MEHANIKA FLUIDA

Složeni cevovodi

1.zadatak. Iz dva velika otvorena rezervoara sa istim nivoima H=10 m ističe voda kroz
cevi I i II istih prečnika i dužina: d=100mm, l=15m i magistralni cevovod dužine
2L=100m, prečnika D=150mm. Zanemariti lokalne gubitke, ξtr=0,03 (za sve cevi).
a) Odrediti protoke kroz cevi I i II i magistralni cevovod.
b) Koliki je jedinični rad i korisna snaga pumpe P koju treba ugraditi u cevovod I da
bi protoci u cevi I i II bili isti.

Rešenje:
a) Bernulijeve jednačiena za nivoe vode u rezervoarima i izlazni presek magistralnog
cevovoda su:
pa pa l v12 L v′ 2 L v2 v2
+ gH = + ξ tr + ξ tr + ξ tr + ... (1)
ρ ρ d 2 D 2 D 2 2
pa p l v 22 L v2 v2
+ gH = a + ξ tr + ξ tr + ... (2)
ρ ρ d 2 D 2 2
Iz jednačine kontinuiteta imamo:
d2π D2 π
v1 = v′ ⇒ v1d 2 = v′D 2 ... (3)
4 4
d2π d2π D2π
v1 + v2 =v ⇒ ( v1 + v 2 ) d 2 = vD 2 ... (4)
4 4 4
l 2 L 2 l 2 
Od (2) oduzmemo (1) i dobijamo: v1 + v′ = v 2  4
d D d l 2 Ld  2 l 2
 ⇒ v1 +   v1 = v 2
d 2
 d DD d
iz (3) dobijamo: v′ = v1 2
D 
dl L d  
4

⇒ v 2 = v1  +    = 1, 2v1 .
l  d D  D  
2
d
Iz (4) se dobija: vD = ( v1 + 1, 2v1 ) d = 2, 2v1d
2 2 2
⇒ v = 2, 2v1   .
D
Dakle,
 1 D
2

v1 =   v  2 4
2, 2  d   l v 2  1, 2   D   L  v 2
 → (2) ⇒ gH = ξ tr   +  ξ tr + 1 ,
1, 2  D 
2
 d 2  2, 2   d   D  2
v 2 = 1, 2v1 =   v 
2, 2  d  
tj.
2gH
v= 2 4
= 3,32 m/s .
l  1, 2   D   L 
ξ tr    +  ξ tr + 1
d  2, 2   d   D 
Ostale brzine su:
2
1 D
v1 =   v = 3, 4 m / s
2, 2  d 
2
1, 2  D 
v2 =   v =1,2v1 =4,08 m/s
2, 2  d 
Traženi protoci su:
d2π
Q 1 = v1 = 26, 7 l/s
4
d2π
Q 2 = v2 = 32,1 l/s
4
D2π
Q=v = 58,8 l/s
4

b) Sada je priključena pumpa ’’P’’. Uslov zadatka je:

d2π d 2π
Q 1 = Q 2 ⇒ v1 = v2 ⇒ v1 = v 2 .
4 4
Bernulijeva jednačina za nivoe vode u levom rezervoaru i izlazni presek magistralnog
cevovoda:
l v12 L v′ 2 L v2 v2
gH + YP = ξ tr + ξ tr + ξ tr +
d 2 D 2 D 2 2
l v12 L v2 L v2 v2
YP = −gH + ξ tr + ξ tr + ξ tr + ... (1)
d 2 D 2 D 2 2
Bernulijeva jednačina za nivoe vode u desnom rezervoaru i izlazni presek magistralnog
cevovoda:
l v 22 L v2 v2
gH = ξ tr + ξ tr + ... (2)
d 2 D 2 2
Jednačine kontinuiteta su:
d2π D2 π
v1 = v′ ⇒ v1d 2 = v′D 2 ... (3)
4 4
d2π d2π D2π
v1 + v1 =v ⇒ vD 2 = 2v1d 2 ... (4)
4 4 4
2 4
1 D l 1  D  v2  L  v2
Iz (4) ⇒ v1 = v  → (2): gH = ξ tr   +  ξ tr + 1
2 d d 4 d  2  D  2
 2gH 2 ⋅ 9,81 ⋅10
v= 4
= 4
⇒ v = 3, 43 m/s .
1 l D L 1 15  150  50
ξ tr   + ξ tr + 1 0, 03   + 0, 03 +1
4 d d  D 4 0,1  100  0,15
2 2
1D d
v1 =   v = 3,86 m/s ; iz (3) ⇒ v′ = v1   ⇒ v′ = 1, 715 m/s
2 d  D
Dakle, v1 = v 2 = 3,86 m/s
d2π
Protok kroz pumpu je: Q 1 = v1 = 30,3 l/s
4
Jedinični rad pumpe je (v, v1, v’ u (1)): YP = 14,8 J/kg

