêïeTT. á ø±s¡D+ qT+#ÓH’ ê düMT|ü+≈£î e<ë›+μ n+~
neTà. yêfi¯fl+<äs÷¡ qqTï eT]j·TT ø£eT\ ù|s¡q¢ T n<Ó+<äT≈£î |ü\T≈£î‘·THêïs√
Hê≈£î n|ü&ÉT ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . Ç|ü&ÉT qqTï #·÷dæq ‘·øDå£ y˚T ì+>∑÷ e÷eT
eTTK+ ‘êeTs¡|Pü e⁄˝≤>∑ $ø£d+æ ∫+~. Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ªÇ|ü&ÉT @ ø±¢dTü qT
#·<Tä e⁄‘·THêïyé?μ nì n&ç>±&ÉT.
ªn+fÒ ‘=+<äs>¡ ±H˚ e÷cÕºsT¡ ne⁄‘ê&ÉT˝Òμ nHêï&ÉT e÷eT.
H˚qT ≈£L&Ü ªVüQ+μ nì nHêïqT. e÷eT≈£î eT>∑|\æ \¢ T ˝ÒsT¡ . Ç+{ÏMT<ä
n‘·ìøÏ \ø£´å y˚T ˝Ò<Tä . n‘·qT Ç|üŒ{Ïes¡≈L£ m+‘·>±H√ ø£w|ºü &ü ܶ&TÉ . ªme]ø√düeTì
H˚qT ÁX¯$T+∫ dü+|ü<qä T Áb˛>∑Tu…{≤º*? Çø£ eTT+<äT J$+∫q+‘· ø±\+ düTK|ü&Ü*.
Hê |ü⁄Á‹ ø£eT\≈£î \>∑ïyÓT‘Æ ˚ H˚qT nìï u≤<Û´ä ‘·\Tï+∫ Á|ò>” ± ne⁄‘êqTμ nì
ì+>∑÷ e÷eT #Ó|ü ø=+≥÷ b˛kÕ>±&ÉT.
` 10 `
H˚qT bÕôdq’ dü+>∑‹ì #ÓbÕŒqT. neTà ˝À|ü*øÏ yÓ[fl ∫qï |üfiflË +˝À u…\+¢
eTTø£ÿ*ï ô|≥Tºø=ì ãj·T≥≈£î e∫Ã+~. ªø±fi¯ófl #˚‘T· *ï ø£&TÉ ø=ÿì ˝ÀìøÏ yÓ[fl
<˚e⁄&çøÏ qeTdüÿ]+∫sêμ nì #Ó|æŒ+~. neTà #Ó|æŒq≥T¢>±H˚ ø±fi¯Sfl #˚‘·T*ï
X¯óÁuÛ+Ñ #˚dTü ø=ì <˚e⁄&ç |ü≥+≈£î qeTdüÿ]+∫ e#êÃqT. neTà eT]j·TT ì+>∑÷
e÷eT bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#êqT. |üfiflË +˝À ñqï u…\+¢ qT e÷eT≈£î Ç#êÃqT.
ªbÕ\ø√yêqT Ç#˚Ã<ëìï e~* u…\+¢ H˚ ÇdüTHÔ êïs¡T ø£<ë? Hê≈£î bÕ\ø√yêH˚
ø±yê*μ nHêï&ÉT e÷eT.
ªbÕ\ø√yêq÷ ÇkÕÔqHêïμ n+~ neTà.
kÕj·T+Á‘·+ ‘·Ts¡ÿeT{Ϻ qT+∫ Hêj·Tq e#êÃ&ÉT. H˚qT bÕôdq’ $wüjT· + $qï
Hêj·Tq˝À m+‘√ KTwæ ñ+~. sêÁ‹ uÛÀ»q+ nsTTq MT<ä≥ e÷eT Hêj·Tq‘√
ˇø£ yês¡+ s√E\T #Ó˝*¢… ï eT]j·TT |æ\*¢ ï ‘·q }]øÏ rdüTø¬ fi≤Ôqì n&ç>±&ÉT.
Hêj·Tq ˇ|üø=Hêï&ÉT. eTs¡Tdü{Ï s√E eTT+C≤eTT˝À y˚TeTT e÷eT }]øÏ
ãj·T˝Òsπ› ~ ñ+~.

20
 neTà y˚≈£îe C≤eTTH˚ ˝Ò∫+~. sê>∑T*ï $dæ] s=f…º*ï #˚dæ+~. y˚TeTT
y˚T˝§ÿHêïeTT. n+<äs+¡ ø£*‡ uÛÀ+#˚kÕeTT. s=f…\º eT÷≥qT H˚qT m‘·TøÔ =HêïqT.
Hê ‘·eTTà&çï e÷eT m‘·TøÔ =Hêï&ÉT. ø±ø£‹øÏ e∫à nø£ÿ&ÉTï+∫ ãdt møÏÿ <ä&˝¶û À
~>±eTT. nø£ÿ&ÉTï+∫ ø±*q&Éøq£ e÷eT ñ+&˚ }]øÏ #˚sê+. ø£eT\ ÁbÕ+>∑D+˝À
‘=≈£îÿ&ÉT _fi¯fl Ä≥qT Ä&ÉT‘·T+~. eTeTà*ï #·÷dæ ªHêj·Tq e#êÃ&ÉT, Hêj·Tq
e#êÃ&ÉTμ n+≥÷ >¬ +‘·T˝ÒdTü +Ô ~. ø£eT\ e÷≥*ï $qï n‘·Ô ãj·T≥ø=∫à eTeTà*ï
kÕ<äs+¡ >± kÕ«>∑‹+∫+~. e÷eT m‘·TøÔ =qï Hê ‘·eTTà&çï ‘·qT rdüTø=ì eTT<äT*› ï
ô|{Ï+º ~. neTàqT m+‘√ dü+ÁuÛeÑ T+‘√ ˝ÀìøÏ |æ\Tìø[fl+~. yêfi¯ófl e÷{≤¢&TÉ ø=+≥÷
˝Àq ≈£Ls¡TÃqï|ü&ÉT H˚qT ø£eT\ »‘·>± Ä&˚+<äT≈£î yÓfi≤flqT.
e÷eT≈£î ô|<ä≈› L£ ‘·Ts¬ q’ .. dü‘´ÔÓ eTàqT <˚e<ëdæ>± #˚dæ düe<ä‹Ô m\¢eTà <˚$øÏ
e~˝≤s¡T. ÄyÓT <˚e<ëdæ nsTTq+<äTq ÄyÓT $yêVü≤+qT #˚dTü ø=H˚~ ˝Ò<Tä . e÷eT
Ç+{À¢ ˇø£ J‘·>±&ÉT ñ+&˚yê&ÉT. n‘·qT e÷eT≈£î <ä÷s¡|⁄ü #·T≥º]ø£+ qT+∫
dü+ã+BÛ≈£î&˚ ne⁄‘ê&ÉT. n‘·qT e÷eT≈£î Ç+{Ï |üqT\˝À bı\+ |üqT\˝À
düV‰ü j·T|ü&TÉ ‘·T+&˚yê&ÉT. dü‘´’Ó eTàqT n‘·qT ñ+#·Tø=H˚+<äT≈£î ˇ|üø=Hêïs¡T. e÷eT≈£î
eT>∑|\æ \¢ T ˝Òq+<äTq dü‘´’Ó eTàqT ñ+#·Tø=qï n‘·&˚ Ä Ç+{À¢ eT>∑ dü+‘êq+>±
ñ+&˚yê&ÉT. yê[fl<äs› ÷¡ Ä Á|üøÿ£ H˚ y˚dqæ >∑T&çôd˝À ø±|ü⁄s¡+ #˚dTü +Ô &˚yês¡T. dü‘´’Ó eTà
q&ÉT>∑&˝¶É À ñ+&˚ n&É$øÏ yÓ[fl nø£ÿ&ÉTï+∫ >∑T&ÉT+u≤qT ‘ÓdTü +Ô &˚~. Ç+{À¢H˚ kÕsê
neTTà‘·T+&˚~. H˚qT eT]j·TT ø£eT\ ÄyÓT ìedæ+#˚ >∑T&çôd≈£î yÓfi≤fleTT. e÷
Ç<ä]› ø° y˚sT¡ XËq>∑ –+»*ï eT]j·TT u…\+¢ qT ÄyÓT ‹ì|æ+∫+~.
ˇø£ kÕj·T+Á‘·+ H˚qT ÄyÓT >∑T&çôd≈£î yÓ[flq|ü&ÉT ˇø£&TÉ kÕsê Á‘êπ>+<äT≈£î
nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. n‘·qT n<˚ }s√&Ó’ ñ+&=#·TÃ. dü‘´’Ó eTàqT n‘·qT Äø£*>=qï
|ü⁄*˝≤>∑ #·÷düTHÔ êï&ÉT. Ä e∫ÃH√&ÉT ªkÕsê ñ+<˚?μ n+≥÷ n&ç>±&ÉT <äsŒ¡ +>±.
ªÄ.. Ä.. ñ+~˝Òμ n+~ dü‘´· eTà.
n‘·qT ≈£L\ã&ܶ&TÉ . dü‘´· eTà˝ÀìøÏ yÓ[fl ˇø£ u≤{Ï˝Ÿ eT]j·TT eT{Ϻ |æ&‘É q· T
rdüTø=ì e∫Ã+~. Ä eT{Ï|º &æ ‘É ˝· À kÕsê ì+|æ+~. n‘·qT ˇπø <Óã“≈£î Ä
|æ&‘É q· T U≤∞ #˚kÕ&ÉT. dü‘´· eTà eTs¡˝≤ |æ&‘É q· T ì+|æ Ç∫Ã+~. n‘·qT Á‘ê>±&ÉT.
Ç|ü&É‘ì· øÏ ìcÕ mø£ÿkÕ–+~. n‘·qT dü‘´· eTà #˚‹ì |ü≥Tºø=ì >∑T+»kÕ>±&ÉT.
Ç+ø=ø£ #˚‹ qT+∫ ÄyÓT s¡$ø¬ ˝À <ë–q eøå√C≤\ ãT&ÉT|ü⁄*ï |ædøü k£ Õ>±&ÉT. ÄyÓT
n‘·&ïç s¡a≤&ç+∫ ‘·ìï ªÇø£ÿ&ÉTï+∫ yÓ[flb˛ <äTsêàs¡T&Z Ü! nì n+~. ÄyÓT˝Àì
21
ìsêø£sD ¡ + qT+∫ n‘·qT eT]+‘·>± ø√|üÁ>∑dTü &Ô j ’Ó ÷· ´&ÉT. ÄyÓT yÓ|’ ⁄ü ≈£î ˙#·+>±
#·÷dü÷Ô ªn<Ó+<äTøπ n+‘· ~Ûe÷≈£î ˙≈£î? qTe⁄« <˚e<ëdæy˚ ø£<ë..! &ÉãT“*kÕÔqT—
|ü⁄D≤´ìπø$T e<äT˝› Ò dü+uÛÀ>∑+μ n+≥÷ ˇ<äTs¡T‘·THêï&ÉT.
ª<˚e<ëdæ>± nsTTq+<äTq ˙‘√ dü+uÛÀ–+#ê˝≤.. ˙#·T&Ü?μ n+~ dü‘eÔÓ Tà.
ÄyÓT ˝À|ü*øÏ yÓfió¯ +Ô fÒ n‘·q÷ ÄyÓT yÓqøπ yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&ç |ü]dæ‹ú ì #·÷dæq Hê≈£î
uÛj
Ñ T· + ø£*+Z ~. ‹+≥Tqï |ü©*¢ ï e~* ˝Ò#êqT. Ä <äTwüß&º TÉ ‘·q yÓqø£H˚ edüTqÔ ï
<ëìï #·÷dæq dü‘eÔÓ Tà ‘·q #˚‹˝ÀøÏ y˚≥ø=&Ée*ï rdüTø=ì <ëìï #·÷|æd÷ü Ô ªe+{Ïì
‘êø±y√ ˙ ø£&TÉ |ü⁄ N\TÑê.. uÀj·T Ms¡T\ C≤‹øÏ #Ó+~q eTVæ≤fi¯qT H˚qT.
eTT≥Tºø=ì #·÷&ÉT |ò*ü ‘·+ m˝≤>∑T+≥<√μ n+≥÷ >∑]+® ∫+~. ÄyÓT˝Àì s¡D#·+&Ûç
ne‘ês¡+qT #·÷dæq Ä ˙#·T&çøÏ ìcÕ düÁs¡TH˚ ~–b˛sTT+~. nø£ÿ&ÉTï+∫ ø±*øÏ
ãT~∆ #ÓbÕŒ&ÉT. á >=&Ée˝À n‘·qT ‘·\≈£î <Û]ä +#·Tø=qï ‘·\bÕ>± ÁøÏ+<ä≈î£
|ü&+ç ~. #Ó|⁄ü Œ*ï e~˝Òdæ n‘·qT bÕ]b˛j·÷&ÉT. H˚qT n‘·&ç #Ó|⁄ü Œ*ï |ü≥Tºø=ì
n‘·qT yÓ[flq ~≈£îÿyÓ|’ ⁄ü ≈£î $dæsêqT. Ç+{À¢|&ü qç ‘·\bÕ>±qT m‘·TøÔ =ì dü‘eÔÓ Tà
bısTT´˝À |ü&˚dæ+~. bısTT´˝À ø£f…º\T eT]j·TT |æ&Éø£\T ñqï$. ‘·\bÕ>±
eT÷\+>± C≤«\ m–dæ+~. #˚‹˝À ñqï y˚≥ø=&Ée*ï Á|üøÿ£ ≈£î ô|{Ϻ qqTï <ä>sZ∑ ≈¡ î£
|æ*à yêfÒdTü ø=ì uÀs¡Tq @&çÃ+~ dü‘eÔÓ Tà.
` 11 `
ªÇø£ÿ&É #·÷dæq<ëìï me]ø° #Ó|üŒ≈£î ;ÛeT÷μ n+≥÷ Hê qT+∫ ˇ≥Tº
y˚sTT+#·Tø=+~. ÄyÓT ø£fifl¯ qT+∫ ø±]q ˙fi¯ófl ÄyÓT #Ó+|ü*ï ‘·&|ç +æ ~. ÄyÓT
#˚‘T· \ yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷kÕqT. nø£ÿ&É ªdüe<ä‹Ô m\¢eTà<˚$μ >±E\T yÓTs¡TdüTqÔ ï$.
ÄyÓTqT yêfÒdTü ø=ì H˚q÷ @&É«kÕ>±qT.
ôd\e\T nsTTb˛sTTq$. eTs¡˝≤ ã&ç yÓTT<ä˝+’… ~. Vü≤DeTX‚{Ÿ nH˚ ˇø£
ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT e÷≈£î bÕsƒê*ï #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT. |ü⁄düøÔ +£ ˝À ª<Ûsä êà sêyÓ÷•μ nH˚
bÕsƒ+¡ ñ+~. <ëìï #Óù|Œ≥|ü&ÉT ˇø£ $<ë´]ú ªsêyÓ÷• n+fÒ @$T{Ï?μ nì
n&ç>±&ÉT. kÕsY qqTï ˝ÒbÕs¡T.
ªsêyÓ÷• n+fÒ Ç<äT>√ eTq >∑dHÔ” .˚ Mfi¯flqT uÒ&sÉ T¡ , uÒs&¡ sÉ T¡ , uÀj·T\T,
Hêj·T≈£î\T, yê©à≈£î\T, Á|ü‘ê|üsT¡ ÁBj·TT\T>± $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À ˇπø ≈£î\düT*Ô ï
|æ\TdüT+Ô {≤s¡T. á »q+ ÁbÕe÷DÏ≈î£ \ì, kÕ«$T ìcÕ˜|sü T¡ \ì Ç‹Vü‰kÕ\˝À
22
 sêj·Tã&ç ñ+~. Mfi¯fl düV‰ü j·T+ qT+∫ y˚sπ yêfi¯ófl sêE\T>±, eTVü‰sêE\T>±
nj·÷´s¡T. nsTT‘˚ <äTs¡<èä wü+º @$T≥+fÒ Mfi¯ófl n&É$bÕ˝…j ’ ÷· ´s¡T. Ç+^¢c˛fi¯fl
|ü]bÕ\q˝À á »q+ m+‘√ ø£w|ºü &ü Ü*‡ e∫Ã+~. Ç+^¢c˛fi¯fl <äeTqø±+&É≈î£
u…~] á »q+ n&Ée⁄\˝À ìedæ+#ê*‡ e∫Ã+~. Äø£*<ä|ü⁄Œ\qT+∫
ãj·T≥|ü&+˚ <äT≈£î ∫qï ∫‘·ø± <=+>∑‘H· ê*ï #˚jT· kÕ>±s¡T. Ç|ü&É÷ á dü«‘·+Á‘·
uÛ≤s¡‘+· ˝À á»q+ |ü]dæ‹ú u≤>∑T|ü&˝É <Ò Tä . Mfi¯flMT<ä eTq+ kÕqTuÛ÷Ñ ‹ <äè≈£îÿ\‘√
#·÷ùd~ ñ+~μ nì #ÓbÕŒs¡T.
Vü≤DeTX‚{Ÿ kÕsY uÀj·T≈£î\+˝Àì Ms¡ |ü⁄s¡Twüß\ >∑T]+∫ #Ó|Œü kÕ>±s¡T. ªmVæ≤]®
Hêj·Tø£, Væ≤s√õ |ü],® dü+‘·÷Hêj·Tø˘, •yêsêyÓ÷•, ñe÷fiË Hêj·Tø£, sêC≤
yÓ+ø£≥|üŒHêj·Tø£.. yÓTT<ä˝…’H√fi¯ófl ‘·eT XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\qT+∫ j·TT<ë∆*ï
>¬ \TdüT+Ô &˚yês¡Tμ nì #Ó|⁄ü ‘·T+fÒ Hê≈£î m+‘√ dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. Vü≤DeTX‚{Ÿ kÕsY
e÷≥\ qT+∫ Hê MT<ä ñqï <äTs¡_ÛÁbÕj·TeT÷ Ç‘·s¡ $<ë´s¡Tú\˝À ‘=\–
b˛ekÕ–+~.
e÷ø±¢dTü ˝À uÛ>Ñ e∑ +‘· U≤+&˚øs£ Y nH˚ $<ë´]ú ˇø£sT¡ +&˚yê&ÉT. n‘·qT $T–*q
$<ë´s¡Tú\≈£î ¬s+&ÉT y˚≥T¢qT y˚ùd e÷{≤¢&ÉT‘·T+&˚yê&ÉT. n+<äs¡÷ n‘·ìøÏ
u…<Tä s¡T‘·T+&˚yêfi¯ófl. nsTT‘˚ n‘·qT Hê‘√ e÷Á‘·+ u≤>± ñ+&˚yê&ÉT. Ç+<äT#˚‘·
$T–*q $<ë´s¡T\ú T Hê qT+∫ u…<sä ê*‡ e∫Ã+~. #·<Tä e⁄˝À H˚qT eTT+<ä+»˝À
ñqï+<äTq nj·T´yês¡T qqTï Á|”‹>± #·÷#·Tø=H˚yês¡T.
ã&çøÏ yÓfifl‚ <ë]˝À <˚kÕsTT e÷cÕºsT¡ >±] Ç\T¢ ñ+~. yês¡T y˚sπ dü÷ÿ\T˝À
ôV≤&é e÷cÕºsT¡ >± ñHêïs¡T. m+‘√ Ádæøº º̆ eTìwüì yê]øÏ ù|s¡T+&˚~. yê] ø=&ÉTø¬ q’
nXÀø˘ eT]j·TT H˚qT ˇπø ‘·s>¡ ‹∑ ˝À ñHêïeTT. n‘·ì »‘·>± H˚qT yê] Ç+{ÏøÏ
yÓfió¯ +Ô &˚yê&çï. nXÀø˘ neTà qHÓï|ü&É÷ uÛ<Ò ä uÛ≤yê\‘√ #·÷&É˝<Ò Tä .
nXÀø˘≈£î Ç∫Ãq≥T¢>±H˚ ø£|t˝ÀH˚ Hê≈£L #êjYTqT ÇdüTÔ+&˚~. ø=ìïkÕs¡T¢
|üqdü‘=q*ï, d”‘ê|ò˝ü ≤*ï, C≤eT|ü+&Éq¢ T ‹H˚+<äT≈£î ÇdüT+Ô &˚~. á |ü+&ÉT¢ yê]
ô|s¡{À¢ ô|+#·ã&çq #Ó≥$¢ . yê] Ç+{À¢ì »q+ mes¡÷ H˚qT uÀj·T C≤‘√&Éïì
‘·÷\Hê&ç, nee÷ì+#·˝Ò<äT. yê] Ç+{À¢ H˚qT nìï >∑<äT\˝À ùd«#·Ã¤>±
‹s¡T>∑T‘·T+&˚yê&çï.
Hê »‘·>± >ö+&ÛyÉ ê&É≈î£ #Ó+~q ◊<ës¡T>∑Ts¡T $<ë´s¡T\ú T+&˚yês¡T. yêfi¯ófl
m+‘√ ‘·T+≥s√fi¯ófl. s√&é Á|üø£ÿqTqï #Ó≥¢MT<ä≈£î ø√‘·T\T˝≤>∑ düVü≤»+>±H˚
23
m>∑Áu≤≈£î‘·T+&˚yês¡T. #Ó≥˝¢ Àì |ò˝ü ≤*ï ‹+≥T+&˚yês¡T. >∑÷fi¯fl˝À ñqï ∫qï ∫qï
|ü≈îå£ *ï s√&é MT<ä |ü&d˚ ,æ yê{ÏMT<ä yêVü≤Hê\T yÓ[flq|ü&ÉT _>∑sZ >¡ ± øπ ø£*ï
ô|≥TÔ+&˚yêfi¯ófl. yêfi¯fl˝Àì á #Ó&TÉ |üqT\qT+∫ Hê˝À uÛ]Ñ +|ü˝ìÒ ø√|ü+ |ü⁄≥TÔ+&˚~.
yêfi¯fl≈£î ãT~∆ì H˚sT¡ Œ<ëeT+fÒ Hê‘√ »‘·>± mes¡÷ ˝ÒsT¡ ø£<ë! yêfi¯fl˝Àì á
ne÷qTwü ø£è‘ê´*ï H˚qT ìdü‡Vü‰j·T≈£î&Óï’ #·÷&Ü*‡ edüT+Ô &˚~.
IIIII
ˇø£ kÕj·T+Á‘·+˝À ≈£îj·÷´+ |òøü s° Y Hêj·Tq e<ä≈› î£ e#êÃ&ÉT. n‘·ì˝À Hê≥ø±\
|æ∫à m+‘√ ñ+&˚~. m|ü&É÷, mø£ÿ&Ü @<√ Hê≥ø£+˝Àì bÕ≥qT >∑TqT>∑T‘·T+&˚yê&ÉT.
Hêj·Tq‘√ n‘·qT sêeT\ø£àå DT\ Hê≥ø£+qT y˚<ë›eTì #ÓbÕŒ&ÉT. ªH˚d]ü ˝Z À ˇø£
e÷cÕºsT¡ ñHêïs¡T. n‘·qT Hê≥ø£+qT H˚sT¡ Œ‘ê&ÉTμ nì yÓfifl¯ &ç+#ê&ÉT. Hê≥ø£+qT
y˚sTT+#˚+<äT≈£î Hêj·Tq s¬ &û nj·÷´&ÉT. Hê>∑|+ü #·$T Hê&ÉT Hê≥ø£+qT y˚ùd~
eTTVüAs¡+Ô >± ìs¡sí TT+#·Tø=Hêïs¡T. Ç|ü&ÉT ◊<ës¡T HÓ\\T Hê≥ø£+MT<ä ÁbÕø°dº t
#˚ùd<äT+~. sêÁ‹ uÛÀ»Hê\T nsTTq ‘·øD å£ y˚T bÕÁ‘·*ï q{Ï+#˚{Àfi¯ófl ˇø£ #√≥
»yÓTj Æ T˚ ´yês¡T. n+<äs÷¡ ìs¡øså£ êdüT´\T>± ñqï+<äTq dü+uÛ≤wüD*ï ø£+sƒd¡ +Ôü #˚j÷· *‡
ñ+~. Hπ̊sŒ kÕsY n+<ä]ø° yêfi¯flyêfi¯fl dü+uÛ≤wüD\qT ø£+sƒd¡ +Ôü >± #˚sTTdüTHÔ êï&ÉT.
sêÁ‹ |ü<øä =+&ÉT ` |üHïÓ +&ÉT >∑+≥\ es¡≈L£ Hê≥ø£+˝Àì nuÛ≤´dü+ q&ÉTdüT+Ô &˚~.
Hê≥ø£ + ˝Àì ÁbÕø° º d t q T #· ÷ ùd+<ä T ≈£ î ùdïVæ ≤ ‘· T \ »‘· > ± H˚ q ÷
yÓfió¯ +Ô &˚yê&çï.
` 12 `
|”s¢¡ |ü+&ÉT>∑ s√Eq Hê≥ø£+ y˚kÕs¡T. eTd”<Tä ≈£î m<äTs¡T˝À ñqï yÓT<Æ ëq+˝À
ô|<ä<› q’Ó ùdCº ŸqT ø£{≤ºsT¡ . f…+{ŸV≤ü Ödt˝À ñ+&˚ |üs<¡ ë\qT ‘Ó|Œæ +#ês¡T. }s√¢ì
»qy˚T>±≈£î+&Ü ãj·T≥ }s¡q¢ T+∫ »q+ Hê≥ø£+ #·÷ùd+<äT≈£î sêkÕ>±s¡T.
Hê≥ø£+˝À q≥T\ n_Ûqj·T+ø£Hêï yêfi¯fl >¬ +‘·T\T ∫+<äT\πø m≈£îÿe ÁbÕeTTK´‘·
ñ+&˚~. Ád”Ô bÕÁ‘·*ï eT>√fi‚fl y˚dTü +Ô &˚yês¡T. Áù|ø£≈å î£ ˝…q’ »q+ ùdCº Ÿ MT<ä≈î£ yÓ[fl
‘êeTT yÓT∫Ãq q≥T\≈£î ø±qTø£*ï ÇdüT+Ô &˚yês¡T. Hê≥ø£+ q&ÉTdüTqÔ ï+‘·ùd|üP á
ø±qTø£\ ø±s¡´Áø£eT+ eTT+<äTøπ kÕ–b˛‘·T+&˚~.
e÷ »q+ ;<√fiËfl’ Hê, b˛©düT\ n‘ê´#êsê\ qT+∫ Á≈£î+–b˛sTTHê, Hê≥ø£+
` bÕ≥\ eT÷\ø£+>± ‘·eT u≤<Û*ä ï ø£Då ø±\yÓTHÆ ê eT]Ãb˛‘·T+&˚yês¡T. Hê≥ø£+˝Àì
bÕ≥\ sê>±˝≤|üq˝À ø=~›>± dü+‘√wü+qT bı+<˚yês¡T.
24
 Á‘Óe’ ÷dæø£ |üØø£\å ‘·sê«‘· dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ ôd\e*ï Ç#êÃs¡T. H˚qT Hêj·TqeTà‘√
ø£*‡ bı\+˝À |üqT\T #˚ùd+<äT≈£î yÓfifl¯ kÕ>±qT. ˇø£s√E Hêj·TqeTà ªH˚qT m+‘√
n*‡b˛j·÷qT. M&çï bı\+ |üqT\≈£î U≤j·T+>± |ü+|æ+#·Tμ n+≥÷ Hêj·Tq‘√
#Ó|Œæ +~. Hê≈£î ã&çøÏ yÓfifl‚ ~ Ä–b˛‘·<y˚ ÷Ó nH˚ uÛj Ñ T· + ø£*–+~. nsTT‘˚ Hêj·Tq
ª;ÛeTT Ç+ø± |ük˛&˚. ø±yê\+fÒ J‘·>±&çï ô|≥Tºø=+<ë+μ nì ã<äT*#êÃ&ÉT.
ªe<ä › j · ÷ ´ e<ä T › , J‘· > ±&ç dü V ü ≤ ø±s¡ + ‘√ #˚ ù d ùd<ä ´ + eT+∫>±
ñ+&É<Tä . #·#Ã˚ es¡≈L£ H˚H˚ bı\+|üqT*ï #˚kÕÔqTμ n+~ Hêj·TqeTà.
ÄyÓTqT m˝≤>√˝≤ düe÷<Ûëq|ü]∫ Hêj·Tq ˇø£ J‘·>±&çï ìj·T$T+#ê&ÉT.
á |üH√&ÉT e÷ Ç+{Ï eTìwæ˝≤>∑ e÷sê&ÉT. bı\+≈£î yÓfifl‚ ~, |üXó¯ e⁄*ï y˚Tù|~,
>∑&ì¶ç ‘Ó#Ã˚ ~, bı\+qT ø±ùd~.. Ç˝≤>∑Tq nìï |üqT\qT n‘·qT #˚jT· kÕ>±&ÉT.
n‘·ì |üì $<Ûëq+ #·÷dæ Hêj·TqeTà ≈£L&Ü dü+‘√wü|&ü +ç ~.
IIIII
Äq>√[˝À ñ+&˚ ˇø£ kÕe÷õø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ (k˛wü˝Ÿ es¡ÿsY) Äq>√[˝À yÓqTø£ã&çq
C≤‘·T\ (;d”\) ñ<ë›s+¡ ø£ì $<ë´s¡T\ú ø=s¡≈î£ ˇø£ Vü‰dü˝º ŸqT ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
n‘·ìøÏ ;d” $<ë´s¡T\ú T Ä Vü‰dü˝º Ÿ ø=s¡≈î£ ø±yê*‡ ñ+~. n‘·qT e÷ }s¡T≈£î
e#êÃ&ÉT. ã&ç|+ü ‘·T*ï ø£˝≤‡&ÉT. n‘·qT eT]j·TT nj·T´yês¡T... Ä Ç<äs› ÷¡ e÷
Ç+{Ïø=∫à qqTï Vü‰dü˝º Ÿ˝À #˚sá eTì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ Hêj·Tq ˇ|üø√˝Ò<Tä .
uÀ]¶+>¥ (Vü‰dü˝º Ÿ)˝À ñ+#˚+<äT≈£î Hê ø=&ÉTøπ yÓTHÆ ê uÒyê]‡>± nqTø=+≥THêïsê?
nì ø√|ü+>± nHêï&ÉT. nsTT‘˚ kÕe÷õø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ Hêj·Tq≈£î $es¡+>± ‘Ó*bÕ&ÉT.
<ëì |ò*ü ‘·+>± Hê‘√bÕ≥T>± e÷ Á>±eT+˝Àì eTT>∑TsZ T¡ $<ë´s¡T\ú T n‘·ì‘√
»‘·>± Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ yÓfi≤fleTT.
e÷ø£Hêï eTT+<˚ nø£ÿ&É |ü~ùV≤qT Çs¡y’Ó eT+~ $<ë´s¡T\ú T ñHêïs¡T. Ä sêÁ‹
y˚TeT+<äs+¡ ø£˝‡Ò uÛÀ»q+ #˚XÊeTT. s¬ +&√ s√Eq eT»>±+yé˝À ñ+&˚ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£
eTeTà*ï Ä ø±s¡´ø£sÔ¡ yÓ+≥u…≥Tºø=ì yÓfi≤fl&ÉT. nsTT‘˚ nø£ÿ&ÉTqï kÕsY eTeTà*ï
ã&ç˝À #˚sT¡ Ãø=H˚+<äT≈£î ìsêø£]+#ê&ÉT. ø±s¡´ø£sÔ¡ Ä kÕsY #Ó$˝À @<√ #ÓbÕŒ&ÉT.
n|ü&ÉT kÕsY eTeTà*ï ø±¢d˝t ÀøÏ Vü‰»¬sj ’ T˚ ´+<äT≈£î ˇ|üø=Hêï&ÉT.
e÷ >∑~˝À ˇø£ ø£s¬ +{Ÿ B|ü+ ñ+~. Ç+‘· ∫qï B|ü+ n<Ó{≤¢>T∑ q Ç+‘·
yÓ\T‘·Ts¡TqT ÇdüT+Ô <äì e÷˝À n+<ä]ø° ≈£î‘·÷Vü≤\+ ñ+≥T+&˚~. Çø£ÿ&ÉTH√ïfi¯fl+<äs÷¡
25
|ü˝d¢… e” T\ qT+#˚ e∫à #˚]H√fi¯ófl. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ mes¡÷ á Ø‹˝Àì B|ü+qT
#·÷&É˝<Ò Tä . Á|ü$T<ä, øÏs√dæHqé ÷HÓ B|ü+, Ç+ø± #ÓbÕŒ\+fÒ ˝≤+‘·sT¡ .. MfÒï
y˚TeTT #·÷dæ ñHêï+ Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ . á $+‘· B|ü+qT ‘·\ÁøÏ+<äT\T>± y˚˝≤&ÉBkÕs¡T.
<ëìï ø±s¡´ø£sπ Ô yÓ*–düT+Ô &˚yê&ÉT— n‘·H˚ Äs¡TŒ‘·T+&˚yê&ÉT. <ëìï m˝≤>∑Tq yÓ*–+#ê*,
m˝≤>∑Tq ÄsêŒ* nH˚~ e÷¬øe]ø° >∑Ts¡T˝Ô <Ò Tä . Ä B|ü+≈£î mø£ÿ&ÉTï+∫ q÷HÓqT
ì+|æô|{≤ÔsH¡ ~˚ e÷≈£î ‘Ó\«<äT ø£<ë..!
ˇø£ kÕj·T+Á‘·+˝À kÕe÷õø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ B|ü+qT yÓ*–+∫ mø£ÿ&çø√ yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
sêÁ‹ es¡≈L£ y˚TeTT #·<Tä e⁄ø=Hêï+. ø±s¡´ø£sÔ¡ y˚TeTT ìÁ<ä≈î£ b˛j˚T düeTj·T+
$T+∫b˛‘·THêï sê˝Ò<Tä . e÷≈£î ìÁ<ä≈î£ C≤πs~ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. nsTT‘˚ ô|q’ B|ü+
eT+&ÉT‘·T+~ (yÓ\T>∑T‘·T+~). <ëìï ÄπsŒ~ m˝≤>∑u≤“ nH˚ Á|üX¯ï e÷˝À
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. e÷˝ÀH˚ m‘·T>Ô ± ñ+&˚ ˇø£&TÉ ˝Ò∫ ì\ã&ç Ä B|ü+qT ªñ|tμ nì
ÄπsŒ+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#ê&ÉT. n‘·qT m+‘· >∑{>ºÏ ± ªñ|tμ nì n+≥THêï Ä B|ü+
Äs¡˝<Ò Tä . B|ü+ m+‘·>±H√ |üesY|⁄üò ˝>Ÿ ± ñ+<äì y˚TeT+<äse¡ T÷ e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±eTT.
$dæ–b˛sTTq e÷ ãè+<ä+˝À ˇø£&q’Ó ªñbÕŒs¡μ nì |æ\eã&˚ $<ë´]ú ªH˚qT
Äs¡TŒ‘êqTμ n+≥÷ ˝Ò#ê&ÉT. n‘·qT B|ü+≈£î #˚‹ì $dæ] ªñ|tμ nHêï&ÉT. n‘·ì
#˚‹ <Óã“qT+∫ B|ü+ Ä]b˛sTT+~. y˚TeT+<äse¡ T÷ dü+‘√wü|&ü ç |ü&TÉ ø=HêïeTT.
eTs¡THê&ÉT ø±s¡´ø£sÔ¡ #˚‹˝À ø£Ás¡qT |ü≥Tºø=ì e÷ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e#êÃ&ÉT. ªÇø£ÿ&ÉT+&˚
B|ü+qT mes¡T |ü>∑\>={≤ºs¡T?μ nì n&ç>±&ÉT. >∑~ì+&Ü >±EeTTø£ÿ\T
|ü&j ç T· Tqï$. y˚TeTT BbÕìï ÄsêŒy˚T Á‘·|Œæ ‘˚, B|ü+qT |ü>\∑ >=≥º˝<Ò ìä #ÓbÕŒeTT.
n|ü&ÉT ñbÕŒs¡ eTT+<äTø=∫à ‘·H˚ #˚‹ì $dæ] B|ü+qT ÄsêŒqì #ÓbÕŒ&ÉT.
` 13 `
n‘·ì e÷≥*ï $qï ø±s¡´ø£sÔ¡ |ü&|ç &ü û qe«kÕ>±&ÉT. Ä ‘·sê«‘· n‘·qT e÷≈£î
B|ü+˝Àì $es¡+q+‘ê #Ó|æŒ B|ü+qT yÓ*–+#˚~ eT]j·TT ÄπsŒ ã≥HéqT
#·÷|æ+#ê&ÉT. ªÇ+ø=ø£kÕ] #˚‹qT+∫ B|ü+qT eTT≥Tºø=+fÒ cÕø˘ ø={Ϻ #·ìb˛‘êeTH˚μ
uÛj
Ñ ÷· ìï ø£\>∑CXÒ Ê&ÉT. B|ü+≈£î+&˚ ã≥Hé qT+∫ ÄπsŒ $<Û+ä qT yÓTT<ä˝Ò #Ó|Œæ
j·TT+&Ü*‡+<äì y˚TeTT nHêïeTT.
H˚qT Á|ü‹~q+ eT»>±yé˝Àì ã&çøÏ yÓfió¯ HÔ êïqT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É Vü‰»s¡T |ü⁄døÔü +£ ˝À
Hê ù|s¡T˝Ò<Tä . nø£ÿ&ÉTqï kÕs¡÷ qqTï ªÇø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î ekÕÔy?é }s√¢ì ã&çøπ
yÓfió¯ flμ nì #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT.
26
 ÁøÏdàü dt ôd\e\T e∫Ãq$. ø±s¡´ø£sÔ¡ eTeTà*ï }s¡≈¢ î£ yÓfifl¯ eTì #ÓbÕŒ&ÉT.
n‘·H˚ ªuÀVü‰sYyd˚ μt es¡≈L£ $&ç∫ô|fÒ+º <äT≈£î e#êÃ&ÉT. ªã&ç eTs¡˝≤ yÓTT<ä˝q’… |ü&ÉT
yê|üôd‡’ s¡+&çμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT q&ÉT#·Tø=+≥÷ }]øÏ e#êÃqT.
Vü‰dü˝º ˝Ÿ Àì ã‘·T≈£îqT >∑T]+∫ neTàHêj·Tq\≈£î #ÓbÕŒqT. Hêj·Tq≈£î Vü‰dü˝º MŸ T<ä
yÓTT<ä˝Ò dü<_ä ÁÛ bÕj·T+˝Ò<Tä . ªÇø£ eTT+<äT Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ yÓfi§fl<äTμ› nì #ÓbÕŒ&ÉT.
ã&ÉT\qT ‘Ó]∫q|ü&ÉT H˚qT eTs¡˝≤ u…fi≤Z+˝Àì ã&çøπ yÓfi≤flqT. Vü≤DeTX‚{kŸ Õs¡T
ã~© nj·÷´s¡≥. y˚πs kÕsY e#êÃs¡T. yês¡T qqTï ã&ç˝À #˚s¡TÃø=H˚+<äT≈£î
ˇ|üø√˝Ò<Tä . H˚qT H˚sT¡ >± ôV≤&ée÷kÕºsT¡ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤flqT. yês¡T Hê ø£bÕ\+MT<ä
ˇø£ y˚≥T y˚kÕs¡T. ªVü≤sê+UÀsY! ã&çì e~* |ü⁄D≤´ìøÏ ‹H˚~ <=s¡T≈£î‘·<ìä
Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ yÓfi≤flyê.. e÷<∏#ä √‘Y?μ n+≥÷ Ç+ø=ø£kÕ] ø£bÕ\ yÓ÷ø£+å >±$+#ês¡T.
á Äø£dàæ ø£ <Óã“\qT+∫ H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. Hêø£fifl¯ ≈£î Nø£≥T¢ ø£$Tàqf…+¢Æ ~.
ªÇ+ø=ø£kÕ] ã&çì e~˝ÒÔ ìqTï ã&ç qT+∫ XÊX¯«‘·+>± ãj·T≥πø <=ãT“‘êqTμ
n+≥÷ ôV≤&é e÷kÕºsT¡ ôV≤#·Ã]ø£*ï #˚XÊs¡T. H˚qT ªVüQ+μ n+≥÷ ‘·\qT }|æ
eTs¡˝≤ Hê ø±¢dTü ≈£î yÓ[fl ≈£Ls¡TÃHêïqT.
e÷kÕºsT¡ H˚sπ Œ<ëH√¢ ìeT>∑ïyÓTjÆ ÷· ´s¡T. H˚qT Ädüø>ÔÏ ±H˚ yês¡T #Óù|Œ<ëìï ÁX¯<>∆ä ±
$+≥THêïqT. n+‘·˝À e÷ ø±¢düT≈£î <˚XÊsTTkÕsY e#êÃs¡T. yê]øÏ >ös¡e+
Ç#˚Ã+<äTø£ì y˚TeTT n+<äse¡ T÷ ˝Ò∫ ì\ã&ܶeTT. <˚XÊsTT kÕsY≈î£ H˚qT |ü]∫‘·T&˚ï.
yês¡T Ç|ü⁄Œ&ÉT qH˚ï rø£åD+>± #·÷dü÷Ô ª@$Tsê >∑kÕÔ´.. #ÓiTe⁄ <ä>∑Zs¡ @$T
#˚deæ #êÃy√ #Ó|⁄ü Œμ n+≥÷ >∑]+® #ês¡T. ñÁ>∑ø√|ü+‘√ ñqï yê] eTTU≤ìï #·÷dæ
H˚qT >∑&>É &∑ Ü eDø£kÕ>±qT. Hê≈£î e÷≥˝Ò ãj·T≥≈£î sêefÒ<¢ Tä . Hê eTTU≤ìï
#·÷dæq <˚XÊsTT kÕsY eTs¡˝≤ ª<=+>∑ø=&ÉTø±! H˚qT ìqTï eT+#√&Éì
uÛ≤$+#·Tø=HêïqT. nsTT‘˚ qTe⁄« ô|+≥ |ü⁄s¡T>∑Teì ìs¡÷|æ+#·Tø=Hêïe⁄. <ës√¢
ñqï eT+∫˙fi¯fl #ÓiTe⁄ <ä>sZ∑ ¡ eT\ $düsq®¡ #˚dæ e#êÃe⁄ ø£<ë?μ n+≥÷ >∑]+® #ê&ÉT.
Hêπø$T ns¡+ú >±˝Ò<Tä . yê] eTTU≤ìï uÛj Ñ T· +‘√ eDT≈£î‘·÷ #·÷&ÉkÕ>±qT.
ªq&ÉTyé, qTe⁄« #˚dqæ <ëìï qTy˚« dü«#·Ã+ (X¯óÁuÛ+Ñ ) #˚sTTμ nì yês¡T >∑~sês¡T. H˚qT
kÕúDTyÓ’ ì\ã&çq<ëìï #·÷dæ ªX¯óÁuÛ+Ñ #˚jT· ø£b˛‘˚ ìqTï b˛©düT\≈£î n|üŒ–kÕÔqTμ
n+≥÷ u…~]+#ês¡T. b˛©düT\ e÷≥qT $ì H˚qT eT]+‘·>± u…~sêqT. Hê
ø±¢dTü kÕsY Hê #˚‹ì |ü≥Tºø=ì ãj·T≥≈£î Á‘√dæ, ªyÓfió¯ fl, yÓ[fl X¯óÁuÛ+Ñ #˚dsæ êμ

27
n+≥÷ ãj·T≥≈£î ¬>+{≤s¡T. ◊<ës¡T y˚≥÷¢ |ü&çq$ HêMT<ä. Hê |üs¡+>±
e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î nø£ÿ&É mes¡÷ ˝ÒsT¡ . H˚qT uÀjÓ÷&Óï’ q+<äTq mes¡T n|üsê<Û+ä \qT
#˚dHæ ê n$ HêMT<˚ |ü&TÉ ‘·T+&˚$. #ÓiTe⁄ <ä>sZ∑ ¡ |ü&j ç T· Tqï ô|+≥qT H˚H˚ @]>±qì
$T–*q |æ\\¢ ÷ düV≤ü »+>±H˚ uÛ≤$+#·Tø=Hêïs¡T.
@&ÉTdü÷Ô @&ÉTdü÷Ô H˚qT #ÓiTe⁄ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤flqT. Hê yÓqøπ <˚XÊjYT kÕs¡T
eT]j·TT ◊<ës¡T>∑Ts¡T $<ë´s¡T\ú T ñHêïs¡T. #ÓiTe⁄ #·T≥÷º ◊<ës¡T#√≥¢ ô|+≥qT
@]>±s¡T. á ô|+≥qT H˚qT m˝≤>∑Tq X¯óÁuÛ+Ñ #˚ùd~? <˚XÊsTT kÕsY j·TeTT&ç˝≤>∑
Hê yÓqøπ ñHêïs¡T.
eTqdüT‡qT >∑{#ºÏ d˚ Tü ø=ì H˚qT #˚‘T· \qT+#˚ ô|+≥qT Ä yÓ|’ ⁄ü qTqï ‹|üŒ>∑T+≥˝À
y˚dæ e#êÃqT. ndüV≤ü ´yÓTqÆ yêdüq qT+∫ Hê ø£&TÉ |ü⁄˝À <˚$qf…+¢Æ ~. #˚‘T· *ï
ø£&>πç +<äT≈£î nø£ÿ&É ˙fi¯ófl ˝Òe⁄. eT{Ïøπº #˚‘T· *ï sêdüTø=HêïqT. nsTT‘˚ yêdüq
Ç+ø± ‘·–bZ ˛˝Ò<Tä .
Hê |ü⁄düøÔ ±\ dü+∫ ã&ç˝ÀH˚ ñ+~. eTs¡˝≤ ‘·s>¡ ‹∑ >∑~˝ÀøÏ e#êÃqT. ˝Àìø=∫Ã
ø±¢dTü ˝À ≈£Ls¡TÃH˚+<äT≈£î nee÷qyÓT+Æ ~. @&ÉT|ü⁄ qT+∫ Hê ø£fió¯ fl yê∫q$. Hê
nedüqú T #·÷dæq U≤+&˚øs£ Y ‘·H˚ eTT+<äTø=∫à Hê #˚‘T· \ MT<ä ˙fi¯ófl b˛kÕ&ÉT.
#˚‹øÏ n+{Ïq ô|+≥ eT{Ϻ ø±]b˛sTT+~. @$T e÷{≤¢&Éø£H˚ H˚qT ø±¢düT˝À
eT÷>√&ç˝≤>∑ ≈£Ls¡TÃHêïqT.
ã&ç e~*q ‘·sê«‘· n+<äs÷¡ qqTï Ç<˚ $wüjT· + MT<ä n&É>k∑ Õ>±s¡T. H˚qT
@<ëìï e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . ã&ç˝Àì $<ë´s¡T\ú T qqTï ªô|+{À&Üμ n+≥÷ |”&+ç #·kÕ>±s¡T.
nsTT‘˚ H˚HeÓ ]ø° Á|ü‘T· ´‘·sÔ +¡ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . |ü~ùV≤qT s√E\ ‘·sê«‘· á ô|+≥qT
@]–+~ mes¡Tï+∫ nH˚~ ‘Ó*‡ e∫Ã+~.
` 14 `
>ö+&Éyê&É≈î£ #Ó+~q Ç<äs› T¡ $<ë´s¡T\ú T eT+∫˙fi¯fl #ÓiTe⁄ <ä>sZ∑ ¡ ô|+≥qT
@]>±s¡T. ôV≤&ée÷cÕºsY Ä Ç<ä]› |æ\\¢ #·sà¡ + }&çb˛j˚T+‘·>± ø={≤ºsT¡ . nsTT‘˚
Hê¬øq’ nee÷q+, eTH√y˚<qä MT<ä ˇø£ÿs¡÷ ô|<ë*ï ø£~*+#·˝<Ò Tä . <˚XÊsTT
kÕsY≈î£ $wüjT· + Ç|ü&ÉT ‘Ó*‡e∫ÃHê, Hê $wüjT· +MT<ä $cÕ<ä+qT e´ø£|Ô sü #¡ ˝· <Ò Tä .
yês¡T >=|üŒ ôV≤&é e÷cÕºsT¡ ø£<ë! Hê <ä>sZ∑ ø¡ =∫à $cÕ<ä+qT yÓ\&¢ +ç #˚~ yê]
|üsT¡ e⁄ Á|ü‹wü̃\≈£î ‘·≈î£ ÿeì yês¡T uÛ≤$+#·Tø=ì ñ+&=#·TÃ. n|üŒ{Ï qT+∫ á
28
|üs¡Te⁄ Á|ü‹wü˜\ ô|<ä› ≈£î≥T+u≤˝Àfi¯fl kÕyêdü+≈£î <ä÷s¡+>±H˚ ñ+&Ü\ì
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. yê] ø=&ÉT≈£î nXÀø˘ <˚XÊsTT Hê ø±¢dTü ˝ÀH˚ ñHêï n‘·ì‘√
»‘·>± e÷{≤¢&<˚ ëìï ‘·≈î£ ÿe CÒdTü ø=HêïqT. ø±¢dTü ˝À ∫e] u…+∫MT<ä ˇø£ÿ&˚ï
≈£Ls√ÃkÕ>±qT.
IIIII
Äs√‘·s>¡ ‹∑ |ò*ü ‘ê\T yÓ\&¢ q’Ó |ü&ÉT H˚qT s¬ +&√ sê´+ø˘˝À bÕôdj
’ ÷· ´qT. yÓTT<ä{Ï
sê´+ø˘ nXÀø˘ <˚XÊsTT bı+<ë&ÉT. @&√ ‘·s>¡ ‹∑ |üØø£˝å À Hê≈£î Á|ü‹ düŒ]ú nXÀø˘
<˚XÊj˚T nH˚~ Hê≈£î >∑Ts¡T>Ô ± ñ+~. @&√ ‘·s>¡ ‹∑ |üØø£\å ˝À ◊<äT qT+∫ @&√
‘·s>¡ ‘∑ T· \˝À H˚sT¡ Ãø=qï $<ä´H˚ Á|üXï¯ \ s¡÷|ü+˝À n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. ôd\e\T
<=]øÏ‘˚ H˚qT ◊<äT eT]j·TT Äs√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À H˚sT¡ Ãø=qï bÕsƒê*ï (eTs¡˝≤) |ü⁄qX¯Ãs¡D+
#˚dTü ø=+≥T+&˚yê&çï. Hê #·<Tä e⁄˝Àì rÁe‘·qT #·÷dæq Hêj·Tq qqTï bı\+
|üqT\≈£î yÓfi§fl<äì› #ÓbÕŒ&ÉT. bı\+|üqT\≈£î s¡eTàì Hêj·TqeTà |”&dç Tü HÔ êï H˚qT
ÄyÓ|’ ⁄ü ≈£î b˛˝Ò<Tä .
Ç|ü&ÉT @&√ ø±¢dt Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. e÷ Á|ü<X˚ +¯ ˝À ªeTT*ÿμ n+fÒ n<=ø£ ô|<ä›
|üØø£.å <ë+{À¢ bÕôdH’ √&çøÏ e÷cÕºsT¡ ñ<√´>∑+ >±´¬s+{°>± <=]πø~. ø±¢dTü ≈£î
u≤.sê. bÕ{Ï˝Ÿ nH˚ kÕsY ñ+&˚yês¡T. yês¡T bÕsƒê*ï uÀ~Û+#˚ Ø‹ Äø£s¸¡ Dj ° T· +>±
ñ+&˚~. $<ë´s¡T*ú ï m+‘√ Á|”‹>± #·÷düTø=H˚yês¡T. Á|ü‹ yês¡eT÷ |üØø£*å ï
ô|≥TÔ+&˚yês¡T. ˇø£ X¯ìyês¡+Hê&ÉT uÛ÷Ñ >√fi¯ XÊg+MT<ä |üØø£å »]–+~. H˚qT
#·øÿ£ >± sêkÕqT. k˛eTyês¡+ |üØø£˝å À me¬se]øÏ mHÓïìï e÷s¡Tÿ\T e∫Ãqeì
‘Ó\T‡ø=H˚+<äT≈£î ø=+‘·eT+~ $<ë´s¡T\ú T y˚∫j·TTHêïs¡T. ø±¢d˝t À ñqï ˇø£]<äs› T¡
$<ë´s¡Tú\T eT+∫ e÷s¡Tÿ*ï bı+<ës¡T. Hê≈£î yêfi¯flø£Hêï ‘·≈£îÿe e÷s¡Tÿ\T
e∫Ãj·TT+&=#·Ãì H˚qT uÛ≤$+#·Tø√kÕ>±qT. kÕsY qqTï ì+#√eTì #Ó|Œæ , $T–*q
$<ë´s¡T\ú ‘√ #ÓbÕŒs¡T á $<Û+ä >±: ª;ÛeTsêyé >∑dÔ” m+‘√ #·øÿ£ >± |üØø£å sêkÕ&ÉT.
n+<ä]ø£Hêï m≈£îÿe e÷s¡Tÿ*ï dü+bÕ~+#ê&ÉT. n‘·&ç ù||üsT¡ ï #·÷ùd,Ô <ëìï n‘·H˚
sêkÕ&Ü ˝Òøb£ ˛‘˚ yπ̊s @ |ü+&ç‘T· &ÓH’ ê sêkÕ&Ü nH˚ dü+X¯jT· + e#˚Ã≥≥T¢>±
#·øÿ£ >± sêkÕ&ÉTμ nì #ÓbÕŒs¡T. Hê <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫à Hê M|ü⁄MT<ä #˚‘T· *ï Ä&çd÷ü Ô
ªX¯V≤ü u≤dtμ nì nHêïs¡T. Hê¬ø+‘√ dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. á Ø‹˝À n_Ûq+<äqqT yÓTT≥º
yÓTT<ä{kÏ Õ]>± H˚qT bı+<äT‘·THêïqT. ø£fifl¯ qT+∫ Äq+<ëÁX¯óe⁄\T u§≥u§{≤
sê\T‘·Tqï$. H˚qT kÕsY bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#êqT. yês¡T Hê #˚‹ì |ü≥Tºø=ì
ô|ø’ Ï ˝ÒbÕs¡T. Hê≈£î Á|”‹, yê‘·‡\´+, düTs¡ø‘å£ · yê] qT+∫ \_Û+∫qf…+¢Æ ~.
29
 s¬ +&√ yês¡+˝À >∑D‘Ï · |üØø£.å <ëH√¢ ≈£L&Ü H˚qT yÓTT<ä{Ï sê´+ø˘H˚ bı+<ëqT.
Á‘Óe’ ÷dæø£ |üØø£\å ˝À dü÷ÿ˝Ÿ yÓTT‘·+Ô ≈£î yÓTT<ä{Ï $<ë´]ú kÕúq+˝À bÕôdj ’ ÷· ´qT.
bÕ{Ï˝Ÿ kÕs¡T dü+‘√wü|&ü ܶsT¡ . qqTï ªeTTwæ˝˜ Àì e÷DÏø´£ +μ n+≥÷ |æ\ekÕ>±s¡T.
$<ë´s¡T\ú T qqTï ªô|+{À&Üμ nì |æ\TdüT+Ô &˚yês¡T ø£<ë..! Ç|ü&ÉT yê] eTTU≤*ï
#·÷&Ü*! m˝≤>∑Tq m˝≤‘Ó˝≤ uÀsTTqy√ ø£<ë!
Hê≈£î Hê <ë] düŒwü+º >± ø£qã&ÉT‘·T+~. Ç<˚ <ës√¢ H˚qT yÓfi≤fl*‡ ñ+~.
‹+&ç, ìÁ<ä, eT+∫ uÛÀ»q+ø£ì yÓ÷Vü≤+˝À |ü&øÉ H£ ˚ #·<Tä e⁄qT nuÛ´Ñ dæ+#·kÕ>±qT
ÁX¯<>∆ä ±. nuÛ≤´dü+˝Àì Hê Á|ü>‹∑ ì #·÷dæq Hêj·Tq KTw” ne⁄‘·T+&˚yê&ÉT. ˇø£kÕ]
yÓfifl‚ ‘=+<äs˝¡ À H˚qT uÛÀ»q+ u≤ø˘‡qT Ç+{À¢H˚ eT]∫ ã&çøÏ yÓfi≤flqT. Ä ‹+&ç
&Éu≤“qT rdüTø=ì Hêj·TH˚ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ e#êÃ&ÉT. øÏ{øÏ Ï qT+∫ H˚qT Hêj·TqqT
#·÷kÕ. bÕ{Ï˝Ÿ kÕs¡T‘√ ãj·T≥ e÷ Hêj·Tq e∫Ãj·TTHêï&Éì #ÓbÕŒqT. kÕsY
ãj·T{ø=∫à <ë] ‘·|Œæ b˛sTTq |üø˝åÏ ≤>∑ uÛj Ñ T· +‘√ ì\ã&çjT· Tqï Hêj·TqqT
ø±¢düT˝ÀøÏ |æ\TÃø=∫à e÷ $<ë´s¡Tú\+<äØï qeTkÕÿs¡+ ô|≥ºeTì #ÓbÕŒs¡T.
$<ë´s¡T\ú +<äs÷¡ ˝Ò∫ >ös¡e e+<äq+ #˚XÊs¡T. bÕ{Ï˝Ÿ kÕs¡T Hêj·TqqT ‘·qT
≈£Ls¡TÃ+&˚ ≈£îØÃMT<ä ≈£Ls√Ãu…{≤ºs¡T. ªMT |æ˝À¢&ÉT ‘Ó*yÓ’H√&ÉT. n‘·&çï Ç+ø±
#·~$+#·+&çμ nì #ÓbÕŒs¡T. Hêj·Tq eTTK+ dü+‘√wü+‘√ #ê≥+‘·>± $ø£d+æ ∫+~.
bÕ{Ï˝Ÿ kÕs¡T≈£î Hêj·Tq qeTdüÿ]+∫, Hê≈£î ‹+&ç &Éu≤“qT Ç∫à yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
<ä&q¶ç T+∫ ì+>∑÷e÷eT e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃ&ÉT. ákÕ] n‘·qT m+‘·>±H√
n*dæb˛j·÷&Éì nìŒ+∫+~. neTà‘√ ªHê n\T¢&TÉ eTT*ÿ |üØø£bå Õôd’ e÷cÕºsT¡ >±
ne⁄‘ê&ÉT. n‘·ìøÏ dü] CÀ&ç>± ñ+&Ü\ì ø£eT\q÷ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ #˚]Œ+#êqTμ nì
#ÓbÕŒ&ÉT e÷eT. Ä e÷≥\≈£î ªø£eT\≈£î m+<äT≈£î nedüs+¡ dü÷ÿ˝Ÿ?μ n+~
neTà. ª;ÛeTT ˝≤>∑H˚ ø£eT\ ≈£L&Ü |ü+‘·T\eTà>± ne«˙μ nHêï&ÉT e÷eT.
n‘·qT m+‘·>±H√ <ä>T∑ ‘Z T· Hêï&ÉT. |ü>\∑ ÷ sêÁ‹ Á‘ê>∑T‘·THêï&ÉT. Ç+{ÏMT<ä
n‘·ìøÏ \ø£´å y˚T ˝Ò<Tä . ø£eT\ $yêVü≤yÓTTø£ÿfÒ n‘·ì ø£fiflË <äTs¡T˝À ñ+~. eTs¡\eTs¡˝≤
n‘·qT neTà‘√ á $wüjT· + MT<˚ $#ê]düT+Ô &˚yê&ÉT. Ç<Óq’ ˇø£Áf…+&ÉT yêsê\
‘·sê«‘· e÷eT #·ìb˛j·÷&ÉH˚ yês¡Ô e÷≈£î #˚]+~. ø£eT\qT H˚qT $yêVü≤e÷&˚
ø£\Œq n‘·ì ø£fiflË <äTs¡T˝À »s¡>˝∑ <Ò Tä .

30
 ` 15 `
bÕ{Ï˝ŸkÕs¡T≈£î f…bÆ ÕsTT&é »«s¡+ e∫Ã+~. yês¡T dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ ôd\e ô|{≤ºsT¡ .
yê] kÕúq+˝À eTs=ø£ kÕs¡T e#êÃs¡T. yês¡T bÕ{Ï˝Ÿ kÕs¡T ˝≤>∑ Á|”‹bÕÁ‘·T\T
ø±s¡T. ø±¢dTü ˝Àì $<ë´s¡T\ú T yê]ì |”&+ç #·kÕ>±s¡T. ˇø£kÕs¡+≥÷ yês¡T ≈£Ls¡TÃH˚
≈£îØÃì ‘·T+≥] $<ë´]ú ˇø£&TÉ ñbÕj·T+>± Á|üøÿ£ ≈£î »]bÕ&ÉT. kÕsY≈î£ Ä $wüjT· +
‘Ó\«<äT. ≈£îØà ñ+<äH˚ uÛ≤$+∫ ≈£Ls¡TÃH˚+<äT≈£î yÓ[fl <ä;eÛ Tì ÁøÏ+<ä|&ü ܶsT¡ .
kÕs¡T≈£î m+‘√ ø√|ü+ e∫Ã+~. ˝Ò∫ ì\ã&ç eTT+<äT ≈£Ls¡TÃqï ˇø£]<äs› T¡ $<ë´s¡T*ú ï
ø={≤ºsT¡ . Ä ‘·sê«‘· yê] #·÷|ü⁄ Hê MT<ä≈î£ eT[fl+~. á |üìì H˚H˚ #˚dj æ T· T+&=#·Ãì
Äj·Tq uÛ≤$+#·Tø=Hêïs¡T. HêMT<ä Çs¡y’Ó <Óã“*ï y˚kÕ&ÉT. ô|&É u§ã“*ïô|≥÷Ô,
<=s¡T‘¢ ÷· H˚qT ìs¡|sü ê~Ûqì #Ó|ü ø=+≥THêï yês¡T qqTï e<ä\˝Ò<Tä . ø={Ïøº ={Ϻ
Äj·Tq≈£î n\T|ü⁄ e∫Ã+~.
#·<äTe⁄˝À Hê Á|ü>∑‹ì #·÷dæq ◊<ës¡T>∑Ts¡T $<ë´s¡Tú\T qqTï |ü<˚|ü<˚
|”&+ç #·kÕ>±s¡T. HêMT<ä kÕs¡T≈£î @<√ ˇø£{Ï #ê&û\qT #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. kÕsY Ä
#ê&û\˝Àì ìC≤+XÊ\T @$T{H˚~ |üØøÏ+å #˚+<äT≈£î yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä . Ä #ê&û\H˚
q$Tà qqTï #êeu≤<ÛTä ‘·T+&˚yês¡T. Ç+<äT#˚‘· Hê Äs√>∑´+ #Ó&+ç ~. n≥Te+{Ï
|ü]dæ‘ú T· \˝ÀH˚ eTT*ÿ |üØø£qå T sêkÕqT. ]õ˝Ÿº e∫Ãq|ü&ÉT H˚qT ø±¢dTü yÓTT‘·+Ô ˝À
s¬ +&√ sê´+ø˘qT bı+~ ñrÔsT¡ &í ï’Ó HêqT. Ç+ø=ø£ ôdø£qå T˝À ñ+&˚ ˇø£‘q· T yÓTT<ä{Ï
sê´+ø˘qT bı+<ë&ÉT. Hê≈£î eT]j·TT n‘·qT bı+~q e÷s¡Tÿ\≈£î øπ e\+ ˇø£
e÷s¡Tÿ m≈£îÿe ‘·≈î£ ÿe>± ñ+~. ˇø£ e÷s¡Tÿ qT+∫ H˚qT yÓTT<ä{Ï sê´+ø˘qT
b˛>=≥Tºø=HêïqT. ôd\e MT<ä ñqï bÕ{Ï˝ŸkÕsY ªeTTqTà+<äT #·~y˚ ‘·s>¡ ‘∑ T· \˝Àì
|üØø£\å ˝À ≈£L&Ü Ç<˚ Ø‹>± j·TX¯dTü ‡qT dü+bÕ~+#·Tμ nH˚ ÄX¯jT· |üÁ‘·+qT Hê≈£î
sêkÕs¡T. Ä ñ‘·sÔ +¡ qT Hê ø£qT\≈£î ˇ‘·TøÔ =HêïqT.
IIIII
Hê ã&çøÏ <ä>sZ∑ ˝¡ À ñqï ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ Hê ù|s¡TqT ]õdüsº Y #˚sTT+#êqT ô|’
#·<Tä e⁄ø£ì. Á>±MTD ÁbÕ+‘ê\ qT+∫ e#˚à $<ë´s¡T\ú ≈£î eT<Ûë´Vü≤ï+ qT+∫
eT]j·TT q>∑s¡ Á|ü<˚XÊ\˝À ñ+&˚ ìyêdæ‘· $<ë´s¡Tú\ø£ì ñ<äj·T+ qT+∫..
Ç˝≤>∑Tq s¬ +&ÉT wæ|\ºt ˝À á ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ bÕsƒê*ï uÀ~ÛdTü +Ô &˚~. H˚qT Á>±MTD
uÛ≤s¡‘+· ≈£î #Ó+~H√&Óï’ Hê ◊<äT Äs¡T @&ÉT ‘·s>¡ ‘∑ T· *ï u…fi≤Z+ q>∑s+¡ ˝ÀH˚ #·~$
bÕôdq’ +<äTq qqTï q>∑s¡ $<ë´]úqì |ü]>∑D+Ï #ês¡T. eTT+C≤eTT˝ÀH˚ ‘·«s¡>±
31
˝Ò∫ }] qT+∫ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ q&ÉT#·Tø=+≥÷ sêyê*‡ ñ+&˚~. mH√ïkÕs¡T¢ Hê≈£î
yÓTT<ä{Ï |æ]j·T&é Á‘·|æŒb˛‘·T+&˚~. |üHÓï+&ÉT >∑+≥\≈£î ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À #·<äTe⁄
nsTTb˛‘·T+&˚~. q&ÉT#·Tø=+≥÷ eTs¡˝≤ }s¡TqT #˚sπ yê&çï. e÷ }s√¢ì »q+≈£î
á $<Û+ä >± s¬ +&ÉT wæ|\ºt ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ |ü]#·jT· + yêfi¯fl≈£î ˝Ò<Tä . yÓTT‘·+Ô eT<Ûë´Vü≤ïeT+‘ê
H˚qT }s√¢H˚ ñ+≥Tqï+<äTq, H˚qT ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ≈£î yÓfi¯fl≥+ ˝Ò<äì yês¡T
uÛ≤$+#·Tø√kÕ>±s¡T. Hêj·Tq ≈£L&Ü n˝≤π> nqTø=Hêï&ÉT. ˇø£s√C…‘’ ˚ Hêj·Tq Hê
yÓqTπø qqTï yÓ+ã&ç+∫ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ e#êÃ&ÉT. H˚qT ˝À|ü*øÏ yÓ[flq MT<ä{≤
Hêj·Tq nø£ÿ&˚ ‘·#êÃ&ÉT‘·THêï&ÉT. ã&ç nsTTb˛sTTq MT<ä≥ H˚qT q\T>∑Ts¬ <’ Tä >∑Ts¡T
$<ë´s¡T\ú »‘·>± ãj·T≥≈£î e#êÃqT. ãj·T≥ Hêj·Tq >∑÷&Û#É ê]˝≤>∑ ì\ã&ç
j·TTHêï&ÉT. Hê düV≤ü $<ë´s¡T\ú ‘√ ªeT<Ûë´Vü≤ï+ qT+∫ ã&ç˝<Ò ëμ? nì n&ç>±&ÉT.
yês¡T ª˝Ò<äTμ nì #ÓbÕŒs¡T. n|ü&ÉT Hêj·Tq≈£î H˚qT nã<ë›*ï #Ó|üŒ˝Ò<äì
düe÷<ÛëqyÓTÆ+~.
@&√ ‘·s>¡ ‹∑ es¡≈î£ ÁbÕ<∏$ä Tø£ #·<Tä e⁄\≈£î ˇø£ÿsπ kÕs¡T>± ñ+&˚yês¡T. nìï
bÕsƒê*ï yêπs uÀ~ÛdTü +Ô &˚yês¡T. ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À n˝≤>∑Tq ø±<äT. Á|ü‹ ˇø£ düuø®… ≈º̆ L£
Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ kÕs¡T¢ ñ+&˚yês¡T. Çø£ÿ&É e÷wüsº q¢¡ T ªdüsμY nH˚ |æ\yê*‡ ñ+~. ÁbÕ<∏$ä Tø£
dü÷ÿfi¯fl˝À H˚qT nH˚ø£ $<Ûë\T>± nee÷Hê*ï düV≤æ +#·Tø=HêïqT. Hê C≤‹ ø±s¡D+>±
qqTï n+<äs÷¡ V”≤q+>± #·÷düT+Ô &˚{Àfi¯ófl. Ä Ø‹˝Àì yê‘êes¡D+ Ç|ü&ÉT á
ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À ñ+&˚~ ˝Ò<ìä H˚qT uÛ≤$+#·Tø=HêïqT. nsTT‘˚ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À #˚]q
◊<ës¡T s√E\˝ÀH˚ Hê˝Àì ÁuÛÑeT+‘ê u…\÷Hé≈£î dü÷~ì >∑T∫Ãq≥T¢>± sƒ¡Tdt
nsTT´+~. ø±¢dTü ≈£î e∫Ãq Á|ü‹ jÓTTø£ ñbÕ<Ûë´j·TT&É÷ $<ë´s¡T\ú |ü]#·j÷· *ï
#˚dTü >=+≥T+&˚yês¡T. Hê ù|s¡T #Ó|Œæ q ‘·øDå£ y˚T ªqTe⁄« uÀj·TC≤‘√&ç$ ø£<ë?μ nì
n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. Wqì H˚qT ‘·\qT Ä&çùdÔ ªMT Hêj·Tq @$T#˚kÕÔ&TÉ ?μ nì
n&ç>π yês¡T. ªyê#YeTHéμ nì #Óù|Ô ª<=+>√&ç #˚‹øπ ‘êfi≤\ >∑T‹Ôì Ç∫Ãq≥T¢+~
ø£<ë?μ n+≥÷ qe⁄«‘·T+&˚yês¡T. yê] e÷≥\≈£î $T–*q $<ë´s¡Tú\T
qe⁄«‘·T+&˚yês¡T.
Ç≥Te+{Ï dü+øÏw¢ ºü uÛ≤s¡‘+· ˝À ªuÛsÑ ‘¡ e· ÷‘· ‘·q H√{Ïì ‘Ó]∫ qqTï Á$T+>∑sê<ë?μ
nì ø√|ü+‘√ Hê˝À H˚qT nqTø=+≥T+&˚yê&çï. Hê C≤‹ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈L£ C§s¡ã&ç+~
nì uÛ≤$+#·Tø=HêïqT. uÛ÷Ñ >√fi¯ XÊÁkÕÔìï #Óù|ŒkÕsY qqTï ª<=+>∑— <ë]<√|æ&>ç ±&ÉT—
Vü≤sê+UÀsYμ nì |æ\TdüT+Ô &˚yê&ÉT.
32
 @<ÓH’ ê Á|üXï¯ qT y˚dæ ª@jYT.. Vü≤sê+UÀsY >∑kÕÔ´ BìøÏ »yêãT #Ó|ü μ nì
e´+>∑´+>± n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. düs¬ q’ »yêãTqT #Óù|Ô ª<=+>∑ Hê ø=&ÉTø±...
≈£Ls√Ãμ nì >∑~sπ {À&ÉT. ø±¢dTü ˝À ñqï $<ë´s¡T\ú T qqTï ª<=+>∑ Hêø=&ÉTø±μ
n+≥÷ y˚~+#˚yês¡T.
` 16 `
CÀwæ nH˚yês¡T e÷ ø±¢dTü ≈£î eTTK´kÕs¡T>± ñ+&˚yês¡T. yês¡T \*‘· ø£fi\¯ qT
H˚ s ¡ T Œ‘· T +&˚ y ês¡ T . H˚ q T nH˚ ø £ k Õs¡ T ¢ yÓ T T<ä { Ï |æ ] j· T &é Vü ‰ »s¡ T qT
b˛>=≥Tº ø =+≥T+&˚ y ê&ç ï . }] qT+∫ eTT+C≤eTT˝ÀH˚ q&ç ∫ e#˚ à ~
Ä\X¯´eTÚ‘·T+&˚~. nsTT‘˚ CÀwæ kÕs¡T Hê≈£î Vü‰»s¡TqT y˚dTü +Ô &˚yês¡T. }] qT+∫
e#˚à ø£wdºü Tü K+ yê]øÏ u≤>±H˚ >∑Ts¡T.Ô
ˇø£s√E dæ+&çøπ {Ÿ u≤´+ø˘˝Àì n~Ûø±s¡T¢ e÷ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ e#êÃs¡T. $<ë´s¡T\ú T
&ÉãT“qT bı<äT|ü⁄>± ≈£L&Éu≥… Tºø√yê\ì yês¡T ˇø£ Á|üd+ü >∑+qT #˚kÕs¡T. @ $<ë´]ú
q÷s¡T s¡÷bÕj·T*ï &çbÕõ{Ÿ #˚kÕÔ&√ n+‘√&çøÏ $•wüyº TÓ qÆ ãVüQe÷q+\qT ÇkÕÔeTì
‘Ó˝≤Œs¡T. Hê\T>∑T s¡÷bÕj·T\ qT+∫ U≤‘êqT ‘Ósy¡ =#·Ãì #ÓbÕŒs¡T. H˚q÷ ˇø£
n|æøπ¢ wüHé bÕsYàqT rdüTø=HêïqT. u≤´+ø˘˝À U≤‘ê ‘Ósy¡ ê\H˚ ÄXË @MT˝Ò<Tä . nsTT‘˚
$T–*q $<ë´s¡Tú\T H˚qT eTT+<äT ø±<äT H˚H˚ eTT+<äT nì bÕsYà\qT
rdüTø=+≥Tqï+<äTq H˚q÷ rdüTø=HêïqT. Ç+{ÏøÏ #˚] Hêj·Tq≈£î Ä bÕsYàqT
#·÷|æ+#·>±, Hêj·Tq <ëìï $dæsπ kÕ&ÉT. ª‹+&çøπ dü]>± >∑‹˝Ò<Tä — u≤´+ø˘˝À ñ
+#˚+<äT≈£î &ÉãT“\T mø£ÿ&ÉTï+∫ edü$Ô ?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT qqTï. Hê eTTK+
eTT&ÉT#·T≈£îb˛sTTq <ëìï #·÷dæq Hêj·Tq ªá u≤´+ø˘` ^+ø˘ eTq˝≤+{Ï ;<√fi¯fl≈£î
ø±<äT— n$ ñ+&˚~ leT+‘·T\ <Ûqä s¡øDå£ øπ μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À y˚j÷· *‡q
Hê\T>∑T s¡÷bÕj·T\ &çbÕõ{Ÿ yÓTT‘·eÔ T÷ Hêj·Tq <ä>sZ∑ ¡ ˝Ò<Tä ø£<ë! H˚qT u≤´+ø˘≈î£
#Ó+~q U≤‘ê $wüj÷· ìï ‘·\ qT+∫ ãj·T≥≈£î <=uÒ“kÕqT.
IIIII
‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º À m+‘√ @|ü⁄>± >∑&¶ç ô|s¡T>∑T‘·T+&˚~. Hêj·Tq nø£ÿ&ÉTqï Ä >∑&ì¶ç
ø±|ü˝≤ ø±j·÷*‡ ñ+~. e÷ }s√fi¯ófl Ä >∑&ì¶ç <=+>∑‘q· +>± ø√düTø¬ fi¯ó+Ô &˚yês¡T.
>∑&ì¶ç ø£≥\º Tø£≥\º T>± ø£{ºÏ yê{Ïï u…fi≤Z+≈£î Á‘Ó∫à Hê\T>∑T nD≤\T, mì$T~
nD≤\≈£î neTTà‘·T+&˚yês¡T. >∑&¶ç <=+>∑\bÕ\T ø±≈£L&É<ìä Hêj·Tq m+‘√ ÁX¯<>∆ä ±
33
ø±|ü˝≤ ø±düT+Ô &˚yê&ÉT. nsTTHê <=+>∑‘q· +>± >∑&ì¶ç ø√ùd~ Ä>∑f<¢Ò Tä . e÷ uÀj·T\T
<=+>∑‘q· +>± á >∑&ì¶ç ø√ùd<ëH√¢ eTT+<äT+&˚yês¡T.
‘·Ts¡ÿeT{Ϻ »+–˝Ÿ˝À yê#YeTHé ø√düeTì ˇø£ ôw&é ø£{≤ºsT¡ . Hêj·Tq≈£î »‘·>±
$sƒ ¡ \ eT]j· T T ~>∑ + ãsY nH˚ yêfi¯ ó fl Ç+ø± Ç<ä › s ¡ T yê#Y e Tq¢ > ±
ñ+&˚yês¡T. $sƒ\¡ ø=+ø£DÏ uÛ≤wüqT e÷{≤¢&y˚ ê&ÉT. n‘·ì˝Àì e÷≥ eTT≈£îÿqT+∫
ãj·T≥≈£î edüT+Ô &˚~. yê#YeTHé &É÷´{°˝À n+‘·H+Ó ‘√ Ádæøº .º̆ >∑&ì¶ç ø√düTHÔ √ïfi¯flqT
#·÷ùdÔ n‘·qT ñ>∑è&Í‘·T+&˚yê&ÉT. yêfi¯fl #˚‘T· \˝À ñqï ø=&Éefi¯flqT »|ü⁄#Ô d˚ Tü +Ô &˚yê&ÉT.
n‘·q+fÒ n+<ä]˝Àq÷ uÛj Ñ T· + ñ+&˚~. Hêj·Tq‘√ ø£*‡ n‘·qT n|ü&É|ü &ÉT e÷
Ç+{ÏøÏ edüT+Ô &˚yê&ÉT. CÒãTqT+∫ ˇø£ nD≤ rdæ, <ëìï Hê #˚‹˝À ô|{Ϻ ª#·<Tä e⁄qT
e÷Á‘·+ ì\|üe÷≈£îμ nì #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT. me¬sH’ ê n‘·ìøÏ ;&ûì Ç#˚Ã+<äT≈£î yÓfiÔ‚
rdüTø=H˚yê&ÉT ø±<äT. ªá y˚fi¯ ;&ûì ÇkÕÔsT¡ — sπ |ü⁄ ‘·Ts¡ÿeT{Ïøº Ï e∫à |ü∫à y˚T‘·qT
n&ÉT>∑T‘ês¡Tμ nì ìsêúøD å£ ´+>± ;&ûì ìsêø£]+#˚yê&ÉT. Ç+‘· Ádæøº >º̆ ± yê#YeTqT¢
‘·eT &É÷´{°\qT #˚dTü HÔ êï e÷ yê&É˝Àì »q+ ‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º Àì »+–˝Ÿ e<ä≈› î£ yÓ[fl
>∑&ç¶ì ø√düTÔ+&˚yês¡T. Ä >∑&ç¶ì <=+>∑<ës¡T\ qT+#˚ u…fi≤Z+≈£î rdüTø=∫Ã
neTTà‘·T+&˚yês¡T. eTVæ≤fi¯\T ≈£L&Ü á >∑&ì¶ç ø£ã[+#˚<ëH√¢ eTT+<äT+&˚yês¡T.
$sƒ\¡ #êD≤ø£‘å q· +‘√ ñ+&˚yê&ÉT. bÕ<ë\ >∑Ts¡T\Ô qT #·÷dæ me&ÉT >∑&ì¶ç
<=+–*+#ê&ÉH~˚ ‘Ó\T‡ø=+≥T+&˚yê&ÉT. kÕj·T+ø±\+˝À|ü⁄ yêfi¯flqT |ü≥Tºø=ì
ø£{|ºÏ &ü ù˚ dyê&ÉT. n|ü&ÉT Hêj·Tq eT<Û´ä e]Ô>± ñ+&˚yê&ÉT. ª;<ä]ø£+, yêfi¯flqT á
<=+>∑|qü T\≈£î |ü⁄s¡e÷sTTdüT+Ô ~μ nì $sƒ\¡ ≈£î #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT.
‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º Àì á >∑&¶ç uÛ÷Ñ eTT\˙ï $T*≥ØøÏ #Ó+~q$. yêfi¯fl &Ó]’ bòÕ+
nedüsê\ø£ì á >∑&ì¶ç ô|+#·T‘·T+&˚yês¡T. $T*≥ØøÏ #Ó+~q Äe⁄\T, ãÁ¬s\T
ô|s’ T¡ |ü#÷ ∫>∑Ts¡T\‘√ ñqï á |ü∫Ãy˚T‘·qT ‹ì n~ÛøX£ Ê‘·+ yÓqï‘√ ñ+&˚ bÕ\TqT
ÇdüT+Ô &˚$.
<ädsü ê`BbÕe[ ‘·sê«‘· m+&çq >∑&ì¶ç ø√ùd |üì ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ j Æ T˚ ´~. e÷
yê&É˝Àì eT>√fi¯ófl`Ä&√fi¯ófl >∑&ì¶ç ø√ùd+<äT≈£î ≈£L*|üqT\≈£î yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. eTVæ≤fi¯\T
n≥T Ç≥T ‘Ó*$>± ‹s¡T>∑T‘·÷ nø£ÿ&ÉTqï #Ó≥q¢ T+∫ |ü+&Éq¢ T ø√dæ yê{Ïï u…fi≤Z+≈£î
Á‘Ó∫à neTTà‘·T+&˚yês¡T. BqTï+∫ yê]øÏ ˇø£Áf…+&ÉT s¡÷bÕj·T\T \_ÛdTü +Ô &˚$.
‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º À m+‘√ù|&É n&É$ |üXó¯ e⁄\ eT÷˝≤q |ü&j ç T· T+&˚~. Ä&√fi¯ófl Ä

34
ù|&ÉqT dü+Á>∑V≤æ +∫ |æ&øÉ *£ ï #˚dTü +Ô &˚yês¡T. u…fi≤Z+˝Àì »q+ á |æ&øÉ *£ ï m+‘√
Çwü+º >± ø=+≥T+&˚yês¡T.
e÷ uÀj·Tyê&É˝Àì eT>∑ eTVü‰sêE\≈£î y˚sπ }s√¢fió¯ fl ‘·eT |ü⁄Á‹ø£\qT
Ç#˚Ã+<äT≈£î n+^ø£]+#˚~˝Ò<Tä . ª@eTT+~ nø£ÿ&É? e÷|ü⁄Á‹ ñ|üyêdü+\‘√ #êyê*—
<=+>∑‘·q+>± >∑&ç¶ì ø√ùd+<äT≈£î n&É$øÏ yÓfi≤fl*μ n+≥÷ n|üVü‰dü´+\qT
#˚dTü +Ô &˚yês¡T. Ç+<äT#˚‘· s¡øÔ£ dü+ã+<Ûë\T e÷ yê&É˝ÀH˚ ≈£î<äTs¡T‘·T+&˚$. #Ó˝\¢… T
ø=&ÉTøÏÿ nqï ‘·q ≈£L‘·T]ï ÇdüT+Ô &˚yê&ÉT. nø£ÿ ‘·q ‘·eTTà&çøÏ _&Éq¶ T Ç∫à ô|+&ç¢
#˚dTü +Ô &˚~. |æ\¢ |ü⁄{Ïqº |ü&˚ á $<Ûyä TÓ qÆ dü+ã+<Ûë\ e÷≥\T q&ÉTdüT+Ô &˚$.
ˇø=ø£kÕ] |æ\¢ |æ˝À¢&øç H£ êï ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\T ô|<ä~› >± ñ+≥T+&˚~— ˝Òøb£ ˛‘˚
|ü~|üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T ∫qï~>± ñ+≥T+&˚~. Bì (ejÓ÷|ü]$T‘·T\) MT<ä
mes¡÷ ‘·\qT >√ø=ÿH˚~ ˝Ò<Tä . Hê nø£ÿ ô|[¢ \#·ÃeTà‘·Ô ø=&ÉT≈£î‘√ »]–+~. Çø£
Ç|ü&ÉT Hê #Ó*¢ ª|òøü μÏ ô|[fl y˚Tqe÷eT ø=&ÉT≈£î‘√ »]|æ+#ê\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=Hêïs¡T.
#Ó˝*¢… ï Ç+{Ïø√&É*>± Á‘Ó#T· Ãø=H˚+<äT≈£î n‘·Ô ‘·T~>±\T MT<ä ì*Ã+~.
` 17 `
}s√¢ <ädsü ê ` BbÕe[ |ü+&É>\∑ dü+ÁuÛeÑ T+ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ç+{À¢H˚ X¯ø<ÔÏ $˚ ì,
\ø°Î<˚$ì |üPõdüT+Ô &˚yês¡T. e÷ }] ãj·T≥ ô|<ä› ∫+‘· e÷qT ñ+~. Ä
Áe÷qT yÓTT<ä\T˝À ø£¬syê«‘·*¢ >∑T&ç ñ+~. ne÷yêdü´˝À ø£¬syê«<˚$ì
|üPõdüT+Ô &˚yês¡T. Ä >∑T&ç ãj·T≥ #Ó+&ÉTeT˝…¢ bı<ä\T ñqï$. #Ó+&ÉT eT˝…*¢ ï
ø√ùd~ Hê≈£L eT]j·TT nø£ÿ≈£î »yêu≤›]>± ñ+~. y˚TeTT Á‘Ó∫Ãq |üP\qT neTà
\ø°Î<˚$øÏ eT]j·TT ø£s¬ yê«‘·*ø¢ Ï n]Œ+∫ qeTdüÿ]düT+Ô &˚~.
m|üŒ{Ï˝≤>∑H˚ H˚qT eT]j·TT nø£ÿ á s√E |üP\qT ‘Ó#Ã˚ +<äT≈£î yÓfi≤fleTT.
#Ó+&ÉTeT˝…¢ bı<ä\#·T≥÷º >∑&¶ç <ä≥+º >± ô|]–j·TT+~. ø£s¬ yê«‘·*¢ >∑T&ç m<äTs¡T˝À
ñqï |üP\qT ø√düTqÔ ï|ü&ÉT Hê M|ü⁄ MT<ä @<√ |ü&qç f…+¢Æ ~. #Ó≥TºqT+∫ m+&çq
ø=eTà ˇø£{Ï MT<ä |ü&j ç T· T+&=#·Ãì H˚qT uÛ≤$+#êqT. nsTT‘˚ yÓqT~]– #·÷dæq|ü&ÉT
ˇø£ ô|<ä› Hê>∑TbÕeTT Hê M|ü⁄ MT<ä |ü&ç Ä ‘·sê«‘· H˚\MT<ä |ü&+ç ~. Áe÷qT
ô|q’ T+∫ |ü&qç +<äTq <ëìøÏ <Óã“‘·–* ñ+&=#·TÃ. |ü&qç #√fÒ n~ ãTdt –dt Væ≤dt
n+≥÷ –\–˝≤ ø=≥Tºø=+≥T+~. Hê>∑TbÕeTTqT #·÷dæq ‘·ø£åDy˚T Hê˝Àì
»+|ò÷ü ã\y˚T ñ&ç–b˛sTT+~. Hê #˚‹˝À ñqï |üP\T |ü&bç ˛sTTq$. Hê >∑T+&Ó
&ÉuŸ&uÉ Ÿ n+≥T+~. nø£ÿ mø£ÿ&ÉT+<äì #·÷ùd,Ô uÛj Ñ T· |ü&qç nø£ÿ HêMT<ä bÕeTT
35
 ø±fÒd+æ <äì uÛ≤$+∫ nø£ÿ&ÉTï+∫ bÕ]b˛sTT+~. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&bç ˛sTT yêj·TTy˚>+∑ ‘√
Ç+{Ïy|’Ó ⁄ü ≈£î |ü]>¬ ‘·kÔ Õ>±qT.
ns¡T>∑TMT<ä Hêj·Tq, neTà, uÛ≤y√õ ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. Hê |üsT¡ >∑T˝Àì
y˚>+∑ qT, uÛj Ñ ÷· ìï #Ó+~q eTTU≤ìï #·÷dæ yêfi¯Sfl uÛj Ñ T· |ü&bç ˛sTT ª@$T{Ï? mø£ÿ&É?
m+<äT≈£î? @yÓT+Æ ~?μ n+≥÷ n&É>k∑ Õ>±s¡T. Hê H√{ÏqT+∫ e÷≥˝Ò ãj·T≥≈£î
sêefÒ<¢ Tä . q+–q+–>± ªô|ôò |ôò |μò n+≥÷ yêfi¯fl m<äTs¡T ì˝≤ÃqT. ãj·T≥ yÓ|’ ⁄ü ≈£î
#˚‹ì #·÷ô|{Ϻ ªbÕeTT bÕeTTμ nHêïqT q‹Ôq‹Ô>±.
uÛjÑ T· |ü&bç ˛sTTq Hê eTTK #·s´¡ qT, >∑*_*‘√ ñqï Hê ne‘ês¡+qT #·÷dæq
nø£ÿ&É ñH√ïfi¯fl+<äs÷¡ qqTï bÕeTT ø±fÒd+æ <äH˚ nqTø=Hêïs¡T. neTà, nø£ÿ, Hêj·Tq..
n+<äs÷¡ >∑T+&Ó*ï u≤<ÛTä ø=+≥÷ @&É«kÕ>±s¡T. Mfi¯fl s√<ä*ï $ì #·T≥TºÁ|üøÿ£ \
ñ+&˚ yêfi¯fl+<äs÷¡ |üsT¡ >∑T|üsT¡ >∑Tq e#êÃs¡T. eT>√fi¯ófl ø£Ás¡*ï |ü≥Tºø=ì bÕeTTqT
yÓ‘T· ≈£î‘·÷ yÓT<Æ ëq+ yÓ|’ ⁄ü ≈£î |ü]>¬ ‘êÔsT¡ .
n+‘·˝À ˝À|ü* qT+∫ Hêj·TqeTà e∫Ã+~. ªÄ bÕeTT ø£s¬ yê« ‘·*ø¢ Ï #Ó+~q~.
<ëì #·+|üø+£ &ÉÁs√. #·+|æ‘˚ e÷ e+X¯+ ìs¡«+X¯+ ne⁄‘·~μ n+≥÷ es¡T‘¢ T· +~.
eT>√fi¯ófl ∫+‘·e÷qT #Ó+‘·≈î£ #˚]q|ü&ÉT Ä bÕeTT Ç+ø± nø£ÿ&˚ |ü&j ç T· T+~.
Mfi¯fl ø±* n&ÉT>∑T\ dü|⁄ü Œfi¯fl qT+∫ n~ m#·Ã]ø£*ï bı+~j·TT+&=#·TÃ. M]
yÓ|’ ⁄ü ≈£î |ü&>É q∑ T m‹Ô ãTdtãTdt n+≥÷ ø£D å ≤s¡+ú ˝ÀH˚ >∑&˝¶ç À n+‘·sêúqyÓT+Æ ~.
ãd”˝Ô Àì »qeT+‘ê Hê MT<ä bÕeTT ø±fÒd+æ <äì qe÷às¡T. Hê MT<ä kÕqTuÛ÷Ñ ‹‘√
#·÷&ÉkÕ>±s¡T. Mfi¯fl nqTø£+|ü+qT+∫ Hê≈£î eT]+‘·>± uÛj Ñ T· + |ü⁄{Ï+º ~. nsTT‘˚
ˇø£ ns¡>+∑ ≥˝À H˚qT eTs¡˝≤ |üPs¡«dæ‹ú øπ e#êÃqT. qqTï bÕeTT ø±fÒjT· ˝Ò<ìä —
øπ e\+ düe]+#·Tø=ì (sêdüTø=ì) b˛sTT+<äì #ÓbÕŒqT. nsTT‘˚ Hê á e÷≥*ï
mes¡÷ qeTàfÒ<¢ Tä . Hêj·TqeTà ˝ÀìøÏ e∫à ÇqT|ü eTTø£ÿ ˇø£ <ëìï bısTT´˝À
|ü&d˚ ,æ mÁs¡>± ø±*Ãq MT<ä≥, ø£sø¡ ±ÿj·T*ï y˚dæ ì+|æq #Ó+ãT˝À <ëìï eTTì–+∫
ø£cÕj·T+qT ‘·j÷· s¡T #˚d+æ ~. H˚qT Ä ø£cÕj·T+ Á‘ê>±qT.
bÕeTTqT ø=fÒ+º <äT≈£î nø£ÿ yÓTT>∑T&ÉT yÓfi≤fl&ÉT. n‘·qT bÕeTTqT #·÷kÕ&É≥.
ªn~ n|üŒ{Ï ø±\+˝Àì Hê>∑TbÕeTT. m+‘√ ô|<ä~› >± u≤s¡T>± ñ+~. H˚qT <ëì
MT<ä sêfi¯flqT $dæsêqTμ nì n+≥T+fÒ nø£ÿ&˚ ñqï eTs=ø£&TÉ ªqTe⁄« $dæ]q
sêfi¯ófl bÕeTT≈£î ‘·–*q$. >±j·T|ü&qç bÕeTT |ü>∑ rs¡TÃ>√ø£H˚ ìqTï e~˝Ò~˝Ò<Tä μ
36
 nì nHêï&ÉT. Ä e÷≥*ï $qï neTà, Hêj·Tq, nø£ÿ, \#·ÃeTà‘·Ô eTs¡˝≤ @&É«kÕ>±s¡T.
>±j·T|ü&qç bÕeTT |üHïÓ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ es¡≈L£ |ü>q∑ T ì\u…≥Tºø=+≥<äì n+<äs÷¡
qeTTà‘·T+&˚yêfi¯ófl. n|ü&ÉT nø£ÿ yÓTT>∑T&ÉT ªH˚qT sêfi¯flqT $dæ]+~ ì»+— nsTT‘˚
n$ bÕeTT≈£î ‘·>˝∑ <¢Ò Tä . bÕeTT≈£î @ >±j·TeT÷ ø±˝Ò<Tä μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. n‘·ì
e÷≥\ $es¡D qT+∫ Ç|ü&ÉT n+<ä]ø° dü+‘·è|æÔ nsTT´+~.
qqTï bÕeTT ø±fÒjT· ˝Ò<Tä . nsTTHê ÁbÕ+>∑D+˝À qqTï ì\u…{ºÏ ˙fi¯flqT
ì+|æq ø£&eÉ qT+∫ Hê ‘·\MT<ä ˙fi¯flqT >∑TeTà]+#ês¡T.
ˇø£&TÉ qqTï nHêeT‘·T>Ô ± m‘·TøÔ =ì ø£+Á>±[yÓ|’ ⁄ü ≈î£ |ü]>¬ ‘êÔ&TÉ . e÷ yêfi¯fl+<äs÷¡
Hê yÓqTπø n‘·&ïç nqTdü]+#ês¡T. ø£+Á>±[ }s¡T≈£î ãj·T≥ ñ+&˚~ ø£˝X¢Ò «¯ s¡T&ç
>∑T&ç. nø£ÿ&É ñ+&˚ ns¡T>∑TMT<ä qqTï ì\u…{ºÏ >∑T&ç<>ä sZ∑ T¡ qï u≤$qT+∫ eTs¡˝≤
s¬ +&ÉT _+<Ó\ ˙fi¯ófl ‘Ó∫à Hê e+{ÏMT<ä ≈£îeTà]+#ês¡T. n+‘·˝À |üPC≤] e#êÃ&ÉT.
n‘·qT eTeTà*ï <˚e⁄&çøÏ Bs¡È qeTkÕÿsê*ï ô|≥º+&Éì #ÓbÕŒ&ÉT. efi¯ófl ‘·&dç qæ +<äTq
Hê˝À eDT≈£î yÓTT<ä˝+’… ~.
ª<˚e⁄&çøÏ qeTdüÿ]+#êqT. |üPC≤] Ç∫Ãq Á|ükÕ<ä+ ‹HêïqT. ˇø£ ø±–‘·+˝À
$uÛ÷Ñ ~ bı≥¢+qT ø£{,ºÏ <ëìï Hê #˚‹˝À ô|≥÷Ô |ü&TÉ ø=H˚≥|ü&ÉT ‘·\ÁøÏ+<ä
ô|≥Tºø√eTì #ÓbÕŒ&ÉT |üPC≤].
` 18 `
ª|æ˝À¢&TÉ ô|<ä› Á|üe÷<ä+ qT+∫ ãj·T≥|ü&ܶ&TÉ . n+‘ê ø£˝X¢Ò «¯ s¡T&ç <äjT˚ .
˝Òø£b˛‘˚ #·ìb˛j˚Tyê&ÉT. ◊<äT k˛eTyêsê\T ø£˝Ò¢X¯«s¡T&ç >∑T&çøÏ s¡+&çμ nì
|üPC≤s¡jT· ´ Hêj·Tq≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. Hêj·Tq ªVüQ+μ n+≥÷ ‘·\qT }bÕ&ÉT.
qqTï >∑T&ç qT+∫ ÁyÓ÷düTø=∫à ÁøÏ+<ä≈î£ ~+bÕs¡T. bÕeTT ø±≥T\ qT+∫
u≤~Û‘T· ˝…H’ √fi¯flqT ø£˝X¢Ò «¯ s¡T&ç >∑T&çøÏ ÁyÓ÷düTø=ìb˛j˚T |ü<‹›ä e÷ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \
Á>±e÷\˝À ñ+≥T+&˚~. dü«‘·' ø£˝X¢Ò «¯ s¡T&˚ bÕeTT≈£î ÄC…„ #˚dæ ø±fÒdqæ $cÕìï
eTs¡˝≤ ˝≤π>düTø√ nì #Ó|⁄ü ‘ê&ÉH˚ Á|ür‹ (qeTàø£+) ñ+~ Á|üã\+>± e÷ »q+˝À.
qqTï bÕeTT ø±fÒjT· ˝Ò<ìä H˚H+Ó ‘·>± yÓTT‘·TøÔ =Hêï, ø£˝X¢Ò «¯ s¡kÕ«$T ÄC…„ qT+#˚
$wü+ ~–b˛sTT+<äì n+<äs÷¡ nqTø=+≥THêïs¡T. Hê˝…<Z’ Tä s√E\ es¡≈L£ Hê≈£î
ìÁ<ä˝À bÕy˚T ø£\˝ÀøÏ edüT+Ô &˚~. ªbÕeTT bÕeTTμ n+≥÷ ns¡sú êÁ‹˝À ns¡Tdü÷Ô
˝Ò#y˚ ê&çï. á ne~Û˝À »«s¡eT÷ e∫Ã+~. Hêj·TqeTà Hê e+{ÏMT<ä |üPC≤s¡jT· ´
37
Ç∫Ãq $uÛ÷Ñ ~ì }<äT‘·T+&˚~. neTà ø£fifl¯ qT eT÷düTø=ì ªÁ|ü‹ ne÷yêdü´≈£î ˙≈£î
HÓy’ <˚ ´äÛ + ô|{≤Ôqì— <ëìï ‘·÷#· ‘·|Œü ≈£î+&ÜH˚ bÕ{ÏkÕÔqì— eTTqTà+<äT e÷ _&É\¶
MT<ä ø√|ü–+#·≈î£ μ nì ø£s¬ yê« <˚$øÏ eT]j·TT Hê>∑<e˚ ‘·≈î£ uÛøÑ ‘ÔÏ √ ÁyÓTT≈£îÿø=+~.
IIIII
n+‘·sY eTTœ dü«uÛ≤e+ eT÷˝≤q H˚qT m≈£îÿe>± »q+‘√ eTy˚Tø£eTÚ‘·T+&˚~
˝Ò<Tä . ø±¢dTü ˝À ≈£L&Ü HêbÕ{ÏøÏ H˚qT #·<Tä e⁄MT<˚ eTqdüT‡qT øπ +ÁBø£]düT+Ô &˚yê&çï.
me]‘√q÷ m≈£îÿe>± e÷{≤¢&y˚ ê&çï ø±<äT. dü+e‘·‡sê+‘·+˝Àì yê]¸ø£ |üØø£\å T
eTT–dæq$. H˚qT s¬ +&√ sê´+ø˘qT bı+<ëqT. yÓTT<ä{Ï sê´+ø˘ sê˝Ò<ìä <äT'KyÓT+Æ ~.
ªÇø£ Hê >∑T] yÓTT<ä{Ï sê´+ø˘qT bı+<ë*‡+<˚μ nì eTqdüT‡˝À >∑{>ºÏ ± ìX¯ÃsTT+#·T
ø=HêïqT.
Çø£ Ç|ü&ÉT y˚d$ü ôd\e\T ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. dü÷s¡T´&ÉT ì|ü*ï #ÓsT¡ >∑T‘·THêï&ÉT.
ô|[flfi¯fl d”»q÷ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ˇø£s√E <ä&¶ç qT+∫ n‘·Ô e∫Ã+~. ì+>∑÷e÷eT
#·ìb˛sTTq |æeTà≥ n‘·Ô m+‘·>±H√ ø£è•+∫b˛sTT+~. >∑Ts¡TÔ|ü≥º˝Òq≥T¢>±
ìùd»Ô sê\T>± ñ+~. ÄyÓT ‘·\yÓ+Á≥Tø£\T ‘Ó\㢠&çb˛sTTq$. eTTK+˝À ≈£L‘·Ts¡T
MT<ä u≤<Û´ä ‘·, <äT'K+ Á|üdTü Œ¤≥+>± ø£qã&ÉT‘·T+~. ÄyÓT≈£î eT>∑ dü+‘êq+ ˝Òq+<äTq
<ëj·÷<äT\T ªbı\+, Ç\T¢qT ô|≥Tºø=ì @$T #˚kÕÔe⁄? e÷e<äøπ› e∫à ñ+&çb˛—
bı˝≤ìï y˚TeTT #·÷düTø=+{≤+μ nì ˇ‹Ôfi¯flqT #˚j·TkÕ>±s¡T. m+‘√ eT+~
ø£fió¯ fl ÄyÓT bı\+ eT]j·TT Ç+{ÏMT<ä eÁø£+>±H˚ |ü&j ç T· Tqï$. m˝≤¬>H’ ê #˚dæ
ÄyÓT ÄdæìÔ ø±CÒj÷· \H˚ Á|üD≤[ø£*ï s¡∫+#·kÕ>±s¡T. e÷eT≈£î }s√¢ nqï<äeTTà\T
mes¡ ÷ ˝Ò s ¡ T . n+<ä T #˚ ‘ · <ëj· ÷ <ä T \T e÷eT Ädæ Ô q +‘ê ø£ ã [+#ê\H˚
ìs¡sí TT+#·Tø=qï≥T¢+~. ª˙ yÓTT>∑T&ÉT e÷qT+∫ m+‘√ n|üqT #˚kÕ&ÉT. n|üqT
rs¡Ãø£H˚ #·ìb˛j·÷&ÉT. <ëìï rs¡TÃμ n+≥÷ n‘·qÔ T y˚~+#·kÕ>±s¡T.
ªHê e<ä› &ÉãT“˝Ò<Tä μ nì n‘·Ô n+≥T+fÒ ª&ÉãT“ Ç#˚Ã+<äT≈£î ≈£î<äsø¡ b£ ˛‘˚
bı\+ Çe⁄«μ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. ‘·qT n|ü*ï #˚dqæ $wüjT· + e÷eT m|ü&É÷
n‘·≈Ô î£ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ n|ü˝Àfi¯fl|”&É m≈£îÿyÓq’ |ü&ÉT n‘·Ô Ä n|ü*ï rπsÃ+<äT≈£î
ìX¯ÃsTT+#·Tø=+~. n|üqT rs¡Ãø£b˛‘˚ e÷eT Ä‘·à≈£î XÊ+‹ ø£\>∑<äì Ä
<ëj·÷<äT\T ÄyÓT˝À bÕ|ü;‹Û ì ì+bÕs¡T.

38
 neTàqT #·÷dæq ‘·ø£åDy˚T ÄyÓT˝Àì <äT'K+ eT&ÉT>∑T ã<ä∆˝…’+~. e÷eT
#·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· neTà>±ì ˝Òøb£ ˛‘˚ Hêj·Tq>±ì <ä&ø¶û Ï yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . neTàqT
yêfÒdTü ø=ì >∑T+&ÓqT u≤<äTø=+≥÷ @&çÃ+~ n‘·.Ô neTà ø£qT\˝Àq÷ <Ûësêø±s¡+>±
˙s¡T ø±s¡T‘·T+~.
ªMT nqï #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· >∑<\›ä T, sêã+<äT\T˝≤>∑ Ä <ëj·÷<äT\+<äs÷¡
Hê MT<ä $s¡T#·T≈£î|ü&ܶsT¡ . n|ü s=ø£ÿ+qT ‹]– Çe«eTì |”&+ç #ês¡T. H˚qT
e+≥]<ëìï. Ç<äs› T¡ Ä&É|\æ \¢ ‘·*ì¢ nH˚ <ëìï yês¡T ˝…øÿÏ +#·˝<Ò Tä . n|üqT
rs¡ÃeTì |ü>\∑ ÷ sêÁ‹ y˚~+#·kÕ>±s¡T. Hê≈£î #Ó+~q ÄdæqÔ +‘ê yêfi¯fl≈£î n|üŒ–+∫
ãTTD $eTT≈£îsÔ ê˝…j ’ ÷· ´qT. ÄdæÔ ñqï|ü&ÉT n+<äs÷¡ ø£˝‡Ò +<äT≈£î edüT+Ô &˚yês¡T.
Ç|ü&ÉT Hê e<ä› @MT˝Ò<Tä — mes¡÷ eTeTà*ï |üsêeT]Ù+#·≥+ ˝Ò<Tä . u…\+¢
ñqï+‘·es¡øπ NeT\Tμ n+≥÷ yÓøÿÏ yÓøÿÏ @&çÃ+~. neTà |ü]|ü]$<Ûë\T>± ÄyÓTqT
z<ë]Ã+~.
e÷eT #·ìb˛sTTq |æeTà≥ n‘·qÔ T <ä]Á<ëìøÏ HÓ{HºÏ √fi¯ófl ÄyÓT ‘·sT¡ |ü⁄qyêfi‚fl.
e÷eT #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· ÄyÓT #·T≥÷º yêfi‚fl #˚sês¡T. ˇø£Áf…+&ÉT dü+e‘·‡sê\
ne~Û˝ÀH˚ n‘·Ô ‘·q≈£î #Ó+~q ÄdæqÔ +‘ê b˛>=≥Tºø=ì ~yê[ nsTT´+~. Ç|ü&ÉT
>∑Tô|Œ&ÉT yÓT‘·T≈£î\≈£L >∑‹˝Ò<äT. e÷eT #·ìb˛j˚TeTT+<äT ø£eT\qT u≤>±
#·~$+#·eTì yê>±›q+qT rdüTø=Hêï&É≥ n‘·Ô qT+∫. n‘·ì ø√]ø£˝≤>∑H˚ n‘·Ô
ø£eT\qT #·~$düT+Ô ~. Ç|ü&ÉT ø£eT\ Äs√ ‘·s>¡ ‹∑ bÕôd+’ ~. ø£eT\qT ‘·q
ø√&É*>± #˚dTü >=+{≤qì Hêj·Tq Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ yê>±∆q+ #˚kÕ&ÉT. Ä ÄXËMT<˚
n‘·Ô Ç|ü&ÉT e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ã+~.
` 19 `
‘·Ts¡ÿeT{Ϻ qT+∫ Hêj·Tq e∫Ãq|ü&ÉT sêÁ‹ nsTT´+~. Hêj·Tq n‘·qÔ T
>∑T]Ô+#·˝<Ò Tä . ªe∫Ãq Ä&É≈L£ ‘·Ts¡T mes¡T?μ nì Hêj·TqeTàqT n&ç>±&ÉT. ª<ä&˝¶ç Àì
ì+>∑÷e÷eT uÛ≤s¡´μ nì Hêj·TqeTà #Ó|Œæ +~. ªn¬ssπ ! H˚qT >∑Ts¡T|Ô ≥ ü ˝º <Ò Tä ø£<ë?μ
nHêï&ÉT Hêj·Tq. n‘·Ô e<ä≈› î£ yÓ[fl jÓ÷>∑øπ eå ÷*ï $#ê]+#ê&ÉT. n‘·Ô >=\T¢eT+≥÷
@&É«kÕ–+~.
>√&É≈î£ ˇ]– Hêj·TqeTà ≈£Ls¡TÃ+~. ªÇ|ü&ÉT ;ÛeTT $yêVü≤+ >∑T]+∫
ìs¡sí TT+#·T— ø£eT\ ô|<ä› eTìôw+’ ~— ;ÛeT÷ ≈£L&Ü ô|<√›&j
’Ó ÷· ´&ÉT. n‘·ì ej·TdüT‡qï
39
 |æ\\¢ +<ä]$ ô|[flfi¯ófl nsTTq$. ;ÛeT÷≈£î nqTø=qï+<äTøπ ø£eT\qT Ç+ø± ø£q´>±H˚
n{Ïôº |{≤ºsT¡ . ‘=+<äs>¡ ± ô|+&ç¢ ø±sê´ìï eTT–+#·Tμ n+~ Hêj·TqeTà Hêj·Tq‘√.
Hêj·Tq e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . Ä˝À#·q\˝À eTTì–q≥T¢>± ø£qã&ÉT‘·THêï&ÉT. Hêj·Tq
eTÚq+>± ñqï<ëìï #·÷dæq n‘·.Ô ..
ªH˚q÷ Ç<˚ $wüj·T+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&˚+<äT≈£î e#êÃqT. yês¡T J$+∫
ñ+&ÉT+fÒ á $wüjT· + >∑T]+∫ H˚qT ∫+‹+#˚~˝Ò<Tä . ø£eT\qT MT Ç+{Ï<ëìï>±
#˚dTü ø√+&çμ nì n+≥÷ @&É«kÕ–+~.
ªqTe⁄« nH˚~ eT+∫<˚ nø±ÿ. nsTT‘˚ ;ÛeTT #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT ø£<ë..! Ç|ü&ÉT
ô|+&çì¢ #˚ùd~ n+fÒ..μ Hêj·Tq Ç+ø± yêø±´ìï eTT–+#·˝<Ò Tä . Hêj·Tq e÷≥*ï
dü>+∑ ˝ÀH˚ Äù|sTT+∫ ªH˚HøÓ ÿ£ &É n‘·&ïç #·~y˚~ ì\ŒeTì n+≥THêïqT? ô|fiËfl’ q
‘·sê«‘· Ç+ø± ø±yê*‡q+‘· ô|<ä› #·<Tä e⁄*ï #·<eä ˙μ n+~ n‘·.Ô ªeTq uÀjÓ÷fi¯fl˝À
#·~$ mes¡T m+‘·>± ñ<√´>±*ï yÓ\>∑uf… <ºÒ Tä +~? ;ÛeTT Ç|üŒ{Ïøπ m+‘√ #·~yê&ÉT.
n‘·ì ô|+&ç¢ ø±sê´ìï HÓs¡y˚s¡TÃ. n‘·ì ‘·\MT<ä Hê\T>∑T nøÏå+‘·*ï y˚dæ
$~ÛeX¯eTÚ‘êqTμ n+~ Hêj·TqeTà.
á nìï e÷≥\ qT+∫ Hêj·Tq ø√|ü+ #Ó+~H√&ç˝≤>± ø£qã&ÉT‘·THêï&ÉT.
ªÇ|ü&ÉT ô|+&çe¢ ÷≥ m‘=Ô<Tä .› n‘·qT #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. eT+∫>± #·<eä ˙. Ç+ø±
s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\T n‘·ìøÏ ô|[fl Á|ükÕÔeq Hê qT+∫ ˝Ò<Tä μ nì Hêj·Tq ø£fqº… T
$]∫q≥T¢>± #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ Hêj·TqeTà eTs¡˝≤ ô|+&ç¢ e÷≥qT Á|ükÕÔ$+#·T‘·T+~.
Hêj·Tq ÄyÓT e÷≥*ï Á‘√ùddüTHÔ êï&ÉT. n‘Ô̊y÷Ó ø£˙ïfi¯flqT Ns¡ø=+>∑T\ qT+∫
‘·T&ÉT#·Tø=+≥T+~.
Hêj·TqeTà‘√ ª˙ ø±\+ y˚sπ >± ñ+&˚~— Ç|üŒ{Ïø±\+ Ç+ø√s¡ø+£ >± ñ+~. ˙
ø±\+˝À qTe⁄« |ü∫Ãe÷+kÕìï ‹+≥T+&˚<ëì$. Ç|ü&ÉT mes¡÷ |ü∫Ãe÷+dü+qT
‹H˚~ ˝Ò<Tä . |æ˝À¢&TÉ #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. Ç|ü&ÉT MT¬ses¡÷ n‘·ì ô|[fl >∑T]+∫
e÷≥*ï m‘·øÔ +£ &çμ nHêï&ÉT ø£≥Te⁄>± Hêj·Tq.
ªÇ˝≤>∑Tq e÷{≤¢&‘ç ˚ Hê ≈£L‘·Ts¡T |ü]dæ‹ú @$T{Ï? H˚H$˚ T #˚j÷· *?μ n+≥÷
n‘·Ô s√~Û+#·kÕ–+~. n+<äT≈£î Hêj·Tq ªH˚qT MT _&Éq¶ T ø√&É*>± #˚dTü ø=H˚~
˝Ò<ìä nq≥+˝Ò<Tä . ˇø£kÕ] yê>±›q+qT Ç#êÃqT. ÄyÓTH˚ ;ÛeTT≈£î Ç∫à ô|+&ç¢
#˚kÕÔeTT— nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT ø±<äT.. Ç+ø± s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·H.˚ ..
40
 á ne~Û˝À ˙ _&É≈¶ î£ eT+∫ dü+ã+<Û+ä ≈£î~]‘˚ ô|+&ç¢ #˚sTT— ô|[fl Ks¡TÃqT
Hê≈£î e~˝ÒsTTμ nì #Ó|Œæ ˝Ò∫ ãj·T≥≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n‘·ì e÷≥\ qT+∫ n‘·Ô
eT]+‘·>± ø£+>±¬s+’ ~. ÄyÓT @&ÉT|ü⁄ ‘ês¡ø£ eT+&É\+≈£î ‘·*|æ+~. Hêj·Tq
e÷≥\qT+∫ Hêj·TqeTà≈£L ø√|ü+ e∫Ã+~. ÄyÓT e≥e≥>± Hêj·TqqT
‹≥ºkÕ–+~.
˝À|ü\ ñqï neTà ãj·T≥≈£î e∫à n‘·qÔ T düe÷<Ûëq|üsT¡ düT+Ô ~. ªÇìï s√E\T
Ä>±s¡T. Çø£ ˇø£Áf…+&ÉT dü+e‘·‡sê\T Äπ>~ ø£w+ºü >±<äT. ;ÛeTT Ç+ø± #·~$‘˚
MT≈£L >ös¡ey˚T ø£<ë. @$T »]–Hê ø£eT\qT H˚qT ø√&É*>± Á‘Ó#T· Ãø=+{≤qT—
qqTï $X¯«dæ+#·T (qeTTà)μ nì düeTT<ësTT+∫+~. neTà e÷≥\ qT+∫ n‘·≈Ô î£
‘·è|æÔ ø£*–j·TT+&=#·TÃ. ÄyÓT @&˚Ã<ëìï Ä|æ ª˙ ˇ&ç˝À Hê _&Éq¶ T <Ûës¡b˛kÕÔqT
e~Hê.. @$T #˚dTü ø=+{≤y√ #˚dTü ø√μ n+≥÷ neTà≈£î #Ó|Œæ +~.
◊<ës¡T s√E\T e÷ Ç+{À¢H˚ >∑&|ç +æ ~ n‘·.Ô }]øÏ ‹]– yÓfifl‚ ≥|ü&ÉT neTà
ÄyÓT≈£î ø=‘·Ô Ns¡qT ø£≥uº {… ºÏ |ü+|æ+~.
IIIII
ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À #·<Tä e⁄‘·Tqï ;d”\T eT]j·TT <ä[‘· $<ë´s¡T\ú ø£ì k˛wü˝Ÿ yÓ˝ŒÒ sY
&çbÕsYyº TÓ +{Ÿ ˇø£ Vü‰dü˝º ŸqT ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T. e÷ }] qT+∫ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfifl‚
<ë]˝ÀH˚ u…fi≤Z+˝Àì eTTK´yÓTqÆ ≈£L&É*˝À á Vü‰dü˝º Ÿ ñ+~. ◊.{Ï.◊. ø±˝Òõ˝À
#·<Tä e⁄‘·T+&˚ <ä[‘· $<ë´s¡T\ú Á|üj÷Ó »q+ø£ì ø£{+ºÏ ∫q Vü‰dü˝º Ÿ>± Ç~ yÓTT<ä{À¢
ñ+&˚~. nsTT‘˚ >∑&∫ç q ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\ qT+∫ ◊.{Ï.◊. ø√sY‡qT #·~$
ãj·T≥≈£î e∫Ãq $<ë´s¡T\ú dü+K´ |ü]ÁX¯eT\≈£î nedüs|¡ &ü ˚ dü+K´ø£Hêï m≈£îÿe
dü+U…´˝À $<ë´s¡T\ú T ñqï+<äTq yê]øÏ ñ<√´>∑ neø±XÊ\T <=]πø~ ø£]Dƒ +>±
ñ+~ Ç|ü&ÉT. ñ<√´>∑+ <=]πø~ >±´¬s+{Ï>± ˝Òq+<äTq ◊.{Ï.◊.\˝À #˚sπ $<ë´s¡T\ú
dü+K´ ‘·–bZ ˛sTT+~. <ëì |ü]D≤eT+ Vü‰dü˝º ŸMT<ë |ü&+ç ~. $<ë´s¡T\ú T düs¬ q’ +‘·>±
˝Òø£ Vü‰düº˝Ÿ m˝≤‘Ó˝≤b˛‘·Tqï<ëìï >∑eTì+∫q >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝À
#·<Tä e⁄ø=+≥Tqï <ä[‘· eT]j·TT ;d”\ $<ë´s¡T\ú ≈£L Vü‰dü˝º Ÿ˝À Á|üyX˚ +¯ Ç#˚Ã
ìs¡j
í T· +qT #˚kÕs¡T.
e÷ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À ˇø£]<äs› T¡ <ä[‘· $<ë´s¡T\ú T Ç|üŒ{Ïøπ á Vü‰dü˝º Ÿ˝À Á|üyX˚ +¯ qT
bı+<ës¡T.
41
 ` 20 `
e÷ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝Àì $<ë´s¡T*ú ï ø£˝‡Ò +<äTø£ì nø£ÿ&çøÏ yÓ[flq|ü&ÉT, Ä Vü‰dü˝º Ÿ˝Àì
e´edüqú T #·÷dæq H˚qT nø£ÿ&É #˚sê\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. Hêj·Tq‘√ á $wüjT· +
#Óù|Ô ˇ|üø√˝Ò<Tä . Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ Äq>√[˝Àì Vü‰dü˝º Ÿ˝À ø£*qZ #˚<Tä Á|üd+ü >∑+qT
Hêj·Tq Ç+ø± eTs¡e˝Ò<Tä . ªÇ~ |üP]Ô>± >∑es¡ïyÓT+{Ÿ Vü‰dü˝º Ÿ— Çø£ÿ&É ñ+&˚+<äT≈£î
eT]j·TT ‹+&ç e´edüqú T >∑es¡ïyÓT+{Àfi‚fl ìs¡«Væ≤kÕÔsT¡ . Vü‰dü˝º Ÿ qT+#˚ H˚sT¡ >±
ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈L£ yÓ[flsêy=#·TÃμ nì #Ó|Œæ Hêj·TqqT ˇ|æŒ+#êqT. ˇø£Áf…+&ÉT s√E\
‘·sê«‘· Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ yÓ[fl ]õdüsº ˝Y À Hêù|s¡TqT <äK\T |ü]#êqT.
|üØø£\å T <ä>sZ∑ |¡ &ü qç $. Vü‰dü˝º Ÿ˝Àì $<ë´s¡T\ú +<äs÷¡ y˚≈î£ e C≤eTTH˚ ˝Ò∫
#·<Tä e⁄qT #·~y˚<Tä +~. ˇø£s√E y˚≈î£ eH˚ Hê ù|s¡TqT n&ÉT>∑T‘·÷ e÷ uÀj·Tyê&ÉqT+∫
ˇø£sT¡ e#êÃs¡T. Ä e∫ÃH√&ÉT Hê≈£î <ä>sZ∑ ¡ dü+ã+BÛ≈î£ &˚. qqTï #·÷dü÷HÔ ˚ ªnjÓ÷´
;ÛeT÷.. |òTü Às¡+ »]–b˛sTT+~μ nì ô|<ä› <Û«ä ì‘√ #Ó|Pü Ô @&É«kÕ>±&ÉT. n‘·ì
eTTK #·s´¡ qT #·÷dæ H˚H+Ó ‘·>±H√ uÛj Ñ T· |ü&bç ˛j·÷qT. }s√¢ @yÓTHÆ ê nHêVüQ‘·+
(Á|üe÷<ä+)\T »]–qy˚y÷Ó qì uÛj Ñ T· |ü&ܶqT. ª@yÓT+Æ ~?μ nì n&ç>±. ª\#·TÃeTDí
#·ìb˛j·÷&ÉTμ nì #Ó|Pü Ô eTs¡˝≤ @&É«kÕ>±&ÉT. n‘·ì qT+∫ Ä e÷≥qT $qï
Hê≈£î Hê >∑T+&Ó Ä–b˛sTT+<äì nìŒ+∫+~. ø£fifl¯ ≈£î Nø£≥T¢ n\TeTTø=qï$.
nsTTHê m˝≤>√ dæ$ú T‘·+ bı+~ ª@yÓT+Æ ~ \#·TÃeTDí≈î£ ?μ nì @&ÉTdü÷Ô n&ç>±qT.
n‘·qT Ç+ø±dü>Ô ± ô|<ä› <Û«ä ì‘√ @&É«kÕ>±&ÉT.
\#·TÃeTDí e÷ ô|<äH› êj·Tq ≈£îe÷s¡T&ÉT. n‘·ì ‘·*<¢ +ä Á&ÉT*<äs› ÷¡ n‘·qT
∫H√ï&ç>± ñqï|ü&˚ #·ìb˛j·÷s¡T. \#·TÃeTDí ∫qï |æ˝À¢&>ç ± ñqï|üŒ{Ï qT+∫
e÷ Ç+{À¢H˚ ô|]– ô|<√›&j ’Ó ÷· ´&ÉT. n‘·&ïç ô|+∫ b˛wæ+∫H√&˚ e÷ Hêj·Tq.
s¬ +&ÉT dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘+· Hêj·TH˚ n‘·ì ô|+&çì¢ »]|æ+#ê&ÉT. Ç≥Te+{Ï \#·TÃeTDí
#·ìb˛j·÷&Éì e∫ÃH√&ÉT #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. |ü~ùV≤qT s√E\ ÁøÏ‘y· T˚ Hê≈£î }s√¢
ø£*kÕ&ÉT. Hê‘√ yê‘·‡\´+>± qe⁄«‘·÷ e÷{≤¢&Ü&ÉT.
ª@&Óì$T~ s√E\ ÁøÏ‘+· b˛©düT\T n‘·&ïç |ü≥Tºø=ì yÓfi≤fls¡≥. >∑T≥º˝À
n‘·qT >∑T&ÉT+u≤qT ø±düTHÔ êï&É≥. |ü≥Tºø=ì yÓ[fl n‘·&ïç m+‘·>±H√ ø={≤ºs≥ ¡ .Ä
<Óã“\qT+#˚ n‘·qT #·ìb˛j·÷&ÉTμ nì e∫ÃH√&ÉT $es¡+>± ‘Ó*bÕ&ÉT.

42
 Vü‰dü˝º Ÿ y˚TH˚»sY≈î£ ªHê nqï #·ìb˛j·÷&ÉTμ nì #Ó|Œæ }]øÏ ãj·T˝Òs› êqT.
q&ÉTdüT+Ô fÒ ø±fi¯fl˝À eDT≈£î edüT+Ô ~. ø£fiflË <äTs¡T˝À qe⁄«‘·Tqï \#·TÃeTDí eTTK+
ø£qã&ÉT‘·T+~. ns¡T>∑T˝À ñqï >√&É≈î£ Äì+∫ ≈£Ls√Ãu…{≤ºsT¡ \#·TÃeTDí X¯yêìï.
y˚sπ }fi¯flqT+∫ uÀj·T »q+ e#êÃs¡T. \#·TÃeTDí m<äTs¡T |ü<<’Ó Tä eT+~
eTVæ≤fi¯\T sê>∑ã<ä+∆ >± @&ÉTdü÷Ô ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. \#·TÃeTDí X¯yêìï #·÷dæ
H˚q÷ @&É«kÕ>±qT. Hê qT+∫ edüTqÔ ï @&ÉT|ü⁄ <Û«ä ìì $qï eTVæ≤fi¯\T eT]+‘·
CÀs¡T>± @&É«kÕ>±s¡T. }s√¢ì e÷~>∑ yÓ+ø£Dí &√\T ø=≥TÔHêï&ÉT. &√\T˝Àì
<Û«ä ì, @&ÉT|ü⁄\˝Àì ÄÁø£+<äq\T... Ç˝≤>∑Tq nø£ÿ&É ˇø£ >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ yê‘êes¡D+
ì]à+#·ã&ç ñ+~.
\#·TÃeTDíqT b˛©düT\T m+‘·>±H√ ø={≤ºsT¡ . b˛©dtùdwº Hü é qT+∫ ãj·T≥≈£î
n‘·ì ÄÁø£+<äq $ìŒdüT+Ô ~. n‘·ì ÄÁø£+<äq˝Àì ;Ûøs£ ‘¡ «· +qT #·÷dæq yê&É˝Àì
»q+ mes¡÷ ùdwº Hü ≈é î£ yÓfifl‚ <Ûs’Ó ´¡ +qT #˚jT· ˝Ò<Tä . ˇø£yês¡+ es¡≈L£ ãÁ¬sqT u≤~Ûq≥T¢>±
u≤<Ûës¡T. n‘·&çï $&ç∫q|ü&ÉT, n‘·qT Ä ùdºwüHé e<˚› dü>∑+ #·∫ÃH√&ç˝≤>∑
ñHêï&ÉT. Ç+{ÏøÏ e∫à #˚]q ˇø£Áf…+&ÉT s√E\˝ÀH˚ n‘·qT #·ìb˛j·÷&ÉT.
kÕj·T+Á‘·+ ˝À|ü\ dü+ã+BÛ≈î£ \+<äs÷¡ (>√Á‘·+ yêfi¯fl+<äs÷¡ ) e#êÃs¡T. Á|ü‹
}s√fi¯ófl ‘·eT≈£î »‘·>± &√\TqT ø=fÒº yêfi¯flqT yÓ+fÒdTü ø=ì e#êÃs¡T. |ü~ Çs¡y’Ó
ãè+<ë\ &√fi¯flqT ø=fÒº »q+ ˇπø $<Ûä+>± &√\TqT ø=≥TÔ+fÒ Hê ‘·\
|ü–*b˛kÕ–+~. eT>√fi¯ófl bÕ&ÓqT ø£≥TÔHêïs¡T. \#·TÃeTDí X¯e+≈£î Ç|ü&ÉT kÕïq+
#˚sTT+#˚ ø±s¡´+ ñ+~. n‘·ì X¯yêìï ÁbÕ+>∑D+˝ÀøÏ ‘Ó∫à y˚&ç ˙fi¯fl qT+∫
kÕïq+ #˚sTT+∫, Áø=‘·Ô ã≥º*ï ‘=&ç–, X¯yêìï bÕ&Ó MT<ä |ü&TÉ ø√u…{≤ºsT¡ . X¯e+MT<ä
>∑ T ˝≤eTT #· * ¢ |ü P \qT b˛kÕs¡ T . ∫\¢ s ¡ HêD≤*ï n‘· ì ù|s¡ T qT
ñ#·Ã]dü÷Ô ô|ø’ Ï $dæsês¡T.
q\T>∑Ts¡T eTT+<äTø=∫à bÕ&ÓqT ˝Ò|æ s¡TÁ<äu÷ÑÛ $T (düàXÊq+) yÓ|’ ⁄ü ≈£î n&ÉT>∑T*ï
y˚jT· kÕ>±s¡T. yê&É˝Àì »q+, &√fi¯flqT ø=fÒyº êfi¯ófl, eTVæ≤fi¯\T... Ç˝≤>∑Tq n+<äs÷¡
bÕ&Ó yÓqTø£ q&ÉekÕ>±s¡T. düàXÊq+˝À n|üŒ{Ïøπ >∑T+‘·qT ‘√&çô|{≤ºsT¡ . ◊<ës¡T>∑Ts¡T
nø£ÿ&É kÕsê Á‘ê>∑T‘·÷ ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. düàXÊq+˝À >∑T+‘·qT ‘√&˚ »q+≈£î
u≤q ì+&Ü kÕsê Ç#˚à |ü<䛋 yÓqø£{Ï ø±\+ qT+∫ q&ÉT#·Tø=ì edüTÔqï
kÕ+Á|ü<ëj·T+>± ˇø£{Ï ñ+~. nø£ÿ&É≈î£ #˚]q ‘·sê«‘· bÕ&ÓqT ÁøÏ+<ä≈î£ ~+#ês¡T.

