Loi Vang Phan 1 PDF Ok

Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni
Ñöùc Phaät cuûa thôøi hieän taïi

Guru Rinpoche
Cuõng ñöôïc goïi laø Padmasambhava, Lieân Hoa Sanh, Ngaøi laø ‚Ñöùc Phaät Thöù
Hai,‛ ngöôøi ñaõ thieát laäp Phaät Giaùo ôû Taây Taïng. ÔÛ ñaây Ngaøi hieån loä trong
saéc töôùng ñöôïc goïi laø ‚Chieán Thaéng nhöõng Hình töôùng vaø Söï Soáng‛
(Nangsi Zilnon). Bôûi Ngaøi thaáu suoát baûn taùnh cuûa moïi söï xuaát hieän, danh
hieäu coù nghóa laø Ngaøi laø Ñaïo sö cuûa moïi hoaøn caûnh moät caùch töï nhieân.
KUNZANG LAMAI’I SHELUNG
LÔØI VAØNG CUÛA

THAÀY TOÂI
PATRUL RINPOCHE
Baûn dòch Anh ngöõ:
Nhoùm Dòch Thuaät Padmakara
Baûn dòch Vieät ngöõ:

Nhoùm Longchenpa
CUOÁN 1
* LÔØI VAØNG CUÛA THAÀY TOÂI
Nguyeân taùc: O-rgyan-‘jigs-med-chos-kyi-dban-po

(Kunzang Lama’i Shelung)
Baûn dòch Anh ngöõ:

The Words of my Perfect Teacher/Patrul Rinpoche
Cuûa Nhoùm Dòch thuaät Padmakara
In laàn thöù hai: 1998
Nhaø Xuaát baûn Shambhala
Baûn dòch Vieät ngöõ: Nhoùm Longchenpa 2004

Baûn Hieäu ñính 2006
Bản chỉnh sửa 2013
Hình bìa: Dilgo Khyentse Rinpoche ñang truyeàn Phaùp

NOÄI DUNG
Hình aûnh minh hoïa 17
Lôøi Noùi Ñaàu cuûa Đức Ñaït Lai Laït Ma 19
Lôøi Giôùi thieäu cuûa Dilgo Khyentse Rinpoche 21
Lôøi Noùi Ñaàu (Baûn dòch Vieät ngöõ) 22
Daãn nhaäp cuûa caùc Dòch giaû 24
Daãn nhaäp toùm taét vaøo Phaät Giaùo Taây Taïng 39
Môû Ñaàu 48
PHAÀN MOÄT
NHÖÕNG CHUAÅN BÒ THOÂNG THÖÔØNG
HAY BEÂN NGOAØI
CHÖÔNG MOÄT
KHOÙ TÌM ÑÖÔÏC NHÖÕNG TÖÏ DO VAØ THUAÄNLÔÏI
I. CAÙCH THÖÙC ÑUÙNG ÑAÉN ÑEÅ NGHE GIAÙO LYÙ TAÂM LINH
1. Thaùi ñoä
1.1 THAÙI ÑOÄ BAO LA CUÛA BOÀ ÑEÀ TAÂM 52
1.2 THIEÄN XAÛO BAO LA TRONG PHÖÔNG TIEÄN:
THAÙI ÑOÄ CUÛA MANTRA THÖØA BÍ MAÄT 54
2. Haønh vi
2.1 ÑIEÀU NEÂN TRAÙNH
2.1.1 Ba khieám khuyeát cuûa bình chöùa 57
2.1.2 Saùu nhieãm oâ 60
2.1.3 Naêm caùch sai laïc trong vieäc nhôù töôûng 65
2.2 ÑIEÀU NEÂN LAØM
2.2.1 Boán aån duï 66
2.2.2 Saùu Toaøn thieän Phi thöôøng 69
2.2.3 Nhöõng Caùch thöùc khaùc cuûa Haønh vi 70
II. BAÛN THAÂN CUÛA GIAÙO LYÙ: MOÄT GIAÛI THÍCH VEÀ VIEÄC
KHOÙ TÌM ÑÖÔÏC NHÖÕNG TÖÏ DO VAØ THUAÄN LÔÏI
1. Quaùn chieáu treân baûn taùnh cuûa töï do 71
2. Quaùn chieáu veà nhöõng thuaän lôïi ñaëc bieät lieân quan ñeán
Phaùp 74
2.1 NAÊM THUAÄN LÔÏI CAÙ NHAÂN 75
2.2 NAÊM THUAÄN LÔÏI THUOÄC HOAØN CAÛNH 79
2.3 TAÙM HOAØN CAÛNH XAÂM HAÏI KHIEÁN KHOÂNG
ÑÖÔÏC TÖÏ DO THÖÏC HAØNH PHAÙP 87
2.4 TAÙM THIEÂN HÖÔÙNG KHOÂNG THÍCH HÔÏP KHIEÁN
KHOÂNG COÙ TÖÏ DO ÑEÅ THÖÏC HAØNH PHAÙP 89
3. Quaùn chieáu veà nhöõng hình aûnh cho thaáy khoù tìm ñöôïc
töï do vaø thuaän lôïi 92
4. Quaùn chieáu treân nhöõng so saùnh baèng soá löôïng 94
CHÖÔNG HAI
SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA CUOÄC ÑÔØI
I. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA THEÁ GIÔÙI BEÂN NGOAØI
TRONG ÑOÙ CHUÙNG SINH SINH SOÁNG 100
II. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA CHUÙNG SINH SOÁNG TRONG THEÁ
GIÔÙI 102
III. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA NHÖÕNG BAÄC LINH THAÙNH 105
IV. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA NHÖÕNG NGÖÔØI COÙ ÑÒA VÒ THEÁ
LÖÏÏC 107
V. CAÙC VÍ DUÏ KHAÙC VEÀ SÖÏ VOÂ THÖÔØNG 109
VI. SÖÏ BAÁT ÑÒNH CUÛA CAÙC TÌNH HUOÁNG CUÛA CAÙI CHEÁT
122
VII.
SÖÏ TÆNH GIAÙC MAÕNH LIEÄT VEÀ LEÕ VOÂ THÖÔØNG 123
CHÖÔNG BA
NHÖÕNG KHIEÁM KHUYEÁT CUÛA SINH TÖÛ
I. NHÖÕNG NOÃI KHOÅ CUÛA SINH TÖÛ LUAÂN HOÀI NOÙI CHUNG
133
II. NHÖÕNG NOÃI KHOÅ ÑAËC BIEÄT MAØ CHUÙNG SINH
TRONG SAÙU COÕI PHAÛI KINH NGHIEÄM 136
1. Möôøi taùm ñòa nguïc
1.1 TAÙM ÑÒA NGUÏC NOÙNG
1.1.1 Ñòa nguïc Soáng laïi 136
1.1.2 Ñòa nguïc Ñöôøng Vaïch Ñen 137
1.1.3 Ñòa nguïc Vaây baét vaø Nghieàn naùt 138
1.1.4 Ñòa nguïc Keâu ruù 138
1.1.5 Ñòa nguïc Keâu ruù Vó ñaïi 139
1.1.6 Ñòa nguïc Noùng 139
1.1.7 Ñòa nguïc Noùng Döõ doäi 140
1.1.8 Ñòa nguïc Ñau khoå Toät cuøng 140
1.1.9 Nhöõng Ñòa nguïc Laân caän 141
1.2 TAÙM ÑÒA NGUÏC LAÏNH 144
1.3 CAÙC ÑÒA NGUÏC PHUØ DU 145
2. Ngaï quyû
2.1 NHÖÕNG NGAÏ QUYÛ SOÁNG TUÏ TAÄP
2.1.1 Ngaï quyû bò ñau khoå vì nhöõng
chöôùng ngaïi beân ngoaøi 150
chöôùng ngaïi beân trong 151
chöôùng ngaïi ñaëc bieät 152
2.2 NHÖÕNG NGAÏ QUYÛ DI CHUYEÅN KHAÉP KHOÂNG
GIAN 155
3. Suùc sinh
3.1 Nhöõng suùc vaät soáng trong caùc ñoä saâu 156
3.2 Nhöõng suùc vaät soáng raûi raùc ôû nhöõng nôi khaùc nhau 157
4. Coõi ngöôøi
4.1 BA LOAÏI ÑAU KHOÅ NEÀN TAÛNG
4.1.1 Ñau khoå vì söï bieán ñoåi 160
4.1.2 Ñau khoå choàng chaát ñau khoå 161
4.1.3 Ñau khoå cuûa moïi thöù duyeân hôïp 161
4.2 NHÖÕNG ÑAU KHOÅ CUÛA SINH, LAÕO, BEÄNH VAØ TÖÛ
4.2.1 Ñau khoå cuûa vieäc sinh ra 164
4.2.2 Ñau khoå cuûa tuoåi giaø 165
4.2.3 Ñau khoå cuûa beänh taät 168
4.2.4 Ñau khoå cuûa caùi cheát 169
4.3 NHÖÕNG ÑAU KHOÅ KHAÙC CUÛA CON NGÖÔØI
4.3.1 Noãi sôï gaëp keû thuø ñòch 171
4.3.2 Noãi sôï maát ngöôøi thaân yeâu 173
4.3.3 Noãi khoå cuûa vieäc muoán maø khoâng ñöôïc 176
4.3.4 Noãi khoå vì gaëp nhöõng gì khoâng mong muoán 177
5. A tu la 181
6. Chö Thieân 182
CHÖÔNG BOÁN
CAÙC HAØNH VI: LUAÄT NHAÂN QUAÛ
I. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TIEÂU CÖÏC PHAÛI TÖØ BOÛ 194

1. Möôøi haønh vi baát thieän neân traùnh
1.1 SAÙT SINH 195
1.2 LAÁY NHÖÕNG GÌ KHOÂNG ÑÖÔÏC CHO 199
1.3 TAØ DAÂM 202
1.4 NOÙI DOÁI 203
1.5 GIEO MOÁI BAÁT HOAØø 204
1.6 NOÙI CAY NGHIEÄT 205
1.7 NOÙI CHUYEÄN PHIEÁM VOÂ ÍCH 205
1.8 THAM MUOÁN 207
1.9 MUOÁN LAØM TOÅN HAÏI NGÖÔØI KHAÙC 208
1.10 TAØ KIEÁN 208
2. Nhöõng haäu quaû cuûa möôøi haønh ñoäng baát thieän 211
2.1 KEÁT QUAÛ HOAØN TOAØN CHÍN MUØI 211
2.2 KEÁT QUAÛ TÖÔNG TÖÏ VÔÙI NGUYEÂN NHAÂN
2.2.1 Nhöõng Haønh vi Töông töï vôùi Nguyeân nhaân 212
2.2.2 Nhöõng Kinh nghieäm Töông töï vôùi Nguyeân nhaân
213
2.3 KEÁT QUAÛ ÑÖÔÏC QUY ÑÒNH 218
2.4 HAÄU QUAÛ PHAÙT SINH NHANH CHOÙNG 219
II. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TÍCH CÖÏC NEÂN LAØM 219

III. PHAÅM TÍNH CUÛA SÖÏ HOAØN TOAØN QUYEÁT TAÂM
CUÛA CAÙC HAØNH VI 222
CHÖÔNG NAÊM
NHÖÕNG LÔÏI ÍCH CUÛA SÖÏ GIAÛI THOAÙT
I. NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN DAÃN TÔÙI GIAÛI THOAÙT 243

II. KEÁT QUAÛ: BA CAÁP ÑOÄ GIAÙC NGOÄ 244
CHÖÔNG SAÙU
LAØM THEÁ NAØO ÑEÅ THEO MOÄT VÒ THAÀY TAÂM LINH
I. KHAÛO SAÙT VÒ THAÀY 245

II. ÑI THEO VÒ THAÀY 256
III. GANH ÑUA VÔÙI SÖÏ CHÖÙNG NGOÄ VAØ HAØNH ÑOÄNG CUÛA
VÒ THAÀY 265
PHAÀN HAI
NHÖÕNG CHUAÅN BÒ PHI THÖÔØNG
HAY BEÂN TRONG
CHÖÔNG MOÄT
QUY Y, NEÀN MOÙNG CUÛA MOÏI CON ÑÖÔØNG
I. NHÖÕNG TIEÁP CAÄN ÑEÅ QUY Y

1. Nieàm tin 294
1.1 NIEÀM TIN SOÁNG ÑOÄNG 294
1.2 NIEÀM TIN THA THIEÁT 295
1.3 NIEÀM TIN CHAÉC CHAÉN 295
2. Ñoäng cô
2.1 QUY Y CUÛA CHUÙNG SINH THAÁP KEÙM 302
2.2 QUY Y CUÛA CHUÙNG SINH TRUNG BÌNH 302
2.3 QUY Y CUÛA NHÖÕNG BAÄC VÓ ÑAÏI 302
II. QUY Y NHÖ THEÁ NAØO 304
III. NHÖÕNG GIÔÙI LUAÄT VAØ LÔÏI ÍCH CUÛA SÖÏ QUY Y 312
1. Nhöõng giôùi luaät cuûa söï quy y
1.1 BA ÑIEÀU NEÂN BOÛ 312
1.2 BA ÑIEÀU NEÂN LAØM 313
1.3 BA GIÔÙI LUAÄT BOÅ SUNG 313
2. Nhöõng lôïi ích cuûa söï quy y 320
CHÖÔNG HAI
KHÔI DAÄY BOÀ ÑEÀ TAÂM, GOÁC REÃ CUÛA ÑAÏI THÖØA
I. TU TAÄP BOÁN PHAÅM TAÙNH VOÂ LÖÔÏNG 328
1. Thieàn ñònh veà taâm xaû 329
2. Thieàn ñònh veà taâm töø 333
3. Thieàn ñònh veà taâm bi 338
4. Thieàn ñònh veà taâm hyû 356
II. KHÔI DAÄY BOÀ ÑEÀ TAÂM
1. Phaân loaïi ñaët neàn treân ba möùc ñoä can ñaûm 363
1.1 CAN ÑAÛM CUÛA MOÄT VÒ VUA 363
1.2 CAN ÑAÛM CUÛA MOÄT NGÖÔØI CHEØO THUYEÀN364
1.3 CAN ÑAÛM CUÛA MOÄT NGÖÔØI CHAÊN CÖØU 364
2. Phaân loaïi theo caùc ñòa Boà Taùt 365
3. Phaân loaïi theo tính chaát cuûa Boà Ñeà Taâm 365
3.1 BOÀ ÑEÀ TAÂM TÖÔNG ÑOÁI 365
3.1.1 YÙ ñònh 365
3.1.2 AÙp duïng 366
3.2 BOÀ ÑEÀ TAÂM TUYEÄT ÑOÁI 366
4. Thoï giôùi nguyeän Boà Ñeà Taâm 367
III. TU TAÄP GIÔÙI LUAÄT CUÛA BOÀ ÑEÀ TAÂM
1. Tu taäp giôùi luaät cuûa Boà Ñeà Taâm öôùc nguyeän 370
1.1 COI NGÖÔØI KHAÙC NGANG BAÈNG VÔÙI CHÍNH
MÌNH 370
1.2 HOAÙN ÑOÅI MÌNH VAØ NGÖÔØI KHAÙC 372
1.3 COI NGÖÔØI KHAÙC QUAN TROÏNG HÔN CHÍNH
MÌNH 380
2. Tu taäp giôùi luaät cuûa Boà Ñeà Taâm aùp duïng: saùu toaøn
thieän sieâu vieät (saùu ba la mật) 388
2.1 BOÁ THÍ SIEÂU VIEÄT
2.1.1
Boá thí vaät chaát 389
2.1.2
Boá thí Phaùp 392
2.1.3
Boá thí söï che chôû khoûi sôï haõi 395
2.2 TRÌ GIÔÙI SIEÂU VIEÄT
2.2.1 Traùnh nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc 396
2.2.2 Quyeát laøm vieäc thieän 396
2.2.3 Ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi khaùc 397
2.3 NHAÃN NHUÏC SIEÂU VIEÄT
2.3.1 Nhaãn nhuïc khi gaëp baát coâng 398
2.3.2 Nhaãn nhuïc chòu ñöïng nhöõng gian khoå
vì Giaùo Phaùp 401
2.3.3 Nhaãn naïi ñoái maët vôùi chaân lyù saâu xa maø
khoâng sôï haõi 405
2.4 TINH TAÁN SIEÂU VIEÄT
2.4.1 Tinh taán nhö aùo giaùp 406
2.4.2 Tinh taán trong haønh ñoäng 407
2.4.3 Tinh taán khoâng theå ngöøng laïi 408
2.5 THIEÀN ÑÒNH SIEÂU VIEÄT
2.5.1 Töø boû nhöõng söï phoùng daät 411
2.5.2 Thieàn ñònh thöïc söï 415
2.6 TRÍ TUEÄ SIEÂU VIEÄT
2.6.1 Trí tueä nhôø laéng nghe 416
2.6.2 Trí tueä nhôø quaùn chieáu 416
2.6.3 Trí tueä nhôø thieàn ñònh 417
PHUÏ LUÏC: Mục Lục Cuoán 2 433
Chuù Thích 437
Thuaät Ngöõ 488
Hình Ảnh Minh Hoïa
ÑÖÙC PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI 1

GURU RINPOCHE 3
PADMASAMBHAVA 18
LONGCHENPA 20
JIGME LINGPA 23
JIGME GYALWAI NYUGU 28
PATRUL RINPOCHE 47
JAMYANG KHYENTSE WANGPO 51
VUA TRISONG DETSEN 99
PADAMPA SANGYE 115
JETSUN TRAKPA GYALTSEN 132
GAMPOPA 193
DROM TONPA 242
MILAREPA 245
DILGO KHYENTSE RINPOCHE 291
CAÙC BOÅN TOÂN QUY Y 293
SHANTIDEVA 327
ATISA 381
18
LÔØI NOÙI ÑAÀU
Ngaøi Jigme Gyalwai Nyugu, moät trong nhöõng ñeä töû loãi laïc nhaát
cuûa Jigme Lingpa, baäc daãn giaûi Dzogpa Chenpo Longchen
Nyingthig, ñaõ ban taëng moät giaùo huaán khaåu truyeàn Longchen
Nyingthig vaø ñeä töû Dza Paltrul Rinpoche cuûa Ngaøi ñaõ sao cheùp noù,
ñaët töïa cho noù laø: KUNSANG LA-MAI ZHAL-LUNG.
Theo giaùo lyù Ñaïi Vieân Maõn, chuùng ta khoâng theå giaùc ngoä baèng
moät taâm thöùc bò taïo taùc; maø ñuùng hôn, taâm neàn taûng ñöôïc nhaän ra.
Trong söï noái keát vôùi taâm neàn taûng naøy maø moïi hieän töôïng ñöôïc
thaáu hieåu nhö troø noâ ñuøa cuûa taâm thöùc. Sau ñoù ta laøm mình quen
thuoäc moät caùch lieân tuïc vaø nhaát taâm vôùi söï xaùc quyeát naøy. Tuy
nhieân, ñeå hieåu bieát ñaày ñuû veà giaùo lyù naøy thì vieäc chæ ñôn thuaàn
ñoïc saùch seõ laø moät ñieàu thieáu xoùt; ta caàn tôùi thöïc haønh chuaån bò
ñaày ñuû cuûa truyeàn thoáng Nyingma vaø theâm vaøo ñoù, giaùo lyù ñaëc
bieät cuûa moät Ñaïo sö Nyingma coù phaåm tính cuõng nhö nhöõng gia hộ
cuûa Ngaøi. Ñeä töû cuõng phaûi töøng tích taäp coâng ñöùc thaät daày daën. Ñoù
laø lyù do taïi sao caùc Ñaïo sö Nyingmapa vó ñaïi nhö Ngaøi Jigme
Lingpa vaø Dodrupchen ñaõ laøm vieäc heát söùc gian khoå.
Ngaøy nay, vieäc dòch thuaät nhöõng taùc phaåm bao goàm caùc chuaån
bò sô boä Dzogchen nhö theá seõ coù moät giaù trò heát söùc lôùn lao. Toâi
chuùc möøng Nhoùm Dòch thuaät Padmakara ñaõ ñöa ra taùc phaåm naøy
baèng Anh ngöõ vaø Phaùp ngöõ. Toâi ñoaùn chaéc coâng trình chuaån bò sô
boä ñaùng tin caäy naøy seõ ñem laïi lôïi ích cho taát caû nhöõng ai quan
taâm tôùi Dzogchen (Ñaïi Vieân Maõn).
23 – 11 - 1990 Ñaït Lai Laït Ma
19
Longchenpa (1308-1363)
Vò Thaày phi thöôøng nhaát cuûa truyeàn thoáng Nyingma.

Longchen Rabjampa ñaõ taäp hôïp caùc giaùo lyù Taâm-Yeáu
cuûa Padmasambhava, Vimalamitra vaø Yeshe Tsogyal.
Ngaøi ñaõ trao truyeàn taát caû nhöõng giaùo lyù naøy cho
Jigme Lingpa trong moät loaït caùc linh kieán laø Taâm-Yeáu
cuûa Phaïm Vi Bao La.
20
LÔØI GIÔÙI THIEÄU
cuûa DILGO KHYENTSE RINPOCHE
Lôøi Vaøng cuûa Thaày toâi, moät Höôùng daãn vaøo nhöõng Chuaån bò
cho Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La töø Ñaïi Vieân Maõn, trình baøy caùc
con ñöôøng cuûa boán tröôøng phaùi chính cuûa Phaät Giaùo Taây Taïng maø
khoâng coù baát kyø maâu thuaãn naøo giöõa chuùng.
Taùc phaåm naøy bao goàm moïi giaùo lyù, keå caû Nhöõng Giai ñoaïn treân
Con Ñöôøng cho nhöõng ngöôøi thuoäc ba caáp ñoä thaáu suoát, cuøng vôùi Ba
Chuû ñeà Chính cuûa Con Ñöôøng; Ba Tri giaùc, nhöõng chuaån bò cho Con
Ñöôøng vaø Quaû; Phaät Taùnh laø nguyeân nhaân, ñôøi ngöôøi quyù baùu laø söï
hoã trôï, vò Thaày taâm linh laø löïc thuùc ñaåy, caùc giaùo huaán cuûa ngaøi laø
phöông phaùp, vaø caùc thaân (kaya) vaø trí tueä laø keát quaû, nhöõng ñieàu naøy
laø keát quaû cuûa söï tuï hoäi cuûa caùc truyeàn thoáng Kadampa vaø
Mahamudra; vaø con ñöôøng Nyingma veà maët quyeát ñònh giaûi thoaùt
nhôø söï nhaøm chaùn sinh töû, loøng tin nhôø xaùc tín vaøo keát quaû cuûa nhöõng
haønh vi, Boà Ñeà taâm nhôø noã löïc cöùu giuùp nhöõng ngöôøi khaùc, vaø tri giaùc
thanh tònh veà söï thuaàn tònh toái haäu cuûa moïi söï hieän laø.
Baûn vaên naøy raát caàn thieát ñoái vôùi taát caû nhöõng giaùo lyù veà moïi
phöông phaùp thöïc haønh, duø laø nhöõng chuaån bò hay thöïc haønh chính.
Ñoù laø lyù do taïi sao trong thôøi ñaïi may maén naøy khi maø giaùo lyù quyù
baùu cuûa Ñöùc Phaät ñang baét ñaàu choùi saùng khaép theá giôùi, quyeån
saùch naøy ñöôïc dòch thuaät trong nieàm hy voïng saâu xa raèng – coù giaù
trò to lôùn vaø chæ chuùt ít hieåm nguy, vaø truøm khaép bôûi noù bao goàm
moïi ñieåm troïng yeáu cuûa con ñöôøng – moïi söï tieáp xuùc vôùi noù coù theå
keát thaønh traùi quaû, vaø hy voïng raèng noù coù theå trôû thaønh moät ñoái
töôïng ñeå nghieân cöùu, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh. Ñoù laø ñieàu toái
quan troïng trong vieäc giaûng daïy vaø laéng nghe baûn vaên naøy cuûa
nhöõng moân ñoà cuûa Giaùo Phaùp.
21
LÔØI NOÙI ÑAÀU
(Baûn dòch Vieät Ngöõ)
Ñaïo sö Patrul Rinpoche, moät thaùnh giaû doøng Longchenpa ñöa
vaøo nhöõng giaùo huaán beân tai maø Thaày cuûa Ngaøi laø Jigme Gyalwai
Nyugu truyeàn xuoáng töø Ñaïo sö Jigme Lingpa. Giaùo huaán naøy ñöôïc
Ngaøi haønh trì roát raùo, khoâng thieáu soùt, ñaéc Ñaïi Vieân Maõn. Nay
Ngaøi phoù chuùc laïi cho ñaøng haäu sanh, nhöõng haønh giaû Kim Cöông
Thöøa cuûa doøng Coå Maät y giaùo phuïng haønh cuøng vôùi lôøi chuùc phuùc
chaân thaønh vaø caûm ñoäng.
Giaùo huaán naøy laø coát tuyû cuûa Tieàn Haønh Phaùp (Ngondro), doïn
taâm vaøo caûnh giôùi baát khaû tö nghò trong moät kieáp soáng. Ñaây laø
giaùo huaán giaûi thoaùt ngay taïi cöûa vaøo, laøm vieäc treân ñöùc tin hay
loøng suøng moä vaø trí tueä saéc beùn maø khoâng khoå coâng nhieàu nhö con
ñöôøng Ñaïi Thuû AÁn, hoaëc con ñöôøng chuyeån hoaù tieäm tieán cuûa caùc
doøng hay Thöøa khaùc.
Dòch giaû caàu mong caùc haønh giaû Maät Thöøa naém ñöôïc phaàn tinh
yeáu trong quyeån saùch naøy ñeå coâng phu tu taäp chính xaùc vaø hieäu
quaû laø giaûi thoaùt caùc phieàn naõo oâ nhieãm, chaùn naûn caùc loãi laàm cuûa
voøng luaân hoài vaø cuoái cuøng phaùt nguyeän theo con ñöôøng cuûa chö
Toå, Boà Taùt laøm lôïi ích chuùng sanh voâ bieân trong saùu coõi.
Dòch giaû trung thaønh vôùi caên baûn cuûa Ñaïo sö Patrul Rinpoche,
tuy nhieân caùc baøi nguyeän rieâng bieät theo töøng chöông, haønh giaû coù
theå döïa theo caùc baøi nguyeän rieâng cuûa Ñaïo sö truyeàn cho mình,
khoâng nhaát thieát phaûi doø theo baøi nguyeän vaén taét trong saùch.
Nguyeän cho phöôùc laønh traøn khaép laøm dòu maùt taâm cuûa moïi
chuùng sanh.
Hoàng Nhaät
22
Jigme Lingpa (1729-1798)
Jigme Lingpa nhaän laõnh söï truyeàn daïy Taâm-Yeáu cuûa

