Alan Ozetleri

Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!
Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!

İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın
Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!
İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın
HUKUK
İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın
Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!
ANAYASA HUKUKU
TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER
Sınırlandırılması Kullanılmasının Durdurulması

● Sınırlama kanunla olmalı ● Savaş, seferberlik, sıkıyönetim, olağanüstü hâllerde
● Özel sebeplerle olmalı ● Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmeden
● Sınırlama anayasanın sözüne ve ruhuna uygun ol- ● Ölçülük ilkesine uygun bir şekilde
malı ● Çekirdek alana dokunmadan durdurma yapılabilir.
● Sınırlama demokratik toplum düzenine uygun olmalı Çekirdek alan:
● Hakkın özüne dokunmamalı ● 1. Savaş hukukuna uygun fiiller neticesinde meydana gelen ölümler dışın-
● Laik cumhuriyet gereklerine uygun olmalı da yaşama hakkı
● 2. Maddi ve manevi varlığın bütünlüğü
● Ölçülülük ilkesine aykırı olmamalıdır.
● 3. Din, vicdan, düşünce ve kanaatlerin açıklanmaya zorlanmaması
● Genel sınırlandırma sebepleri 2001 Anayasa deği-
● 4. Suç ve cezaların geçmişe yürümezliği
şikliği ile kaldırılmıştır.
● 5. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimsenin suçlu sayılamaması
(masumiyetlik karinesi
TBMM’nin Nitelikli Çoğunluk Aranan İşlemleri
TBMM üye tam sayısının TBMM üye tam sayısının TBMM üye tam sayısının TBMM üye tam sayısının
3/5’inin (330) 3/4’ünün 2/3’ünün (367) salt çoğunluğunun (276)
arandığı kararlar arandığı kararlar arandığı kararlar arandığı kararlar
● Genel af ve özel af ilanı ● Cumhurbaşkanının ● TBMM başkanı seçiminde ● Gensoru neticesinde yapılan güven oy-
vatana ihanetle suç- ilk iki oylamada laması
● Anayasa değişikliklerine
lanması ● Kamu başdenetçisi seçi- ● Görev sırasında güvenoyu
ilişkin kanunların kabul
edilmesi minde ilk iki oylamada ● Yüce Divana sevk kararı
(2010) ● Devamsızlık nedeniyle milletvekilliğinin
● Anayasa mahkemesine üye düşürülmesi kararı
seçiminde ilk oylamada ● TBMM başkanı seçiminde üçüncü oyla-
Ara Seçim (2010) mada
● Kamu başdenetçisi seçiminde üçüncü
● Ara seçim her seçim döneminde bir defa yapılabilir ve genel oylamada
seçimlerden 30 ay geçmedikçe ara seçime gidilemez.
Cumhurbaşkanı seçilme yeterliliğine sahip olma şartları
Ara Seçim Yapılmasının Şartları
● T.C. vatandaşı olmak ● Milletvekili seçilme yeterlili-
Genel Seçim Genel Seçim ğine sahip olmak
● 40 yaşını doldurmuş olmak
● Yükseköğrenim görmüş ol- ● Daha önce bir defadan fazla
● Bir ilin veya seçim çevresinin mak cumhurbaşkanlığı yapmamış
● %5 boşalma olması hâlinde TBMM’de üyesi kalmazsa olmak
● 3 ay içinde parlamento ka- Cumhurbaşkanının Seçimi

● Seçimin üzerinden henüz
rarı ile zorunlu olarak 30 ay 30 ay geçmemiş veya seçi- Cumhurbaşkanının seçimi görev süresinin dolmasından önceki
geçmese de ara seçim yapılır. me bir yıl kalmış olsa dahi 60 gün içinde, makamın herhangi bir nedenle boşalması halin-
● Seçime bir yıl kalmışsa ara ara seçim zorunludur. deyse boşalmayı takip eden 60 gün içinde tamamlanır.
seçim yapılmaz.
Cumhurbaşkanı genel oyla seçilir.
● Ara seçim tarihini her durumda YSK belirlemez. Çünkü bir ilin veya ● I. Seçim
seçim çevresinin temsilcisi kalmadığında ara seçim tarihi Anayasa
tarafından belirlenmiştir. Bu durumda boşalmayı takip eden 90 Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu
günden sonraki ilk pazar günü ara seçime gidilir. alan aday cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğun-
luk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci
TBMM Başkan Seçimi oylama yapılır.
● Başkan seçimi gizli oyla ya- ● Dördüncü oylamaya geçi-
pılır. lirse en çok oy alan iki aday ● II. Seçim
● İlk iki oylamada üye tam sa- arasında yapılacak seçimde I. seçimde en fazla oy alan iki aday II. seçime katılır ve bu seçim-
yısının 2/3’ü en çok oyu alan aday başkan de kullanılan geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaş-
● Üçüncü oylamada üye tam sa- seçilir. kanı seçilmiş olur.
yısının salt çoğunluğu aranır.
İhtiyaç Akademi 1 İhtiyaç Yayıncılık

Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!
İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İ
HUKUK
Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar

● Kimse işlendiğinde yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı ● Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul
bir fiilden dolayı cezalandırılamaz. edilemez (2001 yılı değişikliği).
● Kimseye suçu işlediğinde yürürlükte bulunan kanunun öngör- ● Kimse yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine ge-
düğü cezadan daha ağır bir ceza verilemez. tirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz (2001 yılı
● Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz değişikliği).
(Masumiyet karinesi). ● Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez (2004 yılı
● Kimse kendisini veya kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan değişikliği).
bir beyanda bulunmaya zorlanamaz.
● Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yüküm-
● Ceza sorumluluğu şahsidir (2001 yılı değişikliği). lülükler dışında vatandaş suç sebebiyle yabancı bir ülkeye veri-
● İdare, hürriyeti kısıtlayıcı bir ceza veremez. Silahlı kuvvetlerin lemez (2004 yılı değişikliği).
iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirebilir.
İDARE HUKUKU
Yetki Genişliği İlkesi idarenin bütünlüğünü sağlayan hu- Yetki ve Usulde Paralellik
İdare hukukunun ilkelerinden biri olan yetki genişliği kuki araçlar hiyerarşi ve idari vesa- Anayasada ve kanunda aksine hü-
ilkesi, merkezî idareye ait bir yetkinin, merkeze danış- yettir. Hiyerarşi tek bir kamu tüzel küm yoksa bir işlemin o işlemi yapan
madan ve emir veya talimat beklemeden merkez adına kişiliği içinde kullanılırken idari ve- makam tarafından yapıldığı usul-
valiler tarafından kullanılmasıdır. Anayasal bir daya- sayet ilişkisi iki ayrı tüzel kişilik ara- le değiştirilmesi, kaldırılması ve geri
nağı olan bu yetki sadece vali tarafından kullanılabilir. sında kurulur. alınmasıdır.
Kamu Tüzel Kişiliğinin Ölçütleri

● Kanunla veya kanunun açıkça verdiği ● Mallarının haczedilmeme ve kamulaştı- ● Kamu yararına tahsis edilmiş kamu
yetkiyle kurulma rılamama gibi ayrıcalıklara sahip olması mallarının bulunması
● Kamu gücü ayrıcalıkları ve üstün yetki- ● Kamu hizmetini yürüten görevlilerinin ● Kamu yararına faaliyette bulunması
lerle donatılma kamu görevlisi olarak nitelendirilmesi
Kişi Bakımından Konu, Yer ve Zaman Bakımından

Fonsiyon Gasbı Yetki Gasbı Yetki Tecavüzü Ağır ve Bariz Yetki Tecavüzü
● İdarenin yasama ve ● İdareye tamamen yaban- ● Yetkili makamın başka bir makamın yet- ● Yapılan yetki tecavüzünün
yargı fonsiyonlarını cı veya idare adına işlem kisine giren alanda işlem yapması apaçık ortada olması
gasbetmesi yapmaya yetkili olmayan ● İdari makamın görevli olmadığı coğrafi
● Bir bakanın bir başka baka-
kimse tarafından kararla- alanda işlem yapması
nın alanında işlem yapması
rın alınması ● Yetkili makamın yetkisi başlamadan veya
● Yokluk yaptırımı yetkisi sona erdikten sonra işlem yapması ● Yokluk yaptırımı
● İptal edilebilirlik
Karma İşlem Kolektif İşlem İdarenin Düzenleyici İşlemleri

Birden fazla makam ya da organın aynı yönde, aynı Birden fazla iradenin, aynı anda, KHK, tüzük, yönetmelik ve adsız dü-
konuda ve aynı amaca yönelik olarak iradelerini belirli aynı yönde ortak hukuki sonuca zenleyici işlemlerdir. İdari işlemlerin;
bir sıra takip ederek açıklamalarıyla ortaya çıkan ida- yönelik açıklanmasıdır. Kurul ka- yetki, konu, sebep, şekil ve amaç ol-
ri işlemlerdir. Müşterek kararnameler tipik örneğidir. rarları kolektif işleme örnektir. mak üzere beş unsuru vardır.
Kamulaştırma Aşamaları İdarenin Mal Edinme Usulleri Kamu Hizmetlerinin Görülme

İdari Süreç Adli Süreç ● Kamulaştırma Usulleri
● Yeterli ödeneğin temini ● Asliye hukuk mahke- ● Kamulaştırmasız El Atma ● Emanet Usulü
● Kamu yararı kararı mesince ● Acele Kamulaştırma ● Ruhsat Usulü
● Kamulaştırılacak taşınmazın tespiti ● Bedelin tespiti ● İltizam Usulü
● Devletleştirme
● Kamulaştırma kararı ● Müşterek Emanet Usulü
● Taşınmazın idare adına ● İstimval
● Tapu siciline şerh verilmesi talebi tescili
● Geçici İşgal ● İmtiyaz Usulü
● Satın alma usulünün denenmesi
● İdari Kolluk: Kamu düzeni bozulmadan önce faaliyet gösteren ve ● Genel İdari Kolluk: Genel idari kolluk kamu düzeninin, güven-
kamu düzeninin bozulmaması için tedbirler alan kolluktur. lik, sağlık, dirlik ve esenlik unsurlarıyla görevli ve yetkilidir.
Kamu düzeni bozulduktan sonra adli kolluk devreye girer.
Memurların Disiplin Cezaları Cumhuriyet savcısı adına soruşturmayı adli kolluk yürütür.
● Uyarma Uyarma, kınama ve aylıktan
● Kınama kesme cezalarına karşı disiplin İstisnai Memuriyet
● Aylıktan kesme kuruluna, kademe ilerlemesi- ● Atanma, sınavlar, kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi ba-
● Kademe ilerlemesinin durdurul- nin durdurulmasına karşı yük- kımından meslek memurluğundan farklı olan memuriyettir.
ması sek disiplin mahkemesine itiraz ● Cumhurbaşkanı Genel Sekreterliği, valilikler, Bakanlar Ku-
● Devlet memurluğundan çıkarma edilebilir. İtiraz süresi 7 gündür. rulu Sekreterliği, Başbakan baş müşaviri, TBMM memur-
lukları, Bakan Yardımcılığı vs. istisnai memuriyettir.
* Bütün disiplin cezalarına karşı idari yargı yoluna başvurulabilir.
İhtiyaç Yayıncılık 2 İhtiyaç Akademi

n! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!
HUKUK
MERKEZÎ İDARE KOLLUĞU Mahalli İdarelere İlişkin Önemli Bilgiler
● İl, ilçe ve bucak kurulması, kaldırılması, merkezlerinin belirtil-
Makam Amir Personel
mesi, adlarının değiştirilmesi, bir ilçenin başka bir ile bağlanması
● Bakanlar Kurulu ● İçişleri bakanı ● Polis kanunla olur.
● İçişleri bakanı
● Vali ● Jandarma
● Vali ● İl, ilçe ve bucak sınırlarının ve bucak adlarının değiştirilmesi, bir
● Kaymakam ● Kaymakam ● Bekçi köyün, kasabanın veya bucağın başka bir il ve ilçeye bağlanması
● Bucak müdürü ● Bucak müdürü İçişleri Bakanlığının kararı ve cumhurbaşkanının onayı ile olur.
İDARİ TEŞKİLATLANMA ● Anayasada sadece ilden bahsedilir. İlin altındaki diğer kademe-
lerden bahsedilmez.
Merkezden Yönetim Yerinden Yönetim
● İl özel idaresinin bütçesini vali hazırlar; il encümeni görüş bildirir
A. Başkent Teşkilatı A. Yerel Yerinden Yönetim
ve il genel meclisi kabul eder.
Cumhurbaşkanlığı Kuruluşları (Mahallî İdareler)
● Cumhurbaşkanlığı Genel İl Özel İdareleri ● Belediye idaresi müşterek kararnameyle yani karma işlemle ku-
Sekreterliği ● Valilik rulur.
● Devlet Denetleme Kurulu ● İl Encümeni
● Belediye meclisi kararları kesinleştikten sonra en geç 7 gün
Bakanlar Kurulu ● İl Genel Meclisi içinde mahallin en büyük mülkî idare amirine gönderilir. Mülkî
● Bakanlıklar Belediye idare amirine gönderilmeyen kararlar yürürlüğe girmez. Valiye
● Bağlı Kuruluşlar ● Belediye Başkanı gönderilmeyen il genel meclisi kararları da yürürlüğe girmez.
● İlgili Kuruluşlar ● Belediye Encümeni ● Taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şek-
● Başbakan ● Belediye Meclisi linin değiştirilmesine; üç yıldan fazla kiralanmasına il özel ida-
Başkente Yardımcı Teşkilatlar Köy resinde il genel meclisi, belediyede belediye meclisi karar verir.
● Danıştay ● Muhtar
● Sayıştay ● Köy İhtiyar Heyeti ● Belediye idaresi adına belediye kamu yararı kararı ve
● MGK ● Köy Derneği encümeni kamulaştırma kararı
verir.
B. Taşra Örgütü B. Hizmet Yerinden Yönetim ● İl özel idaresi adına il encümeni
İl Genel İdaresi Kuruluşları (Kamu Kurumları) ● Köy adına köy ihtiyar kurulu
● Vali ● TRT
● İl İdare Şube Başkanları ● Üniversite
● KİT İPTAL DAVASI - TAM YARGI DAVASI
● İl İdare Kurulu
İlçe İdaresi ● YÖK
● Kaymakam ● Sosyal Güvenlik Kurumları İdari işlem, idari eylem ve idari
İdari işlemlere özgüdür.
● TÜBİTAK sözleşmeler hakkında açılabilir.
● İlçe İdare Şube Başkanları
● İlçe İdare Kurulu ● Orman Genel Müdürlüğü
Objektif (nesnel) nitelikli bir
● Vakıflar Genel Müdürlüğü vb. Subjektif (öznel) niteliktelikli
Bucak İdaresi davadır. Genele etkili sonuç-
davadır. Tarafları bağlar.
● Bucak Müdürü ları vardır.
● Bucak Meclisi Menfaat ihlâli ölçütüne da-
Kişisel hakkın ihlâlinde açılır.
● Bucak Komisyonu yanır.
Amaç; işlemin iptali ve iş- Amaç; uğranılan zararın gide-

Danıştayın İlk Derece Mahkemesi Olarak Baktığı Davalar
lemden önceki duruma geri rilmesi ve ihlâlden önceki duru-
dönülmesidir. mun sağlanmasıdır.
● Bakanlar Kurulu kararları
● Başbakanlık, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları- Hukuka uygunluk saptanır. İdareye bir borç yükletilir. (Edim
nın müsteşarlarıyla ilgili müşterek kararnameler (Tespit davasına benzer.) davalarına benzer.)
● Bakanlıkların ülke çapındaki düzenleyici işlemleri
● Kamu kuruluşları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek ku-
ruluşlarınca çıkarılan ve ülke çapında uygulanacak düzenleyici
işlemler Dilekçe üzerinde ilk incelemede gözetilecek konular sırasıyla
● Danıştay İdari Dairesince veya İdari İşler Kurulunca verilen şunlardır:
kararlar üzerine uygulanan eylem ve işlemler ● Görev ve yetki ● Ehliyet
● Birden çok idare veya vergi mahkemesinin yetki alanına giren işler ● Süre aşımı
● İdari merci tecavüzü
● Danıştay Yüksek Disiplin Kurulu kararları ● Husumet
● İdari davaya konu olacak
● Tahkim yolu öngörülmeyen kamu hizmetleriyle ilgili imtiyaz
kesin ve yürütülmesi gereken ● İYUK’un 3. ve 5. maddeleri-
şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan idari davalar ne uygunluk.
bir işlem olup olmadığı
● Belediyeler ile il özel idarelerinin seçimle gelen organlarının
organlık sıfatını kaybetmeleri hakkındaki istemler

HUKUK
CEZA HUKUKU
Ceza Hukukuna Egemen Olan İlkeler Derhâl uygulanma kura- Hukuka Uygunluk Neden- ● Gönüllü vazgeçme: Failin suçun
lının istisnaları şunlardır: leri: icra hareketlerinden gönüllü olarak
● Kanunilik ilkesi
vazgeçmesi veya kendi çabasıyla
● Kusursuz ceza olmaz ilkesi ● Hapis cezasının erte- ● Hakkın kullanılması suçun tamamlanmasını veya neti-
● Cezaların şahsiliği ilkesi lenmesi ● Görevin yerine getirilmesi cenin gerçekleşmesini önlemesidir.
● Ümanizm ilkesi ● Koşullu salıverilme ● Meşru savunma ● Etkin pişmanlık: Suç bütün unsur-
● Cezalandırmada adalet ve eşitlik ● Tekerrür larıyla tamamlandıktan sonraki
● İlgilinin rızası
ilkesi vazgeçme hâlidir.
Suçun Manevi Unsurları İşlendiği Zaman Bakımından Suçlar
KAST TAKSİR
Kesintisiz (Mütemadi) Zincirleme (Müteselsil)
Doğrudan Kast Bilinçli Taksir Suçlar Suçlar
● Kişi, neticeyi öngörüyor ve isti- ● Kişi, neticeyi öngörüyor ve “Nasıl
yordur. ● Suç, kesintinin ● Son suçun işlendiği gün
olsa olmaz.” düşüncesiyle hareket
meydana geldiği an işlenmiş sayılır.
● Kişi, istediği neticenin gerçekleş- ediyordur.
işlenmiş sayılır.
mesi için özel bir çaba harcıyordur. ● Kişi, neticenin gerçekleşmesini is-
Olası (Dolaylı) Kast temiyordur. İhmali Suçlar Teşebbüs Aşamasında
Kalan Suçlar
● Kişi, neticeyi öngörüyor ve “Olur- Bilinçsiz Taksir ● Yapılması gereken
sa olsun.” düşüncesiyle kabulleni- hareketin yapılma- ● Suçun elde olmayan ne-
yordur. ● Kişi, başkaları tarafından öngörüle-
bilecek bir neticeyi öngöremiyordur. dığı anda işlenmiş denlerle tamamlanma-
● Kişi, kabullendiği neticenin ger- sayılır. masından önceki son ic-
çekleşmesi için özel bir çaba har- ● Kişi, neticenin gerçekleşmesini is-
rai hareketin yapıldığı an
camıyordur. temiyordur.
işlenmiş sayılır.
Suça İştirak Biçimleri

Teşebbüsün Şartları
● Suç tipinin teşebbüse elverişli olması

Faillik Şeriklik
● Suç işleme kastının varlığı
● Elverişli hareketlerle doğrudan doğruya suçun icrasına
Müşterek Dolaylı faillik Azmettirme Yardım başlanması
(birlikte) faillik etme
● İşlemeye kastedilen suçun elde olmayan nedenlerle ta-
mamlanamaması
İÇTİMA Teşebbüsün Mümkün Olduğu Suçlar Teşebbüsün Mümkün Olmadığı Suçlar

Bileşik Suç Biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırı- ● İhmal suretiyle icrai suçlar ● Taksirli suçlar
cı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil
● Olası kastla işlenen suçlar
sayılan suçtur. ● Kesintisiz suçlar
● İhmali suçlar
Zincirleme Bir kimsenin bir suç işleme kararının icrası ● Tehlike suçları
● Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suçlar
Suç kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye
karşı aynı suçu birden fazla işlemesi hâlidir. ● Sırf hareket suçları
● Kabahatler
Fikri Bir kimsenin işlediği tek bir fiil ile birden
● Teşebbüs hareketlerinin bağımsız bir
İçtima fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet
suç tipi olarak düzenlendiği suçlar
vermesi hâlidir.
Güvenlik Tedbirleri Dava ve Cezayı Düşüren Nedenler

Savcının Soruşturma yapmak
● Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma ● Sanığın veya hükümlünün ölümü
Görev ve
● Müsadere Kamu davasını açmak ve yürütmek
Yetkileri ● Af
● Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
● Zaman aşımı
● Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri Cezaları infaz etmek
● Şikâyetten vazgeçme
● Tekerrür
Belli hukuk davalarını açmak ve ● Uzlaştırma
● Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri
yürütmek ● Ön ödeme
● Sınır Dışı Edilme
Koruma Tedbirlerinin Türleri