43
 e∫ÃH√fi¯fl+‘ê \#·TÃeTDí H√{Ï˝À ˙fi¯flqT b˛kÕs¡T. ‘·sê«‘· X¯yêìï >∑T+‘·˝ÀøÏ
~+#ês¡T.
\#·TÃeTDí uÛ≤s¡´ ô|<ä› <Û«ä ì‘√ @&ÉTdü÷Ô ‘·q÷ Ä >∑T+‘·˝ÀH˚ |ü&+˚ <äT≈£î
Á|üjT· ‹ïdüT+Ô ~. #·T≥TºÁ|üøÿ£ \Tqï eTVæ≤fi¯\T ÄyÓTqT >∑{>ºÏ ± |ü≥Tºø=ì }s¡&dç Tü HÔ êï
ÄyÓT yêfi¯flqT+∫ ø=düsT¡ ø=H˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïdüT+Ô ~.
ªqqTï e~* yÓfifl¯ ≈£îs√ Hê <=s√... Ç|ü&ÉT H˚qT me]ø£ì J$+#ê*s√?μ
nì @&ÉTdü÷Ô ‘·\qT H˚\øπ dæ ø=≥Tºø=+≥T+~.
` 21 `
ªÄ \#·TÃeTDí uÛ≤s¡´ eT+>∑\ dü÷Á‘·+qT ‘Ó+|æ, <ëH√¢ ñ+&˚ ˇø£ q\¢|Pü düqT
á yÓ|’ ⁄ü ≈£î Çe«+&çμ nì >∑T+‘·˝À ~–q ˇø£&TÉ øπ ø£ ô|{Ϻ #ÓbÕŒ&ÉT. q\T>∑Ts¬ <’ Tä >∑Ts¡T
ÄyÓT eT+>∑\ dü÷Á‘êìï ‘Ó+ù|+<äT≈£î yÓfi,Ô‚ ÄyÓT n+<äT≈£î neø±X¯+H˚ Çe«fÒ<¢ Tä ,
ªHê <=s¡qT eT÷j·Tø£+&ÉÁs√! Hê <=s¡qT yê|üdTü ‡>± Çe«+&ÉÁs√!!μ n+≥÷ eTs¡˝≤
_>∑Zs¡>± @&É«kÕ–+~. eTVæ≤fi¯\T ÄyÓTqT z<ës¡TÑ·÷ #êø£#·ø£´+>± ÄyÓT
eT+>∑\dü÷Á‘êìï ‘Ó+bÕs¡T. <ëH√¢ ñqï ˇø£ q\¢|Pü düqT >∑T+‘·˝À ~–j·TTH√ï&çøÏ
Ç#êÃs¡T. n‘·qT q\¢|Pü düqT \#·TÃeTDí H√{Ï˝À y˚kÕ&ÉT. >∑T+‘·˝À ~–H√fi¯ófl ô|ø’ Ï
e∫Ãq ‘·sê«‘· n+<äs÷¡ #˚] >∑T+‘·˝À eT{Ïìº HÓ{≤ºsT¡ . >∑T+‘·qT |üP&çÃq ‘·sê«‘·
<ëìMT<ä ˇø£ yÓTTø£ÿqT Hê{≤s¡T. \#·TÃeTDí uÛ≤s¡´ ‘·q #˚‹≈£îqï >∑\>∑\˝≤&ÉT‘·Tqï
>±E*ï |ü>\∑ >={Ï+º ~. \#·TÃeTDí≈î£ eT>∑|\æ \¢ T ˝ÒsT¡ . n‘·ì ‘·eTTà&˚ >∑T+‘·
#·T≥÷º ◊<äT Á|ü<äø£åD*ï #˚dæ yÓ÷düTø=ì Á‘Ó∫Ãq ˙{Ï‘√ ñqï eT{Ϻ≈£î+&ÉqT
|ü>\∑ >={≤º&TÉ . Çø£ Ç|ü&ÉT n+<äs÷¡ yê|üôd‡’ j·÷´s¡T düàXÊq+ qT+∫. ªeT÷&√
s√Eq ~qø£sà¡ ñ+~. n+fÒ ø±øÏ |æ+&É+ø£ì edü~Ô . n+<äs÷¡ s¡+&çμ nì mes√
s¬ +&ÉT eT÷&ÉTkÕs¡T¢ n]∫ #ÓbÕŒs¡T. Á|üøÿ£ }s¡¢ qT+∫ e∫ÃH√fi¯ófl düàXÊq+qT+#˚
‘·eT ‘·eT Á>±e÷\≈£î yÓfifl¯ >±, }s√¢yêfi¯ófl ‘·eT Çfi¯fl≈£î yÓ[flb˛j·÷s¡T. }]
ãj·T≥ ô|]–q »$Tà eèø£+å qT+∫ Ä≈£îqT Á‘Ó+|ü⁄ø=ì HÓ‹MÔ T<ä b˛düTø=ì n+<äs÷¡
e÷ Ç+{Ï m<äTs¡T˝ÀøÏ e∫à ì*#ês¡T. ns¡T>∑TMT<ä ˙fi¯flqT ì+|æq _+<ÓqT,
#Ó+ãTq÷ ô|{≤ºsT¡ . e∫ÃH√fi¯fl+‘ê »$Tà Ä≈£î\qT #Ó+ãT˝Àì ˙fi¯flqT+∫ ‘·&|ç ,æ
<ëìï s¬ +&ÉT ~≈£îÿ\˝À $dæ], ‘·sê«‘· ø£Øÿì #Ó+ãT˝À|ü*øÏ y˚dTü HÔ êïs¡T. Ä ‘·sê«‘·
n+<äs÷¡ düãÔ T›˝’… ì*#ês¡T. ˝À|ü\ ñqï ∫Hêïj·Tq ãj·T≥≈£î e∫à n+<ä]ø°

44
$ìŒ+#˚≥≥T¢>± ªeTs=ø£kÕ] MT¬ses¡÷ e÷ Ç+{ÏøÏ sêø£+&çμ nì #Ó|Œæ düsd¡ sü ê
˝Àìπø yÓ[flb˛j·÷&ÉT. eTs¡˝≤ Ç+{À¢ #êe⁄ dü+uÛ$Ñ +#·sê<äì á Ø‹˝À #Óù|Œ~
e÷≈£î kÕ+Á|ü<ëj·T+>± ñ+~. e∫ÃH√fi¯ófl ‘·eT‘·eT Çfi¯fl≈£î #˚], yê] Çfi¯fleTT+<äTqï
ÁbÕ+>∑D+˝À kÕïHê*ï #˚dæ ˝À|ü*øÏ yÓfi≤fls¡T.
kÕj·T+Á‘·+ ne⁄‘·T+fÒ Hêj·TqeTà B|ü+ ãT&çì¶ yÓ*–+∫+~. <ëì eT+<ä
yÓ\T>∑T˝ÀH˚ ˇø£ s=f…qº T #˚d+æ ~. ˇø£ #Ó+ãT˝À ˙fi¯flqT ì+|æ \#·TÃeTDí |ü&TÉ ø=H˚
>∑~øÏ yÓ[fl+~. nø£ÿ&É H˚\MT<ä ˇøÏ+‘·>± |æ+&çì #·*¢, <ëìMT<ä #Ó+ãTqT
ô|{Ï+º ~. #Ó+ãT≈£îqï eT÷‹MT<ä s=f…qº T ô|{Ϻ ˇø£ ãT≥ºqT+∫ <ëìï ø£|Œæ +~.
ãT≥ºMT<ä ˇø£ ∫qï ã+&ÉqT ô|{Ï+º ~. #·ìb˛sTTH√&ç Ä‘·à Ä sêÁ‹ ‘·qT|ü⁄{Ïqº ,
>∑&|ç qæ Ç+{ÏøÏ edü<Ô ìä e÷ »q+ qeTTà‘·T+&˚yês¡T. nXÊ+‹‘√ ñqï Ä‘·à sêÁ‹
y˚fi¯ ãT≥º˝À ñqï s=f…qº T ‹ì #Ó+ãT˝À ñqï ˙fi¯flqT Á‘ê– nø£ÿ&É #·*q¢ |æ+&çMT<ä
‘·q n&ÉT>∑T\ >∑Ts¡T\Ô Tqï eTTÁ<äqT y˚d<Ôü Hä ~˚ e÷ »q+˝À qeTàø£+ ˇø£≥T+~.
Ç≥Te+{Ï Ä‘·à\T <ÓjT· ´+>± e÷s¡T‘·eì nqTø=+≥T+&˚yês¡T. me] Ä‘·à\≈£î
ÄXË\T, ø√]ø£\T ñ+&Éy√ n≥Te+{Ï Ä‘·à\T s=f…qº T ‹H˚~ ˝Ò<Tä eT]j·TT ˙fi¯flqT
Á‘êπ>~ ˝Ò<ìä »q+ uÛ≤$+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T. n≥Te+{Ï Ä‘·à\T H˚sT¡ >± dü«sêZìøπ
yÓfieÔ̄ ì ô|<√›fió¯ fl #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T. Ä sêÁ‹ Hêj·TqeTà ãT≥º<>ä sπZ∑ |ü&TÉ ø=+~.
y˚TeTT Ç+ø√ #√≥ |ü&TÉ ø=HêïeTT. sêÁ‹ >∑&∫ç b˛sTT dü÷s√´<äjT· yÓTqÆ ‘·sê«‘·
Hêj·TqeTà ãT≥ºqT rdæ #·÷dæq|ü&ÉT ñ+∫q s=f…º eT]j·TT #Ó+ãT˝Àì ˙fi¯ófl
n˝≤π> ñqï$. |æ+&çMT<ë @ n&ÉT>∑T\ >∑Ts¡T\Ô T |ü&˝É <Ò Tä . Bìï #·÷dæq Hêj·TqeTà≈£î
düe÷<Ûëq+ ø£*+Z ~ (HÓeTà~ ø£*–+~). ªeTq \#·TÃeTDí dü«sêZìøπ yÓfi≤fl&ÉT.
n‘·ìøÏ @$T ÄXË\T ˝Òe⁄μ n+≥÷ n+<ä]ø° #Ó|Œæ +~.
eT÷&√s√Eq ø±øÏ |æ+&É Á|ü<ëq+ø£ì ø=+‘·eT+~ düàXÊq+≈£î yÓfi≤fls¡T. yê]‘√
bÕ≥T>± Hêj·TqeTà eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô yÓfi≤fls¡T. \#·ÃeTDíqT |üP&çÃq dü\ú +˝À
Á‘Ó∫Ãq ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\ìï{Ïï ˇø£ n]{≤≈£î˝À ô|{Ï,º n+<äs÷¡ <ä÷s¡+≈£î »]–
ì\ã&ܶsT¡ . nø£ÿ&É #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ø±yê*‡qìï ø±≈£î\T ñqï$. ne˙ï ªø±yéø±yéμ
n+≥÷ ø£sÿ¡ X¯+>± ns¡Tdü÷Ô n≥Tï+∫ Ç≥T Ç≥Tï+∫ n≥T m>∑Ts¡T‘·Tqï$. ˇø£ÿø±øÏ
nsTTHê ‘·eTø£ì ‹H˚ ÄVü‰s¡ |ü<ësêú*ï ñ+∫q n]{≤≈£î yÓ|’ ⁄ü ≈£î sêefÒ<¢ Tä . ˇø£
>∑+f…+Æ ~— s¬ +&ÉT >∑+≥˝…+’ ~. dü÷s¡T´&ÉT q&çH‹Ó MÔ T<ä≈î£ sêkÕ>±&ÉT. nsTT‘˚ ø±øÏ
e÷Á‘·+ Ä≈£î e<ä≈› î£ sêefÒ<¢ Tä . e∫Ãq »q+≈£î $düT>∑T ø£\>∑kÕ–+~. ª\#·TÃeTD≤í..
45
qTy˚«$T ~>∑T\TqT ô|≥Tº>√≈£î. y˚TeTT ñHêï+ ˙≈£î eT<ä‘› T· >±μ nì e∫ÃH√fi¯ófl
e÷{≤¢&TÉ ‘·THêï ø±≈£î\T $düsÔ ¡ e<ä≈› î£ sêefÒ<¢ Tä . n|ü&ÉT Hêj·TqeTà Hêj·Tq
yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ªqTy˚« @<√ <ë]ï yÓ‘T· ≈£îμ nì #Ó|Œæ +~. Hêj·Tq |üP&çÃq >∑T+‘·
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl #˚‘T· *ï eTT&ç∫ ª|ü⁄Á‘ê.. \#·TÃeTD≤í, ˙ uÛ≤s¡´ >∑T]+∫ ~>∑T\T
ô|≥Tº>√≈£î. ÄyÓTqT Hê ø£qï _&É˝¶ ≤>∑ #·÷düT>=+{≤qT. n+‘˚ø±<äT— Ç<˚ dü+e‘·‡s¡+
˙≈£î ‘√&ÉãT{Ïqº ‘·eTTà&çøÏ $yêVü≤+qT #˚sTT+#·T‘êμ nì |òTü Àwæ+#ê&ÉT. Hêj·Tq
qT+∫ Ä Á|ü‹»„˝Àì e÷≥\T Ç+ø± |üP]Ô>±ø£ eTTqTù| ˇø£ ø±øÏ s=jYTeTì
m–s=∫à n]{≤≈£î˝À ñqï ÄVü‰s¡ |ü<ësêú\˝Àì ˇø£ ‘·T+|ü⁄qT |ü≥Tºø=ì m–]+~.
<ëì yÓqøπ eT]ìï ø±≈£î\T e∫à ø±yéø±yé n+≥÷ ˇπø $<Û+ä >± >√\qT ô|{Ïqº $.
ø±≈£î\T |æ+&Üìï eT+∫>± Äs¡–+∫qeì n+<ä]˝Àq÷ düe÷<ÛëqyÓT+Æ ~.
` 22 `
Hêj·Tq Ç+ø± nø£ÿ&˚ ì\ã&çjT· THêï&ÉT. \#·ÃeTà‘·Ô Hêj·Tq <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl
ªÇ˝≤>∑Tq @&ÉTdü÷Ô ì+#=+fÒ \#·TÃeTàDí @yÓTHÆ ê yê|üôd‡’ ekÕÔ&Ü? q&ÉTyé Ç+{Ïø.Ï
Ç+ø± mH√ï |üqT\T u≤ø°>± ñqï$μ nì n+≥÷ Hêj·Tq #˚‹ì |ü≥Tºø=+~.
Hêj·Tq ø£fió¯ fl ˙{Ï‘√ ì+&çb˛sTTq$. ª\#·TÃeTDí n+<ä]ø° Á|æjT· yÓTHÆ √&ÉT nø±ÿ!
#·÷&ÉT, eTqy˚T n‘·&çï düàXÊq+≈£î |ü+|æqf…Æ¢+~μ n+≥÷ Hêj·Tq eTs¡˝≤
<äT'œ+#·kÕ>±&ÉT.
n+<äs÷¡ sêÁ‹ y˚fi¯ Ç+{Ïø=#êÃs¡T. n<˚s√E sêÁ‹ \#·TÃeTDí≈î£ #Ó+~q
~qø£sà¡ \T »]π>~ ñ+~. Hêj·TqeTà eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô Äs√E ø±s¡´Áø£eT+ø£ì
ø±yê*‡j·TTqï düsT¡ ≈£î*ï ø=H˚+<äT≈£î dü+‘·≈î£ ãj·T˝Òs› ês¡T.
dü+‘· #˚ùd+<äT≈£î Hêj·TH˚ &ÉãT“*ï Ç#êÃ&ÉT. dü+ã+BÛ≈î£ \+<ä]ø° Ä s√E
sêÁ‹˝À »]π> ~qø£sà¡ ø£ì ÄVü‰«q+qT n|üŒ{Ïøπ |ü+|æ+#êeTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ y˚fi≈¯ î£
Hêj·TqeTà eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô dü+‘·qT+∫ ‹]– e#êÃs¡T. e∫Ãq|ü&ÉT yês¡T
y˚≥≈£Ls¡qT Á‘Ó#êÃs¡T. yê&É˝À ñqï »q+ ‘·eT X¯ø±Ô´qTkÕs¡+>± _j·T´+ Ç∫Ã
yÓfi≤fls¡T. á _j·T´+ qT+#˚ ~qø£sà¡ ø£ì nqï+ #˚j÷· *‡ ñ+~. sêÁ‹ Ábı<äT≈› î£
nqï+ eT]j·TT eT≥Hé ≈£Ls¡ ‘·j÷· s¬ +’ ~.
Hêj·Tq eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô |üP»≈£î dæ<‘∆ä *· ï #˚kÕs¡T. \#·ÃeTàDí≈î£ #Ó+~q
bÕ‘· ã≥º*ï ‘Ó∫à yê{Ïï eT÷≥>∑{ºÏ ˇø£#√≥ ô|{≤ºsT¡ . <ëì eTT+<äT BbÕìï
46
yÓ*–+#ês¡T. eT≥Hé ≈£Ls¡ HÓy’ <˚ ë´ìï ô|{≤ºsT¡ . ˇø£ u≤{Ï˝ŸkÕsê, ˇø£ ;&çø≥ £ ,º
n–Zô|f…qº T ô|{≤ºsT¡ . e÷ n+<ä]˙ qeTkÕÿs¡+\qT #˚jT· eTì Hêj·TqeTà #Ó|Œæ +~.
ãd”˝Ô À ñqï »Hêìï |æ˝ÃÒ +<äTø£ì ˇø£sT¡ yÓfi≤fls¡T. n‘·qT Á|ü‹ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl
ãj·TfÒ ì*à Ç+{Ï j·T»e÷ì ù|s¡TqT |æ*à ªs¡+&çμ nì dü÷ø£àå +>± #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT.
Ç˝≤>∑Tq |æ˝ÃÒ +<äT≈£î e∫ÃH√&ç‘√ Á|ü‘T· ´‘·sÔ +¡ #Ó|Œü >∑÷&É<Hä ˚ ìj·TeT+ ñ+~.
me¬sH’ ê ã<äT\T e÷≥*ï |ü*øÏ‘,˚ n‘·qT s¡ø+Ô£ ø£≈î£ ÿø=ì #·ìb˛‘ê&ÉH˚ uÛj Ñ T· +
e÷ »q+˝À ñ+≥T+&˚~.
uÛÀ»q+≈£î ø=+‘·eT+~ e#êÃs¡T. n+<äs÷¡ \#·ÃeTDí≈î£ #Ó+~q eT÷≥≈£î
qeTkÕÿs¡+ ô|{Ϻ uÛÀ»q+≈£î ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. ~qø£sà¡ uÛÀ»q+≈£î kÕe÷q´+>± mes¡÷
yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä . Ä e∫ÃH√fi¯ófl yÓfifl‚ ≥|ü&ÉT ªyÓ[flekÕÔμ nì #Óù|Œ~ ˝Ò<Tä . @$T
e÷{≤¢&øÉ H£ ˚ yÓ[flb˛‘·T+&˚yês¡T. ªyÓ[fl ekÕÔqTμ nì n+fÒ Ç≥Te+{Ï ~Hêìπø
eTs¡˝≤ e#˚Ã<äT+<äì Ä ø£sà¡ *ï ìs¡«Væ≤+∫q ≈£î≥T+ã+ u…~]b˛‘·T+&˚~.
IIIII
Hê\T>√s√Eq H˚qT Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ ‹]– e#êÃqT. Vü‰dü˝º Ÿ˝Àì ùdïVæ≤‘·T\T ª˙
nqï≈£î @yÓT+Æ ~? e+{À¢ VüQcÕsY ˝Ò<ë?μ nì n&É>k∑ Õ>±s¡T. H˚qT nq´eTqdüTÿ&Óï’
yê]‘√ ªMT ≈£î≥T+u≤\˝À me¬sH’ ê b˛©düT\ <Óã“\qT+∫ #·ìb˛j·÷sê?μ nì
n&ç>±qT. yêfi¯ófl ª˝Ò<Tä .. ˝Ò<ìä μ #ÓbÕŒs¡T. Vü‰dü˝º Ÿ˝À ñ+&˚ n+<äs÷¡ <ä[‘· esêZìøÏ
#Ó+~H√fi¯ófl>±H√ ˝Òøb£ ˛‘˚ yÓqTø£ã&çq C≤‘·T\ (;d”) esêZ\≈£î #Ó+~ H√fi¯ófl>±H√
ñ+&˚yês¡T. nsTT‘˚ Ä <ä[‘· esêZìøÏ (≈£î≥T+u≤\≈£î) #Ó+~q yêfiËfleØï b˛©düT\T
Væ≤+dæ+#·˝<Ò Tä . yê]˝À mes¡÷ b˛©düT\ <Óã“\ s¡T∫ qT+∫ #·∫Ã+~ ˝Ò<Tä .
b˛©düT\ qT+∫ e#˚à á <Ís¡q® ´+ e÷Á‘·+ yÓTT‘·+Ô >± ñ‹Ô |ü⁄D≤´ìøÏ uÀjÓ÷fi¯flMT<ä
e÷Á‘·+ |ü&TÉ ‘·T+&˚~. ªÇ˝≤¬>+<äT≈£î e÷≈£î e÷Á‘·yT˚ á Væ≤+dü\T?μ nì Hê˝À
H˚qT Á|ü•ï+#·Tø√kÕ>±qT. e÷ }] Á|üøÿ£ H˚ >∑T≥º (ø=+&É) ñ+~. nø£ÿ&É ñ+&˚
uÀjÓ÷fi¯flq÷ b˛©düT\T Væ≤+dædTü +Ô &˚yês¡T. e÷˝À mes¡÷ HÓd’ ]ü øZ +£ >± (düV≤ü »+>±)H˚
#êe˝Ò<äT. e÷ #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ñ+&˚ uÀj·T\+<äs¡÷ b˛©düT\ ˝≤؃\ qT+#˚
#·ìb˛‘·T+&˚yês¡T.
uÀj·T\qT ø={Ϻ #·+|üeTH˚ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ b˛©düT\≈£î n~Ûø±sê*ï Ç∫Ã
j·TT+&=#·Ãì Hê≈£î nìŒ+∫+~. yêfi¯fl y˚≥q¢ T ‹Hê\H˚ eTeTà*ï ÁãVü≤à |ü⁄{Ï+º ∫
47
j·TT+&=#·Ãì Hê≈£î nìŒ+∫+~. \#·TÃeTDí eTTK+ ø£fiflË <äTs¡T≈£î e∫à ì*∫+~.
b˛©düT\T n‘·&ïç ø=≥TÔHêïs¡T. n‘·qT ªqqTï $&ç|+æ #·+&ÉÁs√μ! nì ÄÁø£+<äq*ï
ô|≥TÔqï≥T¢>± Hê≈£î ns¡yú TÓ +Æ ~.
\#·TÃeTDí Hêø£Hêï ô|<√›&TÉ . n‘·qT #˚dqæ ñ|üø±s¡+qT H˚H|Ó Œü {Ïø° eT]#˚~˝Ò<Tä .
n|ü&ÉT Hê≈£î mì$T~ dü+e‘·‡sê\T ñ+&=#·TÃ. s¬ +&√ ‘·s>¡ ‹∑ ì #·<Tä e⁄‘·THêïqT.
ˇø£kÕ] \#·TÃeTDí‘√ ø£*‡ |üøÿ£ }]˝Àì uÀjÓ÷fi¯fl yê&É≈î£ yÓfi≤flqT. Hêj·Tq≈£î
n¬øÿ’ q >∑+>∑eTà‘·Ô Ä }s√¢ ñ+≥~. n|ü&ÉT Ä }s√¢ C≤‘·s¡ »s¡T>∑T‘·T+~. y˚TeTT
◊<ës¡TeT+~ >∑+>∑eTà‘·Ô Ç+{ÏøÏ yÓfi≤fleTT. Ä s√E n‘·Ô Ç+{À¢ y˚Tø£b˛‘·TqT
ø√düTÔHêïs¡T. y˚TeT+<äs¡+ KTw”>± uÛÀ»q+≈£î ≈£Ls¡TÃHêïeTT. H˚qT eT≥HéqT
‹+≥Tqï|ü&ÉT Hê>=+‘·T≈£î ˇø£ u§$Tø£ n&É+¶ |ü&+ç ~ ªVü‰VüAμqT #˚kÕqT— ªU≤´
K÷´μqT #˚dæHê meTTø£ >=+‘·TqT+∫ ÁøÏ+<ä≈£î C≤s¡˝Ò<äT. Hê≈£î ndü«düú‘·
ø£\>∑kÕ–+~. ø£fifl¯ ˝À ˙fi¯ófl ì+&ÉTø=ì ãj·T≥≈£î ø±s¡kÕ–q$. uÛÀ+#˚jT· ø£H˚
˝Ò#êqT. $T–*H√fi¯ófl Hê #·T≥÷º >∑T+|ü⁄>∑{≤ºsT¡ . >∑+>∑eTà‘·Ô uÛj Ñ T· |ü&kÉ Õ–+~.
M&çøÏ (Hê≈£î) @yÓTHÆ ê m≈£îÿe ‘·≈î£ ÿe nsTT‘˚ |ü⁄{Ï+º {Àfi¯fl≈£î @$T #ÓbÕŒ\ì
@&É«kÕ–+~. $T–*H√fi¯ófl ª;ÛeTT #·#Ã˚ ~ >±´s¡+{Ï. C≤‘·s≈¡ î£ e∫ÃH√&ÉT X¯e+>±
e÷] }]øÏ yÓfi≤fl*‡ ñ+~μ nì e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±s¡T. á e÷≥*ï $ì H˚qT
eT]+‘·>± uÛj Ñ T· +˝ÀøÏ C≤sêqT. düsê>∑+>± }|æ]ï |”˝ÃÒ ~ ≈£î<äsø¡ £ ªVü‰VüAμ nì
n+≥THêïqT.
` 23 `
\#·TÃeTDí Hê $|ü‘ÿ· s¡ |ü]dæ‹ú ì #·÷düTHÔ êï&ÉT. n‘·ìøÏ @$T ns¡yú TÓ +Æ <√
@yÓ÷.. eTT+<äTø=∫à Hê ‘·\qT e+∫, yÓT&É MT<ä ã\+>± >∑T<ë›&TÉ . n‘·ì
>∑T<äT≈› î£ Hê >=+‘·T˝À Çs¡T≈£îÿqï (n&É+¶ |ü&qç ) u§$Tø£ |ü⁄fi¯øÿ£ q H√{Ï eT÷\+>±
ãj·T≥≈£î e∫Ã+~. \#·TÃeTDí >∑T<äTq› T+∫ yÓT&É HÓô|Œ≥TÔHêï u§$Tø£ ãj·T≥≈£î
e∫à Hê ÁbÕD+ ≈£î<äT≥|ü&+ç ~. ª\#·TÃeTDí.. qTy˚« ;ÛeTTqT ø±bÕ&Üe⁄μ n+≥÷
>∑+>∑eTà‘·Ô m+‘√ dü+‘√wü|&ü +ç ~. C≤‘·s¡ nsTTb˛sTTq s¬ +&√s√Eq y˚TeTT e÷
}]øÏ ‹]– e#êÃeTT. >∑+>∑eTà‘·>Ô ±] Ç+{À¢ »]–q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê y˚TeTT
}]øÏ e#˚Ã eTT+<˚ n+<ä]ø° >∑Ts¬ bÔ’ ˛sTT+~. Hêj·TqeTà nsTT‘˚ \#·TÃeTDí
eTTU≤ìï <√dæ*˝À ô|≥Tºø=ì KTw”|ü&ç+~. ªqTy˚« >∑qTø£ nø£ÿ&É ˝Òø£b˛sTT

48
 ñqïf…Æ¢‘˚ ;ÛeTT Je (ÁbÕD) düy˚T‘·+>± ‹]– e#˚Ãyê&ÉT ø±<äTμ nì n+~
Hêj·TqeTà. \#·TÃeTDí e÷Á‘·+ qe⁄«‘·÷ ì+#=ì j·TTHêï&ÉT.
n|üŒ{Ï \#·TÃeTDí qe⁄« eTTK+ Hê ø£fiflË <äTs¡T˝À eTs¡˝≤ ø£qã&ÉkÕ–+~.
H˚qT eTqdüT‡˝ÀH˚ \#·TÃeTDíqT ñ<˚•› +∫ ªnHêï, H˚qT ô|<√›&ï’Ó q MT<ä≥ uÀj·T\
MT<ä q&ÉTdüT+Ô &˚ b˛©düT\ n‘ê´#êsê\ $s¡T<ä+∆ >± düeTs¡u]ÒÛ ì ÁyÓ÷–+#·T‘êqT.
Ç|üŒ{Ï˝≤>∑ n|ü&ÉT H˚qT ñ‹Ô>H∑ ˚ ≈£Ls=ÃH˚~ ˝Ò<Tä . nHê´j·÷\≈£î $s¡T<ä+∆ >±
>=+‘·T $|ü⁄Œ‘êqT. m+‘·{Ï ø£cÕº\T Hê≈£î m<äTs¬ H’ ê uÛj Ñ T· |ü&~˚ ˝Ò<Tä μ nì nHêïqT.
á e÷≥ (yê>±∆q+) Hê qT+∫ eTT–dæq|ü&ÉT mes√ düe÷<Ûëq+>± ì≥÷ºsT¡ Œ*ï
e~˝≤s¡ì Hê≈£î uÛ≤düyTÓ +Æ ~. düŒwü+º >± ì≥÷º]Ãq }|æ]˝Àì <Û«ä ì $qã&ç+~.
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ me¬sH’ ê ñHêïπsyÓ÷qì #·÷kÕqT— mes¡÷ ˝ÒsT¡ . ãj·T≥≈£î e∫Ã
#·÷kÕqT. nø£ÿ&Ü mes¡÷ ø£qã&É˝<Ò Tä . >∑~øÏ e∫Ãq|ü&ÉT Hê˝À @<√ e÷s¡TŒ\T
ø£\T>∑T‘·Tqïeqï≥T¢>± nìŒ+∫+~. ˇø£ nHê$Tø£ X¯øÔÏ Hê <˚V≤ü +˝À Á|üy•˚ +∫q≥T¢>±
nqTuÛeÑ yÓT+Æ ~.
IIIII
Vü‰dü˝º Ÿ˝À ìedædTü qÔ ï+<äTq nuÛ≤´dü+≈£î m≈£îÿe y˚fi¯ <=s¡øk£ Õ–+~. Ç+‘·≈î£
eTTqT|ü⁄ }]qT+∫ u…fi≤Z+≈£î e#˚Ã+<äT≈£î u…fi≤Z+qT+∫ }]øÏ b˛j˚T+<äT≈£î ø£ìwü+º >±
s¬ +&ÉT >∑+≥\T e´j·TeTÚ‘·T+&˚~. Vü‰dü˝º ˝Ÿ À ñ+&É≥+#˚‘· á s¬ +&ÉT>∑+≥\ düeTj·T+
Ä<ë ne⁄‘·T+~. eTqdüT‡qT ≈£î<äTs¡T>± ô|≥Tºø=ì nuÛ≤´dü+ #˚jT· kÕ>±qT.
ˇø=ø£ s¡÷eTT˝À q\T>∑Ts¡T $<ë´s¡T\ú + ñ+&˚yêfi¯fl+. s¡÷yéT˝À s¬ +&ÉT ÇqT|ü
eT+#ê\T ñ+≥T+&˚$. ˇø£ eT+#·+MT<ä Ç<ä›s¡T |ü&ÉTø√yê*‡ ñ+~. Hê≈£î
eT+#·+MT<ä |ü&TÉ ø=H˚ n\yê≥T ˝Ò<Tä . eT+#·+MT<ä |ü&TÉ ø=+fÒ mø£ÿ&√ n+‘·]ø£+å ˝À
‘˚\T‘·Tqï≥T¢>± uÛ≤eq ñ+&˚~. eT+#·+ MT<ä qT+∫ mH√ïkÕs¡T¢ ÁøÏ+<ä≈î£ |ü&ܶqT.
>∑~ bò˛]¢ +>¥qT Hê|üsêfi¯fl ã+&É\‘√ y˚sTT+#ês¡T. ô|’ qT+∫ |ü&≥ É +#˚‘· ‘·\≈£î
<Óã“ ‘·–*+~. n|üŒ{Ï qT+∫ eT+#·+MT<ä |ü&TÉ ø=H˚ $<Û+ä qT e~˝Òdæ ÁøÏ+<äH˚
»eTU≤HêqT |üs∫¡ |ü&TÉ ø√kÕ>±qT.
‘=$Tà<√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝ÀH˚ ÄsY‡º ôdH’ ‡é ˝Òøb£ ˛‘˚ ôdH’ ‡é ÄsY‡º Á>∑÷|ü⁄\˝À @<√ ˇø£
Á>∑÷|ü⁄qT rdüTø√yê*‡ü ñ+~. ‘Ó*yÓq’ $<ë´s¡T\ú T ôdH’ ‡é Á>∑÷|ü⁄H˚ rdüTø=+≥T+&˚yês¡T.
Hê kÕsY qqTï ôdH’ ‡é Á>∑÷|ü⁄H˚ rdüTø√eTì #ÓbÕŒs¡T. Ç<˚ dü+e‘·‡s¡+ qT+∫ |òõæ ø˘‡,
49
¬ø$TÁd”º eT]j·TT e÷´<∏éyÓT{Ïø˘‡ düu…®øº̆\qT (bÕsƒê´+XÊ\T>±) bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\˝À
#˚sêÃs¡T. yÓTT<ä{À¢ Hêπø$T ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . Áø£yT˚ D bÕsƒê\T ns¡+ú >±kÕ–q$. H˚qT
|ü>\∑ ÷ sêÁ‹ nuÛ≤´dü+ #˚jT· kÕ>±qT.
<ädsü ê ôd\e\T Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. Hêj·Tq eT]j·TT neTà kÂ<ä‹˝Ô Àì j·T\¢eTà<˚$
>∑T&çøÏ yÓfifl‚ ~ ñ+~. yê[fl<äs› ÷¡ dü+e‘·‡s¡+˝À ◊<ës¡TkÕs¡T¢ kÂ<ä‹øÔ Ï yÓ[fl j·T\¢eTà
<˚$øÏ q÷HÓqT düeT]Œ+∫ |üP»*ï #˚dæ edüT+Ô &˚yês¡T. <ädsü ê ø±\+˝À }s√¢ì
»qeT+‘ê kÂ<ä‹øÔ Ï yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. Hêj·Tq qqTï ≈£L&Ü kÂ<ä‹øÔ Ï s¡eTàì ø£ãTs¡T
#˚kÕ&ÉT. #·<Tä e⁄˝Àì (nuÛ≤´dü+˝Àì) HÓ|+ü qT #Ó|Œæ sê˝Òqì #ÓbÕŒqT.
BbÕe[ |ü+&ÉT>∑ <ä>sZ∑ ¡ |ü&TÉ ‘·T+fÒ uÀjÓ÷fi¯flyê&É\˝À KTwæ yê‘êes¡D+
HÓ\ø=ì ñ+&˚~. <äTø±D+˝À uÛ≤Ø>± |üP»qT ìs¡«Væ≤kÕÔqì <äTø±D≤<ës¡T&ÉT
e#˚Ãyêfi¯fl`b˛j˚Tyêfi¯fl eTT+<äT #Ó|Œü kÕ>±&ÉT. |üP»≈£î uÀj·Tyê&É˝À ñ+&˚ »qeT+‘ê
yÓfi≤fls¡T. <äTø±D+≈£î ãj·T≥ ô|<ä› |ü+~]ï y˚kÕs¡T. <äTø±D≤<ës¡T&ÉT ô|Á{Àe÷ø˘‡
˝…≥
’ TqT ‘Ó|Œæ +#ê&ÉT. y˚TeT+‘ê ô|Á{Àe÷ø˘‡ B|ü+˝Àì e‹Ôì eT]j·TT n~
$s¡õeTTà‘·T+&˚ Á|üø±X¯yTÓ qÆ yÓ\T>∑T\ yÓ|’ ⁄ü ≈î£ ÄX¯Ãs¡´+‘√ H√¬sfi¯flu…{ºÏ #·÷düT+Ô &˚yêfi¯fl+.
<äTø±D≤<ës¡T&ÉT s¬ +&ÉT Áø=‘·Ô ù|ø£ eTTø£ÿ\ bÕ´¬ø≥¢qT »eTU≤Hê MT<ä ô|{≤º&TÉ .
uÀj·Tyê&É˝À ñ+&˚ ˇø£&TÉ Ä s¬ +&ÉT bÕ´¬ø≥¢˝À ñqï ù|ø£ eTTø£ÿ*ï ãj·T≥≈£î rdæ
Ä eTTø£ÿ*ï (ù|ø£*ï) ø£\>±|ü⁄\>∑+>± ø£*bÕ&ÉT. eT÷&ÉTkÕs¡T¢ Ä eTTø£ÿ*ï ø£\>∑*|æ
<ëH√¢ qT+∫ CÀø£sq¢¡ T rdæ Á|üøÿ£ q u…{≤º&TÉ . e÷ ãd”˝Ô Àì »q+ >√fi≤ø±s¡+>±
≈£Ls¡TÃHêïs¡T— Ä≥ yÓTT<ä˝+’… ~.
»eTU≤Hê MT<ä ñ+∫q ù|ø£\˝À ø=ìï{Ïï m‘·TøÔ =ì ˇø£‘q· T ˇø£&ç m<äTs¡T˝À
ˇø£ ù|ø£ eTTø£ÿqT |ü&k˚ Õ&ÉT. ø=ìï s¡÷bÕj·T*ï nø£ÿ&É m<äTs¡T>± ô|{≤º&TÉ . m<äTs¡T˝À
ñH√ï&ÉT s¬ +&ÉT ù|ø£ÁeTTø£ÿ*ï |ü&k˚ Õ&ÉT. >∑T+|ü⁄>± #˚]H√fi¯ófl s¡÷bÕsTT*ï #˚‘T· \˝À
_>∑Te⁄>± ô|≥Tºø=ì ªn+<äsY n+<äsμY (˝Àq˝Àq) n+≥÷ _>∑sZ >¡ ± øπ ø£*ï ô|≥TÔ+fÒ
Çø£ ø=+‘·eT+~ ªu≤Vü≤sY u≤Vü‰sYμ n+≥÷ ñ‘ê‡Vü≤ |üsT¡ düTHÔ êïs¡T. ù|ø£ eTTø£ÿ\T
|ü&TÉ ‘·Tqï$. >¬ *ÃH√fi¯ófl KTwæ|&ü TÉ ‘·THêïs¡T. z&çH√fi¯ófl eTs¡˝≤ >¬ \ee#·Ãì Ä≥≈£î
<ëk˛Vü≤eTÚ‘·THêïs¡T.

50
 ` 24 `
ù|ø±≥ CÀs¡T Ç|ü&ÉT m≈£îÿyÓ+’ ~. Ä≥qT Ä&ÉT‘·TH√ïfi¯fl #·T≥÷º eT]+‘·>±
»q+ e∫à ì\TdüTHÔ êïs¡T. ªn+<äsμY ªu≤Vü≤sYμ ªôdj ’ TY μ X¯u≤›*ï+∫ eT]j·TT øπ ø£\qT+∫
nø£ÿ&É yê‘êes¡D+ <äTeTT≈£î‘·Tqï »\bÕ‘·+˝Àì |òTü Àwü˝≤>∑ ñ+~. ù|ø±≥ p<ä+qT
Ä sêÁ‹ yÓTT‘·Ô+ Ä&˚<äT+~. p<ä+˝À z&çH√fi¯ófl ¬>*ÃH√fi¯fl <ä>∑Zs¡ n|üqT
n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. Çe«ø£b˛‘˚ no¢\+>± ‹≥TÔHêïs¡T. &ÉãT“*ï Çe«ø£b˛‘˚ #˚‹y˚fifl¯ ≈£îqï
ñ+>∑sê˝Àï, yÓT&É˝Àì #ÓH’ \é H√, #˚‹≈£îqï yêN(>∑&j ç ÷· s¡+)H√ |ü+<Ó+˝À $\TeqT
ø£{ºÏ ø±düTHÔ êïs¡T. ø=+‘·eT+~ á edüTeÔ ⁄*ï ‘·eT˝À n{Ïôº |≥Tºø=ì yêfi¯fl≈£î n|ü*ï
ÇdüTHÔ êïs¡T. s¬ +&√s√E˝À á n|üqT rs¡Ãø£b˛‘˚ á edüTeÔ ⁄\˙ï yêfi¯fl≈£î #Ó+<äT‘·$.
edüTeÔ ⁄\ $\Te q>∑<Tä s¡÷bÕj·T\˝À ñ+&ÉT+fÒ @uÛ’… s¡÷bÕj·T*ï e÷Á‘·+ n|ü
s¡÷ù|D≤ Çe«≥+ »s¡T>∑T‘·T+~. @uÛ’… s¡÷bÕj·T\ n|ü≈£î ˇø£ s√E≈£î Çs¡y’Ó
s¡÷bÕj·T\ e&ûì¶ ø£ø±ÿ*‡ ñ+~. ø=+‘·eT+~ ‘·eT Çfi¯flyÓ|’ ⁄ü ≈£î \¬>‹Ôø¬ [fl Ç+{À¢
ñqï ø£+#·TbÕÁ‘·*ï, _+<Ó*ï, |üPC≤kÕe÷Á–ì Á‘Ó∫à Ä≥˝À |ü+<Ó+>± (|üD+>±)
ˇ&ÉT‘¶ T· Hêïs¡T. á edüTeÔ ⁄*ï #Íø£>± KØ~+#√ ˝Òøb£ ˛‘˚ ‘êø£≥Tº>± ô|≥Tºø=H√
n|ü*ï Ç#˚à »qeT÷ nø£ÿ&É »yÓTj Æ T· THêïs¡T. >¬ *ÃH√fi¯fl <ä>sZ∑ ¡ ø=+‘·eT+~ dæ+–˝Ÿ
#êjYTø£H√ ˝Òøb£ ˛‘˚ ˇø£ô|>¥ kÕsêø£H√ n+>∑˝≤s¡TÑ·THêïs¡T. eT÷&ÉTkÕs¡T¢ mes¡T
>¬ \TkÕÔs√ n≥Te+{Ï $CÒ‘\· T <äTø±D≤<ës¡T&çøÏ e+<ä≈î£ ◊<äT s¡÷bÕj·T\T ø£MTwüH>é ±
Çyê«*‡ ñ+~. <äTø±D≤ <ës¡T&ÉT n+<ä]MT<ë sêã+<äT˝≤>∑ ø£fi¯flqT ì*Œ
|üs´¡ y˚ødåÏ Tü +Ô &˚yê&ÉT. >¬ *ÃH√&ç<>ä sZ∑ ≈¡ î£ e∫à yêfi¯flqT n_Ûq+~dü÷Ô qe⁄«\‘√ &ÉãT“qT
edü÷\T #˚dTü ø=+≥T+&˚yê&ÉT. >¬ *ÃH√fi¯fl˝À ø=+‘·eT+~ }s√¢øÏ yÓ[fl kÕsê Á‘ê–
eTs¡˝≤ p<ä s¡+>∑+ MT<ä≈î£ edüT+Ô &˚yês¡T. Ç+‘√fi¯ófl e#˚Ã<äT+<äì kÕsê ny˚Tà
Çfi¯fl˝Àì eTVæ≤fi¯\≈£î yÓTT<äfÒ >∑Ts¡TÔ ñ+&˚~. yêfi¯ófl sêÁ‘·+‘ê ‘·eT Çfi¯fl˝Àì
<ë«sê*ï á –sêøÏ<ës¡T\ø£H˚ ‘Ó]∫ ñ+#˚yês¡T.
Ä sêÁ‹ uÀj·Tyê&É˝Àì »q+ mes¡÷ |ü&TÉ ø=H˚~ ˝Ò<Tä . me] Ç+{À¢ BbÕefiÀ
˝Òøb£ ˛‘˚ me] Ç+{À¢ ~yê[jÓ÷ y˚≈î£ e C≤eTT˝À >∑TsöÔ‘T· +&˚~. >¬ *ÃH√fi¯ófl
Çfi¯fl≈£î #˚]q|ü&ÉT yê] Ád”\Ô T KTwæ |ü&TÉ ‘·T+fÒ— z&çH√fi¯fl eTVæ≤fi¯\T ªπs|ü⁄ m{≤¢>T∑ sê
<˚e⁄&Ü, |ü+&ÉT>∑ Ks¡TÃ≈£î s=ø£ÿ+qT mø£ÿ&ÉTï+∫ ‘Ó#Ã˚ qT?μ nì ∫+‹+#·T‘·T+&˚yês¡T.
ªá s√E sêÁ‹ ø£+Á>±[˝À \ø°Î|üP» ñ+~. nø£ÿ&É≈î£ yÓ[fl Çd”Œ{Ÿ (ù|ø±≥)
Ä≥ Ä&çe<ë›+μ nì >¬ *ÃH√fi¯ófl |üsd¡ Œü s¡+>± ‘Ó\TŒø=+≥T+&˚yês¡T. uÀj·Tyê&É˝Àì
51
»q+ y˚sπ y˚sπ #√≥¢ »]π> \ø°Î |üP»\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&É p<ä+ Ä&˚~ kÕe÷q´
$wüjT· +>± ñ+≥T+&˚~. sêÁ‹y˚fi˝¯ À uÀjÓ÷fi¯ófl e∫à Çø£ÿ&É p<ä+˝À (ù|ø±≥˝À)
bÕ˝§ZH˚~ ñ+~. n+<äs¡÷ VüQcÕs¡T>± ñ+&É+&ç. uÀjÓ÷fi¯ófl düVü≤»dæ<ä∆+>±
@<ëHÓï’ Hê <=+–*+#·>\∑ s¡T nì Äj·÷ Á>±e÷\˝Àì »q+ e÷{≤¢&TÉ ø=+≥T+&˚
yês¡T. }s√¢ì »q+ Ä sêÁ‹ |ü&ÉT>√≈£î+&ÜH˚ m#·Ã]ø£\ (yÓT\≈£îe)‘√
ñ+≥T+&˚yês¡T.
p<ä+ Ä&˚+<äT≈£î Ç+{À¢ ñqï kÕe÷qT\qT |ü≥Tºø=ì yÓfió¯ qÔ ï+<äTq Çfi¯fl˝Àì
eTVæ≤fi¯\T á eT>∑ eTVü‰sêE\ $s¡T<ä+∆ >± ‘·>±<ë |ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T. Mfi¯ófl (á
eT>∑eTVü‰sêE\T) ø√bÕy˚X+¯ ‘√ Ä eTVæ≤fi¯\qT u≤<äT‘·T+&˚yês¡T. Ä eTVæ≤fi¯\T
‘·eT qd”ãTqT ‹≥Tºø=+≥÷ @&ÉTdü÷Ô ≈£L\ã&çb˛j˚Tyês¡T. ªuÛ≤s¡´qT e~*Hê
|üsê«˝Ò<Tä . nsTT‘˚ p<ä+qT e÷Á‘·+ $&ç#~˚ ˝Ò<Tä μ nH˚ »qeT÷ e÷ yê&É˝À
n~Ûø+£ >± ñ+&˚yês¡T.
IIIII
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ≈£î eT]j·TT >√yê sê»´+˝À ñqï ãT&É‘ø· #° T· \≈£î (b˛s¡TÃ^düT
yêfi¯fl≈£î) q&ÉTeT j·TT<ä+∆ yÓTT<ä˝+’… ~. Ä ô|<ä› s¡V≤ü <ë] n+‘·{≤ $T*≥] yêVü≤Hê\T,
Á≥≈£îÿ\T ‹s¡>∑kÕ–q$. U≤∞ Á|ü<˚XÊ\Tqï #√≥T\˝À ôd’ì≈£î\T _&Üs¡+\qT
y˚dTü ø=Hêïs¡T. j·TT<ä+∆ CÀs¡T>±H˚ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ <äì »q+ #Ó|ü ø=+≥THêïs¡T. u…fi≤Z+
MT<ä u≤+ãT\T |ü&qÉ TqïeH˚ düT~∆ qT+∫ »q+ u…~sês¡T. ‘·Ts¡ÿeT{Ï˝º Àì »+–˝Ÿ˝À
≈£L&Ü ôdì’ ≈£î\T &˚sê\qT y˚dTü ø=Hêïs¡T. }s√¢ì ◊<ës¡T>∑Ts¡T eTVæ≤fi¯\T ø£f*º… ï
Á‘Ó#·TÃø=H˚+<äTø£ì »+–˝Ÿ≈£î yÓ[flq|ü&ÉT yêfi¯fl+<äØï |ü≥Tºø=ì Ä ôd’ì≈£î\T
ã˝≤‘êÿs¡+\qT #˚kÕs¡T. Ä eTVæ≤fi¯\˝À ˇø±yÓT #·ìb˛sTT+~. $T–*q eTVæ≤fi¯\T
m˝≤>√ yê] #Ósq¡ T+∫ Á‘·|Œæ +#·Tø=ì }s√¢øÏ |ü]>¬ ‘·TøÔ =ì e#êÃs¡T. }s√¢ uÛj
Ñ T· +˝Àì
yê‘êes¡D+ HÓ\ø=ìj·TT+~. »+–˝Ÿ˝À ã˝≤‘êÿs¡+≈£î ∫øÏÿ #·ìb˛sTTq Ä
eTVæ≤fi¯qT #·÷ùd+<äTø£ì }s√¢ yêfi¯ófl mes¡÷ b˛˝Ò<Tä nø£ÿ&çø.Ï ÄyÓT X¯e+ nø£ÿ&˚
nHê<∏ä X¯e+>± |ü&bç ˛sTT |ü⁄\T\≈£î qø£ÿ\≈£î ÄVü‰s¡yTÓ Æ ñ+&=#·TÃ. ªÄyÓT qT<äT{Ï˝À
ÁãVü≤à n<˚<ëìï sêdæjT· T+&=#·TÃ. ÁãVü≤àsê‘·qT ‘·|Œæ +#˚+<äT≈£î kÕ<Û´ä y˚T ˝Ò<Tä μ
nì }s√fi¯ófl #Ó|ü ø=ì düãÔ T›˝b’… ˛j·÷s¡T.
IIIII

52
 Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ ˝≤>∑H˚ á dü+e‘·‡s¡eT÷ ñs¡TdüT »]π> ø±\+≈£î Hê≥ø£+
y˚j÷· \ì ìs¡sí TT+#ês¡T. nsTT‘˚ düeØíjT· T\T, }] |ü+#Y (ô|<ä\› T)\T ñs¡TdüTqT
@ Äsꓤ{≤\T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ kÕ<ë |ü<‹›ä ˝À Ä#·]+#ê\ì #ÓbÕŒs¡T. <ëìøÏ yês¡T
#Ó|⁄ü ‘·Tqï ø±s¡D+ >√yê˝À »s¡T>∑T‘·Tqï j·TT<ä+∆ ø±s¡D+>± ñ+~. á $wüj÷· ìï
$qï uÀj·Tyê&É˝Àì »q+ ø£+>±¬sj ’ ÷· ´s¡T. Hê≥ø£+˝Àì ÁbÕø°dº Tü qT yês¡T HÓ\\
|üs´¡ +‘·+>± #˚dTü ø=ìj·TTHêïs¡T. Ç|ü&ÉT, Ç|üŒ{Ïø|Ï ü &˚ Hê≥ø£+qT yÓu’ eÑÛ +>±
Ä&˚~ ˝Ò<ìä #Ó|Œü >±, yêfi¯fl˝À düV≤ü »+>±H˚ ñ+&˚ ñÁ>∑ø√|ü+ ô|\T¢_øÏ e∫Ã+~.
ªñs¡TdüTqT kÕ<ëd”<ë>± #˚jT· eTì #Óù|Œ+<äT≈£î MfiËfles¡T? yêfi‚fl$T e÷≈£î &ÉãT“*ï
#·+<ë s¡÷|ü+˝À ÇdüTHÔ êïsê ñs¡TdüT #˚ùd+<äT≈£î? ñs¡TdüTqT e<äH› ˚ yêfi¯fl H√fi¯fl˝À
|ü⁄s¡T>∑T\T |ü&É˙μ Ç˝≤>∑Tq Á|ü‹e÷≥\T Äs¡+uÛÑyÓTÆq$. @yÓTÆHê ø±˙jYT..
ñs¡TdüT ñ‘·‡e+qT eT]j·TT Hê≥ø£+qT Ä|ü>∑÷&É<äì uÀj·Tyê&É˝Àì »q+
ìs¡sí TT+#·Tø=Hêïs¡T.
Hê≥ø£+qT y˚j÷· \+fÒ n+<äT≈£î b˛©düT\ qT+∫ nqTeT‹ ø£∫Ñ·+>± ø±yê*‡
ñ+~. ªnø£ÿ&É >√yê˝À eTq e÷‘·èuÛ÷Ñ $TøÏ $s¡T<ä+∆ >± düeTs¡+ q&ÉTdüT+Ô ~. Çø£ÿ&É
MTs¡T C≤‘·sq¡ T, Hê≥ø£+qT y˚kÕÔeT+fÒ MT¬s+‘· ˙#·eTqwüß´\T?μ nì b˛©düT\T
‹{≤ºsT¡ . nsTT‘˚ uÀjÓ÷fi¯ófl yêfi¯fl ø±fi¯flMT<ä |ü&ܶsT¡ .
` 25 `
ªñs¡TdüTqT #˚jT· ø£b˛‘˚ |”s‘¢¡ ê‘· ø√|ü–kÕÔ&TÉ ! n‘·qT eTeTà˝…ïeØï uÛ÷Ñ $TMT<ä
ã‘·øì£ #˚Ã~ ˝Ò<Tä μ n+≥÷ eTs¡\eTs¡˝≤ b˛©k˛fi¯fl≈£î ÁyÓTTø±ÿs¡T. Mfi¯fl |”ø˝£ ≤≥+qT
düV≤æ +#·T>√˝Òø,£ ∫e]øÏ b˛©düT\T |ü]àwüHé Ç#êÃs¡T. BqTï+∫ yê&É˝Àì »q+≈£î
dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. }]øÏ e∫à C≤‘·sq¡ T #˚kÕs¡T. <ëì »‘·>± Hê≥ø£+qT Ä&Üs¡T.
>√yê mø£ÿ&ÉT+~? á j·TT<ä+∆ m+<äT≈£î q&ÉTdüT+Ô ~? mes¡T me] $s¡T<ä+∆ >±
b˛sê&ÉT‘·THêïs¡T.. Çy˚$ MfiËfle]ø° ‘Ó*j·T<äT ø£<ë..!
ôdH’ ‡é Á>∑÷|ü⁄qT rdüTø=qï+<äTq m≈£îÿe>± nuÛ´Ñ dæ+#˚~ ñ+~. Ç+<äT#˚‘· }]øÏ
yêsêìø=ø£kÕ] yÓfifl‚ ~ kÕ<Û´ä |ü&TÉ ≥˝Ò<Tä . ø=ìïkÕs¡T¢ Hêj·TH˚ Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ edüT+Ô &˚yês¡T.
Á|ü‹ X¯ìyês¡+ neTà u…fi≤Z+˝À »s¡T>∑T‘·T+&˚ yês¡d+ü ‘·≈î£ yÓ[fl edüT+Ô &˚~. dü+‘·qT
#˚dæ }]øÏ ãj·T˝Òsπ› ≥|üŒ{ÏøÏ kÕj·T+Á‘·+ ne⁄‘T· +&˚~. H˚qT Vü‰dü˝º Ÿ qT+∫ ãj·T≥≈£î
e∫à ˇø£ #Ó≥Tº ˙&Éq ì\ã&ç neTà q&ÉT#·Tø=ì edüT+Ô &˚ <ë]ï ø±düT+Ô &˚yê&çï.

53
◊<ës¡T>∑Ts¡T eTVæ≤fi¯\ »‘·>± ‘·\MT<ä ãT≥ºqT ô|≥Tºø=ì neTà e#˚Ã~
ø£qã&ÉT‘·T+&˚~. Hêø√düeTì neTà |üø√&û\qT ãJ®\qT ‘ÓdTü +Ô &˚~. Ä bı{≤¢\qT
HêøÏ∫à ªdü]>± #·<äTe⁄ |ü⁄Á‘êμ nì #ÓãT‘·T+&˚~. ãT≥ºqT eTs¡˝≤ ‘·\MT<ä
ô|≥Tºø=ì }]<ë]ì |ü≥Tºø=ì yÓfió¯ +Ô &˚~.
s¡÷yéT˝À y˚TeTT q\T>∑Ts¡+ ñHêïeTì yÓTT<ä˝Ò #ÓbÕŒqT ø£<ë! H˚H=ø£ÿ&˚ï
uÀj·TC≤‹øÏ #Ó+~H√&çï. $T–*q eTT>∑TsZ ÷¡ <ä[‘· es¡+Z yêfi¯ófl. q\T>∑Ts¡+ ≈£Ls=Ãì
Ä bı{≤¢˝˝Àì |üø√&ç*ï, ãJ®*ï ‹+≥T+&˚yêfi¯fl+. yêfi¯ófl ‘·eT Á>±e÷\≈£î yÓ[fl
‹]– e#˚Ã≥|ü&ÉT yê] Çfi¯flqT+∫ ∫s¡T‹+&É¢qT rdüTø=ì edüTÔ+&˚yês¡T.
kÕeT÷Væ≤ø£+>± n+<äs+¡ ≈£Ls=Ãì ‹+≥T+&˚yêfi¯fl+.
IIIII
>∑DÒXŸ #·‘·T]ú ñ‘·‡e+ø£ì e÷ Vü‰düº˝Ÿ˝À >∑D|ü‹ì ≈£Ls√Ãu…fÒºyêfi¯fl+.
>∑DXÒ ó¯ &ç eT÷]Ôì }πs–+|ü⁄>± Á‘Ó∫à ª>∑D|ü‹ u≤bÕŒ yÓ÷s¡j÷· μ n+≥÷ Ä
$Á>∑V‰ü ìï Á|ü‹wü̃ #˚ùdyêfi¯fl+. Á|ü‹ jÓTTø£ $<ë´]ú ‘·eT ‘·eT Çfi¯fl˝À >∑DXÒ ó¯ &ç
eT÷s¡T\Ô qT Á|ü‹cÕ˜|qü #˚dTü +Ô &˚yês¡T. yêfi¯ófl ‘·eT Çfi¯fl˝À q&ç#˚ |üP»\ MT<ä
e÷{≤¢&TÉ ‘·T+fÒ H˚qT ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ yêfi¯fl e÷≥*ï $+≥T+&˚yê&çï. yêfi¯ófl Hê‘√
ªMT Ç+{À¢ >∑D|ü‹ <˚e⁄&çï ≈£Ls√Ãu…≥sº ê?μ nì n&ç>π yês¡T. ª˝Ò<Tä μ nì H˚qT
#ÓbÕŒqT. ªm+<äTø£ìμ? yês¡T eTs¡˝≤ Á|ü•ï+#ês¡T. ªHê≈£î ‘Ó\«<äTμ nì #ÓbÕŒqT.
e÷ }s√¢ì düeØíjT· T\ Çfi¯fl˝À >∑D|ü‹ì ≈£Ls√Ãu…f<ºÒ ëìï H˚qT #·÷kÕqT.
yêfi¯fl Çfi¯fl >√&É\˝À >∑D|ü‹ <˚e⁄&ÉTø£H˚ ˇø£ ∫qï >∑÷&ÉT XÊX¯«‘·+>± ñ+≥T+&˚~.
u≤´+&éqT }<äT‘·÷, &√fi¯flqT ø=≥÷Ô yêfi¯ófl >∑DÒX¯ó&ç eT÷s¡TÔ\qT Çfi¯fl≈£î
rdüTø=düT+Ô &˚yês¡T. uÀj·Tyê&É˝Àì |æ\\¢ +<äs÷¡ Ä >∑D|ü‹ <˚e⁄&çì #·÷ùd+<äT≈£î
düeØíjT· T\ Çfi¯fl≈£î yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. yê] Çfi¯fl ˝À|ü*øÏ e÷≈£î Á|üyX˚ +¯ ˝Ò<Tä . øÏ{øÏ \°
qT+#˚ >∑D|ü‹ <˚e⁄&çï #·÷dæ dü+ãs¡|&ü TÉ ‘·T+&˚yêfi¯fl+. yês¡T Á|ü‹wæ+˜ ∫q >∑D|ü‹ì
yê]˝≤π> eTqyÓT+<äT\≈£î Á|ü‹wæ˜+#·Tø√e≥+˝Ò<äT nì H˚qT Hêj·TqeTàqT
n&ç>π yê&çï. ª>∑D|ü‹ <˚e⁄&ÉT uÀjÓ÷fi¯fl≈£î XÊ|ü+ Ç#êÃ&É≥. n+<äTø£H˚ eTq+ Ä
<˚e⁄&çï |üPõ+#˚~˝Ò<Tä μ nì n+~ Hêj·TqeTà. ªeTq≈£î e÷Á‘·yT˚ m+<äT≈£î XÊ|ü+
Ç#êÃ&ÉT?μ nì n&ç>±qT. n+<äT≈£î »yêãT>± Hêj·TqeTà ªª>∑DXÒ ¯ |ü+&ÉT>∑ Hê&ÉT
ø=+‘·eT+~ uÀjÓ÷fi¯ófl <=+>∑‘q· + #˚ùd+<äT≈£î yÓfi≤fls¡≥. <ëìï #·÷dæq >∑D|ü‹øÏ

54
ø√|ü+ e∫à ªÇø£ qT+∫ <=+>∑‘H· ê\qT #˚ùd,Ô Ä dü+|ü<ä MT≈£î <äøπ ÿ~ ˝Ò<Tä . MTs¡T
Ä <=+>∑e÷\T düyT˚ ‘·+>± <=]øÏb˛‘ês¡Tμ nì >∑DXÒ ó¯ &ÉT XÊ|ü+qT Ç#êÃ&É≥.
Ç+‘·øπ >∑DXÒ ó¯ &ç˝À düe÷<Ûëq+ ø±˝Ò<Tä . ªˇø£yfi˚ ¯ <=+>∑‘q· +qT #˚jT· ø£b˛sTTHê..
MTMT<˚ <=+>∑‘q· +˝Àì Äs√|üD\T ÁyÓ÷|üã&ÉT‘·$ nì XÊ|ü+qT eT]+‘·>±
$dü]Ô +#ê&É≥ (ô|+#ê&É≥). n+<äT#˚‘· eTq+ mes¡eT÷ n‘·&ïç |üPõ+#˚~ ˝Ò<Tä μμ
nì Hêj·TqeTà #Ó|æŒ+~. Äs√E sêÁ‹ Äø±X¯+˝Àì #·+Á<äT&çï mes¡÷
#·÷&É>÷∑ &É<ìä Hêj·TqeTà #ÓãT‘·T+~. nø£kÕà‘Y>± #·÷ùdÔ yπ̊syêfi¯fl Çfi¯flMT<ä
sêfi¯flqT $düs+¡ &ç nì #Ó|⁄ü ‘·T+~ e÷ kÕ+Á|ü<ëj·T+. |ü+&ÉT>∑Hê{Ï sêÁ‹˝À
uÀj·Tyê&É˝Àì Çfi¯flMT<ä sêfi¯fles¡¸+ |ü&TÉ ‘·T+&˚~. nsTT‘˚ mes¡÷ á $<Û+ä MT<ä
‘·øs£ ês¡T(Äπø|å D
ü )qT #˚ùd~ ˝Ò<Tä .
Hê s¡÷yéT˝À ñ+&˚ $T–*q eTT>∑TsZ T¡ $<ë´s¡T\ú T ÄsY‡º Á>∑÷|t≈î£ #Ó+~H√fi¯ófl.
yêfi¯fl˝Àì eT]j·TT Hê˝Àì nuÛ≤´dü+ y˚sT¡ y˚sT¡ >± ñ+&˚~. Äs¡T HÓ\\ |üØø£\å T
düMT|ædTü qÔ ï$. n+<äse¡ T÷ Ç|ü&ÉT nuÛ≤´dü+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷eTT. Vü‰dü˝º Ÿ˝Àì
y˚TH˚»sY m+‘√ Ádæºø˘º eTìwæ. Vü‰düº˝Ÿ˝À Áø£eT•ø£åDø£ì Äj·Tq |ü>∑\T sêÁ‹
ÁX¯$TdüT+Ô &˚yês¡T. Vü‰dü˝º Ÿ˝À ø±+π> nH˚ <ä*‘· $<ë´]ú ˇø£&TÉ +&˚yê&ÉT. Ç‘·qT
>√ø±ø˘ ÁbÕ+‘·b˛&ÉT. bÕ*f…øïÏ ø˘ #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. H˚qT n‘·ì s¡÷yéT≈£î yÓ[fl
#·<Tä e⁄‘T· +&˚yê&çï. ;»>∑D‘Ï +· qT $&ÉeT]∫ #Óù|Œ<ëH√¢ n‘·ì düV‰ü j·T+ bı+<˚yê&çï.
Hê≈£î Á|ü‹ dü+e‘·‡s¡+ @uÛ’… s¡÷bÕj·T\ kÕÿ\sYw|æ t \_ÛdTü +Ô &˚~. s¬ +&ÉTs√E\
ÁøÏ‘·+ Ä &ÉãT“ e∫Ã+~. Hêj·Tq e∫Ã Ä &ÉãT“qT rdüTø=ì yÓfi≤fl&ÉT.
@uÛ…’s¡÷bÕj·T\˝À Çs¡yÓ’ s¡÷bÕj·T*ï Hêe<˚› n{Ϻô|≥Tºø=HêïqT. H˚qT y˚düT
ø=H˚+<äT≈£î eT+∫ #=ø±ÿ, ˝≤>∑T\T ˝Òe⁄. á Çs¡y’Ó s¡÷bÕj·T\ qT+∫ #=ø±ÿ,
˝≤>∑TqT ≈£î{Ï+º #·Tø√yê\ì ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. s¡÷bÕj·T*ï ø±+π>≈£î #·÷|æ+∫
Hê ñ<˚X› +¯ ‘Ó*bÕqT. n‘·qT ªÄ~yês¡+Hê&ÉT eTq≈£î ôd\e⁄ ñ+≥~ ø£<ë!
n|ü&ÉT e÷¬sÿ{Ÿ≈î£ yÓ[fl ã≥º*ï ø=+<ëeTT˝Òμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. á s¬ +&ÉT s√E\T
&ÉãT“qT uÛÁÑ <ä+>± <ëu…≥Tºø=H˚<˚ Hê≈£î ô|<ä› |üì>± ñ+~. Ä s¡÷bÕj·T*ï ˝≤>∑T≈£îqï
CÒãT˝À uÛÁÑ <ä+>± <ëu…≥Tºø=ì, yê{Ïï n|ü&É|ü &É÷ ‘·&$ç T #·÷düTø=+≥÷ n$
|ü&bç ˛˝Ò<ìä K∫‘·+ #˚dTü ø√kÕ>±qT.
ø=ìïkÕs¡T¢ bÕsTTU≤Hê <=&çø¶ Ï yÓ[fl yê{Ïï eTs¡˝≤ ˝…øÿ£ u…{ºÏ CÒãT˝À #˚sT¡ Ãø=HêïqT.

55
 ` 26 `
H˚qT mH√ïkÕs¡T>¢ ± bÕsTTU≤Hê≈£î yÓfifl‚ <ëìï >∑eTì+∫q $T–*q s¡÷yéTy˚T≥T¢
ªm+<äT≈£L >∑dÔ” ÄsêyéT>± (eT+∫>±) ˝Òq≥T¢Hêïe⁄?μ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T.
Äs√E X¯ìyês¡+. ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ H˚qT e∫Ãq yÓeTàfÒ ø=+‘·eT+~ $<ë´s¡T\ú T
Hê e<ä≈› î£ e∫à Vü‰dü˝º Ÿ y˚TH˚»s¡T |æ\TdüTHÔ êï&Éì #ÓbÕŒs¡T. yê¬sH¶ é (y˚TH˚»sY)
kÕs¡TqT y˚TeTT ªdüsμY nì n+≥T+&˚yêfi¯fl+. nuÛ≤´dü+˝Àì Hê Á|ü>‹∑ ì >∑T]+∫
n|ü&É|ü &ÉT ªdüsμY qqTï |æ\TdüT+Ô &˚yês¡T. Ç|ü&É÷ n˝≤π> |æ\TdüT+Ô &=#·Ãì yê]
s¡÷yéT≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É ◊.{Ï.◊.≈£î yÓfifl‚ ◊<ës¡T>∑Ts¡T $<ë´s¡T\ú T eT]j·T÷
ø±+¬> ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. ø±+¬> eTTK+ ø√|ü+ qT+∫ ãTdüô|≥TÔ+<äì Hê≈£î
ns¡yú TÓ +Æ ~. s¡÷yéT˝À ˇø£ $<Û+ä >± >∑+;Ûs‘¡ · yê´|æ+∫j·TT+~. qqTï #·÷dæq
‘·øDå£ y˚T ªdüsμY : ªˇπsjYT >∑d.Ô” . Mfi¯fl≈£î #Ó+~q Çs¡y’Ó ◊<äT s¡÷bÕj·T*ï <=+–*+#êyê?
eTsê´<ä>± Ä &ÉãT“qT ‹]– Ç#˚ÃjYT. ˝Òøb£ ˛‘˚ ìqTï b˛©düT\≈£î n|üŒ–kÕÔqTμ
nì ø√|ü+>± #ÓbÕŒs¡T. yê] e÷≥*ï $qï Hê≈£î ø£fifl¯ ˝À Nø£≥T¢ ø£$Tàq≥T¢>±
nsTT´+~. @$T #Óù|Œ+<äT≈£î X¯u≤›\T sêø£H˚ ‘·‘sÔ· b¡ ˛j·÷qT. Bq+>± ø±+¬>
yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷kÕqT. n‘·Hy˚ ÷Ó ªdüsμY ªM&ÉT Á|ü‹~q+ Hês¡÷yéT≈£î edüTHÔ êï&ÉT. H˚qT
M&çøÏ ;»>∑D‘Ï +· ˝À düV‰ü j·T|ü&TÉ ‘·THêïqT. nsTT‘˚ M&ÉT ‹qï ø£+#·+˝ÀH˚ ô|+≥qT
$dü]+® #ê&ÉTø£<ë! s¬ +&ÉT s√E\ ÁøÏ‘+· , H˚qT Hê nø£ÿqT+∫ Çs¡y’Ó ◊<äTs¡÷bÕj·T*ï
rdüTø=ì e#êÃqT. yê{Ïï Hê Á≥+ø˘ ô|f…˝º À ô|{≤ºqT. Ä <ë∫q <ëìï Ç‘·qT
#·÷kÕ&ÉT. Ç|ü&ÉT Á≥+ø˘ ô|f…˝º À &ÉãT“˝Ò<Tä . yê{Ïï Ç‘·&˚ ø±CÒkÕ&ÉTμ n+≥÷
HêyÓ|’ ⁄ü ≈£î ‘·T#·Ã+¤ >± #·÷dü÷Ô #˚‹ì ô|ø’ Ï #ê|æ ÁøÏ+<ä≈L£ ô|≥÷Ô n_ÛqsTTdü÷Ô #ÓbÕŒ&ÉT.
n‘·ì e÷≥\ qT+∫ H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. H√≥Tï+∫ X¯u≤›˝Ò sêefÒ<¢ ìä nìŒ+∫+~.
n+‘·˝À nø£ÿ&˚ ≈£Ls¡TÃqï Ç<äs› T¡ $<ë´s¡T\ú T qqTï >∑{>ºÏ ± |ü≥Tºø=ì Hê #=ø±ÿqT,
˝≤>∑TqT yÓ‘ø· k£ Õ>±s¡T. ˝≤>∑T≈£îqï CÒãT˝À H˚qT uÛÁÑ <ä+>± <ë#·Tø=qï |ü~s¡÷bÕj·T\
s¬ +&ÉT H√≥T¢ yêfi¯fl #˚‘T· \≈£î <=]øÏq$. yê{Ïï ªdüsμY ≈£î #·÷|æd÷ü Ô ªdüs.Y . Çs¡y’Ó
◊<äT˝À Çs¡y’Ó <=]øÏq$μ n+≥÷ düs≈Y î£ Ä H√≥¢qT Ç#êÃs¡T. H√≥T¢qT #·÷dæq düsY
ø£fió¯ fl mÁs¡ã&çq$. yês¡T ≈£îØÃqT+∫ ˝Ò∫ Hê ø£bÕ\+ MT<ä s¬ +&ÉT y˚≥q¢ T y˚kÕs¡T.
y˚≥T¢ m+‘· ã\+>± |ü&qç e+fÒ H˚qT ÁøÏ+<äøπ u§ø£ÿuÀsê¢ |ü&ܶqT. ªVü≤sê+UÀsY!
Vü‰dü˝º Ÿ˝À ñ+&ç <=+>∑|qü T*ï #˚kÕÔyê? yÓTT<ä˝Ò qTe⁄« <ë] <√|æ&>ç ±fi¯fl ≈£î\+≈£î
#Ó+~H√&ç$. $T–*q ◊<äT s¡÷bÕj·T*ï @$T #˚kÕy√ #Ó|ü ?μ n+≥÷ qqTï
56
eTs¡˝≤ u≤<äkÕ>±&ÉT. yê] Ms¡u≤<äT&ÉT qT+∫ H˚qT eT]+‘·>± s√~+#·kÕ>±qT.
n+‘·˝À Vü‰dü˝º Ÿ˝À ñqï $T–*q s¡÷yéTy˚T≥T¢ e#êÃs¡T. nsTT‘˚ mes¡÷ qqTï
$&ç|+æ #˚+<äT≈£î eTT+<äT≈£î sê˝Ò<Tä . düsY qqTï <=]¢+∫ bı]¢+∫ ø={≤ºsT¡ . H√{ÏøÏ
e∫Ãq≥T¢>± ‹{≤ºsT¡ . ø±+¬> Hêdæ‹ú ì #·÷dæ ˝À˝À|ü˝Ò qe⁄«ø=+≥THêï&ÉT. ‘·sê«‘·
n‘·H˚ ªb˛˙j·T+&ç kÕsY! Çs¡y’Ó ◊<äT˝À Çs¡y’Ó nsTTHê <=]øÏq$ ø£<ë! Çø£
$T–*q ◊<äTqT n‘·qT m|ü&ÓH’ ê Çe«˙j·T+&ç— Ç|ü&ÉT Çø£ n‘·&ïç e~*
ô|≥º+&çμ n≥÷ qj·T$qj·T+>± #ÓbÕŒ&ÉT.
Hê≈£î m+‘·>±H√ nee÷qyÓT+Æ ~. @&ÉTdü÷Ô Hê s¡÷yéT≈£î e#êÃqT. s¡÷yéT˝À
ñqï $T–*q $<ë´s¡T\ú ≈£î á Çs¡y’Ó s¡÷bÕj·T\T Hê kÕÿ\sYw|æ ˝t Àì &ÉãT“ nì
>∑Tsπ .Ô nsTT‘˚ yê¬sH¶ ‘é √ #Óù|Œ+<äT≈£î uÛjÑ T· |ü&ܶsT¡ . Ç+<äT#˚‘· H˚qT eT]+‘·>±
eTT&ÉT#·T≈£î b˛j·÷qT. Ä ‘·sê«‘· y˚sπ s¡÷yéT˝˝À ñ+&˚{Ï $T–*q $<ë´s¡T\ú T
qqTï <=+>√&ç >¬ f…|˝t ÀH˚ #·÷&ÉkÕ>±s¡T. ªe÷ >∑~øÏ sêe<äTμ› nì n+≥THêïs¡T.
n+<äs÷¡ qqTï <=+>∑>±H˚ uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. H˚qT yπ̊syêfi¯fl s¡÷yéT\≈£î yÓfifl‚ <ëìï
ì˝ÒŒkÕqT. #·<Tä e⁄ MT<ä >∑T] ô|{≤ºqT. ‘=$Tà<√ ‘·s>¡ ‹∑ |üØø£\å T nsTTb˛sTTq$.
H˚qT ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ yÓTT‘êÔìøÏ s¬ +&√ sê´+ø˘ qT+∫ bÕôdj ’ ÷· ´qT. Ç|ü&ÉT eTs¡˝≤
y˚d$ü ôd\e\T ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. }]øÏ |üjT· qyÓTj Æ ÷· ´qT. Çs¡ys’Ó ÷¡ bÕj·T\ Á|üøs£ D¡
Çø£q÷ Hê eTqdüT‡ qT+∫ <ä÷s¡+ø±˝Ò<Tä . á $wüj÷· ìï Hêj·Tq≈£î neTà≈£î
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . #Óù|Ô yêfiËflø£ÿ&É qqTï dü÷ÿ˝Ÿ qT+∫ e÷ìŒ+#·T‘ês√ nH˚ uÛj Ñ T· + Hê˝À
ñ+~. Ç|ü&ÉT Ç+{À¢ »q+ ø=‘·Ô #=ø±ÿ`˝≤>∑T mø£ÿ&É nì n&ç–‘˚ @$T #ÓbÕŒ*
nH˚ >∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&bç ˛j·÷qT.
Ç+{À¢ Hêj·Tq ø=‘·Ô#=ø±ÿ ` ˝≤>∑T >∑T]+∫ n&ç>±&ÉT. H˚qT eTTU≤ìï
y˚fi≤&˚dTü ø=ì ªs¡÷bÕj·T\T b˛sTTqeìμ #ÓbÕŒqT. BqTï+∫ ø√|ü–+∫q Hêj·Tq
qqTï ø=≥ºkÕ>±&ÉT. ªnã<ë›*ï #Ó|⁄ü ‘êyê? Çø£ÿ&É y˚TeTT s¡ø±Ôìï #ÓeT≥>± #˚dTü ø=ì,
˙ ø=s¡øì£ ÁX¯$TdüTHÔ êïeTT. nø£ÿ&É qTe⁄« dæìe÷ Hê≥ø£+ nì &ÉãT“qT bÕ&ÉT#˚d,æ
ô|ô’ |#·Tà s¡÷bÕj·T\T b˛sTTqeì #Ó|⁄ü ‘T· Hêïyêμ n+≥÷ eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ ø=≥ºkÕ>±&ÉT.
H˚qT u≤<Ûqä T+∫ øπ ø£*ï ô|{≤ºqT. n+‘·˝À Hêj·TqeTà e∫à qqTï Hêj·Tq #˚‹qT+∫
$&ç|+æ ∫+~. s¡÷bÕj·T*ï H˚qT bÕ&ÉT#˚kÕqH˚ n+<äs÷¡ uÛ≤$+#·Tø=Hêïs¡T. Ç+<äT
eT÷\+>± Hê eTqdüT‡ eT]+‘·>± >±j·Tã&ç+~.

57
 ` 27 `
Hêj·Tq uÛ÷Ñ $Tì $‘Ô̊+<äTø£ì dü+dæ<‘∆ä *· ï #˚dTü ø=Hêï&ÉT. Ç|ü&ÉT $‘·T\Ô T
(–+»\T) m<äu…fÒº<äT+~. n+<äT≈£î eT+∫ eTTVüAs¡Ô+ø£ì Hêj·Tq m<äTs¡T
#·÷düTÔHêï&ÉT. e÷ yê&É˝À {≤´q– e÷e÷ ñ+≥T+&˚yê&ÉT. n‘·qT eT+∫
eTTVüAsêÔ*ï ø£∫Ñ·+>± #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT. sêÁ‹ Hêj·Tq {≤´q– e÷eTqT |æ*Ã
–+»*ï $‘˚+Ô <äT≈£î eTTVüAs¡+Ô #Ó|Œü eTì ø√sê&ÉT. {≤´q– e÷e÷ Ç+{Ï ãj·T≥≈£î
yÓ[fl ‘·q s¬ +&ÉT #˚‘T· *ï q&ÉT+MT<ä ô|≥Tºø=ì Äø±X¯+qT #·÷&ÉkÕ>±&ÉT.
Äø±X¯+˝À qø£Áå ‘ê\T ‘·fi‘¯ fi· ¯ yÓTs¡TdüTqÔ ï$. {≤´q– e÷e÷ ˇø£ #˚‹ y˚fifl¯
qT+∫ @y˚TyÓ÷ ˝…øÿ£ *ï y˚dTü qÔ ï≥T¢>± #˚kÕ&ÉT. Ä yÓ|’ ⁄ü ≈£î á yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]– Äø±X¯+qT
#·÷kÕ&ÉT. ˝ÀìøÏ e∫à ªÇ+ø± s¬ +&ÉT eT÷&ÉT s√E\ es¡≈L£ @ eT+∫ eTTVüAs¡eÔ T÷
˝Ò<Tä . eT÷&ÉT s√E\ ‘·sê«‘· ◊<äT s√E\ ˝À|ü\ ;C≤*ï $‘·+Ô &ç. yês¡+˝À
yêq\T |ü&<˚ Tä +~μ nì #Ó|Œæ yÓfifl‚ +<äT≈£î ñ<äT´≈£î&Ô j ’Ó ÷· ´&ÉT.
{≤´q– e÷e÷ ˇø£ #√fÒ me] Çfi¯fl˝Àq÷ m+‘√ùd|ü⁄ ì\ã&˚~ ˝Ò<Tä .
q\¢>± bı{Ï>º ± ñ+&˚yê&ÉT. n‘·H|Ó ü &É÷ @ ã&çø° yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ |ü+#ê+>∑+˝Àì
C≤„qeT+‘ê n‘·ìøÏ ø£s>¡ ‘∑ y· TÓ +Æ ~. M{Ïï n‘·qT mes¡Tï+∫ eT]j·TT mø£ÿ&ÉTï+∫
H˚sêÃ&ÉH~˚ me]ø° ‘Ó\«<äT. Äø±X¯+yÓ|’ ⁄ü ≈£î eTTU≤ìï ô|≥Tºø=Hêï&É+fÒ qø£Áå ‘ê\‘√H˚
e÷{≤¢&qç ≥T¢>± n_ÛqsTT+#˚yê&ÉT. }s√¢ì »q+ $‘˚Ô eTTVüAs¡+Ô ø£ì Ç‘·&ï˚
|æ*|æ+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T.
Ç‘·ìø£Hêï eTT+<äT Ç‘·ìøÏ ∫q‘ê‘Óq’ •e|üŒ uÛ$Ñ wü´‘YqT #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT.
•e|üŒ #Ó|Œæ q uÛ$Ñ wü´‘Y mqï&É÷ nã<ä+∆ ø±˝Ò<ìä Hêj·TqeTà n+≥T+&˚~. •e|üŒ
u…fi≤Z+≈£î #Ó+‘·qT+&˚ »MT+<ës¡T <ä>∑Zs¡ bı\+˝À ø±|ü˝≤ ø±ùd+<äT≈£î
yÓfió¯ +Ô &˚yê&ÉT. <Ûëq´+ q÷]Œfi¯fl ø±s¡´Áø£eT+ q&ÉTdüT+Ô ~. •e|üŒ ≈£L&Ü Ä q÷]Œfi¯fl˝À
|üqT\qT #˚dTü HÔ êï&ÉT. bı\+˝À ˇø£ #√≥ e&És¢ ê• ñ+~. n+‘·˝À •e|üŒ <äèwæº
Äø±X¯+yÓ|’ ⁄ü ≈£î eT[fl+~. Äø±X¯+˝À ‘Ó\{¢ Ï y˚T|ò÷ü \T ‘˚˝≤&ÉT‘·Tqï$. Væ≤‘·+>±
>±* MdüT+Ô ~. Äø±X¯+qT #·÷dæq ‘·øD å£ y˚T •e|üŒ eTTK+ $es¡yí TÓ +Æ ~. ‘·øDå£ y˚T
n‘·qT ‘·q ‘√{Ï |üH√fi¯fl‘√ kÕj·T+Á‘·+˝À|ü\ uÛ≤Ø>± yêq edüT<Ô ìä , sê•>±
#˚dqæ <Ûëq´+qT ‘·øD å£ y˚T >√HÓd+ü #·T\˝À ì+bÕ\ì #ÓbÕŒ&ÉT. n‘·ì e÷≥*ï
$qï Ä »q+ qe«kÕ>±s¡T. yêHêø±\+ (#ê‘·Tsêàdü+) eTT–dæb˛sTT #·*ø±\+

58
Á|üy•˚ +∫q s√E\T n$. ª@jYT •ebÕŒ.. ˙πøyÓTHÆ ê |æ∫Ö∫à |ü{+ºÏ <ë?μ n+≥÷
n‘·&ïç m>∑‘ê[ #˚kÕs¡T. ªìC≤H˚ï #Ó|⁄ü ‘·THêïqT. #Ó|Œü ø£b˛‘˚ »MT+<ës¡T m+‘√
qwübº ˛‘ê&ÉTμ nì •e|üŒ nHêï&ÉT. nsTT‘˚ mes¡÷ n‘·&ç e÷≥*ï \ø£´å ô|≥º˝<Ò Tä .
á e÷≥\T »MT+<ës¡T #Ó$ø° ‘·*|æq$. n‘·H‘’Ó ˚ ª•ebÕŒ.. qTe⁄« ìqïsêÁ‹
$T‹MT] Á‘ê–j·TT+&=#·T× Ç+ø± møÏÿq ìcÕ ~>∑˝<Ò Tä μ nì qyê«&ÉT. nsTTHê
•e|üŒ ªHê e÷≥qT $q+&ç, uÛ≤Ø>± yêq e#˚Ã<äT+~μ nì #Ó|⁄ü ‘·÷H˚ ñHêï&ÉT.
ø£fiflË + ì+&Ü e&ÉT¢ Áb˛>∑T |üs#¡ ø· H£ ˚ ñqï$. yê{Ïï >√HÓd+ü #·T\˝À ì+ù|+<äT≈£î
|ü~>∑+≥\ô|H’ ˚ |ü≥Tº‘~· . Äø±X¯+˝À Ç+ø± dü÷Ø&ÉT yÓ\T>∑T\‘√H˚ ì+&çjT· THêï&ÉT.
‘Ó\{¢ Ï y˚T|ò÷ü \T #Ó˝≤¢≥*ï Ä&ÉT‘·Tqï$.
n+‘·˝À yê‘êes¡D+˝À ô|qTe÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ$+∫q$. ˇø£ÿkÕ]>±
n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ Äø±X¯+˝À q\¢{Ï y˚T|ò÷ü \T ø£ìŒ+#·kÕ–q$. dü÷s¡T´&ÉT q\¢{Ï y˚T|ò÷ü \
e÷≥Tq <ë–ø=Hêï&ÉT. #·÷düTqÔ ï+‘·˝À|ü˝Ò _s¡Tôdq’ yêq |ü&kÉ Õ–+~. ø£fiflË +˝À
ñqï e&ÉT¢ yêq ˙{Ï˝À ‘˚*b˛sTT ø=≥Tº≈î£ b˛kÕ–q$. Äø±X¯+≈£î s¡+Á<Ûë\T
|ü&qç ≥T¢>± yêq |ü&TÉ ‘·T+~. bı\+ n+‘·{≤ ˙πs˙s¡T. b˛sTTq nH˚ø£ s√E*ï+∫
q÷]Œfi¯flqT #˚dqæ <Ûëq´+ n+<ä] ø£fiflË <äTs¡T˝ÀH˚ ø=≥Tº≈î£ b˛sTT+~. s¬ +&ÉT >∑+≥\T
CÀs¡T>± ≈£î]dæq yêq Çø£ XÊ+‹+∫+~. Äø±X¯+ dü«#·Ãy¤ TÓ +Æ ~. dü÷s¡T´&ÉT eTs¡˝≤
‘·q ˝Àø£+≈£î ‹]– e∫à yÓ\>∑kÕ>±&ÉT Á|üø±X¯e+‘·+>±.
•e|üŒ e÷≥*ï $qq+<äT≈£î »MT+<ës¡T˝À |üXÊÑêÔ|yü TÓ +Æ ~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT
@$T #˚ùd~ ˝Ò<Tä . •e|üŒ Ç+{ÏøÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ qÆ |ü&ÉT »MT+<ës¡T n‘·&ïç
‘·q Ç+{ÏøÏ |æ\Tìø[fl ª•ebÕŒ.. Hê qT+∫ ‘·ô|Œ’ +~— ìqTï dü]>± ns¡+ú #˚dTü ø√˝Ò<Tä μ
n+≥÷ n‘·ìøÏ ø=‘·Ô ã≥º*ï ô|{Ï,º yÓ+&ç ø£&j ç T· + ‘=&ç– düHêàì+#ê&ÉT.
ªá XÊg+ y˚sπ yêfi¯fl ø£˝≤´D+ø£ì ñ+~— &ÉãT“ø£ì Bìï (XÊÁkÕÔìï) neTTàø=+fÒ,
XÊg+ ‘·|ü >± nsTTb˛‘·~μ nì •e|üŒ #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&É≥.
{≤´q– e÷e÷ #Ó|Œæ qfÒ,¢ Hêj·Tq n‘·qT #Ó|Œæ q eTTVüAs¡+Ô ˝ÀH˚ –+»*ï
$‘êÔ&TÉ . {≤´q– e÷e÷ #Ó|Œæ qfÒ¢ yês¡+˝ÀH˚ yêq ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
•e|üŒ, {≤´q– e÷e÷ ˝≤>∑H˚ Á|üøÿ£ }s√¢ì uÀj·Tyê&É˝À #·+Á<ä|Œü nH˚ e´øÏÔ
ˇø£sT¡ ñHêïs¡T. n‘·qT Á|üøÿ£ }s√¢ ñ+&˚ s¬ ‘’ T· ≈£î #Ó+~q bı\+qT ø±düT+Ô &˚yê&ÉT.
#·+Á<ä|Œü Ä }s¡T≈£î yÓfifl¯ ≈£î eTTqT|ü⁄ Ä }s√¢ <=+>∑‘H· ê\T, <√|æ&\û T m≈£îÿe>±
59
 »s¡T>∑T‘·T+&˚$. ô|s’ T¡ q÷ ø√düT≈£î b˛‘·T+&˚yês¡T. nsTT‘˚ #·+Á<ä|Œü Ä }s√¢ ø±\T
ô|{Ïqº s√EqT+∫ <=+>∑‘H· ê\T ‘·–bZ ˛sTTq$. sê>±sê>± Ä }s√¢ <=+>∑‘H· ê\T
e÷j·TyÓTbÆ ˛sTTq$. #·+Á<ä|Œü ≈£î e÷j·TeT+Á‘ê\T ‘Ó*‡q+<äTH˚ n‘·H˚ <=+>∑\≈£î
~>∑“+<Ûqä \qT y˚dTü HÔ êï&Éì Ä }]»q+ e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±s¡T.
#·+Á<ä|Œü n&ÉT>∑T\ >∑Ts¡T*Ô ï #·÷ùd n$ me]eì ìKs¡+>± #ÓãT‘·T+&˚yê&ÉT.
Ä >∑T+|ü⁄˝À m+‘· eT+~ ñHêïs¡H~˚ #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT. n‘·qT #Ó|⁄ü ‘·Tqï >∑T+|ü⁄
uÀjÓ÷fi¯fl >∑T+|ü⁄>±H˚ nsTT´ ñ+&˚~. }s√¢ì uÀjÓ÷fi¯ófl n‘·ì‘√ ªqTe⁄«
uÀj·TC≤‘√&çyH’Ó ê, uÀjÓ÷fi¯flH˚ |ü{ºÏ ã+~ÛdTü HÔ êïe⁄ ø£<ëμ nì n+≥T+&˚yês¡T. Ä
e÷≥\≈£î #·+Á<ä|Œü yê]‘√ ª<=+>∑‘H· ê\T, <ë]<√|æ&\û T #˚jT· ø£+&ÉÁs√μ nì
#Ó|⁄ü ‘T· +&˚yê&ÉT. ª<˚e⁄&TÉ s¬ +&ÉT #˚‘T· *ï Ç#êÃ&ÉT. ÁX¯$T+∫ |üqT\qT #˚dæ >ös¡e+>±
‹q+&çμ nì #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&ÉT. ªÁX¯$T+#˚<ëìï e~* <=+>∑‘H· ê*ï #˚ùd+<äT≈£î Ä
s¬ +&ÉT #˚‘T· *ï ñ|üj÷Ó –ùdÔ <˚e⁄&ÉT }s¡Tø√&ÉTμ nì uÀ~Û+#˚yê&ÉT.
` 28 `
e÷|òTü e÷dü+˝Àì bÂs¡$í TøÏ eTT+<äT }s√¢ì »qeT+‘ê j·T\¢eTà<˚$ ñ+&˚
>∑T≥º≈î£ yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. ◊<äT dü+e‘·‡sê\ø=ø£kÕ] kÕeT÷Væ≤ø£+>± Ä ø=+&É≈î£
yÓfifl‚ |ü]bÕ]ƒ (Ä#ês¡+) e÷ ÁbÕ+‘·+˝À ñ+~. ª◊<äT dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·, ˙
ø=+&ÉqT m≈£îÿ‘ê+ ‘·©!¢ eTeTà\ï+<äØï n|üŒ{Ï<ëø± #·\>¢ ± ø±bÕ&ÉT ‘·©μ¢ n+≥÷
}s√¢yêfi¯ófl <˚$øÏ yÓTT≈£îÿø=H˚yês¡T. yÓ[fl e#˚Ã+<äT≈£î |ü~|ü~ùV≤qT s√E\T |ü≥TÔ+&˚~.
nb˛Œdüb˛Œ #˚ôd’Hê }s√¢ì »q+ m<äT›\ ã+&É¢qT ø£≥TÔ+&˚yês¡T. m<äT›\≈£î
dü]|ü&+˚ ‘·>± y˚T‘·qT eT]j·TT ‘·eT≈£î ø±yê*‡q+‘·>± s=f…\º eT÷≥qT, ∫+‘·
‘=≈£îÿqT, H˚‹ì ã+&ç˝ÀøÏ #˚sT¡ Ñ·T+&˚yês¡T. C≤‘·sø¡ ì£ CÀ–˙\q÷ ÄVü‰«ìdüT+Ô &˚yês¡T.
ákÕ] C≤‘·s≈¡ î£ yÓfifl‚ ìs¡j í T· +qT #˚dTü ø=Hêïs¡T }s√¢ì »q+. ◊<ës¡T>∑Ts¡T
CÀ–˙\T e#êÃs¡T. yêfi¯fl˝À ˇø£]<äs› T¡ ‘·sT¡ D j·TTe‘·T\T>±H˚ ñHêïs¡T. }s√¢ì
‘·sT¡ D ej·TdüTÿ˝…q’ eT>∑ b˛s¡\ #·÷|ü⁄\T á j·TTe‘·T\ MT<ä |ü&j ç T· Tqï$.
$T–*q ej·Tôd‡’ q CÀ–˙\T j·T\¢eTà <˚$ eTVæ≤eT MT<ä bÕ≥*ï bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
n+<äs÷¡ ã+&É˝¢ À ≈£Ls¡TÃHêïs¡T. CÀ–qT\T ª<ä+&Ü\T, <ä+&Ü\T j·T\¢eTà‘·©.¢ .
˙≈£î X¯‘ø· √{Ï <ä+&Ü\T ‘·˝À¢μ nì sê>∑ã<ä+∆ >± bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. ã+&ÉT¢ }s√¢ñqï
Á|üyX˚ <¯ ë«s¡+≈£î e∫Ãq|ü&ÉT n+<äs÷¡ ª|”skY ÕuŸ ‘ê‘ê, ˙≈£î <ä+&Ü\T njÓ÷´,

60
˙≈£î <ä+&Ü\Tμ n+≥÷ |”skY ÕuŸ ‘ê‘· ù|s¡T MT<ä <ä+&Ü*ï ô|{≤ºsT¡ . }s√¢ì
e÷~>∑ yÓ+ø£Dí &√\T ø=≥TÔHêï&ÉT. n+‘·˝À ˇø£]<ä]› MT<ä |”skY ÕuŸ ‘ê‘· |üPqø£+
#˚kÕ&ÉT. n‘·&ïç e+{ÏMT<ä≈î£ |üPqø£+ Á‘Ó#T· Ãø=qï Ä&É≈L£ ‘·Ts=ø£sT¡ ªHê #Ó˝*¢…
(j·T\¢eTà <˚$) C≤‘·s≈¡ î£ C≤Á>∑‘‘Ô· √ yÓ[fls¡+&ç. H˚ìø£ÿ&É }s¡TqT ø±|ü˝≤ø±kÕÔqT.
@$T ~>∑T\TqT #˚dTü >√ø£+&çμ nì |”s¢¡ ‘ê‘˚ ‘·q >=+‘·TqT+∫ #Ó|Œæ q≥T¢>±
|ü\T≈£î‘·T+~. Çø£ ÄyÓT Ç|ü&ÉT •eyÓT‹Ô m>∑sk¡ Õ–+~. >∑T+|ü⁄>± #˚]H√fi¯fl+<äs÷¡
ÄyÓT ø±fi¯flMT<ä |ü&ܶs¡T. n+<ä]ø° eTT+<äT˝ÀH˚ e÷~>∑ yÓ+ø£Dí, Ä ‘·sê«‘·
CÀ–ì\T q&ÉTdüTHÔ êïs¡T. n+<äs÷¡ j·T\¢eTà ‘·*ø¢ Ï #Ó+~q bÕ≥*ï bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
n+<äs÷¡ <˚e⁄&ÉT`<˚e‘·\ ù|s¡M¢ T<ä <ä+&Ü\T <ä+&Ü\ì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T.
ø=+&É˝Àì sπ D≤ø±j·T\¢eTà ‘·*.¢ .. ˙ ù|s¡TMT<ä <ä+&Ü\T ‘·˝À¢ <ä+&Ü\T—
yÓ÷q– uÛ≤eø±ÿ... ˙ù|s¡TMT<ä <ä+&Ü\T ‘·˝À¢ <ä+&Ü\T— }s√¢ì |”skY ÕuŸ ‘ê‘ê...
˙ ù|s¡TMT<ä <ä+&Ü\jÓ÷´ <ä+&Ü\T— bÕ+&ÉTs¡+>∑ $sƒ˝¡ ≤... ˙ ù|s¡T MT<ä <ä+&Ü\T
‘·+Á&√ <ä+&Ü\T— CÀ>∑Tfi¯u≤$ dü‘eÔÓ Tà‘·©.¢ .. ˙ù|s¡TMT<ä <ä+&Ü\T ‘·˝À¢ <ä+&Ü\T—
e÷‘·+– ‘·©.¢ .. ˙ù|s¡TMT<ä <ä+&Ü\T ‘·˝À¢ <ä+&Ü\T— mø£ÿj·T´— CÀ>∑jT· ´...
nqï<äeTTà˝…q’ MT Ç<ä]› ø° <ä+&Ü\T njÓ÷´ <ä+&Ü\T— eTT˙X¯«sê... ˙ù|s¡TMT<ä
<ä+&Ü\T ‘·+Á&√ <ä+&Ü\T... Ç˝≤>∑Tq |òTü ÀwüD\T e÷s√à>∑T‘·Tqï$.
m<äT\› ã+&ÉT¢ ø£eTø±s¡{ºÏ Á>±eT+ #˚]q$. ã+&É˝¢ À ñqï y˚T‘·qT, ˙fi¯flqT
m<äT\› ≈£î ‹qu…{ºÏ Á‘êbÕs¡T. ã+&ÉT¢ eTs¡˝≤ |üjT· ì+#·kÕ–q$. ej·TdüT‡˝À Hêø£Hêï
ô|<√›fiË’flq yê] »‘·>± H˚qT n&ÉT>∑T*ï y˚düTÔHêïqT. n+<äs¡÷ @y˚y√ yê{Ïï
e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T. sêÁ‹ ne⁄‘T· +fÒ u≤π>yê&çì <ë{Ïb˛j·÷eTT. Hê≈£î ìÁ<äedüT+Ô <äì
ã+&ç møÏÿ Hêj·TqeTà ‘=&ÉMT<ä ‘·\ ô|≥Tºø=ì ìÁ~+#êqT— n*‡q+<äTq yÓeTàfÒ
ìÁ<ä|{ü +ºÏ ~.
eTT+C≤eTT˝À dü+|ü>±yé nH˚ }s¡T≈£î eTT{≤ºeTT. m<äT*› ï $bÕŒs¡T. ã+&É˝¢ À
ñqï eTVæ≤fi¯\T ÁøÏ+<ä≈î£ ~>±s¡T. H˚\MT<ä »eTU≤Hê |ü]∫ ‹+&çeT÷≥qT $bÕŒs¡T.
eT<Ûë´Vü≤ï+ es¡≈£L $ÁXÊ+‹ì bı+~ eTs¡˝≤ ã+&ÉT¢ ø=+&ÉTqï yÓ’|ü⁄≈£î
|üjT· ì+#·kÕ–q$.
<ës√¢ n≥TÇ≥T Çfi¯ófl>±ì ˝Òøb£ ˛‘˚ }s¡T>¢ ±ì ø£qã&ÉT≥˝Ò<Tä . nìï#√≥¢
q\¢sπ >∑&ç uÛ÷Ñ eTT\T eT]j·TT |ü#÷ {Ï ô|s’ T¡ ¢ ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&ÉT‘·÷ ø£qã&ÉT‘·Tqï$. C§qï,
$Ts¡|,ü y˚sT¡ XËq>∑, ø£+~, |ü‹,Ô ≈£îdüTeT ô|s’ T¡ ¢ >±\T\˝À }>∑T‘·Tqï$. ã+&É˝¢ À
61
ñH√ïfi¯ófl <ä+&Ü\T ô|≥÷ÔH˚ ñHêïs¡T. u…\’ ôVQ+>∑\≈£î #˚]q|ü&ÉT sêÁ‹ nsTT´+~.
yÓT<Æ ëq+qT ø£qT>=ì n+<äs÷¡ ‘·eT‘·eT ã+&Éq¢ T ÄbÕs¡T— uÛÀ»Hê\T nsTTqMT<ä≥
n+<äs÷¡ |ü&TÉ ø=Hêïs¡T. eTT+C≤eTT˝À ˝Ò∫ ÁbÕ‘·'<˚V≤ü ø£sà¡ *ï eTT–+#˚dæ eTs¡˝≤
Á|üj÷· D+qT yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . s¬ +&ÉT s√E\T>± ìs¡+‘·s¡ Á|üj÷· D+ qT+∫ n+<ä]
efi¯Sfl VüAqyÓT+Æ ~. nsTTHê mes¡÷ á ã&É*ø£ MT<ä |ü˝‘¢… T· eÔ ÷≥qT nq≥+˝Ò<Tä .
u…fie¯ &ç Á>±eT+≈£î e#˚Ã≥|üŒ{ÏøÏ sêÁ‘Ó+’ ~. uÛÀ»Hê*ï #˚dqæ ‘·øDå£ y˚T n+<ä]˝Àq÷
ìÁ<ä≈î£ yÓfifl‚ +<äT≈£î ‘·V≤ü ‘·V≤ü ˝≤&ÉT‘·THêïs¡T. á uÛ≤>∑+˝À <=+>∑‘H· ê\T m≈£îÿe>±
ñ+≥$. á sêÁ‹ ø=~›>± y˚T\Tø=H˚ ñ+&É+&ç nì ô|<ä\› T #Ó|Œæ q+<äTq e÷˝Àì
ø=+‘·eT+~ j·TTe≈£î\T ˝≤؃\T, y˚≥ø=&Éefi¯ófl, ø£‘T· *Ô ï ãj·T≥≈£î rdæ ‘·eT
Á|üøÿ£ q ô|≥Tºø=Hêïs¡T. ø=+‘·eT+~ nø£ÿ&˚ Á|üøÿ£ H˚ eT+≥qT y˚dæ Ä eT+≥ y˚&øç Ï
efi¯óflqT yÓ#÷ >± ø±düTø√kÕ>±s¡T.
ã+&çøÏ ø£{qºÏ ø√&Ó<÷ä &É #Ó+‘·H˚ Hêj·Tq ≈£Ls¡TÃìj·TTHêï&ÉT. ø√&Ó<÷ä &ÉqT
j·T\¢eTà ‘·*ø¢ Ï yÓTT≈£îÿ>± n]Œ+#·Tø=H˚+<äTø£ì neTà ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘y· T˚
yÓTT≈£îÿqT ÁyÓTT≈£îÿ≈£î+~. Hê #Ó˝\¢… T eT\¢eTà≈£î |ü⁄{Ïqº |üŒ{ÏqT+∫ ø±*øÏ düeTdü´
ñ+~. ÄyÓT q&ç#˚+<äT≈£î ≈£î<äs¡≥+˝Ò<äT. m|ü&É÷ ˇπø yÓ’|ü⁄≈£î ˇ]–
≈£Ls¡TÃ+≥T+&˚~. #Ó˝…¢*ï j·T\¢eTà‘·*¢øÏ n]Œ+∫‘˚ ÄyÓT˝Àì ø±*düeTdü´
|ü]cÕÿs¡eTÚ‘·<ìä ˇø£ CÀ–ì neTà≈£î #Ó|Œæ +~. eT\¢eTà ≈£L&Ü e÷ »‘·>±H˚ á
j·÷Á‘·˝À ñ+~. <˚ekÕúq+˝À ÄyÓT $yêVü≤+ |üsX¡ ó¯ sêeTT&ç‘√ »s¡>±*‡ ñ+~.
<˚e⁄&H’Ó √&ÉT Ç+‘· ∫qï ej·TdüT‡˝À ñqï u≤*ø£‘√ n<Ó{≤¢ $yêVü≤+ #˚dTü ø=+{≤&ÉH~˚
Hê˝À õC≤„d>ü ± ñ+~. Bìï >∑T]+∫ neTàqT n&ç–‘˚ ÄyÓT ø√|æ+#·Tø=+≥T+~:
ªÇ˝≤>∑Tq n&É>≈∑ L£ &É<Tä |ü⁄Á‘ê— <˚e⁄&çøÏ ejÓ÷uÛ<Ò +ä ñ+&˚~ ˝Ò<Tä — á ø=+&É˝À
ñ+&˚ <˚$ m+‘√ X¯øeÔÏ +‘·Tsê\T— Ç˝≤>∑Tq Á|ü•ïùdÔ ˙≈£î ø£cÕº*ï Çy=«#·TÃμ nì
#Ó|Œæ Hê H√s¡TqT eT÷sTTdüT+Ô ~.
` 29 `
eTT+C≤eTT˝Àì #·\{¢ >Ï ±* ‘·>T∑ \T‘·T+&É>± ìÁ~+#˚ yêfi¯fl+<äse¡ T÷ ˝Ò#êeTT.
|æ\b¢ Õ|ü\T @&É«kÕ>±s¡T. ‘·\T¢\T yêfi¯flqT }s¡&dç Tü HÔ êïs¡T. ÁbÕ‘·'ø±\+˝Àì $<ÛTä \qT
eTT–+#·>± eTs¡˝≤ ã+&ÉT¢ eTT+<äTøπ yÓfifl¯ kÕ–q$. ã+&É˝¢ À ñqï »qeT+‘ê
j·T\¢eTà<˚$øÏ qeTkÕÿs¡+\qT ô|≥÷Ô Ä <˚$ <Ûë´q+H˚ #˚jT· kÕ>±s¡T. eT<Ûë´Vü≤ï+
y˚fi≈¯ î£ >∑T\qôVAdü÷s¡T≈£î #˚sêeTT. Ä }s¡T #Ó+‘·H˚ eT\Á|üu≤Û q~ Á|üeVæ≤düT+Ô ~.
62
n+<äs÷¡ ªeT˝≤¢|⁄ü ] eT\¢eTà ‘·*.¢ . ˙≈£î <ä+&Ü\T ‘·˝À¢ <ä+&Ü\Tμ nì n+≥÷
q~˝ÀøÏ ~– ø±fi¯ófl #˚‘T· *ï ø£&TÉ ø√ÿkÕ>±s¡T.
>∑&∫ç q ◊<äT dü+e‘·‡sê\˝À ô|[flfi¯ófl nsTTq <ä+|ü‘T· \T á q~ì <ë{Ï
ø=+&É≈î£ yÓ[fl edüT+Ô &˚yês¡T. yÓTT>∑T&ÓH’ √&ÉT ô|fi≤fl+ #˚‹ì |ü≥Tºø=ì q~ì <ëfÒ<Tä +~.
q&ÉT+˝À‘·T ˙fi¯fl˝À n‘·qT >∑qTø£ #˚‹ì e~˝≤&É+fÒ n+‘√fi¯fl dü+kÕs¡+˝À eTTqTà+<äT
m≈£îÿe‘·≈î£ ÿe\T »s¡T>∑T‘·$ nì »q+ qeTà‘·T+&˚yês¡T. <ä+|ü‘T· \T »+≥>±H˚
q~ì <ë{Ï j·T\¢eTà ‘·*¢ ñ+&˚ ø=+&É≈î£ yÓ[fl <˚$ <äsÙ¡ q+qT #˚dTü ø=ì ‹]–e#˚Ã
|üs+¡ |üs¡ ñ+~. e÷˝À Ç|ü&ÉT ◊<äT dü+e‘·‡sê\˝À|ü⁄ ô|[flfi¯ófl nsTTq Çs¡y`’Ó Çs¡y’Ó
◊<äT CÀ&û\T ñqï$. eTVæ≤fi¯\T dæ>T∑ |Z &ü TÉ ‘·T dæ>T∑ |Z &ü TÉ ‘·÷ ‘·eT‘·eT yÓTT>∑Tfi¯fl
Á|üøÿ£ ≈£î yÓ[fl ì+#=H˚yês¡T. yÓTT>∑Tfi¯ófl yêfi¯fl #˚‘T· *ï |ü≥Tºø=H˚yês¡T. »+≥\T
eTT+<äT≈£î eTT+<äTøπ kÕ–b˛‘·T+fÒ ˇ&ÉTq¶ ì*ÃH√fi¯ófl yêfi¯fl e+{ÏMT<ä q~˝Àì
˙fi¯flqT #·\T¢‘T· +&˚yês¡T.
ø=ìï »+≥\T q~˝À C≤]|ü&qç |ü&ÉT yê] ˇfi¯fl+‘ê ‘·&dç æ eTT<Ób›’ ˛j˚Tyês¡T.
yÓTT>∑Tfi¯ófl eTs¡˝≤ ˝Ò∫ ‘·eT |ü‘·Tï\ #˚‘·T*ï |ü≥Tºø=+≥T+&˚yês¡T. rsêq
ì*ÃH√fi¯ófl á eTC≤qT #·÷dæ πø]+‘·\T ô|≥TÔ+&˚yês¡T. Ä |æeTà≥ rsêq
ì*ÃH√fi¯ófl q~ì <ëfÒyês¡T. H˚q÷ <ë{≤qT. m<äT\› ã+&É÷¢ kÕeø±X¯+>±H˚
q~ì <ë{Ïq$. CÀ–ì\T j·T\¢eTà<˚$øÏ #Ó+~q uÛÑøÏÔbÕ≥*ï bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
e÷~>∑ yÓ+ø£Dí j·TeTCÀs¡T>± &√\T ø=≥TÔHêï&ÉT. q~ì <ë{Ïq MT<ä≥ nø£ÿ&˚
düMT|ü+˝À ñqï ˇø£ ‘√≥˝À $&ç~ #˚dTü ø=+<ëeTì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïeTT.
n+<äs+¡ uÛÀ»Hê*ï uÛTÑ õ+#êeTT. ø=+‘·eT+~ nø£ÿ&˚ n≥TÇ≥T ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T.
>∑T+|ü⁄˝À ñqï Ád”\Ô T CÀ–ì\ #Ó+‘·≈î£ #˚] eTT#·Ã≥¢qT #˚dTü HÔ êïs¡T. ‘·sT¡ D ej·TdüT‡˝À
ñqï CÀ–ì j·TTe‘·T\T ej·TdüT‡˝À ñqï b˛s¡*ï ªe÷e÷.. u≤yêμ n+≥÷ yê]
qT+∫ ‘=≈£îÿ&ÉT \&ÉT\¶ qT, ã÷+Bì bı+<äT‘·÷ qe⁄«‘·THêïs¡T.
Ä sêÁ‹ nø£ÿ&˚ |ü&TÉ ø=+<ëeTì ìs¡sí TT+#ês¡T. á ÁbÕ+‘·+˝À <=+>∑\ u…&<É ä
$|üØ‘·+>± ñ+≥<äì y˚TeT+<äs+¡ nqTø=+≥THêïeTT. b˛sTTqkÕ] C≤‘·s≈¡ î£
e∫ÃH√&=ø£&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT m&É¢qT b˛>=≥Tºø=Hêï&É≥. ªá <=+>∑\T kı>∑*
Á>±eT+qT+∫ ekÕÔsT¡ . yêfi¯ófl m|ü&ÉT ekÕÔsT¡ , m|ü&ÉT m<äT*› ï $|üø=ì yÓfi≤ÔsT¡
nH˚~ >∑Ts¡TøÔ ±<äTμ n+≥÷ n‘·qT #Ó|⁄ü HÔ êï&ÉT. ªeTqeT÷ nH˚ø£ #√≥¢ <=+>∑‘H· ê*ï

63
#˚kÕeTT. nsTT‘˚ á <=+>∑\T eTq*ï MT]q >∑»<=+>∑\Tμ n+≥÷ Ç+ø=ø£&TÉ
|ü*ø±&ÉT. yêfi¯fl e÷≥*ï $qï Hê≈£î m+‘√ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~. uÀjÓ÷fi¯flqT
<=+>∑\ì n+<äs÷¡ n+≥T+{≤s¡T. nsTT‘˚ kı>∑* Á>±eT+˝Àì á <=+>∑\T
e÷ø£Hêï MT]H√fi¯flì dü«‘·V‰ü >± e÷ uÀjÓ÷fi‚fl nqTø=+≥THêïs¡T. á <=+>∑\T
e÷j·÷$ <=+>∑\T>± ø±e#·Ãì H˚qT uÛ≤$+#êqT. bı≥º≈î£ @$T \_Û+#·øb£ ˛‘˚
eTìôwH’ √&ÉT @$T #˚jT· >∑\&ÉT? ø£&TÉ |ü⁄˝Àì Äø£*eT+≥qT ‘·–+Z #·Tø=H˚+<äT≈£î
n‘·qT <=+>∑‘H· ê*ï, <ë]<√|æfifl¯ qT #˚ùd ø£è‘ê´\≈£î ~>∑C≤s¡T‘ê&ÉT.. Ç˝≤>∑Tq
Ä˝À∫dü÷Ô ìÁ<ä˝ÀøÏ C≤sêqT.
eTs¡T~q+ eTT+C≤eTT˝À ªqeTkÕÿsê\T.. qeTkÕÿsê\T ‘·˝À¢μ nH˚ kÕeT÷Væ≤ø£
yÓTTs¡ $qã&ÉT‘·T+~. ã+&ÉT¢ ø=+&É ñqï ~≈£îÿyÓ|’ ⁄ü ≈£î b˛‘·Tqï$. eT<Ûë´Vü≤ï+
y˚fi≈¯ î£ kÂ<ä‹˝Ô Àì ø=+&É ø£qã&ç+~. m<äT\› ≈£L Ç|ü&ÉT qe#Ó‘’ q· ´+ e∫Ãq≥T¢>±
ñ+~. n$ ø=+&É e<ä≈› î£ y˚>+∑ >± |ü]>¬ ‘·kÔ Õ–q$. ø=+&É ÁøÏ+<ä ñ+&˚ CÀ>∑Tfi¯u≤$
e<ä≈› î£ n+<äs+¡ #˚sêeTT. y˚sπ y˚sπ }fi¯flqT+∫ y˚\ dü+K´˝À nø£ÿ&É Ä u≤$ #Ó+‘·
m<äT›\ ã+&ÉT¢ e∫à Ėq$. CÀ>∑Tfi¯u≤$ qT+#˚ j·T\¢eTà<˚$ C≤‘·s¡
Äs¡+uÛeÑ TÚ‘·T+~. m&É㢠+&É˝¢ À <ëu…{qºÏ eT÷≥qT+∫ Áø=‘·Ô ã≥º*ï ãj·T≥≈£î rdæ
n+<äs÷¡ CÀ>∑Tfi¯u≤$ e<ä› kÕïq+ø£ì ~>±eTT. eTVæ≤fi¯\T q<äTs¡Tu…<Tä s¡T ˝Ò≈î£ +&ÜH˚,
y˚\eT+~ m<äTs¡T kÕïHê*ï #˚dTü HÔ êïs¡T. Ä ‘·sê«‘· ‘·eT‘·eT ã+&É¢ e<ä≈› î£ e∫Ã
Ns¡`C≤¬ø≥¢qT e÷s¡TÃø=+≥THêïs¡T.
CÀ>∑Tfi¯u≤$øÏ <ä>sZ∑ ˝¡ ÀH˚ ñ+&˚ n+>∑&ç e<ä≈› î£ yÓ[fl <˚$ ˇ&çì ì+ù|+<äT≈£î
ø±e*‡q kÕe÷q¢qT KØ~+#ês¡T. nø£ÿ&˚ ˇ&çì ì+ù| ø±s¡´Áø£eT+ q&ç∫+~.
<˚$øÏ sê–s=f…*º ï eT]j·TT ø=+&É >√+>∑÷s¡ (|ü⁄+{Ï≈L£ s¡)‘√ #˚dqæ |ü#÷ &çï HÓy’ <˚ ´ä +>±
ô|fÒ<º Tä +~.
|üs&¡ ìû ì+ù| dü\ú +≈£î Á|üøÿ£ q ø=+‘·eT+~ Ád”\Ô T y˚bÕ≈£î\‘√ ≈£î{Ïqº <äTdüT*Ô ï
ø£≥Tºø=ì ì\ã&çjT· THêïs¡T. Hê #Ó˝˝¢… q’… eT\¢eTà≈£L y˚bÕ≈£î\‘√ #·T{Ïqº ã≥ºqT
ø£{≤ºsT¡ . #Ó˝*¢… ï Hêj·TqeTà m‘·T≈Ô î£ +~. #·T≥÷º #˚]q eTVæ≤fi¯\T ª<ä+&Ü\T <ä+&Ü\T
‘·˝À¢μ nì yÓTTs¡u≥ … TÔHêïs¡T. ø=+‘·eT+~ eTVæ≤fi¯\T ∫Á‘·$∫Á‘·yTÓ qÆ <Û«ä qT\qT
#˚dTü HÔ êïs¡T. <˚$ e+{ÏMT<ä≈î£ |üPqø£+>± |üPìq Ád”\Ô T @y˚TyÓ÷ e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T.
ª<˚$øÏ Ns¡qT, s¡$ø¬ qT ø±qTø£>± Çe«+&ç.. MTs¡T eè~∆ #Ó+<äT‘ês¡Tμ nì n+≥THêïs¡T.
CÀ>∑Tfi¯u≤$ e<ä› ñ+&˚ dü‘´· eTà<˚$ ˇ&ç˙ ì+bÕs¡T.
64
 ` 30 `
<˚$øÏ ø=ã“]ø±j·T*ï ø={≤ºs¡T. á ø±s¡´Áø£e÷\T eTT–ùd≥|üŒ{ÏøÏ
kÕj·T+Á‘·yTÓ +Æ ~. sê– s=f…*º ï, >√+>∑÷s¡T‘√ #˚dqæ |ü#÷ &çï n+<äs÷¡ ‹ì Á‘˚bÕs¡T.
ªÇ~ <˚$ Á|ükÕ<ä+... HÓ\\ |üs´¡ +‘·+ ñ+∫Hê @$T #Ó&bç ˛<äT. uÛøÑ ‘ÔÏ √ ‹+fÒ
m+‘√ j·TX¯dTü ‡ <=s¡T≈£î‘·~. ìsêø£]ùdÔ ‹qH√&çøÏ Ç+¬øø£ÿ&Ü nqï+ <=]πø~ ˝Ò<Tä μ
nì Hêj·TqeTà #Ó|⁄ü ‘·T+~.
Ä sêÁ‹ CÀ>∑Tfi¯u≤$ e<˚› >∑&bÉ Õ*‡ ñ+~. nø£ÿ&Ü <=+>∑\ u…&<É ä m+‘√
ñ+≥~. ªÇ|ü&ÉT eTq+ <˚$ <äsê“s¡T˝À #˚sêeTT. eTq*ï s¡ø+åÏ #˚ »yêu≤›]
<˚$<˚. n+<äs÷¡ ì•Ã+‘·>± ìÁ~+#·+&çμ n+≥÷ ô|<√›fió¯ fl #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. <˚$øÏ
e~˝Ò+<äT≈£î Á‘Ó∫Ãq <ä÷&ÉqT ã+&çøÏ yÓqø±\ ø£{≤º&TÉ Hêj·Tq. sπ |ü⁄ |üP»qT #˚dæ
<ëìï $~Û $<ÛëHê\‘√ <˚$øÏ n]Œ+#˚<Tä +~. y˚≈î£ e C≤eTT˝À Hêj·TqeTà ˝Ò∫
#·÷&É>± <˚$øÏ n]Œ+#ê*‡q ø√&Ó<÷ä &É e÷j·TyÓT+Æ ~. ÄyÓT Hêj·TqqT y˚T˝§ÿ*Œ+~.
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ yÓ‹øÏHê Ä <ä÷&É C≤&É mø£ÿ&Ü <=s¡ø˝£ <Ò Tä . n|üX≈¯ î£ q+>± nsTT´+<äì
neTà @&É«kÕ–+~. #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñH√ïfi¯ófl »yÓTj Æ ÷· ´s¡T. n+<äs÷¡ ‘·˝≤ ˇø£Ø‹>±
e÷{≤¢&kÉ Õ>±s¡T. |ü]dæ‹ú ˝Àì >∑+;Ûs‘¡ q· T >∑eTì+∫q Hêj·TqeTà ª<˚$ ø=\TyÓ’
ñ+&˚ á ø=+&É˝ÀH˚ <ä÷&É n<äèX¯´yÓT+Æ ~. ÄyÓT≈£î ÁyÓTT≈£îÿqT #Ó*+¢ #·Tø=qïf…+¢Æ ~.
mes¡÷ ~>∑T\T #˚dTü >√ø£+&çμ nì #Ó|Œæ +~ <Ûsä à¡ dü÷øå±àìï.
n|ü&ÉT nø£ÿ&É >∑T+ô|’H√fi¯ófl ªWHÍqT— <˚$ ñ+&˚ á ø=+&É˝ÀH˚ <ä÷&É
ø£qTeTs¡T>¬ q’ +<äTq n~ <˚$øÏ eTT{Ïqº fÒ¢ ne⁄‘·~. <˚y˚ dü«j·T+>± <ä÷&ÉqT ‘·q
e<ä≈› î£ |æ\TÃø=+~˝Òμ nì n+≥÷ düe÷<Ûëq+qT bı+<ës¡T.
Çø£ Ç|ü&ÉT ø=+&ÉqT mπøÿ~ #˚jT· kÕ>±s¡T. <ë]˝À Çs¡TyÓ|’ ⁄ü ˝≤ _Ûø≈å£ î£ \T
(j·÷#·≈î£ \T) ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. ∫\¢s¡ HêD≤\T ñH√ïfi¯ófl _Ûø≈å£ î£ \ bÕÁ‘·\˝À
HêD≤*ï $düTs¡T‘·THêïs¡T. Çø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ ø√ø£eTTqTù| Hêj·Tq ∫\¢s¡ HêD≤\qT
Á‘Ó#êÃ&ÉT. H˚H˚ Ä HêD≤*ï _Ûø≈å£ î£ \ |üfi≤fl\˝À y˚dTü HÔ êïqT. Ä ø=+&É˝Àì <ë]
»q+qT+∫ øÏøÿÏ ]dæb˛sTT+~. ã+&ÉT¢ Ä j·T\¢eTà<˚$ #Ó+‘·q ñ+&˚ uÛsÑ e¡ T|üŒ>∑T&ç
dæ+Vü≤<ë«s¡+≈£î eTT{Ïqº $. <˚$øÏ <ë«s¡bÕ\≈£î&ç>± ñ+&˚ ªuÛ≤–\T uÛsÑ e¡ T|üŒ ‘·+Á&û..
˙ ù|s¡TMT<ä X¯‘ø· √{Ï <ä+&Ü\T ‘·+Á&√μ n+≥÷ n+<äs÷¡ <ä+&Ü*ï ô|≥TÔHêïs¡T.
j·T\¢eTà<˚$ >∑T&ç ø£qã&ÉkÕ>∑T‘·T+fÒ n+<ä] eTTU≤\T dü+‘√wü+qT+∫
‘êeTs¡|üP\T˝≤>∑ $ø£dæ+#·kÕ–q$. ≈£Ls¡TÃqï #√≥TqT+#˚ #˚‘·T*ï CÀ&ç+∫
65
qeTkÕÿsê*ï #˚dTü HÔ êïs¡T. >∑T&çøÏ <ä>sZ∑ ˝¡ ÀH˚ &˚sêqT y˚dTü ø=HêïeTT. ◊<ës¡T yÓTfiÆ fl¯ qT+∫
Á‘êπ>+<äT≈£î eT+∫˙fi¯flqT Á‘Ó#T· Ãø√yê*‡ ñ+~. ã+C≤sê eTVæ≤fi¯\T e+≥ø£ì
ø£f\º… ÁyÓ÷|ü⁄*ï neTTà‘·THêïs¡T. m+‘√ m≈£îÿe <Ûsä ¡ ô|{Ϻ ˇø£ ø£f\º… ÁyÓ÷|ü⁄qT
KØ~+∫ nø£ÿ&˚ e+≥ #˚dTü ø=ì Ä sêÁ‹ >∑&bç ÕeTT.
bÂs¡$í T nsTTq+<äTq <˚$ <äsÙ¡ q+≈£î m+‘√ s¡B› ñ+~. <˚$ Á|ükÕ<ä+qT ˇø£
eT{Ϻ |æ&‘É ˝· À HÓy’ <˚ ´ä +>± #·÷|æ+#ês¡T. eTT+C≤eTT˝À eT<Ûë´Vü≤ï+˝À eT]j·T÷
sêÁ‹ y˚fi¯˝À »q+ <˚$ <äs¡Ùq+≈£î yÓfi¯óÔHêïs¡T. ãj·T≥ ≈£î+≈£îeT, |üdüT|ü⁄,
ø=ã“]ø±j·T\T, ≈£s÷¡ Œs¡+, ns¡{|Ï +ü &ÉT,¢ >∑e«\ e÷\\T ny˚Tà <äTø±D≤\T mH√ï
ñqï$. j·TTe≈£î\T ì+ãTk˛&ÜqT ny˚Tà n+>∑&ç m<äTs¡T˝À ì*à e#˚à b˛j˚T
yêfi¯flqT #·÷düTHÔ êïs¡T. <˚$ <äsÙ¡ q+≈£î sêÁ‹ y˚fi˝¯ À yÓfi≤›eTì n+<äs÷¡ (e÷
}s√fi¯ófl) nqTø=Hêïs¡T. sêÁ‹ es¡≈L£ <˚$ì <ä]Ù+#·Tø=H˚ y˚fi¯ <=]øÏq+<äTq
ø=+‘·eT+~ C≤‘·sq¡ T #·÷ùd+<äT≈£î yÓfi≤fls¡T. H˚qT |üsd¡ >ü &∑ éÛ }s¡TqT #·÷ùd+<äT≈£î
ãj·T˝Òs› êqT. y˚TeTTqï á >∑T&ç dü\ú + qT+∫ |üsd¡ >ü &∑ éÛ ◊<ës¡T yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+˝À ñ
+~. Hê≈£î »‘·>± ñH√ïfi¯ófl Ä <ës√¢ \+u≤&û\ Çfi¯fl˝À $|üŒkÕsê Á‘ê– e#êÃs¡T.
|üsd¡ >ü &∑ qéÛ T #·÷dæ Ä sêÁ‘˚ yê|üôd‡’ e#êÃeTT.
sêÁ‹ y˚fi˝¯ À ≈£L&Ü <˚$ <äsÙ¡ q+≈£î s¡B› u≤>±H˚ ñ+~. n+<äse¡ T÷ <˚$
<äsÙ¡ q+qT #˚dTü ø=HêïeTT. |ü≥Tºø¬ [flq ø=ã“]ø±j·T*ï ø={Ϻ HÓy’ <˚ ´ä + ô|{≤ºeTT.
eTT˙X¯«s¡ e÷‘·+– <˚e⁄&çøÏ ø£s÷¡ Œs¡+ yÓ*–+#êeTT. Çø£ #Ó˝\¢… T eT\¢eTàqT <˚$øÏ
n]Œ+#˚ ø±s¡´yÓTTø£fÒ u≤ø°>± $T–*j·TT+~.
$~Û $<Ûëq+\T eTT–dæq MT<ä≥ ÄyÓTqT |üsX¡ ó¯ sêeTT&çøÏ Ç∫à ô|+&çì¢ #˚ùd
ø±s¡´Áø£e÷ìï |üPC≤] HÓsy¡ s˚ êÃ&ÉT. nø£ÿ&É Hê #Ó˝\¢… T eT\¢eTà Ø‹>±H˚ nH˚øe£ T+~
u≤*ø£\T ñHêïs¡T. |üPC≤s¡jT· ´ yêfi¯fl+<äØï |üsX¡ ó¯ sêeTT&ç‘√ kÕeT÷Væ≤ø£+>±
(ãVüQuÛ≤sê´‘·«+) ô|[flfi¯flqT #˚sTT+#ês¡T.
Ä ô|+&ç¢ ‘·+‘·T »s¡T>∑T‘·Tqï y˚fi˝¯ À ø=+‘·eT+~ u≤*ø£\T @&ÉTdüTHÔ êïs¡T.
nsTT‘˚ yê] »‘·>± e∫Ãq ô|<√›fió¯ fl yê] yÓ|’ ⁄ü ≈£î u…~]düTqÔ ï≥T¢>± >∑TÁs¡T>±
#·÷düTHÔ êïs¡T. ˇπø düeTj·T+≈£î Ç+‘·eT+~ u≤*ø£\ »‘·>± n~ m{≤¢>T∑ q |üsX¡ ó¯
sêeTT&ÉT ô|[flfi¯flqT #˚dTü ø=+{≤&ÉT nH˚ $#ês¡+ Hê yÓT<ä&TÉ ˝À C§s¡ã&ç+~. H˚qT
Ä˝À∫+#·kÕ>±qT. nø£ÿ&É ñ+~ ˇø£ eT÷πsÔ ($Á>∑V≤ü y˚T)! n≥Te+{Ï $Á>∑V≤ü +