Phaïm Vi Bao La töø Longchenpa. Ngaøi ñaõ thöïc haønh
chuùng trong coâ tòch vaø sau ñoù truyeàn daïy cho caùc ñeä
töû cuûa mình.
23
DAÃN NHAÄP CUÛA CAÙC DÒCH GIAÛ
Lôøi Vaøng cuûa Thaày toâi laø moät trong nhöõng nhaäp moân ñöôïc yeâu
quyù nhaát ñeå ñi vaøo nhöõng neàn moùng cuûa Phaät Giaùo Taây Taïng, noù
thöôøng xuyeân ñöôïc Ñöùc Ñaït Lai Laït Ma vaø nhöõng baäc Thaày loãi laïc
khaùc giôùi thieäu. Taùc phaåm naøy cung caáp moät höôùng daãn chi tieát
cho caùc phöông phaùp nhôø ñoù moät con ngöôøi bình thöôøng coù theå
chuyeån hoùa taâm thöùc hoï vaø khôûi haønh treân con ñöôøng ñi tôùi Phaät
Quaû, traïng thaùi tænh giaùc vaø giaûi thoaùt. Nöûa phaàn tröôùc cuûa quyeån
saùch bao goàm moät loaït caùc suy nieäm veà söï vôõ moäng vaø noãi khoå
saâu xa cuûa samsara (luaân hoài sinh töû), voøng troøn cuûa söï hieän höõu
ñaët neàn treân voâ minh vaø nhöõng caûm xuùc laàm laïc, vaø giaù trò to lôùn
cuûa ñôøi ngöôøi chuùng ta, noù cung caáp moät cô hoäi ñoäc nhaát voâ nhò ñeå
ñaït ñöôïc Phaät Quaû. Phaàn thöù hai giaûng roõ caùc böôùc ñaàu tieân cuûa
Vajrayana, ‚Kim Cöông Thöøa‛ maø nhöõng phöông phaùp chuyeån
hoùa höõu hieäu cuûa noù taïo neân tính chaát ñaëc thuø cuûa truyeàn thoáng
Phaät Giaùo Taây Taïng.
Taùc phaåm cuûa Patrul Rinpoche khoâng phaûi laø moät luaän vaên
daønh cho nhöõng baäc laõo thoâng maø laø moät caåm nang goàm nhöõng chæ
daïy thöïc tieãn cho baát kyø ai thaønh taâm öôùc muoán thöïc haønh Phaùp.
Ngaøi bieân soaïn noù baèng moät vaên phong coù theå deã daøng noùi cho
nhöõng ngöôøi du muïc thoâ laäu vaø daân laøng nghe y nhö noùi cho caùc
Laït ma vaø tu só. Trong thöïc teá Ngaøi quaû quyeát raèng noù khoâng thöïc
söï laø moät taùc phaåm vaên hoïc, maø Ngaøi chæ ñôn thuaàn ghi cheùp laïi
nhöõng giaùo huaán khaåu truyeàn cuûa Boån Sö cuûa Ngaøi nhö baûn thaân
Ngaøi ñaõ töøng nghe chuùng. Söùc loâi cuoán ñaëc bieät cuûa quyeån saùch
naèm ôû choã ta caûm thaáy chuùng ta chính laø caùc ñeä töû cuûa Patrul
Rinpoche, ta ñang laéng nghe lôøi chæ daïy chaân thaønh cuûa Ngaøi, döïa
treân truyeàn thoáng khaåu truyeàn maø Ngaøi ñaõ thoï nhaän töø Boån Sö vaø
kinh nghieäm saâu xa cuûa nhöõng naêm thaùng daøi thöïc haønh.
Ngaøi giaûng roõ moïi söï ta caàn hieåu ñeå thöïc haønh giaùo lyù - vaø
thöôøng vôùi veû chaâm bieám coù söùc coâng phaù, Ngaøi cuõng giaûng giaûi
nhieàu loãi laàm coù theå ñöôïc taïo ra treân haønh trình taâm linh. Ngoân
ngöõ chuyeån höôùng töø thi ca kieâu kyø sang tieáng ñòa phöông khoaùng
ñaït. Moãi vaán ñeà ñöôïc minh hoïa baèng nhieàu trích daãn, nhöõng ví duï
thöïc teá töø ñôøi soáng haøng ngaøy, vaø raát nhieàu caâu chuyeän. Moät soá
trong nhöõng caâu chuyeän naøy coù nguoàn goác töø theá kyû thöù 6 tröôùc
Coâng nguyeân vaø xa hôn nöõa; moät soá ñöôïc ruùt ra töø nhöõng cuoäc ñôøi
phi thöôøng cuûa caùc Ñaïo sö vó ñaïi AÁn Ñoä vaø Taây Taïng; moät soá lieân
quan tôùi nhöõng haønh vi cuûa nhöõng ngöôøi bình thöôøng ôû Kham, queâ
höông cuûa Patrul Rinpoche.
Patrul Rinpoche noåi tieáng nhôø phöông caùch tröïc tieáp maø Ngaøi
söû duïng ñeå thaêm doø taän saâu thaúm taâm thöùc cuûa caùc ñeä töû. Ngaøi laø
moät tín ñoà kieân ñònh cuûa chaâm ngoân cuûa Atisa: ‚Thieän tri thöùc
tuyeät haûo nhaát laø ngöôøi taán coâng vaøo caùc loãi laàm aån daáu cuûa baïn.‛
Maëc duø hieån nhieân laø taùc phaåm cuûa Ngaøi thích öùng vôùi thính giaû
ñaëc bieät, vôùi moät chuùt noã löïc cuûa söï hoaùn chuyeån, chuùng ta coù theå
thaáy raèng roõ raøng laø baûn taùnh con ngöôøi vaãn khoâng coù gì thay ñoåi
baát luaän thôøi gian vaø vaên hoaù. Chuùng ta coù caûm töôûng raèng nhöõng
choã saâu kín cuûa caù tính cuûa rieâng ta ñöôïc phôi baøy vaø ta bò thuùc
ñaåy phaûi tra vaán veà nhöõng thoùi quen suy töôûng cuûa chính mình vaø
môû baøy taâm hoàn ta tröôùc nhöõng trieån voïng môùi meû.
Trong chöông Keát luaän, taùc giaû moâ taû coâng vieäc cuûa Ngaøi nhö
sau:
Khi vieát nhöõng giaùo huaán naøy, toâi khoâng ñöôïc höôùng daãn moät
caùch caên baûn bôûi nhöõng chuù taâm tôùi khía caïnh myõ hoïc hay vaên
chöông. Muïc ñích chính cuûa toâi laø chæ ghi cheùp moät caùch trung thöïc
nhöõng giaùo huaán truyeàn khaåu cuûa baäc Thaày toân kính cuûa toâi theo
moät caùch thöùc deã hieåu vaø ích lôïi cho taâm thöùc. Toâi ñaõ laøm toát nhaát
trong khaû naêng cuûa toâi ñeå khoâng laøm hö hoûng chuùng baèng caùch
25
troän theâm vaøo nhöõng ngoân töø vaø yù töôûng cuûa rieâng toâi. Vaøo nhöõng
dòp rieâng bieät, Thaày toâi cuõng thöôøng ban nhieàu giaùo huaán ñaëc bieät
ñeå phôi baøy nhöõng loãi laàm che daáu, vaø toâi ñaõ theâm vaøo baát kyø
nhöõng gì toâi nhôù ñöôïc veà nhöõng ñieàu naøy trong nhöõng nôi choán
thích hôïp nhaát. Ñöøng neân söû duïng nhöõng giaùo huaán naøy nhö moät
cöûa soå qua ñoù xem xeùt loãi laàm ngöôøi khaùc, maø phaûi coi laø moät taám
göông ñeå khaûo saùt chính baïn! Haõy xem xeùt kyõ löôõng baûn thaân baïn
ñeå xem mình coù hay khoâng nhöõng loãi laàm che daáu ñoù! Neáu coù, haõy
nhaän ra vaø truïc xuaát chuùng! Haõy chænh söûa taâm baïn vaø nheï nhaøng
ñaët noù treân con ñöôøng ñuùng ñaén!
Ñoái vôùi Phaät Giaùo Kim Cöông Thöøa, söï giaùc ngoä khoâng laø moät
lyù töôûng xa vôøi nhöng laø ñieàu maø vôùi nhöõng phöông phaùp thích
hôïp vaø moät noã löïc sieâu vieät, ta coù theå ñaït ñöôïc ôû ñaây vaø ngay luùc
naøy, trong chính cuoäc ñôøi naøy. Trong truyeàn thoáng trí tueä soáng
ñoäng ôû Taây Taïng, moãi moät Kinh ñieån, moãi moät thöïc haønh thieàn
ñònh vaø tu haønh taâm thöùc ñöôïc tieáp noái töø vò Thaày tôùi ñeä töû, vaø sau
ñoù ñöôïc tieáp thu cho tôùi khi noù trôû thaønh moät boä phaän nguyeân veïn
cuûa kinh nghieäm cuûa haønh giaû. Moät trong nhöõng töø chæ söï thöïc
haønh taâm linh ôû Taây Taïng laø nyamlen, nghóa ñen laø ‚ñöa vaøo kinh
nghieäm.‛ Nhöõng ngöôøi coù theå ñöôïc coi laø moät baäc trì giöõ doøng
truyeàn thöøa, moät vò Thaày taâm linh thöïc söï coù phaåm tính, phaûi thöïc
söï ñaït ñöôïc chöùng ngoä. Patrul giöõ moät doøng truyeàn daïy lieân tuïc
baét nguoàn töø chính Ñöùc Phaät. Doøng naøy ñaõ noái tieáp khoâng ñöùt
ñoaïn töø moät vò Thaày chöùng ngoä tôùi vò keá tieáp cho tôùi ngaøy nay.
26
Patrul Rinpoche vaø truyeàn thoáng maø Ngaøi keá thöøa
Patrul Rinpoche thuoäc veà phaùi Nyingma laø truyeàn thoáng coå xöa
nhaát cuûa Phaät Giaùo Taây Taïng. Trong phaùi naøy coù hai loaïi truyeàn
daïy. Ñoù laø Kahma, (bka’ ma) hay doøng truyeàn khaåu, ñöôïc truyeàn
töø vò Thaày tôùi ñeä töû qua nhöõng theá kyû, vaø doøng truyeàn tröïc tieáp phi
thöôøng Terma (gter ma) hay nhöõng Kho taøng Taâm linh. Nhöõng
giaùo lyù naøy ñöôïc Ñöùc Padmasambhava vaø nöõ ñeä töû vó ñaïi Yeshe
Tsogyal cuûa Ngaøi caát daáu vaøo theá kyû thöù taùm, ñöôïc khaùm phaù
trong nhöõng thôøi ñaïi sau naøy vaøo moät thôøi ñieåm thích hôïp. Lôøi
Vaøng cuûa Thaày toâi laø moät giaûng daïy nhöõng thöïc haønh chuaån bò cuûa
phaùi Longchen Nyingtik (klong chen snying thig), Taâm-Yeáu cuûa
Phaïm Vi Bao La, moät kho taøng taâm linh ñöôïc Rigdzin Jigme
Lingpa (1729-1798) khaùm phaù.
27
Jigme Gyalwai Nyugu
Vò Thaày toaøn haûo cuûa Patrul Rinpoche. Patrul Rinpoche
ñöôïc nghe Ngaøi giaûng Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La
nhieàu laàn, vaø ñaõ quaû quyeát raèng Lôøi Vaøng cuûa Thaày toâi laø
moät baûn toaùt yeáu trung thaønh khoâng hôn khoâng keùm cuûa
nhöõng gì Ngaøi ñöôïc nghe vaøo nhöõng dòp khaùc nhau ñoù.
28
Jigme Lingpa laø moät baäc phi thöôøng, Ngaøi haàu nhö khoâng phaûi
hoïc taäp vaø trôû neân heát söùc uyeân baùc nhôø khôi daäy taâm trí tueä cuûa
Ngaøi trong moät loaït nhöõng cuoäc nhaäp thaát thieàn ñònh daøi haïn. Ngaøi
nhaän Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La trong moät loaït caùc thò kieán veà
Longchenpa, moät Laït ma vó ñaïi vaøo theá kyû möôøi boán.
Longchenpa ñaõ heä thoáng hoùa giaùo thuyeát Nyingmapa trong taùc
phaåm ñaùng kinh ngaïc Baûy Kho Taøng (mdzod bdun) vaø nhöõng taùc
phaåm khaùc cuûa Ngaøi, chuùng bao truøm moïi laõnh vöïc cuûa Phaät Giaùo,
vaø ñaëc bieät laø thaûo luaän ñaày ñuû veà nhöõng tính chaát vi teá cuûa
Dzogchen, Ñaïi Vieân Maõn. Ngaøi cuõng bieân soaïn moät caùch bao quaùt
veà nhöõng giaùo lyù cuûa caùc tröôøng phaùi khaùc, nhöng nhöõng taùc phaåm
naøy ñaõ bò thaát laïc. Maëc duø soáng tröôùc Jigme Lingpa vaøi theá kyû,
Ngaøi thöïc söï laø vò Thaày chính cuûa Jigme Lingpa.
Tröôùc tieân Jigme Lingpa thöïc haønh vaø tinh thoâng caùc giaùo lyù
maø Ngaøi khaùm phaù, vaø sau ñoù truyeàn daïy chuùng cho moät ít ñeä töû
thaân caän laø nhöõng vò coù khaû naêng trôû thaønh caùc baäc trì giöõ thanh
tònh cuûa giaùo thuyeát. Moät trong nhöõng vò ñoù laø Jigme Gyalwai
Nyugu, Thaày cuûa Patrul Rinpoche, maø sau khi traûi qua moät thôøi
gian ñaùng keå vôùi Jigme Lingpa ôû Taây Taïng, ñaõ trôû veà Kham (mieàn
ñoâng Taây Taïng). ÔÛ ñoù Ngaøi ñöa vaøo thöïc haønh nhöõng gì Jigme
Lingpa ñaõ daïy, soáng treân moät söôøn nuùi coâ tòch trong moät choã truõng
nhoû beù treân maët ñaát, thaäm chí khoâng coù caû moät mieäng hang ñeå aån
naùu, vaø chæ coù caây coû hoang daõ laøm thöïc phaåm. Ngaøi döûng döng
vôùi söï sung tuùc vaø tieän nghi, quyeát ñònh boû maëc moïi moái quan taâm
theá tuïc vaø taäp trung vaøo muïc ñích laø söï chöùng ngoä toái haäu. Daàn
daàn caùc ñeä töû tuï hoäi quanh Ngaøi, soáng trong nhöõng chieác leàu treân
söôøn ñoài loäng gioù. Moät trong nhöõng vò naøy laø chaøng thanh nieân
Patrul, ngöôøi ñaõ nhaän töø Ngaøi khoâng döôùi möôøi boán laàn caùc giaùo lyù
ñöôïc chöùa ñöïng trong quyeån saùch naøy. Sau ñoù Patrul cuõng hoïc vôùi
nhieàu Laït ma vó ñaïi ñöông thôøi, keå caû Do Khyentse Yeshe Dorje
29
sieâu vieät soáng khoâng theo öôùc leä, laø baäc tröïc tieáp giôùi thieäu cho
Patrul baûn taùnh cuûa taâm.
Suoát ñôøi mình Patrul Rinpoche ñaõ ganh ñua vôùi söï giaûn dò
khoâng khoan nhöôïng cuûa vò Thaày. Maëc duø khi coøn nhoû Ngaøi ñaõ
ñöôïc thừa nhaän laø moät Laït ma Hoùa Thaân, hay Tulku – teân cuûa
Ngaøi laø caùch vieát taét cuûa Palgye Tulku – vaø theo thoâng leä thì Ngaøi
coù moät ñòa vò cao troïng trong moät cô sôû tu vieän, nhöng Ngaøi ñaõ traûi
ñôøi mình lang thang ñaây ñoù, caém traïi ngoaøi trôøi, trong boä loát cuûa
moät haønh khaát bình thöôøng. Neáu ñöôïc cuùng döôøng vaøng hay baïc,
Ngaøi thöôøng ñeå laïi treân maët ñaát, cho raèng cuûa caûi ñoù chæ laø moät
nguoàn goác cuûa phieàn naõo. Ngay caû khi ñaõ trôû thaønh moät vò Thaày
noåi tieáng, Ngaøi du haønh khaép nôi khoâng ai bieát tôùi, vaø soáng moät
caùch ñôn giaûn vaø voâ tö nhö tröôùc. Thaäm chí coù caâu chuyeän veà moät
Laït ma Ngaøi gaëp treân ñöôøng du haønh, oâng ta cho raèng Ngaøi laø moät
ngöôøi baïn toát coù theå ñöôïc lôïi laïc töø moät giaùo lyù phi thöôøng nhö theá
neân ñaõ daïy chính baûn vaên naøy cho Ngaøi. Trong moät dòp khaùc Ngaøi
du haønh vôùi moät goùa phuï ngheøo khoå, giuùp baø ta naáu nöôùng vaø
chaêm soùc nhöõng ñöùa con cuûa baø, coõng chuùng treân löng. Khi hoï ñi
tôùi nôi, Patrul Rinpoche caùo loãi, noùi raèng Ngaøi coù vieäc quan troïng
phaûi laøm. Ngöôøi ñaøn baø nghe noùi raèng Patrul Rinpoche vó ñaïi ñang
giaûng daïy taïi tu vieän. Baø ñi tôùi ñoù ñeå ñöôïc nhìn thaáy Ngaøi, vaø söûng
soát khi thaáy ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa mình ñang ngoài treân Phaùp
toøa giaûng daïy cho moät hoäi chuùng ñoâng ñaûo. Vaøo cuoái buoåi giaûng,
Ngaøi yeâu caàu taëng heát taát caû nhöõng vaät cuùng döôøng cho baø.
Ñoái vôùi caùc ñeä töû Ngaøi voâ cuøng aân caàn, nhöng cuõng heát söùc
cöùng raén. Ngaøi ñoái xöû vôùi nhöõng haønh khaát vaø caùc vò vua hoaøn
toaøn nhö nhau. Trong moïi tình huoáng Ngaøi chæ quan taâm tôùi vieäc
laøm lôïi laïc cho ngöôøi khaùc, vaø Ngaøi luoân luoân noùi ra baát kyø nhöõng
gì ích lôïi nhaát, baát chaáp nhöõng ñieàu teá nhò cuûa xaõ hoäi.
30
Caùc giai ñoaïn thöïc haønh
Lôøi Vaøng cuûa Thaày toâi thuoäc loaïi taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc goïi laø
‚nhöõng höôùng daãn ñöôïc bieân soaïn‛ (khyid yig), chuùng tranh ñua
vaø boå tuùc cho nhöõng giaûng daïy khaåu truyeàn raát caàn ñeå laøm saùng toû
moät baûn vaên thieàn ñònh. Trong tröôøng hôïp naøy baûn vaên ñang ñöôïc
baøn tôùi laø thöïc haønh chuaån bò cuûa Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La.
Giaùo khoùa Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La maø Longchenpa
truyeàn cho Jigme Lingpa ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng giaùo lyù
ñöôïc thöïc haønh roäng raõi nhaát trong phaùi Nyingmapa. Noù bao goàm
moät con ñöôøng Kim Cöông Thöøa toaøn thieän, khôûi haønh ôû giai ñoaïn
baét ñaàu vôùi nhöõng thöïc haønh chuaån bò (sngon ‘gro). Sau ñoù tôùi thöïc
haønh chính (dngos gzhi), noù coù ba phaàn chính, giai ñoaïn phaùt trieån
(bskyed rim), giai ñoaïn thaønh töïu (rdzogs rim), vaø Ñaïi Vieân Maõn
(rdzogs pa chen po).
Caùc thöïc haønh chuaån bò coù moät boä phaän ngoaøi vaø trong, vaø baûn
vaên cuûa chuùng ta ñöôïc phaân chia moät caùch phuø hôïp thaønh hai
phaàn. Phaàn thöù nhaát, caùc chuaån bò thoâng thöôøng hay beân ngoaøi, ñeà
caäp tôùi: 1) Nhöõng töï do vaø thuaän lôïi do ñôøi ngöôøi ban taëng, 2) Söï
voâ thöôøng, 3) Nhöõng ñau khoå cuûa luaân hoài sinh töû, 4) Laøm theá naøo
nghieäp vaø nguyeân lyù nhaân quaû chi phoái moïi haønh ñoäng cuûa chuùng
ta, 5) Nhöõng lôïi laïc cuûa söï giaûi thoaùt vaø 6) Laøm theá naøo ñeå ñi theo
moät vò Thaày taâm linh. Nhöõng yeáu toá naøy laø caên baûn cho moät hieåu
bieát ñuùng ñaén veà nhöõng giaù trò cuûa Ñaïo Phaät. Chuùng toång quaùt bôûi
chuùng laø nhöõng neàn taûng cuûa Phaät Giaùo noùi chung. Baát kyø ai, duø laø
Phaät töû hay khoâng, cuõng ñeàu coù theå thöïc haønh nhöõng suy nieäm
trong phaàn naøy.
Phaàn thöù hai, nhöõng chuaån bò beân trong, baét ñaàu vôùi söï quy y –
hoïc caùch nöông töïa nôi Phaät, Phaùp (giaùo lyù cuûa Ngaøi) vaø Taêng
ñoaøn (coäng ñoàng Phaät Giaùo). Ñaây laø caên baûn cuûa höùa nguyeän Phaät
31
Giaùo chung nhaát ñoái vôùi moïi truyeàn thoáng. Keá tieáp laø söï phaùt trieån
Boà Ñeà taâm, ‚taâm Giaùc ngoä.‛ Thaùi ñoä töø vaø bi voâ ñieàu kieän naøy
nhaèm ñem taát caû chuùng sinh tôùi söï giaûi thoaùt vieân maõn, laø caên baûn
cuûa Ñaïi Thöøa. Tieáp theo sau laø nhöõng thöïc haønh tònh hoùa caùc haäu
quaû cuûa nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc trong quaù khöù cuûa ta vaø tích taäp
naêng löïc tích cöïc caàn thieát ñeå tieán boä treân con ñöôøng. Nhöõng thöïc
haønh naøy söû duïng ñaày ñuû hôn nöõa nhöõng kyõ thuaät cuûa phaùp quaùn
töôûng vaø thaàn chuù rieâng bieät cho vieäc tieáp caän Kim Cöông Thöøa.
Cuoái cuøng tôùi Guru Yoga, söï hôïp nhaát taâm ta vôùi taâm cuûa vò
Thaày. Guru Yoga chính laø goác reã cuûa Kim Cöông Thöøa, nôi maø söï
thanh tònh cuûa moái lieân keát giöõa vò Thaày vaø ñeä töû coù moät taàm quan
troïng toät böïc. Noù cuõng bao goàm thöïc haønh Phowa, hay phaùp
chuyeån di taâm thöùc, moät phöông phaùp ngaén goïn khieán nhöõng ai
khoâng theå theo ñuoåi ñeán cuøng con ñöôøng vaãn coù theå ñöôïc giaûi
thoaùt vaøo luùc cheát.
Ñoái vôùi nhöõng thöïc haønh trong Phaàn Hai thì caàn coù söï daãn daét
cuûa moät vò Thaày coù phaåm tính. Quaû thöïc ñieàu naøy neân ñöôïc tuaân
thuû ñoái vôùi baát kyø thöïc haønh taâm linh naøo. Trong xöù Taây Taïng
tröôùc khi naèm döôùi cheá ñoä Coäng Saûn (Trung Quoác), haàu nhö taát caû
daân chuùng Taây Taïng töï coi mình laø nhöõng Phaät töû, vaø hoï noã löïc ñeå
tuaân theo ñaïo ñöùc Phaät Giaùo, cuùng döôøng vaø trì tuïng moät vaøi baøi
caàu nguyeän vaø thaàn chuù. Ñaây vaãn thöïc söï laø ñieàu phoå bieán ngay
trong xöù Taây Taïng bò chieám ñoùng ngaøy nay. Moät soá ít trong nhöõng
Phaät töû trong yù nghóa toång quaùt naøy sau ñoù ñaõ quyeát ñònh theo ñuoåi
haønh trình taâm linh moät caùch tích cöïc, vaø chính nhöõng ngöôøi nhö
theá ñaõ thöïc hieän nhöõng thöïc haønh naøy, thöôøng laäp ñi laäp laïi moãi
phaàn moät traêm ngaøn laàn.
Keá tieáp tôùi caùc thöïc haønh cuûa giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh
töïu, maø cöïc ñieåm laø Ñaïi Vieân Maõn. Trong truyeàn thoáng Taây Taïng
haønh trình beân trong ñöôïc vaïch ra vôùi söï chính xaùc ñaùng ngaïc
32
nhieân. Ñoái vôùi moãi giai ñoaïn thöïc haønh ñeàu coù nhöõng giaûng daïy
khaåu truyeàn vaø nhöõng baûn vaên dieãn giaûng. Kim Cöông Thöøa laø
moät khoa hoïc cuûa taâm, trong ñoù moät vò Thaày laõo luyeän hoaøn toaøn
thaáu suoát yù nghóa cuûa moãi moät kinh nghieäm vaø giaûi phaùp cho moãi
sai laàm. Baûn vaên hieän coù cuûa chuùng ta khoâng ñi saâu vaøo chi tieát
phaàn coøn laïi cuûa con ñöôøng, nhöng ôû ñaây chuùng toâi seõ ñöa ra moät
caùi nhìn khaùi quaùt ngaén goïn ñeå ñem laïi moät yù nieäm cuûa söï tieán
trieån tieáp theo khôûi töø nhöõng chuaån bò.
Thöïc haønh chuaån bò
Nhöõng chuaån bò beân ngoaøi goàm coù boán suy nieäm xoay chuyeån
khoûi luaân hoài sinh töû.
Nhöõng chuaån bò beân trong laø 1) Quy y, 2) Boà Ñeà taâm, 3) Tònh
hoùa baèng thöïc haønh Vajrasattva, 4) Tích taäp coâng ñöùc baèng caùch
cuùng döôøng maïn ñaø la, vaø 5) Guru Yoga.
Ñoâi khi coù nhöõng yeáu toá ñöôïc theâm vaøo, nhö trong Taâm-Yeáu
cuûa Phaïm Vi Bao La. Baûn vaên nghi thöùc coù theå khaù daøi hay raát
ngaén. Tuy nhieân ñaây laø caáu truùc toång quaùt.
Giai ñoaïn phaùt trieån
Trong giai ñoaïn phaùt trieån ta hoïc taäp ñeå phaùt trieån moät thò kieán
giaùc ngoä veà theá giôùi baèng caùch quaùn töôûng baûn thaân laø moät vò
Phaät, vaø moâi tröôøng quanh ta laø moät coõi Phaät thanh tònh, trong khi
trì tuïng thaàn chuù thích hôïp. Tieán trình naøy giaû taïo vaøo luùc ban ñaàu,
laø caùi gì ñöôïc phaùt trieån hay phaùt sinh, nhöng nhöõng quaùn töôûng
töông öùng vôùi kinh nghieäm thò kieán cuûa nhöõng baäc chöùng ngoä.
Baèng caùch chaáp nhaän nhöõng taäp quaùn tri giaùc môùi meû naøy, ta coù
theå laøm suy yeáu nhöõng taäp quaùn bình phaøm cuûa tri giaùc thoâ thieån
ñöôïc ñaët neàn treân voâ minh vaø nhöõng khuynh höôùng caûm xuùc, vaø
ñaët baûn thaân trong söï tieáp xuùc vôùi moät möùc ñoä kinh nghieäm vi teá
33
hôn. Nhöõng thöïc haønh naøy mang hình thöùc caùc sadhana, nhöõng
baûn vaên nghi thöùc ñoâi khi heát söùc thi vò.
Giai ñoaïn thaønh töïu (toaøn thieän)
Moät khi thò kieán thieâng lieâng ñaõ trôû thaønh moät kinh nghieäm
soáng ñoäng, giai ñoaïn thaønh töïu hoaøn taát tieán trình, ñöa noù tôùi moät
caáp ñoä thaâm saâu hôn nöõa baèng caùch laøm vieäc vôùi caùc naêng löïc vi
teá cuûa thaân, qua vieäc laøm chuû hôi thôû, nhöõng tö theá cuûa thaân vaø
caùc yoga khaùc.
Ñaïi Vieân Maõn
Trong caùc giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu ta ñaït ñöôïc trí tueä
ñöôïc minh hoïa (dpe’i ye shes) nhôø nhöõng kinh nghieäm thieàn ñònh
ñöôïc duøng nhö gaäy chæ ñeå bieåu thò baûn taùnh toái haäu cuûa taâm. Trong
Dzogchen – Ñaïi Vieân Maõn - baûn taùnh cuûa taâm ñöôïc vò Thaày giôùi
thieäu tröïc tieáp vaø thình lình. Ñaây laø moät söï laäp töùc nhaän ra coù tính
chaát kinh nghieäm baûn thaân Phaät-taùnh. Veà baûn chaát, thöïc haønh tieáp
theo coát ôû choã laøm quen thuoäc vôùi kinh nghieäm ñoù vaø phaùt trieån noù
trong moät caùch thöùc caøng luùc caøng roäng lôùn hôn. ÔÛ ñaây ta ñaït ñöôïc
trí tueä ñích thöïc hay tuyeät ñoái (don gyi ye shes), kinh nghieäm tröïc
tieáp veà chaân lyù toái haäu.
Trong moät yù nghóa, moãi möùc ñoä thöïc haønh xaây döïng treân möùc
ñoä tröôùc, nhöng ñoàng thôøi noù loät boû theâm nöõa nhöõng lôùp meâ laàm,
boû laïi maõi maõi moät kinh nghieäm traàn truïi veà thöïc taïi. Moãi moät
thöïc haønh töï noù cuõng laø moät con ñöôøng vieân maõn maø trong ñoù -
ñoái vôùi nhöõng ai coù trí tueä ñeå thaáy ñöôïc noù – taát caû nhöõng thöïc
haønh khaùc ñöôïc bao goàm. Ngay caû nhöõng söï chuaån bò - vaø quaû
thöïc caùc yeáu toá ñaëc bieät cuûa nhöõng chuaån bò - töï chuùng coù theå taïo
thaønh moät con ñöôøng vieân maõn ñi tôùi Giaùc ngoä.
Ñaëc bieät, Guru Yoga laø coát tuûy cuûa moïi con ñöôøng. Caùc vò
Thaày cuûa doøng truyeàn thöøa thöôøng noùi raèng taát caû caùc thöïc haønh
34
phaûi ñöôïc thöïc hieän trong phöông caùch cuûa phaùp Guru Yoga. Söï
môû troáng vaø loøng suøng moä tuyeät ñoái vôùi moät vò Thaày chöùng ngoä laø
caùch thöùc chaéc chaén vaø nhanh choùng nhaát ñeå tieán boä.
Patrul Rinpoche bieåu loä taàm quan troïng chính yeáu naøy cuûa vò
Thaày taâm linh ngay trong töïa ñeà cuûa quyeån saùch Kunzang Lamai
Shelung naøy maø chuùng toâi ñaõ dòch thoaùt laø Lôøi Vaøng cuûa Thaày toâi.
Kunzang coù nghóa laø ‚vieân maõn moïi nôi‛ hay ‚luoân luoân vieân
maõn.‛ Noù laø hình thöùc ñöôïc toùm taét cuûa Kuntuzangpo (Phaïn ngöõ:
Samantabhadra – Ñöùc Phaät Phoå Hieàn), ñöôïc hieån loä baèng hình
töôïng moät vò Phaät traàn truïi, maøu xanh da trôøi ñaäm. Tuy nhieân bieåu
töôïng naøy khoâng töôïng tröng cho moät con ngöôøi, maø laø chính Phaät-
taùnh, söï thuaàn tònh baát bieán cuûa taâm laø baûn taùnh neàn taûng cuûa moïi
söï. Thoâng thöôøng thì baûn taùnh naøy bò che daáu, vaø chính vò Thaày
maø baûn thaân Ngaøi ñaõ chöùng ngoä noù, laø ngöôøi coù theå daãn daét ta
khaùm phaù ra noù ngay trong chuùng ta, trong taát caû veû traàn truïi vinh
quang cuûa noù. Laït ma coù nghóa ñen laø ‚toái thöôïng.‛ Ñaây laø caùch
bieåu loä cuûa tieáng Taây Taïng ñoái vôùi töø Guru trong tieáng AÁn Ñoä. Caû
hai töø naøy trôû neân quaù quen thuoäc trong ngoân ngöõ bình thöôøng,
nhöng nhö Patrul Rinpoche giaûi thích, ñoái vôùi chuùng ta vò Thaày
taâm linh thì gioáng nhö baûn thaân Ñöùc Phaät. Ngaøi ñem laïi cho ta söï
truyeàn daïy cuûa chö Phaät trong quaù khöù, ñoái vôùi ta trong hieän taïi
Ngaøi laø hieän thaân cuûa chö Phaät, vaø qua giaùo lyù cuûa Ngaøi, laø suoái
nguoàn cuûa chö Phaät trong töông lai. Patrul Rinpoche noùi raèng trong
moät yù nghóa naøo ñoù thì Guru Yoga thaät sieâu vieät ñoái vôùi caùc giai
ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu, bôûi noù tröïc tieáp môû ra con ñöôøng daãn
tôùi trí tueä toái haäu nhôø nhöõng söï ban phöôùc cuûa vò Thaày.
35
Nhöõng caên nguyeân cuûa baûn dòch naøy
Nhöõng ngöôøi Taây Taïng ñaõ giöõ gìn nguyeân veïn moïi phöông
dieän cuûa Phaät Giaùo AÁn Ñoä töø theá kyû thöù taùm tôùi theá kyû hai möôi.
Tuy nhieân, noù khoâng chæ laø moät söï baûo toàn tónh taïi caùc kho taøng
linh thaùnh. Phaät Giaùo laø moái quan taâm chính yeáu cuûa nhöõng taâm
thöùc sieâu vieät nhaát cuûa Taây Taïng trong nhieàu theá kyû, saûn sinh moät
neàn vaên hoïc coù tính chaát trieát hoïc, thi ca, kinh vieän vaø ñaày caûm
höùng phi thöôøng, cuõng nhö moät di saûn kieán truùc ñaëc bieät vaø ñaày
tính ngheä thuaät traùng leä. Nhöng treân taát caû, nhöõng ngöôøi Taây Taïng
söû duïng giaùo lyù Ñaïo Phaät cho muïc ñích chaân thöïc cuûa hoï, nhö moät
khí cuï ñeå chuyeån hoùa taâm thöùc con ngöôøi, vaø haøng ngaøn haønh giaû
maø moät soá trong ñoù laø nhöõng vò Thaày noåi tieáng, nhöõng ngöôøi khaùc
laø nhöõng yogi voâ danh, ñaõ thaønh töïu muïc ñích cuoái cuøng cuûa hoï.
Ta coù theå töôûng töôïng raèng nhöõng vinh quang choùi loïi nhaát cuûa
Taây Taïng thuoäc veà quaù khöù xa xaêm, vaø nhöõng theá kyû môùi ñaây laø
hieän thaân cuûa moät thôøi kyø suy taøn, nhöng hoaøn toaøn khoâng phaûi
nhö theá. Trong thöïc teá moãi theá kyû (keå caû theá kyû hieän taïi) vaø moãi
moät theá heä ñaõ goùp phaàn cuûa noù laø nhöõng baäc phi thöôøng veà maët
taâm linh. Ví duï nhö theá kyû möôøi chín ñaõ nhìn thaáy moät kieåu phuïc
sinh ñaëc bieät. Patrul Rinpoche laø moät thaønh vieân trong phong traøo
rimeù hay khoâng-boä phaùi, ñöôïc baét ñaàu bôûi Jamyang Khyentse
Wangpo, Jamgon Kongtrul vaø nhöõng vò khaùc. Phong traøo naøy noã
löïc phaù ñoå nhöõng vaät chöôùng ngaïi ñöôïc döïng leân giöõa nhöõng
tröôøng phaùi Phaät Giaùo, baèng caùch nghieân cöùu vaø giaûng daïy chuùng
hoaøn toaøn khoâng coù söï phaân bieät. Tinh thaàn naøy vaãn coøn soáng
ñoäng tôùi ngaøy hoâm nay, ñieån hình laø Ñöùc Ñaït Lai Laït Ma, vaø Ngaøi
Dilgo Khyentse quaù coá, laø Hoùa Thaân cuûa Jamyang Khyentse
Wangpo.
36
Gioáng nhö Patrul, Dilgo Khyentse Rinpoche ñeán töø mieàn ñoâng
Taây Taïng. Ngaøi traûi qua hai möôi naêm cuûa ñôøi mình trong caùc aån
thaát thieàn ñònh, thöôøng laø trong nhöõng ñieàu kieän giaûn dò nhaát. Ngaøi
hoïc taäp vôùi raát nhieàu Ñaïo sö, thaäm chí khi coøn treû Ngaøi ñaõ gaëp caû
moät vaøi vò laø ñeä töû cuûa chính Patrul Rinpoche. Ngaøi ñoái phoù vôùi söï
huûy dieät khuûng khieáp ôû Taây Taïng trong thaäp nieân naêm möôi vaø
saùu möôi cuûa theá kyû hai möôi baèng caùch laøm vieäc khoâng meät moûi
ñeå tìm kieám, giöõ gìn vaø in laïi nhöõng baûn vaên bò thaát laïc, thieát laäp
nhöõng coäng ñoàng tu vieän löu vong, vaø treân heát giaûng daïy vaø
truyeàn caûm höùng cho theá heä môùi. Ngaøi coi Patrul Rinpoche nhö
göông maãu hoaøn haûo cuûa moät haønh giaû Dzogchen, vaø khuyeán
khích cuøng trôï giuùp caùc dòch giaû cuûa cuoán saùch naøy, laø taùc phaåm
maø Ngaøi coi laø ngöôøi daãn ñöôøng tuyeät haûo cho caùc ñeä töû ñang
böôùc ñi treân Phaät ñaïo.
Baûn dòch cuûa chuùng toâi xuaát phaùt tröïc tieáp töø beân trong truyeàn
thoáng. Trong moät yù nghóa naøo ñoù thì noù coù doøng truyeàn cuûa rieâng
noù. Dudjom Rinpoche, Dilgo Khyentse Rinpoche, Kangyur
Rinpoche, Nyoshul Rinpoche, vaø nhöõng Laït ma khaùc ñaõ giaûng daïy
cho chuùng toâi toaøn boä baûn vaên baèng caùch khaåu truyeàn – vaø trong
suoát coâng vieäc dòch thuaät ñaõ ban cho chuùng toâi söï chæ daïy veà
nhöõng vaán ñeà khoù khaên cuûa quyeån saùch – laø nhöõng baäc trì giöõ
chöùng ngoä giaùo lyù cuûa Patrul Rinpoche.
Maëc duø trong caùc giaùo khoùa Taây Taïng, vieäc trung thaønh chaët
cheõ vôùi nhöõng töø chính xaùc cuûa moät baûn vaên goác thì ñaùng ñöôïc
daønh cho moät söï kính troïng naøo ñoù, chuùng toâi ñaõ nhaän ra raèng
nhöõng baûn dòch nhö theá thöôøng laøm cho caùc yù nieäm hoaøn toaøn
saùng suûa vaø hôïp lyù trong tieáng Taây Taïng döôøng nhö toái taêm vaø
thaäm chí kyø quaùi moät caùch khoâng caàn thieát trong Anh ngöõ. Ñaëc
bieät laø ñoái vôùi quyeån saùch naøy, moät phöông phaùp nhö theá khoâng
bao giôø coù theå mang laïi vaên phong vaø söï haøi höôùc baûn ñòa soáng
37
ñoäng phi thöôøng cuûa nguyeân taùc. Vì theá maëc duø chuùng toâi coá gaéng
nhaát quaùn nhöõng thuaät ngöõ kyõ thuaät trong baûn dòch, chuùng toâi ñaõ
nhaém tôùi vieäc phaûn aùnh laïi khoâng chæ nhöõng töø ngöõ, maø coøn caû
khoâng khí vaø vaên phong, baèng caùch dieãn dòch nhöõng yù nieäm baèng
moät thöù Anh ngöõ töï nhieân, giöõ cho noù caøng gaàn tieáng Taây Taïng
caøng toát, nhöng khoâng phaûi traû giaù baèng söï trong saùng vaø troâi chaûy
cuûa toaøn theå.
Nhöõng giaûi thích ngaén goïn maø chuùng toâi caûm thaáy coù theå
ích lôïi cho nhieàu ñoäc giaû xuaát hieän nhö caùc chuù thích ôû cuoái
trang. Cuõng coù moät soá lôùn chuù thích maø khoâng phaûi taát caû
chuùng ñeàu ñöôïc haàu heát ñoäc giaû quan taâm. Tuy nhieân chuùng toâi
caûm thaáy caàn phaûi bao goàm taát caû chuùng, bôûi chuùng chöùa ñöïng
nhöõng bình giaûng haáp daãn töø nhöõng chuù thích cuûa caùc ñeä töû
cuûa Patrul Rinpoche, vaø nhöõng dieãn giaûng veà nhöõng vaán ñeà
khoù khaên hôn ñöôïc Dilgo vaø nhöõng vò Thaày khaùc ban cho.
Chuùng seõ giuùp ñoäc giaû traùnh ñöôïc moät vaøi ngoä nhaän thoâng
thöôøng veà nhöõng yù nieäm cuûa Phaät Giaùo; vaø ñoái vôùi caùc haønh
giaû Phaät töû tröôùc ñaây ñaõ coù moät ít hieåu bieát veà vaán ñeà, nhöõng
bình giaûng naøy ñem laïi moät taàm kích khaùm phaù phi thöôøng cho
quyeån saùch.
38
DAÃN NHAÄP TOÙM TAÉT VAØO
LÒCH SÖÛ PHAÄT GIAÙO TAÂY TAÏNG
Ñöùc Phaät Gautama sinh ôû mieàn Baéc AÁn Ñoä vaøo theá kyû thöù
naêm tröôùc Thieân Chuùa Giaùng sinh, nam töû cuûa moät vò vua vaø ñöôïc
thaân phuï nuoâi daïy ñeå keá thöøa ngai vaøng. Söï ra ñôøi vaø thuûa ban ñaàu
cuûa Ngaøi thaät khaùc thöôøng, vaø roõ raøng laø ngay töø ñaàu Thaùi töû treû
tuoåi Siddharta (Taát Ñaït Ña) ñaõ ñöôïc ñònh saün ñeå trôû thaønh moät baäc
sieâu phaøm. Thuûa thieáu thôøi cuûa Ngaøi traûi qua trong söï xa hoa ôû
choán hoaøng cung, ít lo nghó vaø baän taâm, vaø Ngaøi xuaát saéc trong
moïi hoaït ñoäng cuûa thôøi ñaïi, caû trong laõnh vöïc hoïc thuaät laãn theå
thao.
Tuy nhieân, chaúng bao laâu sau ñoù Ngaøi baét ñaàu hoaøi nghi veà
tính chaát beàn vöõng cuûa ñôøi soáng theá tuïc cuûa mình. Troán thoaùt khoûi
cung ñieän cuûa vua cha, Ngaøi ñi tìm moät cuoäc ñôøi coù yù nghóa hôn, tu
hoïc vôùi moät soá vò Thaày ñöôïc ñaùnh giaù cao veà trieát hoïc vaø thieàn
ñònh. Söï truy tìm cuûa Ngaøi chaân thaønh tôùi noãi Ngaøi nhanh choùng
ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu thieàn ñònh toái thöôïng khieán nhöõng vò
Thaày naøy khoâng theå daïy Ngaøi ñöôïc nöõa, nhöng Ngaøi vaãn khoâng
thoûa maõn. Maëc duø nhöõng naêm thaùng tích cöïc thöïc haønh khoå haïnh,
Ngaøi nhaän ra raèng khoâng ñieàu naøo trong nhöõng heä thoáng naøy coù
theå giuùp Ngaøi vöôït leân nhöõng giôùi haïn cuûa söï hieän höõu coù ñieàu
kieän. Ngaøi quyeát ñònh tieáp tuïc cuoäc tìm kieám moät mình, vaø baèng
noã löïc cuûa rieâng mình, cuoái cuøng ngaøi ñaït ñöôïc Giaùc ngoä ôû Bodh
Gaya (Boà Ñeà Ñaïo Traøng) hieän nay.
Ñieàu Ngaøi khaùm phaù ra thì saâu xa vaø bao la ñeán noãi luùc ñaàu
Ngaøi ngaàn ngaïi phaùt loä noù cho nhöõng ngöôøi khaùc, sôï raèng khoâng ai
coù theå hieåu ñöôïc. Tuy nhieân sau ñoù Ngaøi baét ñaàu giaûng daïy, vaø
nhanh choùng loâi cuoán moät soá ñoâng ñeä töû ñi theo Ngaøi, nhieàu ngöôøi
39
trong soá ñoù trôû thaønh nhöõng baäc thaønh töïu cao caáp trong thieàn
ñònh.
Söï ña daïng cuûa nhöõng ngöôøi tìm tôùi Ñöùc Phaät ñeå nhaän giaùo lyù
vaø thöïc haønh con ñöôøng cuûa Ngaøi ñoøi hoûi moät veû ña daïng töông
öùng trong caùch thöùc giaûng daïy, vaø nhöõng caù nhaân hay nhoùm ngöôøi
dò bieät thoï nhaän nhöõng giaùo huaán khaùc bieät theo caùc khí chaát vaø
khaû naêng trí tueä töông öùng. Nhö vaäy nhöõng giaùo lyù maø Ñöùc Phaät
ñaõ giaûng daïy trong ñôøi Ngaøi coù theå ñöôïc phaân chia roäng lôùn thaønh
ba loaïi – nhöõng giaùo lyù maø cuoái cuøng ñöôïc taäp hôïp trong Kinh
ñieån Pali vaø taïo thaønh caên baûn cho Phaùi Theravada, nhaán maïnh
vaøo giôùi luaät vaø ñaïo ñöùc; giaùo lyù Mahayana, hay Ñaïi Thöøa, chuù
troïng vaøo loøng bi maãn vaø söï quan taâm tôùi ngöôøi khaùc; vaø giaùo lyù
tantra cuûa Kim Cöông Thöøa hay Maät Chuù Thöøa, söû duïng voâ soá
phöông phaùp thieän xaûo khaùc nhau ñeå daãn tôùi chöùng ngoä saâu xa
trong moät thôøi gian töông ñoái ngaén. Giaùo lyù Kim Cöông Thöøa ñöôïc
chính Ñöùc Phaät truyeàn daïy chæ trong moät phaïm vi giôùi haïn, nhöng
Ngaøi ñaõ tieân ñoaùn raèng noù seõ ñöôïc nhöõng baäc giaùc ngoä khaùc xuaát
hieän sau naøy truyeàn baù trong theá giôùi. Ñaây laø lyù do taïi sao khoâng
khaùc gì hai phaùi kia, Kim Cöông Thöøa chính laø moät giaùo lyù Ñaïo
Phaät maëc duø noù khoâng ñöôïc giaûng daïy roäng raõi trong thôøi Ñöùc
Phaät.
Sau khi Ñöùc Phaät nhaäp Nieát Baøn, nhöõng dò bieät giöõa caùc giaùo
lyù khaùc nhau maø Ngaøi ñaõ giaûng daïy caøng trôû neân roõ raøng hôn khi
nhöõng tröôøng phaùi vaø truyeàn thoáng dò bieät hình thaønh. Chaúng haïn
nhö truyeàn thoáng Theravada hieän nay coù söï khôûi ñaàu trong moät
nhoùm ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät maø sau naøy ñöôïc phaân ra thaønh möôøi
taùm tröôøng phaùi. Töông töï nhö vaäy, Ñaïi Thöøa ñöôïc ña daïng hoùa
thaønh moät soá truyeàn thoáng, moãi truyeàn thoáng coù nhöõng dò bieät trieát
hoïc vi teá ñaëc bieät cuûa rieâng noù. Kim Cöông Thöøa thì cuõng theá,
trong ñoù coù voâ soá nhöõng thöïc haønh khaùc nhau, nhieàu loaïi trong ñoù
ñöôïc moät vò Thaày duy nhaát giaûng daïy luùc ban ñaàu.
40
Trong nhöõng theá kyû tieáp theo, caùc truyeàn thoáng dò bieät naøy daàn
daàn ñöôïc truyeàn baù khaép xöù AÁn Ñoä vaø xa hôn nöõa, cho tôùi khi Phaät
Giaùo ñaõ traûi roäng taàm aûnh höôûng cuûa noù maõi taän Trung AÙ, Ñoâng AÙ
vaø Nam AÙ, thaäm chí xa tôùi Indonesia. Moät vaøi truyeàn thoáng ñaõ
hoaøn toaøn bò thaát truyeàn, nhöõng truyeàn thoáng khaùc hôïp nhaát thaønh
nhöõng hình thöùc môùi meû hôn cuûa Phaät Giaùo. Vaøo theá kyû möôøi ba,
söï xuaát hieän cuûa Hoài Giaùo vaø nhöõng bieán ñoäng chính trò trong xaõ
hoäi AÁn Ñoä ñaõ cuoán daït Phaät Phaùp ra khoûi xöù sôû phaùt sinh ra noù, vaø
chính trong nhöõng quoác gia khaùc maø giaùo lyù ñöôïc baûo toàn –
Theravada ôû Sri Lanca (Tích Lan), Mieán Ñieän, Thaùi Lan vaø Cam
Boát, Ñaïi Thöøa ôû Trung Hoa, Nhaät Baûn, Haøn Quoác vaø Ñoâng
Döông, vaø Kim Cöông Thöøa chuû yeáu laø ôû Taây Taïng. Taây Taïng ñaõ
may maén boäi phaàn. Noù khoâng chæ laø moät trong soá ít quoác gia trong
ñoù Kim Cöông Thöøa tieáp tuïc ñöôïc thöïc haønh, noù cuõng laø quoác gia
duy nhaát trong ñoù toaøn boä caùc loaïi giaùo lyù töø caû ba truyeàn thoáng ñaõ
ñöôïc truyeàn daïy vaø giöõ gìn.
Traûi qua nhieàu theá kyû nhöõng boä phaän naøy cuûa Phaät Giaùo ñaõ
ñöôïc trao truyeàn töø Ñaïo sö xuoáng tôùi ñeä töû trong nhieàu doøng
truyeàn thöøa bao goàm boán tröôøng phaùi chính cuûa Phaät Giaùo Taây
Taïng maø chuùng ta bieát ngaøy nay. Caùc thaønh vieân cuûa nhöõng doøng
truyeàn thöøa naøy khoâng chæ laø nhöõng hoïc giaû uyeân baùc nghieân cöùu
caùc giaùo lyù maø hoï ñöôïc nhaän laõnh, nhöng laø nhöõng baäc hoaøn toaøn
chöùng ngoä ñaõ töøng thöïc haønh vaø thoâng suoát nhöõng gì ñaõ ñöôïc
truyeàn daïy cho hoï, vaø nhö theá ñaày ñuû phaåm tính ñeå trao truyeàn
giaùo lyù cho caùc ñeä töû cuûa mình.
Trong boán tröôøng phaùi naøy, phaùi Nyingma (teân cuûa noù xuaát
phaùt töø tieáng Taây Taïng coù nghóa laø ‚cuõ‛) tuaân theo nhöõng truyeàn
thoáng ñöôïc giôùi thieäu tröôùc tieân vaøo theá kyû thöù taùm bôûi caùc Ñaïo sö
AÁn Ñoä nhö Shantaraksita, Vimalamitra vaø Padmasambhava, laø baäc
maø nhöõng ngöôøi Taây Taïng aùm chæ laø Guru Rinpoche, ‚Ñaïo Sö
41
Quyù Baùu,‛ vaø truyeàn xuoáng qua nhöõng Ñaïo sö Taây Taïng chöùng
ngoä vieân maõn chaúng haïn nhö Longchenpa, Jigme Lingpa vaø
Jamyang Khyentse Wangpo. Nhöõng doøng truyeàn ñöôïc truyeàn
xuoáng ba doøng chính khaùc – doøng Kagyupa, Sakyapa vaø Gelugpa
– ñöôïc ñöa vaøo Taây Taïng sau theá kyû thöù möôøi tieáp theo nhöõng noã
löïc cuûa moät vò vua phi-Phaät Giaùo nhaèm huûy dieät Giaùo Phaùp ôû Taây
Taïng. Gioáng nhö nhöõng hình thöùc dò bieät cuûa Phaät Giaùo trong
nhöõng phaàn khaùc cuûa AÙ chaâu ñöôïc keá tuïc vaø môû ra ñeå gaëp gôõ nhu
caàu cuûa nhöõng con ngöôøi vaø vaên hoùa khaùc nhau, moãi moät trong
boán phaùi naøy coù nguoàn goác vaø söï phaùt trieån cuûa noù trong nhöõng
hoaøn caûnh heát söùc khaùc bieät – lòch söû, ñòa dö vaø ngay caû chính trò –
chuùng ñöôïc duøng nhö moät laêng kính ñeå phaân chia aùnh saùng cuûa
Phaät Giaùo thaønh moät quang phoå nhieàu maøu cuûa nhöõng truyeàn
thoáng vaø doøng truyeàn thöøa. (Ñaùng buoàn laø moät soá Phaät töû coù
khuynh höôùng queân raèng aùnh saùng naøy coù moät nguoàn maïch, vaø
nhö trong caùc toân giaùo lôùn khaùc cuûa theá giôùi, nhöõng söï phaân chia
beø phaùi ñoâi khi che daáu thoâng ñieäp chaân chính cuûa Phaät Giaùo.)
Nhöõng giaùo lyù ñöôïc baûo toàn trong caùc doøng truyeàn thöøa cuûa
Phaät Giaùo Taây Taïng ñöôïc chöùa ñöïng trong khoái Thaùnh Ñieån
khoång loà cuûa truyeàn thoáng ñoù. Kangyur, goàm treân moät traêm cuoán,
bao goàm nhöõng Kinh ñieån coù nguoàn goác töø thôøi Ñöùc Phaät, vaø ñöôïc
phaân ra thaønh Vinaya (Luaät Taïng), ñeà caäp tôùi ñaïo ñöùc hoïc vaø giôùi
luaät, Kinh Taïng, laø taïng lieân quan tôùi thieàn ñònh, vaø Abhidharma
(A Tyø Ñaøm - Luaän Taïng), taïng bao goàm trieát hoïc Phaät Giaùo.
Nhieàu luaän giaûng veà nhöõng vaán ñeà naøy, vaø nhöõng taùc phaåm Phaät
Giaùo chính yeáu khaùc ñöôïc bieân soaïn sau ñoù taïo thaønh hôn hai traêm
pho saùch cuûa Tangyur. Kangyur vaø Tangyur ñöôïc dòch ra tieáng
Taây Taïng chuû yeáu laø töø tieáng Phaïn vaø bao goàm Kinh ñieån Phaät
Giaùo Taây Taïng. Theâm vaøo soá naøy coøn coù moät khoái löôïng meânh
moâng nhöõng taùc phaåm khaùc: nhöõng giaùo lyù töø AÁn Ñoä ñöôïc ñöa vaøo
Taây Taïng töø theá kyû thöù taùm trôû ñi (keå caû nhieàu giaùo lyù Kim Cöông
42
Thöøa), vaø voâ soá nhöõng bình giaûng veà caû ba thöøa (Thanh Vaên Thöøa,
Ñaïi Thöøa vaø Kim Cöông Thöøa) ñöôïc caùc Ñaïo sö Taây Taïng bieân
soaïn.
Tuy nhieân khoái löôïng giaùo lyù khoång loà ñöôïc tìm thaáy trong
Phaät Giaùo Taây Taïng coù theå ñöôïc toùm taét trong Boán Chaân lyù Cao
Quyù (Töù Dieäu Ñeá) laø giaùo lyù ñöôïc Ñöùc Phaät thuyeát giaûng khoâng
laâu sau khi giaùc ngoä. Chaân lyù thöù nhaát (Khoå Ñeá) chæ ra raèng hieän
höõu coù ñieàu kieän cuûa chuùng ta khoâng bao giôø thoaùt khoûi traïng thaùi
ñau khoå, khoâng bao giôø thöïc söï haøi loøng (baát toaïi nguyeän). Baát kyø
haïnh phuùc naøo ta coù chæ laø nhaát thôøi vaø vaøo moät thôøi ñieåm thích
hôïp seõ ñöa tôùi ñau khoå. Lyù do cuûa ñieàu naøy, nhö ñöôïc giaûng trong
Chaân lyù thöù hai (Taäp Ñeá), laø baát kyø haønh ñoäng naøo ta coù theå laøm,
noùi hay suy nghó gaây neân moät keát quaû ñöôïc kinh nghieäm trong ñôøi
naøy hoaëc trong moät ñôøi töông lai. Quaû thaät, söï taùi sinh laø keát quaû
cuûa nhöõng haønh ñoäng cuûa ta, vaø nhöõng ñieàu kieän maø ta ñöôïc sinh
vaøo ñoù trong ñôøi ngöôøi thì leä thuoäc tröïc tieáp vaøo nhöõng haønh ñoäng
ta töøng laøm trong nhöõng ñôøi tröôùc, vaø ñaëc bieät laø nhöõng ñoäng cô vaø
thaùi ñoä ñöôïc lieân quan. Ñieàu naøy (nguyeân lyù nhaân quaû) giaûi thích
lyù do taïi sao moät soá ngöôøi ngheøo khoå suoát ñôøi maëc duø hoï heát söùc
noã löïc ñeå trôû neân giaøu coù, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc coù ñuû moïi
thöù hoï muoán maëc duø chaúng laøm gì ñeå coù ñöôïc chuùng. Chaân lyù thöù
hai tieáp tuïc chæ ra raèng ñoäng löïc phía sau caùc haønh vi cuûa chuùng ta
laø nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc, chaúng haïn nhö thuø gheùt, tham luyeán,
kieâu ngaïo, ganh tò vaø, ñaëc bieät laø voâ minh, laø goác reã cuûa moïi thöù
khaùc. Voâ minh naøy khoâng chæ lieân quan tôùi söï thieáu trí tueä trong
caùch chuùng ta haønh ñoäng, maø coøn lieân quan tôùi voâ minh caên baûn ôû
phía sau vieäc laøm theá naøo chuùng ta tri giaùc moät caùch thoâng thöôøng
toaøn theå söï hieän höõu, vaø thöôøng xuyeân trôû neân bò vöôùng keït bôûi
baùm chaáp vaøo yù nieäm baûn ngaõ cuûa rieâng ta vaø baûn ngaõ cuûa theá
giôùi beân ngoaøi nhö caùi gì ñaùng tin caäy vaø beàn vöõng. Bôûi nhöõng
haønh ñoäng cuûa chuùng ta khoâng chaám döùt neân söï taùi sinh lieân tuïc
43
trong voøng hieän höõu coù ñieàu kieän coù theå khoâng chaám döùt. Chæ khi
naøo ta ngöøng haønh ñoäng do bôûi voâ minh thì voøng quay naøy môùi coù
theå bò caét ñöùt, nhö ñöôïc bieåu thò bôûi chaân lyù thöù ba (Dieät Ñeá)
giaûng daïy söï chaám döùt cuûa ñau khoå vaø thoaùt khoûi hieän höõu coù ñieàu
kieän.
Chaân lyù thöù tö (Ñaïo Ñeá) giaûng daïy caùch thöùc nhôø ñoù ñieàu naøy
coù theå ñöôïc thaønh töïu. Moät caùch cô baûn, caùch thöùc naøy ñoøi hoûi, ôû
moät maët, söï tích taäp caùc haønh vi tích cöïc, chaúng haïn nhö toân kính
vaø cuùng döôøng Phaät, Phaùp (giaùo lyù cuûa Ngaøi), vaø Taêng ñoaøn (coäng
ñoàng caùc haønh giaû), vaø thöïc haønh loøng töø aùi vaø v.v..; vaø moät maët
khaùc, söï thöïc haønh thieàn ñònh, laø nhöõng gì coù theå tröïc tieáp tieät tröø
goác reã voâ minh laø nguyeân nhaân cuûa ñau khoå. Moät haønh giaû ñi theo
con ñöôøng naøy vôùi yù höôùng chæ giaûi thoaùt cho rieâng mình coù theå
ñaït ñöôïc moät chöùng ngoä cao caáp vaø trôû thaønh moät A La Haùn (baäc
ñaõ chieán thaéng nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc). Nhöng ñaây khoâng phaûi laø
söï giaùc ngoä vieân maõn (Toaøn Giaùc). Chæ coù nhöõng baäc laáy söï giaûi
thoaùt toát ñeïp vaø toái thöôïng cuûa taát caû chuùng sinh laøm ñoäng löïc cuûa
mình môùi coù theå ñaït ñöôïc Phaät Quaû. Nhöõng haønh giaû nhö theá,
nhöõng baäc ñi theo con ñöôøng Ñaïi Thöøa ñöôïc ñaët neàn treân loøng bi
maãn, ñöôïc goïi laø caùc Boà Taùt. Ngoaøi ra moät Boà Taùt thöïc haønh caùc
giaùo lyù saâu xa vaø thieän xaûo cuûa Kim Cöông Thöøa coù theå trôû neân
giaùc ngoä vieân maõn trong moät thôøi gian raát ngaén.
Trong ñôøi Ngaøi, Ñöùc Phaät ñaõ thaønh laäp moät coäng ñoàng caùc
taêng vaø ni, nhöõng vò trôû thaønh noøng coát cho vieäc hoä trì vaø tieáp noái
caùc giaùo lyù. Tuy nhieân, ñieàu naøy khoâng loaïi tröø caùc cö só nam vaø
nöõ laø nhöõng moân ñoà nghieâm caån cuûa con ñöôøng, vaø ñieàu naøy ñöôïc
phaûn aùnh ôû Taây Taïng laø nôi, töø theá kyû thöù taùm trôû veà sau, coäng
ñoàng caùc haønh giaû bao goàm hai giaùo ñoaøn ñöôïc keát hôïp laïi: moät
maët, moät coäng ñoàng tu só raát ñoâng ñaûo, vaø moät maët khaùc laø moät
truyeàn thoáng vöõng maïnh cuûa caùc haønh giaû cö só, laø caùc yogi hay
44
caùc gia chuû, nhieàu vò trong ñoù coù veû soáng cuoäc ñôøi bình thöôøng
trong khi theo moät con ñöôøng taâm linh saâu xa vaø cuoái cuøng ñaït
ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn.* Trong truyeàn thoáng Nyingmapa vieäc thoï
giôùi xuaát gia ñöôïc coi nhö moät hoã trôï raát lôïi ích cho vieäc thöïc
haønh, nhöng khoâng coù nghóa ñoù laø phöông caùch duy nhaát ñeå tieán
boä trong vieäc thieàn ñònh. Ñieàu naøy khích leä nhöõng ngöôøi öôùc muoán
ñöa giaùo lyù vaøo thöïc haønh nhöng khoâng theå ñaët mình vaøo loái soáng
trong tu vieän.
Tröôùc ñaây Albert Einstein ñaõ löu yù raèng oâng caûm thaáy Phaät
Giaùo laø truyeàn thoáng ñaùp öùng ñöôïc tieâu chuaån oâng nghó laø caàn
thieát cho moät con ñöôøng taâm linh thích hôïp vôùi theá kyû hai möôi.
Ngaøy nay caùc vaät lyù gia hieän ñaïi ñang ruùt ra nhöõng keát luaän tieáp
caän vôùi giaùo lyù maø Ñöùc Phaät ñaõ giaûng daïy hai ngaøn naêm traêm naêm
tröôùc. Trong khi nhöõng haáp löïc cuûa phaùi duy vaät coù moät ñoái thuû
aûnh höôûng treân ñôøi soáng taâm linh truyeàn thoáng khaép Chaâu AÙ, thì
moät soá ñoâng caøng luùc caøng taêng nhöõng ngöôøi Taây phöông ñang toû
ra quan taâm vaøo nhöõng trieån voïng do vieäc nghieân cöùu vaø thöïc
haønh Phaät Giaùo mang laïi.
Khi söï töông tuïc cuûa nhöõng doøng truyeàn thöøa Phaät Giaùo bò caùc
bieán ñoäng chính trò ôû Taây Taïng trong theá kyû möôøi chín ñe doïa,
nhieàu Laït ma coù phaåm tính, laø nhöõng vò khoâng chæ thoï nhaän nhöõng
doøng truyeàn daïy ñuùng ñaén töø caùc vò Thaày cuûa mình, maø baèng vieäc
nghieân cöùu vaø thieàn ñònh cuõng ñaõ ñaït ñöôïc söï thaáu suoát vaø chöùng
ngoä vieân maõn caùc giaùo lyù, ñaõ möu caàu vieäc baûo toàn chuùng baèng
caùch ñöa giaùo lyù sang AÁn Ñoä. Cuøng thôøi ñieåm ñoù, moät soá du khaùch
Taây phöông tôùi AÁn Ñoä baét ñaàu bieåu loä söï quan taâm tôùi caùc Laït ma
vaø di saûn taâm linh cuûa caùc Ngaøi. Bôûi nhö Guru Rinpoche ñaõ noùi,
*
‘Coäng ñoàng nhöõng ngöôøi ñoäc thaân maëc y ñoû’ vaø ‘coäng ñoàng nhöõng ngöôøi aùo
traéng vaø beän toùc’.
45
trong caùc giaùo lyù Ñaïo Phaät, Kim Cöông Thöøa seõ chöùng toû ñaëc bieät
maïnh meõ vaø höõu hieäu cho nhöõng ngöôøi soáng trong moät thôøi ñaïi khi
maø nhöõng caûm xuùc coøn cöôøng lieät hôn bao giôø heát, nhieàu vò Thaày
ñaõ caûm thaáy thaät thích hôïp ñeå ñöa nhöõng giaùo lyù naøy sang Taây
phöông. Kim Cöông Thöøa ñaëc bieät meàm deûo vaø thích öùng vôùi
nhöõng loaïi tình huoáng trong ñoù con ngöôøi thôøi ñaïi khaùm phaù chính
mình, vaø khoâng ñaùnh maát hình thöùc truyeàn thoáng cuûa noù, giôø ñaây
ñang ñöôïc giaûng daïy cho ñoâng ñaûo con ngöôøi treân khaép theá giôùi.
46
Patrul Rinpoche (1808–1887)
MÔÛ ÑAÀU
Nhöõng baäc Thaày toân quyù coù loøng bi maãn bao la

