You are on page 1of 244
ey PHAN CUNG BUC (Chi bién) - NGUYEN VU LUONG ae PHAM QUANG UC - NGUYEN NGOC THANG DO THANH SON - NGUYEN THUY LINH CAC BAI GIANG VE (Danh cho hoc sinh trung hoc co sé) Ord eT Ot hye err eet DAIHOC QUOC GIA HA NOL TRUONG DAI HOC KHOA HQC TY NHIEN KHOI THPT CHUYEN TOAN - TIN PHAN CUNG DUC (Chi bien), NGUYEN Vi) LUONG, PHAM QUANG DUC NGUYEN NGOQC THANG, DO THANH SON, NGUYEN THUY LINH CAc BAI GIANG VE HINH HOC PHANG (DANH CHO HOC SINH TRUNG HOC CO So) NHA XUAT BAN DAI HOC QUOC GIA HA NO! Loi néi dau Cu6n sich nay gidi thieu céc bai gidng vé hinh hoc phing cia céc gio vién kh6i chuyén Ton - Tin thuoc truimg Dai hoc Khoa hoc Ty nhién Ha Noi, danh cho céc em hoc sinh bac Trung hoc co sé. Céc bai gidng tap trung vao ‘nam chi dé chinh: "Da giée va dutmg tron", "Thing hing va déng quy", "Dign tich", "Cyc trj hirth hoc" va "Bat ding thie hinh hoc’, © moi bai siding déu c6 phn tém tit céc kién thic cg bin, phn phat trién nang cao ‘va nhat la phn xay dung céc phuong phép gi todn. Cc vi du duige chon ‘v6i mite 0 kh6 tang din, minh hoa truc tip céc phuong phap tuong ting va duge gii 10 rang, chi tiét. Sau méi bai gidng du c6 nhiéu bai tap véi e&e goi ¥ 10i gidi. Dé ban doc tign theo d3i, ede vi dy va bai tap duge déinh 86 thi tu theo chuong. Trong cudn sich nay, ching t0i sir dung eéc kign thie eg bin di c6 trong sich giéo khoa dé dua ra mt sO két qui quan trong, cin thigt cho vige gidi céc bai todn kh6 hon, Céc két qua nay duge xem Ia céc bai tap m&u cho céc em hoc sinh e6 hoc Iye trung binh. Ban doc 6 thé tim thiy & day mot s6 dang bai todn quen thuge chua duge trinh bay day di trong céc séch nang cao va thutmg gp trong céc ky thi tuyén vio cfc trudng chuyén, I6p chon, Dic biét céc em hoc sinh khé gidi duge Tam quen v6i mot vai dang toén nang cao, timg gap trong céc ky thi hoc sinh di Qué gia VA Quéc t€. Hy vong ring sau khi doc kj cusn séch-nay, céc thy 0 gigo, cc bac phu huynh va céc em hoc sinh s€ 06 them mot thi ligu tham khdo b6 {ch va If thd. Nhat 18 céc em cin ngai mon hinh sé c6 them ‘mot ngudi ban than, gitip cde em by tin vugt qua moi khé khan khi gidi cfc bai tap Kho. ‘rong qui trinh bien soan cudn séch nay, ching t6i nhgn duge rét nhiéu sy dong vign, g6p ¥ ciia cdc déng nghi¢p thude khéi chuyén Ton - Tin, oe Loi ni du Khoa Todn - Co -'Tin, Ban chi nhigm khoa va linh dgo trudng Dai hoc Khoa hoc Ty nhien, Ching toi xin duge n6i Toi cim om sau sic t6i céc tap thé va cf nhan néi tren, Lin du ra mat ban dgc, chéc chin cu6n séch nay vin con nhiéu thiéu s6t. Ching 16i rt mong nhan duge su g6p ¥ cia cée ban doc dé cudin sich €6 noi dung hoan thi¢n hon, Xin chan thanh cim on. Céc § kién g6p § xin siti vé dia chi: Khoi THPT chuyén Tosn - Tin, ‘Trung Dai hoc Khoa hoc Ty nhién, 334 Dudng Nguyén Trai, Thanh Xuan, Ha Noi. Muc Luc 1 Da gide va duimg tron 7 11 Da gide noi tigp.. . . poueoocahe 7 LLL Xée dinh dung ton 7 1.12 Vi du minh hoa. . 8 11.3 Tit gide noi ti€p : 13 1.1.4 Dinh ly Ptoleme va ti giée 29 1.2. Tiép tuyén cha dutmg tron 35 1.2.1 Vi trf tuong d6i cia dutmg thing va dutng tron 35 1.2.2 Tiép tuyen chung cha hai duong tron... « 40 1.2.3 Vi uf wong 46i cia hai dutmg tron . 423 1.3 Da gidc ngoai tiép ao 4G 13.1 Cc dudng tron noi tip va bang tiep 46 13.2 Mot sO két qua co bin . . 4 13.3 Vidy minh hoa... ss 134 Tam gide cong vA dung tron ngititp ss 58 135. Tit gide ngoai ti¢p oe 6s 14 Baitap va ggi f Wi gil 22... . ce 6 2 Thang hang va déng quy 5 2.1 Bai todn thing hing... . : 5 2.1.1 Mgt s6 teu chudn a8 ching minh ba diém thing hing 75 2.1.2 Dinh ly Mé-le-la-ugt va gp dung... 00.22.6691 Duong thing O - le cia tam gide Dudng thing Xim-xon .... . 97 100 5 2.2 Bai toin déng quy 2.2.1 Céc phuong phép co ban . 2.2.2 Di iy Xe-va va ke ép dang 2.2.3 Dinh ly Céo-nd 2.3. BAi tap va ggi Dien tich 132 3.1 Dign tich tam gif... 2.6... iso 3.11 Che cong thc tinh digntich tam gide a ia2 3.1.2 Mot s6 két qua co ban . . 136 3.13. Vidu dp dung... . | ia 32 ‘Dita th da gh 22. es Late 152 321 Dien tich ofc tt gide dtc big... sss sss 152 3.2.2. Che tradmg hop.khéc - . 160 3.23 Dign tich da gige . . . =. +170 3.3. Dien tfch hinh tron va mot so hinh ién quan, ee 16 3.3.1 Che cong thie tinh din tich. 6... 66.0... 176 33.2 Viduminhhoa.... 0.6... +» 182 34 Nguyen ly tri thim 2s... 186 34.1 Nguyen. ....... ween 186 a42 Vidgmihboe 188 3.5. BR tap va goi ¥ Idi gidi .... in Cue tri hinh he 198 4.1 Bai ton cue trj hinh hoc... eee -198 42 ‘Sir dung bat ding thi dsi 6 tim cue ti inh hge 204 4.2.1 Mot vai bit ding thite dai s6 hay ding trong hinh hoc204 42.2 Vi du minh hoa. - 205 43° Sitdung cfe tinh chit hinh ge dom gin tim eye tri =. - 43.1 Céc tinh chat hinh hoc don gién. ..... 6+... 210 43.2 Vidyminhhoa... 0... 6. 212 44° Bat ding thie tam giéc ee B25. 45° Cong thic Herong . . 231 46 Bai tap va huéng din . = 236 Tai ligu tham khio Chuong 1 Da giac va dudng tron 1.1 Da gidc noi tiép 1.1.1 X4c dinh dudng tron Duing tron tam O, bén kinh R 1a tap hop cfc diém M sao cho OM = R va duge kj higu 1a (O, R). ‘Trong phén nay, chiing ta sé nhc lai mot vai phuong phép xéc dinh dudng trin theo céc diéu kién cho trugc. 1, Cho hai diém A,B. C6 bao nhieu dutmg tron di qua hai diém 462 Léy diém O tuy ¥ thuge dutmg trung true cia doan AB thi OA = OB = R. ‘Vay 6 vo s6 dutmg tron (O, R) di qua hai diém 8 cho. Dé ding ching minh rang trong cdc dutmg tron dé, duimg tron c6 tam 18 trung diém cia dogn AB c6 bén kinh bé nh. 2, Cho AABC. Nhu da bie, ba dutmg trung truc cila ba canh BC, CA, AB déng quy tai O va OA = OB = OC = R. Cé duy nhét dudng tron (0, R) i qua ba diém A, B,C.(O, R) duge goi 1 dudng tron ngoai titp AABC’ hose AABC noi tiép trong (0, R). Dé xéc dinh tam O cia dutmg tron ngoai titp AABC, ta phai xéc dinh giao dim cia hai dutmg trang tryc. ‘Trong truzmg hgp may mén hon, néu tim dugc diém O céch déu cdc dinh thi 46 chinh 1a tam dutmg tron ngoai tiép. Ching han néu AABC vung tai A thi O 1a trung diém cha canh huyén BC. 3, Cho n - gide Ay, Az...An (n> 3). Néu cde dinh cia da gide cing 1 Chuong 1. Da gid va duimg tron nm trén durimg tron (O, R) thi da giée noi tip duge va (O, R) 18 duimg tron ngoai tigp da gidc(hinh 1.1). Dé chimg minh da giéc Aj, A2...An (n > 3) gi tip duge, ching ta thudng lam nhu sau: Gg \y Tim diém O céch déu cdc dinh cia da giéc. © Xust phét tir ba dinh cia da giéc. Xée dinh dudng trdn (O, R) ngoai tigp tam giéc tuong ting vA ching minh céc dinh cdn Iai cling thuge dung tron 46. ‘» Xufit phat tir bon dinh cla da gide, ching han Ay, Ao, As, As sa0 cho tit gide AyAnAg Ay noi tiép va sit dung céc tieu chudn tit gidc noi tiép (xem phn 2) dé In lugt chimg minh cfc ti gidc AzAsAuAs.... nOi tip duge. 4, Cho hai diém A, B c6 dinh va diém M chuyén dong sao cho ZAMB = 90°. Khi dé M phdi thude dutmg tron duimg kinh AB c6 tam O 1 trung diém doan AB. 1.1.2 Vi dy minh hoa Vi dy 141. Cho AABC v6i AB = AC = a, g6e ZBAC = 120°. Xéc dinh duing tron ngoai tigp tam giée 6, 1 Gidi L.1Da gide noi tip 9 CAN, “SY Hinh 2. Goi Fla ban kinh duimg trdn ngoai tip AABG. Hai dutng trung truc cla BC va AB cit nhau tgi O > OA = OB =O0C =R. Vi AB = AC nén AABC cfm tai A => AO Ia tia phan gide cla ZBAC = ZBAQ = 60°. Mat khéc, AABO can tai O nén AOAB déu, Tuong ty ta 06 AOAC déu, do d6 AB = BO = OC = CA = ti giée ABOC 1A hinh thoi, Vay O 18 diém d6i xtng voi A qua BC va bén kinh dudng tron ngoai tiép AABC 1k R= a. a Vi dy 1.2. Cho AABC c6 AB = AC vi H 18 tryc ttm. Goi Ay, M,N 1a trung diém BC, AB va CH. Xéc dinh dudng tron ngoai titp AA; MN. A B 1 Hinh 1.3. 10 Chuong 1. Da gide va duéng tron Gia A\N 1a dung trung binh cia ABHC => A,N||BH. AiM Ia dubng trung binh cha ABC = A,M||BC. ‘Ma BB, 1 AC (gt) ZMA,N = 90°. Vay duing tron ngoai tiép AA, MIN 1a dudng tron dung kinh MN. Vi.du 1.3. (Duong tron A-p6-l0-ni-ujt). Cho hai diém A, B 06 dinh va s6 A k. thye k > 0. Tim tap hop diém Mf thoi man 7 Giai Hinh 1.4, Xét hai trudmg hop: =1= MA= MB = M € (A), v6i (A) doan AB, ekAl: Goi I, J 1a giao diém cia céc phan gic trong, ngoai cha g6c ZAMB vei dutmg thing AB thi TA_JA_MA_, Tex 7B ace = * tinh chit phan gide), T,J c6 dinh va ZIMJ = 90°. ) 1 dutmg trung trye cha 1.1Da gide noi tie u Vay qu tich chia M 1d dudng tron dung kinh JJ, Dutmg tron nay duge goi IA dutng tron A-po-lo-ni-ugt. (Phan do dé ban doc tu gidi). o ‘Vi du 14, Cho luc giéc déu ABCDEF. Goi O 1a ttm cia né va M,N 1a trung diém cha CD, DE- AM cét BN tai I. Chig minh ring nam diém M,1,0,N, D cing thude mot dung tron. Giai Hinh 1.6. Do tinh chét cita luc. gidc déu nén OM . CD, ON 1 DE = M,N thuge duéng tron dutmg kinh OD. Do O céch déu AM va BN nén IO 1a phan gidc trong cia géc ZAIN, Ké OH, DH; 1 AM + DH, =20H. (1) Ké OK, DK, 1 BN. Trong hinh chit nhat ABDE, dat J la giao diém JA JD ola AD va BN thi 555 = 2 55-= 2. Mat kde DK, _JD_ a OK = Jo 727 DK =20K. (2) Tu (1), (2) =» DH, = DK; = D cach déu AM va BN = ID I phan gic ngoai cia g6c ZAIN = ZOID = 90°. Vay 5 diém IOMDN cing 2 Chuomg 1. Ba giéc va dudng tron thuge dung tron dubng kinh OD. o ‘Vi du 1.5, (udng thing O-le va dutng tron G-le cia tam giac). Cho AABG. Goi H,G,0 14 truc tam, trong tam, tam dung tron ngoai ti€p cia tam gide d6. ‘a, Chimg minh ring H,G,O thing hang va G chia trong dogn OH theo iso 4. (Dudng thing chita H,G,O duge goi Ia dutmg thing O-le cia tam gidc AABC). b, Goi Ay, Bi, Ci 1a trung diém cfc canh BC,CA, AB; Ao, Ba, C2 1a chan cdc dutmg cao tuong tng. As, By, Cs 1a trung diém cha HA, HB, HC. ‘Chimg minh ring 9 diém trén lu6n nim trén mot dudng tron. X4c dinh tam. va ban kinh cia duéng tron 46: (udmg tron nay duge goi 1 dudng tron Grle cia AABC hay cdn goi 18 dung trdn 9 diém cia tam gid) Hinh 1.7. o, Vé dutng kinh BD = CDI|A,O va CD = 24,0. Vi CDI|AH va DAI|CGy (cing | AB) nén tit gige ADCH hinh binh hinh => AH = CD = AH = 20A,. Goi G' 1a giao diém cia AA, va OF thi GA _ AH Ga 70a 727 92 L1Da gide noi tifp 3 Vay 0,G,H thing hang va a . ; }, Do HAsO; 18 hinh binh hanh nén A, Ay cét OF tai O; 18 trung diém cha OH. ‘Xét dudng tron tam O, dudng kinh A, As. Do 2A, A2A3 = 90° nén Az € (1). Goi Ry Bk bén kinh dung trdn (O;) ta c6 Ry = Ads e OF ao AOALA, 1 hin Binh han) v6 RTA n kin dung trdn ngoai tigp ABC. Lap lugn tuong ty d6i véi ede doan B;By va C,Cy, ta 06 chin diém At, Bi, C1, Az, Ba, C2, As, Bs, Cs ching thuge ding tron (1, %. Qo 11.3 Tit gide noi tiép ‘Trong muc:nay, chting ta dua ra mot s6 tieu chudn dé tt gide ABCD noi tig duge, Sau méi ti¢u chun déu 6 cdc vi du minh hoa. Tiéu chudn 1. Ti giéc ABCD noi tiép duge khi va chi khi 2A+ LC = ZB+ZD = 180°, C D A Hinh 1.8, He qua. Te gide ABCD noi tiép duge + ZA = ZC, Vi du 1.6. Cho AABC vudng & A, Ké duimg cao AH va phan giéc trong AD cla g6c ZH AC. Phan giée trong cia gc ZABC cit AH, AD & M,N. ‘Ching minh ring ZBND = 90°, 14 Chung 1. Da gide va dudng tron bé ching minh ZBND = 90°, ta chimg minh tt gide HMND noi tiep duge, Ta cé ZABC = ZHAC (vi cing phy g6c ZBAH) = 2D) = 2M cing phy hai géc bing nhau) => tt gic HMND noi tip duge (theo he qui). Vay ZBND = 90° (theo tiéu chun 1). o Vi dy 1.7. Cho hinh chit nhat ABCD. Ké BH . AC. Lay M,N thuge che doan AH, DC sao cho AM = B®. cying minh ring tt gide BMNC . ‘AH ~ DCG noi tgp duge. Giai bé chting minh BMNC noi tiép, ta cfin chi ra g6c ZBMN = 90°. 11a gide noi tie Is Ké MK . BC + MK\|AB, MK cit BH tai Eth 2 8 true tim ABMC +CE1BM. (1) Ap dung dinh Ig Talét voi AHAB ta o6 MB _ HM AB HA M AM _ DN AH po"? Mat khde, tir gid thiet HM _CN ME HA AB ‘Tr (1), (2) va NO|ME suy ra MNCE la binh binh hinh => NM|CE. Tu d6 tacé NM L MB va tit giéc MNCB noi tiép dugc (tiéu chun 1), a Vi du 1.8. Cho ti gide ABCD. Gia sit trong tt giée vé duge bon dutmg trdn bing nhau, déng quy tai diém O va mdi dudmg tron tip xiic véi hai canh lien tigp cia tt pide. Ching minh ring tt gide ABCD noi tiép duge. 16 Chutong 1. Ba gidc va duing tron Gia anh s6 thit ty tim bon dudng trin theo chiéu cia tit giée ABCD I O1, >, Os, Og. Goi ten cdc tip diém nhu § hin ve CH 1.11). Clic ttt giée O;E,E202,02M2M303, OsFsFiOu, O4NzNiO, 1a cde hhinh chi nhgt (theo gid thiét cia bai todn) = hai tt gide ABCD va 0,020,0, 06 céc cap canh tuong ting song song = 2A = 20,, ZC = £03. Mit khéc, do bn dudng tron bang nhau va déng quy tai O nén OO, = 004 = 00, = 00; = r (ban kinh céc dudmg trdn bang nhau) => tt gide 01020304 noi tigp trong (O,r) ¢* Z0:+2Os = 180° > ZA+ZC = 180°. ‘Theo tieu chudin 1 ta 06 dpem. o Vi du 1.9. Cho dudng tron tam O dutmg kinh AB 6 dinh va CD Ia duéng inh tuy ¥. Goi (A) 18 tigp tuyén cia (0) qua B. AC, AD eft (A) tgi Ci, Di. Chiing minh ti gife CDD,C; noi tigp duge trong dung tron tam E va E lun thuge mot dung thing c6 dinh khi C’D chuyén dong. Hinh 1.12. L= jea(abB ~ BC) = isa oe. LADO g6c noi tip chin cung AC=> ZC, = ZADC > tt gide CDD,C, noi ti€p duge (theo hé qua). LBa gide noi tip 7 Goi T 18 trung diém doan C,D, = AI = IC, = ID, (tioh chat tam giée vwuong) = ZIAD, = ZDyAI, ZC; = ZIAC, = ZIAD, + ZADC = 90° = ArLeD. {1{,A Goi E 1a ttm dudng tron ngoai tiép cha ttt giée CDD,C\ thi B la giao cia hai trung truc JE va OB. Dé thy AIO 18 hinh binh hanh do céc cap canh 46i dign song song nén IE £ AO. Do d6, E lwon cach (A) 06 dinh mot khoang khong d6i bang AO-nén E thude dutg thing (A') 6 dinh céch (A) mot khodng khong d6i (¢pem). o Vi dy 1.10, Cho ABC. Ké dubmg cao AAp, trung tuyén AA, va dutmg, Kinh AD cha dutmg tron (O) ngoai tiép AABC. Ké BE,CF 1 AD. Ching minh ring néu cho B,C c6 dinh thi tam dudng tron ngoai tiép AA:EF khong phy thude-vi tri dinh A. Giai Hinh 1.13. Goi C; trung diém AB => tit gide ABAgE luon noi. tiép trong dudmg 18 «_Chuong 1. Da