66
 »‘·>± á u≤*ø£\ ô|[flfi¯flqT m+<äT≈£î á »q+ #˚sTTdüTHÔ êïs¡T nH˚ >∑+<äs>¡ √fi¯+˝À
|ü&çb˛j·÷qT. y˚TeT+‘ê ìwü˜>± |üPõ+#˚ á <˚e⁄&ÉT ì»+>±H˚ ô|[fl
#˚düTø=+{≤&Ü..? Hê≈£î ns¡ú+>±efÒ¢<äT. y˚TeT+‘ê j·T\¢eTà<˚$ì ‘·˝Ò¢ nì
|æ\TdüTÔ+&˚yêfi¯fl+. |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ÄyÓT (πsDTø£j·T\¢eTà)≈£î ø=&ÉT≈£î ø£<ë!
n˝≤¬>’q|ü&ÉT á u≤*ø£\ ô|[fl ‘·eT nqï‘√H√ ˝Òø£b˛‘˚ ‘·eTTà&ç‘√H√
HÓsy¡ s˚ T¡ Ñ·Tqï≥T¢>± nìŒ+∫q Hê≈£î Ç|ü&ÉT <ëπs ø£qã&ÉT≥ ˝Ò<Tä ø£<ë...!
` 31 `
<˚e⁄&ç‘√ ô|[flfiËfl’ q á u≤*ø£\ |ü]dæ‹ú @$T{Ï? Hê #Ó˝*¢… uÛ$Ñ wü´‘Y @$T{Ï?
Hê #Ó˝*¢… ø±\T qj·TeTÚ‘·<ë? ÄyÓT ‘·q |üP]Ô Äj·TTwüß´qT á <˚eTT&ç‘√ »‘·>±
>∑&|É >ü \∑ <ë? á $T–*q u≤*ø£\ >∑‘+˚ {Ï?.. Ç˝≤>∑Tq Hê yÓT<ä&TÉ ˝À Ä˝À#·q\
n\\T ñyÓ«‘·TqÔ m–dæ|&ü >É ± H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT Hê #·T≥÷º
dü+ÁuÛeÑ T yê‘êes¡D+ ñ+~. ô|<√›fifl¯ eTTU≤\˝À dü+‘·è|æÔ eTH√uÛ≤eq ø£qã&ÉT‘·T+~.
‘·eT |æ\*¢ ï <˚$øÏ n]Œ+#·Tø=qï $<Û+ä MT<ä ‘·è|æÔ ø£qã&ÉT‘·T+~.
sêÁ‘·T\˝Àq÷ <˚$ ñ<√Èwü »s¡T>∑T‘·÷H˚ ñ+~. uÛ≈Ñ î£ \Ô T |üdTü |ü⁄qT #·\T¢‘T· Hêïs¡T.
qT<äT{Ï˝À ≈£î+≈£îeTqT |ü⁄\TeTTø=Hêïs¡T.
yê|üôd‡’ }]øÏ ãj·T˝Òs› êeTT. nø£ÿ&Éøÿ£ &É eTõ©\qT #˚dTü ø=+≥÷ }]øÏ
e#êÃeTT. }] ãj·T≥ nìï ã+&ÉT¢ ì*∫q$. ø=+&É≈î£ C≤‘·sø¡ ì£ yÓ[flq ãè+<ä+
‹]– e#êÃs¡ì }s√¢ ñqï »q+ e÷ #Ó+‘·≈£î e∫à e÷ qT+∫ Á|ükÕ<ä+
d”«ø£]+#ês¡T. eTs¡˝≤ eTs=ø£kÕ] nø£ÿ&˚ Ç+ø±düÔ m≈£îÿe>± Á|ükÕ<ä+qT #˚dæ
HÓy’ <˚ ´ä +qT <˚$øÏ #·÷|æ+#êeTT. düeØíjT· T\ >∑T+|ü⁄ düeØíjT· T\ e<ä≈› î£ yÓ[fl
Á|ükÕ<ä+qT rdüTø=+≥T+fÒ, uÀjÓ÷fi¯ófl e÷ e<ä≈› î£ e∫à Á|ükÕ<ä+ rdüTø=Hêïs¡T.
e÷~>∑ yÓ + ø£ D í qT+∫ Á|ü k Õ<ä + bı+<˚ C≤>± Ç+ø√ #√≥ ñ+~.
e÷~>√fi¯ófl nø£ÿ&çøÏ yÓ[fl Á|ükÕ<ä+ d”«ø£]+#ês¡T. Ç˝≤>∑Tq Á|ükÕ<ä+\qT
|ü⁄#T· Ãø=H√ïfi¯fl+<äs÷¡ ˇπø }]øÏ #Ó+~H√fiËfl’ Hê, yês¡T |üPõ+∫ ÁyÓTT≈£îÿqT #Ó*+¢ #·Tø=qï
sπ DTø± j·T\¢eTà<˚$ ˇπø ÄyÓT nsTTHê, Á|ükÕ<ä+\qT rdüTø=H˚≥|ü&ÉT e÷Á‘·+
C≤‹ |ü<‹›ä n&É+¶ >± edüT+Ô ~. ªÇ˝≤¬>+<äT≈£î?μ nì H˚q&ç–‘˚ <ëìøÏ (Ä Á|üXï¯ ≈£î)
mes¡÷ »yêãT #Ó|Œü fÒ<¢ Tä . Á|ükÕ<ä+qT |ü+#˚ ø±s¡´Áø£eT+ eTT–dæq MT<ä≥ ã+&ÉT¢
}s√¢øÏ Á|üy•˚ +∫q$. ‘·eT ‘·eT Çfi¯fl≈£î #˚] ns¡T>∑TMT<ä <˚$ Á|ükÕ<ä+qT ô|{Ϻ
n+<äs÷¡ qeTdüÿ]+#·Tø√kÕ>±s¡T.
67
 C≤‘·s¡ ø±s¡D+>± |ü~|ü~ùV≤qT s√E\ ø±\+ H˚qT ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä .
C≤‘·s≈¡ î£ yÓfifl‚ +<äT≈£î eTqdüT‡˝À Çwü+º ø£\>∑øb£ ˛sTTHê neTà Hêj·Tq\ ˇ‹Ôfifl¯ ≈£î
˝Àã&ç yÓfi≤flqT nø£ÿ&çø.Ï Ç|ü&ÉT #·<Tä e⁄ MT<ä >∑T] ô|{≤º*‡ ñ+~. |ü~ùV≤qT
s√E\ ø±\+ H˚qT Vü‰dü˝º Ÿ˝À ˝Òq+<äTq y˚TH˚»sY qT+∫ ‹≥¢qT ‹Hê*‡ e∫Ã+~.
Vü‰dü˝º Ÿ˝À H˚H=ø£ÿ&˚ï ôdH’ ‡é Á>∑÷|tqT rdüTø=HêïqT ø£<ë! |ü<√ ‘·s>¡ ‹∑ ˝À sê»Hé nH˚
e÷cÕºsT¡ ñ+&˚yês¡T. yês¡T eTsê]ƒì uÀ~ÛdTü +Ô &˚yês¡T. Hê MT<ä yê]øÏ m+‘√
Á|”‹, yê‘·‡\´+ ñ+&˚~. ªuÀj·T≈£î\düT&Ô H’Ó ê m˝≤>∑Tq #·<Tä e⁄‘·THêï&√ #·÷&É+&çμ
n+≥÷ yês¡T $T–*q $<ë´s¡T\ú ‘√ #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T. Hê˝Àì Ä<äsêÙ*ï $T–*q
$<ë´s¡T\ú T nqTdü]+#ê\ì sê»HékÕs¡T Ç‘·s¡ $<ë´s¡T\ú ≈£î #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yês¡T.
IIIII
Vü≤sƒê‘·T>Ô ± }]qT+∫ n‘·Ô e∫Ã+~. ì+>∑÷ e÷eT #·ìb˛sTTq|üŒ{Ï qT+∫
ÄyÓT Äs√>∑´+ bÕ&Ó’b˛sTT+~. e∫Ãq ‘·ø£åDy˚T Hêj·TqeTà #Ó+‘· ≈£Ls¡TÃì
@&É«kÕ–+~. Hê≈£î ø£eT\qT Ç∫à ô|[flì #˚ùd Á|ükÕÔ|+ü ÄyÓT @&ÉT|ü⁄ qT+∫
e÷s¡TÁyÓ÷>∑T‘·T+~.
ªø£eT\qT m+‘√eT+~ e∫à n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. @$T #˚j÷· \H˚~ Hê≈£î ‘√#·f<¢Ò Tä μ
n+~ n‘·.Ô
ªeT+∫ b˛s¡&TÉ <=]øÏ‘˚ ø£eT\qT <ëq+ #˚sTT. ;ÛeT÷≈£î ô|[flì Ç|üŒ{Ïø|Ï ü &˚
#˚ùd~ ˝Ò<äì Hê ø=&ÉT≈£î #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT. ej·Tkı∫Ãq ≈£L‘·Ts¡TqT Ç+{À¢
n{Ϻô|≥Tºø=H˚<ä+fÒ, >=+‘·T˝À >∑s¡fi≤ìï n{Ϻô|≥Tºø=qï≥T¢>±H˚ ñ+≥~μ nì
Hêj·TqeTà n+≥T+~.
ªH˚qT #Ó|Œæ #·÷kÕqT— nsTT‘˚ ø£eT\ ˇ|üø√efÒ<¢ Tä . ô|fi¯fl+≥÷ #˚dTü ø=+fÒ
;ÛeTT‘√H˚ n+≥T+~μ n+~ n‘·.Ô
á e÷≥*ï $qï Hêj·TqeTà≈£î ø√|ü+ e∫Ã+~. ªø£eT\πø$T ‘Ó\T‡ bÕ&ÉT
˝Àø£+ >∑T]+∫? ;ÛeTT ù|s¡T MT<ä ≈£Ls¡TÃ+fÒ Ä»Hêà+‘·+ ô|[fl>±ø£H˚ ø£q´>±H˚
ñ+&Ü*‡ edü~Ô μ nì n+~.
ªø£eT\ ø£<ä∏ Ç˝≤>∑T+fÒ eT]ø£ ô|<ä_› &Óq¶’ dü‘´Ó eTà ø£<ä∏ Bìø£Hêï ;Ûøs£ +¡ >±
ñ+~. ÄyÓTqT ñ+#·Tø=qï yÓTT>∑T&ÉT ÄyÓTqT m+‘·>±H√ Væ≤+dædTü HÔ êï&ÉT. @$T
#˚j÷· \H˚~ ns¡+ú >±efÒ<¢ Tä μ nì n+≥÷ n‘·Ô eTs¡˝≤ @&É«kÕ–+~.
68
 ªÄ uÛ≤&éø√yé≈î£ @$T s√>∑+ e∫Ã+~? ã+>±s¡+ ˝≤+{Ï dü‘´Ó eTà≈£î m+<äT≈£î
ø£cÕº*ï ô|≥TÔHêï&ÉT?μ n+≥÷ Hêj·TqeTà dü‘´Ó eTà yÓTT>∑T&çï ‹≥ºkÕ–+~. n+‘·˝À
nø£ÿ&É≈î£ neTà e∫à n‘·qÔ T uÛÀ»q+ø£ì ˝Ò|+æ ~.
e÷eT #·ìb˛sTTq |æeTà≥ <ä&˝¶û Àì Ä Ç\¢+≥÷ |üP]Ô>± bÕ&Ób’ ˛sTT+~.
dü‘´Ó eTàqT <˚e<ëdæ (CÀ–ì)>± e~˝≤s¡T. ø=+&É˝À ñqï |üsX¡ ó¯ sêeTT&ç »‘·>±
ÄyÓT ô|[flì #˚dqæ +<äTq mes¡÷ ÄyÓTqT $yêVü≤e÷&˚~ ˝Ò<Tä . Ç+{À¢ ñ+&˚
J‘·>±&ç »‘·>± ÄyÓTqT ñ+#·Tø=H˚+<äT≈£î nqTeT‹ì Ç#êÃs¡T. n‘·qT m+‘√
≈£îs¡÷|æ. dü‘´Ó eTà m+‘·>±H√ düT+<äs¡ s¡÷|ü+‘√ ñ+&˚~. |üP≥ >∑&#ç +˚ <äT≈£î
dü‘´Ó eTà Hê≥TkÕsêqT ø±düT+Ô &˚~. Ä >∑T&ÉT+u≤qT Á‘êπ>+<äTø£ì m+‘√eT+~
dü‘´Ó eTà <ä>sZ∑ ≈¡ î£ sêkÕ>±s¡T. nsTT‘˚ dü‘´Ó eTà mqï&É÷ ‘˚*ø£‘q· +‘√ Á|üe]Ô+#·˝<Ò Tä .
ø=+‘·eT+~ <äTwüøº ±eTT≈£î\T ÄyÓT yÓqTø£ ã&ܶsT¡ ‘·eT ø√]ø£qT rs¡ÃeTì. ÄyÓT
yê]ì ˝…øÿ£ #˚jT· ˝Ò<Tä . Ç+<äT#˚‘· nee÷q+ eT]j·TT ‹s¡kÕÿs¡+\qT bı+~q Ä
»q+ ÄyÓT yÓTT>∑T&ç‘√ ˝Òìb˛ì ndü‘ê´*ï #Ó|Œæ n‘·&ïç eT]+‘·>± s¬ #·Ã>={≤ºsT¡ .
n‘·qT ÄyÓT o\+ MT<ä dü+X¯j÷· *ï ô|≥Tºø√kÕ>±&ÉT. ÄyÓTqT ø={Ï,º Væ≤+dæ+∫
ÄyÓT <ä>sZ∑ T¡ +&˚ &Éã“+‘·{ïÏ >∑T+Eø√kÕ>±&ÉT.
` 32 `
Ç<˚ø±\+˝À dü‘´Ó eTà eT>∑ |æ˝À¢&ïç Á|üd$ü +∫+~. •X¯óe⁄ ‘Ó\>¢ ± düT+<äs¡
s¡÷|ü+‘√ ñHêï&ÉT. dü‘´Ó eTà yÓTT>∑T&ç˝À n‘·qT }Væ≤+#·Tø=qï dü+X¯j÷· \T ì»eTì
nìŒ+∫q$. n‘·H˚yÓ÷ q\¢{Ï eTìwæ. ndüVü≤´ eTTK+ ñqïyê&ÉT. dü‘Ó´eTà
Á|üd$ü +∫+~ ‘Ó\{¢ Ï s¡+>∑T˝À ñqï u≤\T&çï. düT+<äs+¡ >± ñqï |æ˝À¢&ïç . á
•X¯óe⁄ ‘·q~>±<äì ÄyÓT MT<ä ‘·>±<ë |ü&TÉ ‘·T+&˚yê&ÉT. mø£ÿ&É|&ü ‘ç ˚ nø£ÿ&É kÕsê
Á‘ê– |ü&bç ˛‘·T+&˚yê&ÉT. á $wüj÷· \ìï{°ï #ÓbÕŒ\H˚ n‘·Ô e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ã+~.
‹+&çì ‹qï MT<ä≥ n‘·Ô Hêj·Tq‘√ ‘·q }]øÏ e∫à ô|<äe› Tìwæ>± dü‘´Ó eTà
yÓTT>∑T&çøÏ ãT~∆ #Ó|Œü eTì n&ç–+~. nsTT‘˚ Hêj·Tq ‘·q≈£î >∑es¡ïyÓT+{Ÿ HÍø£]
qT+∫ e#˚Ã+<äT≈£î M\T |ü&<É ìä , U≤∞ <=s¡ø<£ ìä #ÓbÕŒ&ÉT. Hêj·TqeTà ‘·qT
ekÕÔqì ‘·j÷· s¬ +’ ~. s¬ +&√ s√Eq Hêj·TqeTà n‘·‘Ô √ ø£*‡ <ä&ø¶û Ï yÓ[fl+~.
dü‘´Ó eTà yÓTT>∑T&çøÏ Hêj·TqeTà |ü]|ü] $<Ûë\T>± #Ó|Œæ #·÷dæ+~. nsTT‘˚
n‘·qT $H˚ dæ‹ú ˝À ˝Ò&TÉ . ªÇ+{ÏøÏ sêÁ‹ n|üsêÁ‹ m+‘√ eT+~ ekÕÔsT¡ μ n+≥÷
69
n‘·qT #ÓbÕŒ&ÉT. ªkÕsê Á‘êπ>+<äT≈£î »q+ m|ü&ÉT ø±yê\qTø=+fÒ n|ü&ÉT
ekÕÔsT¡ . B+{À¢ dü‘´Ó eTà qT+∫ @$T ‘·|ü ñ+~?μ nì Á|ü•ï+∫+~ Hêj·TqeTà.
ªkÕsêqT n$Tà‘˚ ø£*>π ‘·|ü @$T{Ï? e∫ÃH√fi¯fl+<äs÷¡ Hê yÓTT>∑Tfi‚flHê? Ç~>√
á •X¯óe⁄ »ìà+∫q|üŒ{Ï qT+∫ Ç‘·ì ø£cÕº\T Hê MT<ä m≈£îÿyÓq’ $. e÷ Hêj·Tq
qqTï CÀ–ì>± #˚dæ ‘·qT dü«sêZìøÏ yÓfi≤fl&ÉT. qqTï e÷Á‘·+ á qs¡ø+£ ˝À |ü&d˚ æ
b˛j·÷&ÉTμ n+≥÷ dü‘´· eTà @&É«kÕ–+~. ÄyÓT‘√bÕ≥T>± Ä •X¯óe⁄ s√~+#·kÕ–+~.
ÄyÓTqT #·÷dæq Hêj·TqeTà˝À ø£ìø£s+¡ |ü⁄{Ï+º ~. u≤ãT≈£î bÕ\TqT Á‘ê|üeTì
#Ó|Œæ +~. ‘·sê«‘· ÄyÓT uÛsÑ yÔ¡ |’Ó ⁄ü ≈£î ‹]– ªn˝≤>∑Tq #Ó&TÉ >± e÷{≤¢&>É ±ø£j÷· ´!
ÄyÓTqT <˚e⁄&ÉTø£ì e~*Hê ø£&–ç q eTT‘·´+ ˝≤>± X¯óÁuÛ+Ñ >± ñ+~. ˇø£ y˚fi¯
ÄyÓT≈£î ãj·T{Àfi¯fl‘√ dü+ã+<Ûë\T ñ+&ÉT+fÒ ˙ »‘·>± dü+kÕs¡+ #˚d<Ôü ë? dü]>±
ns¡ ú + #˚ d ü T ø√. dü + kÕs¡ + qT >±*˝À ‘· ÷ sꌑ· > ± #˚ j · T sê<ä T μ n+≥÷
düeTT<ësTT+∫+~. nsTT‘˚ Ä eT÷s¡T&â TÉ Hêj·TqeTà #Ó|⁄ü qÔ ï Væ≤‘· e#·Hê*ï $H˚
dæ‹ú ˝À ˝Ò&TÉ . Ç+{Ï qT+∫ ãTdü>=≥÷Ô ãj·T≥πø yÓ[flb˛j·÷&ÉT. Hêj·TqeTà
eTs¡˝≤ }]øÏ yê|üôd‡’ e∫Ã+~.
IIIII
|ü<√ ‘·s>¡ ‹∑ (yÓTÁ{Ïø)˘ ˝Àì Á|æ*$Tq] |üØø£\å T nsTTq$. Hê≈£î eT+∫ e÷s¡Tÿ\T
e∫Ãq$. Ç+{À¢ Hê ô|[fl $wüj·T+MT<ä #·s¡Ã q&ç∫+~. ì+>∑÷e÷eT
#·ìb˛sTTq+<äTq Ä Ç+{À¢ ;<ä]ø£+ ‘ê+&Éee÷&ÉT‘·T+~. ø£eT\ ã&çøÏ
yÓfió¯ qÔ ï+<äTq ÄyÓT Ç+{Ï |üqT*ï #˚d<Ôü √ ˝Ò<√ nH˚ <ëìMT<ä e÷yêfi¯fl˝À dü+X¯jT· +
ñ+~. dü‘´Ó eTà Á|üøs£ D¡ + qT+∫ Ä Ç+{Ï eTsê´<ä >±*bÕ˝…+’ ~. ø£eT\≈£î ã<äT\T>±
y˚sπ j·TTe‹ì yÓ‘ø· ±\ì Ç+{À¢ì »q+ Ä˝À∫düTHÔ êïs¡T. H˚qT |ük˛&ç>± ñ
qï|ü&˚ Hêj·Tq ì+>∑÷e÷eT≈£î yê>±›q+ #˚kÕ&ÉT. ø£eT\ $yêVü≤+qT Hê »‘·>±
#˚j÷· \ì #Ó|Œæ e÷eT ø£qTeT÷kÕ&ÉT. H˚qT dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓ[fl #·<Tä e⁄ø=+≥THêïqì
ø£eT\qT ≈£L&Ü dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ |ü+|æ+#ê&ÉT m+‘√ <ä÷s¡<èä w摺 √ e÷eT. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT
neTà Hêj·Tq\T á dü+ã+<Û+ä MT<ä @$T e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î ‘·j÷· s¡T>± ˝ÒsT¡ .
yês¡T Ms¡T e∫à neTà Hêj·Tq\ #Óe⁄\˝À @y˚TyÓ÷ yê{Ïï ì+|ükÕ>±s¡T. Hê≈£î á
$<Û+ä dü] nì nìŒ+#·˝<Ò Tä . n‘·˝Ô Àì BqeTTK+ Hê ø£fiflË <äTs¡T˝ÀøÏ e∫à ì*Ã+~.
ø£eT\˝Àì C≤„|øü ±\T qqTï ô|qy˚dTü ø√kÕ–q$. <ä&ø¶ç Ï yÓ[fl yêfi¯flqT #·÷dæ e<ë›eTì
nìŒ+∫+~. nsTT‘˚ nø£ÿ&çøÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î <Ûs’Ó ´¡ + #ê\fÒ<¢ Tä . ˇø£Áf…+&ÉT s√E\
70
‘·sê«‘· <ä&ø¶û Ï yÓfifl‚ ìs¡j í T· + #˚dTü ø=HêïqT. ôd\es√Eq <ä&ø¶û Ï yÓfifl‚ ãdüT‡qT
mø±ÿqT.
ì+>∑÷e÷eT }s¡T <ä&û¶qT+∫ Hê˝…’Z<äT yÓTÆfi¯fl <ä÷s¡+˝À ñ+~. Ç+{ÏøÏ
q&ÉT#·Tø=+≥÷H˚ yÓfi≤flqT. e÷eT Ç+{Ï >∑&É|ü eTT+<äT eTTdü˝≤yÓT ˇø£‹
≈£Ls¡TÃìj·TT+~. ªmes¡T ø±yê* MT≈£î?μ nì n&ç–+~. ªÇ~ ì+>∑÷e÷eT >±]
Ç˝Òø¢ <£ ëμ nì n&ç>±qT. Ä e÷≥≈£î Ä eè<äTs∆ ê\T ªWHÍqT! MTs¡T u…fi≤Z+ qT+∫
edüTqÔ ï≥T¢>± ø£qã&ÉT‘·THêïs¡Tμ nì n+≥÷ Ç+{Ï˝À|ü*øÏ yÓT&ÉqT Á‹|æŒ ªzjYT,
ne÷àsT÷— u…fi≤Z+ qT+∫ mes√ e#êÃs¡T.. #·÷&ÉT dü]>±μ n+≥÷ øπ ø£ ô|{Ï+º ~.
˝À|ü* qT+∫ mes√ qqTï #·÷dæq≥T¢>± ñ+~. ˇø£Áf…+&ÉT ø£Då ≤\ ˝Àù| ˇø£
j·TTe‹ ˝À|ü* qT+∫ ãj·T≥≈£î e∫à #Ó+ãTì+&Ü ˙fi¯flqT Ç∫Ã+~. ÄyÓT ‘·q
eTTU≤ìï Ns¡ø=+>∑T\ qT+∫ <ëu…≥Tº≈î£ +~.
ø±fi¯ófl #˚‘T· *ï ø£&TÉ ø=ÿì Ç+{À¢øÏ yÓfi≤flqT. Ä j·TTe‹ ˇø£ »+|üU≤HêqT
|ü]∫+~. Ç+{Ï yÓu’ eÑÛ eT+‘ê ì+>∑÷ e÷eT »‘·>±H˚ yÓ[flb˛sTT+<äì nìŒ+∫+~.
n‘·Ô mø£ÿ&Ü ø£ìŒ+#·˝<Ò Tä . á j·TTe‹ mes¡ì Hê≈£î >∑Ts¡TøÔ ±˝Ò<Tä . e÷eT Ç+{À¢
á j·TTe‹ @$T #˚dTü +Ô ~? n‘·Ô eT]j·TT ø£eT\ mø£ÿ&É≈î£ yÓ[flj·TT+&=#·Tà nH˚
>∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&ܶqT. Vü≤‘·sÔ –¡ Á>±eT+˝À ø=qï ~q|üÁ‹ø£qT #·~y˚+<äT≈£î Ä
|ü⁄≥\qT ‘Ó]#êqT.
Ä j·TTe‹ eTs¡˝≤ Hê m<äTs¡T≈£î e∫à ì\ã&ç+~. Hê #·÷|ü⁄\T ÄyÓT
bÕ<ë\ MT<ä≈î£ yÓ[flq$. >√<ÛTä eT es¡+í ˝Àì ø±* y˚fió¯ fl! n¬ssπ áyÓT ø£eT˝Ò! Hê
eTTK+ dü+‘√wü+‘√ $bÕŒ]+~.
ªMT¬ø+<äT≈£î Hê>∑Ts¡TÔ ∫ø£ÿ˝Ò<Tä ?μ n+~ ø£eT\. Ç|ü&ÉT ÄyÓT eTTK+ MT<ä
Ns¡ ø=+>∑T\T ˝Òe⁄. Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô qe⁄«‘·T+~. ÄyÓT #˚‹˝À |üfiflË + ñ+~. Ä
|üfiflË +˝À y˚sT¡ XËq>∑ –+»\T eT]j·TT u…\+¢ ñ+~. Hê≈£î n$ Çwüeº Tì ø£eT\≈£î
‘Ó\TdüT. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ yê] Ç+{À¢ H˚qT nH˚øk£ Õs¡T¢ Ä |ü©*¢ ï ` u…\+¢ qT
‹ìj·TTHêïqT ø£<ë..!
` 33 `
Ä y˚sT¡ XËq>∑ –+»*ï ` u…\+¢ qT ‹ì ˙fi¯flqT Á‘ê>±qT. ªm≈£îÿe>± ˙fi¯flqT
Á‘ê>∑ø+£ &ç. bı≥º˝À HÓ|Œæ edü~Ô μ nì ø£eT\ #Ó|⁄ü ‘·T+~ yÓ<’ Tä ´sê\T nqï≥T¢>±.
71
ªn‘·Ô mø£ÿ&É?μ nì H˚qT n&ç>±qT. ªÇ+{À¢ ø£qã&ÉT≥˝Ò<Tä ø£<ëμ nì eTs¡˝≤
n&ç>±qT.
ªbı\+ |üqT\≈£î b˛‘·T+~. neTà ≈£L* |üqT\≈£î yÓfiHÔ‚ ˚ e÷Á‘·+ e÷≈£î
|æ&ø¬ç &ÉT eTT<ä› ‹H˚<Tä +~μ n+~ ø£eT\. Ä e÷≥*ï #ÓãT‘·Tqï|ü&ÉT ÄyÓT ø£+sƒ+¡
_>∑TdüT≈£îb˛sTT+<äì Hê≈£î ns¡yú TÓ +Æ ~.
ø£eT\ e+≥ #˚ùd+<äTø£ì ˝À|ü*øÏ yÓ[fl+~. H˚qT dü‘´Ó eTàqT ø£˝‡Ò +<äTø£ì
ÄyÓT ñ+&˚ >∑T&çôd≈£î yÓfi≤flqT. >∑T&çôd bÕ&ÉTã&ç ñ+~. ˝À|ü\ @ edüTeÔ ⁄\÷
˝Òe⁄. ñj·÷´\ U≤[ U≤∞>± }>∑T‘·T+~. Hêπø$T ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . eTs¡˝≤ n‘·Ô
Ç+{ÏøÏ e#êÃqT. ø£eT\ bısTT´˝À >=≥º+ qT+∫ }<äT‘·T+~. ªMT nø£ÿ mø£ÿ&çøÏ
yÓ[fl+~?μ nì n&ç>±qT.
ø£eT\ eTTK+ ˇø£ÿkÕ]>± >∑+;Ûsy¡ TÓ +Æ ~. ªÇ<ä+‘ê Ç|ü&Ó+<äT≈£î? Ä $wüjT· +qT
MTs¡T n&É>≈∑ î£ +fÒH˚ eT+∫~μ nì n+~ u≤<Û‘ä √.
ª@yÓT+Æ ~? ÄyÓT Ç+{À¢ mes¡÷ ø£qã&ÉT≥ ˝Ò<Tä ø£<ëμ nHêïqT H˚qT.
ª‘·qqT CÀ–ì>± m+<äT≈£î #˚kÕeì Hêj·TqqT n&ç>π +<äT≈£î ô|øπ’ yÓ[flb˛sTT+~μ
nì #Ó|Œæ +~ ø£eT\.
á e÷≥qT $qï ‘·øDå£ y˚T Hê ø£fifl¯ ≈£î ø£{øÏ £ Nø£≥T¢ eTTdæ]q$. eTT>∑e∆ TTK+‘√
ñ+&˚ dü‘´Ó eTà s¡÷|ü+ Hê ø£fiflË <äTs¡T≈£î e∫à ì*Ã+~. ø£eT\ s√~+#·kÕ–+~.
ªe÷¬øe]ø° @$T ‘Ó\|ü˝<Ò Tä ø£<ë?μ nHêïqT u≤<Û‘ä √.
ª‘Ó*Œ‘˚ @$T Á|üj÷Ó »q+ ñ+&˚~ ˝Ò<Tä . e÷ Hêj·Tq #·ìb˛sTTq MT<ä≥ MT
Ç+{À¢ yês¡T mes¡÷ á yÓ|’ ⁄ü ≈£î ø£HïÓ ‹Ô #·÷&É˝<Ò Tä . y˚TeTT ñHêïyÓ÷, #·#êÃyÓ÷ nì
n&É>˝∑ <Ò Tä . e÷ qd”ãT eT+∫>± ˝Ò<ìä y˚TeTT $Tqï≈£î+&ç b˛j·÷eTTμ n+≥÷
ÄyÓT #Ó|Œü kÕ–+~.
ªm˝≤>∑Tq #·ìb˛sTT+~ dü‘´Ó eTà? eT] ÄyÓT |ü⁄Á‘·T&ÉT?μ
ªª•X¯óe⁄ @<√ yê‘·s√>∑+ qT+∫ #·ìb˛j·÷&ÉT. yÓTT>∑T&ÉT Ç+{ÏøÏ sêefÒ<¢ Tä .
◊<ës¡T HÓ\\T >∑&#ç ≥ ˚ |üŒ{ÏøÏ nø£ÿ≈£î |æ∫Ã|ü{+ºÏ ~. Hêj·Tq˝Ò&TÉ . |ü⁄{Ïqº u≤\T&ÉT
eTè‘·T´bÕ˝…j ’ ÷· ´&ÉT. q$TàH√&ÉT e~˝Òdbæ ˛j·÷&ÉT.. á >±j·÷\e\q ÄyÓT s√~dü÷Ô

72
ªH˚qT <˚e<ëdæì ø±<äT! Hê≈£L yÓTT>∑T&ÉTHêï&ÉT. }s√¢ yêfi¯fl+‘ê Hê yÓTT>∑Tfi‚flμ
n+≥÷ >∑T+&Ó*ï u≤<ÛTä ø=+≥T+&˚~. ˇø£ ø£Då + q$«‘˚ eTs=ø£ ø£Då + $\|ædTü +Ô &˚~.
ÄyÓT Á|ües¡qÔ qT+∫ »q+ ÄyÓTqT |æ∫Ã<ëì>± »eT ø£{≤ºsT¡ . |æ\\¢ T sêfi¯fl‘√
ÄyÓTqT ø=≥ºkÕ>±s¡T. ˇø£ s√Eq n<äèX¯´yÓT+Æ ~. eT÷&ÉT s√E\ ‘·sê«‘· ÄyÓT
X¯e+ ô|<äu› ≤$˝À ‘˚*+~. >∑T+&ÓqT sêsTT>± #˚dTü ø=ì ÄyÓT n+‘·´ÁøÏjT· *ï
#˚kÕeTT. Ç~ >∑T¬s’Ô b˛©düT\T e#êÃs¡T. yêfi¯fl s¡+bÕ≥ qT+∫ Ä X¯e+qT
$&ç|+æ #˚+<äT≈£î s¬ +&ÉT e+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï Ks¡Tà #˚kÕeTTμμ n+~ ø£eT\.
Çeìï{Ïï $ì H˚qT ~>∑÷à&ÛTÉ &çHj ’Ó ÷· ´qT. <˚e‘·≈î£ n]Œ+∫q Ç≥Te+{Ï Ád”\Ô
MT<ä düe÷»+˝À ‹s¡kÕÿs¡uÛ≤e+ ñ+&˚~. |üs¡X¯ósêeTT&ç »‘·>± dü‘Ó´eTà≈£î
\>∑ïyÓT+Æ ~. n‘·H+Ó <äT≈£î ÄyÓTqT s¡ø+åÏ #·˝<Ò Tä ? ‘·q ÁbÕD+qT eTT&ÉT|ü⁄>± #˚døæ =ì
dü‘´Ó eTà nìï ø£cÕº\ qT+∫ $eTT≈£îsÔ ê˝…+’ ~. Hê #Ó˝˝¢… q’… eT\¢eTàq÷ <˚e<ëdæ>±
#˚kÕeTT. ÄyÓT Ç<˚ Ø‹˝À ÁbÕD+ b˛>=≥Tºø=+≥<˚y÷Ó ... á $#ês¡+‘√ Hê ‘·\
–s¡–sê ‹s¡>k∑ Õ–+~.
kÕj·T+Á‘·+ y˚fi≈¯ î£ n‘·Ô bı\+ |üqT\qT #˚dæ Ç+{ÏøÏ e∫Ã+~. qqTï #·÷dæq
ÄyÓT≈£î m+‘√ dü+‘√wü+ ø£*–+~. Ç+{À¢ì e÷ yê] jÓ÷>∑øπ eå ÷*ï n&ç–+~.
uÛÀ+#˚dæ nø£ÿ&˚ |ü&TÉ ø=HêïqT. eTs¡THê&ÉT ñ<äjT· +˝À yÓfifl‚ ≥|ü&ÉT n‘·Ô ø£fió¯ fl ˙fi¯fl
qT+∫ ì+&çb˛sTTq$. ªqTe⁄« eT]j·TT ø£eT\ ˇø£f…Æj˚T´ $XÊ«dü+ qT+#˚
J$düTHÔ êïqTμ n+≥÷ ø£˙ïfi¯flqT ‘·T&ÉT#·Tø=+~.
Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ eTT{Ïqº |ü&ÉT Hêj·Tq Vü‰dü˝º Ÿ≈î£ e∫à yÓ[fl+~ >∑Ts¬ +Ô’ ~. ªMT Hêj·Tq
m+‘√ ø√|ü+>± ñHêï&ÉT. qTe⁄« mø£ÿ&É≈î£ yÓfi≤fleì n&ç>±&ÉT. y˚TeTT qTe⁄« ˙
}]πø yÓfi≤fleTì #ÓbÕŒeTTμ nì ‘√{Ï $<ë´s¡T\ú T #ÓbÕŒs¡T. Hêj·Tq Vü‰dü˝º Ÿ≈î£
m+<äT≈£î e#êÃ&ÉT nH˚~ ‘Ó*j·T˝Ò<Tä . ªì+>∑÷ e÷eT }]øÏ yÓfi≤flqT. H˚qT
ô|fi¯fl+≥÷ #˚düTø=+fÒ ø£eT\H˚ #˚düTø=+{≤qTμ nì Hêj·Tq‘√ #ÓbÕŒ\ì
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. Ç|ü&ÉT Çø£ uÛj Ñ T· |ü&Ü*‡q ø±s¡D+ ˝Ò<Tä nH˚~ eTqdüT‡≈£î
Hê{Ï HÓeTà~ì Ç∫Ã+~.
Hêj·Tq ì+>∑÷ e÷eT≈£î yê>±›q+ #˚kÕ&ÉT. Ç|ü&ÉT yê] |ü]dæ‹ú dü]>±
˝Ò<ìä Ç∫Ãq e÷≥qT e÷s¡TÃø=H˚~ düs¬ q’ |ü<‹›ä >± Hê≈£î nìŒ+#·˝<Ò Tä . dü÷ÿ˝Ÿ˝À
ñqï|ü&ÉT Vü≤DeTX‚{Ÿ e÷cÕºsT¡ ªì»yÓTqÆ C≤‹e+‘· uÀjÓ÷&ÉT, ‘·qT #˚dqæ

73
yê>±›q+≈£î nqT>∑TD+>±H˚ q&ÉT#·Tø=+{≤&ÉT. n‘·ìøÏ ‘·qT #˚dqæ (Ç∫Ãq) yê>±›q+
ÁbÕD≤ìø£Hêï >=|üŒ~μ nì #Ó|Œæ +~ >∑Ts¡TøÔ =∫Ã+~. H˚qT Hêj·Tq Ç∫Ãq e÷≥
(yê>±›q+) Á|üø±s¡yT˚ q&Éyê\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT.
Ç+{ÏøÏ yÓ[flq|ü&ÉT Ç+{À¢ ˇø£ $<Ûyä TÓ qÆ ndüV≤ü ˙j·T yê‘êes¡D+ ñ+<äH~˚
Hê >∑eTq+˝ÀøÏ e∫Ã+~. Hêj·Tq ø√|ü+‘√ ≈£î‘·≈î£ ‘·˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT.. qqTï #·÷dæq
‘·øDå£ y˚T ª@ }]øÏ yÓfi≤fle⁄?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. ªì+>∑÷ e÷eT }]øÏ yÓfi≤flqTμ
nì »yêãT #ÓbÕŒqT. Hê »yêãTqT+∫ Hêj·Tq≈£î eT]+‘·>± ø√|ü+ e∫Ã+~.
˝Ò∫ s¬ +&ÉT y˚≥T¢qT Hê ø£bÕ\+ MT<ä u≤<Ûë&ÉT. ªÇ+ø± ô|[fl ø±˝Ò<Tä ? n|ü&˚
e÷eT }]øÏ yÓfi≤flyê? »q+≈£î ‘Ó*ùdÔ eTq e÷q eTsê´<ä\T @eTÚ‘·$?μ
n+≥÷ es¡T‘¢ T· Hêï&ÉT. Hêj·Tq˝Àì n≥ºV‰ü dü+qT #·÷dæq Hêj·TqeTà ª@yÓT+Æ ~
Ç|ü&ÉT? n<˚ |æ\q¢ T Ç‘·ìøÏ »‘·>± #˚dæ $yêVü≤+ »]|æ+#·Tμ nì n+~.
ø√|ü+‘√ ñ&çøbÏ ˛‘·Tqï Hêj·Tq mqï&É÷ ˝Òì $<Û+ä >± Hêj·TqeTàqT ‹{≤º&TÉ .
` 34 `
ª@eTì Ä j·TTe‹ì eTq+ ø√&É*>± Á‘Ó#T· Ãø=+<ëeTT? @eTT+~ Ç|ü&ÉT
nø£ÿ&É? eTq+ mes¡+? yêfi¯ófl mes¡T?μ n+≥÷ Äπø|å D ü *ï m‘êÔ&TÉ Hêj·Tq.
Hêj·TqeTà≈£î Ç~ dü] nì nìŒ+#·˝<Ò Tä . ªÇ+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ Ç<˚ |æ\q¢ T
ø√&É*>± #˚dTü ø=+{≤qì n+<äs¬ <äTs¡T #ÓbÕŒe⁄ ø£<ë! yêfi¯ófl ;ÛeTTø£H˚ Ä |æ\q¢ T
y˚sπ yêfi¯fl≈£î Çe«˝Ò<Tä ! Ç|ü&ÉT yês¡T ;<√fi¯ófl ø±y=#·TÃ. nsTT‘˚ ˇø£ ø±\+˝À..
yêfi¯ófl eTqø£Hêï ˇø£ yÓT≥Tºô|H’ ˚ ñ+&˚yês¡T ø£<ë! ;<√fi¯flMT<ä n+‘· ‘˚*ø£>±
e÷{≤¢&>É ±≈£îμ nì Hêj·Tq≈£î Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚d+æ ~.
Hêj·TqeTà |ü\T≈£î\ qT+∫ Hê≈£L <Ûs’Ó ´¡ + e∫Ã+~. ªô|+&ç¢ n+≥÷ #˚dTü ø=+fÒ
ø£eT\ »‘·>±H˚.. ≈£î<äsø¡ b£ ˛‘˚ á »qàø£+≥÷ ô|[fl #˚dTü ø=H˚~ ˝Ò<Tä μ nì #Ó|Œæ
nø£ÿ&çøÏ qT+∫ ãj·T≥|ü&ܶqT.
Hê e÷≥\T nø£ÿ&É eT]+‘· ˝À‘·T>± #·sá \≈£î y˚T‘Ó+’ ~. \#·ÃeTà‘·Ô eT]j·TT
Hêj·TqeTà Hêj·TqqT }s¡&+ç #ês¡T. ◊<ës¡T s√E\ ‘·sê«‘· Hêj·Tq, neTà,
Hêj·TqeTà eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô ô|[fl $wüjT· +ø£ì ì+>∑÷e÷eT }]øÏ ãj·T˝Òs› ês¡T.
nø£ÿ&É Hê‘√ ø£eT\qT ≈£î~]à ô|[fl #˚ùd s√EqT ø£sês¡T #˚dTü ø=ì ‹]– e#êÃs¡T
Ç+{Ïø.Ï
74
 Hê ô|[fl ì•Ã‘·+ qT+∫ n+<ä]ø£Hêï m≈£îÿe dü+‘√wü+ Hêj·TqeTà˝À ñ+~.
bÕ‘· #·T≥º]ø±*ï eTs¡e>∑÷&É<ìä eT]j·TT ‘Ó>Á∑ ‘Ó+|ü⁄*ï #˚dTü >√≈£L&É<ìä ÄyÓT
qeTTà‘·T+&˚~. dü+|ü<øä H£ êï dü+ã+<Ûë\ eTÚ˝≤´˝Ò >=|üŒeì ÄyÓT uÛ≤$+#˚~.
dü+|ü<ä edüÔ~— b˛‘·~— nsTT‘˚ dü+ã+<Ûë\T ∫e]es¡≈£L ì\TdüÔ$ nì
qeTTà‘·T+&˚~.
ô|[fl |üqT\T yÓTT<ä˝q’… $. ô|[fl y˚&TÉ ø£\ø£ì yê&É˝Àì »q+≈£î @&ÉTkÕs¡T¢
uÛÀ»Hê*ï ô|{≤º\H˚ |ü<‹›ä e÷˝À ñ+~. ã+<ÛTä e⁄\T, s¡ødÔ£ +ü ã+BÛ≈î£ \≈£î Ns¡\T,
s¡$ø¬ \T eT]j·TT <Û√e‘·T\T.. yÓTT<ä˝q’… yê{Ïï ø±qTø£\T>± ô|fÒ<º Tä +~. Hêj·Tq
eT]j·TT neTà >√ø±ø˘ |ü≥Dº +≈£î yÓ[fl q÷≥ @uÛ’… Ns¡*ï, <Û√e‘·T\qT KØ~Û+#·Tø=ì
e#êÃs¡T. ø£eT\≈£î ô|+&ç¢ <äTdüT*Ô ï, >±E*ï, #Ó$ ø£eTà*ï, ø±fi¯ófl ø£&>πç |üfi+¢Ë qT,
ø=‘·Ô dü÷{Ÿøπ dtqT.. Ç˝≤>∑Tq rdüTø=ì nø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fls¡T. yêfi¯fl <˚e⁄&ç ns¡T>∑TMT<ä≈î£
neTà yÓ[fl+~. Ä ns¡T>∑TMT<ä <˚e⁄&çøÏ ø±qTø£>± nì ˇø£ yÓ+&ç s¡÷bÕsTTì
ô|{Ï+º ~. n‘·Ô Ä }s√¢ì Á>±eT|ü+#Y (ô|<ä*› ï)\qT ÄVü‰«ì+∫+~. yê] düeTø£+å ˝À
ª˙ ≈£îe÷¬sqÔ T Hê Ç+{Ï ø√&É*>± #˚dTü ø=+≥THêïqTμ nì neTà |òTü Àwæ+∫+~.
n‘·Ô e<ä› dü+|ü<ä @MT˝Ò<Tä . nsTT‘˚ ñqï ($T–*q) Ä ø=~› uÛ÷Ñ $T˙ Hê˝…<Z’ Tä
e+<ä\ s¡÷bÕj·T\≈£î ny˚Tàdæ Ä &ÉãT“qT Hêj·Tq #˚‹˝À ô|≥÷Ô ªn\T¢&øç Ï @yÓTHÆ ê
#˚sTT+#·+&Éìμ #Ó|⁄ü ‘·T+~. ÄyÓT˝Àì Ä ~>∑T\T Hêj·Tq≈£î ns¡yú TÓ +Æ ~. n‘·Ô \ø£´å +
Ç|ü&ÉT øπ e\+ ø£eT\ $yêVü≤+ MT<˚ >∑Ts¬ ’ ñ+~. ªH˚qT eè<äTs∆ ê*ï— mø£ÿ&ÓH’ ê
ˇ+≥]>± Áã‘·ø>£ \∑ qT. nsTT‘˚ Hê ≈£L‘·T]ï MT _&É˝¶ ≤>∑ #·÷düTø√+&çμ nì
eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ ˇ‹Ô #Ó|⁄ü +Ô ~. Hêj·Tq ÄyÓTqT düe÷<Ûëq|üsT¡ düTHÔ êï&ÉT.
IIIII
Hê |üØø£\å T nsTTb˛sTTq$. Vü‰dü˝º Ÿ˝À y˚TeTT mì$T~ eT+~ $<ë´s¡T\ú +
yÓTÁ{Ïø˘ |üØø£qå T sêkÕeTT. |üØø£\å T nsTTb˛sTTq+<äTq Ç|ü&ÉT y˚TeTT Vü‰dü˝º ŸqT
$&ç#<˚ Tä +~. á s√E uÛÀ»q+ø£ì >∑TeTà&çø±j·T Vü≤˝≤«qT eT]j·TT |üPØ\qT
#˚kÕs¡T. uÛÀ»q+ nsTTq ‘·sê«‘· n+<äs+¡ e÷ Á>±e÷\≈£î yÓ[flb˛j˚T<äT+~.
yÓ[flb˛j˚TeTT+<äT H˚qT Vü‰dü˝º Ÿ y˚TH˚»sY ø±fi¯flqT eTT{Ϻ qeTdüÿ]+∫ Äj·Tq
Äosê«<ä+ bı+<ëqT. Hê ô|[fl ìX¯Ãj·TyÓTqÆ <ëìï Äj·Tq≈£î ‘Ó*bÕqT. ô|[fl
nsTTq ‘·sê«‘· ≈£L&Ü #·<Tä e⁄qT ø=qkÕ–+#·eTì yês¡T #ÓbÕŒs¡T. Hê Á≥+ø˘
ô|f…qº T, »+|üU≤HêqT rdüTø=ì }]øÏ yÓfifl‚ <ë]ï |ü≥Tºø=HêïqT.
75
 IIIII
Ç+{À¢ ô|[fl>√\ yÓTT<ä˝+’… ~. yÓTT<ä{sÏ √E ô|[flø=&ÉT≈£îqT #˚ùd~ nsTT´+~.
j·T\¢eTà<˚$ >∑T&ç˝À ø=qï eTT‘·´+qT ø£≥Tºø=ì »q+≈£î ª|üs&¡ μû ì ì+ù|~— eT+≥|ü+
(|ü+~])˝À nuÛ´Ñ +>∑q kÕïq+qT #˚ùd~— <ä+&Ü\T <˚es√ nH˚~.. Ç˝≤>∑Tq
Äs√E >∑&∫ç b˛sTT+~. s¬ +&√s√E |üdTü |ü⁄‘√ q\T>∑T ô|≥Tºø=H˚ ø±s¡´Áø£eT+.
kÕj·T+Á‘·+˝À <ä&¶ç (e÷eT }s¡T) qT+∫ ã+<ÛTä e⁄\T e#êÃs¡T. }]øÏ eTT+<äT+&˚
dæ+Vü≤<ë«s¡+ (kÕ«>∑‘· ø£e÷qT) #Ó+‘· yêfi¯flqT kÕ«>∑‹+∫, }s√¢ U≤∞>± ñqï
Ç+{À¢ yêfi¯fl≈£î $&ç~ @sêŒ≥¢qT #˚kÕeTT. Ä sêÁ‹ Hê≈£î |üdTü |ü⁄‘√ q\T>∑T
ô|{≤ºsT¡ . $yêVü‰\T >±≈£î+&Ü ñqï j·TTe‘·T\T á q\T>∑T |æ+&ç ø±s¡´Áø£eT+˝À
ñ‘ê‡Vü≤+>± bÕ˝§Z+≥THêïs¡T. Ç˝≤>∑Tq #˚ùdÔ ‘·eT ô|[flfi¯ófl ‘=+<äs>¡ ± »s¡T>∑T‘·eH˚
qeTàø£+ e÷ ÁbÕ+‘·+˝À ñ+≥T+&˚~. \#·ÃeTà‘·Ô ˇø£ |üfiflË +˝À q\¢ |üPdü*ï
eT]j·TT <ës¡+qT |ü≥Tºø=ì e∫à qqTï Ä <ës¡+˝À q\¢|Pü dü*ï ≈£Ls¡ÃeTì
#Ó|⁄ü ‘·T+~. Ç˝≤>∑Tq ≈£L]Ãq q\¢|Pü dü\ <ësêH˚ï eT+>∑\ dü÷Á‘·+>± e<ÛTä e⁄
yÓT&É˝À ø£f~ºÒ ñ+~. Ä eT+<ä yÓ\T>∑T˝À Hê≈£î Ä |üPdü*ï Ä <ës¡+˝À ≈£Lsπ Ã~
ne≥+ ˝Ò<Tä . ªˇø£yfi˚ ¯ |üPdü*ï <ës¡+˝À ≈£Ls¡Ãø£b˛‘˚ sπ |ü⁄ J$‘·+˝À düV≤ü
uÛ≤>∑kÕ«$T>± e#˚à nsêú+– ˙ MT<ä sê»´+ (ô|‘·qÔ +) #˚d~Ôü μ nì n+<äs÷¡
n+≥÷ qqTï ‘·e÷cÕ |ü{dºÏ Tü HÔ êïs¡T. Hê |ü]dæ‹ú ì #·÷dæ Hê düV‰ü j·T+≈£î e∫Ã+~
Hêj·TqeTà.
‘·sê«‘· ª‘·\kÕïq+μqT #˚ùd ø±s¡´Áø£eT+ ñ+~. |ü+~]˝ÀH˚ y˚TeT+<äs+¡
kÕeT÷Væ≤ø£+>± kÕïHê*ï #˚ùd e´edüqú T ø£\T>∑CkÒ Õs¡T. kÕïq+ø£ì H˚qT, neTà,
Hêj·TqeTà ≈£Ls¡TÃHêïeTT. e÷ #·T≥÷º Hê\T>∑T #√≥¢ sê– _+<Ó*ï ˙fi¯fl‘√ ì+|æ
yê{ÏøÏ ã+‹|üP\ e÷\*ï ø£{≤ºsT¡ . kÕïq+ #˚dTü qÔ ï|ü&ÉT ≈£îå s¡≈î£ &ÉT düHêïsTTì
}<äT‘·THêï&ÉT. e÷ kÕïHê*ï yê&É˝Àì »qeT+‘ê Äù|ø£‘å √ #·÷kÕs¡T.
` 35 `
kÕïq+ nsTTq ‘·sê«‘· Hê qT<äTs¡T˝À |üdTü |ü⁄ ` ≈£î+≈£îeTqT |üPkÕs¡T. nø£ÿ
Á‘Ó∫Ãq u≤dæ+>∑+qT ‘·\≈£î ø£{≤ºsT¡ . H˚ì|ü&ÉT >∑T&çøÏ yÓfifl‚ <äT+~. n\+ø£]+∫q
ˇø£ m<äTq› T ãj·T≥ ì\u…{≤ºsT¡ . Áø=‘·Ô ã≥º*ï ø£≥Tºø=ì H˚qT m<äTq› T mø±ÿqT.
ˇø£sT¡ Hê ‘·\≈£î >=&ÉT>∑TqT (yêeTqT&ç #·Á‹ì) |ü≥Tºø=Hêï&ÉT. e÷ }πs–+|ü⁄

76
>∑T&çy|’Ó ⁄ü ≈î£ b˛‘·T+~. eTT+<˚y÷Ó u≤´+&é u≤C≤, yÓqTø£q X¯óuÛ+Ñ #Ó|⁄ü +Ô &˚ eTT‘Ó<Ô’ Tä e⁄\
<ä+&ÉT. }πs–+|ü⁄ Vü≤qTeT+‘·T&ç >∑T&çøÏ e∫à Ė+~.
ã+<ÛTä e⁄*ï eT+≥|ü+˝ÀøÏ rdüTø¬ [fl yêfi¯fl≈£L nø£ÿ&˚ kÕeT÷Væ≤ø£ kÕïHê*ï
#˚sTT+#êeTT. ø£eT\≈£î ø=‘·NÔ s¡, C≤¬ø{ŸqT ø£≥uº {… ≤ºsT¡ . >∑T&çqT+∫ e÷ }πs–+|ü⁄
eTs¡˝≤ ô|+&ç¢ |ü+~] e<ä≈› î£ e∫Ã+~. qqTï ˇø£sê‹ MT<ä ì˝u…{≤ºsT¡ . ãd”˝Ô Àì
j·TTe≈£î\T nø£‘å *· ï |ü+#·T‘·THêïs¡T. e÷ C≤‘√&˚ nsTTq ˇø£ uÛ≥Ñ Tº (≈£î\Áu≤Vü≤à&ÉT)
ô|[fl |üqT*ï ìs¡«Væ≤düT+Ô &˚yê&ÉT. ø£eT\qT Hê≈£î m<äTs¡T>± ì\u…{≤ºsT¡ . uÛ≥Ñ Tº>±s¡T
yÓTT<ä≥>± e÷MT<ä nø£‘å *· ï y˚kÕ&ÉT. ‘·sê«‘· n+<äs÷¡ uÛ≥Ñ TºJì nqTdü]+∫
e÷MT<ä nø£‘å *· ï y˚kÕs¡T. u≤C≤ uÛ»Ñ +Ár\T, düHêïsTT yê<ä´+˝Àì eT+>∑fiø¯ s£ y¡ TÓ qÆ
yê<ä´|òTü Àwü ÁyÓ÷>∑kÕ–+~ |òTü q+>±. H˚qT ø£eT\ yÓT&É˝À eT+>∑\dü÷Á‘êìï ø£{≤ºqT.
n‘·Ô eT]j·TT Hêj·TqeTà e÷ düMT|ü+˝ÀH˚ ì*∫j·TTHêïs¡T. yês¡T e÷
•s¡dTü ‡\ MT<ä nø£‘å *· ï y˚kÕs¡T. Ç+ø± yêfi¯fl #˚‘T· \T e÷ •s¡dTü ‡\ô|H’ ˚ ñqï$.
n‘·Ô ø£fifl¯ qT+∫ Äq+<äu≤cÕŒ\T sê\T‘·Tqï$. Hêj·TqeTà Ä ø£˙ïfi¯flqT ‘·T&ÉTdüT+Ô ~.
yÓTÁ{Ïø˘ bÕôdj ’ ÷· ´qT. ø£˝≤XÊ\˝À ù|s¡TqT qeT÷~+#·Tø=HêïqT. Hêj·Tq≈£î
qqTï eTT+<äTøπ #·~$+#˚~ ÄXË>± ñ+~. nsTT‘˚ neTà eT]j·TT Hêj·TqeTà\˝À
ªô|[fl nsTT´+~— Çø£ eTT+<äT #·~$ @$T #˚kÕÔ&TÉ ?μ nH˚ uÛ≤eq ñ+~. ùd<ä´+
#˚jT· eTì yêfi¯ófl |ü<|˚ <ü ˚ #Ó|⁄ü ‘·THêï Hêj·Tq e÷Á‘·+ ª;ÛeT÷ m+‘·>± #·<Tä e⁄‘ê&√
n+‘·es¡≈L£ #·<eä ˙μ nì nHêï&ÉT. neTà Hêj·TqeTà yÓT‘·ãÔ &ܶsT¡ Ä e÷≥
qT+∫.
ø£˝≤XÊ\≈£î yÓ[fl e#˚Ã+<äTø£ì Hêj·Tq ˇø£ ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘Ó∫à Ç#êÃ&ÉT. ôdø’ ˝Ï ŸqT
#·÷dæq Hêj·TqeTà eTs¡˝≤ e≥e{≤ (˝§&É˝§&Ü) e÷≥*ï ÁbÕs¡+_Û+∫+~.
n|ü&ÉT e÷ }s√¢ me] e<ë› ôdø’ ˝Ï Ÿ ˝Ò<Tä . n+<äs÷¡ q&ÉT#·Tø=+≥÷H˚ u…fi≤Z+≈£î
yÓ[fledüT+Ô &˚yês¡T. H˚qT ôdø’ ˝Ï Ÿ møÏÿ u…fi≤Z+≈£î yÓfió¯ qÔ ï<ëìï #·÷düTqÔ ï »q+ ªÇ‘·qT
K∫Ñ·+>± @<ÓH’ ê yÓ÷{≤s¡T>±&ç ÁøÏ+<ä |ü&ç #·ìb˛‘ê&ÉTμ nì nqTø=+≥T+&˚yês¡T.
Hêj·TqeTà Ä e÷≥*ï yê] qT+∫ $ì ªnjÓ÷´ uÛ>Ñ e∑ +‘·T&Ü.. ;ÛeTTqT qTy˚«
ø±bÕ&ÉT ‘·+Á&ûμ n+≥÷ Äø±X¯+yÓ|’ ⁄ü ≈£î #˚‘T· *ï eTT&ÉT#·Tø=ì ÁbÕ]údTü +Ô &˚~.
y˚TeTT+&˚ uÀj·Tyê&É Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ mø£ÿ&√ <ä÷sêqTqï ˇø£ >∑T≥º (ø=+&É)˝À
ñ+&˚<≥ ä . n|ü&ÉT Á_{°c˛fi¯ófl á <˚XÊìï |ü]bÕ*düT+Ô &˚yês¡T. uÀj·Tyê&É˝Àì

77
»q+ Á|ü‹s√p b˛©dt |üfÒ˝Ÿ e<ä›≈£î yÓ[fl Vü‰»s¡T y˚sTT+#·Tø=H˚<äT+~.
Hêj·TqeTà≈£î ‘·+Á&Ó’q ø±y˚] •e|üŒ e÷ ÁbÕ+‘·+˝À (d”eT˝À) Á|ü•<äT›&ç>±
ñ+&˚ y ês¡ T . ø±+Á¬ > dt dü ‘ ê´Á>∑ V ü ≤ b˛sê≥+˝À n‘· q T <˚ X ¯ u Û Ñ ≈ £ î Ô \ ≈£ î
düV‰ü j·T|ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T. düsêÿ] Áf…»Øì <√#˚~, düsêÿ] Ä|òd” Tü \qT ‘·>\∑ u…f~ºÒ ..
Ç‘ê´~ yê{ÏqT+∫ n‘·qT Á_{°c˛fi¯fl≈£î dæ+Vü≤dü«|üïyÓTj Æ ÷· ´&ÉT. n‘·&ïç |ü≥Tºø=H˚~
b˛©düT\≈£î kÕ<Û´ä +>±˝Ò<Tä . n‘·&ïç |ü{∫ºÏ ÃH√fi¯fl≈£î ô|<ä>› ± q»sêHê ÇkÕÔeTì
|üuTÑÛ ‘·«+ Á|üø{£ +Ï ∫+~. n‘·qT <=s¡øq£ +<äTq n‘·ì dü+ã+BÛ≈î£ *ï b˛©düT\T
|”&+ç #·kÕ>±s¡T. e÷‘ê‘· ø±y˚] •e|üŒ≈£î n\T¢&ìÉ >∑Ts¬ qÔ’ |ü&ÉT n‘·&ïç ã+~Û+#ês¡T.
‘·qqT ã+~Û+#˚+<äTø£ì $T–*H√fi¯flqT Væ≤+dædTü qÔ ï<ëìï #·÷dæq ø±y˚] •e|üŒ
#·*+∫b˛kÕ>±&ÉT. m+‘√ y˚>+∑ >± n‘·qT Ä uÀjÓ÷fi¯ófl+&˚ yê&ÉqT U≤∞ #˚sTT+∫
yπ̊s }s¡#¢ +Ó ‘·q (u…fi≤Z+≈£î düMTbÕq) Á|üXd¯ yÔü TÓ qÆ dü\ú + e<ä› eTs¡˝≤ }s¡TqT
ì]à+#·Tø√+&Éì #Ó|Œæ ø£ãTs¡TqT |ü+bÕ&ÉT. n‘·ì ÄX¯jT· +˝≤>∑H˚ »q+ j·TeTTHê
|ü⁄s¡+≈£î <ä>sZ∑ ¡ ñ+&˚ dü\ú +qT yÓ‹øÏ nø£ÿ&É eTs¡˝≤ ‘·eT yê&ÉqT kÕú|+æ #·Tø=Hêïs¡T.
n|ü&ÉT u…fi≤Z+`ø=˝≤Ω|Pü sY q&ÉTeT s√&é ìsêàD ø±s¡´+ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Äs√&é MT<ä
n|ü&É|ü &ÉT ‹s¡T>∑T‘·T+&˚ yêVü≤Hê*ï #·÷dæ e÷ »q+ ~>∑÷à&ÉT ˝Ö‘·T+&˚yês¡T.
ªÇyÓ≥Te+{Ï ã+&ÉT?¢ μ n+≥÷ ø£+{Ï s¬ |üŒ*ï ø=≥ºøH£ ˚ »q+ #Ó|ü ø=+≥T+&˚yês¡T.
yêVü≤Hê\T b˛‘·T+fÒ uÛj Ñ T· ;Û‘T· ˝…’ bÕ]b˛‘·T+&˚yês¡T. »q+≈£î m<äT\› ã+&ÉT,¢ >∑TÁs¡+‘√
q&ç#˚ »{≤ÿã+&ÉT¢ e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡T+Ô &˚~. yÓ÷{≤s¡T ã+&ÉT¢ ªb˛+μ ªb˛+μ n+≥÷
s√&é˝À yÓfió¯ +Ô fÒ m<äT\› ÷ >∑*_*ì #˚dTü +Ô &˚$. u…~]b˛sTT mf…{À ã+&Éq¢ T á&ÉTÃø=ì
b˛‘·T+&˚$.
IIIII
ø£eT\ #·<Tä e⁄ø=qï+<äTq $T–*q uÀj·TC≤‹ Ád”\Ô ø£Hêï y˚sπ >± ø£ìŒdüT+Ô &˚~.
‘·\≈£î q÷HÓqT eT]ú+#·Tø=ì ‘·\qT ˙≥T>± <äTe⁄«ø=+≥T+&˚~. ÄyÓT˝Àì á
n\+ø±s¡ XÊg+ >∑ T ]+∫ uÀj· T yê&É ˝ Àì eTVæ ≤ fi¯ \ T ª≈£ î E≈£ î Eμ>±
e÷{≤¢&TÉ ø=H˚≥≥T¢>± #˚d+æ ~. $wüjT· + neTà Hêj·Tq\ #Óe⁄\ es¡≈L£ b˛sTT+~.
ˇø£s√E neTà ø£eT\‘√ ªy˚TeTT eTsê´<ädTü \Ô »q+. q\T>∑T]‘√bÕ≥T Hêsêj·TD
nqï≥T¢>± ñ+fÒH˚ Ç+{Ï ø√&É*øÏ ÁX‚jT· düÿs¡+. ˙˝Àì á n\+ø±s¡+qT #˚dTü ø=H˚~
ì˝ÒŒjYTμ nì #Ó|Œæ +~. n|üŒ{ÏqT+∫ ø£eT\ ‘·\qT kÕ<ë>± <äTe⁄«ø=ì ˇø£ ∫qï
]ã“HéqT ø£≥Tºø√kÕ–+~. y˚≈£îe C≤eTTH˚ ˝Ò∫ |üX¯óe⁄\ ø=≥º+˝Àì ù|&ÉqT
78
ô|+≥b˛>∑T (‹|üŒ>∑T+‘·)˝À |ü&ù˚ d~. ˙fi¯flqT >±ãT (‘={Ï)º ˝À ì+ù|~— s=f…\º qT
ø={Ϻ Ä ‘·sê«‘· Hêj·TqeTà‘√ »‘·>∑÷&ç bı\+ |üqT\≈£î yÓfi¯óÔ+&˚~. ÄyÓT
uÀj·Tyê&É˝Àì me]‘√q÷ Ç˝≤¢* eTT#·Ã≥¢øì£ yÓfió¯ +Ô &˚~ ˝Ò<Tä . yê&É˝Àì $T–*q
Ád”\Ô T áyÓT‘√ n<Ó+‘·>±H√ eTT#·Ã≥¢qT #˚ùd~ ˝Ò<Tä .
\>∑ïyÓTÆ ◊<ës¡T HÓ\\T >∑&∫ç Hê ø£eT\ »‘·>± Hê≈£î e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î neø±XÊ˝Ò
<=s¡øf£ <¢Ò Tä . y˚T$T<äs› +¡ @ø±+‘·+>± sê>∑÷&É<ìä Hêj·TqeTà eT]j·TT neTà m\¢yfi˚ ˝¯ ≤
m#·Ã]ø£\‘√ ì>±qT #˚dTü +Ô &˚yês¡T. ˇø£ s√Eq <ä&q¶ç T+∫ n‘·Ô e∫Ã+~.
` 36 `
ªø£eT\qT rdüTø=ì yÓfi≤ÔqT. |ü⁄{Ï+º {Ï qT+∫ Ns¡`C≤¬ø{ŸqT ô|{Ϻ |ü+|ü⁄‘êqìμ
#Ó|Œæ +~ n‘·.Ô Ns¡`C≤¬ø{ŸqT ô|{≤ÔeTì |ü⁄{Ï+º {Àfi¯ófl #Óù|Ô n~ $T\q eTôVA‘·‡e+
(XÀuÛqÑ ø±s¡´+) ø£ì Ä≈£î|ü#÷ B|ü+qT #·÷ô|{Ïqº ≥T¢>± ns¡+ú ñ+≥~. nsTT‘˚ á
ø±s¡´+≈£î neTà Hêj·TqeTà ˇ|üø√˝Ò<Tä . ªÇ|ü&=<äT› Ç|ü&=<äTμ› nì Ä Ç<äs› ÷¡
Äπø|å Dü qT ˇπø >=+‘·T‘√ #˚kÕs¡T. s¬ +&√ s√Eq n‘·Ô ‘·q }¬sq’ <ä&ø¶ç Ï yÓ[flb˛sTT+~.
BbÕe[ |ü+&É>≈∑ î£ ø£eT\ ‘·q |ü⁄{Ï+º {ÏøÏ yÓ[fl+~. ªX¯óuÛkÑ Õïq ø±s¡´Áø£eT+μø£ì
H˚q÷ <ä&ø¶û Ï sêyê\ì n‘·Ô ø£ãTs¡T ô|{Ï+º ~. \>∑ï+ ‘·sT¡ yê‘· H˚qT <ä&ø¶û Ï ◊<äT
ìÁ<ä\ø£ì yÓfi≤flqT. |üdTü |ü⁄ ã≥º*ï nø£ÿ&˚ e~* e#êÃqT n|ü&ÉT. yê{Ïï rdüT≈£îs¡eTàì
neTà Hêj·Tq\T Ç+‘·≈£î eTT+<˚ #Ó|æŒ j·TTHêïs¡T. Ç|ü&ÉT Ä neø±X¯+
e∫Ãqf…+¢Æ ~. ªX¯óuÛkÑ Õïq+μ nsTTb˛‘·T+fÒ ‘·øDå£ y˚T yê|üôd‡’ s¡eTàì neTà Hêj·Tq\T
ÄC…*„ ï C≤Ø #˚kÕs¡T. ªVüQ+„ μ n+≥÷ H˚qT <ä&ø¶û Ï yÓfi≤flqT.
kÕj·T+Á‘·+ n‘·Ô Hê e+{ÏøÏ ÄeTT<ä+ q÷HÓqT u≤>± |ü{+ºÏ ∫ >∑{>ºÏ ± s¡T~›+~.
ø£eT\ y˚&˙ç fi¯flqT e+{ÏMT<ä b˛düT+Ô ~. ≈£î+≈£î&ÉT ø±j·T\ s¡d+ü ‘√ ‘·\ kÕïq+qT
#˚sTT+#ês¡T. ‘·sê«‘· <˚e⁄&ç >∑èVü≤+ (>∑~) m<äTs¡T˝À ì˝≤Œs¡T. ø£eT\ Äs¡‹
|üfiflË + Á‘Ó∫à Äs¡‹ì yÓ*–+∫+~. H˚qT yÓTT≥ºyTÓ T<ä{kÏ Õ]>± Ç+‘· düMT|ü+ qT+∫
ø£eT\qT #·÷düTHÔ êïqT. BbÕ\ yÓ\T>∑T˝À ÄyÓT m+‘√ kÂ+<äs´¡ e‹>± ø£qã&ÉT‘·T+~.
‘·sê«‘· $TsƒêsTTì ‹ìŒ+#˚ ø±s¡´Áø£eT+ ñ+~. Ä ‘·*≈¢ L£ ‘·Tfi¯ófl Hê≈£î m+‘√
Á|”‹>± ‹ìŒdüTHÔ êïs¡T. ø£eT\˝Àì qj·THê\T Äq+<ä u≤cÕŒ\‘√ ì+&çb˛sTTq<ëìï
H˚qT >∑eTì+#êqT. ªBbÕe[ |ü+&ÉT>∑˝À á Äq+<ä u≤cÕŒ\T <˚ìø√eT]?μ nì
n&ç>±qT. ªá s√Eq Hêj·Tq ñ+&ÉT+fÒ, m+‘√ dü+ãs¡|&ü y˚ ê&ÉTμ n+≥÷ ø£fifl¯ qT
‘·T&ÉT#·Tø=+~.
79
 ◊<äT s√E\T ◊<äT ø£Då ≤\ ˝≤>∑ >∑&∫ç b˛sTTq$. Ç+ø± s¬ +&ÉT s√E\T
ñ+&ÉeTì n‘·Ô eT]j·TT ø£eT\ #Ó|⁄ü ‘·THêï H˚qT }]øÏ ãj·T˝Òs› êqT. neTà
Hêj·Tq\T qqTï kÕïq+ nsTTq ‘·øDå£ y˚T sês¡eTàì #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! ˇø£ y˚fi¯ Ç+ø±
m≈£îÿe s√E\T Çø£ÿ&˚ >∑&|ç ‘æ ˚ neTà Hêj·Tq\T ø√|ü–+#·Tø=+{≤s¡H˚ uÛj Ñ T· +
Hê˝À ñ+~.
Ä ◊<äT s√E\˝À Hê≈£î eT]j·TT ø£eT\≈£î @ø±+‘·+˝Àì nH˚ø£ ø£Då ≤\T
\_Û+∫q$. ÄyÓT≈£î »+≥>± m˝≤>∑Tq eT]j·TT @$T e÷{≤¢&Ü* nH˚ >∑*_*
Hê˝À ñ+~. ÄyÓT qqTï eT]j·TT H˚qT ÄyÓTq÷ ñ‹Ô>±H˚ #·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃ+&˚yêfi¯fl+.
ø£fifl‚ e÷≈£î uÛ≤wü>± ñ+~. ø£eT\˝Àì e+{Ïs+¡ >∑T bÕ\s¡+>∑T˝≤>∑ ‘Ó\{¢ Ï ‘Ó\T|ü⁄.
Ç|ü&ÉT ÄyÓT nej·Tyê\˙ï ã*wü+º >± |ü⁄+Eø=ì (ej·TdüT‡ eT÷\+>±) eT]+‘·
XÀuÛ‘Ñ √ düTes¡í düT+<ä]˝≤>∑ ø£qã&ÉT‘·T+~. @ø±+‘·+˝À ñqï|ü&ÉT |üsd¡ Œü s¡+
Ä*+>∑q\qT #˚düTø=H˚+<äT≈£î ‘·Vü≤‘·Vü≤˝≤&ÉT‘·THêïeTT. ˇø£s√Eq Ç<ä›s¡+
@ø±+‘·+˝À ñqï|ü&ÉT @$T ø±>∑÷&É<√ nì neTà Hêj·Tq\T ø√s¡Tø=+≥T+&˚yês√
(n~) yê] ø√]ø£\≈£î $s¡T<ä+∆ >± q&ç∫b˛sTT+~ (»]–b˛sTT+~). e÷ s¬ +&ÉT
<˚V‰ü \T |üsd¡ Œü s¡+ ô|qy˚dTü ø=ì ˇø£fqÆ… $. düTK+˝Àì ÄXË eT‘·T˝Ô À H˚qT eTs¡˝≤
e÷ }]øÏ |üjT· qyÓTj Æ ÷· ´qT.
mì$T~ s√E\ ‘·sê«‘· ø£eT\ yÓT{Ϻì+{ÏøÏ e∫Ã+~. ÄyÓTqT H˚s¡T>±
#·÷ùd+<äT≈£î Hê qT+∫ ne«≥+˝Ò<Tä . @<√ n|üsê~ÛÁ|üC„… qqTï ‘=\TdüT+Ô ~.
BbÕe[ nsTTb˛sTTq s¬ +&ÉT HÓ\\ ‘·sê«‘· ø£eT\˝Àì HÓ\dü] (ãTT‘·T#·Áø£+)
‘·|Œæ b˛sTT+~ ‘Ó*‡ e∫Ã+~. $wüjT· + ‘Ó*‡q neTà ø£+>±¬s+’ ~.Hêj·Tq≈£î ‘Ó*ùdÔ
n‘·HøÓ ÿ£ &É ñ]$T MT<ä |ü&TÉ ‘ê&√ nì uÛ≤$dü÷Ô Hêj·Tq≈£î á $wüjT· + ‘Ó˝ŒÒ +<äT≈£î
neTà yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . $wüjT· + Hêj·TqeTà≈£î ‘Ó*‡b˛sTTHê, ÄyÓT BìMT<ä ‘·q ‘·\qT
#Ó&TÉ |ü⁄ø√˝Ò<Tä . |ü⁄{Ï+º {À¢ Ns¡`C≤¬ø{Ÿ ø±s¡´Áø£eT+ »s¡>ø∑ b£ ˛‘˚ ô|fiËfl’ q j·TTe‹øÏ
>∑s“¡ <¤ ëÛ s¡D+ nj˚T´~ uÀj·T düe÷»+˝À e÷q´‘·>± ñ+&É<Tä . »q+≈£î Ç~
>∑Ts¬ ‘Ô’ ˚ yêfi¯ófl e÷ C≤‹e+‘· e+X¯+qT ì+~kÕÔsH¡ ˚ uÛj Ñ T· + neTà˝À Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
ÄyÓT ì*Ãq|ü&ÉT, ≈£Ls¡TÃq|ü&ÉT Hê qT+∫ »]–q Ä y˚>e∑ +‘·yTÓ qÆ ø±s¡´+
>∑T]+∫ qqTï ‹≥ºkÕ–+~.
$wüjT· + Hêj·Tq≈£î ‘Ó*ùdÔ qqTï <ä+&çkÕÔ&HÉ ˚ uÛjÑ T· + Hê˝À Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
@$T #˚ j · ÷ \H˚ ~ ‘Ó \ «˝Ò < ä T . Ç+{Ï q T+∫ mø£ ÿ &ç ¬ ø ’ H ê bÕ]b˛<ëeTì
80
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. Hê<ä>sZ∑ ¡ ˇø£ qj·÷ô|k’ Õ˝Ò<Tä . ô|f…˝º À neTà bı<äT|ü⁄>±
<ëu…{qºÏ @uÛ’… s¡÷bÕj·T*ï rdüTø=HêïqT #√s¡T&ç˝≤>∑. >√ø±ø˘˝À ˇø£ ùdïVæ≤‘·T&ç
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓfi≤›eTì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. nsTT‘˚ ø£s¬ ø˘>º ± n‘·ì nÁ&Édt Hê <ä>sZ∑ ¡
˝Ò<Tä . nsTTHê <Ûs’Ó ´¡ + #˚dæ >√ø±ø˘≈î£ e#êÃqT. m+‘·>± yÓ‹øÏHê ùdïVæ≤‘·T&çï
ø£\e˝Òøb£ ˛j·÷qT. Ä eT<Ûë´Vü≤ï+˝À >√ø±ø˘˝Àì »\bÕ‘·+≈£î e#êÃqT. nø£ÿ&É
<äTeTT≈£î‘·Tqï »\bÕ‘·+˝ÀøÏ <ä÷øÏ Ä‘·àVü≤‘·´ #˚dTü ø√yê\ì uÛ≤$+#êqT. nsTT‘˚
<Ûs’Ó ´¡ + #ê\˝Ò<Tä . nø£ÿ&É }>∑T‘·T+&˚ e+‘ÓqqT <ëfÒ+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#êqT. <ëì
≈£î\Tø±≥ qT+∫ ‘·\ –s¡–sê ‹]π>~ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. nø£ÿ&˚ ≈£L\ã&ܶqT. »q+
Ä yÓ|’ ⁄ü qT+∫ á yÓ|’ ⁄ü ≈£î, á yÓ|’ ⁄ü qT+∫ Ä yÓ|’ ⁄ü ≈£î ñj·÷´\˝≤>∑ }π> Ä e+‘Óq
MT<ä ìs¡“j ¤ T· +>± ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. Ä »q dü+<ä&˝ç À Hê≈£î ø±yê*‡q ùdïVæ≤‘·T&ç
Hêj·Tq ø£ì|æ+#ê&ÉT. Hê¬ø+‘√ dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. ªø±yê*‡q \‘˚ ø±*øÏ #·T≥Tºø=+~μ
nqï≥T¢>± Hê¬ø+’ ~. ªÇø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î e#êÃyé?μ nì yês¡T n&ç>±s¡T. ª»\bÕ‘·+qT
#·÷ùd+<äT≈£î e#êÃqTμ nì nã<ä+› #ÓbÕŒqT. yês¡T Ä »\bÕ‘·+≈£î #Ó+‘·H˚ ñ+&˚
ˇø£ $T\T¢˝À HÍø£]ï #˚dTü HÔ êïs¡T. yês¡T Áù|eT>± ‘·eT Ç+{ÏøÏ |æ\Tìøfi≤fls¡T. mH√ï
s√E\ ‘·sê«‘· ùdïVæ≤‘·T&çï ø£\e≥+ nsTT´+~. kÕj·T+Á‘·+ y˚T$T<äs› e¡ T÷ wæø±s¡Tø£ì
ãj·T≥≈£î yÓ[flq|ü&ÉT H˚qT Hê <√dt‘Ô √ »]–q Hê nø±s¡´+qT eT]j·TT <ëqTï+∫
H˚qT m<äTs√ÿyê*‡q $|ü‘ÿ· s¡ dü+>∑‘T· \ìï{°ï #ÓbÕŒqT.
` 37 `
Ç˝§¢~* bÕ]b˛sTT Çø£ÿ&É≈î£ e#êÃqì #ÓbÕŒqT. Ç<ä+‘ê #Ó|Œæ q MT<ä≥ Hê
>∑T+&Ó MT<ä ñqï ãs¡Te⁄ ‘=*–b˛sTT+<äì nìŒ+∫+~. Ç<äs› e¡ T÷ ãj·T≥ wæø±s¡T
#˚dæ ‹]– e#êÃeTT.
s¬ +&√ s√Eq düsÿ¡ dt #·÷ùd+<äT≈£î yÓfi≤fleTT. sêÁ‹ Ç+{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT \#·ÃeTà‘·Ô
eT]j·TT Hêj·Tq ˝À|ü\ ñqï eTs√ >∑~˝À ùdïVæ≤‘·T&ç ‘·*¢‘√ @y˚y√
˝Àø±_Ûsêe÷j·TD+qT e÷{≤¢&ÉTø=+≥÷ ≈£Ls¡TÃìj·TTqï<ëìï #·÷dæq Hê≈£î
uÛ÷Ñ ø£+|üyTÓ qÆ ≥T¢>± nìŒ+∫+~. ªM[fl<äs› ÷¡ Çø£ÿ&çøÏ m˝≤>∑Tq e#êÃs¡T?μ nH˚~
eTqdüT‡˝À ø£*– Ä+<√fi¯q Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Çø£ÿ&ÉTï+∫ eTs¡˝≤ bÕ]b˛yê\H˚
Ä˝À#·q eTqdüT‡˝ÀøÏ C§s¡ã&ç+~. n+‘·˝À ùdïVæ≤‘·T&ç ‘·*¢ Hê eTT+<äT≈£î e∫Ã
Hê #˚‹ì |ü≥Tºø=ì ªÇ+‘· ∫qï $wüj÷· ìøÏ (nø±s¡´+≈£î) Ç˝≤>∑Tq Ç˝§¢~*
e#˚Ã~ uÛ≤e´+>± ñ+≥<ë? ˙ qT+∫ Ç+{À¢ n<Ó+‘·>± ø£cÕº\T ø£*–qy√ ˙¬ø‘’ ˚
81
‘Ó\«<äT˝Ò!μ nì n+≥T+~. H˚qT uÛj Ñ T· |ü&÷É Ô Hêj·TqyÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷kÕqT. H˚qT
düTKs¡÷|ü+>±H˚ ñHêïqH˚~ Hêj·Tq˝À dü+‘√wü+≈£î ø±s¡DyÓT+Æ ~. Ä eTs¡T~q+˝À
y˚TeTT eTs¡˝≤ }s¡T≈£î |üjT· ì+#êeTT. H˚qT düTKs¡÷|ü+>± (πøeå T+>±)H˚ e∫Ãq<ëìï
#·÷dæq yê&É˝Àì »qeT+‘ê Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. H˚qT ‹]– e∫Ãq+<äTq ø£eT\
eTTKeT÷ dü+‘√wü+‘√ ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&ç+~.
ùdïVæ≤‘·T&ç‘√ H˚qT Ç+{ÏqT+∫ bÕ]b˛sTT e#êÃqì #ÓbÕŒqT ø£<ë! n‘·qT
‘·q ‘·+Á&çøÏ á $wüj÷· ìï ‘Ó*bÕ&ÉT. yês¡T e÷ Ç+{ÏøÏ f…*Á>±+ Ç∫à H˚qT
>√ø±ø˘˝À »\bÕ‘·+ e<ä› ‘·eT <ä>sZ∑ ¡ ñHêïqì ‘Ó*bÕs¡T. f…*Á>±+ #·÷dæq
Hêj·Tq eT]j·TT \#·ÃeTà‘·Ô ‘·«s¡>± >√ø±ø˘ »\bÕ‘·+ e<ä≈› î£ e∫à qqTï }]øÏ
yÓ+≥u…≥Tºø=ì yÓfi≤fls¡T.
IIIII
H˚qT ôdH’ ‡é ø£˝≤XÊ\˝À #˚]q+<äTq #·<Tä e⁄qT m+‘√ ÁX¯<>∆ä ± #·~y˚<Tä +~. ñ
<äjT· +˝À ÁbÕøÏøº ˝£ Ÿ‡ ñ+fÒ, eT<Ûë´Vü≤ï+ qT+∫ ~∏jT· ] ø±¢dTü \T ñ+&˚$. kÕj·T+Á‘·+
eTs¡˝≤ ÁbÕøÏøº ˝£ ‡Ÿ ñ+&˚$. }] qT+∫ ôdø’ ˝Ï MŸ T<ä sêyê*‡ ñ+~. ôdø’ ˝Ï Ÿ Á|üj÷· D+˝À
m+‘√ düeTj·T+ eè<Ûë ne⁄‘·Tqï+<äTq H˚qT eT]j·TT Hê ùdïVæ≤‘·T&Óq’ Ç+ø=ø£
<ä[‘· $<ë´]ú »+≥>± ñ+&˚+<äTø£ì u…fi≤Z+˝À >∑~ì u≤&ÉT>∑øì£ yÓ‹øπ +<äT≈£î
Ä˝À#·q*ï #˚kÕeTT. >∑~ì yÓ‘T· ≈£î‘·Tqï|ü&ÉT Ä Ç+{Ï zqsY Hê ù|s¡TqT, }s¡TqT,
C≤‹ì n&ÉT>∑T‘·T+&˚yê&ÉT. uÀj·TC≤‘√&çqì #Ó|Œæ q ‘·øD å£ y˚T >∑~ì u≤&ÉT>∑øì£
Ç#˚Ã+<äT≈£î yÓqTø£+»y˚ùdyês¡T. $∫Á‘·yT˚ $T≥+fÒ Hê <ä*‘· $TÁ‘·T&çøÏ >∑~ <=]øÏ+~.
n‘·ì »‘·>± H˚qT ñ+&˚+<äT≈£î yÓfi‚Ô, Ç+{Ï zqsY Äπøå|üD*ï #˚ùdyê&ÉT.
ªuÀjÓ÷fi¯ófl <=+>∑\ìμ Hê m<äTsπ n‘·qT Hê $TÁ‘·T&ç‘√ nH˚yê&ÉT. BqTï+∫
eTqdüT‡˝À u≤<Û|ä &ü qç H˚qT >∑~˝À ñ+&˚ ø√]ø£qT e<äT\Tø=HêïqT. ø£˝≤XÊ\˝Àì
˝…Á’ ãØ˝À ≈£L&Ü ˝…Á’ uÒ]j·THé ˝…Á’ ãØqT+∫ |ü⁄düøÔ ±*ï Ç+{ÏøÏ rdüTø=ì b˛j˚T+<äT≈£î
nqTeT‹ì ÇdüT+Ô &˚yê&ÉT ø±<äT. $T–*q $<ë´s¡T\ú ≈£î á ìs¡“+<Û+ä ñ+&˚~
˝Ò<Tä . qqTï e÷Á‘·+ n+<äs÷¡ nqTe÷q|ü⁄ #·÷|ü⁄\‘√ #·÷düT+Ô &˚yês¡T.
Ç<˚ ø±\+˝À ñ‘·sÔ ¡ ø£sêï≥ø£˝À m≈£îÿe>± neTTà&ÉTb˛‘·T+&˚ ø£qï&É ~q|üÁ‹ø£
ˇø£{Ï ªuÀj·T\ e´eVü‰s¡+μ nH˚ o]¸ø‘£ √ ˝ÒKqe÷\qT d”]j·T˝Ÿ (<ÛësêyêVæ≤)>±
Á|üø{£ +Ï #·kÕ–+~. n+<äT˝À uÀjÓ÷fi¯ófl mø£ÿ&Óøÿ£ &É <ë] <√|æ&\û qT #˚kÕs¡T—

82
m+‘·eT+~ì #·+bÕs¡T— mø£ÿ&Óøÿ£ &É Hê≥T kÕsê\ uÛ{Ñ \º° T ñqï$... Ç˝≤>∑Tq
$es¡+>± Á|ü‹~q+ ˝ÒKq\T (Ä]ºø˝£ Ÿ‡) Á|üø{£ +Ï #·ã&˚~ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ç+<äT#˚‘·
yÓTT<ä˝Ò ‹s¡kÕÿsê\≈£î ˇq>∑÷&çq uÀj·T»Hê+>∑+, Ç|ü&ÉT á |üÁ‹ø£ eT÷\+>±
eT]+‘·>± ‹s¡kÕÿs¡+\≈£î ÁbÕ|üyÔ TÓ j Æ ÷· ´s¡T. kÕe÷q´ »q+ ≈£L&Ü uÀjÓ÷fi¯flqT
<=+>∑\T, Vü≤‘·´*ï #˚ùd <ë] <√|æ&>ç ±fi¯ófl nH˚ s¡÷|ü+˝ÀH˚ ø£*Œ+#·Tø√kÕ>±s¡T.
Ç+<äT#˚‘· u…~]q uÀjÓ÷fi¯ófl ‘·eT ù|s¡¢ ∫es¡q ªHêj·Tø˘μ nH˚ |ü<ëìï ô|≥Tºø=ì
C≤‹ øå√uÛqÑ T+∫ ãj·T≥|ü&+˚ <äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#·kÕ>±s¡T. H˚qT e÷Á‘·+ s=eTTàqT
ñ_“+∫ ªH˚qT uÀj·T C≤‘√&˚ïμ nH˚ n_Ûe÷q+ qT+∫ #Ó|⁄ü Œø=H˚<ëìï U≤j·T+
#˚düTø=HêïqT. |ü⁄{Ϻq ≈£î\+qT #Ó|üø=H˚+<äT≈£î n<Ó+<äT≈£î dæ>∑TZ ˝Òø£b˛‘˚
uÛj
Ñ T· |ü&<˚ +Ó <äT≈£î nH˚ <Ûs’Ó ê´ìï ô|+#·T>√kÕ>±qT.
IIIII
#Ó˝\¢… T eT\¢eTà ø±\T u≤>∑T|ü&˝É <Ò Tä . Á|ü‹ ne÷yêdü´ s√Eq neTà #Ó˝*¢… ï
U≤Hê|ü⁄s¡+˝Àì eT\Á|üu≤Û q~ e<ä≈› î£ rdüTø=ì yÓfió¯ +Ô &˚~. Ä q~ì |üPõ+∫,
ø=ã“]ø±j·T ø={Ï,º ÄyÓTqT q~˝À ~+|æ kÕïq+qT #˚sTTdüT+Ô &˚~. Ç˝≤>∑Tq #˚ùdÔ
ÄyÓT ø±\T qj·TeTÚ‘·<ìä mes√ neTà≈£î #ÓbÕŒs¡T. Á|ü‹ eT+>∑fiy¯ ês¡+ eT]j·TT
X¯óÁø£yês¡+ neTà #Ó˝…¢* u≤>∑Tø√düeTì ñ|üyêdü+\qT #˚düTÔ+&˚~. Ç+{À¢
y˚TeT+<äse¡ T÷ eT\¢eTàqT m+‘·>±H√ Áù|$T+#˚yêfi¯fl+. ÄyÓT ø±\T qj·TeTyê«\ì
neTà Hêj·TqeTà |ü>\∑ ÷sêÁ‹ ÁX¯eT|ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T. ÄyÓT Äs√>∑´e+‘·Tsê\T>±
nyê«\H˚ j·T\¢eTà ‘·*¢ <˚$øÏ ÄyÓTqT n]Œ+#ês¡T. >∑Tfi¯fl≈£î, #Ó≥≈¢ î£ , eTd”<Tä \≈£î,
<äsêZ\≈£î.. Ç˝≤>∑Tq nìï #√≥¢≈L£ ÄyÓTqT rdüTø=ì yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. nsTT‘˚ &Üø£sº T¡
e<ä≈› î£ e÷Á‘·+ rdüTø=ì yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä . H˚H=ø£kÕ] u…fi≤Z+˝Àì &Üø£sº T¡ ≈£î eT\¢eTàqT
#·÷|æ<ë›eTì #ÓbÕŒqT. Bìï $qï neTà qqTï ‹≥ºkÕ–+~. ªÇ~ <˚$ XÊ|ü+.
Äy˚T áyÓTqT (eT\¢eTàqT) dü]|ü&TÉ dü~Ô . Wwü~ìÛ Ç|æŒùdÔ <˚$øÏ ø√|ü+ e∫à yÓTT‘·+Ô
Ç+{ÏH˚ ã÷&ç<bä Õ\T #˚d~Ôü μ nì n+~.
ˇø£ s√Eq á j·÷‘·q\ qT+∫ eT\¢eTà XÊX¯«‘·+>± $eTT≈£îsÔ ê˝…+’ ~.
»«s¡+ qT+∫ q*–q eT\¢eTà eT]ø£ ‘˚sT¡ ø√˝Ò<Tä . eTeTà\ï+<äØï e~* ÄyÓT
ø£qã&Éì ˝Àø£+≈£î q&ç∫ yÓ[fl+~. ÄyÓT C≤„|øü ±\T qqTï nH˚ø£ s√E\ es¡≈L£
$&Éeø£H˚ eT~˝À ì*Ãb˛sTTq$.

83
 ` 38 `
Ç+≥sY˝À ôdH’ ‡é ‘·sê«‘·, Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ˝Àì ˇø£ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ Ç+õ˙]+>¥
ø£˝≤XÊ\˝À (ÄsY.Ç.dæ. es¡+>∑˝Ÿ) Hê≈£î yÓT]{Ÿ d”≥T \_Û+∫+~. #·<Tä e⁄ø£ì
n+‘·<÷ä s¡+ b˛yê*‡ e∫Ã+<äì Ç+{À¢ ~>∑T\T yÓTT<ä˝+’… ~. Hê≈£î >∑es¡ïyÓT+{Ÿ
d”≥T <=]øÏq $<Û+ä qT+∫ Hêj·Tq m+‘√ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. H˚qT m+‘√ H˚sT¡ Ãø√yê\ì,
#·<Tä e⁄ø√yê\ì Hêj·Tq yÓTT<ä{qÏ T+∫ ø£\\qT ø£+≥T+&˚yê&ÉT.
u…fi≤Z+ qT+∫ VüQ_fl eTTU≤+‘·s¡+>± >∑T+‘·ø£˝Ÿ— nø£ÿ&ÉTï+∫ >∑T+≥÷s¡T
$»j·Tyê&É, eTs¡˝≤ $»j·Tyê&É qT+∫ Hê ø£˝≤XÊ\ ñ+&˚ es¡+>∑˝Ÿ }s¡T≈£î...
Ç˝≤>∑Tq eT÷&ÉT s√E\ Á|üj·÷D+qT #˚dæ ø±˝Òõ ñ+&˚ }s¡T≈£î #˚sêqT.
Áø=‘·|Ô <ü ‘∆ä T· \T— Áø=‘·uÔ ≤Û wü— Áø=‘·Ô |ü]düsê\T— ø±ø£rj·TT\ e] nqï+... Ç˝≤>∑Tq
n˙ï Áø=‘·Ôy˚. Áø£y˚TD »q+‘√ ø£\>∑*dæb˛j·÷qT. Çø£ÿ&ÉTqï ø£˝≤XÊ\˝À
ñ#·Ã`˙#·u≤Û eq ˝Òøb£ ˛‘˚ esêí<ëÛ ]‘· (≈£î˝≤<Ûë]‘·) uÛ<Ò uä ≤Û e+ ˝Òì~ Hê >∑eTq+≈£î
e∫Ã+~. Çø£ÿ&É ìedædTü +Ô &˚ »q+˝À eTqTwü´‘·«+˝Àì s¡aT] ñ+~ nqTuÛeÑ +˝ÀøÏ
e∫Ã+~. Çø£ÿ&É ≈£L&Ü »q+ m+‘·>±H√ øÏøÏÿ]dæ ñHêïs¡T. nsTT‘˚ Mfi¯fl
dü+|òTü Á|ües¡qÔ +˝À, e÷yêfi¯fl dü+|òTü Á|ües¡qÔ \˝À n<Ó+‘·>± n+‘·s+¡ ñ+<äH~˚
>∑Ts¡TøÔ ±kÕ–+~. ˇø£ ÁbÕ+‘·+˝À (sêÁwü+º ˝À) eTqwüß´\qT eTqTwüß´\T ˝≤>∑H˚
>ös¡$+#˚ »q+ ñ+&É>± eTs=ø£ ÁbÕ+‘·+˝À (sêÁwü+º ˝À) eTqTwüß´\qT |üXó¯ e⁄\T,
≈£îø£ÿ\T, qø£ÿ\ø£Hêï V”≤q+>± #·÷ùd dü+düÿè‹ì >∑Ts¡T≈Ô î£ Á‘Ó#T· Ãø=+≥T+fÒ Hê≈£î
s√‘·|⁄ü {Ï+º ~ e÷ ÁbÕ+‘·+ MT<ä. ªÇø£ÿ&É á sêÁwü+º ˝À ÄbÕ´j·T‘·*ï #·÷|æ+#˚
»q+ ñ+&É>± nø£ÿ&É e÷ d”eT˝À eTeTà*ï ‹s¡dÿü ]+#˚ »q+ ñHêïs¡T. m+<äT\≈£î
á Ø‹>± ‘ês¡‘e· ÷´\T á edüT<Û˝ä ÀH˚?μ nH˚ MTe÷+dü+˝À |ü&bç ˛j·÷qT H˚qT.
IIIII
uÀjÓ÷fi¯flqT ÁøÏ$Tq˝Ÿ »Hê+>∑eTì b˛©düT\T uÛ≤$düT+Ô &˚yês¡T. yêfi¯Sfl eTqTwü´
C≤‹πø #˚]H√fi¯flì Ä b˛©düT\≈£î mqï&É÷ nìŒ+#·˝<Ò Tä . mø£ÿ&É ã+~b˛≥T‘·q+,
<√|æ&\û T, <=+>∑‘H· ê\T »]–Hê <ëìï #˚dHæ √fi¯ófl meπs nsTTHê b˛©düT\T
yÓTT<ä≥>± <ë&ç #˚dTü +Ô &˚~ uÀj·Tyê&É\ MT<˚. #˚‘T· \≈£î uÒ&\û qT y˚dæ uÀj·Tyê&É˝Àì
»Hêìï |üXó¯ e⁄*ï ‘√*¬ø[flq≥T¢>± ˝≤¬øÿfi¯ófl‘·÷ b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ á&ÉTÃø=ì b˛sTT
eTqdüT≈£î q∫Ãq≥T¢>± >=&ÉTq¶ T u≤~Ûq≥T¢ u≤<ÛTä ‘·T+&˚yês¡T. á |òTü Àsê\ìï{°ï

84
H˚qT ∫qï b˛s¡&>ç ± ñqï|üŒ{ÏqT+∫ #·÷dü÷HÔ ˚ ñHêïqT. e÷ »q+≈£î m+<äT≈£î
Ç≥Te+{Ï •ø£?å yês¡T ì»+>± #˚dqæ n|üsê<Ûë˝…H’ ê @$T{Ï? nì H˚qT ‘·\qT
>√≈£ î ÿ+≥T+&˚ y ê&ç ï . kÕs¡ « »ìø£ Á|ü < ˚ X Ê\˝À uÀjÓ ÷ fi¯ fl ≈£ î Á|ü y ˚ X ¯ + qT
ìsêø£]düT+Ô &˚yês¡T. nsTT‘˚ nø£ÿ&É ≈£îø£ÿ\T, |æ\T¢\≈£î Á|üyX˚ +¯ qT ÇdüT+Ô &˚yês¡T.
Ç˝≤¬>+<äT≈£î? y˚TeTT #˚dqæ bÕ|üyTÓ HÆ ê @$T{Ï? nì Ä˝À∫düT+Ô &˚yê&çï. nsTT‘˚
»yêãT <=]πø~ ˝Ò<Tä .
ñqï‘· #·<äTe⁄ø£ì (myéT.Ç) H˚qT ôV’≤Á<ëu≤<é≈£î e#êÃqT. nø£ÿ&ÉTqï
ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝Àì uÛÑe´yÓTÆq yê#·Hê\j·T+ (Á>∑+<∏ë\j·T+)˝À
uÀj·T »Hê+>∑+MT<ä dü+ã+<Û|ä &ü qç nìï |ü⁄düøÔ ±*ï yÓ‹øÏ |ü≥Tºø=ì #·<eä kÕ>±qT.
Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ uÀj·T»Hê\T nH˚ø£ j·TT<ë∆\˝À >¬ *∫ kÕÁe÷C≤´\qT kÕú|+æ #ês¡T.
|ü<øä =+&Ée X¯‘êã∆+ qT+∫ kÕ«‘·+Á‘·´b˛sê≥+ es¡≈L£ nH˚ø£ eT+~ uÀj·T≈£î\düT\Ô T
<˚X+¯ ≈£îqï e÷q eTsê´<ä*ï, >ös¡yê*ï ø±bÕ&˚+<äT≈£î s¡Ds¡+>∑+˝À ø£‘T· *Ô ï s¡afi¯|+æ ∫
j·TT<ë∆*ï #˚kÕs¡T. düTs¡|ü⁄s¡ dü+kÕúq+ (sêj·T#·÷s¡T` >∑T\“sêZ\≈£î #˚]q
ø£ècÕí`‘·T+>∑uÁÑÛ <ä q<äT\ q&ÉTeT ñqï |üPs¡«|ü⁄ ‘Ó\T>∑T dü+kÕúq+) ˝Àì uÀj·TsêE\
XÖs¡´+— $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷»´+˝Àì uÀj·THêj·T≈£î\ |üsêÁø£eT>±<Û\ä T, <äøDå£
uÛ≤s¡‘·+˝À ‘·+C≤ePs¡T Hêj·Tø£sêE\T ø£{Ϻ+∫q ‘√≥\T, <˚yê\j·÷\T,
#ÓiTe⁄\T.. yÓTT<ä˝q’… yÓu’ yÑÛ ê\qT+∫ ªÁ|üdTü ‘Ô ø· ±\+˝Àì e÷ uÀj·T\T ÁøÏ$Tq˝Ÿ
»Hê+>∑+ ø±<äT— y˚TeT÷ jÓ÷<ÛTä \y˚Tμ nì <Û«ä qT\qT ô|≥÷Ô Ä #·]Á‘·˝Àì |ü⁄≥\T
#Ó|⁄ü ‘·Tqï$. nsTT‘˚ $|üsê´dü+ @$T≥+fÒ yê{Ïï $H˚ #Óe⁄\T Á|üdTü ‘Ô +· Çø£ÿ&É
Ç|ü&ÉT ˝Òe⁄ø£<ë!
>∑‹+∫q s¬ +&ÉT eT÷&ÉT e+<ä\ dü+e‘·‡sê\ qT+∫ Ç+^¢c˛fi¯ófl uÀjÓ÷fi¯flqT
<ëdü´ dü+düÿè‹øÏ <=u≤“s¡T (HÓ{≤ºsT¡ ). e÷ uÀj·T\qT ÁøÏ$Tq˝Ÿ »Hê+>∑eTì
qT<äT≥q |ü{øº° {£ ºÏ eTTK´yêVæ≤ì (q~) qT+∫ <ä÷sêìøÏ HÓ{≤ºsT¡ . Á|ü‹|òTü ≥qqT
#˚dqæ yêfi¯fl Hê*ø£*ï ø£‹]Ô +#ês¡T. yêfi¯fl kÕ«‘·+Á‘ê´ìøÏ ≈£î\+ nH˚ n&ÉT>¶ √&É*ï
ì]à+#ês¡T. n|üŒ{Ï qT+∫ Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ á »q+ ≈£îø£ÿ\T ` qø£ÿ\T ˝≤>∑
J$düTHÔ êïs¡T. ‘·eT≈£î #Ó+~q uÛeÑ ´ Ç‹Vü‰dü+qT eT]∫q á »q+ _ø±s¡T˝…’
<=+>∑\T>±, ã+~Ûb˛≥T¢>± ã‘·T≈£î‘·THêïs¡T. á Hê »q+ø£ì H˚qT @yÓTHÆ ê #˚j÷· \H˚
rÁe ‘·|qü Hê˝À Á|üy•˚ +∫+~. e÷ »qeT÷ Ç‘·sT¡ \ ˝≤>∑H˚ kÕ«_Ûe÷q+>±
ã‘·ø±*— yê]ø° düe÷»+˝À >ös¡e kÕúq+ <äø±ÿ* nH˚ ÄXË Hê˝À ø£\>∑kÕ–+~.
85
<=+>∑\T <ë] <√|æ&>ç ±s¡T¢ ˝≤>∑ ã‘·T≈£î‘·T+&˚ á »q+qT ˇø£ #√≥T≈£î m˝≤>∑Tq
Á‘Ó#Ã˚ ~ eT]j·TT yêfi¯fl≈£î ‘·eT Vü≤≈£îÿ\ <ë]ì m˝≤>∑Tq #·÷ô|fÒ~º nH˚ #·≥Te{Ïø£
(ø£<*ä ø£) Hê˝À Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. á »q+ Hê e÷≥*ï $+{≤sê nH˚ nqTe÷q+
yÓ+{≤&ÉT‘·T+~. m˝≤¬>H’ ê #˚dæ Mfi¯flqT ˇø£ dü+|òTü +>± #˚j÷· *— ø±s√´qTàKT\T>±
#˚j÷· *— Mfi¯fl˝À ø=‘·Ô Jeq+˝Àì eT<ÛTä s¡ bÕ≥*ï ì+bÕ* nì ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT.
ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ e∫à ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç q$. }] qT+∫ yês¡+≈£î
ˇø£Áf…+&ÉT ñ‘·sÔ ê˝…H’ ê edüT+Ô &˚$. ª#·<Tä e⁄ |üPs¬ ‘Ô’ ˚ }]øÏ sê..— ‘=+<äs>¡ ± HÍø£Ø˝À
#˚sT¡ μ nì Hêj·Tq ñ‘·sÔ ê*ï ÁyêsTTdüT+Ô &˚yê&ÉT. m+.Ç— |æ.ôV≤#Y.&ç˝À H˚qT eT+∫
e÷s¡Tÿ\‘√H˚ bÕôdj ’ ÷· ´qT. }s√¢ì C≤„|øü ±\T m+‘√ ˇ‹Ô&‘ç √ HêMT<ä <ë&çì
#˚jT· kÕ–q$. }s¡T #˚sπ +<äT≈£î ãdüT‡ mø±ÿqT. á ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\˝À }s¡T
|üP]Ô>± e÷]b˛sTT+~. }s√¢ ô|<ä› n\÷´$Tìj·T+ bòÕ´ø£Øº Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ãj·T≥
sêÁcÕº\ qT+∫ nH˚≈î£ \T Çø£ÿ&çøÏ e∫à ìedæ+#·kÕ>±s¡T. ãj·T≥ qT+∫ e∫Ãq
e\dü »q+ düTKdü+‘√cÕ\‘√ J$düT+Ô fÒ, Çø£ÿ&˚ á }]πø #˚]q eT÷\ ìyêdüT˝…q’
uÀjÓ÷fi¯ófl V”≤q+>± J$düT+Ô ~ Hê >∑eTq+˝ÀøÏ e∫Ã+~. e÷ »q+ MT<ä b˛©k˛fi¯fl
nø£è‘ê´\T m|üŒ{Ï˝≤>∑H˚ nyê´VüQ‘·+>± (ìs¡+‘·s+¡ >±) eTT+<äTøπ kÕ–b˛‘·Tqï$.
b˛©düT\ ]ø±sY‡¶ ˝À uÀjÓ÷fi¯ófl <=+>∑\T, ã+~Ûb˛≥T¢>± qeT÷~Û+#·ã&çjT· T+~
ø£<ë!
` 39 `
1965˝À Çø£ÿ&ç »HêìøÏ mH√ï Vü‰MT\qT Ç∫à n\÷´$Tìj·T+ bòÕ´ø£]º
dü+#ê\≈£î\T (&Ós¬’ ø£sº ‡Y ) >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ìs¡sí TT+∫q sπ ≥Tπø uÛ÷Ñ eTT*ï KØ~+#ês¡T.
á bòÕ´ø£Øº ì >∑es¡ïyÓT+fÒ ÁbÕs¡+_ÛdTü +Ô <äì, ˇø£ y˚fi¯ ‘·eT uÛ÷Ñ eTT*ï bòÕ´ø£Øº øÏ
Çe«ø£b˛‘˚ n≥Te+{Àfi¯fl uÛ÷Ñ eTT*ï >∑es¡ïyÓT+fÒ ã\e+‘·+>± eX¯+ #˚dTü >=+≥<äì
}s√¢ $düèÔ ‘·+>± Á|ü#ês¡+ #˚kÕs¡T. n˝≤>∑Tq ã\e+‘·+>± eX¯+ #˚dTü >=qï
uÛ÷Ñ eTT\≈£î &ÉãT“ Ç#˚Ã~ ˝Ò<ìä ˇø£ uÛj Ñ ÷· ìï Hê{≤s¡T »q+ yÓT<äfifl¯ ˝À. ˇø£
mø£s+¡ uÛ÷Ñ $TøÏ e÷¬sÿ{Ÿ˝À |ü~`|üHïÓ +&ÉT y˚\ s¡÷bÕj·T\ sπ ≥T ñHêï— e÷ »q+
uÛj
Ñ T· +‘√ e∫Ãq ø±&çøπ <äøÿÏ +<˚ &ÉãT“ nì mø£s+¡ ◊<äT e+<ä\ qT+∫ ˇø£ y˚sTT
es¡≈L£ ‘·eT uÛ÷Ñ eTT*ï bòÕ´ø£Øº øÏ eX¯+ #˚kÕs¡T. mes¡T ‘·eT uÛ÷Ñ eTT*ï bòÕ´ø£Øº ø£ì
@ Äπøå|üD*ï m‘·Ôø£H˚ neTTà‘ês√.. n+‘√fi¯fl |æ\¢\≈£î HÍø£Ø\qT bòÕ´ø£ºØ˝À
Ç|æŒkÕÔeTì ø=+‘·eT+~ <äfi≤s¡T\T #ÓbÕŒs¡T. e÷ »q+ yÓTT<ä˝Ò u§≥q Áy˚\T
86
 Ms¡T\T (ìXÊì Ms¡T\T)>± nsTTq+<äTq nC≤„q+ qT+∫— ne÷j·Tø£‘«· + qT+∫
bòÕ´ø£Øº yêfi¯fl s¡+>∑Ts¡+>∑T\ Vü‰MT\qT q$Tà ‘·eT bı˝≤*ï Ä bòÕ´ø£Øº yêfi¯fl≈£î
n|üŒ–+#ês¡T ñ<ës¡+>±. ‘·eT≈£î yÓ÷düyTÓ +Æ <äì ‘Ó*‡e∫Ãq|ü&ÉT ˇø£ ©&ÉsqY T
yÓ+fÒdTü ø=ì u…+>∑fiS¯ s¡T≈£î yÓ[flHê nø£ÿ&ç qT+∫ @ Á|üj÷Ó »q+ ø£\>∑˝<Ò Tä .
>∑es¡ïyÓT+fÒ (bÕ\ø£|øü yå£ T˚ ) Ä bòÕ´ø£Øº j·÷»e÷q´+ |üs+¡ >± ì*∫j·TT+~.
bòÕ´ø£Øº ˝Àì &Ós¬’ ø£sº Y }s√¢ì ø=+‘·eT+~ ô|<ä*› ï ‘·eT |üø+å£ >± #˚dTü ø=ì uÀjÓ÷fi¯fl
MT<ä ˇ‹Ô&ïç ‘Ó#êÃ&ÉT. ô|<ä› ≈£î\b˛fi¯fl |æ\\¢ ≈£î bòÕ´ø£Øº ˝À ô|<äô› |<ä› HÍø£Ø\qT
Ç#êÃ&ÉT. nsTT‘˚ ;<√fiË’flq uÀjÓ÷fi¯ófl bı≥ºqT ì+|ü⁄ø=H˚+<äTø£ì bòÕ´ø£ºØ˝À
~q≈£L*ø£ì yÓfifl¯ kÕ>±s¡T. yêfi¯fl≈£î Á|ü‹s√p ◊<ës¡T s¡÷bÕj·T\ &Ó©’ y˚CŸqT
Çe«≥+ #˚dTü HÔ êïs¡T. uÛ÷Ñ eTT*ï rdüTø=qï|ü&ÉT bòÕ´ø£Øº yêfi¯ófl uÀjÓ÷fi¯fl≈£î ˇπø
ø£+‘·T˝À y˚\ s¡÷bÕj·T\ yÓTT‘·+Ô qT |ü]Vü‰s¡ s¡÷|ü+>± <ÛHä êìï Ç#êÃs¡T. n+‘·
ô|<äy› TÓ T‘·+Ô ˝À &ÉãT“qT mqï&ÓH’ ê #·÷&Éì á »q+≈£î Ç|ü&ÉT Ä &ÉãT“qT #·÷dæ
|æ∫Ã|ü{qºÏ f…+¢Æ ~. ù|ø±≥qT, kÕsêqT eT]j·TT yÓT&É\˝À #Óq’ T, #˚‘T· \≈£î yê#Y\T..
Ç˝≤>∑Tq Ä &ÉãT“ø£D å ≤\˝ÀH˚ Ks¡Tà nsTTb˛sTT+~. Çø£ Ç|ü&ÉT Á|üdTü ‘Ô · |ü]dæ‹ú
yê]˝À m+‘√ <ës¡TD+>± ñ+~. n≥Te+{Ï dæ‹ú ˝ÀH˚ bòÕ´ø£Øº yêfi¯ófl ;C≤|üPsY,
øπ s¡fi,¯ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT, ˇ]kÕ‡, ;Vü‰sY, |ü•ÃeTu…+>±˝Ÿ yÓTT<ä˝q’… sêÁcÕº\ qT+∫
≈£L˝Àfi¯flqT |æ*|æ+#·Tø=ì yê] qT+∫ ‘·≈£îÿe y˚‘·Hê\‘√H˚ |üqT\qT
#˚sTT+#·T>√kÕ>±s¡T. Ç+<äTe\q uÀjÓ÷fi¯flqT n&ç>π {Àfi‚fl ˝ÒsT¡ . á yÓ|’ ⁄ü ñqï
uÛ÷Ñ eTT*ï ø√˝ÀŒj·÷s¡T. Ä yÓ|’ ⁄ü q bòÕ´ø£Øº qT+∫ <=]πø |üqT\÷ ˝Òe⁄. M{Ï
eT÷\+>± ø£+>±¬sq’ uÀj·T\T <=+>∑|qü T\ø£ì yê{Ï˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷s¡T. bòÕ´ø£Øº øÏ
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ |ü&j ç T· T+&˚ dæyTÓ +{Ÿ, ◊s¡H,é ‘êÁeT+\qT <=+–*+∫ yê{Ïï u…fi≤Z+˝Àì
yê´bÕs¡dTü \Ô ≈£î neTTà‘·T+&˚yês¡T. bòÕ´ø£Øº yêfi¯fl≈£î Ç$ >∑Ts¬ ,Ô’ yêfi¯ófl uÀjÓ÷fi¯fl
$s¡T<ä›+>± |üP∫ø£|ü⁄\¢ @ $<Ûä+>±HÓ’Hê b˛sTTHê b˛©düT\≈£î ø£+ô|’¢+{Ÿ\qT
ÇdüT+Ô &˚yês¡T. b˛©düT\T <=]øÏH√fi¯flqT ã+~Û+∫ yêfi¯fl≈£î ã&ç‘|· Pü »˝Àì s¡T∫ì
#·÷|æ+#·kÕ>±s¡T.
ôV’≤Á<ëu≤<é qT+∫ e∫Ãq ‘·sê«‘· Hê≈£î á nìï $wüj·÷\T >∑T¬sÔÌq$.
ôV≤’ Á<ëu≤<é˝À H˚qT ñqï|ü&ÉT }s√¢ì @ |ü]D≤e÷\T Hê≈£î ‘Ó\«<äT. Ç|ü&ÉT
}s√¢ì »q+ eT]j·TT Ç+ø± ø=+‘·eT+~ Hê e<ä≈› î£ e∫à ‘·eT e´<∏\ä ˝Àì
ø£<*ä∏ ï $|üŒkÕ>±s¡T. e÷ uÀjÓ÷fi¯fl yê&É˝À H˚H=ø£ÿ&˚ï ñqï‘· $<ä´ nuÛ´Ñ dæ+∫H√&çï.

87
‘·eT MT<ä|&ü qç nHê´j·÷\qT dü]#˚jT· eTì, yêfi¯fl≈£î Hê qT+∫ Hê´j·T+qT
Ç|æŒ+#·>∑\qì q$Tà yês¡T Hê e<ä›≈£î e#êÃs¡T. yêfi¯flqT bòÕ´ø£º] yêfi¯ófl,
düsêÿs√fi¯ófl e+∫+#ês¡T. H˚qT u≤>± #·<Tä e⁄ø=H√ï&Óï’ Hê dü+|òTü ≥q (j·T÷ìj·THé)
>∑T]+∫ Hêπø$T ‘Ó\«<äT˝Ò. n<˚>±≈£î+&Ü ôV≤’ Á<ëu≤<é˝Àì j·T÷ìe]‡{°˝À Hê≈£î
eT+∫ ñ<√´>∑+ \_Û+∫+~. H˚qT ◊<ës¡T s√E\˝À ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓfi≤fl*‡
ñ+<äì jÓ÷∫+#êqT. nsTT‘˚ Hê m<äTs¡T˝À q\uÛ`’… @uÛe’… T+~ ì\ã&çjT· THêïs¡T.
yêfi¯fl eTTU≤\ MT<ä #êe⁄ Hê≥´+qT #˚dTü +Ô ~. ˇø£ yÓ|’ ⁄ü q Hê »q+˝Àì Væ≤‘·+—
eTs=ø£yÓ’|ü⁄q j·T÷ìe]Ù{°˝À \_Û+∫q eT+∫ ñ<√´>∑+— H˚qT Ä˝À#·q\
>∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&bç ˛j·÷qT. e∫ÃH√fi¯ófl ˇø£] eTTU≤*ï eTs=ø£sT¡ #·÷düT>√kÕ>±s¡T.
yêfi¯fl˝À ˇø£‘q· T e÷ Hêj·Tq‘√ ªÇ‘·qT m+‘√ #·<Tä e⁄ #·~yê&ÉTø£<ë.. e÷ø√düeTì
@yÓTHÆ ê #˚ùd<ëìï #Ó|Œü +&çμ nì y˚&TÉ ø=Hêï&ÉT. Hêj·Tq ≈£L&Ü Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]–
bòÕ´ø£Øº yêfi¯ófl eTH√fi¯fl+<ä]ø° yÓ÷dü+ #˚kÕs¡T— eTqeT+‘ê ~yêfi¯ó˝…j ’ ÷· ´eTT—
qTe⁄« $<ä´qT H˚]ÃH√&ç$— Ç+^¢wt uÛ≤cÕ ˙≈£î edü~Ô — bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡‘¢ √ e÷≈£î
Hê´j·T+ #˚jT· eTì #Ó|ü μ nì nHêï&ÉT.
Ä sêÁ‹ Hê≈£î ìÁ<ä |ü≥˝º <Ò Tä . uÀj·T »Hê+>∑+˝Àì Bq eTTU≤\T ø£\˝ÀøÏ
e∫à qqTï eTT≥º&+ç #·kÕ–q$. ªá »q+ ø√düeTì H˚qT @yÓTHÆ ê #˚j÷· *‡+<˚μ
nì nqTø=HêïqT. nHê´j·T+>± yÓ÷dü+‘√ yêfi¯fl uÛ÷Ñ eTT*ï ø£ã[+#ês¡T. b˛©düT\
<Ís¡H® ê´\T ø=qkÕ>∑T‘·÷H˚ ñqï$. bòÕ´ø£]º yÓTT<ä˝q’… |æeTà≥ }s√¢ì »qeT+‘ê
‘·eT ‘·eT uÛ÷Ñ eTT*ï b˛>=≥Tºø=ì _Ûø±s¡T˝…j
’ ÷· ´s¡T. ªá nìï nHê´j·÷\ $s¡T<ä+∆ >±
H˚qT b˛sê≥+qT (‹s¡T>∑Tu≤≥TqT) #˚j÷· *‡+<˚μ nì <äè&Û+É >± ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT.
n+<äØï |æ*∫ ˇø£ dü+|ò÷ü ìï ì]à+#êqT. ◊<ës¡T MT{Ï+>¥\T nsTTq$.
dü+|òTü +˝ÀøÏ j·TTe≈£î\T, eè<äT\∆ T, eTVæ≤fi¯\T, |ük˛fi¯ófl n+<äs÷¡ e∫à #˚sês¡T.
Hê≈£î Áø=‘·Ô ñ‘ê‡Vü≤+ e∫Ã+~.
` 40 `
eTs¡T ~Hêq q\uÛe’… T+~ì yÓ+fÒdTü ø=ì bòÕ´ø£Øº ˝Àì y˚TH˚»sYqT ø£˝‡Ò +<äT≈£î
yÓfi≤flqT. nsTT‘˚ n‘·qT |ü_ø¢ ˘ ]˝ÒwHü ‡é Ä|òd” sü Y (Á|üC≤dü+ã+<Ûë\ n~Ûø±]ì)qT
e÷ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ |ü+bÕ&ÉT. n‘·H=∫à eTeTà\ï+<äØï ªMT≈£î ñ<√´>±*ï Ç|üŒ{Ïø|£ ü &˚
(ñqï|üfi+¯ >±) Ç#˚Ã+<äT≈£î e÷≈£î ≈£î<äs<¡ Tä . ˇø£ yês¡+ ‘·sê«‘· #·÷<ë›+μ nì
#ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT e÷ uÀj·Tyê&É˝Àì »qT\ <ës¡TD dæ‹ú ì n‘·ìøÏ m+‘√ $es¡+>±
88
#Óù|Œ+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+∫Hê n‘·qT $H˚ dæ‹ú ˝À ˝Ò&TÉ . nø£ÿ&ÉTï+∫ y˚TeTT yÓfifl¯ ø£H˚
ñ+&É>±, n‘·qT ôd≈£L´]{Ï >±sY\¶ qT |æ*|æ+∫ eTeTà*ï yÓT&É|{ü ºÏ ãj·T≥≈£î
<=uÒ“+<äT≈£î ÄC…q„ T C≤Ø#˚kÕ&ÉT. á b˛sê≥+ y˚TeTT nqTø=qï≥T¢>± düT\uÛ+Ñ >±
ñ+&˚~ ˝Ò<ìä Hê≈£î ns¡eú Te«kÕ–+~. ªkÕj·T+Á‘·+ n‘·qT ãj·T≥≈£î e∫Ãq|ü&ÉT
n‘·&ïç |òTü §sêyé #˚<ë›+. n‘·qT ñ<√´>±*ï Ç#˚Ães¡≈L£ |òTü ÀsêyéqT yÓqøÏÿ rdüTø=H˚~
e<äTμ› n+≥÷ n+<ä]ø° #ÓbÕŒqT.
kÕj·T+Á‘·+ n‘·qT ãj·T≥≈£î edüTqÔ ï ‘·øDå£ y˚T q\uÛ`’… @uÛ’… eT+~>± ñqï e÷
»q+ n‘·&ïç |òTü Àsêyé>± eTT≥º&+ç #êeTT. n~Ûø±] s¡øD å£ ø£ì ôd≈£L´]{Ï >±sY\¶ T
e∫ÃHê yêfi¯fl≈£î Ä n~Ûø±]ï e÷ |òüTÀsêyéqT+∫ $&ç|æ+#˚+<äT≈£î nqTe⁄
>±˝Ò<äT. ø£+>±¬s’q Ä n~Ûø±] ‘·qqT e~*ô|≥º+&Éì $qï$+#·Tø√kÕ>±&ÉT.
ñ<√´>±*ï ÇkÕÔeTì >±´¬s+{Ï>± #Óù|Ô e÷ yêfi¯ófl |òTü Àsêyé #˚ùd<ëìï ì˝ÒŒkÕÔsì¡
H˚qT ã<äT*#êÃqT. n+<äT≈£î n‘·qT ˇ|üø=Hêï&ÉT. e÷ dü+|òTü b˛sê≥+≈£î yÓTT<ä{Ï
$»j·T+ \_Û+∫+~.
Ä eTs¡Tdü{sÏ √Eq H˚qT Ä |æ.ÄsY.ˇ.qT ø£˝‡Ò +<äT≈£î yÓfi≤flqT. n‘·qT qqTï
eT+∫>± ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì ª;ÛeTsêyé>d∑ >Ô” ±s¡T..— y˚TeTT MT »q+≈£î ñ<√´>±*ï
Ç#˚Ã+<äT≈£î dæ<ä∆+>± ñHêïeTT. Çø£ÿ&É ñ<√´>±\˝À #˚πsyêfi¯ófl ◊{Ï◊ bÕôd’
ñ+&Ü*. n≥Te+{Ï nuÛ´Ñ s¡T\ú Tqï ˇø£ |ü{캰 Hê≈£î Çe«+&ç. yêfi¯fl≈£î ìj·÷eTø£
|üÁ‘ê*ï ÇkÕÔ+μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. á e÷≥*ï $qï H˚qT >∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&bç ˛j·÷qT.
uÀj·T≈£î\+˝À e÷ }s√¢ H˚qT Á‘·|Œæ ‘˚ mes¡÷ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ >∑&|É qü T Á‘=ø£ÿ˝Ò<Tä .
m≈£îÿe m≈£îÿe+fÒ ˇø£Áf…+&ÉT ø±¢dTü *ï #·~$ ñ+&=#·TÃ. Ç|ü&ÉT á n~Ûø±]
n&çπ> ◊{Ï◊ bÕôd’q nuÛÑ´s¡Tú*ï mø£ÿ&ÉTï+∫ rdüT≈£î e#˚Ã~ nì Hê ‘·\
|ü–*b˛kÕ–+~. ªªuÛ÷Ñ eTT*ï rdüTø=qï|ü&ÉT Á|ü‹ Ç+{À¢ ˇø=ø£ÿ]øÏ ñ<√´>±*ï
ÇkÕÔeTì MTs¡T nHêïs¡T ø£<ëμμ nì nHêïqT H˚qT. Ä e÷≥\≈£î Ä n~Ûø±]
|üø|£ øü ± qe⁄«‘·÷ ªÄ ‘·sV¡ ‰ü ˝Àì ø±+Á{≤´øº̆ |üÁ‘ê\T ñ+fÒ <äjT· ‘√ #·÷|ü+&ç
Hê≈£îμ n+≥÷ |ü*ø±&ÉT. á ‘·sV¡ ‰ü ˝Àì Vü‰MT\T yÓTT‘êÔìøÏ H√{Ïe÷≥\ qT+#˚
ñ+≥eì Ä n~Ûø±]øÏ >∑Tsπ ˝Ô .Ò n+<äTø£H˚ n‘·qT e÷≈£î Çe«q≥Te+{Ï ø±+Á{≤´ø˘º
|üÁ‘·+ø£ì ø√s¡T‘·THêï&ÉT. H˚qT n‘·&Mç T<ä Ç+ø±dü>Ô ± dü‘êsTT+∫q|ü&ÉT n‘·qT
Hê‘√ ªMTs¡T Hê ô|’ n~Ûø±]ì ø£*‡ á $wüjT· + MT<ä #·]Ã+#·+&çμ nì #ÓbÕŒ&ÉT
˝Öø£´+>±.
89
 H˚qT Ä ô|’ n~Ûø±]ï ø£˝‡Ò +<äTø£ì yÓfifl¯ >± Ä ø±´_Hé≈î£ ãj·T≥ ì*Ãq yê#YyTÓ Hé
qqTï ˝À|ü*øÏ e<ä\˝Ò<Tä . n~Ûø±]ì ø£˝≤«\+fÒ |æ.m. qT+∫ |ü]àwüHé rdüTø=H˚~
ñ+≥~. á dü+<äs“¡ +¤ ˝À Hê≈£î eT]j·TT yê#YeTHé≈î£ eT<Û´ä ‘·>±<ë nsTT´+~.
á ‘·>±<ë˝Àì ns¡T|ü⁄*ï $qï Ä ô|’ n~Ûø±] ‘·q+‘· ‘êqT>±H˚ ãj·T≥≈£î
e#êÃ&ÉT. H˚qT e∫Ãq |üì >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. n+<äT≈£î n‘·qT ªH˚qT Çø£ÿ&çøÏ e∫Ã
ˇø£ HÓ\ e÷Á‘·yT˚ nsTT´+~. Çø£ÿ&ÉTqï düeTdü´*ï H˚qT n<ä+‘·>± ‘Ó\T‡ø√˝Ò<Tä .
ˇø£ yês¡+ ‘·sê«‘· MTs¡T eTs¡˝≤ qqTï ø£*ùdÔ düeTdü´\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·e#·TÃμ
nì #ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT ãj·T≥≈£î e∫à e÷ »q+qT düe÷<Ûëq|üs∫¡ ˇø£ yês¡+
‘·sê«‘· Ä ô|’ n~Ûø±] »‘·>± #·]Ã+#·T<ëeTì #ÓbÕŒqT. ˇø£ yês¡+ b˛˙j·T+&ç,
s¬ +&ÉTyêsê\T >∑&∫ç Hê Ä ô|’ n~Ûø±] qT+∫ eTeTà*ï ø£\eeTì @ dü+<˚Xe¯ T÷
sê˝Ò<Tä . á kÕ] H˚sT¡ >± yê] ã+>∑fi≤≈£î yÓ[fl e÷{≤¢&Ü\ì ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT.
nø£ÿ&çøÏ yÓ[flq|ü&ÉT Ä n~Ûø±] Hê‘√ k»q´+>±H˚ e÷{≤¢&Ü&ÉT. H˚qT n‘·ìøÏ
e÷ uÀj·Tyê&É˝Àì »q+ |ü]dæ‹ú ì $es¡+>± e]í+#êqT. ªMTπs dü«j·T+>±
uÀj·Tyê&É≈î£ e∫à nø£ÿ&ÉTqï »q+ dæ‹ú >∑‘T· *ï #·÷&É+&ç. yês¡T m+‘·{Ï <ës¡TDyÓTqÆ
Jeq+\qT >∑&ÉT|ü⁄ø=+≥THêïs¡H˚~ >∑TsöÔ‘·~μ nì #ÓbÕŒqT. Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+
nsTTq≥T¢>± Ä ô|’ n~Ûø±] e÷ uÀj·Tyê&ÉqT dü+<ä]Ù+#˚+<äT≈£î ˇ|üø=Hêï&ÉT.
ñqï‘· n~Ûø±] uÀj·Tyê&É≈î£ e#˚à $wüjT· +qT e÷ »q+≈£î ‘Ó*bÕqT. n|ü&ÉT
y˚TeTT ˇø£ düuqÑÛ T »s¡T|ü⁄<ëeTì nqTø=HêïeTT. u…fi≤Z+˝À ñ+&˚ <ä*‘· ø±s¡´ø£s˝Ô¡ q’…
edü+‘·sê»Hé eT]j·TT õ.¬ø.yÓT\Æ DíesY\qT ÄVü‰«ì+#êeTT. uÀj·Tyê&É ñ‘ê‡Vü≤+‘√
ñqï yê‘êes¡D+ qT+∫ ø£+>√[düT+Ô ~. bòÕ´ø£]º øÏ #Ó+~q ñqï‘· n~Ûø±] ekÕÔ&HÉ ~˚
>∑Ts¬ ÌÔ e÷ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñ+&˚ }s¡q¢ T+∫ »q+ e∫à #˚sês¡T. düuÑÛ ◊<äT>∑+≥\≈£î
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ j
Æ T˚ ´~ ñ+~. H˚qT Ä ñqï‘· n~Ûø±]ì |æ\TÃø=#˚Ã+<äTø£ì Hê\T>∑T
>∑+≥\øÏ yê] ã+>∑fi≤≈£î yÓfi≤flqT. n‘·qT H˚qT e#˚Ã<ëH˚ï m<äTs¡T#·÷dü÷Ô Hê
ø√düeTì m<äTs¡T #·÷düTHÔ êï&ÉT. Hê‘√ ø£*‡ ø±*q&Éø£ qT+#˚ e÷ }]øÏ e#êÃ&ÉT.
y˚T$T<äs› e¡ T÷ ø±*q&Éø£ qT+#˚ edüTqÔ ï<ëìï y˚\ dü+K´˝À »eT>∑÷&çq »q+
#·÷kÕs¡T. •~∏\yÓTqÆ Çfi¯ófl, dü÷ÿ˝Ÿ, s√&é, M~Û BbÕ\T, ˙fi¯ófl (≈£îfi≤sTT\T) eT]j·TT
bÕsTTU≤Hê\qT ˝Òì á }]ì n‘·qT ‘·q J$‘·+˝À Ç+‘·≈î£ eTTqTô|qï&É÷
#·÷&Éì Á>±MTD uÛ≤s¡‘+· qT yÓTT<ä{kÏ Õ]>± #·÷düTHÔ êï&ÉT. }s√¢ñ+&˚ Ç+∫+#·T
(n+>∑Tfi¯+ n+>∑Tfi¯+) uÛÑ÷$Tì bòÕ´ø£º] KØ~Û+∫+~. #·ìb˛‘˚ }s√¢yêfi¯fl≈£î
düàXÊqeT÷˝Ò<Tä . düàXÊq+ ñqï#√≥ bòÕ´ø£]º ‘·q ù|s¡TMT<ä uÀsYq¶ T y˚˝≤&ÉBdæ+~.
90
»q+ eTTU≤\MT<ä ∫+‘·, ~>∑T\T ø£ì|ædTü +Ô ~. yêfi¯ófl ø£≥Tºø=qï ã≥º\T yêfi¯fl˝Àì
;<ä‘H· êìï H=øÏÿH=øÏÿ ‘Ó\TŒ‘·T+~. n~Ûø±] düu˝ÑÛ À ªMTø£cÕº\T ns¡yú TÓ qÆ $— á
$wüjT· +MT<ä @<ÓH’ ê >∑{>ºÏ ±H˚ $#ê]kÕÔqTμ nH˚~ e÷Á‘·yT˚ yÓfifl¯ &ç+#ê&ÉT.
` 41 `
n‘·qT düŒwü+º >± e÷{≤¢&≥É ˝Ò<ìä Hê≈£î nìŒ+∫+~. Ä düu≈ÑÛ î£ ø=+‘·eT+~
kÕ«s¡|ú sü T¡ \÷ e#êÃs¡T. ø=+‘·eT+~ #√{≤yÓ÷{≤ >∑T‘˚<Ô ës¡T¢ e#êÃs¡T. ªy˚TeTT
Mfi¯fl≈£î |üqT\qT #·÷|æ+#˚+<äT≈£î ‘·j÷· s¬ j ’ T· THêïeTT. nsTT‘˚ Mfi¯ófl |üqT\≈£î
sê≈£î+&Ü <=+>∑‘H· ê˝Òï #˚dTü HÔ êïs¡Tμ n+≥÷ yêfi¯ófl Ä ñqï‘· n~Ûø±]øÏ e÷MT<ä
#ê&û\qT #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. }s√¢ ñqï düeØíjT· T\ b˛s¡\≈£î ªá dü+|òTü düuÑÛ e÷≈£î
nedüs+¡ ˝Ò<Tä . uÀjÓ÷fi¯ófl $T–*q ≈£î˝≤˝Àfi¯fl≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ q+ #˚dTü HÔ êïs¡Tμ nH˚
dü+>∑‘˚ yêfi¯fl˝À m+‘√ ø£wqºü wü+º >± ñ+~. ª<=+>∑\T, <ë]<√|æ&>û ±fi¯ófl e÷≈£î
©&És˝¢¡ ≤>∑ ñHêïs¡T ø£<ëμ n+≥÷ yêfi¯flMfi¯fl eTT+<äT e÷ >∑T]+∫ ‘˚*ø£>±H˚ á
qj·÷ eTqTwüß\T n|üV‰ü dü´+ #˚dTü HÔ êïs¡T.
n~Ûø±] e∫à yÓ[flq MT<ä≥ Ç≥Te+{Ï e÷≥\T m≈£îÿyÓq’ $. ªHê\T>∑T |ü⁄døÔü ±*ï
#·<äe>±H˚ n‘·H˚yÓTÆHê ©&ÉsY>± ne⁄‘ê&Ü? Ç≥Te+{Àfi¯flqT m+‘√ eT+~ì
#·÷kÕeTT. n‘·ìøÏ (>∑døÔ” )Ï }s√¢ ©&És>Y ± nj˚T´ ø√]ø£ ñ+~μ nì nqTø√kÕ>±s¡T.
ªn‘· ì øÏ bò Õ ´ø£ º Ø ˝À ô|<ä › J‘· + ‘√ ñ<√´–>± ø±yê\H˚ ø√]ø£
ñ+~. n+<äTøπ á Ø‹˝À uÀjÓ÷fi¯flqT dü+|òTü {Ï+∫ bòÕ´ø£Øº MT<ä <ë&çì #˚dTü HÔ êï&ÉTμ
nì eT]ø=+<äsT¡ nqTø=+≥THêïs¡T.
á b˛sê≥+˝À Hê kÕ«s¡yú T˚ $T ˝Ò<Tä . H˚qT Hê ø√düeTì á dü+|òTü b˛sê≥+qT
Äs¡+_Û+#·˝Ò<äT. $eTs¡Ù≈£î\˝Àì Ç≥Te+{Ï ‘˚*ø£e÷≥\≈£î m≈£îÿe $\Te
Çe«>∑÷&É<ìä ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. e÷ »Hê*ï dü+|òTü +>± #˚dTü ø=ì bòÕ´ø£Øº MT<ä
H˚qT b˛sê&Ü*‡j·TT+~. s¬ +&ÉT HÓ\\T >∑&∫ç Hê Ç+ø± düeTdü´ |ü]cÕÿs¡+ ø±˝Ò<Tä .
ø£˝ø… sº£ ≈Y î£ , eTTK´eT+Á‹øÏ $q‹ |üÁ‘ê*ï |ü+|æHê @$T ˝≤uÛeÑ T÷ ø£\>∑˝<Ò Tä .
b˛sê≥+qT rÁe+ #˚j÷· \ì ìsê∆]+#·Tø=HêïqT.
ˇø£ s√Eq bòÕ´ø£Øº ˝À ñ+&˚ y˚THé>π {Ÿ e<ä≈› î£ uÀjÓ÷fi¯fl+<äØï dü‘ê´Á>∑V≤ü +˝À
≈£Ls√Ãu…{ºÏ sêkÕÔs√UÀqT #˚j÷· \H˚ ìs¡j í T· +≈£î e#êÃqT. sêÁ‹ n+<äØï |æ*∫
Ä+<√fi¯q˝Àì s¡÷|ü⁄sπ K*ï $e]+#êqT. b˛sê≥+qT n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ Äs¡+_ÛdTü qÔ ï+<äT
91
#˚‘· Bì >∑T]+∫ Á|üdTü ‘Ô êìøÏ me]ø° #Ó|Œü ø£+&Éì $e]+#êqT. s¬ +&√s√E˝À
ø±ø£‹ Á>±eT+˝À dæ<X›˚ «¯ s¡ kÕ«$T C≤‘·s¡ ñ+~. sêkÕÔs√UÀ b˛sê≥+qT e~*
Ms¡+‘ê C≤‘·s≈¡ î£ yÓfiÔ‚ Hê >∑‘+˚ {Ï nH˚ dü+X¯jT· + Hê˝À |ü≥Tºø=+~. Ä <˚e⁄&ÉT
ñÁ>∑T&ÉH˚ U≤´‹ ñ+~. ª<˚e⁄&çøH£ êï á >∑dÔ” >=b˛Œ&˚+{Ï?μ nì me¬sH’ ê Á|ü•ïùdÔ
e÷ »q+ sêkÕÔs√UÀqT eT]∫ Ä <˚e⁄&ç C≤‘·sø¡ ì£ ø±ø£‹ Á>±eT+≈£î yÓfifl‚ kÕ<Û´ä ‘·
≈£L&Ü ñ+~. á ∫+‘· (~>∑T\T)˝À ñqï|ü&˚ u…fi≤Z+qT+∫ Hê ùdïVæ≤‘·T˝…q’
&Üø£sº Y j·÷<ä–] eT]j·TT \ø£àå D VüQ+&ç Hê e<ä≈› î£ e#êÃs¡T. mH√ï s√E\
‘·sê«‘· y˚TeTT |üsd¡ Œü s¡+ ø£*kÕeTT. H˚qT yê]‘√ Hê b˛sê≥+ >∑T]+∫ $e]+#êqT.
Ä sêÁ‹ m+‘√ Ábı<äTe› s¡≈L£ e÷{≤¢&TÉ ø=+≥÷ m|ü&ÉT ìÁ<ä≈î£ C≤sêyÓ÷ ‘Ó\«<äT.
IIIII
Ä Á|üu≤Û ‘· ø±\+˝À ◊<äT >∑+≥˝…’ j·TT+&=#·TÃ. Hê ùdïVæ≤‘·T\T >±&ÛÉ ìÁ<ä˝À
ñHêïs¡T. dü‘j ÔÓ T· ´, e÷s¡jT· ´ eT]j·TT |ü+ø£jT· ´ e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. ªnHêï
˝…>T∑ yéμ n+≥÷ m#·Ã]+#ês¡T.
yêfi¯fl ñ‘ê‡Vü≤+qT #·÷dæq Hê≈£î dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. ªn+<äØï y˚T˝§ÿ\Œ+&ç. s¡kÕÔ
ã+<é≈î£ yÓfi≤fl*‡ ñ+~μ nHêïqT.
H˚qT ˝Ò∫ Á|üu≤Û ‘·ø±˝+˝Àì <˚V≤ü ø£sà¡ *ï eTT–+#êqT. kÕïq+ #˚kÕqT.
ùdïVæ≤‘·T\÷ y˚T˝§ÿHêïs¡T. Äs¡Tqïs¡ >∑+≥\ Ábı<äT≈› î£ e÷ Ç+{Ï eTT+<äT Hê˝…<Z’ Tä
e+<ä\ »q+ e∫à ì*#ês¡T. yêfi¯fl˝À j·TTe≈£î\T, eè<äT\∆ T, eTVæ≤fi¯\T, |æ\\¢ T
n+<äs÷¡ ñHêïs¡T. dü‘j ÔÓ T· ´ eT]j·TT e÷s¡jT· ´ n+<äØï bòÕ´ø£Øº ˝Àì >π {Ÿ e<ä≈› î£
|æ\TÃø=ì yÓfi≤fls¡T. u…fi≤Z+ qT+∫ e∫Ãq Hê ùdïVæ≤‘·T\T Hê˝Àì á b˛sê≥
#·s¡´qT m+‘√ ≈£î‘·÷Vü≤\+ qT+∫ #·÷düTÔHêïs¡T. Ç+‘·eT+~øÏ n<Ó{≤¢>∑Tq
ñ<√´>±*ï Ç|æŒ+#·>\∑ e⁄? nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. H˚qT qyê«qT. yês¡T u…fi≤Z+≈£î
ãj·T˝Òs› T¡ ‘·T+fÒ H˚qT ôdø’ ˝Ï Ÿ møÏÿ bòÕ´ø£]º >π {Ÿ e<ä≈› î£ e#êÃqT.
e÷ »qeT+‘ê >π {Ÿ ãj·T≥ ì\ã&ܶsT¡ . ªbòÕ´ø£]º qT+∫ ãj·T≥≈£î e#˚Ãyêfi¯flqT
sê˙j·T≈£î+&Ü n&ÉTø¶ √+&ç. ãj·T≥Tï+∫ bòÕ´ø£]º ˝ÀøÏ yÓfifl‚ yêfi¯flqT yÓfifl¯ ˙j·Tø£+&ç.
b˛©düT\T e∫ÃHê uÛj Ñ T· |ü&˚ ø±s¡D+ ˝Ò<Tä . |üqT\T <=]πø es¡≈L£ Çø£ÿ&ÉTï+∫
mes¡÷ ø£<\ä ≈£L&É<Tä μ nì ˇø£ ∫qï Á|üd+ü >±ìï #˚kÕqT. Hê e÷≥\≈£î »q+
ªne⁄qT, ne⁄HÍqTμ n+≥÷ #·|Œü ≥¢qT #·]#ês¡T.
92
 @&ÉTqïs¡ >∑+≥\≈£î ôds’ H¡ é ÁyÓ÷–+~. u…fi≤Z+ yÓ|’ ⁄ü qT+∫ ô|<ä› n~Ûø±s¡¢ (ø±«s¡sº ‡Y
qT+∫) ø±s¡T,¢ yêVü≤Hê\T sêkÕ–q$. MfiËfle]ø° Çø£ÿ&É sêkÕÔã+<é MT<ä øÏ+∫‘·TÔ
$wüjT· eT÷ >∑Ts¡T˝Ô <Ò Tä . ô|<ä>› ± ñqï e÷ >∑T+|ü⁄qT #·÷dæ ªÇø£ÿ&˚$T »s¡T>∑T‘·T+~μ
nì yêVü≤Hê*ï Á|üøÿ£ q ì*Œ e÷ e<ä≈› î£ e#êÃs¡T. e÷ yêfi¯ófl yêfi¯flqT |òTü §sêyé
#˚dæ |ü≥Tºø=Hêïs¡T. bòÕ´ø£]º ãdt e∫Ã+~. <ëH√¢ &ç|Pü ´{Ï ˝ÒãsY Ä|òd” sü Y |ü≥Dº XË{ºÏ
≈£Ls¡TÃìj·TTHêï&ÉT. n‘·qT e÷ »Hêìï #·÷dæ u…~sê&ÉT. ªãj·T≥≈£î sês√ |ü≥D º
XË{:ºÏ y˚TeTT mes¡ì ‘Ó\T|ü⁄‘ê+˝Òμ n+≥÷ »q+ >=&ÉeqT Äs¡+_Û+#ês¡T. á
|ü≥D º XË{ºÏ e÷ »Hêìï <ë] <√|æ&>ç ±fi¯ófl, #√s¡T\ì nq≥y˚T >±≈£î+&Ü <=+>∑
\+C≤ø=&ÉT≈£î˝≤¢sê nH˚ ã÷‘·T e÷≥*ï Á|üj÷Ó –düT+Ô &˚yê&ÉT. ˝ÒãsY Ä|òd” sü Y
ÇÁãV”≤+kÕôV≤uŸ >±] ø±s¡T e∫Ã+~. Ä ø±s¡TMT<ä ˇø£Áf…+&ÉT sêfi¯ófl |ü&qç $. Ä
kÕôV≤uŸ>±s¡T uÛj Ñ T· ;Û‘T· ˝…j
’ ÷· ´s¡T. ø±s¡T qT+∫ ~π>+<äT≈£î u…~sês¡T. Ç+‘·˝À
bòÕ´ø£]º y˚TH˚»sY>±] ø±s¡T edüT+Ô ~ ø£qã&ç+~. e÷ »q+ Ä ø±s¡TqT |òTü §sêyé
#˚<ë›eTqTø=H˚˝Àù|, y˚TH˚»sY ø±s¡TqT ]esY‡>± Á‹|ü⁄Œø=ì bÕ]b˛j·÷&ÉT.
` 42 `
bòÕ´ø£]º >π {Ÿ≈î£ e÷ yêfi¯ófl n&ÉT>¶ ± ì\ã&çq+<äTq &É÷´{°\qT eTT–+#·Tø=ì
ãj·T≥ø=#˚à ø±]à≈£î\T ˝À|ü˝Ò ∫≈£îÿ≈£îb˛j·÷s¡T. e÷ sêkÕÔ ã+<éqT+∫
bòÕ´ø£]º ˝À|ü\ >∑*_* m+‘√ñ+~.
‘=$Tà~ >∑+≥\≈£î düTe÷s¡T>± mdt.|æ.kÕuŸ b˛©dt bò˛sY‡‘√ e#êÃs¡T. Ä
mdt.|æ.≈£î »‘·>± ˇø£ wæ|≈ºt î£ uÛ≤<äT´&ÉT>± ñ+&˚ y˚TH˚»sY ñHêïs¡T. yê]ì #·÷dæq
‘·ø£åDy˚T dü‘ê´Á>∑Vü≤+˝À ≈£Ls¡TÃqï Á|üMTfi¯\T (eTVæ≤fi¯\T) ªuÛ≤&éø√yéμ n+≥÷
‹≥ºkÕ>±s¡T. y˚TH˚»sY ø£+>±¬s’ Ä yÓ|’ ⁄ü áyÓ|’ ⁄ü _‘·sÔ _¡ ‘·sÔ >¡ ± #·÷düTHÔ êï&ÉT. mdt.|æ.kÕuŸ
qqTï #·sá \≈£ì |æ*#ês¡T. H˚qT @ #·sá ≈£î e#˚Ã+<äT≈£î ìsêø£]+#êqT. nø£ÿ&ÉTqï
dæ.◊.kÕuŸ ªÇ˝≤>∑Tq Vü≤sƒ¡+#˚ùdÔ $TeTà\ï+<äØï n¬sdtº #˚j·÷*‡ ñ+≥<äìμ
m#·Ã]+#ê&ÉT. ªMT eTqdüT‡≈£î ‘√∫q≥T¢>± #˚dTü ø√+&çμ nì nHêïqT H˚qT.e÷
»q+ ªôVAμ n+≥÷ qqTï ã\|üsêÃs¡T.
ø=+#·+ düeTj·T+ nsTTqMT<ä≥ ø£˝ø… sº£ Y e#êÃs¡T. ªsêkÕÔs√UÀqT #˚ùd<ëìøÏ
eTT+<äT>± MTs¡T qqTï m+<äT≈£î ø£\e˝Ò<Tä ?μ nì n&ç>±s¡T. ªÇ+‘·≈î£ eTTqTù|
◊<ës¡TkÕs¡T¢ H˚qT $TeTà*ï ø£*‡ e÷ »q+ düeTdü´\MT<ä $q‹ |üÁ‘êìï Ç#êÃqT

93
 ø£<ë..! bòÕ´ø£]º y˚TH˚»sYq÷ |ü<<’Ó Tä kÕs¡T¢ uÛ{Ò Ï nj·÷´qT. nsTT‘˚ e÷ $q‘·T\MT<ä
me]ø° kÕqTuÛ÷Ñ ‹ sê˝Ò<Tä . ás√E nìyês¡´yÓTÆ y˚TeTT s√&éqT ã+<é #˚ùd+<äT≈£î
~>±eTTμ nì ø£˝ø… sº£ ≈Y î£ #ÓbÕŒqT. n|ü&ÉT mdt.|æ.>±s¡T ªqTe⁄« á eTT>∑› »qT*ï
s¬ #·Ã>={Ϻ ø±q÷qTqT #Ó&TÉ |ü⁄‘T· Hêïyé. MTs¡T... ø£eT÷´ìk˛ºfifl¯ ≈£î Vü≤sêÔfiŸ, dü‘ê´Á>∑V≤ü +,
yÓ÷sêÃ, dü+|òTü s¡¸... Ç$ Á‘·|Œæ ‘˚ yπ̊s ñ<√´>∑+ @MT˝Ò<Tä . H˚qT $TeTà*ï n¬sdtº
#˚kÕÔqTμ nì nHêï&ÉT. á e÷≥*ï $qï e÷ »q+ Hê #·T≥÷º #˚], ì*∫, ªn¬sdtº
#˚ùdÔ eTeTà*ï n¬sdtº #˚jT· +&ç. á bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡T¢ e÷≈£î yÓ÷dü+ #˚kÕs¡T. e÷
uÛ÷Ñ eTT*ï ø£ã[+∫ n+<äT≈£î ã<äT\T>± ñ<√´>±*ï ÇkÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚
ì»+>± Ç∫Ã+~ #˚‹øÏ ∫|üŒH˚μ n+≥÷ >=&Ée #˚kÕs¡T.
bòÕ´ø£]º |üPHê`u…+>∑fiS¯ s¡T H˚wqü ˝Ÿ ôV≤’ y˚ MT<ä ñqï+<äTq y˚TeTT Ä eTTK´
s¡V≤ü <ë]H˚ ã+<é #˚dqæ +<äTq á yÓ|’ ⁄ü u…+>∑fiS¯ s¡T ~≈£îÿ≈£L eT]j·TT Ä yÓ|’ ⁄ü
|üPHê ~≈£îÿ≈£L Ä Á|ü<ëÛ q s¡V≤ü <ë] MT<ä y˚\˝À yêVü≤Hê\T ì*Ãb˛sTTq$.
eTeTà*ï n¬sdtº #˚j÷· \qTø=+fÒ e÷ dü+UÒ´ e+<ä\˝À ñ+~. »q+˝À düV≤ü q+˝Àì
n<äTbÕC…„ ‘=*–b˛kÕ–+~. ø£˝ø… sº£ Y y˚TH˚»sY‘√ e÷{≤¢&Ü&ÉT. y˚TH˚»sY Hêe<ä≈› î£
e∫à ªMT »Hêìï π s |ü ⁄ Ä|ò ” d ü T ≈£ î rdü T ø=ìs¡ + &ç . yêfi¯ fl ≈£ î |ü q T\qT
(ñ<√´>±*ï) ÇkÕÔeTTμ nì #ÓbÕŒs¡T. ø£˝ø… sº£ ÷¡ Ä Vü‰MT e÷≥\H˚ #ÓbÕŒs¡T.
b˛sê≥+˝À y˚TeTT >¬ ˝≤ÃeTT. ªn+<ä]ø° ñ<√´>±*ï ÇkÕÔeTì y˚TH˚»sY #ÓbÕŒs¡T.
Çø£ n+<äs÷¡ XÊ+‘·Ø‹˝À MT MT Çfi¯fl≈£î yÓfifl¯ +&çμ nì H˚qT »q+≈£î #ÓbÕŒqT.
»q+ ªôVAμ nH˚≥≥T¢ düeTTÁ<ä|ü⁄ n\\T˝≤>∑ ˝Ò#ês¡T. Ä ô|<ä› s¡Vü≤<ë]˝À
eTs¡˝≤ yêVü≤Hê\T dü+#·]+#˚+<äT≈£î $eTTøÏÔ \_Û+∫+~. H˚qT Ç+{Ï yÓ|’ ⁄ü ≈£î
b˛‘·÷ ªÇ+‘·eT+~øÏ ñ<√´>±\T <=s¡T≈£î‘·yê? ˇø£yfi˚ ¯ ø=+‘·eT+~øÏ <=]øÏ
$T–*H√fi¯fl≈£î <=s¡øø£ b£ ˛‘˚ @$T #˚j÷· *?μ nH˚ $#ês¡+ Hê˝À |ü⁄{Ï+º ~. Ä
sêkÕÔ˝ÀH˚ ø=+‘·eT+~ ª;ÛeT÷, ˙≈£î Hê |ü]dæ‹ú ˝Àì C≤„q+ ñ+~. yÓTT<ä≥ Hê≈£î
ñ<√´>∑+ <=]πø~ #˚sTTμ n+≥÷ y˚&TÉ ø=Hêïs¡T. á e÷≥*ï $ì H˚qT eT]+‘·>±
>∑*_* nj·÷´qT.
Ä sêÁ‹ ø£ \ ˇø£ { Ï e∫Ã+~. ø£ \ ˝À e÷ »q+ |ü s ¡ d ü Œ s¡ + >±
ø£\Væ≤+#·Tø=+≥THêïs¡T. ª˙≈£î HÍø£] <=]øÏ+~— Hê≈£î <=s¡ø˝£ <Ò Tä μ n+≥÷ b˛{≤¢≥\T
Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. ø=+‘·eT+~ qqTï >∑T+E‘·THêïs¡T. ªe÷≈£L ñ<√´>±*ï Ç|æŒ+#·T.
Ç|æŒ+#·≈£î+fÒ ìqTï #·+|æ |ü&˚kÕÔeTTμ n+≥÷ ø=fÒº+<äT≈£î e#êÃs¡T. H˚qT
94
uÛj
Ñ T· |ü&bç ˛sTT Ä |”&É ø£\ qT+∫ y˚T˝§ÿì ≈£Ls¡TÃHêïqT. ãj·T≥ yÓ\T‘·Ts¡T+~.
H˚qT y˚T˝§ÿqï+<äTq ø£eT\ ≈£L&Ü y˚T˝§ÿì ˝Ò∫+~. ª@<√ ø£\μ nì nHêïqT.
ªyê&É˝Àì »q+ MT<ä uÛsÑ √kÕqT #·÷ô|{Ïqº fÒ¢ e÷MT<ë uÛ≤<ä´‘·*ï ô|≥Tºø√+&çμ nì
n+~. ªMTs¡T ôV≤’ Á<ëu≤<é yÓfifl‚ ~ m|ü&ÉT?μ nH˚ Á|üXï¯ q÷ eTs¡˝≤ CÀ&ç+∫+~.
H˚qT ÄX¯Ãs¡´+ qT+∫ ÄyÓT eTTU≤H˚ï #·÷&ÉkÕ>±qT. ªá »qT\ <äXq¯ T+∫
MTs¡T eTeTà\ï+<äØï eT]∫b˛‘·THêïs¡T. Ç<äs› T¡ |æ\\¢ THêïs¡H~˚ MTs¡T eTs¡eø£+&çμ
nì #Ó|Œæ +~. ÄyÓT ø£qT\ qT+∫ ˙s¡T ø±s¡kÕ–+~.
H˚H$˚ T ã<äT\T #Ó|Œü ˝Ò<Tä . Á|üøÿ£ MT<ä qT+∫ ˝Ò#êqT. ñ<äjT· +˝À »Hêìï
|æ\TÃø=ì bòÕ´ø£Øº øÏ yÓfifl‚ <äT+~. @&ÉT>∑+≥\ Ábı<äT≈› î£ »q+ >∑T+|ü⁄>∑÷&ÉkÕ>±s¡T.
yês¡+‘ê m+‘√ KTwæ˝À ñHêïs¡T. yê]q+<äØï ˇø£{>Ï ± #˚dTü ø=ì bòÕ´ø£Øº øÏ e∫Ã
&ç|üP´{Ï ˝ÒãsY Ä|ò”düsY nsTTq |ü≥ºDXË{Ϻì ø£*kÕqT. n‘·qT ªÄs¡+uÛÑ+˝À
q\uÛe’… T+~øÏ bòÕ´ø£]º |üqT\qT (ñ<√´>±*ï) Çdü~Ô . Ä ‘·sê«‘· $T–*H√fi¯fl≈£î
<ä|<ü bä Õò \T>± ñ<√´>±\T <=s¡≈î£ ‘·$μ nì ‘Ó˝≤Œ&ÉT. n+<äØï es¡d˝ü À ì*Œ Ä
es¡dü (˝…q’ T) qT+∫ q\uÛe’… T+~ì m+#·Tø=Hêï&ÉT.
yê] ù|s¡T\ MT<ä ø±sY‡¶ qT #˚sTT+∫, yêfi¯ófl Çø£ |üqT\˝À #˚se¡ #·Ãì #ÓbÕŒ&ÉT.
|üì <=]øÏH√fi¯ófl KTwæ‘√ ∫+<äT*ï y˚kÕs¡T. <=s¡øH£ √fi¯ófl ~>±˝…b’ ˛j·÷s¡T. ªÇ+‘·≈î£
eTT+<äT s√CÒ n+<ä]ø° ñ<√´>±*ï ÇkÕÔeTì y˚TH˚»sY #ÓbÕŒs¡T ø£<ë..! MT≈£î
HÍø£Ø\T <=s¡ø˝£ <Ò ìä ìsêX¯|&ü øÉ +£ &ç. á s√E >±ø£b˛‘˚ sπ |ü⁄ HÍø£] <=s¡T≈£î‘·~.
|üsd¡ Œü s¡+ ‘·>±<ë\T #˚jT· ≈£î+&Ü Çfi¯fl≈£î |ü<+ä &çμ nì #ÓbÕŒqT. ñ<√´>±\T
<=s¡øì£ eTTU≤\T e&ç*b˛sTTj·TTqï$. yêfi¯fl‘√ »‘·>÷∑ &ç H˚qT uÀj·Tyê&É≈î£
e#êÃqT.
` 43 `
ø=ìï s√E\˝ÀH˚ }s√¢ ñH√ïfi¯fl+<äs¡÷ ñ<√´>±\˝À #˚]b˛j·÷s¡T.
n+<ä]˝Àq÷ düe÷<ÛëqyÓT+Æ ~. nsTT‘˚ H˚qT Ä‘·+ø£+(&Í{Ÿ)˝ÀH˚ ñHêïqT. }s√¢
yêfi¯fl≈£î ‘Ó\«ì dü‘´· + ˇø£{Ï Hê≈£î >∑Ts¡T+Ô ~. Mfi¯fl+‘ê ø±´Ee˝Ÿ es¡ÿs¡T>¢ ±
ñHêïs¡T. Mfi¯flqT @ ø±s¡D≤*ï Çe«ø£H,˚ #·÷|üøH£ ˚ bòÕ´ø£Øº yêfi¯ófl rùdj·Te#·TÃ. e÷
qT+∫ ˇ‹Ôfifl¯ e\q á »q+qT |üì˝ÀøÏ rdüTø=Hêïs¡H~˚ Hê≈£î ì<Ûëq+>± >∑Ts¡TÔ
nsTT´+~.
95
 H˚qT uÛj Ñ T· |ü&qç fÒ¢ yêfi¯fl ñ<√´>±\T }&çb˛sTTq$. ˇø£ HÓ\ ‘·sê«‘· n+<äØï
|ü{º° qT+∫ }&É;ø±s¡T. á HÓ\˝À dü+|òTü +˝Àì ø±s¡´dü÷∫ø£ n<ä+‘·>± q&Ée˝Ò<Tä .
H˚qT ˇø£&ï˚ dü+|òTü +qT Je+‘·+>± ñ+#êqT. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT |üqT\qT b˛>=≥Tºø=qï
»q+ ôV≤’ sêD≤ |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. bòÕ´ø£]º yêfi¯fl á ≈£î{Ï\ ˙‹ì Áyê‘· |üPs¡«ø£+>±
ãj·T≥≈£î Á‘Ó∫à kÕs¡«»ì≈£î\ m<äTs¡T˝À yêfi¯fl ã+&Üs¡+qT ãj·T≥ô|{≤º\ì
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. ˇø£ ô|<ä› yê´dü+ (Ä]ºø˝£ Ÿ)qT Áyêdæ u…fi≤Z+˝Àì ª‘·sT¡ DuÛ≤s¡‘μ·
|üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈î£ &Óq’ u≤ã÷sêyé sƒê≈£LsYqT ø£*kÕqT. yês¡T Hê Ä]ºø˝£ ŸqT #·~$
ªMTs¡T #˚dTü qÔ ï dü+|òTü ø±s¡´+ MT<ä Hê≈£î m+‘√ >ös¡e+ ñ+~. ìs¡ø¢ +åÏ #·ã&çq
düeTT<ëj·T+ MT<ä MTs¡T #˚dTü qÔ ï |üì Á|üX+¯ kÕ|üPs¡«ø£yTÓ +Æ ~. nsTT‘˚ MT b˛sê{≤\≈£î
yÓ’#ê]ø£ düŒ¬sÙ˝Ò<äT. ø=+‘·eT+~ $#ês¡yê<äT\ e÷s¡Z<äs¡Ùq+qT bı+~
dü+|òüTø±s¡´Áø£e÷*ï eTT+<äT≈£î rdüT≈£îb˛+&çμ nì #ÓbÕŒs¡T. n~ ì»y˚Tqì
nìŒ+∫+~. b˛sê≥+ n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ Äs¡+uÛyÑ TÓ HÆ ê X¯‘X· ‘¯ e· ÷Hê\qT+∫ |”&+ç #·ã&çq
#·]Á‘· á ≈£î˝≤ìøÏ ñ+~. Çø£ b˛sê≥+qT eT]+‘· ñ<äè‘·+>± #˚j·÷\ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT.
e÷ düeTdü´\ >∑T]+∫ eTTK´eT+Á‹øÏ ˇø£ eTq$ |üÁ‘·+ |ü+bÕqT. nsTT‘˚
<ëqTï+∫ @$T Á|üj÷Ó »q+ ø£\>∑˝<Ò Tä . ªm+bÕ¢sTTyÓT+{Ÿ mπø‡+CŸ˝À ù|s¡T\qT
qeT÷~Û+#·+&çμ nì ø=+‘·eT+~ dü÷∫+#ês¡T. nø£ÿ&çøÏ yÓfiÔ‚ MT dü÷ÿ˝Ÿ˝Àì dü]|º øπæò {Ÿ,
|ü⁄{Ïqº ‘˚~ dü]|º øπæò {Ÿ\qT #·÷|æ+#·+&Éì n+≥THêïs¡T. ø£˝ø… sº£ Y nsTTq m+.¬ø.
eTT‘·DÔ í >±]ï ø£*kÕqT. yês¡T ªHÓeTà~ HÓeTà~>± n+<ä]ø° ñ<√´>±\T <=s¡T≈£î‘·$˝Ò.
MTs¡T eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ e∫à Hê ‘·\ ‹qø£+&çμ nì |ò÷ü ≥T>± nHêïs¡T. nsTTHê
yê]ï H˚qT eTs¡\ eTs¡˝≤ ø£\Tdü÷Ô $q‹ |üÁ‘ê*ï düeT]ŒdüT+Ô &˚yê&çï.
H˚qT sêdæq Ä]ºø˝Ï Ÿ ª‘·sT¡ D uÛ≤s¡‘μ· ˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&ç+~. bòÕ´ø£Øº ˝Àì n~Ûø±s¡T\
ø£|{ü ≤ìï Ä ˝ÒKq+˝À $es¡+>± sêkÕqT. }s√¢ eT]j·TT bòÕ´ø£Øº ˝À n+<äs÷¡ Ä
˝ÒKq+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&kÉ Õ>±s¡T. n~Ûø±s¡T¢ HêMT<ä ø√|ü+ #Ó+<ës¡T. ø=+‘·eT+~
Hê <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫à bòÕ´ø£]º yêfi¯ó¢ qqTï ø√sY≈º î£ á&ÉTÑês¡ì uÛj Ñ T· ô|≥ºkÕ>±s¡T. H˚qT
uÛj
Ñ T· |ü&øÉ H£ ˚ ªyês¡T qqTï ø√sY≈º î£ ˝≤–‘˚ ø√sY˝º ÀH˚ yê] ã+&Üs¡+ ãj·T≥|ü&TÉ ‘·~.
BqTï+#ÓH’ ê ˝Àø£+≈£î ìC≤\T ‘Ó\Tdü$Ô μ nì nHêïqT.
nsTT‘˚ bòÕ´ø£ºØyêfi¯ófl ø√sYº≈£î yÓfi¯fl˝Ò<äT. |üÁ‹ø£˝À H˚qT sêdæq ˝ÒKq+
dü‘ê´+XÊ\‘√ ì+&çjT· T+~. Hê <ä>sZ∑ ¡ ø=ìï s¡TEe⁄\÷ ñqï$. bòÕ´ø£]º ôV≤&é
96
Ä|òd” Tü ≈£L Äπø|å D
ü ≤ |üÁ‘ê*ï ÁyêkÕqT. bòÕ´ø£]º m+.&ç. $<˚Xd¯ Tü &Ô TÉ . yê]ø° ˝…≥sY
eT÷\ø£+>± Çø£ÿ&ç |ü]dæ‘ú T· *ï ‘Ó˝≤ŒqT.
ø=˝≤Ω|üPsY˝À ˇø£ ø±s¡´Áø£eT+ø£ì eTT+u…’ qT+∫ <ä*‘· bÕ´+<∏äsY‡˝Àì
ø=+‘·eT+~ Hêj·T≈£î\T e#êÃs¡T. yê]ì e÷ uÀj·Tyê&É≈î£ |æ\TÃ≈£î sêyê\ì
Hê≈£î nìŒ+∫+~. eTVü‰sêÁwüº˝À <ä*‘· bÕ´+<∏äsY‡ Á|üuÛ≤e+ m+‘√ >=|üŒ>±
ñ+~. yÓ[fl yêfi¯flqT ø£˝≤‡qT. n+uÒ<äÿsY »j·T+‹Hê&ÉT yês¡T e#˚Ã+<äT≈£î
ˇ|üø=Hêïs¡T. uÀj·T düe÷»+ n+uÒ<ÿä sY »j·T+‹ì Ä#·]+#˚ yÓTT<ä{Ï Á|üjT· ‘·ï+
Ç~. nsTT‘˚ á ø±s¡´Áø£eT+ ø=+‘·eT+~ uÀj·T Hêj·T≈£î\≈£î ˇ|ü>± nìŒ+#·˝<Ò Tä .
C≤‹ qT+∫ eTq+ ÁX‚wßü \˜ +— #·sà¡ ø±s¡T\T ‘·≈î£ ÿy√fi¯ófl nì yês¡T uÛ≤$+#ês¡T.
ªn+uÒ<ÿä sY »j·T+‹ì Ä#·]+#˚+<äT≈£î y˚TeTT @yÓTHÆ ê #·sà¡ ø±s¡T\e÷.. |ü+#·eT
C≤‘√fi¯fle÷?μ n+≥÷ |òTü ]®+∫q ≈£î\ Hêj·T≈£î\T ªÇ~ uÀj·T »Hê+>∑+≈£î #˚ùd
nHê´j·T+. á ;ÛyTé sêyé >∑dÔæ <äXq¯ T+∫ y˚TeTT Ä #·sà¡ ø±s¡T\ |ü+øÏ˝Ô À ≈£Ls√Ãyê*‡
ñ+≥~μ n+≥÷ ø={≤¢≥qT #˚ùd+<äT≈£î ñ<äT´≈£îÔ˝…’j·÷´s¡T. ªá>∑d”ÔøÏ C≤‹
ãVæ≤cÕÿs¡+qT #˚jT· +&ç— Çø£ eTT+<äT n‘·qT eTq ≈£î\+ ù|s¡TqT #Ó|ü ø=H˚ <ëìï
ì\bÕ*μ n+≥÷ #·]Ã+#·Tø=H˚<ëìï Äs¡+_Û+#ês¡T. H˚qT @ <ëìøÏ uÛj Ñ T· |ü&˝É <Ò Tä .
u…fi≤Z+ qT+∫ Ábı._.yÓ’. dü+uÛ≤õ >±]ï ÄVü‰«ì+#êqT. düuÛÑø£ì |ü]àwüHéqT
rdüTø=H˚+<äT≈£î ø±ø£‹˝À ñ+&˚ b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ yÓfifl¯ >± nø£ÿ&ÉTqï b˛©düT\T qqTï
u…~]+#˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. ªá <ä*‘· bÕ´+<∏sä ‡Y Hêj·T≈£î\T Á|ü»\ ‘·\\qT
#Ó&>É =fÒ≥ º ≥T¢>± e÷{≤¢&TÉ ‘ês¡T. düuÑÛ eTT–dæq ‘·sê«‘· @<ÓH’ ê m≈£îÿe ‘·≈î£ ÿe
nsTT‘˚ n+<äT≈£î qTy˚« »yêu≤›]μ n+≥÷ |ü]àwüHqé T Ç#êÃs¡T.
Á|üd+ü –+#˚ ô|<ä*› ï |æ\TÃø=#˚Ã+<äT≈£ì yÓ[fle#˚ÃeTT+<˚ e+<ä\ dü+K´˝À
b˛©düT\T uÀj·Tyê&É˝À Vü‰»¬sj ’ ÷· ´s¡T. }] »q+ø£Hêï b˛©düT˝Ò m≈£îÿe eT+~>±
ñHêïs¡T. ˇø£ b˛©dt n~Ûø±] Hê e<ä≈› î£ e∫à ø±s¡´Áø£e÷ìï ‘=+<äs¡ ‘=+<äs>¡ ±
eTT–+#·eTì dü÷∫+#ê&ÉT. <ä*‘· bÕ´+<∏sä ‡Y ˝Àì nÁ>∑ÁX‚DÏ Hêj·T≈£î˝…q’ õ.$.|üyês¡—
n$HêX¯ eTVü‰H˚øs£ —Y sêeT<ëdü n<∏ëe˝…... Ms¡T e÷{≤¢&>É ± »q+˝À $<äT´‘Y
dü+#·]+∫q≥T¢>± nsTT´+~. düu≈ÑÛ î£ u…fi≤Z+ qT+∫ eT]j·TT #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñ+&˚
<ä*‘·T\÷ Vü‰»¬sj ’ ÷· ´s¡T.

97
 ` 44 `
Hê ø±s¡´Áø£eT+ qT+∫ e∫Ãq j·TX¯dTü ‡qT eT]j·TT |”&‘ç · »qT\ eT<ä‘› T· qT
#·÷dæq $s√<ÛTä \T >∑*_* nj·÷´s¡T. bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡+¢ ≥÷ HêMT<ä eT]j·TT
dü+|òTü +MT<ä $s√<Û+ä >±H˚ ñHêïs¡T. y˚TeT+‘ê dü+|òTü {Ï‘+· >± ˇø£fj Æ… T˚ ´~ yê]øÏ
Çwüº+˝Ò<äT. ≈£îÁ≥\qT, ≈£î‘·+Á‘ê*ï #˚j·TkÕ>±s¡T. e÷ }s√¢ì ø=+‘·eT+~
ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl≈£î H˚qT sê»ø°jT· X¯ø>ÔÏ ± m<äT>∑T‘·THêïqì nìŒ+#·kÕ–+~. Hê≈£L,
sê»ø°j÷· \≈£î q&ÉTeT @ dü+ã+<Ûë\T ˝Òeì H˚qT nH˚ø£ e÷s¡T¢ düŒwü+º >± #Ó|Œæ Hê
á »q+ <ëìï qy˚Tà+<äT≈£î ‘·j÷· s¬ ˝’ sÒ T¡ . }s√¢ì ô|<ä]› ø£+ ˇø£ uÀjÓ÷&ç #˚‹øÏ
yÓfió¯ +Ô <˚y÷Ó nì yêfi¯ófl uÛj Ñ T· |ü&kÉ Õ>±s¡T.
Á|üøÿ£ Á>±e÷\˝À ñ+&˚ ø=+‘·eT+~ uÀjÓ÷fi¯flqT ø£*‡ yê] yÓ|’ ⁄ü qT+∫ Hê≈£î
ø£cÕº*ï ø£*–+#·kÕ>±s¡T. Hê≈£î $s¡T<ä∆+>± ˝Òìb˛ì yê{Ïï #Ó|æŒ yêfi¯ófl
ø√|æ+#·Tø=H˚≥≥T¢>± #˚kÕs¡T. ªqqTï #·+|ü⁄‘ê+μ n+≥÷ Á|üø£ÿ }]˝Àì
uÀjÓ÷fi¯ófl >=&É*¶ ï, y˚≥ø=&Éefi¯flqT |ü≥Tºø=ì qqTï yÓ‘ø· k£ Õ>±s¡T. #êD≤≈£îå ˝…q’
bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡T¢ uÀjÓ÷&Óï’ q Hê≈£î eT]j·TT Hê ≈£î\düT˝Ô Ò nsTTq ‘√{Ï uÀjÓ÷fi¯fl
eT<Û´ä dü+|òTü s¡¸D+qT düèwæ+º #ês¡T. Ç+<äT˝À s¬ +&ÉT >∑T+|ü⁄\÷ ‘·eT‘·eT $s¡T<ä+∆ >±H˚
b˛sê&ÉTø=ì HêX¯qeTÚ‘ês¡ì yêfi¯ófl uÛ≤$+#ês¡T.
H˚qT ˇø£ yê´dü+˝À e÷ Á|üøÿ£ q ñ+&˚ }s√¢ì uÀj·Tyê&É >∑T]+∫ sêkÕqT.
nø£ÿ&ÉTqï ˇø£]<ä]› øÏ bòÕ´ø£Øº ˝À yê#YyTÓ Hé HÍø£]ï Ç∫Ãj·TTHêïs¡T. $T*≥] qT+∫
]f…s¬Æ H’ √fi¯fl≈£î yê#YyTÓ Hé &É÷´{°ì Çyê«\H˚ ìj·TeT+ ñHêï, ªy˚TeTT uÀjÓ÷fi¯fl≈£î
á &É÷´{°\qT Ç#êÃeTTμ nì n~Ûø±s¡T¢ #Ó|ü ø=+≥THêïs¡T >=|üŒ>±. H˚qT Hê
˝ÒKq+˝À n~Ûø±s¡T\ qT+∫ e#˚à á e÷≥*ï K+&ç+#êqT. bòÕ´ø£ºØ˝À
yê#YyTÓ Hé\T>± #˚]q uÀjÓ÷fi¯ófl ‘·eT dü«+‘· ns¡Ω‘· qT+#˚ yê#YyTÓ Hé\>± nj·÷´s¡ì,
n+<äT≈£î bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡T\ Ädüsê˝Àì neX¯´ø£‘· @$T ˝Ò<ìä H˚qT $eT]Ù+#êqT.
á n+XÊH˚ï Hê $s¡T<ä+∆ >± ñ|üj÷Ó –+#·Tø=H˚+<äT≈£î ≈£îÁ≥qT s¡÷bı+~+#ês¡T.
Á|üøÿ£ }s√¢ì yê#YyTÓ Hé\T>± bòÕ´ø£Øº ˝À &É÷´{°\qT #˚dTü qÔ ï uÀjÓ÷fi¯flqT |æ*|æ+#·Tø=ì
ª>∑d”Ô, MT≈£î $s¡T<ä∆+>± ñHêï&ÉT. $TeTà*ï HÍø£Ø\qT+∫ rùdùd+<äT≈£î
Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êï&ÉTμ nì sπ –+#ês¡T. uÀj·T»q+ eT÷\‘·' ñ&ÉT≈£î s¡ø+Ô£ yêfi¯ófl.
yêfi¯fl≈£î ø√|ü+ e∫Ã+<ä+fÒ |üs¡X¯ósêeTT&ç ne‘êsêìï m‘·TÔ‘ês¡T. yêfi¯flqT
ãT»®–+#˚~ mes¡Tï+∫ X¯ø´£ +>±<äT. eTT+<=#˚Ã |ü]D≤e÷*ï jÓ÷∫+#·øH£ ˚ @yÓTHÆ ê
98
nqsêú*ï #˚ùd dü«uÛ≤e+ ñH√ïfi¯ófl. ~q|üÁ‹ø£˝À H˚qT @$T sêkÕqH˚~ yêfi¯fl≈£î
‘Ó\«<äT ø£<ë..!
e÷ Á|üøÿ£ q ñ+&˚ s¬ +&ÉT eT÷&ÉT |ü˝\¢… ˝Àì s¬ +&=+<ä\ eT+~ uÀjÓ÷fi¯ófl
mø±$øÏq e÷ }s¡TMT<ä |ü&ܶsT¡ . n+<äs÷¡ #˚] qqTï <ä÷wædTü HÔ êïs¡T. y˚sπ }s¡≈¢ î£
#Ó+~q á uÀjÓ÷fi¯fl ñÁ>±e‘êsê*ï #·÷dæq e÷ }] yês¡T uÛj Ñ T· ;Û‘T· ˝…j
’ ÷· ´s¡T.
e÷ }s√¢ì ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl≈£î dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. HêMT<ä <ë&çøì£ e∫Ãq á uÀjÓ÷fi¯flqT
|ü+#êsTT‹ ns¡T>∑Te<ä≈› î£ |æ\TÃø=ì yÓfifl¯ ≥yÓT+Æ ~. }s√¢ì ÁuÀø£s>Y ±fi¯ófl ˝Òøb£ ˛‘˚
yê] eTqTwüß˝Ò Á>±eT |ü+#Y(ô|<ä\› T)\T>± ñHêïs¡T. qqTï |ü+#êsTT‹øÏ |æ*∫
ø={≤º\ì— Ä ‘·sê«‘· }]qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+#ê\ì Ä ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl˝À ø√]ø£>±
ñ+~. qqTï |æ*|æ+#ês¡T. H˚qT |ü+#êsTT‹ e<ä≈› î£ e#˚Ã~ ˝Ò<ìä Hê nqT|üd‹úæ
(¬>s’ VY ‰ü »s¡T)˝À Hê´j·T+qT #˚<ë›eTH˚~ yê] ìs¡j í T· +>± ˝À>∑T≥Tº ˇø£≥T+~.
nsTT‘˚ H˚qT |ü+#êsTT‹ ns¡T>∑T e<ä≈› î£ yÓfifl‚ +<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´qT. nø£ÿ&É qqTï
ø={≤Ôsì¡ Ç+{À¢ì »q+ @&É«kÕ>±s¡T. Hêj·Tq≈£L&Ü Hê‘√ ø£*‡ e#êÃ&ÉT. qqTï
#·÷dæq ‘·øD å£ y˚T ãj·T≥ }s¡˝¢ Àì uÀjÓ÷fi¯ófl ì+~+#·kÕ>±s¡T. ªuÀjÓ÷fi¯flqT
Ç‘·qT nee÷ìdüTHÔ êï&ÉT. Ç‘·&ïç #·+|ü+&çμ Ç˝≤>∑Tq ˇ<äTs¡T‘·THêïs¡T. H˚qT
|ü+#êsTT‹˝À ñqï ô|<ä\› e<ä≈› î£ yÓ[fl ªHê≈£L e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î neø±X¯+ Çe«+&çμ
nì $qï$+#·Tø=HêïqT. yêfi¯ófl yÓTT<ä≥ ˇ|üø√˝Ò<Tä . nsTT‘˚ H˚qT Hê |ü≥TºqT
dü&*É +#·˝<Ò Tä . ªHê\T>∑T e÷≥*ï e÷Á‘·yT˚ e÷{≤¢&TÉ μ nì ˇø£ ô|<ä› |ü*ø±&ÉT. ªHê
˝ÒKq+˝À H˚qT uÀjÓ÷fi¯flqT nee÷ì+#·˝<Ò Tä . á d”eT˝À uÀjÓ÷fi¯fl+<ä]ø°
Væ≤‘·+>±yê\ì H˚qT ÁX¯$TdüTHÔ êïqT. Hê#˚ kÕú|+æ #·ã&çq dü+|òTü +˝À Hê kÕ«s¡+ú
@$T ˝Ò<Tä . Ä ~q|üÁ‹ø£qT Çø£ÿ&çøÏ Á‘Ó|Œæ +∫ mes¡Tï+#ÓH’ ê #·~$+#·+&ç. ˇø£yfi˚ ¯
H˚qT #Óù|Œ~ ndü‘´· yÓT‘Æ ˚ H˚qT kÕs¡«»ìø£ Á|üø≥£ D eT÷\ø£+>± ø£eå ÷_Ûøå£ ø√s¡‘êqTμ
nì #ÓbÕŒqT. nsTT‘˚ nø£ÿ&É »yÓTHÆ √fi¯fl˝À me]ø° H˚qT #Ó|Œæ q<ëì MT<ä Ädüø˝ÔÏ <Ò Tä .
ªù||üs˝Y À sêdæ Ç‘·qT eTeTà*ï nee÷ì+#ê&ÉT. Ç‘·&ïç $&Éeø£+&çμ n+≥÷
ns¡TdüTHÔ êïs¡T. nø£ÿ&ÉTqï uÀjÓ÷fi¯ófl qqTï ø=fÒ+º <äT≈£î e#êÃs¡T. Ç<ä+‘·{ïÏ #·÷dæq
e÷ Hêj·Tq Ä »q+ yÓ|’ ⁄ü ≈£î qeTdüÿ]dü÷Ô ªHê ø=&ÉT≈£îqT ø£$å T+#·+&çμ n+≥÷
y˚&ÉTø√kÕ>±&ÉT. Ç<ä+‘·{Ïï #·÷dæq Hê≈£î ø√|ü+‘√ ndüVü≤´+ ø£\>∑kÕ–+~.
me]ø√düeTì H˚qT ôV≤’ Á<ëu≤<é˝À eT+∫ ñ<√´>±ìï e~* Mfi¯flø√düeTì dü+|òTü +qT
ì]à+∫, Mfi¯fl Væ≤‘·+ø£ì b˛sê&ÉT‘·THêïH√, Mfi‚fl... á »qy˚T ás√E Hê s¡ø±Ôìï
Á‘êπ>+<äT≈£î ‘·V≤ü ‘·V≤ü ˝≤&ÉT‘·THêïs¡T ø£<ë..! H˚qT Hê e÷≥*ï |ü+#êsTT‹øÏ ‘Ó*bÕqT.
99
ªá »q+≈£î ‘êy˚T$T #˚dTü HÔ êïeTH˚~ ‘Ó\«<äTμ nì #Ó|Œæ nø£ÿ&ÉTï+∫ ãj·T≥≈£î
e#êÃqT. >∑T+|ü⁄>∑÷&çq uÀjÓ÷fi¯ófl ªôVAμ n+≥÷ ˝Ò#ês¡T.
ˇø£&+É ≥÷ y˚≥ø=&Ée*ï Hê >=+‘·T≈£î ‘ê|æ+∫ ‹≥TÔHêï&ÉT. »q+˝À ˇø£]<äs› T¡
n‘·&ç y˚≥ø=&Ée*ï Hê >=+‘·T qT+∫ Á|üøÿ£ ≈£î »]bÕs¡T. Ç<ä+‘·{ïÏ #·÷düTqÔ ï
|ü+#êsTT‹˝Àì ˇø£ ô|<ä› (|ü+#Y)≈£î #Ó&TÉ >± nìŒ+∫+~. yês¡T ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl
‘·sT¡ |ü⁄Hê ñHêï, Hê |üqT\˝Àì ÁX¯<q∆ä T Äs¡+uÛ+Ñ qT+∫ #·÷düTHÔ êïs¡T. H˚qT Çdü÷ÿ˝Ÿ,
ø±˝ÒCŸ˝À #·~$q <ëìMT<ä yê]øÏ m+‘√ >∑s«¡ +>± ñ+&˚~. yês¡T Ç|ü&ÉT
eTT+<äTø=∫à n+<äØï >∑~sês¡T.
` 45 `
ª;ÛeTsêyé >∑d.Ôæ .. MT C≤‘√fi¯fl≈£î ñ<√´>±*ï Ç|æŒ+∫q<ëìï H˚H˚ dü«j·T+>±
#·÷kÕqT. Ç+<äT˝À n‘·ì kÕ«s¡yú T˚ MT ˝Ò<Tä . Ç|üŒ{Ï<ëø± MT ø£wqºü cÕº*ï me¬sH’ ê
>∑es¡ïyÓT+{Àfi¯fl≈£î ‘Ó*bÕsê? n‘·&ÉTï+#˚ MT C≤‹˝Àì ˇø=ø£ düeTdü´
|ü]wüÿ]+#·ã&ÉT‘·Tqï$. n‘·&ïç mes¡÷ @MT #˚jT· >∑÷&É<Tä μ n+≥÷ yês¡T Hê
#˚‹ì |ü≥Tºø=ì Ä >∑T+|ü⁄ qT+∫ ãj·T≥≈£î rdüTø=ì e#êÃs¡T. ªn‘·qT mø£ÿ&çøÏ
bÕ]b˛‘ê&ÉT? ás√E >±ø£b˛sTTHê sπ |ü⁄ <=]πø <=s¡T≈£î‘ê&ÉT˝Òμ n+≥÷ Ä
>∑T+|ü⁄ ˇ<äTs¡T‘·T+~. H˚qT H˚sT¡ >± Ç+{ÏøÏ e#êÃqT. qqTï }]qT+∫ ãVæ≤wüÿ]+#˚
yê] Ä˝À#·q dü|\üò +>±˝Ò<Tä .
Hêj·Tq Ç+{ÏøÏ e∫à ª;Ûe÷.. á >∑T≥º (ø=+&É)˝Àì uÀjÓ÷fi¯ófl m+‘√
nbÕj·Tø±] eTqTwüß´\T. |ü]dæ‹ú ≈£î<äT≥|ü&e˚ s¡≈L£ qTe⁄« ˙ uÛ≤sê´ _&É*¶ ï
rdüTø=ì <ä&ø¶û Ï yÓfió¯ flμ nì nHêïs¡T. ø£eT\ @&ÉTdüT+Ô ~. ≈£L‘·Ts¬ q’ e÷\‹ |æ*|æ*>±
ø£+{Ï s¬ |üŒ*ï ø=≥÷Ô n+‘·{ï° #·÷düT+Ô ~. ª>∑&∫ç q ◊<ës¡T HÓ\\ qT+∫ á dü+|òTü
ø±sê´ìï #˚dTü HÔ êï. n+<äT≈£î j·TX¯d÷ü ‡ <=s¡T≈£î‘·÷ ñ+~. á j·TX¯ùd‡ ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl≈£î
Á$T+>∑˝qÒ ≥T¢>± ñ+~. MTπs$T ~>∑T\T ô|≥Tº>√ø£+&çμ nì Hêj·Tq‘√ nHêïqT.
ø=+‘·eT+~ Á|üøÿ£ }s√¢ì Ä uÀj·T»q+≈£î $s¡T<ä+∆ >± b˛©düT\≈£î ø£+ô|+¢’ {Ÿ\qT
Çe«eTì #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ H˚qT ø£+ô|+¢’ {ŸqT Ç#˚Ã+<äT≈£î yÓfifl¯ ˝Ò<Tä .
H˚qT }s√¢H˚ ‹s¡T>∑T‘·THêïqT. e÷ }s√¢ì uÀjÓ÷fi¯ófl ªÄ >∑T≥º˝Àì
uÀjÓ÷fi¯ófl ;Ûe÷sêyéqT #·+ù|~ K∫Ñ·yT˚ μ n+≥÷ e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±s¡T. ªˇø£kÕ]
yês¡T ãTdteTì n+fÒ #ê\T! Ç‘·qT X¯e+>± |ü&çb˛j˚T~ >±´¬s+{Ïμ nì
nqTø=+≥THêïs¡T. mì$T~ |ü~s√E\T >∑&∫ç b˛sTTq$. Hêπø$T ø±˝Ò<Tä .
100
 Ç+‘·≈î£ eTT+<äT H˚qT eTTK´eT+Á‹ >±]øÏ uÀjÓ÷fi¯fl düeTdü´\MT<ä ˇø£ ô|<ä›
|üÁ‘·+ sêkÕqT. <ëìøÏ|ü &ÉT »yêãT e∫Ã+~. Ä>∑dºt 30q eTTK´eT+Á‹ qqTï
u…+>∑Tfi¯Ss¡T≈£î e∫à ø£\eeTì dü÷∫+#ês¡T. Hê ùdïVæ≤‘·T&Óq’ \ø£àå D Vü≤+&ç
u…+>∑Tfi¯Ss¡T˝À s¬ ˝’ «Ò ñ<√´>∑+˝À ñHêï&ÉT. n‘·ì s¡÷yéT≈£î yÓfi≤flqT. }s√¢ »]–q
dü+|òTü ≥q\T n‘·ìøÏ ‘Ó\T‡. n‘·qT Hê‘√ ªÇ|ü&ÉT ÁbÕe÷DÏø‘£ «· + (ìkÕ«s¡+ú )≈£î
$\Te˝Ò<Tä . qTe⁄« Mfi¯fl ø√düeTì m+‘·>± b˛sê&çHê yêfi¯ófl ˙≈£î Ç#˚Ã~ <äTeTTà,
<Û÷ä [H˚. á b˛sê≥+, dü+|òTü +... M{Ïï $&ç#d˚ æ Vü‰sTT>± ñ<√´>∑+˝À #˚sT¡ . ˙
≈£î≥T+u≤ìøÏ BqTï+∫ dü+‘√wüeTÚ‘·~μ nì nHêï&ÉT.
IIIII
<˚esêCŸ ns¡dTü ø£sêï≥ø£≈î£ eTTK´eT+Á‹>± nj·÷´s¡T. ;<√fi¯flMT<ä, Bq
<ä*‘·T\ MT<ä, yÓqTø£ã&çq C≤‘·T\ MT<ä, øö\T<ës¡T\ MT<ä yê]øÏ nbÕs¡yTÓ qÆ
Á|”‹ ñ+&˚~. qqTï q>∑TyÓ÷eTT‘√ kÕ«>∑‹+∫q eTTK´eT+Á‹ ‘·q m<äTs¡T˝À
ñqï ≈£îØÃMT<ä qqTï ≈£Ls√Ãu…{≤ºsT¡ . H˚qT Hê »q+˝Àì Bq ã‘·T≈£îqT, bòÕ´ø£]º
n~Ûø±s¡T\ qT+∫ e÷yêfi¯flMT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·÷\MT<ä $es¡+>±
$e]+#êqT. ns¡dTü >±]øÏ á $wüj÷· ˝Ò$T Áø=‘·$Ô ø±e⁄. ‘·eT n~Ûø±s¡T\qT
|æ*∫ uÀj·Tyê&É˝À ñ+&˚ n+<ä] uÀjÓ÷fi¯fl≈£î bòÕ´ø£Øº ˝À ñ<√´>±*ï Çyê«*‡+<˚qì
bòÕ´ø£]º n~Ûø±s¡T\≈£î VüQ≈£î+ #˚ùd<ëìï #ÓbÕŒs¡T. ªn+<ä]ø° ñ<√´>±\T <=s¡T≈£î‘·$—
nsTT‘˚ MT »Hêìï @ Á|üø±s¡+˝Àq÷ sê+>¥ (#Ó&TÉ ) ø±sê´*ï #ÓjTÓ T<äì› #Ó|Œü +&çμ
nì #ÓbÕŒs¡T Hê‘√.
Hê¬ø+‘√ dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. }]øÏ e∫à uÀjÓ÷fi¯fl+<äØï »eT#˚dæ eTTK´eT+Á‹
>±s¡T #Ó|Œæ q<ëìï $e]+#êqT. Ç+{À¢ Hê |ü]yês¡+ ªÇ|üŒ{ÏøÏ Çø£ #ê\T—
Ç|ü&çø£ ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓ[fl ñ<√´>∑+˝À #˚s+¡ &çμ nì #Ó|Œü kÕ>±s¡T. á yÓ|’ ⁄ü q
düe÷»ùde |æ\TdüT+Ô ~— Ä yÓ|’ ⁄ü q ≈£î≥T+ã+ ÄXË qT+∫ Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷düT+Ô ~.
n&Éø‘£ sÔÓ ˝¡ À ∫≈£îÿø=qï b˛ø£˝≤>∑ Hê |ü]dæ‹ú ñ+~.
ˇø£ s√Eq ø¬ q&Ü <˚X+¯ qT+∫ ˇø£ ñ‘·sÔ +¡ e∫Ã+~. bòÕ´ø£]º y˚TH˚õ+>¥
&Ós¬’ ø£sº Y ˝…d>¢” ±s¡T Áyêdæq ñ‘·sÔ +¡ n~. ªe#˚à HÓ\ H˚qT bòÕ´ø£Øº øÏ ekÕÔqT. qqTï
ø£*dæ MT düeTdü´\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&çμ nì Ä ñ‘·sÔ +¡ ˝À kÕsê+X¯+>± ñ+~.
Hê≈£î KTwæ nsTT´+~. yês¡T e∫Ãq s√E uÀj·Tyê&É˝Àì s¬ +&ÉTe+<ä\ »q+qT
b˛π>düTø=ì yê]ì ø£˝‡Ò +<äT≈£î yÓfi≤flqT. yê]øÏ e÷ »q+ |ü]dæ‹ú ì $es¡+>±
101
‘Ó*bÕqT. ªMT »q+ @$T #·<Tä e⁄*ï H˚s«¡ ˝Ò<Tä ø£<ë! bòÕ´ø£Øº ˝À ñ<√´>±*ï Ç#˚Ã~
kÕ<Ûä´|ü&É<äTμ nì ˝…dæ¢>±s¡T #ÓbÕŒs¡T. H˚qT ˝…dæ¢>±]‘√ ªe÷ »q+ ÁX¯eT‘√,
ÁbÕe÷DÏø‘£ «· + (ìC≤sTT‹) qT+∫ |üqT\qT #˚kÕÔsT¡ . yê]øÏ ø=+#·+ ‘·≈î£ ÿe>±
J‘ê*ï Ç∫ÃHê q&ç∫b˛‘·~. nsTT‘˚ |üsà¡ HÓ+{Ÿ>± ñ+&˚ ñ<√´>±*ï Çe«+&çμ nì
$qï$+#·Tø=HêïqT. ªe÷ »q+≈£î Áf…ìÆ +>¥ Ç∫Ã, Ä MT<ä≥ ñ<√´>±*ï Çe«+&çμ
n+≥÷ #˚‘T· *ï CÀ&ç+∫ qeTdüÿ]+#êqT.
Hê $qïbÕ\T Äj·Tq Vü≤è<äjT· +˝À Hê≥Tø=ì ñ+&=#·TÃ. nsTTHê ˝…d>¢æ ±s¡T,
ª$Tdüsº Y ;ÛeTsêyé >∑d.Ôæ .. á nC≤„q+˝Àì »q+ |òTü ÀwüqT e~˝ÒjT· +&ç— y˚TeTT
MT≈£î eT+∫ J‘·+‘√ >=|üŒ ñ<√´>∑+qT á e÷ bòÕ´ø£ºØ˝À Ç#˚Ã+<äT≈£î
‘·j÷· s¬ j’ T· THêïeTTμ nì nHêïs¡T. H˚qT @$T{Ïï e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . ˝…d>¢æ ±]‘√ ªe÷
»q+ ◊<ës¡T >∑+≥\ qT+∫ ãj·T≥ m+&É y˚&ç$T˝À $TeTà*ï #·÷&Ü\ì
ì\ã&çjT· THêïs¡T. <äjT· qT #·÷|æ yê]ì ø£\e+&çμ nHêïqT. ãj·T≥yê] <äsÙ¡ q+≈£ì
»q+ ì*∫j·TT+~ ˝…d>¢æ ±]øÏ ‘Ó\«<äT. yêπs KT<äT› (dü«j·T+)>± ˝Ò∫ e#êÃs¡T
ãj·T≥≈£î. <äsÙ¡ q+ø£ì ãj·T≥ m+&É rø£Då ‘·˝À ì*∫q e÷ »q+ ˙\y˚T|òTü
XÊ´eTT\T>± yÓTs¡TdüTHÔ êïs¡T. ùd«<ä+ (#ÓeT≥) qT+∫ yê] ã≥º\T ‘·&∫ç b˛sTTq$.
eTTU≤\MT<ä ;<ä‘q· + ‘ê+&Ée e÷&ÉT‘·T+~.
` 46 `
ø¬ q&Ü <˚X+¯ ≈£î #Ó+~q Ä ˝…d>¢æ ±]øÏ Ç+^¢wt Á‘·|Œæ ‘˚ yπ̊s @ uÛ≤cÕsê<äT. e÷
»q+qT #·÷dæq yê]øÏ e÷yê] |ü]dæ‹ú ns¡yú TÓ +Æ ~. »q+ |üP\<ä+&ÉqT Á‘Ó#êÃs¡T.
<ëìï ˝…d>¢æ ±] yÓT&É˝À y˚kÕs¡T. n|ü&ÉT H˚qT ˝…d>¢æ ±]øÏ #ÓbÕŒqT á $<Û+ä >±:
ªMfi¯fl≈£î ã<äT\T>± Hê≈£î ñ<√´>∑+ ÇkÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! Hê #·<Tä e⁄ qT+∫
Hê≈£î mø£ÿ&É ø±yê\qTø=+fÒ nø£ÿ&É HÍø£] <=s¡T≈£î‘·~. nsTT‘˚ á »q+≈£î MTs¡T
Á‘·|Œæ ‘˚ mes¡T ñ<√´>±*ï ÇkÕÔsT¡ ? Ms¡+‘ê $TeT*ï q$Tà e+X¯bÕs¡+|üs´¡ +>±
e∫Ãq ‘·eT uÛ÷Ñ eTT*ï bòÕ´ø£Øº ø£ì Ç#êÃs¡T. bòÕ´ø£Øº Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ ‘·sê«‘· ‘·eT≈£î ñ
<√´>±\T <=s¡T≈£î‘·eì yês¡T qeTTàø=Hêïs¡T. MT n~Ûø±s¡T\T ñ<√´>±\T
<=s¡T≈£î‘·eH˚ Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ yêfi¯flqT q$Tà+#ês¡T. yê] qeTàø±\≈£î <äjT· qT
#·÷|æ, yÓ÷dü+qT #˚jT· ø£+&çμ nì #˚‘T· *ï CÀ&ç+∫ $qï$+#êqT. á Hê e÷≥*ï
$qï ˝…d¢æ ª$Tdüsº Y >∑d,Ôæ á »q+MT<ä MT≈£îqï Á|”‹ ì»yÓT+Æ <√ ˝Òø£ qøÏ©H√ nì
H˚qT $TeTà*ï |üØøÏ+å #êqT. n+<äT˝À MTs¡T bÕôdj ’ ÷· ´s¡Tμ nì #Ó|Œæ ˝ÀìøÏ
102
yÓfi≤fls¡T. n~Ûø±s¡T\qT |æ*∫ uÀj·Tyê&É˝À ñqï n+<ä]ø° |üsà¡ HÓ+{Ÿ dü«s¡÷|ü+>±
ñ<√´>±*ï Çe«eTì Ä<˚•+#ês¡T. ¬s+&√ s√E qT+∫ bÕsYà\qT ì+ù|~
Äs¡+_Û+∫q e÷ uÀj·Tyê&É˝Àì »q+ bòÕ´ø£Øº ˝À |üsà¡ HÓ+{Ÿ C≤uŸ\≈£î yÓfifl¯ kÕ>±s¡T.
Hê b˛sê≥+≈£î dü+|üPs¡í $»j·T+ \_Û+∫+<äì H˚qT KTw”|&ü ܶqT.
Çø£ H˚qT Ç|ü&ÉT ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓfi≤fl\ì ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT. ôV≤’ Á<ëu≤<é˝À
>∑es¡ïyÓT+{Ÿ Á|üj÷Ó >∑XÊ\˝À dü+XÀ<Ûøä £ düV‰ü j·Tø£ (ôd+’ {Ï|øæò ˘ ndæôd+º {Ÿ) nH˚
HÍø£] <=]øÏ+~. eTs=ø£ XÊgE„&q’Ó &Üø£sº Y dürwt es¡à Hê≈£î eT+∫ ùdïVæ≤‘·T&Ój ’ ÷· ´s¡T.
ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]Ù{°øÏ <ä>sZ∑ ˝¡ ÀH˚ ñ+&˚ ‘ês¡Hêø£˝À ˇø£ s¡÷yéTqT rdüTø=HêïqT.
#Ó˝\¢… T uÛ≤^s¡~∏ \>∑ï+ ìX¯Ãj·TyÓTHÆ ê dü+XÀ<ÛHä ê ˇ‹Ôfifl¯ e\q Hê≈£î u…fi≤Z+≈£î
yÓfifl‚ ~ ≈£î<äs˝¡ <Ò Tä . <ä&˝¶ç À ñ+&˚ n‘·≈Ô î£ d”]j·Tdt nì f…*Á>±+ e∫Ã+~. <ä&ø¶û Ï
yÓfifl¯ >± n‘·Ô ÁbÕD+ $&ç∫+~. ø£eT\ @&ÉTdü÷Ô ñ+~.
IIIII
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ≈£î Á|ü<ëÛ ìjÓTÆ q Ç+~sê>±+~Û <˚X+¯ ˝À meT¬s˙® ‡ì Á|üø{£ +Ï ∫+~.
ªmeT¬s˙® ‡μ n+fÒ @$T≥H˚~ e÷ »q+≈£î dü]>± ‘Ó\«<äT. >∑es¡ïyÓT+{Ÿ n~Ûø±s¡T¢
Ä meT¬s˙® ‡ì ‘·eT ÇcÕºqTkÕs¡+>± yê&ÉTø√kÕ>±s¡T. sê»ø°j÷· \˝À ‘·eT≈£î
Á|ü‘´· s¡T˝ú q’… nH˚øe£ T+~ì C…\’ T˝À |ü&k˚ Õs¡T bÕ\ø£ |üø+å£ yês¡T. <˚X+¯ ˝À meT¬s˙® ‡øÏ
$s¡T<ä+∆ >± nsê#·ø‘£ «· + Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ‘·eT≈£î dü]|ü&HÉ √fi¯flqT @ ø±s¡D≤*ï ‘Ó\Œø£H˚
C…\’ T˝ÀøÏ <=uÒ“+<äT≈£î ˇø£ ng+ <=]øÏqf…+¢Æ ~ bÕ\ø£|øü +å£ ≈£î.
n‘·Ô #·ìb˛sTTq ø±s¡D+ qT+∫ H˚qT eTs¡˝≤ ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . <ä&¶ç
qT+∫ j·TeTHê|ü⁄s¡+≈£î e#êÃqT. H˚qT }s√¢ ñ+~ Hê $s√<ÛTä \≈£î n|ü<´ä∏ +>±
nìŒ+∫+~. ªH˚qT <ä*‘· bÕ´+<∏äsY‡≈£î #Ó+~H√&çï— ˝Àø£Hêj·Tø£ »j·TÁ|üø±wt
Hêsêj·TD dæ<ë∆+‘ê*ï Á|ü#ês¡+ #˚dü÷Ô Ç+~sê>±+BÛøÏ $s¡T<ä∆+>± »Hêìï
‹s¡T>∑Tu≤≥T #˚jT· +&Éì $|üe¢ s¡÷|ü+˝À Á|ü#√~ÛdTü HÔ êïqTμ nì n+≥÷ b˛©düT\≈£î
‘Ó*bÕs¡T. Hê≈£î á ≈£îÁ≥˝Àì $wüj÷· \T @$T ‘Ó\«e⁄. ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓ[fl
H˚H=ø£ÿ&˚ï düTK+>± ñ+&˚~ ñ+~. nsTT‘˚ Hê Ç+{À¢ì |ü]dæ‹ú ì #·÷dæ H˚qT
eTs¡˝≤ e÷ }s√¢H˚ ñ+&˚+<äT≈£î ìX¯ÃsTT+#êqT. ôV≤’ Á<ëu≤<é˝Àì Hê ñ<√´>∑+≈£î
sêJHêe÷ |ü+|æ+#êqT. H˚qT sêJHêe÷ Ç∫Ãq $wüjT· + Hê $s√<ÛTä \≈£î >∑Ts¬ ÌÔ
yêfi¯ófl b˛©düT\‘√ ªÇ‘·qT ø£∫Ñ·+>± Ç+~sê>±+BÛøÏ $s¡T<ä+∆ >± b˛sê&˚+<äTøπ
103
}]øÏ e#êÃ&ÉT. Ç‘·&ïç n¬sdtº #˚jT· +&çμ nì ˇ‹Ôfifl¯ qT #˚kÕs¡T. b˛©düT\T qqTï
|æ*Ãq|ü&ÉT Çy˚$ ≈£îÁ≥\ C≤„q+ ˝Òì H˚qT yê]‘√ ôV≤’ Á<ëu≤<é˝À ñ+&˚ HÍø£]øÏ
sêJHêe÷ Ç∫Ã+~ ì»y˚Tqì #ÓbÕŒqT. bòÕ´ø£Øº ˝Àì ø=+‘·eT+~ n~Ûø±s¡T¢ Hê
$s¡T<ä+∆ >± kÕøå±´*ï #ÓbÕŒs¡T. @ ø±s¡D+qT ‘Ó\Œø£H˚ b˛©düT\T qqTï |ü≥Tºø=ìb˛sTT
C…\’ T˝ÀøÏ <=u≤“s¡T.
H˚qT ã+~Û+#·ã&çq düe÷#ês¡+qT $qï Hêj·TqeTà ªVü‰μ n+≥÷ ÁbÕD≤*ï
e~*+~. qqTï m+‘√ eTT<äT>› ± Á|”‹+∫q Hêj·TqeTà Ä ã+<Ûqä + ø±s¡D+>±H˚
#êyê*‡ e∫Ã+~.
Ç<˚ ø±˝≤ìøÏ }s√¢ Hê $s√<ÛTä \T Ç+ø=ø£ j·TTe≈£ dü+|òTü +qT Äs¡+_Û+#ês¡T.
j·TTe≈£ dü+|òTü +˝Àì ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+≈£î dü«j·÷q mdt.|æ.kÕôV≤uŸ>±s¡T e#êÃs¡T.
ø±s¡´Áø£eT+≈£î mdt.|æ.kÕôV≤uŸ>±πs e∫Ãq+<äTq á Áø=‘·Ô j·TTeø£ eT+&É*˝Àì
düuÛÑT´\≈£î y˚sTT @qT>∑T\ ã\+ e∫Ãq≥T¢>± nsTT´+~. <=]øÏH√fi¯fl+<äØï
(uÀjÓ÷fi¯flqT) |ü≥Tº≈î£ b˛j˚T~, ø=fÒ~º , yêfi¯flqT ˝≤ø£|˝t ÀøÏ HÓ{ºÏ ã&ç‘|· Pü »qT
#˚ùd~, yêfi¯flqT+∫ E˝≤àHêqT $~Û+∫ edü÷\T #˚dTü ø=H˚~... yêfi¯flqT C…fi’ fl¯ ≈£î
HÓf~ºÒ ... Ç˝≤>∑Tq uÀjÓ÷fi¯flMT<ä nyê´VüQ‘·+>± Væ≤+dü q&ÉTekÕ–+~. BqTï+∫
}s√¢ uÛj Ñ T· +‘√ ≈£L&çq yê‘êes¡D+ ñ+~. Ç<ä+‘·{ïÏ H˚qT >∑eTìdüTHÔ êïqT.
nsTT‘˚ @$T #˚ùd~˝Ò<äT. |üÁ‹ø£\˝À sêj·÷\qTø=+fÒ ôdHê‡s¡T ìã+<Ûäq\
eT÷\+>± Hê ˝ÒKq+\qT mes¡÷ Á|üø{£ +Ï #·≥+˝Ò<Tä . meT¬s˙® ‡øÏ |üÁ‹ø£\÷ ã˝…’
b˛sTTq$.
ø±ø£‹ b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ #Ó+~q ˇø£ ø±ìùd㺠T˝Ÿ j·÷øχ&Ó+{Ÿ˝À #·ìb˛j·÷&ÉT.
n~ j·÷øχ&Ó+{Ÿ>± ñHêï b˛©düT\T e÷ yê&É˝À eT]j·TT y˚sπ }s¡˝¢ À ñ+&˚
uÀjÓ÷fi¯flqT |ü≥Tºø¬ [fl yês¡+<ä]ø° |ü>\∑ T, sêÁ‹ ã&ç‘|· Pü » ùdeqT #˚kÕs¡T. á
uÀjÓ÷fi¯flqT+#˚ n‘·ìøÏ j·÷øχ&Ó+{Ÿ nsTT´+<äì yêfi¯fl˝À uÛ≤eq>± ñ+~. b˛©düT\
∫Á‘·V≤æ +dü qT+∫ nH˚øe£ T+~ uÀjÓ÷fi¯ófl ø±fi¯ófl #˚‘T· *ï b˛>=≥Tº≈î£ Hêïs¡T. ø=+‘·eT+~
}s¡TqT e~* |üsê¬sj ’ ÷· ´s¡T.
` 47 `
Ç<ä+‘·{ï° >∑eTìdüTqÔ ï Hê eTqdüT‡ e´Á>∑yTÓ +Æ ~. nsTT‘˚ meT¬sì® ‡ ñqï+<äTq
@MT #˚ùd~ ˝Ò<Tä . Hê≈£î \#·TÃeTDí >∑Ts¡T≈Ô î£ e#êÃ&ÉT. \#·TÃeTDíqT Ç<˚Ø‹>±
ø={Ϻ #·+bÕs¡T.
104
 m˝…øqå£ T¢ »]– Ç+~sê>±+~Û ∫‘·T>Ô ± z&çb˛sTT+~. <˚X+¯ MT<ä $~Û+∫q
meT¬s®˙‡ì s¡<äT›#˚kÕs¡T. sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T C…’\TqT+∫ $&ÉT<ä˝…’ H˚s¡T>±
bÕs¡¢yÓT+{Ÿ≈£î mìï¬ø’j·÷´s¡T »q‘êbÕغ eT÷\ø£+>±. meT¬s®˙‡˝À »]–q
nHê´j·÷\MT<ä <Û«ä ìì #˚j÷· \ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. Hê‘√bÕ≥T>± me¬sH’ ê
ekÕÔsπ yÓ÷qì #·÷kÕqT. Hê‘√ »‘·>± e#˚Ã+<äT≈£î mes¡÷ eTT+<äT≈£î sê˝Ò<Tä .
}s√¢ »q+ qT+∫ $s√<Û+ä , ùdïVæ≤‘·T\qT+∫ ndüV≤ü ø±s¡+ eT]j·TT Ç+{À¢ì
|ü]yês¡+... M{Ï q&ÉTeT á b˛sê≥+qT eTT+<äTπø rdüT≈£îb˛yê\ì
ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. ôV≤’ Á<ëu≤<é≈î£ yÓ[fl eTs¡˝≤ C≤uŸ˝À #˚se¡ #·TÃ. eTqdüT‡qT+∫
C≤uŸ #˚ùd<ëìï |”øbÏ Õπsdæ b˛sê≥+˝Àì <ë]H˚ m+#·Tø=HêïqT.
#·<Tä e⁄≈î£ H√ïfi¯ófl ‘·eT kÕ«sêúìï e÷Á‘·yT˚ #·÷düTø=+≥THêïs¡T. #·<Tä e⁄≈î£ qï+<äT≈£î
yê]øÏ eT+∫ J‘ê˝Ò <=s¡T≈£î‘·Tqï$. <ëH√¢H˚ yês¡T ‘·eT dü«s¡Zd”eTqT
≈£≥Tºø=+≥THêïs¡T. ‘êeTT @ düe÷»+ qT+∫ e#êÃyÓ÷, <ëì MT<ä yêfi¯fl˝À
øÏ+∫‘·÷Ô ÄdüøÔÏ ˝Ò<Tä . n•øÏ‘å T· ˝…q’ yÓ÷≥T»q+‘√ ñ+&˚ düe÷»+˝Àì »q+ á
$<ë´e+‘·T\ MT<ä ‹s¡kÕÿs¡ uÛ≤eq\qT bı+~j·TTHêïs¡T. á #·<Tä e⁄≈£îqï ÁøÏ+<ä
düe÷»+˝Àì »q+ kÕ«s¡|ú sü ‘¡ «· +‘√ ñHêïs¡T. e÷ C≤‹˝À |ü⁄{Ϻ @<√ #·<Tä e⁄*ï
#·~$ ô|ø’ Ï m>∑Áu≤øÏHê eTeT*ï ndüŒèX¯ó´\˝≤>∑H˚ #·÷düT+Ô &˚yês¡T. #·<Tä e⁄ø=ì
ô|ø’ =∫Ãq <ä*‘·T\MT<ä yê]yê] ñ|ü≈î£ ˝≤\˝ÀH˚ ‹s¡kÕÿs¡ uÛ≤eq\T ñqï$. á
uÛ≤eq\ìï e÷s¡TŒ #˚j÷· \ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. Ç+<äTø£ì ø=ìï ìj·Te÷*ï
s¡÷|æ+∫, yê{Ïï neT\T˝ÀøÏ Á‘˚kÕ>±qT. á n•øÏ‘å T· ˝…q’ yÓTTs¡≥T »q+‘√ ø£*‡
ñ+&Ü\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. yê]ø£Hêï ˇø£ yÓT≥Tº ÁøÏ+<äøπ C≤] yêfi¯flqT Hê
yêfi¯fl>± #·÷düTø=H˚+<äT≈£î Á|üD≤[ø£\qT y˚dTü ø√kÕ>±qT. yêfi¯fl düTK<äT'U≤\˝À
uÛ≤>∑dTü &Ô ï’Ó yê] »‘·>± ñ+&Ü\ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT. m+‘·>± düe÷»b˛fi¯ófl
qqTï nee÷ì+∫Hê <ëì >∑T]+∫ ‘·\ #Ó&>É =≥Tº>√ø£H˚ eTT+<äTøπ kÕ>±\ì
nqTø=HêïqT. düe÷» ùdyêø±s¡´Áø£eT+˝À m+‘·>± n|ü»j·T+ m<äTs¬ H’ ê <ëì
>∑T]+∫ ìsêXËqT bı+<ä>÷∑ &É<ìä ìsê∆]+∫ eTTqTà+<äT #˚jT· uÀj˚T b˛sê{≤\≈£î
Hê eTqdüT‡qT >∑{>ºÏ ± |ü~\|üsT¡ #·Tø=HêïqT.
IIIII
VüQøπ ÿ] ‘ê\÷ø±˝À Væ≤&Éø˝£ Ÿ <ä>sZ∑ ¡ |òTü ≥Á|üu≤Û (ø£ècÕíq~øÏ ñ|üq~) q~øÏ
Äqø£≥qº T ø£{≤ºsT¡ . á Äqø£≥˝º À mH√ï }fi¯ófl eTTì–b˛sTTq$. Ä |ü˝\¢… ˝Àì
105
»q+≈£î u…fi≤Z+ eT]j·TT VüQøπ ÿ] ‘ê\÷ø±\˝Àì ø=+&É>T∑ ≥º\T+&˚ Á|ü<X˚ Ê\˝À
|ü⁄qs¡«dü‹ì ø£*Œ+#ês¡T. á |ü˝\¢… ˝Àì »q+≈£î mø£ÿ&ÓH’ ê ã‘·T≈£îqT ø£≥Tºø√yê*‡
ñ+~. Ç+‘·≈î£ eTT+<äT á |ü˝»¢… q+ ‘·eT ‘·eT |üPs¡«|ü⁄ Á>±e÷\˝Àì bı˝≤\˝À
bı>±≈£î, $T]Ã, #Ói≈£î yÓTT<ä˝q’… yêDÏ»´|ü+≥*ï |ü+&çdTü +Ô &˚yês¡T. á }fi¯fl˝Àì
»q+ $T–*q Á>±e÷˝Àfi¯flø£Hêï leT+‘·T\T>± ñ+&˚yês¡T. Ç|ü&ÉT |ü⁄qsYedü‹ì
bı+~q ø=+&É>T∑ ≥º\‘√ ì+&çjT· Tqï Ä Á|ü<X˚ Ê\˝À yê]øÏ |ü]Vü‰s¡+>± Ç∫Ãq
uÛ÷Ñ eTT\˙ï sêfi¯ófls¡|Œü \‘√ ì+&çjT· Tqï$. m+‘·>± ø£w|ºü &ü Hç ê á uÛ÷Ñ eTT\˝À
>∑]ø£ >∑&ì¶ç ≈£L&Ü ô|+#˚~ kÕ<Û´ä |ü&TÉ ≥˝Ò<Tä . |ü+fÒsêì ø±s¡D+#˚‘· á |ü˝»¢… q+
Ä]úø+£ >± <Óã“‹Hêïs¡T. ø£&TÉ |ü⁄≈î£ |æ&ø¬ç &ÉT eTT<ä› <=s¡øq£ |ü&ÉT Ä ø£&TÉ ù| ã‹πø+<äT≈£î
@<√ e÷s¡+Z #·÷ô|≥Tº‘~· . ø£&TÉ |ü⁄ ì+|ü⁄ø=H˚+<äT≈£î á »q+ uÀj·T≈£î\+˝À ñ
+&˚ ã‘·T≈£îqT q&ÉT|ü⁄ø=H˚ ø£fiq¯ T Äsê~Û+#·kÕ>±s¡T. Bì |ü]D≤eT+>± #·T≥TºÁ|üøÿ£ \
nH˚ø£ Á>±e÷\˝À @|ü⁄>± ô|]– ô|s’ T¡ >± ì*Ãq mH√ï |ü+≥\T sêÁ‹øÏ sêÁ‘˚
>±j·TuŸ (ø£qTeTs¡T>∑T) ne⁄‘·T+&˚$. nø£ÿ&Éøÿ£ &É <ë] <√|æ&\û T »s¡>k∑ Õ–q$.
<=+>∑‘H· ê\T m≈£îÿe >±kÕ–q$.
á <ë]<√|æ&\û ≈£î ˝Òøb£ ˛‘˚ ô|s’ T¡ MT<äTqï |ü+≥qT <√#·T≈£îb˛j˚T<ë+{À¢
uÀjÓ÷fi¯fl≈£î @$T dü+ã+<Ûë\T ˝Òe⁄. nsTT‘˚ b˛©düT\T á nø£è‘ê´*ï uÀjÓ÷fi‚fl
#˚dTü HÔ êïs¡ì uÀjÓ÷fi¯flqT |ü≥Tºø=ì b˛‘·T+&˚yês¡T. á uÀj·T»q+ m+‘·>± y˚TeTT
ø±<äT, y˚TeTTø±<äT nì yÓTT‘·TøÔ =+≥THêï b˛©düT\T $H˚ dæ‹ú ˝À ˝ÒsT¡ . ÄX¯Ãs¡´yÓTqÆ
$wüjT· + @$T≥+fÒ á Áø=‘·<Ô =+>∑\T uÀj·Tyê&É˝Àq÷ <ë&çì #˚dTü +Ô &˚yês¡T.
uÀj·Tyê&É\˝Àì nH˚ø£ Çfi¯ófl á Áø=‘·<Ô =+>∑\ qT+∫ \÷{Ï nsTTq$.
Ç|üŒ{Ïes¡≈L£ uÀjÓ÷fi¯ófl y˚sπ yêfi¯fl Çfi¯flqT \÷{Ï #˚kÕÔsH¡ ˚ Á|ür‹ ñ+≥T+&˚~.
nsTT‘˚ á Áø=‘·>Ô ± e∫Ãq ñ|üÁ<äe+ e\q uÀjÓ÷fi¯fl Çfi¯flqT Ä Áø=‘·>Ô ± eè‹Ô˝ÀøÏ
~–q <=+>∑\T \÷{°\qT #˚dTü HÔ êïs¡T. uÀj·Tyê&É˝À ñ+&˚ Çfi¯flqT s¡ø+åÏ #˚+<äT≈£ì
ˇø£ düTs¡ø±å dü+|òTü +qT Äs¡+_Û+#˚+<äT≈£î jÓ÷∫+#êqT. Bìï yê&É˝Àì Ç‘·sT¡ \≈£î
#Ó|üŒ>± yês¡÷ ˇ|üø=Hêïs¡T. düTs¡øå± dü+|òüT+ kÕú|æ+#·ã&çq+<äTq }s√¢ì
uÀjÓ÷fi¯fl+‘ê ˇø£{Ö‘ês¡H˚ uÛ≤eq Hê˝À ñ+~. ‘·eT¬øq’ nHê´j·T+≈£î $s¡T<ä+∆ >±
b˛sê&˚ X¯øÔÏ yêfi¯fl≈£î eTTqTà+<äT kÕ<Û´ä +>±e#·Tà nH˚~ Hê˝À ˝…øÿ£ >± ñ+~.
j·TTeø£eT+&É* #˚dTü qÔ ï nHê´j·÷\≈£î n&ÉTø¶ f£ ºÒ ˝Ò<Tä ø£<ë. düTs¡ø±å dü+|òTü + qT+∫
Ä j·TTeø£eT+&É*ì m<äT]+#=#·Tà nH˚ $XÊ«dü+ Hê≈£î+~. j·TTe≈£eT+&É*
106
qT+∫ »]–q ˇø£Áf…+&ÉT Á|üøs£ D ¡ \qT ñ<äV≤ü ]dü÷Ô >∑es¡ïyÓT+{Ÿ≈î£ ˇø£ ˝ÒK
sêkÕqT. ô|q’ T+∫ $#ês¡Dø£ì ÄC…\„ T e∫Ãq|ü&ÉT j·TTeø£ eT+&É*˝Àì dü<dä Tü ´\T
uÛj
Ñ T· |ü&bç ˛j·÷s¡T.
düTs¡ø±å dü+|òTü + sêÁ‘·+‘ê uÀj·Tyê&É˝À >∑dÔ” ‹s¡T>∑T‘·T+&˚~. Ç+<äT#˚‘·
<=+>∑‘·Hê\T, <√|æ&û\T e÷j·TyÓTÆq$. e÷ düTs¡øå± dü+|òüT+˝À q\uÛ…’eT+~
j·TTe≈£î\T ñHêïs¡T.
` 48 `
◊<ës¡T eT+~ j·TTe≈£î\‘√ ˇø=ø£ >∑T+|ü⁄qT ‘·j÷· s¡T#˚dæ sêÁ‹ |ü~qT+∫
‘Ó˝≤¢sπ ◊<äT >∑+≥\ es¡≈L£ >∑dÔ” ‹s¡T>∑T‘·T+&˚<ëìï #˚kÕeTT. e÷≈£î me¬sH’ ê
<=+>∑ <=]øÏ‘˚ n‘·&ïç b˛©düT\≈£î n|üŒ–+#˚yêfi¯fl+ø±eTT. n‘·ìøÏ Hê\T>∑T eT+∫
e÷≥*ï #Ó|Œæ e~˝ÒdTü +Ô &˚yêfi¯fl+. n‘·qT u≤>∑T|ü&‘É ê&Éì e÷˝À ÄX¯jT· +>± ñ
+&˚~.
eT<Ûä´sêÁ‹˝À düeTj·T+. H˚qT >±&ÛÉìÁ<ä˝À ñHêïqT. ‘·\T|ü⁄qT mes√
ø=≥TÔqï≥T¢>± n|üŒ{Ïø|£ ü &˚ yÓT\≈£îe e∫Ã+~. ãj·T≥qT+∫ Hêù|s¡TqT |ü\T≈£î‘·÷
ns¡TdüTHÔ êïs¡T. ‘·\T|ü⁄qT rj·T>± ãj·T≥ e÷ düTs¡ø±å dü+|òTü +˝Àì eTT>∑TsZ T¡
j·TTe≈£î\T ì\ã&çjT· THêïs¡T. yê] #˚‘T· \˝À ˝≤؃\T eT]j·TT u≤´≥Ø˝…≥ ’ T¢
ñqï$. ªÇ+‘·sêÁ‹˝À MfiËfl+<äT≈£î e#êÃs¡T?μ nH˚ ~>∑T\T Hê˝À ø£\>∑kÕ–+~.
ªnHêï... ã≥º*ï y˚dTü ø=ì ‘=+<äs>¡ ± ãj·T≥≈£î sêμ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. >∑*_*>±
ã≥º*ï y˚dTü ø=ì yêfi¯fl »‘·>± ãj·T≥|ü&ܶqT. yêfiËfl+<äT≈£î e#êÃs¡H~˚ >∑Ts¡TøÔ ±˝Ò<Tä .
uÀj·Tyê&É˝À yÓfió¯ qÔ ï|ü&ÉT >√$+<äHêj·Tø£ Ç+{À¢ B|ü+ yÓ\T‘·Ts¡T ø£qã&ÉT‘·T+~.
n‘·ì n\T¢&ÉT ãj·TfÒ ì\ã&çj·TTHêï&ÉT. n‘·ì eTTK+˝À ø√|ü+ ñ+~.
ªÇ‘·H+Ó <äT\≈£î ãj·TfÒ ì˝≤Ã&ÉT?μ nH˚ Á|üXïË Hê ‘·\˝À C§s¡ã&ç+~.
>√$+<äHêj·T≈£î&ç ≈£îe÷¬sÔ nsTTq uÛ≤>∑´eTàqT n‘·qT $yêVü≤e÷&Ü&ÉT. HÓ\
|ü+&ÉT>∑øì£ uÛ≤>∑´eTà |ü⁄{Ï+º {ÏøÏ e∫Ã+~. ÄyÓTqT yê|üdTü ‡>± rdüTø¬ fi‚fl+<äT≈£ì
Ç‘·qT ìqï sêÁ‹ e÷eT Ç+{ÏøÏ e#êÃ&ÉT. sêÁ‹ y˚fi˝¯ À á qej·TTe≈£î&ÉT
nsêú+– »‘·>± |ü&TÉ ø=H˚~ e~* ãj·Tf…+<äT≈£î ì*#ê&Éì $#ês¡+qT #˚d÷ü ,Ô
e∫ÃH√fi¯fl »‘·>± sêÁw”j º T· s¡V≤ü <ë]˝ÀøÏ e#êÃeTT. Ä ô|<ä› s√&éMT<ä e#˚Ãb˛j˚T
Á≥≈£îÿ\ BbÕ\T ø£qã&ÉT‘·Tqï$ n|ü&É|ü &ÉT. Ä ô|<äs› √&é˝À ˇø£ yÓ|’ ⁄ü q eT\¢jT· ´
107
eT]j·TT Hê>∑jT· ´\T ì\ã&çjT· THêïs¡T. Hê>∑jT· ´ #˚‹˝À ˇø£ ô|<ä› ø£‹Ô ñ+~.
eT\¢jT· ´ uÛ≤>∑´eTà≈£î nDí. Hê>∑jT· ´ uÛ≤>∑´eTà≈£î y˚Tqe÷eT. Ä Ç<äs› ÷¡ ˇπø
ej·Tk˛‡fi¯ófl. Ä Ç<ä]› eTTU≤\MT<ä ø√|ü+ >¬ +‘·T*ï y˚dTü +Ô ~.
ª@yÓT+Æ ~ #Ó|Œü +&ÉÁs√?μ nì H˚qT n&ç>±qT. yêfi¯fl˝À ˇø£&TÉ ª>√$+<äHêj·T≈£î&ç
≈£L‘·Ts¬ q’ uÛ≤>∑´eTàqT mes√ ˝Ò|⁄ü ø=ì b˛j·÷s¡ì, Ä <äTwü>º ±´+>¥˝À ˇø£]<ä]› ï
y˚TeTT |ü≥Tºø=HêïeTì, Ä Ç<äs› ÷¡ eTq uÀj·Tyê&É˝Àì b˛s¡˝μÒ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.
Hê>∑jT· ´ eT]j·TT eT\¢jT· ´ ‘·eT #˚‘T· \˝À Äj·TT<Ûë*ï |ü≥Tºø=ì ì*Ã+~
n+<äTøπ nì Hê≈£î Ç|ü&ÉT >∑Ts¬ +ÌÔ ~. yê]˝À ñqï Ä ñÁ>∑ø√|ü+ qT+∫ yês¡T
@<ÓH’ ê n|ò÷ü sTT‘·´+ #˚jTÓ T#·Ãì nìŒ+∫+~. yê]ì XÊ+‘·|]ü #˚+<äT≈£î yÓfiÔ‚
yêfi¯ófl ªqTe⁄« e÷ eT<Û´ä e#˚Ã~ e<äT.› y˚TeTT Ä Ç<ä]› ï (|æ\q¢ T`b˛s¡&ïç ) düJe+>±
e~˝Ò~ ˝Ò<Tä . e÷ Ç+{Ï eTsê´<ä y˚\+≈£î e∫Ã+~. Ä Ç<äØ› ï q]øÏ Áb˛>∑T\T
ô|fÒHÔ ˚ y˚TeTT XÊ+‘·|⁄ü s¡Twü߽֑êeTTμ nì |ò÷ü ≥T>± nHêïs¡T.
Mfi¯flqT }s¡&+ç #˚~ m˝≤>∑Tq nH˚ ˝…øÿ£ *ï y˚jT· kÕ>±qT. Ms¡T Ä Ç<ä]› ï
#·+ù|~ U≤j·TeTì nìŒdüT+Ô ~. uÀjÓ÷fi¯fl+fÒ kÕø屑Y »eT<ä–ï ne‘ês¡yT˚ ! n+‘·
ø√|ü+ uÀj·T\˝À ñ+≥~. qqTï |æ\TÃø=ì e∫ÃH√&ç‘√ }s√¢øÏ yÓ[fl ◊<ës¡TeT+~
j·TTe≈£î*ï |æ\TÃ≈£îs¡eTàì #ÓbÕŒqT. yês¡T e∫Ãq ‘·sê«‘· yê]˝À Ç<ä]› ï eT\¢jT· ´,
Hê>∑jT· ´\ e<ä› ì\u…{,ºÏ $T–*H√fi¯flqT rdüTø=ì |ü≥Tºã&çq Ä Ç<äs› T¡ j·TTe≈£î\
e<ä≈› î£ yÓfi≤flqT. |ü≥Tºø=qï Ä Ç<ä]› b˛s¡*ï H˚qT yê] e<ä≈› î£ #˚s≈¡ £ eTTqTù|
m+‘·>±H√ u≤<Ûës¡T. yê[fl<ä]› ø° ˝Ò∫ ì\ã&˚+<äT≈£î ≈£î<äs≥¡ +˝Ò<Tä . eTs¡˝≤ H˚qT
eT\¢jT· ´, Hê>∑jT· ´\ e<ä≈› î£ e#êÃqT. Ä Ç<äs› T¡ b˛s¡\T uÛ≤>∑´eTà≈£î bÕ]b˛j˚T+<äT≈£î
düV≤ü ø£]+∫j·TT+&=#·TÃ. nsTT‘˚ uÛ≤>∑´eTàqT ˝Ò|⁄ü ≈£îb˛sTTH√&ÉT mes¡H~˚ yÓTT<ä\T
XÀ~Û<ë›+ nì #ÓbÕŒqT.
uÛ≤>∑´eTà ø£qã&Éq+<äT≈£î yÓTT<ä{>± b˛©dt ø£+ô|+¢’ {ŸqT Çyê«\ì ìs¡sí TT+#êqT.
nsTT‘˚ eT\¢jT· ´ Hê>∑jT· ´\T Hê Ä˝À#·qqT ã\+>± $s√~Û+#ês¡T. ªyÓTT<ä˝Ò e÷
Ç+{Ï eTsê´<ä eTDTíbÕ˝…+’ ~. Mfi¯fl+<äØï #·+|æ H˚qT H˚sT¡ >± b˛©dtùdwº Hü ≈é î£
yÓfi≤ÔqTμ nì eT\¢jT· ´ ∫+<äT*ï Á‘=ø±ÿ&ÉT. H˚qT n‘·ìøÏ |ü]|ü] $<Ûë\T>±
#ÓbÕŒqT— düe÷<Ûëq |ü]#êqT. yÓTT<ä\T yÓTT<ä\T ª#·+ù|<ëìMT<äμ e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï
Hê>∑jT· ´ eT]j·TT eT\¢jT· ´ Áø£yT˚ D≤ Hê <ë]˝ÀøÏ e#êÃs¡T. yê]øÏ ‘·eT <äT&ÉT≈£î‘·q+
qT+∫ »s¡>u∑ Àj˚T Á‘·|ü ‘Ó*‡j·TT+&=#·TÃ. Ä ‘·sê«‘· y˚TeTT ◊<ës¡T>∑Ts¡+ ôdø’ ˝Ï Ÿ,
108
ø±*q&Éø£ qT+∫ ø±ø£‹ b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ e#êÃ+. nø£ÿ&É b˛©dt ùdwº Hü ˝é À Vü≤e˝≤›sY
eT+#·+ MT<ä |ü&TÉ ø=ì j·TTHêï&ÉT. >∑&j ç ÷· s¡+ eT÷&ÉT>∑+≥*ï #·÷|ü⁄‘·T+~. e÷
n*øÏ&ç qT+∫ n‘·qT y˚T˝§ÿì ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. ªm+<äT≈£îs√, Ç+‘· ‘Ó\y¢ ês¡T s¡a≤eTTq
@yÓT+Æ ~s√ MT≈£î?μ n+≥÷ Á|ü•ï+#ê&ÉT.
n‘·ìøÏ »]–q eè‘êÔ+‘·+q+‘ê #ÓbÕŒeTT. <ëìï $qï n‘·ì˝À ìÁ<äeT+|ü⁄
‘=\–b˛sTT+~. Hê>∑jT· ´ eT]j·TT eT\¢jT· ´\qT ñ<˚•› +∫ n‘·qT ª@+Á{ÀjYT
\+C≤ø=&ÉT≈£î˝≤¢sê, Vü≤‘·´*ï #˚kÕÔsê? ã&ç‘|· Pü »qT #˚jT· Hê? b˛©düT\ qT+∫
‘·qTï*ï ‹ì mH√ï s√E\T nj·TT´+&=#·TÃ? Hê\T>∑T‘·ìï ˝À|ü\ |ü&k˚ ÕÔqTμ n+≥÷
@y˚TyÓ÷ ˇ<äTs¡T‘·THêï&ÉT. ‘·sê«‘· ˇø£ ø±ìùd_º ˝ŸqT |æ*à e÷ »‘·>± }]øÏ yÓ[fl
|ü≥Tºã&çb˛sTTq Ä Ç<äs› T¡ b˛s¡*ï b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ ‘√\T≈£î s¡eTàì VüQ≈£î+ #˚kÕ&ÉT.
y˚TeTT Ä b˛©dt »‘·>± uÀj·Tyê&É≈î£ e#êÃeTT. e÷ M~Û˝À ñ+&˚ ˇø£
uÀj·T j·TTe≈£î&ÉT uÛ≤>∑´eTà≈£î ˝Ò∫b˛j˚T+<äT≈£î düVü≤ø£]+#ê&Éì Hê>∑j·T´
#Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. Ä j·TTe≈£î&çï y˚T˝§ÿ*ù|+<äT≈£î n‘·ì Ç+{Ï ‘·\T|ü⁄*ï ‘·≥kº Õ>±eTT.
˝À|ü*qT+∫ Ä ‘·\T|ü⁄≈£î ∫\ø£+ (>=fiËfl+) y˚dqæ ≥T¢+~. m+‘·>± ‘·{HºÏ ê, HÓ{HºÏ ê
‘·\T|ü⁄*ï ‘Óse¡ ˝Ò<Tä . n|ü&ÉT ø±ìùd_º ˝Ÿ ª‘·\T|ü⁄qT rkÕÔsê ˝Òøb£ ˛‘˚ yê{Ïï $s¡>>∑ ={Ϻ
˝À|ü*øÏ e#˚Ãe÷μ nì øπ ø£qT ô|{≤º&TÉ .
` 49 `
n|ü&ÉT Ä j·TTe≈£î&ç #Ó˝\¢… T ‘·\T|ü⁄ rdæ+~. eTeTà*ï eT]j·TT b˛©düTqT
#·÷dæ ÄyÓT >∑&>É &∑ Ü eDT≈£î‘·T+~.
ªe÷ nqï~ @$T ‘·|ü ˝Ò<Tä . n‘·&ïç e<ä\+&çμ n+≥÷ ÄyÓT @&ÉTdüT+Ô ~.
ÄyÓTqT s¡a≤&ç+∫ ‘·ìï Ä b˛©dt Ä j·TTe≈£î&çï E≥Tº|≥ü Tºø=ì ãj·T≥≈£î á&ÉTÃø=ì
e#êÃ&ÉT. n‘·ì #Ó˝…¢\T b˛©k˛&ç ø±fi¯flqT |ü≥Tºø=ì nqïqT e~˝Òj·TeTì
ÁbÕ]údüTÔ+~. Çy˚{Ïï ˝…øÏÿ+#·ì b˛©dt |ü≥Tºã&çq eT]<ä›]ï ‘·q eX¯+˝ÀøÏ
rdüTø=Hêï&ÉT. b˛©düTqT #·÷dæq Ä yÓTT<ä{Ï Ç<äs› ÷¡ ªÇ~ U≤<äsqY T+∫ »]–q
|üìμ nì #ÓbÕŒs¡T. uÛ≤>∑´eTàqT U≤<äsπ ˝Ò|⁄ü ø=ì yÓfi≤fl&Éì Ç|ü&ÉT eTT>∑TsZ ÷¡
#Ó|Œü kÕ>±s¡T.
U≤<äsT¡ ≈£î Hêj·THÓq’ eTVü≤eTà<é Ä* e÷ }s√¢H˚ dü»q® T&Óq’ eTìwæ nì
>∑T]Ô+#·Tø√ã&çjT· THêï&ÉT. }s√¢ n‘·ìøÏ #˚]q s¬ +&ÉT eT÷&ÉT n+>∑fió¯ fl ñqï$.
109
 ◊<ës¡T Çfi¯Sfl ñqï$. eTVü≤eTà<é Ä* düs¬ q’ +‘·>± ÁoeT+‘·T&˚. U≤<äsY n‘·ìøÏ
s¬ +&√ ø=&ÉT≈£î. n‘·qT uÛ≤>∑´eTà »‘·>± #Ó≥|º {ü ≤º˝≤&ÉT‘·T+~ »q+ >∑eTì+∫Hê
#·÷dæ #·÷&Éq≥T¢>± ñHêïs¡T. nsTT‘˚ n‘·H˚ uÛ≤>∑´eTàqT ˝Ò|⁄ü ø=ì yÓfi≤fl&ÉH+˚ <äT≈£î
düs¬ q’ Ä<Ûësê\T˝Òe⁄. sêÁ‹y˚fi˝¯ À eTVü≤eTà<é Ä* Ç+{Ï ‘·\T|ü⁄*ï ‘Ó]|æ+#˚~
dü¬s’q #·s¡´>± ñ+&É<äì uÛ≤$+∫q b˛©düT Ä eTT>∑TZs¡T uÀj·T j·TTe≈£î*ï
b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ >∑T+E¬øfi≤fl&ÉT.
Ç|ü&ÉT dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTTdüTHÔ êï&ÉT. uÛ≤s¡yTÓ qÆ eTqdüT‡qT+∫ Hê>∑jT· ´ ‘·q
Ç+{ÏøÏ ãj·T˝Òs› ê&ÉT.
>√$+<äHêj·Tø£ es¡Tdü≈î£ Hê≈£î y˚Tqe÷eT ne⁄‘ê&ÉT. e÷ ô|<ä› Hêj·Tq≈£î
n‘·qT u≤eeT]~. n‘·ì ≈£L‘·Ts¬ q’ uÛ≤>∑´eTà‘√ Hê ‘·eTTà&ÉT dæ]e+‘·≈î£ ô|[fl
ìX¯ÃsTT+#·ã&ç+~. \>∑ï+˝Àì e÷≥\T eTT–dæq$. nsTT‘˚ >√$+<ä Hêj·Tø£
m+‘√ ‘·>±<ë eTìwæ. n‘·qT e÷ neTà‘√ ô|+&ç¢ $wüjT· +˝À ≈£îå \¢ø£ ø±s¡D+ø£ì
‘·>±<ë|ü&ܶ&TÉ . <ëì |ü]D≤eT+ @$T≥+fÒ uÛ≤>∑´eTà eT]j·TT Hê ‘·eTTà&Óq’
dæ]e+‘·T&ç q&ÉTeT »s¡>u∑ Àj˚T ô|[fl ô|{≤≈£î˝…+’ ~. ˇø£ HÓ\˝ÀH˚ e÷ ‘·eTTà&ç
ô|[fl Á|üøÿ£ }s√¢ ñ+&˚ j·TTe‹ »‘·>± HÓsy¡ ]˚ +~. Vü≤sƒ+¡ ≈£î ˝Àã&çq >√$+<ä
Hêj·Tø£ >√ø±ø˘≈î£ <ä>sZ∑ T¡ +&˚ j·TTe≈£î&ç »‘·>± uÛ≤>∑´eTàqT Ç∫à ô|+&çì¢ HÓsy¡ s˚ êÃ&ÉT.
uÛ≤>∑´eTà ‘·q yÓT{Ïìº +{ÏøÏ yÓ[fl+~. Çø£ÿ&É e÷ ‘·eTTà&Óq’ dæ]e+‘·T&ÉT ‘·q nsêú+–
»‘·>± düTK+>± eTqà<∏©ä \qT #˚dTü HÔ êï&ÉT. uÛ≤>∑´eTà |ü⁄{Ï+º {ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT á
<äTs¡≥È q dü+uÛ$Ñ +∫+~. Hê>∑jT· ´≈£î eT]j·TT eT\¢jT· ´≈£î e÷ ‘·eTTà&˚ (dæ]e+‘·T&˚)
uÛ≤>∑´eTàqT ˝Ò|⁄ü ø=ì yÓ[fl j·TT+&=#·Ãì nqTe÷Hê*ï ô|≥Tºø=Hêïs¡T. yê[fl<äs› ÷¡
e÷ Ç+{ÏøÏ e∫à dæ]e+‘·T&ÉT ‘·q nsêú+– »‘·>± ìÁ~düTqÔ ï<ëìï >∑{|ºÏ sü #¡ T· ø=ì
yÓ[flb˛j·÷s¡T.
b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ >∑T+Eø=ì yÓ[flq eTT>∑TsZ T¡ ‘·sT¡ D j·TTe≈£î\T b˛©k˛fi¯fl‘√
U≤<äsπ uÛ≤>∑´eTàqT ˝Ò|⁄ü ø¬ fi≤fl&Éì >∑{>ºÏ ± #ÓbÕŒs¡T. Ä »+≥ bÕ]b˛j˚T+<äT≈£î
‘êeTT düV≤ü ø£]+#êeTì, nsTT‘˚ ø±|ü˝≤>∑ ‹s¡T>∑T‘·Tqï düTs¡ø±å dü+|òTü b˛fi¯fl≈£î
<=]øÏb˛j·÷eTì #ÓbÕŒs¡T. U≤<äsY eT]j·TT n‘·ì ≈£î≥T+ã düuTÑÛ ´\ MT<ä ˇø£
Ø‹˝Àì ‹s¡kÕÿs¡ uÛ≤e+ e÷ }s√¢ ø£\>∑kÕ–+~. nsTT‘˚ }s√¢ n\Œdü+U≤´≈£î˝…q’
eTTdü˝≤àqT\T ªñ‘·|Ô ⁄ü D≤´ìπø e÷ C≤‹˝Àì »Hêìï á Á|üøs£ D¡ +˝À Ç]øÏdTü HÔ êïs¡T.
e÷≈£L, á Á|üøs£ D¡ +≈£î @$<Ûyä TÓ qÆ dü+ã+<Û+ä ˝Ò<Tä . }s√¢ì uÀj·T≈£î\düT\Ô T eTeTà*ï
110
#·+|æ ñ|übÕ‘·sπ kÕÔeTì u…~]düTHÔ êïs¡T. n+<äT#˚‘· e÷≈£î s¡øD å£ ø±yê*μ n+≥÷
b˛©düT\≈£î ø£+ô|’¢+{Ÿ Ç#êÃs¡T. á Á|üø£s¡D+qT d”«ø£]ùdÔ C≤‹ ø£\Vü≤+>±
e÷s¡T‘·<y˚ ÷Ó qì b˛©düT\T u…~sês¡T. e÷ ø£+ô|+¢’ {Ÿ yÓ|’ ⁄ü ≈£î >∑T]ì ô|≥º˝<Ò Tä .
ªj·TTe‹ ø£qã&ÉT≥˝Ò<äTμ nH˚ ns¡ú+‘√ ˇø£ Á|üø£≥D Ç∫à á Á|üø£s¡DqT
eT÷ùdùd+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#ês¡T.
‘·q ≈£L‘·T]ï ˝Ò|⁄ü ø=ì yÓ[flq U≤<äsY MT<ä >√$+<ä Hêj·Tø£˝À nkÕ<Û´ä yÓTqÆ
ø√|ü+ ñ+~. b˛©düT\T ø£+ô|+¢’ {ŸqT ]õdüsº Y #˚dTü ø=Hêï <ëìï n\øÏdå Tü qÔ ï+<äT≈£î
n‘·qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´&ÉT. ∫e]øÏ á ø£+ô|+¢’ {ŸqT ≈£î\ |ü+#êsTT‹øÏ rdüTø=ì
yÓfifl‚ +<äT≈£î ìs¡]ú +#ê&ÉT. #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ }s¡≈¢ î£ dü«j·T+>± yÓ[fl ≈£î\ô|<ä\› ‘√ ‘·q≈£î
Hê´j·T+ ˇ~–+#·+&Éì $qï$+#·Tø=Hêï&ÉT.
e÷ }s√¢H˚ ≈£î\ |ü+#êsTT‹ »]ù|+<äT≈£î ìX¯ÃsTT+#ês¡T. Ä s√Eq eTT+C≤eTT
qT+#˚ y˚sπ y˚sπ }s¡˝¢ À ñ+&˚ ≈£î\ô|<ä\› T eT]j·TT uÀj·T »q+ ‘·+&√|ü‘+· &É+>±
sêkÕ>±s¡T. ñ<äjT· + |ü<øä =+&ÉT >∑+≥\ y˚fi≈¯ î£ |ü<øä =+&ÉT Á>±e÷\ ≈£î\ô|<ä\› T
eT]j· T T uÀj· T »q+ ˇø£ #√≥ #˚ s ês¡ T . Ç+‘· ô|<ä › > ±
ñqï uÀj·TC≤‹˝Àì »qdü+K´qT #·÷dæq }s√¢ì eTTdü˝≤àqT\T uÛj Ñ T· ;Û‹‘√
eDT≈£î‘·THêïs¡T. U≤<äsT¡ &ç Ç+{À¢ìyês¡T ªeTT+<˚eTÚ‘·<√ n˝≤¢μ n+≥÷ ∫+‘·˝À
eTTì>±s¡T.
|üHïÓ +&ÉT >∑+≥\≈£î |ü+#êsTT‹ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. |ü<øä =+&ÉT Á>±e÷\ ≈£î\ô|<ä\› T,
e÷ }s√¢ì düs|¡ +ü #Y eT]j·TT Á>±eT+˝Àì ≈£î\ô|<ä\› T |ü+#êsTT‹˝À ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
|ü+#êsTT‹˝Àì Hê´j·Tìs¡íj·T+qT $H˚+<äT≈£î uÛ≤Ø dü+K´˝À »q+
≈£L\ã&çjT· THêïs¡T. b˛©düT\T ã+~Û+∫q eTT>∑TsZ T¡ j·TTe≈£î*ï |ü+#êsTT‹ e<ä≈› î£
>∑T+Eø=#êÃs¡T. U≤<äsT¡ &ç ‘·+Á&ç, n‘·ì nD…qíÆ j·÷dæHé eT]j·TT ã+~Û‘T· ˝…q’
eTT>∑T]Z ‘·*<¢ +ä Á&ÉT*ï ˇø£ eT÷\˝À ≈£Ls=Ãu…{≤ºsT¡ . nø£ÿ&ÉTqï yê‘êes¡D+˝Àì
e>∑sT¡ |ü]D≤eT+ qT+∫ ÄbÕ~Û‘T· \+<äs÷¡ u…~]b˛sTT ñHêïs¡T.
` 50 `
$#ês¡D Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ≈£î\ |ü+#êsTT‹ m<äTs¡T nã<ë›*ï #Óù|Œ+<äT≈£î me]ø°
<Ûs’Ó ´¡ + ñ+&É<Tä . ≈£î\ ô|<ä\› T U≤<äsT¡ &ç Hêj·TqqT ˝Ò∫ ì\ã&ÉeTì #Ó|Œæ q|ü&ÉT
n‘·qT ªHê ø=&ÉT≈£î ‘·|ü #˚kÕ&ÉT— n‘·qT e÷ Ç+{Ï >ös¡yêìï eTqTïbÕ\T #˚kÕ&ÉT—
111
 y˚TeTT mH√ï dü+e‘·‡sê\qT+∫ á }s√¢ |üsd¡ Œü s¡+>± Áù|eT, Ä<äsê_Ûe÷Hê\‘√
ñHêïeTT— MTs¡T |üsy¡ T˚ X¯«s¡T&ç Á|ü‹s¡÷bÕ\T— e÷ Á‘·|ü qT ø£&TÉ |ü⁄˝À y˚dTü ø=ì
˙\ø£+sƒT¡ &ç˝≤>∑ eTeTà*ï ø£$å T+#·+&çμ nì nHêï&ÉT. U≤<äs≈Y î£ nD…qíÆ j·÷dæHé ˝Ò∫
ì\ã&ç ªU≤<äsY e÷ ˝…øÿ£ ˝À #·ìb˛j·÷&ÉT. Ä <äTwüß&º ïç Çø£ y˚TeTT m|üŒ{Ïø°
Ç+{À¢øÏ #˚sT¡ Ãø=H˚~ ˝Ò<Tä . e÷ Ädæ˝Ô À, ø°]˝Ô À bÕ\Tq÷ (uÛ≤>±ìï) Ç#˚Ã~ ˝Ò<Tä μ
nì #˚‘T· *ï CÀ&ç+∫ Bq+>± yÓTTs¡u≥ … Tº≈î£ Hêï&ÉT.
≈£î\ô|<ä›\T ‘·eT˝À ‘êy˚T #·]Ã+#·Tø√kÕ>±s¡T. me]øÏ m+‘Ó+‘·>±
»]e÷Hê\qT $~Û+#ê˝À nì yêfi¯ófl #·]Ã+#·Tø=+≥THêïs¡T. Ç<ä+‘·{ïÏ #·÷dü÷Ô
≈£Ls¡TÃqï Hê≈£î ñ‹Ô>H∑ ˚ ñ+&˚+<äT≈£î eTqkı|üŒ˝Ò<Tä . á yÓTT‘·+Ô ≈£î\ô|<ä\› Á|ües¡qÔ
>ös¡e |üPs¡+í >± ˝Ò<Tä . H˚qT ˝Ò∫ ªá Á|üøs£ D ¡ Ç|ü&ÉT b˛©dtùdwº Hü ˝é À ñ+~.
nø£ÿ&ÉTï+∫ n~ Hê´j·÷\j·T+˝Àì uÀqT es¡≈L£ yÓfifl‚ <äT+~. Ç+‘·{Ï dü+<äs“¡ +¤ ˝À
me]ø° E˝≤àHê\qT $~Û+#˚~, #·{≤ºìï #˚‘T· \˝ÀøÏ rdüTø=ì Hê´j·T+qT #Óù|Œ~
düs¬ q’ |ü<‹›ä ø±<äT. uÛ≤>∑´eTàqT yÓTT<ä\T }]øÏ s¡|Œæ +#·+&ç. Ä MT<ä≥ ÄyÓTqT
ÄyÓT yÓT{Ïìº +{ÏøÏ |ü+|ü+&çμ nì >∑{>ºÏ ± nHêïqT. á Hê e÷≥*ï $ìq ‘·øD å£ y˚T
≈£î\ô|<ä\› ≈£î ‘·eTMT<ä |æ&TÉ >∑T\T |ü&qç ≥T¢ uÛ≤düyTÓ +Æ ~. ø√|ü+‘√ yêfi¯fl+<äs÷¡
ªqTe⁄« ñ‹Ô>∑H˚ ≈£Lø√.. Hê\T>∑T |ü⁄düÔø±*ï #·~yêqì, m+‘√ ‘Ó*yÓ’H√&çqì
uÛ≤$+#·e<äTμ› n+≥÷ ˇ<äTs¡T‘·THêïs¡T. >√$+<äHêj·Tø£ eT]j·TT n‘·ì ø=&ÉTø¬ q’
eT\¢jT· ´ ˝Ò∫ ªy˚TeTT uÛ≤>∑´eTàqT Ç+{À¢øÏ #˚sT¡ Ãø=H˚+<äT≈£î ˇ|üø√eTT. ÄyÓT
}s√¢øÏ n&ÉT>∑TqT ô|{ÏHº ê y˚TeTT ÄyÓTqT q]πø~ U≤j·Ty˚Tμ n+≥÷ øπ ø£*ï ô|{≤ºsT¡ .
Hê #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ≈£Ls¡TÃqï »q+ qqTï ñ‹Ô>H∑ ˚ ≈£Ls√ÃeTì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T.
≈£î\ô|<ä\› T U≤<äsT¡ &ç ‘·+Á&çøÏ |ü~y˚\ s¡÷bÕj·T\ »]e÷Hê $~Û+#ês¡T.
U≤<äs≈Y î£ düV‰ü j·T|ü&qç eTT>∑TsZ T¡ j·TTe≈£î\≈£î s¬ +&ÉTy˚\T, ˇø£ y˚sTT, eT]j·TT
◊<äT e+<ä\ s¡÷bÕj·T\ E˝≤àHêqT $~Û+#ês¡T. »]e÷Hê˝Àì &ÉãT“qT HÓ\˝À>±
Á>±eT düs|Y +ü #Y≈î£ Çyê«*‡j·TT+~. yêsTT<ë MT]b˛‘˚ E˝≤àHê˝Àì yÓTT‘·+Ô ≈£î
s¬ +&ÉT s¬ ≥T¢>± ø£{≤º*‡ ñ+≥<ä˙ u…~]+#ês¡T. U≤<äsY eT]j·TT uÛ≤>∑´eTà\≈£î
}s√¢øÏ Á|üyX˚ +¯ ˝Òq≥T¢>± ìs¡“+<Ûëìï y˚kÕs¡T.
≈£î\ô|<ä\› ñbÕVü‰s¡+`#êjYT\ø£ì U≤<äsT¡ &ç Hêj·Tq eT]j·TT Ä eTT>∑TsZ T¡
<√wüß\ Hêj·Tq\T &ÉãT“qT Çyê«*‡ ñ+~. U≤<äsT¡ &ç Hêj·Tq ◊<äT e+<ä*ï
Çe«>± $T–*H√fi¯ófl Á|ü‘´˚ ø£+>± ‘·˝≤ s¬ +&ÉT e+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï Ç#êÃs¡T. Ä
112
yÓTT‘·+Ô |ü<øä =+&=+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï Ä |ü<øä =+&ÉT Á>±e÷\ ≈£î\ ô|<ä\› T ‘·eT‘·eT
Á>±eT jÓ÷>∑´‘·\≈£î nqT>∑TD+>± |ü+#·Tø=Hêïs¡T. düu≈ÑÛ î£ e∫Ãq b˛©k˛&çøÏ
q÷s¡T s¡÷bÕj·T*ï Çe«eTì U≤<äsT¡ &ç Hêj·Tq≈£î VüQ≈£î+qT #˚kÕs¡T. ≈£î\ô|<ä\›
qT+∫ »]–q á Hê´j·T |ü+#êsTT‹ Hê≈£î |æ&ø¬ç &ÉT Á|üe÷D+˝À ñ+&˚ qTe⁄«
–+»\+‘·>±q÷ dü] nìŒ+#·˝<Ò Tä . ≈£î\ ô|<ä\› T uÛ≤>∑´eTàqT yÓ‹øÏ ÄyÓTq÷
|ü+#êsTT‹øÏ |æ*à }s√¢ $s¡dü dü+ã+<Ûë\‘√ ñqï Væ≤+<ä÷`eTTdü˝≤àqT\
dü+|òTü s¡¸D+≈£î eTT–+|ü⁄qT #˚j÷· \ì H˚qT jÓ÷∫+#êqT. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É <äsŒ¡ +˝Àì
<äsê“πs q&ç∫+~ ø£<ë! yê] $s¡T<ä+∆ >± e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î mes¡÷ ‘·j÷· s¬ ˝’ sÒ T¡ .
HÓ\˝À|ü˝Ò n+<äs¡÷ Ä »]e÷Hê˝Àì &ÉãT“qT #Ó*¢+#ês¡T. ≈£î\ô|<ä›\
|ü+#êsTT‹ eTs=ø£kÕ] »s¡T>∑T‘·<ìä ìs¡]∆ +#ês¡T. ªá |ü+#êsTT‹øÏ Vü‰»¬s’ Hê≈£î
nHê´j·TyÓT+Æ <äì #Ó|ü μ nì H˚qT uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çøÏ ñ‘·sÔ +¡ Áyêdæ $wüj÷· ìï
‘Ó*bÕqT.
≈£î\ |ü+#êsTT‹ s¬ +&√kÕ] »s¡>u∑ Àj˚T eTT+<äT s√Eq n‘·qT e#êÃ&ÉT. e÷
Ç+{À¢H˚ Ä sêÁ‹ >∑&bç Õ&ÉT. Ç+‘·>± sê<ë∆+‘·yTÓ qÆ +<äTq >√$+<äHêj·T≈£î&ç Ç+{ÏøÏ
yÓfifl‚ +<äT≈£î n‘·ì˝Àì eTqdüT‡ ˇ|üŒ˝Ò<Tä .
≈£î\ |ü+#êsTT‹ø£ì ≈£î\ô|<ä\› T, yê] e+~Ûe÷>∑<TäÛ \T eTs¡˝≤ e÷ }s¡T≈£î
e#êÃs¡T. }s√¢ì düs|Y +ü #Y »]e÷Hê yÓTT‘·+Ô qT ≈£î\ô|<ä\› m<äTs¡T˝À ô|{≤º&TÉ .
yÓTT‘·+Ô |üHïÓ +&ÉTy˚\ ‘=$Tà~ e+<ä\ s¡÷bÕj·T\T>± á &ÉãT“ ñ+~. uÛ≤>∑´eTà
yÓTT>∑T&çï #·÷dæq ≈£î\ô|<ä›\˝À ˇø£&ÉT ªÇ‘·qT á ÁbÕ+‘·+≈£î ø=‘√Ô&ç˝≤>∑
ø£qã&ÉT‘·THêï&ÉT ø£<ë?μ nì n&ç>±&ÉT. Ä e÷≥≈£î H˚qT ªÇ‘·qT uÛ≤>∑´eTà≈£î
yÓTT>∑T&ÉTμ nì #ÓbÕŒqT. á Hê e÷≥*ï $qï ≈£î\ô|<ä\› ≈£î ‘·øD å£ y˚T ø√|ü+ e∫Ã
ªÇ‘·H+Ó <äT\≈£î Çø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT? Ç‘·ìøπ $T |üì ñ+~ Çø£ÿ&É?μ nì kÕeT÷Væ≤ø£+>±
nHêïs¡T. n+<äT≈£î H˚qT ªn‘·ì˝Àq÷ @<√ #Ó|⁄ü Œø√yê\H˚~ ñ+<ä≥. n+<äTø£H˚
>√ø±ø˘ qT+∫ e#êÃ&ÉTμ nì #ÓbÕŒqT. uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çï >∑TÁs¡T>∑TÁs¡T (ø√|ü+ø√|ü+)>±
#·÷dü÷Ô Ä ≈£î\ô|<ä\› T ª@$Ts√jYT, Ç~ dü+kÕs¡+qT q&ç|+æ #˚ Ø‘˚Hê? ô|fi≤flìï
ø=≥TÔHêïe≥ ø£<ë? ÄyÓTqT eTT<äT› eTT]ô|+>± #·÷düTø=ì ñ+&ÉT+fÒ, ÄyÓT
y˚sπ yê&ç »‘·>± m+<äT≈£î ˝Ò∫b˛j˚T~?μ n+≥÷ »ãs¡d› ìÔ” #˚jT· kÕ>±s¡T. yêfi¯fl˝ÀH˚
eTs=ø£&TÉ ªnsêú+–ì dü]>± s¡‹øπ [˝À eTTì–+#·˝<Ò Tä . n+<äT≈£î Ç‘·ìø° »]e÷Hê
$~Û+#·T<ë+μ nì nHêï&ÉT. $T–*q ≈£î\ô|<ä\› T ªWHÍqT.. Ç‘·ìø° »]e÷Hê
113
y˚<ë›+. y˚ùdHÔ ˚ e÷Á‘·+ eTTqTà+<äT Ç≥Te+{Àfi¯fl≈£î dü]>± ãT~∆ edü~Ô μ n+≥÷
#Ó|Œü kÕ>±s¡T. á e÷≥*ï $qï uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&ÉT uÛj Ñ T· |ü&ܶ&TÉ . yÓTT<ä˝Ò n‘·&ç
ô|fi≤fl+ y˚s=ø£&‘ç √ ˝Ò∫ b˛sTT+~. ÄyÓT ˝Ò∫b˛sTTq <ëìøÏ Ç‘·qT E˝≤àHê
ø£{≤º*! yê¬syê.. ≈£î\ô|<ä\› MT<ä Hê≈£L ø√|ü+ e∫Ã+~. nsTT‘˚ |ü+#êsTT‹
q&ÉTeT H√{Ïì ‘Ó]∫‘˚ ≈£î\ô|<ä\› T Hê≈£L »]e÷HêqT $~Û+#·>\∑ s¡T. H˚qT
nø£ÿ&ÉTï+∫ ˝Ò∫ ãj·T≥≈£î yÓfi≤flqT.
` 51 `
≈£î\ô|<ä\› T>± ñ+&˚ Ä Á|üeTTKT\˝À ˇø£]‘√ Hê≈£î e´øÏ>Ô ‘∑ · |ü]#·jT· +
ñ+~. n‘·&ïç ãj·T≥≈£î |æ*à ªá Á|üøs£ D ¡ Çø£q÷ b˛©düT\ ]ø±sY‡º \˝À qyÓ÷<Ó’
ñ+~. »]e÷HêqT ø£{Ϻ+#·Tø=ì e´eVü‰s¡+ eTT–+#êeTì nqTø=+fÒ ø√sYº
ˇ|üø=H˚~˝Ò<Tä . ˇø£yfi˚ ¯ b˛©dt ùdwº Hü ˝é À Ç~ ]õdüsº >Y ± ne«≈£î+fÒH˚ MTs¡T
#Ó|Œæ q≥T¢>± ≈£î\ |ü+#êsTT‹ ìs¡j í T· + neT\T ne⁄‘·~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT á
Á|üøs£ D¡ + (e´eVü‰s¡+) >∑+;Ûs¡ s¡÷|ü+qT bı+~j·TT+~. uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&É÷ Ç|ü&ÉT
ø£+ô|+¢’ {Ÿ Ç#˚Ã+<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ Æ ñHêï&ÉTμ nì bÕeTTqT ãT≥ºqT+∫ e~*q≥T¢>±
#˚kÕqT. ≈£î\ô|<ä› Hê eTTU≤H˚ï #·÷düTHÔ êï&ÉT. ªuÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&É÷ $yêVü≤+ø£ì
m+‘√ &ÉãT“ Ks¡TÃ#˚kÕ&ÉT. Ç|ü&ÉT n‘·ì uÛ≤s¡´ ˝Ò∫b˛sTT+~. n‘·&ïç düe÷<Ûëq|üs∫¡
ø=+‘· &ÉãT“ Çe«+&ç. n‘·qT ˇ|üø√e#·TÃμ nì eTs¡Te÷≥*ï »‘· >∑*bÕqT.
≈£î\ô|<ä› @ $wüj÷· ìï Á|ükÕÔ$+#·øH£ ˚ Ä düu˝ÑÛ ÀøÏ yÓfi≤fl&ÉT. ‘·sê«‘· eTT>∑TsZ T¡
q\T>∑Ts¡T ≈£î\ô|<ä\› T ãj·T≥≈£î e#êÃs¡T. yê]‘√q÷ Ä e÷≥˝Òï #ÓbÕŒqT.
ªÇ|ü&çø£ MT Çwü+º . uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çøÏ ø=+‘· &ÉãT“ Ç∫à á Á|üøs£ D ¡ +qT
Ç+‘·{øÏ Ï eTT–kÕÔs√ ˝Òøb£ ˛‘˚ b˛©dtùdwº Hü ,é ø√sY\º #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘ês√.. MTπs
ìsê›]+#·Tø√+&çμ nì #ÓbÕŒqT. Hê e÷≥\˝Àì |ü<Tä qT, ‘·s+â¡ yêfi¯fl≈£î ns¡yú TÓ +Æ <äì
nìŒ+∫+~. düu˝ÑÛ ÀøÏ yÓ[flq ≈£î\ô|<ä\› T ˇø£ >∑+≥ùd|ü⁄ #·sá *ï #˚dæ ∫e]øÏ
uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çøÏ eT÷&ÉT y˚\ s¡÷bÕj·T*ï Ç#˚Ã+<äT≈£î ìsê∆]+#·Tø=Hêïs¡T.
n+<äT≈£î ˇø£ wüs¡‘·T ô|{≤ºs¡T. uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&ÉT uÛ≤>∑´eTàqT XÊX¯«‘·+>±
$&ç∫ô|{Ïqº ≥T¢>± sê‘·eT÷\ø£+>± ˇø£ |üÁ‘êìï Çyê«\ì Ä wüs‘¡ T· ˝À ñ+~.
uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&ç |üs+¡ >± H˚H˚ Ä $#˚Ã<äHê |üÁ‘·+qT sêkÕqT. uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&ÉT,
≈£î\ô|<ä\› T eT]j·TT nø£ÿ&˚ »yÓTqÆ }]ô|<ä\› ÷ Ä|üÁ‘·+MT<ä y˚*eTTÁ<ä*ï ˇ‘êÔsT¡ .
Ä ø±–‘·+ ì+&Ü y˚*eTTÁ<ä˝Ò ø£qã&ÉT‘·Tqï$.
114
 ≈£î\|ü+#êsTT‹ qT+∫ áØ‹˝À Hê´j·T$‘·sD¡ mø£ÿ&Ü m|ü&É÷ ne˝Ò<Tä .
»q+ ≈£î\ô|<ä\› ≈£î u…<Tä s¡T‘·T+&˚yês¡T. me¬sH’ ê eT<Û´ä ˝À e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î ˝…–ùdÔ
≈£î\ô|<ä\› T yêfi¯fl≈£î E˝≤àHêqT $~ÛdTü +Ô &˚yês¡T. ªMfi¯fl CÀ*πøb˛sê<äT.. Mfi¯fl+‘ê
sπ –ø£+|ü˝≤+{Àfi¯óflμ nì »q+ Hê´j·T |ü+#êsTT‹ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT @$T{°ï
e÷{≤¢&y˚ ês¡T ø±<äT. ≈£î\ô|<ä\› ≈£î »]e÷HêqT ø£{+ºÏ #·Tø=H˚~ e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡T.Ô
nsTT‘˚ Çø£ÿ&É Ç|ü&ÉT Ä ≈£î\ ô|<ä\› T uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çøÏ &ÉãT“qT Ç∫Ã+~
»q+≈£î ˇø£ ÄX¯Ãs¡´yÓTqÆ $wüjT· +>± ø£qã&ç+~.
$T–*q &ÉãT“qT |ü+#·Tø=qï ‘·sê«‘· ≈£î\ô|<ä\› T e÷ }s¡TqT e~˝≤s¡T. e÷
}s√¢ì düs|¡ +ü #Y e<ä› Ç+ø± ˇø£{qÏ ïs¡ y˚\ s¡÷bÕj·T\ &ÉãT“ $T–* ñ+~.
≈£î\ô|<ä\› T eTT>∑»∆ q+qT m˝≤>∑Tq |”&kç ÕÔs√ nH˚~ BH√¢ H˚qT y˚\T ô|{Ïqº +<äTe\H˚
$es¡+>± Hê≈£î ‘Ó*‡ e∫Ã+~ ø£<ë!
H˚qT >√$+<ä Hêj·Tø£ |üs+¡ >± eT]j·TT ã+~Û‘T· ˝…q’ Ä eTT>∑TsZ T¡ j·TTe≈£î\
‘·s¡T|ü⁄Hê ≈£î\ |ü+#êsTT‹˝À e÷{≤¢&É˝Ò<äì yês¡+<äs¡÷ HêMT<ä ø√bÕìï
ô|≥Tºø=Hêïs¡T. uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&ç ‘·s|¡ ⁄ü q H˚qT e÷{≤¢&+ç ~ Mfi¯fl≈£î düs¬ q’ |üì>±
nìŒ+#·˝<Ò Tä . ‘·q≈£î Ç+‘· ô|<ä› yÓTT‘·+Ô >± &ÉãT“ edü<Ô ìä uÛ≤>∑´eTà yÓTT>∑T&çø°
mqï&É÷ nìŒ+#·˝<Ò Tä . ≈£î\ô|<ä\› T ‘·q≈£L E˝≤àHêqT $~ÛkÕÔsì¡ n‘·qT uÛj Ñ T· +‘√
ñHêï&ÉT. nsTT‘˚ ô|fi≤fl+ ˝Ò∫b˛sTTHê eT÷&ÉTy˚\T \_Û+∫q+<äT≈£î n‘·ì|ü&ÉT
KTw”>± ñHêï&ÉT.
uÛ≤>∑´eTà e´eVü‰s¡+ eT÷˝≤q }s¡T eT]j·TT uÀjÓ÷fi¯ófl $&çb˛j·÷s¡T.
}s√¢ Á|ü‹s√p ø={≤¢≥\T yÓTT<ä˝q’… $. e÷ düTs¡ø±å dü+|òTü eT÷ s¬ +&ÉT eTTø£ÿ˝…+’ ~.
ø=~›eT+~ j·TTe≈£î\T dü+|òüT+qT e~* yÓfi≤fls¡T. Mfi¯flqT eTs¡˝≤ ˇø£{Ï>±
#˚ùd+<äTø£ì ìs¡]∆ +#·Tø√kÕ>±qT. düs|¡ +ü #Y <ä>sZ∑ ¡ ˇø£{qÏ ïs¡ y˚\ s¡÷bÕj·T\
&ÉãT“ ñ+~ ≈£î\|ü+#êsTT‹ eT÷\+>±. á &ÉãT“qT+∫ ˇø£ yê#·Hê\j·T+
(Á>∑+<∏ë\j·T+)qT ÁbÕs¡+_Û+#ê\H˚ jÓ÷#·q Hê≈£î ø£*–+~. düs|¡ +ü #Y e<ä≈› î£
yÓ[fl á jÓ÷#·qqT ‘Ó*bÕqT. yê]ø° á jÓ÷#·q eT+∫<˚ nì nìŒ+∫+~.
ˇø£ s√Eq u…fi≤Z+≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É ≈£î\ |ü+#êsTT‹˝Àì ô|<ä› ˇø£sT¡ Hê≈£î
‘·≥dü|ú &ü ܶsT¡ . qqTï #·÷dæq n‘·qT ªe#˚à k˛eTyês¡+ MT }]øÏ ekÕÔeTTμ nì
#ÓbÕŒs¡T. ªm+<äT≈£î?μ nì H˚qT n&É>>∑ ± uÛ≤>∑´eTà Á|üøs£ D¡ + Ç+ø± eTT–dæb˛˝Ò<Tä .

