AUTONOMIJA VOJVODINE

Autonomija je vekovna težnja stanovništva nekog područja da odlučuje

o svojoj sudbini. Nekada se ona ispoljavala kao borba za nacionalno
oslobođenje, nekada kao borba i za nacionalno i za socijalno, nekada kao
bitka za ekonomsku i političku samostalnost.
Vojvodina je danas jugoistočni deo Panonije, koja je nastala u vreme
tercijara, posle oticanja Panonskog mora. Ime se pojavilo, naravno,
mnogo kasnije i to kao politički, a ne kao geografski pojam sredinom
prošlog veka po kratkotrajnoj političko-teritorijalnoj jedinici stvorenoj
za vreme revolucionarnih događaja 1848-1849 godine, u
Austrougarskoj. Ideja srpskog vojvodstva u Habzburškoj carevini potiče
još iz 17. veka, kada je 1690. godine car Leopold I obećao Srbima da će
imati vojvodu, što znači da će imati i vojvodinu.
Geografija Vojvodine je specifična. Otvorena ravnica sa dobrim
uslovima za sve vrste saobraćaja – drumski, železnički, rečni, vazdušni,
poštanski. To je čini prirodnim mostom između Zapadne Evrope i
Bliskog istoka. Banat, Bačka i Srem su tri karakteristična, međusobno
različita regiona Vojvodine, koji čine jedinstvenu celinu
Zakonodavnu vlast čini Skupština Vojvodine, a izvršnu vlast Vlada
Vojvodine. Pokrajina se graniči na severu sa Mađarskom, na istoku sa
Rumunijom, na zapadu sa Hrvatskom i na jugozapadu sa Bosnom i
Hercegovinom (Republika Srpska). Južnu granicu većim delom čine
reke Dunav i Sava. Najveći grad u pokrajni je Novi Sad koji je ujedno i
administrativi centar Vojvodine. Ostali veći gradovi su Subotica,
Zrenjanin i Pančevo.
Kultura je u Vojvodini mnogonacionalna i višejezična. Poznate su
slikarske, književne, skulptorske i druge umetničke kolonije u
Vojvodini, slikarski ateljei na Petrovaradinskoj tvrđavi i brojne galerije
u Novom Sadu, Subotici, Somboru, Šidu, Sremskoj Mitrovici, Pančevu,
Senti, Zrenjaninu…
Matica srpska je najstarija kulturna ustanova u Vojvodini, osnovana
1826. u Pešti, preseljena 1864. u Novi Sad. Njena biblioteka, osnovana
1838. godine, jedna je od najstarijih u Jugoslaviji. Raspolaže sa preko
600.000 knjiga i preko 10.000 časopisa i listova. „Letopis Matice
srpske“, koji je pokrenut još 1824. godine, jedini je u Evropi sa tako
dugim neprekinutim periodom izlaženja.
Dana 1. decembra 1918. proglašeno je ujedinjenje Kraljevine Srbije (u
čijem sastavu su tada bili Banat, Bačka i Baranja, kao i Srem) sa
Državom Slovenaca, Hrvata i Srba i formiranje nove jedinstvene države
pod nazivom Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije poznate kao
Kraljevina Jugoslavija, a 1919. godine je nova kraljevina (sa teritorijom
današnje Vojvodine u svom sastavu) i međunarodno priznato.
Za vreme Kraljevine Jugoslavije postojala je Dunavska banovina, čije je
sedište bio Novi Sad koji se razvio kao važan geografski gravitacioni
centar – ekonomski, industrijski, kulturno i opštecivilizacijski. Današnja
Vojvodina je za vreme Drugog svetskog rata bila raskomadana između
nemačkih, mađarskih i hrvatskih osvajača tj. raskomadana je Dunavska
banovina. U Beogradu 10. avgusta 1945. primljena je odluka o
prisjedinjenju Vojvodine (Srem, Banat, Bačka i Baranja) federalnoj
Srbiji. Autonomija Vojvodine je, u ustavno-pravnom i zakonskom
smislu, uspostavljena tek septembra 1945. godine odlukom Skupštine
Republike Srbije u formi zakona.
Novim ustavom (iz 1992. godine) autonomija je smanjena i
centralizovana. Izgubila je svoje nadležnosti kao posledicu pokušaja da
se zaustave negativni trendovi i događaji na Kosovu. Tokom 90-ih
pokrajna Vojvodina je često trpela zbog razlike između politika koje su
pobeđivale na nivou republike i pokrajne. Taj trend se nastavio i posle
promena 2000-tih bez obzira na političke stranke koje su vladale.
Poslednjim ustavom (iz 2006. godine) pokrajna je sačuvala određene
nadležnosti ali se njihovo sprovođenje često koči i zavisi od političkog
dogovora između Beograda i Novog Sada.