gide va dung tron tron tam C,, dudmg kinh AB. Ta c6: ZBAA; = ZBEA, (g6c noi tiép), ZABC = ZADC (géc noi tip) => BEA, = ZFCD (cing phy hai géc bing nhav), BB\|CF (gia thiét) = AgB||CD = AoE 1 AC; AC\(AiC; (duémg trung binh) AE LAC ‘Tir d6 ta c6 C,A; 1a dutmg trung truc cia A,B. Goi B; 1a trung diém AG, twong tu chimg minh trén ta 06 ByAy Ia trung truc cha Ao. Vay A; la tam dung tron ngoai tiép AA,EF = A, c6 dinh (dpem). . a Tieu chudn 2. Te gidc ABCD ndi ti¢p duge +> ZADB = ZACB. Vi dy 1.11. Cho hinh vuong ABCD. Qua dinh A vé hai tia tuy § 1ap ‘v6i nhau mdt géc 45° sao cho mot tia cit BC, BD 6 M,N va tia kia eft CD, BD & P,Q. Ching minh céc diém C, M,N, P,Q cing nim trén mot dung tron. Gia ZMAQ = ZMBQ = 45° (gia thiet) nén tt giée ABMQ ngi tip duge (tieu 19 chudn 2), Do ZABM = 90° (gia thigt) nén ZMQP = 90° (tien choan 1). Tuong tu, ZMNP = 90°. Vay 5 diém C, M,N, P,Q thuge dutmg tron dutmg kinh MP => (dpem). o han xét: Ta c6 thé Igp lugn do hai tit gide CMQP va CMNP déu noi tip nén ngi gide CMNQP noi tiép. Tw 46 ta c6 dpem. Vi dy-1.12. Cho dutng tron ttm O va hai diém A,B thuge (0) sa0 cho ‘AB khong phai 18 dutmg kinh, Hai tigp tuy€n v6i (O) qua A va B eft nhau 8M, Ké hai cét tuyén tuy § AC va BD sao cho AC||BD va AD clit BC tai NV. Chiing minh ring MN||AC. Giai ‘Tit giée MAOB noi tigp duoc = ZAMB + ZAOB = 180°. Ta c6: 20 Chuomg 1. Ba gide va dudng tron ZANB = 5a AB +CD)=st4B (AB=CD). = ZAOB = LANB = st AB => ZAMB + ZANB = 180° => MANB n0i tiép dugc (Tieu chufin 1) => ZAMN = ZABN (Titu chudn 2) ZABN = ZABC = ZxAC (g6c gitta tia tiép tuyén va day cung) = ZAMN LAC. Vay MNI|AC vi cé hai géc bang nhau & vi tri déng vi. o ‘Vf dy 1.13, Cho dug tron (0) va day cung BC khong phai 1a dug kin. A tuy § thuge cung lén BC . D Ia trung diém cung nhd BC. Hai tip tuyén v6i (O) qua C, D ct nhau & B. Gia thiét AB cit CD 4 M, AD cit CE 8 N, AD eft BC & I. Chiing minh ring a CE” CN” CI Giai L.1Da gide noi tip 21 Tacs: LAMC= psa ac - BD) ZANO = jade - Cb) = 2AMO = ZANC > it gide AMNC noi tip duge (tieu chudn 2). = ZCMN = ZCAN (tien chun 2) => ZCMN = ZMCN (cing bing ZN AC). Mat khéc, ZDCB = ZDCN (gid thiét) = ZOMN = ZMCB = MN\|BC. Do EC = ED (hai tip tuyén qua E) ntn ECD = LEDC => DE||BC. Ap dung dinh 1f Talét ta c6: pad ~ OD), DE BR. OE MN * TC ~ CN” NC See DE” MN Do.EC = ED, NM = NC = (Apem). a Vi du 1.14. Cho duéng trdn (0) va hai diém A, B 6 dinh thuge (0) (AB khong phai Ia duéng kinh), Ké hai cét tuyén tuy ¥ AD||BC. AC cét BD @ M. Chimg minh dudng thing (A) qua M va song song v6i BC tuon di qua mot diém o6 dinh. Giai Hinh 1.17. 2 Chuomg 1. Ba gidc va dudmg tron Vi AD||BC = ttt giée ABCD 1a hinh thang ngi tiép duge > ABCD Ta hinh thang cin = AB = CD. Do 46 LAMB = 5saldo 4D) = s¢ AB= ZAOB => AOMB noi ti€p duoc (tiga chuén 2 ). Goi (O;) 18 dung tron ngoai tigp tt gide AOMB thi (Oi) 06 dinh (v1 (O,) 18 durtmg trdn ngoai titp AOAB cf dinh). Goi N 1a giao diém thi hai cia (A) va (1). Ta 06: ZAMN = ZMAD, ZBMN = ZMBC (s0 le trong), ZMAD = ZMBC (tigu chudn 2) => ZAMN = ZBMN = MN 1a phan gic cia ZAMB. Vay (A) di qua diém NV 1a trang diém cung AB 6 dink, Tit d6 ta c6 dpem. a Chi §: So sénh vi du 1.12 va vi dy 1.14, ta thay véi chng mot bai toén €6 thé c6 nhiéu céch dién dat khée nhav. Vi dy 115, Tren mot dudmg thing cho ba diém.theo thit ty A,B,C ve hai du’mg tron (Q;), (2) 06 duimg kinh AB va dutng kinh BC. (A) tigp tuyén chung ngoai clia hai dung tron v6i céc ti€p diém tuong ‘ing Dy, Da. (A’) 1a tip tuyén v6i (O2) qua C. BD; oft (A") tai B. AD; eft ED> tai M. AD, oft BD, tai H. Chimg minh ring AE 1 MH. Giai Vi ED, 4 MA nen 4é ching minh AE L MH, ta phi chimg minh ADs 1. ME vakhi d6 H 1a trgc tam AMAE. Tu 46, ta c6 tt gie AD, D2B noi tiép duge. Goi N 1a giao diém cia CD; vi AM. Xét tip tuyén chung cia (1) ‘va (O2) qua B cét (A) tai J, ta c6: 1D, = IB, [Dz = IB (tinh ch&t tip tuy€n). = BI = ID, = 1D, = ABD,D2 wing tai B,DiE||CN (cing vuong g6e voi BD;). 1.1Da gidc noi tip f 23 Hinh 1.18. Do 46 ZBAD, = ZBD,Dz (géc gifta tia tiép tuyén va day cung), ZBD,D2 = ZD,D2N (so le trong) => ZCAD, = £D,D,N + AD,D,C noi tigp duge (he qua.) (2) Xét ti giée ED,D2C 06 ED,\|CD2, ZBEC = ZIBD, (déng vi) => ZED,D, = ZD,EC = t6 gide ED;D,C 1 hinh thang can nén luén noi tigp dugc (2). Te (1), (2) + A, Di, Da, C, B cing thuge mot dutng tron => ttt gide AD,DzE ngi tiép duge. Te 46 ta ¢6 dpem. o Tiéu chudn 3. Ching ta sé xay dumg them mot tieu chudn cin va dit dé tit gide noi tiép uge. Phuong php nay s& dugc xem xét ky hon & chong “He thie lung trong dung tron" & phn hinh hoc I6p 10. Sau day 18 ndi dung chi tiét ciia tiew chudn 6, Diu kién cn: Cho dung tron (0) va diém M khong thude dudng tron d6, Te M ké hai cét tuyén tuy ¥ MAB va MCD. Chimg minh ring: MA-MB=MC-MD. 24 Chuong 1. Ba gidc va dudng Ching minh, Xét trudmg hop M nim ngodi (0): Hinh 1.19. Do ti gife ABDC noi tiép duge nen ZMAC = ZMDB = AMAC ~ AMDB@8) MA _ MC pup P™). ‘Tring hgp M nam trong (0), eéch ching minh tong ty. a Biéu kign dii: Cho hai duéng thing (A) va (Az) cét nhau tai M. Tren (Ar) Ify hai diém A, B va tren (Ao) Idy hai diém C, D sao cho hai diéu kign sau tho man: i, MA-MB = MC-MD, 4i, Hote diém M nim ngodi céc doan AB va CD (khi 46 néi ring A,B va C, D nim cing mot phia d6i v6i M) hoac diém M nam trong céc doan AB, CD (khi d6 n6i ring A,B va C, D cing khée phia véi M), Khi d6 4 diém. A, B,C, D cing thude mot durtmg tron. Ching minh, Xét trutmg hgp A, B va C,D nim cing phia d0i voi M. Xét dudng tron (O) ngoai tigp AABC va gid sit (Az) cét (0) tai D’. Khi 6 theo diéu kign cfn luon c6 MA-MB = MC. MD’. Két hop véi diéu kien 1 cia diéu kign di = MD = MD’. Tw d6 v6i diéu ki¢n 2 suy ra D tring v6i D’ = (4pem). 11a gide ngi tiep 25 Hinh 1.20. Truing hyp A, B va C,D nim vé 2 phia doi vi M, vige chimg minh xin danh cho ddc gid. a Vi dy 1.16. Cho dudng tron tam O dutmg kinh AB va dutmg thing (A) nim ngoai (0), vuong g6c voi AB tai C. KE cét tuyén CMN ty § d6i v6i (0). AM, AN cét (A) tai D, 2. Ching minh tt giéc MNED won ngi tip duge. Giai Vi LAMB = 90° (g6c nQi tiép) = tit gidc BCDM noi tiép duge > 26 Chuomg Da giéc va dudmg tron AB- AC = AM - AD (theo titu chun 3). ‘Tuong oy AB.AC = AN.AE + AM - AD = AN- AB. Do M,D va N,# nim cing phia 46i v6i A nén theo tiu chufin 3 ta 06 perm. o Vi du 1.17. Trén mot duémg thing cho ba diém o6 dinh theo thé ty A, B, C. Ve dutmg tron (0) tuy ¥ qua hai diém A,C. Cét tyEn qua B, vudng géc v6i OA cit (0) & M,N. Ching minh céc diém M,N cing thude mot dung trdn 6 dinh. Giai Goi H 1a giao diém cia MN va OA. Vi OALMN nén AM = AN. Hinh 1.22. Ta ching minh 49 dai dogn AM khong déi, VE dung kinh AD ta 06 ZAMD = ZACD = 90°. Theo hé thie lugng trong tam giée vuong MAB, won o6: AM? = AH - AD. Do tit gide HBCD noi tgp duge nen AH - AD = AB- AC (‘itu chudn 3) Vay M,N thude