vaø voâ ñieàu kieän, con ñaûnh leã tröôùc taát caû caùc Ngaøi!
Caùc Ñaáng Chieán Thaéng cuûa doøng truyeàn taâm;

Caùc Vidyadhara (Trì Minh Vöông)
cuûa doøng truyeàn bieåu töôïng;
Nhöõng baäc may maén nhaát trong chuùng sinh bình thöôøng
Ñöôïc caùc Ñaáng Giaùc Ngoä daãn daét,
ñaõ ñaït ñöôïc muïc ñích hai nhaùnh-
Nhöõng baäc Thaày cuûa ba doøng truyeàn thöøa,
Con ñaûnh leã tröôùc caùc Ngaøi!
Trong söï roäng môû nôi moïi hieän töôïng ñi tôùi choã caïn kieät,
Ngaøi baét gaëp trí tueä cuûa Phaùp Thaân;
Trong tònh quang cuûa khoâng gian troáng khoâng,
Ngaøi thaáy caùc coõi Phaät Baùo Thaân hieån loä;
Ñeå laøm vieäc cho lôïi ích cuûa chuùng sinh,
Ngaøi xuaát hieän tröôùc hoï trong hình töôùng Hoùa Thaân
Ñaáng Phaùp Vöông Toaøn Giaùc,* Con ñaûnh leã tröôùc Ngaøi!
Baèng trí tueä Ngaøi thaáu suoát thaät taùnh

cuûa baát kyø ñieàu gì coù theå thaáu bieát,
Aùnh saùng töø aùi cuûa Ngaøi chieáu raûi lôïi ích
cho taát caû chuùng sinh,
Ngaøi laøm saùng toû giaùo lyù cuûa con ñöôøng
uyeân thaâm, toät ñænh cuûa moïi Thöøa.
Rigdzin Jigme Lingpa – Con ñaûnh leã tröôùc Ngaøi!
*
Ñöùc Longchenpa.
Chính Ngaøi laø Ñöùc Avalokitesvara (Quaùn Theá AÂm)
trong hình töôùng moät vò Thaày taâm linh;
Baát kyø ai nghe Ngaøi thuyeát giaûng ñeàu ñöôïc an laäp
treân con ñöôøng daãn tôùi giaûi thoaùt;
Hoaït ñoäng laøm thoûa maõn moïi nguyeän öôùc
chuùng sinh cuûa Ngaøi thaät voâ taän,
Boån Sö töø bi – Con ñaûnh leã Ngaøi!
Nhöõng taùc phaåm cuûa Ñaáng Toaøn Giaùc Longchenpa vaø doøng
truyeàn cuûa Ngaøi chöùa ñöïng toaøn boä giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät:
Nhöõng giaùo huaán tinh tuùy coát tuûy ñem laïi
Phaät Quaû chæ trong moät ñôøi,
Nhöõng böôùc chuaån bò thoâng thöôøng beân ngoaøi,
vaø beân trong cuûa con ñöôøng
Vaø nhöõng lôøi chæ daïy boå tuùc veà con ñöôøng nhanh choùng
cuûa söï chuyeån di.
Caàu mong chö Phaät vaø caùc vò Thaày gia hoä cho con;
Khieán con coù theå bình giaûng chính xaùc
nhö con ñaõ nhôù laïi chuùng,
Nhöõng lôøi daïy khoâng loãi laàm, saâu xa tuyeät dieäu
nhöng roõ raøng vaø deã hieåu cuûa vò Thaày toaøn haûo cuûa con!
Baûn ghi cheùp trung thöïc nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày voâ song cuûa
toâi veà nhöõng chuaån bò thoâng thöôøng, beân ngoaøi, vaø beân trong cho
Taâm Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La cuûa Ñaïi Vieân Maõn ñöôïc chia thaønh
ba phaàn: nhöõng chuaån bò thoâng thöôøng beân ngoaøi; nhöõng chuaån bò
phi thöôøng beân trong; vaø nhö moät phaàn cuûa thöïc haønh chính, con
ñöôøng nhanh choùng cuûa phaùp chuyeån di.
49
PHAÀN I
NHÖÕNG CHUAÅN BÒ THOÂNG

THÖÔØNG HAY BEÂN NGOAØI
Jamyang Khyentse Wangpo (1820-1892)
Khyentse thöù nhaát. Moät trong nhöõng vò hoä trì chính yeáu cuûa Taâm Yeáu cuûa
Phaïm Vi Bao La. Ngaøi laø moät trong nhöõng nhaø saùng laäp phong traøo thoáng nhaát
trong ñoù caùc giaùo lyù, ñaëc bieät laø ñoái vôùi taát caû caùc truyeàn thoáng cuûa Phaät Giaùo
Taây Taïng, ñöôïc nghieân cöùu khoâng thieân vò, taïo neân moät söï phuïc höng taâm
linh ôû Taây Taïng. Ngaøi ñaõ cöùu vaõn nhieàu giaùo lyù maø doøng truyeàn thöøa cuûa
chuùng saép bieán maát.
CHÖÔNG I
KHOÙ TÌM ÑÖÔÏC NHÖÕNG TÖÏ DO VAØ

THUAÄN LÔÏI
Chuû ñeà chính cuûa chöông naøy, giaùo lyù veà söï voâ cuøng khoù khaên môùi
tìm ñöôïc nhöõng töï do vaø thuaän lôïi, thì theo sau vieäc giaûi thích veà
caùch laéng nghe ñuùng ñaén baát kyø giaùo huaán taâm linh naøo.
I. CAÙCH THÖÙC ÑUÙNG ÑAÉN ÑEÅ NGHE GIAÙO LYÙ TAÂM

LINH
Caùch thöùc ñuùng ñaén ñeå laéng nghe caùc giaùo lyù coù hai phöông dieän:
thaùi ñoä ñuùng ñaén vaø haønh vi ñuùng ñaén.
1. Thaùi ñoä
Thaùi ñoä ñuùng ñaén keát hôïp thaùi ñoä bao la cuûa Bodhicitta (Boà Ñeà
Taâm) - taâm giaùc ngoä - vaø söï thieän xaûo voâ haïn trong phöông tieän
cuûa Mantra Thöøa Bí Maät.
1.1 Thaùi ñoä bao la cuûa Boà Ñeà Taâm
Trong tieán trình thôøi gian töø voâ thuûy, khoâng coù moät chuùng sinh naøo
trong luaân hoài, ñaïi döông ñau khoå meânh moâng naøy chöa töøng laø
cha hay meï cuûa chuùng ta. Khi hoï laø cha meï cuûa ta, suy nghó duy
nhaát cuûa hoï laø nuoâi naáng ta vôùi thieän taâm to lôùn nhaát coù theå coù
ñöôïc, baûo veä ta vôùi loøng töø vó ñaïi vaø cho ta nhöõng gì toát nhaát trong
thöïc phaåm vaø quaàn aùo cuûa hoï.
Taát caû nhöõng chuùng sinh naøy, laø nhöõng ngöôøi ñaõ quaù töû teá vôùi
chuùng ta, ñeàu muoán ñöôïc haïnh phuùc, tuy nhieân hoï khoâng bieát
laøm theá naøo aùp duïng vaøo thöïc haønh ñieàu mang laïi haïnh phuùc,
laø möôøi haønh vi tích cöïc (thaäp thieän). Khoâng ai trong soá hoï
muoán ñau khoå, nhöng hoï khoâng bieát caùch töø boû möôøi haønh vi
tieâu cöïc laø goác reã cuûa moïi ñau khoå. Vì theá mong muoán saâu xa
nhaát cuûa hoï vaø ñieàu hoï thöïc söï laøm thì traùi nghòch nhau. Nhöõng
chuùng sinh khoán khoå, laïc loaøi vaø meâ laàm naøy gioáng nhö moät
ngöôøi muø bò boû rôi giöõa caùnh ñoàng hoang!
Haõy töï nhuû: “Chính vì haïnh phuùc cuûa hoï maø toâi saép laéng nghe
Giaùo Phaùp saâu xa vaø ñöa noù vaøo thöïc haønh. Toâi seõ daãn daét taát
caû chuùng sinh naøy laø nhöõng cha meï cuûa toâi, bò haønh haï bôûi
nhöõng noãi khoå trong saùu coõi luaân hoài tôùi traïng thaùi Phaät Quaû
toaøn giaùc, giaûi thoaùt hoï khoûi taát caû nhöõng hieän töôïng thuoäc veà
nghieäp, nhöõng taäp khí vaø nhöõng ñau khoå trong moãi moät cuûa
saùu coõi.” Ñieàu quan troïng laø phaûi coù thaùi ñoä naøy moãi khi baïn
nghe caùc giaùo lyù hay thöïc haønh chuùng.
Baát cöù khi naøo baïn laøm ñieàu gì tích cöïc, duø quan troïng hay
khoâng, raát caàn phaûi naâng caáp noù vôùi ba phöông phaùp sieâu vieät.
Tröôùc khi baét ñaàu, haõy khôi daäy Boà Ñeà Taâm nhö moät phöông tieän
thieän xaûo ñeå chaéc chaén raèng haønh vi seõ trôû thaønh moät suoái nguoàn
cuûa ñieàu thieän laønh trong töông lai. Trong luùc thöïc hieän haønh vi,
neân traùnh vöôùng maéc vaøo baát kyø söï khaùi nieäm hoùa1 naøo ñeå coâng
ñöùc khoâng bò nhöõng hoaøn caûnh2 phaù huûy. Vaøo luùc keát thuùc, haõy
nieâm phong haønh vi moät caùch ñuùng ñaén baèng caùch hoài höôùng coâng
ñöùc, vieäc ñoù seõ baûo ñaûm raèng haønh vi seõ coøn tieáp tuïc phaùt trieån
lôùn lao hôn nöõa.3
Caùch baïn laéng nghe Phaùp raát quan troïng, nhöng ñoäng cô khieán
baïn laéng nghe noù thì coøn quan troïng hôn nöõa.
53
Ñieàu gì taïo neân moät haønh vi toát hoaëc xaáu?

Khoâng phaûi bôûi noù coù veû theá naøo,
cuõng khoâng phaûi bôûi noù lôùn hay nhoû,
Maø bôûi ñoäng cô xaáu hay toát ñaèùng sau noù.
Cho duø baïn ñaõ ñöôïc nghe nhieàu Giaùo Phaùp tôùi ñaâu chaêng nöõa,
nhöng neáu baïn bò nhöõng moái quan taâm taàm thöôøng thuùc ñaåy –
chaúng haïn nhö moät ham muoán trôû neân vó ñaïi, danh tieáng – thì ñoù
khoâng phaûi laø con ñöôøng cuûa Giaùo Phaùp chaân chính. Vì theá, tröôùc
tieân, ñieàu heát söùc quan troïng laø baïn phaûi xoay chuyeån vaøo trong
vaø thay ñoåi ñoäng cô cuûa baïn. Neáu baïn coù theå chænh söûa thaùi ñoä cuûa
baïn, phöông tieän thieän xaûo seõ thaám nhuaàn nhöõng haønh ñoäng tích
cöïc cuûa baïn, vaø baïn seõ ñi treân con ñöôøng cuûa nhöõng baäc vó ñaïi.
Neáu baïn khoâng theå thì baïn coù theå nghó raèng mình ñang hoïc taäp vaø
thöïc haønh Giaùo Phaùp nhöng vieäc ñoù seõ chæ laø beà ngoaøi cuûa moät söï
thöïc. Do ñoù, baát kyø khi naøo baïn laéng nghe giaùo lyù vaø thöïc haønh, duø
noù laø thieàn ñònh veà moät Boån Toân, leã laïy vaø ñi nhieãu, hay trì tuïng
moät mantra (thaàn chuù) – cho duø chæ moät Mani (thaàn chuù Saùu-AÂm,
Luïc Töï Ñaïi Minh) duy nhaát – thì luoân luoân ñieàu coát yeáu laø phaûi
phaùt khôûi Boà Ñeà Taâm.
1.2 Thieän xaûo bao la trong phöông tieän: Thaùi ñoä cuûa
Mantra thöøa bí maät
Quyeån Ngoïn Ñuoác cuûa Ba Phöông Phaùp noùi veà Mantra Thöøa Bí
Maät:
Noù coù cuøng muïc tieâu nhöng thoaùt khoûi moïi meâ laàm,4
Noù doài daøo phöông phaùp vaø khoâng coù nhöõng khoù khaên,5
54
Noù daønh cho nhöõng ngöôøi coù caên cô nhaïy beùn.6

Mantra Thöøa thì toái thöôïng.
Mantra Thöøa coù theå ñöôïc ñi vaøo baèng nhieàu con ñöôøng. Noù goàm
coù nhieàu phöông phaùp ñeå tích taäp coâng ñöùc vaø trí tueä, vaø phöông
tieän thieän xaûo ñeå laøm cho tieàm naêng trong chuùng ta hieån loä7 maø
khoâng caàn phaûi traûi qua nhöõng gian khoå lôùn lao. Neàn taûng cuûa
nhöõng phöông phaùp naøy laø caùch thöùc chuùng ta höôùng daãn nhöõng
nguyeän öôùc cuûa mình:
Moïi söï tuøy theo hoaøn caûnh

Vaø hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo nguyeän öôùc cuûa ta.
Khoâng neân coi nôi giaûng Phaùp, vò Thaày, Giaùo lyù vaø v.v.. nhö
moät caùi gì bình thöôøng vaø baát tònh. Khi baïn laéng nghe, haõy giöõ gìn
naêm toaøn haûo (vieân maõn) thaät roõ raøng trong taâm:
Nôi choán toaøn haûo laø thaønh trì cuûa Phaïm vi tuyeät ñoái, ñöôïc goïi
laø Akanistha, ‚Toái Thöôïng.‛ Vò Thaày toaøn haûo laø Samantabhadra
(Ñöùc Phoå Hieàn), Phaùp Thaân. Taêng ñoaøn toaøn haûo bao goàm caùc Boà
Taùt nam vaø nöõ vaø nhöõng Boån Toân8 cuûa doøng truyeàn taâm caùc Ñaáng
Chieán Thaéng vaø doøng truyeàn bieåu töôïng cuûa caùc Vidyadhara (Trì
Minh Vöông).
Hoaëc baïn coù theå nghó töôûng raèng nôi giaûng Phaùp laø Cung ñieän
Lieân Hoa Quang cuûa Nuùi Huy Hoaøng Maøu-Ñoàng Ñoû, vò Thaày
giaûng Phaùp laø Ñöùc Lieân Hoa Sanh xöù Oddiyana, vaø chuùng ta, thính
chuùng, laø Taùm Trì Minh Vöông, Hai möôi laêm Ñeä töû, vaø caùc Daka
vaø Dakini.
Hoaëc baïn nghó töôûng raèng nôi choán toaøn haûo naøy laø Coõi Phaät
Phöông Ñoâng, Hyû Laïc Hieån Loä, ôû ñoù vò Thaày toaøn haûo Vajrasattva
(Ñöùc Kim Cöông Taùt Ñoûa), Baùo Thaân toaøn haûo, ñang giaûng daïy
cho taäp hoäi goàm nhöõng baäc linh thaùnh thuoäc Kim Cöông Boä vaø chö
Boà Taùt nam vaø nöõ.
55
Töông töï nhö theá, nôi choán toaøn haûo ñeå giaûng Phaùp coù theå laø
Coõi Phaät Phöông Taây, coõi Cöïc Laïc, vò Thaày toaøn haûo laø Ñöùc Phaät
A Di Ñaø, vaø taäp hoäi chö Boà Taùt nam vaø nöõ vaø chö Boån Toân thuoäc
Lieân Hoa Boä.
Trong moïi tröôøng hôïp, Giaùo lyù laø Giaùo lyù cuûa Ñaïi Thöøa vaø thôøi
gian laø baùnh xe vónh cöûu thöôøng-chuyeån.
Nhöõng phaùp quaùn töôûng9 naøy laø ñeå trôï giuùp chuùng ta hieåu ñöôïc
vaïn phaùp ra sao trong thöïc teá. Khoâng phaûi laø chuùng ta ñang nhaát
thôøi taïo taùc ñieàu gì ñoù khoâng thöïc söï hieän höõu.
Vò Thaày hieän thaân tinh tuùy cuûa taát caû chö Phaät khaép ba thôøi. Ngaøi
laø söï hôïp nhaát cuûa Tam Baûo: thaân Ngaøi laø Taêng ñoaøn, ngöõ cuûa Ngaøi
laø Phaùp, taâm Ngaøi laø Phaät. Ngaøi laø söï hôïp nhaát cuûa Ba Goác: thaân
Ngaøi laø vò Thaày, ngöõ cuûa ngaøi laø Boån Toân, taâm Ngaøi laø Dakini. Ngaøi
laø söï hôïp nhaát cuûa ba Thaân (kaya): thaân Ngaøi laø Hoùa Thaân, ngöõ Ngaøi
laø Baùo Thaân, taâm Ngaøi laø Phaùp Thaân. Ngaøi laø hieän thaân cuûa taát caû
chö Phaät trong quaù khöù, suoái nguoàn cuûa taát caû chö Phaät trong töông lai
vaø ñaïi dieän cho taát caû chö Phaät trong hieän taïi. Bôûi Ngaøi nhaän chuùng
sinh suy ñoài nhö chuùng ta laøm ñeä töû, laø nhöõng keû maø khoâng vò naøo
trong haøng ngaøn vò Phaät trong thôøi Hieàn Kieáp10 coù theå cöùu giuùp, neân
loøng bi maãn vaø söï roäng raõi cuûa Ngaøi thì troäi vöôït taát caû chö Phaät.
Vò Thaày laø Phaät, vò Thaày laø Phaùp,

Vò Thaày cuõng laø Taêng Ñoaøn.
Vò Thaày laø baäc thaønh töïu moïi söï.
Vò Thaày laø Ñöùc Kim Cöông Trì Quang Vinh.
Chuùng ta, laø taäp hoäi nhöõng ngöôøi laéng nghe giaùo lyù, haõy söû duïng
neàn moùng laø Phaät taùnh cuûa rieâng ta, söï hoã trôï laø ñôøi ngöôøi quyù
baùu, hoaøn caûnh laø vieäc coù moät vò Thaày taâm linh vaø phöông phaùp laø
tuaân theo lôøi chæ daïy cuûa Ngaøi, ñeå trôû thaønh nhöõng vò Phaät trong
töông lai. Nhö Tantra Hevajra noùi:
56
Taát caû chuùng sinh laø nhöõng vò Phaät,

Nhöng hoï bò nhöõng oâ nhieãm baát ñònh che laáp.
Khi nhöõng oâ nhieãm ñöôïc tònh hoùa,
Phaät Quaû cuûa hoï seõ hieån loä.
2. Haønh vi
Chaùnh haïnh trong khi laéng nghe giaùo lyù ñöôïc moâ taû trong
phaïm vi nhöõng gì neân traùnh vaø nhöõng gì neân laøm.
2.1. ÑIEÀU NEÂN TRAÙNH

Haønh vi neân traùnh bao goàm ba khieám khuyeát cuûa moät bình
chöùa, saùu ñieàu nhieãm oâ vaø naêm caùch nhôù töôûng sai laïc.
2.1.1 Ba Khieám khuyeát cuûa Bình chöùa

Khoâng neân laéng nghe nhö moät bình laät uùp. Khoâng coù khaû naêng
nhôù ñöôïc ñieàu baïn nghe thì gioáng nhö moät caùi bình bò thuûng loã.
Troän laãn nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc vôùi nhöõng ñieàu baïn nghe thì
gioáng nhö moät caùi bình coù chöùa chaát ñoäc.
Bình laät uùp. Khi baïn ñang nghe Giaùo lyù, haõy laéng nghe ñieàu
ñöôïc noùi ra vaø ñöøng ñeå baûn thaân bò xao laõng bôûi baát kyø ñieàu gì
khaùc. Neáu khoâng, baïn cuõng nhö caùi bình laät uùp khoâng theå roùt gì
vaøo ñöôïc. Maëc duø thaân baïn ñang hieän dieän nhöng baïn laïi khoâng
nghe ñöôïc moät lôøi giaùo lyù naøo.
Bình thuûng loã. Neáu baïn chæ nghe maø khoâng nhôù ñöôïc baát kyø
ñieàu gì baïn nghe hay hieåu, baïn seõ gioáng nhö moät caùi bình coù moät
choã roø ræ: cho duø coù ñoå vaøo ñoù bao nhieâu nöôùc cuõng khoâng giöõ laïi
ñöôïc chuùt naøo. Duø baïn coù ñöôïc nghe bao nhieâu giaùo lyù chaêng nöõa,
baïn chaúng bao giôø coù theå tieâu hoùa ñöôïc chuùng hay ñöa chuùng vaøo
thöïc haønh.
57
Bình chöùa chaát ñoäc. Neáu baïn laéng nghe giaùo lyù vôùi thaùi ñoä sai
laàm, chaúng haïn nhö tham voïng trôû neân noåi tieáng hay vó ñaïi, hoaëc
moät taâm thöùc traøn ñaày naêm ñoäc, thì Giaùo Phaùp khoâng chæ khoâng
giuùp ñöôïc gì cho taâm baïn; noù cuõng seõ bò bieán thaønh moät thöù gì ñoù
hoaøn toaøn khoâng phaûi Phaät Phaùp, nhö chaát cam loà ñöôïc roùt vaøo
moät bình chöùa chaát ñoäc.
Ñaây laø lyù do taïi sao Ngaøi Padampa Sangye, baäc hieàn nhaân cuûa
AÁn Ñoä ñaõ noùi:
Haõy laéng nghe caùc giaùo lyù gioáng nhö moät con nai nghe nhaïc;
Haõy suy nieäm veà chuùng gioáng nhö ngöôøi du cö
phöông Baéc xeùn loâng cöøu;*
Haõy thieàn ñònh veà chuùng gioáng nhö ngöôøi caâm
thöôûng thöùc thöïc phaåm;**
Haõy thöïc haønh chuùng gioáng nhö con Yak haùu ñoùi ñang aên coû;
Haõy ñaït ñöôïc keát quaû cuûa chuùng, gioáng nhö maët trôøi
hieån loä sau nhöõng ñaùm maây.
Khi laéng nghe giaùo lí, baïn phaûi gioáng nhö con nai bò aâm thanh
cuûa ñaøn vina meâ hoaëc tôùi noãi khoâng heà chuù yù tôùi ngöôøi thôï saên aån
nuùp ñang baén muõi teân coù taåm thuoác ñoäc. Haõy chaép hai baøn tay laïi
vaø laéng nghe, moãi loã chaân loâng treân thaân baïn ñeàu bò ruùng ñoäng vaø
ñoâi maét baïn ñaãm leä, chôù ñeå baát kì tö töôûng naøo gaây chöôùng ngaïi!
Laø caùch nghe khoâng toát khi chæ coù thaân baïn laø hieän dieän, trong
khi taâm laïi lang thang theo caùc nieäm töôûng vaø ngöõ cuûa baïn tuoân ra
caû moät kho chuyeän taàm phaøo, noùi baát kyø ñieàu gì baïn thích vaø nhìn
quanh quaån khaép nôi. Khi laéng nghe giaùo lyù, thaäm chí baïn neân
*
Ñieàu ñoù coù nghóa laø tæ mæ, troïn veïn, vaø khoâng xao laõng.
**
Moät ngöôøi caâm coù theå neám, nhöng khoâng moâ taû ñöôïc nhöõng höông vò maø anh
ta ñang neám. Cuõng theá, muøi vò cuûa thieàn ñònh chaân thaät thì vöôït quaù baát kyø söï
moâ taû hay khaùi nieäm naøo.
58
ngöng caàu nguyeän, nieäm thaàn chuù, hay baát kyø nhöõng hoaït ñoäng toát
laønh naøo coù theå baïn ñang laøm.
Sau khi laéng nghe giaùo lyù moät caùch ñuùng ñaén theo caùch naøy,
thì ñieàu quan troïng khoâng keùm laø nhôù laïi yù nghóa cuûa nhöõng gì
ñöôïc giaûng daïy maø khoâng bao giôø queân, vaø lieân tuïc aùp duïng giaùo
lyù trong thöïc haønh. Nhö chính Baäc Ñaïi Thaùnh ñaõ noùi:
Ta ñaõ chæ cho caùc con nhöõng phöông phaùp daãn tôùi giaûi thoaùt
Nhöng caùc con neân bieát
Söï giaûi thoaùt tuøy thuoäc vaøo chính caùc con.
Vò Thaày ban cho ñeä töû nhöõng giaùo huaán veà caùch nghe Giaùo
Phaùp vaø caùch aùp duïng noù; caùch thöùc töø boû nhöõng haønh ñoäng tieâu
cöïc, thöïc hieän nhöõng haønh vi tích cöïc, vaø laøm theá naøo ñeå thöïc
haønh. Ñeä töû coù nhieäm vuï phaûi ghi nhôù nhöõng giaùo huaán ñoù, khoâng
laõng queân ñieàu gì; aùp duïng chuùng vaøo thöïc haønh; vaø chöùng ngoä
chuùng.
Vieäc chæ laéng nghe Phaùp töï noù coù theå coù moät ít lôïi laïc.
Nhöng tröø phi baïn nhôù ñöôïc nhöõng gì baïn nghe, coøn khoâng baïn
seõ khoâng hieåu chuùt naøo veà ngoân töø hoaëc yù nghóa cuûa Giaùo lyù –
ñieàu naøy thì chaúng khaùc gì vieäc khoâng ñöôïc nghe gì heát.
Neáu baïn ghi nhôù Giaùo lyù nhöng laïi troän laãn chuùng vôùi nhöõng
caûm xuùc tieâu cöïc cuûa baïn, thì chuùng seõ khoâng bao giôø laø Giaùo
Phaùp thuaàn tònh. Nhö Ngaøi Dagpo Rinpoche voâ song ñaõ noùi:
Tröø phi baïn thöïc haønh Phaùp phuø hôïp vôùi Giaùo Phaùp
Baûn thaân Giaùo Phaùp seõ trôû thaønh nguyeân nhaân cuûa
nhöõng taùi sinh xaáu.
Haõy töï toáng khöù moãi nieäm töôûng sai laïc lieân quan tôùi vò Thaày
vaø Giaùo Phaùp, ñöøng pheâ bình hay laêng maï caùc huynh ñeä taâm linh
59
vaø nhöõng ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa baïn, haõy thoaùt khoûi söï kieâu
caêng vaø khinh mieät, töø boû moïi nieäm töôûng xaáu xa. Bôûi vì taát caû
nhöõng ñieàu naøy gaây neân söï taùi sinh nôi caùc coõi thaáp.
2.1.2 Saùu nhieãm oâ

Trong ‚Lyù leõ ñöôïc Giaûi Thích Hôïp lyù‛ coù noùi:
Kieâu maïn, thieáu nieàm tin vaø khoâng noã löïc,

Beân ngoaøi thì xao laõng,
Beân trong thì caêng thaúng vaø chaùn naûn;
Ñaây laø saùu nhieãm oâ.
Haõy traùnh saùu ñieàu naøy: tin raèng baûn thaân baïn gioûi hôn vò Thaày
ñang giaûng Phaùp, khoâng tin töôûng vò Thaày vaø Giaùo lyù cuûa Ngaøi,
khoâng chuyeân taâm thöïc haønh Phaùp, xao laõng bôûi nhöõng söï kieän
beân ngoaøi, beân trong taäp trung naêm giaùc quan quaù caêng thaúng, vaø
chaùn naûn neáu baøi giaûng quaù daøi, chaúng haïn theá.
Trong taát caû nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc thì kieâu maïn vaø ganh tò laø
nhöõng caûm xuùc khoù nhaän ra nhaát. Vì vaäy, haõy khaûo saùt taâm baïn
moät caùch tæ mæ. Baát kyø caûm töôûng naøo cho raèng caùc phaåm tính cuûa
mình coù ñieàu gì ñaëc bieät cho duø heát söùc nhoû beù, duø thuoäc theá gian
hay taâm linh, cuõng seõ khieán cho baïn muø quaùng vôùi nhöõng loãi laàm
cuûa chính mình vaø khoâng thaáy ñöôïc nhöõng phaåm tính toát ñeïp cuûa
ngöôøi khaùc. Vì theá, haõy töø boû söï kieâu maïn vaø luoân luoân giöõ moät vò
trí thaáp keùm.
Neáu baïn khoâng coù nieàm tin thì loái vaøo Giaùo Phaùp ñaõ bò khoùa
chaët. Trong boán loaïi nieàm tin,11 haõy höôùng tôùi nieàm tin khoâng theå
thay ñoåi.
Moái quan taâm12 cuûa baïn tôùi Giaùo Phaùp laø neàn taûng cuûa nhöõng
gì baïn seõ ñaït ñöôïc. Vì theá, tuøy theo möùc ñoä baïn quan taâm laø nhieàu,
trung bình hay ít, baïn seõ trôû thaønh moät haønh giaû sieâu vieät, trung
60
bình, hay thaáp thoûi. Vaø neáu baïn hoaøn toaøn khoâng quan taâm tôùi
Phaùp thì seõ chaúng coù chuùt keát quaû naøo. Nhö ngaïn ngöõ coù noùi:
Giaùo Phaùp khoâng phaûi taøi saûn cuûa rieâng ai.