Soruşturma Evresi: Kovuşturma Evresi:
● Yakalama ● El koyma
Suç şüphesinin öğrenilmesin- İddianamenin kabulüyle baş-
● Gözaltına alma ● İletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda
den iddianamenin kabulüne layıp hükmün kesinleşmesine
● Adli kontrol alınması
kadar geçen evredir. kadar geçen evredir.
● Arama ● Gizli soruşturmacı görevlendirilmesi
● Tutuklama ● Teknik araçlarla izleme

HUKUK
MEDENİ HUKUK
KİŞİLER HUKUKU Kişiliği Haricen Koruyan Davalar
GAİPLİK
Ölümüne olası gözle Uzun zamandan Tazminat Vekaletsiz İş

Özel Davalar
bakılabilecek bir tehlike beri haber alınama Davaları Görme Davası
içinde kaybolma
● Men davası ● Maddi tazminat Saldırıda bulunanın
● Önleme davası davası mal varlığında saldırı
1 yıl 5 yıl yoluyla meydana
● Tespit davası ● Manevi tazminat
(Gaiplik kararı) (Gaiplik kararı) gelmiş zenginleşmenin
davası
5 yıl 15 yıl saldırıya uğramış
(Terekenin tesliminde (Terekenin tesliminde kişiye ödenmesini
teminatın sona ermesi) teminatın sona ermesi) sağlayan davadır.
● HMK’ye göre gaiplikte görevli mahkeme sulh hukuk mahke- ● Bir derneğin kamuya yararlı bir dernek olarak tanımlanabil-
mesidir. mesi için ilgili bakanlıkların görüşü alınarak İçişleri Bakanlığının
● Gaiplik kararı ile evlilik kendiliğinden sona ermez, evliliğin feshi önerisi üzerine Bakanlar Kurulunun kararı gerekir.
davası açılması gerekir.
Derneklerde olağan genel kurul toplantılarının●en geç 3 yılda bir yapılması zorunludur. Genel Kurulun görev ve yetkileri şunlardır:
● Üyeliğe kabul ve üyelikten çıkarma hak- ● Derneğin diğer bir organına verilmemiş ● Diğer organları haklı sebeplerle her za-
kında son kararı verme olan işleri görme man görevden alabilme
● Dernek organlarını seçme ● Derneğin diğer organlarını denetleme
AİLE HUKUKU
Evlenme Engelleri
Kesin Evlenme Engelleri Kesin Olmayan Evlenme Engelleri

I. Hısımlık I. Kadın İçin Bekleme Müddeti (300 gün)
● Üst soy – alt soy arasında
II. Evlenmeye Engel Hastalıklar (Frengi, bel soğukluğu, cüzzam vs.)
● Amca, dayı, hala ve teyze ile yeğenleri arasında
● Kayın hısımlığını meydana getiren evlilik sona ermiş olsa da eş-
Vasilikten Kaçınabilecek Kişiler
lerden biri ile diğerinin üst soyu veya alt soyu arasında
● 60 yaşını doldurmuş olanlar ● Üzerinde vasilik görevi
● Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin alt
● Bedensel özürleri veya sü- olanlar
soyu ve eşi arasında.
II. Mevcut Evlilik rekli hastalıkları sebebiyle ● Cumhurbaşkanı, TBMM ve
bu görevi güçlükle yapabi- Bakanlar Kurulu Üyeleri
III. Akıl Hastalığı
lecek olanlar
IV. Ayırt Etme Gücünün Yokluğu ● Hakimlik ve savcılık mes-
● Dörtten çok çocuğun velisi
leği üyeleri
olanlar
EŞYA HUKUKU
Zilyetlik
● Çeşitleri Tapu Sicili V. Diğer defterler
● Hakka Dayanan – Hakka Dayanma-
yan Zilyetlik Ana Siciller Yardımcı Siciller Kadastro Yapılmamış Yerler-
● Asli – Feri Zilyetlik I. Tapu Kütüğü de Tutulan Defterler
I. Mal sahipleri sicili
● Vasıtasız – Vasıtalı Zilyetlik II. Kat Mülkiyeti Kütüğü I. Zabıt defteri
II. Aziller sicili
● Tek Başına – Birlikte Zilyetlik II. Kat mülkiyeti zabıt defteri
III. Yevmiye Defteri ve Resmi III. Düzeltmeler sicili
● Zilyet Yardımcılığı Belgeler III. İpotek kayıt defteri
● Kendisi İçin Zilyet – Başkası İçin IV. Kamu orta malları sicili
Zilyet IV. Plan IV. Fihrist defteri
Taşınır Rehnine Hâkim Olan İlkeler

● Alacağa bağlılık ilkesi (Belirli bir alacağı güvence altına alma- ● Belirlilik ilkesi (Belirlenmiş bir taşınır mal, alacak veya hak ol-
lıdır.) ması gerekir)
● Aleniyet ilkesi (Dışarıdan görülebilir, tanınabilir olmalıdır.) ● Güvencenin bölünmezliği ilkesi (Bütünü ile rehinli alacağı gü-
● Güvenin korunması ilkesi (Tasarruf yetkisine sahip malik veya vence altına almalıdır.)
temsilcisi tarafından kullanılabilir) ● Öncelik ilkesi (Önce kurulan rehin, sonra kurulanlardan önce gelir. )

HUKUK
MİRAS HUKUKU
Zümre Sistemine
Zümre Sistemine Hâkim
Hâkim Olan
Olan Esaslar
Esaslar Vasiyeti Yerine
Vasiyeti Yerine Getirme
Getirme Görevlisinin
Görevlisinin Görevleri
Görevleri
● Önde olan zümrede mirasçı varsa ondan sonra gelen zümre- ● Göreve başladıktan sonra gecikmeksizin terekedeki malların,
deki kan hısımları mirasçı olamaz. hakların ve borçların listesini düzenler.
● Her zümrede ortak asıllar alt soydan önce mirasçı olurlar. ● Terekeyi yönetir ve yönetimle ilgili olduğu ölçüde tereke mal-
● Alt soy, zümre veya kök başının yerini alır (halefiyet prensibi). larının zilyetliğinin kendisine devrini ister.
● Bir tarafa dâhil zümrede mirasçı yoksa mirasın tamamı diğer ● Tereke alacaklarını tahsil eder, borçlarını öder.
taraftaki zümrede bulunan mirasçılara ait olur. ● Vasiyetleri yerine getirir.
● Yarım kan hısımlar sadece miras bırakan ve ortak asıldan ● Terekenin paylaşılması için plan hazırlar.
miras payı alırlar. ● Tereke ile ilgili dava ve takiplerde miras ortaklığını temsil
● Miras bırakılanla birden fazla hısımlık bağı olanlar, her hısım- eder.
lık bağı için ayrı ayrı miras payı alırlar. ● Açtığı ya da aleyhine açılan davaları ve takipleri mirasçılara
● Sıhri hısımların halefiyet yoluyla mirasçı olabilmeleri mümkün bildirir.
değildir.
BORÇLAR HUKUKU
Edim Türleri
Benzerlerinden Ayrıl- Borçlunun Mal Varlığı-
Borçluya Getirdiği Yü- Bölünebilirlik
mış Olup Olmamaları na Yönelip Yönelmeme- Süreklilik Bakımından
kümlülük Bakımından Bakımından
Bakımından si Bakımından
● Verme edimi ● Bölünebilir edim ● Parça edimi (dünya- ● Şahsi edim ● Ani edim
● Yapma edimi ● Bölünemez edim da tek) ● Maddi edim ● Devri edim
● Yapmama edimi ● Cins edimi ● Sürekli edim
Hukuki İşlem Türleri Aşırı Yararlanma (Gabin)

Tek Taraflı İki veya Çok Taraflı Mal Varlığına Etki- ● Müzayaka hâli (Zor durumda 1 yıl içinde
● Ulaşması gerekli ● Tek tarafa borç yükleyen sözleşme- leri Bakımından olma) → bu durumun ortadan sözleş-
(öneri, kabul) ler (bağışlama, kefalet) ● Taahhüt İşlemleri kalktığı tarihten itibaren menin
● Ulaşması gerekli ● Tam iki tarafa borç yükleyen söz- ● Tasarruf işlemleri ● Hiffet (Hafiflik) hâli → öğren- hükümsüz-
leşmeler (Trampa, satım) meden itibaren lüğü iste-
olmayan (El yazısı
nebilir.
ile vasiyetname) ● Eksik iki tarafa borç yükleyen söz- ● Tecrübesizlik hâli → öğrenme-
leşmeler (vedia, karz, ariyet) den itibaren
İrade ile Beyan Arasında Uyumsuzluk Hâlleri

● Tek tarafın isteği ile yaratılan uyum- ● İki tarafın İsteği ile yaratılan uyumsuzluk ● Bilmeden ve İstemeden Yaratılan
suzluk  Muvazaa Uyumsuzluk
 Latife beyanı  Zihni kayıt  Yanılma  Aldatma  Korkutma
Şarta Bağlı Borçlar

Kurtuluş Kanıtı
Kusursuz Sorumluluk Halleri
Getirilmesi Şartın Türleri
Adam çalıştıranın kusursuz sorumluluğu 
Hayvan bulunduranın sorumluluğu 
Geciktirici şart – İradi – Olumlu şart –
Yapı malikinin sorumluluğu X Bozucu şart İradi olmayan Şart Olumsuz şart
Ev başkanının kusursuz sorumluluğu 
Taşınmaz sahibinin kusursuz sorumluluğu X Ceza Koşulu
Motorlu araç işletenin kusursuz sorumluluğu X
Seçimlik Ceza İfaya Eklenen Ceza

● Bağlanma Parası Sözleşmenin yapılmış olduğunun teyidi. Dönme Ceza Koşulu
Koşulu Koşulu
● Cayma Parası Borçlunun sözleşmeyi yapmaktan piş-
manlık duyması hâlinde sözleşmeden vaz-
Borcu Sona Erdiren Nedenler
geçmek için önceden verdiği ve geri iste-
nemeyen para ● İfa ● Kusursuz imkansızlık
● İbra ● Takas
Borç İlişkisini Sona Erdiren Durumlar
● Yenileme ● Zaman aşımı
● Bozma ● Fesih ● Rücu
● Alacaklı ve borçlu sıfatının ● Aşırı ifa güçlüğü
● Dönme ● İptal birleşmesi

HUKUK
TİCARET HUKUKU
TİCARİ İŞLER
TTK Madde 3’e Göre Ticari İş TTK Madde 19’a Göre Ticari İş
TTK’de Düzenlenen Ticari İşletmeyi İlgilendiren Bir Taraf İçin Ticari
Ticari İş Karinesi
Hususlar (Mutlak Ticari İş) Muamele Fiil ve İşlemler Sayılan İşler
● TTK’de düzenlenen işler ● Bir ticari işletmeyi ● Tüzel kişi tacirin adi iş alanı olmayıp her türlü işi ● Taraflardan yalnızca
ticari işletmeyle ilgili ol- ilgilendiren işler mutlak ticari iştir. Gerçek kişi tacirlerin ise şu iki hâlde ticari biri tacir ise yapılan
sun ya da olmasın ticari ticari işler içinde sayıl- iş yapmayıp adi iş yaptıkları kabul edilir: işin ticari iş sayılabil-
iş sayılır. masa bile ticari iştir. İşin hâlin icabından anlaşılan durumlarda (nişan- mesi için aralarında
lanma, düğün gibi) mutlaka SÖZLEŞME
● Ör. Öğrencilerin bono,
olmalıdır.
çek, poliçe düzenlemesi Tacirin yaptığı işin ticari iş olmadığını beyan et-
mesi hâllerinde (evi için mobilya satın alması)
Ticari İşletmenin Özellikleri Bağımlı Tacir Bağımsız Tacir Ticaret Şirketlerinde Ortakların Sorumluluğu
Yardımcıları Yardımcıları
● Gelir sağlamayı hedef tutma ● Adi Şirket: Doğrudan (1. dereceden), sınırsız, müte-
selsil
● Esnaf faaliyeti sınırlarını aşma ● Ticari temsilci ● Simsar
● Kolektif şirket: Dolaylı (2. dereceden), sınırsız, müte-
● Devamlılık ● Ticari vekil ● Acente
selsil
● Bağımsızlık ● Pazarlamacı ● Komisyoncu ● Komandit Şirket: Dolaylı (2. dereceden), komandite or-
tak sınırsız ve müteselsil, komanditer ortak sınırlı ve adi
10 yıllık koruma süresinin bitiminden itibaren 6 ay içinde yenilenmeyen ● Limitet Şirket: Şirkete karşı sınırlı ve adi
markalar üzerindeki haklar sona erer. ● Anonim Şirket: Şirkete karşı sınırlı ve adi
Şirketin Kişi Unsuru Genel Özellikleri ile Kambiyo Senetleri

● Anonim Şirket: 1 veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi Poliçe Kambiyo Keşideci, lehdar, Havaledir. Kredi Vade
● Limitet Şirket: En az 1, en çok 50 gerçek veya tüzel kişi senedidir. muhatap vardır. vasıtasıdır. bulunur.
● Kolektif Şirket: En az 2 gerçek kişi Bono Kambiyo Keşideci ve leh- Ödeme Kredi Vade
senedidir. dar vardır. vaadidir. vasıtasıdır. bulunur.
● Kooperatif: En az 7 gerçek veya tüzel kişi
● Adi/Paylı Komandit Şirket: En az 1 komandite (gerçek Çek Kambiyo Keşideci, lehdar, Havaledir. Ödeme Vade
kişi), en az 1 komanditer (gerçek veya tüzel kişi) senedidir. muhatap vardır. aracıdır. yoktur.
EMRE YAZILI SENETLERDE DEFİLER
Mutlak Defiler Nispi Defiler

Borçlu ile Alacaklı Hamil Ara- Borçlu ile Senedi Düzen-
Senet Metninden Anlaşılan Senedin Hükümsüzlüğüne Dayanan sındaki İlişkiden Kaynaklanan leyen Veya Önceki Ha-
Defiler Defiler Defiler miller Arasındaki İlişkiden
Kaynaklanan Defiler
Herkes tarafından herkese Hükümsüzlük sebebi kendinde ger- Bunlar borçlu ile alacaklı ara- Kural olarak bu defiler
karşı ileri sürülebilen defiler- çekleşen kişi tarafından herkese sında herhangi bir kayıt ve şarta alacaklı hamile karşı ileri
dir. karşı ileri sürülebilen defilerdir. bağlı olmaksızın ileri sürülebilir. sürülemez.
● Vadenin gelmemiş olması ● Ehliyetsizlik (İstisnası: Alacaklı hamil
● Senedin zaman aşımına ● Yetkisiz temsil senedi iktisap ederken
uğramış olması bilerek borçlunun zararı-
● İmzanın sahteliği na hareket etmiş ise ileri
● Ciro zincirinin kopukluğu ● İmzanın cebirle attırılmış olması sürülebilir)
● Senetteki zorunlu unsur-
lardan birinin eksikliği
Kabul etmeme protestosu çekme süresi Ödememe protestosu çekme süresi
Belli bir tarihte ödenecek vadeli poliçe Vadeye kadar Vade + 2 iş günü içinde
Keşide tarihinden belli bir müddet sonra ödenecek

Vadeye kadar Vade + 2 iş günü içinde
vadeli poliçe
Görüldüğünde ödenecek vadeli poliçe Kabul etme aşaması yoktur. Keşide tarihinden itibaren 1 yıl içinde
Görüldükten belli bir süre sonra ödenecek vadeli

Keşide tarihinden itibaren 1 yıla kadar Vade + 2 iş günü içinde
poliçe

HUKUK
İCRA VE İFLAS HUKUKU
İcra mahkemesinin başlıca görevleri şunlardır: Genel Mahkemelerde görülen takip hukukuna ilişkin dava ve işler
şunlardır:
● İcra dairesinin işlemlerine karşı yapılan şikâyetleri incelemek
● Alacaklının takibine karşı borçlunun itirazı üzerine alacaklı- ● İtirazın iptali davası ● İflasta malın üçüncü kişinin
nın, bu itirazın kaldırılması talebini karara bağlamak ● Boçtan kurtulma davası elinde olması durumunda
üçüncü kişiye karşı açılacak
● Hacizde ve iflasta mal masanın elindeyse istihkak davalarını ● Menfi (olumsuz) tespit davası
istihkak davası
incelemek ● Sıra cetveline itiraz
● İhtiyati haciz kararına itiraz
● İstihkak davasına karşı açılan iptal davalarına bakmak ● İhtiyati haciz istemi
● Takibe başlanmadan önce ih-
● Takibin iptal ve talikine karar vermek ● İflas davası tiyati haciz kararının kaldı-
● Tasarrufun iptali davası rılması istemi
● İcra ve iflas suçlarını incelemek ve ceza vermek
● Kıymet takdirine ilişkin şikâyetleri incelemek İcra Takip Harçları:

● Alacağı ipoteğe bağlanmış bir alacaklının borcu almaktan ve
● Başvurma harcı ● Cezaevleri harcı: Borçluya
ipoteği çözmekten kaçınması hâlinde, ipotek kaydının terki-
● Peşin harç: İlamlı takiplerde yükletilmez.
nini istemek
alınmaz. ● Feragat harcı: Borçluya yük-
● 6183 sayılı Kanun uyarınca, vergi dairelerince yapılan ta- letilmez.
● Tahsil harcı
şınmaz ihalesinin feshine yönelik şikâyetleri incelemek
● İcranın yerine getirilmesi
● İlamlı icrada icranın geri bırakılmasına bakmak
harcı
İcra Teşkilatı İflas Teşkilatı İcra dairesinin işlemleri şu se-

beplerle icra mahkemesine şikâyet
edilebilir:
Asıl Organlar Yardımcı Organlar Resmî Organlar Özel Organlar
● İşlemin kanuna aykırı olması
● İcra dairesi ● Genel mahkemeler ● İcra dairesi ● Birinci alacaklılar toplan-
● İşlemin olaya uygun olmaması
● Savcılar ● İflas dairesi tısı
● İcra mahkemesi ● Bir hakkın yerine getirilmemesi
● Adalet müfettişleri ● İcra mahkemesi ● İkinci alacaklılar toplantısı
● Bir hakkın sebepsiz sürünceme-
● Yargıtayın icra ● İflas idaresi
● Bölge adliye mah- ● Ticaret mahkemesi de bırakılması
iflas daireleri
kemeleri ● Yargıtayın ilgili ● İflas bürosu * Bir hakkın yerine getirilmemesi,
hukuk dairesi nedensiz sürüncemede bırakılması
ve kamu düzenine aykırılık 7 gün-
İlamsız icra çeşitleri: lük şikâyet süresine tabi değildir.
Genel Haciz Borca itiraz
Takip Ödeme Ödeme
● Genel haciz yolu ile takip Yoluyla Takip emri
talebi emrine İmzaya İtiraz
● Kambiyo senetlerine mah- İmzaya itiraz
itiraz
sus haciz yolu ile takip
İtirazın geçici kaldırılması
● Kiralanan gayrimenkulün
Borca İtiraz
cebrî icra yolu ile tahliyesi
Borçtan kurtulma davası
İtirazın iptali davası İtirazın kesin davası
● Ödeme emrine itirazın hükümden düşürülmesi ile ödeme emri ● Son aşama paraların paylaştırılmasıdır. Birden fazla alacaklı
kesinleşir. Alacaklı ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl varsa icra dairesi sıra cetveli düzenler. İlgililer sıra cetvelinin
içinde haciz isteyebilir. tebliğinden itibaren sıra cetveline 7 gün içinde şikayet yolu ya
● Kesin haciz, muvakkat haciz, tamamlama haczi, ilave haciz ve da itiraz davası ile karşı koyabilirler. İcra takibi sonunda ala-
ihtiyati haciz olmak üzere dört tür haciz vardır. cağını tam alamayan alacaklıya, ödenmeyen alacak kısmı için
borç ödemeden aciz belgesi verilir. Sıra cetveli kesinleşmeden
● GHYT’de haciz aşamasından sonra satış aşaması gelir. Haczo-
paralar paylaştırılmaz.
lunan mal bir taşınır ise hacizden itibaren 6 ay, taşınmaz ise
hacizden itibaren 1 yıl içinde alacaklı satış istemelidir.
İflasın açılmasıyla durmayan takipler şunlardır: İflasın açılmasına rağmen durmayan davalar şunlardır:
● Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takipler ● Tahliye davaları
● Çocuk teslimi ve çocukla kişisel ilişki kurulmasına ilişkin ● Nafaka davaları
ilamların icrası ● Ceza davaları
● Müflis aleyhine başlamış ilamsız tahliye takipleri ve borç- ● Vücut üzerinde ortaya çıkan zararlardan doğan tazminat davaları
lunun şahsına ilişkin takipler
● Evlenmeye ve şahsi durumlara ilişkin davalar
● RPÇYT hakkında açılan hukuk davaları
● Şeref ve haysiyete saldırıdan doğan davalar