115
düs|¡ +ü #Y e<ä› ñqï &ÉãT“ $esê*ï n&ç>π +<äTø£ì }]øÏ e#˚Ã<äT+<äì n‘·qT
#Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. n‘·ì MT<ä Hê≈£î n+‘·T˝Òì ø√|ü+ e∫Ã+~. kÕj·T+Á‘·+ }]øÏ
‹]– e∫Ãq MT<ä≥ ≈£î\ô|<ä\› T eTs¡˝≤ »eTÚ‘ês¡ì düs|¡ +ü #Y≈î£ #ÓbÕŒqT. Ä
düs|¡ +ü #Y≈L£ n>±<Ûyä TÓ qÆ ø√|ü+ e∫Ã+~. ªyêfi¯ófl eTqwüß´˝≤ ˝Òø£ |æXÊ#ê˝≤?μ nì
nHêï&ÉT. $T–*j·TTqï &ÉãT“qT ‘·øD å£ y˚T Á>∑+<∏ë\j·T+≈£î Ks¡Tà ô|≥Tº<ëeTì
n‘·qT nHêï&ÉT.
k˛eTyês¡+ ≈£î\ô|<ä\› T eTs¡˝≤ }]øÏ e∫à |ü+#êsTTr #˚kÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T.
ˇø£ ≈£î\ ô|<ä› e÷ düs|¡ +ü #Y yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ªMT <ä>sZ∑ ¡ ñqï |ü~ùV≤qT e+<ä\
s¡÷bÕj·T*ï rdüTø=ìs¡+&çμ nì nHêï&ÉT. n|ü&ÉT e÷ }] düs|¡ +ü #Y ªn<Óìï
kÕs¡T¢ Hê´j·T $#ês¡D #˚kÕÔsT¡ ? uÛ≤>∑´eTà Á|üøs£ D ¡ eTT–dæb˛sTT+~ ø£<ë eTq+
y˚*eTTÁ<ä*ï ˇ‹Ôq|ü&˚μ nì nHêï&ÉT. eTs¡˝≤ H˚qT ø£\>∑CdÒ Tü ø=+≥÷ ªÇ|üŒ{Ïes¡≈L£
MTs¡T eTq ≈£î\b˛fi¯flH˚ }s¡Tø=HêïqT. MT e÷≥\≈£î Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ eTsê´<ä
Ç#êÃqT. MTs¡T Çø£ÿ&çøÏ e∫à yÓ[flq s√EqT+∫ }s√¢ Á|ü‹~q+ ôVAsêôVAØ>±
ø={≤¢≥\T q&ÉTdüTqÔ ï$. E˝≤àHê˝Àì &ÉãT“qT MT˝À MTπs ~>∑$T+>∑Tø=H˚ á
˙#·Á|üeè‹Ô Ç|üŒ{Ï<ëø± kÕ–+~. Ç|ü&ÉT $T–*q |ü~ùV≤qT e+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï
y˚TeTT Á>∑+<∏ë\j·T+qT ‘Ó]#˚+<äT≈£î Ks¡Tà #˚dTü ø=+{≤eTTμ nì #ÓbÕŒqT. á Hê
e÷≥*ï $ì yês¡T sπ –b˛j·÷s¡T. düs|¡ +ü #Y‘√ ªMTs¡T eTeTà*ï ÄVü‰«ì+∫ nee÷q+
#˚kÕs¡T. Bì |ü]D≤eT+ |òTü Às¡+>± ñ+≥~μ n+≥÷ m#·Ã]+∫q≥T¢>± u…~]+#ês¡T.
e÷ düs|¡ +ü #Y yêfi¯fl u…~]+|ü⁄\≈£î »&çdbæ ˛sTT |ü~ùV≤qT e+<ä\s¡÷bÕj·T\˝À
Äs¡Te+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï Ä ≈£î\ô|<ä\› #˚‘T· \˝À b˛kÕ&ÉT.
` 52 `
Çø£ Ç|ü&ÉT yêfi¯fl <äèwæº >√$+<äHêj·Tø£ MT<ä |ü&ç+~. ªÁ|üø£s¡D+˝À
>√$+<äHêj·Tø± ‘·|Œæ ‘·dTü &ú .˚ n‘·qT ‘·q ≈£L‘·T]ï dü]>± n<äTbÕC…˝„ À ô|≥Tºø√˝Ò<Tä .
n+<äT≈£î n‘·ì MT<ë ˇø£ y˚sTT s¡÷bÕj·T*ï »]e÷Hê>± $~ÛdTü HÔ êïeTTμ nì
rs¡TŒ #˚kÕs¡T. Bìq $qï >√$+<äHêj·Tø£ ø£+>±¬sj ’ ÷· ´&ÉT. H˚qT >√$+<ä Hêj·Tø£≈î£
<Ûs’Ó ê´ìï q÷]b˛dæ ˇø£ qj·÷ô|k’ Õ ø£f~ºÒ ˝Ò<ìä #Ó|Œü eTHêïqT. á ≈£î\ ô|<ä\›
$s¡T<ä∆+>± b˛©k˛fi¯fl≈£î ø£+ô|’¢+{ŸqT Ç<ë›eTì n‘·ì˝À <ÛÓ’sê´ìï ì+bÕqT.
>√$+<äHêj·Tø£ ªHê<ä>∑Zs¡ &ÉãT“˝Ò<äT. »]e÷HêqT ø£fÒº~˝Ò<äTμ nì nHêï&ÉT.
≈£î\ô|<ä\› T ªdüsπ n˝≤¬>‘’ ˚ ◊<äTe+<ä\HÓH’ ê ø£≥Tºμ nì nHêïs¡T. <ëìøÏ Á|ü‘T· ´‘·sÔ +¡ >±
116
>√$+<äHêj·Tø£ <äè&ÛÉ+>± ª∫\TeTT |ü{Ϻq ˇø£ <ä$Tà&ûì ø£fÒº~˝Ò<äT. H˚qT
uÀj·TC≤‹˝À |ü⁄{ÏHº √&çï. qqTï meπs$T #˚kÕÔs√ #·÷kÕÔqTμ nì ø£≥Te⁄>± |ü*ø±&ÉT.
>√$+<äHêj·T≈£î&ç yÓ|’ ⁄ü qT+∫ ˇø£ ô|k’ Õ≈£L&Ü <=]πø~ ˝Ò<ìä >±´¬s+{Ï nsTTq|ü&ÉT
≈£î\ô|<ä\› T ªÇ+ø=ø£kÕ] mø£ÿ&ÓH’ ê ìqTï #·÷düTø=+{≤eTT˝Òμ nì <äu≤Û sTT+#·kÕ>±s¡T.
Ç<˚ >√$+<äHêj·Tø£ Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ Mfi¯flqT C§\T¢ ø±s¡TÃø=+≥÷ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT
‘·q |üs+¡ >±. Ç|ü&ÉT n‘·H˚ ≈£î\ô|<ä\› rs¡TŒ≈£î ã*|üXó¯ e⁄>± e÷sê*‡ e∫Ã+~.
>√$+<äHêj·Tø£ qT+∫ @MT <=s¡ø£ø£ ≈£î\ô|<ä›\T ãTdü>=≥÷Ô ø√|ü+‘√ ˝Ò∫
yÓ[flb˛j·÷s¡T.
IIIII
Ç+‘·≈î£ eTTqTù| H˚qT }s√¢ n+uÒ<ÿä sY »j·T+‹ì Ä#·]düT+Ô &˚yê&çï ø£<ë!
}s√¢ ˇø£ e÷\≈£î\düT&Ô ÷É ˝Òøb£ ˛sTTHê H˚qT n+uÒ<ÿä sY »j·T+‹ì uÛøÑ ÁÔÏ X¯<\∆ä ‘√
Ä#·]düT+Ô &˚yê&çï. ãj·T≥Tï+∫ ˇø£]<äs› T¡ uÛ≤wüDø±s¡T*ï |æ\TdüT+Ô &˚yê&çï. Ç<˚
ø±\+˝À uÀjÓ÷fi¯fl˝À C≤>∑è‹ì ø£*–+#˚ •_sê*ï @sêŒ≥T #˚dTü +Ô &˚yê&çï. ãj·T≥
Á>±e÷\˝Àì uÀjÓ÷fi¯Sfl á •_sê\˝À uÛ≤>∑dTü ˝ú Ö‘·T+&˚yês¡T. uÀj·T»q+˝À
#Ó‘’ q· ´ dü÷Ø&ÉT kÕeø±X¯+>± Ç|ü&ÉT ñ<äsTT+#·kÕ>±&ÉT.
e÷ }s√¢ì uÀj·T\≈£î #˚‹ì+&Ü J‘·+ sêkÕ–+~. yê] Ä]úø£ |ü]dæ‹ú
bòÕ´ø£]º eT÷\+>± u≤>∑T|ü&qç +<äTq Ç|ü&ÉT yê] q&É‘˝· À eT]j·TT e÷≥\˝À
e÷s¡TŒ >√#·]+#˚~ Äs¡+uÛeÑ Te«kÕ–+~. ∫]–q #=ø±ÿ\T, ˝≤>∑T\T, <Û√e‘·T\≈£î
ã<äT\T>± Ç|ü&ÉT yês¡T Hê>∑]≈£î\qï≥T¢>± f…]ø±{Ÿ wüsYº\qT, bÕ´+{Ÿ\qT
y˚dTü >√kÕ>±s¡T. E≥TºqT ø£{+Ï >¥ #˚sTT+#·Tø=ì Áø±|òqt T <äTe⁄«ø√kÕ>±s¡T. |ü~
dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘+· Mfi¯flqT #·÷dæH√fi¯ófl ªÄ }] yêπsHê Ms¡T?μ nH˚≥≥T¢>±
Mfi¯fl˝À e÷s¡TŒ\T e∫Ãq$. }s¡T u≤>∑T|ü&kÉ Õ–+~. }]øÏ ‘ês¡Ts√&é e∫Ã+~,
˙fi¯flô|’|ü⁄\T e∫Ãq$— ø£¬s+≥÷ e∫Ã+~— ø£qï&É e÷<Ûä´eT+˝Àì ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
IIIII
bòÕ´ø£]º yêfi¯ófl e÷ »q+qT+∫ yÓTT‘·+Ô >± ˇø£ y˚sTT mì$T~e+<ä\ mø£sê\
uÛ÷Ñ $Tì >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ìs¡sí TT+∫q (]õkÕºsY Ä|òd” Tü ˝À ñ+&˚) <Ûsä øπ¡ KØ~+#ês¡T.
á bòÕ´ø£]º >∑es¡ïyÓT+{Ÿ≈î£ #Ó+~q~ ø±<äT— Áô|y’ {˚ Ÿ e´≈£î\Ô ≈£î #Ó+~q~. _sê¢\≈£î
117
eT]j·TT ø¬ q&Ü <˚X+¯ ˝À ñ+&˚ dü+|üqï e´øÏøÔ Ï #Ó+~q bòÕ´ø£]º Ç~. Áô|y’ {˚ Ÿ
uÛ≤>∑kÕ«eT´+yêfi¯ófl >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ìs¡sí TT+∫q <Ûsä ˝¡ ÀH˚ uÛ÷Ñ eTT*ï ø£ã[+#ês¡T.
>∑es¡ïyÓT+{Ÿ≈î£ #Ó+~q bòÕ´ø£]º nì n|üŒ{À¢ eTeTà*ï yÓ÷dü–+#ês¡T. á nHê´j·T+≈£î
$s¡T<ä+∆ >± ôV≤’ ø√sY≈º î£ n|”\T #˚<ë›eTì ìs¡]∆ +#êqT. áπødt˝Àì rs¡TŒ e÷ |üs+¡ >±
eùdÔ e÷ »q+≈£î düs¬ q’ +‘·>± (Hê´j·T+>±) &ÉãT“ <=s¡T≈£î‘·<ìä uÛ≤$+#êqT.
H˚qT ôV≤’ ø√s¡T≈º î£ yÓfifl‚ $wüjT· +qT e÷ »q+≈£î #ÓbÕŒqT. &ÉãT“ edü<Ô +ä fÒ
e<äH› ˚ yêfi¯ófl mes¡T+{≤s¡T? n+<äs÷¡ ñ‘ê‡Vü≤+>± ‘·eT ‘·eT uÛ÷Ñ eTT\≈£î #Ó+~q
bÕ‘· <äÁkÕÔ*ï (]ø±sY‡¶ qT) Hê≈£î Ç#˚Ã+<äT≈£î b˛{° |ü&ܶsT¡ . ôV≤’ ø√sY˝º À kÕeT÷Væ≤ø£+>±
n|”˝Ÿ #˚j÷· \ì ìs¡]∆ +#·Tø=HêïeTT.
$wüjT· + bòÕ´ø£]º yêfi¯fl #Ó$q |ü&+ç ~. yês¡T Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ mH√ï Ä≥*ï
Ä&Üs¡T. e÷ bÕ¢qTqT uÛ+Ñ >∑|]ü #˚+<äT≈£î ø=‘·Ô Ä≥\≈£î dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´s¡T. e÷ }s¡T
düyT˚ ‘·+>± Ç+ø± Ç‘·s¡ eT÷&ÉT Á>±e÷\≈£î ‘·˝≤ s¬ +&ÉT \ø£\å s¡÷bÕj·T*ï
Á>±e÷uÛTÑ ´<äjT· |ò+ü &é≈î£ ÇkÕÔeTì, Ä &ÉãT“ qT+∫ }] n_Ûeè~∆ ø±sê´*ï
#˚jTÓ T#·Ãì |òTü Àwæ+#ês¡T. Ç~ Hê≥ø£eTì Hê≈£î >∑Tsπ ˝Ô .Ò nsTT‘˚ }s√¢ì ø=+‘·eT+~
ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl≈£î s¬ +&ÉT \ø£\å s¡÷bÕj·T\ yÓTT‘·+Ô |æ∫Ãì |ü{+ºÏ ∫+~. bòÕ´ø£Øº øÏ
$s¡T<ä+∆ >± øπ düT y˚ùdÔ á s¬ +&ÉT \ø£\å s¡÷bÕj·T\T <=s¡øe£ ì bòÕ´ø£]º yêfi¯ófl á
ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl‘√ #Ó|Œü kÕ>±s¡T. ø=+‘·eT+~ ÁuÀø£s\Y T Ä s¬ +&ÉT \ø£\å s¡÷bÕj·T\˝À
‘·eT≈£î <=s¡øu£ Àj˚T ø£$Twüq¢ ˝…øÿ£ *ï y˚dTü >√kÕ>±s¡T. Ms¡+‘ê #˚] »q+≈£î ªÄ
>∑kÕÔ´... $TeTà*ï eTT+#·T‘ê&ÉTμ n+≥÷ n|üÁ|ü#êsê*ï #˚jT· kÕ>±s¡T. H˚qT m+‘·>±
dü+C≤sTTw”\qT #Ó|Œæ Hê ‘·eT uÛ÷Ñ eTT\≈£î #Ó+~q bÕ‘·ø±–‘ê*ï HêqT+∫ ‹]–
e÷yêfi¯ófl yê|üdTü ‡>± rdüTø=ì yÓfi≤fls¡T.
Á>±eT n_Ûeè~∆ &ÉãT“ á s√E edü~Ô , sπ |ü⁄ sêy=#·Tà nì n+<äs÷¡ m<äTs¡T
#·÷&ÉkÕ>±s¡T. ˇø£ HÓ\ >∑&∫ç +~— Äs¡T HÓ\\T nsTTq$. bòÕ´ø£]º yêfi¯ófl ˇø£
qj·÷ô|k’ ÕqT Çe«˝Ò<Tä . }s√¢yêfi¯ófl ôV≤’ ø√sY˝º À øπ düTqT y˚jT· >∑÷&É<ìä Ä&çq
bòÕ´ø£]º yê] Ä≥ »j·TÁ|ü<yä∏ TÓ +Æ ~. n+<äT˝À yês¡T >¬ *#ês¡T. y˚TeTT z&çb˛j·÷eTT.
` 53 `
<ä*‘· dü+|òTü s¡¸ dü$T‹ ø£sêï≥ø£˝À nìï #√{≤¢ <ä*‘· C≤>∑è‹ ø±s¡´Áø£e÷*ï,
•_sê*ï @sêŒ≥T #˚dæ <ä*‘·T\˝À Ä‘êà_Ûe÷q+qT ì+|ükÕ–+~. á
ø±s¡´Áø£eT+˝Àì j·TX¯dTü ‡qT #·÷dæ, e÷ »q+≈£L Ç<˚ Ø‹˝À •_sêìï @sêŒ≥T
118
#˚j÷· \ì ìs¡]› +#êqT. ˇø£{>Ï ± #˚] b˛sê{≤*ï #˚ùdÔ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ ˝§+>∑T‘·<Hä ˚
dü‘´· + Hê≈£î ‘Ó*‡j·TT+~. uÀj·T»qT\ düeTdü´*ï |ü]wüÿ]+#ê\+fÒ dü+|òTü +˝À
◊ø£´‘· >∑{>ºÏ ± ñ+&Ü* nH˚ ìX¯Ãj·T+≈£î H˚qT e#êÃqT. Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ }]
|ü]~Û˝ÀH˚ dü+|ò÷ü ìï @sêŒ≥T #˚kÕqT. Ç|ü&çø£ õ˝≤¢ kÕúsTT˝À uÀj·T »qT\qT
dü+|òTü ≥q |üs#¡ ê\ì ìs¡]∆ +#·Tø=HêïqT. ø=ìï |üÁ‹ø£\≈£î á $wüjT· +MT<ä sêkÕqT.
j·TeTTHê|ü⁄s¡+qT e~* õ˝≤¢˝Àì Á|ü‹Á>±eT+qT dü+<ä]Ù+#·kÕ>±qT. |ü˝\¢… ˝À
ñ+&˚ uÀjÓ÷fi¯flqT ø£*‡ yê]øÏ dü+|òTü X¯ø˝ÔÏ Àì eTVæ≤eTqT ‘Ó*j·TC…bÕŒqT. á Hê
e÷≥\T »HêìøÏ Áø=‘·>Ô ± nìŒ+#·kÕ–+~. j·TeTHê|ü⁄s¡+˝Àì uÀj·Tyê&É˝À Hê
ø±s¡´Áø£e÷\T Mfi¯fl #Óe⁄\≈£î eTT{Ϻq$. Ç+<äT#˚‘· H˚qT #˚j·TuÀ‘·Tqï Áø=‘·Ô
kÕVü≤dü+qT yês¡T m+‘√ dü+‘√wü+‘√ kÕ«>∑‹+#ês¡T.
uÀj·T »q+ qT+∫ ˇø£ ãèVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ düyT˚ àfi¯q+qT #˚j÷· \ì jÓ÷∫+#êqT.
dü y ˚ T àfi¯ q +˝À uÀj· T ≈£ î \dü T Ô \ dü e Tdü ´ *ï #· ] Ã+∫ yê{Ï ï m˝≤>∑ T q
|ü]wüÿ]+#·Tø√yê\H˚ jÓ÷»q*ï s¡÷|ü⁄~<äTø› =H˚<Tä +~. düyT˚ àfi¯q+≈£î sê s¡+&Éì
ø£sêï≥ø£˝À ñ+&˚ m+‘√eT+~ uÀj·Tô|<ä\› ≈£î, sê»ø°j÷· ˝Àfi¯fl≈£î, Hêj·T≈£î\≈£î
ñ‘·sÔ ê*ï sêkÕqT. ø=+‘·eT+~ düyT˚ àfi¯q+≈£î ekÕÔeTì ñ‘·sÔ ê*ï sêkÕs¡T. ∫Á‘·<Tä s¡Z
õ˝≤¢˝À uÀj·T»qT\≈£î #Ó+~q ˇø£ ô|<ä©› &ÉsY ñHêï&ÉT. Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ n‘·qT
eT+Á‹>± |üì#˚dj æ T· THêï&ÉT. yê]ì düyT˚ àfi¯q+≈£î sês¡eTàì ñ‘·sÔ +¡ sêkÕqT.
<ëìøÏ »yêãT>± n‘·qT ªMT dü+|òTü + ]õdüsº Y nsTT´+<ë? MT }] e<ä› eTsê]ƒ
»qeT÷ ñHêïs¡T ø£<ë! á »q+ >∑÷+&Ü\ì Hê≈£î ø±yê*‡H√fi¯ófl #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T.
ˇø£ y˚fi¯ H˚qT nø£ÿ&çøÏ eùdÔ Hê ÁbÕD+≈£î yêfi¯flqT+∫ Vü‰ì »s¡><∑ Tä ø£<ë? H˚ì|ü&ÉT
Á|üdTü ‘Ô +· @ n~Ûø±s¡ |ü<eä ⁄\˝Àq÷ ˝ÒqT. u…fi≤Z+≈£î e∫à b˛j˚T+<äT≈£î Ks¡TÃqT
eTT+<ädTü >Ô ± |ü+|æ‘˚ H˚qT MT düyT˚ àfi¯q+≈£î e#˚Ã+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïkÕÔqTμ n+≥÷
sêkÕs¡T. n‘·&TÉ ï+∫ e∫Ãq á ñ‘·sÔ +¡ qT #·~$q Hê≈£î m+‘√ ø√|ü+ e∫Ã+~.
Ç‘·qT, ˝Òøb£ ˛‘˚ Ç≥Te+{Àfi¯fl neX¯´ø£‘· Hê≈£î nø£ÿsπ <¢ Tä . Ç≥Te+{Àfi¯ófl düe÷»+
qT+∫ düeTkÕÔìï ≈£î\+ ‘·sT¡ |ü⁄q bı+<˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïkÕÔsT¡ . nsTT‘˚ ‘êeTT |ü⁄{Ϻ
ô|]–q ≈£î\+ qT+#˚ m<äT>∑T<ä\qT bı+~q ‘·<Tä |ü] ‹]– ‘·eT düe÷»+≈£î
@yÓTHÆ ê Ç<ë›eTH˚ jÓ÷#·q Mfi¯fl˝À m|ü&É÷ ø£\>∑<Tä . Ç≥Te+{Ï kÕ«s¡ú Je⁄\T
düyT˚ àfi¯q+≈£î sê≈£î+fÒH˚ eT+∫<äì Hê≈£î nìŒ+∫+~. Ç≥Te+{Ï »HêìøÏ düe÷»+
m|ü&É÷ ø£qã&˚~˝Ò<Tä . Ms¡+‘ê yÓTT‘êÔìøÏ kÕ«s¡|ú sü T¡ ˝Ò m|üŒ{Ïø° nì Hê≈£î
nìŒ+∫+~. n+<äs¡÷ Ç<˚Ø‹˝À kÕ«s¡ú|üs¡T˝…’‘˚ nD>±]q ≈£î˝≤\qT+∫
119
eTVü‰‘êà|üP˝…, n+uÒ<ÿä sY, Ä>∑søY s£ ˝Y ≤+{Ï düe÷» düT<Ûës¡≈î£ \T |ü⁄≥Tº+&˚~ ˝Ò<Tä ˝Ò.
ªMTn+‘· |òTü qyÓTqÆ e´≈£î\Ô T düyT˚ àfi¯q+≈£î sê≈£î+fÒ... #Ó+ãT ì+&Ü ñqï bÕ\TqT
Á‘ê–q≥T¢ dü+‘√wüeTÚ‘·~˝Òμ nì eTqdüT‡˝ÀH˚ nqTø=HêïqT.
á düy˚Tàfi¯q+qT »j·TÁ|ü<∏ä+ #˚j·÷*‡ ñ+~. ø±s¡´ø£s¡Ô\T Hê »‘·>±
ÁX¯$TdüTHÔ êïs¡T. ø=~›eT+~ ÁuÀø£s>Y ±fi¯fl m>∑‘ê[ì H˚qT ìs¡ø¢ +åÏ ∫ Hê |üqT\qT
#˚dTü >√kÕ>±qT eTTeTàs¡+>±.
düy˚Tàfi¯q+≈£î ¬s+&ÉT eT÷&ÉT y˚\eT+~ e#˚à ìØø£å Hê˝À ñ+~. yês¡T
ñ+&˚+<äT≈£î eT]j·TT uÛÀ»q Ks¡TÃ≈£î ◊<ës¡Ty˚\ s¡÷bÕj·T\ Ks¡Tà ñ+&=#·Ãì
˝…øÿ£ qT y˚dTü ø=HêïqT. Çø£ &ÉãT“qT dü+Á>∑V≤æ +#·Tø=H˚ ∫+‘· Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. #·+<ë\
eT÷\+>± &ÉãT“qT dü+Á>∑V≤æ +#·Tø√e#·TÃ. nsTT‘˚ Ä $#ês¡+qT Hê ‘·\ qT+∫
HÓfkºÒ ÕqT. á Ø‹˝À ùdø£]+∫q &ÉãT“≈£î ˝…øÿ£ nH˚~ ñ+&É<Tä . Ç+‘·≈î£ eTT+<äT
á $<Û+ä >± &ÉãT“qT Áb˛π>düTø=ì Ä&É+ãs¡+>± düu*ÑÛ ï q&ç|,æ @sêŒ≥¢≈î£ &ÉãT“qT
#Ó*+¢ #·øH£ ˚ Áb˛¬>q’ &ÉãT“qT ~>∑Á$T+–, »q+qT+∫ ªNÛμ ª<∏÷ä μ nìŒ+#·Tø=qï nH˚ø£
dü+|ò÷ü *ï H˚qT #·÷dæjT· THêïqT mH√ï#√≥¢. n<˚ $<Û+ä >± #˚dæ Hê dü+|òTü +≈£î
#Ó&ù¶É |s¡TqT Á‘Ó#T· Ã>√≈£L&É<ìä ìsê∆]+#·Tø=HêïqT. Ç|üŒ{Ï<ëø± H˚qT Hê }]
eT≥º+˝À ˝Òøb£ ˛‘˚ ‘ê\÷ø± eT≥º+ es¡≈L£ ø±s¡´Áø£e÷*ï #˚kÕqT. nø£ÿ&É &ÉãT“Á|üXï‚
ñ<äsTT+#·˝<Ò Tä . CÒãT˝À ñqï Hê &ÉãT“H˚ Ks¡TÃ#˚dæ düuqÑÛ T eTT–düT+Ô &˚yê&çï. yê{Ï
˝…øÿ£ \ $esê*ï sêdüTø=+~ ˝Ò<Tä . sêdüTø√yê\H˚ nìyês¡´eT÷ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚
Ç|ü&ÉT #˚dTü +Ô ~ õ˝≤¢kÕúsTT˝Àì düyT˚ àfi¯q+. Bìï m˝≤¬>H’ ê #˚dæ #Ó&>É ={≤º\H˚~
Hê $s√<ÛäT\˝À |üHêï>∑+>± ñ+~. »j·TÁ|ü<∏ä+ #˚j·÷\ì Hê˝À <äè&ÛÉ+>±
n_ÛÁbÕj·T+ ñ+~. á eT<Û´ä ˝À ø=+‘·eT+~ Væ≤‘·XÁ¯ ‘·Te⁄\T Hêj·Tqe<ä≈› î£
e∫à Hê $s¡T<ä+∆ >± #ê&û\qT #ÓbÕŒs¡T. ªÇ+{À¢ ñqï ≈£L&ÉTqT (‹+&çì) ‹ì
Vü‰sTT>± ñ+&˚+<äT≈£î #˚jT· ø£H˚ ˝Òìb˛ì u≤<Û´ä ‘·\˙ï ˙¬ø+<äT≈£î? m+‘·>±H√
#·~yêe⁄. |æ.ôV≤#Y.&ç.ì dü+bÕ~+#êe⁄. ÄsêeT+>± >∑es¡ïyÓT+{Ÿ HÍø£]ï #˚ùd~
e~* á |üqT˝Ò+{Ï?μ nì Hêj·Tq #Ó|⁄ü ‘·THêï&ÉT. H˚qT ñ‹Ô>H∑ ˚ ªVüQ+μ ªVüQ+μ
n+≥T+&˚yê&çï. ãj·T≥|ü&çq ‘·ø£åDy˚T qy√‘ê‡Vü≤+‘√ eTs¡˝≤ |üqT\qT
#˚dTü +Ô &˚{À&çï. Hê dü«+‘·+MT<ä jÓ÷#·q\qT #˚ùd dæ‹ú ì mqï&√ <ë{≤qT. ªÇ+{À¢ì
≈£L&ÉTqT ‹ì |üsT¡ \ ø£cÕº*ï |ü]wüÿ]+#˚+<äT≈£î yÓfi≤Ô&TÉ μ nì }s√¢ì »q+ qqTï
|üs√|üø±] bÕ|üqï>± Vü‰dü´e÷&ÉT‘·T+&˚yês¡T. Hê Ç<äs› T¡ ‘·eTTàfi¯ófl bÕ´ø£Øº ˝À ñ
120
<√´>±*ï #˚dTü HÔ êïs¡T. »Hêìï dü+|òTü ≥q|ü]#˚ ø±s¡´+ qT+∫ H˚qT <ä÷s¡+>± ñ
+&Ü\ì bÕ´ø£]º yêfi¯ófl ‘·eTTàfi¯fl MT<ä ˇ‹Ôfifl¯ qT #˚jT· kÕ>±s¡T. H˚qT Hê yêfi¯fl
e÷≥*ï ìsêø£]+∫q|ü&ÉT Hê ‘·eTTàfi¯ófl ‘·eT n~Ûø±s¡T\ m<äTs¡T˝À ªe÷ nqï
e÷ bÕ*ø£+≥÷ mqï&√ #·ìb˛j·÷&ÉT. n‘·ìøÏ e÷≈£î @$T dü+ã+<Ûë\T ˝Òe⁄μ
nì #ÓbÕŒs¡T.
` 54 `
◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘+· bòÕ´ø£]º $s¡T<ä+∆ >± b˛sê≥+qT Äs¡+_Û+∫q|ü&ÉT
qqTï bı–&˚ »q+ ñ+&˚yês¡T. Ç|ü&ÉT n+<ä]ø° bòÕ´ø£Øº ˝À ñ<√´>±\T \_Û+∫q$.
nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT yêfi¯ófl b˛sê≥+˝Àì <ë] qT+∫ <ä÷s¡+>± yÓ<’ =*>±s¡T. BìMT<ä
Hê˝À ndüV≤ü q+ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ Ç+{À¢ì »q+ qT+∫ $s√<Û+ä e´ø£eÔ TÚ‘·Tqï+<äTq
Hê eTqdüT‡ eTT&ÉT#·T≈£î b˛kÕ–+~. ãj·T≥Tï+∫ e#˚à $eTs¡Ù*ï H˚qT düV≤ü »+>±
m<ä T ]+#· > ∑ \ qT. nsTT‘˚ Ç+{À¢ ñ+&˚ »q+ $eTs¡ Ù \ qT+∫ H˚ q T
ø£+>±sö‘·T+&˚yê&çï. |ü≥Tºø=qï |üìì e<ä\≈£L&É<ìä <äè&ÛÉ ìsê∆s+¡ qT #˚dTü >=HêïqT.
düyT˚ àfi¯q+˝Àì ø±s¡´dü÷∫ø£ >∑T]+∫ Vü‰´+&é _˝ŸqT n#·TÃy˚sTT+∫ yê{Ïï Á|ü‹
|ü˝…¢˝Àq÷ |ü+#êeTT. H˚qT eT]j·TT ùdïVæ≤‘·T\+ ôd’øÏfi¯flqT møÏÿ |ü˝…¢\≈£î
yÓfió¯ +Ô &˚yêfi¯fl+. Vü‰+&é _\T¢\qT (bÕ+ô|{¢ Ÿ\qT) Ç∫Ãq ‘·øDå£ y˚T ª@eTT+~ BH√¢?μ
nì e÷ »q+ n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. bÕ+ô|{¢ Ÿ\˝À n#·TÃy˚dqæ $wüj÷· *ï yêfi¯fl≈£î
‘Ó˝ÒŒ≥≥T¢>± #·~$ #Óù|Œ<äT+~. á »q+≈£î nø£åsê\ |ü]#·j·T+ ˝Ò<äTø£<ë!
n+<äTø£ì yê]øÏ düe÷<Ûëq+‘√H˚ #·~$ #Ó|ü⁄‘·T+&˚yê&çï. á Ø‹>± <ëH√¢
Çs¡ys’Ó √E\T >∑&∫ç b˛sTTq$. düyT˚ àfi¯q+ »]π> s√E <ä>sZ∑ ã¡ &ÉT‘·T+fÒ &ÉãT“ ø=s¡‘·
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ùdïVæ≤‘·T&=ø£&ç qT+∫ eT÷&ÉT y˚\ s¡÷bÕj·T*ï n|ü⁄Œ>± bı+<ëqT.
düyT˚ àfi¯q+ø£ì e#˚à »q+≈£î uÛÀ»q e´edüqú T #˚ùd<äT+~. Bì »yêu≤›Øì u≤\j·T´
e÷e÷ eT]j·TT e÷fi‚q{Ϻ u≤ãT ‘·eT uÛTÑ C≤\MT<ä y˚dTü ø=Hêïs¡T. e∫Ãq »q+≈£î
ñbÕVü‰s¡+ ` #êjYT\qT Ç#˚Ã|üì ø£eT\≈£î n|üŒ–+#êqT. ø£+Á>±[˝À ñ+&˚
eT<ÛäTdü÷<äq e÷ »‘·>± e∫à #˚sê&ÉT. n‘·qT _.m. #·<äTe⁄‘·THêï&ÉT. e÷
ø£cÕº*ï #·÷dæ düV‰ü j·T|ü&+˚ <äT≈£î ‘·q+‘· ‘êqT>±H˚ e#êÃ&ÉT.
düyT˚ àfi¯q+˝À nìï |üqT\T |üP]Ô nsTTq$. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT ø=‘·<Ô =ø£ düeTdü´
m<äTs¬ +’ ~. düyT˚ àfi¯q+ »]π> s√EH˚ }s√¢ì »q+ j·T\¢eTà<˚$ ø=+&É≈î£ BbÕsê<Ûqä qT

121
#˚ùd+<äT≈£î yÓfifl‚ <äT+~. H˚qT }s√¢ì »q+≈£î, e÷ M~Û˝Àì »q+≈£î m+‘·>±
|ü]|ü] $<Ûë\T>± $qï$+#·Tø=Hêï yêfi¯ófl düe<ä‹øÔ Ï yÓfifl‚ ìsê›s+¡ qT e÷s¡TÃø√˝Ò<Tä .
H˚qT }s√¢ì »q+ ø√düeTì, yÓTT‘·+Ô uÀj·T »q ñ<ë›s+¡ ø£ì õ˝≤¢kÕúsTT˝À
düyT˚ àfi¯q+qT @sêŒ≥T#˚XÊqT. nsTT‘˚ MfiËfle]ø° BH√¢ì eTVü≤‘·«+ ‘Ó\«˝Ò<Tä .
neTà, Hêj·Tq eT]j·TT Hê ‘√&ÉãT{Ïqº »q+ <˚$ <äsÙ¡ q+ø£ì yÓfifl‚ +<äT≈£î ì*#ês¡T.
Mfi¯fl≈£î m+‘·>± #Ó|Œæ Hê $q˝Ò<Tä . C≤>∑è‹ ø£Hêï <˚e⁄&ÉT— ÁyÓTT≈£îÿ˝Ò Mfi¯fl≈£î n~Ûø£
Á|æjT· +>± ñ+~ ø£<ë! <Ûës¡yê&É qT+∫ kÕ«‘·+Á‘·´jÓ÷<ÛTä &=ø£sT¡ ‘·qT ◊<ës¡T
s√E\ eTT+<˚ e∫à düyT˚ àfi¯q+˝Àì Á|ü#ês¡ ø±s¡´+˝À bÕ\T|ü+#·Tø=+{≤qì ñ
‘·sÔ +¡ sêkÕ&ÉT. nsTT‘˚ Á|ü#ês¡ø±s¡´+ Ç|üŒ{Ïøπ eTT–dæb˛sTT+~. düyT˚ àfi¯q+ »]π>
s√CÒ s¡eTàì yê]øÏ ñ‘·sÔ +¡ <ë«sê ‘Ó*bÕqT. ◊<ës¡T s√E\ eTT+<˚ yês¡T eùdÔ
yê]øÏ edü‹, uÛÀ»q e´edüqú T #˚ùd~ Hê qT+∫ kÕ<Û´ä |ü&<É Tä . &ÉãT“ ø=s¡‘· ñHêï
mes¡Tï+∫ ˇø£ qj·÷ô|k’ ÕqT <ëq+>± rdüTø√˝Ò<Tä . ùdïVæ≤‘·T&ç qT+∫ rdüTø=qï
eT÷&ÉT y˚\ s¡÷bÕj·T*ï sêuÀj˚T »q+ uÛÀ»Hê\ Ks¡TÃø£ì C≤Á>∑‘>Ô· ± <ë#êqT.
dü÷s√´<äjT· yÓT+Æ ~. Ç+ø± |ü+~]ï ø£≥˝º <Ò Tä . |ü+~]ï ø£f+ºÒ <äT≈£î ◊<ës¡T>∑Ts¡T
ùdïVæ≤‘·T\T ÁX¯$TdüTHÔ êïs¡T. |æ\\¢ T s¡+>∑Ts¡+>∑T\ ø±–‘ê*ï ø£≥TÔHêïs¡T. }s√¢ì
»q+ düe<ä‹Ô <˚$ ø=+&É≈î£ yÓfi≤fls¡T. BìMT<ä Hê≈£î ndüV≤ü q+ ñHêï, düyT˚ àfi¯q+ø£ì
e#˚ûHêìøÏ ∫s¡Tqe⁄«\‘√ kÕ«>∑‘+· qT #Óù|Œ<äT+~ ø£<ë!
}s¡T ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À ñ+&˚ #√≥ kÕ«>∑‘· ø£e÷qTqT ø£{≤ºeTT. n+‘·˝À ãdt
e∫Ã+~. ãdt qT+∫ ãfi≤fl]øÏ #Ó+~q dæ<ë∆sêúq+<äkÕ«MTõ ~>±s¡T. H˚qT yÓ[fl
yê]øÏ qeTdüÿ]+#êqT. yê] eTTK+ ø√|ü+‘√ eTeTà*ï <äV≤æ +#˚≥≥T¢>± ñ+~.
kÕ«MTõ ñ<äj·T+ ◊<äT>∑+≥\πø u…fi≤Z+qT #˚sês¡≥. ãkÕº+&é˝À yê]ì
kÕ«>∑‹+#˚+<äT≈£î mes¡÷ ˝Òsì¡ yê]øÏ ø√|ü+ ø£*–+~. ªñ<äjT· + ◊<äT >∑+≥\
qT+∫ ãkÕº+&é˝À MTø£ì m<äTs¡T #·÷dü÷Ô ì*#êqT. ˇø£ÿs¡÷ e∫à ø£\e˝Ò<Tä μ
n+≥÷ Hê MT<ä sπ –b˛j·÷s¡T. ªu…fi≤Z+˝Àì Hê •wüß´\≈£î ˇø£ e÷≥qT eTT+<ädTü >Ô ±
‘Ó*|æ ñ+fÒ, sêÁ‹ qT+#˚ yêfi¯ófl H˚qT e#˚Ã<ëìï m<äTs¡T #·÷ùdyês¡Tμ n+≥÷
kÕ«MTõ #Ó|ü ≈£îb˛kÕ>±s¡T. yê] e÷≥\≈£î H˚qT Á|ü‹e÷≥*ï CÀ&ç+#·˝<Ò Tä .
yê]ì Hê Ç+{ÏøÏ rdüTø=ì yÓfi≤flqT.
yê]øÏ kÕïq+, #êjYT ` ñbÕVü‰s¡+\ e´edüqú T #˚sTT+∫ eTs¡˝≤ H˚qT }]
eTT+<äT HÓ\ø=*Œq kÕ«>∑‘· ø£e÷qT e<ä≈› î£ e#êÃqT. ‘√s¡D≤\qT ø£f~ºÒ eTT–dæq
122
MT<ä≥ |ü+~] e<ä≈› î£ e#êÃeTT. »+|üU≤Hê*ï, ‘ê&É|Áü ‹\qT |ü]#êeTT. Çø£
Ç|ü&ÉT ùdCº Ÿ e´edüqú T #˚ùd<äT+~. n+‘·˝À ˇø£ |æ˝À¢&TÉ |üsT¡ >∑T|üsT¡ >∑Tq e÷
e<ä≈› î£ e∫à y˚T‘·≈î£ $&ç∫q |üXó¯ e⁄*ï mes√ >∑T≥ºy|’Ó ⁄ü ≈£î eTs¡*+#ês¡ì #ÓbÕŒ&ÉT.
á e÷≥*ï $qï ‘·øDå£ y˚T ùdCº Ÿ e´edüqú T #˚dTü qÔ ï ◊<ës¡T eT+~ j·TTe≈£î\T ‘·eT
|üXó¯ e⁄*ï yÓ‹øπ +<äT≈£î >∑T≥º yÓ|’ ⁄ü ≈£î |üsT¡ >∑T*ï ô|{≤ºsT¡ . H˚H=ø£ÿ&˚ï ì*∫ ùdCº ŸqT
ì]à+#êqT. n+‘·˝À >∑T+|ü⁄ >∑T+|ü⁄>± y˚sπ }s¡¢ qT+∫ uÀj·T»q+ düyT˚ àfi¯q+ø£ì
sêkÕ>±s¡T. sêj·T#·÷s¡T, ãfi≤fl], <Ûës¡yê&É, •eyÓTT>∑\Z qT+∫ edüTqÔ ï »q+ø£ì
ÁbÕ‘·' $~Û e´edüúqT #˚j·÷*‡ ñ+~. yê]ì Ç+{ÏøÏ |æ\TÃø=ì yÓfi≤flqT.
$T–*H√fi¯ófl H˚sT¡ >± |ü+~] ñqï dü\ú + e<ä≈› î£ e#êÃs¡T.
düyT˚ àfi¯q+ ø£ì e∫ÃH√fi¯fl˝À nH˚øe£ T+~ qqTï eTTK‘·' Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄
#·÷dæ+~ ˝Ò<Tä . yê]øÏ Hê ù|s¡T e÷Á‘·yT˚ >∑Ts¡T.Ô yê]˝À nH˚≈î£ \T Hê e<ä≈› î£ e∫Ã
ª>∑dÔæ mø£ÿ&ÉTHêïs¡T?μ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. ªH˚H˚ >∑dμÔæ qì #Ó|⁄ü +Ô fÒ yês¡T qy˚Tà+<äT≈£î
ˇ|üø√e≥+ ˝Ò<Tä . Hê˝Àì ndüeÔ ´düÔ ne‘ês¡+qT, nø£ÿ&É H˚qT Vü≤&ÜVüQ&ç>±
‹s¡T>∑T‘·Tqï+<äTq H˚H=ø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ ø±y=#·Ãì yês¡T uÛ≤$+#ês¡T. eT<Ûë´Vü≤ï+ Ábı<äT≈› î£
¬s+&ÉT y˚\eT+~ e#êÃs¡T. Ç+‘·>± ñqï »q+≈£î Ä |ü+~]˝À düsê>∑+>±
≈£Ls¡TÃH˚+<äT≈£î C≤>∑ dü]b˛e≥+ ˝Ò<Tä . ø=+‘·eT+~ #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñqï #√≥T\˝Àì
#Ó≥¢ ˙&É\˝À ÄÁX¯jT· + bı+<ës¡T. Ç+πø+{Ï düyT˚ àfi¯q+ ÁbÕs¡+uÛeÑ TÚ‘·~ nì
nqTø=H˚≥|ü&ÉT $<äT´‘Yb˛sTT+~. ˝Ö&é d”Œø£sY ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ ø±s¡´Áø£e÷ìï Äs¡+_Û+#˚
nìyês¡´‘· ñqï≥T¢+~.
` 55 `
düyT˚ àfi¯q+≈£î n<Û´ä ≈£îå &ç>± >∑$dæ<|∆ä Œü u…fie¯ &ç>±]ì m+|æø£ #˚kÕqT. yês¡T
≈£îs¡Tã (≈£îs¡TeT) düe÷»+˝À >ös¡yêì«‘· e´øÏ>Ô ± >∑T]Ô+#·Tø√ã&çHês¡T. ≈£îs¡Tã
düe÷»+˝À eT]j·TT $T–*q yÓqTø£ã&çq düe÷C≤\˝À yê]øÏ $•wüyº TÓ qÆ >ös¡e
kÕúq+ ñ+~. e÷ dü+|òTü +MT<ä yê]˝À n_Ûe÷q+ yÓT+&ÉT>± ñ+~. nH˚ø£
dü+<äsꓤ\˝À yês¡T Hê≈£î e÷s¡<Z sä Ù¡ q+qT #˚kÕs¡T. kÕ«MTõ>±s¡T yê©àøÏ eTVü≤]¸
Á|ü‹eT≈£î |üP» #˚dæ B|ü+ yÓ*–+∫ düyT˚ àfi¯q+ ñ<ëÈ{+Ï #ês¡T (ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T).
kÕ«MTõ>±s¡T uÀj·T »Hê+>∑+ ø£*‡ø£≥Tº>± ñ+&Ü\ì ñ<√“¤~+#ês¡T. ªuÀjÓ÷fi¯fl≈£î
ãj·T≥qT+∫ X¯Á‘·Te⁄\ nedüsy¡ T˚ ˝Ò<Tä — yêfi¯fl˝À yêfi‚fl |üsd¡ Œü s¡+>± X¯Á‘·Te⁄\T>±
123
s¡÷|ü⁄~<äTø› =+{≤s¡T. uÀjÓ÷fi¯fl≈£î <˚«wü+ eT]j·TT nVü≤+ø±s¡+ C≤dæ>Ô ± ñ+≥~.
BqTï+#˚ eTT+<äT≈£î kÕ–b˛‘˚, eTq ≈£î\eT+‘ê HêX¯qyÓTbÆ ˛j˚T~ ø£∫Ñ·+. |üsd¡ Œü s¡
<˚«cÕ*ï, ndü÷j·T, nVü≤+ø±s¡+ Á|üøÿ£ q u…{ºÏ eTq$T|ü&ÉT ˇø£fÆ… ì\yê*‡ ñ+~—
Ç<˚>q∑ Tø£ »s¡>ø∑ b£ ˛‘˚ á>∑qT H=øÏÿq≥T¢>± $T–*q C≤‘·T\T eTq*ï q*ù|kÕÔsT¡ μ
n+≥÷ kÕ«MTõ dü+uÛ≤wæ+#ês¡T. yê] Á|üd+ü >∑+ ‘·sê«‘· eT]ø=+‘·eT+~ uÀj·T
C≤‹ <ÛTä ØDT\T e÷{≤¢&Üs¡T. n+<ä] ÄX¯jT· +˝À ª≈£î\+ dü+|òTü {Ï‘+· >± ñ+&Ü*—
eTqMT<ä q&ÉTdüTqÔ ï (»s¡T>∑T‘·Tqï) n‘ê´#êsê\T Ä–b˛yê*— uÀj·T\qT md”º
(|ü]•wüCº ≤‹)˝À #˚sêÃ*— uÀj·T $<ë´s¡T\ú ø£ì ÄÁX¯eT bÕsƒX¡ Ê\*ï ÁbÕs¡+_Û+#ê*—
n+<ä] uÀjÓ÷fi¯fl≈£î #˚ùd+<äT≈£î |üqT\T <=s¡ø±*μ nH˚ dü<Tä <˚X› Ê\ Á|üd+ü >±*ï
#˚kÕs¡T.
düuÛÑ˝À Ç|üŒ{Ïes¡≈£L e÷{≤¢&çH√fi¯fl+‘ê ø£qï&É uÛ≤wü˝ÀH˚ e÷{≤¢&Üs¡T.
düyT˚ àfi¯q+ø£ì eTVü‰sêÁwüº eT]j·TT õ˝≤¢ nsTTq u…fi≤Z+ |ü•ÃeT ÁbÕ+‘ê\qT+∫
uÀjÓ÷fi¯ófl e#êÃs¡T. yê]øÏ ø£qï&É uÛ≤wü ns¡+ú >±efÒ<¢ Tä . uÛ≤wü ns¡+ú >±q+<äTq
yês¡T ≈£L\ã&çq #√fÒ ndü«düT\ú T>± nsTTq≥T¢ ‘√#·T‘·T+~. yê]˝À ◊<ës¡T
eT+~ ˝Ò∫ ªe÷≈£î ‘Ó*ùd≥≥T¢>± eTsê]ƒ˝Àq÷ e÷{≤¢&+É &çμ n+≥÷ >=&Ée
#˚kÕs¡T. yê] e÷≥*ï $qï ìbÕŒDÏ ‘ê\÷ø±≈£î #Ó+~q n#·T´‘· e÷HÓ>±s¡T
e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î ˝Ò#ês¡T. n#·T´‘· e÷HÓ Á|ü>‹∑ |üs¡ s¡#s· TT‘·>± eT]j·TT ˝À‘Óq’
Ä˝À#·Hê |üsT¡ &ç>± eTVü‰sêÁwü˝º À >∑T]Ô+#·Tø√ã&çHês¡T. yês¡T eTsê]ƒ uÛ≤wü˝À
e÷{≤¢&~˚ Äs¡+_Û+∫q ‘·øD å£ y˚T <Ûës¡yê&É, sêj·T#·÷s¡T, •eyÓTT>∑Z õ˝≤¢\ qT+∫
e∫Ãq uÀjÓ÷fi¯ófl ªø£qï&É+μ ªø£qï&É+μ n+≥÷ ns¡TdüTHÔ êïs¡T. n|ü&ÉT H˚qT ˝Ò∫
ªuÛ≤wü eT÷\ø£+>± eTq+ ø£\Væ≤+#·Tø=H˚~ e<äT.› me]øÏ ø£qï&É+ edü<Ô √ yê]ì
ø£qï&É+˝ÀH˚ e÷{≤¢&É˙j·T+&ç— me]øÏ eTsê]ƒ edüÔ<√ yê]ì eTsê]ƒ˝ÀH˚
e÷{≤¢&˙É j·T+&ç. Çø£ÿ&ÉTqï eTqeT+<äs+¡ uÀj·T C≤‘√fi¯fly˚T. eTqøÏ eTsê]ƒ...
ø£qï&É+ eTTK´+ ø±<äT. eTq düeTdü´*ï #·]Ã+#·Tø=ì yê{ÏøÏ ˇø£ |ü]cÕÿs¡ e÷s¡+Z
ø£qT>=H˚+<äTøπ eTq+ Çø£ÿ&É düe÷y˚Xy¯ TÓ Æ ñHêïeTT Á‘·|Œæ ‘˚ uÛ≤wü >∑T]+∫ #·sá ø±<äTμ
nì nHêïqT. nsTT‘˚ n#·TÑ·e÷HÓ eTsê؃ì e~* Væ≤+B˝À Á|üdü+>∑+qT
Äs¡+_Û+#ês¡T. yê] Væ≤+~ Á|üd+ü >∑eT÷ n‘·´+‘· Á|üu≤Û e |üPs¡+í >± ñ+~. yê]
Á|üdü+>±ìøÏ ø£qï&É uÀj·T\T, eTsê]ƒ uÀj·T\T... á ¬s+&ÉT esêZ\T
|ü⁄fi¯ø‘Ï T· ˝…j
’ ÷· ´s¡T.

124
 düyT˚ àfi¯q+˝À ø=ìï ìs¡jí ÷· *ï bÕdüT #˚kÕeTT. uÀjÓ÷fi¯fl˝À ñ+&˚ ñ|ü C≤‘·T*ï
Á|üøÿ£ ≈£î HÓ{ºÏ n+<äs÷¡ (uÀjÓ÷fi¯ófl) ˇø£fÒ nH˚ ìs¡j í T· +qT bÕdüT #˚kÕeTT. n<Û´ä ≈£îå ˝…q’
>∑$dæ<|›ä Œü u…fie¯ &ç>±s¡T uÀj·T ≈£î\b˛fi¯ófl C≤>∑è‹˝Àì |ü+<∏ë˝À n&ÉT>∑T*ï y˚j÷· \ì
#ÓbÕŒs¡T. yÓqø£ã&çq nìï ≈£î˝≤˝Àfi¯ófl Á|ü>‹∑ e÷sêZq yÓfió¯ +Ô fÒ uÀj·T ≈£î\+
C≤>∑è‹ì bı+<äøb£ ˛‘˚ yês¡T HêX¯qyÓTbÆ ˛j˚T~ ø£∫Ñ·eTì #ÓbÕŒs¡T. ªMTs¡T sêC≤´*ï
ì]à+∫H√fi¯ófl— u≤ìdü\T>± |ü&j ç T· T+&Éø+£ &çμ nì u…fie¯ &ç>±s¡T H=øÏÿ #ÓbÕŒs¡T.
eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT>∑+≥\≈£î ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ düyT˚ àfi¯q+ sêÁ‹ mì$T~ >∑+≥\
es¡≈L£ »]–+~. e∫Ãq »qeT+‘ê uÛÀ»Hê*ï #˚dæ ‘·eT ‘·eT }s¡≈¢ î£ yÓfifl‚ +<äT≈£î
dæ<y∆ä TÓ j
Æ ÷· ´s¡T. ø=+‘·eT+~ Ä sêÁ‹ e÷ e<˚› yêdüeÔ ´+qT #˚kÕs¡T. H˚qT m+‘·>±H√
n*kÕqT. ñ<äj·T+˝À ñbÕVü‰s¡+ ` #êjYT\qT #˚düTø=ì e∫ÃH√fi¯fl+<äs¡÷
yÓ[flb˛j·÷s¡T. kÕ«MTJ>±s¡T Hê‘√ #·]Ã+#˚~ ñ+<äì #Ó|Œæ Çø£ÿ&˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.
H˚qT kÕïq+ #˚j÷· \ì ãìj·THé $ù|Œ+<äT≈£î yÓfiÔ‚ ãìj·THé e+{À¢ì #·sêàìøÏ
n+≥T≈£îb˛sTT+~. rùd+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïdüT+Ô fÒ e+{Ï #·sà¡ eT÷ }&ç e∫Ã Ä H=|æŒ
ndüV≤ü ´+>± ñ+~. >∑&∫ç q |ü~s√E\ qT+∫ n$s¡‘+· >± |üqT*ï #˚dqæ +<äTq
e+{ÏMT<ä >∑T\¢\T, bı≈£îÿ\T @s¡Œ&çq$. n$ NeTT|ü{ºÏ |ü–*b˛sTT ãìj·THé
eT]j·TT n+&ÉsyY s˚ \Y T e+{Ï #·sà¡ +≈£î >∑{>ºÏ ± n+≥T≈£îb˛sTT ñqï$. Hê u≤<Ûqä T
#·÷dæq ø£eT\ e+{ÏøÏ kÕeø±X¯+>± y˚|qü ÷HÓqT sêdæ, e+{Ï qT+∫ ãìj·THé
eT]j·TT n+&ÉsyY s˚ \Y qT $ù|Œ+<äT≈£î <ë~ (qsY‡)˝≤>∑ düV‰ü j·T|ü&+ç ~.
` 56 `
kÕïq+ #˚dqæ ‘·sê«‘· H˚qT kÕ«MTõ>±]ï ø£*kÕqT. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ yês¡T
‘·eT |üPsê«ÁX¯eT+˝À Vü≤Ödæ+>¥ uÀsY˝¶ À NÛ|t Ç+õ˙sY>± ñHêïs¡T. ]f…s¬Æ q’ ‘·sê«‘·
düHê´dü+qT d”«ø£]+∫ kÕ«MTõ>± e÷sês¡T. ãfi≤fl] düMTbÕq ñ+&˚ ˇø£ }s√¢
ÄÁX¯eT+ ì]à+#ês¡T. ;<ä uÀj·T $<ë´s¡T\ú ø£ì ˇø£ Vü‰dü˝º Ÿ eT]j·TT ôV≤’ dü÷ÿ˝ŸqT
q&ÉT|ü⁄‘·THêïs¡T. kÕ«MTõ>±s¡T düHê´dæ>± e÷]Hê yê] dü«uÛ≤e+˝À |üPs¡«|ü⁄
<äsŒ¡ + e÷Á‘·+ ‘·–bZ ˛˝Ò<Tä . düHê´dæ>± ñHêï >∑es¡ïyÓT+{Ÿ >¬ õf…&é Ä|òd” sü Y ˝≤>∑H˚
yês¡T ˇø=ø£kÕ] <äsŒ¡ +‘√ Á|üe]ÔdTü +Ô &˚yês¡T. nsTT‘˚ dü«≈£î\+ MT<ä yê]øÏ m+‘√
~>∑T\T ñ+~. uÀj·T\T |üsd¡ Œü s¡+ ø£\Væ≤+#·Tø=H˚ <ëìMT<ä ndüV≤ü q+— u≤<Ûä
yê]˝À ñ+&˚~. uÀjÓ÷fi¯fl+<äØï ˇø£{>Ï ± #˚ùd+<äTø£ì yês¡T ÁbÕe÷DÏø£ Á|üjT· ‘êï*ï
#˚dTü HÔ êïs¡T.
125
 H˚qT yÓ[fl yê]øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚kÕqT. qqTï ‘·q Á|üøÿ£ q ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì
ªuÀj·T\˝À nVü≤+ø±s¡+qT eT]j·TT <˚«wü+qT ‘=\–+|üCj Ò ÷· \+fÒ yê] »‘·>±H˚
eTqeT÷ eTy˚Tø£eTj˚T´~ n‘·´eX¯´ø£+. ˙˝À ÁbÕe÷DÏø‘£ «· + ñ+~— dü+|òTü +ø£ì
|üqT\qT #˚j÷· \H˚ }|ü⁄, ñ‘ê‡Vü≤+ yÓT+&ÉT>± ñ+~. qTe⁄« #·~$q+<äTq ˙≈£î
eTq ≈£î\+˝Àì eT+∫ #Ó&TÉ \T MT<ä C≤„q+ ñ+~. á dü+|òTü ÁX‚jT· düT‡ø£ì
|ü≥Tºø=qï |üqT\qT ì]«|òTü ï+>± eTT+<äTøπ #˚dTü ø=ìb˛..! yês¡T, Ms¡T $eT]ÙdüTHÔ êïs¡ì,
ì+~düTHÔ êïs¡ì n<Ûs’Ó ´¡ |ü&øÉ +£ &ç. MT≈£î X¯óuÛyÑ T˚ ø£\T>∑T‘·~μ nì B$+∫ #ÓbÕŒs¡T.
yê] e÷≥*ï $qï Hê≈£î m+‘√ dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. Ä kÕj·T+Á‘·+ es¡≈L£ kÕ«MTJ
e÷ Ç+{À¢H˚ ñHêïs¡T. Ä sêÁ‹ yê]ì ãfi≤fl]øÏ yÓfifl‚ ãdt˝À møÏÿ+#êqT.
y˚TeTT @sêŒ≥T #˚dqæ düyT˚ àfi¯q+ e\q u…fi≤Z+ õ˝≤¢˝Àì y˚sπ y˚sπ >± ñ+&˚
Á>±e÷\˝Àì uÀj·T »Hê+>∑+˝À C≤>∑è‹˝Àì \ø£Då ≤\T ø£qã&˚~ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
Á>±eTÁ>±e÷q @&Óì$T~ eT+~ uÀj·T j·TTe≈£î\T ˇø=ø£ dü+|òTü +qT ÁbÕs¡+_Û+∫
C≤>∑è‹˝Àì X¯+ø±ìï }<äkÕ>±s¡T. nø£ÿ&Éøÿ£ &É ∫qï ∫qï düu\ÑÛ ÷ q&ç∫q$. á
e÷s¡TŒ*ï #·÷dæq Hê≈£î dü+‘√wüyTÓ +Æ ~. H˚qT Ç<˚ e÷s¡TŒ*ï Ä•+#êqT. n•øÏ‘å T· ˝…q’ ,
ndü+düÿè‘·T˝…q’ uÀj·T\T ˇø£ dü+|òTü X¯ø>ÔÏ ± e÷] >ös¡e+>± ã<äT≈£îqT Áã‘·ø±\H˚~
Hê˝À ÄX¯jT· +>± ñ+&˚~. n~ Ç|ü&ÉT ø±s¡´s¡÷|ü+≈£î edüT+Ô ~ Hê≈£î dü+‘·d+ü qT
Á‘Ó∫Ã+~. ø=ìï düu\ÑÛ ≈£î qqTï |æ*#ês¡T. nø£ÿ&É≈î£ yÓ[fl dü+|òTü X¯ø˝ÔÏ Àì eTVü≤‘·«+qT
‘Ó*|æ e#êÃqT. C≤>∑è‹˝Àì á q&Éø£ kÕe÷q´ uÀj·T\≈£î eTT{≤º*‡q~ neX¯´ø£+>±
ñ+~.á $wüj÷· H˚ï mH√ï düu\ÑÛ ˝À H˚qT #Ó|⁄ü ‘·T+&˚yê&çï. Hê dü+uÛ≤wüD j·TTe≈£î\
MT<ä Á|üu≤Û e+qT #˚jT· kÕ–+~. ‘·eT ≈£î\+˝À ÄeT÷˝≤Á>∑ e÷s¡TŒ*ï rdüT≈£î
sêyê\ì á j·TTe≈£î\÷ Á|üj·T‹ï+#·kÕ>±s¡T. y˚πs ≈£î˝≤*ï uÀj·T≈£î\+‘√
‘·T\Hê‘·àø£+ #˚düTø√kÕ–q+<äTq Á|üdüTÔ‘· ‘·eT ≈£î\+˝Àì <äTdæú‹ yê]øÏ
ns¡+ú >±kÕ–+~. e÷ ≈£î\+˝Àì ô|<ä\› ≈£î @ e÷s¡TŒ\T nedüs+¡ ˝Ò<Tä . yê]
$#êsê\˙ï bÕ‘·ø±\+˝Àì $#êsê\T>± ñ+≥T+&˚$. ô|<ä\› T eT÷&ÛÉ qeTàø±\≈£î
<ëdüT˝…’ ñ+&˚yês¡T. düe÷»+˝Àì ø=+‘·eT+~ ÁuÀø£s≈¢¡ î£ á eT÷&ÛÉ qeTàø±˝Ò
ô|≥Tºã&ç>± ñ+&˚$. »q+qT (≈£î˝≤ìï) Nø£≥˝¢ À eT–Z+∫‘˚H˚ e÷Á‘·+ Mfi¯ófl ‘·eT
nÁø£eT dü+bÕ<äHê yÓ\T>∑T\˝À yÓT]ùd<äT+~. nsTT‘˚ düyT˚ àfi¯q+ ≈£î\ »qT\≈£î
ˇø£ q÷‘·q uÛsÑ √kÕqT #·÷ô|{Ï+º ~. düyT˚ àfi¯q+ qT+∫ e÷s¡TŒ\˝Àì >±* Mùd~
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.

126
 u…fi≤Z+≈£î düMTbÕq ñ+&˚ eTT#·+&ç Á>±eT+˝À ‘·fiy¯ êsY >∑Ts¡÷õ eT]j·TT
Ç‘·sT¡ \T ˇø£ düuqÑÛ T ìs¡«Væ≤+#ê\ì nqTø=Hêïs¡T. á düu≈ÑÛ î£ eTT#·+&ç Á>±eT+≈£î
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñ+&˚ 16 Á>±e÷\˝Àì uÀj·T\T e#˚Ã<äT+~. ‘·fiy¯ êsY >∑Ts¡÷õ Hê
e<ä≈› î£ e∫à á düu≈ÑÛ î£ H˚qT Vü‰»söyê«\ì ø√sês¡T. Ä düuÑÛ »]π> s√Eq H˚qT,
u≤\j·T´ e÷eT eT]j·TT |æ#÷ j·T´ ôdø’ fiÏ fl¯ qT Á‘=≈£îÿø=+≥÷ eTT#·+&çøÏ yÓfi≤fleTT.
|æ#÷ j·T´≈£î eTT#·+&ç Á>±eT+˝Àì n+‘·s+¡ >∑ ãVæ≤s¡+>∑ $wüj÷· \ìï >∑Ts¡T>Ô ±
ñ+~. n‘·ì neTàeTà ñ+&˚~ eTT#·+&ç˝ÀH˚. |æ#·Ãj·T´ m+‘√ ∫H√ï&ç>±
ñqï|ü&˚ n‘·ì ‘·*¢ #·ìb˛sTT+~. n‘·ì y˚Tqe÷eT eTT#·+&çøÏ rdüTø¬ [fl n‘·&ïç
b˛wæ+#ê&ÉT. |æ#÷ j·T´≈£î bÕ´ø£Øº ˝À |üì<=]øÏq+<äTq n‘·qT eTT#·+&çì e~*
j·TeTTHê|ü⁄s¡+˝À ìedæ+#·kÕ>±&ÉT. e÷ dü+|òTü ø±sê´\˝À n‘·qT #·Ts¡Tø¬ q’
bÕÁ‘· b˛wædTü HÔ êï&ÉT.
y˚TeTT eTT>∑TsZ +¡ eTT#·+&çì #˚sêeTT. nø£ÿ&ÉTqï ø±s¡´ø£s\Ô¡ T qqTï y˚~ø£
MT<ä≈î£ ÄVü‰«ì+#ês¡T. |æ#÷ j·T´ eT]j·TT u≤\j·T´ e÷eT ÁøÏ+<äH˚ »q+˝À
≈£Ls¡TÃì j·TTHêïs¡T. düu˝ÑÛ À H˚qT uÀj·T dü+|ò÷ü \ >∑T]+∫ e÷{≤¢&ÜqT. #·]Á‘·˝À
uÀj·T\≈£îqï kÕúqe÷q+, Ç|ü&ÉT uÀj·T\T nqTuÛ$Ñ düTqÔ ï <ës¡TDyÓTqÆ |ü]dæ‹ú ì
Á|üd+ü >∑+ <ë«sê $es¡+>± ‘Ó*bÕqT.
Ä dü+|òTü + yêfi¯ófl Hê≈£î ˇø£ |üP\e÷\ y˚dæ düHêàì+#ês¡T. Hê <äèwæº »q+MT<ä≈î£
yÓfifl¯ >± u≤\j·T´ e÷eT ndü«düT&ú q’Ó ≥T¢>± ø£qã&ç+~. |æ#÷ j·T´ dü+‘√wü+>± düu˝ÑÛ Àì
dü+uÛ≤wüD\≈£î Á|ü‹ÁøÏsTTdüTHÔ êï&ÉT. nsTT‘˚ u≤\j·T´e÷eT e÷Á‘·+ ÁøÏ+<äøπ eTTU≤ìï
ô|≥Tºø=ì ∫+‘êÁø±+‘·T&Ó’ ≈£L\ã&çjT· THêï&ÉT. n‘·ì eTTK+ e&ç*q≥T¢>± ñ+~.
n‘·ìøπ yÓT+Æ <√ nì H˚qT ∫+‹+#·kÕ>±qT. düuÑÛ eTT–dæq MT<ä≥ y˚TeTT }]øÏ
yÓfifl‚ ≥|ü&É÷ u≤\j·T´ e÷eT ñ\T≈£î |ü\T≈£L ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ düãú T›>± ñHêï&ÉT.
ªm+<äT≈£î e÷e÷, n|üŒ{ÏqT+∫ #·÷dü÷Ô ñHêïqT.. e÷{≤¢&TÉ ≥˝Ò<Tä ø£<ë?μ nì
n&ç>±qT. Hê e÷≥qT $ìHê $qq≥T¢>±H˚ u≤\j·T´ e÷eT Hê≈£î »yêãTqT
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . n|ü&ÉT |æ#÷ j·T´ ªn‘·qT ˙ MT<ä ø√|ü+ #Ó+<ë&ÉTμ nì nHêï&ÉT.
ªm+<äT≈£î?μ n&ç>±qT.

127
 ` 57 `
ªdüuøÑÛ ì£ eTq+ eTT>∑TsZ y¡ T˚ ø£*‡ yÓfi≤fleTT ø£<ë! nsTT‘˚ ìH=ïø£ÿ&˚ï y˚~ø£MT<ä≈î£
|æ˝≤Ãs¡T— ˙ø=ø£ÿ&çøπ |üP\e÷\ y˚kÕs¡T. n+<äTøπ n‘·ìøÏ ø√|ü+ e∫Ã+~μ nì
|æ#÷ j·T´ ndü\T $wüjT· + ‘Ó˝≤Œ&ÉT. Bìï $qï Hê≈£î u≤\j·T´ e÷eT˝À ñ+&˚
eTT>∑d∆ «ü uÛ≤e+ MT<ä Ç+ø± Á|”‹ m≈£îÿyÓ+’ ~. u≤\j·T´ e÷eT eT+∫ ø±s¡´ø£s>Ô¡ ±
ñ+&˚{À&ÉT. n‘·ì ej·TdüT‡˝À ñH√ïfi¯ófl Hê≥TkÕsê Á‘ê>∑T‘·÷, ù|ø±≥\qT Ä&ÉT‘·÷
düeTj·÷ìï eè<∏ë #˚dTü ø=+≥T+fÒ u≤\j·T´ e÷eT e÷Á‘·+ m|ü&É÷ Hê »‘·>±H˚
dü+|òTü + ø√düeTì |üqT\qT #˚dTü +Ô &˚yê&ÉT. n‘·qT eTT>∑T&› >ç ± ñHêï, ø√|æc˛˜&>ç ±q÷
ñ+&˚yê&ÉT. ø√|ü+ e∫Ã+<ä+fÒ n‘·&ïç Äù|~ ø£weºü TÚ‘·T+&˚~. nsTT‘˚ Hê »‘·>±
e÷Á‘·+ n‘·qT m|ü⁄Œ&É÷ Áù|eT‘√H˚ ñ+&˚yê&ÉT. H˚H˚$T #Ó|æŒHê mqï&É÷
$s√~Û+#˚yê&ÉT ø±<äT. n‘·ìøÏ ns¡y’Ó dü+e‘·‡sê\T ñHêï |üduæ ≤\T&ç eTT>∑‘∆ q· +
e÷Á‘·+ b˛˝Ò<Tä . Ç|ü&çø£ n‘·&ïç düe÷<Ûëq |üs#¡ ê*‡ ñ+~. ªu≤\j·÷´ e÷e÷..
Ä eTT#·+&ç Á>±eT+˝Àì »q+ ìqTï >∑eTì+#·˝<Ò Tä . Ç+ø=ø£ düu˝ÑÛ À ˙≈£î ô|<ä›
<ä+&ÉH˚ y˚kÕÔsT¡ ˝Òμ nì |æ#÷ j·T´ #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ u≤\j·T´ e÷eT˝À ñqï ø√|ü+
‘·–qZ ≥T¢>± ø£qã&É˝<Ò Tä . }s¡T≈£î #˚]Hê n‘·qT @$T e÷{≤¢&øÉ H£ ˚ ‘·q Ç+{ÏøÏ
yÓ[flb˛j·÷&ÉT.
Ä sêÁ‹ |ü+ø£jT· ´, ø£\j ¢ T· ´, Ms¡jT· ´ eT]j·TT Ç+øÏ<s›ä T¡ ø±|ü˝≤ ø±ùd+<äT≈£î
düTs¡ø±å dü+|òTü + ‘·sT¡ |ü⁄q yÓfifl‚ yês¡T>± ñHêïs¡T. Ms¡+‘ê qqTï ø£*dæ >∑dÔ” #˚ùd+<äT≈£î
yÓfi≤fls¡T. H˚qT ìÁ<ä≈î£ eT]˝≤qT. n+‘·˝À uÀj·Tyê&É˝Àì ô|’ uÛ≤>∑+ qT+∫
>∑˝≤{≤ »s¡T>∑T‘·T+~ $qã&ç+~. ô|’ uÛ≤>∑+˝À ◊<ës¡T Çfi¯ófl ñqï$. sêÁ‹
nsTT´+<ä+fÒ kÕsê Á‘ê– ‘·eT˝À ‘êy˚T b˛{≤¢&TÉ ø=H˚yês¡T. b˛{≤¢&TÉ ø√ø£+&ÉÁs√
nì Ç+‘·≈î£ eTTqTù| yêfi¯fl≈£î Hê˝…<Z’ Tä kÕs¡T¢ Væ≤‘·uÀ<Û*ä ï #˚kÕqT. Hê eTT+<äT
ªVüQ+μ nì n+≥T+&˚yês¡T. nsTT‘˚ sêÁ‹ yÓTT<ä˝Ö‘·T+fÒ yêfi¯fl »>∑&Ü\T
yÓTT<ä˝Ö‘·T+&˚$. Ç|ü&ÉT ø£qïj·T´ >∑˝≤{≤ #˚düTÔHêï&ÉT. n‘·qT m+‘·>±H√
Á‘ê–j·TTHêï&ÉT. Ç+{Ï ãj·T≥≈£î e∫à nsêú+–ì ˙#· X¯u≤›\Tï+∫ ‹≥TÔHêï&ÉT.
n+‘·˝À sêÁ‹ y˚fi¯ ø±|ü˝≤ø±düTqÔ ï j·TTe≈£î\T nø£ÿ&çøÏ yÓ[fleTT{≤ºsT¡ . ø£qïj·T´
uÛ≤s¡´ á j·TTe≈£î\≈£î qeTkÕÿsê*ï ô|≥÷Ô ªá uÛ≤&Éø√yé.. Á|ü‹ ~q+ á Ø‹>±
ø£cÕº*ï #˚dTü HÔ êï&ÉT. H˚qT |ü>{∑ Ï y˚fi˝¯ À bı\+˝À ÁX¯$T+∫ Ç+{ÏøÏ #˚]‘˚, Ç‘·qT
sêÁ‹ y˚fi˝¯ À kÕsê Á‘ê– >=&Ée #˚dTü HÔ êï&ÉT. Ç‘·ìøÏ @yÓTHÆ ê #˚dæ Vü≤<äT\› ˝À
128
 ñ+#·+&çμ nì ÁyÓTTø£ÿkÕ–+~. ÄyÓT e÷≥*ï $qï ø£qïj·T´ eT]+‘· m≈£îÿe>±
ˇ<äTs¡T‘·THêï&ÉT. ø±|ü˝≤ø±düTqÔ ï j·TTe≈£î\T n‘·&ïç >∑T+Eø=ì ‘·eT »‘·>±
rdüTø¬ fi≤fls¡T. ø£qïj·T´ ˇø£ÿ&ç>±H˚ ñHêï á ◊<ës¡T »q+ø£Hêï ã*wüß&˜ .˚ á
j·TTe≈£î\T n‘·&çï nø£åsê\ ÁyÓ÷düTø=H˚ yÓfi≤fls¡T. n‘·ì ns¡T|ü⁄\T Çø£q÷
ì*∫b˛˝Ò<Tä . Áø£yT˚ D≤ n‘·ì ns¡T|ü⁄\T ø°D å +Ï ∫qf…+¢Æ ~. Çø£ Ç|ü&ÉT @ >∑˝≤{≤,
ˇ<äTs¡T‘·T+&˚ e÷≥ $qã&É˝<Ò Tä .
u≤\j·T´ e÷eT˝Àì á s√E Á|ües¡qÔ Hê≈£î $∫Á‘·+>± nìŒ+∫+~. |ü&TÉ ø=ì
ñqï|ü&ÉT H˚qT u≤\j·T´ e÷eTqT >∑T]+∫ Ä˝À∫düTHÔ êïqT. u≤\j·T´ e÷eT
uÛÀfi≤ X¯+ø£sT¡ &˚. á s√E |üP\e÷\ eT]j·TT ≈£îØÃMT<ä ÄXË\T n‘·ì˝ÀøÏ
m{≤¢>T∑ q e∫Ãq$? nì Ä˝À∫+#·kÕ>±qT. u≤\j·T´e÷eT ˝≤>∑H˚ $T–*q
uÀj·T\≈£î á Ø‹>± ÄXË\T ñqïyê? nì n+‘·s¡ eTqdüT‡ qqTï n&ÉT>∑T‘·T+~.
Ç|ü&çø£ y˚T˝§ÿì m+‘·ùd|ü⁄ ≈£Ls¡TÃHêïH√ >∑Tsπ ˝Ô <Ò Tä . ãj·T≥ mes√ ªnHêï, nHêïμ
n+≥÷ øπ ø£*ï ô|≥TÔ+~ $ìŒ+∫+~. ªÇ+‘· sêÁ‹ y˚fi˝¯ À mes¡Tï+∫ nu≤“ á
øπ ø£\T? mes¡T e#êÃs¡u≤“?μ nì #·÷&É>± m<äsT¡ ˝À •e⁄&ÉT ì\ã&çjT· THêï&ÉT.
n‘·qT ø±|ü˝≤ ãè+<ä+˝Àì j·TTe≈£î\˝À ˇø£&TÉ >± ñHêï&ÉT. ª@$T{Ï •yêμ nì
n&ç>±qT. n‘·qT uÛj Ñ T· |ü&÷É Ô ªnHêï, ø£qïj·T´ #·ìb˛j·÷&˚μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. á
e÷≥qT $qï H˚qT Á|üøÿ£ MT<ä qT+∫ >∑ã>∑u≤˝Ò∫ ≈£Ls¡TÃHêïqT. ªm˝≤>∑Tq, @yÓT+Æ ~
n‘·ìøÏ?μ nì n&ç>±qT. Hê Á|üXï¯ ≈£î •e⁄&ÉT ªø£qïj·T´qT n‘·ì Ç+{Ï qT+∫
>∑T+Eø=ì yÓfi≤fleTT. n‘·qT Á‘ê–q ìcÕ˝À es¡T‘¢ T· Hêï&ÉT. n+‘·˝À u≤\j·T´e÷eT
e#êÃ&ÉT. n‘·qT ø£qïj·T´qT ˝≤]ƒ qT+∫ u≤>± ø={≤º&TÉ . nsTTHê ø£qïj·T´
e<äTs¡T‘·÷H˚ ñHêï&ÉT. n‘·qT Á‘ê–q kÕsê˝Àì ìcÕqT ~+bÕ\ì nø£ÿ&˚ ñqï
q˝≤¢ (≈£îfi≤sTT) e<ä›≈£î |ü≥Tº¬ø[fl <ëì ÁøÏ+<ä ≈£Ls√Ãu…{≤ºeTT. ≈£îfi≤sTT˝Àì
˙fi¯ófl e+{ÏMT<ä |ü&TÉ ‘·T+&É>± ø£qïj·T´ qT+∫ >=&Ée Ä–b˛sTT+~. Ä ‘·sê«‘·
n‘·&ïç nø£ÿ&˚ |ü&TÉ ø√u…{ºÏ y˚TeTT >∑dÔ” #˚ùd+<äTø£ì yÓ[flb˛j·÷eTT. >∑dÔ” nsTTb˛sTTq
MT<ä≥ á yÓ|’ ⁄ü ≈£î eTs¡˝≤e∫à ø£qïj·T´˝Àì ìcÕ ~–+<˚y÷Ó qì #·÷&É>± n‘·qT
ìX‚Ãwüß&˜ ’Ó |ü&j
ç T· THêï&ÉT. n‘·&ç e+{Ïì eTT≥Tºø=ì #·÷ùdÔ n~ eT+#·T ~yÓTà˝≤>∑
#·\>¢ ± ñ+~. n‘·&ïç ˝Ò|⁄ü <ëeTì Á|üjT· ‹ïùdÔ n‘·qT ˝…>T∑ dü˝Ô &Ò TÉ . ã\e+‘·>± ˝Ò|æ
≈£Ls√Ãu…fÔÒ n‘·qT ≈£î|üŒ>∑÷˝≤&ÉT. ‘·sê«‘· #·÷ùdÔ n‘·qT #·∫à |ü&j ç T· THêï&ÉT.μ nì
#ÓbÕŒ&ÉT. •e⁄&ç e÷≥*ï $qï Hê≈£î uÛ÷Ñ ø£+|üyTÓ Æ uÛ÷Ñ $T s¬ +&ÉT>± N*q≥T¢>±

129
nìŒ+∫+~. eT+#·+ MT<ä qT+∫ ˝Ò∫ u≤´≥Ø rdüTø=ì ãj·T≥≈£î e#êÃqT.
uÛj
Ñ T· |ü&qç •e⁄&ÉT qqTï e~˝Òdæ ‘·q Ç+{ÏøÏ bÕ]b˛j·÷&ÉT. $T–*q j·TTe≈£î\T
ì\ã&çq #√≥T≈£î H˚qT e∫à #˚sêqT. ø£qïj·T´ H˚\MT<˚ |ü&j ç T· THêï&ÉT. n‘·ì
<˚V‰ü ìï eTT≥Tºø=+fÒ n~ eT+#·T>∑&˝¶É ≤>∑ ñ+~. <˚V≤ü +˝À @MT #·\q+ ˝Ò<Tä .
j·TTe≈£î\+<äs÷¡ uÛj Ñ T· ;Û‘T· ˝…j
’ ÷· ´s¡T. ø£qïj·T´ MT<ä Vü≤‘·´ »]–+<äH˚ nbÕ<äq
qT+∫ ‘êeT+<äse¡ T÷ C…\’ T≈£î yÓfi≤fl*‡ ñ+≥<˚y÷Ó qì yês¡T uÛj Ñ ÷· ìï #Ó+<ës¡T.
ø£qïj·T´qT ÁyÓ÷düTø=ì n‘·ì Ç+{Ï e<ä≈› î£ e#êÃeTT. ø£qïj·T´ #·ìb˛sTTq≥T¢>±H˚
ø£qã&ÉT‘·THêï Hê≈£î e÷Á‘·+ n‘·qT Áã‹πøj·TTHêï&ÉH˚ $XÊ«dü+ >∑{>ºÏ ± ñ+~.
` 58 `
n‘·&ïç ÁøÏ+<ä≈î£ ~+∫q |æeTà≥ Ä j·TTe≈£î\‘√ ªyÓ[fl ◊<ës¡T m+&ÉT >∑&¶ç
ÁyÓ÷|ü⁄ ø£≥*º ï rdüT≈£îs¡+&Éìμ H˚qT #ÓbÕŒqT. ˇø£]<äs› T¡ |ü]>¬ ‘·Tø¬Ô [fl m+&ÉT>∑&¶ç
ø£≥*º ï Á‘Ó#êÃs¡T. H˚qT ˇø£ >∑&¶ç ø£≥≈º î£ ì|ü ô|{Ï,º Ä ø£≥º qT+∫ e#˚à eT+≥qT
ø£qïj·T´ <˚V≤ü + <ä>sZ∑ ¡ ø±|æ+#·kÕ>±qT. e÷ á >=&Ée qT+∫ n‘·ì uÛ≤s¡´≈£î
yÓT\≈£îe e∫Ã+~. ÄyÓT ãj·T≥≈£î e∫à ‘·q yÓTT>∑T&ÉT X¯e+˝≤>∑ |ü&j ç T· Tqï<ëìï,
H˚qT n‘·ì <˚V≤ü + #Ó+‘·q eT+≥‘√ ñqï >∑&ø¶ç ≥£ qº T |ü≥Tºø=ì ì*Ãq<ëìï #·÷dæ+~.
ÄyÓT ‘·q yÓTT>∑T&ç <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫Ã, n‘·ì <˚V≤ü +qT eTT≥Tºø=+~. >∑&ø¶É ≥£ Tº≈î£ b˛sTTq
n‘·ì #·\㢠&çq <˚V≤ü +qT eTT≥Tºø=qï+<äTq n‘·qT #·#êÃ&ÉH˚ uÛ≤$+∫q ÄyÓT
ô|&Éu§ã“*ï ô|≥ºkÕ–+~. ÄyÓT˝Àì á ne‘ês¡+qT #·÷dæq düTs¡ø±å ãè+<ä+˝Àì
j·TTe≈£î\T nø£ÿ&ÉTï+∫ ø±fi¯fl≈£î ãT~∆ #ÓbÕŒs¡T. ÄyÓT CÀs¡T CÀs¡T>± @&ÉTdü÷Ô
ªdü+|òTü b˛fi‚fl Hê yÓTT>∑T&çï #·+ù|kÕs¡Ts√μ n+≥÷ ô|&Éu§ã“*ï ô|≥TÔ+~. ÄyÓT
@&ÉT|ü⁄qT+∫ yê&É˝Àì »qeT+‘ê y˚T˝§ÿì nø£ÿ&É≈î£ e∫Ã, nø£ÿ&ÉTqï |ü]dæ‹ú ì
#·÷dæ H˚H˚ ø£qïj·T´qT ø={Ϻ #·+bÕqì uÛ≤$+#ês¡T. Á|ü‹jÓTTø£sT¡ qqTï ‹fÒº yêfi‚fl.
H˚qT »]–q dü+>∑‹ì #Ó|⁄ü ‘·Hêï $H˚{Àfi¯ófl mes¡÷˝ÒsT¡ . ªdüTs¡ø±å dü+|òTü b˛fi¯ófl
ø£qïj·T´qT ø={Ϻ #·+bÕs¡Tμ nH˚ düT~∆ (q÷´dt) }s√¢ yê´|æ+∫, }s√¢ì »qeT+‘ê
ø£qïj·T´ Ç+{Ï m<äTs¡T »yÓTj Æ ÷· ´s¡T. Ä >∑T+|ü⁄˝À ø=+‘·eT+~ Hê $s√<ÛTä \T>± ñ
Hêïs¡T. yê]øÏ|ü&ÉT EqTïbÕ\T Á‘ê–q≥T¢>± dü+‘√wüyÓTÆ+~. ø£qïj·T´≈£î
dü+ã+~Û+∫H√fi¯ófl y˚≥ø=&Éefi¯flqT, >=&Éfi¶ fl¯ qT |ü≥Tºø=ì e#êÃs¡T. Ç+πø+{Ï yêfi¯ófl
qqTï ø=fÒ<º Tä +~. n+‘·˝À ˇø£]<äs› T¡ yêfi¯flqT ì\Te]+#ês¡T. H˚qT $es¡D
ÇdüTHÔ êï mes¡÷ Ä $es¡DqT $H˚d‹úæ ˝À ˝ÒsT¡ . ø£qïj·T´≈£î dü+ã+BÛ≈î£ &Óq’ #·+<ä÷s¡T
130
øÏ≥jº T· ´qT Hê $s√<ÛTä \T Á|üøÿ£ ≈£î |æ*à n‘·ì #Ó$˝À @<√ }<ës¡T. n‘·qT ‘·q
Ç+{À¢øÏ yÓ[fl ôdø’ ˝Ï ŸqT ãj·T≥≈£î Á‘Ó#êÃ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· j·TeT d”Œ&é>± ôdø’ ˝Ï ŸqT
Á‘=≈£îÿ≈£î+≥÷ ø±ø£‹ b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ K÷ìMT<ä ø£+ô|+¢’ {Ÿ Ç#˚Ã+<äT≈£î yÓfi≤fl&ÉT.
qqTï m\¢ y˚fi˝¯ ≤ ã\|üsT¡ düT+Ô &˚ »q+, á dü+|òTü ≥q qT+∫ u…~]b˛>± Hê
$s√<ÛTä \T KTw”>± ñHêïs¡T. yês¡T }Væ≤+#·Tø=qì ˇø£ dü+|òTü ≥q nHêj·÷dü+>±
Ç|ü&ÉT yê]øÏ ˇ~– e∫Ã+~. H˚qT ◊<ës¡T>∑Ts¡T j·TTe≈£î\ »‘·>± }s¡T eTT+<äT
ñ+&˚ |ü+#êsTT‹ ns¡T>∑Te<ä≈› î£ e∫à ì*#êqT. sêÁ‹ s¬ +&ÉT >∑+≥˝…j ’ T· T+&=#·TÃ.
n+‘·˝À e÷ m<äTs¡T b˛©düT\ J|ü⁄e∫à ì*∫+~. <ëqTï+∫ Vü≤yê˝≤›sY ˇø£sT¡ ~–
ª@+Á{ÀjYT }s¡TqT ø±|ü˝≤ ø±kÕÔsq¡ Tø=+fÒ, }s√¢ì »Hêìï K÷ì #˚dæ Çø£ÿ&É≈î£
e∫à ne÷j·T≈£î\T˝≤>∑ ì\ã&ܶsT¡ ø£<ë.. mø£ÿ&É, X¯e+ mø£ÿ&ÉT+~?μ n+≥÷
n&ç>±&ÉT. y˚TeTT eTs¡˝≤ ø£qïj·T´ Ç+{Ï yÓ|’ ⁄ü ≈£î e#êÃeTT. eTVæ≤fi¯\ qT+∫
ô|<ä>› ± @&ÉT|ü⁄ sê>±\T $ì|ædTü qÔ ï$. b˛©dt J|ü⁄qT #·÷dæq ‘·øD å£ y˚T yêfi¯fl˝Àì
@&ÉT|ü⁄\T ‘ês¡ø\£ ≈£î ‘·\T|æq$. ªkÕs¡÷, Ç‘·H˚ ø£qïj·T´qT K÷˙ #˚kÕ&ÉTμ n+≥÷
Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î y˚fifl¯ qT #·÷|æ+#·kÕ>±s¡T. e∫Ãq b˛©düT\˝Àì ˇø£sT¡ qqTï @yÓT+Æ <äì
n&ç>±&ÉT. H˚qT »]–q <ëqï+‘ê dü$kÕÔs+¡ >± ‘Ó˝≤ŒqT. Hê e÷≥*ï $qï
b˛©dt @&ÉTdüTqÔ ï eTVæ≤fi¯\qT yÓTT<ä\T H√fi¯flqT eT÷düTø√eTì >∑~]+#ê&ÉT. Ä
‘·sê«‘· ø£qïj·T´ |ü&j ç T· Tqï #√≥T≈£î yÓ[fl n‘·ì ‘·\MT<ä #˚‹ì ô|{≤º&TÉ . Ä
|æeTà≥ Vü≤yê˝≤›s¡T‘√ ªkÕs¡÷, á uÛÀdüT&ç>±&çøÏ @MT ø±˝Ò<äT. >∑T&ÉT+u≤qT
Á‘ê–H√&çMT<ä #·\¢{Ï ˙fi¯flqT ≈£îeTà]ùdÔ yê&ç <˚Vü≤+ eT+#·T>∑&ɶ˝≤>∑ >∑{Ϻ>±
nsTTb˛‘·~. M&çøÏ nsTT´+~ n<˚μ nì ˇ‹Ô #ÓbÕŒ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ø£qïj·T´‘√
ªˇπsjYT \+C≤ø=&ÉTø±... ˝…>T∑ kÕÔyê ˝Òøb£ ˛‘˚ Hê\T>∑T y˚≥q¢ T y˚jT· Hê?μ nì ñ
]e÷&ÉT. n‘·&ç e÷≥*ï $qï nø£ÿ&ÉTH√ïfi¯fl+‘ê $düàj·T+‘√ |üsd¡ Œü s¡+ eTTU≤*ï
#·÷düT>√kÕ>±s¡T. b˛©k˛&ç e÷≥\≈£î #·eT‘êÿs¡+ nH˚≥≥T¢>± #·∫ÃH√&ç˝≤>∑
|ü&j ç T· Tqï ø£qïj·T´ ø£fió¯ fl ‘Ó]∫ |æ*|æ*>± #·÷&É{≤ìï Äs¡+_Û+#ê&ÉT. b˛©k˛&ÉT
ø£qïj·T´qT ˝Ò|+æ ∫ b˛©dt J|ü⁄˝À $dæsê&ÉT. Vü≤yê˝≤›sY Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ªπs|ü⁄
MTs¡T b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ s¡+&ç. ø£qïj·T´>±&çì Ç|ü&ÉT düsêÿ] <äyêU≤Hê≈£î (ÄdüŒÁ‹øÏ)
rdüTø=ì yÓfi≤ÔeTTμ nì #Ó|Œæ J|ü⁄ mø±ÿ&ÉT.
Ç<ä+‘ê nj˚T´≥|üŒ{ÏøÏ Á|üu≤Û ‘· ø±\+˝À ◊<äT>∑+≥˝…+’ ~. Ç+{ÏøÏ e#êÃqT.
|ü~ >∑+≥\≈£î b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ yÓfi≤flqT. #·+<ä÷s¡T øÏ≥j º T· ´ Hê $s¡T<ä+∆ >± K÷ì
131
øπ dt nì ø£+ô|+¢’ {ŸqT Ç#êÃ&ÉT ø£<ë! b˛©düT\T Ä ø£+ô|+¢’ {ŸqT ]õdüsº Y #˚dTü ø=Hêïs¡T.
Ä ø£+ô|+¢’ {Ÿ˝Àì Á|ü‹ì (ø±|”ì) #·÷|æ+∫q Vü≤yê˝≤›sY Hê‘√ ªMTs¡T MT »H√<ë›s+¡ ø£ì
#˚dTü +Ô &˚ eT+∫ HÍø£]ï e~* e#êÃs¡T. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT #·÷&É+&ç, MT »qy˚T
MT≈£î e´‹πsø£+>± ì*#ês¡T. ˇø£yfi˚ ¯ ø£qïj·T´ #·ìb˛sTT ñ+fÒ MTs¡T C…\’ T˝Àì
}#·˝ïÒ ˝…øÿ£ u…f~ºÒ ñ+~ ø£<ëμ nì nHêïs¡T. n+‘·˝À ÇHéôdŒø£sº Y ªVüA*μ e#êÃs¡T.
yês¡T qqTï >∑T]Ô+#ês¡T. qqTï #·÷dæq ‘·øD å£ y˚T ªñ<äjT· +qT+∫ ◊<ës¡TeT+~
bòÕ´ø£Øº qT+∫ bò˛qT\qT #˚d÷ü Ô MTs¡T ˇø£ÿ&çï #·+ù|kÕs¡ì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡Tμ nì yês¡T
Hê‘√ nHêïs¡T. ÇHéôdŒø£sº Y VüA* >∑$dæ<|›ä Œü u…fie¯ &ç >±]øÏ <ä>sZ∑ ¡ ã+<ÛTä e⁄.
u…fie¯ &ç>±] ˝≤>∑H˚ Ms¡÷ HêMT<ä Á|”‹, n_Ûe÷q+qT ô|≥Tºø=ìj·TTHêïs¡T.
<ä y êU≤Hê (Ädü Œ Á‹) qT+∫ ø£ q ïj· T ´ Ç+{Ï ø Ï e#êÃ&É T . Hê≈£ î
$s√<ÛTä ˝…H’ √fi¯ófl ø£qïj·T´≈£î >±*|ü+|ü⁄qT ø=≥÷Ô Hê $s¡T<ä+∆ >± @<√ Ø‹˝À ø£+ô|+¢’ {Ÿ
Çe«eTì #ÓbÕŒs¡T. ª;ÛeT÷ qqTï ø={≤º&TÉ μ nì ø£qïj·T´ ø£+ô|+¢’ {Ÿ Ç#êÃ&ÉT.
#·+<ä÷s¡T øÏ≥j º T· ´ eT]j·TT nã“j·T´ n‘·ìøÏ kÕ≈£îå \T>± ñHêïs¡T. á nã“j·T´≈£î
H˚H˚ bòÕ´ø£Øº ˝À HÍø£]ï Ç|æŒ+#êqT. n|ü&ÉT n‘·qT Hê ø±fi¯Sfl #˚‘T· *ï |ü≥Tºø=ì
ñ<√´>∑+ Ç|æŒ+#·eTì ÁbÕ<Û̊jT· |ü&ܶ&TÉ . ◊<ës¡T e+<ä\ s¡÷bÕj·T\ J‘êìï
bı+<äT‘·THêï&ÉT Ç|ü&ÉT. Hê $s√<ÛTä \ >∑T+|ü⁄˝ÀøÏ Hê‘√ @ $s√<Ûeä T÷ ˝Ò≈î£ Hêï
#˚]b˛j·÷&ÉT. H˚qT b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ yÓ[fl ªWqT, H˚H˚ ø£qïj·T´qT #Ó+|ü\MT<ä
ø={≤ºqT. n‘·qT >∑T&ÉT+u≤ Á‘ê– yê&É˝À >=&Ée (˝§*¢) #˚dTü HÔ êï&ÉTμ nì #ÓbÕŒqT.
b˛©düT\T qqTï ø={Ï,º Hê #·sêàìï e\TkÕÔsì¡ ø=+‘·eT+~ b˛©düT\≈£î
◊<ës¡T e+<ä\ s¡÷bÕj·T*ï Ç#êÃs¡ì Ä ‘·sê«‘· Hê≈£î ‘Ó*‡ e∫Ã+~. á nìï
|òTü ≥q\ qT+∫ }s√¢ sêÁ‹y˚fi¯ ø±|ü˝≤ ø±ùd+<äT≈£î j·TTe≈£î\T yÓqTø£+C… y˚kÕs¡T.
H˚q÷ á $wüjT· + MT<ä yêfi¯fl≈£î ˇ‹Ô&ïç #˚ùd+<äT≈£î yÓfifl¯ ˝Ò<Tä .
` 59 `
e÷ uÀj·Tyê&É˝À &Üø£sº Y u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<ÿä sY, eTVü‰‘êà |üP˝…, #ÛÁ· ‘·|‹ü
•yêõ eTVü‰sêCŸ eT]j·TT ãdüeDí »j·T+‹ì dü+j·TTø£Ô+>± »]ù| ˇø£
ø±s¡´Áø£e÷ìï @sêŒ≥T #˚kÕqT. á ø±s¡´Áø£eT+ø£ì u…fi≤Z+ $uÛ≤>∑+≈£î &ç$õq˝Ÿ
ø£$TwüqsY>± ñ+&˚ d”ìj·TsY ◊.m.mdt. Ä|òd” sü Y u≤\>√bÕ\Hé eTTK´ n‹~∏>±
e#êÃs¡T. Ç+‘·≈î£ eTTqTù| yês¡T Hêø=ø£ ñ‘·sÔ +¡ ÁyêkÕs¡T. uÀj·Tyê&É˝À H˚qT
q&ÉT|ü⁄‘·Tqï Áø±+‹MT<ä yê]˝À HêMT<ä yÓT|üñ+~. ªuÀj·T düe÷»+ m<äT]düTqÔ ï
132
düeTdü´\ >∑T]+∫ $es¡+>± ‘Ó*|æ‘˚ yê{Ïï |ü]wüÿ]+#˚+<äT≈£î Hê X¯øÔÏ MT]
Á|üjT· ‹ïkÕÔqTμ n+≥÷ yês¡T Hê≈£î ˇø£ ñ‘·sÔ +¡ ˝À ‘Ó*Œj·TTHêïs¡T. á ø±s¡´Áø£eT+ø£ì
ø=˝≤Ω|⁄ü s¡+ qT+∫ Ábıô|dò sü Y m+.&ç. q˝≤e&Ó, <Ûës¡yê&É qT+∫ •e|üŒ HÓ\÷¢sT¡ ,
eTT#·+&ç qT+∫ ãdüesê»kÕ«MTõ, Ábıô|dò sü Y eTsƒ>¡ ±s¡T e#êÃs¡T.
e÷ }s¡T ∫qï<ÓH’ ê Á|üd<æ Tä ˝∆ q’… nH˚øe£ T+~ e÷ }]øÏ sêkÕ>±s¡T. n~Ûø±s¡T\÷
e∫à »q+ düeTdü´*ï H˚sT¡ >± $ì #·÷dæ yÓfifl¯ kÕ>±s¡T. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ e÷
}s¡T≈£î mes¡÷ e#˚Ã~ ˝Ò<Tä . n~Ûø±s¡T\˝À e#˚Ãyêfi¯ófl mes¡+fÒ b˛©k˛fi¯ófl
e÷Á‘·yT˚ ø£<ë! Ç|ü&ÉT Ä ∫Á‘·yT˚ e÷s¡TŒ nsTT´+~. u…fi≤Z+ õ˝≤¢≈î£ nãø±]
dü÷|ü]+f…+&Ó+{Ÿ nsTTq |æ. Vü≤DeT+‘· Hêj·Tø£ >±s¡T e÷ }]øÏ ◊<ës¡T kÕs¡T¢
e∫à yÓfi≤fls¡T. Ç<ä+‘ê kÕ<Û´ä yÓT+Æ ~ dü+|òTü + eT]j·TT b˛sê{≤\ qT+#˚ nH˚
C≤„q+ Hê˝À ñ+~. á dü+|òTü +qT eT]+‘·>± ã*wü+º #˚j÷· \ì ìsê∆]+#·Tø=HêïqT.
»qX¯øÔÏ m<äTs¡T ã\yÓTqÆ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ\T ˝§+>∑T‘·eH˚~ Hê≈£î >∑Tsπ Ô ñ+~.
IIIII
@<√ |üì ì$T‘·+Ô >∑T\“sêZ eT]j·TT ãfi≤fl] õ˝≤¢\≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É e÷
düe÷»+ (≈£î\+)˝À <˚e<ëdæ (CÀ–ì) |ü<‹›ä m+‘√ ô|<ä› Á|üe÷D+˝À ndæ‘Ô «· +˝À
ñqï~ Hê >∑eTHêìøÏ e∫Ã+~. á <äTwüº kÕ+Á|ü<ëj·T+ MT<ä ˇø£]<äs› T¡ ≈£î\
ô|<ä*› ï n&ç–‘˚ yês¡T ªBìMT<ä b˛sê&˚+<äT≈£î yÓfiÔ‚ düe÷»b˛fi¯ófl eTq˝Òï ì+~kÕÔsT¡ μ
nì #ÓbÕŒs¡T. u…fi≤Z+ õ˝≤¢˝À ≈£L&Ü <˚e<ëdæ |ü<‹›ä ñ+~. nsTT‘˚ >∑T\“sêZ
eT]j·TT ãfi≤fl] õ˝≤¢\˝Àì Á|üe÷D+qT #·÷dæ H˚qT $düàj·TT&Ó’ïHêqT. á
dü e Tdü ´ qT eTTK´+>± #˚ d ü T ø=ì dü e ÷»+˝À C≤>∑ è ‹ì ø£ * –+#ê\ì
ìs¡]∆ +#·Tø=HêïqT. <˚e<ëdæ düeTdü´ »‘·>± uÀj·T ≈£î˝≤ìï |”&dç Tü qÔ ï Çø£q÷
mH√ï düeTdü´\T ñqï$. á nìï düeTdü´*ï #·]Ã+#˚+<äTø£ì sêÁwüº eT≥º+˝À ˇø£
düyT˚ àfi¯q+qT @sêŒ≥T #˚j÷· \ì ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT.
uÀj·T≈£î\+ y˚sπ y˚sπ õ˝≤¢\˝À y˚sπ y˚sπ ù|s¡¢ qT+∫ |æ\eã&ÉT‘·T+&˚~. Ç+<äT
#˚‘· ‘êeT+‘ê ˇø£fÒ nH˚ eTH√uÛ≤e+ uÀjÓ÷fi¯fl˝À ˝Ò<Tä . Mfi¯flqT sêÁwüº eT≥º+˝À
dü+|òüT{Ï+∫ ˇπø >=&ÉT>∑T ÁøÏ+<ä≈£î Á‘Ó#˚Ã+<äTø£ì mes¡÷ Ç+‘·≈£î eTTqT|ü⁄
Ä˝À∫+#·˝<Ò Tä . á ≈£î\+ ‘·q nHÓø’ ´£ ‘· qT+∫ nH˚ø£ s¡+>±\˝À yÓqTø£ã&ç
ñ+~. sêÁwüºeT≥º+˝À Mfi¯flqT ˇø£{Ï>± #˚]Ã, uÀj·T≈£î\+˝Àì ◊ø£´‘·qT
Á|ü‹bÕ~+#˚~ Hê Ä˝À#·q>± ñ+~. á $wüj÷· ìï $e]dü÷Ô ø£sêï≥ø£˝À ñ+&˚
133
m+‘√eT+~ uÀj·T <ÛTä ØDT\≈£î ˝ÒK*ï ÁyêkÕqT. yê] qT+∫ düø±sê‘·àø£+>±H˚
ñ‘·sÔ ê\T edüTqÔ ï+<äTq Hê≈£î y˚sTT @qT>∑T\ ã\+ e∫Ãqf…+ºÆ ~. düyT˚ àfi¯q+
>∑T]+∫ |üÁ‹ø£\≈£L Ä q÷´dtqT $&ÉT<ä\ #˚kÕqT. y˚sπ y˚sπ }s¡q¢ T+∫ »q+ Hê
Á|üjT· ‘êïìï XÊ¢|Tæò dü÷Ô ñ‘·sÔ ê*ï sêkÕs¡T.
düe÷y˚X+¯ qT ôdô|+º ãsY ∫e] yês¡+˝À »s¡bÕ\ì ìs¡]› +#êqT. düe÷y˚X+¯ ≈£î
Ç+ø± Hê\T>∑T HÓ\\T ñHêï |üqT\ qT+∫ ˇ‹Ô&ç C≤dæ>Ô ± ñ+~. düe÷y˚X+¯
>∑T]+∫ sêÁwüeº T+‘ê Á|ü#ês¡+ #˚ùd~ ñ+~. u…fi≤Z+ õ˝≤¢˝Àì u…\’ ôVA+>∑\,
>√ø±ø˘, sêj·T<äTs¡Z+ eT]j·TT n<∏äDÏ ‘ê\÷ø±\≈£î yÓ[fl nø£ÿ&ÉT+&˚ uÀj·T
CHê+>∑+qT ø£˝≤‡qT. yê]øÏ sêÁwüeº T≥º+˝Àì ãèVü≤‘Y düe÷y˚X+¯ >∑T]+∫ #ÓbÕŒqT.
B+{À¢ nH˚øe£ T+~ H˚qT Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ »]|æ+∫q õ˝≤¢ eT≥º+˝Àì düyT˚ àfi¯q+
MT<ä >ös¡e+ ô|≥Tºø=qï+<äTq á »q+ ø£∫Ñ·+>± sêÁwüº eT≥º+˝À »s¡>u∑ Àj˚T
düe÷y˚X+¯ ≈£î ekÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T. ø=+‘·eT+~ düyT˚ àfi¯q+ø£ì <Ûëq´+ s¡÷|ü+˝À
ø±qTø£*ï ÇkÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T.
Ä ‘·sê«‘· ;C≤|üPsY õ˝≤¢˝Àì u≤>∑\ø√≥, u≤<ë$T, ø¬ s¡÷s¡T, ;fi¯– yÓTT<ä˝q’…
|ü≥Dº ≤\≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&Ü »q+ qT+∫ eT<ä‘› T· \_Û+∫+~. sêj·T#·÷s¡T≈£î
yÓ[flq|ü&ÉT nø£ÿ&É |üsX¡ ó¯ sêeT Hêj·Tø£ ø£*kÕs¡T. yês¡T ≈£îwü–º ˝À ñ+&ç kÕe÷õø£
ø±sê´\≈£î ‘·qqT ‘êqT n]Œ+#·Tø=Hêïs¡T. yês¡T Hê≈£î 1972 qT+∫ |ü]#·jT· düT\Ô T>±
ñHêïs¡T. H˚qT ø£˝≤XÊ\˝À ñqï|ü&ÉT Hê bòı{À |üÁ‹ø£\˝À ◊<ës¡T kÕs¡T¢
Á|üø{£ +Ï #·ã&çjT· T+~. ˇø£kÕ] Äø±X¯yêDÏ qT+∫ Hê dü+<äsÙ¡ q+ Á|ükÕs¡yTÓ +Æ ~.
Hêù|s¡T, bòı{ÀqT #·÷dæ |üsX¡ ó¯ sêeT Hêj·Tø£>±s¡T ≈£îwü–º qT+∫ e÷ }]øÏ e∫Ã
qqTï n_Ûq+~+#ês¡T. Ä MT<ä≥ H˚q÷ yê] }]øÏ yÓ[fl e#êÃqT.
` 60 `
Ç|ü&ÉT yê] »‘·>± sêj·T#·÷s¡T eT]j·TT >∑T\“sêZ˝À ‹]>±qT. düTs¡|⁄ü s¡+≈£î
#Ó+~q mdt.m+. yÓ+ø£≥|üŒHêj·Tø£qT ø£˝≤‡qT. yê] |üPØ«≈£î˝…’q sêC≤
yÓ+ø£≥|üŒ>±s¡T 1857≈£î |üPs¡«y˚T Á_{°c˛fi¯fl≈£î $s¡T<ä+∆ >± q&ç∫q ‹s¡T>∑Tu≤≥T
b˛sê≥+˝À $|üy¢ êìï düèwæ+º #ês¡T. düTs¡|⁄ü s¡ dü+kÕúq+≈£î sêC…q’ sêC≤ yÓ+ø£≥|üŒ
Hêj·T≈£î&çMT<ä Ä uÛ≤>∑+˝À ñ+&˚ uÀj·T»q+≈£î m+‘√ |üP»´uÛ≤e+ Ç|üŒ{Ïø°
ñ+~. Á|ü‹jÓTTø£ ñeTà&ç ≈£î≥T+u≤\˝À Ç|ü&É÷ ˇø£s¬ H’ ê ªyÓ+ø£≥|üŒ Hêj·Tø£μ>±
ù|s¡TqT ô|≥Tºø=H˚~ yê&çø¬ ˝À ñ+~. düTs¡|⁄ü s¡+˝À Á|ü#ês¡ ø±s¡´+qT eTT–+#·Tø=ì
134
>∑T\“sêZ≈î£ yÓfi≤flqT. nø£ÿ&É yÓ+ø£≥|üŒ Hêj·Tø£ nH˚ ˇø£ kÕe÷õø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ <=]ø±s¡T.
yês¡T eø°˝Ÿ>± ñHêïs¡T. uÀj·T\MT<ä nbÕs¡yTÓ qÆ Á|”‹ eT]j·TT n_Ûe÷q+qT
ô|≥Tºø=qï yês¡T >∑T\“¤sêZ eT]j·TT ;<äsY õ˝≤¢˝˝À ‘·qT dü+|òTü +qT kÕú|kæ ÕÔqì
#ÓbÕŒs¡T.
\ø£åàDí. õ.Vü‰eq÷sY e]~Û (]b˛sYº)˝À uÀj·T*ï mdt.{Ï.˝ÀøÏ #˚]ÃHê,
ñ‘·sÔ ¡ ø£sêï≥ø£˝À ñ+&˚ uÀj·T ≈£î\düT*Ô ï _.d”.˝Àfi¯ófl>± |ü]>∑D+Ï #ês¡T. nsTT‘˚
u…+>∑Tfi¯Ss¡T ` yÓTdÆ ÷ü s¡T $uÛ≤>±\˝À ñqï uÀj·T\T mdt.{Ï.\T>± e÷] >∑es¡ïyÓT+{Ÿ
qT+∫ <=]πø dü<Tä bÕj·÷*ï #·øÿ£ >±H˚ bı+<äT‘·THêïs¡T. ø£sêï≥ø£˝À ñ+&˚ n+<äsT¡
uÀjÓ÷fi¯ófl ˇπø C≤‹, Ä#êsê\≈£î dü+ã+~+∫H√fiË’flq+<äTq Mfi¯fl≈£L (ñ‘·Ôs¡
ø£s¡ êï≥ø£) düsêÿs¡T qT+∫ e#˚à dü<Tä bÕj·÷\˙ï <=s¡ø±\H˚ #·sá @C…+&Ü˝À
ñ+~. düe÷y˚X+¯ ø£ì m+‘√eT+~ eTVæ≤fi¯\T uÛ≤>∑dTü ˝Ô Ö‘êeTì ñ‘ê‡Vü≤|ü&TÉ ‘·T+~
e÷ uÀj·T »Hê+>∑+˝À Áø=‘·Ô e÷s¡TŒ\≈£î Hê+~ dü÷∫ø£>± nsTT´+~.
düe÷y˚X+¯ ø£ì kÕ«>∑‘· dü$T‹ì @sêŒ≥T #˚dæ <ëH√¢ Çs¡y◊’Ó <äTeT+~‘√ ˇø£
dü$T‹ì ‘·j÷· s¡T #˚kÕqT. düe÷y˚X+¯ ˝À »s¡>u∑ Àj˚T ø±s¡´Áø£eT dü÷∫ø£qT eTT+<ädTü Ô
@sêŒ≥¢øì£ |üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï |üCkÒ ÕqT. Ç+<äTe\q Hê $s√<ÛTä \ ø£&TÉ |ü⁄\˝À
ì|üeT+≥\T |ü⁄{Ïqº $. H˚qT m|ü&É÷ Ä ÁuÀø£s¢¡ CÀ*øÏ yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚
yêfi¯ófl Hê Á|ü‹ jÓTTø£ ø±s¡´Áø£e÷\˝À n&ÉT|¶ ⁄ü \¢*ï y˚dTü HÔ êïs¡T. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄
yês¡T ˇø£ dü+|òTü +qT ]õdüsº Y #˚sTT+#ês¡T. nsTT‘˚ Ä dü+|òTü + @ ø±s¡´Áø£e÷*ï
»s¡|øü H£ ˚ <ëq+‘·≥<˚ q•+∫b˛sTT+~. Ç|ü&ÉT n<˚ »q+ kÕúìø£ ~q|üÁ‹ø£\˝À
ˇø£ q÷´dtqT Á|üø{£ +Ï #ês¡T. ªe÷ dü+|òTü + qT+∫ Ç+‘·˝À|ü˝Ò ˇø£ düyT˚ àfi¯q+qT
#˚ùd~ ñ+&É>±, Ç|ü&ÉT ;ÛeTsêyé>∑dæÔ @sêŒ≥T #˚j·TuÀj˚T sêÁwüºeT≥º+˝Àì
dü e ÷y˚ X ¯ + ≈£ î e÷ dü + |ò ü T +≈£ î @$T dü + ã+<Û ä e T÷ ˝Ò < ä T . õ˝≤¢ ˝ Àì
uÀj·T≈£î\b˛fiËfles¡÷ >∑dÔ” qT+∫ »s¡|uü Àj˚T Ä düyT˚ àfi¯q+≈£î düV≤ü ø£]+#·ø+£ &çμ
nH˚ q÷´dtqT Á|üø{£ +Ï #ês¡T. á q÷´dt ~q|üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&çq|ü&ÉT Hê˝Àì
<Ûs’Ó ´¡ y˚T Á≈£î+–qf…+¢Æ ~. nsTT‘˚ ùdïVæ≤‘·T\T <Ûs’Ó ê´ìï ì+bÕs¡T. ªÇ+‘·>=|üŒ |üìì
#˚dTü qÔ ï|ü&ÉT >∑{ºÏ <Ûs’Ó ´¡ + ñ+&Ü*. Ä e´‹πsø£ dü+|òTü + yêfi¯fl >∑T]+∫ ‘·\qT
#Ó&>É =≥Tºø√ø£+&çμ n+≥÷ eT<ä‘› T· Ç#êÃs¡T. á $wüjT· +qT ‘Ó\T‡ø=qï Hê eT<ä‘› T·
<ës¡T\˝À ø√|ü+ m+‘·>±H√ e∫Ã+~. yês¡T Hê $s√<ÛTä \ e<ä≈› î£ yÓ[fl yêfi¯fl≈£î
Nyê≥¢qT ô|{Ϻ e#êÃs¡T. ª»qT\ ñ<ë›s+¡ qT MT¬sqï&É÷ #˚jT· ˝Ò<Tä — #˚ùdyêfi¯ófl
eTT+<äTø=ùdÔ yêfi¯flHÓ+<äT≈£î n&ÉTø¶ =+{≤s¡Tμ n+≥÷ yêfi¯fl #Óe⁄*ï |æ+&Üs¡T.
135
 düe÷y˚X+¯ ˝Àì ñ<˚X› Êìï $e]dü÷Ô ˇø£ Vü‰´+&é _˝Ÿ (bÕ+ô|{¢ Ÿ)qT Á|üø{£ +Ï #êqT.
<ëìï b˛dtº eT÷\ø£+>± n+<ä]ø° |ü+bÕqT. n+‘·˝À Ç+ø=ø£ düeTôd´ m<äTs¬ +’ ~.
u…+>∑Tfi¯Ss¡T yÓTdÆ ÷ü s¡T yÓ|’ ⁄ü q ñ+&˚ uÀj·T »q+qT ªHêj·Tø£μ\ì |æ\TkÕÔsT¡ . me¬sH’ ê
yêfi¯flqT uÀjÓ÷fi¯ófl nì |æ*ùdÔ Ä e÷≥*ï nee÷q+>± yêfi¯ófl uÛ≤$kÕÔsT¡ .
u…+>∑Tfi¯Ss¡T yÓ|’ ⁄ü q ñ+&˚ nH˚ø£ Á|üeTTKT\T á düe÷y˚X+¯ qT ªHêj·Tø£ ≈£î\
u≤+<Ûeä ⁄\ düe÷y˚Xe¯ Tì ù|s¡T ô|fÒHÔ ˚ e÷Á‘·+ y˚TeTT düyT˚ àfi¯q+≈£î ekÕÔeTì—
˝Òøb£ ˛‘˚ MTs¡T »s¡|uü Àj˚T düe÷y˚X+¯ qT ãVæ≤wüÿ]kÕÔeTìμ u…~]+|ü⁄*ï #˚kÕs¡T.
H˚qT ◊<ës¡T>∑T]‘√ á $wüjT· + MT<ä #·]Ã+#êqT. u…+>∑Tfi¯Ss¡T`yÓTdÆ ÷ü s¡T˝Àì
uÀjÓ÷fi¯ófl q÷‘·q ù|s¡T Á|ü‹wü̃\ø£ì ø={≤¢&TÉ ‘·T+fÒ, y˚TeTT á uÛ≤>±\˝À ñ+&˚
uÀj· T \+ e÷ ndæ Ô ‘ · « +ø£ ì b˛sê≥+ #˚ d ü T Ô H êïeTT. Ç+‘· ≈ £ î eTTqT|ü ⁄
uÀj·T»Hê+>∑+ø£ì sêÁwükº ÕúsTT˝À ◊<äT düe÷y˚XÊ\T »]–q$. á ◊<äT düe÷y˚XÊ*ï
ªnœ\ ø£sêï≥ø£ Hêj·Tø£ C≤‹ düe÷y˚XÊ\H˚μ HêeTø£sD¡ +\qT #˚dj æ T· THêïs¡T. á
$wüj÷· *ï u…fi≤Z+˝Àì e÷ ≈£î\b˛fi¯fl≈£î $X¯<+ä >± $e]+#êqT. e÷ düyT˚ àfi¯q+qT
ªHêj·Tø£ düe÷y˚X+¯ μ nH˚ |æ\TkÕÔeTì u…+>∑fiS¯ s¡T yÓTdÆ ÷ü s¡T˝Àì uÀj·T Á|üeTTKT\≈£î
‘Ó*bÕqT. $q÷ï‘·ïyÓTqÆ ù|s¡T Á|ü‹wü̃\ø£ì e÷˝À y˚TeTT ø={≤¢&TÉ ø=H˚~ Hê≈£î
nedüs+¡ ˝Ò<Tä . düyT˚ àfi¯q+≈£î Ç+ø± ˇø£ HÓ\ u≤øÏ ñ+~. düe÷y˚X+¯ ≈£î ekÕÔeTì
m+.m˝Ÿ.m\T nsTTq k˛eTX‚Ks¡ HÓ\u≤–\— mdt. *+>∑jT· ´, m˝Ÿ.mdt. Hêj·Tø£—
|üf\Ò bÕŒ Hêj·Tø£— {Ï. k˛eTDí>±s¡T¢ ñ‘·sÔ ê\ <ë«sê ‘Ó*j·TCÒkÕs¡T. düyT˚ àfi¯q+qT
ÁbÕs¡+_Û+#˚+<äT≈£î düe÷» ø£˝≤´D dü∫e⁄sê˝…q’ leT‹ eTH√s¡e÷ eT<Û´ä sêCŸ>±s¡T
e#˚Ã~ ì•Ã‘·yTÓ +Æ ~. sêÁwü+º ˝À nìï #√≥¢ qT+∫ düø±sê‘·àø£yTÓ qÆ Á|ü‹ÁøÏjT· \T
sêkÕ–q$. Á|ü‹~q+ Çs¡y’Ó ñ‘·sÔ ê˝…H’ ê edüTqÔ ï$. n+<äs÷¡ ‘êeTT düe÷y˚X+¯ ≈£î
ekÕÔeTì sêkÕs¡T.
` 61 `
düyT˚ àfi¯q+˝Àì Ks¡Tà yÓ#÷ +qT ìuÛ≤sTT+#˚+<äT≈£î &ÉãT“qT Áb˛>∑T CÒùd~
neX¯´ø£+>± ñ+~. Ç|üŒ{Ïøπ Hê CÒãTqT+∫ s¬ +&ÉT y˚\ s¡÷bÕj·T\T Ks¡Tà nsTTq$.
düyT˚ àfi¯q+˝Àì Ks¡TÃø£ì ªdüe÷y˚X¯ ì~Ûμ ˇø£<ëìï @s¡Œs¡#ê\ì ìs¡sí TT+#êqT.
n+<äTø=s¡≈î£ #·+<ë\ s¡d<” Tä |ü⁄düøÔ ±*ï n#·Tà y˚sTT+#êqT. á #·+<ë |ü⁄düøÔ ±*ï
yπ̊syπ̊s }s¡≈¢ î£ |ü+|æ m+‘· ‘·«s¡>± nsTT‘˚ n+‘· ‘·«s¡>± &ÉãT“ |ü+|üeTì
$qï$+#êqT. ì~Û »yÓT‘Æ ˚ nìï Ks¡TÃ\qT HÓ≥Tºø√e#·ÃH˚~ Hê $#ês¡+>± ñ+~.
136
Çø£ düe÷y˚X+¯ ÁbÕs¡+uÛeÑ Tj˚T´+<äT≈£î |ü~ùV≤qT s√E\T e÷Á‘·yT˚ e´e~Û>±
ñ+~. me¬se]øÏ #·+<ë |ü⁄düøÔ ±*ï |ü+bÕH√, yêfi¯fl qT+∫ &ÉãT“ |ü+|ü+&Éì
ñ‘·sÔ ê*ï sêkÕqT.
nsTT‘˚ XÀ#·˙j·TyÓTqÆ $wüjT· + @$T≥+fÒ mes¡Tï+∫ ñ‘·sÔ ê\T sê˝Ò<Tä .
Áb˛>∑TCÒdqæ &ÉãT“qT |ü+ù|+<äT≈£î yÓqTø±eTT+<äT #·÷&ÉkÕ>±s¡T. ø=+‘·eT+~
Áb˛>∑T|ü]Ãq &ÉãT“qT ‘·eTqT+∫ düyT˚ àfi¯q+ø£ì »]|æq Á|ü#ês¡ ø±s¡´+≈£î K¬sÃÌ+<äì
#˚‘T· *ï m‘˚kÔ Õs¡T. ø=+‘·eT+~ ‘·eT dü«+‘êìøÏ &ÉãT“qT yê&ÉTø=+≥THêïs¡H˚ düT~›
(q÷´dt) sêkÕ–q$. u…+>∑fiS¯ s¡T yÓTdÆ ÷ü s¡T uÛ≤>±\˝À ñ+&˚ uÀj·T\T s¬ +&ÉT
e+<ä\ @uÛ’… s¡÷bÕj·T*ï |ü+bÕs¡T. n<∏Dä ,Ï sêj·TuÛ≤>∑ ‘ê\÷ø±\ qT+∫ s¬ +&ÉT
e+<ä\ s¡÷bÕj·T\T »eT nsTTq$. yê{Ïï |ü≥Tºø=ì X‚&uÉ ≤[˝À ñ+&˚ ø±s¡´ø£sÔ¡
ÄXÀø˘>±s¡T u…fi≤Z+≈£î e∫à ‘·H˚ Ä &ÉãT“qT Ç∫à yÓfi≤fl&ÉT. >∑T\“¤sêZ õ˝≤¢ qT+∫
e+<ä s¡÷bÕj·T\T e∫Ãq$. yÓTT‘·+Ô ◊<äTe+<ä\ @uÛ’… s¡÷bÕj·T\T Áb˛>∑Tã&ç+~.
VüQøπ ÿ] ‘ê\÷ø±≈£î #Ó+~q ˇø£ ø±s¡´ø£sÔ¡ m+‘·>±H√ &ÉãT“qT Áb˛>∑T CÒkÕ&ÉT.
nsTT‘˚ Ä &ÉãT“qT düyT˚ àfi¯q+ø£ì |ü+|üøH£ ˚ n‘·H˚ ~>∑Á$T+>±&ÉT. ;C≤|üPsY eT]j·TT
<Ûës¡yê&É˝Àì ø£<≈ä∏ L£ &Ü Ç˝≤π> nsTT´+~.
ÄVü‰«q|üÁ‹ø£, u≤´qs¡ø¢ ì£ Äs¡Te+<ä\T Ks¡Tà nsTTq$. Ks¡TÃ˝Àì |ü{º° Ç+ø±
ô|<ä~› >±H˚ ñ+~. ãj·T≥ }s¡¢ qT+∫ e#˚à »q+≈£î {Ï|qæò T¢, uÛÀ»Hê\ Ks¡TÃ
m+‘√ ñ+≥~. @$T #˚j÷· \H˚~ Hê≈£î ns¡+ú >±efÒ<¢ Tä . ùdïVæ≤‘·T\≈£î á Ä]úø£
dü+ø£cÕºìï #Ó|Œæ q|ü&ÉT, yês¡+‘ê qqTï m>∑‘ê[ #˚kÕs¡T. ª$T+>∑{≤ìøÏ yÓT‘·T≈£î
˝Ò<Tä .. MTkÕ\≈£î dü+ô|+>∑ q÷HÓ— Ç<ä+‘ê ˙≈£î nedüse¡ ÷?μ n+≥÷ $eT]Ù+#ês¡T.
m+‘·>± ø£w+ºü e∫ÃHê düyT˚ àfi¯q+qT ì\Œ>∑÷&É<ìä ìX¯ÃsTT+#·Tø=HêïqT.
düe÷y˚X¯ $esê*ï ãfi≤fl]˝Àì kÕ«MTõøÏ ‘Ó*bÕqT. yês¡T yÓTT<ä{À¢
Äosê«<ä+‘√ ñqï ñ‘·sÔ êìï sêdæHê, Ä ‘·sê«‘· #ê&û\T #Óù|Œyêfi¯fl e÷≥*ï $ì
düyT˚ àfi¯q+qT $s√~Û+#·kÕ>±s¡T. ªqTe⁄« düe÷y˚X+¯ qT #˚dTü HÔ êïy√ ˝Òøb£ ˛‘˚ C≤‘·sq¡ T
#˚dTü HÔ êïy√?μ n+≥÷ ø√|ü+‘√ ñ‘·sÔ +¡ sêkÕs¡T. >∑$dæ<|›ä Œü u…fie¯ &ç>±s¡T ‘·q
dü+dü˝ú À |üì #˚dTü qÔ ï Vü≤\>∑* eTsƒj ¡ T· ´ eT]j·TT ≈£îs¡Tãj·T´ nH˚ Ç<ä]› ï Hê
düV‰ü j·T+ø£ì |ü+bÕs¡T. á Ç<äs› ÷¡ ñ‘·sÔ ê*ï sêùd~, nÁ&ÉdTü ‡\qT sêdæ b˛dt˝º À
y˚ùd+<äT≈£î düV‰ü j·T|ü&TÉ ‘·T+&˚yês¡T. Á|ü‹s√p ø£ìwü+º >± n+fÒ @uÛ’… ñ‘·sÔ ê*ï
sêùd<äT+~. >∑$dæ<|›ä Œü u…fie¯ &ç>±] •ø£D å ≤dü+düú ôVAf…˝Ÿ sê+<˚yé e<ä› ñ+~.
137
u…fie¯ &ç>±s¡T ‘·eT≈£î #Ó+~q á •ø£Då ≤ dü+dü˝ú Àì uÛeÑ q+qT düe÷y˚X+¯ ø£ì e#˚Ã
»q+ edü‹ø£ì ñ|üj÷Ó –+#·Tø√+&ç nì #ÓbÕŒs¡T. Hê b˛sê{≤\qT Hê ≈£î\+˝Àì
ø=+‘·eT+~ ÁuÀø£s>Y ±fi¯ófl $s√~ÛdTü +Ô fÒ, u…fie¯ &ç >±s¡+‘√fi¯ófl y˚sπ ≈£î\+≈£î #Ó+~Hê
qqTï ã\|üsT¡ düT+Ô &˚<ëìï #·÷dæ H˚qT $düàj·T+ #Ó+<˚{À&çï.
#·+<ë\ s¡d”<äT |ü⁄düÔø±\qT+∫ &ÉãT“\T e#˚Ã~ ˝Ò<äì ø£∫Ñ·yÓTÆ+~.
düe÷y˚X¯+ø£ì e#˚à »qT\ uÛÀ»q Ks¡Tà Hê ‘·\qT ‹qkÕ–+~. e÷
≈£î\+yêfi¯ófl #˚‹ì m‘˚kÔ Õs¡T. @$T #˚j÷· \H˚~ ‘Ó\«≥˝Ò<Tä . eT+≈£î|ü{HºÏ √&ç˝≤>∑
Ç+{À¢ ≈£Ls¡TÃ+&ç b˛j·÷qT. n+‘·˝À <˚Xb¯ Õ+&˚ >∑Ts¡÷õ>±s¡T Hê Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T.
yê]øÏ HêMT<ä $X‚wyü TÓ qÆ Á|”‹ eT]j·TT n_Ûe÷q+ ñ+~. H˚qT ø£cÕº\˝À ≈£Ls¡T≈£î
b˛sTT+~ yê]øÏ ‘Ó*‡+~. Hê m<äTs¡T˝À Äs¡Ty˚\ s¡÷bÕj·T*ï ô|{Ϻ ªqTe⁄« Hê
≈£îe÷s¡T&ç˝≤+{À&ç$. á &ÉãT“qT rdüTø√. düyT˚ àfi¯q+qT »]|æ+#·T. ˙ <ä>sZ∑ ¡
&ÉãT“ Áb˛>∑Tã&çq|ü&ÉT á n|üqT yê|üdTü ‡>± Çe⁄«μ n+≥÷ Hê yÓqTï ‘·{≤ºsT¡ .
á n#êqø˘ e÷s¡TŒ qT+∫ H˚qT _‘·sÔ b¡ ˛j·÷qT. Äø±X¯+˝Àì <˚e⁄&˚ >∑Ts¡÷õ
s¡÷|ü+˝À e∫à Hê ø£cÕº*ï ‘=\–+∫q≥T¢>± nsTT´+~.
düyT˚ àfi¯q+ s¬ +&ÉT s√E\T>± »s¡T>∑T‘·~. ø£˝≤eT+~s¡+˝À ñ<ëÈ≥q ‘·sê«‘·
$#ês¡ >√wüߘ*ï u…fi¯e&ç>±] dü+>√[fl sêj·TDí ôV’≤dü÷ÿ˝Ÿ˝Àì düuÛ≤>∑èVü≤+˝À
»]ù|+<äT≈£î ìX¯ÃsTT+#êeTT. e#˚à Á|ü‹ì<ÛTä \ø£ì dü+>√[fl sêj·TDí ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À
edü‹ì, uÛÀ»q e´edüúqT @sêŒ≥T #˚kÕqT. düe÷y˚X¯+˝Àì yÓTT<ä{Ïs√EH˚
ekÕÔsq¡ Tø=qï »qeT+‘ê sêH˚ e#êÃs¡T. >∑T\“¤sêZ, sêj·T#·÷s¡T, <Ûës¡yê&É eT]j·TT
∫Á‘·<äTs¡Z õ˝≤¢\ qT+∫ Á|ü‹ì<ÛäT\T ÁøÏ‘·+ sêÁ‘˚ e∫à #˚sês¡T. yês¡+<ä]ø°
ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝ÀH˚ ñ+&˚+<äT≈£î @sêŒ≥¢qT #˚kÕeTT.
Ä sêÁ‹ u…+>∑Tfi¯Ss¡T qT+∫ f…*Á>±+ e∫Ã+~. düe÷y˚X+¯ $»j·Te+‘·+>±
»s¡>±\ì m+‘√eT+~ f…*Á>±+\qT, Á^{Ï+>¥\qT |ü+bÕs¡T. Ç~ ≈£L&Ü n<˚Ø‹˝Àì
f…*Á>±+>± uÛ≤$+∫ #·<eä >±, Hê Vü≤è<äjT· y˚T |ü–*qf…+¢Æ ~. Ä f…*Á>±+ düe÷»
ø£˝≤´D dü∫e⁄sê˝…q’ leT‹ eTH√s¡e÷ eT<Û«ä sêCŸ>±] qT+∫ e∫Ã+~. düyT˚ àfi¯q+qT
yêπs ÁbÕs¡+_Û+#˚~ ñ+~. nsTT‘˚ Ç|ü&Üy˚T Ref : Latter 15th Instant regard-
ing conference at Belgaum on 27th September. Minister for Social welfare
regret inability to attend due to unavoidable circumstances. Kindly
postphone to october date. be intimated. Please Confirm nì f…*Á>±+qT
Ç∫à ‘êeTT sêefÒ<¢ ìä #ÓbÕŒs¡T. Bìï #·~$ Hê eTqdüT‡ $ø£\yÓT+Æ ~. Ç<˚
138
eT+Á‹DÏ dü+‘√wü+‘√ düe÷y˚X+¯ ≈£î ekÕÔqì Ç+‘·≈î£ eTTqTù| ◊<ës¡T ñ‘·sÔ ê*ï,
f…*Á>±+\qT Ç∫Ãj·TTHêïs¡T. Ç|ü&ÉT ∫e] ì$Twü+˝À düe÷y˚X+¯ qT yêsTT<ë
y˚jT· +&Éì dü\Vü‰ ÇdüTHÔ êïs¡T. á sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\ ≈£îå Á<ä‘q· +qT H˚qT Ç+‘·≈î£
|üPs¡«+ $ìj·TTHêïqT. Ç|ü&ÉT Á|ü‘´· ø£+å >± nqTuÛ$Ñ düTHÔ êïqT. düyT˚ àfi¯q+˝À <˚e<ëdæ
Ád”\Ô T nH˚øe£ T+~ bÕ˝§ZH~˚ ñ+~. <˚e<ëdæ eTVæ≤fi¯\ düeTdü´\T düe÷» ø£˝≤´D
Ç˝≤U… yê´|æ˝Ô ÀøÏ edüTqÔ ï+<äTq ‘·qT <˚e<ëdæ Åd\Ô” »‘·>± eTTK‘·' ø£\TkÕÔqì Ä
eT+Á‹DÏ Hê m<äTs¡T˝ÀH˚ #Ó|Œæ +~. nsTT‘˚ Ç|ü&ÉT sê˝Òqì f…*Á>±+ |ü+|æ+~.
Ä eT+Á‹DÏøÏ me¬sH’ ê Hê $s¡T<ä+∆ >± #ê&û\qT #Ó|Œæ j·TT+&=#˚ÃyÓ÷ nH˚ dü+X¯jT· +
Hê˝À <ä÷]+~. @yÓTHÆ ê ø±˙jYT— düe÷y˚X+¯ qT eTT+<äTøπ yêsTT<ë y˚jT· ø£H,˚
düuqÑÛ T q&ÉbÕ*‡+<˚ nì ìs¡]∆ +#·Tø=HêïqT.
` 62 `
düe÷y˚X+¯ ≈£î düTe÷s¡T>± eT÷&=+<ä\ Á|ü‹ì<ÛTä \T e#êÃs¡T. eT+Á‹DÏ sêefÒ<¢ ìä
ø=+‘·eT+~ >¬ s’ T¡ Vü‰»¬sj ’ ÷· ´s¡T. düe÷y˚X+¯ qT >∑$dæ<|›ä Œü u…fie¯ &ç>±s¡T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
n<Û´ä ø£‘å q· T ∫Á‘·<Tä s¡≈Z î£ #Ó+~q m#Y.$.Ms¡Hêj·Tø£ eVæ≤+#ês¡T. yÓTdÆ ÷ü s¡T≈£î #Ó+~q
_.|æ.eTVü‰<˚e— Ábıô|dò sü Y yÓ+ø£≥sêeTHé— ãfi≤fl]øÏ #Ó+~q Vü≤qTeT+‘·|Œü — ‘·TeT≈£Ls¡T
õ˝≤¢ yêdæjTÆÓ q m#Y.>∑+>∑jT· ´— >∑T\“sêZ≈î£ #Ó+~q sêC≤ yÓ+ø£≥|üŒHêj·Tø£...
yÓTT<ä˝q’… eTVü‰eTVüQ\T düyT˚ àfi¯q+qT ñ<˚•› +∫ e÷{≤¢&Üs¡T.
düe÷y˚X¯+≈£î düú\yÓTÆq ø£˝≤eT+~s¡+ ãkÕº´+&éqT+∫ m+‘√ <ä÷s¡+>±
ñqï+<äT#˚‘· nø£ÿ&çøÏ düT\uÛ+Ñ >± e∫à eTTfÒ+º <äT≈£î ≈£î<äs˝¡ <Ò Tä . ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+
nsTTq ‘·sê«‘· eTT+<äT »s¡>u∑ Àj˚T $#ês¡>√wüß*˜ ï dü+>=[fl sêj·TDí ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝ÀH˚
q&çbÕeTT. ø=+‘·eT+~ á e÷s¡TŒMT<ä Äπø|å Dü *ï m‘êÔsT¡ . yê]øÏ s¬ +&ÉT s√E\˝Àì
ø±s¡´Áø£e÷\˙ï ø£˝≤eT+~s¡+˝ÀH˚ »s¡bÕ\H˚ ÄX¯ ñ+~. H˚qT &ÉãT“ ø=s¡‘·
>∑T]+∫ #ÓbÕŒqT. ø£˝≤eT+~s¡+˝Àì s¬ +&ÉT s√E\ u≤&ÉT>∑qT uÛ]Ñ +#˚~ Hê
qT+∫ kÕ<Û´ä eTj˚T´~ ˝Ò<Tä . ø£˝≤eT+~s¡+ qT+∫ n+<äs÷¡ (Á|ü‹ì<ÛTä \T) uÛÀ»q+ø£ì
dü+>=[fl sêj·TDí ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É e÷ø√düeTì e+≥*ï e+&˚+<äT≈£î
Ç<ä]› ï ìj·T$T+#êeTT. Ä Ç<ä]› ˝À ˇø£&TÉ n‹>± >∑T&ÉT+u≤qT Á‘ê– |ü&TÉ ø=+fÒ
eTs=ø£&TÉ n<äèX¯´yÓTj Æ ÷· ´&ÉT. nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ ø=+fÒ uÛÀ»qy˚T ˝Ò<Tä . n|ü&ÉT u…fie¯ &ç>±πs
Hê düV‰ü j·T+ø£ì eTT+<äT≈£î e#êÃs¡T. düe÷y˚X+¯ ø£ì e∫Ãq Á|üeTTK e´≈£î*Ô ï
ôVAf…˝Ÿ≈î£ |æ\Tìø[fl uÛÀCHê*ï ‹ì|æ+#ê&ÉT. $T–*H√fi¯fl≈£î m˝≤>√˝≤ ‘·«s¡>±
e+≥*ï #˚dæ nqï+, kÕ+u≤s¡T, ∫+‘·‘=≈£îÿ, ø£]–+∫q yÓqï‘√ e&ç+¶ #êeTT.
139
 Ä kÕj·T+Á‘·+˝À eTVæ≤fi¯\ düeTôd´\ MT<ä #·]Ã+#˚ düe÷y˚X¯+ ñ+~.
XÀuÛ≤Hêj·Tø£ eT]j·TT ø=+‘·eT+~ $#ês¡yê<äT\T ‘·eT $#êsê*ï Á|ü‹bÕ~+#ês¡T.
yÓTdÆ ÷ü s¡T qT+∫ e∫Ãq Ábıô|dò sü Y yÓ+ø£≥sêeTHé— ÄsY. Hê>∑sêCŸ\T e÷{≤¢&Üs¡T.
<˚e<ëdæ |ü<䛋øÏ $s¡T<ä∆+>± düe÷»+ (≈£î\+)˝Àì j·TTe≈£î\T, j·TTe‘·T\T
‹s¡T>∑Tu≤≥TqT #˚j÷· \H˚~ Ä düu˝ÑÛ À n+<ä] ÄX¯jT· +>± ñ+~. Ä sêÁ‹ ªkÕe÷õø£
eT]j·TT W<√´–ø£ düeTdü´\μMT<ä $#ês¡>√wæ˜ ñ+~. s¬ +&√s√E˝À »]–q nìï
$#ês¡ >√wüß\˜ T $»j·Te+‘·+>± HÓsy¡ ]˚ q$.
düe÷s√|ü düe÷s¡+uÛ+Ñ ˝À Á|üd+ü >±*ï #˚ùd ø=+‘·eT+~ düyT˚ àfi¯q+≈£î ekÕÔeTì
yÓTT<ä≥ #Ó|Œæ , rsê düe÷y˚X+¯ »s¡>u∑ Àj˚T y˚fi≈¯ î£ eTTU≤*ï #êfÒdqæ eT+Á‹DÏ
eT]j·TT ≈£î\+≈£î #Ó+~q m+.m˝Ÿ.m.\qT rÁe+>± $eT]Ù+#ês¡T. yê] >¬ s’ T¡ Vü‰»s¡T
(nqT|üd‹úæ ) MT<ë ˇø£ ìs¡jí ÷· ìï bÕdüT #˚kÕs¡T. Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ sê»ø°jT· ÁuÀø£s>Y ±fi‚fl
düu\ÑÛ qT, düe÷y˚XÊ\qT @sêŒ≥T #˚dæ ‘·eT ñqï‹H˚ yÓj ’ T· øÏøÔ +£ (|üs‡¡ q˝Ÿ)>±
kÕ~Û+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T. sê»ø°jT· ÁuÀø£s¢¡ ã\ düeTs¡qú ˝Ò≈î£ +&ÜH˚ $»j·Te+‘·+>±
»]|æq yÓTT≥ºyTÓ T<ä{Ï düyT˚ àfi¯q+ Ç~ nì »q+ qT+∫ CÒC\Ò T n+<äTø=+~.
sê»ø°jT· ÁuÀø£sT¡ >±fi¯fl kÕe÷q´yÓTqÆ uÀj·T\T düyê\T #˚dqæ ≥T¢>± á düe÷y˚X+¯
»]–+~. ÁuÀø£s¡¢ $s¡T<ä∆+>± ‹s¡T>∑Tu≤≥T˝Àì ;C≤\T yÓTT\¬ø‘·ÔkÕ–q$ á
düyT˚ àfi¯q+ eT÷\ø£+>±.
düe÷y˚X+¯ >∑T]+∫ nìï |üÁ‹ø£\˝Àq÷ $kÕÔs+¡ >± yês¡\Ô T Á|üø{£ +Ï #·ã&çq$.
nsTT‘˚ u…fi≤Z+ qT+∫ Á|üø{£ +Ï #·ã&˚ s¬ +&ÉT ø£qï&É |üÁ‹ø£\˝À düe÷y˚X+¯ ˝À »qy˚T
˝Òsì¡ sêkÕs¡T. düe÷y˚X+¯ ˝À ø£ìwü+º >± #ÓbÕŒ\+fÒ ◊<äTe+<ä\ Á|ü‹ì<ÛTä \T
bÕ˝§Zqï~ >∑Tsπ .Ô nsTT‘˚ Ä |üÁ‹ø£\ ø£fifl¯ ≈£î »qy˚T ø£qã&É˝<Ò Tä . uÀjÓ÷fi¯flqT
ª»q+μ nì ˇ|üø=H˚+<äT≈£î Ä ô|<ä› ≈£î˝≤˝Àfi¯fl |üÁ‹ø£\≈£î ø£]D ƒ +>± ñ+≥<äì
H˚qT uÛ≤$+#êqT.
Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ »]–q ªHêj·Tø£ düyT˚ àfi¯q+μ\T sê»ø°jT· Væ≤‘·+˝Àì ˝≤uÛ≤\ø£ì
»]|æ+#·ã&çq$. e÷ düyT˚ àfi¯q+˝À Væ≤‘·+ø£ì ˝Òøb£ ˛‘˚ yÓj ’ T· øÏøÔ £ ˝≤uÛ+Ñ ø£ì Ä
Á|üXï¯ ˝Ò ˝Òe⁄. uÀj·T »qT\ C≤>∑è‹ø£ì y˚TeTT ø±s¡´Áø£e÷*ï @sêŒ≥T #˚kÕeTT.
eT]j·TT yê{Ïï (düeTdü´*ï) yÓC’ ≤„ìø£+>± düe÷y˚X+¯ ˝À #·]Ã+#êeTT.
IIIII