Noù thuoäc veà taát caû nhöõng ngöôøi coù noã löïc lôùn lao nhaát.
Ñeå coù ñöôïc Giaùo Phaùp, baûn thaân Ñöùc Phaät ñaõ phaûi traû baèng caùi
giaù cuûa haøng traêm gian khoù. Ñeå coù ñöôïc moät baøi keä chæ coù boán
doøng, Ngaøi ñaõ khoeùt thòt laøm nhöõng chieác ñeøn cuùng döôøng; ñoå ñaày
daàu vaø ñaët vaøo ñoù haøng ngaøn tim ñeøn chaùy ñoû. Ngaøi ñaõ nhaûy vaøo
nhöõng haàm löûa, caém haøng ngaøn ñinh saét vaøo thaân theå.13
Cho duø phaûi ñoái dieän vôùi hoûa nguïc noùng ñoû
hay nhöõng löôõi dao saéc nhoïn,
Haõy tìm caàu Giaùo Phaùp cho tôùi khi baïn cheát!
Vì theá, haõy laéng nghe Giaùo lyù vôùi noã löïc to lôùn, queân ñi caùi
noùng, laïnh vaø moïi thöû thaùch khaùc.
Khuynh höôùng cuûa taâm thöùc maûi meâ trong caùc ñoái töôïng cuûa
saùu giaùc quan14 laø goác reã cuûa taát caû nhöõng aûo giaùc trong luaân hoài
vaø laø nguoàn goác cuûa moïi ñau khoå. Ñaây laø caùch maø con thieâu thaân
cheát trong ngoïn löûa-ñeøn vì nhaõn thöùc cuûa noù bò caùc hình töôùng loâi
cuoán; caùch con höôu bò thôï saên gieát vì nhó thöùc bò aâm thanh loâi
cuoán; caùch nhöõng con ong bò nhöõng caây aên thòt nuoát chöûng vì bò
muøi höông cuûa chuùng haáp daãn; caùch nhöõng con caù bò baét vì vò giaùc
bò nhöû bôûi höông vò cuûa moài caâu; caùch nhöõng con voi cheát ñuoái
trong ñaàm laày vì chuùng thích caûm giaùc thaân theå ngaäp trong buøn.
Cuõng theá, baát kyø khi naøo baïn ñang laéng nghe Phaùp, ñang giaûng
daïy, ñang thieàn ñònh hay thöïc haønh, ñieàu quan troïng laø khoâng chaïy
theo nhöõng khuynh höôùng trong quaù khöù, khoâng aáp uû nhöõng caûm
61
xuùc veà töông lai, vaø khoâng ñeå nhöõng tö töôûng hieän taïi bò xao laõng
bôûi baát kyø ñieàu gì quanh baïn. Nhö Gyalse Rinpoche noùi:
Nhöõng nieàm vui vaø noãi muoän phieàn trong quaù khöù
cuûa baïn gioáng nhö nhöõng böùc tranh treân nöôùc:
Chaúng coøn laïi daáu veát gì. Chôù chaïy theo chuùng!
Nhöng neáu chuùng xuaát hieän trong taâm, haõy quaùn chieáu
veà söï thaønh coâng hay thaát baïi ñeán vaø ñi ra sao.
Ngoaøi Phaùp ra, baïn coøn coù theå tin vaøo thöù gì khaùc,
hôõi nhöõng haønh giaû trì tuïng mani? 15
Nhöõng keá hoaïch vaø döï aùn trong töông lai cuûa baïn
gioáng nhö löôùi thaû nôi soâng caïn.
Chuùng seõ khoâng bao giôø ñem laïi ñöôïc nhöõng gì baïn muoán.
Haõy haïn cheá nhöõng khaùt khao vaø öôùc muoán cuûa baïn!
Nhöng neáu chuùng xuaát hieän trong taâm,
haõy nghó raèng giôø cheát cuûa baïn thì baát ñònh bieát bao:
Hôõi nhöõng haønh giaû trì tuïng mani,
baïn coøn thôøi giôø ñeå laøm ñieàu gì khaùc ngoaøi Giaùo Phaùp?
Vieäc baïn laøm hieän taïi gioáng nhö moät coâng vieäc trong giaác mô,
Bôûi moïi noã löïc nhö theá ñeàu voâ nghóa,
haõy neùm chuùng sang moät beân.
Haõy xem xeùt khoâng chuùt vöôùng maéc ngay caû
nhöõng moùn tieàn chaân chính baïn kieám ñöôïc.
Moïi hoaït ñoäng ñeàu khoâng coù thöïc chaát,
Hôõi nhöõng haønh giaû trì tuïng mani!
Giöõa nhöõng thôøi thieàn ñònh, theo caùch naøy,

haõy hoïc caùch kieåm soaùt moïi nieäm töôûng khôûi leân töø tam ñoäc;
Cho tôùi khi taát caû nhöõng nieäm töôûng vaø tri giaùc hieån loä
nhö Phaùp Thaân,
62
Ñieàu naøy raát caàn thieát, haõy nhôù laïi baát cöù khi naøo baïn caàn noù.
Chôù thaû loûng nhöõng nieäm töôûng meâ laàm,
Hôõi nhöõng haønh giaû trì tuïng mani!
Cuõng coù noùi:
Ñöøng deät moäng töông lai, vì neáu laøm nhö vaäy;

Baïn cuõng gioáng nhö cha cuûa Maët Traêng Noåi Tieáng!
Ñieàu naøy muoán noùi tôùi caâu chuyeän cuûa moät ngöôøi ngheøo khoå
ñi ngang qua moät ñoáng luùa maïch lôùn. OÂng ta cho luùa maïch vaøo
moät bao lôùn, treo noù leân xaø nhaø, roài naèm beân döôùi noù vaø baét ñaàu
mô moäng haõo huyeàn.
‚Soá luùa maïch naøy saép laøm ta giaøu coù thöïc söï,‛ oâng ta nghó:
‚Khi giaøu coù, ta seõ laáy vôï. Nhaát ñònh laø coâ ta seõ sinh moät ñöùa con
trai. Ta neân goïi noù laø gì nhæ?‛
Ngay luùc ñoù maët traêng xuaát hieän vaø oâng ta quyeát ñònh ñaët teân
ñöùa con laø Maët Traêng Noåi Tieáng. Tuy nhieân vaøo luùc ñoù moät con
chuoät ñang gaëm sôïi daây ñôõ caùi tuùi. Baát thình lình sôïi giaây ñöùt, caùi
tuùi rôùt leân ngöôøi laøm oâng ta cheát ngay.
Nhöõng giaác mô veà töông lai vaø quaù khöù nhö theá seõ chaúng bao
giôø coù keát quaû vaø chæ laø moät söï xao laõng. Haõy töø boû heát thaûy
chuùng. Haõy tænh thöùc vaø laéng nghe vôùi söï chuù taâm vaø caån troïng!
Khoâng neân taäp trung quaù caêng thaúng khi choïn ra nhöõng ngoân
töø vaø vaán ñeà ñaëc bieät, gioáng nhö moät con gaáu dremo bôùi tìm caùc
maïc moát – moãi laàn baïn naém baét ñöôïc moät ñeà muïc, baïn laïi queân ñi
ñeà muïc tröôùc ñoù, vaø seõ chaúng bao giôø hieåu ñöôïc caùi toaøn theå. Taäp
trung quaù nhieàu cuõng laøm baïn buoàn nguû. Thay vaøo ñoù haõy giöõ moät
möùc quaân bình giöõa söï caêng thaúng vaø buoâng lôi.
Xöa kia, Ngaøi Ananda daïy Srona thieàn ñònh. Srona raát khoù coù
theå hieåu ñieàu ñoù moät caùch ñuùng ñaén. Ñoâi khi oâng ta quaù caêng
63
thaúng, ñoâi luùc laïi quaù buoâng loûng. Srona ñem vaán ñeà naøy hoûi Phaät,
Ñöùc Phaät baûo: ‚Khi coøn laø cö só, oâng laø ngöôøi ñaùnh ñaøn vina raát
gioûi phaûi khoâng?‛
‚Vaâng, con chôi raát hay.‛
‚Vaäy aâm thanh ñaøn vina cuûa oâng hay nhaát khi leân giaây thaät
caêng hay thaät chuøng?‛
‚Noù keâu hay nhaát khi giaây khoâng caêng quaù maø cuõng khoâng
chuøng quaù.‛
Ñöùc Phaät noùi: ‚Taâm oâng cuõng töông töï nhö theá.‛ Nhôø laøm theo
lôøi khuyeân naøy Ngaøi Srona ñaõ ñaït ñöôïc keát quaû.
Ngaøi Machik Labdron noùi:
Haõy taäp trung vöõng chaéc vaø thö giaõn lôi loûng:16
Ñaây laø ñieåm troïng yeáu ñoái vôùi caùi Thaáy.
Ñöøng ñeå taâm baïn quaù caêng thaúng hay quaù taäp trung höôùng vaøo
trong; Haõy ñeå caùc giaùc quan thoaûi maùi töï nhieân, quaân bình giöõa
buoâng loûng vaø caêng thaúng!
Baïn khoâng neân meät moûi khi laéng nghe Giaùo lyù. Ñöøng neân chaùn
naûn khi baïn caûm thaáy ñoùi hay khaùt khi moät baøi giaûng quaù daøi, hay
khi baïn phaûi chòu ñöïng nhöõng phieàn toaùi gaây neân bôûi naéng, möa,
gioù vaø v..v.. Haõy hoan hæ raèng giôø ñaây baïn coù ñöôïc nhöõng töï do vaø
thuaän lôïi cuûa ñôøi ngöôøi, raèng baïn ñaõ gaëp ñöôïc moät vò Thaày chaân
chính, vaø baïn coù theå laéng nghe nhöõng giaùo huaán saâu xa cuûa Ngaøi.
Söï kieän baïn ñang ñöôïc nghe Giaùo Phaùp saâu xa vaøo thôøi ñieåm
naøy laø keát quaû cuûa nhöõng coâng ñöùc ñöôïc tích luõy töø voâ löôïng
kieáp. Noù gioáng nhö baïn aên moät böõa khi baïn chæ coù theå ñöôïc aên
moät laàn trong haøng traêm böõa aên suoát caû ñôøi baïn. Vì vaäy, ñeå
tieáp nhaän Giaùo lyù naøy, haõy khaån thieát laéng nghe vôùi söï hoan
hæ; theä nguyeän chòu ñöïng noùng, laïnh vaø baát kyø thöû thaùch vaø
khoù khaên naøo coù theå xaûy ra.
64
2.1.3 Naêm Caùch Sai laïc trong vieäc Nhôù töôûng
Haõy traùnh vieäc nhôù chöõ maø queân nghóa,

Hoaëc nhôù nghóa maø queân lôøi.
Haõy traùnh vieäc nhôù caû hai maø khoâng hieåu yù;
Nhôù loän xoän, hay nhôù khoâng chính xaùc.
Khoâng neân gaùn moät taàm quan troïng thaùi quaù cho nhöõng bieán
hoùa tao nhaõ cuûa caâu cuù maø khoâng coá gaéng phaân tích yù nghóa saâu
xa cuûa nhöõng ngoân töø, gioáng nhö moät ñöùa beù ñang nhaët hoa. Chæ
coù töø ngöõ khoâng thì chaúng lôïi ích gì cho taâm thöùc. Ngöôïc laïi, chôù
xem thöôøng caùch thöùc trong ñoù Giaùo lyù ñöôïc bieåu loä, coi noù hoaøn
toaøn chæ laø nhöõng ngoân töø vaø vì theá khoâng caàn thieát. Bôûi khi ñoù,
maëc duø baïn thaáu hieåu ñöôïc yù nghóa saâu xa, nhöng baïn seõ khoâng
coøn phöông tieän maø nhôø ñoù baïn coù theå dieãn taû noù. Ngoân töø vaø yù
nghóa seõ maát ñi söï lieân keát.17
Neáu baïn nhôù Giaùo lyù maø khoâng nhaän ra nhöõng caáp ñoä khaùc
nhau – yù nghóa thích hôïp, thöïc nghóa vaø yù nghóa giaùn tieáp – baïn seõ
bò nhaàm laãn veà nhöõng gì caùc töø ngöõ muoán noùi tôùi.18 Ñieàu naøy coù
theå daãn baïn xa rôøi Giaùo Phaùp chaân thöïc. Neáu nhôù noù loän xoän, baïn
seõ laøm roái tung tính chaát lieân tuïc ñuùng ñaén cuûa baøi giaûng, vaø moãi
laàn baïn laéng nghe noù, giaûi thích hay thieàn ñònh veà noù, söï nhaàm laãn
seõ taêng leân gaáp boäi. Neáu baïn nhôù khoâng chính xaùc nhöõng ñieàu ñaõ
ñöôïc noùi ra, voâ soá yù nieäm sai laïc seõ gia taêng.19 Ñieàu naøy seõ laøm hö
hoûng taâm baïn vaø laøm giaûm giaù trò cuûa Giaùo lyù. Haõy traùnh taát caû
nhöõng loãi laàm naøy vaø haõy ghi nhôù moïi söï – töø ngöõ, yù nghóa vaø thöù
töï cuûa baøi giaûng - moät caùch ñuùng ñaén vaø khoâng coù baát kyø sai laàm
naøo.
Duø baøi giaûng daøi vaø khoù tôùi ñaâu chaêng nöõa, baïn chôù neân ngaõ
loøng vaø ñöøng töï hoûi chöøng naøo noù keát thuùc; haõy kieân trì. Vaø duø baøi
65
giaûng coù ngaén vaø ñôn giaûn tôùi ñaâu, ñöøng xem thöôøng noù nhö ñieàu
hoaøn toaøn sô ñaúng.
Nhö theá vieäc nhôù ñöôïc caû töø ngöõ laãn yù nghóa moät caùch hoaøn
haûo, ñuùng trình töï vaø vôùi moïi söï cuøng ñöôïc noái keát moät caùch ñuùng
ñaén, laø ñieàu heát söùc caàn thieát.
2.2 ÑIEÀU NEÂN LAØM

Haønh vi neân theo trong luùc laéng nghe Giaùo Phaùp ñöôïc giaûi thích nhö
boán aån duï, saùu toaøn thieän phi thöôøng, vaø nhöõng phöông caùch haønh xöû
khaùc.
2.2.1 Boán AÅn duï
Kinh Saép Xeáp nhö Moät Thaân Caây noùi:
Ngöôøi ñaùng kính,

Baïn neân nghó baûn thaân baïn nhö ngöôøi bò beänh,
Giaùo Phaùp laø phöông thuoác,
Vò Thaày taâm linh cuûa baïn laø moät thaày thuoác kheùo leùo,
Vaø thöïc haønh tinh taán laø caùch thöùc ñeå hoài phuïc.
Chuùng ta bò beänh taät. Töø voâ thuûy, trong bieån khoå voâ bieân laø
voøng luaân hoài naøy, chuùng ta bò haønh haï bôûi beänh taät cuûa ba ñoäc vaø
haäu quaû cuûa chuùng, laø ba loaïi ñau khoå.
Khi ngöôøi ta bò beänh naëng, hoï tham vaán moät baùc só gioûi. Hoï
nghe theo lôøi khuyeân cuûa baùc só, duøng baát kyø loaïi thuoác naøo maø
oâng ta cho, vaø laøm taát caû nhöõng ñieàu coù theå ñeå vöôït qua beänh taät
vaø trôû neân khoûe maïnh. Töông töï, baïn neân töï mình ñieàu trò nhöõng
beänh taät cuûa nghieäp, nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc vaø ñau khoå baèng
caùch tuaân theo höôùng daãn cuûa vò baùc só coù kinh nghieäm ñoù, laø vò
Thaày chaân chính, vaø baèng caùch duøng phöông thuoác Giaùo Phaùp.
66
Vieäc ñi theo moät vò Thaày maø khoâng laøm theo nhöõng ñieàu Ngaøi
noùi thì cuõng gioáng nhö khoâng vaâng lôøi baùc só, ñieàu ñoù laøm cho oâng
khoâng coù cô hoäi ñeå chöõa beänh cho baïn. Khoâng uoáng thuoác Giaùo
Phaùp – coù nghóa laø khoâng aùp duïng noù vaøo thöïc haønh – thì cuõng
gioáng nhö coù voâ soá thuoác men vaø nhöõng toa thuoác beân giöôøng maø
khoâng bao giôø baïn chaïm tôùi chuùng.
Ngaøy nay, ngöôøi ta noùi vôùi ñaày veû laïc quan: ‚Laït ma, xin nhôù
töôûng ñeán con vôùi loøng bi maãn!‛ khi nghó raèng cho duø coù laøm
nhieàu ñieàu khuûng khieáp, hoï seõ khoâng bao giôø phaûi chòu haäu quaû.
Hoï ñoaùn raèng vò Thaày, vôùi loøng bi maãn, seõ tung hoï leân coõi Trôøi
nhö theå Ngaøi neùm moät vieân soûi. Nhöng khi ta noùi raèng vò Thaày
ñang naâng ñôõ chuùng ta vôùi loøng bi maãn thì caùi maø ñieàu naøy thöïc
söï muoán noùi tôùi laø vieäc Ngaøi ñaõ traøn treà loøng töø aùi khi chaáp nhaän
chuùng ta laø ñeä töû cuûa Ngaøi, vaø Ngaøi ban cho chuùng ta nhöõng giaùo
huaán saâu xa, khai thò cho chuùng ta ñieàu gì caàn laøm vaø ñieàu gì neân
traùnh vaø chæ cho chuùng ta con ñöôøng giaûi thoaùt ñaõ ñöôïc Ñaáng
Chieán Thaéng giaûng daïy. Coù loøng bi maãn naøo to lôùn hôn theá
khoâng? Ñieàu naøy tuøy thuoäc vaøo vieäc chuùng ta coù taän duïng ñöôïc
loøng bi maãn naøy vaø thöïc taâm theo ñuoåi con ñöôøng giaûi thoaùt hay
khoâng.
Giôø ñaây laø luùc chuùng ta ñöôïc sinh ra laøm ngöôøi töï do vaø ñöôïc
phuù baåm nhieàu thuaän lôïi, giôø ñaây laø luùc chuùng ta bieát ñieàu gì neân
laøm vaø ñieàu gì khoâng neân, quyeát ñònh cuûa chuùng ta vaøo luùc naøy khi
ta coù töï do ñeå choïn löïa, ñaùnh daáu böôùc ngoaët ñònh ñoaït soá phaän
cuûa chuùng ta seõ toát hôn hoaëc xaáu hôn maõi veà sau naøy.20 Ñieàu toái
quan troïng laø chuùng ta haõy choïn löïa moät laàn cho maõi maõi giöõa sinh
töû vaø Nieát baøn, vaø haõy ñöa nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày cuûa
chuùng ta vaøo thöïc haønh.
Nhöõng ngöôøi höôùng daãn caùc buoåi leã trong laøng seõ baét baïn tin
raèng treân töû saøng baïn vaãn coøn coù theå ñi leân hay ñi xuoáng, nhö theå
baïn ñieàu khieån moät con ngöïa baèng daây cöông. Nhöng vaøo luùc ñoù,
67
tröø phi baïn ñaõ thaønh thaïo con ñöôøng, côn gioù döõ doäi cuûa nhöõng
haønh vi trong quaù khöù cuûa baïn seõ saên ñuoåi baïn, trong khi phía
tröôùc moät boùng toái daøy ñaëc khuûng khieáp ñoå xoâ tôùi khi baïn bò loâi
xuoáng con ñöôøng daøi ñaày nguy hieåm cuûa traïng thaùi trung aám. Voâ
soá nhöõng thuoäc haï cuûa Thaàn Cheát seõ ñuoåi baét baïn vôùi nhöõng tieáng
keâu theùt: ‚Gieát! Gieát! Ñaùnh! Ñaùnh!‛ Laøm theá naøo vaøo moät
khoaûnh khaéc nhö theá - khi khoâng coù nôi naøo ñeå chaïy tôùi vaø khoâng
coù choã ñeå aån naùu, khoâng nôi nöông töïa vaø khoâng chuùt hy voïng, khi
baïn tuyeät voïng vaø khoâng bieát phaûi laøm gì – laøm theá naøo vaøo moät
thôøi ñieåm quyeát ñònh nhö theá maø baïn coù theå kieåm soaùt ñöôïc laø
mình ñi leân hay ñi xuoáng? Nhö Ñaáng Vó ñaïi xöù Oddiyana noùi:
Ñôïi tôùi luùc ñöôïc pheùp ghi teân21 vaøo taám baûng thì ñaõ quaù
muoän! Khi taâm thöùc con hoaøn toaøn lang thang trong traïng
thaùi trung gian nhö moät con choù meâ muoäi, con seõ thaáy ñöôïc
raèng ngay caû vieäc nghó töôûng tôùi nhöõng caûnh giôùi cao hôn
cuõng raát khoù khaên.
Thaät ra thì böôùc ngoaët quyeát ñònh, laø thôøi ñieåm duy nhaát maø
baïn thaät söï coù theå höôùng daãn mình ñi leân hay ñi xuoáng nhö theå
ñieàu khieån moät con ngöïa baèng daây cöông, laø ngay luùc naøy ñaây,
trong khi baïn coøn soáng.
Laø moät con ngöôøi, nhöõng thieän haïnh cuûa baïn coøn maïnh meõ
hôn caùc haønh vi tích cöïc cuûa caùc loaøi chuùng sinh khaùc. Maët khaùc,
ñieàu naøy cho baïn moät cô hoäi vaøo luùc naøy vaø ngay taïi ñaây trong
chính ñôøi naøy ñeå neùm vieäc taùi sinh qua moät beân, moät laàn laø vónh
vieãn.22 Nhöng nhöõng aùc haïnh cuûa baïn cuõng maïnh meõ hôn, do ñoù
baïn cuõng hoaøn toaøn coù theå tin chaéc raèng mình seõ khoâng bao giôø
thoaùt khoûi beà saâu cuûa nhöõng coõi thaáp. Vì theá giôø ñaây laø luùc baïn ñaõ
gaëp ñöôïc moät vò Thaày, moät baùc só kheùo leùo, vaø Giaùo Phaùp laø thaàn
döôïc chieán thaéng caùi cheát, ñaây laø luùc ñeå aùp duïng boán pheùp aån duï,
68
ñöa giaùo lyù baïn ñaõ ñöôïc nghe vaøo thöïc haønh, vaø du haønh treân con
ñöôøng daãn tôùi giaûi thoaùt.
Quyeån ‚Kho Taøng Cuûa Nhöõng Phaåm Tính Quyù Baùu‛ moâ taû boán
yù nieäm sai laïc phaûi traùnh, chuùng laø söï ñoái nghòch cuûa boán aån duï
chuùng ta ñaõ ñeà caäp tôùi.
Ngöôøi mieäng löôõi noâng caïn, vôùi baûn taùnh xaáu aùc.
Tieáp caän vôùi vò Thaày nhö theå Ngaøi laø moät con höôu xaï.
Tinh chieát xaï höông, Giaùo Phaùp vieân maõn,
Traøn ñaày khoaùi laïc, hoï phæ baùng giôùi nguyeän.
Nhöõng ngöôøi nhö theá coi vò Thaày taâm linh cuûa hoï nhö moät
con höôu xaï, Giaùo Phaùp nhö xaï höông, baûn thaân hoï laø ngöôøi ñi
saên, vaø söï thöïc haønh maõnh lieät laø caùch thöùc ñeå gieát moät con
höôu vôùi moät muõi teân hay moät caùi baãy. Hoï khoâng thöïc haønh
giaùo lyù maø hoï ñaõ thoï nhaän vaø khoâng toû loøng bieát ôn vò Thaày. Hoï
söû duïng Giaùo Phaùp ñeå tích luyõ caùc aùc haïnh, ñieàu naøy seõ nhö
moät coái ñaù loâi hoï xuoáng nhöõng coõi thaáp.
2.2.2 Saùu Toaøn Thieän Phi Thöôøng (Saùu Ba La Maät)

Trong Tantra Hoaøn Toaøn Thaáu Suoát caùc Giaùo huaán veà moïi Thöïc
haønh Phaùp coù noùi:
Haõy cuùng döôøng nhöõng vaät toái haûo chaúng haïn nhö
hoa vaø caùc taám ñeäm,
Haõy thöù töï vaø kieåm soaùt caùch haønh xöû cuûa baïn,
Chôù laøm toån thöông baát kyø chuùng sinh naøo,
Haõy chaân thaønh tin töôûng vò Thaày cuûa baïn,
Laéng nghe caùc giaùo huaán cuûa Ngaøi maø khoâng xao laõng
Vaø haõy hoûi Ngaøi ñeå xua tan nhöõng hoaøi nghi cuûa baïn;
Ñaây laø saùu toaøn thieän phi thöôøng cuûa moät thính giaû.
69
Moät ngöôøi ñang nghe giaùo lyù neân thöïc haønh saùu toaøn thieän phi
thöôøng nhö sau:
Haõy chuaån bò toøa ngoài cho vò Thaày, saép xeáp caùc taám ñeäm leân
ñoù, daâng cuùng moät maïn ñaø la, hoa, vaø caùc moùn cuùng döôøng khaùc.
Ñaây laø thöïc haønh boá thí.
Queùt doïn saïch seõ nôi choán hay caên phoøng sau khi ñaõ caån thaän
röûa saïch baèng nöôùc, vaø haõy töï cheá moïi haønh vi thieáu toân kính. Ñaây
laø thöïc haønh trì giôùi.
Traùnh laøm toån haïi chuùng sinh ngay caû nhöõng coân truøng nhoû beù
nhaát, vaø haõy chòu ñöïng söï noùng laïnh vaø moïi gian khoù khaùc. Ñaây laø
thöïc haønh nhaãn nhuïc.
Gaït sang moät beân baát kyø quan nieäm sai laïc naøo lieân quan tôùi vò
Thaày vaø giaùo lyù, haõy hoan hyû laéng nghe vôùi nieàm tin chaân thaät.
Ñaây laø thöïc haønh tinh taán.
Haõy laéng nghe nhöõng giaùo huaán cuûa Laït ma maø khoâng xao
laõng. Ñaây laø thöïc haønh thieàn ñònh.
Haõy ñaët nhöõng caâu hoûi ñeå xua tan moïi do döï vaø hoaøi nghi. Ñaây
laø thöïc haønh trí tueä.
2.2.3 Nhöõng Caùch Thöùc khaùc cuûa Haønh vi
Neân traùnh taát caû nhöõng caùch haønh xöû thieáu toân kính. Vinaya (Luaät
taïng) noùi:
Chôù daïy cho nhöõng ngöôøi thieáu toân kính,

Nhöõng ngöôøi khoâng beänh maø truøm khaên ñoäi ñaàu,
Nhöõng ngöôøi mang gaäy goäc, vuõ khí vaø duø,
Hay nhöõng ngöôøi quaán khaên treân ñaàu.
70
Vaø Jataka (Truyeän Tieàn Thaân Ñöùc Phaät) coù noùi:
Haõy choïn choã ngoài thaáp nhaát

Trau doài thaùi ñoä trang nghieâm cuûa giôùi luaät hoaøn haûo.
Vôùi ñoâi maét traøn ñaày hoan hyû,
Haõy uoáng töøng lôøi nhö chaát Cam loà,
Vaø hoaøn toaøn chuù taâm.
Ñoù laø caùch laéng nghe Giaùo lyù.
II. BAÛN THAÂN CUÛA GIAÙO LYÙ: MOÄT GIAÛI THÍCH VEÀ VIEÄC
KHOÙ TÌM ÑÖÔÏC NHÖÕNG TÖÏ DO VAØ THUAÄN LÔÏI
Chuû ñeà chính cuûa chöông ñöôïc giaûi thích trong boán phaàn: quaùn
chieáu veà baûn taùnh cuûa söï töï do, quaùn chieáu veà nhöõng thuaän lôïi ñaëc
bieät lieân quan tôùi Phaùp, quaùn chieáu veà nhöõng hình aûnh cho thaáy
vieäc tìm ñöôïc töï do vaø thuaän lôïi thì khoù khaên bieát bao, vaø quaùn
chieáu veà nhöõng so saùnh baèng soá löôïng.
1. Quaùn chieáu treân baûn taùnh cuûa töï do
ÔÛ ñaây, moät caùch toång quaùt thì ‚töï do‛ nghóa laø coù cô hoäi ñeå thöïc
haønh Phaùp vaø khoâng bò sinh vaøo moät trong taùm traïng thaùi khoâng coù
cô hoäi ñoù. ‚Thieáu töï do‛ aùm chæ taùm traïng thaùi khoâng coù cô hoäi
nhö theá:
Sinh ra trong caùc ñòa nguïc, trong coõi ngaï quyû,