İKTİSAT
Ordinalist Yaklaşımın Varsayımları ● Giffen mallar, düşük malların özel bir ● Tipik bir üretim olanakları eğrisi orijine
● Tercihlerde Doyumsuzluk Varsayımı türüdür. Bu anlamda her Giffen Mal bir göre içbükey çizilir ve eğri üzerinde sol yu-
nedeniyle farksızlık eğrileri negatif düşük maldır ancak her düşük mal bir karıdan sağ aşağıya doğru hareket edildik-
eğimlidir. Giffen Mal değildir. çe marjinal dönüşüm oranı, fırsat maliyeti
ve eğim artar.
● Tercihlerde Doyumsuzluk Varsayımı
nedeniyle farksızlık eğrileri orijinden Normal Mal Düşük mal  Eğer üretim olanakları eğrisi negatif
uzaklaştıkça elde edilen fayda artar. eğimli doğrusal olursa marjinal dönüşüm
Gelir etkisi Negatif Pozitif
oranı, fırsat maliyeti ve eğim sabit olur.
● Tercihlerde Bütünlük Varsayımı ge- İkame etkisi Negatif Negatif
reği, tüketici mal ve hizmet sepet-  Eğer üretim olanakları eğrisi orijine göre
● Normal mallarda talep eğrisi her zaman dışbükey olursa marjinal dönüşüm oranı,
lerinden birini seçebilir veya sepetler
negatif eğimlidir çünkü fiyattaki düşme- fırsat maliyeti ve eğim azalan olur.
arasında kayıtsız kalabilir.
ye bağlı olarak tüketicinin talep miktarı,
● Tercihlerde Geçişlilik Varsayımı gere- hem gelir etkisi hem de fiyat etkisi nede- ● Bireysel talep eğrileri, marjinal fayda eğri-
ği, farksızlık eğrileri birbirini kesmez. niyle artar. Bu nedenle toplam etki her leri ile özdeştir. Ayrıca bireysel talep eğri-
zaman negatiftir. leri, fiyat - tüketim eğrisi yardımıyla elde
Fiyat - Tüketim Eğrisi, Talep Esnekliği edilir. Bu anlamda talep eğrisi üzerindeki
İlişkisi normal mallar her noktada fayda maksimize edilmiştir.
G.E. + İ.E. & T-
.E.
● Talep esnekliği sıfır ise fiyat - tüke- - - ● Talep eğrilerinin negatif eğimli olmasının
tim eğrisi dik çizilir. ● Düşük mallarda talep eğrisinin şekli, po- nedenleri; ikame etkisi, gelir etkisi ve Aza-
● Talep esnekliği sıfırla bir arasında ise zitif gelir etkisi ile negatif ikame etkisine lan Marjinal Fayda Yasasıdır.
fiyat - tüketim eğrisi pozitif eğimli bağlıdır.
● Farksızlık eğrisi pozitif eğimli olursa ek-
çizilir. ● Pozitif gelir etkisi, negatif ikame etkisin-
senlerde yer alan mallardan biri iyi mal,
den küçük ise toplam etki negatif olur.
● Talep esnekliği bir ise fiyat - tüketim diğeri ise kötü mal olur. Ayrıca söz konu-
Bu nedenle düşük malların talep eğrisi
eğrisi yatay eksene paralel çizilir. su farksızlık eğrileri iyi malın bulunduğu
negatif eğimlidir.
● Talep esnekliği birden büyük ise fiyat eksene doğru kıvrım yapar. Pozitif eğimli
- tüketim eğrisi negatif eğimli çizilir. düşük mallar bir farksızlık eğrisi üzerinde doyumsuzluk
G.E. < İ.E. & T-
.E. (daha çok olanın daha aza tercih edilmesi)
● Talep esnekliği sonsuz ise fiyat - tü- + -
varsayımı ihlal edilir.
ketim eğrisi çizilemez.
● Pozitif gelir etkisi, negatif ikame etkisinden ● Fayda analizine göre tüketici dengesi,
büyükse toplam etki pozitif olur. Bu ne- farksızlık eğrisinin bütçe doğrusuna teğet
Gelir - Tüketim Eğrisi, Gelir Esnekliği denle talep eğrisinin pozitif eğimli olduğu
İlişkisi olduğu noktada sağlanır. Eğer özel şekilli
bu durum, Giffen malları için geçerlidir. farksızlık eğrileri çizilirse denge için köşe
● Gelir - tüketim eğrisi pozitif eğimli dengesi çözümüne gidilir ve denge, eksen-
Giffen malları
ise eksenlerde yer alan malların gelir lerden birinde sağlanır.
G.E. > İ.E. & T+
.E.
esnekliği sıfırdan büyüktür. + -
● Gelir - tüketim eğrisi orijinden ge- ● Bir firmanın arz eğrisi, ilgili firmaya ait
çen pozitif eğimli doğru ise eksenler- ● Kısa dönem üretim analizinde Azalan Ve- olan marjinal maliyet eğrisinin ortalama
de yer alan malların gelir esnekliği rimler Yasası geçerlidir. Bunun nedeni, kısa değişken maliyet eğrisi üzerinde kalan kısmı
birdir. dönemde firma için tek değişken faktörün ile özdeştir. Marjinal maliyet eğrisinin belirli
bulunması ve ilgili faktörün verimliliğinin bir düzeyden sonra pozitif eğimli hâle gel-
● Gelir - tüketim eğrisi pozitif eğimli
belirli bir düzeyden sonra azalmasıdır. mesi yani yukarıya doğru eğimli olmasının
ve yatay eksene bükümlü ise yatay
APL temel nedeni ise üretimde Azalan Verimler
eksendeki malın gelir esnekliği birden MPL I II III Yasasının varlığıdır.
büyük, düşey eksendeki malın gelir
esnekliği ise birden küçüktür. ● Devletin uyguladığı götürü vergi uygula-
a ması arz eğrisini etkilemez. Spesifik vergi
● Gelir - tüketim eğrisi yatay ise yatay b
uygulaması arz eğrisinin paralel sola kay-
eksendeki malın gelir esnekliği sıfır- APL
masına, ad valorem vergi uygulaması ise
dan büyük, düşey eksendeki malın c
0
L arz eğrisinin eğiminin değişerek sola kay-
gelir esnekliği ise sıfırdır.
L
MPL masına neden olur.
● Gelir - tüketim eğrisi negatif eğimli ● Kısa dönemde üretimin üç bölgesi analizine
ise yatay eksendeki malın gelir es- ● Telafi edilmiş talep eğrisi, alışılagelmiş (bi-
göre firma üretimini ikinci bölge içerisinde
nekliği sıfırdan büyük, düşey eksen- linen) talep eğrisini etkileyen gelir ve ika-
belirler. İkinci bölgenin başında marjinal
deki malın gelir esnekliği ise sıfırdan me etkilerinden, gelir etkisinin analiz dışı
ürün ile ortalama ürün birbirine eşit, böl-
küçüktür. bırakılması sonucu elde edilir. İkame etkisi
genin sonunda ise marjinal ürün sıfır olur.
daima negatifken gelir etkisi malın özelliği-
● Uzun dönem üretim analizinde firma için ne göre pozitif veya negatif olabilir. Bilinen
Gossen Kanunları
Ölçek Verimi geçerlidir. Bunun nedeni, (alışılmış) talep eğrisi, bu iki etkinin kuvve-
● I. Gossen Yasası: Azalan Marjinal uzun dönemde tüm faktörlerin değişken tine göre şekillenir ancak telafi edilmiş talep
Fayda Yasası olması ve Azalan Verimler Yasasının or- eğrisi yalnızca ikame etkisini dikkate alır. Bu
● II. Gossen Yasası: Eş Marjinal Fayda tadan kalkmasıdır. Ayrıca uzun dönem nedenle tüm mal türleri için telafi edilmiş
İlkesi üretim analizine Eş Ürün Eğrisi Analizi adı talep eğrisi negatif eğimlidir. Telafi edilmiş
● III. Gossen Yasası: Faydanın Kıtlıktan verilir. Eş Ürün Eğrisi Analizine göre üre- talep eğrileri pozitif gelir etkisinden arındı-
Doğması tici dengesi, eş ürün eğrisinin eş maliyet rıldığı için ve sadece ikame etkisini yansıttığı
doğrusuna teğet olduğu noktada sağlanır. için alışılmış talep eğrisinden daha diktir.

İKTİSAT
Cobb - Douglas Üretim Fonksiyonu ● Marjinal maliyet, toplam maliyetin veya toplam değişken mali-
yetin türevine eşittir.
● İkame esneklik katsayısı 1’e eşittir (k = 1).
● MC eğrisi, AVC ve AC eğrilerini minimum noktasında keser.
● Orijine göre dışbükey eş ürün eğrisini yansıtan
uzun dönem üretim fonksiyonudur. ● MC eğrisinin AVC eğrisini kestiği minimum noktasında AC azalır.
x z
MC eğrisinin AC eğrisini kestiği minimum noktasında AVC artar.
 q = f(K,L) = A.K . L şeklinde ifade edilir.
● MC eğrisi AVC’nin altında iken AVC azalır, üstünde iken AVC artar.
● Cobb-Douglas Üretim Fonksiyonuna değişken
oranlı üretim fonksiyonu da denir. ● MC eğrisi AC’nin altında iken AC azalır, üstünde iken AC artar.
x + z > 1 ⇒ ölçeğe göre artan getiri

● Firma, ortalama maliyetin azalan bölgesinde üretim yapıyorsa ek-
x + z = 1 ⇒ ölçeğe göre sabit getiri sik kapasite söz konusudur.
x + z < 1 ⇒ ölçeğe göre azalan getiri ● Firma, ortalama maliyetin minimum bölgesinde üretim yapıyorsa
tam kapasite söz konusudur.
Doğrusal Üretim Fonksiyonu
● Firma, ortalama maliyetin artan bölgesinde üretim yapıyorsa aşırı
● İkame esneklik katsayısı sonsuzdur (k = ∞ ).
kapasite söz konusudur.
● Her iki ekseni kesen negatif eğimli doğrusal eş
ÜRETİM FONKSİYONLARI
ürün eğrisini yansıtan uzun dönem üretim fonk- ● Pozitif dışsal ekonomiler ortalama maliyetleri aynı üretim düzeyi
siyonudur. için düşürür ve uzun dönem ortalama maliyet (LRAC) eğrisi aşağı
 q = f(K, L) = aK + bL şeklinde ifade edilir. kayar (miktar eksenine yaklaşır). Negatif dışsal ekonomiler ise ortala-
ma maliyetleri aynı üretim düzeyi için artırır ve uzun dönem ortala-
● Doğrusal üretim fonksiyonlarında her zaman
ma maliyet (LRAC) eğrisi yukarı kayar (miktar ekseninden uzaklaşır).
ölçeğe göre sabit getiri vardır.
Leontief Üretim Fonksiyonu ● Üretimin I. Bölgesi: Marjinal maliyet, ortalama maliyetten küçüktür
(MC < AC). Bu bölgede ortalama maliyet eğrisi azalandır, marjinal
● Eksenlere paralel olan ve 90°lik açı yapan L
maliyet ise önce azalan daha sonra artan eğimli bir eğridir.
şeklindeki eş ürün eğrisini yansıtan uzun dönem
üretim fonksiyonudur. ● Üretimin ll. Bölgesi: Marjinal maliyet, ortalama maliyetten büyük
veya ortalama maliyete eşittir (MC ≥ AC). Bu bölgede ortalama
 q = (K, L) = min(aL, bK) şeklinde ifade edilir.
maliyet ve marjinal maliyet eğrileri artandır.
● Leontief Üretim Fonksiyonuna sabit oranlı üre-
● Üretimin lll. Bölgesi: Marjinal maliyet, ortalama maliyetten büyük-
tim fonksiyonu da denir.
tür (MC > AC). Bu bölgede ortalama maliyet ve marjinal maliyet
● Bu tip fonksiyonlarda ölçeğe göre getiriden bah- eğrileri artandır.
sedilemez.
● LRAC eğrisinin negatif eğimli olduğu durumda, firma için ölçeğe

CES Tipi Üretim Fonksiyonu
göre artan getiri söz konusudur.
1
● İkame esnekliği katsayısı, k = dir.  SRAC eğrisi azalırken LRAC eğrisine teğet olur. Kısa dönem mar-
1– P
P P (1/E)
jinal maliyet (SRMC) eğrisi, bu teğet noktasının sağında (altında)
● q = f(K, L) = [K + L ] şeklinde ifade edilir.
SRAC’yi minimum noktasında keser.
● CES tipi üretim fonksiyonunda ölçeğin getirisi E
ve P parametrelerine bağlıdır. ● LRAC eğrisinin yatay olduğu durumda, firma için ölçeğe göre sabit
P/E > 1 ⇒ ölçeğe göre artan getiri getiri söz konusudur.
P/E = 1 ⇒ ölçeğe göre sabit getiri  SRAC eğrisi, LRAC eğrisine minimum noktasında teğet olur ve
kısa dönem marjinal maliyet (SRMC) eğrisi, bu teğet noktasında
P/E < 1 ⇒ ölçeğe göre azalan getiri
SRAC’yi keser.
● TC ve TVC eğrilerinin önce yavaş, daha sonra hızla ● LRAC eğrisinin pozitif eğimli olduğu durumda, firma için ölçeğe göre
artmasının nedeni, Azalan Verimler Yasasının varlı- azalan getiri söz konusudur.
ğıdır.  SRAC eğrisi artarken LRAC eğrisine teğet olur. Kısa dönem mar-
● TC ile TVC arasındaki fark, her üretim düzeyi için top- jinal maliyet (SRMC) eğrisi, bu teğet noktasının solunda SRAC’yi
lam sabit maliyete (TFC) eşittir. (minimum noktasında) keser.
TC – TVC = TFC
● Tüm piyasalarda dengenin sağlanmasının yani kâr maksimizasyo-
● AC eğrisi ile AVC eğrisinin arasındaki bölge AFC’ye nunun iki temel koşulu vardır:
eşittir.  MR = MC olmalıdır.
AC – AVC = AFC  MC pozitif eğimli olmalıdır.
● AC eğrisi ile AVC eğrisi artan durumdayken birbirine
● Kısa dönemde tüm piyasalarda, bir firma için 3 sonuç vardır. So-
yaklaşır. Bunun nedeni, üretim birimi başına düşen
nucun belirlenmesi için ise ortalama maliyet (AC) eğrisi ile fiyat (P)
ortalama sabit maliyetin (AFC) orijine göre dışbükey
ilişkisine bakılır.
biçimde olması yani sol yukarıdan sağ aşağıya indikçe
değerinin düşmesidir.  Aşırı kâr ⇒ P > AC
● Ortalama değişken maliyetin (AVC) minimum olduğu  Normal kâr ⇒ P = AC

üretim düzeyinde ortalama maliyet (AC) eğrisi, ortala-  Zarar ⇒ P < AC
ma sabit maliyetin (AFC) etkisiyle azalmaya devam eder.

İKTİSAT
Tam Rekabet Piyasasının Varsayımları ● Oyun Teorisindeki “Mahkumlar Açmazı (Tutuklu İkilemi)”nin
● Atomisite Varsayımı: Piyasada alıcı ve satıcı sayısının çok olmasıdır. bulunduğu oyunlardaki temel varsayım iki oyuncu arasın-
da iletişimin bulunmaması ve oyuncuların iş birliği yapma
● Mobilite Varsayımı: Piyasaya giriş ve çıkışın serbest olmasıdır.
imkânının olmamasıdır. Ancak burada sonucu belirleyen asıl
● Homojenlik Varsayımı: Malın, hangi firma tarafından üretilirse neden tarafların birbirine güvenmemesidir.
üretilsin birbirinin aynısı olmasıdır.
● Şeffaflık (Açıklık) Varsayımı: Üretici ve tüketicilerin kendi lehine ● Nash Dengesi; bir tarafın, rakiplerinin kararlarının veri
olan her türlü bilgiye sahip olmasıdır. olduğu varsayımında kendisi için yapabileceğinin en iyisini
gerçekleştirdiği durumdur. Hâkim strateji ise bir tarafın,
● Bir piyasada mobilite varsayımı geçerli ise bu piyasada uzun dö- rakipleri ne yaparsa yapsın kendisi için yapabileceğinin en
nemde, daima normal kâr var demektir. iyisini gerçekleştirdiği durumdur. Ayrıca Nash Dengesinin
● Tam rekabet piyasası ile monopolcü rekabet piyasası haricindeki sağlanabilmesi için tarafların hâkim stratejiye sahip olması
diğer tüm piyasa yapılarında, mobilite varsayımının ihlal edilmesi gerekmez. Oyunda yer alan bir tarafın en az getiri sağlaya-
nedeniyle uzun dönemde aşırı kâr söz konusudur. cak şekilde strateji benimsemesine ise minimumların maksi-
mumlaştırılması veya maksimin stratejisi adı verilir.
● Tam rekabet piyasasında fiyat, piyasa talep eğrisi ile piyasa arz
eğrisinin kesiştiği noktada belirlenir. Cournot Modeli
● Bu piyasa yapısında, firmanın veya tüketicinin fiyatı değiştirme gücü ● Firmalar arası rekabet miktar üzerinden olur. Her
yoktur. Firmalar veya tüketiciler fiyat kabul edici durumundadır. düopolcü, rakibin piyasaya sürdüğü mal miktarını
değiştirmeyeceğini varsayarak hareket eder.
● Tam rekabet piyasasında firmanın malına olan talep eğrisi (fir-
manın karşı karşıya kaldığı talep eğrisi) yatay eksene paralelken ● Piyasada her iki firma da tam rekabet üretim dü-
piyasa talep eğrisi negatif eğimlidir. zeyinin 1/3 ü kadar üretim yapar ve toplam piyasa
talebinin 2/3 ü karşılanır.
● Tam rekabet piyasasında,
Bertrand Modeli
 P = D = AR = MR dir.
● Bertrand Modeline göre firmalar arası rekabet,
 Talep (D) eğrisi, AR ve MR eğrileri ile özdeştir.
fiyat üzerinden olur. Firmalar rakiplerinin fiyat
● Toplam hasılat toplam maliyet yaklaşımına göre tam rekabetçi fir- düzeyini değiştirmeyeceğini varsayarak hareket
ma, toplam maliyet eğrisinin eğimi ile toplam hasılat eğrisinin eği- ederler.
minin birbirine eşit olduğu üretim düzeyinde kârını maksimize eder. ● Bertrand Modelinde denge üretim ve fiyat düzeyi,
tam rekabet piyasası denge üretim ve fiyat düze-
● Marjinal hasılat marjinal maliyet yaklaşımına göre firmanın kâr
yine eşittir.
maksimizasyonunu sağladığı noktada MR = MC olmalıdır. Bu nokta
aynı zamanda firmanın zararını minimize ettiği noktadır. Edgeworth Modeli
REKABETÇİ OLİGOPOL TEORİLERİ
Uzun dönem denge ● Edgeworth Modelinin en önemli sonucu, diğer mo-

6 44 4 4 4 4 44 7 4 4 4 4 4 4 44 8 dellerdeki gibi kararlı bir denge noktasının olma-
D = P = AR = MR = MC = AC masıdır. Fiyat rekabetinin sonucunda fiyat ve üre-
1 444 4 44 2 4 4 4 4 44 3
K›sa dönem denge tim sürekli dalgalanır ve bu nedenle de kararlı bir
denge söz konusu olmaz.
● Tam rekabetçi firma için üretici fazlası, toplam hasılat ile toplam
Chamberlin Modeli
değişken maliyetin farkına eşittir.
● Chamberlin Modelinin diğer modellerden farkı, fir-
Üretici fazlası = TR – TVC
maların safça hareket etmeyip hatalı öngörülerin-
Tam rekabetçi endüstri için üretici fazlası, firma sayısı (N) ile üretici den ders çıkarmalarıdır. Her firma, rakip firmanın
fazlasının çarpımına eşittir. üretim düzeyini değiştireceğini bilir ve ona göre
Endüstri için üretici fazlası = N • (TR – TVC) üretim miktarını belirler.
● Chamberlin Modelinde firmalar, en iyi durumun
● Monopol gücü ölçülürken Lerner Endeksi kullanılır. Talebin fiyat
monopol üretim düzeyini paylaşmak olduğunu bi-
esnekliğinin tersi Lerner Endeksine eşittir.
lir ve her firma monopol üretim düzeyinin yarısı
1 P – MC kadar üretim yapar. Buna göre toplam üretim ve
| ed |
=
P fiyat, monopol üretim ve fiyatına eşit olur.
● Lerner Endeksi 0 ile 1 arasında değer alır (0 < L < 1). Lerner Stackelberg Modeli
Endeksi 1’e yaklaştıkça talebin fiyat esnekliği 0’a yaklaşır. Bu du- ● Stackelberg Modeline göre piyasadaki firmalardan
rumda monopol gücü artar. biri lider konumundayken diğer firmanın takipçi
olduğu kabul edilir. Buna göre lider firma toplam
● Tekelci rekabet koşullarının geçerli olduğu bir piyasada, piyasaya talebin 1/2 si kadar üretim yaparken takipçi firma
yeni firmaların girmesinin etkisi: toplam talebin 1/4 ü kadar üretim yapar. Sonuçta
 Piyasada faaliyet gösteren bir firmanın talep eğrisi daima sola piyasa talebinin 3/4 ü karşılanmış olur.
kayar. Sweezy Modeli
 Piyasa talep eğrisi daha yatık hâle gelir. ● Oligopolde fiyat katılığını açıklar. Sweezy Modelinde
● Tekelci rekabet koşullarının geçerli olduğu bir piyasada faaliyet firmalar, rakiplerinin fiyat düşüşlerini takip eder-
gösteren bazı firmaların üretimden çekilmesinin etkisi: ken fiyat artışlarını takip etmezler.
 Piyasada faaliyet gösteren bir firmanın talep eğrisi daima sağa ● Firmalar fiyat düşüşlerine duyarlı, fiyat artışlarına
kayar. ise duyarsızdır.
 Piyasa talep eğrisi daha dik hâle gelir. ● MR eğrisi kesiklidir (sürekli değildir).