Korisna snaga pumpe je: PP = ρQ1YP = 448 W

2. zadatak. Voda teče iz gornjeg rezervoara u donji, kao što je prikazano na slici. Poznati
su sledeći podaci: l1=l2=l3=l4=80m, d1=d2=d4=80mm, d3=160mm, H=20m,
ξtr1=ξtr2=ξtr4=0,025, ξtr3=0,02. Koeficijent otpora ventila je ξ=20, a drugi koeficijenti otpora
se zanemaruju. Odrediti protok ako je ventil a) otvoren i b) zatvoren.

Rešenje:
a) Kada je ventil otvoren imamo iz Bernulijeve jednačine napisane za preseke 1 i 2 a za
jednu i drugu cev:
l2 v 22 v 32  l3 
ξ tr 2 =  ξ + ξ tr3  ... (1)
d 2 2g 2g  d3 
Jednačina kontinuiteta je:
Q 1 = Q 2 +Q 3 ... (2)
Bernulijeva jednačina za nivoe vode u rezervoarima a kroz gornju cev je:
l1 v12 l v2 l v2
H = ξ tr1 + ξ tr 2 2 2 + ξ tr 4 4 4 ... (3)
d1 2g d 2 2g d 4 2g
Kako je d1= d2= d4 ⇒ v1= v4, pa jednačina (3) postaje:
l1 v12 l v2
H = 2ξ tr1 + ξ tr 2 2 2 ... (3*)
d1 2g d 2 2g
 d 22 π 4Q 
Q2 = v2 ⇒ v2 = 2 2 
4 d2π 
 → (1) i ( 3 )
∗

d π
2
4Q
Q3 = v3 3 ⇒ v3 = 2 3 
4 d 3 π 
2 2
l2  4Q 2   l3   4Q3 
ξ tr 2  2  =  ξ + ξ tr3   2  ⇒ Q3 = 3, 65Q 2
d2  d2π   d3   d3 π 
2 2
l 1  4Q1  l2 1  4Q 2 
H = 2ξ tr1 1  2  + ξ tr 2   ⇒ 2Q12 + Q 22 = 4 ⋅10−4
d1 2g  d1 π  d 2 2g  d 22 π 
Q 1 = Q 2 +Q 3

Iz poslednjih jednačina dobija se da je: Q 1 = 13,95 l/s .

b) Kada se ventil potpuno zatvori, biće:
l v2 l v2 l v2
H = ξ tr1 1 1 + ξ tr 2 2 2 + ξ tr 4 4 4
d1 2g d 2 2g d 4 2g
I, s obzirom na specifičnost podataka, biće:
2
l1 v12 l 1  4Q1 
H = 3ξ tr1 = 3ξ tr1 1  
d1 2g d1 2g  d12 π 
24ξ tr1l1Q12
H= ⇒ Q 1 = 11,5 l/s
gd15 π2

Napomena: mogle su da se sračunaju brzine pa onda protoci.

3. zadatak Pumpa P transportuje jednake količine nafte (ρ =900 kg/m3) u rezervoare 2 i 3

