Professional Documents
Culture Documents
İslâm Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi - Hulefâ-Yı Râşidîn Örneği
İslâm Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi - Hulefâ-Yı Râşidîn Örneği
27 (2016)
Özet
Hz. Peygamber’den sonra İslâm Devletini yöneten Râşid
Halifeler’in gayrimüslimlere uyguladıkları yönetim, Kur’ân ve
Hz. Peygamber’in rehberliğinde gerçekleşmiştir. Güçlü bir dev-
letin başkanları olarak halifeler, temel hak ve hürriyetlerden,
siyasî, dinî, ilmî-kültürel ve iktisadî hak ve hürriyetlere kadar
hayatın her alanını kapsayan konularda gayrimüslim tebaa-
ya müsamaha ve adaletle muamele etmişlerdir. Bu dönemde,
etnik, kültürel ve dinî yönlerden farklı olmak; sömürü, öteki-
leştirme sebebi olarak görülmemiş, dolayısıyla gayrimüslim
tebaayı korkuya, endişeye sevk edecek bir algı oluşmamıştır.
Birbirlerine karşı hak ve sorumlulukları belirlenen halk, geniş
bir coğrafyada karşılıklı saygıya dayalı ilişkiler içerisinde hu-
zurlu bir şekilde yaşamışlardır.
Abstract
The management of non Muslims applied by The Four
Righteous Caliphs which they governed the Islamic state after
the prophet, realized in the guidence of Him and Quran. The
~ 29 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
1- Giriş
İnsanlık tarihinde, İslâm medeniyeti dışında, güç ve
hâkimiyet sahibi olmasına rağmen, farklı etnik kökene ait,
muhtelif kültür ve dinlere mensup insanları asırlarca âdil bir
şekilde yöneten, birlik beraberlik duygularıyla camiyi, hav-
rayı, kiliseyi kavgasız, gürültüsüz yan yana getirebilen bir
başka medeniyetten söz etmek imkânsızdır.
Bir arada, huzurlu bir şekilde yaşamanın temel umde-
lerini tespit ederek, toplumsal ve siyasal pratiğe dönüştüren
Hz. Peygamber, kendisinden sonra devleti yönetecek halefle-
rine model olacak tecrübe örnekleri bırakmış, ileriye dönük
evrensel bir mesaj mahiyetindeki “Benim ve Hulefâ-yı
Râşidîn’in1 sünnetine uyun”2 talimatıyla da, takip edilmesi
~ 30 ~
Ahmet GÜZEL
~ 31 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 32 ~
Ahmet GÜZEL
10 Şiblî Numânî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdâresi,II, 212; Sıd-
dıkî, S. A., İslâm Devleti’nde Mâlî Yapı, (çev.: Rasim Özdenören), İstanbul
1973, s. 113.
11 Mevlânâ Şiblî, Asr-ı Saadet, (çev.: Ö. Rıza Doğrul), İstanbul 1977, IV,
417.
12 Muhammed Hamidullah, İslâm Peygamberi, (çev.: Salih Tuğ), İstanbul
I, 192.
~ 33 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 34 ~
Ahmet GÜZEL
~ 35 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 36 ~
Ahmet GÜZEL
~ 37 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
1976, s. 198.
~ 38 ~
Ahmet GÜZEL
~ 39 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 40 ~
Ahmet GÜZEL
~ 41 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
Cürcân bir kısmına da Bekrâbâd ismi verilir. Geniş bilgi için bk.: Yâkūt el-
Hamevî, Mu’cemü’l-Büldân, II, 119-122.
65 Asya’nın batısında bulunan,Tebriz, Urmiye, Hoy, Merend gibi önemli
~ 42 ~
Ahmet GÜZEL
67 Şiblî Numanî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdâresi, II, 217.
68 Akarsu, Hz. Osman ve Hilâfeti, s. 151.
69 Hitti, K. Philip, Siyasî-Kültürel İslâm Tarihi, (çev.: Salih Tuğ), İstanbul
1980, I, 259.