İKTİSAT
● Klasik iktisatçılar, ekonomiye müdahale edilmesine karşı çık- ● Monetarist Yaklaşım mensupları ise genel olarak ekonomiye
mış “Bırakınız yapsın, bırakınız geçsin.” prensibini benimse- müdahale edilmemesi gerektiğini savunmuş, müdahalenin ge-
mişlerdir. Klasik İktisada göre para ve maliye politikaları et- rekli görüldüğü durumlarda ise maliye politikası yerine para
kisizdir. politikasının uygulanması gerektiğini belirtmişlerdir. Bu an-
● Keynesyen iktisatçılar, efektif talebi artırmak için para ve lamda Monetarist İktisada göre para politikası etkili, maliye
maliye politikalarının uygulanması gerektiğini savunmuşlardır. politikası ise dışlama etkisi nedeni ile etkisizdir.
Keynesyen İktisada göre maliye politikası para politikasından
daha etkindir.
Kapalı Ekonomi Açık Ekonomi HARCANABİLİR KİŞİSEL GELİRİ ELDE ETME

ÇARPAN GSYİH
TABLOSU Vergi Gelire Vergi Gelire +
Vergi Otonom Vergi Otonom NFG
Bağlı Bağlı
GSMH
Harcama 1 1 1 1 –
çarpanı 1-c 1 - c (1 - t) 1-c+m 1 - c (1 - t) + m Amortisman
Vergi -c -c -c -c SMH
–
çarpanı 1-c 1 - c (1 - t) 1-c+m 1 - c (1 - t) + m
Dolaylı Vergiler
+
Transfer c c c c Sübvansiyonlar
çarpanı 1-c 1 - c (1 - t) 1-c+m 1 - c (1 - t) + m
MG
Denk büt- 1-c 1-c 1-c 1-c –
=1 Kurumlar Vergisi
çe çarpanı 1-c 1 - c (1 - t) 1-c+m 1 - c (1 - t) + m
–
Dağıtılmayan kurum kârları
–
Sosyal güvenlik kesintileri
Tasarruf (S) Yatırımlar (I)
+
Transfer ödemeleri
SIZINTILAR ENJEKSİYONLAR Kamu harcamaları (G) +
Vergiler (T)
Kamudan alınan faizler
İthalat (M) Kişisel Gelir
İhracat (X)
–
Dolaysız vergiler
IS – LM Modelinde Eğim
Harcanabilir Kişisel Gelir
● IS eğrisi negatif eğimlidir. ● LM eğrisi pozitif eğimlidir.
-1 k Maliye ve Para Politikalarının Birlikte Kulla-
● IS eğrisinin eğimi, şeklindedir. ● LM eğrisinin eğimi, şeklindedir.
ko : b h nılması ve Sonuçları
● Yatırımların faize duyarlılığı (b) art- ● LM eğrisinin dik veya daha yatık ol- Maliye Politikası
tıkça IS eğrisi yatıklaşır. ması, para talebinin gelire duyarlılığı-
na (k) ve para talebinin faize duyarlı- Genişletici Daraltıcı
Genişletici
 b↑ & IS eğrisi yatıklaşır. lığına (h) bağlıdır.

Para Politikası
Y , i belirsiz, Y belirsiz, i , I ,
 b↓ & IS eğrisi dikleşir.  k↑ & LM eğrisi dikleşir. I belirsiz, C C belirsiz
● Harcama çarpanının (k0) değeri art-
 k↓ & LM eğrisi yatıklaşır.
Daraltıcı
tıkça IS eğrisi yatıklaşır. Y belirsiz, i , I , Y , i belirsiz,

 k0↑ & IS eğrisi yatıklaşır.  h↑ & LM eğrisi yatıklaşır.
C belirsiz I belirsiz, C
 k0↓ & IS eğrisi dikleşir.  h↓ & LM eğrisi dikleşir.
BP Eğrisinin Eğimi
i i i
BP eğrisinin eğimini iki unsur belirler: BP BP
● Marjinal ithalat eğilimi BP

● Sermaye hareketliliğinin, ülke içi faiz
oranı ve ülke dışı faiz oranı arasındaki
farka olan duyarlılığı
0 Y 0 Y 0 Y1 Y
Tam Sermaye Tam Olmayan Sermaye Sermaye
Hareketliliği Hareketliliği Hareketliliği Yoksa

İKTİSAT
AD – AS MODELİ
PARA POLİTİKASI MALİYE POLİTİKASI
AD eğrisinin eğimini IS ve LM eğrilerinin eğimini etkileyen unsurlar
belirlemektedir. Sabit Esnek Sabit Esnek
Döviz Döviz Döviz Döviz
● Yatırımların faize duyarlılığı (b) en kadar fazla ise AD eğrisi o
denli yatık olacaktır. Tam Sermaye Tam Tam
Tam Etkili Tam Etkili
Hareketliliği Etkisiz Etkisiz
● Çarpan katsayısının değeri ne kadar büyükse AD eğrisi o denli
yatık olacaktır. Kısmi Sermaye Tam Kısmen Kısmen
Etkili
● Para talebinin faize olan duyarlılığı ne kadar az ise AD eğrisi o Hareketliliği Etkisiz Etkili Etkili
denli yatık olacaktır. Tam Sermaye Tam Tam
Etkili Tam Etkili
● Para talebinin gelire olan duyarlılığı (k) ne kadar az ise AD Kontrolü Etkisiz Etkisiz
eğrisi o denli yatık olacaktır.
P P
b b
çarpan çarpan AE IS LM BP AD
h k0
h eğimi eğimi eğimi eğim eğim
k k c↑ 3 3 5 – – 5
t↑ 5 5 3 – – 3
AD AD
m↑ 5 5 3 – 3 3
0 Y 0 Y
Daha yatık AD eğrisi Daha dik AD eğrisi hızlandıran↑ 3 3 5 – – 5
b↑ – – 5 – – 5
Alışılagelmiş toplam arz (AS) eğ- i As
k↑ – – – 3 – 3
risi pozitif eğimlidir.
Klasik bölge
h↑ – – – 5 – 3
● AS eğrisinin eğimi, ekonominin
içinde bulunduğu istihdam du- c: Marjinal tüketim eğilimi k: Para talebinin gelire du-
t: Marjinal vergi eğilimi yarlılığı
rumuna bağlıdır. Ara bölge
h: Para talebinin faize du-
Keynesyen m: Marjinal ithalat eğilimi
bölge yarlılığı
b: Yatırımın faize duyarlılığı
k0: Harcama çarpanı
0 Y
PARA BANKA
Para Talebi
Klasik Keynesyen
Monetarist
Md = (Sürekli, Hisse , Tahvil , Beklenen )

Md = (Y) (Gelir) Md = (i, Y, P)
gelir senedi fiyatları enflasyon
–+ +
+ + + +
Para Arzı Tanımları Dengesizliğin Dengesizli- Ana Hedef Faaliyet Hedefi

● M1 = Dolaşımdaki Para + Vadesiz Mevduat + TCMB Mevduatı Türü ğin Nedeni
Harcama Toplam Parasal Parasal
● M2 = M1 + Vadeli Mevduat
Dengesizliği Talep Büyüklük Büyüklük
● M3 = M2 + Repo + Para Piyasası Fonları
Arz yönlü Toplam arz Faiz oranı Faiz oranı
 2005 yılı Aralık ayından beri ülkemizde kullanılan dengesizlik
para tanımları (M1, M2, M3)
Portföy Para talebi Faiz oranı Faiz oranı
 Merkez Bankası Parası = Rezerv Para + Açık Piyasa dengesizliği
İşlemleri + Kamunun Mevduatı Para arzı Para arzı Parasal büyüklük Parasal büyüklük
 Parasal Taban = Rezerv Para + Açık Piyasa İşlemleri dengesizliği veya faiz oranı veya faiz oranı
Bankalar Bilançosu Para Piyasaları Sermaye Piyasaları

Aktifler (trilyon ¨) Pasifler (trilyon ¨) ● Likiditesi yüksek ● Likiditesi düşük
(Fon Kullanım Yapısı) (Fon Kaynak Yapısı)
● Riski düşük ● Riski yüksek
Nakit Vadesiz Mevduatlar ● Fiyat dalgalanması düşük ● Fiyat dalgalanması çok
Menkul Kıymetler Vadeli Mevduatlar ● Kısa vadeli (bono, repo, fon bir var- ● Uzun vadeli (tahvil, se-
Krediler Reeskont Kredileri lığa dayalı menkul kıymetler) net, belge, eurobank)
Vade
Diğer Aktifler Net Sermaye
AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI Kısa Orta Uzun

(1 yıldan az) (1 – 10) (10 ve üzeri)

İKTİSAT
MİKTAR KURAMI
Fisher Yaklaşımı Cambridge Yaklaşımı Modern Miktar Kuramı
● Para talebi fertlerin harcamalarına ● Para talebi fertlerin servetine bağlı ● Milton Friedman tarafından geliştiril-
bağlı miş bir teoridir.
● Para değişim ve servet tutma aracı
● Para değişim aracı ● Para talebinde elde tutulmak istenen
● Para talebi mikro yaklaşımla açıklan- para miktarı esas alınmıştır.
● Para talebi makro düzeyde ele alınmış mış
● Mikro temellere dayanır.
● Bireylerin para tutma zorunluluğu ● Bireylerin ne kadar para tutma iste-
incelenir. ● Para talebinin faiz esnekliği oldukça dü-
ğinde olduğu gösterilir. şüktür.
● Para talebi cari gelir yerine servete

bağlıdır.
i Tahvil talebi
Tahvil talebini etkileyen Tahvil arzını etkileyen etmen- Beklenen enflasyonun artarsa
fazlası
Td etmenler şunlardır: ler şunlardır:
1442443
● Tahvil talebi azalır.
● Servetin artması ● Yatırımlardan beklenen
i Denge kârlılıkların artması
● Tahvil arzı artar.
● Likiditenin artması
● İşletmelere verilen teşvikle-
1442443
Tahvil arzı Ts ● Beklenen getirinin artması rin artması ● Tahvil miktarı belirsizleşir.
fazlası
0 T (tahvil miktarı) ● İşletmelerden alınan vergi-
● Bilgi edinme maliyetinin ● Faiz oranı artar.
nin azalması
azalması
Tahvil talebi fazlası
● Kamu borçlanma gereğinin
i↓ Tahvil fiyatı↑ Tahvile talep↓ ● Beklenen enflasyonun azal- artması
ması
Tahvil arzı fazlası ● Beklenen enflasyonun art-
ması
i↑ Tahvil fiyatı↓ Tahvile talep↑
ULUSLARARASI İKTİSAT
● Ülkelerin kendi kanunlarıyla düzenlenen tarife oto-

Uluslararası Faktör Fiyatları Teoremi
nom gümrük tarifesi
Uluslararası iş gücü akımlarının tamamen serbest olduğu kabul edilir.
● Ülkeler arası anlaşmalarla konulan tarife sözleşmele-
Heckscher – Ohlin Modeli Yardımı ile Ortaya Atılan Teoremler
Bunun sonucu olarak ülkeler arası ücret eşitliği kendiliğinden sağlanır.

re dayanan gümrük tarifesi
Stolper Samuelson Gelir Dağılımı Teoremi ● Malların metre, adet ve tane birimleri üzerinden
vergi alınması spesifik
Ülkenin ticarete açılması, gelir dağılımını ihracata konu olan ürünün
yoğun olarak kullanıldığı üretim faktörünün lehine değiştirecektir. ● Malların değerleri üzerinden vergi alınması ad ve-
lorem
● Ad velorem ile spesifik vergi aynı anda uygulanırsa
Faktör Hareketsizliği Modeli bileşik tarife
Üretim faktörlerinden biri hareketsiz olabilir ve bu da gelir dağılımı ● Yurtiçi üreticileri ithalata karşı kısmî olarak koruyan
üzerinde daha farklı sonuçlar meydana getirir. koruyucu tarife
● Yurtiçi üreticiyi tam olarak koruyan engelleyici tarife
Hollanda Hastalığı
● Yurt içinde üretilmeyen mala konulan tarife hasıla
Bir ülkede ani bir şekilde üretim artışı sonucunda veya mevcut üre- tarife
timden sağlanan gelir artışı durumunda yaşanan ekonomik daralma
● Gümrük tarifelerinin temel amacı hazineye gelir
olarak ifade edilir.
sağlamak
Rybczynski Teoremi ● İthalat kotoları, ithalata konu olan malların fiziki

miktar ya da değerleri itibariyle sınırlandırılmasıdır.
Üretim faktörlerinden birinin arzı sabitken diğer üretim faktörünün
arzı artmış ise arzı artan faktörü yoğun olarak kullanan sektörde ● İthalat yasakları, malın ülkeye girişi tamamen en-
üretim mutlak olarak artar. gellenir.
● Döviz kontrolü, ülkelerin yabancı para ile gerçekleş-
Leantief Paradoksu tirdikleri işlemlerin kamu otoritelerince denetlenmesi
Wassily Leontief, dönemin geçerli dış ticaret teorisi olan Hecksher – Ohlin ● Çoklu kur sistemi, ithalatını azaltmak istedikleri mal
Teorisini, girdi – çıktı (input – output) tekniğini kullanarak test etmiştir. grupları için yüksek döviz kuru uygulamaları

İKTİSAT
Ekonomik Entegrasyon
Tercihli Ticaret Anlaş- Serbest Ticaret Bölgesi Gümrük Birliği Ortak Pazar İktisadi Birlik
maları Ülkeler aralarında tarife Birliğe dahil olan ülkeler Gümrük Birliğine ek ola- Ortak Pazarın özellik-
Anlaşmaya taraf olan ve miktar kısıtlamaları- arasındaki tarife ve mik- rak, üretim faktörlerinin lerine ek olarak üyeler
ülkeler, belirli mallar nı kaldırır, bölgeye dahil tar kısıtlamaları kaldırı- Ortak Pazara üye ülkeler ortak bir iktisadi politika
üzerinde gümrük tari- olmayan ülkelere karşı lır. Dahil olmayan ülke- içinde serbest dolaşımı izler.
felerinde indirimde bu- her ülke kendi özel tari- lere karşı ortak bir tarife sağlanır.
lunur. fesini uygular. uygulanır.
Ödemeler bilançosunun cari işlemler ve sermaye hesabının net bakiyesi ile denkleştirici işlemlerin bakiyesinin birbirine eşit olmasını
istatistiki farklar hesabı sağlar.
Cari İşlemler Hesabı + Sermaye İşlemleri Hesabı = Otonom İşlemler Resmi Rezervler Hesabı = Denkleştirici İşlemler
Ödemeler Bilançosu Hesapları
Cari İşlemler Hesabı Sermaye Hesabı Resmi Rezervler Hesabı İstatistiki Farklar Hesabı
Ülkenin ihraç ve ithal ettiği Sermaye hesabı borçlu çalışır. Merkez Bankasının döviz pi- Ödemeler bilançosu istatistik-
mal ve hizmetler bu hesaba (Özel portfolyo yatırımları, yasasına yapmış olduğu mü- lerini denkleştirmek amacıyla
kaydedilir. (Turizm, işçi gelir- dolaysız yabancı sermaye ya- dahaleler sonucunda ülkenin yapılan kayıtlardır.
leri, elçilik hizmetleri, ülkeler tırımları) uluslararası resmi rezervlerin-
arası yapılan bağış, transit ti- de ortaya çıkan değişiklikleri
caret...) gösterir. (Döviz, altın...)
KALKINMA – BÜYÜME
Neoklasik Büyüme Modeli (Solow) Rostowgil Büyümenin Aşamaları
● Ekonomide rekabetçi piyasalar söz konusudur. ● Geleneksel Toplum Aşaması: Ekonomik faaliyetler tarıma da-
● Üretim faktörleri birbirinin yerine ikame edebilir. yalı, verimlilik oldukça düşük, toplum kadercidir.
● Emek ve sermaye üretim faktörleridir. ● Kalkışa Hazırlak Aşaması: Dışsal şoklar etkilidir. Ekonomi sos-
● Teknoloji dışsaldır. yal sabit yatırımlara yönelir.
● Ölçeğe göre sabit geliri söz konusudur. ● Kalkış Aşaması: Sanayileşmenin başladığı aşamadır. Kalkınma
● Ekonomi uzun dönemde kararlı büyüme sergiler. süreci ivme kazanır.
● Ekonomi dengeden uzaklaştığında kendiliğinden tekrar den-
● Olgunlaşma Aşaması: Teknoloji gelişir ve üretim artar. Millî
geye gelir.
gelirin bir bölümü üretken yatırımlara aktarılır.
● Kişi başı çıktı düzeyinin büyüme oranını değiştirmesine büyüme
etkisi denir. ● Yoğun Kitlesel Tüketim Aşaması: Kalkınmanın son aşamasıdır.
● Teknoloji ilerlemeden kaynaklı olan üretim büyümesine Solow Toplumsal refah söz konusudur. Hizmet sektörünün önemi ar-
artığı denir. tar. Kaynaklar kitlesel tüketim mallarının üretimine ayrılır.
● Açık ekonomi koşullarında tanımlanabilir.
İKTİSADİ DOKTRİNLER
İKTİSAT OKULLARI
Merkantalist Yaklaşım Fizyokrotik Yaklaşım Klasik Yaklaşım Neoklasik Yaklaşım
● Jean Bodin ● François Quesnay ● Adam Smith ● Marshall
● Thomas Miles ● R. Jacques Turgot ● David Ricardo ● Walros
● Thomas Mun ● Poreto

● Fisher
● Edgeworth
● Gossen
Keynesyen Yaklaşım Monetarist Okul Yeni Klasik Okul Arz Yanlı İktisat Okul Post Keynesyen Okul
● J. Keynes ● M. Friedman ● John Muth ● K. Evans ● J. Robinson
● K. Bruner ● Robert Lucos ● A. Laffer ● P. Davidson
● A. Meltzer ● Robert Barro ● M. Kalecki

