Artykul firmowy Drukowante [ cezowane pasiy (utowniezef f Lefu Przeglad urzadzen, metody, problemy Wysoki poziom techno- logiczny oraz duza kon- kurencyjnosé rozwia- Zan producentow urza- dzen dajqa szerokie pole wyboru sposobu nakta- dania pasty lutowniczej, kleju oraz innych sub- stancji zarowno w prze- mysle elektronicznym, jak i w pozostatych gateziach przemystu. W artykule omawia- my problemy i metody naktadania pasty i kle- ju za pomoca sitodruku lub bardziej zaawanso- wanego technologicznie dozownika. ‘Sitodruk manuainy Manualne urzadzenia sitodruku wyma- sa)a od operatora zamontowania ptytki na stole, recznego skorygowania ustawienia szablonu wzgledem panktéw lutowni- cxych oraz popravinego rozprowadzenia pastylkleja, Duzy wplyw na ealy proces rma poprawne ustawienie szablonu wgle- dem plytki oraz rozprowadzenie pasty, co jest trudne, zwazywszy na blad para laksy oraz nierowng silg docisku podezas nadrukowywania. ‘Trudno jest réwnic# zachowaé optymal- ny kat nachylenia rakli, Przy mae) iezbie punkt6w lutowniczych i duych rastzow bigdy operatora nie zawsze dyskwalifi- kkujg proces, jednak obecnie trend minia turyzac{i komponentéw elektronicanych powoduje, Ze coraz czgéciej manu alne nakladanie pasty jest nie wystarcrajgce, Wérdd udo- godnies w urzadzeniach manualnych na_uwagg zastuguja takie opeje, jak mozliwosé mecha. nicznego prowadzenia rakli czy system piono- wwe} separacji plytki od srablonu po naniesieniu pasty/kleju. Rozwigzania te xwigkszajg jakodé i po- wtarzalnogé procesu, Sitodruk pétautoma- tyezny 'W romwiqzaniach pétautoma- tycenych rola operatora sprowa- da sig do ustavienia plytki wegle dem szablonu, cagsto 2 wykorzystaniem, dodatkowego systema wizyjnego, Sam proces naniesienia pasty/kleja odbywa sig ys. 2. Sitocrukarka Uniprnt PML 2 me- chanicznym prowadzeniem rakl pionowa separaciaplytki od szablonu ys. 3. Siodrukarka pétautomatyczna Uniprint PM-Ga2V z systemem wizyinym automatycznie ze stalym kqtem ustawienia rakliw stosunkudoszablonu, W zaleinosci od producenta w tym przedziale sprzgto- ‘wym mozemy mieé modliwosé ustawienia podstawowych parametrw drukowania, takich jak odleglosé plytki od szablony, saybkoéé separacji, predkodé rakli, nacisk cay licaba przejsérakli oraz ich zapamigta- nia dla danego typu plytki, System wizy)- ay eliminuje blqd paralaksy ustawienia szablonu wzgledem plytki oraz porwala ddokladniej ustawié szablon daighi powigh- stenia obrazu. Rozwiqzania tego typu ze wagiedu na wydajnosé sq przemacrone do produkeji prototypowe), matoseryjne} 4 frednioseryine ys. 1, Padziat metod nanoszenia pasy/kelu 2e weglgdu na zastosowane ureqdzenia, Elektronik Marzee 2009 71Artykut firmowy Rys. wngtza > Rys. - Rgcary dozowik pasty ikl ys. Rys. -Dozownik na éruble Archime 72 Maree 2009 Elektronik -Automatyezna sitodrukarka - widok Sitodruk automatyezny Rozwigzania automatyczne nie wyma- gaia od operatora duie} sprawnosei manualne} oraz doswiadezenia. lego rola ogranicza sig do podania plytki i odebra. nia jej po naniesieniy medium (system offline) lub zaladowania podajnika czy- stymi plytkami irozladowania odbior- nika po jego zapeinieniv (rozwiqzania in-line). W tym rozwiqzaniu wszystkie kroki,takie jak ustawienie plytki wegle dem szablonu czy naniesienie pasty na szablon, wykonywane sq automatycz. nie, a wszystkie parametry procesu 3 ustawiane 2 poziomu oprogramowania dzialajgcego.w érodowisku Windows. Urzadzenia automatycene oferuja dodat- owe motliwoses, take jak mycie sza- blonu w ezasie procesu, inspekeja wizy}- na erystofet szablony, inspekeja wizyjna pasty na punktach lotowniczych i czy- tanie kodéw kreskowych z plytek dru- kowanych, Na rynku wystepujg bardzo zaawansowane urzqdzenia dla