Nhö moät thuù vaät, moät vò trôøi tröôøng thoï hay moät ngöôøi man rôï,
Coù quan ñieåm sai laïc (taø kieán), sinh ôû nôi khoâng coù Phaät
Hay sinh ra bò caâm vaø ñieác; ñaây laø taùm traïng thaùi khoâng coù töï do.
71
Chuùng sinh bò taùi sinh trong ñòa nguïc khoâng coù cô hoäi ñeå thöïc
haønh Phaùp vì hoï thöôøng xuyeân bò söï noùng hay laïnh döõ doäi haønh
haï.
Caùc Preta (ngaï quyû) khoâng coù cô hoäi thöïc haønh Phaùp do bôûi
noãi khoå hoï phaûi chòu ñöïng töø söï ñoùi vaø khaùt.
Caùc suùc sinh khoâng coù cô hoäi thöïc haønh Phaùp bôûi chuùng phaûi
traûi qua tình caûnh noâ leä vaø chòu ñöïng nhöõng cuoäc taán coâng cuûa
nhöõng thuù vaät khaùc.
Caùc vò trôøi tröôøng thoï khoâng coù cô hoäi thöïc haønh Phaùp bôûi hoï
tieâu phí thôøi giôø cuûa mình trong moät traïng thaùi taâm thöùc troáng
roãng.23
Nhöõng ngöôøi sinh ra ôû caùc nôi bieân ñòa khoâng coù cô hoäi thöïc
haønh Phaùp bôûi ôû nhöõng nôi nhö vaäy giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät khoâng
ñöôïc bieát tôùi.
Nhöõng ngöôøi sinh ra laøm caùc tirthika* hoaëc nhöõng ngöôøi coù caùc
taø kieán töông töï khoâng coù cô hoäi thöïc haønh Phaùp vì taâm thöùc hoï bò
aûnh höôûng quaù nhieàu bôûi nhöõng tin töôûng sai laàm ñoù.
Nhöõng ngöôøi sinh ra trong moät thôøi kieáp toái taêm khoâng coù cô
hoäi thöïc haønh Phaùp vì hoï chöa töøng ñöôïc nghe ñeán Tam Baûo, vaø
khoâng theå phaân bieät ñöôïc toát, xaáu.
Nhöõng ngöôøi sinh ra bò caâm hay khieám khuyeát veà tinh thaàn
khoâng coù cô hoäi thöïc haønh Phaùp vì caùc khaû naêng cuûa hoï khoâng ñaày
ñuû.
Nhöõng cö daân trong ba coõi thaáp phaûi chòu ñöïng lieân tuïc söï
noùng, laïnh, ñoùi, khaùt vaø nhöõng ñau khoå khaùc, laø keát quaû cuûa nhöõng
haønh ñoäng baát thieän trong quaù khöù cuûa hoï; hoï khoâng coù cô hoäi ñeå
thöïc haønh Phaùp.
*
Tirthika, (mu rtegs pa): moät moân ñoà cuûa caùc truyeàn thoáng toân giaùo hay trieát
hoïc phi-Phaät Giaùo, aùm chæ caùc taø kieán ñöôïc moâ taû ôû Phaàn Moät, Chöông Boán.
72
Nhöõng ‚ngöôøi man rôï‛ laø nhöõng ngöôøi soáng ôû ba möôi hai
bieân ñòa nhö Lo Khatha,24 vaø taát caû nhöõng ai coi vieäc laøm toån haïi
ngöôøi khaùc laø moät haønh vi cuûa nieàm tin hoaëc nhöõng ngöôøi coù nieàm
tin hoang daõ coi vieäc saùt sinh laø toát ñeïp. Nhöõng ngöôøi naøy soáng ôû
nhöõng nôi xa xoâi heûo laùnh coù ñöôïc thaân ngöôøi nhöng taâm trí hoï
thieáu ñònh höôùng ñuùng ñaén vaø baûn thaân hoï khoâng theå hoøa hôïp vôùi
Phaùp. Thöøa keá töø toå tieân hoï nhöõng phong tuïc ñoài baïi nhö cöôùi meï
cuûa mình, hoï thaät söï soáng maâu thuaãn vôùi vieäc thöïc haønh Phaùp.
Moïi söï hoï laøm ñeàu xaáu aùc, vaø trong caùc kyõ thuaät cuûa nhöõng aùc
haïnh nhö theá nhö gieát coân truøng vaø saên baét thuù hoang thì hoï thaät
söï vöôït troäi. Nhieàu ngöôøi trong soá ñoù sinh trong nhöõng coõi thaáp
ngay khi cheát. Ñoái vôùi loaïi ngöôøi nhö theá thì khoâng coù cô hoäi ñeå
thöïc haønh Phaùp.
Caùc vò trôøi tröôøng thoï laø nhöõng vò trôøi ñaém mình trong moät
traïng thaùi taâm thöùc troáng roãng. Chuùng sinh bò sinh vaøo coõi naøy laø
moät keát quaû cuûa vieäc tin raèng giaûi thoaùt laø moät traïng thaùi trong ñoù
taát caû nhöõng hoaït ñoäng taâm thöùc, duø thieän hay aùc, ñeàu vaéng baët,
vaø laø keát quaû cuûa vieäc thieàn ñònh veà traïng thaùi ñoù. Hoï ôû yeân trong
traïng thaùi thieàn ñònh nhö vaäy lieân tuïc trong nhieàu ñaïi kieáp. Nhöng
moät khi chính keát quaû cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù ñaõ taïo ra
ñieàu kieän ñoù bò caïn kieät, hoï bò taùi sinh vaøo nhöõng coõi thaáp vì
nhöõng taø kieán cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi naøy cuõng khoâng coù baát kyø cô
hoäi naøo ñeå thöïc haønh Phaùp.
Noùi chung, thuaät ngöõ ‚caùc taø kieán‛ bao goàm nhöõng nieàm tin
vaøo söï vónh cöûu vaø hö voâ, laø nhöõng quan nieäm ôû beân ngoaøi vaø ñoái
nghòch vôùi giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät. Nhöõng quan nieäm nhö vaäy laøm
hö hoûng taâm thöùc vaø ngaên trôû chuùng ta trong vieäc khao khaùt Giaùo
Phaùp chaân chính, tôùi noãi chuùng ta khoâng coøn cô hoäi naøo nöõa ñeå
thöïc haønh Phaùp. ÔÛ ñaây nôi xöù Taây Taïng, bôûi Ñöùc Phaät thöù hai
Padmasambhava xöù Oddiyana ñaõ giao phoù vieäc baûo veä xöù sôû cho
möôøi hai Tenma, neân baûn thaân nhöõng tirthika thöïc söï khoâng theå
73
xaâm nhaäp. Tuy nhieân, taát caû nhöõng ai maø söï hieåu bieát gioáng nhö
nhöõng hieåu bieát cuûa caùc tirthika vaø ñoái nghòch vôùi hieåu bieát cuûa
Chaùnh Phaùp vaø cuûa nhöõng vò Thaày chaân chính, vì lyù do ñoù seõ bò
töôùc maát cô hoäi thöïc haønh nhöõng giaùo lyù chaân thöïc ñoù. Tu só
Sunaksatra traûi qua hai möôi laêm naêm laøm thò giaû cuûa Ñöùc Phaät,
nhöng vì khoâng coù chuùt ñöùc tin naøo vaø chæ oâm giöõ nhöõng taø kieán
neân cuoái ñôøi bò taùi sinh laøm moät ngaï quyû trong moät vöôøn hoa.
Sinh trong moät thôøi kieáp toái taêm coù nghóa laø bò taùi sinh vaøo moät
thôøi ñaïi khoâng coù Phaät. Trong moät theá giôùi khoâng coù Phaät xuaát
hieän, ngay caû danh xöng Tam Baûo cuõng chaúng ñöôïc nhaéc tôùi. Bôûi
khoâng coù Phaùp neân ngöôøi ta khoâng coù cô hoäi ñeå thöïc haønh noù.
Taâm thöùc cuûa ngöôøi caâm ñieác khoâng theå hoaït ñoäng ñuùng ñaén
vaø tieán trình laéng nghe giaùo lyù, trình baøy, quaùn chieáu veà chuùng, vaø
ñöa chuùng vaøo thöïc haønh bò trôû ngaïi. Söï moâ taû ‚caâm ñieác‛ thöôøng
ñeå aùm chæ moät khaû naêng noùi naêng khaùc thöôøng. Khi ta thieáu khaû
naêng thoâng thöôøng cuûa con ngöôøi ñeå söû duïng vaø hieåu bieát ngoân
ngöõ thì ta bò rôi vaøo tình traïng khoâng coù cô hoäi ñoái vôùi Phaùp. Vì
theá phaïm truø naøy cuõng bao goàm nhöõng ngöôøi maø naêng löïc tinh
thaàn yeáu keùm khieán hoï khoâng theå thaáu hieåu giaùo lyù vaø vì vaäy hoï
bò töôùc maát cô hoäi ñeå thöïc haønh chuùng.
2. Quaùn chieáu veà nhöõng thuaän lôïi ñaëc bieät lieân quan ñeán
Phaùp
Ñeà muïc naøy bao goàm naêm thuaän lôïi caù nhaân vaø naêm thuaän lôïi veà
hoaøn caûnh.
74
2.1 NAÊM THUAÄN LÔÏI CAÙ NHAÂN
Ngaøi Long Thoï lieät keâ chuùng nhö sau:
Sinh ra laøm ngöôøi, ôû nôi trung taâm, ñaày ñuû caùc naêng löïc,
Khoâng coù moät loái soáng maâu thuaãn,
vaø coù nieàm tin nôi Giaùo Phaùp.
Khoâng coù moät ñôøi ngöôøi thì thaäm chí khoâng gaëp ñöôïc Giaùo
Phaùp. Vì vaäy thaân ngöôøi naøy laø thuaän lôïi veà söï hoã trôï.
Neáu baïn bò sinh ra ôû choán hoang vu nôi Phaùp chöa töøng ñöôïc
nghe tôùi, baïn seõ chaúng bao giôø gaëp ñöôïc Phaùp. Nhöng neáu baïn
sinh ra ôû trung taâm laø nôi Giaùo Phaùp ñöôïc quan taâm vaø vì theá baïn
coù thuaän lôïi veà nôi choán.
Neáu baïn khoâng coù ñaày ñuû caùc naêng löïc giaùc quan thì ñoù seõ laø
moät chöôùng ngaïi cho vieäc thöïc haønh Phaùp. Neáu baïn coù ñaày ñuû,
baïn coù thuaän lôïi sôû höõu caùc naêng löïc giaùc quan.
Neáu baïn coù moät loái soáng maâu thuaãn, baïn luoân ñaém chìm trong
nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc vaø maâu thuaãn vôùi Phaùp. Bôûi giôø ñaây
baïn ñang mong muoán laøm caùc thieän haïnh, neân ñaây laø thuaän lôïi veà
yù ñònh.
Neáu khoâng tin vaøo giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät, baïn seõ caûm thaáy
khoâng coù baát kyø thieân höôùng naøo veà Phaùp. Vieäc baïn coù khaû naêng
xoay chuyeån taâm thöùc veà Phaùp nhö giôø ñaây baïn ñang laøm, taïo neân
thuaän lôïi veà nieàm tin.
Bôûi naêm thuaän lôïi naøy caàn thieát ñeå hoaøn thieän baûn chaát cuûa
rieâng ta neân chuùng ñöôïc goïi laø naêm thuaän lôïi caù nhaân.
Ñeå thöïc haønh Giaùo Phaùp ñích thöïc, chaân xaùc thì ñieàu tuyeät ñoái
caàn thieát laø phaûi laø moät con ngöôøi. Giaû duï baïn khoâng coù söï hoã trôï
cuûa moät thaân ngöôøi, maø coù hình töôùng cao caáp nhaát cuûa ñôøi soáng
trong ba coõi thaáp, laø hình töôùng cuûa moät con thuù – ngay caû con vaät
75
ñeïp ñeõ nhaát vaø ñöôïc ñaùnh giaù cao maø con ngöôøi bieát ñöôïc. Neáu coù
ai ñoù noùi vôùi baïn: ‚Haõy ñoïc moät laàn caâu Om mani padme hum, vaø
baïn seõ thaønh Phaät,‛ baïn seõ hoaøn toaøn khoâng theå hieåu ñöôïc lôøi hoï
noùi hay naém ñöôïc yù nghóa cuûa noù vaø baïn cuõng khoâng theå thoát ra
ñöôïc moät lôøi. Trong thöïc teá, cho duø baïn ñang cheát vì laïnh, baïn seõ
chaúng nghó ra ñieàu gì ñeå laøm maø chæ naèm moät ñoáng – trong khi vôùi
moät con ngöôøi, cho duø hoï coù yeáu ôùt tôùi ñaâu chaêng nöõa hoï cuõng bieát
caùch truù aån trong moät hang ñoäng hay döôùi moät goác caây, coù theå
nhaët cuûi vaø ñoát moät ngoïn löûa ñeå söôûi aám maët vaø tay. Neáu loaøi vaät
khoâng theå laøm ngay caû nhöõng vieäc ñôn giaûn nhö vaäy thì laøm sao
chuùng coù theå hình dung ñöôïc vieäc thöïc haønh Phaùp?
Maëc duø caùc vò trôøi vaø chuùng sinh khaùc ñaïi loaïi nhö vaäy coù hình
töôùng sieâu vieät hôn, nhöng laïi khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñöôïc
ñaët ra ñeå thoï caùc giôùi nguyeän Pratimoksha (Bieät giaûi thoaùt giôùi),
do ñoù khoâng theå thaâm nhaäp Giaùo Phaùp trong toaøn boä cuûa noù.
Ñoái vôùi ñieàu maø moät ‚vuøng trung taâm‛ muoán truyeàn ñaït, ta
neân phaân bieät giöõa moät vuøng trung taâm coù tính chaát ñòa lyù vaø moät
nôi laø trung taâm trong phaïm vi Giaùo Phaùp.
Noùi veà maët ñòa lyù, vuøng trung taâm thöôøng ñöôïc noùi laø Toøa Kim
Cöông taïi Boà Ñeà Ñaïo Traøng25 ôû AÁn Ñoä, taïi trung taâm cuûa
Jambuvipa – Luïc ñòa Phöông Nam (Nam Thieäm Boä Chaâu). Haøng
ngaøn vò Phaät trong thôøi Hieàn Kieáp ñaõ hoaøn toaøn giaùc ngoä ôû ñaây.
Thaäm chí trong söï suy hoaïi cuûa vuõ truï vaøo cuoái thôøi kieáp, boán
nguyeân toá (töù ñaïi) cuõng khoâng theå huûy hoaïi noù, vaø noù toàn taïi ôû ñoù
nhö theå ñöôïc treo trong khoâng gian. ÔÛ trung taâm cuûa noù moïc leân
Caây Giaùc Ngoä (Caây Boà Ñeà). Do ñoù, vò trí naøy vôùi taát caû nhöõng
thaønh phoá cuûa AÁn Ñoä ôû chung quanh, ñöôïc coi laø vuøng trung taâm
veà maët ñòa lyù.
Trong phaïm vi Giaùo Phaùp, moät vò trí trung taâm laø baát cöù nôi
naøo Phaùp - giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät - hieän höõu. Taát caû nhöõng vuøng
khaùc ñöôïc goïi laø vuøng ngoaïi vi.
76
Trong quaù khöù xa xoâi, töø thôøi Ñöùc Phaät ñeán vôùi theá gian naøy,
vaø chöøng naøo maø giaùo lyù cuûa Ngaøi vaãn coøn hieän höõu ôû AÁn Ñoä, thì
xöù ñoù laø trung taâm veà caû hai maët ñòa lyù vaø Giaùo Phaùp. Tuy nhieân,
giôø ñaây laø luùc noù ñaõ bò rôi vaøo tay nhöõng tirthika vaø Phaùp cuûa
Ñaáng Chieán Thaéng ñaõ bieán maát ôû xöù sôû ñoù, neáu xeùt veà caùch thöùc
Phaùp ñöôïc quan taâm thì ngay caû Boà Ñeà Ñaïo Traøng cuõng ñöôïc coi
laø moät nôi ngoaïi vi.
ÔÛ thôøi Ñöùc Phaät, Xöù Tuyeát Taây Taïng ñöôïc goïi laø ‚Taây Taïng
bieân ñòa,‛ bôûi noù laø moät xöù thöa daân maø Giaùo Phaùp chöa ñöôïc
truyeàn baù. Sau naøy daân soá taêng daàn vaø moät vaøi vò vua trò vì laø
nhöõng hoùa thaân cuûa chö Phaät. Tröôùc tieân, Giaùo Phaùp xuaát hieän ôû
Taây Taïng trong trieàu ñaïi vua Lha-Thothori Nyentsen, khi Kinh
Moät Traêm Lôøi Khaån Nguyeän vaø Leã Laïy, moät khuoân tsa-tsa vaø
nhöõng vaät khaùc rôi xuoáng maùi cung ñieän.
Naêm theá heä sau, Phaùp Vöông Songtsen Gampo, moät hieän thaân
cuûa Ñaáng Ñaïi Bi Sieâu Phaøm,* xuaát hieän phuø hôïp vôùi nhöõng tieân tri
raèng Ngaøi seõ thoâng suoát yeáu nghóa cuûa Kinh vaên (Sutra). Trong
trieàu ñaïi cuûa Ngaøi, dòch giaû Thonmi Sambhota ñöôïc gôûi tôùi AÁn Ñoä
ñeå hoïc ngoân ngöõ vaø vaên töï AÁn Ñoä. Khi trôû veà, Ngaøi giôùi thieäu baûn
maãu töï ñaàu tieân cho Taây Taïng. Ngaøi phieân dòch sang tieáng Taây
Taïng hai möôi moát baûn Kinh vaø caùc Tantra cuûa Ñöùc Avalo-kite-
shvara, Ñieàu AÅn Maät Maõnh Lieät, vaø nhieàu baûn vaên khaùc. Baûn thaân
Ñöùc Vua phoâ dieãn nhieàu thaân töôùng, vaø cuøng vôùi thöøa töôùng
Gartongtsen, Ngaøi söû duïng nhieàu phöông tieän kyø dieäu ñeå baûo veä
ñaát nöôùc. Ngaøi taán phong hai coâng chuùa laøm hoaøng haäu, moät cuûa
Trung Quoác vaø moät cuûa Nepal, hai vò naøy ñaõ mang theo nhieàu
bieåu töôïng cuûa thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Ñöùc Phaät bao goàm caùc pho
tuôïng ñöôïc goïi laø Jowo Mikyo Dorje vaø Jowo Sakyamuni, laø
nhöõng bieåu töôïng thöïc söï cuûa Ñöùc Phaät.26 Nhaø vua xaây döïng moät
*
Ñöùc Avalokitesvara, Boà Taùt cuûa loøng Bi Maãn.
77
loaït ñieän thôø ñöôïc goïi laø Thadul vaø Yangdul, trong ñoù ñieän chính
laø Rasa Trulnang.27 Ngaøi ñaõ thieát laäp Phaät Giaùo ôû Taây Taïng theo
caùch naøy.
Vò thöøa keá thöù naêm cuûa Ngaøi laø Vua Trisong Detsen ñaõ môøi
thænh moät traêm leû taùm hoïc giaû ñeán Taây Taïng, keå caû Ñöùc Lieân Hoa
Sanh, Ñaïo Sö xöù Oddiyana, baäc trì giöõ thaàn chuù voâ song, vó ñaïi
nhaát trong Tam Giôùi. Ñeå giöõ gìn nhöõng bieåu töôïng cuûa thaân töôùng
chö Phaät, vua Trisong Detsen ñaõ xaây döïng nhöõng chuøa chieàn keå caû
chuøa Samye ‚hieån loä töï nhieân baát bieán.‛ Ñeå duy trì ngöõ cuûa chö
Phaät (Giaùo Phaùp chaân chính), moät traêm leû taùm dòch giaû keå caû Ngaøi
Vairotsana vó ñaïi, ñaõ hoïc ngheä thuaät phieân dòch vaø ñaõ dòch taát caû
caùc Kinh, Luaän, Tantra chính yeáu maø sau ñoù ñöôïc thoâng duïng ôû xöù
AÁn Ñoä cao quyù. ‚Baûy Ngöôøi Theå Nghieäm‛ vaø nhöõng ngöôøi khaùc
ñaõ thoï giôùi laøm nhöõng tu só, taïo thaønh Taêng Ñoaøn ñeå hoä trì taâm
cuûa chö Phaät.
Töø luùc ñoù cho tôùi nay, giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät toûa saùng nhö maët
trôøi ôû Taây Taïng vaø maëc duø coù luùc thònh luùc suy, Giaùo Phaùp cuûa
Ñaáng Chieán Thaéng chöa töøng bò mai moät trong caùc laõnh vöïc, duø laø
truyeàn daïy, hay chöùng ngoä cuûa noù. Do ñoù, chöøng naøo maø Giaùo
Phaùp coøn ñöôïc quan taâm taïi Taây Taïng thì nôi naøy vaãn laø moät xöù
trung taâm.
Moät ngöôøi thieáu baát kyø caùi naøo trong naêm naêng löïc cuûa giaùc
quan ñeàu khoâng theå ñaùp öùng caùc yeâu caàu ñöôïc ñöa ra ñeå thoï giôùi
nguyeän cuûa tu vieän. Ngoaøi ra, nhöõng ai khoâng may maén ñeå coù theå
nhìn thaáy nhöõng bieåu töôïng cuûa Ñaáng Chieán Thaéng nhaèm khôi daäy
loøng suøng moä cuûa hoï, hoaëc ñeå ñoïc hay nghe nhöõng giaùo lyù quyù
baùu vaø tuyeät haûo nhö nhöõng chaát lieäu caàn thieát cho vieäc nghieân
cöùu vaø quaùn chieáu, seõ hoaøn toaøn khoâng theå tieáp nhaän Giaùo Phaùp.
Noùi ñuùng ra, ‚loái soáng maâu thuaãn‛ aùm chæ nhöõng caùch soáng
cuûa nhöõng ngöôøi sinh ra trong coäng ñoàng caùc thôï saên, gaùi ñieám vaø
v..v.., nhöõng ngöôøi dính líu vaøo nhöõng haønh vi tieâu cöïc naøy töø tuoåi
78
thanh xuaân. Nhöng trong thöïc teá cuõng bao goàm taát caû nhöõng ai maø
moãi tö töôûng, lôøi noùi vaø haønh vi cuûa hoï ñoái nghòch vôùi Phaùp –
thaäm chí ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng sinh vaøo nhöõng loái soáng nhö
theá cuõng coù theå deã daøng loït vaøo nhöõng loái soáng ñoù sau naøy. Vì theá,
ñieàu quan troïng laø traùnh laøm baát cöù ñieàu gì ñoái nghòch vôùi Giaùo
Phaùp chaân chính.
Neáu baïn khoâng ñaët nieàm tin nôi Phaät Phaùp maø laïi tin vaøo caùc
vò trôøi, naga (roàng) ñaày naêng löïc vaø v.v.. hay tin vaøo nhöõng hoïc
thuyeát khaùc nhö giaùo thuyeát cuûa caùc tirthika, thì duø baïn coù theå ñaët
nieàm tin nôi hoï nhieàu tôùi ñaâu chaêng nöõa, khoâng ai trong nhöõng vò
aáy coù theå baûo veä baïn thoaùt khoûi nhöõng noãi khoå trong luaân hoài hoaëc
thoaùt khoûi vieäc phaûi taùi sinh trong nhöõng coõi thaáp. Nhöng neáu baïn
ñaõ coù moät nieàm tin ñuùng ñaén hôïp lyù nôi giaùo lyù cuûa Ñaáng Chieán
Thaéng, noù hôïp nhaát söï truyeàn daïy vaø chöùng ngoä, thì khoâng coøn
nghi ngôø gì nöõa, baïn laø moät bình chöùa thích hôïp cho Giaùo Phaùp
chaân chính. Vaø ñoù laø ñieàu vó ñaïi nhaát trong naêm thuaän lôïi caù nhaân.
2.2 NAÊM THUAÄN LÔÏI THUOÄC HOAØN CAÛNH
Moät vò Phaät ñaõ töøng xuaát hieän vaø thuyeát giaûng Giaùo Phaùp,
Giaùo lyù cuûa Ngaøi vaãn hieän höõu vaø coù theå ñöôïc tuaân theo,
Ñoù laø nhöõng baäc coù thieän taâm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc.
Nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc sinh ra trong moät thôøi kieáp choùi saùng,
laø thôøi coù moät vò Phaät xuaát hieän, thaäm chí khoâng bao giôø nghe noùi
tôùi Giaùo Phaùp. Nhöng giôø ñaây chuùng ta ñang soáng trong moät kieáp
ñaõ coù moät vò Phaät xuaát hieän, vaø vì vaäy chuùng ta ñöôïc thuaän lôïi laø
coù söï hieän dieän cuûa vò Thaày ñaëc bieät.
Maëc duø moät vò Phaät ñaõ xuaát hieän nhöng neáu Ngaøi khoâng giaûng
daïy thì seõ chaúng coù ai ñöôïc lôïi ích gì. Nhöng bôûi Ñöùc Phaät ñaõ
79
chuyeån Phaùp Luaân phuø hôïp vôùi ba caáp ñoä neân chuùng ta coù thuaän
lôïi cuûa vieäc giaûng daïy Giaùo Phaùp.
Duø Ngaøi ñaõ giaûng daïy, nhöng neáu giaùo lyù cuûa Ngaøi ñaõ taøn luïi
thì noù seõ khoâng coøn hieän dieän ôû ñoù ñeå giuùp ích gì cho chuùng ta.
Nhöng bôûi thôøi kyø maø giaùo lyù coøn toàn taïi chöa chaám döùt neân
chuùng ta coù thuaän lôïi veà thôøi gian.
Duø giaùo lyù coøn toàn taïi nhöng tröø phi ta tuaân theo chuùng, coøn
khoâng chuùng chaúng theå ñem laïiù lôïi ích gì cho ta. Nhöng bôûi chuùng
ta ñaõ hieåu bieát Giaùo Phaùp, neân ta coù thuaän lôïi veà vaän may cuûa
rieâng ta.
Duø chuùng ta coù hieåu bieát Giaùo Phaùp nhöng neáu khoâng coù hoaøn
caûnh thuaän lôïi ñöôïc moät vò Thaày taâm linh chaáp nhaän thì chuùng ta
seõ khoâng bao giôø bieát ñöôïc Giaùo Phaùp thaät söï laø gì. Nhöng bôûi moät
vò Thaày ñaõ chaáp nhaän ta neân chuùng ta coù thuaän lôïi veà loøng bi maãn
phi thöôøng cuûa Ngaøi.
Bôûi naêm yeáu toá naøy caàn ñöôïc ñaày ñuû troïn veïn veà maët hoaøn
caûnh hôn laø chính chuùng ta, neân chuùng ñöôïc goïi laø naêm thuaän lôïi
thuoäc hoaøn caûnh.
Thôøi gian ñeå vuõ truï hình thaønh, hieän höõu, bò huûy dieät vaø toàn
taïi trong moät traïng thaùi cuûa söï troáng khoâng (thaønh, truï, hoaïi,
khoâng) ñöôïc goïi laø moät ñaïi kieáp (kalpa). Moät kalpa trong ñoù
moät vò Phaät Toaøn Giaùc xuaát hieän treân theá gian ñöôïc goïi laø moät
“kieáp choùi saùng;” trong khi thôøi kieáp khoâng coù moät vò Phaät
xuaát hieän ñöôïc goïi laø moät “kieáp toái taêm.” Töø xa xöa, trong Ñaïi
Kieáp Hyû Laïc Hieån Loä coù ba möôi ba ngaøn vò Phaät xuaát hieän.
Tieáp theo laø moät traêm kieáp (kalpa) toái taêm. Sau ñoù, trong Kieáp
Vieân Maõn, taùm traêm trieäu vò Phaät ñaõ xuaát hieän, roài laïi tieáp
theo laø moät traêm kieáp khoâng coù Giaùo Phaùp. Roài tôùi taùm traêm
boán möôi trieäu vò Phaät xuaát hieän trong Kieáp Toái Haûo, sau ñoù laø
naêm traêm kieáp toái taêm. Trong Kieáp Hyû Kieán, taùm traêm trieäu
vò Phaät xuaát hieän vaø sau ñoù laø baûy traêm kieáp toái taêm. Saùu möôi
80
tö ngaøn vò Phaät xuaát hieän trong Hæ Kieáp. Roài tôùi Hieàn Kieáp cuûa
chính chuùng ta.
Tröôùc khi kieáp cuûa chuùng ta xuaát hieän, vuõ truï goàm moät tyû theá
giôùi naøy laø moät ñaïi döông bao la maø treân beà maët cuûa noù xuaát hieän
moät ngaøn hoa sen ngaøn-caùnh. Khi töï hoûi laøm theá naøo ñieàu naøy coù
theå xaûy ra, nhôø söï thaáu thò chö Thieân cuûa Trôøi Phaïm Thieân ñaõ
minh xaùc ñöôïc ñieàu naøy ñeå tuyeân boá raèng trong kieáp naøy moät ngaøn
vò Phaät seõ xuaát hieän. Hoï noùi: ‚Ñaây seõ laø moät kieáp toát laønh (Hieàn
Kieáp),‛ vaø ‚Hieàn‛ (toát laønh) trôû thaønh teân cuûa noù.
Töø thôøi ñaïi khi thoï maïng cuûa chuùng sinh laø taùm möôi ngaøn
naêm vaø Ñöùc Phaät - Ngöôøi Tieâu Dieät Luaân Hoài xuaát hieän, vaø cho
tôùi khi thoï maïng cuûa chuùng sinh khoâng theå tính ñeám vaø Ñöùc Phaät
Öôùc Nguyeän Voâ Taän seõ xuaát hieän, moät ngaøn vò Phaät seõ an truï
trong theá gian naøy treân Toøa Kim Cöông taïi trung taâm Chaâu
Jambudvipa (Nam Thieäm Boä Chaâu). Moãi vò Phaät trong chö Phaät
naøy seõ ñaït ñöôïc Phaät Quaû vieân maõn ôû ñoù vaø chuyeån Phaùp Luaân.
Vì theá, kieáp hieän taïi cuûa chuùng ta laø moät kieáp choùi saùng.
Theo sau noù laø saùu möôi kieáp xaáu, ngoaïi vi, vaø sau ñoù, trong
Kieáp Voâ Soá, möôøi ngaøn vò Phaät seõ xuaát hieän. Roài möôøi ngaøn kieáp
xaáu khaùc seõ xaûy ra sau ñoù. Trong söï luaân phieân cuûa nhöõng kieáp
choùi saùng vaø toái taêm naøy, neáu ngaãu nhieân chuùng ta ñöôïc sinh ra
trong moät kieáp toái taêm, thì thaäm chí chuùng ta seõ khoâng bao giôø
nghe ñöôïc raèng coù moät ñieàu laø Tam Baûo.
Ngoaøi ra, nhö Ñaáng Vó ñaïi xöù Oddiyana ñaõ chæ roõ, ñaëc bieät laø
vieäc giaûng daïy Mantra Bí Maät Kim Cang Thöøa thaät hieám hoi:
Töø laâu xa veà tröôùc, ngay trong kieáp ñaàu tieân laø Kieáp Maïng Löôùi
Toaøn Thieän, giaùo lyù Mantra Thöøa Bí Maät ñöôïc Ñöùc Phaät coù
danh hieäu laø Phaùp Vöông-Töøng-Xuaát Hieän truyeàn baù vaø heát söùc
noåi tieáng. Giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni maø hieän nay
chuùng ta ñang coù cuõng bao goàm Mantra Thöøa Bí maät. Trong
81
thôøi gian möôøi trieäu kieáp, trong Kieáp Maïng Löôùi Hoa, Ñöùc Phaät
Mansjushri (Vaên Thuø) seõ xuaát hieän, nhö ta ñang xuaát hieän, ñeå
khaùm phaù giaùo lyù Mantra Bí Maät treân moät phaïm vi roäng lôùn.
Ñaây laø bôûi chuùng sinh trong ba kieáp naøy laø nhöõng ngöôøi thích
hôïp ñeå laõnh hoäi Mantra Thöøa Bí Maät, vaø lyù do khieán giaùo lyù
Maät Thöøa khoâng xuaát hieän vaøo nhöõng thôøi ñieåm khaùc laø bôûi
chuùng sinh ôû nhöõng thôøi ñoù khoâng coù khaû naêng söû duïng nhöõng
giaùo lyù naøy.28
Trong Hieàn Kieáp naøy, vaøo thôøi hieän taïi khi thoï maïng cuûa con
ngöôøi laø moät traêm naêm, Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni vieân maõn ñaõ
xuaát hieän treân theá gian, vì theá noù laø moät kieáp choùi saùng.
Giaû söû moät vò Phaät ñaõ xuaát hieän, nhöng Ngaøi vaãn coøn ôû trong
thieàn ñònh vaø chöa giaûng daïy Giaùo Phaùp. Chöøng naøo aùnh saùng
Giaùo Phaùp cuûa Ngaøi chöa hieån loä thì söï xuaát hieän cuûa Ngaøi khoâng
taùc ñoäng gì tôùi chuùng ta. Ñieàu ñoù cuõng gioáng nhö Ngaøi chöa töøng
xuaát hieän.
Khi ñaït ñöôïc Phaät Quaû hoaøn toaøn vaø vieân maõn treân Toøa Kim
Cöông, Baäc Thaày cuûa chuùng ta ñaõ thoát leân:
Ta ñaõ tìm ra moät Giaùo Phaùp gioáng nhö chaát Cam loà,
Saâu xa, an bình, giaûn dò, choùi saùng, deã hieåu.
Neáu Ta giaûng noù, seõ chaúng ai hieåu noåi,
Vì theá Ta seõ ôû ñaây, tòch laëng trong röøng.
Do ñoù, Ngaøi khoâng giaûng daïy trong baûy tuaàn cho tôùi khi Vua
Trôøi Phaïm Thieân (Brahma) vaø Ñeá Thích (Indra) khaån caàu Ngaøi
chuyeån Phaùp Luaân.
Ngoaøi ra, neáu nhöõng ai naém giöõ giaùo lyù chaân chính maø khoâng
giaûng daïy noù thì Giaùo Phaùp khoù mang laïi baát kyø lôïi ích thöïc söï
naøo cho chuùng sinh. Ví duï Ngaøi Smrtijnana vó ñaïi xöù AÁn Ñoä ñaõ
82
ñeán Taây Taïng vì meï Ngaøi taùi sinh ôû ñaây trong moät ñòa nguïc phuø
du. Ngöôøi thoâng dòch cuûa Ngaøi ñaõ cheát trong cuoäc haønh trình, vaø
Ngaøi ñaõ lang thang khaép tænh Kham maø khoâng theå noùi ñöôïc moät
tieáng Taây Taïng, sau ñoù Ngaøi trôû thaønh moät ngöôøi chaên cöøu roài
cheát ôû ñoù maø khoâng ñem laïi thaät nhieàu lôïi ích cho baát kyø ai. Sau
naøy khi Ngaøi Jowo Atisha ñeán Taây Taïng vaø bieát ñöôïc nhöõng gì ñaõ
xaûy ra, Ngaøi than khoùc: ‚Ñaùng buoàn thay! Daân Taây Taïng quí vò
keùm phöôùc quaù! Khoâng ñaâu ôû AÁn Ñoä, duø Ñoâng hay Taây maø coù
ñöôïc moät hoïc giaû uyeân thaâm hôn Ngaøi Smrtijnana,‛ vaø chaép hai
baøn tay laïi, Ngaøi khoùc.
Ñoái vôùi chuùng ta, Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni ñaõ chuyeån
Phaùp Luaân treân ba caáp ñoä vaø khi hieån loä voâ soá hình töôùng phuø
hôïp vôùi nhu caàu vaø khaû naêng cuûa nhöõng ngöôøi ñöôïc cöùu giuùp,
Ngaøi daãn daét ñeä töû baèng chín thöøa cuûa giaùo lyù ñeå ñaït ñöôïc söï
tröôûng thaønh vaø giaûi thoaùt.
Ngay caû trong moät kieáp coù Ñöùc Phaät xuaát hieän vaø ban giaùo lyù,
moät khi thôøi gian toàn taïi cuûa giaùo lyù naøy ñaõ tôùi luùc chaám döùt vaø
Giaùo Phaùp chaân chính Ngaøi ñaõ giaûng daïy bieán maát thì hoaøn toaøn
gioáng nhö trong moät kieáp toái taêm. Thôøi kyø giöõa luùc giaùo lyù cuûa
moät vò Phaät bieán maát vaø giaùo lyù ñöôïc truyeàn daïy cuûa moät vò Phaät
seõ xuaát hieän ñöôïc moâ taû laø ‚khoâng coù Phaùp.‛ ÔÛ nhöõng nôi choán
may maén, chuùng sinh trong ñoù ñöôïc höôûng ñaày ñuû coâng ñöùc thì coù
caùc vò Phaät Ñoäc Giaùc xuaát hieän, nhöng Kinh ñieån khoâng ñöôïc
giaûng daïy hay thöïc haønh.
Ngaøy nay, chuùng ta vaãn coøn coù nhöõng giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni. Söï toàn taïi cuûa chuùng ñi theo moät chuoãi goàm
muôøi caáp ñoä. Tröôùc tieân, coù ba thôøi kyø, moãi moät thôøi kyø goàm naêm
traêm phaàn.29 Trong thôøi gian naøy xuaát hieän ‚Giaùo lyù taâm yeáu cuûa
Ñöùc Phoå Hieàn,‛ ñoù laø Quaû.30 Sau ñoù laø ba thôøi kyø, moãi moät thôøi kyø
goàm naêm traêm phaàn cho söï thaønh töïu.31 Tieáp theo laø ba thôøi kyø,
moãi thôøi kyø goàm naêm traêm phaàn cho söï trao truyeàn. Cuoái cuøng,
83
moät thôøi kyø goàm naêm traêm phaàn xuaát hieän khi chæ coøn giöõ laïi ñöôïc
nhöõng bieåu töôïng. Noùi chung taát caû coù möôøi thôøi kyø, moãi thôøi kyø
goàm naêm traêm phaàn. Hieän nay ta ôû thôøi kyø thöù baûy hay thöù taùm.
Chuùng ta hieän ñang soáng trong moät thôøi ñaïi phaùt trieån naêm suy
hoaïi: nhöõng suy hoaïi thuoäc veà thoï maïng, loøng tin, caûm xuùc, thôøi
gian vaø chuùng sinh. Tuy nhieân, giaùo lyù veà söï trao truyeàn vaø chöùng
ngoä vaãn coøn hieän höõu. Bôûi chuùng khoâng mai moät neân chuùng ta vaãn
sôû höõu thuaän lôïi ñöôïc höôûng toaøn boä Giaùo Phaùp.
Tuy nhieân, söï kieän Giaùo Phaùp vaãn coøn hieän dieän seõ khoâng
thích hôïp tröø phi baïn taän duïng ñöôïc chuùng - gioáng nhö maët trôøi
moïc, maëc duø noù chieáu saùng khaép theá gian nhöng cuõng khoâng taïo
ñöôïc moät taùc ñoäng nhoû beù nhaát cho moät ngöôøi muø. Vaø gioáng nhö
nöôùc trong moät caùi hoà lôùn khoâng theå laøm ngöôøi löõ haønh ñang ñi tôùi
bôø heát khaùt tröø phi hoï thöïc söï uoáng nöôùc, töï thaân söï trao truyeàn vaø
thöïc haønh Giaùo Phaùp khoâng theå thaâm nhaäp vaøo taâm thöùc baïn.
Vieäc ñi vaøo Giaùo Phaùp chæ nhaèm baûo veä baûn thaân baïn thoaùt
khoûi beänh taät vaø nhöõng aûnh höôûng xaáu trong cuoäc ñôøi naøy, hoaëc vì
baïn sôï haõi nhöõng ñau khoå cuûa ba coõi thaáp trong nhöõng ñôøi sau,
ñöôïc goïi laø ‚Giaùo Phaùp nhö caùch baûo veä choáng laïi noãi sôï haõi,‛ vaø
khoâng phaûi laø caùch thöùc ñuùng ñaén ñeå khôûi haønh treân con ñöôøng.
Vieäc ñi vaøo Giaùo Phaùp chæ ñeå coù thöïc phaåm, quaàn aùo vaø v.. v..
trong ñôøi naøy, hoaëc ñeå ñöôïc phaàn thöôûng deã chòu laø moät taùi sinh
linh thaùnh hay laøm ngöôøi trong ñôøi sau, ñöôïc goïi laø ‚Giaùo Phaùp
nhö vieäc tìm kieám söï öu vieät.‛
Vieäc ñi vaøo Giaùo Phaùp maø hieåu raèng toaøn boä luaân hoài sinh töû
ñeàu khoâng coù yù nghóa, noã löïc tìm ra moät con ñöôøng ñeå thoaùt khoûi
noù thì ñöôïc goïi laø ‚aùp duïng giaùo lyù baèng caùch ñaït tôùi khôûi ñieåm
cuûa con ñöôøng.‛
84
Cho duø baïn baét ñaàu thöïc haønh Giaùo Phaùp, ñieàu aáy cuõng seõ
chaúng ích lôïi gì tröø phi baïn ñöôïc moät vò Thaày taâm linh chaáp thuaän.
Trong Trí Tueä Sieâu Vieät Coâ Ñoïng noùi:
Ñöùc Phaät vaø Giaùo Lyù thì tuøy thuoäc vaøo vò Thaày taâm linh.
Ñaáng Chieán Thaéng, hieän thaân cuûa moïi phaåm tính toát laønh
ñaõ noùi nhö theá.
Giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät thaät bao la, söï trao truyeàn thaät lôùn lao,
vaø noù bao truøm moät phaïm vi goàm nhöõng chuû ñeà voâ taän. Neáu khoâng
nöông töïa vaøo nhöõng giaùo huaán coát tuyû cuûa moät vò Thaày, chuùng ta
seõ chaúng bao giôø bieát ñöôïc laøm caùch naøo ñeå coâ ñoïng caùc ñieåm
troïng yeáu cuûa taát caû nhöõng giaùo lyù ñoù vaø ñöa chuùng vaøo thöïc haønh.
Coù moät laàn, khi Ngaøi Jowo Atisha ñang ôû Taây Taïng thì Khu,
Ngok vaø Drom* hoûi: ‚Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi thaønh töïu giaûi thoaùt vaø
söï toaøn giaùc thì Kinh ñieån, nhöõng luaän giaûng cuûa chuùng, hay
nhöõng giaùo huaán khaåu truyeàn cuûa vò Thaày, caùi naøo quan troïng
hôn?‛
Ngaøi Atisha traû lôøi:
‚Caùc giaùo huaán cuûa vò Thaày‛.
‚Taïi sao vaäy?‛
‚Bôûi khi ñi vaøo thöïc haønh – cho duø caùc oâng coù theå giaûng ñöôïc
toaøn boä Tripitaka (Tam Taïng) baèng trí nhôù vaø heát söùc thieän xaûo
trong khoa sieâu hình – nhöng neáu khoâng coù höôùng daãn thöïc teá cuûa
vò Thaày thì caùc oâng vaø Giaùo Phaùp seõ khoâng theå hôïp nhaát ñöôïc.‛
Caùc ngaøi tieáp tuïc: ‚Nhö vaäy thì coù phaûi vaán ñeà chính yeáu cuûa
nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày laø ñeå trì giöõ ba giôùi nguyeän vaø ñeå noã
löïc laøm vieäc toát laønh vôùi thaân, ngöõ vaø taâm?‛
‚Ñieàu ñoù chaúng coù chuùt lôïi ích naøo,‛ Ngaøi Atisa traû lôøi.
*
Ba ñeä töû chính cuûa Ngaøi Atisa (xem Thuaät ngöõ).
85
‚Laøm sao coù theå nhö vaäy ñöôïc?‛ hoï keâu leân kinh ngaïc.
‚Caùc oâng coù theå giöõ ba giôùi nguyeän moät caùch toaøn haûo, nhöng
tröø phi caùc oâng nhaát quyeát giaûi thoaùt baûn thaân khoûi Tam Giôùi trong
voøng luaân hoài, coøn khoâng noù chæ taïo theâm nhöõng nguyeân nhaân cho
luaân hoài sinh töû. Caùc oâng coù theå noã löïc vôùi thaân, ngöõ vaø taâm caû
ngaøy laãn ñeâm ñeå laøm vieäc toát laønh, nhöng tröø phi caùc oâng bieát
caùch hoài höôùng coâng ñöùc cho söï giaùc ngoä vieân maõn, hai hay ba
nieäm töôûng sai laïc cuõng ñuû ñeå phaù huûy toaøn boä noã löïc ñoù. Caùc oâng
coù theå laø nhöõng vò Thaày vaø thieàn giaû ñaày ñuû söï suøng moä vaø uyeân
baùc, nhöng tröø phi taâm caùc oâng xoay chuyeån khoûi taùm moái quan
taâm taàm thöôøng, baát kyø ñieàu gì caùc oâng laøm cuõng chæ ñeå cho cuoäc
ñôøi hieän taïi naøy, vaø caùc oâng seõ khoâng theå gaëp ñöôïc con ñöôøng
ñem laïi lôïi ích cho nhöõng ñôøi sau.‛
Ñieàu naøy minh hoïa taàm quan troïng cuûa vieäc ñöôïc moät vò Thaày,
moät thieän tri thöùc quan taâm chaêm soùc.
Haõy khaûo saùt cuoäc ñôøi vaø nhöõng hoaøn caûnh cuûa rieâng baïn ñoái
vôùi moãi moät trong taùm töï do vaø möôøi thuaän lôïi, neáu baïn nhaän ra
raèng moïi ñieàu kieän thuaän lôïi naøy ñeàu ñang hieän dieän, thì baïn sôû
höõu ‚ñôøi ngöôøi ñöôïc phuù baåm möôøi taùm töï do vaø thuaän lôïi.‛ Tuy
nhieân, Ñaáng Phaùp Vöông Toaøn Giaùc Longchenpa, trong taùc phaåm
Kho Taøng Ngoïc Nhö YÙ cuûa Ngaøi ñaõ phaân ñònh möôøi saùu ñieàu kieän
phuï ngaên caûn baát kyø cô hoäi thöïc haønh Phaùp naøo - taùm hoaøn caûnh
xaâm phaïm,32 vaø taùm thieân höôùng khoâng thích hôïp33 – döôùi theá löïc
cuûa nhöõng ñieàu kieän naøy, ñieàu quan troïng laø khoâng ñeå bò suy suïp.
Ngaøi giaûng:
86
Roái loaïn bôûi naêm caûm xuùc, ngu si, bò nhöõng aûnh höôûng
ñoäc haïi thoáng trò,
Bieáng löôøi, bò traøn ngaäp bôûi haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi
xaáu trong quaù khöù,
Leä thuoäc vaøo ngöôøi khaùc, tìm kieám söï baûo veä thoaùt khoûi
nhöõng nguy hieåm, vaø thöïc haønh ñaïo ñöùc giaû.
Ñaây laø taùm hoaøn caûnh xaâm haïi khieán khoâng ñöôïc giaûi thoaùt.
Bò nhöõng raøng buoäc cuûa ta coät troùi, ñoài baïi traéng trôïn,
Khoâng nhaøm chaùn luaân hoài, hoaøn toaøn thieáu nieàm tin,
Vui thích vôùi nhöõng haønh vi xaáu aùc,
thieáu quan taâm ñeán Giaùo Phaùp,
Lô laø caùc giôùi nguyeän vaø samaya:
Ñaây laø taùm thieân höôùng khoâng thích hôïp khieán
khoâng ñöôïc giaûi thoaùt.
2.3 TAÙM HOAØN CAÛNH XAÂM HAÏI KHIEÁN KHOÂNG ÑÖÔÏC