140
 ˇø£ HÓ\ ‘·sê«‘· H˚qT u…+>∑Tfi¯Ss¡T≈£î yÓfi≤flqT. düe÷»ø£˝≤´D dü∫e⁄sê\qT
(eT+Á‹DÏ) ø£˝≤‡qT. yês¡T düyT˚ àfi¯q+≈£î sêì ø±s¡D≤\qT #ÓbÕŒs¡T. e÷ ≈£î\+yêfi‚fl
nsTTq myéT.m˝Ÿ.m.\T ÄyÓTMT<ä ˇ‹Ôfifl¯ qT ø£\T>∑CdÒ æ ∫e] ì$Twü+˝À düe÷y˚X+¯ ≈£î
yÓfi§fl<äì› nuÛ´Ñ ]ú+#ês¡≥. ªHê≈£î e#˚Ã+<äT≈£î m+‘√ eTqdüT‡ ñ+~— nsTT‘˚ á
|òTü qyÓTqÆ ˇ‹Ôfifl¯ qT+∫ sê˝Òøb£ ˛j·÷qTμ nì ÁbÕ+»\ eTqdüT‡ qT+∫ ÄyÓT
ˇ|üø=Hêïs¡T. Hê≈£î e÷ ≈£î\+≈£î #Ó+~q XÊdüqdüuTÑÛ ´\ Á|ües¡qÔ MT<ä E>∑|‡ü
nsTT´+~. á XÊdüq düuTÑÛ ´*ï H˚qT >ös¡e|üPs¡«ø£+>± düe÷y˚X+¯ ø£ì ÄVü‰«ì+#êqT.
yês¡÷ e#˚Ã+<äT≈£î dü+‘√wü+>±H˚ ˇ|üø=Hêïs¡T. nsTT‘˚ ∫e] ø£Då +˝À á
XÊdüq düuTÑÛ ´\T qqTï ì\Te⁄Hê e~˝ÒkÕs¡T. á düe÷y˚X+¯ qT ÄjÓ÷õ+∫ (@sêŒ≥T
#˚d)æ sê»ø°jT· \_∆ì bı+<ë\H˚ ñ<˚X› +¯ Hê≈£î ˝Ò<Tä . sê»ø°jT· + Hê ø±s¡´øπ Áå ‘·+>±
nsTT ñ+&É˝<Ò Tä . düyT˚ àfi¯q+≈£î e∫à j·TT+fÒ á myéT.m˝Ÿ.m.˝Ò y˚~ø£ MT<ä
≈£Ls¡TÃH˚yês¡T. nsTT‘˚ yês¡T Hê˝À ˇø£ sê»ø°jT· $s√~Ûì #·÷dæjT· T+&=#·TÃ.
H˚qT »q+qT dü+|òTü {Ïd÷ü ,Ô yê]˝À ‘Ó*$ì Hê≥T‘·Tqï+<äT≈£î Ä ø±s¡´+ MT<ä
yê]øÏ ndüV≤ü q+ ñ+~. »q+ C≤DT˝…‘’ ˚ ‘·eTqT mø£ÿ&É Á|ü•ïkÕÔs√ nH˚ uÛj Ñ T· +
yêfi¯flqT |ü{|ºÏ &” dç Tü +Ô ~˝Ò. »q+ Á|üC≤„e+‘·T\T>± nj˚T´~— u≤>∑T|ü&~˚ Mfi¯fl≈£î
nø£ÿsπ <¢ Tä . »q+ ‹$Ts¡+ (Nø£{)Ï ˝À ñqï+‘·es¡≈L£ Mfi¯ófl yÓ\T>∑T\˝À yÓT]ùd<äT+~.
Mfi¯fl kÕs¡+ú qT #·÷dæq Hê eTqdüT‡ >±j·T|ü&+ç ~.
` 63 `
q&çsêÁ‹˝Àì düeTj·T+. }s¡+‘ê XÊ+‘·+>± ìÁ<ä≈î£ X¯sD¡ yÓT+Æ ~. H˚qT @<√
ˇø£ |üÁ‹ø£øì£ ˇø£ yê´dü+ sêdü÷Ô ≈£Ls¡TÃHêïqT. sêÁ‹y˚fi˝¯ Àì XÊ+‘·yê‘êes¡D+˝À
@<ÓH’ ê #·~y˚~ ˝Òøb£ ˛‘˚ Áyêùd |ü]bÕ]ƒì (nuÛ≤´dü+qT) Hê˝À ô|≥Tºø=HêïqT.
|ü>{∑ yÏ fi˚ ˝¯ À |üqT\ ˇ‹Ôfifl¯ qT+∫ @yÓTHÆ ê Áyêj·÷\ì nìŒ+∫Hê Áyêùd+<äT≈£î
M\T ∫ø£ÿ≥+˝Ò<äT. Ç|ü&ÉT Hê ø±s¡´+˝Àì yê´|æÔ ô|]–+~. n+<äT#˚‘·
sêÁ‹y˚fi\¯ ˝ÀH˚ Áyêùd+<äT≈£î Ä düTø±\+qT $ìjÓ÷–+#·Tø=+≥THêïqT. n+‘·˝À
≈£îø£ÿ\ ªuÖuÖμ yÓTTs¡T>∑T\T $ìŒdüTÔqï$. |ü~ |ü~ùV≤qT ≈£îø£ÿ\T $ø±s¡+>±
yÓTTs¡T>∑T‘·Tqï$. mes√ ≈£îø£ÿ*ï bÕs¡Á<√˝Ò+<äT≈£ì ªÇdt Çdtμ n+≥THêïs¡T. Ä
e÷≥*ï $qï ≈£îø£ÿ\T eTs¡˝≤ kÕeT÷Væ≤ø£+>± ø£sÿ¡ X¯+>± yÓTTs¡T>∑T‘·Tqï$. ªÇ+‘·
sêÁ‹ y˚fi¯˝À }s√¢øÏ mes¡T e∫à j·TT+&=#·TÃμ nì Ä˝À∫+#·kÕ>±qT. Ä
e∫ÃH√fi¯ófl e÷ Ç+{Ï e<˚› Ä–q≥T¢+~. yê]‘√ bÕ≥T>± e∫Ãq X¯óqø£ sêC≤\T
141
e÷ Ç+{Ï m<äTs¡T˝ÀH˚ yÓTTs¡T>∑T‘·÷ ì\ã&çjT· Tqï$. n+‘·˝À ãj·T≥Tï+∫ ª<ë<ëμ
ª<ë<ëμ n+≥÷ mes√ øπ ø£ ô|{Ïqº ≥T¢+~. ˝≤+‘·sT¡ |ü≥Tºø=ì ‘·\T|ü⁄ ‘Ó]#êqT.
˝≤+‘·s¡T yÓ\T>∑T˝À ãj·T≥ Ç<ä›s¡T ì\ã&ç+~ ø£qã&ç+~. yÓ\T>∑T yêfi¯fl
eTTU≤\MT<ä |ü&qç |ü&ÉT ãj·T≥ ì*ÃH√fi¯fl >∑Ts¡T‘·T <=]øÏ+~. Ä Ç<äs› ÷¡ <Ûqä {Ϻ
Á>±eT+≈£î #Ó+~H√fi¯ófl. Ä Ç<ä]› ˝À ˇø£sT¡ Hê≈£î k˛<äs¡ dü+ã+<Û+ä ø£*–H√&ÉT.
Ç<äØ› ï ˝ÀìøÏ |æ*à u…+∫ MT<ä ≈£Ls√ÃeTì #ÓbÕŒqT. ˝ÀìøÏ yÓ[fl #Ó+ãTì+&Ü
˙fi¯flqT ì+|ü⁄ø=ì Á‘Ó#êÃqT. Ç<äs› ÷¡ Ç+ø± ì+#√H˚jT· THêïs¡T. Hê \ø£´å + (#·÷|ü⁄\T)
yê] ø±*bÕ<ë\ yÓ|’ ⁄ü ≈£î yÓ[fl+~. Ç<ä]› ø±fi¯flqT+∫ s¡ø+Ô£ ø±s¡T‘·T+~. eTTfi¯ófl,
sêfi¯fl qT+∫ yê] ø±fi¯ófl |”&+ç #·ã&çq≥T¢>± Hê≈£î ø£qã&ÉT‘·T+~. yê] ø±fi¯fl≈£î
<äTeTTà <Û÷ä [ yÓT‘·TøÔ =ì ñ+~. yêfi¯fl˝Àì á ne‘êsê*ï #·÷dæ Ä Ç<äs› ÷¡ >∑T≥º
(ø=+&É) ˝À ñqï n&É<¶ ë] qT+∫ Hê Ç+{ÏøÏ q&ÉT#·Tø=ì e#êÃs¡ì nqTø√kÕ>±qT.
e÷ }] qT+∫ <Ûqä {Ϻ eTTô|Œ’ yÓTfiÆ fl¯ n+‘·s+¡ ˝À ñ+≥~. nø£ÿ&É @<√
<äTs¡≥È q dü+uÛ$Ñ +∫j·TT+&=#·Ãì H˚qT }Væ≤+#êqT. Ç<ä]› ø° eT+∫˙fi¯flqT Ç∫Ã
yÓTT<ä\T ˙fi¯flqT Á‘ê>∑+&Éì #ÓbÕŒqT. Ç<äs› ÷¡ H√{ÏøÏ #Ó+ãT ø£]|æ+#·Tø=ì ˇπø
}|æ]‘√ ˙fi¯flqT >∑≥>∑{≤ Á‘ê>±s¡T. Ç<äØ› ï eTs¡˝≤ u…+∫MT<ä ≈£Ls√ÃeTì #ÓbÕŒqT.
yê] eTTU≤\T uÛj Ñ T· +qT+∫ ñ~«>∑ïyÓTj
Æ T· Tqï$. ˇø£Áf…+&ÉT ø£Då ≤\T ñ‹Ô>H∑ ˚ ≈£Ls¡TÃì
Ä MT<ä≥ yê]˝À ˇø£&TÉ ªe÷ }s√¢ m+‘·>±H√ #Ó&TÉ »]–+~ ;ÛeT÷μ nì
<äT'K+‘√ nHêï&ÉT. ª@yÓT+Æ <√ dü]>± dü$kÕÔs+¡ >± #Ó|Œü +&çμ nì n&ç>±qT. Ä Hê
e÷≥≈£î eTs=ø£‘q· T ªe÷ }s√¢øÏ b˛©düT\T e#êÃs¡T. uÀjÓ÷fi¯flMT<ä ô|]’ò +>¥
#˚kÕs¡T. Ä ô|]’ò +>¥˝À uÀjÓ÷fi¯ófl ◊<ës¡T>∑Ts¡T #·ìb˛j·÷s¡T. Ç|ü&ÉT }s√¢ ñqï
uÀjÓ÷fi¯ófl >∑T≥º˝À ñqï n&ç$øÏ yÓ[fl Ä sêfi¯ófl s¡|Œü \T #Ó≥˝¢ À <ë–j·TTHêïs¡Tμ
nH˚ dü+>∑‹ì #ÓbÕŒ&ÉT.
á düT~› $ì H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ uÀj·T\MT<ä b˛©düT\
ÄÁø£eTD\T mH√ï q&ç∫q$. nsTT‘˚ <Ûäq{Ϻ˝À »]–q≥T¢>± ô|ò’]+>¥ |òüT≥q
mø£ÿ&Ü »]–+~˝Ò<Tä . uÀjÓ÷fi¯flqT |ü≥Tºø=H˚~, ø=fÒ~º , ã&ç‘|· Pü » #˚ùd~, ‹fÒ~º ..
Ç˝≤>∑Tq Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ nH˚ø£ |òTü ≥q\T »]–q$. nsTT‘˚ á s√E b˛©düT\T
e÷qe‘·«+ b˛>=≥Tºø=ì uÀjÓ÷fi¯flqT ô|]’ò +>¥ <ë«sê #·+|æ|&ü k˚ Õs¡T. <˚X+¯ ˝À
Á|üC≤ Á|üuTÑÛ ‘·«+ ñHêï á uÀj·T\ |üs+¡ >± e÷{≤¢&y˚ ês¡T ˇø£ÿs¡÷ ˝ÒsT¡ . $T–*q
düe÷»+ uÀj·T\qT <=+>∑\T, nã<ë›\ø√s¡T\T, ã+~Ûb˛≥T¢... nH˚ uÛ≤$düT+Ô ~.
142
kÕs¡«»ìø£+>± ≈£L&Ü eTeTà*ï n+<äs¡÷ nee÷ìdüTÔ+&˚yês¡T. me]˝Àq÷
uÀjÓ÷fi¯flMT<ä nqTø£+|ü+>±ì, Á|”‹>±ì ˝Ò<Tä ø£<ë!
ª<Ûqä {Ïøº Ï b˛©düT\T m+<äT≈£î e#êÃs¡T? ô|]’ò +>¥ »]π>+‘· |òTü ≥q nø£ÿ&É m+<äT≈£î
dü+uÛÑ$+∫+~μ nì e∫ÃH√fi¯flqT n&ç>±qT. Ä e∫ÃH√fi¯ófl Ç|ü&ÉT ø=~›>±
‘˚sT¡ ø=Hêïs¡T. yêfi¯fl˝À ˇø£&TÉ ªn<=ø£ ô|<ä› ø£<μä∏ nì nHêï&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ä
Ç<äs› ÷¡ nø£ÿ&É »]–q ø£<qä∏ T #ÓbÕŒs¡T. <ëì kÕsê+X¯+ yÓTT‘·+Ô Ç˝≤>∑T+~:
ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ yÓqø£{Ï e÷≥. <Ûqä {Ï˝º À ñ+&˚ Ç<äs› T¡ uÀj·T\T... ø£Ás¡jT· ´
eT]j·TT VüQ\¢jT· ´\T ‘·eT bı˝≤\˝À ô|+∫q y˚sT¡ XËq>∑ |ü+≥qT rdüTø=ì
ny˚Tà+<äT≈£ì j·TeTø£qeTs¡&øç Ï yÓfi≤fls¡T. j·TeTø£qeTs¡&ç eT]j·TT <Ûqä {Ϻ eT<Û´ä
n&É<¶ ë] ˇø£{Ï >∑T≥º\ eT÷\ø£+>± b˛j˚T~ ñ+~. á n&É<¶ ë]ì |ü≥Tºø=ì
yês¡T yÓfió¯ HÔ êïs¡T. Ä <ës√¢ mes¡÷˝ÒsT¡ . kÕj·T+Á‘·+ nj˚T´˝À|ü⁄ yês¡T ∫\~ìï
Á>±eT+ <ë{≤s¡T. Ç|ü&ÉT yê] q&Éø˝£ Àì n&ÉT>∑T\T y˚>+∑ >± |ü&TÉ ‘·Tqï$. Nø£≥T¢
ø£yT˚ à˝Àù| yêfi¯ófl <Ûqä {Ïøº Ï ‘·*ù|<äT+~. n+‘·˝À yêfi¯fl≈£î m<äTs¡T>± ◊<ës¡T eT+~
#˚‘T· \˝À >=&Éfi¶ fl¯ qT |ü≥Tºø=ì ì*∫+~ ø£qã&ç+~. Ä Ç<äs› T¡ s¬ ‘’ T· \ <ä>sZ∑ ¡
y˚sT¡ XËq>∑ |ü+≥qT n$Tàq s=ø£ÿ+ <ä+&ç (C≤dæ)Ô >± ñ+~. Ä Ç<äs› ÷¡ n&É$˝À
|ü]>¬ ‘·kÔ Õ>±s¡T. nsTT‘˚ yêfi¯flqT yÓ+ã&çdTü HÔ √ïfi¯ófl Ä Ç<äØ› ï |ü≥Tºø=Hêïs¡T. ø£Ás¡jT· ´
yêfi¯fl qT+∫ Á‘·|Œæ +#·Tø=H˚+<äT≈£î ô|qT>∑T˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT. n|ü&ÉT Ä »q+ n‘·ì
yÓT&ÉqT >=&É*¶ qT+∫ q]ø±s¡T. ;Ûøs£ +¡ >± ns¡Tdü÷Ô ø£Ás¡jT· ´ ÁøÏ+<ä|&ü bç ˛j·÷&ÉT.
Bìï #·÷dæq VüQ\¢jT· ´ ‘·q e<ä› <Û√e‹˝À <=|ü⁄ø=qï &ÉãT“qT yê]øÏ n+~+#ê&ÉT.
ø£Ás¡jT· ´ e<ä› <ëu…≥Tºø=qï &ÉãT“qT n‘·ì <Û√e‹ qT+#˚ >∑T+CÒdTü ø=Hêïs¡T. VüQ\¢jT· ´
ø±fi¯fl≈£î ãT~∆#|Ó Œæ bÕ]b˛j·÷&ÉT. Ç|ü&ÉT Ä »q+ n‘·ì yÓqTπø |ü]>¬ ‘Ô̊+<äT≈£î
yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . <=#·Tø=H˚ &ÉãT“ VüQ\¢jT· ´ qT+∫ düT\Te⁄>±H˚ <=]øÏ+~. Ä ‘·sê«‘·
yêfi¯ófl ø£Ás¡jT· ´ <˚V‰ü ìï düMT|ü+˝À Á|üeVæ≤düTqÔ ï e÷s¡ÿ+&˚jT· q~˝ÀøÏ $dæsπ kÕs¡T.
` 64 `
á n|ò÷ü sTT‘ê´ìï #˚dHæ √fi¯ófl uÀj·T »qy˚T. Mfi¯fl+‘ê ∫\~ìï }s√fi¯ófl.
ñ<äjT· +˝À ø£Ás¡jT· ´ eT]j·TT VüQ\¢jT· ´\T j·TeTø£qeTs¡&øç Ï |ü©\¢ qT rdüTø=ì
yÓfió¯ qÔ ï<ëìï yês¡T #·÷kÕs¡T. kÕj·T+Á‘·+ q>∑<Tä düyT˚ ‘·+>± Ä s¬ ‘’ T· *<äs› ÷¡ ‹]–
‘·eT Á>±eT+≈£î á <ës√¢H˚ b˛j˚T<äT+<äì yê]øÏ >∑Tsπ .Ô yêfi¯fl }Vü≤ ì»yÓT+Æ ~.
M] <ë]<√|æ&øû Ï ∫øÏÿ ø£Ás¡jT· ´ #·ìb˛j·÷&ÉT.
143
 e÷s¡ÿ+&˚jT· q~ rs¡+ u≤s¡THê |ü<Tä \ dü+U…´˝À uÀj·Tyê&É\T ñqï$. ø£Ás¡jT· ´
X¯e+ q~ ˙fi¯fl˝À ø=≥Tº≈î£ b˛‘·÷ mø£ÿ&ÓH’ ê ˇø£ yê&É düMT|ü+˝À #Ó≥Tºø√ ˝Òøb£ ˛‘˚
sêfi¯fl q&ÉTyÓ÷ Çs¡T≈£îÿb˛sTT ñ+fÒ Äj·÷ }s¡˝¢ Àì uÀj·T\T Ä nHê<∏ä X¯yêìï
eTs¡˝≤ q~ Á|üyêVü≤+≈£î HÓ≥TÔ+&˚yês¡T. X¯e+ ‘·eT }]˝À <=]øÏ‘˚ ˝Òìb˛ì
u≤<Û\ä T b˛©düT\ qT+∫ edüeÔ ì yês¡T u…<Tä s¡T‘·T+&˚yês¡T. ø=ìï }s¡˝¢ Àì uÀjÓ÷fi¯fl≈£î
áX¯e+ <Ûqä {Ïøº Ï #Ó+~q ø£Ás¡jT· ´<äH~˚ yê]øÏ u≤>± >∑Tsπ .Ô Ä $wüjT· +MT<ä H√{Ïì
$|挑˚ b˛©düT\T ‘·eTqT mø£ÿ&É ˝≤¬øÿfi¯ófl‘ês√qì u…<Tä s¡T‘·THêïs¡T. n+<äT#˚‘·
yês¡T H√s¡q¢ T ≈£î≥Tºø=ì düãÔ T›˝j ’… ÷· ´s¡T.
j·TeTø£qeTs¡&øç Ï ãT&É*¶ ï (y˚sT¡ XËq>∑qT) ny˚Tà+<äT≈£î yÓ[flq ø£Ás¡jT· ´, VüQ\¢jT· ´\T
Çø£q÷ <Ûqä {Ïøº Ï yê|üôd’ sê˝Ò<ìä }s√¢ #·sá \T Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. <Ûqä {Ï˝º Àì ø=+‘·
eT+~ ô|<ä\› T j·TeTø£qeTs¡&øç Ï yÓ[fl Mfi¯fl qT+∫ y˚sT¡ XËq>∑*ï ø=qT>√\T #˚dqæ
yê´bÕs¡dTü *Ô ï ø£*kÕs¡T. Ä yê´bÕ] ‘êqT Ä Ç<ä]› ø° Ä s√EH˚ &ÉãT“qT ã{≤«&Ü
#˚kÕqì, Ä Ç<äs› ÷¡ õ˝Ò_ì ø=qTø=ÿì <Ûqä {Ïøπº yÓfi≤ÔeTì ‘·q‘√ #Ó|Œæ q<ëìï
‘Ó*bÕ&ÉT. }s√¢ì ô|<ä\› T ø£Ás¡jT· ´ eT]j·TT VüQ\¢jT· ´\≈£î dü+ã+BÛ≈î£ ˝…q’ yê]
Çfi¯fl≈£L yÓ[fl $#ê]+#ês¡T. mø£ÿ&Ü yê] Ä#·÷øÏ <=s¡ø˝£ <Ò Tä . }s√¢ì ø=+‘·eT+~
ø£Ás¡jT· ´, VüQ\¢jT· ´\T mø£ÿ&√ Çd”Œ{Ÿ (ù|ø±≥) Ä≥ Ä&ç &ÉãT“ b˛>=≥Tºø=ì
j·TT+&=#·Ãì, Ç|ü&ÉT }s¡T≈£î ‹]– e#˚Ã+<äT≈£î eTqkı|üŒø£ u…fi≤Z+˝À
‹s¡T>∑T‘·THêïπsyÓ÷ nì ~>∑T\TqT #˚dTü ø=Hêïs¡T. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ Ç≥Te+{Ï
(p<ä+˝À &ÉãT“qT b˛>=≥Tºø=H˚) |òTü ≥q\T mH√ï Ä }s√¢ »]–q$. #˚‹øÏ
&ÉãT“ e∫Ã+<ä+fÒ uÀjÓ÷fi¯ófl Çd”Œ{Ÿ Ä≥H√ ˝Òøb£ ˛‘˚ Á‘ê– ‘·+<äHê˝≤&˚+<äTø√
mø£ÿ&Óøÿ£ &çø√ yÓfió¯ +Ô &˚yês¡T. p<ä+˝À >¬ *ùdÔ kÕsê Á‘ê– ‘·÷\Tø=+≥÷ Çfi¯fl≈£î
#˚sT¡ ‘·T+&˚yês¡T. z&çb˛‘˚ ˇø£ |üø+å£ ~Hê\T }]øÏ yê|üôd‡’ e#˚Ã~ ˝Ò<Tä . kÕsê
Á‘ê– mø£ÿ&Óø£ÿ&√ |ü&çb˛‘·T+&˚yês¡T. Ç~ }s√¢ì »q+≈£î u≤>±H˚ >∑Ts¡TÔ>±
ñ+≥~. ø£Ás¡jT· ´ eT]j·TT VüQ\¢jT· ´\T p<ä+˝ÀH˚ &ÉãT“ b˛>=≥Tºø=ì j·TT+&=#·Ãì
uÛ≤$+∫q Á>±eT ô|<ä\› T yêfi¯flqT yÓ‹øπ <ëìï ì˝ÒŒkÕs¡T.
ˇø£ HÓ\ ‘·sê«‘· <Ûqä {Ϻ Á>±eT+˝Àì uÀj·T\≈£î ø£Ás¡jT· ´ X¯e+>± |ü&qç
$wüjT· + >∑Ts¬ +Ô’ ~. nsTT‘˚ n‘·&ïç mes¡T á Vü≤‘·´ #˚kÕs¡H~˚ Ç+ø± ‘Ó\«˝Ò<Tä .
VüQ\¢jT˚ ´yÓ÷ n<äèX¯´yÓTj Æ ÷· ´&ÉT. n‘·q÷ Vü≤‘·´>±$+|üã&ç j·TT+&=#·Ãì <Ûqä {Ï˝º Àì
uÀj·T\T e÷{≤¢&TÉ ø=+≥THêïs¡T. ø=+‘·eT+~ ∫\~ìï Á>±eT+≈£î e÷s¡T y˚cÕ\‘√
144
yÓ[fl Vü≤‘·´\ C≤&É <=s¡ø=#˚ÃyÓ÷ nì Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. nsTT‘˚ <ëqTï+∫ @$T
Á|üj÷Ó »q+ ø±˝Ò<Tä . ∫\~ìï˝À ñ+&˚ uÀj·T\T Vü≤‘·´ >∑T]+∫ H√{Ïì $|üŒ˝Ò<Tä .
ªe÷πø$T ‘Ó\«<äj÷· ´μ nì #Ó|Œæ #Óe⁄\˝À d”d+ü ì+|ü⁄ø=qï≥T¢>± e]Ô+#·kÕ>±s¡T.
eT÷&ÉT Hê\T>∑T HÓ\\T Ç˝≤>∑TH˚ >∑&∫ç b˛sTTq$. ø£Ás¡jT· ´ >∑T]+∫ @MT ‘Ó\«˝Ò<Tä .
ø£Ás¡jT· ´≈£î q\T>∑Ts¡T ∫qï|æ\\¢ T ñHêïs¡T. n‘·&ç uÛ≤s¬ ´’ q <äTs¡eZ Tà |ü]dæ‹ú
X¯Á‘·Te⁄\≈£L e<äq› ï≥T¢>± ñ+~. q\T>∑Ts¡T |æ\*¢ ï b˛wæ+∫ ÄyÓT Áã‘·T≈£îqT
ìs¡«Væ≤+#ê*‡ ñ+~. bı\+˝À kÕ¬>’q ãT&ɶ\Tï+∫ &ÉãT“ edüÔ<äì ÄyÓT
nqTø=+≥T+fÒ, ÄyÓT yÓTT>∑T&ÉT X¯e+>± e÷] ø£qTeTs¡T>¬ j ’ ÷· ´&ÉT ø£<ë! Ç≥T yÓ|’ ⁄ü
X¯eeT÷ ˝Ò<Tä — n≥Tï+∫ yÓTT>∑T&ç C≤&Ü ˝Ò<Tä . @&çà @&çà ÄyÓTqT+∫ C≤]q
ø£˙ïs¡T ø£&*É ˝≤>∑ nsTT´+~. Äs¡+uÛ+Ñ ˝À #·T≥TºÁ|üøÿ£ ˝Àfi¯ófl ø£ìø£s+¡ #·÷|ædTü +Ô &˚yês¡T.
nsTT‘˚ Á|ü‹~q+ yêfi¯ófl áyÓT »‘·>± kÕ«+‘·q |ü\T≈£î*ï #Óù|Œ+<äT≈£î ≈£î~πs~˝Ò<Tä .
yêfi¯fl≈£L ‘·eT‘·eT ñ<äsê*ï (ø£&TÉ |ü⁄*ï) ì+|ü⁄ø=H˚ neX¯´ø£‘· ñ+~ø£<ë! <äTs¡eZ Tà
n&É$øÏ yÓ[fl nø£ÿ&É m+&çb˛sTT |ü&j ç T· Tqï ø£f*º… ï Áb˛>∑T |ü]∫, yê{Ïï VüQ<ä*
Á>±eT+≈£î ÁyÓ÷düTø=ì b˛sTT neTTà‘·T+&˚~. á eT÷\+>± e∫Ãq &ÉãT“ qT+∫
‘·qT eT]j·TT ‘·q q\T>∑Ts¡T dü+‘êq+ ø£&TÉ |ü⁄*ï ì+|ü⁄ø=H˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ïdüT+Ô ~.
` 65 `
ø£Ás¡jT· ´‘√ »‘·>± j·TeTø£qeTs¡&øç Ï yÓ[flq VüQ\¢jT· ´ <ë+&˚* ns¡D´+˝À
~q≈£L*>± |üqT\qT #˚dTü HÔ êï&ÉH˚ düT~∆ (q÷´dt) <Ûqä {Ï˝º À yê´|æ+∫+~. VüQ\¢jT· ´
<ë+&˚* ns¡D´+˝À |üqT\T #˚dTü qÔ ï <ëìï #·÷dæq ˇø£&TÉ <Ûqä {Ïøº Ï á düe÷#ês¡+qT
ÁyÓ÷düTø=#êÃ&ÉT. <Ûqä {Ϻ qT+∫ ◊<ës¡T>∑Ts¡T <ë+&˚*øÏ yÓ[fl VüQ\¢jT· ´qT |æ\TÃø=ì
e#êÃs¡T. ª∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T ø£Ás¡jT· ´qT Vü≤‘·´#˚kÕs¡ìμ VüQ\¢jT· ´ #ÓbÕŒ&ÉT.
n|ü&ÉT »]–q ø£<qä∏ +‘ê n+<äs¬ <äTs¡T #ÓbÕŒ&ÉT.
n|ü&ÉT }s√¢ì Á>±eT ô|<ä\› T (|ü+#Y\T) ªn˝≤¬>‘’ ˚ qTe⁄« }]¬ø+<äT\≈£î
yê|üôd’‡ sê˝Ò<äT? <ë+&˚*øÏ m+<äT≈£î bÕ]b˛j·÷e⁄?μ nì Á|ü•ï+#ês¡T. Ä
Á|üXïË \≈£î VüQ\¢jT· ´ ªˇø£yfi˚ ¯ H˚qT }]øÏ e∫à ø£Ás¡jT· ´ K÷ì nj·÷´&Éì #Óù|Ô Ä
K÷˙ì H˚H˚ #˚dæ ñ+{≤qH˚ nqTe÷q+qT MTs¡+‘ê Hê MT<ä ô|≥Tºø√e#·ÃH˚
uÛj
Ñ T· +‘√ u…~sêqT. ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T ø£Ás¡jT· ´qT Vü≤‘·´#˚kÕs¡ì #Óù|Ô Ä
Á>±eT+ yêfi¯ófl qqTï e~˝Ò~ ˝Ò<äT. ø£Ás¡j·T´qT q]øÏq≥T¢>±H˚ qq÷ï
q]πøyêfi¯óflμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
145
 ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T ø£Ás¡jT· ´qT K÷ì #˚dqæ $wüjT· +MT<ä #·]Ã+#˚+<äT≈£î
<Ûqä {Ϻ }s¡T˝À ≈£î\|ü+#êsTT‹ ˇø£ #√≥ »]–+~. <Ûqä {Ï˝º À ñ+&˚ uÀjÓ÷fi¯fl+<äs÷¡
‘·eT ‘·>±<ë*ï ≈£î\|ü+#êsTT‹ <ë«sêH˚ |ü]wüÿ]+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T. Hê´j·T
$‘·s¡Dø£ì yêfiËflqï&É÷ b˛©düT\ e<ä›≈£î yÓ[fl+~˝Ò<äT. á Á|üø£s¡D+˝Àq÷
yêfi¯ófl ≈£î\ |ü+#êsTT‹ #˚dæ ˇø£ ìs¡j í T· +≈£î e#êÃs¡T. ªb˛sTTq ÁbÕD+, Ç|ü&ÉT
@$T #˚dHæ ê yê|üôd‡’ e#˚Ã~ ˝Ò<Tä . ø£Ás¡jT· ´˝Àì K÷ì Á|üøs£ D¡ +qT e÷≥\T
<ë«sêH˚ |ü]wüÿ]+#·Tø=+<ë+. ø£Ás¡jT· ´qT mes¡T Vü≤‘·´ #˚kÕs√ yêπs ø£Ás¡jT· ´≈£î
uÛ≤s¬ ´’ q <äTs¡eZ Tà≈£î ø=+‘· yÓTT‘·+Ô >± |ü]Vü‰s¡ <Ûqä + Çe«˙j·T+&ç. á Á|üøs£ D¡ +qT
Çø£ÿ&çøπ eTT–+#·T<ë+μ nH˚ ìs¡j í T· +qT |ü+#êj·T‘Y˝À #˚dTü ø=Hêïs¡T. á ìs¡jí ÷· ìï
∫\~ìï˝Àì uÀj·T\≈£î ‘Ó*bÕs¡T. nsTT‘˚ ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T á ìs¡j í T· +qT
ˇ|üø√˝Ò<Tä . ªy˚TeTT mes¡eT÷ ø£Ás¡jT· ´qT #·+|ü˝<Ò Tä μ nì yêfi¯ófl n+≥T+fÒ
n|ü&ÉT <Ûqä {Ï˝º Àì »q+ ∫\~ìï Á>±eT+˝Àì uÀj·T\ >=Á¬s*ï n|üV≤ü ]+∫
}]øÏ Á‘Ó#êÃs¡T. á >=Á¬s*ï n$Tà, Ä e#˚à &ÉãT“qT <äTs¡eZ Tà≈£î eTT≥ºCb… ÕŒ\H˚~
yê]˝À ø√]ø£>± ñ+~. ‘·eT >=Á¬s\T n|üVü≤]+#·ã&çq $wüj·T+ ∫\~ìï
uÀj·T\≈£î ‘Ó*‡ yêfi¯ófl ˇø£ düuqÑÛ T »]bÕs¡T. Ä ‘·sê«‘· ˇø£ eTìwæì <ä÷‘·>±
|ü+|æ ‘·eT }]øÏ #Ó+~q >=Á¬s*ï $&ç∫ ô|≥ºeTì dü+<˚X+¯ qT |ü+bÕs¡T. n|ü&ÉT
<Ûäq{Ϻ˝Àì uÀj·T\T Ä >=Á¬s*ï e~*ô|fÒº+<äT≈£î ‘·j·÷¬s’˝Òs¡T. dü+<˚X¯+qT
ÁyÓ÷düTø=∫Ãq <ä÷‘·qT <Ûqä {Ϻ qT+∫ bÕs¡Á<√* ª∫\~ìï˝Àì uÀj·T\≈£î eT>∑‘q· +
ñ+fÒ y˚TeTT n|üV≤ü ]+#·Tø=ì Á‘Ó∫Ãq >=Á¬s*ï u≤Vü‰≥+>±H˚ $&ç|+æ #·Tø=ì yÓfifl¯ +&çμ
nH˚ düyê\TqT $dæsês¡T.
Çø£ Ç|ü&ÉT ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T |ü+#êsTT‹ì #˚kÕs¡T. <Ûäq{Ϻ˝ÀøÏ
ã\e+‘·+>± C§s¡ã&ç ‘·eT >=Á¬s*ï $&ç|+æ #·Tø=ì yÓfi≤fl\H˚ Á|üjT· ‘·ï+˝Àì kÕ<Ûøä £
u≤<Ûøä ±\ (kÕ<Ûë´kÕ<Û´ä ‘·\) MT<ä $#ês¡ $ìeTj·T+qT #˚dTü ø=Hêïs¡T. <Ûqä {Ï˝º Àì
uÀj·T\T ôVQsêôVA] b˛sê≥+≈£î u…~sπ ~ ˝Ò<Tä . @$T #˚j÷· \H˚ $#ês¡+qT
»s¡T|ü⁄‘T· qï|ü&ÉT yêfi¯fl≈£î yê|ò÷ü ∫yê&É≈î£ #Ó+~q u≤fi¯|Œü eTVü‰X¯jT· T&ÉT ø£ìŒ+#ê&ÉT.
u≤fi¯|Œü b˛©k˛fi¯fl≈£î eTTK´yÓTqÆ <ä˝≤˝Ÿ (ÁuÀø£s)Y >± ñ+&˚{À&ÉT. >∑T≥º\˝À ñ+&˚
uÀjÓ ÷ fi¯ fl e<ä › HÓ \ yÓ T T‘êÔ * ï edü ÷ \T #˚ d æ Ä &É ã T“qT b˛©dü T \≈£ î
eTT≥ºC|… ü ‘·T+&˚yê&ÉT. n‘·ìøÏ b˛©k˛fi¯fl qT+∫ eT<ä‘› T· ñqï+<äTq mes¡÷
n‘·ì CÀ*øÏ yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä . düT+<äs¡ j·TTe‘·T\T n‘·ì ø£fifl¯ ˝À |ü&Ô̊ yêfi¯flqT
˝Àãs¡TÃø=H˚+<äT≈£î yÓqTø±eTT+<äT Ä˝À∫+#˚yê&ÉT ø±<äT. Ä j·TTe‹øÏ \>∑ïyÓTÆ ñ
146
+&ÉT+fÒ ÄyÓT yÓTT>∑T&ç ø±fi¯ófl #˚‘T· *ï $]#˚yê&ÉT. n‘·ìøÏ dü|Ôü (@&ÉT>∑Ts¡T) uÛ≤s¡´\T
ñHêïs¡T. ªuÀj·T ≈£î\+˝À H˚H=ø£ÿ&˚ï >∑+&ÉT |ü⁄s¡Twüß&çïμ nì ‘·q bı<ä\MTkÕ\
MT<ä #˚‹‘√ yê{Ïï yÓT*ô|≥÷Ô yÓTs¡TdüT+Ô &˚yê&ÉT. |ü+#êsTT‹ »s¡T>∑T‘·Tqï ns¡T>∑Te<ä≈› î£
u≤fi¯|üŒ e∫Ãq+<äTq $T–*H√fi¯fl+<äs¡÷ eT÷>∑uÀj·÷s¡T. |ü+#êsTT‹˝Àì
Á|üeTTKT&Óq’ ô|<ä› (|ü+#Y) u≤fi¯|Œü ≈£î kÕ«>∑‘+· #ÓbÕŒ&ÉT. u≤fi¯|Œü eT‘·>Ô »∑ +˝≤>∑
BÛs¡ >∑+;Ûs+¡ >± q&ÉT#·Tø=+≥÷ e∫à $T–*H√fi¯fl‘√ ª@+Á{ÀjYT.. @$T »s¡T>∑T‘·T+~
Çø£ÿ&É Ç|ü&ÉT?μ nì n&ç>±&ÉT. n‘·ì e÷≥≈£î H√s¡TqT ô|øÏ*+#˚+<äT≈£î mes¡÷
dæ<y∆ä TÓ Æ ˝ÒsT¡ . u≤fi¯|Œü yêfi¯flqT e~*ô|≥º˝<Ò Tä . |ü+#êsTT‹ ô|<ä› $wüj÷· ìï #Óù|Œ+<äT≈£î
‘·≥|ü{≤sTTdüTHÔ êï&ÉT. ªm+<äT≈£î |ü+#Y>±s¡T, me¬sH’ ê $TeTà*ï u…~]+#êsê? ñ
‹Ô>H∑ ˚ yê] ù|s¡q¢ T #Ó|Œü +&ç. ˇø£ $Tì{Ÿ˝À yêfi¯flqT ãsêã] (dü]CÒd)æ #˚dæ
|ü&k˚ ÕÔqTμ nì nHêï&ÉT u≤fi¯|Œü . n|ü&ÉT ≈£î\ô|<ä› $T–*H√fi¯fl yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷kÕ&ÉT.
n+<äs÷¡ u≤fi¯|Œü ≈£î $wüjT· + #ÓbıŒ#·Ãì eTÚq+>± düeTà‹ì dü÷∫+#ês¡T. ≈£î\ô|<ä›
düeTdüÔ düe÷#êsêìï u≤fi¯|Œü ≈£î ‘Ó*j·T|üsêÃ&ÉT. <ëìï $qï u≤fi¯|Œü ª<Ûqä {Ï˝º Àì
»q+ MT >=Á¬s*ï n|üV≤ü ]+#·Tø=ì b˛e>±, <ëìøÏ @<√ ˇø£ ã\e‘·sÔ y¡ TÓ qÆ
ø±s¡D+ ñ+&Ü˝Ò‡ ñ+≥~. Ä $wüj÷· ìï Hê≈£î MTs¡T #Ó|Œü fÒ<¢ Tä μ nì nHêï&ÉT. á
e÷≥\Tï+∫ nø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃH√fi¯fl≈£î ªeTTE>∑Ts¡μ (ndüV≤ü q+) yÓT+Æ ~. ì»yÓTqÆ
ø±s¡D+ #ÓbÕŒ\+fÒ ø£Ás¡jT· ´˝Àì K÷ì $wüjT· +qT #ÓbÕŒ*‡ ñ+~. ªu≤fi¯|Œü
b˛©düT eTìwæ. Vü≤‘·´ $wüjT· +qT #Óù|Ô sπ ù|<ÓH’ ê m≈£îÿe ‘·≈î£ ÿe nsTT‘˚ <ëì
|ò*ü ‘·+ m{≤¢>T∑ +≥<√?μ nì n+<äs÷¡ H√fi¯flqT eT÷düTø=ì j·TTHêïs¡T. nsTT‘˚
#·T+#·T m\Tø£ nsTTq u≤fi¯|Œü yêfi¯fl eTTK #·s´¡ \ qT+#˚ @<√ #Ó|Œü >∑÷&Éì~
»]–+~ nH˚ ìsê›sD ¡ ≈£î e#êÃ&ÉT. yêfi¯ófl Ä >∑T≥TºqT $|üŒø£H˚ eT÷>√fi¯fl˝≤>∑
ñqï|ü&ÉT ªe~˝ÒjTY Ä >∑T≥TºqT. Ä <Ûqä {Ϻ Á>±eT+yêfi¯ófl eT<ä+‘√ ø=e⁄«ã{Ϻ
j·TTHêïs¡T. <ëìï ‘·–+Z #·øb£ ˛‘˚ H˚qT u≤fi¯|Œü H˚ ø±<äTμ nì Á>±eT ô|<ä‘› √ nHêï&ÉT.
n+<äs÷¡ Çø£ yÓfifl‚ +<äT≈£î ˝Ò#ês¡T. u≤fi¯|Œü Á>±eT ô|<ä› uÛTÑ C≤\MT<ä #˚‹ì y˚dæ
ª@yÓTHÆ ê @sêŒ≥¢qT #˚kÕyê?μ nì n&ç>±&ÉT. Á>±eT ô|<ä› $T–*H√fi¯fl‘√ ª@jYT—
me¬sH’ ê ˇø£ ø√&ç|⁄ü +EqT |ü≥Tº≈î£ s¡+&ÉÁs√μ nì Ä<˚•+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· u≤fi¯|Œü qT
|æ\TÃø=ì ‘·q ø=+|ü≈î£ ãj·T˝Òs› ê&ÉT.
` 66 `
yÓTT‘·Ô+ Ä ∫\~ìï }s√¢ Á>±eTô|<ä›≈£î #Ó+~q Ç˝§¢ø£fÒ >∑{Ϻ Ç\T¢˝≤>∑
ø£qã&ÉT‘·T+~. $T–*H√fi¯fl ø=+|ü\+fÒ n$ >∑T&çôd˝Ò ø£<ë! Á>±eT ô|<ä≈› î£ eTT>∑TsZ T¡
147
uÛ≤s¡´\T. XÊÁd”j Ô T· +>± $yêVü≤+ #˚dTü ø=HêïyÓT ˇø£‘‘’Ó ˚ $T–*q Ç<ä]› ï n‘·qT
˝Ò|⁄ü ø=ì Á‘Ó#êÃ&ÉT. ô|[flì #˚dTü ø=HêïyÓT eT]j·TT ñ+#·Tø=HêïyÓT... Ç˝≤>∑Tq
Ç<ä›s¡÷ ∫\~ìï˝Àì Ç+{À¢ »+≥>± ìedædüTÔHêïs¡T. Ç+ø=ø±yÓTqT VüQ<ä*
Á>±eT+˝À ø±|ü⁄s¡+ ô|{≤º&ÉT. Ç+‘·≈£î eTTqT|ü⁄ Ä VüQ<ä* Á>±eT+˝À
ñHêïyÓT≈£î $yêVü≤yÓTÆ ñ+~˝Ò! ÄyÓT yÓTT>∑T&çøÏ á Á>±eT |ü+#˚ (ô|<˚)› kÕsêqT
Á‘ê|ædTü +Ô &˚yê&ÉT. Ç<äs› ÷¡ ø£˝‡Ò Ä Ç+{À¢ kÕsê Á‘ê>∑T‘·T+&˚yês¡T. ‘·sê«‘· ÄyÓT
yÓTT>∑T&ÉT ñqï≥T¢qï≥T¢>±H˚ n<äèX¯´yÓTj Æ ÷· ´&ÉT. n‘·qT mø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fl&ÉT, m+<äT≈£î
yÓfi≤fl&ÉT nH˚$ me]ø° >∑Ts¡TøÔ ±˝Ò<Tä . Bì >∑T]+∫ Á>±eT ô|<äq› T n&ç>π <Ûs’Ó ´¡ +
me]˝Àq÷ ˝Ò<äT. Ä ‘·sê«‘· Á>±eTô|<ä› ÄyÓT Ç+{À¢H˚ y˚fi¯ø±ì y˚fi¯˝À
ø£ìŒ+#·Tø√kÕ>±&ÉT. VüQ<ä* Á>±eT+≈£î Á|üøÿ£ q ñ+&˚ }s¡≈¢ î£ e#êÃqì #Ó|Pü Ô Ä
sêÁ‹ y˚fi˝¯ À ÄyÓT Ç+{À¢H˚ eTU≤+ #˚jT· kÕ>±&ÉT. bÕHé |üsê>¥\qT qeTT\÷Ô,
dæ–sπ {ŸqT ø±\TÑ·÷ ÄyÓT Ç+{Ï qT+∫ ãj·T≥≈£î edüT+Ô &˚<ëìï nH˚≈î£ \T #·÷dæHê,
mes¡÷ <ëìMT<ä Äπø|å D ü *ï m‘Ô̊+<äT≈£î yÓfifl¯ fÒ<¢ Tä . ∫\~ìï˝À nsTT‘˚ n‘·ì<˚
<äsê“s¡T. n‘·&ïç mes¡÷ $s√~Û+#·f<¢Ò Tä . $s√~ÛùdÔ }s√¢yêfi¯ófl Áã‹πø~ kÕ<Û´ä y˚T
˝Ò<äT.
Á>±eT ô|<ä› eT]j·TT u≤fi¯|Œü ø£ãTs¡q¢ T #Ó|ü ø=+≥÷ ≈£Ls¡TÃì j·TTHêïs¡T.
yê] ø£ãTs¡˝¢ Àì eTTK´ $wüjT· + @$T≥+fÒ @ }s√¢ n+<ä>‘∑ ,ÔÓ kı>∑dTü ˝≤&ç
eTVæ≤fi¯ ñ+~— n˝≤ ñ+&ÉT+fÒ ÄyÓTqT m˝≤>∑Tq ˝Ò|⁄ü ø=#˚Ã~ yÓTT<ä˝q’… ø£ãTπs¢
yê]s¡Te⁄] eT<Û´ä q q&ÉTdüTqÔ ï$. ø=+‘·ùd|ü⁄ nsTTq MT<ä≥ ªWqT Á>±eT ô|<ë›..
ñ‹Ô>± ø£ãTs¡q¢ T #Ó|Œü ≥y˚THê, @yÓTHÆ ê ‹+&ç ` rsêú\˝Àì e´edüqú T #˚kÕyê?μ
nì u≤fi¯|Œü n&ç>±&ÉT. Á>±eT ô|<ä› Ms¡jT· ´≈£î dü+C…*„ ï #˚kÕ&ÉT. n‘·qT ˝ÀìøÏ yÓ[fl
ˇø£ u≤{Ï˝Ÿ $|üŒ kÕsêqT s¬ +&ÉT >±¢dTü *ï eT]j·TT Hêø=ÿH˚+<äT≈£î ∫+‘· Á‘=≈£îÿqT
Á‘Ó#êÃ&ÉT. u≤{Ï˝Ÿ˝Àì _s¡&Ü rdæ ˝À|ü\Tqï Á<äyêìï >±¢d≈t î£ ì+|ü⁄‘·Tqï|ü&ÉT
ˇø£ Ø‹˝À ñÁ>∑yêdüq >∑T|üŒ+≥÷ Ä >∑<+ä ‘ê yê´|æ+∫+~. kÕsê˝Àì s¡+>∑T
yêdü*ï #·÷dæ ÄÁ|ò÷ü DÏ+∫q u≤fi¯|Œü <ëìï m+‘√ ‘=+<äs>¡ ± Á‘ê– eTT–+#ê\H˚
ÄÁ‘·+˝À |ü&ܶ&TÉ . >±¢dqt T ì+|ü⁄‘·T+fÒ <ëìï U≤[ #˚jT· kÕ>±&ÉT. Á>±eT ô|<ä›
m<äTs¡T˝À Ç+ø=ø£ U≤∞ >±¢dt ñHêï, Ä Á>±eT ô|<ä› Ç|ü&ÉT kÕsê Á‘êπ>~
#˚jT· ˝Ò<Tä . ªm+<äT≈£î Á‘ê>∑f<¢Ò Tä ?μ nì n&ç–q u≤fi¯|Œü ≈£î ªqTe⁄« u≤>± Á‘ê–
dü+‘√wü|&ü TÉ .. ø±yê\+fÒ Ç+ø=ø£ u≤{Ï˝ŸqT zô|Hé #˚sTT+#·T‘êμ nì ã<äT\T
e÷≥qT #ÓbÕŒ&ÉT. <Ûqä {Ï˝º Àì uÀj·T*ï m˝≤>∑Tq #êe∫‘·>=Z{§º#T· Ã? á u≤fi¯|Œü
148
 KTw” qT+∫ dü+‘·è|ü⁄&Ô ‘’Ó ˚ yêfi¯flqT nDÏ–+#˚~ ô|<ä› |üH$˚ T ø±<äT nì Ä Á>±eTô|<ä›
‘·q˝À ‘·H˚ $#êsê\qT #˚dTü >√kÕ>±&ÉT. n+‘·˝À ø√&ç e÷+dü+ ≈£Ls¡ e∫Ã+~.
Ä Ç<äs› ÷¡ j·T<∏#˚ ÷ +>± ãø±düTs¡T\qï≥T¢>± ‹ì Á‘˚bÕs¡T. u≤fi¯|Œü Á>±eT ô|<ä‘› √
eTs¡T~Hêq VüQ<ä* Á>±eT+ e<ä› ø£\T‡ø=+<ë+. nø£ÿ&ÉTï+∫ b˛©düT\ <ä>sZ∑ ≈¡ î£
yÓfi≤›+. <Ûqä {Ϻ uÀj·T\ $s¡T<ä+∆ >± ø£+ô|+¢’ {Ÿ Ç<ë›eTì #ÓbÕŒ&ÉT. Á>±eTô|<ä› u≤fi¯|Œü ‘√
ªá b˛©düT\ kÕyêdü+ e<äTμ› nì nHêï&ÉT. Ä e÷≥≈£î u≤fi¯|Œü Á>±eTô|<ä‘› √
ª˙≈£î ãT~∆ ñ+<√ ˝Ò<√? Ä <Ûqä {Ïyº êfi¯fl≈£î ˙ CÀs¡TqT #·÷|æ+#·øH£ ˚ yÓ[flb˛‘˚...
sπ |ü⁄ mø£ÿ&ÓH’ ê ˙ e÷≥*ï }s√fi¯ófl mes¡÷ $H˚~ ˝Ò<Tä μ nì |ü*ø±&ÉT. s¬ +&√s√Eq
VüQ<ä* Á>±eT+≈£î e∫à ø£˝‡Ò +<äT≈£î Á>±eTô|<ä› n+^ø£]+#ê&ÉT.
` 67 `
Ä eTs¡Tdü{sÏ √Eq Á>±eT ô|<ä› eT]j·TT @&Óì$T~ eT+~ VüQ<ä* Á>±eT+≈£î
yÓfi≤fls¡T. u≤fi¯|Œü Ms¡T Ä Á>±eT+≈£î #π̊s<ëìøÏ eTT+<˚ nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ ø=Hêï&ÉT.
n+<äs÷¡ #êjYT\qT Á‘ê– ãdüT‡ mø±ÿs¡T. VüQ<ä* qT+∫ |ü~|üHïÓ +&ÉT yÓTfiÆ fl¯
<ä÷s¡+˝À b˛©dt ùdwº Hü é ñ+~. yês¡+‘ê eTT#·+&ç Á>±eT+ e<ä› ãdüT‡ ~–
nø£ÿ&ÉTï+∫ q&ÉT#·Tø=+≥÷ b˛©dtùdwº Hü é yÓ|’ ⁄ü ≈£î yÓfifl¯ kÕ>±s¡T. <ës√¢ ô|s’ T¡ |ü#÷ ‘√
bı˝≤\T ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&ÉT‘·Tqï$. eT+<ä>±\T\≈£î ô|s’ T¡ ¢ Hê{≤´*ï #˚dTü qÔ ï$. nø£ÿ&Éøÿ£ &É
|ü≈îå£ \eT+<ä\T m>∑Ts¡T‘·÷ m{À yÓfió¯ qÔ ï$. á <äèXÊ´*ï #·÷dæq >∑T+|ü⁄˝À ñqï
eè<äT&∆ =ø£&TÉ ª#·÷&É+&çs√... á |üXó¯ |üø±å ´<äT\T, s¬ ‘’ T· \T m+‘√ düTKdü+‘√cÕ\‘√
ñHêïs¡Tø£<ë! bı˝≤\˝À ñH√ïfi¯ófl ø£w|ºü &ü ç |üqT\qT #˚dTü ø=+≥THêïs¡T ø£<ë! ø£&TÉ bÕsê
‹+&çì ‹+≥THêïs¡T Äj·÷dü+ ˝Ò≈î£ +&ÜH˚. eTq ã‘·T≈£î\T m≥Te+{Ï$? eTq
ø£&TÉ |ü⁄\≈£î düs¬ q’ ‹+&ç˝<Ò Tä . e+{ÏMT<ä ø£≥Tºø=H˚+<äT≈£î düs¬ q’ ã≥º\T˝Òe⁄. #·#Ã˚
es¡≈L£ b˛©düT\ qT+∫ |”&É ‘ê&Éq˝Ò... Çe˙ï ‘Ó*‡j·TTHêï eTs¡˝≤ b˛©düT\
e<ä≈› î£ yÓfi≤fl*‡+<˚Hê? ˇπø >∑T≥º˝À ñ+&˚ |ü]düsê\˝À ìedædTü +Ô &˚ uÀj·T\+
eTq+. á <Ûqä {Ï˝º Àì uÀj·T\T y˚sπ yêfi¯ófl ø±<äT... eTq dü+C≤‘·T˝Ò. BqTï+∫
˝≤uÛyÑ TÓ j Æ T˚ ´~ b˛©k˛fi¯fl≈£î e÷Á‘·yT˚ ø£<ë..! Ç|ü&ÉT á $<Û+ä >± eTq+ ñ
+&É≈L£ &É<Tä . ø£+ô|+¢’ {ŸqT Ç#˚Ã~ e<äT—› yê|üôd‡’ }]øÏ yÓfi≤›+μ nì nHêï&ÉT Ä
eè<äT&∆ TÉ . n‘·ì e÷≥*ï $qï u≤fi¯|Œü ≈£î ø√|ü+ e∫Ã+~. n‘·qT Á>±eT ô|<ä›
yÓ|’ ⁄ü ≈î£ ‹]– ªÁ>±eTô|<ë›..— yÓTT<ä\T á eTTdü˝À&çï Çø£ÿ&ÉTï+∫ yÓfifl¯ >=≥Tº— yÓfifl¯ >=fÒ~º
˝Òøb£ ˛‘˚ q~ ˙{Ï˝À ∫+‘·|+ü &ÉT Á‘=ø£ÿqT |æ+&çq≥T¢>± ñ+≥~ eTq Á|üjT· ‘·ï+μ
149
 nì #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·sê«‘· n‘·qT Ä Á>±eTô|<ä≈› î£ ñ|ü<X˚ +¯ #˚kÕ&ÉT. ªeTT+<äTøπ
y˚dTü qÔ ï n&ÉT>∑T*ï C≤‹e+‘· uÀjÓ÷&Óqï&É÷ yÓqøÏÿ rdüTø=H˚~ ˝Ò<Tä Á>±eTô|<ë›...
qTe⁄« ∫\~ìï˝Àì uÀj·Tyê&É≈î£ ô|<ä>› ± ñHêïe⁄. qTe⁄« #Ó|Œæ qfÒ¢ $T–*q
uÀj·T\T q&ÉT#·Tø√yê* Á‘·|Œæ ‘˚ yês¡T #Ó|Œæ q≥T¢>± qTe⁄« q&ÉT#·Tø√>∑÷&É<Tä . á
eTTdü˝À&ç˝≤+{Ï |æ]øÏ |ü+<ä*ï nqTj·÷j·TT\T>± n{Ïôº |≥Tºø=+fÒ $T–*H√fi¯ófl
ìqTï ≈£îø£ÿqø£ÿ˝≤>∑ ø={Ϻ #·+|ü⁄‘ês¡Tμ nì ‘·q ñ|ü<X˚ Êìï eTT–+#ê&ÉT.
b˛©dtùdwº Hü é <ä>sZ∑ ¡ |ü&TÉ ‘·T+fÒ u≤fi¯|Œü n+<äØï Ä ùdwº Hü é düMTbÕH˚ ì˝≤Œ&ÉT.
ªMTs¡+‘ê Çø£ÿ&˚ ñ+&É+&ç. H˚qT ùdwº Hü ≈é î£ yÓ[fl ˝Àq me¬ses¡T ñHêïs√ #·÷dæ
ekÕÔqTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äT≈£î yês¡+‘ê düeTà‹+#ês¡T. u≤fi¯|Œü ‘·q m<äTs¡T˝À
ø£qã&çq b˛©k˛fi¯fl≈£î #˚‘T· *ï CÀ&ç+#·T≈£î+≥÷ ùdwº Hü ˝é À|ü*øÏ yÓfi≤fl&ÉT. n‘·ìøÏ
Ä ùdwº Hü ˝é À ñqï b˛©k˛fi¯fl+<äs÷¡ u≤>±H˚ >∑Ts¬ j ÌÔ T· THêïs¡T. yês¡T u≤fi¯|Œü yÓ|’ ⁄ü ≈£î
#·÷dæ ª@+{Ï u≤fi¯bÕŒ... á yÓ|’ ⁄ü ≈£î e#êÃe⁄?μ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. u≤fi¯|Œü
Vü≤yê˝≤›sY <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl ì\ã&ܶ&TÉ . Vü≤yê˝≤›sY @<ëH√ï ÁyêdüTø=+≥THêï&ÉT.
ª@$T{Ï u≤fi¯bÕŒ, m|ü⁄Œ&ÉT e#êÃyé?μ n+≥÷ n&ç>±&ÉT. n+<äT≈£î »yêãT>±
u≤fi¯|Œü , Vü≤yê˝≤›sY #Ó$ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e∫à ªkÕs¡÷, ô|<ä› øπ dt ˇø£<ëìï Á‘Ó#êÃqT. <Ûqä {Ϻ
Á>±eT+˝Àì uÀj·T\T ∫\~ìï Á>±eT+˝Àì uÀjÓ÷fi¯fl >=Á¬s*ï <=+–*+#·Tø=ì
yÓfi≤fls¡T <äsê®>±. ø£+ô|+¢’ {ŸqT Ç#˚Ã+<äT≈£î ∫\~ìï »q+ ãj·T≥ qT+#=ìj·TTHêïs¡T.
á øπ dt˝À düs¬ q’ +‘·>± &ÉãT“*ï yêfi¯flqT+∫ ø£øÿÏ +#=#·TÃμ n+≥÷ }<ë&ÉT. <ëìøÏ
Ä Vü≤yê˝≤›sY yêfi¯fl+<äØï ˝À|ü\≈£î rdüT≈£îs¡eTàì n‘·ì‘√ nHêï&ÉT. u≤fi¯|Œü
Á>±eTô|<ä› e<ä≈› î£ e∫à ªH˚qT #ÓbÕŒ*‡+<ä+‘ê Vü≤yê˝≤›sY kÕuŸ≈î£ #ÓbÕŒqT. MTs¡T
uÛj Ñ T· |ü&øÉ H£ ˚ ø£+ô|+¢’ {Ÿ Çe«+&ç. #êjYT, {Ï|Hæò \é ø£ì ø=+‘· yÓTT‘·+Ô &ÉãT“qT ãj·T≥≈£î
rj·T+&çμ nì nHêï&ÉT. Á>±eTô|<ä› ‘·q <√e‹˝À|ü\ uÛÁÑ <ä+>± <ëu…≥Tºø=qï
&ÉãT“dü+∫ qT+∫ ø=ìï H√≥¢qT ãj·T≥≈£î rdæ yê{Ïï u≤fi¯|Œü #˚‹˝Àô|{≤º&TÉ .
H√≥T¢qT ˝…øÏÿ+∫q u≤fi¯|üŒ ªô|<ë›... á H√≥T¢ yÓTT‘êÔìï Vü≤yê˝≤›sY ˇø£ÿ&˚
˝≤≈£îÿ+{≤&ÉT. sêekÕôV≤uŸ (dü]ÿ˝Ÿ ÇHéôdŒø£sº )Y eT]j·TT $T–*q b˛©düT\≈£î
&ÉãT“qT Çyê«*‡ ñ+≥~. á sêekÕôV≤uŸ (dü]ÿ˝Ÿ ÇHéôdŒø£sº )Y m+‘√ ø£]Dƒ ≤‘·Tà&ÉT.
düs¬ q’ +‘· &ÉãT“qT Çe«ø£b˛‘˚ n‘·qT $TeTà˝Òï ˝À|ü\≈£î HÓ{≤Ô&TÉ μ nì u…<sä >¡ ={≤º&TÉ .
u≤fi¯|Œü e÷≥\ qT+∫ Á>±eTô|<ä› ø£+>±¬sj ’ ÷· ´&ÉT. n‘·qT Ç|ü&ÉT u≤fi¯|Œü &ç
s¬ +&ÉT #˚‘T· *ï |ü≥Tºø=ì ªu≤fi¯bÕŒ, Ç|ü&ÉT qTy˚« m˝≤¬>H’ ê #˚dæ ìuÛ≤sTT+#·T—
}]øÏ yÓ[fl $T–*q &ÉãT“qT düeT>∑÷s¡TÑêqTμ nì yÓTTs¡u≥… Tºø=Hêï&ÉT. n+<äT≈£î
150
u≤fi¯|Œü , ªÁ>±eTô|<ë›.. Ç~ b˛©dtùdwº Hü .é j·TeTT&ç˝Àø£+ ˝≤>∑ ñ+≥~. Mfi¯fl≈£î
eTq <ä>∑Zs¡Tqï q>∑T<äT qÁ{≤, Ç\T¢ bı\+ n$Tà Ç∫ÃHê #ê˝Ò~ ˝Ò<äT—
_Ûø±s¡T\qï≥T¢>± eTs¡˝≤ eTs¡˝≤ &ÉãT“ø£ì yÓ+≥ã&É‘ês¡Tμ nì n+≥÷ yês¡T
Ç∫Ãq H√≥¢qT CÒãT˝ÀøÏ ≈£î≈£îÿø=Hêï&ÉT. n+<äs÷¡ b˛©dtùdwº Hü é ˝À|ü*øÏ e#êÃs¡T.
Vü≤yê˝≤›sT¡ ≈£î #˚‘T· *ï CÀ&ç+∫ ˇπø ˝…q’ T˝À ì\ã&ܶsT¡ . u≤fi¯|Œü Ä Á>±eTô|<ä›
#Ó$˝À ªÇø£ÿ&ÉTH√ïfi¯fl+<ä]ø° HêcÕºqT, #êjYT\qT Á‘Ó|Œæ +#·Tμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. Á>±eTô|<ä›
ãj·T≥≈£î |ü]>¬ ‹Ô nø£ÿ&ÉTqï ôVA≥˝Ÿ qT+∫ |üP], ãJ®\T, ã÷+~\&ÉT,¶ s¡e«πødü],
#êjYT\qT #Ó|Œæ e#êÃ&ÉT. |ü~ ì$TcÕ\˝À ù|≥ ¢ ¢ ì+&Ü HêcÕº ({Ï|qæò T¢) e∫Ãq$.
b˛©düT\+<äs÷¡ {Ï|qæò q¢ T ‹ì, Ä ‘·sê«‘· #êjYT\qT Á‘ê>±s¡T. Á>±eTô|<ä› eTs¡˝≤
ãj·T≥≈£î |ü]>¬ ‹Ôø¬ [fl ;&û\qT, dæ–s¬ ≥¢qT, bÕHé|sü ê>¥\qT Á‘Ó#êÃ&ÉT. dæ–s¬ {Ÿ
qT+∫ ˇø£ <äeTTàbı>∑ |”*Ãq Vü≤yê˝≤›sY ª@+{Ï ˙ ø£+ô|+¢’ {Ÿ?μ nì n&ç>±&ÉT.
Á>±eTô|<ä› ø£+ô|+¢’ {ŸqT #ÓbÕŒ&ÉT. $T–*H√fi¯ófl ªWqTμ nì >=+‘·T*ï ø£*bÕs¡T.
Vü≤yê˝≤›sT¡ ø£+ô|+¢’ {ŸqT sêdüTø=ì ªsêekÕôV≤uŸ (dü]ÿ˝Ÿ ÇHéôdŒø£sº )Y e∫Ãq ‘·sê«‘·
yê]øÏ $wüjT· eT+‘ê #ÓbÕÔqT. H˚H˚ Á|ü‘´· ø£+å >± <Ûqä {Ïøº Ï yÓ[fl Ä uÀjÓ÷fi¯flqT
á&ÉTÃø=ì ekÕÔqT. $T–*q &ÉãT“ yÓTT‘êÔìï u≤fi¯|Œü ≈£î Çe«+&ç. ˇø£ y˚fi¯ &ÉãT“qT
Çe«≈£î+fÒ øπ dtqT ñ˝≤º>± #˚dæ $TeTà\ï+<äØï ˝Àìπø HÓ{≤ÔqTμ nì u…~]+#ê&ÉT.
Ç<ä+‘·{ï° #·÷dæq ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T uÛj Ñ T· |ü&ܶsT¡ . á u≤fi¯|Œü >±&ç e÷≥*ï
$ì eè<∏ë>± b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ e#êÃeTì ‘·eT˝À ‘êy˚T <äT'œ+#·kÕ>±s¡T. J$‘·+˝À
Ç+ø=ø£kÕ] b˛©dt ùdwº Hü é yÓT≥¢qT Á‘=ø£ÿ≈£L&É<ìä ìsê∆]+#·Tø=ì nø£ÿ&ç qT+∫
#˚‹ #·eTTs¡T e~*q MT<ä≥ ãj·T≥|ü&ܶsT¡ .
` 68 `
∫\~ìï˝Àì uÀjÓ÷fi¯fl ø£+ô|+¢’ {Ÿ Á|üø±s¡+ qT+∫ @&Óì$T~eT+~ b˛©düT\T
eT]j·TT ˇø£ n~Ûø±] J|ü⁄ møÏÿ <Ûqä {Ϻ }]øÏ ãj·T˝Òs› ês¡T. VüQ<ä* qT+∫
mì$T~ yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+˝À ñ+&˚ }s¡T <Ûqä {Ï.º >∑T≥º #Ó+‘· J|ü⁄ e∫à Ė+~.
>∑T≥ºqT mπøÿ+<äT≈£î düs¬ q’ <ë] ˝Ò<Tä . ø±*q&Éøq£ T+#˚ >∑T≥ºqT mø±ÿ*‡ ñ+~.
J|ü⁄qT eT]j·TT <ëì Á&Óe’ sYq÷ nø£ÿ&˚ ÁøÏ+<˚ e~* $T–*q b˛©düT\T, n~Ûø±]
>∑T≥ºqT mø£ÿkÕ>±s¡T. uÀj·T\T ìedædTü +Ô &˚ }s¡≈¢ î£ me¬sH’ ê Áø=‘√Ôfió¯ fl edüT+Ô fÒ, Ä
edüTÔH√ïfi¯fl>∑T]+∫ düe÷#ês¡+ Ä }s√fi¯fl≈£î eTT+<äT>±H˚ düVü≤»+>±
\uÛ´Ñ eTÚ‘·T+&˚~. >∑T≥º˝À Á>±eT+ ‘·s|¡ ⁄ü q ø=+‘·eT+~ e÷Væ≤‹<ës¡T¢ <ëø=ÿì
151
ñ+&˚yês¡T. me¬sH’ ê n|ü]∫‘·T\T >∑T≥ºqT mπøÿ<ëìï Äs¡+_ÛdTü +Ô fÒ, á y˚>T∑ \T
|ü≈îå£ \T ˝≤>∑ <Û«ä qT\qT #˚d÷ü Ô $T–*H√fi¯fl≈£î dü+<˚X+¯ Ç#˚Ã~ Äs¡+_Û+#˚yês¡T.
>∑T≥ºqT m≈£îÿ‘·Tqï Áø=‘√Ôfifl¯ ≈£î á $wüjT· y˚T$T ‘Ó˝‡Ò ~ ø±<äT. s¡øs£ ø¡ ±\ |ü≈îå£ \
‘·s¡Vü‰˝Àì <Ûä«qT\qT #˚ùd<ë+{À¢ uÀj·T\T ìcÕí‘·T\T>± ñ+&˚{Àfi¯ófl.
b˛©k˛fi¯ófl ‘·eT }]øÏ edüTHÔ êïs¡H˚ $wüjT· + <Ûqä {Ï˝º Àì uÀj·T\≈£î ‘Ó*‡b˛sTT+~.
‘·eT }s√¢ì ˇø£ uÀjÓ÷&çï ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\T #·+ù|kÕs¡T. Ç|ü&ÉT #·÷düT+Ô fÒ
Ä }s√fi‚fl b˛©düT*ï |æ\TÃø=ì ‘·eT MT<ä <ë&çøÏ edüTHÔ êïs¡ì uÛ≤$+∫q <Ûqä {Ï˝º Àì
uÀj·T\T Ä ∫\~ìï˝Àì uÀj·T\≈£î bÕsƒ+¡ H˚sêŒ\ì ìsê∆]+#·Tø=Hêïs¡T. }s√¢ì
uÀj·T\+‘ê }s¡TeTT+<äT ñ+&˚ ø√≥<ë«s¡+≈£î e∫à ì*#ês¡T.
b˛©düT\T m+‘√ ø£w+ºü qT+∫ >∑T≥ºqT m≈£îÿ‘·THêïs¡T. yêfi¯flqT #·÷dæq+‘·H˚
<Ûqä {Ϻ uÀj·T\≈£î nkÕ<Û´ä yÓTqÆ ø√|ü+ e∫Ã+~. >∑T≥ºqT møÏÿq b˛©düT\T ø√≥<ë«s¡+
e<ä› ì*Ãq uÀj·T\qT no¢\+>± ‹≥÷Ô ˝≤؃\qT+∫ u≤<Ûkä Õ>±s¡T. Ç+<äT#˚‘·
Á≈£î<äT˝› q’… uÀj·T\T b˛©düT\ $s¡T<ä+∆ >± ‹s¡>ã∑ &ܶsT¡ . ø=+‘·eT+~ eTVæ≤fi¯\T
|ü+≥bı˝≤\ q&ÉTeT eT+#Ó MT<ä ñ+&ç |ü≈îå£ *ï bÕs¡Á<√˝Ò+<äT≈£î ñ|üj÷Ó –+#˚
‘√\T‘√ #˚dqæ |üìeTT≥Tº (e&çX)Ë qT+∫ sêfi¯flqT <ëH√¢ Ç]øÏ+#·Tø=ì b˛©düT\
MT<ä Ä sêfi¯flqT $düTs¡T‘·THêïs¡T. ˇø£ yÓ|’ ⁄ü q q÷s√`q÷fÒue’…Û T+<√ uÀj·T\T—
Ç+ø=ø£ yÓ|’ ⁄ü q yê]øÏ $s¡T<ä+∆ >± @&Óì$T~ eT+~ b˛©düT\T eTTU≤eTTœ>±
‘·\|ü&ܶsT¡ . sêfi¯flyêq m≈£îÿyÓq’ +<äTq b˛©k˛fi¯ófl nø£ÿ&ç qT+∫ bÕ]b˛j˚T~
nìyês¡´yÓTÆ+~. á |òüTs¡¸D˝À Hê˝…’Z<äT eT+~ b˛©düT\≈£î >±j·÷˝…’q$.
b˛©düT\+<äs÷¡ e∫Ãq <ë]H˚ |ü{ºÏ bÕ]b˛‘·T+fÒ, uÀj·T\T $ø£{≤≥ºV‰ü dü+\T
ô|≥÷Ô yêfi¯flMT<ä sêfi¯flqT $düTs¡T‘·÷ nqTdü]+#ês¡T. b˛©düT\T VüQ<ä* Á>±eT+
e<ä≈› î£ e∫à ‘·eT J|ü⁄qT mø£ÿ≥y˚T ø£wkºü Õ<Û´ä yÓT+Æ ~. Çø£ÿ&É <Ûqä {Ï˝º Àì ◊<ës¡T
eT+~ uÀj·T\T >∑+;Ûs¡ Ø‹˝À >±j·T|ü&ܶsT¡ . }s√¢ì uÀj·T\T ˇø£#√≥ #˚]
eTT+<=#˚à |ü]D≤e÷\ MT<ä #·]Ã+#·Tø√kÕ>±s¡T. <Óã“*ï ‹ì yÓ[flb˛sTTq b˛©düT\T
eTs¡˝≤ m≈£îÿe dü+K´˝À ekÕÔsH¡ ~˚ yê]˝À >∑Ts¡T+Ô ~. eTVæ≤fi¯\qT, ∫qï |æ\*¢ ï
n&É$˝ÀøÏ |ü+|æ Çfi¯fl≈£î ‘êfi≤\T y˚j÷· \ì ìs¡]∆ +#·Tø=Hêïs¡T. ø=+‘·eT+~ uÀj·T\T
}] Á|üyX˚ <¯ ë«s¡+ e<ä› ø±|ü˝≤ ø±ùd+<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ jÆ T· THêïs¡T.
<Ûqä {Ϻ }s√¢ì uÀjÓ÷fi¯fl≈£î bÕsƒê*ï Hπ̊sŒ+<äTø£ì b˛©düT\T ˇø£ô|<ä› bÂE
(<ä+&ÉT)‘√ <Ûqä {Ïøº Ï ãj·T˝Òs› ês¡T. yês¡T edüT+Ô ~ uÀj·T\≈£î >∑Ts¬ +ÌÔ ~. 1857˝À
152
Á_{°c˛fi¯fl $s¡T<ä∆+>± b˛sê&çq ªVü≤\>∑*μ Ms¡uÀj·T\ ˝≤>∑ á uÀj·T\÷
b˛©k˛fi¯flMT<ä u…<sä ø¡ H£ ˚ sêfi¯fl es¡¸+qT ≈£î]|æ+#·kÕ>±s¡T. Ä b˛©dt |ü{≤\+
düø\£ dæ<‘∆ä \· qT+#˚ Çø£ÿ&çøÏ e#êÃs¡T. ‘·TbÕ≈£î*ï ãj·T≥≈£î rdæ uÀj·T\ MT<ä
ãT˝…{Ÿ es¡¸+qT ≈£î]|æ+#·kÕ>±s¡T. ‘·TbÕøÏ ø±\TŒ\T Äs¡+uÛeÑ TÚ‘·T+fÒ uÀj·T\T
<=]øÏq <ës¡T\qT |ü≥Tºø=ì bÕ]b˛kÕ>±s¡T. b˛©düT\ ‘·TbÕøÏ ø±\TŒ\≈£î q\T>∑Ts¡T
nø£ÿ&çøø£ ÿ£ &˚ #·ìb˛j·÷s¡T. nH˚øe£ T+~ uÀj·T\T >±j·÷\ u≤]q |ü&ܶsT¡ . }]q+‘ê
‘·eT ÄBÛq+˝ÀøÏ Á‘Ó#T· Ãø=Hêïs¡T b˛©düT\T. }]˝À |üV≤ü sêqT ô|{≤ºsT¡ . Ç|ü&ÉT
}s√¢ b˛©düT˝Ò ø£qã&ÉT‘·THêïs¡T. ˇø£ ∫qï ø±s¡D+ø£ì <Ûäq{Ϻ Á>±eT+˝Àì
ne÷j·T≈£î˝…q’ uÀj·T\T eTè‘·T´bÕ˝…j ’ ÷· ´s¡T.
á ø£<qä∏ +‘ê <Ûqä {Ïqº T+∫ Hê e<ä≈› î£ e∫Ãq uÀjÓ÷[fl<äs› ÷¡ ˇπøÁ>∑Tø£ÿ˝ÀH˚
#ÓbÕŒs¡T. yê]˝À ˇø£&TÉ ªø£˝ø… sº£ Y kÕsY, <Ûqä {Ï˝º Àì uÀj·T\ Çfi¯flìï{°ï ‘·>\∑ u…≥eº Tì
Äs¡s¶ Y #˚kÕ&É≥. e÷≈£î ìcÕÿs¡D+>± nHê´j·T+ »]–Hê e÷ e÷≥*ï mes¡÷
$q≥+˝Ò<Tä . Çø£ Ç|ü&ÉT qTy˚« ø±bÕ&Ü*μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. Çø£ Ç|ü&ÉT Ä Ç<äs› ÷¡
yÓfifl‚ +<äT≈£î ˝Ò#ês¡T. H˚qT yê]‘√ ªá sêÁ‹ e÷ Ç+{À¢H˚ >∑&|ç æ ñ<äjT· +˝À
HêcÕºqT #˚dæ yÓfifl¯ +&çμ nì #ÓbÕŒqT. nsTT‘˚ yês¡T n+<äT≈£î ˇ|üø√˝Ò<Tä . nø£ÿ&É
}s√¢ ì|ü⁄Œ n+≥Tø=ì düs«¡ HêX¯qyÓT+Æ ~. e÷ »q+qT ñ‹Ô |ü⁄D≤´ìπø ø±*Ã
#·+bÕs¡T. y˚TeTT yÓfifl‚ ~ ñ+~ nì #Ó|Pü Ô Ä Ç<äs› ÷¡ yÓ[flb˛j·÷s¡T. n|ü&ÉT
y˚≈î£ eC≤eTT˝À eT÷&ÉT >∑+≥˝…+’ ~.
` 69 `
sêÁ‹ n|üsêÁ‹ düV≤ü »+>±H˚ mø£ÿ&çøÏ ø±yê\qTø=+fÒ nø£ÿ&çøÏ @ uÛj Ñ T· eT÷
˝ÒøH£ ˚ uÀj·T\T ‹s¡T>∑T‘·T+&˚yês¡T. yês¡T uÛj Ñ T· |ü&~˚ ˇø£ÿ b˛©k˛fi¯fl≈£î e÷Á‘·yT˚ .
n&É$˝À ñ+&˚ |ü⁄\T\T, dæ+Vü‰\T, ∫s¡T‘·\≈£î yêfi¯ófl uÛj Ñ T· |ü&~˚ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚
b˛©k˛fi¯flqT #·÷ùdÔ eT≥T≈£î ñ#·Ã b˛düTø=+≥T+&˚yês¡T. á b˛©düT\÷, @
n|üsê<Û+ä \T ˝Òøb£ ˛sTTHê uÀj·T*ï #·sà¡ + }&çe#˚Ã≥≥T¢>± ø=≥TÔ+&˚yês¡T. HÓ\\
|üs´¡ +‘·+ $#ês¡D ˝ÒøH£ ˚ uÀj·T*ï ˝≤ø£|˝t ÀH˚ ø£è•+∫ b˛j˚T≥≥T¢>± #˚dTü +Ô &˚yês¡T.
<Ûqä {Ϻ }s√¢ »]–q |òTü ≥q\qT düà]+#·Tø=+≥T+fÒ eTqdüT‡ œqïuÀsTT+~.
m+‘√ düeTj·T+ qT+∫ eT+&ÉT‘·Tqï+<äTq ˝≤+‘·sT¡ ˝À s¡ø±å ø£e#·+˝≤>± ñ+&ç
yÓ\T>∑T\qT Á|üd]ü +|üCdÒ Tü +Ô &˚ >±E≈£î ø±s¡“Hé (eTdæ) |ü≥Tºø=+~. Ç+<äT#˚‘·

153
Á|üø±X¯e+‘·yTÓ qÆ yÓ\T>∑T≈£L Á>∑V≤ü D+ |ü{qºÏ ≥T¢>± ñ+~ Ä eTdæ. ˝≤+‘·sT¡ ˝À
s¡ø±å ø£e#·+>± ñ+&˚ >±E y˚&øÓ ÿÏ +~. n~ ª|ò{ü μŸ nì |ü–*b˛e#˚ÃyÓ÷ nì ˝≤+‘·sT¡ ≈£î
ñ+&˚ e‹Ôì ‘·–Z+#êqT. ìØ®e edüTÔe⁄\˝À ªdüVæ≤+#·Tø=H˚~μ ˝Òø£b˛‘˚
ªì\Te]+#·Tø=H˚~μ ì]úwºü ø£eå T‘·˝À ñ+≥~. ˇø£yfi˚ ¯ Ä ø£eå T‘· ø£]–b˛‘˚ n~
|ü–*b˛‘·~. ˝Òøb£ ˛‘˚ eTTø£ÿ˝…b’ ˛‘·~ (ã<ä˝› b’… ˛‘·~). Ç+ø± dü]>± #ÓbÕŒ\+fÒ
n~ Áù|*b˛‘·~. n˝≤>∑Tq Ä ìØ®e edüTeÔ ⁄\T ñ+&É>±, Je+qT ô|≥Tºø=qï
eTìwæ m+‘· eT≥º+˝À nHê´j·T+qT, n‘ê´#êsê\qT düV≤æ +#·Tø√>∑\&ÉT? BìøÏ
@yÓTHÆ ê n+‘·´+ ñ+<ë? ˝Òøb£ ˛‘˚ BìøÏ n+‘·´y˚T ˝Ò<ë? Ç˝≤>∑Tq edüTqÔ ï
Ä˝À#·q\ qT+∫ Hê ‘·\ |ü–*b˛kÕ–+~. ˝≤+‘·sT¡ ˝À ñqï øÏs√dæHé #·eTTs¡T
nsTTb˛sTT+~. Ä ˝≤+‘·sT¡ ª|òøü |˘ øüò μ˘ n+≥÷ Ä]b˛sTT+~. >∑~ì+&Ü Nø£fÒ
Äe]+∫+~. |ü&TÉ ø=H˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#êqT. nsTT‘˚ ìÁ<ä |ü≥fº <¢Ò Tä . m<äTs¡T>±
<Ûqä {Ϻ uÀj·T\ ndüV‰ü j·Tø£yTÓ qÆ eTTU≤\T ø£qã&ÉkÕ–q$.
ñ<äj÷· H˚ <Ûqä {Ïøº Ï yÓfi≤fl\ì ìX¯ÃsTT+#êqT. ø£eT\‘√ Ä sêÁ‹ »]–q |òTü Às¡+qT
‘Ó*Œ, H˚qT <Ûqä {Ïøº Ï yÓfió¯ HÔ êïqì #ÓbÕŒqT. ãj·T≥ yêq|ü&TÉ ‘·T+~. H˚qT ôdø’ ˝Ï ŸqT
ãj·T≥≈£î rkÕqT. ªÇ+‘· CÀs¡Tyêq˝À n<Ó˝≤>∑Tq b˛>∑\s¡+&çμ? nì n+≥Tqï
ø£eT\ e÷≥*ï $q<ä\TÃø√˝Ò<Tä . <Ûqä {Ï˝º Àì ≈£î\u≤+<Ûeä ⁄\ #êe⁄\qT ‘Ó\T‡ø=qï
ø£eT\ $#ês¡Á>∑dTü sÔ ê˝…+’ ~. ôdø’ ˝Ï ŸqT u…fi≤Z+ yÓ|’ ⁄ü ≈£î eTs¡*+#êqT. ãkÕº´+&é˝À
ôdø’ ˝Ï ŸqT ô|{Ϻ VüQ<ä*øÏ yÓfifl‚ ãdt ø√düeTì ìØøÏ+å #·kÕ>±qT. ãdüT‡ @&ÉT+u≤e⁄≈£î
yÓfifl‚ <äT+~. ãTø˘kÕº˝Ÿ˝À ª‘·sT¡ DuÛ≤s¡‹μ ~q|üÁ‹ø£qT ø=HêïqT. <ëì yÓTT<ä{Ï |ü⁄≥˝ÀH˚
<Ûqä {Ï˝º Àì ‘·TbÕøÏ ø±\TŒ\ $wüjT· + Á|üø{£ +Ï #·ã&çjT· T+~. nsTT‘˚ ‘·TbÕøÏ ø±\TŒ\≈£î
ø±s¡DyÓTqÆ |òTü ≥q Á|æ+f…Æ ˝Ò<Tä . n+‘·˝À ãdt e∫Ã+~. <ëìï mø±ÿqT. n~
kÕeø±X¯+>± ãj·T˝Ò]› +~— Hê eTqdüT‡ e÷Á‘·+ y˚\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ y˚>+∑ qT+∫
<Ûqä {Ϻ yÓ|’ ⁄ü ≈£î |üsT¡ >∑T*ï ô|&ÉT+Ô ~.
mì$T~+u≤e⁄≈£î ãdüT‡ VüQ<ä*ì eTT{Ï+º ~. yêq Ç+ø± Ä>∑˝<Ò Tä . >=&ÉT>∑TqT
$|æŒ ãdtqT+∫ ~– <Ûqä {Ϻ }] yÓ|’ ⁄ü ≈£î n&ÉT>∑T*ï y˚jT· kÕ>±qT. bÕ´+{ŸqT
yÓ÷ø±fi¯flô|ø’ Ï eT&ÉT#·Tø=HêïqT. #Ó|⁄ü Œ*ï ˇø£ #˚‹˝À, >=&ÉT>∑TqT eTs=ø£ #˚‹ qT+∫
HÓ‹MÔ T<ä ô|≥Tºø=ì Ä >∑T≥ºqT mπøÿ~ Äs¡+_Û+#êqT. VüQ<ä*qT+∫ <Ûqä {Ϻ mì$T~
yÓTfiÆ fl¯ <ä÷sêq ñ+≥~. >±* qT+∫ |ü≥Tºø=qï >=&ÉT>∑T ñ˝≤º>± ne⁄‘·T+~.
>∑T≥º≈î£ s¬ +&ÉTyÓ|’ ⁄ü ˝≤ ô|s’ T¡ |ü#÷ <äq+ m+‘·>±H√ $dü]Ô +∫j·TT+~. Ä >∑T≥º˝Àì
154
s¡V≤ü <ë] ãTs¡<qä T+∫ ì+&çb˛sTT ñ+~. >∑T≥º#+Ó ‘· Ä |ü]düsê\˝À mes¡÷
ø£qã&ÉT≥˝Ò<äT. |üX¯óe⁄*ï ø±ùd b˛s¡\T>±ì, e+≥ø£f…º*ï ÁyÓ÷|ü⁄\T>± ‘·\\
MT<ä ô|≥Tºø=ì >∑T≥ºqT+∫ ~π> eTVæ≤fi¯\T >±ì ø£qã&É˝<Ò Tä . |ü≈îå£ \ ø£\ø£˝≤sêe+\T
Á‘·|Œæ ‘˚ nø£ÿ&É yπ̊s @ X¯u≤›\T $qã&ÉT≥˝Ò<Tä . q&É∫q&É∫ yÓfió¯ qÔ ï+<äTq ø±fi¯ófl
HÓô|Œ≥Tº‘T· qï$. Ç+{ÏqT+∫ ãj·T≥|ü&≥ ˚ |ü&ÉT yÓTT‘êÔìøÏ ˇø£ ø£|tò #êjYTqT
e÷Á‘·yT˚ Á‘ê>±qT. Ç|ü⁄Œ&ÉT ø£&TÉ |ü⁄ ø±\T‘·T+~. yêHêø±\+ nsTTHê Hê wüsºY
#ÓeT≥qT+∫ ‘·&dç bæ ˛sTT+~. Çø£ Ç|ü&ÉT <Ûqä {Ϻ Á>±eT+ ø£qã&ÉkÕ–+~. yê#Y
|ü~qïs¡ >∑+≥*ï #·÷ô|≥TÔ+~.
}] eTT+<äTqï Á|üyX˚ <¯ ë«s¡+ #Ó+‘· b˛©düT\ |ü{≤\+ ø£ìŒ+∫+~. m<äTs¡T>±
eT+≥qT y˚dTü ø=ì yêfi¯ófl @<ëH√ï ø±\TÑ·THêïs¡T. ø=+‘·eT+~ n≥T Ç≥T n&É~¶ &É+¶ >±
‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. nø£ÿ&˚ eT+>∑fiS¯ s¡T ô|+≈£î\‘√ ø£|Œü ã&çq ˇø£ Ç\T¢ ø£qã&ç+~.
Ä Ç+{Ï ˝À|ü\ b˛©dt n~Ûø±s¡T\T $&ç~ #˚kÕs¡T. Ä Ç+{Ïì >∑es¡ïyÓT+{Ÿyês¡T
dü÷ÿ˝Ÿøì£ ø£{+ºÏ #ês¡T. nsTT‘˚ á >∑T≥º˝À ñqï ã&ç˝À bÕsƒê*ï Hπ̊sŒ+<äT≈£î ñ
bÕ<Ûë´j·TT&ÉT mø£ÿ&ÉTï+∫ ekÕÔ&TÉ ? >∑&∫ç q ◊<äT dü+e‘·‡sê\ qT+∫ Çø£ÿ&çøÏ
Á{≤Hé‡|òsü Y nsTT´ e∫Ãq nj·T´yês¡T ˇø£s√p ã&çøÏ sê˝Ò<Tä . Á|ü‹HÓ\ J‘êìï
sƒ+¡ #·H>é ± bı+<äT‘·Tqï á nj·T´yês¡T ‘·q }s√¢ ùd<ë´ìï #˚dTü ø=+≥÷ düTK+>±
ñHêï&ÉT. á $<Û+ä MT<ä }] »q+ mqï&É÷ Á|ü•ï+#·˝<Ò Tä . ªy˚Ty˚TyÓTHÆ ê Ä kÕs¡T≈£î
J‘êìï ÇdüTHÔ êïe÷? J‘êìï Ç#˚à >∑es¡ïyÓT+fÒ ìeTàfi¯+>± ñ+&É>± e÷¬ø+<äT≈£î
˝Òìb˛ì ‘·\H=|æŒ?μ nì á »q+ uÛ≤$+#·Tø=Hêïs¡T. n<˚ ã&ç˝Àì ø£≥&º +É ˝À
á s√E b˛©düT\T Vü‰sTT>± ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. H˚qT Ä ã&ç e<ä≈› î£ yÓfi≤flqT.
` 70 `
nø£ÿ&ÉTqï ø=+‘·eT+~ b˛©k˛fi¯fl‘√ Hê≈£î |ü]#·jT· + ñ+~. H˚qT nø£ÿ&É≈î£
#˚]q|ü&ÉT ªÄVü‰.. e#êÃ&ÉT... #·÷&É+&ç... uÀjÓ÷fi¯fl ©&ÉsμY n+≥÷ n|üV‰ü dü´+\qT
#˚ùd~ Äs¡+_Û+#ês¡T. yê]øÏ #Ó|⁄ü Œ*ï Çø£q÷ #˚‹˝ÀH˚ ô|≥Tºø=ì qeTkÕÿs¡+
#ÓbÕŒqT. nsTT‘˚ Hê qeTkÕÿs¡+qT d”«ø£]+#˚ dæ‹ú ˝À b˛©düT\T ˝ÒsT¡ . ªÇø£ÿ&çøÏ
m+<äT≈£î e#êÃyé? b˛©düT\ MT<ä <ë&çì #˚ùd+<äT≈£î Ä »Hêìï s¬ #·Ã>={ÏHº √&ç$
qTy˚«ø£<ë?μ n+≥÷ e<äTs¡T‘·THêïs¡T. n+‘·˝À ˝À|ü*qT+∫ e∫Ãq ˇø£ b˛©dt
ª$TeTà*ï ô|<äk› ÕsY |æ\TdüTHÔ êïs¡Tμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ˝À|ü\ ≈£îØÃ˝À &ç.◊.õ. eT]j·TT
mdt.|æ.kÕôV≤uŸ\T ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïs¡T. yêfiËfl<äTs¡T˝À ˇø£ b˛©dt n~Ûø±] ªJ
155
VüQpsYμ nH˚ Ø‹˝À ì\ã&çjT· THêï&ÉT. H˚qT ˝À|ü*øÏ yÓ[fl Ä Ç<äs› T¡ n~Ûø±s¡≈¢ î£
qeTdüÿ]+#êqT. &ç.◊.õ.>±s¡T Hê≈£î |ü]#·jT· + ñqï e´πø.Ô u…fi≤Z+˝À ñ+&˚
>∑es¡ïyÓT+{Ÿ _.Ç&ç ø±˝ÒJ˝À ˇø£ ø±s¡´Áø£eT+≈£î yês¡T eTTK´ n‹~∏>± e#êÃs¡T.
Ä ø±s¡´Áø£eT+˝À qqTï düHêàì+#·≥yÓT+Æ ~. ø±˝Òõ˝Àì ÁbÕ#ês¡T´&ÉT (Á|æH‡é bÕ˝Ÿ)
qqTï Ä &ç.◊.õ.>±]øÏ |ü]#·sTT+#ê&ÉT. qqTï Çø£ÿ&É Ç|ü&ÉT #·÷dæq &ç.◊.õ.>±s¡T
ª@$T≥+&ç, Ç+‘· Ábı<äTH› ˚ Çø£ÿ&çøÏ m{≤¢ e#êÃs¡T?μ n+≥÷ Á|ü•ï+#ês¡T. ªHê≈£î
MT >∑T]+∫ #·~$ ‘Ó\T‡ø=+~ ñ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT Çø£ÿ&É #·÷ùdÔ MT >∑T]+∫ #·~$+~
ì»y˚Tqì nìŒdüT+Ô ~. MTs¡T ì»+>±H˚ ‘·‘«· ìcÕ˜|sü T¡ \Tμ nì nHêïs¡T. &ç.◊.õ.>±s¡T
qqTï ≈£Ls√ÃeTì #Ó|⁄ü ‘·THêï H˚qT nø£ÿ&É ≈£Ls√Ã˝Ò<Tä . ªH˚qT }s√¢ ‹]– |ü]dæ‹ú ì
#·÷&Ü*‡ ñ+~. <äjT· #·÷|æ Hê≈£î nqTeT‹ Çe«+&çμ nì ø√sêqT. n+<äT≈£î
&ç.◊.õ.>±s¡T ª}s√¢ mes¡÷˝ÒsT¡ . MT ≈£î\düT\Ô T b˛©düT\MT<ä <ë&ç #˚kÕs¡T.
ø£qã&çH√fi¯flqT nø£ÿ&˚ ø±˝ÒÃj·T+&ç (wüO{Ÿ m{Ÿ ôd{’ Ÿ) nH˚ ÄC…q„ T ø£˝ø… sº£ >Y ±s¡T
C≤] #˚kÕs¡T. MT ≈£î\b˛fi¯ófl ‘·eT #˚‘T· \˝ÀøÏ #·{≤ºìï eX¯+ #˚dTü ø=ì m+‘√ ô|<ä›
‘·|⁄ü ŒqT #˚kÕs¡Tμ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä ‘·sê«‘· Hê‘√ ª}s√¢ ‹s¡>±\qTø=+fÒ yÓ[fls¡+&ç.
nsTT‘˚ bı{À\qT e÷Á‘·+ rj·Tø£+&ç. á ô|]’ò +>¥ MT<ä |üÁ‹ø£\˝À sêdæ e÷≈£î
‘·\H=|æŒ>± e÷s¡ø+£ &çμ nì ñ|ü<•˚ +#ês¡T. Hê <ä>sZ∑ ¡ ø¬ yÓTsê ˝Ò<Tä . H˚qT }s√¢øÏ
Á|üy•˚ +#êqT.
}s√¢ Çs¡y’Ó eTTô|Œ’ Çfi¯ófl ñ+&=#·TÃ. n$ ≈£L&Ü |ü&bç ˛sTTq •~∏\yÓTqÆ Çfi‚fl.
}s√¢øÏ Á|üy•˚ düT+Ô fÒ m&É+yÓ|’ ⁄ü q s¬ +&ÉT X¯yê\T ndüeÔ ´dü+Ô >± |ü&j
ç T· Tqï$. q\uÛ`’… q\uÛ’…
◊<äT dü+e‘·‡sê˝Àfi¯ófl>± ø±y=#·TÃ. yê] ø£&TÉ |ü⁄\˝À, >∑T+&Ó\MT<ä ãT˝…{Ÿ\T
<ä÷düT≈£îb˛sTTq$. yêfi¯ófl ‘=&ÉT≈£îÿqï ã≥º\≈£î s¡ø+Ô£ |ü⁄\TeTTø=ìj·TT+~. yêq˝À
Hêìq+<äTq Ä X¯yê\T ;Ûøs£ +¡ >± ø£qã&ÉT‘·Tqï$. eTTK+ ì+&Ü >∑&+¶É MTkÕ\T
ñqï$. ÁbÕD+ ø£fifl¯ qT+#˚ yÓ[flj·TT+&=#·Ãqï≥T¢>± Ä s¬ +&ÉT ø£fiS¯ fl ‘ÓsT¡ #·Tø=H˚
ñqï$. á X¯yê*ï #·÷dæ H˚qT m+‘√ <äT'U≤ìï bı+<ëqT. Ç+ø± kÕ–b˛‘·T+fÒ
Ç+ø=ø£ X¯e+ ø£ì|æ+∫+~. Ä X¯e+ s=eTTà≈£î, ‘=&É\≈£î ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯flqT+∫
>±j·÷\T ñqï$. Ä X¯e+ $Á<ä÷|ü+>± ñ+~. $wüDTí&ï’Ó eTT+<äTøπ kÕ>±qT.
}s√¢ì Çfi¯ófl ˇø£ Áø£eT|ü<‹›ä ˝À ˝Òe⁄. ˇø£ Ç+{Ï ‘·\T|ü⁄ ñ‘·sÔ ¡ ~≈£îÿ≈£î ñ+fÒ,
Ç+ø=ø£ Ç+{ÏeTTK+ ‘·÷s¡TŒ≈£î ñ+~. eT÷&√ Ç\T¢ áXÊq´+ yÓ|’ ⁄ü ñ+~. ÇfiËfl<äTs¡T
ù|&ÉqT, |æ&øÉ *£ ï dü+Á>∑V≤æ +#·Tø=H˚+<äT≈£î ø=~›>± C≤>± e~˝≤s¡T. }s¡+‘ê m+‘√
156
eTT]øÏ ñ+~. nìï Çfi¯fl˝Àì ‘·\T|ü⁄\T eT÷dæjT· Tqï$. n˝≤π> #·÷düTø=+≥÷
eTT+<äTøπ kÕ>±qT. ˇø£ Ç+{Ï m<äTs¡T |ü~ dü+e‘·‡sê\ b˛s¡&ç X¯yêìï #·÷kÕqT.
b˛©düT\T }s√¢øÏ C§s¡ã&ç ø±\TŒ*ï #˚dæ+~ düŒwüº+>± ñ+~. ñ‘·Ô|ü⁄D≤´ìπø
ìcÕŒ|ü⁄˝…q’ q\T>∑Ts¡T ø±\TŒ\≈£î ã˝…j ’ ÷· ´s¡T. b˛©düT\T Á‘·|Œæ ‘˚ }s√¢ mes¡÷
˝ÒsT¡ . uÀj·T\T $&ç∫ô|{Ϻ yÓ[flq ø√fi¯flqT ‹H˚<ë+{À¢ b˛©düT\T ìeT>∑ïyÓTj Æ T· THêïs¡T.
n+‘·˝À ˇø£ b˛©düT qqTï #·÷dæ ªy˚TeTT ìqï{ÏqT+∫ Çø£ÿ&ÉTHêïeTT. Á‘êπ>+<äT≈£î
ˇø£ #·Tø£ÿ eT+∫˙s¡÷ }s√¢ ˝Ò<Tä . ˙fi‚fl˝Òì á >∑T≥º˝Àì }s√¢ uÀjÓ÷fi¯ófl
m˝≤>∑Tq J$düTHÔ êïs¡Tμ? nì n&ç>±&ÉT. n‘·ì e÷≥*ï $qï H˚qT eTqdüT‡˝ÀH˚
ªMTs¡T Çø£ÿ&çøÏ e∫à ˇø£s√C…H’ ê |üP]Ôø±˝Ò<Tä . n+‘·˝ÀH˚ MT≈£î }] MT<ä ‹s¡kÕÿs¡
uÛ≤e+ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. á »q+ ˙fi¯ófl˝ÒøH£ ,˚ düs¬ q’ Ädüsê ˝ÒøH£ ˚ X¯‘X· ‘¯ e· ÷Hê\
qT+∫ á }s√¢H˚ ìedædTü HÔ êïs¡T. MTs¡T #˚dqæ nHê´j·÷\T, n‘ê´#êsê*ï @
Äπø|å Dü ≤ e÷≥*ï |ü\ø£øH£ ˚ nqTuÛ$Ñ düTHÔ êïs¡T. yê]ì MTs¡T <=+>∑\ì n+≥THêïs¡T.
<ë] <√|æ&>û ±fi¯ófl nì ‹≥TÔHêïs¡T. nsTT‘˚ á s√E yê] ø√fi¯flqT <=+>∑‘q· +>±
‹+≥THêïs¡T ø£<ëμ nì Hê˝À H˚H˚ nqTø√kÕ>±qT.
` 71 `
H˚qT yê|üôd‡’ ã&çe<ä≈› î£ e#êÃqT. &ç.◊.õ.>±s¡T nø£ÿ&˚ ì*Ãj·TTHêïs¡T. qqTï
#·÷dæ ªÇ|ü⁄Œ&ÉT ø£˝ø… sº£ kY ÕuŸ edüTHÔ êïs¡T. X¯yê\ |ü+#·Hêe÷ nsTT´+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT á
X¯yê*ï b˛dteº ÷s¡+º ø£ì Á|üuTÑÛ ‘ê«düŒÁ‹øÏ rdüTø=ì yÓfifl‚ <äT+~μ nì #ÓbÕŒs¡T. b˛dteº ÷s¡+º
nsTTq ‘·sê«‘· X¯yê*ï me] eX¯+≈£î n|üŒ–+#ê\H˚~ Ä b˛©düT\≈£î düeTôd´>±
ñ+~. &ç.◊.õ.>±s¡T Hê‘√ á X¯yê\ yês¡dTü <ës¡T¢ me¬sH’ ê <=s¡T≈£î‘êπsyÓ÷qì
yÓ‘ø· e£ Tì Hê≈£î #ÓbÕŒs¡T. H˚qT yê]‘√ ªyês¡dTü <ës¡T*ï mø£ÿ&Éì H˚qT yÓ‹øπ ~? á
»qeT+‘ê >∑T≥º˝À, n&ç$˝À <ëø=ÿì j·TT+&=#·TÃμ nì ã<äT\T #ÓbÕŒqT. Hê
ã<äT\T »yêãT yê]øÏ s¡T∫+∫q≥T¢>± ø£qã&É˝<Ò Tä . yês¡T Hê e÷≥qT $ì
eTTU≤ìï e÷&ÉTÃø=Hêïs¡T.
H˚qT yê|üôd‡’ yÓfifl‚ +<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´qT. yêq Ä–+~. nsTT‘˚ <ës¡+‘ê
s=#·Tà s=#·TÃ>± ñ+~. ø±fi¯ófl <ë]ì ø£‹]Ô düTHÔ êï eTqdüT‡ e÷Á‘·+ <Ûqä {Ï˝º ÀH˚
ñ+~. ø£fifl¯ eTT+<äT ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯flqT+∫ Vü≤‘·T˝…H’ √fi¯fl eTTU≤\T ø£qã&ÉT‘·Tqï$.
yê] dü+ã+BÛ≈î£ \ Äs¡HÔ ê<ä+ #Ó$øÏ ‘ê≈£î‘·T+~. ªá X¯yê\ n+‘·´ dü+kÕÿs¡+
m˝≤>∑Tq?μ nH˚ $#ês¡+qT #˚jT· kÕ>±qT. dü+ã+BÛ≈î£ \T uÛj Ñ T· +qT+∫ n+‘·´
157
dü+kÕÿs¡+≈£î eTT+<äTø=#˚Ã~ ˝Ò<Tä nH˚~ Hê≈£î >∑Tsπ .Ô ªÇ<Ó+‘·{Ï Jeq+? e÷~?μ
nì #·ìb˛sTTH√fi¯fl Ä‘·à\T |òTü ÀwüqT ô|≥Tº‘T· +&=#·Ãì Hê≈£î nìŒ+∫+~.
VüQ<ä* Á>±eT+qT eTT{≤ºqT. ãkÕº´+&é˝À ì*∫q|ü&ÉT ˇø£]<äs› T¡ |ü]∫‘·T\T
ø£˝≤‡s¡T. yê]˝À ˇø£sT¡ ªq\T>∑Ts¡T ne÷j·T≈£î*ï #·+|æ á b˛©düT\T @$T
kÕ~Û+#ês¡T? s¬ +&ÉT }s¡¢ q&ÉTeT »>∑&+É n~. <ëìï |ü]wüÿ]+#·øH£ ,˚ &ÉãT“qT ‹ì
ñ‘·|Ô ⁄ü D≤´ìπø »Hêìï #·+bÕs¡T. BìMT<ä MTπsyÓTHÆ ê #˚j÷· *μ nì nHêï&ÉT.
$T–*q Ç<äs› T¡ ªb˛©düT\T #˚d+æ <˚ dü]μ nì nHêïs¡T. H˚qT @ e÷≥qT |ü\Tø£˝<Ò Tä .
ãdüT‡ møÏÿq|ü⁄Œ&ÉT yê#YqT #·÷kÕqT. eT÷&ÉTqïs¡ nsTT´+~. ªeTT+<˚$T #˚j÷· *μ
nH˚ $#ês¡+qT #˚jT· kÕ>±qT.
u…fi≤Z+≈£î #˚]q|ü⁄Œ&ÉT kÕj·T+Á‘·+˝Àì Ábı<äT˝› À Hê\T>∑Tqïs¡ nsTT´+~. ôdø’ ˝Ï Ÿ
møÏÿ myéT.m˝Ÿ.m. Ç+{ÏøÏ yÓfi≤flqT. yê]øÏ $wüjT· eT+‘ê #Ó|Œæ $<Ûëqdüu˝ÑÛ À á
ø±\TŒ\≈£î H√s¡T $|üŒeTì nuÛ´Ñ ]ú+#êqT. myéT.m˝Ÿ.m. á Á|üøs£ D¡ +˝À e÷
»q+qT+#˚ ‘·ô|Œ’ +<äì n+≥THêïs¡T. ªb˛©düT*ï sêfi¯fl qT+∫ ø={Ï+º <Ó+<äT≈£î?μ
n+≥÷ qH˚ï Á|ü•ï+#ês¡T. Çø£ yê]‘√ e÷≥*ï bı&ç–+#˚~ eT+∫~>±<äì
nìŒ+∫+~. eTÚq+>± yê] >∑èVü≤+ qT+∫ ãj·T≥|ü&ܶqT.
s¬ +&√s√Eq ø£˝ø… sº£ qY T ø£˝‡Ò +<äT≈£î yÓfiÔ‚ yês¡T <=s¡ø˝£ <Ò Tä . |üÁ‹ø£\≈£î Áyêdæ Ä
Á|üøs£ D¡ +qT ã≥ºãj·T\T #˚<ë›eT+fÒ Ç∫Ãq Hê yê´dü+qT mes¡÷ Á|üø{£ +Ï #·≥˝Ò<Tä .
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñqï }s¡˝¢ Àì $T–*q »q+ á uÀjÓ÷fi¯fl≈£î düs¬ q’ •πøå nsTT´+~.
»Hêìï s¡ø+åÏ #˚ s¡øøå£ £ uÛ≥ Ñ T\ (b˛©düT\) e+{Ï MT<˚ #˚‹ì y˚kÕÔeT+fÒ @$T{Ï
<ëì ns¡+ú ? nì e÷{≤¢&TÉ ø=+≥T+~ ‘Ó*‡ e∫Ã+~. ˇø£ yês¡+ ‘·sê«‘· eTs¡˝≤
ø£˝ø… sº£ qY T ø£˝‡Ò +<äTø£ì yÓfi≤flqT. Ä Á|üøs£ D
¡ + MT<ä $#ês¡D #˚jT· eTì n&ç>±qT.
ªÄ <Ûqä {Ϻ uÀjÓ÷fi¯fl ‘·sT¡ |ü⁄q e÷{≤¢&+˚ <äT≈£î e∫Ãj·TT+fÒ Çø£MTs¡T yÓfifl¯ +&ç
Çø£ÿ&ÉTï+∫ oÁ|òTü y˚Tμ nì yês¡T ø√|ü+>± nHêïs¡T. eTÚq+>± nø£ÿ&ÉTï+∫ ˝Ò∫
e#êÃqT.
|òTü ≥q »]– HÓ˝H’… ê <Ûqä {Ϻ }s√¢ b˛©düT\ ø±|ü˝≤ eTT+<äTøπ kÕ–+~.
b˛©düT\≈£î uÛj Ñ T· |ü&qç uÀj·T\T }s√¢øÏ sêefÒ<¢ Tä . >∑‹+∫q ˇø£ HÓ\qT+∫ á
»q+ ‘·eT uÛ≤sê´_&É\¶ »‘·>± n&É$bÕ˝…’ ñHêïs¡T. Çø£ÿ&É }s√¢ yês¡T e~*yÓ[flq
y˚Tø£*ï, >=Á¬s*ï, ø√fi¯flqT b˛©düT\T ‘·eT ‹+&çøì£ ‘˚s>¡ ± Äs¡–düTHÔ êïs¡T. bı˝≤\˝À
158
ñqï y˚sT¡ XËq>∑ |ü+≥qT eT]j·TT Ç‘·s¡ yêDÏ»´ |ü+≥*ï b˛©düT˝Ò <Û«ä +dü+
#˚kÕs¡T.
b˛©düT\ á <Ís¡q® ´+qT eTTK´eT+Á‹>±] #Ó$q y˚j÷· \ì H˚qT u…+>∑fiS¯ s¡T≈£î
|üjT· qyÓTj Æ ÷· ´qT. nø£ÿ&É eTTK´eT+Á‹>±]ï ø£*‡ dü$kÕÔs+¡ >± $wüjT· eT+‘ê yê]øÏ
‘Ó*j·T CÒkÕqT. Á|üøs£ D ¡ + MT<ä $#ês¡D #˚|kæ ÕÔqì eTTK´eT+Á‹>±s¡T #ÓbÕŒs¡T.
Ç<Ó’q Hê˝…’Z<äT s√E\ ‘·sê«‘· b˛©düT*ï <Ûäq{Ϻ }] qT+∫ yÓqTø£≈£î
|æ*|æ+#·Tø=Hêïs¡T. n|üŒ{Ï es¡≈L£ n&É$˝À ñqï uÀj·T\T }]øÏ ‹]– e#êÃs¡T.
}s¡T ì+&Ü ø√fi¯fl áø£\T, >=Á¬s\ u§$Tø£\T sê•sê•>± |ü&j ç T· Tqï$. bı˝≤\˝Àì
ô|’ s ¡ ¢ ì ï{Ï ï <Û ä « +dü + #˚ k Õs¡ T ø£ < ë! ã‘· T ≈£ î qT eTs¡ ˝ ≤ ø£ ≥ Tº ø =H˚ + <ä T ≈£ î
(ì]à+#·Tø=H˚+<äT≈£î) mH√ï yêsê\T |ü{qºÏ $ Ä }] »HêìøÏ.
á eT<Û´ä ˝À H˚qT <Ûqä {Ïøº Ï yÓ[fl yêfi¯fl˝À <Ûs’Ó ê´ìï ì+bÕqT. ªme¬sH’ ê $#ês¡Dø£ì
|æ*ùdÔ ˇø£ÿ]>±H˚ yÓfifl¯ ø£+&ç— >∑T+|ü⁄>±H˚ yÓ[fl, »]–q <äTwü|º Tüò ≥qqT $es¡+>±
yê] m<äTs¡Tq #Ó|Œü +&çμ nì yêfi¯fl≈£î #ÓbÕŒqT.
` 72`
eTTK´eT+Á‹>±] Ä<˚X+¯ qT+∫ s¬ $q÷´ &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ≈î£ #Ó+~q ˇø£ ô|<ä›
n~Ûø±]ì $#ês¡D≤~Ûø±]>± ìj·T$T+#ês¡T. yês¡T VüQ<ä* Á>±eT+≈£î e∫Ã
$#ês¡DqT Äs¡+_Û+#ês¡T. <Ûqä {Ï˝º Àì uÀj·T\T >∑T+|ü⁄>± yÓ[fl yê]øÏ nìï $wüj÷· *ï
‘Ó*bÕs¡T.
|ü~ùV≤qT s√E\ ‘·sê«‘· me¬ses¡T $#ês¡Dø£ì Vü‰»¬sj ’ ÷· ´s√ yê]ù|s¡¢
MT<ä n¬sdtº yê¬s+{Ÿ\T e∫Ãq$. á »q+ b˛©düT*ï ø={Ï,º >∑es¡ïyÓT+{Ÿ HÍø£]˝À
ñqï yê] MT<ä yê] &É÷´{°\≈£î n&É+¶ ≈£î*ï düèwæ+º #ês¡H˚ >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ Äs√|ü+
(sê»Á<√Vü≤+) yê]MT<ä ÁyÓ÷|üã&ç+~. Mfi¯flqT n¬sdtº #˚dæ ø√s¡T≈º î£ Vü‰»s¡T |ü]#ês¡T.
ø=+‘·eT+~ »q+qT u…fi≤Z+˝Àì ø√sY≈º î£ , Ç+ø=+‘·eT+~ì VüQøπ ÿ]˝À ñ+&˚ ø√s¡T≈º î£
HÓ\\ |üs´¡ +‘·+ Á‹|üŒkÕ>±s¡T. bı≥º*ï ì+|ü⁄ø=H˚ ∫+‘· ˇø£ Á|üøÿ£ ñ+fÒ Ç+ø=ø£
yÓ|’ ⁄ü q eø°fifl¯ |òE ” *ï ø£fºÒ ∫+‘· qT+∫ Ä uÀj·T\T q*–b˛j·÷s¡T. nHê´j·T+
»]–+~ Mfi¯flMT<˚ nsTTHê Mfi‚fl á ø√s¡T\º #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·÷ e÷qdæø£ •ø£qå T
nqTuÛ$Ñ +#˚≥≥T¢>± ñ+~. Hê´j·T<˚e‘· ì»+>±H˚ >∑T&ç<¶ ëì˝≤>∑ ñ+<äì Hê
nqTuÛeÑ +≈£î e∫Ã+~.
159
 IIIII
u…fi≤Z+≈£î dü]Vü≤<äT˝› Àì eTVü‰sêÁwü≈º î£ #Ó+~q >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ ‘ê\÷ø±˝Àì ‘˚sD¡ Ï
Á>±eT+≈£î #Ó+~q sêeT|üŒ eTqyê&Ó nH˚ yês=ø£sT¡ uÀj·T*ï dü+|òTü ≥|ü]#˚ ˇø£
ø±s¡´Áø£e÷ìï @sêŒ≥T #˚dTü ø=Hêïs¡T. yê]øÏ ej·TôdH’ ê ñ‘ê‡Vü≤+ ‘·–bZ ˛˝Ò<Tä .
uÀj·T düe÷»+qT ã*wü+º #˚j÷· \H˚ ø√]ø£ yê] q&É‘˝· À qT&ç˝À e´ø£eÔ TÚ‘·T+&˚~.
eTqyê&Ó Hêø=ø£ ñ‘·sÔ +¡ ÁyêkÕs¡T. ª&çôd+ãs¡T 4q >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ˝À dü+|òTü
düe÷y˚X+¯ ô|≥Tºø=HêïeTT. Ä düu≈ÑÛ î£ MTs¡T e∫à e÷s¡<Z sä Ù¡ q+ #˚jT· +&çμ nì ñ
‘·sÔ +¡ ˝À ÁyêkÕs¡T. &çôd+ãsY 4q H˚qT eTT+C≤eTT˝ÀH˚ >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ≈î£ yÓfifl‚ +<äT≈£î
‘·j÷· s¬ j ’ ÷· ´qT. ø£eT\ s=f…*º ï eT÷≥>∑{ºÏ Ç∫Ã+~. H˚qT ôdø’ ˝Ï ŸqT ãj·T≥≈£î
rkÕqT. ãj·T≥ u≤>± eT+#·T |ü{j ºÏ T· T+~. #·*≈£L&Ü C≤dæ>Ô ± ñ+~. H˚qT
>∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ yÓ|’ ⁄ü ≈£î ôdø’ ˝Ï Ÿ Á‘=≈£îÿ‘·THêïqT.
e÷ }] qT+∫ >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ≈î£ 50 yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+ ñ+~. Vü≤‘·sÔ –¡ eTT{Ïqº |ü&ÉT
dü÷s¡T´&ÉT ñ<äsTTdüTÔHêï&ÉT. dü+πøX¯«s¡+≈£î #˚]q|ü&ÉT ñ<äj·T+ mì$T~qïs¡
nsTT´+~. s¬ +&ÉT eT÷&ÉT >∑+≥\T Ä>∑≈î£ +&Ü ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘=≈£îÿ‘·Tqï+<äTq ø±fi¯ófl
H=ô|Œ≥ºkÕ–q$. nø£ÿ&˚ ˇø£ ôVAf…˝Ÿ≈î£ yÓ[fl $ÁXÊ+‹ bı+<ëqT. eTs¡˝≤ ‘=$Tà~
>∑+≥\≈£î ôdø’ ˝Ï ŸqT møÏÿ yÓfifl¯ kÕ>±qT. |ü~qïs¡≈î£ >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ≈î£ #˚sêqT.
eTqyê&Ó >±s¡T düuqÑÛ T @sêŒ≥T #˚dTü +Ô ~ eT<Ûë´Vü≤ï+ ˇ+{Ï>+∑ ≥≈£î. Ä|ü≈î£ +&Ü
ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘=øÏÿq+<äTq ø±fi¯ófl yê∫q$. <ë] Á|üøÿ£ q ñqï ôVAf…˝Ÿ≈î£ yÓ[fl ø£eT\
ø£{∫ºÏ Ãq s=f…º eT÷≥qT $|æŒ yê{Ïï ‹HêïqT. ‘·sê«‘· ôdø’ ˝Ï Ÿ møÏÿ Ä }s¡Tq+‘ê
#·T{Ϻ #·÷dæ e#êÃqT. eT<Ûë´Vü≤ï+ ˇ+{Ï>+∑ ≥≈£î düuÑÛ »]π> #√≥T≈£î yÓfi≤flqT.
eTqyê&Ó eT]j·TT Ç‘·sT¡ \T H˚H=#˚Ã <ë]H˚ m<äTs¡T #·÷düTHÔ êïs¡T. H˚qT ãdüT‡
qT+∫ sêe#·ÃH˚~ yê]˝À uÛ≤eq>± ñ+~. qqTï eT]j·TT Hê ôdø’ ˝Ï ŸqT #·÷dæ
yês¡+<ä]ø° ÄX¯Ãs¡´yÓT+Æ ~. yê]˝À ˇø£sT¡ ªãdt{≤|tô|q’ ôdø’ ˝Ï ŸqT y˚dTü ø=ì e#êÃsê?μ
nì n&ç>±&ÉT. H˚qT ôdø’ ˝Ï ŸqT ãdüT‡ô|H’ ˚ y˚dTü ø=ì e∫à j·TT+&=#·Ãì n‘·qT
uÛ≤$+#ê&ÉT.
düu≈ÑÛ î£ m+‘√eT+~ e#êÃs¡T. nø£ÿ&ÉTH√ïfi¯fl˝À m≈£îÿe eT+~ì H˚qT >∑T]Ô+#·˝<Ò Tä .
nsTT‘˚ yê]øÏ Hê >∑T]+∫ n+‘ê ‘Ó\TdüT. eTqyê&Ó >±s¡T qqTï ‘·eT ø±s¡´ø£s\Ô¡ ≈£î
|ü]#·jT· + #˚kÕs¡T. H˚qT Á|üd+ü –+#ê\H˚~ yê]˝À ÄXË>± ñ+~. nsTT‘˚ H˚qT
160
yÓTT<ä≥Tï+∫ ñ|üHê´kÕ*ï n<äs>¡ =fÒº >=|üŒ dü+uÛ≤wüD≤ #·‘T· s¡T&çHq’Ó eø£HÔ ‘’Ó ˚ ø±<äT.
Hê $XÊ«dü+ eT]j·TT ÁX¯<∆ä n+‘ê »s¡|uü Àj˚T |üqT\ MT<˚ ñ+≥T+&˚~. mH√ï
düu\ÑÛ qT, düe÷y˚XÊ*ï H˚qT @sêŒ≥T #˚dHæ ê nø£ÿ&É Á|üd+ü –+#˚ |üìøÏ H˚H|Ó ü &É÷
yÓfi¯óÔ+&˚~ ˝Ò<äT. ◊<ës¡T yêø±´*ï e÷{≤¢&ç $T–*H√fi¯flqT e÷{≤¢&ÉeTì
Áb˛‘·‡Væ≤düT+Ô &˚yê&çï.
Çø£ÿ&ÉTqï (#˚]q) ≈£î\ u≤+<Ûeä ⁄\≈£î ª‘êyÓTes¡T? uÀj·T\+fÒ mes¡T?..μ
Çy˚$ >∑Ts¡T˝Ô eÒ ⁄. H˚qT uÀj·T\ Ç‹Vü‰dü+qT dü+øÏ|å +Ôü >± #Ó|Œæ eTT–+#êqT. Hê
e÷≥\T yê]øÏ ‘·{qºÏ $ nH˚~ yêfi¯fl eTTK#·s´¡ \ qT+∫ >∑TsöÔ‘T· +~. ∫e]>±
H˚qT ªeTq+ uÛ÷Ñ ‘· ø±\+qT C≤„|øü +£ ˝ÀøÏ Á‘Ó#T· Ãø=+≥÷ ≈£Ls¡TÃì b˛j˚T<ëH√¢
ns¡+ú ñ+&É<Tä . >∑‹+∫q Ç‹Vü‰dü+ eTq≈£î ø£∫Ñ·+>± ø±yê*‡+<˚. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT
(kÕ«‘·+Á‘·´+ nq+‘·s+¡ ) MdüTqÔ ï >±*, yÓ\T>∑T\ qT+∫ eTq+ eTq es¡eÔ ÷q+qT
eT]j·TT uÛ$Ñ wü´‘YqT ø£≥Tº (ì]à+#·T) ø√yê*‡ ñ+~. eTq≈£î nH˚ø£ düeTdü´\T ñ
qï$. á düeTôd´\ìï{ÏøÏ sêeTu≤D+ @$T≥+fÒ eTqeT+‘ê ˇø£ dü+|òTü +>± ñ
+&ç ◊ø£eT‘·´+‘√ yÓT\>±*. ˝Àø£Xø¯ ÔÏ m<äTs¡T >∑es¡ïyÓT+{Ÿ s¬ +&É+fÒ s¬ +&ÉT ì$TcÕ\T
m<äTs¡T>± b˛sê&˚+<äT≈£î ì\«<äT. MTs¡+‘ê ◊ø£´+>± ˇø£ dü+|òTü +>± ì\e+&ç.
Bì »‘·>± kÕ«s¡+ú ˝Òì j·TTe≈£î\T ø±s¡´ø£s\Ô¡ T>± ì\ã&ç düe÷»ùde≈£î eTT+<äT≈£î
sêyê*. düe÷»+qT C≤>∑è‹ |ü]#˚+<äT≈£î dü+|òüT |üqT\˝À Á|ü‹ jÓTTø£s¡÷
uÛ≤>∑dTü ˝Ô Öyê«*μ nì #ÓbÕŒqT.
Hê Á|üd+ü >∑+˝Àì e÷≥\T yê]MT<ä Á|üu≤Û e+ #·÷|æq$. ≈£î\+ ñqï‹ø£ì
‘êeTT dü+|òüT |üqT\qT #˚ùd+<äT≈£î dæ<ä∆eTì |òüTÀwæ+#ês¡T. yê] e÷≥\˝À
ÁbÕe÷DÏø‘£ «· + ñqï<ëìï H˚qT >∑eTì+#êqT.
‹]– Hê }]øÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ qÆ |ü⁄Œ&ÉT eTqyê&Ó >±s¡T qqTï ãdüT‡qT+∫
yÓfifl¯ e\dæ+~>± dü÷∫+#ês¡T. nsTT‘˚ Hê <ä>sZ∑ ¡ ôdø’ ˝Ï Ÿ ñ+~. ôdø’ ˝Ï ŸqT ãdüT‡MT<ä
y˚düTø=ì yÓfi¯fleTì yês¡T #ÓbÕŒs¡T. nsTT‘˚ yê] Væ≤‘·e÷≥*ï H˚qT #Ó$˝À
y˚dTü ø√˝Ò<Tä . ôdø’ ˝Ï ŸqT møÏÿ u…fi≤Z+ yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‘=ø£ÿkÕ>±qT. Ç+{ÏøÏ #˚]q|ü&ÉT sêÁ‹
|ü~ nsTT´+~.
` 73 `
ñ<äjT· + mì$T~ nsTT´+~. ~q|üÁ‹ø£qT y˚ùd ≈£îÁs√&ÉT ª‘·sT¡ DuÛ≤s¡‘μ· qT
$dæsπ dæ yÓfi≤fl&ÉT. |üÁ‹ø£qT #·~y˚+<äTø£ì dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´qT. 09`12`1981 Hê{Ï
161
~q|üÁ‹ø£ n~. yÓTT<ä{Ï ù|J˝À bı{À düyT˚ ‘·+>± <ë] <√|æ&ç düe÷#ês¡+qT
Á|üeTTK+>± Á|üø{£ +Ï #ês¡T. ndü«düú eTqdüT‡qT+#˚ Ä yês¡*Ô ï #·<eä kÕ>±qT.
|üPHê`u…+>∑fiS¯ s¡T sêÁw”j º T· s¡V≤ü <ë]˝À ñ+&˚ uÛ÷Ñ ‘·sêeTqVü≤{Ϻ Á>±eT+
<ä>sZ∑ ¡ ø=+‘·eT+~ ã+~Ûb˛≥T¢ ˇø£ \≈£î‡] ãdtqT eT]j·TT s¬ +&ÉT Á≥≈£îÿ\qT
sêÁ‹y˚fi¯ Ä|æ ì\Te⁄ <√|æ&ìû #˚kÕs¡T. \≈£î‡] ãdt˝À ñqï Á|üj÷· DÏ≈î£ *ï eT]j·TT
Á≥ø˘\ Á&Óe’ s¡q¢ T <√|æ&û >±fi¯ófl #êe∫‘·ø>£ ={Ϻ yê] e<ä› ñqï ã+>±s¡+qT, &ÉãT“qT,
ã≥º*ï <√#·Tø=ì Á|üøÿ£ qT+&˚ n&É$ ˝À|ü*øÏ C≤s¡Tø=Hêïs¡T. Ç<˚ y˚fi≈¯ î£ nø£ÿ&çøÏ
e∫Ãq ô|Á{À*+>¥qT #˚dTü qÔ ï b˛©düT\≈£î ã+~Ûb˛≥T¢≈î£ |üsd¡ Œü s¡+ |òTü s¡¸D nsTT´+~.
á |òTü s¡¸D˝À ˇø£]<äs› T¡ b˛©düT\≈£î >±j·÷\T nsTTq$. >±j·÷\u≤]q |ü&Hç √fi¯flqT
u…fi≤Z+˝Àì õ˝≤¢ ÄdüŒÁ‹˝À ∫øÏ‘‡· \ø£ì #˚]Œ+#ês¡T. ã+~Ûb˛≥¢+<äs÷¡ eTTU≤\≈£î
eTTdüT>∑T*ï y˚dTü ø=ì Væ≤+B˝À e÷{≤¢&TÉ ø=+≥THêïs¡T.
á q÷´dtqT #·~$ H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. <√|æ&ç »]–q Á|ü<X˚ +¯ ø=+&É>T∑ ≥º\‘√
n\TeTTø=qï ÁbÕ+‘·+>± ñ+~. á uÛ≤>∑+˝À uÀjÓ÷fi¯flyê&É\T nH˚ø+£ ñqï$.
b˛©dt ]ø±sY\¶ ˝À uÀj·T\qT ã+~Ûb˛≥T¢ nH˚ ÁyêdüTø=ìj·TTHêïs¡T. á ã+~Ûb˛≥T¢
\÷{° #˚dqæ MT<ä≥ düMTbÕq ñqï n&É$˝À ø£qTeTs¡T>¬ j ’ ÷· ´s¡T. Ç<ä+‘·{ïÏ
jÓ÷∫+∫q b˛©düT\T á <√|æ&ìû #˚d+æ ~ uÀjÓ÷fi‚fl nì #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñ+&˚
uÀj·T\≈£î ø£cÕº*ï ø£*+Z #=#·Ãì Hê eTqdüT‡ X¯+øÏ+#·kÕ–+~. yÓTTH˚ï ø£<ë <Ûqä {Ϻ
Á>±eT+˝ÀøÏ C§s¡ã&çq b˛©düT\T q\T>∑T]ï X¯yê\T>± #˚kÕs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT eTs¡˝≤
@<√ uÀj·T }s√¢øÏ C§s¡ã&ç ‘·eT Á|ü‘ê|ü+qT yÓT]|ækÕÔsπ yÓ÷qH˚ ∫+‘· (~>∑T\T)
Hê˝À |ü≥Tº≈î£ +~.
nsTT‘˚ uÛ÷Ñ ‘·sêeTqVü≤{Ï˝º Àì <√|æ&ç ˇø£ Ø‹˝À ñ+~. ã+~Ûb˛≥T¢ Væ≤+B˝ÀH˚
e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡ì q÷´dt˝À #Ó|Œü ≥+ »]–+~. e÷ uÀjÓ÷fi¯fl≈£î Væ≤+B e÷{≤¢&~˚
sê<äT. á $#ês¡+ qT+∫ (uÛ≤cÕ $wüjT· +qT+∫) Hê eTqdüT‡≈£î ˇøÏ+‘·>±
düe÷<Ûëq+ \_Û+∫q≥T¢>± ñ+~.
Hê˝…<ÌZ Tä s√E\T >∑&∫ç q$. Ç+ø± me]ï ã+~Û+#·˝<Ò Tä . á <√|æ&˝û À uÀj·T\
Vü≤düøπÔ |å +ü ˝Ò<Hä ~˚ b˛©düT\≈£î ‘Ó*‡j·TT+&=#·Tà nì H˚qT uÛ≤$+#·Tø=+≥THêïqT.
nsTTHê eTqôd‡+<äTø√ $Vü≤«\eTÚ‘·T+~. b˛©düT\T ã+~Ûb˛≥T¢øì£ nø£ÿ&çøÿ£ &É
yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. |üÁ‹ø£\T b˛©düT*ï m+‘·>±H√ $eT]Ù+#·kÕ–q$. kÕs¡«»ì≈£î\T

162
b˛©düT\ MT<ä <äTyÓTà‹Ôb˛düTÔHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT mdt.|æ.>±s¡T |üÁ‹ø± $˝ÒKs¡T\
düe÷y˚X+¯ qT @sêŒ≥T#˚dæ á <√|æ&‘û √ dü+ã+<Û+ä ñ+~ nqï≥T¢>± ø=+‘·eT+~
ã+~Ûb˛≥T¢ <=]ø±s¡ì, yê] qT+∫ düeTÁ>∑yTÓ qÆ e÷Væ≤‹ dü+bÕ~kÕÔeTì #ÓbÕŒs¡T.
nsTT‘˚ |üÁ‹ø£\qT+∫ $eTs¡Ù\˝Àì s¡udÑÛ ü ‘·–bZ ˛˝Ò<Tä . <√|æ&ìû #˚dHæ √fi¯ófl ñ‘·sÔ ¡
uÛ≤s¡rj·TT\ì ø=ìï |üÁ‹ø£\T Áyêdæq$. yês¡T #˚dqæ Ä <√|æ&˝û Àì Ø‹ á
e÷≥H˚ ãTTEe⁄ |üsT¡ düT+Ô ~. ñ‘·sÔ ¡ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ≈£î yÓ[fl ã+~Ûb˛≥¢qT ã+~Û+∫
e#˚Ã~ b˛©düT\ qT+∫ kÕ<Û´ä eTj˚T´~ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ |üÁ‹ø£˝Àfi¯fl qT+∫ eT]j·TT
kÕs¡«»ì≈£î\ $eTs¡Ù\ qT+∫ Á‘·|Œæ +#·Tø=H˚+<äTø£ì b˛©düT\T q\T>∑Ts¡T ne÷j·Tø£
uÀj·T\qT ã+~Û+#·Tø=ì yÓfi≤fls¡T. yêfi¯fl ø±fi¯flqT ô|ø’ ,Ï ‘·\qT ÁøÏ+<ä≈î£ ô|{Ϻ ∫‘·ø£
u≤<Ûës¡T. nsTT‘˚ uÀj·T\T ‘êeTT Ä <ë]<√|æ&ìû #˚jT· ˝Ò<ìä b˛©düT\≈£î #ÓbÕŒs¡T.
n|ü⁄Œ&ÉT b˛©düT\T eTs=ø£ ‘·+Á‘êìï Á|üj÷Ó –+#ês¡T. á uÀj·T\ dü+ã+BÛ≈î£ \
Çfi¯fl≈£î yÓ[fl ªMT dü+ã+BÛ≈î£ &ÉT ‘·H˚ <√|æ&ìû #˚kÕqì ˇ|ü⁄Œø=Hêï&ÉT. \÷{Ï #˚dqæ
q>∑*ï, &ÉãT“qT MT e<ä› <ë#êqì #ÓãT‘·THêï&ÉT. n‘·qT yÓfifl¯ &ç+∫q<ëìï ˇ|ü⁄Œø√+&çμ
n+≥÷ ã\e+‘·+>± ˇ‹Ô&ïç ô|≥ºkÕ>±s¡T.
` 74 `
Ä dü+ã+BÛ≈î£ \T uÛj Ñ T· |ü&bç ˛sTT ªn‘·qT e÷≈£î @$T Çe«˝Ò<Tä μ nì #Ó|Œæ Hê
n˝≤¬>‘’ ˚ n‘·qT me] <ä>sZ∑ ¡ <ë#ê&ÉT Ä dü+|ü<qä T?μ nì n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. yê]
Çfi¯fl˝À ñqï $\TyÓq’ edüTeÔ ⁄*ï m‘·TøÔ =ìb˛sTT n$ \÷{Ï˝Àì edüTeÔ ⁄\T nì
]õdüsº ˝Y À ÁyêdüTø=+≥THêïs¡T.
∫øÏÿq ne÷j·Tø£ uÀj·T*ï ùdºwüHé≈£î >∑T+E¬ø[fl yêfi¯flqT ø=≥ºkÕ>±s¡T.
ªã+>±s¡+qT Á‘Ó∫à Çe«+Á&√.. e<äT˝≤ÔeTTμ nH˚ ÄXËq÷ ô|{≤ºsT¡ . yêfi¯fl <Óã“\qT+∫
Á‘·|Œæ +#·Tø=H˚+<äTø£ì ø=+‘·eT+~ ‘·eT Çfi¯fl˝Àì ã+>±s¡+qT, yÓ+&çì b˛©düT\≈£î
Ç∫à <ä+&Ü*ï ô|≥TÔHêïs¡T.
b˛©düT\T yÓTT<ä{À¢ |ü≥Tº¬ø[flq q\T>∑Ts¡T uÀj·T\÷ VüQ*j·T÷s¡T≈£î
#Ó+~H√fi¯ófl. yê]˝À dæ<j ›ä T· ´ ˇø£&>ç ± ñHêï&ÉT. n‘·&ïç b˛©düT\T m+‘·>±H√
ø={≤ºsT¡ . n‘·ì eTsêà+>∑+ MT<äTqï yÓ+Á≥Tø£*ï eT+≥qT+∫ ø±˝≤Ãs¡T. nsTT‘˚
n‘·qT @ ∫Á‘·V≤æ +dü≈L£ H√{Ïì $|üŒ˝Ò<Tä . <√|æ&ìû #˚ùdÔ ø£<ë n‘·Hy˚ TÓ HÆ ê #Óù|Œ~?
dæ<j›ä T· ´ H√{Ïì $ù|Œ+<äT≈£î b˛©düT\T eTs=ø£ Ä≥qT Ä&˚+<äT≈£î ìsê∆]+#·Tø=Hêïs¡T.
163
 ªqTe⁄« >∑qTø£ \÷{Ï #˚dqæ dü+|ü<qä T mø£ÿ&É <ëu…{≤ºy√ #Ó|Œü ø£b˛‘˚ ˙ uÛ≤sê´
_&É*¶ ï ùdwº Hü ≈é î£ ˝≤ø=ÿ∫à ˙ ø£fiflË <äTsπ yêfi¯flqT $eÁdü\Ô T>± #˚kÕÔeTTμ nì u…~]+#ês¡T.
á u…~]+|ü⁄ qT+∫ dæ<j ›ä T· ´ u…~sê&ÉT. e+{ÏMT<ä≈î£ <ä÷düTø=∫Ãq á Áø=‘·Ô
dü+ø£≥+qT <ä÷s¡+ CÒdTü ø=H˚+<äTø£ì n‘·qT ª<√∫q dü+|ü<qä T e÷ e÷eT #˚‹˝À
ô|{≤ºqT. Ä dü+|ü<qä T+∫ n‘·qT bı\+qT KØ~Û+#ê&ÉTμ nH˚ nã<ä+› qT m+‘√
#·øÿ£ >± |ü*ø±&ÉT. Çø£ Ç|ü⁄Œ&ÉT b˛©düT\T dæ<j ›ä T· ´≈£î e÷yÓTHÆ √&ç yÓqTø£ |ü&ܶsT¡ .
n‘·ìøÏ á $wüjT· + ‘Ó\«>± >∑&>É &∑ Ü eDT≈£î‘·THêï&ÉT. n‘·ì|ü⁄Œ&ÉT n&É$˝ÀøÏ
yÓ[fl <ë>±&ÉT. b˛©düT\T n‘·ì+{ÏøÏ yÓ[fl Ä Ç+{À¢ yêfi¯flqT |”&+ç #·kÕ>±s¡T.
ªn‘·&ïç ùdwº Hü ≈é î£ rdüT≈£îsêø£b˛‘˚, $TeTà\ï+<äØï b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ ˝≤ø=ÿì yÓfi≤Ô+.
n+<äØï $eg\T>± #˚dæ ã&ç‘|· Pü »qT #·÷|ækÕÔeTTμ n+≥÷ u…~]+|ü⁄\qT #˚kÕs¡T.
á u…~]+|ü⁄\qT $qï dæ<j ›ä T· ´ n‘·Ô uÛj
Ñ T· |ü&bç ˛sTT+~.
@$T #˚j÷· \H˚~ ÄyÓT≈£î ‘√#·˝<Ò Tä . ÄyÓT‘√ mes√ Hê>∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T.
ˇø£s√Eq ÄyÓT eT]j·TT Ç+ø=ø±yÓT »+≥>± e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. dæ<j ›ä T· ´ n‘·Ô
@&ÉTdü÷Ô @&ÉTdü÷Ô »]–q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê #Ó|Œæ +~. Bìï $ì H˚qT ~Á>±“+‘·T&Óï’ HêqT.
dæ<j ›ä T· ´ e÷eT Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ bı˝≤ìï ø=ìj·TTHêï&ÉT. <ëìï >∑T]+∫ H˚qT
$es¡+>± ÄyÓTqT n&ç>±qT. Ä bı˝≤ìï n>∑d˝ºt ÀH˚ ø=HêïeTì ÄyÓT #Ó|⁄ü ‘·T+~.
ªe÷ ø±j·Tø£w+ºü qT+∫ dü+bÕ~+∫q &ÉãT“ qT+#˚ bı˝≤ìï KØ~+#êeTT. e÷
n\T¢&TÉ b˛©düT\ u≤<Û\ä ≈£î ‘êfi¯˝øÒ £ ‘·qT <ë∫q kıeTTàqT+#˚ y˚TeTT Ä bı˝≤ìï
KØ~+#êeTT nì ‘Ó*Œj·TT+&=#·TÃμ nì #Ó|Pü Ô eTs¡˝≤ @&É«kÕ–+~ ÄyÓT. ÄyÓT
<äT'K+qT #·÷dæq Hê≈£î m+‘√ u≤<Ûä nsTT´+~. ªbı˝≤ìï ø=qï |üÁ‘ê\T
(&Ü≈£î´yÓT+{Ÿ‡) @yÓTHÆ ê ñqïyê?μ nì n&ç>±qT. ñqïeì ÄyÓT #Ó|Œæ +~. yê{Ïï
Á‘Ó∫à Hê≈£î #·÷|æ+#·eTì #ÓbÕŒqT. ÄyÓT eT]j·TT ÄyÓT »‘·>± e∫ÃHêyÓT e÷
Ç+{Ï qT+∫ yÓ[flb˛j·÷s¡T ‘·eT Á>±eT+≈£î.
ì»yÓTqÆ ã+~Ûb˛≥T¢ <=s¡øf£ <¢Ò ìä b˛©düT\T á ne÷j·Tø£|⁄ü q\T>∑Ts¡T uÀj·T*ï
|ü≥Tºø=ì yÓfi≤fls¡T. á <√|æ&˝û À uÀj·T\T bÕ˝§Z+~ ˝Ò<ìä b˛©düT\≈£î >∑Ts¡THÔ êï,
øπ e\+ ‘·eT ñ<√´>±*ï ì\u…≥Tºø=H˚+<äT≈£î yês¡T uÀj·T*ï Ç]øÏ+#ês¡T. |ü≥Tºø=ì
yÓ[flq uÀj·T\ qT+∫ ã\e+‘·+>± ã+>±s¡+qT, yÓ+&çì edü÷\T #˚dæ
ã+~Ûb˛≥T¢qT+∫ \÷{Ï nsTTq edüTeÔ ⁄\≈£î Á|ü‘´· e÷ïj·T+>± (|ü]Vü‰s¡+>±) á
164
edüTeÔ ⁄*ï Çe«kÕ>±s¡T. Ç+<äT#˚‘· kÕs¡«»ì≈£î\÷ á ø£è‘ê´ìï uÀj·T˝Ò #˚kÕs¡ì
qeTTà‘·THêïs¡T.
s¬ +&√ s√E ñ<äjT· +˝ÀH˚ dæ<j ›ä T· ´ n‘·Ô eT]j·TT Ç+ø=ø±yÓT eTs¡˝≤ e÷
Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT yês¡T bı˝≤ìï ø=qï ø±–‘ê\qT eT] Ç‘·s¡
$esê*ï rdüTø=ì e#êÃs¡T. Ä ]ø±sY\¶ Á|üø±s¡+ n>∑d˝ºt ÀH˚ yês¡T bı˝≤ìï
ø=Hêïs¡T. á ø±–‘ê*ï #·÷dæq Hê≈£L düe÷<ÛëqyÓT+Æ ~. ªH˚qT á $wüjT· +MT<ä
@yÓTHÆ ê dü‘Œ· *‘êìï ø£\>∑CkÒ ÕÔqTμ nì Ä eTVæ≤fi¯‘√ nHêïqT. ‘=$Tà~qïs¡≈î£
‹+&ç ‹HêïqT. e∫Ãq Ä Ád”\Ô ≈£î ø£eT\ Hê‘√ u≤≥T>± ‹+&çô|{Ï+º ~. yê]ì
yÓ+≥u…≥Tºø=ì &ç.◊.õ. Ä|òd” Tü ≈£î e#êÃqT. á ã+~Ûb˛≥T Á|üøs£ D¡ + (πødt)qT
yêπs ìuÛ≤sTTdüTHÔ êïs¡T. yê]øÏ $wüjT· + #ÓbÕŒqT. á eTVæ≤fi¯≈î£ n\T¢&q’Ó dæ<j ›ä T· ´
‘·qMT<ä |ü&ÉT‘·Tqï <Óã“\≈£î u…~] nã<ë›\‘√ ≈£L&çq bı\+ $wüj·T+
yÓfi¯fl&ç+#ê&ÉT. Ms¡T Ä bı˝≤ìï ø=qï~ n>∑dtº e÷dü+˝À. <√|ü&ç »]–+~
&çôd+ãsY˝À. á <√|æ&øû Ï Ä bı\+ ø=qï<ëìøÏ @$T dü+ã+<Ûeä T÷ ˝Ò<ìä H˚qT
$e]+#êqT. &ç.◊.õ.>±s¡T bı˝≤ìøÏ #Ó+~q &Ü≈£î´yÓT+{ŸqT m+‘√ ùd|ü{Ï es¡≈L£
|üØøÏ+å #ês¡T. ‘·sê«‘· yês¡T ªá <√|æ&øû Ï Ä bı˝≤ìï ø=qï<ëìøÏ dü+ã+<Û+ä
˝Ò<Hä ~˚ Hê≈£î >∑Ts¬ +ÌÔ ~˝Ò Ç|ü⁄Œ&ÉT. nsTT‘˚ bı˝≤ìï ø=H˚<ëìøÏ n+‘· &ÉãT“ M]øÏ
mø£ÿ&ÉTï+∫ \_Û+∫+~? n~ y˚sπ #√≥ #˚dqæ <√|æ&øû Ï #Ó+~q &ÉãT“ >±y=#˚ÃyÓ÷?μ
nì e´+>∑´+>± nHêïs¡T. á Áø=‘·Ô e÷≥ qT+∫ H˚qT ø£+>±¬sj ’ ÷· ´qT. nsTT‘˚
<Ûs’Ó ´¡ +>± ªkÕs¡÷.. MTs¡T n+<ä] uÀj·T*ï <ë] <√|æ&>ç ±fi¯ófl nH˚ <äèø√ÿD+ qT+∫
#·÷&Éø+£ &ç— n˝≤¬>‘’ ˚ H˚q÷ MT≈£î ˇø£ <√|æ&>ç ±&ÉT>± ø£qã&Ée#˚ÃyÓ÷ø£<ëμ nì
nHêïqT. ‘·sê«‘· Ä dæ<j ›ä T· ´ n‘·qÔ T #·÷|æd÷ü Ô ªMs¡T |ü>\∑ T sêÁ‹ nH˚ uÛ<Ò +ä \T
‘Ó\«ø£H˚ bı\+˝À |üqT*ï #˚dTü >=+{≤s¡T. ø£w+ºü ‘√ bı˝≤ìï <äTìï, $‹Ô, >ös¡e+>±
|òdü \ü TqT (|ü+≥qT) |ü+&ç+∫ ã‘·T≈£î ã+&çì ˝≤>±\H˚ ø±+ø£å yê]˝À Á|üã\+>±
ñ+~. dæ<j ›ä T· ´ e÷eT bı\+˝À m<äT≈› î£ »‘·>± m<äT˝› ≤>∑ ø£wãºü &ÉT‘ê&ÉT. MTs¡T
n‘·ìøÏ ø£cÕºìï ø£*–+#˚~ nHê´j·T+. ‘·eT ùd«<ä+ (#ÓeT≥)˝Àì Á|ü‹ _+<äTe⁄qT
Áb˛>∑T|üs∫¡ , á bı\+qT ø=qT>√\T #˚kÕs¡Tμ nì #ÓbÕŒqT. Hê yê<äq˝Àì
n+XÊ\T &ç.◊.õ>±]øÏ dü] nH˚ nìŒ+∫q$. ªH˚qT á $wüjT· +˝À düeTs¡Œø£yTÓ qÆ
(düs¬ q’ ) #·s´¡ *ï #˚kÕÔqTμ nì yês¡T e÷≈£î #ÓbÕŒs¡T.

