Instytut Rachunkowości

Kolegium Zarządzania i Finansów

Rachunkowość
studia licencjackie

W-3
Operacje gospodarcze i konta księgowe

dr Hanna Bystrzycka
 Źródła literaturowe do W-3

1. M. Gmytrasiewicz, Rachunkowość. Podstawowe założenia i zasady, DIFIN,

Warszawa 2011 – III.1; III.2; III.3; V.1

2. E. Łazarowicz, Podstawy rachunkowości w świetle polskiego prawa

bilansowego. Ujęcie dydaktyczne, Oficyna Wydawnicza SGH, 2013 – 3; 5.1

3. I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, DIFIN, Warszawa 2008 – III

4. J. Pfaff, Rachunkowość. Podstawy, SKwP, Warszawa 2016 – V

 Cykl rachunkowości
Zdarzenie gospodarcze nie
podlegające ewidencji

Nie

Zdarzenia Czy rozważany zdarzenie gospodarcze Tak OPERACJA

gospodarcze powoduje zmiany w majątku
jednostki gospodarczej?
GOSPODARCZA

Sporządzanie Ewidencja w
Analizowanie i przetwarzanie
sprawozdań księgach
informacji o zmianach w majątku rachunkowych
finansowych
 OPERACJA GOSPODARCZA
jest to

jednostkowa, dowolna zmiana stanu

majątkowego podmiotu
gospodarczego, która wystąpiła w
danym okresie sprawozdawczym

np.
 KLASYFIKACJE OPERACJI GOSPODARCZYCH
Klasyfikacja ekonomiczna wyróżnia:

❑ Ekwiwalentne (bilansowe) operacje gospodarcze –

polegają na zamianie jednej kategorii majątkowej na
inną; zmieniają stan i strukturę majątku, ale w wyniku
tych zmian podmiot nie osiąga żadnego rezultatu
działalności
np.

❑ Wynikowe operacje gospodarcze – powodują takie

zmiany w stanie i strukturze majątku, w wyniku których
osiąga on określone rezultaty finansowe (zysk lub stratę)
np.
 GRUPY ZMIAN MAJĄTKOWYCH

1. AKTYWA + zmiana = PASYWA + zmiana

2. AKTYWA - zmiana = PASYWA - zmiana

3. AKTYWA = PASYWA + zmiana - zmiana

4. AKTYWA + zmiana – zmiana = PASYWA

 WPŁYW OPERACJI GOSPODARCZYCH NA BILANS
Dwóch udziałowców założyło z dniem 1 stycznia 2012 r. spółkę z o.o. Tytułem
udziałów wnieśli:
Udziałowiec A wniósł środki pieniężne w wysokości 1000
Udziałowiec B wniósł komputer o wartości 3000
W styczniu w nowej spółce miały miejsce następujące zdarzenia gospodarcze:
1. 02.01 zaciągnięto kredyt w banku w wysokości 150
2. 03.01 zakupiono materiały o wartości 50,- płacąc przelewem
3. 09.01 spłacono część kredytu bankowego w wysokości 30,- przelewem bankowym
4. 20.01 zamieniono cały dług z tytułu zaciągniętego kredytu bankowego na udziały w
firmie

Aktywa STAN Zd.1 Zd.2 Zd.3 STAN Pasywa STAN Zd.1 Zd.3 Zd.4 STAN
POCZ. KOŃC. POCZ. KOŃC.
Środki 3000 3000 Kapitał 4000 +120 4120
Trwałe Udziałowy
Rachunek 1000 +150 -50 -30 1070 Kredyt - +150 -30 -120 -
bankowy Bankowy
Materiały - +50 50
Suma 4000 +150 - -30 4120 Suma 4000 +150 -30 - 4120
Bilansowa Bilansowa
 Bilans początkowy