bardzo wymagajgeych aplikacji, jak np. urzadze- nie niemieckiej firmy Ekra x dodatko- wym systemem iPag. System ten suzy do dozowania kleju lub pasty w preypadku clementow, ktdre np. wymagaja dodat- kowego wzmoenienia. W pierws2e} fazie naklada sig paste, a nastepnie pod cigi- kic komponenty dozuje sig kl ‘Wiréd podstawowych zalet sitodruku moina wymienié duéa dokladnose, szyb- koié i powtarzalnos. Do wad zalicza sig kosat wykonania, 2uzywanie sig szablonu odwaorowujgcego rozmieszczenie punk- téwi czas oczekiwania na szablon. Méwigc o dokladnosci, nalezy zaznaczyé, te 2a pomocg szablonu mozna naniesé paste! Klej dla znacenie mniejszych rastréw oraz ‘wanacznie krétszym crasie nit oferuja to najbardzie) wyrafinowane rozwigzania zuzyciem dozownika. W przypadku produkcji maloseryjne} § prototypowej wykonanie szablonu wigize sig zponiesieniem dodatkowych kos2- téw, Ktdre znacznie wplywajg na ceng jednostkowg, Kiedy wige wilkosé r jest odpoviednio dua (od 1mm w g6rg) Sliezba punktéw jest odpowiednio mala, moina stwierdzié, #e oplacalne stae sig uzywanie systemu dozujgcego zamiast szablonu, W przypadku produkejt red- nioseryjne) i wielkoseryjnej metoda sito- druku pozostaje nickwestionowanym awycigzea, poniewaz koszt szablonu rozklada sig na duza liczbe produktow 4 pozwala osiggnaé duza predkosé nakla- dania pasty/kleju oraz duzg dokladnosé 4 powtarzalnosé procesu. Reczne dozowniki pasty Tkleju Proces jest ezasochlonny i malo powta raalny; majdyje zastosowanie w przy- padku dusych raste6w i niewielki) lice by punktéw. Nie pozwala na osiagnigcie due} dokladnosci iwydajnosci, plusem jest maly naklad finansowy. Gtowice dozujace zintegro- wane z automataml monta- zowymi Nastgpnym znanym sposobem dozo- ‘wania 59 glowice dozujace dolaczane do automatéw Pick&Place, Rozwigzanie to jest powszechne w produkejt prototypo- wwe) imaloseryjne| ze wzgledu na ogra niczenie czasu procesu, W pierwszejfazie automat naklada punky kleju lub pasty, anastepnie ukladane sq clementy SMD. ‘Ograniczeniem s4 tutaj mozliwoiei tech- icine glowicy: minimalny rozmiar dozo- ‘wanego punktw i prgdkoié. Wéréd roz- wigzat na uwagg zastugujg dozowniki iinienie-czas oraz dozowniki bazujace za frubie Archimedesa. Dozownik ezaso. ‘wo-citnieniowy jest polecany gléwnie do dozowania Kleju; medium jest odmierza zneimpulsem ciinieniao progeamowanym, ceaasie trwania, Dozowniki zbudowane w oparciuo éru bbg Archimedesa uzywane sq zarbwno do nakladania pasty lutownicze}, jak ikle ju. Wtym rozwiqzaniu ilosé dozowane} pasty lub leju jest odmierzana 2a pomo: ys. 8. Automatycany dozownik Essemtec cose200 Problematyka nanoszenia pasty lutowniczej W przemyile elektronicznym od kilku lat bardzo wyrainie widaé trend do coraz gestszego upakowania elementow, czyli miniaturyzaci gotowych produktow. Ztego powodu wymogi stawiane kat demu 2 etapéw procesu montazu 59 coraz wigksze. Szcxegélng role wcalym pro: cesie odgrywa nadruk pasty lutowni «2e), poniewai. wigze sig z nim 65% bly dow Tutowania, Etap ten jest na tyle kry tyceny, te nawet gay stosuje sig najwyzstej jakosci paste lutownicza, prey jednocze- snym zlym ustawiensu parametrow lub bledaym wyhorze clementéw nadruku (szablon, raka), rezultaty beda ae. Szablony Wyréniamy trey rodzaje szablonéw wedlug sposobu ich produkc}i: trawione chemicenie, wycinane laserowo i elektro- formowane, Szablony traveione chemice- nie jeszcze do niedawna byly powszech nie stosowane zpowods bardzo niskie) ceny, Niestt ie éiany apertur 2 powodu trawienia #4 chropowate, wobec caego nie nadajg sig dla rastr6w poni- ej Sm, Zostaly przez to praktyeznie wyeliminowane 2 dzisejze} elektroniki Laserowo wycinanie szablony #4 abecnie najpowizechniejstoxowane z powod na