İKTİSAT
Klasik Yaklaşım Keynesyen Yaklaşım

● Doğal düzen ve devlet müdahalesinin sınırlı olması temeline ● J. Mynard Keynes’in 1936 ● Fiyatlar aşağı doğru katıdır.
dayanır. yılında yazdığı “İstihdam,
● Piyasaların sürekli temizlen-
● Başlangıcı A. Smith’in Ulusların Zenginliği eseri. Faiz ve Paranın Genel Teori-
diği varsayımı geçerlidir.
si” kitabı ile başlar.
● 1929 Büyük Buhrana kadar etkisini sürdürdü. ● Tüketiciler rasyonel değildir.
● Devlet ekonomiye müdahale etmemelidir. ● Modern Makro İktisadın te-
mellerini atmıştır. ● Tam enformasyon yok.
● Ekonomik sektörlerin tamamına önem verilir.
● Klasik İktisadın bütün varsa- ● Para yansız değildir.
● Üretim sürecinde en önemli faktör emektir.
yımları reddedilmiştir. ● Ekonomik analiz kısa döne-
● Sermaye birikmiş emekten başka bir şey değildir.
mi esas alır.
● “Görünmez El” sistemini benimsemiştir. ● Ekonomi eksik istihdam du-
rumunda dengededir. ● Para ekonominin temeli
● Ekonomide tam serbestliği savunur. hâline gelmiştir.
● Paranın değişim aracı olmaktan başka rolü yoktur. ● Hükûmet aktif iktisat poli-
tikalarıyla serbest piyasaya ● Yatırım tasarruf eşitliği her
● Merkantilistlerin görüşlerine karşı çıkar. müdahale etmelidir. zaman sağlanmaz.
● Bireyciliğe, kişisel çıkarlara ve rekabete dayanır ● Ekonominin talep yanıyla il-
● Tam rekabet koşulları geçerli
● Ekonomide tam istihdam söz konusudur. değildir. gilenir.
● Temsilcileri: A. Smith, T.R. Malthus, D. Ricardo, J.S. Mill, J.B.
Say, N.W. Senior
TÜRKİYE EKONOMİSİ
● Türkiye’de ilk finansal kriz ● 1981 yılında Sermaye Piya- ● 1986 yılında borsa kurul- ● 1987 yılında Merkez Ban-
1982 yılında yaşanmıştır. sası kurulmuştur. muş, Merkez Bankası İnter- kası açık piyasa işlemlerine
bank para piyasasını açmıştır. başlamıştır.
7 Eylül 1946 devalüasyonu ile alınan önlem- Güçlü Ekonomiye Geçiş Programının Hedefleri
ler:
● Yüksek oranda faiz dışı fazla vermek ● Kaynak tahsisinde kamuda şeffaflığı ve
● ¨’nin yabancı paralar karşısında değeri dü- hesap verebilirliği artırmak
● Özel ve kamu bankalarının tekrar güçlü
şürülmüştür.
bir yapıya kavuşmasını sağlamak
● Bankacılık sektörü ile reel sektör ara-
● İthalatçı birlikler kaldırılmış, ithal edilebile-
● Kamu bankalarının görev zararlarını sında işleyişi sağlamlaştırarak mali pi-
cek mal sayısı artırılmıştır. kapatmak yasalarda etkinliği artırmak
● Yabancı sermaye kısıtlamaları kaldırılmıştır. ● Faiz oranlarını aşağıya çekmek
● Kamu finansman dengesini yapısal dö-
● Gümrük tarifeleri hafifletilmiştir. ● Reel faiz oranlarını sürdürülebilir bir
nüşümlerle de destekleyerek bir daha
düzeye indirmek
bozulmayacak biçimde güçlendirmek
● Devalüasyon: Paranın, diğer paralar karşı- ● Cari işlemler açığını kapatmak
sında değerinin düşürülmesidir. ● Borçlanma olanaklarını dış finans- ● Enflasyon hedeflemesine geçmek ama-
manla artırmak cıyla dalgalı kur rejimi kapsamında
● Revalüasyon: Paranın, diğer paralar karşı- enflasyonla mücadele için aktif para
sındaki değerinin yükseltilmesidir. ● Gelir dağılımı politikasını enflasyon he-
defleriyle uyumlu bir şekilde çözdürmek politikası uygulamak
Küresel Mali Kriz Sonrası Bankacılık Sektöründe Alınması Gereken Önlemler

● Mal varlığına ilişkin kredi riski bilgisinin iletilmesinde yaşa- ● Kredi derecelendirme kuruluşlarının gözden geçirilmesi
nan sorunların aşılması ● Denetleyici otoritelerin, piyasaları ve finansal kuruluşları iz-
● Risk yönetiminde bankaların özenli olması leme yöntemlerinin geliştirilmesi.
● Birincil ve ikincil piyasa araçları arasındaki yapının uyum- ● Denetleyici otoriteler arasında uluslararası iş birliğinin güç-
laştırılması lendirilmesi
24 Şubat Bankacılık Zirvesinde Alınan Önlemler

● Merkez Bankası Denetiminde swap ● Bankaların kur belirlemelerine Merkez ● Alınan kararlar neticesinde MB döviz
piyasası oluşturulması Bankasının yardımcı olması kurunu ve enflasyonu kontrol etme-
● Bankaların açık pozisyonlarını, Türk yi amaçlayan politikalar uygulamaya
● MB’nın, faiz piyasalarına müdahale
lirası ve döviz bonoları takasıyla ka- başlamıştır.
etmesi ve faiz oranlarını aşağı çekmesi
patmaya çalışmak ● Dalgalı döviz kuruna geçiş, hanehalkı
● Ekonomi yönetimi ve bankalar arasın- ve sektörler üzerinde olumsuz etki ya-
● BM repo hesaplarından ihtiyacı olan
da %10 - %15 oranında bir devalüas- ratmıştır.
bankalara likidite sağlanması
yon için anlaşma sağlanması ve döviz
● Bankaların 26 Şubat Pazartesi gü- ● Krizin sonucunda kurların serbest bı-
kurunun aşağı çekilmesi
nünden itibaren döviz piyasasında kur rakılmasıyla ¨ %40 civarında değer
kotasyonuna girmesi kaybetmiştir.

MALİYE
MALİYE TEORİSİ
Kamu Maliyesinin Amaçları Musgrave Yaklaşımına göre devletin görevleri
● Kaynak kullanımında etkinlik ● Ekonomik istikrar

● Kaynak tahsisi ● Gelir dağılımı ● İktisadi istikrar
● Bölüşümde etkinlik ● Ekonomik büyüme
Klasikler (Mali Gelenekçiler) Keynesyenler

● A. Smith, J.B.Say, D.Ricardo, R.T. Malthus, J.S. Mill, N.W. Se- ● Piyasada görünmez el yoktur.
nior başlıca temsilcileridir. ● Müdahaleci devlet anlayışı ve fonksiyonel maliye teorisi savu-
● Piyasada görünmez el vardır. nulur.
● Ücret ve fiyatlar esnektir. ● İhtiyat, işlem ve spekülasyon güdüsü olmak üzere para talebinin
● Devletin ekonomiye müdahalesi sınırlı olmalıdır. üç motifi vardır.
● Her arz kendi talebini oluşturur. ● Maliye politikası etkindir.
● Piyasada tam rekabet koşulları vardır. ● Üretim ve istihdam hacmi toplam talep düzeyine bağlıdır.
Refah Ekonomisi
● Pareto Optimalite → Kaynakları dağıtırken toplumda en az bir bireyin refahını azaltmadan diğer bir bireyin refahını artırmak
mümkün değilse bu noktada kaynaklar optimal dağılmıştır.
● Birinci En İyi → Her alanda tam rekabet koşullarının sağlandığı, ekonomiye müdahalenin yapılmadığı durumdur.
● İkinci En İyi → Devletin müdahalesi nedeniyle ekonomide tam rekabet koşulları bozulmuşsa bunun düzeltilmesi yerine başka
alanlarda ekonomiye müdahale edilmesi optimum sonuca daha yakın çözüm verir.
Dışsallıklar
● Bir malın üretiminin / tüketiminin o ● Bölünemez, fiyatlandırılamaz ve pa- ● Coase Teoremi, Hicks - Kaldor Tazmin
malın satıcıları ve alıcıları dışındaki zarlanamazlar Prensibi ve Scitovsky Yaklaşımı (Pa-
üçüncü kişilere bir maliyet yüklemesi- ● Dışsallıklarda sosyal fayda > özel fayda zarlık Ölçütü) dışsallığa karşı piyasa
ne veya bir yarar sağlamasına dışsallık ya da sosyal maliyet > özel maliyet ise çözümleri içerisinde yer alır.
denir. devlet müdahale etmelidir.
● İlk kez Knut Wicksell tarafından in- ● Dışsallıkta devlet çözümünde vergi,
celenmiştir. sübvansiyon, kirlilik izni, harçlar, atık
borsası gibi mekanizmalar vardır.
Tam kamusal (kolektif) mallar Yarı kamusal mallar Oylama Modelleri

● Bölünemez, fiyatlandırılamaz. ● Bölünebilir, fiyatlandırıla- ● Wicksell – Oy Birliği Kuralı ● Romer ve Rosenthal - Bürok-
bilir. ratlar ve Seçmenler Modeli
● Tüketiminde rekabet yoktur. ● Arrow – İmkânsızlık Teoremi
● Tüketiminde rekabet vardır. ● Buchanan ve Tullock - Mali-
● Dışsallık yaratırlar. ● Downs – Demokrasinin Eko- yetlerin Minimizasyonu
● Dışsal fayda sınırlı sayıda
nomi Teorisi ● Mckean - Hükûmetin Görün-
● Faydasından kimse yoksun bı- bireye yayılır.
mez Eli Teorisi
rakılamaz. ● Eğitim, sağlık, sosyal ko- ● Black – Tek Dorukluluk ve
● Tiebout – Ayakla Oylama Te-
nutlar, parklar... Çoğunluk Oylama Modeli
● Savunma, güvenlik, adalet... orisi
Anayasal İktisat Yaklaşımı (Kamu Tercihi Teorisi)

Buchanan, Hayek ve Tullock’a göre demokrasinin içine düştüğü yozlaşmadan özellikle politikacıların ve bürokrasinin yetkilerini kötüye
kullanmalarından kurtulmanın tek yolu, ekonomik alanda Leviathan (aşırı büyümüş devlet) görünümü veren devletin anayasal olarak
sınırlandırılmasıdır.
İktisadi Rasyonalite Yaklaşımı
● Bölünebilirlik Kuramı: Piyasada bölünebilir ve bölünemez mal ● Tam Rekabetten Sapmalar: Piyasa tam rekabetten sapma
olmak üzere iki çeşit mal olduğunu dile getiren ilk iktisatçı yarattığında devlet düzenleyici bir fonksiyon yüklenmelidir
P.A. Samuselson’dur. (Joan Robinson).
● Mukayeseli Sosyal Fayda Kuramı: Devletin her faaliyeti, faali- ● Maliyet Karşılaştırılması: Brochier ve Tabatani’ye göre ister
yetle sağlanan marjinal sosyal faydanın marjinal sosyal mali- özel ister kamusal mal olsun, bütün faaliyetler topluma en az
yete eşit olduğu noktaya kadar artırılmalıdır. maliyet yüklenecek şekilde yapılmalıdır.

MALİYE
Kamu Harcamaları
BU
KONU
● Kamu harcamalarının ekonomideki büyüklüğü Kamu Harcaması / GSMH ile bulunur. Bu oran 0 ile 1 arasında değer alır. DAN
SORU
ÇIKAB
İLİR .
Kamu Harcamalarının Görünüşte Artış Nedenleri Gerçek Artış Nedenleri
● Aynî ekonomiden para ekonomisine geçilmesi ● Ekonomik nedenler

● Safi usulden gayrisafi usule geçilmesi ● Teknolojik nedenler
● Para değerinin düşmesi ● Sosyal nedenler
● Ülke sınırlarının ve nüfusun büyümesi ● Askerî nedenler
● Devletleştirme ve kamulaştırma ● Siyasi nedenler
Kamu Harcamalarının Artışını Açıklamaya Yönelik Görüşler

● Wagner’e göre kamu harcamalarındaki artışın temel nedeni, ● Niskanen, kamu harcamalarındaki artışın nedeni olarak bü-
devlet faaliyetlerinin artmasıdır. rokratların kendi çıkarlarını maksimize etmek amacıyla kamu
● Peacock ve Wiseman’a göre kamu harcamalarındaki artışın harcamalarını artırdığını söyler.
nedeni, savaşlar gibi bunalım dönemlerinde harcamaların sıç- ● Baumol, kamu harcamalarının artışının kamu kesiminin üretim
rama yapması ve sonra eski düzeyine inmemesidir. fonksiyonunda kullanılan girdilerin fiyatlarında ortaya çıkan
● Musgrave’e göre kamu harcamalarındaki artışın nedeni artışlardan kaynaklanabileceğini söyler.
askerîdir. Savunma harcamaları dışındaki kamu harcamala-
● Nitti’ye göre kamu harcamalarındaki artışın nedeni, savaş har-
rının millî gelire oranının istikrarlı olduğunu söyler.
camalarıdır.
● Carter Adams’a göre kamu harcamalarının artış nedenleri
ülkeden ülkeye değişmektedir. Adams, harcamalardaki artış- ● Buchanan, kamu harcamalarındaki artışın, demokrasi ile yö-
ların uluslararası ilişkilerdeki gerginlikten doğmakta olduğunu netilen ülkelerde hükûmetlerin iktidardaki kalış sürelerini uzat-
ve savunma ile savaş masraflarının artışları dolayısıyla kamu maya yönelik çabalarının sonucu olduğunu söyler.
harcamalarının arttığını ileri sürmektedir.
Kamu Harcamalarının Sınıflandırılması

● İdari (Organik, Kurumsal) Sınıflandırma: ● Fonksiyonel (işlevsel) Sınıflandırma: ● Ekonomik (İktisadi) Sınıflandırma: Belli
Kamu harcamaları, kamu hizmetlerini yü- Kamu harcamalarının yapılan hiz- bir dönemdeki üretim ve aynı dönem-
rüten idari birimlere /harcamayı yapan ku- met esas alınarak sınıflandırılma- deki kamu harcamalarıyla ilişki kuran
ruluşlara göre sınıflandırılır. sıdır. sınıflandırmadır.
Ekonomik Sınıflandırmaya Göre Harcama Çeşitleri
1. Reel Harcamalar
Devletin doğrudan ya da dolayı olarak üretim faktörlerinin mülkiyetine ya da kullanım hakkına sahip olmak için yaptığı harcamalardır.
a) Cari Harcamalar b) Yatırım Harcamaları c) Kalkınma Carileri
Devletin tüketim malları alımına yönelik Devletin sermaye oluşumu için ya da mal İnsanların becerilerini, bilgilerini ve üret-
olan, her yıl tekrar eden ve faydası kulla- stoklarını artırmak için yapılan, fayda- kenliklerini artıran, faydaları gelecek dö-
nıldıkları yıl tükenen harcamalardır (per- sı birden fazla yıla yayılan harcamalardır nemlere sarkan harcamalardır (eğitim,
sonel giderleri, yolluklar, malzeme alımla- (etüt – proje giderleri, makine, teçhizat sağlık, sosyal güvenlik harcamaları).
rı). alımları).
2. Transfer Harcamaları
Doğrudan talep yaratmayan, bazı kaynakların devlet bütçesi aracılığıyla kişi ve kurumlar arasında karşılıksız el değiştirmesi niteliği
taşıyan harcamalardır (sübvansiyon, işsizlik ödemeleri, destekleme alımları, fakirlere yapılan yardımlar).
Transfer Harcama Çeşitleri

● Sübvansiyonlar, ekonomik transfer; yaşlılık – emek- ● Gerçek kişilere yapılan harcamalar gelir transferi (emekli maaşları), ku-
lilik ödemeleri, sosyal transfer; kamu kurumlarının rumlara / devletlere yapılan harcamalar ise sermaye transferidir (savaş
açıklarını kapatmak üzere verilen hazine yardımları tazminatları).
mali transferlerdir. ● İktisadi amaçlı transferler (sübvansiyonlar) verimli, sosyal amaçlı trans-
● Harp gazilerine yapılan yardımlar, vergi iadeleri ferler ise verimsiz transfer harcamalarıdır.
dolaysız transferler; iktisadi amaçla yapılan mali ● Devletin kendi iradesiyle kişi, firma ya da başka ülkelere yaptığı trans-
yardımlar ise dolaylı transferlerdir. ferler karşılıksız, devletin özel kesime ait taşınır sermaye malları ile daha
önceki dönemlerde üretilmiş taşınmazları satın almak için yaptığı harca-
malar ise sermaye teşkili için yapılan (karşılıklı) transfer harcamalardır.

MALİYE
KAMU GELİRLERİ
Vergiler, devletin kamu hizmetlerini

Harç, bazı kamu hizmetlerinden ya- Resim, bir iş ya da faaliyetin yapılma-
karşılamak için egemenlik gücüne da-
rarlananların bu yararlanma karşılığı sına yetki ve izin verilmesi karşılığında
yanarak, karşılıksız olarak ve zora da-
ödedikleri bedeldir. alınan bedeldir.
yanarak aldığı parasal değerlerdir.
Şerefiye, devletin ve diğer kamu ku- Harcamalara katılma payı, belediyenin

ruluşlarının yaptığı bayındırlık işleri yaptığı yol, kanalizasyon ve su tesisleri Emisyon (senyoraj) geliri, para basma
dolayısıyla değeri artan gayrimenkul gibi harcamaların finansmanı için alı- yoluyla elde edilen gelirlerdir.
sahiplerinden alınan değerdir. nan paydır.
Parafiskal (vergi benzeri) gelirler, sos- Vergi, resim, harç, ceza, şerefiye, katıl-
Mülk (patrimuan, mamelek) ve teşeb-
yal güvenlik kuruluşları ile mesleki kamu ma payı, tazminatlar, parafiskal gelir,
büs gelirleri; devletin arazi, bina, or-
kuruluşlarına, kuruluş amaçlarını ger- mali tekel egemenlik gücüne göre alınan
man, maden gibi gayrimenkulleri ile
çekleştirmek için gelir toplama yetkisi- cebri gelirler arasındadır. Mülk ve teşeb-
ticari, sınai ve mali girişimleri, işletme-
nin verilmesiyle ortaya çıkan ve üyele- büs gelirleri, bağış ve yardımlar ise cebri
lerinden elde ettiği gelirlerdir.
rinden sağlanan kamu gelirleridir. olmayan gelirlerdir.
Vergileri Açıklamaya Yönelik Geliştirilen Teoriler
1. Faydalanma Teorisi: Vergi ile herhangi bir faydanın değişimini esas alır. 3’e ayrılır.
a) Değişim Teorisi b) Sigorta Primi Teorisi c) Sosyal Üretim Giderlerine Katılma Payı
Teorisi:
Vergiler kamu harcamalarından sağlanan Vergi, güvenliği sağlayan devlete hizmet-
faydaya göre alınmalıdır. (Locke, Proud- lerin karşılığı olarak ödenen sigorta primi Vergi devletin üretimden aldığı paydır.
hon, Celmence) niteliğindedir. (Montesquieu, Mirabeau) (Rousseau)
2. Otorite (Egemenlik – İktidar) Teorisi

Günümüzde kullanılan teoridir. Verginin karşılıksız olması gerektiğine inanılır.
● Günümüzde vergiler artan oranlı tarife üzerinden alınır. Bu durumun temelinde gelir arttıkça gelirin marjinal fay-
dasının azaldığı görüşü yer alır. Bu görüşte 3 yaklaşım vardır.
 Eşit fedakârlık görüşü:  Eşit oranlı fedakârlık görüşü:  En az toplam fedakârlık görüşü:
Vergi sistemi her bireyin katlanacağı Yüksek gelirlilerin, düşük gelirlilere oranla Toplumun yüksek gelirli gruplarının ken-
fedakârlığı eşit kılacak şekilde düzenle- toplumdan daha fazla yarar sağladıkları dinden sonra gelen gelir gruplarının düze-
melidir. düşünülerek yüksek gelirlilerin daha fazla yine eşitleninceye kadar vergilendirilme-
vergilendirilmesini varsayar. leri savunulmuştur.
Vergilemede Ödeme Gücüne Ulaşılması

● ● ●
● En az geçim indirimi: Bireylerin geçin- ● Ayırma ilkesi: Emek ● Muafiyet ve istisnalar: ● Artan oranlılık: Vergi
meleri için belirli bir tutara kadar olan gelirinin sermaye ge- Vergilendirilmesi gereken matrahı arttıkça vergi
gelirin vergi dışı bırakılmasıdır. Mat- lirinden daha düşük kişinin (konunun) vergi oranlarının da artma-
rahtan indirim, vergiden indirim (de- vergilendirilmesini sa- dışı bırakılmasına muafi- sıdır.
kot) ve bölme (katsayı) sistemi olmak vunan ilkedir. yet (istisna) denir.
üzere üç uygulama biçimi vardır.