TÖÏ DO THÖÏC HAØNH PHAÙP
Nhöõng ngöôøi maø trong hoï naêm ñoäc – laø nhöõng caûm xuùc tieâu
cöïc nhö caêm gheùt keû thuø, si meâ baïn beø vaø nhöõng ngöôøi thaân thuoäc
vaø v.v.. heát söùc maïnh meõ, ñoâi khi coù theå mong öôùc raèng hoï coù theå
thöïc haønh moät ít Phaùp chaân chính. Nhöng naêm ñoäc quaù maïnh,
thöôøng xuyeân thoáng trò taâm thöùc hoï vaø ngaên caûn hoï khoâng bao giôø
thaønh töïu Giaùo Phaùp moät caùch ñuùng ñaén.
Nhöõng ngöôøi raát ngu ñaàn, thaäm chí khoâng coù chuùt thoâng tueä
naøo, coù theå ñi vaøo Giaùo Phaùp nhöng bôûi khoâng theå hieåu ñöôïc moät
töø duy nhaát cuûa giaùo lyù hay yù nghóa cuûa noù neân hoï khoâng theå hoïc
taäp hay quaùn chieáu vaø thieàn ñònh veà Phaùp.
Moät khi ngöôøi ta ñöôïc nhaän laøm ñeä töû cuûa moät vò thaày giaû maïo
laø ngöôøi giaûng daïy quan ñieåm vaø haønh ñoäng theo moät caùch theá
87
laàm laïc, taâm thöùc hoï seõ bò daãn daét treân con ñöôøng sai laïc vaø khoâng
phuø hôïp vôùi Giaùo Phaùp chaân chính.
Nhöõng ngöôøi muoán hoïc Phaùp nhöng quaù löôøi bieáng, khoâng coù
chuùt kieân nhaãn naøo, seõ chaúng bao giôø thaønh töïu bôûi hoï bò saäp baãy
quaù naëng trong söï löôøi nhaùc vaø trì hoaõn cuûa chính mình.
Nhöõng chöôùng ngaïi vaø haønh ñoäng tieâu cöïc cuûa moät soá ngöôøi
maïnh meõ tôùi noãi, maëc duø hoï ñöa bieát bao noã löïc vaøo Giaùo Phaùp,
hoï seõ thaát baïi trong vieäc phaùt trieån baát kyø phaåm tính ñuùng ñaén naøo
trong taâm thöùc hoï. Nhöõng aùc haïnh choàng chaát laøm hoï choaùng
ngôïp, vaø hoï seõ ñaùnh maát tín taâm vaøo giaùo lyù maø khoâng nhaän ra
raèng taát caû laø do nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa chính hoï.
Nhöõng ngöôøi noâ leä cho ngöôøi khaùc vaø ñaùnh maát söï töï chuû coù
theå muoán thöïc haønh Phaùp; nhöng ngöôøi laøm chuû hoï khoâng cho
pheùp hoï thöïc haønh.
Moät soá ngöôøi aùp duïng Giaùo Phaùp do bôûi hoï sôï haõi cuoäc ñôøi
naøy – ñeán noãi hoï coù theå thieáu thöïc phaåm hay quaàn aùo, hoaëc phaûi
traûi qua nhöõng phieàn naõo khaùc. Nhöng bôûi hoï khoâng coù söï xaùc tín
saâu xa nôi Phaùp, neân hoï töï noäp mình cho nhöõng taäp quaùn xöa cuõ
cuûa mình vaø dính maéc vaøo nhöõng söï vieäc khoâng phaûi laø Phaùp.
Nhöõng keû löøa ñaûo khaùc, baèng vieäc giaû danh Giaùo Phaùp, coá
gaéng thaâu ñoaït nhöõng cuûa caûi, söï cung phuïng vaø uy tín. Ñöùng
tröôùc ngöôøi khaùc hoï ñoäi loát haønh giaû, nhöng trong taâm thöùc thì hoï
chæ quan taâm tôùi cuoäc ñôøi naøy, vì theá hoï ñaõ caùch xa con ñöôøng giaûi
thoaùt.
Ñaây laø taùm hoaøn caûnh khieán khoâng theå tieáp tuïc thöïc haønh
Phaùp.
88
2.4 TAÙM THIEÂN HÖÔÙNG KHOÂNG THÍCH HÔÏP KHIEÁN

KHOÂNG COÙ TÖÏ DO ÑEÅ THÖÏC HAØNH PHAÙP
Nhöõng ngöôøi bò troùi chaët vaøo nhöõng giao keát, taøi saûn, khoaùi laïc,
con caùi, thaân quyeán vaø v..v.. thuoäc theá gian, quaù baän taâm vôùi
nhöõng noã löïc caêng thaúng gaây ra bôûi nhöõng söï vieäc naøy tôùi noãi
khoâng coù thôøi gian ñeå thöïc haønh Phaùp.
Moät soá ngöôøi khoâng coù chuùt nhaân tính naøo, vaø baûn chaát suy ñoài
tôùi noãi khoâng theå söûa ñoåi caùch haønh xöû cuûa mình. Ngay caû moät vò
Thaày chaân chính cuõng seõ nhaän ra raèng thaät khoù ñaët hoï treân con
ñöôøng cao quyù. Nhö nhöõng ñaáng sieâu phaøm trong quaù khöù ñaõ noùi:
‚Nhöõng naêng löïc cuûa moät ñeä töû coù theå ñöôïc ñònh hình, nhöng taùnh
khí caên baûn cuûa hoï thì khoâng theå.‛
Ngöôøi khoâng caûm thaáy khieáp sôï chuùt naøo khi nghe noùi tôùi vieäc
taùi sinh trong nhöõng coõi thaáp vaø nhöõng baát haïnh trong voøng luaân
hoài, hay khi ñoái dieän vôùi nhöõng ñau khoå cuûa cuoäc ñôøi hieän taïi naøy,
ñaõ khoâng coù baát kyø quyeát taâm naøo ñeå giaûi thoaùt baûn thaân khoûi
voøng sinh töû luaân hoài, vaø vì theá khoâng coù lyù do gì ñeå daán mình vaøo
vieäc thöïc haønh Phaùp.
Nhöõng ngöôøi hoaøn toaøn khoâng coù nieàm tin naøo, duø tin nôi Giaùo
Phaùp hay vò Thaày, ñoùng chaët moïi loái vaøo giaùo lyù vaø ngaên chaën
caùnh coång daãn tôùi con ñöôøng giaûi thoaùt.
Nhöõng ngöôøi thích thuù trong haønh ñoäng gaây toån haïi hay tieâu
cöïc, vaø nhöõng ngöôøi thaát baïi trong vieäc kieåm soaùt tö töôûng, ngoân
ngöõ vaø haønh vi cuûa hoï, thì khoâng coù baát kyø phaåm tính cao quyù naøo
vaø ñaõ xa rôøi Giaùo Phaùp.
Moät soá ngöôøi khoâng quan taâm tôùi nhöõng giaù trò taâm linh vaø
Giaùo Phaùp hôn moät con choù ñang aên coû. Bôûi hoï khoâng caûm thaáy söï
nhieät taâm vôùi Giaùo Phaùp neân nhöõng phaåm tính cuûa Phaùp seõ khoâng
bao giôø phaùt trieån trong taâm thöùc hoï.
89
Baát kyø ai khi ñaõ ñi vaøo Thöøa Caên Baûn (Tieåu Thöøa) maø laïi vi
phaïm giôùi nguyeän vaø cam keát Boà Ñeà Taâm, thì chaúng coøn choã naøo
khaùc ñeå tôùi ngoaøi nhöõng coõi thaáp. Hoï seõ khoâng thoaùt khoûi nhöõng
traïng thaùi khoâng coù cô hoäi ñeå thöïc haønh Phaùp.
Baát kyø ai khi ñaõ ñi vaøo Mantra Thöøa Bí Maät maø laïi vi phaïm
nhöõng cam keát samaya vôùi vò Thaày vaø caùc huynh ñeä taâm linh cuûa
hoï, seõ gaây neân söï huûy hoaïi cuûa chính hoï vaø cuûa nhöõng ngöôøi kia
(vò Thaày vaø huynh ñeä) khi huûy dieät baát kyø trieån voïng thaønh töïu
naøo.
Ñaây laø taùm thieân höôùng laøm xa rôøi Giaùo Phaùp vaø thoåi taét ngoïn
ñeøn giaûi thoaùt.
Tröôùc khi möôøi saùu yeáu toá khieán khoâng coù cô hoäi thöïc haønh
naøy ñöôïc loaïi tröø moät caùch thaän troïng, con ngöôøi trong nhöõng thôøi
ñaïi suy ñoài naøy coù theå laøm nhö theå hoï coù ñaày ñuû nhöõng töï do vaø
thuaän lôïi vaø laø nhöõng haønh giaû ñích thöïc cuûa Giaùo Phaùp. Tuy
nhieân, vò thuû laõnh ngöï treân ngai vaø vò Laït ma ngoài döôùi chieác
loïng,34 vò aån só trong choán nuùi non coâ tòch, ngöôøi ñaõ töø boû nhöõng
chính söï, vaø baát kyø ai coù theå coù moät ñaùnh giaù cao veà giaù trò cuûa
baûn thaân oâng ta – moãi ngöôøi coù theå nghó raèng oâng ñang thöïc haønh
Phaùp, nhöng chöøng naøo maø oâng ta coøn ôû döôùi theá löïc cuûa nhöõng
ñieàu kieän phuï thuoäc ñaày giôùi haïn naøy thì oâng ta vaãn khoâng ôû treân
con ñöôøng chaân chính.
Vì theá, tröôùc khi muø quaùng ñaûm ñöông nhöõng hình thöùc cuûa
Giaùo Phaùp, tröôùc tieân haõy caån thaän kieåm tra tình traïng cuûa baûn
thaân baïn xem baïn coù ñuû ba möôi boán phöông dieän cuûa töï do vaø
thuaän lôïi hay khoâng. Neáu baïn coù ñaày ñuû chuùng, haõy hoan hyû vaø
quaùn chieáu saâu xa veà chuùng nhieàu laàn. Haõy töï nhaéc mình raèng giôø
ñaây khi maø cuoái cuøng baïn ñaõ coù ñaày ñuû nhöõng töï do vaø thuaän lôïi
raát khoù coù theå tìm ñöôïc, thì baïn seõ khoâng laõng phí chuùng ra sao;
cho duø baát kyø ñieàu gì xaûy ra, baïn cuõng seõ thöïc haønh Giaùo Phaùp
chaân thöïc. Tuy nhieân, baïn neân tìm kieám moät soá khía caïnh bò thieáu
90
soùt, coá gaéng ñaït ñöôïc chuùng baèng baát kyø phöông tieän naøo coù theå
coù ñöôïc.
Trong moïi luùc, baïn neân chuù taâm khaûo saùt caån thaän xem baïn coù
taát caû nhöõng yeáu toá cuûa töï do vaø thuaän lôïi hay khoâng. Neáu baïn
khoâng kieåm tra, vaø baát kyø moät trong nhöõng yeáu toá naøy bò thieáu soùt,
thì baïn seõ bò maát cô hoäi ñeå thöïc söï thöïc haønh Phaùp. Cuoái cuøng,
ngay caû vieäc thöïc hieän duy nhaát moät coâng vieäc thöù yeáu haøng ngaøy
cuõng ñoøi hoûi nhieàu chaát lieäu vaø ñieàu kieän töông thuoäc ñöôïc ñoàng
thôøi tuï hoäi. Khoâng ñaùng kinh ngaïc sao khi söï chöùng ngoä muïc ñích
toái haäu cuûa chuùng ta – Giaùo Phaùp – khoâng theå coù ñöôïc neáu khoâng
coù söï keát hôïp cuûa nhieàu yeáu toá ñöôïc noái keát vôùi nhau?
Haõy hình dung moät löõ khaùch muoán pha moät ít traø. Vieäc pha traø
lieân quan ñeán nhieàu yeáu toá khaùc nhau – caùi bình, nöôùc, cuûi, löûa vaø
v..v.. Trong nhöõng yeáu toá naøy, chæ rieâng vieäc ñaùnh löûa seõ khoâng
theå thöïc hieän ñöôïc neáu thieáu ñaù löûa, theùp, buøi nhuøi, hai baøn tay
cuûa löõ khaùch vaø v..v.. Neáu chæ thieáu moät yeáu toá chaúng haïn nhö buøi
nhuøi, thì söï thöïc laø duø löõ khaùch coù ñuû moïi thöù khaùc thì cuõng chaúng
ích lôïi gì. Cuõng theá, neáu ngay caû moät yeáu toá cuûa nhöõng töï do vaø
thuaän lôïi bò thieáu soùt thì baïn khoâng coù chuùt cô hoäi naøo ñeå thöïc
haønh Giaùo Phaùp chaân thöïc.
Neáu kieåm soaùt caån thaän taâm baïn, baïn seõ thaáy raèng ngay caû
taùm töï do vaø möôøi thuaän lôïi caên baûn cuõng raát khoù ñaït ñöôïc, vaø
nhaän ra laø coù ñuû möôøi ñieàu thuaän lôïi thì thaäm chí coøn hieám hoi hôn
vieäc coù taùm söï töï do.
Moät soá ñöôïc sinh ra laøm ngöôøi, vôùi ñaày ñuû moïi naêng löïc
nguyeân veïn vaø ôû trong vuøng trung taâm, nhöng laïi laø nhöõng ngöôøi
trôû neân dính maéc vaøo moät loái soáng maâu thuaãn vôùi Giaùo Phaùp vaø
khoâng coù loøng tin vaøo giaùo lyù cuûa Ñaáng Chieán Thaéng, thì chæ coù ba
thuaän lôïi. Neáu hoï coù ñöôïc moät trong hai thuaän lôïi kia thì hoï vaãn
chæ coù boán ñieàu. Giôø ñaây, ñeå coù ñöôïc moät caùch soáng hoaøn toaøn
khoâng maâu thuaãn vôùi Giaùo Phaùp thì cöïc kyø khoù khaên. Neáu baát kyø
91
tö töôûng, lôøi noùi vaø haønh vi naøo cuûa moät ngöôøi ñeàu tieâu cöïc vaø
nhöõng ñoäng cô cuûa hoï chæ nhaèm tôùi cuoäc ñôøi naøy, thì trong thöïc teá
cho duø hoï noåi tieáng laø moät ngöôøi toát laønh vaø uyeân baùc, caùch soáng
cuûa hoï cuõng maâu thuaãn vôùi Giaùo Phaùp.
Cuõng aùp duïng töông töï cho naêm thuaän lôïi thuoäc veà hoaøn caûnh.
Neáu moät vò Phaät xuaát hieän, giaûng daïy Giaùo Phaùp vaø giaùo lyù vaãn
coøn hieän höõu, nhöng neáu moät ngöôøi khoâng ñi vaøo Giaùo Phaùp,
ngöôøi ñoù chæ coù ba trong soá caùc thuaän lôïi ñoù. ÔÛ ñaây moät laàn nöõa,
‚ñi vaøo Phaùp‛ khoâng ñôn giaûn coù nghóa laø thænh caàu moät vaøi giaùo
lyù vaø ñöôïc ban cho giaùo lyù ñoù. Ñieåm khôûi ñaàu cuûa con ñöôøng giaûi
thoaùt laø xaùc tín raèng toaøn boä voøng luaân hoài laø voâ nghóa vaø quyeát
taâm chaân thaät giaûi thoaùt khoûi noù. Ñeå ñi treân con ñöôøng Ñaïi Thöøa,
ñieàu coát yeáu laø thaønh thaät khôi daäy Boà Ñeà Taâm. Ñieàu toái thieåu laø
phaûi coù nieàm tin khoâng theå lay chuyeån nôi Tam Baûo ñeán noãi baïn
khoâng bao giôø töø boû nhöõng ñoái töôïng naøy duø ñeå cöùu maïng mình.
Khoâng coù ñieàu ñoù thì vieäc chæ ñôn giaûn trì tuïng nhöõng lôøi caàu
nguyeän vaø maëc nhöõng chieác y vaøng khoâng phaûi laø baèng chöùng baïn
ñaõ ñi vaøo Giaùo Phaùp.
Haõy baûo ñaûm raèng baïn bieát caùch nhaän ra moãi moät thöù trong
nhöõng ñieàu töï do vaø thuaän lôïi naøy, vaø haõy töï kieåm tra xem baïn coù
chuùng hay khoâng. Ñaây laø vaán ñeà troïng yeáu.
3. Quaùn chieáu veà nhöõng hình aûnh cho thaáy khoù tìm ñöôïc
töï do vaø thuaän lôïi
Ñöùc Phaät noùi raèng coù ñöôïc thaân ngöôøi coøn khoù khaên hôn vieäc
moät con ruøa troài leân töø ñaùy bieån ngaãu nhieân chui ñaàu vaøo caùi loã
cuûa moät caùi aùch baèng goã bò nhöõng côn soùng khoång loà laøm daäp dình
treân maët ñaïi döông.
Haõy hình dung toaøn theå vuõ truï goàm moät tæ theá giôùi nhö moät ñaïi
döông bao la. Moät caùi aùch troâi noåi treân maët bieån, ñoù laø moät mieáng
92
goã coù khoeùt moät caùi loã ñeå troøng quanh söøng traâu boø duøng ñeå keùo
xe. Caùi aùch naøy bò soùng bieån laøm cho troâi noåi ñoù ñaây, khi thì höôùng
ñoâng khi thì höôùng taây, khoâng bao giôø ôû moät choã duø trong choác laùt.
ÔÛ ñaùy saâu cuûa ñaïi döông coù moät con ruøa muø cöù moät traêm naêm laïi
noåi leân maët nöôùc moät laàn.35 Vieäc con ruøa vaø caùi aùch coù theå gaëp
ñöôïc nhau thì cöïc kyø khoù xaûy ra. Baûn thaân caùi aùch laø vaät voâ tri;
con ruøa thì khoâng coù yù ñònh tìm caùi aùch. Con ruøa bò muø khoâng theå
duøng maét ñeå nhaän ra caùi aùch. Neáu caùi aùch ñöùng yeân moät choã thì coù
theå coù moät cô hoäi ñeå chuùng gaëp gôõ nhau; nhöng noù laïi di chuyeån
lieân tuïc. Neáu con ruøa phaûi söû duïng toaøn boä thôøi gian ñeå bôi quanh
maët bieån thì coù leõ noù coù theå gaëp caùi aùch; nhöng noù chæ noåi leân duy
nhaát moät laàn trong moät traêm naêm. Do ñoù nhöõng cô hoäi ñeå con ruøa
vaø caùi aùch gaëp nhau thì heát söùc nhoû nhoi. Tuy nhieân, nhôø cô hoäi
moûng manh aáy maø con ruøa vaãn hoaøn toaøn coù theå chui ñaàu vaøo caùi
aùch. Nhöng Kinh ñieån noùi raèng so vôùi ñieàu ñoù thì vieäc coù ñöôïc
hieän höõu laøm ngöôøi vôùi nhöõng töï do vaø thuaän lôïi thì thaäm chí coøn
khoù hôn. Toå Long Thoï moâ taû ñieàu naøy trong Lôøi Khuyeân cho Vua
Surabhibhadra:36
Thaät khoù coù vieäc moät con ruøa muø ngaãu nhieân troài ñaàu qua
moät caùi aùch daäp dình treân ñaïi döông bao la;
Vaø tuy theá ñieàu naøy coøn deã xaûy ra hôn vieäc moät thuù vaät ñöôïc
taùi sinh laøm ngöôøi
Do ñoù, OÂi Ñöùc Vua,
Haõy thöïc haønh Giaùo Phaùp chaân chính ñeå vaän may cuûa
Ngaøi keát thaønh quaû!
Vaø Ngaøi Santideva noùi:
Ñöùc Phaät ñaõ tuyeân boá raèng gioáng nhö moät con ruøa ngaãu nhieân coù theå
Chui ñaàu vaøo moät caùi aùch troâi daït treân ñaïi döông khoâng bôø beán,
Vieäc sinh ra laøm ngöôøi naøy thaät khoù tìm ñöôïc.
93
Söï khoù khaên cuûa vieäc sinh laøm ngöôøi cuõng ñöôïc so saùnh vôùi vieäc
neùm nhöõng haït ñaäu khoâ vaøo moät böùc töôøng trôn laùng maø haït ñaäu
laïi dính ñöôïc vaøo ñoù, hay vieäc ñaët caân baèng moät nhuùm ñaäu treân
ñaàu muõi kim döïng ñöùng – moät vieäc maø thaäm chí chæ laøm vôùi moät
haït ñaäu duy nhaát cuõng ñaõ ñuû khoù! Ñieàu quan troïng laø phaûi hieåu roõ
nhöõng söï so saùnh naøy, chuùng ñöôïc ruùt ra töø Kinh Nieát Baøn, vaø
nhöõng so saùnh töông töï trong caùc baûn vaên khaùc.
1. Quaùn chieáu treân nhöõng so saùnh baèng soá löôïng
Khi baïn khaûo saùt nhöõng con soá töông ñoái caùc loaïi chuùng sinh
khaùc nhau, baïn coù theå caûm kích raèng ñeå ñöôïc sinh laøm moät con
ngöôøi thì hoaøn toaøn khoù coù theå coù ñöôïc. Qua caùch minh hoïa, ta
ñöôïc bieát raèng nhöõng cö daân trong caùc ñòa nguïc thì nhieàu nhö sao
trong baàu trôøi ñeâm, nhöõng ngaï quyû thì khoâng nhieàu hôn nhöõng
ngoâi sao ñöôïc nhìn thaáy ban ngaøy; vaø neáu ngaï quyû nhieàu nhö sao
ñeâm, thì suùc sinh chæ nhieàu nhö nhöõng vì sao ban ngaøy; vaø neáu suùc
sinh nhieàu nhö sao ban ñeâm, thì chö thieân vaø con ngöôøi chæ nhö sao
ban ngaøy.
Cuõng coù noùi raèng chuùng sinh trong ñòa nguïc nhieàu nhö buïi
trong toaøn theå theá giôùi, ngaï quyû nhieàu nhö caùt soâng Haèng, suùc sinh
nhieàu nhö nhöõng haït luùa maïch trong moät thuøng bia,37 vaø a tu la
nhieàu nhö nhöõng boâng tuyeát trong moät traän baõo tuyeát – nhöng chö
thieân vaø con ngöôøi thì ít nhö nhöõng haït ñaát trong moät moùng tay.
Ñeå coù ñöôïc thaân töôùng nhö baát kyø chuùng sinh naøo trong caùc
coõi cao cuõng ñaõ laø hieám coù, nhöng coù ñöôïc moät ñôøi ngöôøi vôùi
ñaày ñuû nhöõng töï do vaø thuaän lôïi thì laïi caøng hy höõu hôn nöõa.
Chuùng ta coù theå töï thaáy raèng vaøo baát kyø luùc naøo neáu so vôùi loaøi
vaät thì loaøi ngöôøi ít oûi hôn bieát bao. Haõy nghó xem coù bao nhieâu
saâu boï soáng trong moät cuïc ñaát vaøo muøa heø, hay coù bao nhieâu
con kieán trong moät toå kieán duy nhaát – môùi chæ nhieàu baèng soá
94
ngöôøi trong toaøn theá giôùi. Nhöng ngay trong nhaân loaïi, chuùng
ta coù theå thaáy raèng so vôùi taát caû nhöõng ai sinh trong nhöõng
mieàn xa xoâi heûo laùnh nôi maø Giaùo Phaùp chöa töøng xuaát hieän,
thì nhöõng ngöôøi sinh ra ôû nhöõng nôi Giaùo Phaùp ñaõ ñöôïc truyeàn
baù thì ñaëc bieät hieám hoi. Vaø ngay caû trong nhöõng ngöôøi ñoù
cuõng chæ coù moät soá raát ít ngöôøi coù ñuû nhöõng töï do vaø thuaän lôïi.
Vôùi taát caû nhöõng vieãn caûnh naøy trong taâm, baïn neân traøn ñaày
hoan hyû raèng baïn thöïc söï coù ñöôïc ñaày ñuû moïi söï töï do vaø thuaän
lôïi.
Moät ñôøi ngöôøi coù theå ñöôïc goïi laø moät ‚ñôøi ngöôøi quyù baùu‛ chæ
khi naøo noù ñaày ñuû moïi khía caïnh cuûa nhöõng töï do vaø thuaän lôïi, vaø
töø ñoù trôû ñi noù môùi thöïc söï trôû neân quyù baùu. Nhöng chöøng naøo maø
nhöõng khía caïnh ñoù chöa ñaày ñuû, thì cho duø söï hieåu bieát, kieán thöùc
vaø taøi naêng trong nhöõng söï vieäc thoâng thöôøng cuûa baïn coù roäng lôùn
tôùi ñaâu chaêng nöõa, baïn cuõng khoâng coù ñöôïc moät ñôøi ngöôøi quyù
baùu. Baïn coù caùi ñöôïc goïi laø moät ñôøi ngöôøi bình thöôøng, moät ñôøi
ngöôøi ñôn thuaàn, ñôøi ngöôøi khoâng may maén, ñôøi ngöôøi voâ nghóa,
hay ñôøi ngöôøi trôû veà tay khoâng. Noù cuõng gioáng nhö vieäc caàm ngoïc
nhö yù trong tay maø khoâng bieát söû duïng noù, hay töø moät xöù sôû ngaäp
traøn chaâu baùu maø trôû veà tay khoâng.
Tình côø gaëp ñöôïc moät vieân ngoïc quyù

Thì chaúng ñaùng gì ñoái vôùi vieäc tìm ñöôïc ñôøi ngöôøi quyù baùu naøy.
Haõy nhìn xem nhöõng keû khoâng ngao ngaùn luaân hoài
Laõng phí cuoäc ñôøi ra sao!
Chieám ñoaït caû moät vöông quoác

Thì chaúng ñaùng gì ñoái vôùi vieäc gaëp ñöôïc moät vò Thaày toaøn haûo.
Haõy nhìn nhöõng ngöôøi khoâng coù loøng suøng kính
Ñoái xöû vôùi vò Thaày nhö ngang haøng vôùi hoï ra sao!
95
Ñöôïc ñöùng ñaàu moät tænh

Thì chaúng ñaùng gì ñoái vôùi vieäc thoï Boà Taùt giôùi.
Haõy nhìn nhöõng ngöôøi khoâng coù loøng bi maãn
Neùm boû caùc giôùi nguyeän cuûa hoï ra sao!
Cai trò caû theá giôùi
Thì chaúng ñaùng gì ñoái vôùi vieäc nhaän laõnh quaùn ñaûnh Maät thöøa.
Haõy nhìn nhöõng keû khoâng tuaân giöõ caùc samaya
Vöùt boû nhöõng höùa nguyeän cuûa hoï ra sao!
Thaáy ñöôïc Ñöùc Phaät
Thì chaúng ñaùng gì ñoái vôùi vieäc thaáy ñöôïc chaân taùnh cuûa taâm.
Haõy nhìn nhöõng keû khoâng quyeát taâm
Laïi chìm saâu trong meâ laàm ra sao!
Nhöõng töï do vaø thuaän lôïi naøy khoâng ñeán moät caùch tình côø hay
ngaãu nhieân. Chuùng laø keát quaû cuûa moät söï thaâu thaäp coâng ñöùc vaø trí
tueä tích luyõ trong nhieàu kieáp. Ñaïi hoïc giaû Trakpa Gyaltsen noùi:
Hieän höõu laøm ngöôøi töï do vaø thuaän lôïi naøy
Khoâng phaûi laø keát quaû cuûa taøi xoay sôû cuûa baïn
Maø ñeán töø coâng ñöùc baïn tích taäp ñöôïc.
Coù ñöôïc ñôøi ngöôøi chæ ñeå ñaém mình trong nhöõng haønh ñoäng xaáu aùc
maø khoâng coù chuùt yù nieäm naøo veà Phaùp thì coøn thaáp keùm hôn caû
nhöõng coõi thaáp. Nhö Ngaøi Jetsun Milarepa noùi vôùi ngöôøi thôï saên
Gonpo Dorje:
Coù nhöõng töï do vaø thuaän lôïi cuûa vieäc sinh ra

laøm ngöôøi thöôøng ñöôïc noùi laø quyù baùu,
Nhöng khi ta nhìn nhöõng ngöôøi nhö oâng thì chaúng
coù veû quyù baùu chuùt naøo.
96
Khoâng gì maïnh meõ loâi keùo baïn xuoáng nhöõng coõi thaáp hôn laø
cuoäc soáng con ngöôøi. Ngay baây giôø, ñieàu maø baïn laøm vôùi ñôøi
ngöôøi ñoù chæ tuyø thuoäc vaøo moät mình baïn:
Kheùo söû duïng thì thaân naøy laø chieác beø ñöa tôùi giaûi thoaùt,
Söû duïng toài, thaân naøy neo giöõ chuùng ta trong luaân hoài sinh töû,
Thaân xaùc naøy tuaân leänh caû ñieàu toát laãn ñieàu xaáu.
Chính nhôø naêng löïc cuûa taát caû coâng ñöùc baïn ñaõ tích luõy trong quaù
khöù maø giôø ñaây baïn coù ñöôïc thaân ngöôøi vôùi ñaày ñuû möôøi taùm töï do
vaø thuaän lôïi naøy. Xao laõng ñieàu coát tuûy – Giaùo Phaùp sieâu vieät – vaø
thay vaøo ñoù hoaøn toaøn traûi ñôøi baïn trong vieäc thaâu hoaïch thöïc
phaåm, quaàn aùo vaø meâ ñaém taùm moái quan taâm theá tuïc seõ laø moät
laõng phí voâ ích nhöõng töï do vaø thuaän lôïi ñoù. Thaät voâ ích bieát bao
khi chôø cho tôùi khi caùi cheát voà chuïp laáy baïn vaø baïn ñaám ngöïc vôùi
söï aên naên hoái tieác! Haún laø baïn ñaõ coù moät choïn löïa sai laàm, nhö coù
noùi trong Boà Taùt Haïnh:
Do ñoù, khi ñaõ tìm ñöôïc nhöõng töï do cuûa moät ñôøi ngöôøi,
Neáu giôø ñaây baûn thaân toâi khoâng tu taäp ñöùc haïnh,
Thì lieäu coøn coù ñieân roà naøo to lôùn hôn?
Laøm sao toâi coù theå löøa doái chính mình hôn ñöôïc nöõa?
Nhö theá, cuoäc ñôøi hieän taïi naøy laø böôùc ngoaët nhôø ñoù baïn coù theå
löïa choïn giöõa caùi thieän tröôøng cöûu hay caùi aùc laâu daøi. Neáu ngay
baây giôø baïn khoâng taän duïng noù ñeå chieám lónh thaønh luõy cuûa baûn
taùnh tuyeät ñoái trong ñôøi naøy, thì trong nhöõng ñôøi sau baïn seõ raát
khoù coù ñöôïc töï do nhö theá moät laàn nöõa. Moät khi baïn taùi sinh trong
baát kyø thaân töôùng naøo nôi nhöõng coõi thaáp, thì seõ chaúng bao giôø coù
yù nieäm naøo veà Phaùp loeù leân cho baïn. Quaù hoang mang khoâng bieát
ñieàu gì neân laøm vaø ñieàu gì khoâng neân, baïn seõ khoâng ngöøng rôi
97
xuoáng caøng luùc caøng saâu hôn tôùi nhöõng coõi thaáp. Vì vaäy, haõy töï
nhuû raèng baây giôø laø luùc ñeå thöïc hieän moät söï noã löïc, thieàn ñònh lieân
tuïc, aùp duïng ba phöông phaùp toái cao: haõy baét ñaàu vôùi suy nieäm veà
Boà Ñeà Taâm, thöïc haønh maø khoâng coù baát kyø söï khaùi nieäm hoùa naøo,
vaø haõy hoài höôùng coâng ñöùc vaøo luùc keát thuùc.
Nhö moät ño löôøng veà vieäc thöïc haønh naøy ñaõ thöïc söï thuyeát
phuïc chuùng ta nhieàu tôùi möùc ñoä naøo, chuùng ta phaûi gioáng nhö
Geshe Chengawa, ngöôøi ñaõ söû duïng toaøn boä thôøi gian ñeå thöïc
haønh vaø thaäm chí khoâng bao giôø nguû. Geshe Tonpa noùi vôùi Ngaøi:
‚Toát hôn laø con neân nghæ ngôi, con cuûa ta. Con seõ laøm mình bò
beänh ñaáy.‛
“Vaâng, con seõ nghæ,” Ngaøi Chengawa traû lôøi. “Nhöng khi
con nghó veà vieäc phaûi khoù khaên bieát bao môùi tìm ñöôïc nhöõng töï
do vaø thuaän lôïi maø con ñaõ coù, thì con khoâng coù thôøi gian ñeå
nghæ.”
Ngaøi trì tuïng chín traêm trieäu laàn thaàn chuù cuûa Miyowa
(Ñaáng Baát Ñoäng) vaø khoâng nguû suoát cuoäc ñôøi Ngaøi. Chuùng ta
phaûi thieàn ñònh cho ñeán khi loaïi xaùc tín naøy thöïc söï xuaát hieän
trong taâm thöùc ta.
Duø con ñaõ coù nhöõng töï do naøy,

con vaãn ngheøo naøn Giaùo Phaùp, laø tinh tuùy cuûa chuùng.
Duø con ñaõ ñi vaøo Phaùp,
con ñaõ laõng phí thôøi gian khi laøm nhöõng coâng vieäc khaùc.
Xin ban phöôùc cho con vaø nhöõng keû xuaån ngoác nhö con
Ñeå chuùng con coù theå ñaït ñöôïc tinh tuùy ñích thöïc cuûa
nhöõng töï do vaø thuaän lôïi.
98
Vua Trisong Detsen (790–844)

Vò vua ñaõ môøi thænh hoïc giaû Shantaraksita vaø Ñaïo sö
Kim Cöông Thöøa Padmasambhava tôùi Taây Taïng.
Ngaøi ñaõ xaây döïng Samye, tu vieän ñaàu tieân cuûa Taây
Taïng, vaø gaùnh vaùc vieäc cuûng coá Phaät Giaùo treân moät
neàn taûng vöõng chaéc.
99
CHÖÔNG HAI
SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA CUOÄC ÑÔØI
Nhìn ba coõi naøy nhö moät aûo aûnh phuø du,

Ngaøi boû laïi ñaøng sau nhöõng moái quan taâm cuûa
ñôøi naøy nhö baõi nöôùc boït trong buïi ñaát.
Chaáp nhaän moïi gian khoù, Ngaøi ñi theo daáu chaân cuûa
caùc baäc Thaày trong quaù khöù.
Ñaïo sö Voâ song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Caùch thöùc ñeå laéng nghe Giaùo phaùp ñaõ ñöôïc moâ taû trong Chöông
Moät. Chuû ñeà chính bao goàm baûy loaïi thieàn ñònh: söï voâ thöôøng cuûa
theá giôùi beân ngoaøi trong ñoù chuùng sinh ñang soáng, voâ thöôøng cuûa
chuùng sinh soáng trong ñoù, voâ thöôøng cuûa nhöõng baäc linh thaùnh, voâ
thöôøng cuûa nhöõng ngöôøi ôû caùc ñòa vò coù theá löïc, caùc ví duï khaùc veà
voâ thöôøng, söï baát ñònh cuûa caùc tình huoáng cuûa caùi cheát, vaø söï tænh
giaùc maõnh lieät veà leõ voâ thöôøng.
I. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA THEÁ GIÔÙI BEÂN NGOAØI

TRONG ÑOÙ CHUÙNG SINH SINH SOÁNG
Theá giôùi cuûa chuùng ta, moâi tröôøng beân ngoaøi naøy ñöôïc hình
thaønh nhôø coäng nghieäp toát laønh cuûa chuùng sinh, vôùi caáu truùc kieân
coá vaø raén chaéc cuûa noù bao goàm boán ñaïi luïc, Nuùi Tu Di vaø caùc coõi
trôøi, toàn taïi troïn moät kieáp . Tuy nhieân noù thaät voâ thöôøng vaø seõ
khoâng thoaùt khoûi söï huûy dieät sau cuøng bôûi baûy giai ñoaïn cuûa löûa
vaø moät giai ñoaïn cuûa nöôùc. Bôûi ñaïi kieáp hieän taïi luøi daàn tôùi thôøi
100
ñieåm cuûa söï huûy dieät, chuùng sinh cö nguï trong moãi coõi ôû döôùi coõi
trôøi cuûa traïng thaùi thieàn ñònh ñaàu tieân seõ daàn daàn bieán maát töøng
coõi moät cho tôùi luùc khoâng coøn soùt moät chuùng sinh naøo.
Roài, caùi naøy sau caùi kia, baûy maët trôøi seõ moïc trong baàu trôøi.
Maët trôøi thöù nhaát seõ thieâu saïch taát caû caùc caây aên traùi vaø röøng raäm.
Maët trôøi thöù hai seõ laøm boác hôi moïi gioøng suoái, vuõng laïch, vaø ao
hoà; maët trôøi thöù ba seõ laøm khoâ caïn moïi con soâng; vaø maët trôøi thöù
tö laøm khoâ caïn caùc hoà lôùn, ngay caû hoà Manasarovar. Khi maët trôøi
thöù naêm xuaát hieän, caùc ñaïi döông cuõng seõ daàn daàn boác hôi, tröôùc
tieân tôùi beà saâu moät traêm lyù (moät lyù = 4,8km), roài hai traêm, baûy
traêm, moät ngaøn, möôøi ngaøn, vaø cuoái cuøng laø taùm möôi ngaøn lyù.
Nöôùc bieån coøn soùt laïi seõ ruùt töø moät lyù xuoáng moät taàm nghe, cho tôùi
khi chæ coøn laïi thaäm chí khoâng ñaày moät veát chaân. Vaøo luùc caû saùu
maët trôøi cuøng boác chaùy, toaøn theå traùi ñaát vaø caùc ngoïn nuùi phuû tuyeát
cuûa noù seõ boác chaùy thaønh nhöõng ngoïn löûa. Vaø khi maët trôøi thöù baûy
xuaát hieän, chính Nuùi Tu Di seõ boác chaùy ñoàng thôøi vôùi boán ñaïi luïc,
taùm tieåu luïc ñòa, baûy ngoïn nuùi vaøng, vaø voøng töôøng goàm caùc ngoïn
nuùi ngay nôi bôø meùp traùi ñaát. Moïi söï seõ chaûy ra thaønh moät ñoáng
löûa khoång loà. Khi löûa chaùy xuoáng phía döôùi, noù seõ thieâu ñoát moïi
caûnh giôùi ñòa nguïc. Khi noù chaùy leân treân, löûa seõ nhaän chìm thieân
cung cuûa Brahma (Phaïm Thieân), ñaõ bò pheá boû töø laâu. Treân thieân
ñöôøng, caùc vò trôøi treû tuoåi trong caûnh giôùi Tònh Quang seõ hoaûng sôï
theùt leân: ‚Ñaùm chaùy lôùn khuûng khieáp!‛ Nhöng caùc vò trôøi lôùn tuoåi
hôn seõ traán an hoï vaø noùi: ‚Ñöøng sôï! Khi löûa chaùy tôùi theá giôùi cuûa
Brahma, noù seõ luïi taøn. Ñieàu naøy ñaõ töøng xaûy ra tröôùc ñaây.‛*
Sau baûy huûy dieät bôûi löûa nhö theá, caùc ñaùm maây möa seõ hình
thaønh trong caûnh giôùi cuûa caùc vò trôøi thuoäc thieàn ñònh thöù hai, vaø
*
Nhöõng giai ñoaïn huûy dieät naøy hoaøn toaøn xaûy ra trong moät kieáp, nhöng ngay caû
nhöõng vò trôøi tröôøng thoï naøy cuõng coù theå giaø ñi giöõa söï huûy dieät ñaàu tieân bôûi
löûa vaø huûy dieät thöù baûy, sau ñoù coõi cuûa hoï – moät phaàn cuûa noù thuoäc veà thieàn
ñònh thöù hai – seõ bò nöôùc huûy dieät.
101
moät traän möa nhö thaùc coù ñoä daày baèng moät caùi aùch seõ ñoå xuoáng,
theo sau laø moät traän möa daøy baèng moät caùi caøy. Gioáng nhö muoái
hoøa tan trong nöôùc, moïi söï cho tôùi vaø keå caû coõi trôøi Tònh Quang seõ
tan hoaïi.
Sau khi huûy hoaïi thöù baûy bôûi nöôùc nhö theá qua ñi, chaøy kim
cang keùp cuûa gioù ôû ñaùy cuûa theá giôùi seõ noåi leân. Gioáng nhö buïi ñaát
bò gioù tung raûi, moïi söï cho tôùi vaø keå caû caûnh giôùi cuûa caùc vò trôøi
cuûa thieàn ñònh thöù ba seõ hoaøn toaøn bò cuoán ñi.
Haõy quaùn chieáu saâu xa vaø chaân thaønh – neáu moãi moät trong
haøng tæ theá giôùi caáu taïo neân caùc vuõ truï – moãi theá giôùi vôùi Nuùi Tu
Di, boán ñaïi luïc vaø caùc coõi trôøi cuûa rieâng noù – phaûi bò huûy dieät ñoàng
thôøi theo caùch naøy, chæ coøn ñeå laïi khoâng gian ôû phía sau, thì laøm
theá naøo nhöõng thaân ngöôøi nhö chuùng ta, gioáng nhö nhöõng con ruoài
luùc cuoái muøa, coù theå coù ñöôïc chuùt vónh cöûu hay beàn vöõng naøo?
II. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA CHUÙNG SINH SOÁNG TRONG

