Instytut Rachunkowości

Kolegium Zarządzania i Finansów

Rachunkowość
studia licencjackie

W-6
Zasady rachunkowości oraz elementy
systemu informacyjnego rachunkowości

dr Hanna Bystrzycka
 Źródła literaturowe do W-6

1. M. Gmytrasiewicz, Rachunkowość. Podstawowe założenia i zasady, DIFIN,

Warszawa 2011 – V

2. E. Łazarowicz, Podstawy rachunkowości w świetle polskiego prawa

bilansowego. Ujęcie dydaktyczne, Oficyna Wydawnicza SGH, 2013 – 5.6;
5.7; 7

3. I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości, DIFIN, Warszawa 2008 – III.6; IV

4. J. Pfaff, Rachunkowość. Podstawy, SKwP, Warszawa 2016

 Rachunkowość jednostki zgodnie z UoR obejmuje:
1. przyjęte zasady (politykę) rachunkowości

2. prowadzenie na podstawie dowodów księgowych, ksiąg

rachunkowych
3. okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji
rzeczywistego stanu aktywów i pasywów
4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku
finansowego
5. sporządzanie sprawozdań finansowych

6. gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz

pozostałej dokumentacji.
 Polityka bilansowa w polskim prawie bilansowym
Przez zasady (politykę) rachunkowości rozumie się „wybrane i stosowane przez
jednostkę rozwiązania dopuszczone ustawą, w tym także określone w MSR,
zapewniające wymaganą jakość sprawozdań finansowych”

Czyli kryterium nadrzędnym doboru zasad (polityki) rachunkowości

jest
wysoka jakość informacji zawartych w sprawozdaniach finansowych
czyli
rzetelna i jasna prezentacja sytuacji finansowej jednostki

Zasada (koncepcja) wiernego i rzetelnego obrazu

Jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę)
rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i
finansową oraz wynik finansowy (art.4.1)
4
 WYBRANE ZASADY RACHUNKOWOŚCI

1. Zasada wiernego i rzetelnego obrazu

2. Zasada memoriałowa (wykład 4)

3. Zasada współmierności kosztów i przychodów

4. Zasada kontynuacji działalności

5. Ciągłości

6. Zasada ciągłości bilansowej (wykład 2)

7. Zakazu kompensowania
 ZASADA WSPÓŁMIERNOŚCI

W procedurze ustalania wyniku finansowego w danym okresie

przychodom osiągniętym w tym okresie sprawozdawczym należy
przyporządkować zgodne z nimi (tzn. współmierne) merytorycznie
i czasowo koszty.

„Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi

kosztów do aktywów i pasywów danego okresu sprawozdawczego
zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów
oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które nie
zostały jeszcze poniesione” (art.6.2.)
Przykład (Współmierność merytoryczna)
➢ Jednostka gospodarcza prowadzi działalność handlową – obrót sprzętem elektronicznym. W
bieżącym okresie zakupiono 50 sztuk komputerów po jednostkowej cenie nabycia 2 000,-,
Podatek VAT naliczony przy zakupie 46 000,-
➢ Sprzedano 40 sztuk komputerów po jednostkowej cenie sprzedaży 4 000,-/szt. Od sprzedaży
naliczono 23% podatku VAT.

a) Ustal wynik ze sprzedaży

b) Ustal wysokość kosztów wpływających na wynik finansowy w bieżącym okresie/kosztów
współmiernych z przychodami w bieżącym okresie
c) Ustal wartość zapasów nie sprzedanych
Fa: 40 szt. komputerów x 4 000 = 160 000 przychód ze sprzedaży towarów (komputerów)
VAT należny 23% z 160 000 = 36 800
196 800 suma faktury
Wz: 40 szt. komputerów x 2 000 = 80 000 cena nabycia sprzedanych komputerów (koszt)

160 000 przychody ze sprzedaży towarów

80 000 cena nabycia sprzedanych towarów (koszt)/koszt współmierny (b)
80 000 wynik ze sprzedaży towarów (a)

Wartość niesprzedanych zapasów/towarów (komputerów) (50 – 40) szt. x 2 000,- = 20 000 (c)
Faktura zakupowa
Nazwa towaru lub Wartość Wartość
Ilość Jm Cena netto VAT 23%
usługi netto brutto
50 Komputer szt. 2 000 100 000 23 000 123 000

VAT naliczony
Cena nabycia
Suma faktury – to wartość
zobowiązań wobec
dostawców

Faktura dokumentująca sprzedaż

Nazwa towaru lub Wartość Wartość
Ilość Jm Cena netto VAT 23%
usługi netto brutto
40 Komputer szt. 4 000 160 000 36 800 196 800

VAT należny
Cena sprzedaży netto - to
wartość przychodu Cena sprzedaży brutto – to
wartość należności od
odbiorców
Przykład (Współmierność czasowa)

Jednostka handlowa wynajęła magazyn do przechowywania towarów na okres

1 listopada 2015 roku – 31 sierpnia 2016 roku.
W listopadzie 2015 r. zapłacono przelewem 10.000 za cały okres wynajęcia
magazynu.

a) Ile wynoszą koszty wpływające na wynik finansowy 2015 roku?

b) Ile wynoszą koszty współmierne z przychodami w roku 2015?
ZASADA KONTYNUACJI DZIAŁALNOŚCI

„Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki)

rachunkowości przyjmuje się założenie, że jednostka
będzie kontynuowała w dającej się przewidzieć
przyszłości działalność w niezmniejszonym istotnie
zakresie, bez postawienia jej w stan likwidacji lub
upadłości, chyba że jest to niezgodne ze stanem
faktycznym lub prawnym. (…)” (art. 5.2.)
 ZASADA CIĄGŁOŚCI

„Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy

stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych
latach obrotowych jednakowego grupowania operacji
gospodarczych, wyceny aktywów i pasywów, w tym
także dokonywania odpisów amortyzacyjnych lub
umorzeniowych, ustalania wyniku finansowego i
sporządzania sprawozdań finansowych, tak, aby za
kolejne lata informacje z nich wynikające były
porównywalne”. (art. 5.1.)
 ZASADA CIĄGŁOŚCI BILANSOWEJ

Bilans końcowy jednego okresu sprawozdawczego

jest jednocześnie bilansem początkowym dla okresu
bezpośrednio następującego po nim.

„Wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich

zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w
tej samej wysokości w otwartych na następny rok
obrotowy księgach rachunkowych”. (art. 5.1.)
 ZASADA ZAKAZU KOMPENSOWANIA

„ Wartość poszczególnych aktywów i pasywów,

przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też
zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie.
Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co
do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów
związanych z nimi oraz zysków i strat
nadzwyczajnych”. (art. 7.3.)
 Dokumentacja opisująca przyjęte zasady (politykę)
rachunkowości:
„Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą w języku polskim przyjęte przez nią zasady
(politykę) rachunkowości, a w szczególności dotyczące:
1) określenia roku obrotowego i wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych;
2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego;
3) sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych, w tym co najmniej:
a) zakładowego planu kont, ustalającego wykaz kont księgi głównej, przyjęte zasady
klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z
kontami księgi głównej,
b) wykazu ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu
komputera – wykazu zbiorów danych tworzących księgi rachunkowe na informatycznych
nośnikach danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz ich funkcji w
organizacji całości ksiąg rachunkowych i w procesach przetwarzania danych,
c) opisu systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy użyciu
komputera – opisu systemu informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub
funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z opisem algorytmów i parametrów
oraz programowych zasad ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia
dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto określenie wersji oprogramowania
i daty rozpoczęcia jego eksploatacji;
4) systemu służącego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów księgowych, ksiąg
rachunkowych i innych dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów.” (Art.
10.1.)
 Zakładowy plan kont
To usystematyzowany wykaz nazw i symboli numerycznych kont
W zakładowym planie kont należy przedstawić:
• wykaz kont syntetycznych (kont księgi głównej),
• zasady tworzenia i funkcjonowania kont analitycznych (kont ksiąg
pomocniczych),
• metodę ewidencji analitycznej, jaka będzie stosowana dla wybranej grupy
rzeczowych składników majątku obrotowego,
• zasady wyceny rzeczowego majątku obrotowego,
• stosowane metody amortyzacji majątku trwałego.

Przykładowy wykaz kont

Lp
Grupa Symbol Nazwa
1
0 010 Środki trwałe
2
0 020 Wartości niematerialne i prawne
3
0 070 Odpisy umorzeniowe środków trwałych
4
0 060 Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych
5
0 080 Środki trwałe w budowie
 Księgi rachunkowe
Księgi rachunkowe – to zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów)
i sald, które tworzą (art. 13.1.)

1. Dziennik – ujęcie chronologiczne zdarzeń gospodarczych

1. Księgę główną – ujęcie systematyczne, zgodnie z zasadą podwójnego

zapisu

2. Księgi pomocnicze – zawierają zapisy będące uszczegółowieniem i

uzupełnieniem zapisów kont księgi głównej

3. Zestawienia:
a) Zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej
oraz
b) Zestawienie sald kont ksiąg pomocniczych

4. Inwentarz - wykaz składników aktywów i pasywów

 INWENTARYZACJA
jest to proces okresowego ustalania lub sprawdzania rzeczywistego stanu aktywów
i pasywów jednostki gospodarczej w celu porównania tegoż stanu rzeczywistego ze
stanem wykazywanym w księgach rachunkowych.

Z powyższej definicji możemy wyodrębnić 2 cele inwentaryzacji:

1. Ustalenie: ilości, jakości i wartości składników aktywów, które nie są objęte
bieżąco prowadzoną ewidencją księgową (materiały i towary lub produkty gotowe
odpisywane w koszty na dzień ich zakupu lub w momencie ich wytworzenia)

2. Ustalenie stanu faktycznego aktywów (ilość i jakość) oraz zobowiązań

objętych bieżącą ewidencją księgową, co umożliwia:
• porównanie tego stanu z danymi z ksiąg rachunkowych
• urealnienie danych księgowych
• wyjaśnienie przyczyn różnic inwentaryzacyjnych
• podjęcie decyzji co do sposobu rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych
Dodatkowy cel – ustalenie składników niepełnowartościowych.
Składniki takie są poddawane opinii rzeczoznawców i wyceniane w cenie sprzedaży netto.
Różnicę między wartością z ksiąg rachunkowych a ceną sprzedaży netto należy odpisać w
ciężar pozostałych kosztów operacyjnych – TRWAŁA UTRATA WARTOŚCI