MALİYE
Matrah Belirleme Usulleri Tarh Yöntemleri Verginin Tahsil Usulleri
● Beyan usulü ● Beyan üzerine tarh ● İltizam usulü
● Karine ve dış göstergeler usulü ● İdarenin takdirine göre yapılan tarh ● İhale usulü
 Resen tarh ● Halk temsilcileri ile tahsil usulü
● Götürü usul
 İkmalen tarh
● Emanet usulü
● İdarece takdir usulü
 İdarece tarh
● Stopaj usulü
● Mükellefin ödemesi usulü
Artan Oranlı Vergi Tarifelerine İlişkin Tanımlar
● Yükseklik farkı ● Uzunluk farkı ● Artma oranı

En yüksek vergi oranı ile en düşük vergi En yüksek matrah ile en düşük matrah Birbirini izleyen oranlar arasındaki
oranı arasındaki farktır. arasındaki farktır. farktır.
Vergilendirme Süreci
Vergiyi doğuran olay → tarh → tebliğ → tahakkuk → tahsil
Vergi Baskısı Sonucu Ortaya Çıkan Tepkiler

● Vergiden kaçınma (vergi avantajların- ● Vergi kaçakçılığı ● Vergi grevi ve vergi reddi
dan yararlanma, gelir aktarımı, vergi-
● Vergi borcunun zamanında ödenmemesi ● Verginin telafisi
lerin ertelenmesi, vergi arbitrajı)
Vergi Yansımasının Kriterleri

Gelir ve İkame Etkisi
● Zorunlu mallar, lüks mallara göre daha kolay yansıtılır.
Vergi nedeniyle geliri azalan bireyin daha ● Dolaylı vergilerin yansıtılması dolaysız vergilere göre daha kolaydır.
çok çalışarak aradaki açığı kapatmasına ● Monopol piyasada yansıma daha kolaydır, oligopolde ise zordur.
gelir etkisi, vergi yükü nedeniyle bireyin ● Vergi oranı yükseldikçe yansıma zorlaşır.
daha az çalışıp boş zaman talep etmesine
Vergi yansımasının süreçleri
ise ikame etkisi denir.
Verginin ödenmesi → vurgu → aktarma → yerleşme
KDV TİPLERİ
Gayrisafi hasıla tipi KDV Gelir tipi KDV Ücret tipi KDV Tüketim tipi KDV
Dayanaklı mallara ilişkin amortismanların kat- Mallara ilişkin amortis- Vergi hesaplanırken ser- Sermaye mallarının sa-
ma değerden düşülmesine izin verilmeden, da- manların katma değer- mayenin amortismanı dece satın alma yılında
yanıklı sermaye değeri de matraha katılıp ver- den düşülmesine izin ve- yerine sermaye gelirinin katma değerden indiril-
ginin hesaplanmasıdır. rilmesidir. indirilmesidir. mesidir.
Gelirin Unsurları Üniter – Sedüler Gelir Vergisi
● Ticari kazanç, zirai kazanç, ücret, ser- ● İlk 6’sı kaynak teorisine göre, Üniter gelir vergisinde gelirin 7 unsurundan
best meslek kazancı, menkul sermaye diğer kazanç ve iratlar ise safi
elde edilen gelir toplanır, gider ve zarar indi-
iradı, gayrimenkul sermaye iradı, diğer (net) artış teorisine göre tanım-
rilerek kalan tutar vergilendirilir. Sedüler gelir
kazançlar ve iratlar gelirin unsurlarıdır. lanır.
vergisinde ise 7 unsur ayrı ayrı vergilendirilir.
DEVLET BORÇLANMASI
Borçlanmanın Yasal Dayanağı Kısa Vadeli Borçlanma Araçları Proje – Program Kredileri
● Borçlanma yetkisinin yasal dayanağı ● Hazine bonoları Kalkınma planlarındaki kamu / özel sek-
kanundur. Miktar, faiz, ihraç şekilleri, ● Müteahhit bonoları tör yatırım projelerinin gerçekleştirilmesi
geri ödeme koşulları kanunla belirlenir. ● Hazine kefaletini haiz bonolar için alınan kredilere proje kredileri, bütçe
açıkları ve üretim kapasitesinin ihtiyacı olan
● Türkiye’de borçlanma yetkisi ve yöneti- ● Kısa vadeli avanslar
ithalatın finansmanı amacıyla alınan kredi-
mi Hazine Müsteşarlığına aittir. ● Emanet paralar
lere program kredileri denir.

MALİYE
Borç ertelemesi – Röfinansman Kredisi Borçlanmayla ilgili püf noktalar!
Vadesi gelen bir borcun ödenmesinin ● Enflasyonla mücadelede iç piyasadan uzun vadeli borçlanma tercih edilmelidir.
daha düşük bir faizle ileri bir tarihe ● Deflasyonla mücadelede dış piyasadan borçlanılmalıdır.
tecil edilmesine borç ertelemesi, süre-
● Dış borç alındığında enflasyonist, ödendiğinde deflasyonist etki yaratır.
si dolan bir borcun ödenmesi için yeni
bir dış borca çevrilmesine röfinansman ● İç borçlar millî gelirde değişiklik yaratmazken dış borçlar alındığında millî
kredisi denir. geliri artırır, ödendiğinde azaltır.
Tasarruf sahiplerine sağlanan çıkarlar ve garantiler
● Borç tahvillerinde genellikle borç verenlere sağlanan netlerinin haczedilememesi ve ihaleye teminat olarak
ana menfaat faizdir. gösterilebilmesidir.
● Tahvillerin faizini dolaylı yoldan yükselten uygulama- ● Tasarruf sahiplerine sağlanan garantiler ise erken
lar birincil çıkardır. Bunlar; başabaşın altında ihraç, ödeme yapmama garantisi, en ziyade müsadeye maz-
başabaştan ihraç, primli ihraç, ikramiyeli ihraç, ver- har alacak garantisi, konversiyona gitmeme garantisi,
gisel avantajlardır. tahvil değerinin düşmesinin önlenmesi garantisi, enf-
● İkincil çıkarlar; istenildiğinde paraya çevrilebilmesi, lasyona karşı sağlanan (altına, dövize, fiyatlara en-
senetlerle vergi borcunun ödenebilmesi, borçlanma se- deksleme) garantilerdir.
Olağanüstü Borç Yönetimi Uygulamaları Konsolidasyon – Konversiyon
Konsolidasyon (tahkim), konversiyon (değiştirme), vergilerin artı- Kısa süreli borçların uzun süreli borçlara ya da süresiz borç hâline
rılması, monetizasyon, özelleştirme ve morataryumdur. dönüştürülmesine konsolidasyon, yüksek faizli bir borcun düşük
faiz oranı taşıyan bir borçla değiştirilmesine ise konversiyon denir.
DİBS’lerin Satış Yöntemleri Türkiye’de Borçlanma Yöntemleri
● Doğrudan halka satış yöntemi ● İhale yöntemi (İskontolu senetler, enf- ● Halka arz yöntemi
● Bankalara satış yöntemi lasyona endeksli senetler, sabit faizli ● Satışa arz (TAP) yöntemi
kuponlu devlet tahvilleri, değişken fa-
● Borsada satış yöntemi ● Özel amaçlı ihraçlar
izli devlet tahvilleri)
● Bankalar aracılığıyla satış yöntemi ● Doğrudan satış yöntemi
● İhale yoluyla satış yöntemi
Kamu Kesimi Finansman Açığı:

Bütçe açığı + Mahalli idareler açığı + Sosyal güvenlik açığı + KİT açığı + Fon açığı
Kamu Açığı Türleri ● Geleneksel açık (KKBG) = Kamu gelirleri – Kamu harcamaları
● Birincil açık = KKBG – Faiz ödemeleri
● Cari açık = Geleneksel açık – Sermaye Açığı
● Operasyonel (işlevsel) açık = Birincil açık + Reel faiz ödemeleri
DEVLET BÜTÇESİ
Bütçenin Unsurları Devri Bütçe Teorisi: Alvin Hansen’in ortaya attığı teoriye göre
bütçede yıllık denklik değil, konjonktürel dönemler itibarıyla büt-
● Tahmin: İlgili mali yıla ilişkin gelir – gider tahminlerini içerir.
çede denklik sağlanmalıdır.
● Tahdit: Bütçenin zaman ve miktar olarak sınırlanmasını içerir.
Telafi Edici Bütçe Teorisi: William Beveridge tarafından geliş-
● Tasdik: Bütçe ancak yasamanın onayı ile uygulanabilir.
tirilen teoriye göre devlet, daralma dönemlerinde ortaya çıkan
● Tevzin: Gelir – gider tahminleri denk olmalıdır. işsizliği gidermeli, özel sektörün eksikliklerini telafi etmeli ve eko-
nomiyi tekrar dengeye getirmelidir.
Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareleri
● Merkezi Yönetim Bütçesi ● Sosyal Güvenlik ● Mahalli İdareler

Kurumları Bütçesi Bütçeleri
 Genel bütçeli idareler  Özel bütçeli idareler
 Düzenleyici ve denetleyici kurumlar

MALİYE
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUNU’NUN HAZIRLANMA SÜRECİ
Bakanlar Kurulunun en geç eylül ayının ilk hafta-

sı sonuna kadar toplanarak Kalkınma Bakanlığı
tarafından hazırlanan orta vadeli programı kabul
etmesiyle bütçe süreci başlar.
Bütçe, onaylanmak üzere cumhur-
başkanına gönderilir. Cumhurbaşkanı
BÜTÇE
Orta vadeli program aynı süre içinde Resmî bütçeyi, TBMM’ye iade edemez. Mali
Gazete’de yayımlanır. yılbaşından önce bütçe Resmî Gazete’de
yayımlanır ve 1 Ocak’ta yürürlüğe girer.
Orta vadeli mali plan Maliye Bakanlığı tarafından

hazırlanır, en geç Eylül ayının 15’ine kadar YPK Bütçe, Genel Kurulda 20 gün içinde görüşülür.
tarafından karara bağlanır ve aynı sürede Resmî Buradaki görüşmelerin bitiminden sonra büt-
Gazete’de yayımlanır. çenin tümü açık oya sunulur. Kabul oyları ret
oylarından fazla ise bütçe TBMM’ce kabul edilir.
Bütçe çağrısı ve eki bütçe hazırlama rehberi Maliye Ba- Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ye sunulan
kanlığınca; yatırım genelgesi ve eki, yatırım programı bütçe kanun tasarısı Meclis başkanı tarafından
hazırlama rehberi ise Kalkınma Bakanlığı tarafından Plan ve Bütçe Komisyonuna gönderilir. Bu komis-
hazırlanarak en geç Eylül ayının 15’ine kadar Resmî yon tasarıyı 55 gün içinde inceler. Raporu, TBMM
Gazete’de yayımlanır. Genel Kuruluna sunar.
Kamu idareleri bütçe gelir ve gider tekliflerini gerekçeli olarak TBMM ve Sayıştay ile düzenleyici ve denetleyici ku-
hazırlar ve yetkilileri tarafından imzalanmış olarak eylül ayının rumlar bütçelerini, eylül ayı sonuna kadar TBMM’ye,
sonuna kadar Maliye Bakanlığına gönderir. bir örneğini de Maliye Bakanlığına gönderir.
Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanan merkezî yönetim bütçe

Kamu idarelerinin yatırım teklifleri, değerlendirilmek üzere aynı kanun tasarısı ile millî bütçe tahmin raporu mali yılbaşından en
sürede Kalkınma Bakanlığına verilir. az 75 gün önce Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ye sunulur.
MALİYE POLİTİKASI
Maliye Politikası Amaçları Maliye Politikası Araçları

1. Kamu Harcamaları Politikası
● Ekonomik kalkınma ve büyümenin sağlanması
● Ekonomide deflasyon varsa kamu harcamaları artırılmalı, enflas-
● Gelir ve servet dağılımında etkinlik sağlanması yon varsa azaltılmalıdır.
● Ekonomik istikrarın sağlanması (tam istihdam ve fiyat is- 2. Kamu Gelirleri Politikası
tikrarı) 3. Bütçe Politikası: Deflasyonla mücadelede bütçe açığı, enflasyonla
mücadelede bütçe fazlası uygulanır.
4. Borçlanma Politikası: Enflasyon varsa iç borçlanma, deflasyon var-
Stagflasyonla Mücadelede Kullanılacak Politikalar
sa dış borçlanma artar. İç borçlanma ekonomide daraltıcı, dış borç-
lanma ise genişletici etki yaratır.
● Genişletici maliye + sıkı para politikası
● Gelirler politikası Otomatik Stabilizatörler

● İşsizlik sigortası ● Bütçe açık ve fazlaları
● Vergi temelli gelirler politikası
● Tarımsal destekleme alımları ● Mal stoklarındaki değişmeler
● Üretim teşvikleri politikası
● Hanehalkı tasarrufları ● Faiz oranlarındaki değişmeler
● İndeksleme politikası ● Dağıtılmayan kurum kârları ● Artan oranlı vergi tarifesi
Lorenz Eğrisi: Gelir dağılımındaki eşitsizliği; yatay

Nominal ücret Enflasyon Enflasyon
Orijinal Philips Eğrisi
eksende nüfusun, dikey eksende bu nüfusun elde ettiği

Bilinen Philips Eğrisi
Uzun Dönem Eğrisi
gelirin kümülatif oranlarıyla gösterildiği diyagramdır.
Gini Katsayısı: Lorenz eğrisiyle 45 derecelik doğru

arasında kalan alanın hipotenüsünün, dik üçgen alanına
olan oranının rakamsal olarak ifade edilmesidir. 0 ile 1
arasında değer alır. Katsayı 0’a yaklaştıkça gelir dağılımı
İşsizlik doğal işsizlik oranı
İşsizlik doğal işsizlik oranı
İşsizlik iyileşir.

MALİYE
Enflasyonla Mücadele Denflasyonla Mücadele
Kamu harcamaları yoluyla Kamu gelirleri yoluyla Kamu harcamaları yoluyla Kamu gelirleri yoluyla
● Cari harcamalarda kısıntıya ● Gelir üzerinden alınan vergi- ● Cari harcamaların artırıl- ● Gelir vergilerindeki azalma
gidilemez, dirençle karşılaşılır. lerin artırılmasında dirençle ması kişileri tasarrufa ite- kişileri tasarrufa yönlendire-
● Yatırım harcamalarında kı- karşılaşılır. ceğinden tercih edilmez. bileceğinden tercih edilmez.
sıntıya gidilmesinde dirençle ● Yatırım harcamalarının ● Servet vergilerindeki azal-
● Servet üzerinden alınan ver-
karşılaşılmaz, en etkili yoldur artırılması toplam talep ma fazla etki etmediğinden
gilerin artırılması fazla etki
ancak uzun dönemde ekono- üzerinde doğrudan etki tercih edilmez.
etmediğinden tercih edilmez.
mik kalkınma ve büyümeyi yarattığından tercih edilir. ● Harcamalar üzerindeki alı-
sekteye uğratır. ● Harcamalar üzerinden vergi-
● Transfer harcamaların et- nan vergilerin azaltılması
● Transfer harcamalarında kısın- lerin artırılması en etkili yol-
kisi diğer harcamalara na- toplam talebi doğrudan
tıya gitmek bölüşümde etkinliği dur.
zaran düşük olduğundan artıracağından en etkili
azaltsa da diğer harcamalara tercih edilmez. yoldur.
göre kolay bir yoldur.
VERGİ HUKUKU
Mükellefin Ödevleri ● Defter tutma (kazancı basit usulde tespit ● Yetkili makamlarca yoklama işi ile gö-
● Bildirim edilenler ile gelir vergisinden muaf olan- revlendirilenler
lar hariç) ● Gelir uzmanları
 İşe başlama bildirimleri işe başlama
tarihinden itibaren 10 gün içinde ya- ● Belge düzenleme ve verme
● Vergi incelemesine yetkili olanlar
pılır. ● Defterlerin tasdiki
Vergi İncelemesi Yapmaya Yetkili Olanlar
 Adres değişikliği, iş değişikliği gibi hu- ● Beyanname verme ve eksik beyanda
bulunmama ● Vergi müfettişleri
suslar 1 ay içinde bildirilmelidir.
Yoklama Yapmaya Yetkili Olanlar ● Vergi müfettiş yardımcıları
 İş bırakma ise faaliyetin sona ermesin-
den itibaren 1 ay içinde bildirilmelidir. ● Vergi dairesi müdürleri ● İlin en büyük mal memuru
● Yoklama memurları ● Vergi dairesi müdürleri
VERGİ SUÇLARI
● Vergi ziyaına kaçakçılık suçlarını gerektiren fiillerle sebebiyet
Vergi İdaresince Cezalandırılan Ceza Mahkemesince
verilirse vergi ziyaı cezası 3 kat, bu fiillere iştirak edenlere
Suçlar Cezalandırılan Suçlar
ise 1 kat uygulanır.
● Vergi Ziyaı ● Kaçakçılık
● Usulsuzlük ● Mükellefin Özel İşini Yapma ● Vergi ziyaı suçundan ceza alan mükellefler bu suçu cezanın
 Genel Usulsüzlük ● Vergi Mahremiyetini İhlal kesinleşmesini takip eden yılın başından itibaren 5 yıl içinde
● 1. Derece Genel Usulsüzlük tekrar işlerse cezaları %50 oranında artırılır. Genel usul-
● 2. Derece Genel Usulsüzlük süzlük suçlarında ise 2 yıl içinde tekrar edilirse ceza %25
● Özel Usulsüzlük oranında artırılır.
Defter tutma mecburiyeti olanlar Defter tutma mecburiyeti olmayanlar Hesap Hataları
● Ticaret ve sanat erbabı ● Gelir vergisinden muaf olan esnaf ve gerçek usulde vergiye ● Matrah hataları
● Ticaret şirketleri tabi olmayan çiftçiler
● Vergi miktarında
● İktisadi kamu müesseseleri ● Gelir Vergisi Kanunu’na göre kazançları basit usulde tespit hata
edilenler
● Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ● Verginin mükerrer
● Kurumlar vergisinden muaf olan iktisadi kamu müesseseleri, olması
● Serbest meslek erbabı ve çiftçiler dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
Vergilendirme Hataları Vergi Yargılama Hukukunda Görev Yapan Mahkemeler

● Mükellefin şahsında hata ● Danıştay  Vergi mahkemelerince tek hakimle verilen
● Mükellefiyette hata ● Bölge İdare Mahkemeleri kararlara karşı 30 gün içinde Bölge İda-
re Mahkemesine itiraza gidilebilirken vergi
● Mevzuda hata ● Vergi Mahkemeleri
mahkemelerinin itiraza konu olanlar dışında
● Vergilendirme döneminde hata  Dava açma süresi vergi mahkemelerinde kalan, kurul hâlinde verilen kararlarına karşı
30 gün, Danıştayda 60 gündür. 30 gün içinde Danıştayda temyize gidilebilir.
Vergi Alacağının Güvence Altına Alınması İçin Vergi Alacağının Değerinin Korunması
Getirilen Düzenlemeler
● Gecikme faizi: Verginin tahakkunun ● Gecikme zammı: Tahsil aşaması ile il-
● Mükelleften teminat veya kefil göstermesinin geciktiği durumlarda idarece tarh gili olup miktarı kesinleşen ama za-
istenmesi yöntemlerine gidilmektedir. Böyle bir manında ödenmeyen vergi borcunda
● İhtiyati tahakkuk ve ihtiyati haciz uygula- tarhta, tarh edilen vergi ve cezaya ortaya çıkar.
masına gidilmesi ilave olarak gecikme faizi de uygula-  2010 yılından itibaren gecikme fa-
● Rüçhan hakkı nacaktır. izi ile zammı 1,40 olarak uygulan-
● Hükümsüz sayılan işlemler
maktadır.
● Takas

MALİYE
TÜRK VERGİ SİSTEMİ
Kaynak Teorisi Net Artış Teorisi
Üretim faktörlerinin sürekli olarak çalıştırılması sonucu elde Dönem başı kazanç ve dönem sonu kazanç arasında fark yara-
edilen kazanç unsurları gelir olarak kabul edilir. tan tüm unsurlar gelir kabul edilir.
Gelirin Özellikleri Gelirin Unsurları (Gelir Vergisine Tabi Kazanç ve İratlar)

● Ticari kazançlar TAHAKKUK ● Ücretler TAHSİL
● Şahsi olmalı ● Gerçek olmalı
esasına göre esasına
● Zirai kazanç ● Serbest meslek kazancı
● Safi olmalı ● Genel olmalı elde edilmiş göre elde
● Gayrimenkul sermaye iradı
● Menkul sermaye iradı sayılır. edilmiş
● Yıllık olmalı ● Elde edilmiş olmalı ● Diğer kazanç ve iratlar sayılır.
Doktorun kazancı Yıllık Beyannamenin Verilme Zamanı ve Yeri
● Kendi muayenehanesini işletiyorsa → serbest meslek ● Basit usul ● Şubat 25

kazancı
● Diğerleri ● Mart 25
● Bir hastanede çalışıyorsa → ücret
● Yurdu terk edenler ● Terkten önceki 15 gün içinde
● Kendi hastanesini işletiyorsa → ticari kazanç
● Ölüm ● Ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde
● Tam mükellefler ● İkametgâhlarının bulunduğu vergi dairesinde
● İş yeri ve ikametgâhı ● İş yerinin bulunduğu yer vergi dairesinde

Geçici vergi oranı ayrı yerde bulunanlar
● Öncelikle ikametgâhının bulunduğu yer vergi

● Kurumlar vergisinde %20
● Gezici olarak çalışanlar dairesi, eğer orada tarh olmamışsa, faaliyetle-
● Gelir vergisinde %15 rini yürüttüğü yer vergi dairesi
● Türkiye’de vergi muhatabı varsa onun ikamet-

● Dar mükellef gâhının bulunduğu yer vergi dairesinde, yoksa iş
yerinin bulunduğu vergi dairesinde
Kurumlar vergisi mükellefleri
● Sermaye şirketleri
● Muhtasar beyanname ertesi ayın 23. akşamına kadar verilir. 26. akşamına
● Kooperatifler
kadar ödenir.
● Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
● İktisadi kamu müesseseleri
Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesinin Verilmesi
● İş ortakları
● Yabancı kurum ve kuruluşlar Mükellef Türkiyede Mükellef yabancı ülkede
Ölüm Türkiye’de 4 ay 6 ay
Ölüm yabancı ülkede 6 ay ● aynı yabancı ülkelerse 4 ay
● farklı yabancı ülkedelerse 8 ay
KDV
● Katma değer vergisinin kanuni oranı %10’dur. Bakanlar Kuru- ● Hâlen uygulanmakta olan oranlar %1, %8 ve %18’dir. (I) sayılı
lu bu oranı 4 katına kadar artırmaya, %1’e kadar indirmeye cetvelde yer alanlar için %1, (II) sayılı cetvelde yer alanlar için
yetkilidir. %8, herhangi bir listede yer almayanlar için %18 vergi oranı
geçerlidir.
Mükellefiyet Türleri
Tam Mükellef Dar Mükellef
Türkiye Yurt dışı ● Bir takvim yılı içinde 6 ay-

dan az Türkiye’de kalıp bu
● İkametgâhı Türkiye’de olanlar ● T.C. vatandaşı olanlar
süre içinde Türkiye’de ka-
● Bir takvim yılı içinde 6 aydan ● Merkezi Türkiye’de olan, zanç elde edenler
fazla sürekli olarak Türkiye’de resmî veya özel müesseselerin
kalanlar temsilciliklerinde çalışanlar.

