GS., TSKH .

VU DUY QUANG Chu bien -

PGS., TS. PHAM 0UC NHUAN

EBOOKBKMT.COM
Tim ktem tal lif u mien phi

G1AO TR i \ l l

KVlTHlXwli
r

Thira Khdng khi

C6n
V *
Nude P= Z
Nude Thuy ng&n
UJ A 1h. B
i h;
h+Ah

i t Thuy ng &n

NHA XU AT BAN KHOA HOC VA KY THUAT

MM
 GS , TSKH . VU DUY QUANG - Chu bien
PGS , TS. PHAM DUG NHUAN
7
* *

GIAO TRINH
KY THU AT THUY KHI

NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT

Ha Noi - 2009
 IA)I NOI DAU

Mon hoc Kv thuat Thuy khi hay noi day du hem la Co hoc chat long va chat khi ky
thuat - Co Thuy khi ky thuat - throe giang day cho sinh vicn Dai hoc Bach khoa Ha Noi
\ a mot so trirbng dai hoc kv thuat .

Chung toi hiert soan cuon giao trlnh nay nham dap irng yen cAu giang day va hoc tap
di
\’ chat hrpng ngav cang cao . Cuon sach cung co the dung lam tai lieu thavn khao cho
cac ky so nganh May Thuy kht . Hang khong. Tau thuy v . v . . . .
Phan cong bien soan:
Tir clurong mot den chuong chin va phan phtt luc :
OS, TSKI 1 Vu Duy Quang - Chu bien
Tu clurong muoi den chuong mubi hai PCS. TS Pham Due Nhuan
* Chung toi chan thanh cam on cac dong nghiep Bo mem Ky thuat Thuy khi. Dai hoc
Bach khoa Ha Noi va Nha xuat ban Khoa hoc va ky thuat .

I la Noi , IIK 'UIY 10 ndm 2( )( )<S

( ’ac tac gia
 Chucrng I
M 6 DAU

§1.1 . DOI TUONG , PHlTONG PHAP NGHIEN COU MON HOC - CJNG DUNG
1. Doi ( irong
Doi tupng nghien cufu cua mon hoc la chit long. Chat long d day hieu theo nghia
rong , bao gom chat long a thd nudrc - chat long khong ncn dupe ( khoi lupng rieng p
khong thay doi ) va chat long a the’ khi - chat long nen dupe ( khoi lupng rieng thay doi ,
p -£ const ) . Dd tien cho viec nghien ciru, cung nhu thco su phat trien cua khoa hoc, ngudi
ta chia chat long thanh chat long If tuctng hay la chat long khong nhdt va chat long thuc ,
con goi la chat long nhdt (do nhdt p 0 ). Chat long tuin thco quy luat v6 luc nhdt cua
Newton goi la chit long Newton . Con nhung chat long khong theo quy luat nay ngudi ta
gpi la chat long phi Newton , nhu dau thd chang han .
Ky thuat thiiy khi nghien ciru cac quy luat cin bang va chuyen dong cua chat long .
Thong thudng trong giao trinh , ngudi ta chia thanh bon phin :
- Ttnh hoc chat long: nghien cuu cac dieu kien cin bing cua chat long a trang
thai tlnh.
-Dong hoc chat long: nghien cuu chuydn ddng cua chit long thco thdi gian , khong
ke den nguyen nhin gay ra chuyen dong.
- Dong luc hoc chit long: nghien cuu chuycin dong cua chat long va tac dung tuemg
ho cua no vdi vit ran . Cu the la phai giai hai bai toan ccf ban sau day .
1. Xac dinh sir phan bo van toe, ap suit, khoi lupng rieng va nhiet do trong chat long.
2. Xac dinh luc tac dung tuctng hd giua chit long va vat rin xung quanh no.
- Ung dung vao may thuy khi.
Vi ( ri cua mon hoc : no la nhip nd i giua nhung mon khoa hoc ccf ban ( toan , h'.. . ) vdi
'

nhung mdn ki thuit chuyen nganh .

2. Phircmg phap nghicn curu
Dung ba phuctng phap sau diy:
- Phuctng phap If thuyet: Sir dung cong cu toan hoc , chu yeu nhu toan giai tfch ,
phuctng trinh vi phan . Chung ta se gap lai cac toan ttr vi phin quen thuoc nhu:
r dp - dp r <3p
gradient : gradp - t -*- + j ~ + k
dx 5y oz
; —
Ov dv
divergent : diw - —dvdx- + —
dy
- + —— :
dz
,

5
 1 J k
d d c
rotor: rofv -
dx d y d z
Vx Vv V,

r;^ 2 o a^
2
Toan tir Laplas: A = V2 7^ 7 7
dx ~
dy - Gz -

dV GV av dx 5V dy aV dz
Dao ham toan phan : V ( x , y , 7., t ): —
dt
=— + +
at dx dt d y dt
,
d z dt
Va sir dung cac dinh Iy tPng quit cua co hoc nhu dinh If bao loan khoi lupng, nang
lupng. dinh If bien thien dong lupng , mPmen dong lupng , ba dinh luit trao d 6i nhiet
( Fourier ) , vat chat ( Fick ) , dong lupng ( Newton ).
- Phuong phap thuc nghiem : dung trong mot so truPng hop ma khong thd giai bang

If thuyet , nhu xac djnh he so can cue bp.