THEÁ GIÔÙI
Töø toät ñænh cuûa caùc coõi trôøi cao nhaát cho tôùi taän cuøng cuûa ñòa nguïc,
khoâng coù duy nhaát moät chuùng sinh naøo coù theå thoaùt khoûi caùi cheát.
Nhö Laù thö An uûi noùi:
Baïn coù töøng thaáy, treân maët ñaát hay trong caùc coõi trôøi,
Moät chuùng sinh ñöôïc sinh ra maø khoâng cheát?
Hoaëc nghe raèng moät chuyeän nhö theá töøng xaûy ra?
Hay ngay caû hoaøi nghi raèng ñieàu ñoù coù theå?
Moïi söï ñöôïc sinh ra bò buoäc phaûi cheát ñi. Khoâng ai töøng thaáy hay
nghe noùi veà ngöôøi naøo ñoù trong baát kyø caûnh giôùi naøo – ngay caû
trong theá giôùi cuûa caùc vò trôøi – ñöôïc sinh ra nhöng khoâng bao giôø
cheát. Thaät vaäy, thaäm chí chöa bao giôø coù chuyeän chuùng ta töï hoûi
102
moät ngöôøi seõ cheát hay khoâng. Caùi cheát laø moät ñieàu chaéc chaén. Ñaëc
bieät laø ñoái vôùi chuùng ta, laø nhöõng ngöôøi ñöôïc sinh ra vaøo cuoái moät
kyû nguyeân** trong moät theá giôùi nôi maø ñoä daøi cuûa cuoäc ñôøi thì
khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc, chaúng maáy choác caùi cheát seõ tôùi. Noù tôùi
caøng luùc caøng gaàn töø giaây phuùt chuùng ta ñöôïc sinh ra. Cuoäc ñôøi chæ
coù theå ngaén ñi chöù khoâng bao giôø daøi ra. Khoâng chuùt ñoäng taâm,
Thaàn Cheát tôùi gaàn, khoâng heà ngôi nghæ trong moät choác laùt, gioáng
nhö caùi boùng cuûa moät ngoïn nuùi luùc hoaøng hoân.
Baïn coù bieát chaéc chaén khi naøo mình cheát, hoaëc cheát ôû ñaâu ?
Noù coù theå xaûy ra ngaøy mai, hay ñeâm nay? Baïn coù theå quaû quyeát
raèng baïn saép khoâng cheát ngay baây giôø, giöõa hôi thôû naøy vaø hôi keá
tieáp? Nhö coù noùi trong Tuyeån taäp Caùc Tuïc ngöõ Thaâm traàm:
Ai quaû quyeát ñöôïc raèng hoï seõ soáng ñeán ngaøy mai?
Baây giôø laø luùc phaûi saün saøng,
Bôûi ñaïo quaân cuûa Thaàn Cheát
Khoâng laø baèng höõu cuûa chuùng ta.
Vaø Ngaøi Nagarjuna (Long Thoï) cuõng noùi:
Ñôøi soáng laäp loeø trong nhöõng côn gioâng gioù cuûa
moät ngaøn ñieàu baát haïnh,
Coøn mong manh hôn moät boït nöôùc trong doøng suoái.
Trong giaác nguû, moãi hôi thôû baét ñaàu vaø laïi ñöôïc hít vaøo;
Kyø dieäu bieát bao khi ta thöùc daäy maø vaãn coøn soáng!
Khi hít thôû nheï nhaøng, ngöôøi ta vui höôûng giaác nguû cuûa mình.
Nhöng khoâng coù gì baûo ñaûm laø caùi cheát seõ khoâng leûn vaøo giöõa moät
hôi thôû vaø hôi keá tieáp. Thöùc daäy trong söï khoûe maïnh laø moät söï
**
Luùc cuoái cuûa moät kyû nguyeân laø thôøi kyø suy taøn trong ñoù ñôøi soáng coøn moûng
manh hôn nöõa.
103
kieän raát ñaùng ñöôïc coi laø kyø dieäu, song chuùng ta laïi cho ñieàu ñoù laø
hoaøn toaøn taát nhieân.
Maëc duø bieát raèng ta seõ cheát moät ngaøy naøo ñoù, nhöng chuùng ta
khoâng thöïc söï ñeå cho thaùi ñoä soáng cuûa mình bò taùc ñoäng bôûi trieån
voïng moät caùi cheát luoân-luoân-thöôøng-tröïc. Chuùng ta vaãn tieâu phí taát
caû thôøi giôø cuûa mình khi hy voïng vaø aâu lo veà sinh keá trong töông
lai, nhö theå chuùng ta seõ soáng maõi. Chuùng ta hoaøn toaøn bò cuoán huùt
vaøo cuoäc chieán ñaáu cho haïnh phuùc, sung söôùng vaø ñòa vò cho tôùi
khi, thaät baát ngôø, chuùng ta ñoái dieän vôùi Thaàn Cheát tay caàm sôïi
thoøng loïng ñen, caén chaët moâi döôùi vaø nhe nhöõng chieác raêng nanh
troâng thaät döõ tôïn.
Khi aáy khoâng ñieàu gì coù theå giuùp ñôõ ta. Khoâng ñaïo quaân naøo,
khoâng saéc leänh naøo cuûa nhaø caàm quyeàn, khoâng taøi saûn naøo cuûa
ngöôøi giaøu coù, khoâng söï saùng choùi naøo cuûa hoïc giaû, khoâng veû
duyeân daùng naøo cuûa saéc ñeïp, khoâng söï lanh leïn naøo cuûa löïc só –
chaúng ñieàu gì coøn ích lôïi nöõa. Chuùng ta coù theå töï nhoát mình trong
moät caùi tuû boïc saét khoâng theå bò ñaâm thuûng, ñöôïc haøng traêm ngaøn
löïc só tua tuûa cung teân giaùo maùc baûo veä; nhöng nhöõng thöù ñoù
khoâng ñem laïi cho ta söï baûo veä hay che daáu naøo duø chæ baèng beà
daøy cuûa moät sôïi toùc. Moät khi Thaàn Cheát troøng sôïi thoøng loïng ñen
quanh coå ta, khuoân maët ta baét ñaàu nhôït nhaït, ñoâi maét ñôø ñaãn ñaãm
leä, ñaàu vaø töù chi xuoâi xuïi, vaø duø muoán hay khoâng, chuùng ta bò loâi
xuoáng xa loä ñeå ñi qua ñôøi sau.
Caùi Cheát khoâng theå bò baát kyø chieán só naøo ñaùnh baïi, khoâng theå
bò quyeàn löïc sai söû, hoaëc bò ngöôøi giaøu coù mua chuoäc. Caùi Cheát
khoâng töø ñaâu tôùi, khoâng nôi aån naáp, khoâng choã nöông töïa, khoâng
ngöôøi baûo veä hay daãn daét. Caùi Cheát khaùng cöï baát kyø söï troâng caäy
naøo nôi taøi kheùo leùo vaø loøng bi maãn. Moät khi cuoäc ñôøi ta ñaõ caïn
kieät, thì cho duø ñích thaân Ñöùc Phaät Döôïc Sö xuaát hieän, Ngaøi cuõng
khoâng theå trì hoaõn caùi cheát cuûa chuùng ta.
104
Vì theá, haõy quaùn chieáu vaø thieàn ñònh thaät chaân thaønh veà söï
quan troïng bieát bao cuûa vieäc ngay töø giaây phuùt naøy trôû veà sau ta
chaúng bao giôø coøn leûn troán vaøo söï löôøi bieáng vaø trì hoaõn, maø luoân
thöïc haønh Chaân Phaùp, laø ñieàu duy nhaát baïn coù theå tin chaéc laø seõ
giuùp ñôõ baïn vaøo luùc cheát.
III. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA NHÖÕNG BAÄC LINH THAÙNH
Trong Kieáp Toát ñeïp (Hieàn Kieáp) hieän taïi, Ñöùc Vipasyin,
Sikhin vaø naêm vò Phaät khaùc ñaõ xuaát hieän, moãi vò vôùi taäp hoäi rieâng
goàm voâ soá caùc Thanh Vaên vaø A La Haùn. Moãi Ñöùc Phaät laøm vieäc
ñeå ñem laïi lôïi laïc cho voâ löôïng chuùng sinh nhôø caùc giaùo lyù cuûa Ba
Thöøa. Ngay caû moïi giaùo lyù maø ngaøy nay chuùng ta coù ñöôïc cuõng laø
nhöõng gì coøn soùt laïi cuûa giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Tuy nhieân, taát caû nhöõng vò Phaät ñoù ñaõ nhaäp Nieát Baøn vaø taát caû
nhöõng Giaùo Phaùp thuaàn tònh caùc Ngaøi ban cho ñaõ daàn daàn bieán
maát.
Töøng vò moät, nhieàu Ñaïi Thanh vaên cuûa heä thoáng toân giaùo hieän
taïi, moãi vò vôùi hoäi chuùng naêm traêm vò A La Haùn cuûa mình, cuõng ñaõ
sieâu vöôït ñau khoå ñi vaøo traïng thaùi khoâng coøn caùc uaån.
ÔÛ AÁn Ñoä, coù moät thôøi Naêm Traêm vò A La Haùn ñaõ keát taäp Phaùp
ngöõ cuûa Ñöùc Phaät. Coù Saùu Baùu vaät vaø Hai Ñaáng Sieâu Vieät, Taùm
möôi Thaønh töïu giaû, vaø nhieàu vò khaùc nöõa, laø nhöõng baäc tinh thoâng
moïi thuoäc tính cuûa caùc con ñöôøng vaø caùc caáp baäc, vaø coù khaû naêng
thaáu thò voâ haïn cuøng caùc naêng löïc kyø dieäu. Nhöng ngaøy nay nhöõng
gì coøn laïi cuûa caùc ngaøi chæ laø nhöõng caâu chuyeän keå laïi caùc ngaøi ñaõ
soáng ra sao.
105
ÔÛ ñaây, nôi xöù Tuyeát Taây Taïng thì cuõng vaäy. Khi Ñöùc Phaät Thöù
Hai xöù Oddiyana* chuyeån Phaùp Luaân ñeå laøm thuaàn thuïc vaø giaûi
thoaùt chuùng sinh thì taát caû nhöõng moân ñoà cuûa ngaøi vaãn coøn soáng,
nhö hai möôi laêm ñeä töû ñöôïc goïi laø Ñöùc Vua vaø caùc Thaàn daân
cuøng Taùm möôi thaønh töïu giaû ôû Yerpa. Sau ñoù laø caùc Ñaïo sö Coå
Phaùi thuoäc caùc boä toäc So, Zur vaø Nub; ngaøi Marpa, Milarepa vaø
Dagpo cuûa Taân Phaùi; cuøng voâ soá caùc baäc hoïc giaû vaø thaønh töïu giaû
khaùc. Haàu heát caùc ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng caáp baäc thaønh töïu cao
caáp vaø ñieàu phuïc ñöôïc boán yeáu toá (töù ñaïi). Caùc ngaøi coù theå taïo
neân moïi thöù bieán hoùa kyø dieäu. Caùc ngaøi coù theå laøm cho caùc söï vaät
cuï theå xuaát hieän khoâng töï ñaâu tôùi vaø bieán maát khoâng veà nôi ñaâu.
Caùc ngaøi khoâng theå bò löûa ñoát chaùy, khoâng bò nöôùc cuoán troâi,
khoâng bò ñaát ñeø beïp hoaëc töø caùc vaùch nuùi rôi vaøo khoâng gian – caùc
ngaøi ñaõ hoaøn toaøn thoaùt khoûi baát kyø taùc haïi naøo maø töù ñaïi coù theå
gaây neân.
Ví duï, coù moät laàn, Jetsun Milarepa ñang thieàn ñònh tónh laëng
trong ñoäng Nyeshangkatya ôû Nepal thì coù moät nhoùm thôï saên ñi
qua. Nhìn thaáy Ngaøi ngoài ôû ñoù, hoï hoûi Ngaøi laø ngöôøi hay ma.
Milarepa vaãn baát ñoäng, Ngaøi nhìn chaêm chuù phía tröôùc vaø khoâng
traû lôøi. Nhöõng ngöôøi thôï saên baén moät loaït muõi teân taåm ñoäc vaøo
Ngaøi, nhöng khoâng muõi teân naøo choïc thuûng ñöôïc da Ngaøi. Hoï neùm
Ngaøi xuoáng soâng roài xuoáng bôø vöïc – nhöng moãi laàn nhö theá Ngaøi
laïi ngoài ngay nôi ñaõ ngoài tröôùc ñoù. Cuoái cuøng, hoï chaát cuûi quanh
Ngaøi vaø ñoát, nhöng löûa khoâng thieâu chaùy Ngaøi. Ñaõ töøng coù nhieàu
baäc ñaõ ñaït caùc naêng löïc nhö theá. Nhöng cuoái cuøng, taát caû caùc ngaøi
* Ñöùc Lieân Hoa Sanh thöôøng ñöôïc noùi tôùi nhö Ñöùc Phaät thöù hai cuûa thôøi ñaïi
chuùng ta, ñang phaùt trieån coâng haïnh cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
106
ñeàu choïn löïa ñeå hieån loä raèng moïi söï thì voâ thöôøng,** vaø ngaøy nay
taát caû nhöõng gì coøn laïi cuûa caùc ngaøi laø nhöõng tieåu söû.
Ñoái vôùi chuùng ta, caùc haønh vi tieâu cöïc cuûa ta ñöôïc ngoïn gioù
nhöõng ñieàu kieän (duyeân) tieâu cöïc mang ñi theo chieàu höôùng thoâng
thöôøng cuûa nhöõng khuynh höôùng xaáu cuûa ta. Chuùng ñaõ ñöa daãn ta
ñeán ñaây, trong boä maùy dô baån naøy do boán yeáu toá vaät chaát taïo neân,
ôû nôi ñoù chuùng ta bò saäp baãy vaø ñôøi soáng höõu tình cuûa ta bò leä
thuoäc – vaø bôûi chuùng ta khoâng bao giôø coù theå quyeát chaéc luùc naøo
vaø ôû ñaâu keû buø nhìn laø thaân xaùc huyeãn hoùa naøy seõ tan raõ, neân ñieàu
heát söùc quan troïng laø ngay töø giaây phuùt naøy trôû veà sau, chuùng ta töï
taïo caûm höùng cho chính mình ñeå tö töôûng, haønh vi, vaø ngoân ngöõ
cuûa ta luoân luoân tích cöïc. Vôùi ñieàu naøy trong taâm, haõy thieàn ñònh
veà leõ voâ thöôøng.
IV. SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA NHÖÕNG NGÖÔØI COÙ ÑÒA VÒ

THEÁ LÖÏC
Coù nhöõng vò trôøi vaø Rishi uy nghi vaø löøng laãy coù theå soáng laâu
caû moät kieáp. Nhöng ngay caû hoï cuõng khoâng theå thoaùt khoûi caùi
cheát. Nhöõng vò cai trò chuùng sinh, nhö Brahma, Indra, Vishnu,
Isvara vaø chö Thieân vó ñaïi khaùc soáng thoï caû moät kieáp, vôùi daùng
voùc ñöôïc ño tôùi haøng nhieàu lyù (moät lyù= 4,8km) hay nhieàu taàm
nghe, vaø coù moät naêng löïc vaø veû loäng laãy chieáu saùng maët trôøi vaø
maët traêng, tuy theá cuõng khoâng traùnh khoûi caùi cheát ñeán. Nhö Kho
taøng caùc Phaåm tính noùi:
Ngay caû Brahma, Indra, Mahesvara vaø caùc vò Đaïi Đeá
Cuõng khoâng coù caùch naøo laån traùnh Thaàn Cheát.
** Caùc baäc nhö theá ñöôïc coi nhö ñaõ sieâu vöôït sinh töû. Tuy nhieân, gioáng nhö Ñöùc
Phaät Thích Ca Maâu Ni, caùc ngaøi ñaõ choïn caùi cheát ñeå nhaéc nhôû chuùng sinh
veà leõ voâ thöôøng.
107
Cuoái cuøng, ngay caû caùc Rishi sieâu phaøm hay Rishi trong loaøi ngöôøi
vôùi naêm loaïi thaáu thò vaø khaû naêng bay qua baàu trôøi cuõng khoâng theå
troán thoaùt caùi cheát. Laù Thö An UÛûi noùi:
Caùc Rishi vó ñaïi vôùi naêm loaïi naêng löïc
Coù theå bay xa vaø roäng trong baàu trôøi,
Song hoï seõ chaúng bao giôø tôùi ñöôïc moät xöù sôû
Nôi söï baát töû thoáng trò.
ÔÛ ñaây, trong theá giôùi loaøi ngöôøi cuûa chuùng ta, coù nhieàu vò ñaïi
ñeá ñaõ ñaït ñeán cöïc ñieåm cuûa quyeàn löïc vaø cuûa caûi vaät chaát. Trong
thaùnh ñòa AÁn Ñoä, baét ñaàu vôùi Mahasammata, voâ soá hoaøng ñeá ñaõ
cai trò toaøn theå ñaïi luïc. Veà sau ba Pala, ba möôi baûy Candra vaø
nhieàu vò vua giaøu coù vaø uy quyeàn khaùc ñaõ trò vì caû phía ñoâng vaø
taây AÁn Ñoä.
ÔÛ xöù Tuyeát Taây Taïng, vò vua ñaàu tieân laø Nyatri Tsenpo, thuoäc
doøng doõi sieâu phaøm, laø moät hieän thaân cuûa Boà Taùt
Nivaranaviskambhin (Tröø Caùi Chöôùng). Sau ñoù baûy vua trôøi trò vì
ñöôïc goïi laø Tri, saùu vua ñaát ñöôïc goïi laø Lek, taùm vua ôû giöõa ñöôïc
goïi laø De, naêm vò vua lieân keát ñöôïc goïi laø Tsen, möôøi hai vaø moät
nöûa38 vò vua cuûa Trieàu ñaïi May Maén bao goàm naêm vò cuûa Trieàu
Ñaïi Cöïc Kyø May Maén, vaø ngoaøi ra coøn nhieàu vò khaùc nöõa. Trong
trieàu ñaïi cuûa Phaùp Vöông Songtsen Gampo, moät ñaïo quaân thaàn
dieäu cheá ngöï moïi laõnh thoå töø Nepal tôùi Trung Hoa. Vua Trisong
Detsen ñaët hai phaàn ba chaâu Jambudvipa* (Dieâm Phuø Ñeà, Nam
Thieäm Boä Chaâu) döôùi quyeàn löïc cuûa ngaøi, vaø trong trieàu ñaïi
Ralpachen, moät coät saét ñöôïc troàng treân bôø soâng Haèng, ñaùnh daáu
bieân giôùi giöõa AÁn Ñoä vaø Taây Taïng. Taây Taïng ñaõ söû duïng quyeàn
löïc trong nhieàu mieàn ñaát ôû AÁn Ñoä, Trung Hoa, Gesar, Tajikistan
* ÔÛ ñaây thuaät ngöõ naøy döôøng nhö aùm chæ mieàn Nam Chaâu AÙ, Moâng Coå vaø
Trung Hoa.
108
vaø caùc quoác gia khaùc. Taïi leã hoäi möøng Naêm Môùi, caùc söù giaû cuûa
taát caû caùc nöôùc naøy ñöôïc yeâu caàu ôû laïi Lhasa moät ngaøy. Quyeàn löïc
cuûa Taây Taïng laø nhö theá trong quaù khöù. Nhöng noù khoâng keùo daøi,
vaø ngaøy nay khoâng ñieàu gì coøn soùt laïi ngoaøi nhöõng töôøng thuaät lòch
söû.
Haõy quaùn chieáu veà nhöõng huy hoaøng trong quaù khöù ñoù. Neáu so
saùnh vôùi chuùng thì heát thaûy nhöõng nhaø cöûa, quyeán thuoäc, toâi tôù, ñòa
vò vaø baát cöù ñieàu gì khaùc maø ta quyù troïng döôøng nhö khoâng ñaùng
giaù hôn moät toå ong. Haõy thieàn ñònh saâu xa, vaø töï hoûi laøm theá naøo
baïn coù theå nghó raèng nhöõng ñieàu naøy seõ toàn taïi maõi maõi vaø khoâng
bao giôø bieán ñoåi.
V. CAÙC VÍ DUÏ KHAÙC VEÀ SÖÏ VOÂ THÖÔØNG
Nhö moät ví duï cuûa söï voâ thöôøng, haõy khaûo xeùt chu kyø sinh
tröôûng vaø suy taøn xaûy ra trong moät kieáp. Thôøi xa xöa, trong thôøi kyø
ñaàu tieân cuûa kieáp naøy, treân baàu trôøi khoâng coù maët trôøi vaø maët
traêng vaø taát caû con ngöôøi ñöôïc söï choùi ngôøi noäi taïi cuûa hoï chieáu
saùng. Hoï coù theå di chuyeån thaät kyø dieäu qua khoâng gian. Hoï cao
lôùn ñeán vaøi lyù. Hoï soáng baèng chaát cam loà linh thieâng vaø thuï höôûng
nieàm vui vaø haïnh phuùc hoaøn haûo, saùnh ñöôïc vôùi ñôøi soáng cuûa chö
thieân. Tuy nhieân, daàn daàn döôùi aûnh höôûng cuûa nhöõng caûm xuùc tieâu
cöïc vaø taø haïnh, loaøi ngöôøi suy hoaïi daàn daàn tôùi tình traïng hieän
nay. Ngay caû ngaøy nay, bôûi nhöõng xuùc caûm ñoù coøn trôû neân to lôùn
hôn nöõa neân thoï maïng vaø söï thònh vöôïng cuûa con ngöôøi vaãn coøn
suy giaûm. Tieán trình naøy seõ tieáp tuïc cho tôùi khi con ngöôøi soáng
khoâng quaù möôøi naêm. Haàu heát chuùng sinh soáng trong theá giôùi seõ
bieán maát trong nhöõng thôøi kyø cuûa dòch beänh, chieán tranh, vaø naïn
ñoùi. Sau ñoù ñoái vôùi nhöõng ngöôøi soáng soùt, moät hieän thaân cuûa Ñöùc
Phaät Di Laëc seõ thuyeát giaûng phaùp tieát cheá saùt sinh. Vaøo luùc naøy,
loaøi ngöôøi seõ chæ coøn cao moät cubit (khoaûng 46 cm). Töø ñoù trôû ñi
109
thoï maïng cuûa hoï seõ taêng leân tôùi hai möôi naêm vaø sau ñoù töø töø trôû
neân daøi hôn cho tôùi khi ñaït tôùi taùm möôi ngaøn naêm. Vaøo thôøi ñieåm
ñoù, Ñöùc Di Laëc seõ xuaát hieän trong thaân ngöôøi, thaønh Phaät vaø
chuyeån Phaùp Luaân. Khi möôøi taùm chu kyø sinh tröôûng vaø suy hoaïi
nhö theá ñaõ xaûy ra vaø nhaân loaïi soáng voâ soá naêm, Ñöùc Phaät Öôùc
Nguyeän Voâ Haïn seõ xuaát hieän vaø tröôøng thoï laâu baèng moät ngaøn
Ñöùc Phaät khaùc cuûa Hieàn Kieáp coäng laïi. Caùc hoaït ñoäng cuûa Ngaøi vì
haïnh phuùc cuûa chuùng sinh thì cuõng theá, seõ saùnh ñöôïc vôùi taát caû caùc
hoaït ñoäng cuûa moät ngaøn Ñöùc Phaät ñoù coäng laïi. Cuoái cuøng, kieáp
naøy seõ chaám döùt trong söï suy hoaïi. Khi suy xeùt caùc bieán dòch nhö
theá, baïn coù theå thaáy raèng ngay caû treân phaïm vi roäng lôùn naøy,
khoâng coù gì naèm ngoaøi taàm vôùi cuûa leõ voâ thöôøng.
Cuõng theá, khi nhìn boán muøa thay ñoåi, baïn coù theå thaáy ñöôïc
moïi söï voâ thöôøng ra sao. Vaøo muøa heø, ñoàng coû xanh töôi vaø khaùt
khao nhöõng traän möa heø nhö chaát cam loà, vaø moïi sinh linh taém
mình trong aùnh saùng röïc rôõ cuûa haïnh phuùc vaø nieàm vui. Muoân hoa
ñang troå nuï vaø toaøn theå caûnh vaät cuøng nhau khoe saéc thaønh moät
coõi thieân ñöôøng cuûa nhöõng saéc maøu traéng, vaøng, ñoû thaém vaø xanh.
Roài khi nhöõng laøn gioù thu trôû neân maùt meû hôn, ñoàng coû xanh ñoåi
maøu. Hoa vaø traùi töøng caùi moät, khoâ ñi vaø heùo uùa. Chaúng maáy choác
muøa ñoâng baét ñaàu, vaø toaøn theå vaïn vaät trôû neân khoâ cöùng vaø deã vôõ
nhö ñaù. Nhöõng caây caàu vaø caùc con soâng ñoùng baêng, caùc côn gioù
laïnh giaù löôùt qua caûnh vaät. Baïn coù theå rong ruoåi treân löng ngöïa
lieân tuïc nhieàu ngaøy ñeå tìm kieám moïi caùnh hoa muøa heø ñoù vaø
chaúng coøn thaáy ñöôïc ñoùa hoa naøo. Vaø nhö theá moãi muøa luaân phieân
nhau tôùi, muøa haï nhöôïng boä muøa thu, muøa thu nhöôøng böôùc muøa
ñoâng vaø muøa ñoâng nhöôøng choã cho muøa xuaân, moãi muøa khaùc bieät
vôùi muøa tröôùc noù, vaø moãi muøa laø caû moät söï phuø du. Haõy nhìn xem
hoâm qua vaø hoâm nay choùng vaùnh theá naøo, buoåi saùng vaø toái hoâm
nay, naêm nay vaø naêm tôùi, moïi söï troâi ñi caùi naøy sau caùi kia. Chaúng
coù gì toàn taïi maõi, khoâng ñieàu gì ñaùng tin caäy.
110
Haõy nghó töôûng veà ngoâi laøng hay coäng ñoàng tu vieän cuûa baïn,
hoaëc baát kyø nôi naøo baïn soáng. Nhöõng ngöôøi môùi tröôùc ñaây khoâng
laâu ñaõ thaønh coâng vaø an oån thì nay baát thaàn ñoái maët vôùi söï suy
suïp; nhöõng ngöôøi khaùc, xöa kia ngheøo khoå vaø bô vô thì nay noùi
naêng ñaày uy quyeàn, theá löïc vaø giaøu coù. Khoâng coù gì cöù nhö theá
maõi maõi. Trong gia ñình cuûa rieâng baïn, töøng theá heä keá tuïc cuûa cha
meï, oâng baø vaø caùc cuï coá, taát caû ñeàu ñaõ cheát, töøng ngöôøi moät. Giôø
ñaây hoï chæ coøn caùc teân goïi ñoái vôùi baïn. Vaø khi tôùi luùc thì nhieàu anh
em, chò em vaø nhöõng ngöôøi thaân khaùc cuõng ñaõ cheát, vaø khoâng ai
bieát ñöôïc hoï ñi veà ñaâu hoaëc giôø ñaây hoï ñang ôû ñaâu. Vôùi nhöõng
ngöôøi ñaày quyeàn theá, giaøu coù vaø thònh vöôïng maø môùi chæ naêm
ngoaùi ñaây thoâi coøn laø ngöôøi loãi laïc nhaát trong xöù sôû, thì nhieàu
ngöôøi naêm nay chæ coøn laø caùi teân. Ai bieát ñöôïc nhöõng ngöôøi maø giôø
ñaây söï giaøu coù vaø taàm quan troïng cuûa hoï laøm moïi ngöôøi phaûi theøm
muoán coù coøn ôû vò trí töông töï vaøo thôøi ñieåm naøy trong naêm tôùi,
hoaëc ngay caû trong thaùng tôùi hay khoâng? Ñoái vôùi caùc gia suùc cuûa
rieâng baïn – cöøu, deâ, choù - bao nhieâu con ñaõ cheát trong quaù khöù vaø
bao nhieâu con vaãn coøn soáng? Khi baïn suy töôûng veà ñieàu gì xaûy ra
trong taát caû nhöõng tröôøng hôïp naøy, baïn coù theå thaáy raèng khoâng söï
gì cöù yeân vò nhö theá maõi maõi. Vôùi taát caû nhöõng ngöôøi soáng hôn
moät traêm naêm veà tröôùc, khoâng coù laáy moät ngöôøi thoaùt khoûi caùi
cheát. Vaø trong haøng traêm naêm khaùc töø baây giôø, moãi moät ngöôøi
hieän ñang soáng khaép nôi treân theá giôùi seõ cheát. Khoâng ai trong soá
hoï seõ coøn soùt laïi.
Nhö theá tuyeät ñoái khoâng coù gì trong theá giôùi, duø höõu tình hay
voâ tri, coù baát kyø söï vöõng chaéc hay thöôøng haèng naøo.
Moïi söï ñöôïc sinh ra ñeàu voâ thöôøng vaø buoäc phaûi cheát ñi.
Moïi söï ñöôïc tích luyõ ñeàu voâ thöôøng vaø buoäc phaûi caïn kieät.
Moïi söï tuï hoäi ñeàu voâ thöôøng vaø buoäc phaûi chia ly.
Moïi söï ñöôïc xaây döïng ñeàu voâ thöôøng vaø buoäc phaûi suïp ñoå.
111
Moïi söï höng thònh ñeàu voâ thöôøng vaø buoäc phaûi suy taøn.
Cuõng theá, tình baèng höõu vaø söï thuø ñòch, vaän may vaø noãi
buoàn phieàn, ñieàu toát vaø xaáu, moïi tö töôûng löôùt qua taâm
baïn – moïi söï luoân luoân bieán ñoåi.
Baïn coù theå cao quyù nhö nhöõng coõi trôøi, maïnh meõ nhö saám seùt,
giaøu coù nhö moät naga (roàng), ñeïp ñeõ nhö moät vò trôøi hay deã thöông
nhö moät caàu voàng – nhöng duø baïn laø ai hoaëc laø gì chaêng nöõa, khi
caùi cheát baát thaàn ñeán baïn khoâng theå laøm baát cöù ñieàu gì duø chæ
trong choác laùt. Baïn phaûi ra ñi khoâng ñöôïc löïa choïn, traàn truïi vaø
laïnh leõo, ñoâi baøn tay khoâng cuûa baïn bò coät cöùng döôùi naùch. Maëc duø
khoâng theå chòu ñöïng noåi khi phaûi lìa boû tieàn cuûa, nhöõng taøi saûn
yeâu quyù, baèng höõu, nhöõng ngöôøi thaân yeâu, ngöôøi haàu, ñeä töû, quoác
gia, xöù sôû, thaàn daân, cuûa caûi, ñoà aên, thöùc uoáng vaø taøi saûn, baïn phaûi
hoaøn toaøn ñeå laïi moïi söï sau löng, gioáng nhö moät sôïi toùc bò keùo ra
khoûi moät mieáng bô.* Baïn coù theå laø Laït ma laõnh ñaïo haøng ngaøn tu
só, nhöng baïn khoâng theå mang theo mình duø chæ moät ngöôøi trong soá
hoï. Baïn coù theå laø thuû laõnh cuûa haøng möôøi ngaøn ngöôøi, nhöng baïn
khoâng theå mang theo moät ngöôøi duy nhaát ñeå laøm ngöôøi haàu cuûa
baïn. Moïi taøi saûn trong theá giôùi vaãn khoâng ñem laïi cho baïn naêng
löïc söû duïng baèng caây kim vaø sôïi chæ.
Cuõng theá, thaân theå yeâu quí cuûa baïn saép bò boû laïi ñaèng sau.
Chính thaân theå naøy ñaõ ñöôïc quaán boïc suoát ñôøi trong luïa laø vaø gaám
theâu, ñöôïc nuoâi döôõng kyõ löôõng eâ heà baèng traø vaø bia, vaø ñaõ coù moät
thôøi troâng ñeïp ñeõ vaø löøng laãy nhö moät vò trôøi, thì nay ñöôïc goïi laø
moät töû thi, vaø ñang bò boû maëc naèm ñoù, xaùm xòt, naëng neà vaø duùm doù
thaät khuûng khieáp. Ñöùc Jetsun Mila noùi:
Vaät maø ta goïi laø moät töû thi naøy, troâng thaät khieáp haõi,
Thì ñaõ saün ôû ñaây – laø thaân theå cuûa chính baïn.
* Bô khoâng dính vaøo sôïi toùc. Chæ coù daáu veát troáng roãng cuûa sôïi toùc laø coøn laïi.
112
Xaùc baïn bò coät chaët baèng moät sôïi daây vaø ñöôïc phuû baèng moät
taám maøn, ñöôïc giöõ ôû moät nôi vôùi ñaát vaø ñaù. Caùi toâ cuûa baïn bò laät
uùp xuoáng goái. Duø baïn ñöôïc quyù troïng vaø yeâu meán ñeán ñaâu chaêng
nöõa, giôø ñaây baïn khôi gôïi söï khieáp haõi vaø buoàn noân. Khi moät
ngöôøi soáng naèm nguû, ngay caû treân ñoáng loâng thuù vaø thaûm loâng cöøu
meàm maïi, chæ moät laùt sau hoï ñaõ baét ñaàu caûm thaáy khoù chòu vaø phaûi
trôû mình. Nhöng moät khi baïn ñaõ cheát, baïn naèm yeân ñoù, goø maù döïa
vaøo moät hoøn ñaù hay buïi coû, toùc baïn beâ beát ñaát. Moät soá trong caùc
baïn laø nhöõng gia tröôûng hay tröôûng boä toäc, coù theå lo laéng veà nhöõng
ngöôøi ñang chòu söï chaêm soùc cuûa baïn. Moät khi baïn khoâng coøn ôû ñoù
ñeå chaêm soùc hoï, lieäu hoï coù deã daøng cheát vì ñoùi hay laïnh, bò keû thuø
gieát, hoaëc cheát ñuoái trong gioøng soâng? Taát caû taøi saûn, tieän nghi vaø
haïnh phuùc cuûa hoï khoâng tuøy thuoäc vaøo baïn sao? Tuy nhieân, thöïc
teá laø sau khi baïn cheát hoï seõ chaúng caûm thaáy ñieàu gì tröø söï nheï
nhoõm khi tìm ñöôïc caùch toáng khöù töû thi cuûa baïn baèng caùch hoûa
taùng, neùm xuoáng soâng, hoaëc quaêng noù vaøo nghóa ñòa. Khi baïn
cheát, baïn khoâng coù söï choïn löïa naøo khaùc ngoaøi vieäc lang thang
hoaøn toaøn coâ ñoäc trong traïng thaùi trung aám maø khoâng coù laáy moät
ngöôøi ñoàng haønh. Vaøo luùc ñoù nôi nöông töïa duy nhaát cuûa baïn seõ laø
Phaùp. Vì theá haõy töï nhaéc ñi nhaéc laïi vôùi mình raèng töø nay trôû veà
sau baïn phaûi noã löïc ñeå thaønh töïu ít nhaát moät thöïc haønh Giaùo Phaùp
chaân chính. Moïi söï ñöôïc tích luõy baét buoäc phaûi caïn kieät. Moät vò
vua coù theå cai trò toaøn theå theá giôùi maø vaãn keát thuùc nhö moät keû
lang thang. Nhieàu ngöôøi baét ñaàu cuoäc ñôøi vôùi taøi saûn vaây quanh vaø
chaám döùt noù baèng söï cheát ñoùi, maát saïch taát caû. Nhöõng ngöôøi coù
ñaøn suùc vaät haøng traêm con trong moät nhöõng söï giaän döõ vaø caõi vaõ,
nhöõng lôøi noùi aùc vaø söï tranh ñaáu. Khoâng bao giôø ta bieát
naêm coù theå bò sa suùt ñeán ñoä trôû neân baàn cuøng vaøo naêm sau bôûi caùc
beänh dòch hoaëc tuyeát ñoå ngaäp daøy, vaø moät soá ngöôøi môùi chæ moät
ngaøy tröôùc ñoù coøn giaøu coù vaø ñaày quyeàn löïc, thình lình coù theå thaáy
chính mình phaûi xin boá thí vì bò keû thuø thieâu huûy moïi thöù hoï sôû
113
höõu. Taát caû nhöõng ñieàu naøy xaûy ra laø nhöõng gì baïn coù theå nhìn
thaáy cho chính baïn; ñoù laø khoâng theå maõi maõi baùm chaët vaøo taøi saûn
vaø cuûa caûi cuûa baïn. Ñöøng bao giôø queân raèng söï roäng löôïng (boá thí)
laø voán lieáng quan troïng nhaát ñeå tích taäp.*
Khoâng coù söï tuï hoäi naøo coù theå keùo daøi maõi. Noù seõ luoân luoân
chaám döùt trong söï phaân ly. Chuùng ta gioáng nhö nhöõng cö daân ôû
nhöõng nôi choán khaùc nhau taäp hoïp laïi haøng ngaøn vaø thaäm chí haøng
vaïn ngöôøi trong moät hoäi chôï vó ñaïi hay trong moät leã hoäi toân giaùo
quan troïng, chæ ñeå xa lìa nhau khi ai naáy trôû veà nhaø mình. Baát kyø
moái töông quan thaém thieát naøo chuùng ta ñang thuï höôûng hieän nay -
caùc baäc Thaày vaø ñeä töû, chuû vaø tôù, nhöõng ngöôøi baûo trôï vaø ngöôøi
ñöôïc che chôû, caùc baèng höõu taâm linh, caùc anh em vaø chò em, choàng
vaø vôï – ta khoâng theå naøo traùnh khoûi söï phaân ly vaøo luùc keát thuùc.
Thaäm chí ta khoâng theå quaû quyeát raèng caùi cheát hay moät vaøi bieán
coá khuûng khieáp khaùc khoâng baát thaàn chia lìa chuùng ta ngay baây
giôø. Bôûi nhöõng baèng höõu taâm linh, nhöõng caëp vôï choàng v.v.. coù theå
bò chia caét thình lình baát kyø luùc naøo, vì theá toát hôn, chuùng ta neân
traùnh nhöõng söï giaän döõ vaø caõi vaõ, nhöõng lôøi noùi aùc vaø söï tranh
ñaáu. Khoâng bao giôø ta bieát ñöôïc chuùng ta coù theå soáng vôùi nhau bao
laâu, vì theá ta neân laäp quyeát ñònh laø seõ quan taâm vaø thöông meán
nhau trong quaõng thôøi gian ngaén nguûi coøn laïi. Nhö ngaøi Padampa
Sangye noùi:
Gia ñình thì phuø du nhö moät ñaùm ñoâng trong ngaøy phieân chôï;
Daân chuùng xöù Tingri, ñöøng tranh caõi hay chieán ñaáu!
* noùi caùch khaùc, moät voán lieáng coâng ñöùc. Quan nieäm naøy ñaõ ñöôïc giaûng ôû Phaàn
Hai, Chöông 4.
114
Padampa Sangye (theá kyû 11-12)