iz rezervoara 1. Odrediti snagu pumpe i protoke kroz sve grqne cevovoda ako su poznati
sledeći podaci: H=8m, pm=0,2 bar, pv=0,1 bar, L1=50 m, L2=100 m, D=150mm, d=100mm,
ξv=5, ξtr=0,03 (za sve cevi), ξv3=30, ξk=0,5, ηp=0,8.
Rešenje:
Iz uslova jednakosti protoka u rezervoarima 2 i 3 imamo (cevi su istog prečnika):
Q2 = Q 3 ⇒ v 2= v3
Bernulijeva jednačina za nivoe tečnosti 1 i nivoe 2 i 3:
pa p + p m  L1 2
v  L v
2
+ YP = a +  ξ tr + 2ξ v + ξ u  1 +  ξ tr 2 + ξ v + ξ k + 1 2
ρ ρ  D  2  d  2
pa p − p v  L1 2
v  L v
2
+ gH + YP = a +  ξ tr + 2ξ v + ξ u  1 +  ξ tr 3 + ξ v3 + 1 3
ρ ρ  d  2  D  2
Iz ove dve jednacine se dobija:
2 2
pm  L2 v p  L v
gH + +  ξ tr + ξ v + ξ k + 1 2 = − v +  ξ tr 3 + ξ v3 + 1 3 ... (1)
ρ  d  2 ρ  d  2
Kako je v 2 = v 3 , iz (1) se dobija:
p m + p v  L3 L v
2
gH + =  ξ tr + ξ v3 + 1 − ξ tr 2 − ξ v − ξ k − 1 2
ρ  d d  2
 p + pv 
2  gH + m
 ρ 
v 2 = v3 = = 2, 7 m/s
L3 L2
ξ tr + ξ v3 − ξ tr − ξv − ξk
d d
Brzina v1 određuje se iz jednačine kontinuiteta:
Q1 = Q 2 + Q 3
2
D2 π d2π d2π d2π d
⇒ v1 = v2 + v3 = 2v 2 ⇒ v1D 2 = 2v 2 d 2 ⇒ v1 = 2v 2   = 2, 4 m/s .
4 4 4 4 D
Onda su protoci kroz pojedine grane:
D2 π d2π
Q 1 = v1 = 0,0424 m /s; Q 2 = Q 3 = v2
3
= 0, 0212 m3 /s;
4 4
Jedinični rad pumpe može se dobiti iz polaznih jednačina:
YP = 191, 7 J/kg .
Potrebna snaga pumpe iznosi:
ρQ1YP
PP = = 9,14 kW .
ηP
4. Zadatak. Za pumpno postrojenje prikazano na slici treba odrediti jedinični rad i snagu
pumpe P, kao i protoke vode u svim deonicama. Lokalne otpore zanemariti. Poznate su
sledeće veličine: d1=50mm, d2=60mm, d3=80mm, d4=40mm, d=100mm, Q3=5 l/s, H=30m,
l=20m, pm=0,6 bar, pv=0,3 bar, ρ =1000 kg/m3.
Lokalni otpori se zanemaruju.

Rešenje:
d32 π 4Q
Zadatkom je dat protok Q3, pa je: Q3 = v3 ⇒ v3 = 2 3 = 1 m/s .
4 d3 π
Sada napišemo Bernulijevu jednačinu za nivoe 1-3, 1-4 i 2-3 u rezervoarima:
pa − p v p l v2 2l v 2 l v2
+ YP = a + g ( H + h ) + ξ tr 1 1 + ξ tr + ξ tr 3 3 (1)
ρ ρ d1 2 d 2 d3 2
pa − p v p + pm l v2 2l v 2 l v2
+ YP = a + gH + ξ tr 1 1 + ξ tr + ξ tr 4 4 (2)
ρ ρ d1 2 d 2 d4 2
pa − p v p l v2 2l v 2 l v2
+ YP = a + g ( H + h ) + ξ tr 2 2 + ξ tr + ξ tr 3 3 (3)
ρ ρ d2 2 d 2 d3 2
Pored ovih Bernulijevih jednačina napišimo i jednačine kontinuiteta (za mesta račvanja):
d2π d2π d2π
Q1 + Q 2 = Q ⇒ v1 1 + v 2 2 = v ⇒ v1d12 + v 2 d 22 = vd 2 (4)
4 4 4
d 32 π d 24 π d2π
Q3 + Q 4 = Q ⇒ v3 + v4 =v ⇒ v3d 32 + v 4 d 42 = vd 2 (5)
4 4 4
pm l v2 l v2
Iz (1) i (2) ⇒ + ξ tr 4 4 = gh + ξ tr 3 3 (6)
ρ d4 2 d3 2
što ustvari pretstavlja jednakost ukupnih energija na mestu račvanja deonica (l3,d3) i (l4,d4).
Iz jednačine (6) je:
2d 4  pm l v2 
v4 =  gh − + ξ tr 3 3  = 1,9 m/s .
ξ tr l4  ρ d3 2 
Pošto sada znamo v3 i v4 iz jednačine (5) je:
2 2
d  d 
v =v3  3  +v 4  4  = 0,94 m/s .
d   d 
 l1 v12 l v2
Iz jednačine (1) i (3) imamo: ξ tr
= ξ tr 2 2 (7)
d1 2 d2 2
što ustvari pretstavlja jednakost gubitaka energije u deonicama (l1,d1) i (l2,d2).
2
ld 
Iz (7) ⇒ v 2 =v1  1 2  ⇒ (4)
 l2 d1 
−1
l1d 2 d2  d  2  d  2 l d 
v1d12 + v1d 22 = vd 2 ⇒ v1 = v 2 = v  1  +  2  1 2
 = 1,56 m/s
l2 d1 d1 + d 22   d   d  l 2 d1 