- Phuong phap ban thuc nghiem : ket hop gitia If thuyet va thuc nghiem .
3. ting dung
Ky thuat thuy khi co ung dung rat rong rai trong cac nganh khoa hoc , k! thuat nhu
giao thong van tai, hang khong , co khi, cong nghc hoa hoc , vi sinh , vat lieu . .. vi chung
dcu co lien quan den chat long: nuoc va khi ( tham khao them sach [3] ).

§ 1.2. SO LUOC LICH SIT PH AT TRI N MON HOC

^
Ky thuat thuy khi bicu thi su lien he rat chat che gifra khoa hoc va yeu cau thuc te.
Nong nghiep da doi hoi thuy loi phat triPn rit serm nhu kenh dao, dip nuPc , dong
thuyfin , be . . . o day chi xin neu ra mot so nha bac hoc quen thuoc ma qua do thay su
phat trien cua mon hoc. Ten luoi Acsimet ( 287-212, trupc cong nguyen ) gin lidn vpi
tlmy tTnh - luc daiy Acsimct .
Nha danh hoa Y Leona Dovanhxi ( 1452- 1519 ) dua ra khai niem vp luc can cua chat
'P

long len cac vat chuyen dpng trong no. Ong rat muon biet tai sao chim lai bay dupe .
J y j f
i J +

Nhung phai hon 400 nam sau , Jucopki (1847- 1921 ) va Kutta mPi giai thich dupe: do la
luc nang.
Ilai Png L . Ole ( 1707 - 1783 ) va D.Becnuli ( 1700- 1782 )la nhtfng ngucri da dat co so li
thuyet cho thuy khi dong luc , tach no khoi co hoc li thuyet dP thanh mot nganh rieng.
Hai ong deu la nguoi Thuy Sy . sau dupe nQ hoang Nga moi sang lam viec o Vicn han
lam khoa hoc Pctccbua cho den khi mat. Chung ta se con gap lai hai Png nhieu lan trong
giao trinh sau nay . Ten tuoi cua C.L.M . H . Navier ( 1785- 1836 ) va Sir George G. Stokes
( 1819- 1903) gin bin voi nghien cuti chat long thuc. Hai Png da tim ra phuong trinh vi

6
phan chuydn ddng tir nam 1821 den nam 1845. Nha bac hoc ngudi Due L . Prandtl
(1875- 1953) da sang lap ra li thuyet lorp bien (1904), gop ph n giai nhieu bai toan dong
lire hoc . ^
Tir nua cudi the ki 20 , thuy khi dong lire phat tridn nhu vu bao vdi nhidu gnemg mat
sang choi , ke ca trong nude ta .

§1.3. MOT SO DINH NGHIA VA TINH CHAT CO LI CIJA CHAT LONG

1. Chat long co mot so tinh chat dd nhan biet sau day
Tinh lien tuc: vat chat dupe phan bo lien tuc trong khong gian . Tinh dd di dong bicu
thi d chd : utng suat tiep ( noi ma sat ) trong chat long chi khac 0 khi co chuyen ddng
tuemg doi giua cac Idp chat long . Tinh nen dupe : thd tich W cua chat long thay doi khi
ap suat tac dung p thay doi . Ta co he so nen dupe :
1 dW
P = - W dp ( nr / N )
2. Tinh nhort
La tinh can trd chuydn dong cua chat long. Nguyen nhan nao? Ta nghien cuu tmh
nhort dua tren thi nghiem cua Newton. Co hai ta m phang ( hinh 1.1 ): tam dudi II co dinh ;
'

tain tren I co dien tich S chuyen dong dudi tac dung cua ngoai luc F. Giua 2 lain co 1 ldp
mong chat long h . Sau mot thcri gian nao do , tam I se chuydn dong ddu vdi v(m toe tuemg
doi v song song vdi ta'm II. Thi nghiem cho ta thay rang cac phan tu chat long dinh chat
vao tam I sc di chuydn cung vdi van toe v , con nhung phan tu dinh chat vao tam II thi
khong chuydn dong. Van toe cac phan tir long giua 2 tam phang tang theo quy luat tuyen
tinh va ti le vdi khoang each tam II ( hinh 1.1 ).

f f / / / / / ? }/ / / / / / / / S '
'' '
«
z ;;/ ;; / / / / / /
r

Hinh 1.1
Newton gia thiet la khi chat long chuyen dong , no chay thanh ldp vo cung mong vdi
van toe khac nhau , do do trupt Icn nhau . Giua cac Idp chat long chuyen dong tuemg doi
vdi nhau ay xuat hicn luc ma sat . Do la lire ma sat trong , con goi la lire nhdt:

—
fT = pS h
p la he so chi phu thuoc vao chat long giua hai tam phang. No dac trung cho tinh
nhdt goi la he so nhdt dong lire hoac dd nhdt ddng luc. Tong quat hem , ta co the bieu
didn cong thuc tren dudi dang dinh lu & t cua Newton ve luc nhdt: