Saradnja četnika sa okupatorima

Četnici, odnosno Jugoslovenska vojska u otadžbini, u Drugom svetskom ratu nastali su

nakon okupacije Jugoslavije od jezgra koje su sačinjavali oficiri koji su izbegli zarobljavanje i
neki pripadnici predratnog četničkog pokreta. Vlada Jugoslavije u izbeglištvu bila je zvanično
priznata i podržana od Saveznika, te su time četnici Draže Mihailovića postali deo
savezničke koalicije. Sa njegovom formacijom uspostavile su zvanične odnose vojske
Ujedinjenog Kraljevstva i Sjedinjenih Država.
Četnički pokret se po osnovi antinemačkog stava svrstao uz saveznike. Međutim, kako se u
međuvremenu u zemlji proširio partizanski pokret vođen od strane Komunističke partije
Jugoslavije, pristalice ravnogorske ideologije prepoznale su u njemu glavnu opasnost za
svoje ideje.
Mihailović je smatrao da su oružane akcije protiv okupatora bez izgleda na uspeh, da su
zato štetne i da ih treba izbegavati. Na inicijativu partizana, Tito i Mihailović sklopili su u
Brajićima 26. oktobra 1941. sporazum o zajedničkoj borbi protiv okupatora.
Mihailović je shvatio da je ovakav razvoj situacije opasan po njega, pa je preduzeo korake
da uspostavi vezu i sa Nemcima. Ta njegova aktivnost odvijala se preko pukovnika
Branislava Pantića, njegovog predstavnika i obaveštajca u Beogradu.
Nemačka uprava je u cilju održavanja reda u Srbiji formirala kvislinšku upravu Milana
Aćimovića, a nakon njenog neuspeha, „vladu nacionalnog spasa“ generala Milana Nedića.
Međutim, u Srbiji je izbio narodni ustanak i malobrojne nemačke okupacione snage su bili
prinuđeni na povlačenje. Kontakti sa Nemcima su ipak nastavljeni. U njima je važnu ulogu
igrao kapetan Abvera Jozef Matl.
Na celoj teritoriji NDH na kojoj su živeli Srbi, došlo je do spontanog organizovanja ustanka
protiv ustaškog terora. Među ustanicima je došlo do podele. Nacionalistički elementi
organizovali su se i tokom prve polovine 1942. putem pobuna preuzeli od komunista
rukovođenje odredima u centralnoj i istočnoj Bosni. Ovi odredi sklopili su ugovore o saradnji
sa vojnim vlastima NDH tokom aprila, maja i juna 1942. Prvi je sporazum sa NDH potpisao
Uroš Drenović u ime svog odreda 27. aprila 1942. Zatim su slične sporazume potpisali Lazo
Tešanović, Rade Radić, Savo Božić, Cvijetin Todić, Radivoje Kerović i drugi.
U drugoj polovini 1942. nemačka okupaciona komanda proglasila je oblast južno od Save za
ratnu zonu i time preuzela komandu nad svim trupama. Sporazumi između četnika i NDH bili
su odobreni od strane Hemačke. Nemačka komanda uspostavila je jedinstvo
komandovanja, tako da su u zajedničkim operacijama protiv partizana rame uz rame
učestvovale nemačke snage, snage NDH i četnički odredi. Primer ovakvih zajedničkih
operacija su operacije na planini Manjači septembra 1942. U svim italijanskim i nemačkim
operacijama do kraja rata četnici i snage NDH nastupale su u jedinstvu i pod komandom
okupatora.
Za razliku od Nemaca i NDH, saradnja četnika sa italijanskom okupacionom upravom
odvijala se glatko. Vojvoda Ilija Trifunović - Birčanin stanovao je u okupiranom Splitu,
sastajao se i javno družio sa italijanskim oficirima. U okupiranim gradovima, u Opatiji, Rijeci,
Kninu, Splitu, Cetinju, Podgorici, Nikšiću, Pljevljima - stanovali su oficiri. Veći broj oficira
Italijani su pustili iz zarobljeništva da bi bili angažovani u četničkim jedinicama. Četničke
jedinice opremane su i snabdevane od strane italijanskih štabova korpusa. Zvanično, te su
jedinice Italijani nazivali Dobrovoljačkom antikomunističkom milicijom.
Tokom oktobra 1942. izvedene su zajedničke operacije Alfa i Beta, u kojoj su učestvovale i
snage NDH. Za jednu od takvih operacija Italijani su decembra 1942. brodovima prevezli
3000 četnika Petra Baćovića iz Metkovića u Split, a zatim kamionima u Knin.
Italijani su četnike snabdevali oružjem, municijom, ostalom vojnom opremom, davali im plate
po osnovu prijavljenog broja ljudstva... C obzirom na nivo saradnje sa italijanskim fašističkim
snagama, kontroverzno je četnike nazivati antifašističkim pokretom.
Nakon kapitulacije Italije 8. septembra 1943. nemačke pozicije na Balkanu postale su mnogo
ranjivije. Kapitulacija Italije praćena je rasplamsavanjem ustanka protiv okupatora, pa su
nemačka vlada i nemačka vrhovna komanda dovele na Balkan krupna vojna pojačanja i
izvršile korenitu reorganizaciju, koja je Mihailoviću išla na ruku. Ponesen entuzijazmom
posle pada Italije, Mihailović je podigao stepen neprijateljstva prema Nemcima na viši nivo.
Najočiglednija posledica bio je napad na garnizon u Višegradu 5. oktobra 1943. Na inicijativu
Nojbahera otpočeli su pregovori, koji su rezultovali potpisivanjem ugovora o zajedničkoj
borbi. Prvi ugovor o saradnji potpisan je 19. 11. 1943. između Voje Lukačevića, komandanta
Mileševskog korpusa i nemačkog komandanta Jugoistoka koga je predstavljao kapetan fon
Vrede, a 27.11. sa Nikolom Kalabićem.