Bilans na dzień 1 stycznia 2012 roku

Środki trwałe 3 000 Kapitał udziałowy 4 000

Rachunek bankowy 1 000

Suma bilansowa 4 000 Suma bilansowa 4 000

Bilans końcowy

Bilans na dzień 31 stycznia 2012 roku

Środki trwałe 3 000 Kapitał udziałowy 4 120

Materiały 50
Rachunek bankowy 1 070

Suma bilansowa 4 120 Suma bilansowa 4 120

 Każda operacja gospodarcza
powoduje zmiany
w co najmniej dwóch składnikach
majątkowych

Po każdej operacji gospodarczej

musi zachodzić równość:

suma bilansowa aktywów = suma bilansowa pasywów

 POJĘCIE KONTA

KONTO (łac. liczyć, rachować) – dowolna

technicznie procedura obliczeniowa
pozwalająca na:

➢ odrębną agregację zwiększeń i zmniejszeń w

stanie każdej jednorodnej kategorii majątkowej
w dowolnym momencie,

➢ ustalenie stanu danej kategorii w

dowolnym momencie.
 CECHY FORMALNE KONTA

Dt (Wn) NAZWA KONTA Ct (Ma)

debetować konto kredytować konto

obciążyć konto uznać konto

zapisać w ciężar konta zapisać na dobro konta

zapisać na stronie Dt (Wn) zapisać na stronie Ct (Ma)

OBRÓT OKRESOWY Dt OBRÓT OKRESOWY Ct

Suma zapisów na Suma zapisów na

stronie debet stronie credit
 ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT AKTYWÓW

Dt (Wn) KONTO AKTYWÓW Ct (Ma)

SP.
Zwiększenia (+)
Zmniejszenia (-)

Saldo początkowe
jest to stan danej
OBRÓT OKRESOWY Dt OBRÓT OKRESOWY Ct
kategorii w bilansie Sk.
otwarcia;
jest to saldo
debetowe
Jest to saldo
OBRÓT KOŃCOWY Dt OBRÓT KOŃCOWY Ct końcowe debetowe
Saldo końcowe
zapisywane jest po
stronie niższych
obrotów, ale
Na kontach aktywów:
przyjmuje nazwę
Obrót okresowy Dt  Obrót okresowy Ct od wyższych
Jeśli obrót Dt = obrót Ct  brak salda końcowego obrotów
Jeśli obrót Dt  obrót Ct  saldo końcowe
Różnica między obrotami konta nosi nazwę
saldo końcowe – SK (stan końcowy)
 ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT PASYWÓW

Dt (Wn) KONTO PASYWÓW Ct (Ma)

Sp.
Zmniejszenia (-) Zwiększenia (+)
Saldo
początkowe
OBRÓT OKRESOWY Dt OBRÓT OKRESOWY Ct
jest to stan
Sk. danej kategorii
w bilansie
otwarcia; jest
to saldo
OBRÓT KOŃCOWY Dt OBRÓT KOŃCOWY Ct
kredytowe
Jest to saldo
końcowe
kredytowe
Saldo końcowe Na kontach pasywów:
zapisywane jest po Obrót okresowy Dt  Obrót okresowy Ct
stronie niższych Jeśli obrót Dt = obrót Ct  brak salda końcowego
obrotów, ale Jeśli obrót Dt  obrót Ct  saldo końcowe
przyjmuje nazwę od Różnica między obrotami konta nosi nazwę
wyższych obrotów saldo końcowe – SK (stan końcowy)
 CECHY FORMALNE KONTA

➢ Każde konto posiada nazwę (symbol) – która

odzwierciedla kategorię ekonomiczną, której zmiany będą na
tym koncie ujęte
➢ Obrót konta – suma zwiększeń lub suma zmniejszeń danej
kategorii

➢ Stan początkowy (saldo początkowe) – jest to stan danej

kategorii majątkowej na początek okresu

➢ Stan końcowy (saldo końcowe) – jest to różnica między

obrotami konta – podział zapisów na okresy

Saldo końcowe jednego okresu jest jednocześnie saldem

początkowym dla okresu bezpośrednio następującego po nim
(zasada ciągłości bilansowej)
 ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT
Dt AKTYWA Ct Dt PASYWA Ct
Sp. Sp.
(+) (-) (-) (+)
Sk. Sk.