MUHASEBE
MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
Muhasebe olaylarına konu olan işlemlerin temelini oluşturan 12 adet kavramdan hemen her yıl bir ya da iki kavram gelmektedir.
Sosyal Sorumluluk Maliyet Esası Özün Önceliği

Muhasebe uygulamalarının yürütülme- İşletme tarafından edinilen varlık ve hiz- Olayları kayıt altına alırken onların biçim-
metlerin muhasebeleştirilmesinde elde lerinden ziyade gerçekte ifade ettiği öze,
sinde ve mali tabloların hazırlanmasında
edilme maliyeti esas alınmalıdır. Maliyet anlama bakılmaktadır. Mesela vadeli çek
tüm toplumun çıkarları gözetilecek, ta- bedeli, alış bedeli ve alış giderlerinin top- özde (vade içerdiğinden) senettir. Senet
rafsız, adil olunacaktır. lamından oluşmaktadır. olarak kayıt altına alınır.
Kişilik İşletmenin Sürekliliği Şüpheli görülen alacağın (dava - icra aşa-

masında olsa dahi) pratikte tahsilinde bir
İşletme, sahibinden, ortaklarından çalı- İşletmenin yaşam süresi, sahip ve ortakla-
imkânsızlık yoksa özde o şüpheli alacak sa-
şanlarından ayrı bir kişiliğe (kendine öz rının yaşam süreleri ile sınırlandırılamaz,
yılmaz.
kişilik) sahiptir. sonsuzdur. İşletme sahipleri ve hatta va-
UNUTMA! risleri ölebilir, işletmeden ayrılabilir. An- Dava icra aşamasına gelmemiş olması-
cak işletme yaşamına devam eder. na rağmen borçlusu iflas eden alacak özde
Ortaklara Borçlar
DİKKAT! şüpheli sayılır.
Ortaklardan Alacaklar hesapları bu kav-
ram gereği kullanılır. Bu kavram maliyet esasının da temelini
oluşturur. Tarafsızlık ve Belgelendirme
Parayla Ölçülme Muhasebe kayıtları, usulüne uygun düzen-

Önemlilik lenmiş objektif belgelere dayandırılmalıdır.
Yabancı paranın Türk Lirası cinsinden ifa-
de edilmesi ve kayıt altına alınması pa- Bir olay mali tablolara dayanılarak alı-
rayla ölçülme kavramı gereğidir. Dönemsellik
nacak kararları etkileyecek düzeydeyse
önemlidir. Sonsuz kabul edilen işletme ömrünün eşit
Tam Açıklama
uzunluktaki sürelere bölünmesi ve her dö-
Mali tablolar yeterli, açık, anlaşılır olmalı- Bir olay, bulunduğu hesap grubunda %
nemin faaliyet sonuçlarının diğer dönem-
dır. Ayrıca dipnot, nazım hesap kullanımı 20’den fazla anlam ifade etmeye başladıysa lerden bağımsız bir şekilde açıklanmasıdır.
görüldüğünde kavram olarak akla mutlaka ya içinde bulunduğu “Diğer” hesabından çı-
tam açıklama gelmelidir. Aşağıdaki hesaplar görüldüğünde akla mut-
karılıp kendi adıyla hesap açılır ya da daha laka dönemsellik kavramı gelmelidir.
uygun başka bir hesabın içine atılır.
Tutarlılık
180 / 280 Gelecek Aylara / Gelecek Yıl-
Benzer olay ve işlemlerde muhasebe poli- lara Ait Giderler
tikalarının değiştirmeden uygulanmasıdır. İhtiyatlılık
181 / 281 Gelir Tahakkukları
Bu kavram en çok çıkan sorulardan bir İşletmenin karşılaşabileceği riskleri; muh-
tanesidir. Tanım olarak da örnek olay temel giderleri öngörmesi, tedbirli dav- 380 / 480 Gelecek Aylara/Gelecek Yıllara
şeklinde de sıklıkla KPSS ve kurum sınav- ranması ve uygun karşılıkları ayırması bu Ait Gelirler
larında sorulmuştur. kavram gereğidir.
381 / 481 Gider Tahakkukları
Bir eylemin birbirini izleyen dönemlerde Değer düşüklüğü karşılığı, şüpheli alacak
tekrarlanması ya da uygulamadan vazge- karşılıkları bu kavram gereği ayrılmak- TMS’de dönemsellik kavram olarak değil
çilmesi tutarlılık kavramı ile ilgilidir. tadır. esas olarak benimsenmiştir.
MALİ TABLOLAR BİLANÇO

İşletmelerin bir faaliyet döneminde gerçekleştirdiği işlemlerin
özetlendiği tablolardır. Muhasebenin özetleme işlevinin sonucun- Bilanço, bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile
da oluşturulur. bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösterir. Sol tarafına aktif,
DİKKAT! sağ tarafına pasif adı verilir. Çift taraflı kayıt sisteminin bir
Finansal tabloların düzenlenmesinde işletmenin sürekliliği ta- sonucu olarak aktif ve pasif birbirine eşittir.
hukkuk esası ve tutarlılık kavramı göz önünde tutulur. TMS 1’de
yukarıdaki kavramlara ek olarak önemlilik ve birleştirme esas-
larına da yer verilmiştir. YILDIRIM EĞİTİM HİZMETLERİ LTD. ŞTİ.
NOT; Nakit akış tablosu hariç tüm finansal tablolar tahakkuk
esasına göre düzenlenir. 6.7.2014
TARİHLİ BİLANÇO
MALİ TABLOLAR Aktif (Varlıklar) (Kaynaklar) Pasif
Muhasebe Sistemi Türkiye Muhasebe
Uygulama Genel Tebliği Standartları I. DÖNEN VARLIKLAR (1 yıl I. KISA VADELİ YABANCI KAY-
● Bilanço ● Döneme Ait Finansal Durum içinde paraya çevrilmesi NAKLAR (Bir yıl içinde ödene-
● Gelir Tablosu Tablosu (Bilanço) ve tüketilmesi öngörülen cek işletme borçları)
● Döneme Ait Kapsamlı Gelir varlıklar)
● Satışların Maliyeti Tablosu II. UZUN VADELİ YABANCI KAY-
Tablosu
● Fon Akım Tablosu II. DURAN VARLIKLAR (1 NAKLAR (Bir yıldan uzun süre-
● Döneme Ait Öz Kaynak Deği- yıldan daha uzun süreler- lerde ödenecek işletme borçları)
● Nakit Akım Tablosu şim Tablosu
de işletmeye bağlı kalan ve
● Kâr Dağıtım Tablosu ● Döneme Ait Nakit Akış Tablosu III. ÖZKAYNAKLAR (İşletme sa-
normalde satış amacı gü-
● Öz Kaynaklar Değişim hiplerinin varlıklar üzerindeki
● Önemli Muhasebe Politikalarını dülmeyen varlıklar)
Tablosu hakları)
Özetleyen Dipnotlar ve Açıkla-
yıcı Notlar
MUHASEBE
YEVMİYE Bir faaliyet döneminde gerçekleşen işlemlerin oluş sırasına göre

kayıt alınan defterdir. Bu defter mali nitelikli işlemlerin toplu-
DEFTERİ ca görülmesini sağlar. Yevmiye defteri, yevmiye maddelerinden
oluşur.
Yevmiye Madde Türleri
Tamamlayıcı
Madde
Karma Madde Muhasebe kayıtla-

Bileşik Madde rının elle tutulması
Aynı madde için-
hâlinde ortaya çıkan
Basit Madde Aynı madde için- de birden fazla
tutar hatalarının
de birden fazla hesabın borçlandı-
Aynı madde içinde düzeltilmesi amacıyla
borçlandırılırken rılıp yine karşılığında
kullanılan madde
bir hesap borç-
karşılığında yalnızca birden fazla hesabın
türüdür.
landırılırken karşı- alacaklandırıldığı
bir hesabın alacak-
lığında yine yalnızca madde türüdür.
landırıldığı (veya
bir hesabın alacak-
tersi) madde tü-
landırıldığı madde
rüdür.
türüdür
Dönemin başında yapılan açılış kaydı ve

dönem sonunda yapılan kapanış kaydı
karma maddeye örnek teşkil eder . Çünkü
İçinde KDV olan hiçbir hesap basit işletme birden çok hesapla dönemi kapatır
madde değildir. Kapanış hesapları- ve aynı hesaplarla sonraki dönemi açar.
nın, devir hesaplarının basit madde
olma imkânı yoktur.
Kayda Yardımcı Belgeler
Tahsil Fişi Tediye Fişi Mahsup Fişi
Kasaya para gi- Kasadan para Kasa dışındaki ko-

rişini konu alan çıkışını konu alan nular için düzenle-
fişlerdir. fişlerdir. nen fişlerdir.
Vergi Usul Kanunu’nda Sayılan Değerleme Ölçüleri
● Maliyet Bedeli: Bir işletmedeki ekonomik ● Tasarruf Değeri: Bir ekonomik değerin ● Rayiç Bedel: Bir iktisadi kıymetin değer-
değerin elde edilmesi veya değerinin ar- değerleme gününde sahibi için taşıdığı leme günündeki alım satıma konu olan
gerçek değeridir. (VUK madde 264)
tırılması nedeniyle yapılan ödemelerde değeridir. (VUK madde 266)
bunlara bağlı olarak yapılan her türlü
● Mukayyet Değer
giderin toplamını belirtir. (VUK madde ● Emsal Bedeli veya Ücreti
262) ● İtibari Değer: İşletmede yer alan her

● Vergi Değeri
türlü senet ile hisse senedi ve tahville-
● Borsa Rayici rin üzerinde yazılı olan değerdir. (VUK
madde 266)

MUHASEBE
10
HAZIR DEĞERLER
100 KASA 102 BANKALAR
Aktiftir, varlıktır, borçlu çalışır, borç Aktiftir, varlıktır, borçlu çalışır, borç
kalanı verir. kalanı verir.
a) Bankaya para yatırıldığında
a) Kasaya para girişi
101 ALINAN ÇEKLER
Aktiftir, varlıktır, borçlu çalışır, borç 102 BANKALAR XX

100 KASA XX
kalanı verir. 100 KASA XX
Alındığında
b) Dönem sonu faiz tahakkuku (En
b) Kasadan para çıkışı
çok çıkan kayıtlardan biridir.)
101 ALINAN ÇEKLER XX
181 GELİR
100 KASA XX TAHAKKUKLARI XX
Tahsil edildiğinde
642 FAİZ GELİRLERİ XX
c) Sayım noksanı
c) İzleyen dönem kaydı
197 SAYIM VE 101 ALINAN
TESELLÜM ÇEKLER XX 102 BANKALAR XX
NOKSANLARI XX
181 GELİR
100 KASA XX Ciro edildiğinde TAHAKKUKLARI XX
d) Sayım fazlası
101 ALINAN DİKKAT! Bankaya işleyen faiz üze-

100 KASA XX ÇEKLER XX rinden yapılan vergi kesintisi 193 Pe-
397 SAYIM VE şin Ödenen Vergi ve Fonlar hesabının
TESELLÜM Ciro: Çek üzerindeki hakkın üçüncü borcuna kayıtlanır.
FAZLALARI XX kişiye devri demektir.
Sonra da bu vergi dönem sonunda he-
Çek cirosunda 101 Alınan Çekler saplanan vergi karşılığından mahsup
e) İşletme lehine oluşan kur farkları alacaklı, çek keşidesinde 103 Verilen edilmek üzere 371 Dönem Kârının
646 Kambiyo Kârları hesabının ala- Çekler alacaklı çalıştırılır. Peşin Ödenen Vergi ve Diğer Yüküm-
cağına aleyhine oluşan kur farkları lülükleri hesabının borcuna aktarılır.
ise 656 Kambiyo Zararları hesabı-
nın borcuna kaydedilir. Kâr - zarar
da şöyle hesaplanır. (son kur - ilk 103 VERİLEN ÇEKLER VE
kur) x Bozdurulan (veya değerlenen) ÖDEME EMİRLERİ
Yabancı para = Kâr / zarar
Aktifi düzenleyici pasif karakterli bir he-
saptır. Alacaklı çalışır. Alacak kalanı verir.
Çek verildiğinde (keşide edildiğinde) kul-
lanılır.
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER a) Keşide edilen çek
● Pullar Tahvil faiz kuponu kesildiğinde yapılacak

kayıt
● Banka havaleleri
103 VERİLEN
● Posta havaleleri ÇEKLER VE
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER XX
● Hisse senedi kâr payı kuponları ÖDEME EMİRLERİ XX
● Tahvil faiz kuponları
b) Çek bedeli işletmenin (keşidecinin
Hisse senedi kâr payı kuponu kesildiğinde bankası) banka hesabından ödendi-
yapılacak kayıt ğinde
ÇOK Hisse senedinin ge-

108 DİĞER HAZIR DEĞERLER XX 103 VERİLEN ÇEKLER
tirisi kâr payı, tah-
640 İŞTİRAKLERDEN ÖNEMLİ vilin getirisi ise fa-
VE ÖDEME EMİRLERİ XX
TEMETTÜ GELİRLERİ XX 102 BANKALAR XX
izdir.

MUHASEBE
GEÇİCİ YATIRIMLAR 11 MENKUL KIYMETLER

AR
IRIML
YAT Kâr Sağlama Amacı Faiz Kazanç Sağlama Amacı
110 Hisse Senetleri 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları
Alış bedeli ile kayıtlanır, borçlu çalışır. 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları
Satışta ortaya çıkan kâr 645 Menkul Kıymet Satış Kârları Faizini hesaplarken dönemsellik esasına dikkat edil-
hesabının alacağına, zarar ise 655 Menkul Kıymet Satış Za- melidir. Tahvil elinde iki farklı dönem duruyorsa
rarları hesabının borcuna kayıtlanır. dönem sonuna kadar işleyen faiz tahakkuk ettirilir.
Değeri düşen hisse senetleri için dönem sonunda “ihtiyatlılık”
kavramı gereği karşılık ayrılır. Borsa fiyatı < Alış fiyatı ⇒ 181 GELİR TAHAKKUKLARI XX
karşılık ayrılır.
654 KARŞILIK GİDERLERİ XX Bu kayıt, biraz önceki hazır değerler tablosunda da

119 MENKUL KIYMET DEĞER vardır. Faiz gelirine hak kazanıldığında tahsil edil-
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI XX me durumuna bakılmaksızın bu kayıt yapılır. Tah-
vili izleyen dönemde kârlı satılırsa seçeneklerde şu
kayıt aranmalıdır:
Karşılık ayrılan hisse senedini izleyen dönemde satılırsa ay-
rılan karşılık ters kayıtla kapatılır ve 644 Konusu Kalma-
yan Karşılıklar hesabı kullanılır. Kâr edilirse tamamı kapa- 100 KASA VEYA 102 BANKALAR XX
tılır, zarar edilirse zararı aşan kısım için Konusu Kalmayan
111 ÖZEL KESİM TAHVİL
Karşılıklar hesabı kullanılır. Hisse senedinin ne kadarı satılırsa
karşılığın o kadarı kapatılır. SENET VE BONOLARI XX
181 GELİR TAHAKKUKLARI XX
● Bu tür sorularda tarihlere çok dikkat edilmelidir. Tahvilin 642 FAİZ GELİRLERİ XX
ihraç tarihi ile satın alındığı tarih farklı ise işletme tahvili 645 MENKUL KIYMET SATIŞ
alıncaya kadar işleyen faiz 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlık- KÂRLARI XX
lar hesabında izlenir.
UZAN VADELİ YATIRIMLAR

24 MALİ DURAN VARLIKLAR
240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER 242 İŞTİRAKLER 245 BAĞLI

Başka bir işletmenin sermayesine (%10 - %50 arasında ORTAKLIKLAR
% 10’a kadar başka işletmelerin sermaye-
sine uzun vadeli amaçlarla katılım ve uzun uzun vadeli amaçlarla) katılım paylarının (oy hakkı) izlen-
Başka işletmelerin serma-
vadeli amaçlarla edinilen tahvillerin izlen- diği aktif hesaptır.
yesine % 50’den fazla uzun
diği aktif hesaptır. Hesap borçlu çalışır.
2008 - 2011 KPSS’de de iştiraklerde özkaynak yöntemi vadeli amaçlarla katılım-
sorulmuştur. Konsolide finansal tablo düzenleyen işletmeler dır. TMS’de bağlı ortaklık
TMS’ye göre finansal varlıklar (menkul
kıymetler) gerçeğe uygun değer ile de- önemli etkinlik taşıyan iştiraklerini özkaynak yöntemi ile kontrol gücü şeklinde ifade
ğerlenir. Borsa fiyatı gerçeğe uygun de- değerler. edilmektedir.
ğer olarak kullanılır. TMS’ye göre borsa
fiyatı artan hisse senetleri için aradaki
AMORTİSMAN
fark kadar dönem sonunda şu kayıt ya-
pılır. (Hisse senedi için) Arazi ve arsalar, yapılmakta olan yatırımlar, (1/ ekonomik ömür örneğin: 1/5 yıl = 0,20
verilen avanslar hariç, maddi duran varlık- gibi) çıkan oranın iki katı alınır.
Borsa Fiyatı > Alış Fiyatı lar bölümü hesaplarına ve maddi olmayan
Azalan bakiyeler usülünde amortisman ora-
duran varlıklara aşınma, yıpranma payı
(amortisman) hesaplanır. VUK’ta 2 tane nı %50 yi aşmamalıdır. . 2005’te azalan ba-
110 HİSSE SENETLERİ XX amortisman hesaplama yöntemi sayılmıştır. kiyede yasal üst sınır % 50 dir. Hem de o yıl
649 DİĞER OLAĞAN sınav sorusu olarak çıkmıştır. .
→ Normal amortisman
GELİR VE KÂRLAR XX Amortisman direkt yöntemle kaydedi-
→ Azalan bakiyeler usulüyle amortisman
liyorsa neye amortisman hesaplanmışsa
Borsa Fiyatı < Alış Fiyatı TMS’de bunlara ilaveten bir de üretim onun maliyetinden düşülür, endirekt yön-
miktarı yöntemi sunulmuştur. temle kaydediyorsan 257 Birikmiş Amor-
tismanlar hesabı alacaklandırılır.
659 DİĞER OLAĞAN GİDER Normal amortisman denirse maliyet bede-
VE ZARARLAR XX lini (kayıtlı değer) ekonomik ömre bölüne- Duran varlık satışında Birikmiş Amortis-
rek, yıllık amortisman payı bulunur. manlar hesabı borçlu çalıştırılır.
110 HİSSE SENETLERİ XX
Azalan bakiye denirse normal amortisman
Net değer sorulursa, maliyetten amortis-
oranı bulunmalıdır.
manlar düşülür!