dung tron o6 dinh tam A c6 bén kinh khong 461 R= VAB-AC. 1.1 Ba gide noi tiep 21 Vi dy 1.18. Cho dudng tron (O,R). AB 1a dudng kinh tuy 9. Lay diém M tuy § trong dutmg tron. AM, BM c&t (0) tai Ar, By. Chimg minh biéu thie AM - AA, + BM - BB, nhgn gid tr} khong déi. Giai LS) A B Hinh 1.23, ZAB,B = 2AA,B = 90° (g6c nQi titp). Ké MHLAB = AB,MH noi tigp => BM- BB, = BH-BA. @ Tong ty: AM - AA, = AH - AB. @ ‘Tw (1), (2) + AM-AAi+BM BB, = AB(AH + BH). Do M nam trong (0) nén H nim trong AB => AH + BH = AB. Vay AM AA, + BM - BB, = AB? = 4R°%(const). o Vi du 1.19. Cho AABC va D 1a trung diém cia BC. Gii thiét t6n tai dudng trdn di qua B,D cit AB,AD tai By, D; sao cho C, By, Dy thing hang va diém By nim tren canh AB. Ching minh ring: CB< v2-CA. wo Chatong 1. Ba gid va ducing tron Giai - (Nae B, TraZ A aN B D Hinh 1.24. Dung tia Dz cing phia vdi C d6i véi dudmg thing AD va hop v6i tia D,A mot géc bing ZACB. Vi tit giéc AB,D:C, noi tigp duge nén ZABD = ZAD,B, = ZADix < LAD,C = tia De nim gita hai tia D,A,D3C. Tia De eft canh AC tai diém Cy, Ti d6 theo titu chun 3 ta 6 CC,-CA=CD1-CB,=CD-CB > jon =CC1-CACB < VICA, o Vi du 1.20, Cho duimg tron (0, ) va dumg thing (A) nim ngoai (0). Dim M chuyén dong trén (A). Tir M ké hai tigp tuyén MA, MB 401 véi (0) va A,B ld céc tigp diém. Ching minh duimg thing AB luon di qua mot diém 06 dinh. Giai 1.1Da gic n 29 “Hinh 1.25. Ké OHL(A) = H o6 dinh. AB cht OH tai C thi C nim trong OH. Do ME LAB nen tt gide MHCK n6i tip duge nén OC-OH=OK-OM qa ‘Mit khdc theo hé thc Iugng trong tam giéc vudng AOM, ta c6 OK-OM =0A? = R. @ Tw (1) va Q) + OC- OH = R? (const). Do O, H o6 dinh vi C nim trong doan OH nén duimg thing AB di qua diém C 06 dinh => (dpem). o 1.1.4 Dinh ly Ptolémé va tif gide noi tiép 1, Dinh ly Cho tit giée ABCD. Ching minh ring: AB+CD+AD-BC > AC-BD Ding thc chi xay ra khi tt gidc noi tigp duge. (Két qua cia bai toén nay duoc goi la dinh ly Ptolémé.) 30 Chuong 1. Da giée va dudmg tron Chimg minh, ‘Dung céc g6¢ MBA = ZACD va ZCAD = ZMAB nhw hinh vé « A D B c Hinh 1.26. ‘Ta c6: = AABM ~ SACD (9.9) = AB _AM _ BM AC ~ AD ~ CD = AB-CD=AC-BM (1) Mat kha ta lai 06: AM _ AB ZMAD = LBAC 83 = 5G = AAMD ~ ABC (c.9.0) bare jo AC = AD-BC=AC-MD (2) ‘Tw (1), (2) + AB-CD + AD- BC = AC(MB + MD). ‘Nhung theo bit ding thic tam gidc thi MB+MD>BD ~~ du "=" xdy ra khi va chi khi B, M,D thing hang theo thé ty. Suy ra AB-CD + AD- BC > AC: BD. ing thie xdy ra ¢ ZABD = ZACD # ABCD noi tip duge theo tieu chuén 2. Dinh ly Ptoléme da duge ching minh. o 1.1a gide ndi tip 31 2, Vi du minh hoa ‘Vi du 1.21. Cho dutng tron (O) va AABC déu, noi tiép trong dutng tron 6. Xét diém M tuy ¥ thuge cung BC. Chimg minh rang MA=MB+MC. Giai Nee M Hinh 1.27. ‘Tit gide ABMC ngi tigp dugc nén theo dinh If Ptoleme ta c6: MA. BC = AB- MC + AC. MB = AB(MC + MB) => MA=MB+MC (dpem). a Vi dy 1.22. Cho hin vudng ABCD. M tw) § thude cung ADC cia dutng trom ngoai tiép hinh vung. Ching minh ring MA + MC = V2MB. Gai 32. Chuomg 1. Ba giéc va ducing tron Hinh 1.28. ‘Tit giéc MABC ni tiép duge nén theo dinh ly Ptolemé ta 6: MA-BC+MC-AB=MB- AC 4 (MA+ MC)AB = MB- ABV2 <> MA+MC=V2MB (dpem). o Vi du 1.23. Cho AABC. Goi Ay, By, Cr Ia trung diém cée cung BC, CA, AB cia dudng tron ngosi tigp ABC. Ching minh ring: AA; + BB, +00; > AB + BC +CA. ‘Tit gide ABAXC noi tip duge nén theo dinh IY Ptolemé ta c6 = AB A,C + AC’ A,B = AA, - BC. 1.1Da gide noi tiép 33 Do Ay 18 trung diém cung BC nén AyB = A,C (AB+AC)A;B AB+AC AB + AC coe BC 2 BC Xét MA:BO ta 66 AB +A, > BC = AA, > AB*AC roan toan taong ty ta.c6 BB, > BA+BC. og, 5 CAF CB 2 2 Cong 3 bat ding thie tn ta e6 dpem. o ‘Vi du 1.24, Cho ti gidc ABCD ndi tiép duge va ZBAD ta. Gia thiet CA,CB,CD la ba canh cha mot tam gidc. Ching minh ring trong tam gide 46 géc tmg véi canh c6 do dai bang AC Ia géc nhon. Gidi SX B) Hinh 1.30. Theo dinh Ig Prolemé ta c6: AB-CD+AD-BC = AC- BD. ‘Sit dung bat ding thitc Bunhiacdpki = AC. BD < VABT+ AD*VCB? + CD. 34 Chuong 1. Da gide va duimg tron Do ZBAD ti nén AB? + AD? < BD? va thr d6 AG: BD < BDYCB? + CD* CB +CD* > ca’, ‘Tu d6 ta 06 dpem. o ‘Vi du 1.25. Cho tam gidc nhon ABC noi tiép trong dudng tron (0, R) véi H la trae tam. Goi r 1a bn kinh dudng tron ndi tiép cia ABC. Ching minh ring: HA+HB+HC=(R+r). ‘Sir dung két qua da biét IA AH = 20A, (Ax, By, Cy 18 trung diém-céc canh BC, CA, AB) nén ta phai chtmg minh 0A, +0B, +00, =R+r. Do ttt gide OAiCB, ndi tiép duge nen theo dinh Iy Ptoleme, ta c6: OB, A,C + 0Ar+ B)C = CO- ALB, = R-S c_a b $= $-0B,+5 0a (trong 46 a,b, cla dO dai céc canh cia AABC) =>R 1.2Tiep tuyén cika dung tron 35 Tuong ty nhu vay va tir dé ta c6 p-R= 04, * on, + oo, = (0A, + 0B; + 00)) - (204: + $08; + $00) = p(OAi + OB; + OC) ~ Sane (OA1 + OB1 +001) —p-r + R= (0A, + 0B, +00) Vay ta 06 dpem. oO 1.2 Tiép tuyén cha dudng tron 1.2.1 Vi tri tuong d6i cia dudng thang va dudng tron 1, Khao sat vi tri tuong d6i cia dudng thing va duing tron Cho dutmg tron (O, R) va dutmg thing d. Ta kf hi¢u h IA khodng céch tir tam O dén duimg thing d. © h> R: (0) vad khong c6 diém chung. Trong tru’mg hgp nay, ta n6i d nim ngoai (0). «© h=R: (0) vad c6 diém chung duy nhat. Trong trudmg hop nay, ta néi d Ia tigp tuyén cia (O) va diém chung 1a tip diém. © h< R: (O) cit d 6 dking hai diém chung. Trong trudng hop nay, ta n6i d cét (0) va d 1a mot cat tuyén. 2, Mot sO dang toan thutmg gap a. Chimg minh duvng thing va duimg tron c6 diém chung DE ching minh dutmg thing va dudng trén 06 diém chung, ta ching, minh h < R. Vi du 1.26. Cho duimg trdn (0, R) va diém M nim trong dubng tron. Ching minh ring dutng thing d di qua M cét dudng tron. 36 Chuomg 1. Ba gidc va dudng tron Hinh 1.32. ‘That vay, goi khodng céch tir O dén dla h, ta c6 h < OM. Mat khéc, M nam trong dutng tron nen OM < R. Do dé, h < R hay dutng thing d ct dutmg trbn. a Vi dy 1.27. Cho nita dudng tron ttm O dutng kinh AB. Az, By I cfc nita duimg thing cing vuong géc vi AB va nim cing phfa d6i v6i AB. Tren By ta lay diém C va tren Az ta lay diém D sao cho ZCOD = 90°. Ching minh ring CD tip xtic v6i nira dung tron 46. Giai L.2Tilp tuyth cla dudmg tron Goi H la hinh chigu cia O tren dudng thing CD. Vi AOCD wong tai O nen H nim trén doan CD. Ta cé ZDAO = ZDHO = 90° = ttt gifc ADHO noi tiép duce => ZADO = ZAHO. Twong ty, ta c6 ZBCO = ZBHO. Tu 46 ta cb AOAT can Olv2._ a 4 0P =2AP > R=Al=—— [ 2 VE a ‘Vi dy 1.29, Cho duimg tron (O,R) va diém A céch tam duimg tron mot khong 2R. Tir A ké hai dudmg thing lén lugt tiép xic v6i () tai B,C. Goi M,N lén lugt 18 trung diém AB, AC Tinh khong céch tir tim O dén uimg thing MN. Hinh 1.35. Goi, K 1a giao diém cia. BC va AO. Theo tinh chit tigp tuyén ta 06 AB = AC va ABLOB, ACLOC. Ap dung he thie Iuong trong tam giée wuong ABO ta c6: BO? _R 3R Oa 73 KA “ta lai cé MN 1a dutmg trung binh cia AABC nen goi HT 18 giao diém cia MN va AO 06 HK = Lax = 2" 5 0n- 548% : “ 2 a mr) 4 4° Vay khang céch tir dén MN bing a o OK -OA = BO? > OK ‘Vi du 1.30, Cho hai dung thing d), d2 song song va céch nhau mit khong |, Dutong tron bin kinh R= Sh tigp xtc v6i ds tai A, ct de tai B,C. Tinh 0 dai BC va tg ABC. Giai B in co 4d, A Hinh 1.36. Goi O 1a tam cia duéng tron. Ta ching minh du’mg thing d, va O nim: cing mot phia d6i véi dubng thang d). That vay, gid sit d, va O nim vé hai niia mat phing bd d}. Goi a,b lan lugt 18 khodng céch tit O dén di, d2. Vi (0) tigp xtc v6i d; tai Anén a = R. Ti céb=a+h> R= (0) khong ct dutmg thing d, (mau thudn v6i gid thiét). ‘Vay dp va O nim ching mt phia d6i v6i dutng thing d. Vi R> h nen Ova d; nim vé hai pha d6i v6i dudng thing d;. Goi I a giao chia OA, BC. Ta 6 OALd; = AO Ld, => I la trung diém cia BC. Xét tam gide vung ABI ta c6: 2 = BO 10" =~ (Rn = AI_ih 3 1B = hV2, tgABC = =F 7 Vay BC = 2BI = 2hy?2, tg ABC 40 Chuong 1. Da gidc va dudng tron 1.2.2. Tiép tuyén chung cia hai dudng tron 1, Dinh nghia Cho hai dutmg trdn (O;, Ri), (O2, Ra). During thing d dugc goi la tiép tuyén chung cia hai duéng tron néu d tigp xéc v6i cd hai dutmg tron, N6i céch khic, d via la tip tuyén cita (Oy, R:), via 1a tiép tuyén cia (Oz, Ra): ‘¢-Néu cé hai dudng tron nim vé cing mot phia 46i véi d thi ta néi d Ta tip tuyén chung ngodi cia hai dudng tron. ) Cs) Hinh 1.37. ‘© Néu hai dutmg tron nim khéc phia 46i v6i d thi ta néi d 1a tip tuyén chung trong cia hai dung tron. a Hinh 1.38. 2, Vi du minh hoa tuyén cia dudmg tron at ‘Vi dy 1.31. Cho hai dudng tron tam O, 0" nam ngoai nhau, Ching minh ‘ring cé diing hai tigp tuyén chung ngoai, hai tigp tuyén chung trong cia hai dung tron 46, inh 1.39. Giai Goi R, R' Iain luot 1a ban kinh cia (0), (O'). Xét trusng hop R # R’, khong. rat téng quét gia sit R < R’. Gid sird 1a tip tuyén chung ngodi cia hai dutng tron, tiép xtic véi hai dung tron (O), (O’) In lugt tai A, B. Ta c6: OALd,O'BLd. Vi OA < OB nén dung thing AB khong song song véi OO! hay d giao véi dong thing OO’. Dat I =dnNOO'". iR< Riva O, 0! nam vé ciing mot pha d6i v6i dutmg thing d nén hai diém O, A lain lugt thuge cde doan JO', 1B. Ap dung dinh 1 Talét cho tam giéc [BO' ta ; IA_10_0A_R10_R o \ iB WO 2 10 Do dé, ta c6 diém I duge x4c dinh duy nhdt, Do JO! > OO! > R’ => 10 > R hay I nim ngoai hai dutng tron. Mat khée, tir J ngoai dutng trdn, ké duge ding hai tip tuyén t6i O. Ap dung dinh ly Talét dé dang ching minh duoc, hai dudng thing nay tiép xtc voi (O) thi tiép xtic véi O'. Vay 6 diing hai tigp tayén chung ngodi cia (0), (0"). Gid sit A 18 tigp tuy€n chung trong cia (0), (0"). Vi hai dutmg tron (0), (0!) nim vé hai phia cia dudng thing A nen A cét OO" tai diém J, J nim trong doan OO'. Goi C, D Ta tigp diém cia A véi (0), (0'), ta 06 42 Chuong 1. Ba gide va duong tron OC,O'D cing vudng géc véi A. Ap dung dinh ly Talét ta 6: pom Oe a oe JO” OD" R* JOR => diém J hoan toan x4c dinh trong doan OO’. Mat khéc, R+ R! < OO! = JO + JO! nén tir (#*) ta c6 JO > R,JO' > R’ hay J nim ngodi dutmg trdn (0), (0'). Ta J nim ngoai dung tron (O) ké duge déing hai tiép tyén 161 (0). Ap dung dinh ly Talét dé dang chimg minh dugc hai duémg thing nay cling tigp xiic véi (O"). Vay 06 ding hai tiép tuyén chung trong cia (0),(0%). ‘Truong hop R = R! ban doc tu ching minh. : o == Nhdn xét: Két qud ciia bai todn tren, dic bigt hai biéu thie (+), (+*) duge dp dung rit nhiéu d6i véi céc bai todn 6 lign quan d&n tip tuyén chung cia hai dutmg tron. ‘Vi du 1.32, Cho hai duimg trdn (Q), (O’) nim ngoai nhau. Goi AB 1a mot tip tuyén chung ngodi cia hai dudng tron. CD 1a mot tiép tuyén chung trong cia chting (A, B, C, D 18 céc tip diém). Chimg minh ring AB > CD. Giai Vi CD Ia ti€p tuyén trong cia hai duig tron (0), (O") nen hai dudng tron (0), (0") nim vé hai nita mat phing b’ CD (theo dinh nghia) => A, B nim L2Titp tuyéti ca dung tran a Khe phia 461 v6i dutmg thing CD. Do 46 dutmg thle CD cit doan AB, id sir tai diém E. AB 1a tigp tuyén ngodi cia OO! nén (0), (0’) thude cing mot nita mat phing bd AB (theo dinh nghia) = C, D nam cing phia d6i vi by AB => E nim ngoai doan CD. Khong mat téng quét, gid sit C,D,E theo thé ty nhwr hinh vé, ta c6 CD R + R= 1. ¢ Hai dutng tron cét nhau @ R+ R’>1>|R- Rl, ¢ Hai duing tron tip xiic trong véi nhau «> |R- R'| =1 ‘© Dudng tron (0) chia duimg tron (0) «> |R- R'| >I. 3, Vi du minh hoa Vi dy 1.33, Cho hai duing tron (0, R),(O',1). DO dai OO! = V5. Voi gid tri ndo cia R dé hai dutng tron cét nhau? Tiép xc trong véi nhau? Giai # (0), (O*) cét nhau khi va chi khi R +1 > OO! > |R-1| R+1>00'# R>00'-1=Vs-1>1 00' > |R-1|=R-14@R<00'+1=V5+1 Vay Vo+1>R>V5-1. © (0), (0?) tip xtc trong + |R—1| = OO! & |R-1| = V5 R=Vb+1 a ‘Vi du 1.34. Cho hinh vudng ABCD. Ta xét bon dutmg tron 6 tam tai bon inh hinh vuong sao cho cée cap dumg tron (A) va (B), (B) va (C), (C) va (D) I& céc e§p dutmg tron tigp xtic ngoai. Xée dinh vi tri wong di chia: a. (A) va (C), b. (A) va (D), c. (B) va (D). Hinh 1.41. Hinh 1.42. Giai Goi bén kinh dudmg trdn (A), (B), (C), (D) lin hugt 18 Ra, Re, Re, Ro- Goi do dai canh cia hinh vung ABCD Ia a. Tur gid thiét ta 06: Ra+Rp = Ra +Ro=Rot+Rp =a a => Ra = Re, Rp = Rp = Ra + Rp = a= AD = (A),(D) ti€p xtc ngoai. Th xét céc trutmg hgp sau Rae Rat Re = 2Rg > aV2 = AC = (A), (C) 1a hai dudng tron cét nhau. Rp =0- Baca a 1-22) = Ry + Ro = 2Rp < ay2 = BD = (B),(D) & bai dung toe ngoai nhau. Ra + Re = AC = (A);(C) 1 hai dudng trdn tigp xtic ngodi. Rp + Rp < BD = (B), (D) 18 hai dudng tron ngodi nhau. Chuong 1. Da gide va duimg tron Ra +Re < AC = (A), (C) 1 hai dudng tron ngoai nhau. Re So-a-¥4) V2 Ry + Ry < BD > (B),(D) RB hai dutmg tron ngoa’i nhau. | 2 (A), (C) & hai dudng trdn ngoai nhau, (B), (D) 1a hai dudg trdn tigp xtc ngodi. # Ra BA, +CB,+AC,=p => BA, =p~(CB,+AB,)=p-b. = (dpe). a 48 Chuong 1. Da gide va ducing tron. By Gy B AL c Hinh 1.44. 3, Goi Bj, Cf Ia tiép diém cha dudng trbn (4’,74) v6i ede canh AC, AB. Ching minh ring ABI = AC, =p. A Cc. B B a ‘ Hinh 1.45. Ching minh. Goi Aa Ia tip diém cia (A',7q) voi eanh BC. Luon 6 BAz = BC;CA2 = CBY > BC, + CB, = BC =a. goa tip 49 13a gi Hin nhien AC] = AB{ vi ld hai tigp ty€n cing xudt phét ti A d6i véi (A‘r6): xét AC; + AB, = 2AC} = AB + AC + (BC, +CBi) =a+b+e (atb+e) = AC| = AB, z = (dpom). 4, Ai, Ae déi xing qua trung diém cia BC. Hinh 1.46. Ching minh. Theo tren, BAy = p— 6. Ta lai c6: CAy = COBY = AB, - AC =p => BA, = (dpem), 5, Sano =p: = (P— a) Ta = (P—b)-74= (P—e) “Fee Ching minh. # S=p-r (ban doc ty ching minh). 50 Chutamg.1. Da gide va duomg tron A c B a Hinh 1.47. @ Tacé Sanc = Sana + Saca: ~ Saree 1 1 = b+ tan gare = }O+e- a) re=@- a) 6 => (dpem). o 6, Ching minh ring 2 Ching minh, Tit két qua 5 ta luon c6 1 1,1 arttieh= Suy ra (dpem). o Cha fs Tirket qua tren néu dat M = max{ra, tere} vam = min{res tH Fo} thi ludn c6 M > 3r vam < 3r. [US Da gic, nga tet eet eed 1, Goi ha, his, he 18 dO dai ba dutmg cao tuong ting véi cdc dinh A, B,C cha tam giée ABC. Ching minh ring tees Rov he Ching minh. Do I Ia diém trong cia ABC nen i» Swe, Sica, Staa w Sanc” Sano” Sane DE thay 1 Siwe 1 Sica 7 _ Sia 2 fe Sano’ hy” Sano’ he Sane Te(1),Q) > tae + m1 Cpe. a Chi §: Tir 2 két qué tren ta luon 06 j 1i,1,1_1,1,1 \ LPR RA tO), 8, Néu a = max{a, b,c} thi rs > 3r. Néu a = min{a, b,c} thir, < 3r. AG B a Hinh 1.48, Ching'minh, Sit dung phép gidi tam giéc vudng ta c6: A A Ta= Pigs T= (p—a)tes > r= = (b+ 0-20) te >. 52 Chuong 1. Ba gide va ducomg tron Do tg 4 > 0 nen nu: © a= max{a,b,¢} thi 3r — re <0. «a= min{a,b,c} thi 3r—r, 2 0. Vay ta c6 dpem. ae 9, IA" cat dudng tron ngosi tiép AABC tai trung diém cia n6. aS \b7 ‘Al Hinh 1.49. Ching minh. Goi D 1a giao diém cia AA! véi dudmg tron (O) ngoai ti€p ABC, Tt gic IBA'C néi tiép duge trong ‘dutmg tron duémg kinh JA’ (tigu chudin 1) suy ra tam du’ng tron 1a trung diém IA’, Mat khéc tam 46 thuge dudng trung truc cia BC 1a dudng OD (vi D 1a trung diém cia cung BC) = tam dudng trdn ngoai tiép tt giée [BA'C 8 D = (dpem). =O 10, Gia sit AABC vuong tai A. Ching minh rang r=p-a. Ching minh. Do AB, IC; 1 hinh vudng nén AC, =r. Theo két qua 2 suy ra (dpem). a A a AB c Hinh 1.50. 13.3 Vidu minh hoa Vi du 1.35. Cho AABC, ké dutmg cao AH. Goi M Ia trung diém BC va 71a tam dutdng tron ni tiép ABC. MI cit AH & E. Chimg minh ring AE =r. : Giai bt BHA M As c Hinh 1.51. Ve duimg kinh Ay Aa cia (I,r). Tiép tuyén (J,r) qua Az ot AB, AC & K va L. Khi d6 (I,r) tré thanh dutng tron bang tip tam giée AKL tng voi dinh A. Do LK||BC nén néu AA, cit BC 6 Ag thi As 1a tigp diém ca dung ton bang tip AABC img v6i dinh A d6i voi canh BC => MA, = MAs (két qua 4) > AAs||EM ( dudng trung binh). DE thay AH||AiAe (cing vuong g6c vi BC). Chuomg 1. Da gide va ducomg tron Vay AAgIE Ia hinh binh hanh = AB = IA, =r (dpem). a Vi dy 1.36. Cho ABC wuong & A. Goi r Ia ban kinh dung tron noi tig vac la do dai canh huyén BC. Ching minh ring: Ar og pH a A c By Hinh 1.52. Goi b,c 1a 4 dai cdc canh CA, AB va p 18 nita chu vi cia AABC. Ta c6 r= p—aké qui 10) b+c=a+2r, (1) ‘Mat khic, PAP 4 rhe < UP +e) = sb+esav2 (2). (b+0)? ‘Ti (1) va (2) suy ra at 2r r+re. Xét tam giée vuong IK.A' ta c6 (r+ 1)? SIA? = (rer) +0? ee der, Sa Vite S 3 Tuong ti ta 06: FF $3, VRS £, Do &5 atbte 2 = (dpem). o Vite +vr +Vr) S ngoai tiep 37 Da gi Vi du 1.39. Cho AABC, goi (I,r) 1 dutng tron noi tiép. Ching minh ring ABC déu khi va chi khi [A + IB + IC = 6r. Giai GQ, Hinh 1.55. Ké BH,CK LAI = BH+CK (BH+CK)IA. ‘Dau "=" xy ra khi va chi khi [AL BC ¢> AB = AC. Mat khéc IA(BH + CK) = 2(Sarp + Sac) = (b+ o)r > a-IA> (b+orIA> bts, Twong tu ta 06: Ip > ot 8, 103 oth, b c > TAs 1B +10 > rP28 38 Chuong 1. Da gide va duimg tron Ap dung bat ding thic Cosi ta 06 . b+e cta at ba, be, - rite te ate tty tet ale® Do d6 [A+ 1B-+IC > Gr va du "=" xdy ra khi va chi khi a= 6 =o, Tw 46 ta c6 dpem. o 1.3.4 Tam gidc cong va dudmg tron noi 1, Ba loai tam giéc cong thuimg gap Loai 1: C6 mot eanh cong Cho dudmg tron (0, R) va 2 diém bien A, B. Quat tron AQB duge xem 1a 1 tam gide cong loai 1 e6 1 canh cong la cung AB (H1.56). Xét dudmg tron (Jr) vita tigp x6c v6i 2 canh OA, OB vita tigp xiie trong v6i (O,R). Tren phan gige OC xéc dinh diém I sao cho [4 = IC =r. Dung tron (I,r) 1A dug trdn noi tigp tam giée cong dang xét. Hinh 1.56, Loai 2: C6 2 canh cong Cho dutmg thing (A) va 2 dudng trdn (Or, R:); (Oz, Ra) vita tip xtc ngoai véi nbau tai diém A, vita tip xiic v6i dumg thing (A) tai B va C. 59. 13a side ngoaitidp Khi 46 xée dinh tam gide cong loai hai ABC 6 2 canh cong Ta cung. AB va AG (1.57), “xét dudng tron (I,r) via tigp xc véi dudng thing (A) via tiép xéc ngoti voi (O:) va (02). D6 18 dudng tron ndi tie tam side cong dang xét. Vise xéc dinh (J,7) nhd vio tinh chit céc dutmg tron tip xiic va sé duge minh hoa cy thé bang cde vi dy. Hinh 1.57. Loai 3: C6 3 canh cong Cho 3 dug trdn (1, Ri), (O2, Ra); (Os, Ra) tiép xtic ngoai timg doi tai céc diém A,B,C Sé (20 ‘thanh tam gidc cong loai ba ABC, véi 3 canh cong la cée cung AB, BC, CA (H1.58). Bung tron (J, 7) tip xée v6i ca ba dutmg tron dé duoc goi 1a dudng trén noi tigp tam giéc cong. Viée xde inh (I,r) phu thuge vao digu kign tip xic cha 3 duing trdn da cho. OP Hinh 1.58. 2, Vidu minh hoa 60. Chuong 1. Da gid va duéng tron ‘Vi dy 1.40. Cho dung tron (0, R) va day cung AB = R/2. Tinh dign tich hinh trdn ndi tip tam giée cong OAB. Giai Hinh 1.59. Goi (J,1) 18 dudmg tron phai tim tht W=lH=r2O0l=R=-r. ‘Theo gid this AB = RV2 => AB? = OA? + OB? + ZBOA=9° 21H = Ofsints? 9 = (R= 2 (2+V2)r = BP or= M4 _ iy, +Vv2 vay $= W2-1)'R*. a Vi du 1.41, Cho (01, R:) va (Oz, Ro) tip xtc ngodi tai A. Ké tip myén chung ngo’i BC. Xéc dinh duimg tron noi tiép tam gidc cong ABC. - 1,3Ba gide ngoai ti 61 Hinh 1.60. Goi (I,r) 18 dutong trdn phai tim. Khong mat tng quat, gid sir R, > Ro. Ké O,K10,B, luon 06 : Qua I ké [,h:||BC, theo dinh ly Pitago ta c6: Th? = (Ry +r) = (Ri - 1) = 4a Ij? = (Ry +1)? — (Re— 1)? = 4Rar hh? = KO? = (Ri + Ra)? ~ (Ri - Pa)? = AR Re Do Ip = Ih + Thy nen | 0,0 = Ry + Ro, OK = Ry — Pe 2a Bir + 2 Rar = 2 RiP Fike Vay r= fe (VR + VRa)? v6i BC va céch BC mot khodng bing r, cng phia vGi O;, O2 46 voi BC va dung thing song song voi O.B, céch O;B mot khoing bing 2/Fir. O Tam J 18 giao diém cia du’mg thing song song 2 Chuong 1. Ba giéc va duing tron Vidu 142, Cho ABC déu, canh a. Vé trong tam gide 3 duimg tron bing hau, tip xc ngoai timg doi mot va méi duimg tron tip xtc voi 2 canh cia tam gic, Tinh bén kinh dug trdn noi tip tam gide cong tao bi 3 durtmg tron 46. Goi 01,02,03 IA tam 3 dutmg trdn bang nhan va z Ja ban kinh chia cfc dudng trdn dé thi O02 = 0203 = 0,0; = 22. Do AABC déu nen BM = xcotg30? = 2V3 va MN =~ 2BM a eine an mvi o2= Te Goi (J,r) 18 dutmg tron phi tim thi [Oy = 102 =103=r +2 => I tring v6i tam cia tam gidc déu ABC. Xét z v3 BI = BOs + Oal = Sy + (r $2) = av3 3a eres eva) Vay r 1.3Da gide ngoai tip 63 135 Tit gide ngoai tiép # Cho tit gid ABCD. Néu 6 diém I & trong tit gide céch déu 4 canh cia né mt khodng bing r thi tt gide ABCD duoc goi la ngoai tiép duge. Dudng tron (I,r) 1a dudmg tron noi tigp tf giée. Khi d6 of 4 canh cia tit gide déu tigp xc v6i (I,r). ¢ Dé chimg minh tt gide ABCD ngoai ti¢p duge ta ding tiéu chun sau: Tit gic ABCD ngoai tiép dugc + AB +CD = AD + BC B Ay A By D c Ds Hinh 1.62. Ching minh. Diu kign cn, Gia sit tt gide ABCD o6 duimg tron noi tiép (J,r) - Goi ‘Ai, Bi, C1, D; lan luot 18 hinh chiéu cia J trén céc canh AB, BC, CD, DA. Theo tinh chét cita 2 tiép tuyén cling xudt phat tir mot diém ta c6: AA, = AD;, BA, = BB, CB, = CC, DC, = DD, AB+CD=AD+BC Biéu kitn di. Cho tt giée ABCD thod min diéu kien AB + CD = AD+BC ©), Ta chimg minh tit giéc ABCD ngoai tiép duoc. Ta on xéc dinh dugc dung tron (I,r) tip xtic v6i 3 canh lien tip AB, BC, CD. Hai phan giée trong géc B va géc C cét nhau tai I. Ké duimg 64 Chuong 1. Ba gide va duddng tron thing qua A tiép xtic v6i (I,r) ct CD tai D’. Néu D’ tring D thi ta 06 dpem, néu D khong tring D’, ching han D’ nim trong CD thi theo diéu kign cn ta 06: AB+DC=AD'+BC (2) Lfy (1) = (2) ta c6 DD! = AD ~ AD’. Diéu nay mau thuin v6i bét ding tinie tam gide d6i voi ADD’ . Tir d6 ta 6 dpem, o ‘Sau day chiing ta sé xét mot s6' vi du minh hoa. Vi dy 1.43. Cho hinh thang ABCD yuong tai A, 06 2 déy Ia AD va BC. Gia thiét hinh thang c6 dutng tron noi tiép tam I sao cho IC = 2, 1D = 4. ‘Tinh dign tich hinh thang ABCD. Giai BN, ¢ i H A M.D Hinh 1.63. Vé dung thing qua I, song song v6i AB cét AD, BC ln luct tai M, N, Do ABCD ngoai tip duge nén IC, ID 1a phan giéc cia 2 géc ké bi LMIH va NTH. Do 46 ZCID = 90°. a 1.3Da gidc ngoai tip 65 1.3Da gide ngoai tip ‘Tirhe thi lvong trong tam gic vudng CID ta 06 CD? = IC? + 1D? = 20 CD = V20 24 4 Ave arall= = Rae Dé thay 4B = Mn =3 = 8 AD+ BC =AB+CD sav = 8 vay 1 18V5_ 8v5 _ 72 See ag (eon i ign heb). a ‘Vi du 1.44, Cho tam‘giée ABC voi 2 trung tuyén BB,,CC; cét nhau tai G. Chimg minh ring AB = AC Khi va chi khi ut gide AB,GC: ngoai ip auge. Giai B AG) Hinh 1.64. Név AB = AC thi AB, = AC; va GB, = GO, > AB, + GC, = 66, Chuong 1. Ba giée va duing tron AC, + GB, = tit gic AB,GC; ngoai tiép duge. Néu AB # AC, ching han AB > AC thi AC, > ABy. Sir dung tinh chét lién he git canh va géc trong hai tam gide AAA: B va AAA\C thi ZAA:B > ZAA,C. ‘Lai sit dung tinh chat d6 trong 2 tam gidc GAB va GA.C ta 06 BG > CG >GB, > GC, (tinh chat trong tam) = AC,+GB, > AB, + GO, => tit gid AAiGC; khong thé ngoai tigp duoc. Vay ta 06 dpem. : o 1.4 Bai tap va goi ¥ loi gidi Bai tap 11. Cho hinh vuong ABCD. Vé phfa ngodi hinh vuong ta dung céc tam gide déu ABM), BCM2, CDM, DAM. Chimg minh ring 8 trung diém cia 8 doan thing MiA, MB, MB, M,C, MyC, MyD, MyD, MA cing nim trén 1 dudng trdn. Huéng din Clxng minh tam O cia hinh vuong céch déu 8 diém dang xét, a Bai tp 1.2. Cho tam gide ABC va diém D ty ¥ thuge canh BC. Goi H,K I hinh chi€u vuong géc ciia D len AB va AC. Ching minh H, A,D, K cig thuge 1 dutmg tron. Tim vi tri ciia D dé ‘bén kinh dung trin dé bé nha. Hudng din Dudng tron dutmg kinh AD. Dudng tron bé nhét Khi AD vudng g6c BC. o Bai tap 1.3. Cho tam giée d8uABC canh bing a. Tren canh BC lay 2 dim Ai, Ap sao cho BA; = AyAy = AyC. Tuong ty di véi cfc cap diém TO ee el By, Ba va Ci, C2. Ching minh 6 diém A,, Az, By, Ba,Cy,Cz nim tren 1 utmg tron. ‘Tinh bin kinh dugmg tron d6. Huong din : Tam O cia tam giée déu céch 6 dinh dang xét mot khodng 1a 5. a Bai tap 1.4. Cho 4 dudng tron bang nhau (0), (02), (Os), (O4) ¢6 ban kinh Reva (01) tip xtc v6i (Op) tai A. (O2) tip ibe v6i (Os) tai B, (Os) tip xtic v6i (Ox) tai C, (Ox) tiép xc v6i (01) . Gia sit 0,0 = 0204, ching minh tt gide ABCD noi tip va tinh bin kkinh dutmg tron ngoai tiép cia n6. Huong din Tit giéc 0102030 Ia hinh thoi c6 canh bang 2R = ABCD 1a hinh che hat nén ngi tip duge. Lap hé 2 phuong trinh dai s6 4é tinh hai canh cita hinki chit nhat. Te 46 tinh duge bén kinh dudng trim ngoai tiép o Bai tap 1.5. Cho 2 dudmg tron (O) va (0) tip xéc trong tai A ( (O") nim trong (O)). Mf tuy thude (0'). Tiép tuy€n v6i (") qua M cét (0) tai B,C. AM cit (0) tai N. Ching minh ring NB? = NC? = NM.NA. Huong din Ching minh NO vudng g6c BC. Tao tit gide noi tip r6i ding tieu chun ES a Bai tap 1.6. Cho tit giéc ABCD noi tip duge va AB cit CD & M. AD cit CB AN. Chiing minh 2 phan gide trong cia ge ZBMC va ZCND wudng géc ¥6i nhau. Chuong 1. Da gidc va duémg tron ‘Huong din Hai phan giéc eft hau 8 B. Chimg minh ZMEN = j(4BAC+2BDC) = 90° => (épem). o Bai t8p 1.7. Cho hinh thang ABCD v6i AB||CD. Goi M, N a trung diém cha AC, BD. Céc dudng thing qua M wong gée AD va qua N vuong g6¢ véi BC cft nhau tai I. Chimg minh [A = IB. Hung din Ké CELAD, va DF.LBC. Hay ching minh I 18 tam duémg tron ngoai tip tt gidc ABEP = épem. o Bai tap 1.8. Cho duimg trdn (0) va day cung BC o6 dinh Khong phat 1a dutng kinh, A di chuyén trén cung lin BC. Xéc dinh vj trf cha A dé chu vi AABC I6n nbat. Hung din Goi M 1A trung diém cung In BC. Xét ti gide BM AC noi tigp, kéo dai CA ly AD = AB. Hay ching minh MB = MD. Tir d6 suy ra dpem. 0 Bai tap 19. Cho tt gide ABCD noi tigp duge. Goi M,N 1a tam dudng tron ngi tigp cfc tam gige ABC va AABD. Ching minh tt giéc ABMN noi tigp duge. Huong din Chimg minh géc ZMAN = ZMBN, sit dung tieu chun 2. o Bai tap 1.10. Ching minh ring o6 thé chia nhé 1 tit giée noi tiép thanh vo 86 ttt gide noi tig. Huing din Chia tit gide 43 cho thanh 4 tt giéc noi tigp duge trong dé o6 mot hinh thang can, Chia nhé hinh thang can thanh vo s6 thang cin va hién nhién thang cn Iuon noi tigp duoc. a 1.4 Bai tdp va ggi ¥ 101 gidi 69 Bai tap LA. Cho 2 diém A,C o6 dinh va diém B chuyén dong trong Khoing AC. Vé 1 phia cia dudng thing AC ta vé 2 hinh vuong ABEF va BCHK, AK cit CE tai M. Ching minh ring dudng thang MB di qua 1 diém 6 dinh. Huéng din Ching minh ge ZAMC = 90° > M thude dudng tron (O) dubng kinh AC. Ching minh MB 1a phan giée cia g6e AMC = (dpom). a Bai tp 1.12. Cho tt gide ABCD v6i céc cap canh d6i dign AB cht CD & M, va AD cit CBN. ‘Ching minh ring 4 dudng tron ngogi tiép cha 4 tam giée AABN, AADM, ABCM, ADCN déng quy. Huong din Xét duémg tron ngoai cia 2 tam gide, ching han IA ADAM va ADCN cat nhau tai B. Dé ching minh céc dudng tron (ABN) hose (BCM) di qua E thyc chat 1a ching minh céc tt gidc ABNE hoac BCEM ni tigp duge, 0 Bai tap 1.13. Cho ABC v6i 3.dutmg cao AAs, BB1,CC\. Ké AvE, BF wong géc véi AB; ByH,CiK vuong géc voi BC; A\M,C,N wuong g6c v6i AC. ‘Ching minh 6 diém E, F, H, K, M,N cing thuge mot dung tron Huéng din Ching minh céc tit giée EFNM, EFMH noi tip duce. a Bai tap 1.14. Cho ABC Ify Ai, Bi, Ci tuy § thude BC,CA, AB. Goi ‘Ap, Ba, Co 1A tam cée dutng tron ngoai tip céc tam giée AB,Ci, BAC, CBA. Ching minh tam gide AA BsC2 déng dang voi ABC. Huéng din ‘Ching minh 3 dung tron (Ap), (B2), (G2), déng quy tai M va tit d6 sit dung: 70 Chuong 1. Ba gidc va dudng tron tinh chat cfc dudng tron cét nhau dé chimg minh AABC va AA2B,C2 6 céc géc tuong ting bing nhau. a Bai tap 1.15. Cho hinh chit nhat ABCD, céc diém M,N chuyén dong trén BM _ BN BA,BC sao cho = aq + Ké BHLCM. Ching minh tt gide CNHD noi tiép. Huong din Sit dung céc tam giée déng dang dé suy ra ZDHN = 90°. 2 /O Bai tp 1.16, Cho dutmg tron (O) va diém M nim ngoai duimg tron (0). Ké tip tuyén MA va cat tuyén tuy ¥ MBC d6i voi (0). Ké AHL MO. Ching minh ti gide BCOH noi tiep. Huéng dan Sir dung tieu chun 3 két hop v6i he thie Iugng trong tam giée vuong. 