70 Mevdûdî, İslâm’da Hükümet, s. 616–617.
71 Fayda, Hulefâ-yı Râşidîn, s. 275.
72 Fayda, Hulefâ-yı Râşidîn, s. 278.
~ 43 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
73 Şiblî Numanî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdâresi, II, 216-217.
74 Sarıçam – Erşahin, İslâm Medeniyeti Tarihi, s. 73.
75 Kandehlevî, Hayatü’s-Sahâbe, I, 192.
76 Kardavî, Müslümanlar Gayri Müslimlere Nasıl Davrandı, s. 35.
77 Arnold, T. W.,İslâm’ın Yayılış Tarihi, (çev.: Hasan Gündüzler), Ankara
1982, s. 70.
78 Şiblî Numânî, Bütün Yönleriyle Hz. Ömer ve Devlet İdâresi, II, 211.
~ 44 ~
Ahmet GÜZEL
~ 45 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 46 ~
Ahmet GÜZEL
~ 47 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 48 ~
Ahmet GÜZEL
~ 49 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
104 Şerîa Vadisi: Doğu Afrika’dan başlayan Rift Vadisinin devamı Şeria
Vadisinden geçmektedir. Lut Gölü de bu vadinin içinde yer alan
çukurluğun içindedir.85 km. uzunluğunda ortalama 12-13 km.
genişliğinde bir vadidir. Dünyanın en çukur kara parçası Lut Gölü ya
da Ölü Deniz’in kıyılarını oluşturmaktadır. http://www.gezivedo-
ganotlari. com/tag/seria-vadisi/
105 Arnold, İslâm’ın Yayılış Tarihi, s. 68.
106 Belâzürî,Fütûhu’l-Büldân, s. 195–196.
~ 50 ~
Ahmet GÜZEL
~ 51 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 52 ~
Ahmet GÜZEL
Kaynakça
Abdülkerim Zeydan, İslâm Hukûku’nda Fert ve Devlet, Stutt-
gart 1977.
Ahmed b. Hanbel (v. 241/885), el Müsned, İstanbul 1992.
Akarsu, Murat, Hz. Osman ve Hilâfeti, Ankara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2001 (yayımlanma-
mış Doktora Tezi),
Arnold, T. W., İslâm’ın Yayılış Tarihi, (çev.: Hasan Gündüz-
ler), Ankara 1982.
Aycan, İrfan, “Emeviler Döneminde Mevali ve Zimmîlerin
İdaredeki Rolü”), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, XXXVII, s.s. (175-190) (Necdet Hammaş’ın “el-
İdare fi’l-Asri’l-Emevî”, Şam 1978, adlı eserinin 337-
357 sahifelerinin tercümesi)
Belâzürî, Ahmed b. Yahya (v.279/892), Fütûhu’l-Büldân,
(çev.: Mustafa Fayda), Ankara 1984.
Buhl, Fr. “EbûBekr”, İA, İstanbul 1964, c.: IV, s.s. (12–13).
Corci Zeydan, İslâm Medeniyeti Tarihi, (çev.: Zeki Megamiz),
İstanbul 1974.
Dârîmî, Ebû Muhammed Abdullah (v. 255/868),es-Sünen,
(nşr.: Abdullah Hâşim), İstanbul 1992.
Doğrul, Ömer Rıza, Asr-ı Saadet, (sad.: Osman Zeki Molla-
mehmedoğlu), İstanbul 1978.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’âs es-Sicistânî (v. 275/888),
es-Sünen, Mısır 1950.
Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (v.224/838), Kitâbü’l-Emvâl,
(çev.: Cemaleddin Saylık), İstanbul 1981.
Ebû Yûsuf, Ya’kûb b. İbrâhim (v.182/798), Kitâbü’l-Harâc,
~ 53 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 54 ~
Ahmet GÜZEL
~ 55 ~
İslam Geleneğinde Birlikte Yaşama Tecrübesi
~ 56 ~