l1d 2
Onda je: v 2 = v1 = 1,53 m/s .
l2 d1

Protoci su:
d2π
Q=v = 7,37 l/s;
4
d2π d 2π
Q1 = v1 1 = 3, 06 l/s; Q 2 = v 2 2 = 4,31 l/s;
4 4
dπ
2
dπ 2
Q3 = v3 3 = 5 l/s; Q 4 = v 4 4 = 2,37 l/s;
4 4
Jedinični rad pumpe može da se odredi iz bilo koje od jednačina (1), (2), (3) i iznosi:
YP = 557, 2 J/kg .

ρQYP
Snaga pumpe je: PP = = 5,13 kW
ηP

5. zadatak. Pumpa snage 3,5 kW i stepena korisnosti η=0,7 crpe vodu iz rezervoara A i B i
potiskuje u rezervoar C. Odrediti:
a) bisinu H1, ako je protok kroz pumpu 25 l/s vode;
b) protok vode kroz pumpu ako je ventil V2 zatvoren a pumpa ostvaruje isti jedinični
rad kao i u slučaju pod a).
Ostali podaci su: H=3m, l=45m, l1=35m, l2=20m, D=150mm, d=100mm, ξv=5, ξv2=7,
ξk=0,2, ξtr=0,025.
Rešenje:
Jedinični rad pumpe je:
Pη
YP = = 98,1 J/kg .
ρQ
Iz izraza za protok imamo:
d2π 4Q
Q=v ⇒ v= = 1, 41 m/s .
4 d2π

Napišimo sada Bernulijeve jednačina za nivoe 1-3 i 2-3 u rezervoarima:

2 2
 l v  l v
YP = g ( H1 + H ) +  ξ tr 1 + 2ξ k + ξ v  1 +  ξ tr + 2ξ v + ξ k + 1 ... (1)
 d  2g  d  2g
2 2
 l v  l v
YP = 2gH +  ξ tr 2 + ξ k + ξ v2  2 +  ξ tr + 2ξ v + ξ k + 1 ... (2)
 d  2g  d  2g
te treba zapaziti da su gubici zbog naglog suženja struje fluida zanemareni.
Iz jednačine (2) je: v 2 = 1,83 m/s .
Sada napišemo jednačinu kontinuiteta:
d2π d2π D2 π
Q1 + Q 2 = Q ⇒ v1 + v2 =v ⇒ vD 2 = ( v1 + v 2 ) d 2 ... (4)
4 4 4
Iz jednačine (3) je: v1 = 1,35 m/s .
Iz jednačine (1) geodezijska visina H1 je:
H1 = 3, 78 m .

b) Kada je ventil V2 zatvoren, onda je Bernlijeva jednačina za nivoe 1 i 3 u

rezervoarima sledeća:
∗2 ∗2
 l v  l v
YP = g ( H1 + H ) +  ξ tr 1 + 2ξ k + ξ v  1 +  ξ tr + 2ξ v + ξ k + 1 ... (1*)
 d  2g  d  2g
Visina H1 je određena u prethodnoj tački, YP je isti kao u prethodnoj tački (dato
zadatkom).
Sada jednačina kontinuiteta ima oblik:
2
d2π D2 π D
∗
Q =Q
1
∗
⇒ v ∗
1 = v∗ ⇒ ∗
v =v  
1
∗
⇒ (1*)
4 4 d
v∗ = 0,837 m/s
Protok kroz pumpu u ovom slučaju je:
D2 π
Q∗ = v ∗ = 14,8 l/s .
4