165
 ` 75 `
Ä ‘·<Tä |ü] b˛©düT\T dæ<j ›ä T· ´ e÷eT Ç+{ÏøÏ yÓ[fl ø£cÕº*ï ø£*+Z #·˝<Ò Tä .
nsTT‘˚ VüQ*j·T÷s¡T˝Àì y˚sπ uÀj·T*ï |ü≥Tºø¬ fi‚fl~ ìs¡+‘·s+¡ >±H˚ »s¡T>∑T‘·T+~.
Bì >∑T]+∫ n&çπ>+<äTø£ì b˛©dt n~Ûø±s¡¢ e<ä›≈£î yÓfi‚Ô yêfi¯ófl <äs¡Œ+‘√
e÷{≤¢&Üs¡T.ø£˝ø… sº£ qY T ø£˝‡Ò +<äT≈£î yÓfiÔ‚ yês¡T ªÄ Á|üøs£ D¡ +MT<ä $#ês¡DqT #˚sTTkÕÔqT.
ˇø=ø£kÕ] m+&çq ø£f\º… »‘·>±H˚ |ü∫à ø£f\º… ÷ ø±*b˛‘·$. $#ês¡D q&ç∫q|ü⁄Œ&ÉT
Ç˝≤>∑Tq e∫à n&É+¶ ≈£î*ï ø£\T>∑Cj Ò T· ø£+&çμ nì ø√|ü+>± nHêïs¡T.
VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\T qs¡øj £ ÷· ‘·qqT nqTuÛ$Ñ düTHÔ êïs¡T. yê] dü+kÕsê\˙ï
bÕ&Ób’ ˛sTTq$. ìs¡+‘·s+¡ >± b˛©düT\ Áøös¡´+˝À yês¡T ø£è•+∫b˛j·÷s¡T. Ä
uÀjÓ÷fi¯fl dü+ã+BÛ≈î£ *ï b˛©düT\T e<ä\˝Ò<Tä . nH˚øe£ T+~ì ùdwº Hü ≈é î£ ˝≤ø=ÿ∫Ã
|üXó¯ e⁄*ï u≤~Ûq≥T¢>± yêfi¯flqT u≤<Ûës¡T.
uÀj·T≈£î\+˝À ◊<ës¡T>∑Ts¡T myéT.m˝Ÿ.m.\T ñHêïs¡T. yê]øÏ $wüjT· + ‘Ó\TŒ‘·÷
ñ‘·sÔ +¡ ÁyêkÕqT. nôd+;¢˝À á Á|üøs£ D¡ +qT ãj·T≥ô|≥º+&ç nì $qï$+#·Tø=HêïqT.
eTTK´eT+Á‹øÏ eT]j·TT yê] dü∫e dü+|ü⁄{˝Ï Àì ø=+‘·eT+~ø° ñ‘·sÔ +¡ \qT ÁyêkÕqT.
|üÁ‹ø£\˝À ìC≤\T‘√ ≈£L&çq yê´kÕ\qT sêkÕqT. n+<äT˝À eTTK´+>± <√|æ&ìû
#˚dqæ ã+~Ûb˛≥T¢ Væ≤+B˝À e÷{≤¢&+ç ~ eT]j·TT e÷ uÀj·T\≈£î ø£qï&É+ ‘·|Œæ ‘˚
eTπs Ç‘·s¡ uÛ≤wü sêì<ëìï $e]+#êqT. á yêø±´\ »‘·>± ˇø£yfi˚ ¯ yês¡T
<√|æ&ìû #˚dj æ T· T+fÒ n~ ‘˚*ø£bÕ{Ï>± ‘·eT C≤HÓ&TÉ bı≥ºqT ì+|ü⁄ø=H˚~ Á‘·|Œæ ‘˚
yê¬sqï&É÷ uÛ≤Ø>± <√|æ&\û ≈£î yÓfifl‚ ~ ˝Ò<ìä $e]+#êqT. Ç≥Te+{Ï uÛ≤Ø‘·q+‘√
ñ+&˚ <√|æ&\û T uÀj·T\≈£î n|ü]∫‘·eTì, »]–q á ô|<ä› <√|æ&ìû #·÷ùdÔ <ëìï
düeTs¡Tú˝…’H√fi‚fl #˚dæ j·TT+&=#·Ãì ÁyêkÕqT. nsTT‘˚ uÀj·T≈£î\+˝À |ü⁄{Ϻq
XÊdüqdüuTÑÛ ´\T Hê á |üÁ‘·+MT<ä \øå±´ìï #˚jT· ˝Ò<Tä . yê]øÏ Ç~ ô|<ä› $wüjT· +>±
nìŒ+#·˝Ò<äT. á Á|üø£s¡D+ (πødt)˝À ìsêdüøÏÔ myéT.m˝Ÿ.m\˝À ñqï<ëìï
>∑eTì+#·Tø=qï b˛©düT\≈£î eT]+‘·>± ã\+ e∫Ã+~. ø=+&É>T∑ ≥º\ Á|ü<X˚ Ê\˝À
yês¡T Ä&ç+~ Ä≥— bÕ&ç+<˚ bÕ≥>± ñ+~. VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\ ÄÁø√X¯+
Äø±XÊìï ‘·\T|ü⁄‘·THêï n~ me] #Óe⁄\≈£L $ìŒ+#·≥+˝Ò<Tä .
ø=+&É>∑T≥º\ ìdüs¡Z kÕìï<Ûä´+˝À ñ+&˚ VüQ*j·T÷s¡T Ç|ü⁄Œ&ÉT |üP]Ô>±
ìsêàqTwü´+>± nsTT´+~. nø£ÿ&ÉTqï uÀj·T\T }s¡TqT e~* n&É$˝À #˚sês¡T.

166
sêÁ‘·T\˝Àì #·*>±\T\qT+∫ Ä »q+ q*–b˛kÕ>±s¡T. ej·Tôd‡’ H√fi¯ófl, Ád”\Ô T,
|æ\\¢ T... Ç˝≤>∑Tq n&É$˝À ‹+&ç, ˙fi¯ófl ˝ÒøH£ ˚ u≤<Û*ä ï nqTuÛ$Ñ düTHÔ êïs¡T. Ç≥Te+{Ï
dæ‹ú ˝ÀH˚ ˇø£ j·TTe‹ n&É$˝ÀH˚ •X¯óe⁄≈£î »qàqT Ç∫Ã+~. Ä •X¯óe⁄ |ü⁄{Ïqº
‘·øD å£ y˚T ‘·H=ø£ ªn|üsê~Û ÁbÕDÏμ nH˚ |ü{캰 qT<äTs¡T≈£î ‘·–*+#·Tø=H˚ |ü⁄{Ï+º ~.
n|ü⁄Œ&˚ |ü⁄{Ïqº Ä qeC≤‘· •X¯óe⁄qT s=eTTà\≈£î ‘ê|æ+#·Tø=H˚ Ä j·TTe‹ |ü>\∑ T
sêÁ‹ b˛©düT\ <ëw”øº ±ìøÏ uÛj Ñ T· |ü&ç n&É$˝ÀH˚ ‹s¡T>∑T‘·T+~. VüQ*j·T÷s¡T ˇø£
düàXÊq+˝≤>∑ ø£qã&ÉT‘·T+~. Ç|üŒ{Ï<ëø± @uÛ`’… ns¡ye’Ó T+~ uÀj·T*ï ã+~Û+#ês¡T.
yê]ï ne÷qTwü+>± Væ≤+dæd÷ü Ô yêfi¯fl ø±fi¯Sfl#˚‘T· *ï $s¡>>∑ ={≤ºsT¡ . dæ<e›ä Tà nH˚
CÀ–ìì |ü≥Tºø¬ [flq b˛©düT\T ÄyÓT >∑TbÕÔ+>∑+MT<ä ø±\T‘·Tqï dæ–s¬ {Ÿ qT+∫
ø±˝≤Ãs¡T. dü+>∑eTà nH˚ $<Ûeä sê\qT ã≥º\÷&ÉBdæ ø={≤ºsT¡ . ã+BÛ˝q’… á uÀj·T\≈£î
‘·eT #êe⁄ ø£D<í… Tä s¡T˝ÀH˚ ø£qã&ÉT‘·T+~. á $wüjT· + MT<ä H˚qT >∑es¡ïyÓT+{Ÿ≈î£
mH√ï ñ‘·sÔ ê*ï ÁyêdæHê, <ëqTï+∫ @$T Á|üj÷Ó »Hê\T sê˝Ò<Tä .
` 76 `
á n‘ê´#êsê\ MT<ä n+<ä] m<äTs¡T>± >=+‘·TqT $bÕŒ\ì ìs¡]∆ +#êqT.
u…fi≤Z+˝À ◊<ës¡T |üÁ‹ø£\ $˝ÒKs¡q¢ T ø£˝≤‡qT. yê]øÏ VüQ*j·T÷s¡T˝Àì ø£<qä∏ +‘ê
düeTÁ>∑+>± #ÓbÕŒqT. uÛ÷Ñ ‘·sêeTqVü≤{Ϻ e<ä› q&ç∫q <√|æ&øû ,Ï VüQ*j·T÷s¡T˝Àì
uÀj·T\≈£î @$T dü+ã+<Ûë\T ˝Òeì yê]ì q$Tà+#êqT. $˝ÒKs¡≈¢ î£ HêqT+∫
ø£sT¡ D‘√ e∫Ãq $es¡D ns¡yú TÓ +Æ ~. yês¡+<äs÷¡ VüQ*j·T÷s¡T≈£î e∫à nø£ÿ&ÉTqï
|ü]dæ‘ú T· *ï ne˝ÀøÏ+#ês¡T. Ä eTs¡T~q+˝À nìï |üÁ‹ø£\÷ VüQ*j·T÷s¡T˝À
»]–q n‘ê´#êsê\MT<ä $X‚wü ]b˛sY\º qT Á|üø{£ +Ï ∫q$. nìï |üÁ‹ø£\÷ b˛©düT\
<äeTqø±+&ÉqT rÁe |ü<Cä ≤\+‘√ K+&ç+∫q$. á »q+ ìs¡|sü ê<ÛTä ˝…H’ ê øπ e\+
yêfi¯ófl uÀj·T\H˚ ˇπø ˇø£ ø±s¡D+ qT+∫ yêfi¯flqT |ü≥Tºø=ì yÓ[fl yê] MT<ä
n‘ê´#êsê*ï #˚düTÔHêïs¡ì bı{À\ düy˚T‘·+>± ]b˛sYº\T |üÁ‹ø£\qT+∫
Á|üø{£ +Ï #·ã&çq$. á ]b˛sY\º qT+∫ b˛©dt &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ eTsê´<ä M~ÛbÕ˝…+’ ~.
Bì |ü]D≤eT+ m˝≤ ñ+<ä+fÒ ‘·eT ‘·|⁄ü Œ*ï ø£|Œæ |ü⁄#·TÃø√{≤ìøÏ ‘êeTT ã+~Û+∫q
uÀj·T\+<ä]ï e~*ô|{≤ºsT¡ b˛©düT\T. ø=+‘·eT+~ì ‘·eT J|ü⁄\˝À ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì
}]øÏ Á‘Ó∫à $&ç∫ yÓfi≤fls¡T. BìqT+∫ Hê≈£î m+‘√ dü+‘·è|æÔ ø£*–+~. H˚qT
u…fi≤Z+≈£î yÓ[fl $˝ÒKs¡T\+<äØï ø£*‡ <Ûqä ´yê<ä+\qT #Ó|Œæ e#êÃqT.

167
 Ç<Óq’ mì$T~ s√E\ ‘·sê«‘· H˚qT ˇø£ |üì ì$T‘·+Ô ‘·+C≤ePs¡T≈£î yÓfi≤flqT.
|ü~ùV≤H√ X¯‘êã›+˝À á Á|ü<X˚ +¯ qT $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷C≤´BÛXó¯ \≈£î kÕeT+‘·T˝…q’
uÀj·THêj·Tø£ sêE\T |ü]bÕ*+#ês¡T. nø£ÿ&ÉTqï düs¡dü«‹ eTVü≤˝Ÿ˝Àì
Á>∑+<∏ë\j·T+˝À Hê |ü]XÀ<Ûqä qT eTT–+#·Tø=ì ‹]– }]øÏ #˚]q|ü⁄Œ&ÉT Hêø=ø£
ÄX¯Ãs¡´+ m<äTs¬ +’ ~. H˚qT ‘·+C≤ePs¡T≈£î yÓ[flq düeTj·T+˝À u…+>∑fiS¯ s¡T qT+∫
ø±+Á¬>dt bÕغøÏ #Ó+~q q\T>∑Ts¡T myéT.m˝Ÿ.m\T eT]j·TT yêfi¯fl e+~e÷>∑<TäÛ \T
VüQ*j·T÷s¡T≈£î e∫à yÓfi≤fls¡H~˚ |üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&çjT· T+~. |üÁ‹ø£\T á
Hêj·T≈£î\ bı{À\qT Á|üø{£ +Ï #ês¡T. yêfi¯ófl »]|æq $˝ÒKs¡T\ düe÷y˚X+¯ ˝Àì
$esê*ï ‘Ó*bÕs¡T. ªVüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\MT<ä »]–q n‘ê´#êsê\ MT<ä
E&ûwj æ T· ˝Ÿ m+¬ø«’ ] »s¡>±*. <ëìï »s¡|øü b£ ˛‘˚ uÀj·T\T ñÁ>∑b˛sê≥+ #˚kÕÔsT¡ μ
nì e÷≥\ |æ&TÉ >∑T*ï ≈£î]|æ+#ês¡T. Á|üuTÑÛ ‘·«eT+≥÷ yê] bÕغ nBÛq+˝ÀH˚
ñ+~ ø£<ë! m+‘√ düT\Te⁄>± á Á|üøs£ D¡ + MT<ä E&ûwj æ T· ˝Ÿ m+¬ø«’ Øì #˚|+æ #=#·TÃ.
nsTT‘˚ yê] Áù|eT yÓTT‘êÔìøÏ |üÁ‹ø£\˝À Á|ü#ês¡+ bı+<˚+<äTøπ ñ+~. á $˝ÒKs¡T\
düe÷y˚X+¯ ˝Àì q÷´dtqT #·~$q Hê≈£î qyê«˝À @&Éyê˝À ‘Ó*j·T˝Ò<Tä .
VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\T b˛©düT\ j·TeTbÕX¯+˝À <=]øÏb˛sTT j·TeT
j·÷‘·qqT nqTuÛ$Ñ düTqÔ ï|ü⁄Œ&ÉT á »q+ (Hêj·T≈£î\)≈£î yê] >∑T]+∫ C≤„|øü +£
˝Ò<Tä . n|ü⁄Œ&ÉT Ç<˚ Hêj·T≈£î\T u…+>∑fiS¯ s¡T˝À eT<Û´ä bÕq+ »‘·>± ø√&ç≈L£ s¡ Áy˚|⁄ü fifl¯ qT
‹+≥THêïs¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT uÀj·T\T Hê ÁX¯eT eT÷\+>± $&ÉT<ä˝…’ }]øÏ ‹]–
e∫Ãq|ü⁄Œ&ÉT ‘·eT ø£èÁ‹eT Áù|eTqT e´ø£|Ô ]ü #˚+<äT≈£î á >∑T≥ºqT møÏÿe#êÃs¡T.
düMT|ü ø±\+˝ÀH˚ $<Ûëqdüu≈ÑÛ î£ kÕs¡«Á‹ø£ m˝…øqå£ T¢ »]π><äT+~. Ä ø±s¡D+ø£H˚
á eTVü‰Hêj·T≈£î\T ªuÀj·T\MT<ä Áù|eTqT ≈£î]|æ+#˚+<äT≈£îμ sêyê*‡ e∫Ã+~.
‘êeTT uÀj·T CHê+>∑+ø£ì m+‘√ ô|<ä› |òüTqø±s¡´+ HÓs¡y˚sêÃeTì #ÓbÕŒ*‡
ñ+~. yês¡T e∫Ãq s√CÒ VüQ*j·T÷s¡T˝À <˚$ C≤‘·s¡ ñ+~. VüQ*j·T÷s¡T˝Àì
uÀj·T\T á Hêj·T≈£î*ï düu≤Û eTTK+>± düHêàì+#ês¡T. Ç<ä+‘·{ï° $qï Hê≈£î
m+‘√ ndüV≤ü ´+ ø£*–+~. ø£w|ºü &ü ç |üìì kÕ~Û+∫H√&=ø£&‘’Ó ,˚ Äø£w+ºü ˝Àì |üìqT+∫
e∫Ãq ÁX‚jT· düT‡qT ‘·eT~>± #˚dTü ø=H√ïfi¯ófl Ç‘·sT¡ \T ø£<ë!
VüQ*j·T÷s¡T≈£î yÓ[fl nø£ÿ&ÉT+&˚ »Hêìï ø£*‡sêyê\ì ìs¡]∆ +#·Tø=HêïqT.
H˚qT nø£ÿ&çøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT Çø£q÷ }]˝Àì C≤‘·s¡ eTT–dæb˛˝Ò<Tä . qqTï #·÷dæq
nH˚øe£ T+~ uÀj·T\T qqTï |ü\ø£]+#˚+<äT≈£î e#êÃs¡T. C≤‘·s¡ ø±s¡D+>± Á|ü‹jÓTTø£&ç
168
Ç+{À¢ eT≥Hé\qT e+&Üs¡T. n+<äs¡÷ qqTï ‘·eT‘·eT Çfi¯fl≈£î uÛÀ»q+ø£ì
ÄVü‰«ìdüTHÔ êïs¡T. ªHê≈£î Äø£*˝Ò<Tä μ nì Ä eT≥Hé uÛÀ»q+qT ìsêø£]+#êqT.
ìqï e∫à yÓ[flq myéT.m˝Ÿ.m\ ãè+<ä+ >∑T]+∫ @yÓTHÆ ê n&ÉT>∑T<ëeTì nìŒ+∫Hê,
n~ •cÕº#ês¡+>± ñ+&É<ìä uÛ≤$+∫ ñ‹Ô>H∑ ˚ ≈£Ls¡TÃ+&çb˛j·÷qT. nsTT‘˚ ˇø£
uÀj·T ªìqï u…+>∑fiS¯ s¡T qT+∫ e∫Ãq Hêj·T≈£î\ Áy˚fifl¯ ˝À ñqï ñ+>∑sê*ï MTs¡T
#·÷dæjT· T+&Ü*‡+~. Ä yÓu’ eÑÛ +qT #·÷dæ dü+‘√wü|&ü +˚ <äT≈£î s¬ +&ÉT ø£fiS¯ fl #ê\e⁄
ø£<ë! á myéT.m˝Ÿ.m\+‘ê eTq C≤‘√fi‚fl nH˚~ eTq¬ø+‘√ >∑s«¡ ø±s¡D+ ø£<ëμ
nì ñbıŒ+–b˛‘·÷ #ÓbÕŒ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ˇø£s=ø£sπ e÷{≤¢&kÉ Õ>±s¡T.
ªyêfi¯fl m<äTs¡T˝À ì˝Òà <Ûs’Ó ´¡ + me]¬øH’ ê ñ+<ë? Mfi¯flqT #·÷ùdÔ Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T
>∑&>É &∑ É eDT≈£î‘·<≥
ä μ
ªá b˛©düT\ ø£cÕº\Tï+∫ yêπs eTeTà*ï $&ç|+æ #ês¡≥μ
` 77 `
á yêø±´*ï $qï Hê≈£î $∫Á‘·eTì nìŒ+∫+~. nsTTHê Ç+ø±dü>Ô ± e÷Væ≤‹ì
(düe÷#ês¡+qT) yê] qT+#˚ ãj·T≥ |ü&˚sTT+#ê\ì ªyês¡T VüQ{≤VüQ{°>±
(Vü≤&ÜVüQ&û>±) MT }s¡T≈£î n<Ó˝≤>∑Tq e#êÃs¡T? MT }s¡T n+‘· Á|üd<æ y∆ä TÓ qÆ
}sê?μ nì n&ç>±qT. n+<äT≈£î ˇø£ ô|<ë›j·Tq ªø£Dã]Z˝À ˇø£ e÷cÕºsY
ñHêïs¡T. Ä n\÷´$Tìj·T+ bòÕ´ø£Øº ˝Àq÷ ◊<ës¡TeT+~ ñHêïs¡T. Ms¡+<äs÷¡
e÷ }s√fi‚fl. eTeT*ï $&ç|kæ ÕÔeTì yês¡+‘ê e÷ qT+∫ &ÉãT“*ï Áb˛>∑TCÒkÕs¡T.
Ä ø±s¡D+ø£H˚ ◊<ës¡TkÕs¡T¢ u…+>∑fi¯Ss¡T≈£î yÓ[fl e#êÃs¡T. yê] |ü\T≈£îã&ç
u…+>∑fiS¯ s¡T˝À m+‘·>±H√ ñ+<ä≥μ nì nHêï&ÉT. eTs=ø£ e´øÏÔ ªe÷}s√¢ <äTs¡eZ Tà
‘·*¢ C≤‘·s¡ ñ+~ Ä e÷cÕºs≈Y î£ >∑Ts¡T+Ô ~. n‘·qT Á>±eT+≈£î e∫à u…+>∑fiS¯ s¡T
qT+∫ C≤‘·sø¡ ì£ ô|<äô› |<√›fió¯ fl ekÕÔsì¡ #ÓbÕŒ&ÉT. yê] n‹~∏ dü‘êÿsê\˝À @
˝ÀbÕ\T ø£\>∑>÷∑ &É<ìä y˚TeTT ˇø£ |ü{<º° ë«sê &ÉãT“ Áb˛>∑TCÒdæ n‘·&ç #˚‹˝À
b˛kÕeTTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+ø=ø£‘·qT ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ªC≤‘·s¡ yÓTT<ä{Ïs√EH˚
u…+>∑fiS¯ s¡T˝À ñ+&˚ myéT.m˝Ÿ.m\T e÷ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ e#êÃs¡T. bÕ|ü+ e÷ ø√düeTì
n<Ó+‘√ <ä÷s¡+ qT+∫ e#êÃs¡T ø£<ë. y˚TeTT yêfi¯flqT, Ä ãè+<ä+˝Àì n+<äØï
yÓTT‘·Ô+ }s¡+‘ê Á‹|æŒ }πs–+#êeTTμ nì ‘Ó*bÕ&ÉT. eTs=ø£&ÉT eT]+‘·
ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ªe∫ÃH√fi¯ófl e÷ }s√¢ì <˚$ ˇ&çì ì+bÕs¡T ø±qTø£\‘√. Ä
myéT.m˝Ÿ.m.\˝À ˇø£s+¡ ≥÷ #˚‹˝ÀøÏ y˚≥ø=&Ée*ï |ü≥Tºø=ì <˚$ m<äTs¡T˝À
169
ì*Ãq >=Á¬s yÓT&ÉqT ˇπø y˚≥T qT+∫ y˚sT¡ #˚kÕs¡T. m+‘ÓH’ ê C≤‹e+‘· Ms¡ uÀj·T
Hêj·T≈£î&ÉT ø£<ëμ nì nHêï&ÉT. eTs¡˝≤ Ç+ø=ø£&TÉ ªyê]ø£ì y˚TeTT u…fi≤Z+qT+∫
>∑»>±Á‘·+˝À ñ+&˚ |üP\ <ä+&É*ï eT]j·TT ôVAf…˝Ÿ qT+∫ yÓTÆdü÷s¡TbÕø˘,
bÕ\ø√yê\qT ‘Ó|Œæ +#êeTTμ nì nHêï&ÉT. Ç+ø=ø£&‘’Ó ˚ ªyêfi¯ófl <˚e⁄fi¯fl˝≤>∑ e÷
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ e#êÃs¡T— ˝Òøb£ ˛‘˚ y˚T$T+ø± Ä b˛©dt\ ˝≤ø£|\t ˝ÀH˚ bÕ&Ób’ ˛j˚T<äT+~.
e÷ yêfi‚fl nH˚ Áù|eT ñqï+<äTH˚ yês¡T m+‘√ n_Ûe÷q+ ô|≥Tºø=ì e÷ }s¡TqT
#·÷ùd+<äT≈£î n+‘·<÷ä s¡+ (u…+>∑fiS¯ s¡T) qT+∫ e#êÃs¡T ø£<ëμ nì n+≥THêï&ÉT.
yêfi¯ófl #Ó|⁄ü qÔ ï<ëqï+‘ê $HêïqT. Mfi¯flqT $&ç|+æ #·Tø=ì ekÕÔeTT nì q$Tà+∫q
eT<Û´ä es¡T\Ô T (ÁuÀø£sT¡ )¢ M] qT+∫ &ÉãT“qT Áb˛>∑T CÒdTü ø=+~ Hê≈£î düŒwüyº TÓ +Æ ~.
uÀj·T\≈£î Ç≥Te+{Ï ÁuÀø£sY »q+ MT<ä m+‘√ $XÊ«dü+ ñ+≥~. yê] e÷≥*ï
Ms¡ T MTπ s ~ ˝Ò < ä T . b˛©dü T \ qT+∫ $&ç | æ + #ê\+fÒ n+<ä T ≈£ î &É ã T“
Ks¡TÃô|fÒ<º Tä +≥<äì á ÁuÀø£sT¡ ¢ uÀj·T*ï q$TàdüT+Ô &˚yêfi¯ófl. Mfi¯Sfl Ä ÁuÀø£s¢¡
e÷{*ï m+‘√ uÛøÑ ‘ÔÏ √ qeTTà‘·T+&˚yês¡T. á Á|üøs£ D ¡ +˝À ÁuÀø£s¢¡ Á|üjT· ‘·ï+
qT+∫, u…+>∑fiS¯ s¡T˝Àì myéT.m˝Ÿ.m.\ qT+∫, eT]j·TT <äTs¡eZ Tà ‘·*¢ Äosê«<ä+
qT+∫ ‘êeT+‘ê $&ÉT<ä˝j ’… ÷· ´eTì á »q+ <äè&Û+É >± qeTTà‘·THêïs¡T. ªÇ<ä+‘ê
ã÷≥ø£+μ nì H˚qT #Óù|,Ô Ä e÷≥*ï $H˚ dæ‹ú ˝À Ms¡T ˝ÒsT¡ . VüQ*j·T÷s¡T˝Àì
uÀj·T\≈£î Hê´j·T+ <=]øÏ+~ πøe\+ |üÁ‹ø£\T eT]j·TT |üÁ‹ø± $˝ÒKs¡T\
qT+∫ e÷Á‘·yT˚ . Ä $˝ÒKs¡T¢ Hê nuÛ´Ñ s¡qú qT+∫ VüQ*j·T÷s¡T≈£î yÓ[fl nø£ÿ&ç HÓ»’
|ü]dæ‹ú ì #·÷dæ |üÁ‹ø£\˝À Áyêdæq+<äTH˚ >∑es¡ïyÓT+{Ÿ≈î£ m#·Ã]ø£ nsTT´+~. ì»yÓTqÆ
ns¡+ú ˝À á |üÁ‹ø± $˝ÒKs¡q¢ T VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\T düHêàì+#ê*‡ ñ+~.
nsTT‘˚ Çø£ÿ&É »]–+<˚ y˚sT¡ ø£<ë! ÁuÀø£sT¡ ¢ eT]j·TT u…+>∑fiS¯ s¡T˝À m\¢yfi˚ ˝¯ ≤
ìedædTü +Ô &˚ e÷ ≈£î\ myéT.m˝Ÿ.m.\T V”≤s√˝…j ’ ÷· ´s¡T ø£<ë!
15`02`1982q ª‘·sT¡ D uÛ≤s¡‘μ· ~q |üÁ‹ø£˝À ªeÁø£‘T· +&Éμ nH˚ yê] qT+∫
ˇø£ yê´dü+ Á|üø{£ +Ï #·ã&ç+~. VüQ*j·T÷s¡T Á>±eT+qT dü+<ä]Ù+∫ yÓ[flq Hêj·T≈£î\
ãè+<ä+qT yês¡T ø£≥Te⁄>± $eT]Ù+#ês¡T. ªá myéT.m˝Ÿ.m.\T VüQ*j·T÷s¡T˝À
»]–q Á|üøs£ D¡ $#ês¡Dø£ì e#êÃs√ ˝Òøb£ ˛‘˚ Ä u≤~Û‘T· \ qT+∫ düHêàq+qT
#˚sTT+#·Tø=H˚+<äT≈£î e#êÃs√?μ nì ªeÁø£‘T· +&Éμ>±s¡T ‘·eT yê´dü+˝À mH√ï Á|üXïË *ï
u≤D≤\ ˝≤>∑ e~˝≤s¡T. s¬ +&ÉT HÓ\\ ÁøÏ‘y· T˚ VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T*ï b˛©düT\T
ã+~Û+#ês¡T. yê]ì HêHê Ø‘·T\˝À Væ≤+dæ+#ês¡T. n|ü⁄Œ&ÉT á Hêj·T≈£î\T
170
sê˝Ò<Tä . sêÁwü+º ˝À á Hêj·T≈£î\ bÕغjT˚ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï q&ÉT|ü⁄‘·T+~. nsTTHê
»]–q Á|üøs£ D ¡ + >∑T]+∫ |ü˝‘¢… T· Ô e÷≥qT yês¡T |ü\ø£˝<Ò Tä . uÀj·T\T $&ÉT<ä˝’…
ãj·T≥≈£î e∫Ãq ‘·sê«‘· Çø£ÿ&É≈î£ e∫à düHêàq+ #˚|+æ #·Tø=ì yÓ[fl+~ dæ>T∑ eZ ÷*q
ø±s¡´+μ nì yês¡T |ò÷ü ≥T>± ÁyêkÕs¡T. Bìï #·~$q MT<ä≥ H˚q÷ ˇø£ yê´dü+
ÁyêkÕqT. uÀj·T\ eTT>∑‘∆ ê«ìï ÁuÀø£sT¡ ¢ m˝≤>∑Tq <äTs¡T|üj÷Ó >∑+ #˚dTü HÔ êïs¡T nì
H˚qT Hê yê´dü+˝À Á|ükÕÔ|+æ #êqT. ÁuÀø£sT¡ ¢ eT]j·TT sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\ qT+∫
<ä÷s¡+>± ñ+&˚~ øπ eå TeTì Hê ˝ÒKq+˝À >∑{>ºÏ ± #ÓbÕŒqT. á Hê yê´düeT÷
ª‘·sT¡ D uÛ≤s¡‘μ· ˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&ç+~.
` 78 `
Hê~ eT]j·TT ªeÁø£‘T· +&Éμ >±] yê´kÕ\T ø√˝≤Vü≤\+H˚ düèwæ+º ∫q$. ÁuÀø£s¬ ‘¢’ ˚
Hê $s¡T<ä+∆ >± ì|ü⁄Œ\T #Ó]>±s¡T. ø=+‘·eT+~ sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\≈£î Hê $s¡T<ä+∆ >±
#ê&û\qT #Ó|æŒ yêfi¯flqT ñÁø√wüß˝…’q≥T¢>± #˚kÕs¡T. ªá ;ÛeTsêyé >∑kÕÔ´ e÷
eTsê´<äqT M~ÛbÕ\T #˚dTü HÔ êï&ÉTμ n+≥÷ ˇ<äsk¡ Õ>±s¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT Ms¡+‘ê ˇø£fÆ…
Hê $s¡T<ä+∆ >± ˇø£ Áø=‘·Ô ≈£îÁ≥qT s¡÷bı+~+#ês¡T. VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\≈£î
~q|üÁ‹ø£qT #·÷|æ+∫ ª>∑kÕÔ´ |üÁ‹ø£˝À MT $s¡T<ä+∆ >± sêkÕ&ÉT. MTs¡T #˚dqæ
C≤‘·sq¡ T $eT]Ù+#ê&ÉTμ nì #ÓbÕŒs¡T. yêfi¯flqT Ç+ø± sπ –+#˚+<äT≈£î ª$TeTà*ï
|ü{+ºÏ ∫H√&˚ >∑kÕÔ´.. n‘·ìøÏ b˛©düT\‘√ m+‘√ <√d”Ô ñ+~. <√|æ&ç >∑T]+∫
b˛©düT\≈£î ‘·|⁄ü Œ&ÉT ÇHé|süò yY T˚ wüHé Ç∫Ã+~ n‘·Hμ˚ nì #ÓbÕŒs¡T. yÓTT<ä{À¢ uÀj·T\T
Bìï qeTà˝Ò<Tä . nsTT‘˚ ˇø£ myéT.m˝Ÿ.m. n+≥÷ s¬ +&ÉTkÕs¡T¢ VüQ*j·T÷s¡T≈£î
e∫à Hê $s¡T<ä+∆ >± yêfi¯flqT q$Tà+#ê&ÉT. >√|ü´+>± mdt.|æ.kÕôV≤uŸ>±πs >∑kÕÔ´
ù|s¡TqT ‘·q≈£î ‘Ó*bÕ&Éì #ÓbÕŒ&ÉT. ªHê »‘·>± ◊<ës¡T eT+~ Ä mdt.|æ.kÕuŸ
e<ä≈› î£ s¡+&ç. yê] H√{Ï qT+#˚ @$T≥H˚~ n&É>+∑ &çμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. á »q+
b˛©düT\ e<ä≈› î£ e#˚Ã~ ˝Ò<ìä n‘·ìøÏ >∑Tsπ .Ô Ä e÷≥*ï $ì $ì VüQ*j·T÷s¡T˝Àì
uÀj·T\T Çø£ qeTàkÕ>±s¡T.
≈£î\ô|<ä\› ≈£î, sê»ø°jT· Hêj·T≈£î\≈£î eT]j·TT ÁuÀø£s≈¢¡ î£ H˚H|Ó ⁄ü Œ&É÷ eTT\T¢
(ø£+≥ø£+) ˝≤>∑H˚ ø£qã&ÉT‘·T+&˚yê&çï. @@ Ø‘·T\ qT+∫ qqTï HêX¯q+ #˚jTÓ T#·TÃ
nH˚<ëìøÏ yês¡T <ës¡T\qT yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. H˚qT düV‰ü j·T|ü&qç uÀj·T\ qT+#˚
qqTï #·+|æ+#˚+<äT≈£î yês¡T |üHêï>∑+\qT |üqTï‘·THêïs¡T. VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T*ï
Hê $s¡T<ä+∆ >± s¬ #·Ã>=fÒ<º ëH√¢ yês¡T dü|©üò ø£è‘·T˝…j
’ ÷· ´s¡T. VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\T
171
Hê s¡ø±Ôìï Á‘êπ> Á|ü‹»„qT #˚kÕs¡H˚ düT~› Hê≈£î ‘·*|æ+~. e÷ }s¡T≈£î, bòÕ´ø£Øº øÏ
á düT~∆ #˚]+~.
ªás√E >±ø£b˛sTTHê sπ ô|H’ ê á >∑kÕÔ´qT #·+ù|~ ø£∫Ñ·+μ nì »q+
nqTø√kÕ>±s¡T. Ç<ä+‘·{Ïï $qï H˚qT XÊ+‘·∫‘·TÔ&ç>±H˚ ñHêïqT. Ç≥Te+{Ï
u…~]+|ü⁄*ï Ç+‘·≈£î eTTqT|üP H˚qT $ìj·TTHêïqT. M{Ï >∑T]+∫ ‘·\qT
y˚&øÓ ÿÏ +#·T>√ø£H˚ H˚qT Hê |üqT\˝À ìeT>∑ïyÓTÆ j·TTHêïqT. Hê≈£î Hê düe÷Cùdyê
ø±s¡´y˚T düs«¡ dü«+>± ñ+&˚~. Ç≥Te+{Ï >=&ÉT¶ u…~]+|ü⁄ e÷≥\≈£î e÷q´‘·qT
ÇùdÔ yê{ÏøÏ ˝Òìb˛ì eTVü≤‘·«+ edü<Ô Hä ~˚ Hê≈£î >∑Tsπ Ô ñ+~.
VüQ*j·T÷s¡T qT+∫ eT]j·TT ÁuÀø£s¢¡ qT+∫ ˇπø CÀs¡T˝À u…~]+|ü⁄\T edüTqÔ ï$
ìs¡+‘·s+¡ >±. yês¡T Ms¡T e∫à Hê≈£î á u…~]+|ü⁄\ e÷≥*ï >∑T]+∫ #Ó|Œü kÕ>±s¡T.
ªyês¡T &É|⁄ü ŒqT ø=≥÷Ô ˙ Ç+{ÏøÏ ekÕÔs≥ ¡ μ
ª˙ ø±fi¯Sfl #˚‘T· *ï $s¡>>∑ ={≤Ôs≥ ¡ μ
ª˙fi¯ófl˝Òì >∑T≥º ñ+&˚ C≤>±≈£î ìqTï ‘√\T¬ø[fl nø£ÿ&˚ ìqTï #·+|æ |ü&k˚ ÕÔs≥ ¡
nHê<∏äX¯e+˝≤>∑μ
ªìqTï #·+ù|+<äT≈£î Ç|üŒ{Ïøπ VüQ*j·T÷s¡T˝À #·+<ë*ï edü÷\T #˚kÕs¡≥μ
ªìqTï Vü≤‘·´ #˚ùd+<äT≈£î q\T>∑Ts¡T uÀj·T\≈£î n&Ü«Hé‡>± &ÉãT“*ï Ç#êÃs¡≥μ
ªqTe⁄« bÕ‘êfi¯+≈£î yÓ[fl<ë–Hê yêfi¯ófl ìqTï $&ç#~˚ ˝Ò<≥ ä μ
Ç˝≤>∑Tq düT<äT\∆ T sêkÕ–q$. á e÷≥*ï $ì H˚qT Ç|ü⁄Œ&ÉT ìùdE Ô &Óï’ j·÷´qT.
á »Hêìø£H˚ H˚qT m+‘·>±H√ ÁX¯$T+#êqT. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT á »qy˚T HêMT<ä
‹s¡>ã∑ &ÉT‘·THêïs¡T. sπ |ü⁄ ˇø£yfi˚ ¯ H˚Hy˚ TÓ HÆ ê Vü≤‘·´ >±$+|üã&ç‘˚ n+<äTqT+∫ düe÷»
u≤+<Ûeä ⁄\˝À me]˝Àq÷ <äT'K+ ñ+&É<y˚ ÷Ó nì nìŒ+∫+~. Ç+{À¢ yêfi¯ófl
H˚qT #·ìb˛‘˚ ◊<ës¡T s√E\T @&É«e#·T× Ä ‘·sê«‘· yês¡÷ qqTï eT]Ãb˛e#·TÃ
nì nìŒ+∫+~. m+‘·>±H√ #·~$Hê H˚qT Ç+{À¢ yêfi¯fl≈£î MdüyTÓ ‘·÷Ô @MT
#˚jT· ˝Ò<Tä . yês¡+<ä]ø° yÓTT‘êÔìøÏ ({À≥˝Ÿ>±) <äT'U≤H˚ï Ç#êÃqH˚~ nìŒ+#·kÕ–+~.
H˚qT bÕeTT≈£î bÕ\T b˛kÕqT— bÕeTT≈£î m+‘· Áù|eT>± bÕ\T b˛dæHê n~
bÕ\qT b˛dæH√&˚ï ø±fÒd~Ôü . á $wüj÷· ˝Ò Hê˝À C§s¡ã&çq$ nqï≥T¢>± Hê≈£î
nìŒ+∫+~. }s√¢ ñqï ùdïVæ≤‘·T\≈£î HêMT<ä C≤* ø£\>∑kÕ–+~. ≈£î\ùdeqT
172
#˚ùd+<äT≈£î yÓ[fl ñ‹Ô |ü⁄D≤´ìøÏ #·dTü HÔ êï&ÉT ø£<ë? nì yês¡T nqTø√kÕ>±s¡T.
nsTT‘˚ eTs¡˝≤ H˚qT dæ$ú T‘·+˝ÀøÏ e∫Ã, Çy˚{ïÏ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT>√ø£H˚ Hê
<Óq’ +~q ø±sê´\˝À ìeT>∑ïyÓTj Æ ÷· ´qT.
◊<äTs√E\T >∑&∫ç Hê qqTï #·+|ü˝<Ò Tä . H˚qT ˇø£ ÁuÀø£s≈Y î£ ñ‘·sÔ +¡ ÁyêkÕqT.
ªeTT>∑J∆ e⁄˝…q’ uÀj·T*ï nqedüs+¡ >± s¬ #·Ã>=≥ºø+£ &ç. MTs¡T yêfi¯flqT s¬ #·Ã>={Ϻ
#˚sTT+#ê\qTø=H˚ ø£è‘ê´\Tï+∫ yê]ì eTs¡˝≤ b˛©düT\ ø£ã+<ä Vü≤kÕÔ\≈£î
eX¯+ #˚jT· ø£+&ç. b˛©düT\ y˚≥T¢qT+∫ Ç|üŒ{Ïøπ yês¡T yÓT‘·ãÔ &çb˛j·÷s¡T. MTs¡T
#˚dTü +Ô ~ uÀj·T\ ndæ‘Ô «· +≈£î >=&É*¶ ô|≥Tºμ nì ÁyêkÕqT. nsTT‘˚ H˚qT Áyêdæq Ä
˝ÒK qT+∫ n‘·H$˚ T e÷s¡˝<Ò Tä . n‘·ìøÏ eTT>∑TsZ T¡ q\T>∑Ts¡T myéT.m˝Ÿ.m.\
eT<ä‘› T· ñ+~. H˚qT Áyêdæq Væ≤‘·+ #Óù|Œ ñ‘·sÔ +¡ qT+∫ H˚qT n‘·ìøÏ u…~sêqì
n‘·qT »q+‘√ #Ó|⁄ü Œ>=H˚~ #˚jT· kÕ>±&ÉT.
` 79 `
e÷sYà 4q H˚qT eTT+C≤eTT˝À u…fi≤Z+≈£î yÓfi≤flqT. Ä kÕj·T+Á‘·+ VüQ*j·T÷s¡T
qT+∫ eTTô|Œ’ q\uÛe’… T+~ uÀj·T\T #˚‘T· \˝À y˚≥ø=&Éefi¯flqT, >=&Éfi¶ fl¯ qT |ü≥Tºø=ì
e÷ }s¡T≈£î e#êÃs¡T. yê]ì #·÷dæq e÷ }s√fi¯ófl u…~sês¡T. Ä »q+ ªVüQÁs√μ
nì e<äTs¡T‘·÷ e÷ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡T. Hêj·Tq ãj·T≥Tqï ns¡T>∑TMT<ä ≈£Ls¡TÃì
ñHêï&ÉT. Hêj·TqqT #·÷dæq Ä »q+ ªmø£ÿ&É ˙ ø=&ÉT≈£î? n‘·&ïç ãj·T≥≈£î |ü+|ü⁄μ
nì e<äTs¡T‘·THêïs¡T. Ä e÷≥\≈£î Hêj·Tq ª@$T #˚kÕ&ÉT Hê ø=&ÉT≈£î? MTs¡T
˝≤ø£|t˝À |ü&çq|ü⁄Œ&ÉT $TeTà*ï $&ç|æ+#·Tø=ì e#êÃ&ÉT. <ëì ñ|üø±s¡+qT
düà]+#·T>√ø£H˚ MTs¡T Hê |ü⁄Á‘·T&çï Vü≤‘·´ #˚ùd+<äT≈£î Çø£ÿ&É≈î£ m˝≤>∑Tq e#êÃs¡T?
MT≈£î dæ>T∑ Z ne«≥+˝Ò<ë..? Hê≈£L ◊<äT>∑Ts¡T dü+‘êq+ ñHêïs¡T. ;Ûe÷ MT<ä
MTs¡T #˚‹ì y˚kÕs√.. $TeTà*ï H˚qT e~˝Ò~ ˝Ò<Tä . H˚q÷ C≤‹e+‘· Ms¡ uÀjÓ÷&˚ïμ
nì |ò÷ü ≥T>± »yê_#êÃ&ÉT. nsTT‘˚ n|ü⁄Œ&ÉT Hêj·Tq ˇø£&>ç ±H˚ ñHêï&ÉT. yês¡T
eTTô|Œ’ q\uÛe’… T+~>± ñHêïs¡T. Hêj·TqqT HÓfdºÒ æ Ç+{À¢øÏ <ä÷düTø=#êÃs¡T. nø£ÿ&É
Çø£ÿ&É Hêø£ì yÓ‹ø±s¡T. H˚qT <=s¡øq£ +<äT≈£î ø£eT\ e<ä≈› î£ e∫à ª@jYT uÛÀdüT&û..
mø£ÿ&ÉTHêï&˚ ˙ yÓTT>∑T&ÉT? mø£ÿ&É <ëu…{≤ºy˚ n‘·&ïç ?μ nì s¡Tu≤ãT #˚jT· kÕ>±s¡T.
n+<äT≈£î ø£eT\ ø√|ü+>± ªÇ+{À¢ <ë–ø=ì ñ+&˚+<äT≈£î Hê yÓTT>∑T&˚yTÓ HÆ ê ø=C≤®Hê...
|üì ì$T‘·+Ô u…fi≤Z+≈£î yÓfi≤fls¡T. nø£ÿ&çøπ yÓ[fl yê]ì yÓ‘ø· +£ &çμ nì |ò÷ü ≥T>±H˚
#Ó|Œæ +~. ÄyÓT e÷≥\≈£î ˇø£ uÀjÓ÷&ÉT ªÇø£ ˙e⁄ ≈£î+≈£îeTqT ‘·T&çù|düTø√?μ nì
173
nHêï&ÉT. n+<äT≈£î ø£eT\ ªyês¡T #·ìb˛sTTHê H˚qT |üdTü |ü⁄`≈£î+≈£îeT\qT e~˝Ò~
˝Ò<Tä μ nì #Ó|Œæ +~. Ç+{À¢ ñqï n+<äØï no¢\+>± ‹≥÷Ô yês¡T ãj·T≥≈£î
e#êÃs¡T. ‘·\T|ü⁄≈£îqï Áù|yéTMT<ä >=&É*¶ qT+∫ y˚≥q¢ T y˚dæ >±≥T¢ ô|≥÷Ô ªn‘·&ïç
y˚TeTT $&ç#~˚ ˝Ò<Tä . á e÷≥\≈£î Ç~>√ Çy˚ >±≥T¢ kÕøÏμå nì ˇ<äTs¡T‘·THêïs¡T.
‘·sê«‘· e÷ Ç+{Ï MT<ä sêfi¯fl es¡¸+qT ≈£î]|æ+∫ n+<äs÷¡ ªVüQs√´μ n+≥÷ nø£ÿ&ç
qT+∫ yÓ[flb˛j·÷s¡T. Ä |æeTà≥ yê&É˝Àì »q+ e#êÃs¡T. yê]˝À ø=+‘·eT+~øÏ
Ç|üŒ{Ïøπ Vü≤‘·´ »]–b˛sTT+<äH˚ uÛ≤eq+ ñ+~. yês¡T e∫à ªmø£ÿ&É, ;Ûe÷ mø£ÿ&É
|ü&jç T· THêï&ÉT?μ n+≥÷ n&ÉT>∑T‘·THêïs¡T. H˚qT ã‹øÏ ñHêïH√, #·#êÃH√ nH˚<ëìï
ø£∫Ñ·+ #˚dTü >=+≥THêïs¡T. Ç+{À¢ì e÷ eTVæ≤fi¯\T @&ÉTdüTHÔ êïs¡T.
H˚qT sêÁ‹ mì$T~ >∑+≥\≈£î Ç+{ÏøÏ #˚sêqT. Ç+f…<Tä s¡T˝À >∑T+|ü⁄ ø£qã&ç+~.
ø±fi¯ófl #˚‘T· *ï ø£&TÉ ø=ÿì ø£eT\‘√ @yÓT+Æ <äì n&ç>±qT. ÄyÓT @&ÉTdü÷Ô ª>∑T≥ºMT<äT+&˚
yê&É˝Àì uÀj·T\T e#êÃs¡T. MT ‘·\qT q]πø uÛ≤wüqT #˚dTü HÔ êïs¡Tμ nì n+~.
ÄyÓT qqTï yêfÒdTü ø=ì ªÇø£#ê\T.. MT düe÷»ùde! MT düe÷»ùde eTeTà*ï
nHê<∏Tä \T>± #˚dTü +Ô ~. Ä VüQ*j·T÷s¡T˝Àì uÀj·T\ø£ì #˚j÷· *‡q<ä+‘ê #˚kÕs¡T.
nsTT‘˚ yêfi‚fl Ç|ü⁄Œ&ÉT MT s¡ø±Ôìï Á‘ê>∑T‘êeTì e#êÃs¡Tμ n+≥÷ XÀøÏ+#·kÕ–+~.
n+‘·˝À nø£ÿ&çøÏ neTà, \#·ÃeTà‘·Ô e#êÃs¡T. n‘·Ô qqTï #·÷dæ ª;Ûe÷.. Çø£ qT+∫
düe÷»ùdeø£ì ‹]π><ëìï ã+<é #˚sTT. Ä >∑T≥º˝Àì uÀj·T\≈£î ø±yê*‡q+‘·
ñ|üø±s¡+ #˚dHæ ê, yêfi¯ófl n|üø±s¡+qT #˚ùd eTqTwüß´˝Ò ø£<ë! ˙ qT+∫ Ç+{À¢
n+<ä]ø° n<Ó+‘·>± ø£cÕº\T e∫Ãqy√ #·÷&ÉT Ç|ü⁄Œ&ÉT. Ä »q+ MT Hêj·TqqT,
ø£eT\qT, MT neTàqT, ˙ ‘√&ÉãT{ÏHº √fi¯flqT ˙#ê‹˙#·+>± ‹{Ϻ yÓfi≤fls¡Tμ nì #Ó|Œæ
ø√|ü+‘√ $dü$kÕ yÓ[flb˛sTT+~. neTà @MT e÷{≤¢&˝É <Ò Tä . ‘·eTTà&Óq’ ns¡Tq® T&ÉT
qqTï #·÷dæ ªÄ uÀj·T\T ˙#· |ü<ë\‘√ ‹{Ϻ yÓfi≤fls¡T nHêïμ nì <äT'K+‘√
#ÓbÕŒ&ÉT.
á e÷≥\˙ï $q>±H˚ Hê˝À ñqï dü+j·TeTq+ ˝Àì ø£≥º |ü–*b˛sTT+~.
á ÁuÀø£sq¢¡ T m+‘·es¡≈L£ düV≤æ +#·Tø√yê*? á ÁuÀø£sT¡ ¢ ‘·eT kÕ«s¡+ú ø√dü+ HêMT<ä
<ë&ç »]|æHê, H˚qT düV≤æ +#·Tø=+≥÷H˚ ñHêïqT. nsTT‘˚ eTT>∑˝∆ q’… e÷ Ç+{Àfi¯flMT<ä,
≈£î≥T+ã+MT<ä≈î£ e∫à u…~]+|ü⁄\qT nyê«#·´ X¯u≤›*ï+#˚ #˚kÕs¡T. e÷ |ü]yês¡+
yê]øÏ @ nHê´j·÷*ï #˚jT· ˝Ò<Tä . H˚HH’Ó ê yêfi¯fl≈£î @$T nHê´j·T+\qT #˚kÕqT?
yê]øÏ H˚qT ñ|üø±s¡+H˚ #˚kÕqT. Ä ñ|üø±s¡+≈£î ã<äT\T>± yêfi¯ófl qqTï #·+ù|+<äT≈£î
174
eTT+<äTø=#êÃs¡T. ÁuÀø£s¢¡ qT+#˚ edüTqÔ ï á ≈£îø£è‘ê´\≈£î eT+>∑fi+¯ bÕ&ç+#˚~ ñ
+~. Bìï ø£qTø£ H˚qT Ä|üøb£ ˛‘˚ á ÁuÀø£sT¡ ¢ eT]+‘·>± ã\|ü&ç ªy˚TeTT #˚d+æ <˚
XÊdüqã<ä+› μ nqï≥T¢>± eTTqTà+<äT Á|üe]Ô+#=#·TÃ. Ç+‘·≈î£ |üPs¡«+ 1974˝À Ç<˚
ÁuÀø£s¢¡ n+&É<+ä &É\‘√ }s√¢ ñ+&˚ ø=+‘·eT+~ uÀj·T\T Hê MT<ä e÷s¡D≤+‹ø£yTÓ qÆ
<ë&çì #˚kÕs¡T. nsTT‘˚ H˚qT <ëì >∑T]+∫ b˛©düT\≈£î ø£+ô|+¢’ {Ÿ Ç#˚Ã+<äT≈£î
yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . m+‘·>± nqTø=Hêï Mfi¯fl+<äs÷¡ Hê düe÷»+ yêfi‚fl. M] $s¡T<ä+∆ >±
ø£+ô|+¢’ {ŸqT ÇùdÔ Mfi¯flqT b˛©düT\ ø£ã+<ÛVä ≤ü kÕÔ\≈£î eX¯+ #˚dqæ fÒ¢ nì H˚qT
n|ü⁄Œ&ÉT uÛ≤$+∫ $Tqï≈£î+&çb˛j·÷qT. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT ñ‹Ô>H∑ ˚ ñ+&çb˛j˚T~
düs¬ q’ |üìø±<äì nìŒ+∫+~.
` 80 `
b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ yÓ[fl |òsæ ê´<äTqT Ç#˚Ã<ëìø£Hêï &ç.◊.õ.>±]ï ø£*‡ yê]øÏ
»]–q<ä+‘ê kÕ<ä´+‘·+>± $e]+#ê\ì ìs¡]∆ +#êqT. á ÁuÀø£s¢¡ CÀs¡T, eTVæ≤eT
kÕúìø£+>± ñ+&˚ b˛©dt ùdwº qü ¢ es¡≈L£ eTT≥Tº‘T· +&˚$. uÀj·T\T eT]j·TT b˛©düT\
q&ÉTeT &ÉãT“ dü+ã+<Ûë\ e´eVü‰sê*ï á ÁuÀø£sπ ¢ ìs¡«Væ≤düT+Ô &˚yês¡T. ÁuÀø£s≈¢¡ î£
~>∑Te kÕúsTT˝À ñ+&˚ b˛©düT n~Ûø±s¡T\ |ü]#·jT· + ã\+>±H˚ ñ+&˚ ñ+~. Ä
ø±s¡D+ e\H˚ H˚qT H˚s¡T>± &ç.◊.õ >±]ï ø£\yê\ì ìs¡ísTT+#·Tø=HêïqT.
&ç.◊.õ.>±]øÏ nìï $esê*ï ‘Ó*bÕqT. ª‘·sT¡ D uÛ≤s¡‘μ· |üÁ‹ø£˝Àì Hê yê´kÕ\qT
#·÷bÕqT. Hê |æsê´<äTqT $qï &ç.◊.õ.>±s¡T >∑+;ÛsT¡ &Ó’ ªMT ø£+ô|+¢’ {Ÿ ì]∆w+ºü >±
me]MT<Ó’Hê ñ+<ë?μ nì n&ç>±s¡T. H˚qT ª˝Ò<äTμ nì ã<äT*#êÃqT. ªìqï
kÕj·T+Á‘·+ H˚qT Ç+{À¢ ˝ÒqT. eTTô|Œ’ q\uÛe’… T+~ e÷ Ç+{ÏMT<ä≈î£ <ë&çøì£
e#êÃs¡T. Mfi¯fl˝À H˚qT me¬se] ù|s¡q¢ T ‘Ó\|ü>\∑ qT?μ nì nHêïqT. &ç.◊.õ.>±]øÏ
Hê q&É‘M· T<ä, H˚qT #˚dTü +Ô &˚ düe÷» ùdeMT<ä >ös¡e+ ñ+~. H˚H|Ó ⁄ü Œ&É÷ kÕ«s¡+ú ø£ì
|üqT\qT #˚ùd~ ˝Ò<ìä yê]øÏ u≤>±H˚ >∑Ts¡TÔ ñ+~. Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ H˚qT @sêŒ≥T
#˚dqæ nH˚ø£ ø±s¡´Áø£e÷\ $esê\T b˛©dt ô|fi’ò fl¯ ˝À ñqï$.
&ç.◊.õ.>±s¡T Hê‘√ ª#·÷&É+&ç ;ÛeTsêyé>±s¡T.. MTs¡T eT+∫ |üqT\qT #˚dTü HÔ êï
MT ≈£î\b˛fi¯ófl MT ø£èwæMT<ä ø£è‘·»„‘·*ï e´ø£Ô|üs¡#·≥+˝Ò<äT. nsTTHê MTs¡T
uÛj Ñ T· |ü&øÉ +£ &ç. ˇø£Áf…+&ÉT s√E\ es¡≈L£ MTs¡T }s√¢ ñ+&Éø+£ &ç. á uÀj·T\T
@<ëìï #˚ùd+<äT≈£î yÓqTø£+»y˚jT· s¡T. H˚qT Á‘·|Œü ìdü]>± @<√ ˇø£<ëìï Áø£eT|ü<‹›ä ˝À
MT ≈£îX¯\+ø£ì #˚kÕÔqTμ nì #ÓbÕŒs¡T. H˚qT yê]øÏ ø£è‘·»‘„ *· ï ‘Ó*|æ, nø£ÿ&É qT+#˚
175
ùdïVæ≤‘·T&ç s¡÷yéT≈£î yÓfi≤flqT. ª◊<ës¡T s√E\ ‘·sê«‘· Ç+{ÏøÏ ekÕÔqT. Hê >∑T]+∫
~>∑T\T ô|≥Tº>√ø£+&çμ nì Ç+{ÏøÏ dü+<˚X+¯ |ü+bÕqT.
Ä &ç.◊.õ.>±s¡T dæ.◊.&ç. &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ≈î£ &Ós¬’ ø£¸qT¢ Ç#êÃs¡T. Ä &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ˝Àì
dæ.◊.&ç.\T e÷ }s¡T eT]j·TT bòÕ´ø£]º |ü]düsê\˝À ‹s¡>k∑ Õ>±s¡T. ÁuÀø£sq¢¡ T
ø£*‡ ªÄ >∑kÕÔ´˝À m+‘√ eT<ä+ ñ+~. MTs¡T n‘·ìøÏ düs¬ q’ XÊdæHÔ ˚ #˚kÕs¡Tμ nì
nHêïs¡T. yêfi¯fl e÷≥\ qT+∫ ñ‘Ô̊õ‘·T˝…q’ ÁuÀø£sT¡ ¢ ªÇ+ø± n‘·ìøÏ |üP]Ô>± XÊdæÔ
ø±˝Ò<Tä . Ç|ü⁄Œ&ÉT mø£ÿ&çø√ bÕ]b˛j·÷&ÉT. n‘·qT mø£ÿ&çøÏ yÓ[fl <ë–ø=Hêï, y˚TeTT
n‘·&ïç $&ç#~˚ ˝Ò<Tä μ nì ‘·eT XÖsê´ìï ã&ÜsTT>± #Ó|⁄ü Œø=Hêïs¡T. ‘·sê«‘·
dæ.◊.&û\T á ÁuÀø£sT¡ ¢ eT]j·TT uÀj·TC≤‹˝Àì ø=+‘·eT+~ ù|s¡q¢ T &ç.◊.õ.>±]øÏ
Ç#êÃs¡T. &ç.◊.õ.>±] qT+∫ e∫Ãq Ä<˚XÊ\ eT÷\+>± á »q+qT ã+~Û+#ês¡T.
Mfi¯fl+<ä]ø° uÒ&\û qT y˚dæ ˝≤ø£|˝t ÀøÏ HÓ{≤ºsT¡ . Bìï #·÷dæq Ç<äs› T¡ myéT.m˝Ÿ.m.\T
yêfi¯flqT $&ç|+æ #˚+<äT≈£î yÓfifl¯ >±, &ç.◊.õ>±] ÄC…\„ ≈£î nqT>∑TD+>±H˚ yêfi¯flqT
ã+~Û+#êeTì Ä ~>∑Te kÕúsTT˝Àì n~Ûø±s¡T¢ #ÓbÕŒs¡T. á Ç<äs› T¡ myéT.m˝Ÿ.m.\T
u…+>∑fiS¯ s¡T≈£î yÓ[flb˛j·÷s¡T. á ≈£îÁ≥˝Àì eT÷\ bÕÁ‘·<ës¡T\T>± ‘êy˚Tqì
mø£ÿ&É á ã+~Û‘T· \T #Ó|⁄ü Œ‘ês√ nH˚ uÛj Ñ T· + Ä Hêj·T≈£î\˝À ñ+~. myéT.m˝Ÿ.m.\T
e∫à ‘·eTqT $&ç|+æ #·Tø=ì yÓfi≤Ôsì¡ q$Tàq á ã+~Û‘T· \≈£î yêfi¯ófl u…+>∑fiS¯ s¡Tøπ
eTs¡˝≤ <Í&ÜsTT+#ês¡ì ‘Ó*‡q MT<ä≥ eT]+‘·>± ø£+>±¬sj ’ ÷· ´s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT yêfi¯fl
dü+ã+BÛ≈î£ \T u…fi≤Z+˝Àì ˇø£ eø°˝ŸqT yÓ+fÒdTü ø=ì b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ yÓfi≤fls¡T.
Mfi¯fl+<äØï C≤MTqT MT<ä $&ç|æ+#·Tø=ì yÓfi‚fl+<äT≈£î e#êÃqì eø°˝Ÿ b˛©dt
n~Ûø±]‘√ nHêï&ÉT. n+<äT≈£î Ä b˛©dt n~Ûø±] ªn~|ü⁄Œ&ÉT e÷ ˝…e˝Ÿ˝À ˝Ò<Tä .
dü«j·T+>± &ç.◊.õ.>±πs Mfi¯fl+<äØï ˝Àq |ü&k˚ Õs¡T. MTs¡T Mfi¯flqT ø√sY<º ë«sê
$&ç|+æ #·Tø=ì yÓfifl¯ +&çμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
u≤~Û‘T· *ï ø√sY˝º À Vü‰»s¡T|ü]#ês¡T. eø°˝Ÿ yêfi¯flqT C≤MTqT MT<ä $&ç|+æ #ê&ÉT.
Ç|ü⁄Œ&ÉT yês¡T yÓT‘·ãÔ &çq≥T¢Hêïs¡T. ‘·eTqT eTT≥Tºø=H˚ X¯øÔÏ @B˝Ò<ìä yêfi¯ófl Ç+‘·≈î£
|üPs¡«+ q$Tàj·TTHêïs¡T. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT á ã+<Ûqä +, ˝≤ø£|,t ø√sY,º ˝≤j·Ts¡¢
#·T≥÷º ‹]π>~... M≥Tï+∫ yês¡T ø£è+–b˛j·÷s¡T. >∑T+&Ü–] qT+∫, u…~]+|ü⁄\
qT+∫ qqTï uÛj Ñ T· ô|{§º#÷ ì yêfi¯ófl uÛ≤$+#·Tø=ì j·TTHêïs¡T. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT yês¡T
Ä&çq Ä≥, $dæ]q u≤D+ yê]πø ‹s¡T>∑T u≤D+>± nsTT´+~. ‘êeTT #˚dqæ ‘·|⁄ü Œ
yêfi¯fl≈£î ‘Ó*‡e∫à j·TT+&=#·TÃ. e÷ ã+<ÛTä e⁄\ m<äTs¡T ªe÷ qT+∫ ‘·|⁄ü Œ nsTT´+~..

176
á ø√sYº ø£#]˚ e<äT.› Á|üøs£ D¡ + (πødt)qT sêJeT÷\+>± eTT–+#·Tø=+<ëeTT...
;ÛeTsêyé‘√ #Ó|Œü +&çμ n+≥÷ yÓTT‘·TøÔ √kÕ>±s¡T. Hê≈£î+&˚ ø=+‘·eT+~ Ä|ü$Ô TÁ‘·T*ï
ø£*‡ ª;ÛeTT‘√ sêJ qT+∫ áπødtqT $‘YÁ&Ü #˚dTü ø=H˚+<äT≈£î #Ó|Œü +&çμ n+≥÷
yê] ø±fi≤fly˚fi≤fl |ü&ܶsT¡ . H˚qT M{Ïï $Hêï Á|ü‹ÁøÏsTT+#˚+<äT≈£î b˛˝Ò<Tä .
` 81 `
H˚qT yÓT‘·{Ô À&çï nì Çìï s√E\T uÛ≤$+#·Tø=qï ÁuÀø£sT¡ ¢ Hê˝Àì ø£s√ƒ s¡+qT
#·÷dæ uÛj Ñ T· |ü&ܶsT¡ . nsTT‘˚ yêfi¯ófl Ç|ü⁄Œ&ÉT eT+∫ e÷s¡+Z ≈£î ekÕÔeTì #Ó|⁄ü ‘T· qï+<äTq,
Hê u…≥TºqT ø=~›>± dü&*É +#˚+<äT≈£î H˚qT dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´qT. Á≈£Ls¡ »qT\ì ≈£îU≤´‹ì
bı+~q Ä VüQ*j·T÷s¡T »q+ Ç|ü⁄Œ&ÉT $qÁeTT\T>± ne⁄‘·Tqï+<äT≈£î Hê≈£î
dü+‘√wüyTÓ +Æ ~.
á »q+MT<ä Vü≤‘ê´Á|üjT· ‘·ï+˝Àì ÄbÕ<äq ÁyÓ÷|üã&çjT· T+~. eTT+<ädTü Ô
≈£îÁ≥‘√ >∑T+|ü⁄>±#˚] qqTï #·+ù|+<äT≈£î e#êÃs¡H˚ Äs√|üDqT yêfi¯fl+‘ê
ÁyÓ÷düTø=ìj·TTHêïs¡T ø£<ë! Hê yÓ|’ ⁄ü qï kÕø£´å + m+‘√ ã\+>± ñ+~. øπ dt ø√s¡Tº
eTT+–≥≈£î e∫Ã+~. HÓ\HÓ˝≤ yêsTT<ë\T |ü&TÉ ‘·÷ ˇø£ dü+e‘·‡s¡+qïs¡ >∑&∫ç
b˛sTT+~. Á|ü‹kÕ] ø√s¡T≈º î£ Vü‰»¬sj ’ T˚ ´<ëH√¢ Ä »q+ ø£+>±¬sj ’ ÷· ´s¡T. Ç+‘·≈î£
eTTqT|ü⁄ qqTï |”&+ç ∫q, y˚~+∫q á »q+ Ç|ü⁄Œ&ÉT kÕø=ÿqï |æ*˝¢ ≤>∑ nj·÷´s¡T.
qqTï nee÷Hê\bÕ\T #˚ùd<ëH√¢ dü+‘√wü+ bı+<ë\ì ‘·|+æ ∫q á »q+
Ç|ü⁄Œ&ÉT á ÁbÕ+‘·+˝À n|üV‰ü kÕ´\≈£î edüTeÔ ⁄ nj·÷´s¡T. Çø£ ø√s¡T˝º À Ç|ü⁄Œ&ÉT
sêJ |ü&TÉ <ëeTì yêfi¯fl Mfi¯fl qT+∫ eT]+‘·>± #Ó|Œæ +#·kÕ>±s¡T. @<√ ‘·|⁄ü Œ
Á>∑V≤æ ø£ qT+∫ á Á|üøs£ D ¡ + »]–+<äì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. Çø£ yÓs’ ‘¡ «· +qT eTT+<äTøπ
kÕ>∑Bùd<ëH√¢ ns¡+ú ñ+&É<ìä H˚qT uÛ≤$+#êqT. H˚qT meØï <˚«wædTü +Ô &˚~ ˝Ò<Tä .
<˚«wü+, yÓs’ ‘¡ «· +.. á s¬ +&ÉT X¯u≤›\T Hê eTH√|ü≥\+˝À ˝Òì |ü<ë˝Òø<£ ë! ∫e]øÏ
sêJ nH˚<ëìøÏ ˇ|ü⁄Œø=HêïqT. ≈£î\|ü+#êsTT‹ düeTø£å+˝À á Á|üø£s¡D+qT
eTT–+#·Tø=+<ëeTì |ü+#Y (ô|<ä)› \ qT+∫ ˇø£ düuqÑÛ T |æ*#ês¡T. á düu≈ÑÛ î£ yÓ[flq
H˚qT ªá Á|üøs£ D¡ +qT Çø£ÿ&çøÏ Äù|düTø=+<ëeTì eTT<ë›sTT\ eTqdüT‡\˝À ñ+fÒ,
Çø£ Bìï m≈£îÿe>± #˚dæ eTT+<äTøπ kÕ>∑Bùd~, HêH˚Ã~ Hê≈£î nedüs+¡ ˝Ò<Tä μ nì
#ÓbÕŒqT. yês¡T #˚dqæ ‘·|⁄ü Œ*ï H˚qT düueÑÛ TT+<äT Á|ü‹bÕ~+#=#·TÃ. yês¡T Hê≈£î
ø£\>∑CdÒ qæ ø£w+ºü , e÷qdæø£ Væ≤+düqT #ÓbıŒ#·TÃ. nsTT‘˚ H˚qT n˝≤>∑Tq #˚ùd+<äT≈£î
yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . m+‘ÓH’ ê Mfi¯ófl Hê düe÷» ã+<ÛTä e⁄˝Òø<£ ë.. nH˚ uÛ≤e+ Hê˝À ñ+~.
177
 á Hê eTè<äT <Û√]DÏ qT+∫ H˚H˚ u…~sêqì yê]øÏ nìŒ+∫+~. ªá yÓTT‘·+Ô
Á|üøs£ D¡ +˝À ;ÛeT÷<˚ ‘·|⁄ü Œμ nH˚<ëìï #˚jT· kÕ>±s¡T. n|ü⁄Œ&ÉT H˚qT øÏqTø£ eVæ≤+∫,
düuqÑÛ T ãVæ≤wüÿ]+∫ ãj·T≥≈£î e#˚Ã+<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ j Æ ÷· ´qT. n|ü⁄Œ&ÉT ≈£î\ô|<ä\› T
qqTï ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì, yê]øÏ ãT~∆yê<ä+ #ÓbÕŒs¡T.
≈£î\ô|<ä\› ‘√ ø£*‡ y˚TeT+‘ê ø√sY≈º î£ yÓfi≤fleTT. Ä eTT<ë›sTT\ ‘·sT¡ |ü⁄q yê~+#˚
eø° ˝ Ÿ sêJ|ü Á ‘· + ˝Àì ø±–‘ê*ï y˚ T eTT #˚ π s ≥|ü Œ {Ï π ø ‘· j · ÷ s¡ T #˚ d æ
ñ+#ê&ÉT. nsTT‘˚ |ü_¢ø˘ ÁbÕdæ≈£L´≥sY sêJdü÷Á‘êìøÏ ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<äT. Ç~
Vü≤‘ê´Á|üjT· ‘·ï+ nsTTq+<äTq ◊.|æ.dæ.48, 143, 448, 506 eT]j·TT 149
ôdø£qå ¢ qT+∫ á Á|üøs£ D ¡ + (πødt) ]õdüsº Y nsTT´ ñ+~. n+<äT#˚‘· ø√sYº ãj·T≥
sêJ #˚dTü ø=H˚~ ≈£î<äs<¡ Tä nì nHêï&ÉT.
eT¬s˝≤ s¬ +&ÉT yêsTT<ë\T |ü&qç $. øπ dt Çø£q÷ |ü]cÕÿs¡+ ø±˝Ò<ìä eTT<ë›sTT˝À
ø√|ü+ ñ+~. H˚qT yê]øÏ düV≤ü ø£]+#·≥+ ˝Ò<ìä yê]˝À HêMT<ä ñÁø√wü+ ñ+~.
ª|ü]wüÿ]+#·Tø=H˚+<äT≈£î sêJ|ü&øÉ b£ ˛‘˚ ˙ dü+>∑‹ì eTTqTà+<äT #·÷düTø=+{≤eTT˝Òμ
nH˚ u…~]+|ü⁄q÷ #˚kÕs¡T.
1983`09`17q ø√sY˝º À yêsTT<ë ñ+~. ≈£î\ô|<ä\› T e÷ Ç+{Ïø=∫à qqTï
ø√sY≈º î£ |æ\TÃø=ì yÓfi≤fls¡T. uÛ>Ñ e∑ BZ‘· MT<ä Á|üe÷D+qT #˚dæ n+‘ê dü‘´· y˚T #Ó|⁄ü ‘êqH˚
Á|üe÷D+qT #˚jT· eTì ø√sYyº êfi¯ófl Hê≈£î #ÓbÕŒs¡T. H˚qT eTqdüT‡˝À ªnã<ë›˝ïÒ
#Ó|⁄ü ‘·THêïqT.. Hê´j·T<˚e‘ê.. Hê Á|üe÷D dü‘´· y˚Tø±<äTμ nì nqTø=HêïqT.
>∑es¡ïyÓT+{Ÿ |”&¢ sÉ T¡ ...
ªá eTT<ë›sTT*ï MTs¡T >∑T]ÔdTü HÔ êïsê?μ nì n&ç>±s¡T.
ªWqTμ nHêïqT.
ªá »qeT+‘ê MT Ç+{Ï MT<ä≈î£ e∫Ã, $TeTà*ï K÷ì #˚kÕÔeTì u…~]+#êsê?
$TeTà*ï u…~]+∫H√fi¯fl ù|s¡T¢ >∑TsêÔ?μ nì n&ç>±s¡T.
ªH˚qT n|ü⁄Œ&ÉT Ç+{À¢ ˝ÒqT. Ç<äs› T¡ eTT>∑TsZ T¡ Ç+{ÏøÏ e#êÃs¡ì Hêj·Tq #Ó|Œæ Hê&ÉTμ
n+≥÷ eTT>∑TsZ T¡ ù|s¡q¢ T #ÓbÕŒqT. ªÄ »q+ qqTï K÷ì #˚kÕÔeTì #Ó|Œü ˝Ò<Tä . Ä
s√E Hê eTqdæ‹ú dü]˝Ò<Tä μ nì yÓTT‘·+Ô >± nã<ë›Hï˚ #ÓbÕŒqT. n|ü⁄Œ&ÉT Hê´j·TeT÷]Ô
ªá »q+qT #·÷dæ u…~] MTs¡T á Ø‹>± e÷{≤¢&TÉ ‘·THêïs¡T. <Ûs’Ó ´¡ +‘√ dü‘ê´H˚ï
#Ó|Œü +&ç. #·≥+º MT yÓqTø£ MT≈£î n+&É>± ñ+≥~μ nì nHêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT >∑es¡ïyÓT+{Ÿ
178
|”&¢ sÉ T¡ ªÄ ø±\+˝À dæ.◊.&ç. &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ yÓfifl¯ &ç+∫q ]b˛sY˝º À |ü]dæ‹ú m+‘√
>∑+;Ûs+¡ >± ñ+~ nì yÓfifl¯ &ç+#ês¡T ø£<ëμ nì yês¡T Hê‘√ nHêïs¡T. H˚qT ªø±<äT,
˝Ò<Tä μ nì #ÓbÕŒqT. ªqqTï mes¡÷ u…~]+#·˝<Ò Tä — u…~]+#˚≥+‘·>± @$T »s¡>˝∑ <Ò Tä .
Ä s√Eq H˚qT Ç+{À¢ ˝ÒqT— }s√¢q÷ ˝ÒqTμ nì #ÓbÕŒqT.
` 82 `
s¬ +&√s√Eq Hêj·Tq qT+∫ kÕø£´å +qT $#ê]+#ês¡T. Hêj·Tq ≈£L&Ü Hê
˝≤>∑H˚ nã<ë›˝ïÒ #ÓbÕŒ&ÉT. ªÄ s√E sêÁ‹ mì$T~ nsTT´+~. n+‘·{≤ ø£{øÏ £
Nø£fÒ ñ+~. n|ü⁄Œ&ÉT mes√ eTT>∑TsZ T¡ e÷ Ç+{À¢øÏ C§s¡ã&ܶsT¡ . yêπs$T e÷‘√
;ÛeTTqT Vü≤‘·´ #˚kÕÔeTì u…~]+#·˝<Ò Tä μ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
eTT<ë›sTT\ ‘·sT¡ |ü⁄q yê~düTqÔ ï eø°˝Ÿ ªMfi¯fl+<äs÷¡ Á|üøs£ D¡ + (πødt)qT sêJ
#˚dTü ø=+{≤s¡ì Hê´j·TeT÷]ÔøÏ $qï$+#·Tø=Hêï&ÉT.μ Hê´j·÷BÛXó¯ &ÉT Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î
#·÷dü÷Ô ªsêJøÏ MT düeTà‹ ñ+<ë?μ nì n&ç>±s¡T. H˚qT ªWqTμ nì nHêïqT.
n+<äs+¡ ø±–‘ê\ MT<ä dü+‘·ø±*ï, y˚*eTTÁ<ä*ï H=ø±ÿeTT (ô|{≤ºeTT). nø£ÿ&çøÏ
Ä øπ dt eTT–+#·ã&ç+~.
nsTT‘˚ eTT>∑› uÀj·T\ qT+∫ b˛©düT\T, ÁuÀø£sT¡ ¢ eT]j·TT myéT.m˝Ÿ.m.\T
@uÛy’… \˚ qT |”ø±s¡H˚ (edü÷\T #˚kÕs¡H)˚ n+X¯+ Ä ‘·sê«‘· yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~.
ˇø£yfi˚ ¯ H˚qT á Á|üøs£ D ¡ +qT sêJ #˚jT· ≈£î+&ÉT+fÒ, M] ÁuÛcÑ Õº#ês¡+ ãj·T≥≈£î
e#˚Ã~ ˝Ò<Tä . uÀj·T\MT<ä n‘ê´#êsê\≈£î <Û«ä ìì Ç∫ÃH√fi¯ófl u…fi≤Z+˝À ñ+&˚
|üÁ‹ø± $˝ÒKs¡T˝Ò ø£<ë! nsTT‘˚ yê]øÏ #Ó+<ë*‡q j·TX¯düT‡qT ‘·eT~>±
#˚dTü >=H˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+∫H√fi¯ófl myéT.m˝Ÿ.m.\T eT]j·TT ÁuÀø£s>Y ±fi‚fl ø£<ë!
Ç|ü⁄Œ&ÉT Ms¡+<äs÷¡ kÕs¡«»ì≈£î\ m<äTs¡T˝À q>∑TbÕ˝…j ’ ÷· ´s¡T. ~>∑+ãs¡T˝…j’ ÷· ´s¡T.
á øπ dt q&ç∫q s√E\˝À Hê≈£î m+‘·>±H√ ø£w+ºü nsTT´+~. e÷qdæø£ Væ≤+kÕ
m+‘·>±H√ nsTT´+~. nsTT‘˚ BH√¢ H˚H˚ >¬ ˝≤ÃqT. eTT>∑u∆ Àj·T\≈£î ‘·eT #·T≥÷º ñ
+&˚ ÁuÀø£sT¡ ¢ m˝≤ Á|üe]ÔkÕÔsH¡ ~˚ BqTï+∫ >∑Ts¬ +Ô’ ~. á øπ dt qT+∫ Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê
eTH√ã\eT÷ eè~∆ nsTT´+~. ndü‘ê´\ $s¡T<ä+∆ >± b˛sê&Ü* nH˚ Hê ìsê∆s+¡ qT
Ç+ø±dü>Ô ± >∑{#ºÏ d˚ Tü ø=HêïqT.
IIIII

179
 Á>±MTD uÛ≤>±\˝À (u…fi≤Z+ s¡÷s¡˝Ÿ, Nø√ÿ&ç, j·TeTø£qeTs¡&,ç n<∏Dä ,Ï VüQøπ ÿ]
‘ê\÷ø±\T) uÀj·T\ dü+K´ n~Ûø£+. yês¡T ìedæ+#˚~ |òüTÀsês¡D´+˝ÀH˚.
ø£wkºü Õ<Û´ä yÓTHÆ ê ø£ìwü+º >±HÓH’ ê yê]˝À Á|üC≤„bÕ≥yê\HÓH’ ê |ü⁄{Ï+º #ê\ì <ä&˝¶û À
uÀj·T\ø£ì ˇø£ düyT˚ àfi¯q+ @sêŒ≥T #˚j÷· \ì ìX¯ÃsTT+#êqT. <ä&ø¶û Ï ÄqTø=ì
#·T≥TºÁ|üøÿ£ \ #·+<ä>&∑ ,É >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ, u…fi≤Z+, VüQøπ ÿ] ‘ê\÷ø±\T ñqï$. Çø£ÿ&ÉT+&˚
uÀj·T\T <ä&ø¶û Ï e#˚Ã+<äT≈£î nqT≈£L\‘·\T ñqï+<äTq <ä&¶û Á>±eT+˝À düe÷y˚X+¯
ø£ì dü\ú + >∑T]Ô+#êqT. á uÛ≤>±\˝À ñ+&˚ uÀj·T\T ø£sêï≥ø£ ` eTVü‰sêÁwü\º
q&ÉTeT $&çb˛j·÷s¡T. yês¡+<äØï ˇø£ #√≥≈£î #˚]à yê] düeTdü´\ MT<ä <Û«ä ìì
#˚ùd<äT+~.
25`04`1982q düyT˚ àfi¯q+qT »s¡bÕ\ì ìs¡]∆ +#êqT. <ä&¶ç Á>±eT+ Hêπø$T
n|ü]∫‘·+ ø±<äT. ø£eT\ Ä Á>±eTdüTsÔ ê˝Ò. ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘=≈£îÿ‘·÷ á uÛ≤>±\˝À
‹s¡>∑kÕ>±qT. <ä&û¶˝À »s¡|üuÀj˚T düe÷y˚X¯+≈£î sê s¡+&Éì Ä »q+≈£î
$qï$+#·Tø√kÕ>±qT.
<ä&ø¶û Ï m&Óì$T~ yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+˝À uÀfi¯ùdq nH˚ }s¡T ˇø£{Ï ñ+~. á
}s¡T≈£î #·T≥Tº Á|üøÿ£ \ uÀjÓ÷fi¯flyê&É\T nH˚ø+£ ñqï$. nø£ÿ&É≈î£ yÓfifl¯ >± ˇø£#√≥
@&Óì$T~ eT+~ ñqï<ëìï #·÷dæ ôdø’ ˝Ï qŸ T ÄbÕqT. <ä&˝¶û À »s¡|uü Àj˚T düyT˚ àfi¯q+≈£î
s¡+&Éì.. dü+uÛ≤wüDqT Äs¡+_ÛdTü qÔ ï+‘·˝ÀH˚ Ä >∑T+|ü⁄˝À ñH√ïfi¯fl+<äs÷¡ j·TeTø√|ü+‘√
ªy˚TyÓTes¡+ ˙ e÷≥*ï $H˚~ ˝Ò<Tä . b˛sTTqkÕ] &ÉãT“*ï ÇkÕÔeTì #Ó|Œæ e÷
n+<ä] z≥T¢qT y˚sTT+#·Tø=Hêïs¡T. &ÉãT“b˛˙j·T+&ç, ˇø£ dæ+–˝Ÿ #êjYTqT ˝Òøb£ ˛‘˚
ˇø£ >±¢dt kÕsêqT Á‘ê|æ+#·˝<Ò Tä . á kÕ] y˚TyÓTes¡eT÷ ˙ e÷≥\≈£î (dü+uÛ≤wüD≈£î)
yÓ÷düb˛j˚T~˝Ò<Tä μ n+≥÷ >=&Ée #˚jT· kÕ>±s¡T.
yêfi¯fl e÷≥*ï $qï Hê≈£î @MT ns¡+ú ø±˝Ò<Tä . nsTT‘˚ Ä »q+ ªákÕ] qTe⁄«
#˚ù|Œ eTìwæøÏ y˚TeTT z≥¢qT y˚ùd~ ˝Ò<Tä μ nì #Ó|⁄ü ‘·Tqï+<äTq yê] e÷≥\˝Àì
˝À>∑T≥Tº Hê≈£î ‘Ó*‡ e∫Ã+~. H˚qT yê]‘√ ªMT z≥T¢qT n&ç>π +<äT≈£î H˚qT
sê˝Ò<äT. MT ø£wüº`düTU≤\ >∑T]+∫ $#ê]+#˚+<äT≈£î e#êÃqTμ nì #ÓbÕŒqT.
n+<äT≈£î yês¡T, ªzjYT! MT˝≤+{Àfi¯flqT m+‘√eT+~ì #·÷kÕeTT. yê{Ïï
#˚sTT+#·T‘ê+— M{Ïï #˚sTT+#·T‘ê+ nì #ÓbÕÔsT¡ . Ä ‘·sê«‘· mes¡÷ e÷ yÓ|’ ⁄ü ≈£î
e#˚Ã~ ˝Ò<Tä μ nì ìs¡Xq¯ >± n+≥THêïs¡T. n|ü⁄Œ&ÉT H˚qT eTs¡˝≤ ª<˚e⁄&ç MT<ä
ˇ≥Tº. MT qT+∫ z≥T¢qT n&ç>π +<äT≈£î sê˝Ò<Tä . H˚qT MT C≤‘√&˚ï. uÀj·T\
180
düe÷y˚X¯+ø£ì $TeTà*ï ÄVü‰«ì+#˚+<äT≈£î e#êÃqTμ nì #ÓbÕŒqT. nsTT‘˚
yêfi¯ófl qqTï qy˚Tà+<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ ˝Æ sÒ T¡ .
eTs=ø£ Á>±eT+≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&ÉTqï ø=+‘·eT+~ uÀj·T\T qqTï yÓ‘T· ≈£î‘·÷
e#êÃs¡T. yê]˝À ˇø£&TÉ ªákÕ] MTs¡T Hêπø &ÉãT“*ï Çe«+&ç. y˚sπ yêfi¯fl≈£î Çùd,Ô
n~ e÷≈£î \_Û+#˚~ (|ü+|æD° nj˚T´~) ˝Ò<Tä μ nì n+≥THêï&ÉT. n+‘·˝À }s¡+‘ê
mes√ &ÉãT“qT |ü+#˚yê&ÉT e#êÃ&ÉH˚ düe÷#ês¡+ yê´|æ+∫+~. >∑T+|ü⁄>∑T+|ü⁄>±
uÀj·T\T Hê e<ä≈› î£ #˚sT¡ ø√kÕ>±s¡T. n+<ä]˝Àq÷ &ÉãT“qT bı+<˚ ÄÁ‘·+ ñ+~.
ªe÷ Ç+{À¢ |ü~ z≥T¢ ñqï$. MTπs e÷≈£î &ÉãT“qT Çe«+&çμ nì ˇø£&TÉ
n+≥T+fÒ Ç+ø=ø£&TÉ ªÄ <ä&¶ç cÕe⁄ø±s¡T≈£î >∑+|ü>T∑ ‘·>Ô ± &ÉãT“qT Çe«ø£+&ç. n‘·qT
e÷≈£î ˇø£ ô|k’ Õq÷ Çe«&ÉTμ nì nq>± eTs=ø£&TÉ ªÇø£ÿ&˚, Ç|ü⁄Œ&˚ &ÉãT“qT
˝…øÿ£ u…{ºÏ Çe«+&ç— y˚TeT+‘ê >∑T+|ü⁄>± e∫à MTs¡T #Ó|Œæ q e´øÏøπÔ z≥T¢ y˚kÕÔeTTμ
nì nHêï&ÉT. Ms¡+‘ê H˚H=ø£ sê»ø°jT· bÕغøÏ #Ó+~q @C…+{Ÿ nì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T.
b˛sTTqkÕ] mes√ ˇø£&TÉ Mfi¯fl≈£î &ÉãT“ ÄXËqT #·÷|æ Mfi¯flqT+∫ z≥¢qT ø±CÒkÕ&ÉT.
nsTT‘˚ n‘·qT #Ó|æŒq≥T¢>± ˇø£ qj·÷ô|’kÕqT Mfi¯fl #˚‘·T\˝À ô|≥º˝Ò<äT.
Ç˝≤¬>q’ +<äTq Ç|ü⁄Œ&ÉT Çø£ÿ&˚ n+<äs¬ <äTsπ &ÉãT“qT bı+<˚ ÄÁ‘·+ yê]˝À ñ+~.
H˚qT yê]øÏ m+‘·>±H√ #ÓbÕŒqT. ªHê≈£L, sê»ø°j·T bÕغ\≈£î @$T
dü+ã+<Ûeä T÷˝Ò<ìä H˚qT MT e<ä≈› î£ e∫Ã+~ <ä&˝¶û À »s¡|uü Àj˚T düyT˚ àfi¯q+≈£î
$TeTà\ï+<äØï |æ*#˚+<äTøπ e#êÃqTμ nì ‘Ó˝≤ŒqT. á Hê e÷≥*ï $qï Ä
eTT>∑»∆ q+ qH=ïø£ $+‘· eTìwæì #·÷dæq≥T¢>± #·÷&ÉkÕ>±s¡T. H˚qT #Ó|Œæ q e÷≥\
MT<ä yêfi¯ófl $XÊ«dü+ ô|{Ïqº ≥T¢>± Hê≈£î ø£qã&É˝<Ò Tä .
` 83 `
<ä&ø¶û Ï düMT|ü+˝À ñ+&˚ Ä˝≤›fiŸ nH˚ Á>±eT+≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&ÉTH√ïfi¯fl˝À
ø=+‘·eT+~ qqTï >∑Ts¡T|Ô {ü ≤ºsT¡ . yê]øÏ düyT˚ àfi¯q+ >∑T]+∫ #Ó|⁄ü ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&ÉøÏ
ø£eT\≈£î (es¡ôdq’ ∫qïeTà ≈£L‘·Tfi¯ófl) #Ó+~q nø£ÿ\T e#êÃs¡T. qqTï #·÷dæ
ªm|ü⁄Œ&ÉT e#êÃs¡T?μ nì n&ç>±s¡T. H˚qT yê]‘√ »yêãT #ÓbÕŒ\qTø=+≥Tqï
˝Àù| nø£ÿ&ÉTqï >∑T+|ü⁄yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]– ªMs¡T e÷ #Ó˝˝¢… q’… ø£eT\≈£î uÛsÑ .Ô¡ m+‘√
#·<äTe⁄ #·~$q+<äTq M] ãTÁs¡ y˚πs $<Ûä+>± ñ+~. Ç\T¢, uÛ≤s¡´, |æ\¢\T,
‘·*<¢ +ä Á&ÉT*ï eTs¡∫ mø£ÿ&Óøÿ£ &√ ‹s¡T>∑T‘·T+{≤s¡T... Hê #Ó˝\¢… T ø£eT\ n<äèwüyº T˚
181
Ç˝≤>∑Tq ñ+~μ nì @&É«kÕ>±s¡T. Hê #·T≥÷º #˚]q »q+ á eTVæ≤fi¯\ e÷≥*ï
$ì Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î dü+X¯jT· +˝Àì <äèwæº qT+∫ #·÷&ÉkÕ>±s¡T. yê]˝À ˇø£sT¡ ªÇ˝≤>∑Tq
#˚jT· ø£+&ç. uÛ≤sê´_&É\¶ MT<ä düs¬ q’ \ø£´å + ô|≥Tº>√ø£b˛‘˚ $yêVü≤+ m+<äT≈£î
#˚dTü >=Hêïs¡T? Çø£ eTT+<äT Ç˝≤>∑TH˚ #˚jT· ø£+&ç. düHê´düT\˝≤>∑ ‹]π>~ eT+∫
|ü<‹›ä ø±<äTμ nì ñ|ü<X˚ +¯ #˚kÕ&ÉT. eTs=ø£‘q· T $T–*H√fi¯flqT ñ<˚•› +∫ ªÇ≥Te+{Ï
eTìwæ yÓqTø£ CÒ] eTq dü+kÕsê*ï bÕ&ÉT #˚dTü ø=H˚~ e<äT.› Ç‘·ìøÏ #˚ùd+<äT≈£î
y˚sπ |üH$˚ T ˝Ò<Tä . n+<äTøπ }s¡÷s¡T ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. eTq≈£î #˚j÷· *‡q |üì
m+‘√ ñ+~. n+<äs+¡ yÓ[flb˛<ë+.. |ü<+ä &çs√μ n+≥÷ $T–*H√fi¯flqT ˝Ò|⁄ü ø=ì
yÓfi≤fl&ÉT. H˚qT dü+C≤sTTwæì Ç#˚Ã+<äT≈£î dæ<y∆ä TÓ HÆ ê mes¡÷ Hê e÷≥*ï $q≥+˝Ò<Tä .
ø£eT\≈£î nø£ÿ˝…q’ Ä eTVæ≤fi¯\ »‘·>± ˇø£ eè<äTs∆ ê\T ñ+~. ÄyÓT Hê
e÷dæq eTTU≤ìï #·÷dæ ªmes√ ˙≈£î ø±ìyêfi¯ófl e÷j·TeT+Á‘ê*ï #˚kÕs¡T. Ä
|ü{qºÏ uÛ÷Ñ ‘·+ ìqTï Ç˝≤>∑Tq }s¡÷s¡T Á‹|æŒ+#·T‘·T+~. me¬sH’ ê uÛ÷Ñ ‘ê*ï
$&ç|+æ #˚yê] e<ä≈› î£ yÓ[fl Ä uÛ÷Ñ ‘·+qT bÕs¡Á<√*+#·Tø√+&çμ nì #Ó|Œæ +~. Ç<ä+‘·{ïÏ
$qï Hê≈£î @$T #˚j÷· \H˚~ ‘√#·˝<Ò Tä . nsTTHê Ä eè<äTs∆ ê*ï ñ<˚•› +∫ #Ó|Œü kÕ>±qT
Ç˝≤>∑Tq:
ªnyê«, ˙≈£î e÷ yÓ|’ ⁄ü q ñ+&˚ VüQ[j·÷fi¯ }s¡T >∑Tsπ HÔ ê?μ
ª>∑Ts¡j
Ô ÷· ´.. >∑Tsπ !Ô H˚qT Ä }]πø #Ó+~HêyÓTqT. n~ Hê |ü⁄{Ïqº ÷s¡Tμ n+~
ne«.
ªnø£ÿ&ÉT+&˚ uÀj·T\≈£î b˛©düT\ qT+∫ ø£cÕº\T ø£\T>∑T‘·Tqï$ ˙≈£î >∑Tsπ Ô
ñ+&Ü* ø£<ë?μ nì nHêïqT.
ª>∑Ts¡j
Ô ÷· ´.. eT+∫>± >∑Tsπ !Ô eTq qT<äT{Ï˝À b˛©düT\ qT+∫ ø£cÕº\T+≥eì
sêkÕ&ÉT ÁãVü≤àμ n+~ ÄyÓT.
ªø±<äT˝Ò nyê«. n˝≤>∑ì eTq+ nqTø=+≥THêïeTT n+‘˚— nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT
n+‘·>± ñ+&˚ ø£cÕº\T <ä÷s¡yTÓ j Æ T˚ ´ø±\+ e∫Ã+~μ nHêïqT ÄyÓT‘√.
ªn~ m˝≤>∑Tq _&ܶ?μ nì ne« Á|ü•ï+∫+~.
ªH˚qT Çø£ÿ&É ˇø£&ï˚ ì*∫ n]ùd,Ô Ä ns¡T|ü⁄ ˇø£ |òsü ê¢+>¥ es¡≈L£ b˛e#·TÃ. á
}s√fi¯fl+‘ê ˇø£fÆ… øπ ø£*ï ô|fÒÔ n~ <ä&¶û es¡≈L£ $ì|æ+#=#·TÃ. <ä&˝¶û Àì »q+
182
eTq‘√ ø£*‡ øπ ø£*ï ô|fÒ,Ô eTq+<ä] ns¡T|ü⁄\÷ m+‘√ <ä÷s¡+ es¡≈L£ b˛e#·TÃ.
Çø£ Ä ns¡T|ü⁄*ï $qï eTs=ø£ }s√fi¯ófl eTq‘√ #˚] øπ ø£*ï ô|fÒÔ eTq+<ä] <Û«ä ì
u…fi≤Z+≈£L $ì|æd~Ôü . Ç+‘· CÀs¡T>± uÀjÓ÷fi¯ófl n<Ó+<äT≈£î Ç˝≤>∑Tq ˇ<äTs¡T‘·THêïs¡T?
nì >∑es¡ïyÓT+≥÷ eT÷düT≈£îb˛sTTq ‘·q ø£fifl¯ qT ‘Ós∫¡ #·÷dü~Ô . n|ü⁄Œ&ÉT eTq
MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï nHê´j·÷\qT, n‘ê´#êsê\qT yê] #Ó$˝À |ü&j ˚ TÓ T#·TÃ. eTq
e÷≥*ï $ì yês¡÷ (>∑es¡ïyÓT+≥÷) eTq nHê´j·÷\MT<ä >∑eTHêìï ô|{§º#T· Ãμ
nì #ÓbÕŒqT k˛Áø£{d° ˝t ≤>∑.
Hê e÷≥\T n<Ó+‘·>± ne«≈£î ns¡yú TÓ qÆ y√ Hê¬ø‘’ ˚ >∑Ts¡TøÔ ±˝Ò<Tä . ÄyÓT ÄX¯Ãs¡´+>±
Hê e÷dæq eTTU≤H˚ï #·÷&ÉkÕ–+~.
` 84 `
<ä&˝¶û À ø£eT\ ‘·sT¡ b˛fi¯ófl, dü+ã+BÛ≈î£ \T m+‘√ eT+~ ñHêïs¡T. H˚qT }s¡÷s¡÷
‹s¡T>∑T‘·T+&˚~ yê]øÏ >∑Tsπ .Ô H˚qT #˚dTü qÔ ï |üqT\MT<ä yê]˝À >ös¡e+ ñHêï, H˚qT
#·~$q #·<äTe⁄≈£î nqT>∑TD+>± Hê≈£î dü¬s’q HÍø£] <=s¡ø£ ˝Ò<äH˚~ yê]˝À
uÛ≤eq>± ñ+~. yês¡T Hê‘√ ªá Ø‹>± e÷ø√düeTì ‹]π><ëìï e~˝ÒjT· +&ç.
y˚TeTT m˝≤>√˝≤ Áã‘·T≈£î‘êeTT. MTs¡T e÷ ø√düeTì Ç+{Ïì, Ç+{À¢ì |ü]yês¡+qT
e~* e#˚Ã~ dü¬s’q #·s¡´>±<äT. MTs¡T ø±s¡T˝À kÕôV≤uŸ˝≤>∑ ‹]–‘˚ y˚TeTT
>∑s«¡ |ü&‘É ê+μ nì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. H˚qT ñ‹Ô>H∑ ˚ qyê«qT.
◊<ës¡T s√E\ qT+∫ ‹s¡T>∑T‘·THêï, mes¡÷ düV‰ü j·T|ü&+˚ <äT≈£î eTT+<äT≈£î
sêefÒ<¢ Tä . |ü]#·jT· düT&Ô q’Ó ˇø£ ñbÕ<Ûë´j·TT&çï düV‰ü j·T|ü&eÉ Tì n&ç–‘˚ ªªÇ<ä+‘ê
nkÕ<Û´ä yÓTqÆ ø±s¡´Áø£eT+. Çø£ÿ&ÉT+&˚ uÀj·T\ Jeq+, düMT|ü+˝À ñ+&˚ X‚{Ÿ
(leT+‘·T\)\ &ÉãT“ »‘·>± ø£\>±|ü⁄\>∑+ nsTTb˛sTT ñ+~. á leT+‘·T\T
uÀj·T*ï düyT˚ àfi¯q+≈£î ªyÓfifl¯ +&çμ nì ÄC…*„ ï ÇùdHÔ ˚ Ms¡T ekÕÔsT¡ . ªe<äTμ› nì
Äπø|å ùæ dÔ e#˚Ã~˝Ò<Tä μμ nì yês¡T nHêïs¡T. Çø£ÿ&ÉT+&˚ uÀj·T\ Jeq+ Hê≈£î >∑Tsπ .Ô
n+<äs÷¡ ;<ä]ø£+ qT+#˚ q\T>∑T‘·TH√ïfi¯ófl. ø=+‘·eT+~øÏ uÛ÷Ñ eTT\Tqï$. nsTT‘˚
á uÛ÷Ñ eTT*ï Ä leT+‘·T˝Ò ø±CÒkÕs¡T. >∑es¡ïyÓT+{Ÿ qT+∫ ø=ìï dü<Tä bÕj·÷\T
(dü_‡&û\T) ñHêï, yê{Ï >∑T]+∫ M¬se]ø° Ä |ü<∏äø±\T ‘Ó\«e⁄. Mfi¯fl+<äØï
m˝…øqå£ ø¢ H£ ˚ ñ|üj÷Ó –+#·Tø=+≥THêïs¡T. b˛©düT\ eT]j·TT n|ü⁄Œ*ï Ç#˚à cÕe⁄ø±s¡¢
<äTwü‘º q· +≈£î Mfi¯ófl ã˝…b’ ˛‘·THêïs¡T. Hê≈£î düV‰ü j·T|ü&+˚ <äT≈£î mes¡÷ sêq+<äTq