lepszej rela ceny do jakotei, Gwarantuhy lepsza gladkoté powierzchai, a problemy moga pojawiaé sig dopiero w praypadku rasti6w ponide) 0mm oraz stosowania clementéw xBGA wymagajgeych étednicy ‘otwor6w ok. 0m, Najlepsza jakosé wykonania seablona aapewnia elektroformowanie, Niestty, ich powszechne wykoraystanie est jeszcze bardzo ograniczone ze wagledu na wysokg «eng, Szablony trawione najegécie)wyko: je si zfosforobrqzu ze wzgled na sto sunkowolatorgabrdbke, ale to takée skut kewje bardzo mala trwaloscig. Do wyc ania laserowego oraz elektroformowania, powszechnie uzywa sig sali nierdzewne} hartowanej 304. Doskonalym materia tem do tego rodzaja obrobli jest r6w- niet stal niklowa, gwarantujgca bar- Azo dutg trwaloté, ale réwnoczeinie bar- Azo droge. Jest stosowana tylko do pro- duke} wielkoseryjne), Wraz 1 odpowied aio zaprojektowanymi szablonami musi wspélgraé odpowiedni spossb napinanta sablonéw na rame, Moina tu wyroinié wie podstawowe modliwoéc: napinanie poprzez naklejenieszablonu na specjalng amg z siat poliestrowg oraz napinanie mechanicane, Pierwiry spoidb zalecany Artykul firmowy ys. 9. Kapsutkowanie jest do produkeji wielkoseryjnej ze wagle du na wigksze Koszty wynikajgce 2ko- niecenosei stosowania jedne) ramy do jednego szablonu. Z pewnoscig metoda ta daje lepsze efekty w praypadku ukla- dlow fine-ptch ze wagledu na wigksr3 powierzchnig naciggs Drage metoda polega na naciqgania szablonu 2 wiyciem specjalnie zaprojeke towane} perforaci. W tym rozwigzania popularne sq ramy znacigganiem sza- blonu w jedne} ost Naciaganie szablons w jedne} ost powo- duje aierdwnomieray rozklad sil w exg- si srodkows), Rozwiqzanie 2 napinaniem suablons w cxlerech osiach rozwigzuje ten problem. Doskonalym praykladem jest system stosowany praes firme LPKF coanaczony symbolem ZelFlex ZP4, gdzie nacigganie szablonu odbywa sig 2 uty ciem sprgionego powietrza. Caynnotei umiany stablonu ograniczone zosta ly do zalodenia szablonu na specjalne piny naciagajace oraz podlaczenie spre aonego powieteza. Sila naciagu jest dzigki ‘emu zawsze taka sama w dvéch osiac. System mechanicznego napinania ramy jest szeroko stosowany w produkeji sed nioseryjne), poniewaz mimo wysokich kosatow zakupu ramy cena rozklada sig na wile szablonéw Kolejnym waénym parametrem pod- czas doboru szablondw jest ich gruboéé Wyznaczajge grubosé szablonu, powin- niimy averdeié uwage na rozmiar naj- sz w dwéch osiach ys. 10. Seloktyune pokrywarie powierzchni Elektronik Marzee 2009 73.Artykut firmowy maniejszej apertury. Generalnie im s2 blon bedzie ciesszy, tym jakoié nadru- ku bedzic lepsza, Cienki stablon zmanie} sea skutki diialania naprgied Seinajgcych, za paste lutownicza podceas separacji sua blonu i plytki Mininalnraser |Get atone assim | 150-2004 04 (03mm da p86) | 120-150) ‘Wain jest rdwniez,2eby wielkof€ otwo- r6w w szablonie byla minimalnie mniej- s7aw stosunku do wielkosci/powierzchni punktu Iutowniczego. Poprawnie zapro: jektowany szablon ma wplyw na wiele parametréw, jakie mogy pojawié sig na koficu calego procesu montazu (mostko- wwanie, efekt nagrobkowy, brak lub nad- iar pasty letownicze)), dlatego ted musi byé bardzo dokladnie zaprojektowany. Rakle Wyréiniamy dwa rodzaje rakli: meta lowe oraz gumowe. Dodatkowo, gumo- wwe rakle dziel sig na: o kacie daialania 70-80", 50-70" irakle o preekroju kwa- dratowym o kacie 45°, Nie jest latwo jed- nounacanie powiedzieé, keéry typ rakli gumowych jest lepszy. Kat prowadzenia rakli ma zasadniczy wplyw na to, jak pasta lutownicaa beduie sig rolowaé na szablonie. Prawidiowe rolowanie pasty jest Kluczowe do osiagnigcia prawidiowe. go wypelnienia otwordw w szablonie. ierwszy typ rakliz:nominalnym katem Azialania ok. 70-80° zpowodu