BILANS
 Przykład:
Dwóch udziałowców założyło z dniem 1 stycznia 2012 r. spółkę z o.o.
Alfa. Tytułem udziałów wnieśli:
Udziałowiec A wniósł środki pieniężne w wysokości 1000
Udziałowiec B wniósł komputer o wartości 3000
Spółka z o.o. Alfa
BILANS OTWARCIA sporządzony na dzień
01.01.2012r.
AKTYWA wartość PASYWA wartość
Środki trwałe 3000 Kapitał udziałowy 4000

Rachunek bankowy 1000

Suma bilansowa 4000 Suma bilansowa 4000

Dt Środki trwałe Ct Dt Rachunek bank. Ct Dt Kapitał udziałowy Ct

Sp. 3000 Sp. 1000 4000 Sp.
WPŁYW ZDARZEŃ GOSPODARCZYCH EKWIWALENTNYCH NA BILANS
W styczniu w nowej spółce miały miejsce następujące zdarzenia gospodarcze:
1. 02.01 zaciągnięto kredyt w banku w wysokości 150
2. 03.01 zakupiono materiały o wartości 50,- płacąc przelewem
3. 09.01 spłacono część kredytu bankowego w wysokości 30,- przelewem bankowym
4. 20.01 zamieniono cały pozostały dług z tytułu zaciągniętego kredytu bankowego na udziały w firmie

Dt Środki trwałe Ct Dt Rachunek bank. Ct Dt Kapitał udziałowy Ct

Sp. 3 000 Sp. 1 000 50 (2. 4 000 Sp.
1.) 150 30 (3. 120 (4.
3 000 -
1 150 80 - 4 120
3 000 (Sk 1 070 (Sk. Sk.) 4 120
3 000 3 000 1 150 1 150 4 120 4 120

Dt Materiały Ct Dt Kredyt bankowy Ct

A P
2.) 50 Środki 3000 Kapitał 4120 3.) 30 150 (1.
50 - trwałe udziałowy
50 (Sk. Rachunek 1070 4.) 120
50 50 bankowy 150 150
Materiały 50

Suma 4120 Suma 4120

bilansowa bilansowa
 Zasada podwójnego opisu operacji
gospodarczych

Każda operacja gospodarcza księgowana

jest:
➢ na co najmniej dwóch kontach
➢ po przeciwstawnych stronach
➢ w tej samej kwocie
Spółka z o.o. Alfa

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD (Bilans próbny)

na dzień 31.01.2012r.

Nazwa Saldo początkowe Obroty bieżące Obroty łączne Saldo końcowe

konta
Aktywa Pasywa Dt Ct Dt Ct Dt Ct
Środki 3000 - - - 3000 - 3000 -
trwałe
Materiały - - 50 - 50 - 50 -

Rachunek 1000 - 150 80 1150 80 1070 -

bankowy
Kapitał - 4000 - 120 - 4120 - 4120
udziałowy
Kredyt - - 150 150 150 150 - -
bankowy
Razem 4000 4000 350 350 4350 4350 4120 4120
Spółka z o.o. Alfa

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD na dzień 31.01.2012r.

(wersja uproszczona)

Nazwa Obroty łączne Saldo końcowe

konta
Dt Ct Dt Ct
Środki 3000 - 3000 -
trwałe
Materiały 50 - 50 -

Rachunek 1150 80 1070 -

bankowy
Kapitał - 4120 - 4120
udziałowy
Kredyt 150 150 - -
bankowy
Razem 4350 4350 4120 4120