0 Bai tap 1.17. Cho 3 diém c6 dinh thing hang theo thé ny A, B,C. Vé duimg tron (O) tuy § di qua A, B, Tr C ké 2 tip tuyén CM, CN d6i voi (0) a, Ching minh M,N cing thage 1 dudng tron e6 dinh, b. Ching minh dudng thing MN di qua 1 diém c6 dinh, ti 46 suy ra ‘qui tich giao diém cia CO va MN. Huéng din a. M,N thuge (C.VCA-CB). b. MN AB = K. Sit dung tt gide noi tiép thich hgp é chimg minh K c6 dinh theo diéu kien cfm cia tien chuén 3. a Bai tap 1.18. Cho AABC v6i M 1a trung diém cia BC. Vé dutng tron (0) tuy ¥ qua A va cit AB, AC, AM tai By, C1, Mi. ‘Ching minh ring: AB, - AB + AC,» AC =2AM,- AM. 1.4.Bai tap va gai § loi gidi n Huéng din Duing tron (BB,M) cht AM tai E (gia sit theo thé ty A, F, M,) => tt giée | BB,EM, noi tigp duge. “ Ké CF//BE = tit gide CO\M,F noi tip.” Ding tieu chugn 3 suy ra (épem). o Bai tap 1.19. Cho tit gidc ABCD noi tiép duing tron (O, R) voi AB = a, BC = b,CD =, DA = d va S 18 dign tich cia tt gide . abed hing minh ring ABCD Ia hinh vuong khi va chi Khi $= T= Huong din Dit AC = m, BD = n va sit dung cOng thie tinh dign tic tam gide ta 06 Sane ot Suco ian é xay dung cong thie tinh dign tich ti gid. Két hop dinh Iy Ptoleme va bat ding thite Cosi dé suy ra (dpem). a Bai tap 1.20. Cho n giée déu Ay Az +++ An(n > 4) thod man diéu kien i 1 A\Ar Aras Aaa ‘Tinh n? Huong din ¢ n= 4: 8 thay khong thod man. ¢-n> 4: Ding dinh ly Ptoleme véi tt giéc AiAsAcAs va ket hop voi gi thiét cha bai todn dé chimg minh AyAy = Ai As tit 46 n= 7. a Bai tap 1.21. Cho AABC wudng & A c6 A, B c6 dinh, C chuyén dong sao cho chigu cita tam gic ABC khong d6i, Dudng tron noi tiép AABC tigp xtic vi AC, BC tai M,N. Ching minh dudng thing MN di qua 1 diém c6 dinh. n Chuomg 1. Da gid va dudng tron Huéng din Goi I 18 tam dudng tron va Alveét MN tai B. AE 1a phan gide cia géc ZBAC nen AB c6 dink, Sit dung tt gide noi tigp 6 ching minh B thude dutmg tron dudng kinh BI => ZBEI = 90° = AE khong 461 => E 06 dinh (dpem).. o Bai tap 1.22. Dung trdn ngi tip ABC tgp xtc voi AB, AC tai D, F Duong thing DE cit céc dutmg phan gide trong cha g6c 2B, ZC NM. Chimg minh ee doan thing MN, NE, DM 18 3 canh cia 1 tam side Hung din ‘itdung ofc tam giée déng dang dé chimg minh cfc doan thing MN, NE, MD ty Ie v6i 3 canh BC, CA, AB cba AABC. a Bai tap 1.23, Cho AABC nhon noi tiép dudng tron (O,R). Goi (O1, Ri), (On, Ra), (Os, Ra) eke ding tron ngoai tip céc tam gide OBC, OCA, OAB. Ching minh ring R; + Re + Rs > 32. Hung din : O18 tam dung tron ngi tip tam gidc O,0205. o Bai tap 1.24, Cho ABC. Goi Ai, B1,C 18 tam cfc durdng tron bang tie cia tam gide twong ting véi céc dinh A, B, C. Chitng minh ring Saane + Sasica + Saciap 2 3Saave Huring din Sit dung két qua 5 va bat ding thite Cosi. o Bai tap 1.25. Cho hinh binh hanh ABCD. Duing tron ndi tiép cae tam gidc ABD, CBD ti€p xic v6i BD tai T),Ts- Dudmg tron ndi tip cfc tam gis BAC, DAC tiép xic voi AC tai Ts, Te Ching minh ti gidc T;7;Ts7s 1a binh chit nhat. 148 oi gidi B Hung din sir dyng phép 46i xting ttm ching minh T; 7,737, 1a hinh binh anh, Sit dung két qua 2 dé chiing minh 7;T2 = TsTi (dpcm). oa Bai tap 1.26. Cho ABC ngoai tigp dudng trom tam I. (I) tiép xtc véi BC & A, VA ABO Cy. Al cit AC, 6M. Ching minh g6e ZAMC = 90°. Hung din Ching minh tt giée MA\IC noi tig (AB < AC) = dpom. Trudng hop AB > AC chimg minh tuong tw. a Bai tap 1.27. Cho ABC véi a,b, ¢14.d9 dai céc canh tuong tmg; "57a, 7os7e 1a bin kinh duémg tron noi tigp va céc dudng trdn bing tigp . Ching minh ring abe 8 Btn te ‘Huong din Sir dung két qua 5 ta bign d6i tuong duong bat ding théc cin chimg minh thin bat ding thie d6i v6i céc canh a,b,c r6i sit dung cée phuomg phép dénh gid thong thutng. o Bai tap 1.28, Cac dudng tron noi tiép céc tam giée ABC, ADC tigp xtic v6i duéng chéo AC cia td giéc ABCD 6 M VAN. Ching minh tt gide ABCD ngoai tip duoc ¢ N, Huong din Sit dung két qua 2 d6i voi AM va CIN dé ching minh M=N#AB+CD=AD+BC. o Bai t€p 1.29. Cho hinh chit nhat ABCD véi AD = 2AB. M trung diém AB, N chuyén dong trong khoang BC. : Ching minh chu vi AMND min ¢ tt gide ABND ngoai tiép duoc. 74 Chuomg 1. Ba gidc va duimg tron Huéng din LAy E 1a d6i xing cia M qua B. ED cit BC & F. Chu vi AMND dat min khi va chi khi F = NV. Khi #6 AD+ BF = AB+FD(dpem). 0 Bai tap 1.30. Cho AABC, M 1a diém trong tuy § cha ABC. AM, BM,CM edt céc canh d6i dien tuomg tng 8 Ai, Bi, Cs. Ching minh néu hai tt gid BA, MC; va CA, MB, ngoai tip duge thi tit gide AB, MC; cling ngoai tip dugé. Huong din Ching minh tit gide AB) MC; ngoai tigp duge y—z = c—b v6i y= MB,z = MC,c= AB,b= AC. o Chuong 2 Thang hang va déng quy 2.1. Bai toan thang hang 2.1.1 MOt s6 tigu chudn dé chimg minh ba diém thang hang ‘Dé chtmg minh 3 diém A, B,C thing hang theo thé tu, thuc chat cha céc phuong phép co ban J& chimg minh hai dudng thing AB va AC tring nhau. ‘Trong phan nay ching ta dua ra mit s6 tiéu chudn dé ching minh 3 diém A,B,C thing hang. Tiéu chudn 1. 3 diém phan bit A, B, C theo thif ty nam trén mot du’ng ‘thing khi va chi khi ZABC = 180°. Hinh 2.1. Chi y: Néu qua diém B c6 dutmg thing 2/Bz sao cho ABr! = CBx thi theo tinh chat hai géc di dinh ta 06 A,B, C thing hang. Khi 46 dé thay 15 16 oe Chuomg 2. Thang hang va ding quy ZABC = ZxBC + Zx!BC = 180°. Vi vay tieu chutin géc d6i dinh duge xem Ii triting hgp riéng cia tieu chudin 1. Vi du 2.1. Cho nita dudng tron duimg kinh AB. Lity diém C thude AB sao cho CA < CB va diém M thugc nita dudng tron 46. Du’ng thang qua M, ‘wong g6c MC cit tiép tuyén qua A tai My. Dumg thing qua C, waong g6c wi M\C cit tip tuyén qua B tai Mz. Ching minh M,M,, M; thing hang, Ta cb: ZCAM = ZCM\M (th gidc ACMM, noi tip duoc) ZCAM = LMBMb ( g6¢ gita tia tuyép tuyén va day cung) ZCM\M = ZMCM; (cing phy ZMCM,) = ZMCM, = MBM; = ttt giéc BCMM; noi itp > ZOMM,'= 90°. Tir dé ta c6 2M, MM; = ZM,MC+2M2MC = 180° = (dpem). Vi du 2.2. Cho AABC noi tiép trong dutmg tron (0). Céc tip tuyén qua A.C eft nhau & M. Vé hinh binh hinh ACMN. Dutng trdn ngoai tiép AAMN cét (0) & D. Ching minh N, D,C thing hang. Giai , 2.1 Bai todn théng hang n 2.1 Bai todn thdng hang TT ZAMN = ZADN (vit giéc ADMN noi tip), ZAMN = ZCAM (0 le trong), ZCAM = ZABC(g6e gitta tia tip tuyén va day cung) = ZADN = ZABC. (1) Mat khéc, tt gide ABCD nQi tigp nen ZABC + ZADC = 180°. 2) Tir (1), (2) ta c6 ZADN + ZADC = 180° => (dpem). o Vi dy 2.3, Dung vé pha ngodi ABC hai tam giée ctn BAA’ va BCC’ (cin tai B) sao cho ZABA' = ZCBC", AC’ c&t CA’ tai M, AA’ cit CC" tai NV. Ching minh ti gide AMCN noi tigp duge khi va chi khi A', B,C! thing hang. Giai Tir gid tit ta 06 ABA'C = ABAC' (cg), = CA! =C'A, ZBAC = ZBAC', ZBC'A = ZBCA’ => ut gide BMAA' va BMCC’ déu nQi tgp duoc. = £BMA' = ZBAA;, ZBMC' = LBCC (g6c noi ti€p).

You might also like