swojej konstrukcji sprawia, Ze sila nacisku na szablon jest relatywaie niska, Aby whaéci wie wypelnig otwory w szablonie i zapew- ni wlaiciwe rolowanie, pasta musi mieé alg lepkosé, Kat dziatania rakli o prze- kroju kwadratowym jest bliski 45°, dlate- {g0 wywoluje ona stosunkowo dudy nacisk ys. 11. Wypolrianie fostorom (matryca dod LED) 74 Maree 2009 Elektronik na szablon 2a pomocg pasty lutownicze} Z tego powod rakle te nadajg sig jedynie dla past o dude} lepkosci, Dla past oma Ie) lepkosci na szablonie bedzie widoczne roumazywanie pasty lutownicze) Rakle plaskie o efektywnym kqcie dia lania pomigdzy 50” i 60° z powodu moali ‘wosel jego regulacii sg obecnie najbardzie) popularne, Zpowodzeniem mozna ich ‘uaywaé do past o x62nej epkosci, Podczas vuzywania rakli gumowych bardzo wazne jest, deby czglé rakli poruszajgca sig po szablonie zawsze zachowywala swoj ostry ksztalt. W przypadku, gdy ulegnie fon miszezeniu poprzez.stepienie, nacisk rakli na szablon musi bye 2wigkszony. ‘Zwigkszenie nacisku rakli ma swoje ogra niczenia, W praypadku, gdy nacisk bedzie byt duzy, w otwér szablonu zostanie weis- nigte zbyt duéo pasty Iutownicze}, ato spowoduje niedostateczny depozyt pasty na polu hitowniczym. Rakle metalowe doskonale sprawdzajy sig w preypadkw aplikacjifine pitch. Nie maja dutego wply- su na zgniatanie pasty lutowniczej i nist czenie szablonéw. Parametry nadruku Gtowne funkeje Konwencjonalnyeh sitodrukarek to szybkosé separacji sza- blonu, szybkosé i nacisk rakli oraz pozy- cjonowanie szablonu. Pod wglgdem Koniecznosci osiggnigcia wlasciwego depoxytu pasty Intownicze), jedaym awadniejszych parametrow jest dystans pomiedzy plytka i szablonem. Istniejg tu wie mofliwosci ustawienia: on-contact ~ gdy szablon dokladnie praylega do plyt ki oraz off-contact ~ gdy pomigdzy nimi jest pewna zadana odlegios¢, Dla sitodru- karek z regulacjg szybkosci separacj sza blonu rekomendowana jest op¢ja on-con- tact, szczegélnie przy elementach o bar- zo malym rastrze. Kontakt pomigdzy dolng czgécia szablonw i powierzchnia pola Iutowniczego gwarantuje brak roz- smazywania pasty, dlatego zapobiega péz- niejszemu mostkowaniu podezas lutows- nia, Rekomendowane jest ustawienie jak najmniejszego czasu separacji szablonu. Wolniejsza separacja plytki zmniejsza tarcie pomigdzy pasty i dcianami otwo- r6w szablonu, wige naprgzenia écinajgce 54 mniejsze, a odwzorowanie pasty na szablonie jest lepsze. Dia sitodrukarck bez mozliwofei usta wiania szybkosei separacji szablonu 2de- eydowanie lepsta jest opeja off-contact woweras separacja bedzie wywolana przez ty mala odlegiosé. Jak jué wspomniano, moina wten spos6b spowodowaé r02- ys. 12. Widok wnetrza dozownika ‘automatyeznego (glowiea dozujaca) -mazywante pasty, dlatego ted nacisk rakli, sxybkoée je} poruszania sig oraz odleglosé ‘migdzy szablonem i plytka muszg bye sta- annie dobrane. Nacisk raklh powinien byé takie motliwe najmnicjezy. Zwigkszanie nacisku powoduje rozciaganie szablonév ipogorszenie odwzor wagledem plytki, a dodatkowo prayspie sea naiycierakh, Seybkodé przesuwe rakli powinna byé dobrana wedlug oczekiwane) wydajno Sci linii montazowe}. Z punkta widzenia pasty lutownicze) rckomendowana szyb kofé powinna oscylowaé pomigdzy 20540 ‘mm/s dla osiggnigcia odpowiedniej jakosi ipowtarzalnosci nadruku, Was ze wero stem szybkosci rosng naprgzenia mecha: nicane i maleje epkosé pasty, zwigkszajge rryzyko rozmazywania oraz pojawiania sig -mostkow. Jezeli wymagane jest osiagnig ie wigkszych szybkosci preesuwu rakli, rzgdu 100,200 mm/s, rekomendowane jest zastosowanie specjalnych past Iutow- nicaych, jak np. Koki $3X58-Ma06. Jakub Opatka, Marcin Plocki PB Technik owania szablonu, ys. 13. Dozowanie ini krzywych