MUHASEBE
TİCARİ FAALİYET KONUSUNA GİREN KREDİLİ MAL / HİZMET SATIŞI
MAL YA DA HİZMET SATIŞI / ALIMI
Senetsiz Satış Senetli Satış
Kredili mal satışı denildiğinde akla Alıcılar hesabı gel- Satış karşılığında alınan bono ve poliçeler (senet) Alacak
melidir. Senetleri hesabında izlenir.
121 Alacak Senetleri
120 Alıcılar
a) Senet alındığında
Kredili mal satışı → Alıcılar Hs.
121 ALACAK SENETLERİ XX
Mal satışı → Yurt İçi Satışlar Hs.
600 YURT İÇİ SATIŞLAR XX
Satışta KDV → Hesaplanan KDV Hs. 391 HESAPLANAN KDV XX
KDV hariç → KDV’siz tutar x KDV oranı = KDV b) Senet ciro edildiğinde / iskonto ettirildiğinde, tahsil
edildiğinde 121 Alacak Senetleri hesabı alacaklı çalışır.
KDV'li tutar
KDV hariç → = KDV hariç tutar c) Senet dönem sonunda tasarruf değer ile değerlendiğin-
1 + KDV oranı
de (reeskont hesaplama) aşağıdaki kayıt yapılır.
Örnek satış kaydı (tamamı kredili mal satışı)
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ XX
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU XX
120 ALICILAR XX
600 YURT İÇİ SATIŞLAR XX d) Yukarıdaki kayıt, izleyen dönemin başında iptal edilir.
391 HESAPLANAN KDV XX
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU XX
Satış yurt dışına yapılmışsa 601 Yurt Dışı Satışlar hesa- 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ XX
bı kullanılır. Yurt dışına satışta KDV olmaz.

Bu son iki kayıt hem KPSS’de hem kurum sınavlarında
sıklıkla sorulmaktadır.
Ay sonu KDV kayıtları şu şekilde yapılır: Ay sonlarında KDV hesapları ters kayıtla kapatılırken şuna dikkat edilir. 391
Hesaplanan KDV > İndirilecek KDV ise fark 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabının alacağına 191 > 391 ise fark 190
Devreden KDV hesabının borcuna kayıtlanır.
KREDİLİ MAL / HİZMET ALIMI
Senetsiz alım Senetli Alım
Kredili (veresiye) mal alımı Satıcılar hesabında Mal ya da hizmet alımlarından kaynaklanan senede bağ-
izlenir. lanmış borçlar Borç Senetleri hesabında izlenir.
321 Borç Senetleri

320 Satıcılar
Senet karşılığı mal alımında kayıtta Satıcılar hesabı yerine
Kredili mal alımı → Satıcılar Hs. Borç Senetleri hesabı kullanılır.
Mal alımı → Ticari Mallar Hs.
Alışta KDV → İndirilecek KDV Reeskont kaydı
KDV dâhil / hariç alıcılar hesabında olduğu gibi.

322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU XX
Örnek mal alım kaydı:
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ XX
153 TİCARİ MALLAR XX

191 İNDİRİLECEK KDV XX
320 SATICILAR XX Reeskont iptal kaydı
647 REESKONT FAİZ GİDERLERİ XX

322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU XX

MUHASEBE
AVANSLAR
159 Verilen Sipariş Avansları 195 İş Avansları 196 Personel Avansları

(Ham madde ya da mal alımı) Personele iş için sözleşme karşılığı Personele yolluk ya da maaş -
Stok için verilen avans ücrete mahsuben verilen avans
340 Alınan Sipariş Avansları

Duran Varlıklar için Mal ya da hizmet teslimlerinden
önce alınan avanslar
259 Verilen Avanslar 269 Verilen Avanslar 279 Verilen Avanslar

Maddi Maddi Olmayan Özel Tükenmeye Tabi
Duran Varlıklar İçin Duran Varlıklar İçin Varlıklar İçin
Yukarıda sayılan avansların tümü teslim alma, teslim etme, sözleşmenin yapılması, harcamaların belgelenmesi vb. durumlarda ters
kayıtla kapatılır. Özellikle Verilen Sipariş Avansı ile Verilen Avanslar birbirinin çeldiricisi olarak verilmektedir.
STOKLAR
Bu hesap grubunda ham madde, yarı mamuller ve ticari mallar izlenir. Genel muhasebenin en önemli ve en yüksek standart sapma-
ya sahip soruların geldiği alan bu alandır.
Aralıklı Envanter Yöntemi Sürekli Envanter Yöntemi
B 153 TİCARİ MALLAR HESABI A B 153 TİCARİ MALLAR HESABI A

(+) (–)
(+) (–)
– Dönem başı stok – Alıştan iadeler
– Dönem başı stok – Alıştan iadeler
– Dönem içi alışlar – Alış iskontoları
– Dönem içi alışlar – Alış iskontoları
– Alış giderleri
– Alış giderleri –Satılan mallar maliyeti
Ticari Mallar hesabının borç toplamı XX – İade alınan malların
Ticari Mallar hesabının alacak toplamı (XX) maliyeti
Ticari Mallar hesabının borç kalanı XX ● Sürekli envanter yönteminde 153 Ticari Mallar hesabının
Dönem sonu stok mevcudu (XX) borç kalanı her an stokta kalan mevcut malların maliyetini
Satılan ticari mallar maliyeti XX verir.
Brüt satışlar XX
Brüt satışlar XX
Satıştan iadeler (XX)
Satıştan iadeler (XX)
Satış iskontoları (XX)
Satış iskontoları (XX)
Net satışlar XX
Net satışlar XX
Satılan ticari mallar maliyeti (XX)
Satılan ticari mallar maliyeti (XX)
Brüt satış kârı / zararı XX
Brüt satış kârı / zararı XX
● Sürekli envanter yönteminde brüt satış kârı veya zararı

● Aralıklı envanter yönteminde dönem sonu stok mevcudu
hesaplanırken 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabının
yapılan sayım sonucu tespit edilir.
borç kalanı dikkate alınır.
157 Diğer Stoklar
150 İlk Madde ve Malzeme, 151 Yarı Mamuller – Üretim, 152 Mamuller ve 153 Ticari Mallar hesaplarının kapsamına girmeyen
ürünler, artıklar, fizikî nedenlerle bozulan ve diğer mallarla eş değerde satılamayacak olan ticarî mallar bu hesapta izlenir. Bu stoklar
ortaya çıktığında maliyet bedeli ile hesabın borcuna, satıldığında ve / veya kullanıldığında alacağına kaydedilir.

MUHASEBE
MALİ BORÇLAR
Kısa Vadeli Uzun Vadeli

30 Mali Borçlar
300 Banka Kredileri 400 Banka Kredileri 405 Çıkarılmış Tahviller
Bankadan kredi çekilirse bankaya olan borç artar. Banka ana- Bu hesapların vadesi dönem sonu itibarıyla bir yılın altına düştü-
paraya faiz işletir. İşletilen faiz ise Finansman Gideri olarak ğünde 30 Mali Borçlar grubundaki ilgili hesapların içine atılır.
kaydedilir. Gider de aynen gelir gibi dönemsellik kavramına
303 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Taksitleri ve Faizleri
dikkat edilerek tahakkuk ettirilir.
304 Tahvil Anapara Borç Taksit ve Faizleri
a) Faiz tahakkuku
DİĞER BORÇLAR
780 FİNANSMAN GİDERLERİ XX 331 Ortaklara Borçlar 335 Personele Borçlar
381 GİDER TAHAKKUKLARI XX 332 İştiraklere Borçlar 336 Diğer Borçlar

333 Bağlı Ortaklıklara Borçlar 337 Diğer Borç Senetleri Rees-
kontu (–)
b) Anapara + faiz ödeme kaydı
ÜCRET TAHAKKUK KAYDI
300 BANKA KREDİLERİ XX
381 GİDER TAHAKKUKLARI XX 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ XX
780 FİNANSMAN GİDERLERİ XX 335 PERSONELE BORÇLAR XX
102 BANKALAR XX 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR XX
361 ÖDENECEK SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ XX
305 Çıkarılmış Bonolar ve Senetler

Bu kayıt sınavlarda sıklıkla sorulmaktadır. Personel avans çekme-
İskontolu ihraç edilen finansman bonolarında (nominal değer mişse kayıtta Personel Avanslarının olmayacağına dikkat ediniz. Bir
- peşin değer = iskonto) farkı Menkul Kıymet İhraç Farkları hede işletme 7/B seçeneğine göre kayıt yapıyorsa 770 Genel Yönetim
sabına, buradan da dönem sonunda 780 Finansman Giderleri Giderleri hesabı yerine 791 İşçi Ücret ve Giderleri / 792 Memur
hesabına atılır. (İçinde bulunduğu döneme ait olan kısmı atılır.) Ücret ve Giderleri hesaplarını kullanır.
ÖZ KAYNAKLAR Sermaye - Ödenmemiş Sermaye = Ödenmiş Sermaye
Sermaye Yedekleri
● Hisse Senedi İhraç Primleri ● MDV Yeniden Değerleme Artışları ● Diğer Sermaye Yedekler
● Hisse Senedi İptal Kârları ● İştirakler Yeniden Değerleme Artışları
Hisse Senetleri
Satın Alan İşletme İhraç Eden İşletme
Satın alan işletme açısından hisse senedî geçici (menkul kıy- İhraç eden işletme açısından hisse senetleri, sermayeyi temsil eder. Or-
met) ya da uzun vadeli (malî duran varlık) yatırım aracıdır. taklar sahip oldukları hisse oranında oy hakkına sahiptir. Sermaye sağ-
lamak, sermaye artırmak amacıyla ihraç edilir.
Nominal Değer: Sermaye payını temsil eder.
Nominal Değer: Ortakların ortaklık paylarını temsil eder.
Alış Fiyatı: Hisse senedinin alışa konu olan değeridir.
İhraç Fiyatı: Hisse senedinin satışa konu olan değeridir. Satın alan iş-
Hisse senedi satın alan işletme hisse senetlerini alış bedeli letme için hisse senedinin alış fiyatını oluşturur. İşletme hisse senetlerini
üzerinden kayıt altına alır. nominal bedel üzerinden ihraç edebileceği gibi primli de satışa sunabilir.
Alış ile satış bedeli arasındaki fark “645 Menkul Kıymet Hisse senetlerinin nominal değeri ile ihraç fiyatı arasındaki fark 520
Satış Kârları” hesabının alacağında izlenir. Hisse Senetleri İhraç Primleri hesabının alacağında izlenir.
Kâr Yedekleri
● Yasal Yedekler ● Statü Yedekler ● Olağanüstü Yedekler ● Diğer Kâr Yedekleri ● Özel Fonlar
I. Tertip yedek akçe, ödenmiş sermayenin % 20’sini buluncaya dek dönem net kârının % 5’i alınarak hesaplanır.
MALİYET MUHASEBESİ
Direkt ilK Madde ve Malzeme Farkları Direkt İşçilik Farkları
Miktar Farkı ● Süre Farkı
(Fiilî miktar – Standart miktar) • Standart Fiyat (Fiilî süre – Standart süre) • Standart ücret
Fiilî miktar > Standart miktar & Olumsuz Fark Fiilî süre > Standart süre & Olumsuz fark
Fiyat Farkı ● Ücret Farkı

(Fiilî ücret – Standart ücret) • Fiili süre
(Fiilî fiyat – Standart fiyat) • Fiilî miktar
Fiili fiyat > Standart fiyat Olumsuz & fark
Fiilî fiyat > Standart fiyat & Olumsuz Fark

MUHASEBE
MALİ TABLOLAR ANALİZİ

Karşılaştırmalı Tablolar Analizi ile İlgili Bilinmesi Gereken Formüller;
Bilanço ve Gelir Tablosu hazırlanırken mutlak ve oransal farklar şu Mali Yapı Analizinde Kullanılan Oranlar
formüllerle hesaplanır: Toplam Yabancı Kaynaklar
Finansal Kaldıraç Oranı =
Mutlak fark (t)1 = Cari Dönem – Temel Dönem Aktif Toplamı (Pasif)
2
Mutlak fark (t) = Cari Dönem – Önceki Dönem Öz Kaynaklar
Öz Kaynakların Aktif Toplamına Oranı =
Aktif Toplamı
Mutlak Fark (t) 1
Oransal Fark (%) = : 100 Öz Kaynaklar
Temel Dönem Finansman Oranı =
Toplam Yabancı Kaynaklar
2
Mutlak Fark (t)
Oransal Fark (%) = : 100 Kâr Yedekleri - Birikmiş Zararlar
Önceki Dönem Otofinansman (İç kaynaklar) Oranı =
Ödenmiş Sermaye
Duran Varlıklar
Yüzde Yöntemiyle Analizi (Dikey Analiz) ile ilgili bilinmesi gereken for- Duran Varlıkların Öz Kaynaklara Oranı =
müller; Öz Kaynaklar
Dikey analizde bilanço kalemlerinin yüzde dağılımı şu formülle he- Duran Varlıklar
Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı =
saplanır: Devamlı Sermaye
Dikey Yüzdesi Hesaplanacak Bilanço Kalemin Tutar ›
: 100 Kâr ile Sermaye Arasındaki İlişkileri Gösteren Oranlar
Kalemin ‹çinde Bulundu €u Grup ya da Genel Toplam › Net Kâr
Mali Rantabilite Oranı =
Öz Kaynaklar
Gelir tablosu kalemlerinin dikey yüzdesi şu formülle hesaplanır;
FVÖK
Ekonomik Rantabilite Oranı =
Dikey Yüzdesi Hesaplanacak Gelir Tablosu Devamlı sermaye
Kalemin Tutar ›
: 100 Çalışma Durumu Analizinde Kullanılan Oranlar (Faaliyet Oranları)
Net Sat›fllar
Eğilim Yüzdeleri Analizi (Trend Analizi) ile ilgili bilinmesi gereken Satılan Ticari Malların Maliyeti
Ticaret İşletmelerinde Stok Devir Hızı =
formül Ortalama Ticari Mal Stoku
E€ilim i Hesaplanacak Kale min Cari Y›ldaki Tutar › Dönem Bafl› Stok + Dönem Sonu Stok
: 100 Ortalama Ticari Mal Stoku =
2
E€i lim i Hesaplanacak Kalemin Baz Al›nan
Y›ldaki Tutar› DİKKAT! Satışların maliyetinin doğru bir şekilde saptanamaması du-
rumunda net satışlar kullanılmalıdır.
Likidite Durumunun Analizinde Kullanılan Oranlar 360

Stokların Stokta Kalma Süresi =
Dönen Varlıklar Stok Devir Hızı
Cari Oran =
KVYK Kredili Sat›fllar
Dönen Varlıklar - Stoklar Alacak Devir Hızı =
Asit - Test Oranı = Ortalama Ticari Alacaklar
KVYK
360
Haz›r De€erler Alacakların Ortalama Tahsilat Süresi =
Nakit (Disponibilite) Oran = Alacak Devir Hızı
KVYK DİKKAT! Kredili satış tutarının bilinmemesi durumunda net satışlar
KVYK - Haz›r De€erler tutarı esas alınmalıdır.
Stok Bağımlılık Oranı =
Stoklar Net Sat›fllar
Hazır Değerler Devir Hızı =
Ortaklara Yeterli Bir Kâr Payı Sağlanıp Sağlanmadığının Saptanma- Ortalama Haz›r De€rerler
sında Kullanılan Oranlar Net Sat›fllar
Da€›t›lacak Kâr
İmtiyazlı Hisse Senedi Başına Kâr Payı = Dönen Varlıklar Devir Hızı =
imtiyazl› Hisse Senedi Say›s› Ortalama Dönen Varl›klar
Net Sat›fllar
Da€›t›lacak Kâr - imtiyazl› Hisse Senedi Duran Varlıklar Devir Hızı =
Ortalama Duran Varl›klar
Sahiplerine Da€›t›lacak Kâr Pay›
Adi Hisse Senedi Başına Kâr Payı = Net Sat›fllar
imtiyazl› Hisse Senedi Say›s› Toplam Aktiflerin Devir Hızı =
Ortalama Toplam Aktif
Hisse Senedi Bafl›na Düflen Kâr Pay› Net Sat›fllar
Fiyat Kazanç Oranı (Gelir – Fiyat) = Öz Sermaye Devir Hızı =
Hisse Senedinin Borsa Fiyat› Ortalama Öz Kaynaklar (Net)
TİCARİ MATEMATİK
Faiz ve iskonto formüllerini hatırlayalım. Baliğ = Anapara + faiz Basit dış iskontoda peşin değer
A:n:t Bileşik faizde PD = ND : (1 – n : t)

Basit faiz tuturı = = A : (1 + n: t)n
100 , 1.200 , 36.000 gelecekteki değer
Basit iç iskontoda peşin değer İskonto tutarı = Nominal Değer – Peşin Değer
Nominal Değer
PD =
1 + (n : t)

Alan Ozetleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Alan Ozetleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın! Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!

Okuyun başarın İhtiyaç ile kazanın!

TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER

Sınırlandırılması Kullanılmasının Durdurulması

TBMM’nin Nitelikli Çoğunluk Aranan İşlemleri

● 3 ay içinde parlamento ka- Cumhurbaşkanının Seçimi

İhtiyaç Akademi 1 İhtiyaç Yayıncılık

Suç ve Cezalara İlişkin Esaslar

Kamu Tüzel Kişiliğinin Ölçütleri

Kişi Bakımından Konu, Yer ve Zaman Bakımından

Karma İşlem Kolektif İşlem İdarenin Düzenleyici İşlemleri

Kamulaştırma Aşamaları İdarenin Mal Edinme Usulleri Kamu Hizmetlerinin Görülme

İhtiyaç Yayıncılık 2 İhtiyaç Akademi

Amaç; işlemin iptali ve iş- Amaç; uğranılan zararın gide-

İhtiyaç Akademi 3 İhtiyaç Yayıncılık

Suçun Manevi Unsurları İşlendiği Zaman Bakımından Suçlar

Suça İştirak Biçimleri

● Suç tipinin teşebbüse elverişli olması

İÇTİMA Teşebbüsün Mümkün Olduğu Suçlar Teşebbüsün Mümkün Olmadığı Suçlar

Güvenlik Tedbirleri Dava ve Cezayı Düşüren Nedenler

Koruma Tedbirlerinin Türleri

İhtiyaç Yayıncılık 4 İhtiyaç Akademi

Ölümüne olası gözle Uzun zamandan Tazminat Vekaletsiz İş

Kesin Evlenme Engelleri Kesin Olmayan Evlenme Engelleri

Taşınır Rehnine Hâkim Olan İlkeler

İhtiyaç Akademi 5 İhtiyaç Yayıncılık

Hukuki İşlem Türleri Aşırı Yararlanma (Gabin)

İrade ile Beyan Arasında Uyumsuzluk Hâlleri

Şarta Bağlı Borçlar

Seçimlik Ceza İfaya Eklenen Ceza

İhtiyaç Yayıncılık 6 İhtiyaç Akademi

Şirketin Kişi Unsuru Genel Özellikleri ile Kambiyo Senetleri

EMRE YAZILI SENETLERDE DEFİLER

Mutlak Deﬁler Nispi Deﬁler

Kabul etmeme protestosu çekme süresi Ödememe protestosu çekme süresi

Keşide tarihinden belli bir müddet sonra ödenecek

Görüldükten belli bir süre sonra ödenecek vadeli

İhtiyaç Akademi 7 İhtiyaç Yayıncılık

İCRA VE İFLAS HUKUKU

● Kıymet takdirine ilişkin şikâyetleri incelemek İcra Takip Harçları:

İcra Teşkilatı İﬂas Teşkilatı İcra dairesinin işlemleri şu se-

İhtiyaç Yayıncılık 8 İhtiyaç Akademi

İhtiyaç Akademi 9 İhtiyaç Yayıncılık

x + z > 1 ⇒ ölçeğe göre artan getiri

● LRAC eğrisinin negatif eğimli olduğu durumda, ﬁrma için ölçeğe

● Ortalama değişken maliyetin (AVC) minimum olduğu  Normal kâr ⇒ P = AC

İhtiyaç Yayıncılık 10 İhtiyaç Akademi

Uzun dönem denge ● Edgeworth Modelinin en önemli sonucu, diğer mo-

İhtiyaç Akademi 11 İhtiyaç Yayıncılık

Kapalı Ekonomi Açık Ekonomi HARCANABİLİR KİŞİSEL GELİRİ ELDE ETME

 b↑ & IS eğrisi yatıklaşır. lığına (h) bağlıdır.

tıkça IS eğrisi yatıklaşır. Y belirsiz, i , I , Y , i belirsiz,

BP eğrisinin eğimini iki unsur belirler: BP BP

● Marjinal ithalat eğilimi BP

İhtiyaç Yayıncılık 12 İhtiyaç Akademi

Md = (Sürekli, Hisse , Tahvil , Beklenen )

Para Arzı Tanımları Dengesizliğin Dengesizli- Ana Hedef Faaliyet Hedeﬁ

Bankalar Bilançosu Para Piyasaları Sermaye Piyasaları

AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI Kısa Orta Uzun

İhtiyaç Akademi 13 İhtiyaç Yayıncılık

● Para talebi cari gelir yerine servete

● Ülkelerin kendi kanunlarıyla düzenlenen tarife oto-

Bunun sonucu olarak ülkeler arası ücret eşitliği kendiliğinden sağlanır.

Rybczynski Teoremi ● İthalat kotoları, ithalata konu olan malların ﬁziki