183
yÓTÁÆ ‹ nH˚ <ä*‘· $<ë´]ú Hê≈£î düV‰ü j·T|ü&+˚ <äT≈£î eTT+<äTø=#êÃ&ÉT. n‘·qT _.m.
bÕôd‡’ j·÷´&ÉT. Ç+ø± HÍø£] <=s¡ø˝£ <Ò Tä . n‘·qT Hê |üqT\T, ø±sê´\ìï{À¢q÷
˙&É˝≤>∑ »‘· nj·÷´&ÉT. Ç<äs› +¡ ôdø’ ˝Ï Ÿ møÏÿ }s¡÷s¡÷ ‹s¡>k∑ Õ>±eTT. |ü~ùV≤qT
s√E\˝À Çs¡y’Ó Çs¡y◊’Ó <äT Á>±e÷\≈£î yÓ[fl düyT˚ àfi¯q+ >∑T]+∫ Á|ü#ês¡+ #˚kÕeTT.
Ç|ü⁄Œ&ÉT y˚TeTT ø£\T‡ø=+≥Tqï »qeT+‘ê Á‘·|Œü ≈£î+&Ü ‘êeTT á düyT˚ àfi¯q+≈£î
ekÕÔeTì #Ó|Œü kÕ>±s¡T.
<ä&ø¶û Ï #Ó+‘·q ñ+&˚ yê&˚ ø£eT\~. Ä yê&É˝Àì ø£eT\ |ü⁄{Ï+º {À¢ ø£eT\≈£î
ô|<äe› Tà ≈£L‘·Ts¬ q’ nø£ÿ u≤fi¯eTà eT]j·TT ÄyÓT yÓTT>∑T&ÉT ñ+≥THêïs¡T. yê]øÏ
Ç<äs› T¡ eT>∑|\æ \¢ T. ø£eT\≈£î neTà Hêj·Tq\T Ç<äs› T¡ #·ìb˛j·÷s¡T ø£<ë! e÷
}] qT+∫ <ä&¶ç eTTô|Œ’ yÓTfiÆ fl¯ <ä÷s¡+˝À ñ+≥~. H˚qT e÷ }] qT+∫ Á|ü‹s√p
ñ<äjT· + Äs¡T>∑+≥\≈£î ôdø’ ˝Ï ŸqT møÏÿ ãj·T˝Òs› T¡ ‘·T+&˚yê&çï. <ä&ø¶û Ï dü]>± mì$T~
>∑+≥\≈£î #˚sT¡ ‘·T+&˚yê&çï. nø£ÿ&É yÓTÁÆ ‹ eT]j·TT Ç+ø± Ç<äs› T¡ Hêø£ì m<äTs¡T
#·÷dü÷Ô ñ+&˚yês¡T. y˚TeT+<äs+¡ ø£*‡ y˚sπ y˚sπ }s¡≈¢ î£ yÓfió¯ +Ô &˚yêfi¯fl+. nø£ÿ&É düyT˚ àfi¯q+
>∑T]+∫ Áb˛¬>q’ uÀj·T\≈£î $e]+∫, Ä ‘·sê«‘· nø£ÿ&ÉTï+∫ eTs=ø£ }s¡T≈£î
yÓfió¯ +Ô &˚yêfi¯fl+.
>∑&ÉVæ≤+>∑¢CŸ (eTVü‰sêÁwüº˝À ñ+&˚ ÁbÕ+‘·+) ‘ê\÷ø±˝Àì ‘˚s¡DÏ Á>±eT
yêdüeÔ ⁄´˝…q’ sêeT|üŒ eTqyê&Ó nH˚ ]f…sÆ ¶Y {°#s· Y >±] düV≤ü ø±s¡+ Hê≈£î \_Û+∫+~.
yês¡T uÀj·T ≈£î\düT\Ô T. düe÷»+ MT<ä düs¬ q’ +‘· Á|”‹ bı+~q e´øÏÔ yês¡T.yês¡÷
Hê »‘·>± ø£˝≤‡s¡T. düyT˚ àfi¯q+ >∑T]+∫ ˇø£ ô|<ä› bÕ+ô|{¢ ŸqT n#·Tà y˚sTT+#˚~ ñ
+~. á bÕ+ô|{¢ Ÿ Ks¡TÃqT ‘êH˚ uÛ]Ñ kÕÔqì sêeT|üŒ eTqyê&Ó >±s¡T #ÓbÕŒs¡T. á
bÕ+ô|{¢ ŸqT ø=˝≤Ω|Pü sY eT]j·TT u…fi≤Z+ õ˝≤¢˝Àì uÀj·T Á|üeTTKT\≈£î |ü+ù|~ ñ
+~. Hê ø±s¡´Áø£e÷*ï $s√~ÛdTü +Ô &˚ »q+≈£L H˚qT bÕ+ô|≥¢ \¢ qT |ü+|æ+#êqT.
düyT˚ àfi¯q+ <ä>sZ∑ |¡ &ü TÉ ‘·T+fÒ &ÉãT“ ø=s¡‘· >∑Ts¡T>Ô ±kÕ–+~. bÕ+ô|{¢ q¢ T b˛dt<º ë«sê
|ü+|æ+#ê\Hêï &ÉãT“ Hê e<ä› ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ Á|üeTTKT˝…q’ uÀj·T\≈£î bÕ+ô|{¢ q¢ T
|ü+ù|~ ‘·|Œü ìdüs¬ ’ j·TT+~. n|ü⁄Œ&ÉT Hêø=ø£ <=+>∑ Ä˝À#·q yÓT]dæ+~. Hê≈£î
ãj·T≥Tqï »q+ qT+∫ mH√ï ñ‘·sÔ ê\T edüT+Ô &˚$. ˝À|ü\Tqï ø±–‘êìï #·~$
ãj·T≥T+&˚ ø£e]ï n˝≤π> uÛÁÑ <ä+>± <ëu…≥Tºø=+≥T+&˚yê&çï. á Ø‹˝À zô|Hé
#˚ d æ q ø£ e s¡ T ¢ ¬ s +&=+<ä \ T ñqï$. yêfÒ ï ñ|ü j Ó ÷ –+#· T ø=+<ëeTì
ìs¡sí TT+#·Tø=HêïqT.
184
 á ø£es¡¢˝À bÕ+ô|¢{Ÿ\qT y˚dæ, yê{ÏMT<ä me]øÏ bÕ+ô|¢{ŸqT |ü+ù|~
ñ+≥<√ yê] nÁ&ÉdTü ‡\qT Áyêdæ Ä ø£esY MT<ä ªØ&Ós¬’ ø£&º μé nì Ç+^¢w˝t À Áyêdæ
(Ä ø£es¡q¢ T) b˛dtº #˚dTü +Ô &˚yê&çï. b˛dü˝º Ÿ &çbÕsYyº TÓ +{Àfi¯ófl ‘·|⁄ü Œ nÁ&ÉdTü ‡\‘√ Ç$
Hê #Ó+‘·≈î£ e∫Ãq ñ‘·sÔ ê\T nH˚ ‘Ó\T‡ø=H˚+<äT≈£î á $<Ûëq+qT nqTdü]düT+Ô &˚yê&çï.
Hêø=#˚à ø£es¡q¢ T uÛÁÑ <ä+>± |ü~\|üsT¡ düT+Ô &˚yê&çï. yê{Ï MT<ä ñqï b˛dü˝º Ÿ kÕº´+|ü⁄\qT
uÒ&¢ é qT+∫ Hêp≈£î>± rdæ, Ä ø£es¡≈¢ î£ n+{ÏdTü +Ô &˚yê&çï. Ç≥Te+{Ï ø£es¡q¢ T
sêÁ‹ y˚fi˝¯ À b˛dtº u≤ø˘‡˝À |ü&d˚ Tü +Ô &˚yê&çï. yê{Ïï ñ<äjT· + Äs¡T>∑+≥\ y˚fi≈¯ î£
ˇø£kÕ] Ä b˛dtº &Éu≤“qT ‘ÓsT¡ düT+Ô &˚yês¡T. ñ<äjT· +˝Àì eTdü≈î£ yÓ\T‘·Ts¡T˝À
yê&ç |ü&d˚ qæ kÕº´+|ü⁄\qT yê&çq >√˝Ÿe÷˝Ÿ ø£es¡T¢ Ç$ nì b˛dü˝º Ÿ &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ
>∑eTq+≈£î yÓfifl‚ ~ ˝Ò<Tä . nsTT‘˚ Bìï #˚dTü qÔ ï|ü&ÉT Hê˝À n|üsê~Û Á|üC„… y˚~düT+Ô &˚~.
ªÇ˝≤>∑Tq #˚ùd~ düu´ÑÛ ‘·ø±<äTμ nì Hê˝Àì eTqdüT‡ m#·Ã]düT+Ô &˚~. nsTT‘˚ &ÉãT“
ø=s¡‘· ø±s¡D+>± Hê≈£î yπ̊s e÷s¡+Z ø£qã&É˝<Ò Tä .
` 85 `
düyT˚ àfi¯q+ »]π>+<äT≈£î Çø£ ø=ìï s√E\T e÷Á‘·yT˚ >∑&TÉ e⁄>± ñ+~. bÕ+ô|{¢ q¢ T
n+<ä]ø° |ü+#êeTT. Hê »‘·>± sêeT|üŒ eTqyê&Ó >±s¡÷ ÁbÕe÷DÏø+£ >±H˚ |üqT\qT
#˚dTü HÔ êïs¡T. yê]≈£î+&˚ Ç<äs› T¡ |æ\\¢ ÷ #·ìb˛j·÷s¡T. ˇø£sT¡ »ãT“‘√ #·ìb˛>±
eTs=ø£sT¡ Vü≤‘·´>±$+|üã&ܶsT¡ . Ä Ç<ä]› ø° q\T>∑Ts¡T q\T>∑Ts¡T |æ\\¢ T ñHêïs¡T.
á n+<ä] »yêu≤›] eTqyê&Ó >±] MT<ä ñ+~. ªÇ<ä]› ˝À ˇø£ ø=&ÉTø¬ H’ ê J$+∫
ñqïf…‘¢Æ ,˚ dü+kÕs¡+˝Àì nìï ãs¡Te⁄*ï n‘·ì MT<˚ y˚dæ qqTï H˚qT |üP]Ô>±
düe÷»ùde≈£î eTT&çô|≥Tºø=ì ñ+&˚yê&çïμ nì yês¡T #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. yê]˝Àì Ä
Á|”‹ Hê≈£î ns¡eú TÚ‘·T+&˚~.
<ä&¶ç Á>±eT+˝À düyT˚ àfi¯q+ MT<ä Ä }] »qT\≈£î n+‘·>± ñ‘ê‡Vü≤+ ˝Ò<Tä .
}s√¢ì »q+ ªÇ<=ø£ <=+>∑\ düyT˚ àfi¯q+μ nì m>∑‘ê[ #˚dTü +Ô &˚yês¡T. ªnìï
yê&É\ ˝Àì <=+>∑\T eT]j·TT ã+~Ûb˛≥T¢ Çø£ÿ&É »eTÚ‘ês¡Tμ nH˚ n|ü Á|ü#ês¡+
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
düyT˚ àfi¯q+qT ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À ñqï Áø°&Ü yÓT<Æ ëq+˝À »]ù|+<äTø£ì @sêŒ≥¢qT
#˚dTü >=HêïeTT. <ä&ø¶û Ï #Ó+~q <ä‘êÔÁ‘˚jT· uÛ≤+<äTsπ >Z ±s¡T düyT˚ àfi¯q+˝À n<Û´ä ø£‘å ·
eVæ≤+#·T‘ês¡T. <ä&˝¶û À Ms=ø£ÿsπ qqTï Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT düyT˚ àfi¯q+˝Àì
|üqT\T ∫e] <äX˝¯ À ñqï$. düyT˚ àfi¯q+≈£î Ç+ø± eT÷&ÉT s√E\T u≤øÏ ñ+~.
185
H˚qT e÷ }s¡T≈£î yÓfifl¯ ø£H˚ 15 s√E\T nsTTq$. ‹]–q+<äTq Hê e+{Ï s¡+>∑T
q\T|ü⁄ es¡í+≈£î ‹]–+~. Ç+{Ϭø[fl sêyê\ì ôd’øÏ˝ŸqT ãj·T≥≈£î rkÕqT.
düT‘·>{∑ qºÏ T+∫ u…fi≤Z+yÓ|’ ⁄ü ≈£î s√&é m‘·T˝Ô À ñ+~. ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘=øÏÿÁ‘=øÏÿq+<äTq
<ëVü≤eTÚ‘·T+~. m+‘√ ø£w+ºü ‘√ ôdø’ ˝Ï ŸqT Á‘=≈£îÿ‘·÷ j·TeTHê|ü⁄s¡+≈£î eTT{≤ºqT.
Ç+{Ï ãj·T≥ ñ+&˚ ns¡T>∑TMT<ä ≈£L\ã&ܶqT. ‘·\ |ü–*b˛‘·T+~. >∑T+&ÓMT<ä
@<√ ø±s¡+bı&çì <ä+#·T‘·Tqï≥T¢+~. qqTï #·÷dæq |ü⁄Á‹ ˙*eT |üsT¡ >∑T\T ô|&É÷Ô
e∫Ã+~. ø£eT\ ˙fi¯fl #Ó+ãTqT Á‘Ó∫Ã+~. Hê |ü]dæ‹ú ì #·÷dæ uÛj Ñ T· |ü&qç ø£eT\
@yÓT+Æ <äì n&ÉT>∑T‘·÷ Hê Á|üøÿ£ q ≈£Ls¡TÃ+~. ø=ìï ø£D å ≤\T @<ëìï |ü\ø£øH£ ˚
(e÷{≤¢&øÉ H£ )˚ düãÔ T›>± ≈£Ls¡TÃ+&çb˛j·÷qT. ‘·sê«‘· >∑≥>∑{≤ ˙fi¯flqT Á‘ê>±qT.
ªHêπø$T ø±˝Ò<Tä . m+&É˝À e∫Ãq+<äTq ‘·\ ø=~›>± ‹]– qf…+¢Æ ~μ nì ø£eT\‘√
nHêïqT. á s¬ +&ÉT HÓ\\ ne~Û˝À Hê≈£î düs¬ q’ ìÁ<ä˝<Ò Tä — uÛÀ»q+ n+‘·+‘·
e÷Á‘·yT˚ . >∑&∫ç q |ü~ùV≤qT s√E\ qT+∫ kÕïq+ #˚jT· ˝Ò<Tä . ã≥º\˙ï eTT]øÏ
|ü{bºÏ ˛sTTq$. >∑&e¶É T÷ ô|]– eTTK+ uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± ø£qã&ÉT‘·T+~. ø£eT\ Hê
e+{ÏøÏ ÄeTT<ä+ sêdæ u≤>± eT]ú+∫+~. nuÛ´Ñ +>∑q kÕïq+ #˚d,æ Ä |æeTà≥
uÛTÑ õ+#êqT. kÕj·T+Á‘·+ es¡≈L£ ìÁ<äb˛j·÷qT.
eTs¡T~Hêq düyT˚ àfi¯q+≈£î b˛©düT\ qT+∫ nqTeT‹ì rdüTø=H˚<Tä +~. u…fi≤Z+≈£î
yÓ[fl mdt.|æ.>±] qT+∫ nqTeT‹ì bı+<ëqT. düyT˚ àfi¯q+≈£î e#˚à n‹<∏Tä \ø£ì
◊<ës¡T |üP\<ä+&É*ï KØ~+∫, Ä kÕj·T+Á‘êìøÏ <ä&ø¶û Ï eTT{≤ºqT.
ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝À ñ+&˚ yÓT<Æ ëq+˝À e÷ düyT˚ àfi¯q+ »s¡>±*‡ ñ+~. nø£ÿ&É |ü~
|ü<<’Ó Tä eT+~ |ü+~]ï ø£≥TÔHêïs¡T. Ç+ø± ø=+‘·eT+~ s¡+>∑Ts¡+>∑T\ ø±–‘ê*ï
n+{ÏdTü HÔ êïs¡T. Ç<ä+‘·{ïÏ #·÷dæ ªMfi¯fl+‘ê mes¡T?μ nH˚ >∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&ܶqT.
n+‘·˝À nø£ÿ&çøÏ •esêeT Vü≤yê˝≤›sY e#êÃs¡T. ªm+<äT≈£î >∑d”Ô>±s¡T.. nø£ÿ&˚
ì\ã&çb˛j·÷s¡T?μ nì qe⁄«‘·÷ n&ç>±s¡T. Hê #·÷|ü⁄\T |ü+~]ï ø£≥TÔqï dü\ú +
yÓ|’ ⁄ü ñqï<ëìï >∑eTì+∫ ª>∑d>Ô” ±s¡T, H˚H˚ á »q+qT Çø£ÿ&É≈î£ |æ\TÃø=ì e#êÃqT.
e÷ }s√¢ MTs¡T düyT˚ àfi¯q+qT #˚dTü +Ô &É>±, y˚TeTT Ç≥Te+{Ï ∫Hêï ∫‘·ø± |üqT\qT
#˚jT· ø£b˛‘˚ sπ |ü⁄ ˝Àø£+ eTeTà*ï @eTqTø=+≥~?μ nì nHêïs¡T. ªπs|ü⁄ ô|<ä›
ô|<√›fió¯ fl á düyT˚ àfi¯q+≈£î ekÕÔsT¡ . yê]øÏ ø=~›>±HÓH’ ê ˙&ÉqT Ç#˚Ã~ e<ë›μ n+≥÷
e÷≥*ï eTT+<äTøπ b˛ì#êÃs¡T. H˚qT •esêeT Vü≤yê˝≤›sT¡ qT yÓT|ü⁄Œ>± #·÷kÕqT.
Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ yês¡T eTT+u…˝’ À b˛©dt &çbÕsYyº TÓ +{Ÿ˝À |üì#˚kÕs¡T. ]f…s¬Æ q’
186
 MT<ä≥ ‘·q dü«Á>±eTyÓTqÆ <ä&ø¶û Ï yê|üôd‡’ e#êÃs¡T. yê] düV‰ü j·T+ Hê≈£î eT]+‘·>±
ã˝≤ìï Ç∫Ã+~.
` 86 `
kÕj·T+Á‘·+ Äs¡T >∑+≥\ düeTj·T+. y˚TeTT ◊<ës¡T>∑Ts¡+ Vü≤yê˝≤›sY Ç+{À¢
sπ |ü{Ï ø±s¡´Áø£eT+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ≈£Ls¡TÃHêïeTT. n+‘·˝À uÛ≤+<äTsπ >Z ±s¡T
|æ\TdüTHÔ êïs¡ì #ÓbÕŒs¡T. y˚TeT+<äs+¡ uÛ≤+<äTsπ >Z ±] Ç+{ÏøÏ e#êÃeTT. uÛ≤+<äTsπ >Z ±s¡T
e÷‘√ sπ |ü⁄ #·]Ã+#·uÀj˚T nC…+&Ü˝À |òTü ≥Á|üu≤Û q~øÏ Äqø£≥qº T ø£{≤º\H˚ rsêàq+qT
bÕdt #˚j÷· \H˚ <ëìï >∑T]+∫ #ÓbÕŒs¡T. n+‘·˝À yê] Ç+{À¢ ñqï bò˛Hé ÁyÓ÷>∑
kÕ–+~. uÛ≤+<äTsπ >Z ±s¡T bò˛Hé˝À e÷{≤¢&TÉ ‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT yê¬s+<äT\ø√ >∑+;ÛsT¡ ˝…j
’ ÷· ´s¡T.
Ä ‘·sê«‘· yês¡T e÷‘√ ªø£sêï≥ø£˝À ø£qï&Éu≤Û wü nqTcÕ˜q+MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï
>√ø±ø˘ Ä+<√fi¯q Væ≤+kÕs¡÷|ü+ bı+~q<ä≥. >∑es¡ïyÓT+{Ÿ u…fi≤Z+ õ˝≤¢ n+‘·{≤
144 ôdø£Hå é <ë«sê nìï düu≤Û düe÷y˚XÊ*ï ìùw~+#ês¡≥. sπ |ü⁄ eTq+ düyT˚ àfi¯q+qT
»s¡T|ü⁄ø=H˚≥≥T¢>± ˝Ò<Tä μ nì ‘Ó˝≤Œs¡T. á e÷≥*ï $qï y˚TeT+‘ê ø£+>±¬sj ’ ÷· ´eTT.
sêÁwü+º ˝À ø£qï&É uÛ≤wü≈î£ >=|üŒ<Óq’ >ös¡e+ Çyê«\H˚ <ëìMT<ä á Ä+<√fi¯q
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ä+<√fi¯q yÓTT<ä{À¢ XÊ+‘·jT· T‘·+>±H˚ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ HÆ ê, Ä ‘·sê«‘·
n~ Væ≤+kÕs¡÷|ü+ bı+<äkÕ–+~. sêÁwü+º ˝Àì ø£qï&ç>T∑ \+<äs÷¡ >√ø±ø˘ ]b˛sYqº T
neT\T #˚j÷· \ì s√&ÉM¢ T<ä≈î£ e#êÃs¡T. Ä ø±s¡D+>± Á|üuTÑÛ ‘·«+ nìï düu\ÑÛ q÷,
düe÷s¡+uÛ≤*ï ìùw~Û+∫+~.
H˚qT Ä eTs¡Tdü{sÏ √Eq y˚≈î£ e C≤eTTH˚ ˝Ò∫ j·TeTø£qeTs¡&øç Ï yÓfi≤flqT.
nø£ÿ&ÉTqï ‘ê\÷ø± b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ yÓ[fl e÷ düyT˚ àfi¯q+˝Àì <Û̊´j·÷*ï ñ<˚X› Ê*ï
$es¡+>± ‘Ó˝≤ŒqT. yê{Ïq+‘ê $qï Vü≤yê˝≤›sY ªdüuÛÑqT XÊ+‘·j·TT‘·+>±
eTT–+#·T‘êqTμ nH˚~ *œ‘·|Pü s¡«ø£+>± sêdæ ÇeTàì n&ç>±&ÉT. n˝≤>∑TH˚ sêdæ
Ç#êÃqT. düyT˚ àfi¯q+qT »s¡T|ü⁄ø=H˚+<äT≈£î |ü]àwüHé <=]øÏ+~.
eTs¡˝≤ <ä&ø¶û Ï yÓfifl‚ ãdt mø±ÿqT. eT<Ûë´Vü≤ï+ 12 >∑+≥\≈£î ãdt <ä&ì¶û
eTT{Ï+º ~. ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ yÓT<Æ ëq+˝À m+‘√eT+~ uÀj·T\T e∫à #˚sês¡T. ø=+‘·eT+~
‘·eT‘·eT Á>±e÷\qT+∫ m&É㢠+&Éq¢ T ø£≥Tºø=ì sê>±, Çø£ ø=+‘·eT+~ ‘·eT
»‘·>± u≤´+&é u≤C≤ ãè+<ë*ï yÓ+fÒdTü ø=ì e#êÃs¡T. yê©àøÏ eTVü≤]¸ Á|ü‹eT≈£î
|üP» #˚d,æ Ä Á|ü‹eTqT m&É㢠+&ç˝À ô|{Ϻ }πs–+|ü⁄qT #˚kÕeTT. á }πs–+|ü⁄˝À
187
muÛø’… H£ êï m≈£îÿe>±H˚ m&É㢠+&ÉT¢ bÕ˝§Zqï$. @uÛ’… ns¡y’Ó Á>±e÷\qT+∫ ø£ìwüeº T+fÒ
◊<ës¡Ty˚\ uÀj·T\T düy˚Tàfi¯q+ø£ì e#êÃs¡T. }πs–+|ü⁄ ¬s+&ÉT>∑+≥\bÕ≥T
kÕ–b˛sTT+~. }πs–+|ü⁄˝À uÀj·T\T ‘·eT kÕ+Á|ü<ëj·TyÓTqÆ j·TT<ä∆ ø£fi\¯ qT
#˚d÷ü Ô bÕ≥*ï bÕ&ÉT‘·÷ dü+ÁuÛ$Ñ TdüTHÔ êïs¡T. }πs–+|ü⁄ ôV≤’ dü÷ÿ˝Ÿ˝Àì Áø°&Ü yÓT<Æ ëq+≈£î
#˚sT¡ ø√>± n|ü⁄Œ&ÉT nø£ÿ&É Çø£ düuÑÛ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~.
Äs¡+uÛ+Ñ ˝À uÀj·T\ Ç‹Vü‰dü+, kÕ«‘·+Á‘·´ |üPs¡«ø±\+˝À Á_{°c˛fi¯fl qT+∫
Ms¡ uÀj·T ≈£î\+MT<ä »]–q nHê´j·÷\T, kÕ«‘·+Á‘·´b˛sê≥+˝À uÀj·T\T
ìs¡«Væ≤+∫q bÕÁ‘· eT]j·TT dü«‘·+Á‘·´ uÛ≤s¡‘+· ˝À uÀj·T\ V”≤qdæ‹ú ... M{ÏMT<ä
H˚qT dü$es¡+>± e÷{≤¢&ÜqT. ªy˚TeTT n|üsê~Û »q+ø±<äT. <√|æ&\û qT #˚ùd~,
<=+>∑‘H· ê\qT #˚ùd~ e÷ eè‹Ôø±<äT. ø£&TÉ |ü⁄ ì+|ü⁄ø=+<ëeT+fÒ e÷¬øes¡÷
#˚ùd+<äT≈£î |üqT*ï Çe«≥+˝Ò<Tä . Ä ø±s¡D+>± e÷ »q+ <=+>∑\T>± e÷sê*‡
e∫Ã+~. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT y˚TyÓTes¡+ Bq »q+>± Áã‹πø neX¯´ø£‘· ˝Ò<Tä — y˚TeT+‘ê
◊ø£´‘·>± ˇø£f,Æ… Çø£ eTT+<äT kÕ«_Ûe÷q Jeq+\qT ø£≥Tº (ì]à+#·T)ø√yê*‡
ñ+~. y˚TeT+<äs+¡ ˇø£fÆ… b˛sê&ç‘˚ eTeTà*ï mes¡÷ eTT≥Tºø=H˚+<äT≈£î kÕ<Û´ä y˚T
ñ+&É<Tä μ nì ñ<˚«>∑+>± eT{≤¢&ÜqT.
düyT˚ àfi¯q+ø£ì e∫Ãq »q+ Hê e÷≥\ MT<ä \øå±´ì ô|≥Tºø=ì $Hêïs¡T.
Ç|üŒ{Ï es¡≈L£ Ç<ä+‘ê yê]øÏ mes¡÷ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . ndü\T uÀj·TC≤‹ n+fÒ
mes¡H~˚ ôd‘’ +· uÀj·T\≈£î ‘Ó\«<äT. ªy˚TeTT <=+>∑\+, ã+~Ûb˛≥¢+μ nH˚ yês¡+‘ê
uÛ≤$+#·Tø=+≥T+&˚yês¡T. Ç|ü⁄Œ&ÉT á düyT˚ àfi¯q+ qT+∫ yê]˝À ˇπø Ø‹˝À dü+#·\q+
ø£\>∑kÕ–+~. ª‘êeTT Ç‘·sT¡ \ ˝≤>∑H˚ eTqTwüß´\+μ nH˚ uÛ≤eq yê]˝À e#˚Ã+<äT≈£î
á MT{Ï+>¥ m+‘·>±H√ düV‰ü j·T|ü&+ç ~.
ø=+‘·eT+~ uÀj·T*ï y˚~ø£ MT<ä≈î£ |æ*à yêfi¯flqT e÷{≤¢&eÉ Tì ø√sêqT.
nsTT‘˚ yês¡T <ëìøÏ ‘·j÷· s¬ ˝’ sÒ T¡ . ªe÷≈£î mø£ÿ&ÉqT+∫ edü$Ô e÷≥\T? y˚TeT+‘ê
n•øÏ‘å T· ˝…q’ |ü˝≥¢… ÷s√fi¯fl+. MTπs e÷{≤¢&+É &ç... y˚TeTT ÁX¯<>∆ä ± $+{≤eTTμ nì
#Ó|Œü kÕ>±s¡T. düyT˚ àfi¯q+ø£ì >∑&VÉ ≤æ +>∑C¢ Ÿ |ü≥D º + qT+∫ Ábıô|dò sü :Y $sƒ\¡ ãHÓï
eT]j·TT ìbÕŒDÏ qT+∫ Ábıô|dò sü :Y n#·TÑ·e÷HÓ >±s¡T e#êÃs¡T. yê]<äs› ÷¡ ø=+‘·
eT+~ uÀj·Tô|<ä*› ï e÷{≤¢&eÉ Tì |ü≥Tºã{≤ºsT¡ . yê] ˇ‹Ôfifl¯ ≈£î ø£≥Tºã&çq uÀj·T
Á|üeTTKT\T y˚~ø£ MT<ä≈î£ e∫à yÓTT‘êÔìøÏ ‘·q ù|s¡TqT eT]j·TT ‘·q Á>±eT+
ù|s¡TqT ‘Ó*Œ yê|üôd‡’ y˚~ø£ qT+∫ ~>±s¡T. ◊<ës¡T>∑Ts¡T Ç<˚ Ø‹˝À ‘·eT ù|s¡TqT,
188
}]ù|s¡TqT #Ó|Œæ ~–b˛j·÷s¡T. ‘·sê«‘· e∫Ãq ˇø£]<äs› T¡ ˇø£Áf…+&ÉT e÷{*ï
e÷{≤¢&ç ‘·eT≈£î b˛©düT\ qT+∫ m˝≤>∑Tq ø£cÕº\T ø£*–qy√ nH˚ yê{Ïï $X¯<+ä
(yÓfifl¯ &ç+#ês¡T) #˚kÕs¡T.
eT<Ûë´Vü≤ï+ ¬s+&ÉT >∑+≥\≈£î ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq düuÛÑ Äs¡T>∑+≥\ y˚fi¯≈£î
eTT–+#·ã&ç+~. á düyT˚ àfi¯q+ ø±s¡D+>± y˚sπ y˚sπ }s¡˝¢ À ñ+&˚ uÀj·T\T ˇπø
y˚~ø£ e<ä≈› î£ #˚]qf…+¢Æ ~. |üsd¡ Œü s¡+ <˚«wæ+#·Tø=H˚ , |üsd¡ Œü s¡+ ø={≤¢&TÉ ø=H˚ uÀj·T\˝Àì
nH˚ø£ >∑T+|ü⁄\T Ç|ü⁄Œ&ÉT ˇπø y˚~ø£ e<ä≈› î£ #˚sT¡ ø=qï$. yê]˝À |üsd¡ Œü s¡ $s¡T<ä+∆ >±
ñ+&˚ sê»ø°jT· z≥T u≤´+ø˘ $<Ûëq+ q•+∫b˛sTTq≥T¢>± ñ+~. ªeTqeT+‘ê
ø£*‡ ˇø£{>Ï ± ñ+fÒ @ b˛©k˛&ÉT, @ sê»ø°jT· ô|‘·+Ô <ë], @ ÁuÀø£s>Y ±fi¯ófl
eTq*ï @MT #˚jT· ˝ÒsT¡ μ nH˚ dü+<˚X+¯ qT ÁyÓ÷düTø=ì ‘·eT‘·eT Á>±e÷\≈£î yês¡T
yê|üôd‡’ yÓfi≤fls¡T.
` 87 `
<ä&û¶˝Àì düy˚Tàfi¯q+ Á>±MTD Á|ü<˚XÊ\˝À ñ+&˚ uÀj·T\˝À C≤>∑è‹ì
ø£*–+#˚+<äT≈£î düVü‰j·T|ü&ç+~. uÀj·T\+‘ê ª‘êeT÷ eTqTwüß\y˚Tμ nì
uÛ ≤ $+#· T ø√kÕ>±s¡ T . dü y ˚ T àfi¯ q +˝Àì $wü j · ÷ \˙ï nìï |ü Á ‹ø£ \ ˝À
Á|üø{£ +Ï #·ã&çq+<äTq $T–*q #√≥T\˝À ñ+&˚ uÀj·T\T ˇø£{>Ï ± nj˚T´+<äT≈£î
ø±s¡DyÓT+Æ ~. |üPHê qT+∫ Á|üø{£ +Ï #·ã&˚ ªπødü]μ |üÁ‹ø£˝À q÷´dt≈î£ »‘·>± ˇø£
dü+bÕ<äøj ° T· +qT ÁyêkÕs¡T. |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈î£ &ÉT á düyT˚ àfi¯q+qT uÀj·T C≤‹˝Àì
C≤>∑è‹øÏ dü+øπ ‘·eTì e]í+#ês¡T. uÀj·T\ düeTdü´\T, yê{Ïï |ü]wüÿ]+#·Tø=H˚+<äT≈£î
#˚j÷· *‡q ñbÕj·÷\MT<ä dü+bÕ<äøj ° T· +˝À #·]Ã+#·ã&ç+~.
<ä&û¶˝À »]–q düy˚Tàfi¯q+˝À uÛ≤>∑düTÔ˝…’q uÀj·T\T yÓTT<ä{ÏkÕ]>± ‘·eT
yÓu’ eÑÛ +˝Àì Ç‹Vü‰dü+qT $Hêïs¡T. n+<äTqT+∫ Á|üu≤Û $‘·T˝…q’ uÀj·T\T qqTï
ø£\TdüT+Ô &˚≥|ü⁄Œ&ÉT, Ä Ç‹Vü‰dü yÓu’ eÑÛ +qT eTs¡\ eTs¡˝≤ n&ÉT>∑T‘·T+&˚yês¡T. Hê
qT+∫ $ì s√e÷+∫‘·T˝…j ’ T˚ ´yês¡T. Bìï >∑eTì+∫q H˚qT, uÀj·T\ ñ<ë›s+¡ ø£ì
yê]˝À <ë–j·TTqï Ç‹Vü‰dü+qT ñ|üj÷Ó –+#·Tø√yê\ì ìsê∆]+#·Tø=HêïqT. uÀj·T\
Ç‹Vü‰dü+qT |üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&˚≥≥T¢>± H˚qT Á|üjT· ‹ïùd,Ô n~ eT]+‘·>±
≈£î\»qT\˝ÀøÏ eTT≥Tº‘·<äì uÛ≤$+#êqT. u…fi≤Z+qT+∫ Á|üø£{Ï+#·ã&˚ ªu…fi≤Z+
düe÷#ês¡μ |üÁ‹ø£≈î£ m&ç≥sY nsTTq kÕeT+‘·øs£ Y >±]ì ø£*dæ yê]‘√ $wüjT· +
‘Ó*bÕqT. yês¡T Hê yê´kÕ\qT Á|üø{£ +Ï #˚+<äT≈£î ˇ|ü⁄Œø=Hêïs¡T. uÀj·T »qT\
189
Ç‹Vü‰dü+, yê] |üsêÁø£eT XÖsê´\T, uÀj·T\T eT]j·TT Ç+^¢c˛fi¯fl q&ÉTeT »]–q
dü+|òTü s¡¸D\T, Ç+^¢c˛fi¯fl n‘ê´#êsê\T, dü«‘·+Á‘·´ uÛ≤s¡‘+· ˝À yê] MT<ä Çø£q÷
eTT+<äTøπ kÕ>∑T‘·Tqï b˛©düT\ n‘ê´#êsê\T, #·<Tä e⁄ dü+<Û´ä \˝À yÓqTø£u≤≥T
‘·q+, yê{Ïï ‘=\–+#˚+<äT≈£î ‘·øD å£ + #˚j÷· *‡q ø£syÔ¡ ê´\T.. Ç˝≤>∑Tq $$<Ûä
yê´kÕ\T ªu…fi≤Z+ düe÷#ês¡μ˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&çq$. e÷ düe÷»+˝Àì »HêìøÏ
Ç<ä+‘ê (H˚qT Áyêdæq<ä+‘ê) >∑Ts¡TÔ >±yê\ì Ä |üÁ‹ø£≈î£ #Ó+~q ø=ìï ù||üsq¢¡ T
ø=ì yê{Ïï $$<Ûä »qT\≈£î |ü+|ædTü +Ô &˚yê&çï. ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À ñ‘ê‡Vü≤+>± á
|üìì #˚dTü +Ô &˚yê&çï. nsTT‘˚ ~q|üÁ‹ø£*ï KØ~Û+∫, yê{Ïï b˛dtº <ë«sê |ü+ù|~
Ä]úø+£ >± Hê≈£î ãs¡Te⁄>± e÷]+~. Hê ø√düeTì Ç+{ÏøÏ nH˚øe£ T+~ edüT+Ô &˚yês¡T.
yê]øÏ #êjYT\qT ` HêcÕºqT e÷ Ç+{À¢H˚ »]|æ+#˚yê&çï. |æ\\¢ T dü÷ÿfi¯fl≈£î
yÓfió¯ HÔ êïs¡T. yê] |ü⁄düøÔ ±\T, HÓ\HÓ˝≤ |òE
” \T... Ç˝≤>∑Tq Ks¡TÃ n~Ûø+£ ø±kÕ–+~.
|üÁ‹ø£*ï ø=ì, yê{Ïï b˛dtº #˚ùd~ ì˝≤Œ\ì ìs¡sí TT+#êqT. nsTT‘˚ düTwüß|üÔ eTqdüT‡˝À
ªÇ|ü⁄Œ&ÉT uÀj·T\˝À C≤>∑è‹ ø£\T>∑T‘·T+~. &ÉãT“ ø=s¡‘· (˝Ò$T) nH˚ HÓ|+ü ‘√ mH√ï
dü+e‘·‡sê\ qT+∫ #˚dTü qÔ ï Ä+<√fi¯q˝Àì kÕ|ü\´+ q~ ˙{Ï˝À ∫+‘·|+ü &ÉT
‘=ø£ÿqT q*|æq≥T¢>± ny=«#·TÃμ nì nìŒ+#·kÕ–+~. á eT<Ûä´˝À ø£eT\
dü«uÛ≤e+˝À ndüV≤ü q+ #√≥T #˚dTü ø=H˚~ Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ÄyÓT <˚V≤ü Á|üøè£ ‹ ≈£L&Ü
ÄyÓT≈£î dü]>± düV≤ü ø£]+#·≥˝Ò<Tä . uÛ≤sê´ _&É*¶ ï #·÷dæ H˚qT yê]øÏ nHê´j·T+
#˚dTü HÔ êïH˚y÷Ó nH˚ n|üsê~Û eTH√uÛ≤e+ qqTï yÓ+{≤&˚~ yÓTT<ä˝+’… ~ Ç|ü⁄Œ&ÉT.
ªH˚qT |ü≥Tºø=qï <ë] düs¬ q’ ~ ø±<ë?μ nì qqTï H˚H˚ Á|ü•ï+#·Tø√kÕ>±qT. düe÷»ùde
qT+∫ Hê uÛ≤sê´ _&É*¶ ï ñ|üyêdü+≈£î HÓ≥Tº‘T· Hêïqì ‘Ó\«kÕ–+~. M]øÏ <=s¡ø±*‡q
(#Ó+<ë*‡q) |æ&ç¬ø&ÉT eTT<ä›*ï y˚πsyêfi¯fl≈£î |ü+#·T‘·THêïqT ø£<ë nH˚ y˚<äq
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. H˚q÷ j·T‹ HÓ‘’ ø˚ ±<äT! ˇø£kÕ<ë d”<ë eTìwæH.˚ á düe÷»ùde
n+‘ê Hê≈£î nedüse¡ ÷? á Á|üjT· ‘·ï+˝À H˚qT #·dTü HÔ êïqT Ä]úø+£ >±. qqTï
ø£≥Tºø=qï Ç˝≤¢*ï, |æ\*¢ ï #·+|ü⁄‘·THêïqT nH˚ #Ó&TÉ uÛ≤e+ Hê˝À Á|üy•˚ +∫+~.
nsTT‘˚ á <ës√¢ H˚qT m+‘√ <ä÷s¡+≈£î kÕ>±qT. Ç|ü⁄Œ&ÉT yÓqT~]– eTs¡˝Ò Á|üXï‚
˝Ò<äTø£<ë!
ø£eT\ eT]j·TT |æ\*¢ ï düTK+˝À ñ+#˚~ Ç|ü⁄Œ&ÉT Hê ø£seÔ¡ ´+>± ñ+~. yês¡T
ìùdE Ô \T>± ñHêïs¡T. yê] eTTK+MT<ä øÏ+∫‘Y <äsV¡ ‰ü dü+qT H˚qT $ø£d+æ |üCj Ò ÷· *.
nsTT‘˚ Hê |üqT\ ˇ‹Ô&qç T+∫ Çy˚$ kÕ<Û´ä |ü&TÉ ≥˝Ò<Tä . e÷ uÀj·Tyê&É˝À nH˚≈î£ \≈£î
H˚H˚ dü«j·T+>± HÍø£sq¢¡ T Ç|æŒ+#êqT. yês¡+<äs÷¡ ‘·eT‘·eT s¡eTDÏ\T, dü+‘êq+
190
»‘·>± düTK uÛÀ>±\˝À ñHêïs¡T. Ms¡+<äØï #·÷dæ ø£eT\ ªyπ̊syêfi¯fl |üs+¡ >±
Ç+‘Ó+<äT≈£î ÁX¯$TkÕÔsT¡ ? e÷ e+{ÏMT<ä ∫s¡T>∑T\ ã≥º\T Á‘·|Œæ ‘˚ eTπs$T >∑‹˝Ò<Tä .
MTs¡÷ ø£+>±sö‘·THêïs¡T— MT »‘·>± eTeTà*ï ø£+>±s¡T |üsT¡ düTHÔ êïs¡T. Ä >∑T≥º˝Àì
uÀj·T\ |üs+¡ >± Hê´j·T+ ø√düeTì b˛sê&çq MTs¡T yÓTT<ä{>Ï ± e÷ |üs+¡ >±q÷
Hê´j·T+ Ç#˚Ã+<äT≈£î ì\e+&çμ nì n&ÉT>∑T‘·T+~. á e÷≥*ï $ì H˚qT eTÚì
(eT÷>√&ç)>± ne⁄‘·T+&˚yê&çï. nsTT‘˚ Hê eTqdüT‡˝À ªø£eT˝≤.. Hê e÷s¡+Z
$T–*H√fi¯flø£Hêï _ÛqïyÓTqÆ e÷s¡+Z düTMT. H˚qT MT n+<ä]ø° ø£cÕº*ï Á‘·|Œæ ‘˚
eTπs{Ïï Çe«˝Ò<Tä . qTyÓ«’ Hê Hê qT+∫ Ä]úø£ düTU≤ìï Äù|øÏ+å #·Tø√e<äT.› ø£w+ºü ˝ÀH˚
eTìwæ eTqTwü´‘ê«ìï #·÷|æ+#ê*‡ ñ+~. n‘·ì e<ä≈› î£ düTKdü+|ü<\ä T sêkÕ–‘˚,
n‘·qT eTqTwü´‘ê«ìï eTs¡∫b˛‘ê&ÉT. n|ü⁄Œ&É‘q· T »q+qT Á‘=≈£îÿ‘ê&ÉT. »q+qT
Á‘=πøÿ+‘·{Ï ô|<ä]› ø£+ (<Ûìä ø£‘«· +) Hê≈£î e<äTμ› nì nqTø=+≥T+&˚yê&çï.
` 88 `
neTà Hêj·Tq*<äs› ÷¡ á düe÷»ùde qT+∫ H˚qT <ä÷s¡+>± Á‘·|⁄ü Œø√yê\ì
m+‘·>±H√ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. H˚qT yê] e÷≥*ï $qq+<äT≈£î Hêj·Tq ø√|ü+>±
ªÇø£ qT+∫ ˙ eTTU≤ìï #·÷|æ+#=<äTμ› nì VüQ≈£î+ #˚kÕs¡T. nsTTHê H˚qT Hê <ë]
qT+∫ yÓqTø£≈î£ , Á|üøÿ£ ≈£î Á‘·|⁄ü Œø√˝Ò<Tä . ˇø=ø£kÕ] H˚qT ø£eT\‘√ #Ó|⁄ü +Ô &˚yê&çï:
ªeTq+ ;<√fi¯fleTì ˙˝À uÛ≤e+ ñ+~. ˇø£kÕ] Hê‘√u≤≥T>± qTeP« Ä >∑T≥º\˝À
ñ+&˚ yê&É\≈£î sê..! nø£ÿ&ÉT+&˚ uÀj·T*ï #·÷<äTe› ⁄>±ì. yês¡T eTqø£Hêï ;<√fi‚fl.
yê] ø£&TÉ |ü⁄ yÓqTïπø n+≥Tø=ì ñ+~. y˚dTü ø=H˚+<äT≈£î yê] e<ä› düs¬ q’ ã≥º\T
˝Òe⁄. yê] J$‘ê\T b˛©düT\ <äeTqø±+&É qT+∫, Ä ÁuÀø£s¢¡ ≈£îj·TT≈£î\Ô qT+∫
Ä ≈£î\ |ü+#êsTT‹˝Àì ô|<ä›\ qT+∫ |”&Éq ne⁄‘·T+~. á |”&ÉqqT
ì\e]+#ê\+fÒ eTq˝≤+{Ï <ä+|ü‘T· \T eTT+<äTøπ sêyê*‡j·TT+~. düTKeT]j·TT
uÛÀ>∑|<ü ë\ qT+∫ eTìwæ ø£seÔ¡ ´ V”≤qT&Í‘ê&ÉT. <ëqTï+∫ eTT+<äT ‘·sê˝Àfi¯fl
uÛ$Ñ wü´‘Y eTdüøπ dæ b˛‘·~. Hê≈£î düTK uÛÀ>±\MT<ä ÁuÛeÑ T\T ˝Òe⁄— H˚qT Ç+ø±dü>Ô ±
|üqT\qT #˚ùd<äT+~. á düe÷» ø±s¡´+˝À Hê≈£î ˙ düV≤ü ø±s¡+ ø±yê* düTMTμ
nì uÀ<Û|ä ]ü #êqT. n|ü⁄Œ&ÉT ø£eT\ ø£˙ïs¡T ø±s¡TÑ·÷ ªH˚qT MT≈£î mqï&É÷ düV≤ü ø±s¡+H˚
Ç#êÃqT. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT |æ\\¢ T ô|<√›fifl’Ë j·÷´s¡T. yê] #·<Tä e⁄\ MT<ä eTq+
<äèwæìº ì\bÕ*‡ ñ+~. MTs¡÷ #·~yês¡T. $<ë«+düT˝…j ’ ÷· ´s¡T. nsTT‘˚ MT _&É\¶ T
#·<eä ø£b˛‘˚ MT ùdïVæ≤‘·T\T $TeTà*ï >π *#˚kÕÔsT¡ . |æ\\¢ T #·<eä ø£b˛‘˚ >∑T≥º˝À ñ
191
+&˚ uÀj·T\˝≤>∑ ne⁄‘ês¡Tμ nì n+~. ªH˚qT <ÓV’ ≤æ ø£+>± m+‘√ n*dæb˛j·÷qT.
Hê düTU≤HÓï|ü⁄Œ&É÷ #·÷&ÉøH£ ˚ MT nìï ø£cÕº\˝Àq÷ uÛ≤>∑dTü sÔ ê*HÓj ’ ÷· ´qT. Çø£
Ç|ü⁄Œ&ÉT HêqT+∫ nj˚T´~ kÕ<Û´ä +>±<äTμ nì n+~ eTs¡˝≤. H˚qT @$T e÷{≤¢&øÉ H£ ˚
H√s¡T˝Òì |üXó¯ e⁄˝≤>∑ nj·÷´qT.
Çø£ Ç|ü⁄Œ&ÉT Ç+{Ï yÓ|’ ⁄ü ≈£î <äèwæìº ì*bÕqT. ø£eT\ eTTK+ dü+‘√wü+‘√
ø£fiø¯ fi£ ˝¯ ≤&ç+~. Çø£ eTT+<äT Ç+{À¢ yêfi¯fl≈£î <äT'U≤ìï Çe«>∑÷&É<ìä ìs¡]› +#êqT.
n~ Hê ø£seÔ¡ ´eT÷ nì uÛ≤$+#êqT.
Ç+{ÏMT<ä <äèwæìº ì*ŒHê, |üÁ‹ø£\qT ãj·T≥ e´≈£î\Ô ≈£î |ü+ù|<ëìï ì\|ü˝<Ò Tä .
Hê≈£L ãj·T≥ qT+∫ nH˚ø£ |üÁ‹ø£\T edüT+Ô &˚$. yê{ÏøÏ ◊<äT ô|d’ \ü kÕº´+|ü⁄*ï
n‹øÏ+∫q <ëìï H˚qT >∑eTì+#êqT. Bìï >∑T]+∫ b˛dü˝º Ÿ yêfi¯flqT n&ç–q|ü⁄Œ&ÉT
]õdüsº Y nsTTq |üÁ‹ø£\≈£î ◊<äT ô|d’ \ü kÕº´+|ü⁄qT n‹øÏùdÔ dü]b˛‘·<ìä #ÓbÕŒs¡T.
H˚qT Ç|üŒ{Ï<ëø± eTTô|Œ’ ô|d’ \ü kÕº´+|ü⁄qT n+{ÏdTü +Ô &˚yê&çï. Ç|ü⁄Œ&ÉT Çø£ H˚qT
≈£L&Ü ◊<äT ô|’dü\ kÕº´+|ü⁄H˚ n‹øÏ+∫ nìï |üÁ‹ø£*ï ≈£î\ u≤+<Ûäe⁄\≈£î
|ü+|æ+#·kÕ>±qT. Ä |üÁ‹ø£\˝ÀH˚ ø=ìï kÕs¡T¢ Hê#˚ eTTÁ~+#·ã&çq bÕ+ô|{¢ Ÿ\qT
ñ+∫ b˛dt˝º À y˚dTü +Ô &˚yê&çï.
á Hê yê´dü+\ qT+∫ uÀj·T\ ì» |ü]dæ‹ú ãj·T≥ Á|ü|+ü #·+≈£î ‘Ó\«kÕ–+~.
uÀj·T »qT\ >∑T]+∫ Áø=‘·ÁÔ ø=‘·Ô dü+XÀ<Ûqä +˝Àì Ç‹Vü‰kÕ\T ãj·T≥≈£î sêkÕ–q$.
BqTï+∫ uÀj·T\T ªe÷ |üPØ«≈£î\÷ XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\ qT+∫ yÓT]kÕs¡T. y˚TeTT
<=+>∑\, ã+~Ûb˛≥¢ e+X¯düTÔ\+ ø±eTTμ nì n_Ûe÷q+‘√ #Ó|ü⁄Œ>√kÕ>±s¡T.
Ç+<äT#˚‘· Hê≈£î m+‘√ düe÷<ÛëqyÓT+Æ ~.
III
eTsê]ƒ˝Àì Hê yê´kÕ\qT ø=+‘·eT+~ ø£qï&É+˝ÀøÏ nqTe~+∫ ‘·eT ù|s¡M¢ T<ä
Á|üø{£ +Ï #·T>√kÕ>±s¡T. nsTT‘˚ MfiËfles¡÷ eT÷\ yê´dü+qT j·T<∏ë‘·<ä∏ s¡÷|ü+˝ÀH˚
nqTyê<ä+ #˚dæ Ä eT÷\ ø£è‹ì ‘·eT »qT\≈£î (uÛ≤wæ≈î£ \≈£î) ‘Ó*j·TCÒùd |üìøÏ
yÓfifl¯ ˝Ò<Tä . Hê yê´kÕ\qT yê&ÉTø=+≥THêï (Ç+≥˝…≈î£ Ãe˝Ÿ ÁbÕ|üØìº <√#·T≈£î+≥THêï)
‘êy˚T Ç‹Vü‰dü+qT dü+XÀ~Û+∫q≥T¢>± $Ás¡M>∑T‘·T+&˚yês¡T. Ç+ø± ø=+‘·eT+~
ªu…fi≤Z+ düe÷#ês¡μ˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&çq Hê yê´kÕ\ìï{Ïï ø£ã[+∫ eTsê]ƒ uÛ≤wü˝À
düsT¡ ÿ˝ÒwHü é $kÕÔs+¡ >± ñ+&˚ ô|<ä› ô|<ä› |üÁ‹ø£\≈£î |ü+|æ+∫ ‘êeTT ù|s¡T Á|üU≤´‘·T\qT
192
bı+<äkÕ>±s¡T. Ç~ ø=+‘·eT+~ ãT~› Je⁄\≈£î >∑Ts¬ ÌÔ yês¡T Äj·÷ dü+bÕ<ä≈î£ \≈£î
ñ‘·sÔ ê\ <ë«sê ø£è‹#Ís¡´+qT ãj·T≥≈£î ˝≤>±s¡T. ˇø£s¬ ‘’ ˚ Hê yê´kÕ*ï <=+–*+∫
‘·q ù|s¡TMT<ä Á|üø{£ +Ï #·Tø=Hêï&ÉT. Ç~ Ä m&ç≥sY>±] >∑eTHêìøÏ e∫Ã, n‘·&ïç
|æ*∫ ªNÛμ >={≤ºsT¡ . Ä s¡#s· TT‘· Hê e<ä≈› î£ e∫à ‘·q ‘·|⁄ü Œ*ï ˇ|ü⁄Œø=Hêï&ÉT.
eTVü‰sêÁwü˝º Àì ˇø£ ô|<ä› ù|s¡Tqï s¡#s· TT‘· ‘·q Ä‘·àø£<qä∏ T Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT.
<ëqTï+∫ yê]øÏ m+‘√ uÛ≤Ø>± |ü_d¢ {æ Ï <=]øÏ+~. nìï #√≥¢ qT+∫ n‘·ì MT<ä
ªyê¬syê«μ Á|üX+¯ X¯\T e∫Ãq$. n‘·qT kÕe÷õø£ øπ Áå ‘·+˝Àq÷ ‘·©q¢ T&Ój ’ ÷· ´&Éì
»q+ e÷{≤¢&TÉ ø√kÕ>±s¡T. nsTT‘˚ ˝À>∑T≥Tº˝À (ì»+>±) n‘·qT Hê yê´kÕ*ï
‘·q Ä‘·àø£<>ä∏ ± ñ|üj÷Ó –+#·Tø=Hêï&ÉT. Hê nqTuÛyÑ ê*ï ‘·q nqTuÛyÑ ê\T nqï≥T¢>±
ÁyêdüTø=Hêï&ÉT. eTsê]ƒ kÕVæ≤‘·´˝Àø£+ n‘·&ïç •s¡dTü ‡MT<ä ô|≥Tºø=ì |üPõ+#·kÕ–+~.
nsTT‘˚ n‘·qT Hê yê´kÕ*ï <=+–*+∫+~ Hê≈£î eT]j·TT n‘·ìøÏ e÷Á‘·yT˚
>∑Ts¡T.Ô Bì MT<ä H˚qT >=&Ée #˚dæ n‘·&ïç »q+ (bÕsƒ≈¡ î£ \) m<äTs¡T ~>∑+ãs¡T&ç>±
#ÓjTÓ T´#·TÃ. nsTT‘˚ n˝≤>∑Tq #˚ùd~ e<äT˝› Ò nì $Tqï≈£î+&ç b˛j·÷qT. n‘·&ç
eT]j·TT Hê yê´dü+\qT #·~$q nH˚≈î£ \T e÷ Ç<ä]› nqTuÛyÑ ê\T ˇø£fÒ nsTTq
<ëì >∑T]+∫ ÄX¯Ãsê´*ï e´ø£Ô |üsT¡ düT+Ô &˚yês¡T.
H˚qT á uÛ≤e #√s¡‘«· +˝Àq÷ eTÚq+>±H˚ ñHêïqT. nsTT‘˚ Hê düe÷»
ùdyêπøåÁ‘· ø±s¡´+˝À @$T ø=s¡‘· ñ+&É>∑÷&É<äqï≥T¢>± C≤>∑è‹ eVæ≤+#˚yê&çï.
eTs=ø£ Á|üøÿ£ q Ç+{À¢ì yê]MT<ë m≈£îÿe ÁX¯<q›ä T #·÷ù|~ ÁbÕs¡+_Û+∫q+<äTq
Ç+{À¢ì |ü]yês¡+ Ç|ü⁄Œ&ÉT dü+‘√wü+>± ñHêïs¡T.
` 89 `
ø±´˝…+&ÉsY 16`05`1982qT #·÷|ædTü +Ô ~. ñ<äjT· + @&ÉT>∑+≥˝…j ’ T· T+&=#·TÃ.
Ç+{Ï ãj·T≥ ñ+&˚ ns¡T>∑TMT<ä ≈£L\ã&ç <ä+‘êe<Ûëq+ #˚dTü HÔ êïqT. m<äT]+{À¢
ñ+&˚ <äØ® j·T\¢|Œü qqTï #·÷dæ Hê e<ä≈› î£ e#êÃ&ÉT. Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ø£fifl¯ qT+#˚
@<ëH√ï dü÷∫düTHÔ êï&ÉT. n‘·ì dü+C…\„ T Hê≈£î ns¡+ú >±efÒ<¢ Tä . ª@$T{Ï?μ nì #˚‹
dü+C…q„ T+#˚ n&ç>±qT. j·T\¢|Œü H˚sT¡ >± e÷ Ç+{À¢øÏ e#êÃ&ÉT. H˚ì+ø± eTTU≤ìï
ø£&TÉ ø√ÿ˝Ò<Tä . j·T\¢|Œü Ç+{À¢øÏ e∫à nø£ÿ&ÉTqï ã\¢MT<ä ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
j·T\¢|Œü Ç+‘·≈î£ eTTqT|ü⁄ b˛©düT\≈£î ÇHébÕò s¡àsY>± |üìì #˚dTü +Ô &˚yê&ÉT. e÷
}s√¢H˚ ø±<äT, #·T≥TºÁ|üø£ÿ\ ñ+&˚ }s¡¢˝À @y˚T$T »]–q$ nH˚~ n‘·ìøÏ

193
‘Ó\TdüT+Ô &˚$. n‘·qT <äTdüT*Ô ï ñ‘·ÿèwü+º >±H˚ (u≤>±H˚) ≈£î≥TÔ+&˚yê&ÉT. nsTT‘˚
‘ê>∑T&ÉT n‘·&ïç ‹H˚dTü +Ô &˚~. H˚qT Ç+{À¢ ñqï|ü⁄Œ&ÉT n‘·qT e÷ Ç+{ÏøÏ e∫Ã
b˛©düT\ ø±sê´#·sD¡ +\qT ã≥ºãj·T\T #˚dTü +Ô &˚yê&ÉT. Ç|ü⁄Œ&É‘q· T Hê≈£î @<ëH√ï
#Óù|Œ+<äT≈£î ‘·V≤ü ‘·V≤ü ˝≤&ÉT‘·THêï&ÉH~˚ Hê≈£î >∑Ts¬ +ÌÔ ~. eTTU≤ìï ø£&TÉ ø=ÿì H˚q÷
˝À|ü*øÏ e#êÃqT. ø£eT\ s¬ +&ÉT ø£|⁄ü Œ\˝À #êjYT\qT Á‘Ó∫Ã+~. #êjYT Á‘ê>∑T‘·÷
ªá $wüjT· + MT≈£î ‘Ó*‡+<ëμ nì j·T\¢|Œü n&ç>±&ÉT. H˚qT ª‘Ó\«<äTμ nqï≥T¢>±
‘·\ Ä&ç+#êqT. j·T\¢|Œü ˇø£ >∑Tø£ÿ #êjYTqT |”*à ª}s√¢ ˇø£ Vü≤‘·´ »]–+~μ nì
nHêï&ÉT.
n‘·ì e÷≥*ï $ì H˚qT u…~sêqT. Á‘ê>∑T‘·Tqï #êjYT˝Àì ø£|t ÁøÏ+<ä≈î£
C≤]|ü&+ç ~. n+<äT˝À ñqï #êjYT˝Àì #·Tø£ÿ\T Hê wüsMºY T<ä ∫\ø£]+∫q≥T¢>±
|ü&qç $. H˚qT >∑*_*‘√ ªme] Vü≤‘·´? mes¡T #˚kÕs¡T? Vü≤‘·´ »]– m+‘·fyÆ… Té
nsTT´+~?μ Ç˝≤>∑Tq Á|ü•ï+#·kÕ>±qT. Hê Á|üXïË \≈£î j·T\¢|Œü ªeT˝≤´qT #·+ù|kÕs¡Tμ.
nì nHêï&ÉT kÕeø±X¯+>± Hê≈£î $qã&˚+‘·>± <Û«ä ìqT+∫ e÷Á‘·yT˚ .
H˚qT _Û‘sÔ· b¡ ˛sTT yÓÁs√&ç˝≤>∑ j·T\¢|Œü eTTU≤H˚ï #·÷dü÷Ô ≈£Ls¡TÃHêïqT. j·T\¢|Œü
$es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT Ç˝≤>∑Tq: ªbòÕ´ø£]º #Ó+‘·qT+&˚ yê>∑T e<˚› eT˝≤¢´qT #·+bÕs¡T.
<ëìï mes¡T #˚kÕs¡T— m+<äT≈£î #˚kÕs¡T nH˚~ Ç+ø± s¡V≤ü dü´+>±H˚ ñ+~. Vü≤‘·´
$wüjT· + Çø£q÷ ãj·T≥≈£î sê˝Ò<Tä — nsTT‘˚ Hê≈£î $wüjT· + >∑Ts¬ +ÌÔ ~— MT≈£î
‘Ó*j·TCÒj÷· \H˚ e#êÃqTμ nì #Ó|Œæ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. e÷ }s√¢ mH√ï ø={≤¢≥\T
q&ç∫q$. ôVAsêôVA] b˛sê{≤\T »]–q$. nsTT‘˚ Vü≤‘·´ »]–+~ Ç<˚
yÓTT<ä{kÏ Õ]>± ñ+~. $wüj÷· ìï dü]>± ‘Ó\T‡ø√yê\H˚ ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ H˚qT
ãj·T≥≈£î e#êÃqT. n+‘·˝À bòÕ´ø£]º qT+∫ ôds’ H¡ é CÀs¡T>± ≈£L‘· ô|≥TÔ+~. }s√¢
ñ+&˚ ø=+‘·eT+~ es¡ÿs¡T¢ |üsT¡ >∑T |üsT¡ >∑Tq bòÕ´ø£]º yÓ|’ ⁄ü ≈£î yÓfifl¯ kÕ>±s¡T. Vü≤‘·´
$wüj·T+ Ç+ø± düT~∆>± ø±˝Ò<äì nìŒ+∫+~ Hê≈£î. H˚qT }] eTT+<äT
ñ+&˚ kÕ«>∑‘· ø£e÷qT es¡≈L£ yÓfi≤flqT. <ä]j ® T· \¢|Œü nø£ÿ&É≈L£ e#êÃ&ÉT. n‘·qT
Hê #Ó$ e<ä≈› î£ ‘·qH√{Ïì Á‘Ó∫à ª¬s+&ÉT s√E\ ÁøÏ‘y· T˚ eT˝≤¢´‘√ »‘·>± eTq
uÀj·Tyê&É˝À ñ+&˚ ◊<ës¡T>∑Ts¡T b˛s¡\T ø={≤¢&Hç ês¡≥. n<˚ s√E eT˝≤¢´ ‘·q
Ç+{À¢ ñqï y˚≥ ø=&Ée*ï rdüTø=ì ãj·T≥≈£î e#êÃ&É≥. Ä ‘·sê«‘· n‘·qT
eTs¡˝≤ ‘·q ø=+|ü≈î£ #˚s˝¡ <Ò ≥ä . Ç|ü⁄Œ&ÉT Vü≤‘·´>±$+|üã&ç X¯e+˝≤>∑ |ü&j ç T· THêï&ÉT.
Ç‘·ì Vü≤‘ê´H˚s+¡ me¬se] MT<ä |ü&TÉ ‘·<√ Ä <˚e⁄&çøπ >∑Ts¡TμÔ nì >∑Tdü>T∑ dü˝≤&Ü&ÉT.
194
y˚T$T<äs› +¡ nø£ÿ&É e÷{≤¢&TÉ ø=+≥Tqï|ü⁄Œ&˚ e÷ m<äTs¡T˝ÀH˚ >∑+>∑eTà Vü≤&ÜVüQ&ç>±
e÷ M~Ûy|’Ó ⁄ü ≈£î b˛‘·T+~ ø£qã&ç+~. >∑+>∑eTàqT ø£&√*øÏ <ä>sZ∑ T¡ +&˚ C≤|òsü y¡ ê&ç
Á>±eT+˝Àì ˇø£&‘ç √ ô|[flì »]|æ+#ês¡T. qqTï #·÷dæHê #·÷&Éq≥T¢>±H˚ ÄyÓT
e÷ m<äTs¡TqT+#˚ yÓ[flb˛sTT+~. j·T\¢|Œü ÄyÓT yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷dü÷Ô ªÄyÓT ‘·q ‘·eTTà&ç
Ç+{ÏøÏ yÓfió¯ +Ô ~. n‘·q÷, eT˝≤¢´ »‘·>± ‘·>±<ë |ü&ܶ&TÉ . n‘·ì MT<ë Vü≤‘ê´H˚s+¡
ÁyÓ÷|üã&=#·TÃμ nì nHêï&ÉT.
H˚qT e÷ Áø=‘·Ô Ç+{Ï yÓ|’ ⁄ü ≈£î e#êÃqT. á Áø=‘·Ô >∑èVü≤+ bòÕ´ø£]º >¬ dtVº ≤ü Ödt≈î£
düMT|ü+˝Àì Áø=‘·Ô ù|≥˝À ñ+~. nø£ÿ&ÉTqï Ç+{Ï ns¡T>∑TMT<ä ≈£Ls¡TÃ+fÒ bòÕ´ø£]º
|ü]düsê\T eT]j·T÷ yê>∑T ø£qã&ÉT‘·~. ø=+‘·eT+~ »q+ <ä÷sêH˚ ì*à Vü≤‘·´
»]–q dü\ú + yÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷düT+Ô ~ ø£qã&ç+~. eT˝≤¢´ |ü<Vä ‰ü s¡T dü+e‘·‡sê\ b˛s¡&TÉ .
n‘·ì ‘·+Á&ç ◊<ës¡T dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘y· T˚ #·ìb˛j·÷&ÉT. }s√¢ì @ $wüj÷· \
CÀ*øÏ eT˝≤¢´ yÓfió¯ +Ô &˚~ ˝Ò<Tä . n≥Te+{Ï á b˛s¡&ïç #·+|æ+~ mes¡T nì
Ä˝À#·q #˚jT· kÕ>±qT. n|ü⁄Œ&ÉT eT˝≤¢´≈£î #Ó˝˝¢… q’… uÛ≤– m<äTs¡T>± ø£ìŒ+∫+~.
‘=$Tà~ dü+e‘·‡sê\ u≤*ø£ Ä |æ\.¢ qqTï #·÷dæ @&ÉTdü÷Ô ª¬s+&ÉT s√E\ qT+∫
nqï mø£ÿ&Ü ø£qã&É˝<Ò Tä — neTà nqïø£ì nìï #√{≤¢ yÓ‹øÏHê nqï C≤&É ‘Ó\«˝Ò<Tä μ
nì #Ó|⁄ü ‘·T+~. ªMT neTà mø£ÿ&É?μ nì n&ç>±qT. ª|üìøÏ yÓ[fl+~μ n+~ Ä
u≤*ø£. ªMT neTàqT |æ\TÃø=ìsê... yÓfió¯ flμ nHêïqT. ÄyÓT yÓ[flb˛sTT+~.
` 90 `
eT˝≤¢´ neTà bÕ´ø£Øº ˝Àì mes√ Ç+{À¢ |üìeTìwæ>± |üqT\qT #˚ùd+<äT≈£î
yÓfió¯ +Ô &˚~. H˚qT nø£ÿ&˚ e÷ Áø=‘·Ô Ç+{Ï ns¡T>∑TMT<ä ≈£Ls¡TÃìj·TTHêïqT. nø£ÿ&çøÏ
u≤\j·T´ e÷e÷ e#êÃ&ÉT. ªX¯e+ <ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl e#êÃyê?μ nì n&ç>±qT. Ä Hê
Á|üX¯ï≈£î n‘·qT ªWqT— yÓ[fl e#êÃqT. mes√ eT˝≤¢´qT y˚≥ø=&Ée* qT+∫
ø£‹]Ô +#˚kÕs¡T. ‘·\≈£î, ø±fi¯fl≈£î, #˚‘T· \MT<ä y˚≥ø=&Ée* qT+∫ >±j·÷˝…q’ $.
>±j·÷\ qT+∫ eTTK+ $Á<ä÷|üyTÓ +Æ ~— Hê≈£î n‘·&ç (Ä dæ‹ú ˝À ñqï) eTTU≤ìï
#·÷ùd+<äT≈£î eTqdüT‡ ˇ|üŒ˝Ò<Tä μ nì nHêï&ÉT. n‘·qT #Ó|⁄ü ‘·Tqï <ëìï H˚qT
$+≥THêïqT. ∫e]øÏ u≤\j·T´ e÷y˚T ª@$T #˚<ë›+ Ç|ü⁄Œ&ÉTμ? nì n&ç>±&ÉT.
n‘·ìøÏ @<√ <ëìï #Óù|Œ+<äT≈£î H˚qT s¬ &ç ne⁄‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT C≤|òsü y¡ ê&ç qT+∫ }]øÏ
e∫Ãq >∑+>∑eTà eT]j·TT ÄyÓT ‘·eTTà&Óq’ mÁs¡jT· ´ >∑ã>∑u≤ yÓfió¯ qÔ ï<ëìï y˚T$T<äs› +¡
195
#·÷kÕeTT. Ä Ç<äs› ÷¡ >ö+&Éyê&É yÓ|’ ⁄ü ≈£î yÓfió¯ HÔ êïs¡T. Vü≤‘ê´H˚s+¡ ‘·q ‘·eTTà&çMT<ä
|ü&=#·ÃH˚ uÛj Ñ T· +‘√ ÄyÓT C≤|üsy¡ ê&É≈î£ |æ\TÃø=ì yÓfió¯ +Ô ~.
u≤\j·T´ e÷eTqT Ç+{ÏøÏ |ü+ù|dæ H˚qT yê>∑T ñqï yÓ|’ ⁄ü ≈£î yÓfi≤flqT. yê>∑T
#Ó+‘· Ç|ü⁄Œ&ÉT m+‘√ eT+~ »q+ #˚]j·TTHêïs¡T. yê>∑T Ç+ø± ˇø£ |òsü ê¢+>¥
<ä÷s¡+˝À ñ+~. n+‘·˝À uÀj·Tyê&É˝Àì @&Óì$T~ eT+~ j·TTe≈£î\T nø£ÿ&É≈î£
edüT+Ô ~ ø£qã&ÉkÕ–+~. qqTï #·÷dæq yês¡+<äs÷¡ nø£ÿ&˚ ˇø£ Á|üøÿ£ q ì˝≤Ãs¡T.
yêfi¯ófl uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·Tqï≥T¢>± ø£qã&ç+~. yêfi¯fl˝À ˇø£&TÉ ªnHêï.. eT˝≤¢´qT mes√
Vü≤‘·´CÒkÕs¡T. <˚V≤ü eT+‘ê ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯fl‘√ ì+&çjT· Tqï≥T¢+~μ nì nHêï&ÉT.
Bìï $qï Hê≈£î ÄX¯Ãs¡yTÓ +Æ ~. u≤\j·T´ e÷eT eT˝≤¢´qT y˚≥ø=&Éefi¯flqT+∫
q]ø±s¡ì #ÓbÕŒ&ÉT— nsTT‘˚ á j·TTe≈£î\T eT˝≤¢´qT ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯fl qT+#˚ ø±*Ã
|ü&k˚ Õs¡ì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. e÷ }s√¢ me] e<ë› ‘·TbÕøÏ ˝Ò<Tä . n˝≤¬>‘’ ˚ eT˝≤¢´qT
mes¡T Vü≤‘·´ #˚dj æ T· T+&=#·Tà eT]j·TT m+<äT≈£î #˚dæ j·TT+&=#·TÃ? nH˚ Á|üXïË \T
Hê ‘·\qT |ü>\∑ >=≥ºkÕ–q$.
eT]+‘· eTT+<äTøπ kÕ– eT˝≤¢´ <˚V‰ü ìï #·÷kÕqT. e+{ÏMT<ä ˇø£ n+&ÉsyY s˚ Y
e÷Á‘·yT˚ ñ+~. n‘·ì s¬ +&ÉT ‘=&É\MT<ë eT]j·TT bı≥ºMT<ä ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯flqT+∫
>±j·÷\T ñqï$. n‘·ì #˚‘·T\T eT]j·TT ø±fi¯flqT ø£fÒºdæq >∑Ts¡T‘·T\Tqï$.
e+{Ïì+&Ü s¡ø+Ô£ ø±]j·TT+~. Ç<ä+‘·{ï° #·÷ùdÔ eT˝≤¢´qT y˚≥ø=&Ée* qT+∫
Vü≤‘·´ #˚jT· ˝Ò<ìä ø£qã&ÉT‘·T+~. n‘·ì Vü≤‘·´ ‘·TbÕøÏ qT+#˚ »]–+<äì Hê≈£î
ø£∫Ñ·yTÓ +Æ ~.
eT˝≤¢´qT #·+|æ s¬ +&ÉT s√E\T nj·TT´+&=#·TÃ. @s√E n‘·qT Ç+{Ï qT+∫
ãj·T≥|ü&ܶ&√ n<˚ s√E n‘·qT Vü≤‘·´ >±$+|üã&ç j·TT+&=#·Ãì rsêàì+#·Tø=HêïqT.
Ç+‘· b˛s¡&ïç me¬sH’ ê m+<äT≈£î Vü≤‘·´CÒdæ j·TT+{≤s¡ì $#ê]+#·kÕ>±qT. nø£ÿ&É
m≈£îÿeùd|ü⁄ ì˝ÒÃ+<äT≈£î Hê≈£î eTqkı|üŒ˝Ò<Tä . n+‘· uÛj Ñ T· +ø£s+¡ >± Ä X¯e+
ø£qã&ÉT‘·T+~. y˚TeT+‘ê bòÕ´ø£Øº ˝Àì >¬ dtVº ≤ü Ödty|’Ó ⁄ü ≈£î e#êÃeTT.
Vü≤‘·´ bòÕ´ø£]º Äes¡D+˝ÀH˚ »]–+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT b˛©düT\≈£î yêπs ø£+ô|+¢’ {ŸqT
Çyê«*‡ ñ+~. H˚qT >¬ dtVº ≤ü Ödt≈î£ yÓ[fl nø£ÿ&ÉTï+∫ bòÕ´ø£]º ø±sê´\j·T+≈£î bò˛Hé
#˚dæ ªMT bòÕ´ø£]º Äes¡D+˝À e÷ uÀj·Tyê&É˝Àì ˇø£ b˛s¡&ç Vü≤‘·´ »]–+~.
<äjT· ‘√ Bìï b˛©düT\≈£î ‘Ó*j·TCÒkÕÔsê?μ nì n&ç>±qT. nsTT‘˚ Ä yÓ|’ ⁄ü q

196
ñqï ôd≈£L´]{Ï n~Ûø±] ªe÷≈£L, Ä Vü≤‘·´≈£î @$T dü+ã+<Ûeä T÷˝Ò<Tä . ø±yê\+fÒ
MTπs b˛©düT\≈£î ø£+ô|+¢’ {Ÿ Çy=«#·TÃμ nì ø√|ü+>± #ÓbÕŒ&ÉT. Ä n~Ûø±] qT+∫
á Ø‹˝À ñqï uÒ»yêu≤›]‘·q+˝À ñ+&˚ Ä e÷≥*ï $qï Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´y˚Tdæ+~.
eTs=ø£kÕ] n‘·ìøÏ b˛Hé#d˚ æ eTs¡˝≤ $wüjT· +qT ‘Ó˝≤Œ\ì b˛Hé #˚kÕqT. Ä
n~Ûø±] Ç+‘·≈î£ eTT+<äT #Ó|Œæ q≥T¢>±H˚ eTs¡˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT. Çø£ @$T ˝≤uÛ+Ñ ˝Ò<ìä
H˚H˚ b˛©düT\≈£î ‘Ó\bÕ\ì ìsê∆]+#·Tø=HêïqT. e+<ä HÓ+ãs¡T≈£î b˛Hé #˚dæ
$wüj÷· ìï ‘Ó˝≤ŒqT. ªy˚TeTT oÁ|òTü +>± edüTHÔ êï+μ nHêïs¡T b˛©düT\T.
>¬ dtVº ≤ü Ödt qT+∫ ãj·T≥≈£î e#êÃqT. Ç|ü⁄Œ&ÉT n+<ä]ø° Vü≤‘·´ $wüjT· + >∑Ts¬ +ÌÔ ~.
bòÕ´ø£]º ˝Àì á n~Ûø±] n˝≤¬>+<äT≈£î ìs¡ø¢ ´å£ +>± »yêãTqT Ç#êÃ&ÉT? ‘·eT≈£î
á Vü≤‘·´≈£î @ dü+ã+<Û+ä ˝Ò<ìä m+<äT≈£î #ÓbÕŒ&ÉT? nì yÓT<ä&TÉ ˝À y˚T<∏√eT<∏qä +
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. b˛©düT\T e#˚Ã<ëìï m<äTs¡T#·÷dü÷Ô H˚qT eT]ø=+‘·eT+~ s√&é
Á|üøÿ£ H˚ ì*Ãj·TTHêïeTT. nsTT‘˚ b˛©düT\T sê˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT >∑+≥\ ‘·sê«‘· H˚H˚
ôdø’ ˝Ï ŸqT rdüTø=ì ø±ø£‹ b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ yÓfi≤flqT. nø£ÿ&ÉTqï |üPC≤] nH˚ b˛©dt
qqTï ñ<˚›•+∫ ªMT }s√¢ me]H√ y˚≥ø=&Ée* qT+∫ q]ø±s¡≥ø£<ëμ nì
n&ç>±&ÉT. n+<äT≈£î H˚qT ªy˚≥ø=&Ée* qT+∫ ø±<äT— ‘·TbÕøÏ qT+#˚μ nì #ÓbÕŒqT.
nø£ÿ&É n|ü⁄Œ&ÉTqï yê‘êes¡D+ Hê≈£î $∫Á‘·+>± nìŒ+∫+~. mes¡÷ ø£+ô|+¢’ {ŸqT
rdüTø=H˚+<äT≈£î ñ‘·T‡ø£‘q· T #·÷|æ+#·f<¢Ò Tä . Vü≤yê˝≤›sT¡ e<ä≈› î£ yÓfifl¯ >± n‘·qT
ª≈£Ls√Ã+&ç >∑d>Ô” ±s¡Tμ nì n+≥÷ $Ts¡|ü ãJ®*ï, ø√&ç |üø√&ûì, #êjYT\qT rdüT≈£î
s¡eTàì me]‘√H√ n+≥THêï&ÉT.
` 91 `
nø£ÿ&ÉTqï |ü]dæ‹ú Hê≈£î s¡V≤ü dü´eTqï≥T¢>± nìŒ+∫+~. mø£ÿ&ÓH’ ê <=+>∑‘q· +,
<√|æ&ç »]–‘˚ b˛©düT\T nø£ÿ&çøÏ yÓ[fl <=]øÏH√fi¯flqT >∑T+Eø=∫à ã&ç‘|· Pü »
#˚d,æ yêfi¯flqT+∫ &ÉãT“qT |”øπ ~, ø£øÿÏ +#˚~ Hê≈£î >∑Tsπ Ô ñ+~. nsTT‘˚ Ç|ü⁄Œ&ÉT
Çø£ÿ&ç |ü]dæ‹ú yπ̊s $<Û+ä >± ñ+~. Vü≤‘·´ »]–Hê mes¡÷ ÄdüøìÔÏ #·÷|üf<¢Ò Tä .
yês¡T Äs¡s¶ Y #˚dqæ ãJ®*ï, ø√&ç |üø√&ç, #êjYT\ ø√düeTì m<äTs¡T #·÷&ÉøH£ ˚ H˚qT
nø£ÿ&ÉTï+∫ eTs¡˝≤ }]øÏ yê|üôd‡’ e#êÃqT.
yê>∑T <ä>sZ∑ ¡ Ç|ü⁄Œ&ÉT yê&É˝Àì eTVæ≤fi¯\T #˚sês¡T. eT˝≤¢´≈£î Ç<äs› T¡ nø£ÿ\T,
ˇø£ nqï, eTs=ø£ #Ó˝\¢… T ñHêïs¡T. n‘·ì nø£ÿ\≈£î ô|[flfi¯ófl nsTTq$. n‘·ì ‘·*ø¢ Ï
@uÛ’… dü+e‘·‡sê\T ñ+&=#·TÃ. eT˝≤¢´ nqï n+>∑$ø£\T&ÉT ($ø£˝≤+>∑T&ÉT). eT˝≤¢´
197
qT+∫ e#˚à dü+bÕ<äq‘√H˚ yê] Ç\T¢ q&Éyê*‡ ñ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT #·÷düT+Ô fÒ eT˝≤¢´
Vü≤‘·´ >±$+|üã&ܶ&TÉ . Vü≤‘·´ »]–q dü\ú +≈£î düMT|ü+˝À ˇø£ $<äT´‘Y dü+ú uÛ+Ñ
ñ+~. <ëì ‘·sê«‘· bòÕ´ø£Øº øÏ mì$T~ n&ÉT>∑T\ m‘·T˝Ô À ô|<ä› ø±+bÂ+&é>√&É
ñ+~. á uÛ≤>∑+ qT+∫ #·÷ùdÔ ˝Àq @$T »]–j·TT+&=#·Tà nH˚~ ‘Ó˝‡Ò ~ ˝Ò<Tä .
eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ bòÕ´ø£]º ˝À|ü˝Ò nj·TT´+&=#·Ãì nH˚øe£ T+~˝À dü+X¯jT· +>±
ñ+~. Hê≈£L n˝≤π> nìŒdüTÔ+~. bòÕ´ø£ºØ˝ÀH˚ Vü≤‘·´CÒdæ Ä ‘·sê«‘· X¯yêìï
ãj·T≥≈£î Á‘Ó∫à $dæ] |ü&d˚ æ j·TT+&=#·Ãì ‘·]ÿ+#êqT.
n+‘·˝À ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT >√&Éy|’Ó ⁄ü qT+∫ e÷ e<ä≈› î£ |ü]>¬ ‘·T‘Ô ÷· edüT+Ô ~
ø£qã&ç+~. e∫ÃH√&ÉT ªnHêï.. Ä yÓ|’ ⁄ü q dæyTÓ +{Ÿ >√&ÉqT |ü&ÁÉ <√kÕs¡T. bòÕ´ø£]º
˝À|ü\ uÛ≤>∑+˝À s¡ø£Ô|ü⁄ eTs¡ø£\T ø£ì|ædüTÔqï$μ nì #ÓbÕŒ&ÉT. y˚TeT+‘ê
Ä<äsêu≤<äsê>± nø£ÿ&çøÏ yÓfi≤fleTT. nø£ÿ&É nH˚ø£ #√≥¢ s¡ø|Ô£ ⁄ü eTs¡ø\£ T nø£ÿ&ÉTï+∫
Ç|ü⁄Œ&ÉT X¯e+ |ü&j ç T· Tqï #√≥T es¡≈L£ ø£qã&ÉT‘·Tqï$. ôdø’ ˝Ï Ÿ≈î£ ñ+&˚ f…sÆ ¢¡
>∑Ts¡T\Ô ÷ ø£qã&ÉT‘·Tqï$. eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ bòÕ´ø£]º ˝À|ü* uÛ≤>∑+˝ÀH˚ nsTTq~
K∫Ñ·yTÓ +Æ ~ Ç|ü⁄Œ&ÉT e÷≈£î. bòÕ´ø£]º yê#YyTÓ Hé á Vü≤‘·´qT #˚dj æ T· T+&=#·Ãì
nø£ÿ&É >∑T+|ü⁄>∑÷&çq »q+ nqTø√kÕ>±s¡T. n+‘·˝À bòÕ´ø£]º ˝Àì ôds’ H¡ é ≈£L‘·
ô|fÒ~º Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. Ç|ü⁄Œ&ÉT |üHïÓ +&ÉT >∑+≥˝…+’ ~. nsTT‘˚ b˛©düT\T Ç+ø±
sêH˚˝<Ò Tä . b˛©düT\≈£î ‘Ó*ŒHê yêfi¯ófl sê≈£î+&Ü ñqï+<äT≈£î ∫Á‘·$∫Á‘·yTÓ qÆ ‘·sêÿ\T
Äs¡+uÛyÑ TÓ qÆ $. eT˝≤¢´ X¯yêìï bòÕ´ø£]º Ä|òd” Tü m<äT≥ ñ+#˚+<äT≈£î #·s¬ à q&ç∫+~.
bòÕ´ø£]º Ä|òd” Tü ≈£î yÓ[fl ªªMT˝À mes¡T á Vü≤‘·´qT #˚kÕs¡T nì mes¡T n&É>±*?
yêfi‚fl Vü≤‘·´ #˚kÕs¡H˚ <ëìøÏ @$T Ä<Ûës¡+ ñ+~? ˇø£yfi˚ ¯ bòÕ´ø£]º yêfi¯ófl ªá
Vü≤‘·´qT MTπs #˚dæ Ç|ü⁄Œ&ÉT e÷ MT<ä ì+<äqT m+<äT≈£î ÁyÓ÷|ü⁄‘·THêïs¡T?μ nì
n+fÒ <ëìøÏ @$T düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*?μμ.. Ç˝≤>∑Tq $#ês¡ #·Áø±\T ‹s¡>k∑ Õ–q$
Hê yÓT<ä&TÉ ˝À.
eT<Ûë´Vü≤ï+ ˇ+{Ï>+∑ f…HÆ ê b˛©düT\T sê˝Ò<Tä . yê>∑T #Ó+‘·q X¯e+ Ç+ø±
nø£ÿ&˚ |ü&çj·TT+~. H˚qT eTs¡˝≤ ôd’øÏ˝Ÿ møÏÿ H˚s¡T>± dü]ÿ˝Ÿ ÇHéôdŒø£ºsY>±]
ø±sê´\j·T+≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&ÉTqï ˇø£&ÉT ‘·\qT ÁøÏ+<ä≈£î ô|≥Tºø=ì @<√
ÁyêdüTø=+≥THêï&ÉT. n‘·ìøÏ »]–q dü+>∑‹q+‘ê dü$kÕÔs+¡ >± ‘Ó˝≤ŒqT. nsTT‘˚
n‘·qT ì]«ø±s¡ eTH√uÛ≤e+‘√ ªdæ.◊.kÕuŸ dü+øπ X¯«s¡+≈£î yÓfi≤fls¡ì #ÓbÕŒ&ÉT. n‘·ì
ì]«ø±s¡ eTH√uÛ≤e+ qqTï |æ#√Ã&ç>± #˚d+æ ~. Ç+ø± ô|’ qT+&˚ n~Ûø±s¡T\ e<ä≈› î£
198
yÓ[fl »]–q<ä+‘ê #ÓbÕŒ\ì, yês¡T+&˚ Ä|òd” t yÓ|’ ⁄ü ≈£î ôdø’ ˝Ï ŸqT eTs¡*+#êqT.
Ä|òd” Tü ˝À yês¡÷˝ÒsT¡ . Ç|üŒ{Ïes¡≈L£ ñqï mdt.|æ.>±s¡T Á{≤´Hé‡|òsü Y nsTT´ yπ̊s
õ˝≤¢≈î£ yÓfi≤fls¡≥. yê] kÕúq+˝À Ç+ø± Áø=‘·Ô mdt.|æ.>±s¡T sê˝Ò<≥ ä . &ç.◊.õ.
>±]øÏ bòÕ´ø£]º ˝Àì y˚TH˚CŸyTÓ +{Ÿ≈î£ |òTü qyÓTqÆ yÓTÁÆ ‹‘·«+ ñ+~. yê] e<ä› ø£+ô|+¢’ {ŸqT
Ç∫ÃHê n~ >±*˝À ø=≥Tº≈î£ b˛‘·~.
dæ.◊.&ç. $uÛ≤>∑+˝Àì ˇø£ ô|<ä› n~Ûø±]‘√ Hê≈£î |ü]#·jT· + ñ+~. á
dü+<äs“¡ +¤ ˝À yê] dü\Vü‰qT bı+<ë\ì ôdø’ ˝Ï ŸqT yê] Ä|òd” t ñ+&˚ ~≈£îÿ≈£î
Á‹bÕŒqT. Ä n~Ûø±] Ä|òd” Tü ˝ÀH˚ ñHêïs¡T. yê]ì ø£*‡ yê>∑T #Ó+‘· Vü≤‘·´
»]–q<ëìï ‘Ó*bÕqT. ªá $wüjT· +˝À MTπsyÓTHÆ ê düV‰ü j·T+ #˚jT· >∑\sê?μ nì
yê]ì nuÛ´Ñ ]ú+#êqT. Ä ô|<ä› n~Ûø±] ‘·q ÁøÏ+<äq ñ+&˚ n~Ûø±]‘√ eT¬se]ø√
bò˛Hé #˚jT· eTì VüQ≈£î+ #˚kÕ&ÉT. ªVü≤‘·´ »]–q $wüjT· + ãj·T≥|ü&ç ◊<ës¡T
>∑+≥˝…H’ ê Ç+ø± eTq b˛©düT\T Vü≤‘·´ »]–q dü\ú + e<ä≈› î£ m+<äT≈£î b˛˝Ò<Tä .
BìøÏ @$T düeTC≤sTTwæ ÇkÕÔsT¡ ?μ nì y˚s¬ e]H√ >∑~]düT+Ô ~ Hê≈£î ‘Ó*‡ e∫Ã+~.
Ä ‘·sê«‘· Ä ô|<ä› n~Ûø±] Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]– ª>∑dÔ” >±s¡T.. H˚qT Ç|üŒ{Ïøπ me]øÏ
#˚sê˝À yê]øÏ dü+<˚X+¯ |ü+bÕqT. MTπs$T ∫+‘·qT (~>∑T\TqT) ô|≥Tº>√ø£H˚ Çø£
MTs¡T MT }s¡T≈£î yÓfifl¯ +&çμ nì M&√ÿ\T #ÓbÕŒs¡T.
` 92 `
ôdø’ ˝Ï ŸqT møÏÿ eTs¡˝≤ yê>∑T e<ä≈› î£ e#êÃqT. nø£ÿ&É m+‘√eT+~ »yÓTj Æ T· THêïs¡T.
eT˝≤¢´ ‘·*¢ ˇø£fÒ $<Ûä+>± s√~düTÔ+~. Ä <äèXÊ´ìï #·÷ùd+<äT≈£î HêqT+∫
ne«≥+˝Ò<äT. b˛©düT\T e#˚Ã˝À|ü⁄ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl eTs¡˝≤ sêe#·Ãì Ç+{ÏøÏ
|üjT· qyÓTj Æ ÷· ´qT. ˇfi¯fl+‘ê #ÓeT≥qT+∫ ‘·&dç bæ ˛sTT+~. #·˙ïfi¯fl‘√ kÕïq+ #˚kÕqT.
ø£eT\ #êjYTqT Ç∫Ã+~. <ëìï Á‘ê>∑T<ëeTqTø=H˚ ˝À|ü⁄ ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT |üsT¡ >∑T
|üsT¡ >∑Tq Hê e<ä≈› î£ e∫à b˛©düT\T e#êÃs¡ì #ÓbÕŒ&ÉT. ªeT˝≤¢´ Vü≤‘·´ MT<ä
|ü+#·Hêe÷ #˚kÕÔs≥ ¡ . $TeTà*ï sêyê*‡+<äì #ÓbÕŒs¡Tμ nì Hê‘√ #ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT
‘·ø£åDy˚T yê>∑T e<ä›≈£î #˚sêqT. nø£ÿ&É Ç|ü⁄Œ&ÉT ◊<ës¡T e+<ä\eT+~
ñHêïs¡T. b˛©dt n~Ûø±] eT˝≤¢´ ‘·*‘¢ √ ª˙ ≈£îe÷s¡T&ÉT s¬ +&ÉT s√E\Tï+∫ Ç+{ÏøÏ
sêø£b˛sTTHê, <ëìï b˛©düT\‘√ m+<äT≈£î |æsê´<äTqT #˚j·T˝Ò<äT?μ nì
n&ÉT>∑T‘·THêï&ÉT. eT˝≤¢´ ‘·*ø¢ Ï @$T »yêãT #ÓbÕŒ* nH˚ >∑+<äs>¡ √fi¯+˝À |ü&+ç ~.
ÄyÓT _‘·sÔ ¡ _‘·sÔ >¡ ± Ä yÓ|’ ⁄ü ≈£î áyÓ|’ ⁄ü ≈£î #·÷&ÉkÕ–+~. ÄyÓT »yêãTqT #Óù|Œ
199
|ü]dæ‹ú ˝À ˝Ò<Tä . Bìï #·÷dæq H˚qT n~Ûø±]‘√ ªÄyÓT |ü⁄Á‘·T&ç Vü≤‘·´ »]–+~.
MTs¡T ÄyÓT≈£î kÕ«+‘·q+ #Óù|Œ ã<äT\T ÄyÓTH˚ u…~]düTHÔ êïs¡T. Vü≤‘·´ m˝≤>∑Tq
nsTT´+~, m+<äT≈£î nsTT´+~ nH˚<ëìï yÓTT<ä\T |ü]XÀ~Û+#·+&çμ nì nHêïqT.
Hê e÷≥*ï $qï Ä n~Ûø±]øÏ dü+ø√#·+ nsTT´+~. nsTTHê qe⁄«‘·÷ ª>∑dÔæ n+fÒ
MTπsHê?μ nì n&ç>±s¡T. H˚qT ªWqTμ nì ‘·\qT }bÕqT. n‘·qT ˝Ò∫ Hê‘√
ø£s#¡ ê\q+ #˚kÕ&ÉT. n‘·ì qT+∫ e∫Ãq á Á|ües¡qÔ ≈£î Hê≈£î n‘·ìMT<ä nqTe÷q+
Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ ~. ø=+‘·eT+~ b˛©düT\T nø£ÿ&É Çø£ÿ&É @${Àï yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. Ä
b˛©dt n~Ûø±] qqTï ñ<˚•› +∫ ªá eT˝≤¢´ ãVüQX¯' Ä‘·àVü≤‘·´qT #˚dTü ø=ì
j·TT+&=#·TÃμ nì nHêï&ÉT. Ä ‘·sê«‘· b˛©düT\ yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]– ª@+Á{ÀjYT, dü]>±
yÓ‘ø· +£ &ç. nø£ÿ&Óøÿ£ &ÓH’ ê $wü+‘√ ñqï u≤{Ï˝Ÿ <=s¡T≈£î‘·<y˚ ÷Ó dü]>± #·÷&É+&çμ nì
>∑~]+#ê&ÉT. ˇø£ b˛©dt >∑&¶ç bı<ä\˝À yÓ‹øÏq≥T¢>± q{Ï+∫ ˇø£ ∫qï $wü+
d”kÕqT |ü≥Tºø=ì e#êÃ&ÉT. nsTT‘˚ Ç+ø=ø£ b˛©dt ªkÕs¡÷, á eT˝≤¢´≈£î ø£s¬ +{Ÿ
cÕø˘ qT+∫ eTs¡D+ »]–j·TT+&=#·TÃ. #·÷&É+&ç, n‘·ì X¯Øs¡eT+‘ê m˝≤>∑Tq
q\¢ã&ç b˛sTT+<√?μ nì nHêï&ÉT.
H˚qT á Hê≥ø£+qT #·÷dü÷Ô ñ‹Ô>H∑ ˚ ì*Ãj·TTHêïqT. nsTT‘˚ Hê »‘·>± ñqï
ˇø£ j·TTe≈£î&çøÏ b˛©düT\˝Àì á e÷≥\T ø√|ü+qT Á‘Ó|Œæ +∫+~. n‘·qT eT˝≤¢´
<ä>sZ∑ ≈¡ î£ yÓ[fl n‘·qT ‘=&ÉTø=ÿqï n+&ÉsY y˚sqY T Á|üøÿ£ ≈£î »]|æ ªkÕsY.. Çø£ÿ&É≈î£ e∫Ã
#·÷&É+&ç. ‘=&ÉMT<ä ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯fl qT+∫ >±j·÷\T ñqï$μ nì nHêï&ÉT. H˚q÷
b˛©düT*ï ñ<˚•› +∫ ªeT˝≤¢´qT ‘·TbÕøÏ‘√ ø±˝≤Ãs¡T. >√&É˝À|ü\ s¡ø|Ô£ ⁄ü eTs¡ø\£ T
ø£qã&ÉT‘·Tqï$. eT˝≤¢´qT bòÕ´ø£]º ø±+bÂ+&é˝ÀH˚ ø±*Ã, Ä ‘·sê«‘· n‘·ì X¯yêìï
ãj·T≥≈£î $dæsπ kÕs¡T. MTs¡T Ä $<Ûëq+qT #·÷dæ ø£∫Ñ·+ #˚dTü ø√+&çμ nì #ÓbÕŒqT.
n|ü⁄Œ&ÉT Ä n~Ûø±] ª#·÷<ë›+ #·÷<ë›+. yÓTT<ä\T |ü+#·Hêe÷qT eTT–+#·T‘êqTμ
nì nHêï&ÉT. n+‘·˝À nø£ÿ&ÉTqï Á|ü‹wæ̃‘· e´≈£î\Ô T Ç<äs› T¡ qqTï ˇø£ Á|üøÿ£ ≈£î
rdüTø¬ [fl ªá Á|üøs£ D ¡ + (πødt)˝À MTs¡T ‘·\<ä÷s¡Ãø£+&ç. <ëqTï+∫ eTTqTà+<äT
MT≈£î ø£cÕº\T m≈£îÿyÍ‘·$μ nì nHêïs¡T. á e÷≥*ï $qï H˚qT ~>∑÷à&ÉT&çHH’Ó êqT.
b˛©dt n~Ûø±] qqTï |æ*à ªÇ~ eTTe÷à{ÏøÏ Ä‘·àVü≤‘˚´! eT˝≤¢´ ‘·*ì¢ |æ*|æ+∫
‘·q ≈£îe÷s¡T&ÉT Ä‘·àVü≤‘·´qT #˚dTü ø=Hêï&Éì ÄyÓT‘√ #Ó|Œæ +#·+&ç— ˝Òøb£ ˛‘˚ ÄyÓT≈£î
ø£cÕº\T m<äTsöe#·TÃμ nì nHêï&ÉT. n‘·&ç qT+∫ e∫Ãq á Ø‹˝Àì
u≤<Ûä´‘ês¡Væ≤‘·yÓTÆq e÷≥*ï $ì H˚qT ø£+>±¬s’j·÷´qT. m<äTs¡T>±H˚ dü¬s’q
kÕøå±´<Ûësê\T ñHêï á n~Ûø±] yê{Ïï <ëu…fÒº+<äT≈£î Á|üj·T‹ïdüTÔ+~ Hê≈£î
200
ø£qã&ÉkÕ–+~. eT˝≤¢´ Ä‘·àVü≤‘·´qT #˚dTü ø=qï+<äTq n‘·ì X¯yêìï n<˚ dü\ú +˝À
(yê>∑T e<ä)› ‘·>\∑ u…{≤º\ì b˛©düT\T nqTø=+≥THêïs¡T. ªá eT˝≤¢´>±&É+≥÷
#·ìb˛j·÷&ÉT. Ç|ü⁄Œ&ÉT n‘·qT Vü≤‘·´ >±$+|ü&ܶ&ìÉ ãTTEe⁄ #˚ùd+<äT≈£î yÓfiÔ‚
˝Òìb˛ì ø£cÕº\˝ÀøÏ HÓ≥㺠&ÉT‘ê+μ nH˚~ ø=+‘·eT+~ Á|ü‹w摘 · e´≈£î\Ô n_ÛÁbÕj·T+>±
ñ+~. nø£ÿ&ÉTqï n+<ä]˝Àq÷ eT˝≤¢´ Vü≤‘·´qT+#˚ #·ìb˛j·÷&ÉH~˚ ã\+>±
ñ+~. nsTT‘˚ Ä $wüj÷· ìï H√s¡T $|æŒ #Óù|Œ+<äT≈£î mes¡÷ eTT+<äT≈£î sêe≥+˝Ò<Tä .
Ç<ä+‘·{ï° #·÷dæ H˚qT s√dæb˛j·÷qT. b˛©dt n~Ûø±]ï ñ<˚•› +∫ ªeT˝≤¢´ <˚V≤ü eT+‘ê
‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯flqT+∫ >±j·÷\T nsTT ñqï$. n‘·&ç X¯yêìï b˛dteº ÷s¡+º ø£ì Á|üuTÑÛ ‘·«
ÄdüŒÁ‹øÏ rdüTø¬ fi¯fl+&ç— Ç~ Vü≤‘√´ Ä‘·àVü≤‘√´ nø£ÿ&˚ ‘˚\Ãã&ÉT‘·~μ nì |ò÷ü ≥T>±
nHêïqT. Hêe÷≥*ï $qï Ä n~Ûø±]øÏ HêMT<ä uÛj Ñ T· +ø£s¡ ø√|ü+ e∫Ã+~.
nsTT‘˚ n+‘·˝À b˛©dtùdwº Hü ≈é î£ mdt.|æ.>±s¡T e#êÃs¡H˚ q÷´dt e∫Ã+~. n|ü⁄Œ&ÉT
Ä n~Ûø±] b˛©düT\‘√ ª‘=+<äs>¡ ± |ü+#·Hêe÷qT eTT–+#·+&ç— ‘·sê«‘· ÄdüŒÁ‹øÏ
b˛dteº ÷s¡+º ø£ì X¯yêìï |ü+|ü+&çμ nì #Ó|Œæ yÓ[flb˛j·÷&ÉT. ø=~›ùd|ü⁄ nsTTq
|æeTà≥ eTs¡˝≤ Ä n~Ûø±] yê|üôd‡’ e#êÃ&ÉT. ˇø£ $TìÁ≥ø˘˝À eT˝≤¢´ X¯yêìï ñ
+#ês¡T. n‘·ì ‘·*,¢ ‘√&ÉãT{ÏHº √fi¯ófl, dü+ã+BÛ≈î£ \T Äø±X¯+ bÕ‘êfi¯+ ˇø£fqÆ… ≥T¢>±
s√~+#·kÕ>±s¡T. ªÇ+¬øø£ÿ&É ìqTï düJe+>± #·÷ùd~ ñ+~ _&√¶μ n+≥÷
@&ÉTdüTHÔ êïs¡T. Ä $Tì ˝≤] dæ$˝Ÿ ÄdüŒÁ‹øÏ yÓ[fl+~. Çø£ Ç|ü⁄Œ&ÉT »yÓTqÆ »qeT+‘ê
me] Çfi¯fl≈£î yês¡T yÓfifl¯ kÕ>±s¡T. H˚qT Ç+{ÏøÏ #π̊s≥|üŒ{ÏøÏ kÕj·T+Á‘·+ @&ÉT
>∑+≥˝…+’ ~. ñ<äjT· + qT+∫ á eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ yÓqTø£ ‹]– ‹]– n*‡b˛j·÷qT.
Ç+{À¢øÏ #˚]q|ü⁄Œ&ÉT ø£eT\ qqTï ªMT Hêj·Tq ‘·q<ä>sZ∑ ≈¡ î£ oÁ|òTü y˚T sêyê*‡+<äì
ø£ãTs¡T #˚kÕs¡Tμ nì #Ó|Œæ +~. neTà, Hêj·Tq eT]j·TT ‘·eTTàfi¯ófl Áø=‘·>Ô ± @s¡Œ&çq
ø±\˙˝À ø£{qºÏ Ç+{À¢ ìedædTü HÔ êïs¡T. nø£ÿ&çøÏ yÓ[flq|ü⁄Œ&ÉT Hêj·Tq ªá Vü≤‘·´
$wüjT· +˝À ‘·\<ä÷s¡Ã≈£îμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. H˚qT ªVüQ+μ nì nHêïqT. Hêj·Tq
m<äTs¡T H˚qT Ç|ü⁄Œ&ÉT m≈£îÿe>± e÷{≤¢&TÉ ≥˝Ò<Tä . Hêj·TqMT<ä mes¡Tï+#√ ˇ‹Ô&ç
e∫Ã+<äì Hê≈£î >∑Ts¬ +ÌÔ ~. Ç+{Ïø=∫à |ü&TÉ ø=HêïqT. n*dæb˛sTTHê ìÁ<ä|≥ü fº <¢Ò Tä .
` 93 `
Ä eTs¡THê&ÉT ñ<äjT· + ‘=$Tà~ >∑+≥\≈£î ◊<ës¡T>∑Ts¡T j·TTe≈£î*ï yÓ+fÒdTü ø=ì
dæ$˝Ÿ ÄdüŒÁ‹øÏ yÓfi≤flqT. &Üø£sº qY T ø£*‡ yê]‘√ ªÇ~ Vü≤‘ê´Á|üøs£ D ¡ + nsTTHê
b˛©düT\T, eT]ø=+‘·eT+~ Á|ü‹w昑· e´≈£îÔ\T á Vü≤‘·´qT <ëu…{≤º\ì
201
Á|üjT· ‹ïdüTHÔ êïs¡T. á eT˝≤¢´ ø£{øÏ £ ;<√&ÉT. n‹ìøÏ <äjT· ‘√ Hê´j·T+ #˚jT· +&çμ
nì #˚‘T· *ï CÀ&ç+∫ ÁbÕ]ú+#êqT. &Üø£sº T¡ >±s¡T ªH˚H|Ó ⁄ü Œ&É÷, Hê düØ«dt˝À nã<ë›\‘√
ñ+&˚ ]b˛sY\º qT Áyêj·T˝Ò<Tä μ nì #ÓbÕŒs¡T. Ä uÛsÑ √kÕ e÷≥\ qT+∫ Hê≈£î
dü+‘·è|æÔ ø£*+Z ~. &Üø£sº Y kÕuŸ b˛dteº ÷s¡+º #˚ùd+<äTø£ì yÓ[flb˛j·÷&ÉT. H˚qT eT]j·TT
Hê j·TTe≈£î\ |ü{≤\+ nø£ÿ&˚ ì˝≤ÃeTT. ø=+‘·eT+~ b˛©düT\T nø£ÿ&çøÏ #˚sT¡ ø=Hêïs¡T.
ø=~›ùdô|q’ MT<ä≥ &Üø£sº T¡ >±s¡T ãj·T≥≈£î e#êÃs¡T. yê]#˚‹˝À ø=ìï ‘·TbÕøÏ
>∑Tfi¯ófl ñqï$. yê{Ïï n+<ä]ø° #·÷|æd÷ü Ô ªá b˛s¡&ç #êe⁄ ‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯flqT+∫
nsTT´+~. ˝À|ü* X¯Øs¡eT+‘ê ∫ÛÁ<ä∫ÁÛ <äyTÓ +Æ ~μ nì ø√|ü+>± nHêï&ÉT. ‘·sê«‘·
X¯yêìï e÷≈£î n|üŒ–+#ês¡T. X¯yêìï ]øå±˝À y˚dæ e÷ }]øÏ |ü+bÕqT. X¯yêìï
<äV≤æ +#˚+<äT≈£î ø£f\º… T ø±yê*‡j·TTqï$. ◊<ës¡T øÏ«+{≤fi¯fl ø£f*º… ï KØ~Û+∫ yê{Ïï
]øå±˝À y˚dæ |ü+|æ+#êqT. 12 >∑+≥\≈£î H˚qT eT]j·TT Hê »‘·>± ñqï j·TTe≈£î\+
düàXÊq+≈£î yÓfi≤fleTT. y˚sπ y˚sπ }s¡˝¢ À ñ+&˚ eT˝≤¢´ ã+<ÛTä e⁄\T Ä s¡TÁ<äu÷ÑÛ $T
e<ä≈› î£ #˚sês¡T. eTVæ≤fi¯\T sê>∑ã<ä+∆ >±, ô|<ä› <Û«ä ì‘√ @&ÉTdüTHÔ êïs¡T. eT˝≤¢´ |ü<Vä ‰ü s¡T
dü+e‘·‡sê\ ÁbÕj·T+˝À ñqï b˛s¡&TÉ . Ç+ø± ô|+&ç¢ ø±˝Ò<Tä . ô|[fl>±≈£î+&Ü
#·ìb˛sTTH√fi¯fl X¯yê*ï H˚sT¡ >± ø±˝ÒÃ~ ˝Ò<Tä . X¯e+‘√ $yêVü≤+qT ˇø£ eT+<ës¡
ø=eTà‘√ HÓsy¡ ]˚ Ã, Ä |æeTà≥ X¯yêìï ‘·>\∑ u…fºÒ kÕ+Á|ü<ëj·T+ e÷˝À ñ+~. n<˚
|ü<‹›ä ˝À eT˝≤¢´ X¯yêìï ˇø£ #√≥ ô|{Ï,º eT+<ës¡ #Ó≥Tº˝Àì ˇø£ ô|<ä› ø=eTàqT
ø£‹]Ô +∫ rdüT≈£î e#êÃs¡T. Ä ø=eTà≈£î eT+>∑\dü÷Á‘·+ Ø‹˝À q\¢|Pü dü\ <ësêìï
‘·j÷· s¡T #˚dæ <ëìøÏ ø£{≤ºsT¡ . Ä MT<ä≥ Ä ø=eTà≈£î >±E*ï ‘=&ç>±s¡T. ‘·sê«‘·
X¯e+ eT]j·TT eT+<ës¡ø=eTàMT<ä nø£‘å *· ï #·˝≤¢sT¡ . Ç<ä+‘ê »s¡T>∑T‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT
eT˝≤¢´ ‘·*˝¢ Àì ÄÁø£+<äq Äø±X¯+qT eTT≥Tº‘T· +~. ªdüàXÊq+˝À eT+<ës¡ø=eTà‘√
ô|[fl nj˚T´~ ˙ qoãT˝À ÁãVü≤à sêkÕ&Ü |ü⁄Á‘ê?μ n+≥÷ @&ÉTdüT+Ô ~ Ä ‘·*.¢
‘·sê«‘· n–ï dü+kÕÿs¡+ »]–+~.
Ä kÕj·T+Á‘·+ u…fi≤Z+≈£î yÓfi≤flqT. nø£ÿ&ÉT+&˚ ø=ìï |üÁ‹ø£\≈£î eT˝≤¢´ Vü≤‘·´
$wüjT· +qT q÷´dt>± Ç#êÃqT. Ä eTs¡THê&ÉT nìï ~q|üÁ‹ø£\˝À eT˝≤¢´ Vü≤‘·´qT
>∑T]+∫ q÷´dt Á|üø{£ +Ï #·ã&ç+~. Ä s√E kÕj·T+ø±\+˝À mdt.|æ. eT]j·TT
ø=+‘·eT+~ n~Ûø±s¡T¢ eT˝≤¢´ Ç+{ÏøÏ e∫à n‘·ì ‘·*ì¢ ø£*kÕs¡T. á ø£\e≥+
ˇø£ Hê≥ø£eTì Hê≈£î >∑Tsπ Ô ø£<ë! n<˚ sêÁ‹ mdt.|æ.kÕsYøì£ bòÕ´ø£]º ˝Àì >¬ dtVº ≤ü Ödt˝À
202
ˇø£ $+<äTqT #˚kÕs¡T. Vü≤‘·´˝Àì m+¬ø«’ ] <ë] @ ~≈£îÿ≈£î b˛>∑\<äT nH˚<ëìï á
$+<äT eT÷\ø£+>± >∑T]Ô+#=#·TÃ.
bòÕ´ø£]º ˝À ñ+&˚ ˇø£ yê#YyTÓ Hé á Vü≤‘·´qT #˚kÕ&ÉT. ø£&–ç q eTT‘·´+˝≤>∑
düŒwü+º >± Ç~ ø£qã&ÉT‘·THêï b˛©dt n~Ûø±s¡T¢ Ä yÓ|’ ⁄ü ≈£î <äèwæHº ˚ ì\Œ˝Ò<Tä . á
Á|üø£s¡D+qT eT÷ùdj·÷\H˚~ bòÕ´ø£º]˝Àì j·÷»e÷q´+ yê] ÄX¯j·T+>±
ñ+~. Ä ø±s¡D+ø£H˚ yês¡T b˛©düT\≈£î q\¢ &ÉãT“qT uÛ≤Ø>± Ç#êÃs¡T.
eT˝≤¢´ n+‘·´ÁøÏjT· \T nsTTb˛sTTq MT<ä≥ ˇø=ø£ ø£<ä∏ ãj·T≥|ü&É kÕ–+~.
eT˝≤¢´ n|ü⁄Œ&É|⁄ü Œ&ÉT bòÕ´ø£Øº ˝À|ü*øÏ yÓ[fl ÇqT|ü eTTø£ÿ*ï (◊s¡Hé sê&é‡) eT]ø£
Ç‘·s¡ kÕe÷Á–ì <=+–*düT+Ô &˚yê&ÉT. u…fi≤Z+˝À ñ+&˚ ˇø£]<äs› T¡ ÇqT|ü ÁkÕÿ|tqT
KØ<äT #˚ùd yê´bÕs¡T\T eT˝≤¢´≈£î ø=qT>√\T<ës¡T\T>± ñ+≥T+&˚yês¡T. Ä
<=+–*+#·ã&çq kÕe÷qT\≈£î Ä yê´bÕs¡dTü \Ô T eT˝≤¢´ #˚‹˝À |ü~ùV≤H√ Çs¡y’Ó
s¡÷bÕj·T˝Àï ÇdüT+Ô &˚yês¡T. n‘·H=ø£ÿ&˚ á <=+>∑‘q· +qT #˚ùd~ ˝Ò<Tä . n‘·ìøÏ
»‘·>± ◊<ës¡T>∑Ts¡T b˛s¡\÷ ˇø£ <ä+&ÉT>± ñ+≥T+&˚yês¡T. e∫Ãq &ÉãT“\‘√
dæìe÷\qT #·÷&É≥+, $T*≥] ôVAf…˝Ÿ˝À |ò˝ü ≤e⁄ uÛÀ»q+qT ‹+≥T+&˚yês¡T.
yê] á CÀs¡T mH√ï s√E\Tï+∫ »s¡T>∑T‘·÷ ñ+~.
eT˝≤¢´ ‘·*ø¢ Ï ‘·q |ü⁄Á‘·T&ç ìsê«Vü≤ø£+ MT<ä >∑Tsπ Ô ñ+~. nsTT‘˚ ÄyÓT <ëìï
(Ä <=+>∑|qü T*ï) >∑+;Ûs+¡ >± |ü]>∑D+Ï #·Tø√˝Ò<Tä . ªˇø£ eTTø£ÿ ÇqT|ü kÕe÷qTqT
<√#·Tø=ì eùdÔ yê&˚yTÓ HÆ ê |òTü q+>± ô|<ä› <ë]<√|æ&øû Ï ~>±&Üμ nH˚ ‘˚*ø£ eTH√uÛ≤e+
ÄyÓT˝À ñ+≥T+&˚~.
y˚T 16Hê&ÉT eT˝≤¢´≈£î eT]j·TT n‘·ì >∑T+|ü⁄˝À ñ+&˚ Ç<äs› T¡ q&ÉTeT ‘·>±<ë
q&ç∫+~. eT˝≤¢´ s√wü+‘√ Ç+{À¢ ñqï y˚≥ø=&Ée*ï rdüTø=ì, me¬se]H√ ‹≥÷Ô
Ç+f… < ä T s¡ T n≥TÇ≥T ‹s¡ T >∑ T ‘· T Hêï&É T . ‘· s ê«‘· sêÁ‹ |ü ~ >∑ + ≥\≈£ î
y˚≥ø=&Ée*‘√bÕ≥T bòÕ´ø£Øº ˝À <=+>∑‘q· +qT #˚ùd+<äT≈£î yÓfi≤fl&ÉT. n‘·ì »‘·>±
◊<ës¡T>∑Ts¡T b˛s¡\T ñHêïs¡T. ø±+bÂ+&éqT møÏÿ ˝À|ü*øÏ <ä÷øÏ yÓ[flq Mfi¯ófl
nø£ÿ&É ÁkÕÿ|ò>t ± |ü&j
ç T· Tqï ÇqT|ü kÕe÷qTqT ˇø£ #√≥ sê•>± Áb˛>∑T CÒdTü HÔ êïs¡T.
n+‘·˝À nø£ÿ&çøÏ e∫Ãq yê#YyTÓ Hé Mfi¯fl+<äØï #·÷kÕ&ÉT.
` 94 `
eT˝≤¢´≈£î »‘·>± e∫Ãq b˛s¡\T ‘Ó*$>± >√&É <ä÷øÏ bÕ]b˛kÕ>±s¡T. yê#YyTÓ Hé
#˚‹˝À ‘·TbÕøÏ ñ+~. n‘·qT Ä ‘·TbÕøÏì >∑T+|ü⁄ MT<ä≈î£ >∑T] #˚dæ ø±˝≤Ã&ÉT. ˇø£
203
>∑T+&ÉT ø£sê´ ø±\T≈£î ‘·–*+~. n+‘·˝ÀH˚ ø£Ás¡j·T´ eT]j·TT $T–*H√fi¯ófl
Á‘·|Œæ +#·Tø=ì >√&É<÷ä øÏ |üsê¬sj ’ ÷· ´s¡T. yê#YyTÓ Hé #˚‹øÏ eT˝≤¢´ <=]øÏb˛j·÷&ÉT.
n‘·qT ‘·TbÕøÏ qT+∫ ˇπø $<Û+ä ˝À >∑Tfi¯flqT ≈£î]|æ+#ê&ÉT (ô|]’ò +>¥ #˚kÕ&ÉT). Ä
‘·TbÕøÏ >∑Tfi¯fl ÁyÓ÷‘·\ qT+∫ nø£ÿ&É |üqT\qT #˚dTü qÔ ï ø±]à≈£î\T e#êÃs¡T. Mfi¯fl+‘ê
‘·eT ø£fifl¯ qT+∫ n+‘·{ï° #·÷dæHê, BqTï+∫ ‘·eT ñ<√´>±\≈£î mø£ÿ&É eTT|ü⁄Œ
ø£\T>∑T‘·<√ nì uÛ≤$+∫, #·÷dæHê #·÷&ÉH√fi¯fl˝≤>∑ eTs¡˝≤ ‘·eT $<ÛäT\≈£î
Vü‰»¬sj ’ ÷· ´s¡T. eT˝≤¢´ nø£ÿ&˚ ≈£î|üŒ>∑÷˝≤&ÉT.
eT˝≤¢´≈£î »‘·>± yÓ[flH√fi¯fl˝À Ç<äs› T¡ n‘·ìøÏ m+‘√ <ä>sZ∑ ¡ dü+ã+BÛ≈î£ ˝Ò nsTT´
ñHêïs¡T. MfiËfles¡÷ á $<Û+ä MT<ä Ä sêÁ‹ H√s¡TqT yÓT<ä|˝ü <Ò Tä . Ç+{Ïø=∫à @MT
»s¡>∑ ˝Ò<qä ï≥T¢>± |ü&TÉ ø=Hêïs¡T. ø£Ás¡jT· ´ eT˝≤¢´ Ç+{ÏøÏ yÓ[fl n‘·ì ‘·*ø¢ Ï »]–q
<ëqï+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT. uÛj Ñ T· |ü&qç ÄyÓT |ü]>¬ ‹Ô Ä Ç<ä]› Çfi¯fl≈£L yÓ[fl+~. nsTT‘˚
Ä Ç+{À¢ì »q+ eT˝≤¢´ ‘·*ì¢ ‹{Ϻ bÕs¡Á<√˝≤s¡T. ªH√s¡÷àdüTø=ì |ü&j ç T· T+&ÉT.
˝Òøb£ ˛‘˚ b˛©düT\T ìq÷ï ã+~Û+#·Tø=ì yÓfi≤ÔsT¡ μ nì uÛj Ñ T· ô|{≤ºsT¡ .
ø£Ás¡jT· ´ ø±*øÏ ã≥ºqT _>∑T‘·T>± ø£≥Tºø=ì, Ä ‘·TbÕøÏ >∑T+&ÉTqT+∫ ø£*–q
>±j·T+≈£î ‘·q<˚ nsTTq Äj·TTπs«<ä Wwü~ìÛ |üPdüTø=Hêï&ÉT. y˚T 15q eTT‘˚qÔ Vü≤{Ϻ
Á>±eT+˝À C≤‘·s¡ ñ+~. <ëìøÏ ø£Ás¡j·T´ yÓfi≤fl&ÉT. nø£ÿ&É |ü+øÏÔ˝À ‹+&çì
‹+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT n‘·ì Á|üøÿ£ H˚ <ä]® j·T\¢bÕŒ n<˚ |ü+øÏ˝Ô ÀH˚ ≈£Ls¡TÃì ñHêï&ÉT.
nø£ÿ&É≈î£ e∫Ãq »q+ eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ >∑T]+∫ e÷{≤¢&TÉ ø=+≥THêïs¡T. n+<äT˝À
ˇø£sT¡ ªeT˝≤¢´≈£î »‘·>± <=+>∑|ìü øÏ yÓ[flH√fi¯flqT b˛©düT\T yÓ‘T· ≈£î‘·THêïs¡T. <=]øÏ‘˚
yêfi¯flq÷ U…<’ Tä #˚kÕÔsT¡ μ nì nHêï&ÉT. Ä e÷≥*ï $qï ø£Ás¡jT· ´ u…~sê&ÉT.
uÛÀ»q+qT dü>+∑ ˝ÀH˚ e~˝Òdæ nø£ÿ&ÉTï+∫ ãj·T≥|ü&ç bÕ]b˛j·÷&ÉT.
eT˝≤¢´ #·ìb˛sTT+~ ø£∫Ñ·yTÓ qÆ ‘·sê«‘· ø=+‘·eT+~ yê#YyTÓ qT¢ Ä X¯yêìï
ø±+bÂ+&é≈î£ ne‘·*yÓ|’ ⁄ü q ñ+&˚ yê>∑T˝À $dæsπ kÕs¡T. Ä ˝À|ü* uÛ≤>∑+˝À s¡ø|Ô£ ⁄ü
#ê]ø£\T (eTs¡ø\£ T) n˝≤π> ñqï$. y˚T 16q n‘·ì X¯e+ }] »HêìøÏ ø£qã&ç+~.
17q n+‘·´ÁøÏjT· »]–+~. >∑Tfi¯flqT ≈£î]|æ+∫q sêÁ‘˚ bòÕ´ø£Øº ˝Àì bÕ\ø£eT+&É*
b˛©düT\≈£î Ä $wüjT· +qT ‘Ó*Œ, øπ dtqT eT÷ùdj·TeTì y˚&TÉ ø=Hêïs¡T. eT˝≤¢´
‘·*‘¢ √ H√s¡÷àdüTø=ì |ü&j ç T· T+&ÉT nì u…~]+|ü⁄q÷ #˚kÕs¡T.
IIIII

204
 eT˝≤¢´qT #·+ù|dæq Á|üøs£ D ¡ + ø£Hêï eTT+<äT, u…fi≤Z+ ‘ê\÷ø±˝Àì ñ‘·sÔ ¡
uÛ≤>∑+˝À ñ+&˚ uÀj·T\ düyT˚ àfi¯q+ø£ì H˚qT ˇø£ düuqÑÛ T @sêŒ≥T #˚ùd+<äT≈£î
<ëìMT<ä Ä˝À#·q*ï #˚jT· kÕ>±qT. y˚T e÷dü+˝Àì 25e ‘êØKTq á düe÷y˚X+¯ qT
»]ù|<äT+~. nsTT‘˚ eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ Á|üøs£ D¡ +˝ÀH˚ ◊<ës¡T s√E\T >∑&∫ç b˛sTTq$.
nsTTHê düyT˚ àfi¯q+qT eTT+<äTøπ yêsTT<ë y˚jT· >∑÷&É<ìä ìs¡]∆ +#êqT. |òTü >∑sπ q{Ϻ
nH˚ ≈£îÁ>±eT+˝À düyT˚ àfi¯q+ »]–+~. düyT˚ àfi¯q+˝À eT˝≤¢´ Vü≤‘·´ $wüjT· +MT<ä
$es¡+>± #·sá »]–+~. u…fi≤Z+˝À ñ+&˚ Á|ü•<ä› ø±]àø£ Hêj·T≈£î&Óq’ sêyéT
nef…, düs√«<äjT· Hêj·T≈£î&Óq’ dü<ë•esêyé uÛÀdü˝,… düe÷»ùdyê <ÛTä ØDT&Óq’
n#·T´‘·e÷HÓ... yÓTT<ä˝H’… √fi¯ófl düyT˚ àfi¯q+≈£î Vü‰»¬s’ Á|üd+ü –+#ês¡T. eT˝≤¢´ Vü≤‘·´
$wüjT· +˝À b˛©düT\ ndüeTs¡‘ú q· T düyT˚ àfi¯q+ K+&ç∫+~. düyT˚ àfi¯q+qT »j·TÁ|ü<+ä∏ >±
#˚ùd+<äTø£ì ø£&√*˝À ñ+&˚ ø±s¡´ø£s¬ qÔ’ •yêõ ø±>∑DøÏ s£ Y m+‘√ ÁX¯eT |ü&ܶ&TÉ .
ã+<√ãdtÔ nH˚ HÓ|+ü ‘√ b˛©düT\÷ düyT˚ àfi¯q+≈£î e#êÃs¡T. Ä eTs¡Tdü{Ï s√Eq
qqTï b˛©düT\T |æ*|æ+#ês¡T. ªeT˝≤¢´>±&ç Vü≤‘·´ $wüjT· +˝À n‘·ì ‘·*¢ qT+∫ @
Äπø|å D
ü \T ˝Ò≈î£ +&Ü ñ+&É>±, MT¬s+<äT\≈£î á Á|üøs£ D ¡ +˝À ‘·\<ä÷s¡TÑês¡T?μ
nì n~Ûø±] qqTï Á|ü•ï+#ê&ÉT. H˚qT ªeT˝≤¢´ ‘·*M¢ T<ä mes√ ˇ‹Ôfifl¯ ‘√ u…~]+|ü⁄qT
#˚dæ ÄyÓT H√s¡TqT H=ø±ÿs¡ìμ #ÓbÕŒqT. á $<Û+ä >± u…~]+|ü⁄*ï #˚dTü qÔ ï »Hêìï
yÓ‹øÏ, yêfi¯fl $s¡T<ä+∆ >± øπ dtqT ]õdüsº Y #˚jT· eTì n&ç>±qT. b˛©düT˝Ò ÄyÓTqT
u…~]düTqÔ ï $wüjT· + Hê≈£î >∑Ts¡T>Ô ±H˚ ñ+~. Ä n~Ûø±] Çπø$T e÷{≤¢&˝É <Ò Tä
Hê‘√. Ç+{ÏøÏ #˚sT¡ ø=ì eT˝≤¢´ ‘·*ì¢ |æ*|æ+#êqT. ÄyÓT @&çÃ@&çà ø£è•+∫b˛sTT
ñ+~. ÄyÓT≈£î <Ûs’Ó ´¡ + q÷]b˛kÕqT.
mì$T~ s√E\T >∑&∫ç Hê eT˝≤¢´ Vü≤‘ê´Á|üøs£ D¡ +˝À @$T |ü⁄s√>∑‹ ø±qsê˝Ò<Tä .
eTTK´eT+Á‹, ôVAyéT $Tìwüsº Y eT]j·TT ø=+‘·eT+~ ô|<ä› n~Ûø±s¡≈¢ î£ ˝ÒKq+\qT
ÁyêkÕqT.
` 95 `
eT˝≤¢´ ‘·*¢ |ü]dæ‹ú s√EqT+∫ s√E≈£î ~>∑C≤s¡T‘·T+~. ˇø£ s√E ÄyÓTqT
eT]j·TT ÄyÓT≈£î ô|<ä› ø=&ÉTø¬ q’ n+>∑$ø£\T&çï ]øå±˝À ≈£Ls√Ãu…≥Tºø=ì sêyéT
nef…>±] Ç+{ÏøÏ rdüTø=ì yÓfi≤flqT. nef…>±s¡T u…fi≤Z+˝À düTÁ|üd<æ ∆ä eø°˝Ÿ>±
ù|sêZ+#ês¡T. kÕe÷õø£ b˛sê{≤\˝Àq÷ m+‘√ Bø£>å ± ÁX¯<>∆ä ± bÕ˝§Z+≥T+&˚yês¡T.
sêeT eTH√Vü≤sY ˝ÀVæ≤j·÷‘√ ùdïVü≤ dü+ã+<Û+ä ñHêï m+‘√ kÕ<ëd”<ë>± J$‘·+
205
>∑&TÉ |ü⁄‘·T+&˚yês¡T. eT˝≤¢´≈£î »‘·>± Ä s√Eq <=+>∑‘q· + #˚ùd+<äT≈£î yÓ[flq
j·TTe≈£î\ ù|s¡q¢ T ‘Ó\ŒeTì nef…>±s¡T eT˝≤¢´ ‘·*ì¢ n&ç>±s¡T. ÄyÓT #Óù|Œ+<äT≈£î
H√{Ïì $|üŒ≥+˝Ò<Tä . n|ü⁄Œ&ÉT nef…>±s¡T Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‹]– ªáyÓT @yÓTHÆ ê $esê*ï
‘Ó*Œ‘˚H˚ ø√sY˝º À øπ dtqT y˚ùd~ ≈£î<äTs¡T‘·~. ˝Òøb£ ˛‘˚ øπ dtqT q&çù|~ ø£weºü TÚ‘·~μ
nì nHêïs¡T. ÄyÓTqT eT]j·TT ÄyÓT ≈£îe÷s¡T&çï eTs¡˝≤ ]øå±˝À møÏÿ+∫ }s¡T≈£î
rdüTø=#êÃqT. H˚qT ÄyÓTqT u…fi≤Z+≈£î yÓ+≥u…≥Tºø=ì rdüTø¬ [flq<ëìï, Ä |ü{≤\+≈£î
#Ó+~q b˛wü≈î£ \T #·÷kÕs¡T. s¬ +&√s√Eq eTs¡˝≤ ÄyÓTqT |æ*|æ+#êqT. Ç|ü⁄Œ&ÉT
ÄyÓT m+‘√ uÛj Ñ T· +>± ñ+~. ‘·qqT ø=+‘·eT+~ u…~]düTHÔ êïs¡ì #Ó|Œæ +~. H˚qT
ÄyÓT‘√ ªb˛©düT\T me¬sH’ ê e∫Ã, @<ëìï (>∑T]+∫) n&ç–Hê qqTï |æ\Te⁄μ nì
#ÓbÕŒqT. ÄyÓT ‘·\qT }|æ+~. H˚qT nef…>±]ì ø£*‡ ÄyÓT n+‘·{ï° #Óù|Œ+<äT≈£î
dæ<y∆ä TÓ +Æ <äì #ÓbÕŒqT. nef…>±s¡T qqTï ˇø£]<äs› T¡ >∑{ºÏ kÕ≈£îå *ï yÓ‘ø· e£ Tì #ÓbÕŒs¡T.
eT˝≤¢´‘√bÕ≥T <=+>∑‘q· +≈£î yÓ[flq j·TTe≈£î˝Ò kÕ≈£îå \T>± ñ+fÒ, uÛ˝Ñ Ò >∑{>ºÏ ± øπ dt
ì\Tdü<Ô ìä yês¡T nHêïs¡T. eT˝≤¢´ Vü≤‘·´MT<ä |üÁ‹ø£\˝À Á|üø{£ +Ï #·ã&çq q÷´dtqT
kÕø£å´+ø£ì dü+Á>∑Væ≤+#·+&Éì yês¡T eTs¡˝≤ Hê‘√ nHêïs¡T. bòÕ´ø£ºØ˝À ñ+&˚
ø=+‘·eT+~ ø±]à≈£î\T eT˝≤¢´MT<ä yê#YyTÓ Hé ‘·TbÕøÏ‘√ ø±*Ãq<ëìï #·÷kÕs¡T
ø£<ë! yê]ì kÕ≈£îå \T>± ñ+&ÉeTì n&ç>±qT. nsTT‘˚ yês¡T ˇ|ü⁄Œø√˝Ò<Tä . ªe÷ ñ
<√´>±*ï b˛>=≥Tºø=H˚+<äT≈£î e÷≈£î eTqdüT‡ ˇ|üŒ<äTμ nì >∑{>ºÏ ± #ÓbÕŒs¡T.
mì$T~ |ü~ s√E\ ‘·sê«‘· s¬ +&ÉT b˛©dt J|ü⁄\T }s√¢øÏ e∫à eT˝≤¢´ Ç+{Ï
eTT+<äT≈£î yÓ[fl Ä–q$. b˛©düT*ï #·÷dæ eT˝≤¢´ ‘·*¢ u…~]+~. Ç+{À¢ ÄyÓT
eT]j·TT ÄyÓT≈£î eTs√ ø=&ÉTø¬ q’ n+>∑$ø£\T&ÉT ñHêïs¡T n|ü⁄Œ&ÉT. b˛©dt n~Ûø±]
ÄyÓT≈£î bòÕ´ø£]º qT+∫ |ü]Vü‰s¡ <Ûqä + Ç|æŒ+#˚ <ëìMT<ä ÄyÓT˝À ÄXËqT s¡–*+#ê&ÉT.
ª˙≈£î+{Ï |ü⁄Á‘·T&çøÏ ‘√≥e÷* HÍø£]ï Ç#˚Ã+<äT≈£î bòÕ´ø£Øº yêfi¯ófl dü+dæ<Tä ˝∆ j ’… T· THêïs¡ìμ
Ä Ä|òd” sü Y ‘Ó*bÕ&ÉT. ˇø£ ‘Ó\ø¢ ±–‘·+MT<ä ÄyÓT ø=&ÉT≈£î qT+∫ y˚*eTTÁ<ä*ï
ˇ‹Ô+#·Tø=Hêï&ÉT. ÄyÓT‘√q÷ y˚*eTTÁ<ä*ï ˇ‘·eÔ Tì #ÓbÕŒ&ÉT. ÄyÓT qqTï |æ\eeTì
yê]‘√ n+~. n+<äT≈£î Ä b˛©düT\T ªá y˚* eTTÁ<ä*ï ˇ‘˚+Ô <äT≈£î >∑kÕÔ´ m+<äT≈£î
nedüs|¡ &ü TÉ ‘ê&ÉT?μ nì #Ó|Œæ , ÄyÓT qT+∫ ˇ‹Ô&‘ç √ y˚*eTTÁ<ä*ï ˇ‹Ô+#·Tø=Hêïs¡T.
‘·sê«‘· ˇø£]<äs› T¡ b˛©düT\T e÷ Ç+{Ïø=∫à ô|<äk› Õs¡T |æ\TdüTHÔ êïs¡ì #ÓbÕŒs¡T.
H˚qT eT˝≤¢´ Ç+{ÏøÏ yÓfifl¯ >±, b˛©dt n~Ûø±] ˇø£ ø±–‘êìï #·÷ô|{Ϻ eT˝≤¢´ ‘·*¢
‘·q |ü⁄Á‘·T&ç Vü≤‘·´MT<ä @ Äπø|å D ü ≤˝Ò<ìä , ‘·q≈£î me]MT<ë dü+X¯jT· + ˝Ò<ìä
Áyêdæq <ëìï Hê‘√ #ÓbÕŒs¡T. Ä ø±–‘êìï #·÷dæ H˚qT Vü≤‘êX¯ó&çHj ’Ó ÷· ´qT.
206
Ç+‘·>± ÁX¯eT|ü&+ç ~ ã÷&ç<˝ä À b˛dæq |ü˙ïs¡T #·+<ä+>± nsTT´+~ ø£<ë..! H˚qT
eT˝≤¢´ ‘·*‘¢ √ Ç|ü⁄Œ&ÓH’ ê ìC≤ìï #Ó|⁄ü Œ n~Ûø±]‘√ nì n&ç>±qT. nsTT‘˚ ÄyÓT
H√{Ïì ‘Ó]#˚+<äT≈£î ‘·j÷· s¬ ˝’ <Ò Tä . H˚qT >∑&∫ç q s¬ +&ÉT HÓ\\ qT+∫ á Vü≤‘·´MT<ä
<Û«ä ìì (s¡>&∑ qÉ T) #˚ùd+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#êqT. nsTT‘˚ á b˛©dt n~Ûø±] ˇπø ˇø£
ø£D
å +˝À Hê Á|üjT· ‘êïqï+‘ê eT{Ïbº Õ\T #˚kÕ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· Ä n~Ûø±] qqTï ñ
<˚•› +∫ eT˝≤¢´ nqï≈£î bòÕ´ø£Øº ˝À ‘√≥e÷* ñ<√´>±ìï Ç|æŒ+#˚+<äT≈£î ‘êqT
Á|üjT· ‹ïkÕÔqì #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ dü+e‘·‡sê\T >∑&∫ç Hê n‘·ìøÏ ñ<√´>∑+ bòÕ´ø£Øº ˝À
<=s¡ø˝£ <Ò Tä — n‘·ì ‘·*ø¢ Ï ˇø£ qj·÷ô|k’ Õ |ü]Vü‰s¡eT÷ <=s¡ø˝£ <Ò Tä . &ÉãT“\TH√ïfi¯fl
»>∑‘T· ˝Ô À H√s¡T˝Òì ne÷j·Tø£ ;<√fi¯fl ÄÁø£+<äq me]ø° $ìŒ+#·<qä ï≥T¢>± á ñ
<ä+‘·+ ø±s¡TNø£≥˝¢ ÀH˚ ø£]–b˛sTT+~.
` 96 `
<Ûqä {Ϻ Á>±eT+˝À uÀj·T\ MT<ä »]–q nHê´j·T+, VüQ*j·T÷s¡T Á|üøs£ D¡ +˝À
b˛©düT\ qT+∫ uÀj·T\MT<ä n‘ê´#êsê\ >∑T]+∫ H˚qT |üÁ‹ø£\˝À $|ü⁄\+>±
yê´kÕ*ï ÁyêkÕqT. Ä yê´kÕ\ qT+∫ ˝Àø£+˝À uÀj·T\ MT<äT+&˚ nqTe÷Hê\T
<ä÷s¡yÓTÆb˛j˚T+<äT≈£î düVü‰j·T|ü&çq$. eTVü‰sêÁwüº eT]j·TT ø£sêï≥ø£\˝Àì
nH˚øe£ T+~ $#ês¡yê<äT\T, ãT~∆Je⁄\T ø=+&Éø√q\˝À ñ+&˚ á uÀj·T\ <ës¡TD
|ü]dæ‘ú T· *ï ‘êy˚T Á|ü‘´· ø£+å >± e∫à #·÷kÕÔeTì Hê≈£î #Ó|Œü kÕ>±s¡T.
u…fi≤Z+ ‘ê\÷ø±˝Àì düs√«<äj·T ø±s¡´ø£s¡Ô\T Hê≈£î Ädüsê>± ì˝ÒÃ+<äT≈£î
dæ<y∆ä TÓ j
Æ ÷· ´s¡T. yês¡+‘ê n‘·´+‘· ÁbÕe÷DÏø+£ >± düe÷»ùdeqT #˚ùd Á|üeè‹Ôì
ø£*HZ √fi¯ófl. uÀj·T\T+&˚ >∑T≥º\˝À bÕ<äj÷· Á‘·qT #˚dæ »q+˝À C≤>∑è‹ì ø£*–+#ê\H˚
dü‘Y dü\Vü‰qT HêeTT+<äT Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. bÕ<äj÷· Á‘·˝Àì ∫e] s√Eq >∑T≥º\˝À
ìyêdüT˝…q’ uÀj·T\ >∑T]+∫ ˇø£ ãèVü≤‘·sÔ y¡ TÓ qÆ düyT˚ àfi¯q+ »s¡bÕ\ì ìs¡]∆ +#êeTT.
á düyT˚ àfi¯q+≈£î n~Ûø±s¡q¢ T |æ*à yê]øÏ á Á|ü<X˚ +¯ MT<ä <äèwæìº ô|≥º+&ç nì
n&ç>π +<äT≈£î ìs¡]∆ +#êeTT.
á bÕ<äj·÷Á‘· ˇø£ HÓ\ »s¡T>∑T‘·~. Bìï >∑T]+∫ ô|<ä› n~Ûø±s¡T\≈£î
ñ‘·sÔ ê*ï ÁyêkÕqT. yês¡T düyT˚ àfi¯q+≈£î e#˚Ã+<äT≈£î ˇ|ü⁄Œø=Hêïs¡T. |üÁ‹ø± Á|üø≥£ DqT
Ç∫à $T–*q »q+≈£î ‘Ó˝‡Ò ≥≥T¢>± #˚kÕeTT. bÕ+ô|{¢ Ÿ\qT n#·TÃy˚sTT+∫ nìï
#√≥¢≈L£ |ü+bÕeTT. bÕ<äj÷· Á‘·˝À bÕ˝§Z+{≤eTì m+‘√eT+~ Á|üd<æ ∆ä e´≈£î\Ô T
ñ‘·sÔ ê\ <ë«sê ‘Ó˝≤Œs¡T.
207
 IIIII
n$ n>∑dºt e÷dü+˝Àì s√E\T. yêq u§≥T¢ u§≥T¢>± m&É‘]Ó |æ ˝Ò≈î£ +&Ü
|ü&TÉ ‘·T+~. e÷ Ç+{À¢ ˇø£ >√&É yêq qT+∫ Hêì |ü&bç ˛j˚T dæ‹ú ˝À ñ+~.
dü+e‘·‡s¡eT+‘ê mø£ÿ&Óøÿ£ &√ ‹s¡T>∑T‘·Tqï+<äTq >√&É≈î£ ]ù|s¡T #˚sTT+#·˝<Ò Tä . yêq
qT+∫ Hêìq Ä >√&É ≈£L*b˛e#·Tà nì uÛj Ñ T· |ü&ܶqT. Ä sêÁ‹ yêq s¡udÑÛ ü
m≈£îÿyÓ+’ ~. Äø±X¯+≈£î ∫\T¢\T |ü&qç ≥T¢>± yêq |ü&TÉ ‘·T+~. ø£eT\ eT]j·TT
|æ\\¢ T |ü&TÉ ø=ì j·TTHêïs¡T. n+‘·˝À ª<Û&ä Ü<Û&ä μé nH˚ uÛj Ñ T· +ø£s¡ X¯ã+› qT+∫ >√&É
|ü&bç ˛sTT+~. ø£eT\ eT]j·TT |æ\\¢ T á dü|⁄ü Œ&ÉT qT+∫ y˚T˝§ÿì ~Û>÷∑ à&ÛTÉ ˝…’
ì*#ês¡T. ø£eT\ uÛj Ñ T· |ü&+ç ~. |æ\\¢ T @&ÉTdüTHÔ êïs¡T.
ˇø£y|’Ó ⁄ü q >√&É ≈£L*q+<äTq Ç+{Ï uÛ≤s¡eT+‘ê Ç+ø√yÓ|’ ⁄ü q |ü&ç yÓTT‘·+Ô Ç\¢+‘ê
≈£L*b˛j˚T uÛj Ñ T· + Hê˝À ñ+~. ø£eT\qT eT]j·TT |æ\*¢ ï ãj·T≥≈£î bıeTàì
#ÓbÕŒqT. ãj·T≥ ≈£î+&Éb˛‘·>± yêq|ü&TÉ ‘·T+~. M~Û˝Àì »q+ yêøÏfifl¯ qT eT÷düTø=ì
>±&ÛìÉ Á<ä˝À ñHêïs¡T. ãj·T≥H˚ ø£eT\qT, |æ\*¢ ï ì*Œ H˚qT eTs¡˝≤ Ç+{À¢øÏ
C§s¡ã&ܶqT. Ç+{À¢ ñ+&˚ kÕe÷qT\qT H˚H˚ ãj·T≥≈£î ‘ÓdTü HÔ êïqT. ≈£îs¡TdüTqÔ ï
yêq˝ÀH˚ Ä kÕe÷q¢qT ô|{≤ºqT. eTs¡˝≤ <Û&ä Ü <Û&ä é nH˚ dü|⁄ü Œ&ÉT‘√ Ç+ø=ø£ >√&É
|ü&+ç ~. ø£eT\ qqTï ˝À|ü*øÏ yÓfifl‚ +<äT≈£î e<ä\≥+˝Ò<Tä . ªyÓfi§fl<äT› yÓfi§fl<äTμ›
n+≥÷ Ä|æ+~. yêq s¡udÑÛ ü Ç+ø± m≈£îÿyÓ+’ ~. n+‘·˝À yÓTT‘·+Ô Ç˝Ò¢ ≈£L*b˛sTT+~.
Hê ø£fiflË <äTs¡T ˝ÀH˚ Ç\T¢ ≈£L*b˛sTT+~. n+‘·˝À #·T≥TºÁ|üøÿ£ \ ñqï »q+
‘·eT Çfi¯fl ‘·\T|ü⁄*ï ‘Ó]∫ e÷ Ç+{Ï e<ä≈› î£ |üsT¡ >¬ ‘·TøÔ =ì e#êÃs¡T. neTà Hêj·Tq\T
e#êÃs¡ T . yêqCÀs¡ T ‘· – Z + ~. ø=+‘· e T+~ j· T Te≈£ î \T H˚ q T ãj· T ≥
ñ+∫q kÕe÷q¢qT nø£ÿ&˚ U≤∞>± ñqï e÷≈£î #Ó+~q<˚ nsTTq ˇø£ ∫qï Ç+{À¢
yê{Ïï ô|{≤ºsT¡ .
` 97 `
Ç\T¢ ≈£L*q+<äT≈£î ø£eT\ <äT'œ‘·Tsê˝…+’ ~. ªÇ+{ÏMT<ä <äèwæìº ì*Œñ+fÒ á
$|ü‘T· Ô dü+uÛ$Ñ +#˚~ ø±<äTø£<ëμ nì >=&ÉeqT Äs¡+_Û+∫+~. ÄyÓT n+≥Tqï
e÷≥\˝À dü‘ê´+XÊ\T ñqïeì neTà Hêj·Tq\T Hê≈£î m+‘·>±H√ Væ≤‘·uÀ<Û*ä ï
#˚kÕs¡T. H˚qT @ <ëìï e÷{≤¢&øÉ H£ ˚ ñ+&É>± ªÇ‘·ì‘√ @<ÓH’ ê #Óù|Œ<=ø£f—Ò ã+&ÉMT<ä
˙fi¯flqT ≈£îeTà]+#˚~ ˇø£fμÒ nì #Ó|Œæ $Tqï≈£î+&ç b˛j·÷s¡T. Ç\T¢ ≈£L*+~ nX¯ó
208
uÛ+Ñ ˝Àì dü+øπ ‘·eTì »q+ uÛ≤$+#·Tø√kÕ>±s¡T. Ç\T¢≈L£ *+~ X¯ìyês¡yTÓ qÆ +<äTq
ªHê≈£î @&˚fifl¯ X¯ì Äs¡+uÛyÑ TÓ +Æ <äìμ e÷{≤¢&TÉ ø=H˚~ Äs¡+_Û+#ês¡T. >√&É ≈£L*+~
yêq qT+∫ ø£<ë! yÓTT<ä˝Ò <ëìï ]ù|s¡T #˚sTT+∫j·TT+fÒ n~ |ü&bç ˛j˚T~ ˝Ò<ìä
H˚qT m+‘·>± yÓTT‘·TøÔ =+≥THêï, mes¡÷ Hê e÷≥qT $H˚ dæ‹ú ˝À ˝ÒsT¡ . n+<äs÷¡
Hê MT<ä X¯ì<˚e⁄&ÉT yê˝≤&Éì #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T.
bÕ<äj÷· Á‘· yÓTT<ä˝j ’… T˚ ´+<äT≈£î Çø£ s¬ +&ÉTs√E\T e÷Á‘·yT˚ u≤øÏ>± ñ+~.
bÕ<äj÷· Á‘·˝Àì $wüjT· +qT H˚qT Ç+ø± ø£eT\≈£î ‘Ó\Œ˝Ò<Tä . m\T¢+&ç qT+∫ ˇø£
HÓ\ es¡≈L£ H˚qT Ç+{Ï qT+∫ ãj·T≥H˚ ñ+&Ü*‡ ñ+~. $wüjT· +qT ‘Ó*Œq|ü⁄Œ&ÉT
ø£eT\ söÁ<ëe‘ês¡+ bı+~+~. Ç\T¢ ≈£L*b˛sTT Ç+ø± |ü~s√E\T ø±˝Ò<Tä .
Ç|ü⁄Œ&ÉT Ç˝§¢~* y˚πsyêfi¯fl ø£˝≤´D+qT #˚ùd+<äT≈£î yÓfi¯óÔHêïsê?μ n+≥÷
$\|æ+#·kÕ–+~. Hê≈£L ÄyÓT MT<ä ø£ìø£s+¡ |ü⁄{Ï+º ~. nsTT‘˚ düe÷» ùde˝Àì
ø±s¡´+ qqTï ô|qy˚dTü ø=ì Hê ‘·\MT<ä ≈£Ls¡TÃ+~. Hê »qT\ ‘·sT¡ |ü⁄q Hê˝À
ñqï kÕ«s¡ú Væ≤‘·+qT ‘ê´>∑+ #˚dæ b˛sê≥ |ü+<∏ë˝ÀH˚ q&ÉTkÕÔqì yÓqø¬ |ü⁄Œ&√
Á|ü‹»„ #˚dTü >=HêïqT ø£<ë! ãj·T≥T+&˚ »qT\ ø£˝≤´D+ø£ì Hê Ç+{À¢ì »q
Væ≤‘·+qT H˚qT ìs¡ø¢ +åÏ #êqT mqï&√. nsTT‘˚ á Hê #·s´¡ (dü+ø£\Œ+) nìyês¡´+>±
ñ+~. H˚qT ø£eT\qT düe÷<Ûëq |üs#¡ k· Õ>±qT. ªÇ|üŒ{Ïøπ ø±s¡´Áø£eT+˝Àì |ü{º°
‘·j÷· s¬ +’ ~. y˚sπ y˚sπ #√≥¢ qT+∫ ô|<äô› |<ä› (ãT~∆Je⁄\T) »q+ e#˚Ã<äT+~. nø£ÿ&É
H˚H˚ ˝Ò≈î£ qïf…‘¢Æ ˚ m˝≤>∑Tq?μ nì n&ç>±qT. eTs¡˝≤ ÄyÓT‘√ Çìï s√E\T>± H˚qT
»]|æq Ä+<√fi¯q qT+∫ Ç|ü⁄Œ&ç|⁄ü Œ&ÉT uÀj·T\T C≤>∑è‘·+qT bı+<äT‘·THêïs¡T.
Ç≥Te+{Ï Ábı<äT˝› À Hê yÓj ’ T· øÏøÔ £ (|üsÙ¡ q˝Ÿ) kÕ«s¡+ú ø£ì yÓqTø£≈î£ eTfi‚fl~ ˝Ò<Tä μ nì
#ÓbÕŒqT. ªÇìï s√E\T>± qTe⁄« Hê‘√ düV≤ü ø£]+∫q+<äTH˚ Ç<ä+‘·{ïÏ kÕ~Û+#˚+<äT≈£î
kÕ<Û´ä yÓT+Æ ~. Ç|ü⁄Œ&ÉT ˙y˚ á Ø‹˝À e÷{≤¢&‘ç ,˚ Çìï dü+e‘·‡sê\ Hê ÁX¯eT+‘ê
e´s¡+ú ne⁄‘~· . qTe⁄« >∑qTø£ Hê #·s´¡ \≈£î nqTyÓ÷<ä+ #·÷|æ+∫‘˚ n~ q÷s¡TeT+~
ø±s¡´ø£s\Ô¡ ≈£î düe÷q+>± ñqï≥T¢+≥~μ nì nHêïqT. nsTT‘˚ ø£eT\ @<ëìï
e÷{≤¢&É˝Ò<äT.
bÕ<äj÷· Á‘·≈î£ yÓfifl‚ s√Eq Hê≈£î nedüs|¡ &ü ˚ edüTeÔ ⁄*ï u≤´>∑T˝À ì+|ükÕ>±qT.
|ü⁄Á‹¬øq’ ˙*eT Hê Á|üøÿ£ H˚ ≈£Ls¡TÃì ˇø£kÕ] qqTï, eTs=ø£kÕ] u≤´>∑T˝À ì+|ü⁄‘·Tqï
edüTeÔ ⁄*ï ø£fi≤fls¡Œø£H˚ #·÷düT+Ô ~. e÷\‹ eT]j·TT düTsπ wt dü÷ÿ˝Ÿ≈î£ yÓfifl¯ ø£H,˚ Hê
209
#·T≥÷º nø£ÿ&É Çø£ÿ&É ‹s¡T>∑T‘·THêïs¡T. ø£eT\ yêøÏ* e<ä› ì*∫ Hê yÓ|’ ⁄ü ≈£î ‘·<ø˚ £
<äèwæº qT+∫ #·÷dü÷Ô •\˝≤ ì*Ãj·TT+~.
u≤´>∑T˝À ã≥º*ï ì+ù|~ eTT–dæ+~. ˙*eT |ü]>¬ ‘·TøÔ =ìe∫à ªnbÕŒõ nbÕŒõμ
n+≥÷ Hê ø±fi¯flMT<ä |ü&ç yêfÒdTü ø=+~. H˚qT ˙*eTqT m‘·TøÔ =HêïqT. yêøÏ*
e<ä› ì*∫q ø£eT\ e∫à ˙*eTqT Hê qT+∫ $&ÉBdæ, Ä MT<ä≥ qqTï ñ<˚•› +∫
ªyÓ[fls¡+&ç X¯óuÛ+Ñ >±μ nì n+~. ÄyÓT ø£fifl¯ ˝À ˙fi¯ófl ‘=DÏødÏ ˝ü ≤&ÉT‘·Tqï$. ‘·sê«‘·
|ü{|ºÏ {ü ºÏ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷ ªÄ VüQ*j·T÷s¡T≈£î e÷Á‘·+ yÓfifl¯ ø£+&çμ nì n+~. H˚qT
ªVüQ+„ μ nì nHêïqT. H˚qT u≤´>¥qT rdüTø=ì Ç+{Ï ãj·T≥≈£î e#êÃqT.
@ <ë]˝À H˚qT q&ÉTdüTHÔ êïH√, Ä <ë]øÏ n+‘·´y˚T˝Ò<Tä . m+‘·>± q&ç∫Hê
eT]+ø± <ëπs ø£qã&ÉT‘·T+~. n+‘·´y˚T ˝Òì Ä <ë]ì H˚qT m+#·Tø=HêïqT. H˚qT
Ç+ø± m+‘√ <ä÷s¡+ q&Éyê˝Ò‡ ñ+~.
H˚qT <ë]˝À ˇ+≥]>± n&ÉT>∑T*ï y˚dTü HÔ êïqT #·ø#£ ø· ±!
Q
nqTyê<ä+ #˚d+æ ~ 2009 dü+e‘·‡s¡+˝À
XÊKeT÷s¡T sêeT>√bÕ˝Ÿ
bò˛Hé : 040`65520286
ôd˝Ÿ : 9052563666
ôV≤’ Á<ëu≤<é ` 500 049

210
211