Thaønh töïu giaû AÁn Ñoä noåi tieáng, ngöôøi truyeàn baù giaùo lyù khaép AÁn Ñoä, Trung
Hoa vaø Taây Taïng. Ngaøi vaø ñeä töû laø Machik Lapdron ñaõ thieát laäp caùc doøng
truyeàn thöøa cuûa giaùo lyù Chod ôû Taây Taïng.
115
Baát kyø kieán truùc naøo ñöôïc xaây döïng cuõng buoäc phaûi suïp ñoå. Caùc
laøng maïc vaø tu vieän maø moät thôøi töøng thaønh coâng vaø thònh vöôïng
giôø ñaây naèm hoang vaéng vaø bò boû pheá, vaø nôi maø moät thôøi caùc chuû
nhaân caån troïng cuûa chuùng ñaõ töøng soáng, thì nay chæ coøn nhöõng chuù
chim laøm toå. Ngay caû ngoâi chuøa trung öông Samye ba taàng, ñöôïc
nhöõng ngöôøi thôï hieän thaân kyø dieäu xaây döïng trong trieàu ñaïi Ñöùc
Vua Trisong Detsen vaø ñöôïc Ñöùc Phaät Thöù Hai xöù Oddiyana hieán
cuùng, ñaõ bò löûa thieâu huûy chæ trong moät ñeâm. Cung ñieän Nuùi Ñoû coù
trong thôøi Ñöùc Vua Songtsen Gampo ñöôïc so saùnh vôùi cung ñieän
cuûa chính vò Trôøi Indra, nhöng giôø ñaây ngay caû nhöõng taûng ñaù
moùng cuõng khoâng coøn. So saùnh vôùi nhöõng coâng trình ñoù thì caùc
thaønh phoá, nhaø cöûa vaø tu vieän cuûa chuùng ta hieän nay chæ laø nhöõng
toå coân truøng. Vì theá taïi sao chuùng ta laïi quaù coi troïng chuùng ñeán
theá? Toát hôn, haõy trieät ñeå noi theo göông maãu caùc haønh giaû
Kagyupa ngaøy xöa, laø nhöõng baäc boû laïi queâ höông phía sau vaø tieán
thaúng vaøo nôi hoang daõ. Caùc ngaøi ñaõ soáng döôùi chaân nhöõng vaùch
ñaù, chæ coù thuù hoang laøm baàu baïn vaø khoâng chuùt baän taâm tôùi thöïc
phaåm, quaàn aùo hay thanh danh, oâm chaët boán muïc ñích caên baûn cuûa
caùc haønh giaû Kadampa:
Haõy ñaët taâm baïn treân Phaùp,

Haõy ñaët Phaùp cuûa baïn treân moät cuoäc ñôøi khieâm toán taàm thöôøng,
Haõy ñaët cuoäc ñôøi khieâm toán cuûa baïn treân nieäm töôûng veà caùi cheát,
Haõy ñaët caùi cheát cuûa baïn treân moät loã hang troáng khoâng, trô truïi.*
Ñaúng caáp cao vaø quaân ñoäi huøng maïnh khoâng bao giôø toàn taïi laâu.
Ñaïi Ñeá Mandhatri ñaõ quay baùnh xe vaøng mang laïi cho oâng quyeàn
löïc treân boán chaâu luïc; oâng ñaõ trò vì caùc coõi trôøi cuûa caùc vò Trôøi thöù
* noùi caùch khaùc, cheát ñôn ñoäc ôû moät nôi heûo laùnh khoâng coù caùc quaáy raày naùo
ñoäng.
116
Ba möôi ba; thaäm chí oâng coøn chia ngai toøa vôùi Indra, vua cuûa caùc
vò trôøi, vaø coù theå ñaùnh baïi caùc asura (a tu la) trong chieán traän. Tuy
theá cuoái cuøng oâng rôi xuoáng traùi ñaát vaø cheát maø chöa thoûa maõn
caùc tham voïng. Baïn coù theå thaáy cho chính baïn raèng taát caû nhöõng
ngöôøi naém giöõ quyeàn uy vaø theá löïc ñoù – duø thaân caän caùc vò vua,
Ñaïo sö, chuùa teå hay chính phuû – khoâng moät ai coù theå duy trì ñòa vò
cuûa hoï maõi maõi; vaø nhieàu ngöôøi ñaày quyeàn löïc ñaõ töøng aùp ñaët luaät
leä leân nhöõng ngöôøi khaùc moät naêm naøo ñoù, naêm sau thaáy chính
mình ñang soáng moøn moûi trong nguïc tuø. Quyeàn löïc nhaát thôøi nhö
theá coù theå mang laïi lôïi ích gì cho baïn? Traùi laïi, traïng thaùi Phaät
Quaû toaøn haûo khoâng bao giôø coù theå suy giaûm hay bò hö hoaïi, vaø
xöùng ñaùng vôùi nhöõng söï cuùng döôøng cuûa caùc vò trôøi vaø ngöôøi. Ñoù
laø ñieàu baïn caàn quyeát ñònh ñaït tôùi.
Tình baèng höõu vaø söï thuø ñòch thì cuõng thaät khoù beàn vöõng. Moät
ngaøy kia khi A La Haùn Katyayana ñi ra ngoaøi ñeå khaát thöïc, ngaøi
tình côø gaëp moät ngöôøi ñaøn oâng oâm moät ñöùa beù trong loøng. Ngöôøi
ñaøn oâng ñang aên moät con caù vôùi veû thaät thích thuù vaø neùm nhöõng
hoøn ñaù vaøo con choù caùi ñang coá voà nhöõng mieáng xöông. Tuy
nhieân, baèng söï thaáu thò, vò Ñaïo sö nhìn thaáy nhö sau: Con caù ñaõ
töøng laø cha cuûa ngöôøi ñaøn oâng ngay trong ñôøi ñoù, vaø con choù caùi
ñaõ laø meï cuûa oâng ta. Moät keû thuø maø oâng ñaõ töøng gieát trong moät
ñôøi quaù khöù ñaõ taùi sinh laøm con trai oâng ta, nhö söï vay traû nghieäp
baùo maø ngöôøi ñaøn oâng phaûi chòu trong ñôøi. Ngaøi Katyayana keâu
theùt leân:
Haén aên thòt cha, ñaùnh ñaäp meï,

Naâng niu trong loøng keû thuø maø haén gieát;
Vôï ñang gaëm xöông choàng mình.
Ta phaù leân cöôøi khi thaáy nhöõng gì xaûy ra trong
hieån baøy cuûa sinh töû!
117
Ngay caû trong moät ñôøi cuõng thöôøng xaûy ra vieäc nhöõng keû thuø
khoâng ñoäi trôøi chung veà sau laïi giaûng hoøa vaø laøm baïn vôùi nhau.
Thaäm chí hoï coù theå trôû thaønh moät thaønh phaàn trong gia ñình cuûa
laãn nhau, vaø sau cuøng coøn gaàn guõi nhau hôn baát kyø ai khaùc. Traùi
laïi, nhöõng ngöôøi ñöôïc lieân keát maät thieát bôûi huyeát thoáng hoaëc hoân
nhaân thöôøng tranh caõi vaø laøm haïi nhau caøng nhieàu caøng toát chæ vì
moät ít cuûa caûi taàm thöôøng hay gia taøi nhoû moïn. Nhöõng caëp vôï
choàng hay baïn beø thaân thieát coù theå chia ly vì nhöõng lyù do voâ nghóa
nhaát, thaäm chí coù khi keát thuùc trong söï cheùm gieát. Khi nhaän ra moïi
tình baèng höõu vaø söï thuø ñòch thì heát söùc phuø du, baïn haõy töï nhaéc ñi
nhaéc laïi laø mình phaûi ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi vôùi loøng töø aùi vaø bi
maãn.
Vaän may vaø söï maát maùt khoâng bao giôø toàn taïi maõi maõi. Coù
nhieàu ngöôøi baét ñaàu cuoäc ñôøi trong söï an nhaøn vaø sung tuùc, ñaõ keát
thuùc trong baàn cuøng vaø ñau khoå. Nhöõng ngöôøi khaùc baét ñaàu trong
caûnh cuøng cöïc maø veà sau haïnh phuùc vaø may maén. Thaäm chí coù
nhöõng ngöôøi baét ñaàu nhö keû haønh khaát vaø keát thuùc nhö nhöõng vò
vua. Coù voâ soá ví duï veà nhöõng söï ñaûo loän vaän meänh nhö theá. Chaúng
haïn nhö moät buoåi saùng chuù cuûa ngaøi Milarepa ñaõ taëng cho coâ con
gaùi rieâng moät böõa tieäc vui veû, nhöng ñeán toái caên nhaø cuûa oâng suïp
ñoå vaø oâng ñaõ keâu khoùc loùc tieác thöông. Khi Giaùo Phaùp ñem laïi cho
baïn nhöõng gian khoù, cho duø khi aáy baïn phaûi gaùnh chòu nhieàu loaïi
ñau khoå khaùc nhau, nhö Jetsun Mila vaø Caùc Ñaáng Chieán Thaéng
trong quaù khöù, nhöng cuoái cuøng haïnh phuùc cuûa baïn seõ khoâng coù gì
so saùnh ñöôïc. Nhöng khi baïn laøm giaøu baèng moät taø haïnh thì duø
trong nhaát thôøi baïn coù theå coù ñöôïc baát kyø söï vui thuù naøo, noãi khoå
cuûa baïn seõ meânh moâng voâ haïn vaøo luùc keát thuùc.
Vaän may vaø noãi buoàn thì raát khoù tieân ñoaùn. Thuûa xa xöa trong
vöông quoác Aparantaka coù moät traän möa thoùc keùo daøi baûy ngaøy,
theo sau laø moät traän möa quaàn aùo trong baûy ngaøy keá vaø moät traän
möa chaâu baùu trong baûy ngaøy nöõa – vaø cuoái cuøng moät traän möa
118
ñaát choân vuøi toaøn theå daân chuùng, taát caû ñeàu cheát vaø taùi sinh trong
caùc coõi thaáp. Thaät voâ ích khi ta coá gaéng laøm chuû haïnh phuùc vaø ñau
khoå luoân luoân-bieán ñoåi nhö theá maø trong loøng traøn ñaày hy voïng vaø
sôï haõi. Thay vaøo ñoù, haõy hoaøn toaøn boû laïi ñaèng sau moïi tieän nghi,
taøi saûn vaø nhöõng thuù vui cuûa ñôøi naøy, coi chuùng nhö nöôùc boït trong
buïi ñaát. Haõy quyeát ñònh ñi theo böôùc chaân cuûa caùc Ñaáng Chieán
Thaéng trong quaù khöù, can ñaûm chaáp nhaän baát kyø gian khoå naøo baïn
phaûi chòu ñöïng vì Phaùp.
Söï tuyeät haûo vaø taàâm thöôøng cuõng voâ thöôøng. Trong ñôøi soáng
theá gian, duø baïn coù theå ñaày quyeàn theá vaø huøng bieän ñeán ñaâu, duø
baïn uyeân baùc vaø taøi gioûi, maïnh meõ vaø thieän xaûo theá naøo chaêng
nöõa, seõ ñeán luùc caùc phaåm tính ñoù phaûi suy taøn. Moät khi coâng ñöùc
baïn tích taäp trong quaù khöù bò caïn kieät, moïi söï baïn suy nghó seõ loâi
thoâi vaø khoâng ñieàu gì baïn laøm coù keát quaû. Baïn bò pheâ phaùn töø moïi
phía. Baïn trôû neân cuøng khoán vaø moïi ngöôøi xem thöôøng baïn. Moät
soá ngöôøi maát ñi moïi thuaän lôïi nhoû beù maø hoï töøng coù vaø keát thuùc
trong söï caïn kieät. Nhöõng ngöôøi khaùc, moät thôøi ñaõ bò coi nhö nhöõng
keû löøa ñaûo vaø doái laùo, baát taøi vaø khoâng coù löông tri, veà sau töï thaáy
mình giaøu coù, phong löu, ñöôïc moïi ngöôøi tin caäy vaø quyù meán nhö
nhöõng ngöôøi toát vaø ñaùng tin. Nhö tuïc ngöõ noùi: ‚Nhöõng loïc löøa cuûa
tuoåi giaø töï phuï veà ñòa vò.‛
Trong ñôøi soáng toân giaùo thì cuõng theá, nhö tuïc ngöõ coù caâu: ‚Luùc
veà giaø, caùc hieàn nhaân trôû thaønh hoïc troø, ngöôøi töø boû tích luyõ cuûa
caûi, giaùo thoï trôû thaønh gia chuû.‛ Nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây töø boû moïi
hoaït ñoäng theá tuïc thì cuoái cuøng ta coù theå thaáy hoï baän roän tích luõy
cuûa caûi vaø löông thöïc. Nhöõng ngöôøi khaùc khôûi ñaàu baèng vieäc
giaûng daïy Giaùo Phaùp nhöng keát thuùc laø nhöõng thôï saên, nhöõng keû
troäm cöôùp. Nhöõng vò giaùo thoï thoâng thaùi trong tu vieän luùc coøn treû
tuaân giöõ moïi Giôùi Luaät, veà giaø coù theå sinh nhieàu con caùi. Traùi laïi,
cuõng coù nhieàu ngöôøi tieâu phí nhöõng naêm ñaàu cuûa ñôøi hoï chæ ñeå
laøm nhöõng vieäc xaáu nhöng vaøo cuoái ñôøi, hoaøn toaøn hieán mình cho
119
vieäc thöïc haønh Thaùnh Phaùp vaø ñaït ñöôïc thaønh töïu, hoaëc neáu
khoâng thì ít nhaát khi cheát cuõng ôû treân con ñöôøng tieáp tuïc ñi tôùi
nhöõng taùi sinh cao hôn nöõa.
Moät vaøi ngöôøi duø trong hieän taïi xuaát hieän laø toát hay xaáu, nhöng
ñoù chæ laø moät aán töôïng nhaát thôøi khoâng coù söï thöôøng haèng hay
vöõng chaéc naøo. Baïn coù theå caûm thaáy hôi tænh giaác moäng sinh töû,
phaùt trieån moät quyeát taâm mô hoà ñeå thoaùt khoûi noù, vaø laøm ra veû
moät hoïc troø nghieâm caån cuûa Phaùp tôùi noãi nhöõng ngöôøi bình thöôøng
heát söùc caûm kích vaø muoán ñöôïc laøm ngöôøi baûo trôï vaø ñeä töû cuûa
baïn. Nhöng ôû ñieåm ñoù, tröø phi baïn coù caùi nhìn nghieâm khaéc veà
chính mình, coøn khoâng baïn coù theå deã daøng baét ñaàu cho raèng baïn
thöïc söï laø caùi maø ngöôøi khaùc nhìn baïn. Döông döông töï ñaéc, baïn
hoaøn toaøn bò caùc hình töôùng cuoán huùt vaø baét ñaàu cho raèng baïn coù
theå laøm baát kyø ñieàu gì mình muoán. Baïn hoaøn toaøn bò ñaùnh löøa bôûi
caùc theá löïc tieâu cöïc. Vì theá, haõy ñaåy luøi moïi tin töôûng töï-quy vaø
khôi daäy trí tueä voâ ngaõ.* Cho tôùi khi baïn ñaït ñöôïc caùc caáp ñoä Boà
Taùt cao caû, seõ khoâng coù hình töôùng naøo, duø toát hay xaáu, coù theå toàn
taïi maõi maõi. Haõy thieàn ñònh mieân maät veà caùi cheát vaø söï voâ thöôøng.
Haõy phaân tích caùc loãi laàm cuûa rieâng baïn vaø luoân giöõ vò trí thaáp
nhaát. Haõy nuoâi döôõng noãi baát maõn vôùi sinh töû vaø öôùc muoán ñöôïc
giaûi thoaùt. Haõy tu taäp baûn thaân ñeå trôû neân an bình, kyû luaät vaø taän
taâm. Haõy lieân tuïc phaùt trieån moät caûm thöùc buoàn raàu chua soùt vaø
saâu saéc khi nghó töôûng veà tính chaát nhaát thôøi cuûa moïi söï duyeân hôïp
vaø veà nhöõng noãi khoå cuûa voøng luaân hoài sinh töû, gioáng nhö ngaøi
Jetsun Milarepa:
Trong moät hang ñaù ôû choán hoang vu
Noãi buoàn cuûa con khoâng nguoâi.
Con haèng khaùt khao Ngaøi,
Hôõi Ñaïo sö cuûa con, Ñöùc Phaät cuûa ba thôøi!
* Trí tueä nhaän ra taùnh Khoâng cuûa baûn ngaõ vaø caùc hieän töôïng.
120
Tröø phi baïn thöôøng xuyeân duy trì kinh nghieäm naøy, thaät khoâng
theå hieåu ñöôïc moïi nieäm töôûng luoân luoân bieán ñoåi xuaát hieän seõ ñöa
daãn tôùi ñaâu. Xöa kia, moät ngöôøi ñaøn oâng, sau khi coù moät moái thuø
haän vôùi caùc thaân quyeán, ñaõ aùp duïng Giaùo Phaùp vaø ñöôïc goïi laø
Haønh giaû Gelong Thangpa. OÂng ta hoïc taäp ñeå kieåm soaùt naêng löïc
vaø taâm,39 vaø coù theå bay treân baàu trôøi. Moät hoâm, khi nhìn moät baøy
chim boà caâu thaät lôùn ñang xuùm laïi aên thöïc phaåm cuùng döôøng maø
oâng ñaõ cuùng xong, oâng naûy ra tö töôûng laø vôùi ñoäi quaân ñoâng ngöôøi,
oâng ta coù theå tieâu dieät nhöõng keû thuø cuûa mình. OÂng ñaõ khoâng ñöa
ñöôïc taø nieäm naøy vaøo con ñöôøng,40 vaø keát quaû laø sau cuøng khi trôû
veà queâ höông, oâng trôû thaønh ngöôøi chæ huy moät ñoäi quaân.
Taïm thôøi luùc naøy, nhôø Ñaïo sö vaø caùc baèng höõu taâm linh cuûa
baïn, baïn coù theå coù ñöôïc moät caûm nhaän sô saøi veà Phaùp. Nhöng khi
ghi khaéc trong taâm veà söï toàn taïi ngaén nguûi bieát bao cuûa tình caûm
con ngöôøi, baïn haõy töï giaûi thoaùt baèng Phaùp khi coù theå, vaø quyeát
taâm thöïc haønh khi baïn coøn soáng.
Neáu quaùn chieáu veà nhieàu ví duï ñöôïc ñöa ra ôû ñaây, baïn seõ
khoâng coøn chuùt nghi ngôø gì raèng töø caùc traïng thaùi hieän höõu cao
nhaát xuoáng tôùi caùc ñòa nguïc thaáp nhaát khoâng ñieàu gì coù moät maûy
may söï thöôøng haèng hay beàn vöõng naøo. Moïi söï ñeàu bò leä thuoäc vaøo
leõ bieán dòch, moïi söï thònh roài suy.
121
VI. SÖÏ BAÁT ÑÒNH CUÛA CAÙC TÌNH HUOÁNG41 CUÛA

CAÙI CHEÁT
Moät khi ñaõ sinh ra, chaéc chaén moïi ngöôøi trong theá giôùi ñeàu
phaûi cheát. Nhöng vieäc chuùng ta saép cheát nhö theá naøo, taïi sao, khi
naøo vaø ôû ñaâu thì khoâng theå tieân ñoaùn ñöôïc. Khoâng ai trong chuùng
ta coù theå quyeát chaéc caùi cheát cuûa mình seõ xaûy ra vaøo moät thôøi
ñieåm hay nôi choán ñaëc bieät naøo, trong moät caùch thöùc naøo, hoaëc laø
moät keát quaû cuûa nguyeân nhaân naøy hay nguyeân nhaân noï.
Nhöõng nguyeân nhaân cuûa caùi cheát thì nhieàu;

Nhöõng nguyeân nhaân cuûa ñôøi soáng thì ít,
Vaø ngay caû chuùng cuõng coù theå trôû thaønh nhöõng
nguyeân nhaân cuûa caùi cheát.
Löûa, nöôùc, caùc chaát ñoäc, vaùch ñöùng, nhöõng keû man rôï, nhöõng
daõ thuù – coù raát nhieàu kieåu nguy hieåm cheát ngöôøi, nhöng nhöõng gì
coù theå keùo daøi ñôøi soáng thì thaät ít oûi. Ngay caû thöïc phaåm, quaàn aùo
vaø caùc söï vaät khaùc thöôøng ñöôïc xem nhö ñeå duy trì ñôøi soáng thì
ñoâi khi coù theå bieán thaønh nhöõng nguyeân nhaân cuûa caùi cheát. Nhieàu
ruûi ro xaûy ra laø haäu quaû cuûa vieäc aên uoáng – thöïc phaåm coù theå bò oâ
nhieãm; hoaëc coù theå moät vaøi loaïi thöïc phaåm ñöôïc duøng nhôø caùc tính
chaát lôïi laïc cuûa chuùng nhöng trong moät vaøi tröôøng hôïp42 laïi trôû
thaønh ñoäc haïi; hoaëc chuùng coù theå laø thöïc phaåm khoâng toát ñoái vôùi
moät caù nhaân ñaëc bieät. Nhaát laø ngaøy nay, haàu heát moïi ngöôøi tham
aên thòt vaø duøng thòt vaø maùu maø khoâng suy xeùt, hoaøn toaøn khoâng
bieát gì veà moïi beänh taät do thòt oâi43 hoaëc caùc tinh linh aùc haïi trong
thòt gaây ra. Caùc cheá ñoä aên uoáng vaø caùch soáng thieáu laønh maïnh
cuõng coù theå gaây ra caùc khoái u, nhöõng roái loaïn cuûa ñaøm, beänh phuø
vaø caùc beänh taät khaùc, gaây neân voâ soá caùi cheát. Töông töï, vieäc tìm
kieám tieàn cuûa, thanh danh vaø caùc vinh quang khaùc kích ñoäng ngöôøi
122
ta chieán ñaáu, ñöông ñaàu vôùi caùc thuù hoang, vöôït soâng moät caùch taùo
baïo vaø lieàu lónh trong voâ soá tình huoáng khaùc coù theå ñem laïi caùi
cheát cho hoï.
Hôn nöõa, giaây phuùt maø baát kyø nguyeân nhaân naøo trong nhieàu
nguyeân nhaân khaùc nhau cuûa caùi cheát coù theå can thieäp vaøo thì hoaøn
toaøn khoâng tieân ñoaùn ñöôïc. Moät soá ngöôøi cheát trong buïng meï, moät
soá cheát khi sinh ra, moät soá tröôùc khi hoïc boø. Moät soá ngöôøi cheát treû;
nhöõng ngöôøi khaùc cheát giaø vaø cheát khi giaø yeáu luï khuï. Moät soá cheát
tröôùc khi coù theå duøng thuoác hay ñöôïc trôï giuùp. Nhöõng ngöôøi khaùc
coù theå laây laát, daùn chaët treân giöôøng beänh nhieàu naêm, nhìn cuoäc ñôøi
baèng ñoâi maét cuûa ngöôøi ñaõ cheát vaø khi cheát, hoï chæ coøn da boïc
xöông. Nhieàu ngöôøi cheát baát thaàn hoaëc do tai naïn, cheát trong khi
aên, noùi chuyeän hay laøm vieäc. Thaäm chí moät soá ngöôøi coøn töï töû.
Bò nhieàu nguyeân nhaân cuûa caùi cheát vaây khoán neân gioáng nhö
moät ngoïn löûa-neán trong gioù, cuoäc ñôøi baïn ít coù cô hoäi keùo daøi.
Khoâng coù gì baûo ñaûm raèng caùi cheát seõ khoâng baát thaàn taán coâng
ngay baây giôø, vaø ngaøy mai baïn seõ khoâng bò taùi sinh laøm moät con
thuù vôùi caëp söøng treân ñaàu vaø raêng nanh trong mieäng. Baïn neân
hoaøn toaøn tin chaéc raèng khoâng theå tieân ñoaùn khi naøo baïn cheát vaø
khoâng bieát ñöôïc baïn seõ sinh ra ôû ñaâu trong ñôøi sau.
VII. TÆNH GIAÙC MAÕNH LIEÄT VEÀ LEÕ VOÂ THÖÔØNG
Haõy nhaát taâm thieàn ñònh veà caùi cheát, trong moïi luùc vaø moïi tình
huoáng. Khi ñöùng leân, khi ngoài hoaëc naèm xuoáng, haõy töï nhuû: ‚Ñaây
laø haønh ñoäng cuoái cuøng cuûa toâi trong theá giôùi naøy,‛ vaø haõy thieàn
ñònh veà ñieàu ñoù vôùi söï hoaøn toaøn xaùc tín. Treân ñöôøng ñi tôùi baát kyø
nôi ñaâu, haõy töï noùi: ‚Coù theå toâi seõ cheát ôû ñaây. Khoâng coù gì chaéc
chaén laø toâi seõ trôû veà.‛ Khi baïn saép ñaët moät cuoäc haønh trình vaø taïm
döøng ñeå nghæ ngôi, haõy töï hoûi: ‚Toâi seõ cheát ôû ñaây chaêng?‛ Baát kyø
baïn ôû ñaâu, baïn neân töï hoûi phaûi chaêng baïn seõ cheát nôi ñaây. Ban
123
ñeâm, khi naèm xuoáng, haõy töï hoûi lieäu baïn coù theå cheát trong giöôøng
ñeâm nay hay coù theå quaû quyeát ñöôïc raèng saùng mai baïn seõ thöùc daäy
hay khoâng. Khi nhoûm daäy, haõy töï hoûi lieäu baïn coù theå cheát vaøo luùc
naøo ñoù trong ngaøy, hoaëc quaùn chieáu raèng chaúng coù gì chaéc chaén laø
baïn seõ ñi nguû vaøo buoåi toái.
Haõy chæ thieàn ñònh veà caùi cheát moät caùch nhieät thaønh vaø taän ñaùy
loøng baïn. Haõy thöïc haønh gioáng nhö caùc Geshe phaùi Kadampa
ngaøy xöa, caùc ngaøi ñaõ luoân luoân nghó töôûng veà caùi cheát trong töøng
giaây phuùt. Ban ñeâm, caùc ngaøi laät uùp caùi toâ cuûa mình xuoáng;* vaø khi
nghó raèng bieát ñaâu ngaøy mai coù theå khoâng caàn ñoát löûa, caùc ngaøi ñaõ
khoâng bao giôø vuøi than hoàng vaøo ban ñeâm.
Tuy nhieân, chæ thieàn ñònh veà caùi cheát thoâi thì seõ khoâng ñuû.
Phaùp chính laø ñieàu ích lôïi duy nhaát vaøo luùc cheát, vì theá baïn cuõng
caàn töï khuyeán khích mình thöïc haønh trong moät caùch theá chaân thöïc,
khoâng bao giôø leûn troán vaøo söï queân laõng hay maát caûnh giaùc, luoân
luoân ghi nhôù raèng caùc hoaït ñoäng cuûa sinh töû thì thoaùng qua vaø
khoâng coù chuùt yù nghóa naøo. Töï baûn chaát, söï noái keát naøy cuûa thaân
vaø taâm thì voâ thöôøng, vì theá ñöøng troâng caäy vaøo noù nhö caùi gì cuûa
rieâng baïn; noù hoaøn toaøn laø moät söï vay möôïn.
Moïi con ñöôøng vaø loái ñi ñeàu voâ thöôøng, vì theá duø baïn ñang ñi
ñaâu, haõy höôùng böôùc chaân baïn veà Phaùp. Nhö coù noùi trong Trí Tueä
Suùc tích Sieâu vieät:
Neáu baïn vöøa ñi vöøa nhìn phía tröôùc moät khoaûng caùch
baèng beà daøi moät caùi aùch trong chaùnh nieäm,
taâm baïn seõ khoâng bò meâ môø.
* Ñoái vôùi ngöôøi Taây Taïng, laät uùp caùi toâ cuûa ai xuoáng laø moät daáu hieäu ngöôøi ñoù
ñaõ cheát.
124
Baát kyø baïn ôû ñaâu, moïi nôi choán ñeàu voâ thöôøng, vì theá haõy giöõ caùc
coõi Phaät thanh tònh trong taâm. Ñoà aên, thöùc uoáng vaø baát kyø ñieàu gì
baïn vui höôûng ñeàu voâ thöôøng, vì theá haõy nuoâi soáng baèng thieàn
ñònh saâu xa. Giaác nguû thì voâ thöôøng, vì theá khi baïn nguû, haõy tònh
hoùa caùc loïc löøa cuûa giaác nguû thaønh tònh quang.44 Taøi saûn, neáu baïn
coù noù, thì voâ thöôøng, vì theá haõy noã löïc ñeå sôû höõu baûy taøi saûn cao
quyù.ù** Nhöõng ngöôøi thaân yeâu, baïn höõu vaø gia ñình thì voâ thöôøng,
vì theá ôû moät nôi coâ tòch haõy khôi daäy khaùt khao giaûi thoaùt. Ñòa vò
cao vaø danh tieáng thì voâ thöôøng, vì theá luoân luoân giöõ moät vò trí
thaáp. Ngoân ngöõ thì voâ thöôøng, vì theá haõy töï phaán chaán ñeå trì tuïng
caùc thaàn chuù vaø nhöõng baøi caàu nguyeän. Ñöùc tin vaø öôùc muoán giaûi
thoaùt thì voâ thöôøng, vì theá haõy noã löïc thöïc hieän nhöõng theä nguyeän
khoâng theå lay chuyeån cuûa baïn. Nhöõng yù nieäm vaø tö töôûng thì voâ
thöôøng, vì theá haõy tieáp tuïc phaùt trieån moät baûn taùnh toát ñeïp. Caùc
kinh nghieäm vaø chöùng ngoä thieàn ñònh thì voâ thöôøng, vì theá haõy tieáp
tuïc cho ñeán khi baïn ñaït tôùi choã moïi söï tan laãn trong baûn taùnh cuûa
thöïc taïi. Khi aáy, moái noái keát giöõa caùi cheát vaø söï taùi sinh45 bieán maát
vaø baïn ñaït ñöôïc moät söï xaùc tín ñeán noãi baïn hoaøn toaøn saün saøng ñeå
cheát. Baïn ñaõ ñoaït ñöôïc thaønh trì baát töû; baïn gioáng nhö con chim
ñaïi baøng töï taïi bay vuùt leân toät ñænh cuûa nhöõng coõi trôøi. Sau ñoù
khoâng coøn caàn ñeán baát kyø thieàn ñònh buoàn thaûm naøo veà caùi cheát
ñang tôùi gaàn cuûa baïn.
Nhö Ngaøi Jetsun Mila ñaõ haùt:
Bôûi sôï cheát, toâi ñi vaøo nuùi.
Toâi thieàn ñònh lieân tuïc veà caùi cheát xaûy ñeán
khoâng theå ñoaùn tröôùc,
Vaø xaây thaønh luõy cuûa baûn taùnh baát töû baát bieán.
Giôø ñaây toâi khoâng coøn vaø ñaõ vöôït qua moïi noãi sôï veà caùi cheát!
** 'phags pa’i nor bdun: Ñöùc tin, giôùi luaät, söï hoïc hoûi, roäng löôïng (boá thí), taän
taâm, khieâm toán vaø trí tueä.
125
Vaø Ñöùc Dagpo Rinpoche voâ song noùi:

Luùc ñaàu, baïn phaûi bò noãi sôï sinh vaø töû röôït ñuoåi nhö moät con
höôu ñöïc troán thoaùt caùi baãy. Vaøo luùc giöõa, baïn phaûi khoâng coù
gì ñeå hoái tieác cho duø baïn phaûi cheát, nhö moät chuû traïi ñaõ thaän
troïng canh taùc caùc caùnh ñoàng cuûa mình. Vaøo luùc cuoái, baïn
neân thaáy an oån vaø sung söôùng, nhö moät ngöôøi vöøa hoaøn taát
moät coâng vieäc khuûng khieáp.
Luùc ñaàu, baïn phaûi bieát raèng khoâng coù thôøi giôø ñeå phí phaïm,
gioáng nhö ngöôøi bò moät veát thöông chí maïng vì truùng teân ñoäc.
Vaøo luùc giöõa, baïn phaûi thieàn ñònh veà caùi cheát maø khoâng nghó
töôûng veà ñieàu gì khaùc, gioáng nhö ngöôøi meï maát ñöùa con duy
nhaát. Vaøo luùc cuoái, baïn phaûi hieåu raèng khoâng coøn gì ñeå laøm,
gioáng nhö moät ngöôøi chaên cöøu maø ñaøn thuù cuûa anh ta ñaõ bò keû
thuø luøa ñi maát.
Haõy nhaát taâm thieàn ñònh veà caùi cheát vaø söï voâ thöôøng cho tôùi
khi baïn ñaït tôùi caáp ñoä ñoù!
Ñöùc Phaät ñaõ noùi:
Thieàn ñònh beàn bæ veà voâ thöôøng laø cuùng döôøng taát caû chö Phaät.
Thieàn ñònh beàn bæ veà voâ thöôøng
laø ñöôïc taát caû chö Phaät cöùu thoaùt khoûi ñau khoå.
Thieàn ñònh beàn bæ veà voâ thöôøng laø ñöôïc taát caû chö Phaät daãn daét.
Thieàn ñònh beàn bæ veà voâ thöôøng laø ñöôïc taát caû chö Phaät gia hoä.
Trong taát caû caùc daáu chaân, daáu chaân voi to lôùn nhaát; cuõng vaäy,
trong caùc chuû ñeà thieàn ñònh ñoái vôùi moät Phaät töû,
khoâng gì so saùnh ñöôïc vôùi suy nieäm veà leõ voâ thöôøng.
Vaø Ñöùc Phaät ñaõ noùi trong Vinaya (Luaät Taïng):
126
Nhôù töôûng trong giaây laùt veà leõ voâ thöôøng cuûa moïi söï duyeân hôïp
thì coøn vó ñaïi hôn vieäc hieán taëng thöïc phaåm vaø vaät cuùng döôøng
cho caùc ñeä töû cuûa ta laø nhöõng bình chöùa toaøn haûo,* nhö caùc tyø
khöu Xaù Lôïi Phaát vaø Muïc Kieàn Lieân.
Moät ñeä töû cö só hoûi Geshe Potowa raèng neáu phaûi choïn moät Phaùp
duy nhaát thì thöïc haønh naøo laø quan troïng nhaát. Vò Geshe ñaõ traû lôøi:
Neáu con muoán söû duïng moät thöïc haønh Phaùp duy nhaát, thieàn ñònh
veà voâ thöôøng laø thieàn ñònh quan troïng nhaát.
Luùc ñaàu, thieàn ñònh veà caùi cheát vaø leõ voâ thöôøng khieán con naém
laáy Phaùp; vaøo luùc giöõa noù daãn tôùi thöïc haønh tích cöïc; vaøo luùc
cuoái noù giuùp con chöùng ngoä taùnh nhaát nhö cuûa moïi hieän töôïng.
Luùc ñaàu, thieàn ñònh veà voâ thöôøng khieán con caét ñöùt nhöõng raøng
buoäc vôùi caùc söï vieäc cuûa ñôøi naøy; vaøo luùc giöõa noù daãn ñeán vieäc
töø boû moïi baùm luyeán vaøo sinh töû; vaøo luùc cuoái noù giuùp con böôùc
leân con ñöôøng ñi tôùi Nieát baøn.
Luùc ñaàu, thieàn ñònh veà voâ thöôøng khieán con phaùt trieån ñöùc tin,
vaøo luùc giöõa noù daãn tôùi söï tinh taán trong thöïc haønh; vaøo luùc cuoái
noù giuùp con phaùt sinh trí tueä.
Luùc ñaàu, cho tôùi khi con hoaøn toaøn xaùc quyeát, thieàn ñònh veà voâ
thöôøng khieán con tìm caàu Phaùp; vaøo luùc giöõa noù daãn ñeán söï thöïc
haønh; vaøo luùc cuoái noù trôï giuùp con ñaït ñöôïc muïc ñích toái haäu.
Luùc ñaàu, cho tôùi khi con hoaøn toaøn xaùc quyeát, thieàn ñònh veà voâ
thöôøng khieán con thöïc haønh vôùi moät söï tinh taán laø vaät che chôû
con nhö chieác aùo giaùp; vaøo luùc giöõa, noù daãn ñeán thöïc haønh vôùi
moät söï tinh taán trong haønh ñoäng; vaøo luùc cuoái noù trôï giuùp con
thöïc haønh vôùi moät söï tinh taán voâ bôø.46
* nghóa laø hoaøn toaøn coù khaû naêng thoï nhaän giaùo lyù moät caùch ñuùng ñaén vaø vaän
duïng chuùng.
127
Vaø ngaøi Padampa Sangye noùi:

Luùc ñaàu, söï hoaøn toaøn xaùc quyeát veà leõ voâ thöôøng khieán baïn
naém laáy Phaùp; vaøo luùc giöõa, noù thuùc giuïc söï tinh taán cuûa baïn;
vaø vaøo luùc cuoái noù ñem laïi cho baïn Phaùp Thaân choùi loïi.
Tröø phi baïn caûm nhaän söï xaùc quyeát chaân thaønh naøy trong nguyeân
lyù voâ thöôøng, baát kyø giaùo lyù naøo baïn coù theå cho raèng mình ñaõ thoï
nhaän vaø ñöa vaøo thöïc haønh seõ chæ khieán baïn caøng theâm trô lì47 ñoái
vôùi Phaùp. Ngaøi Padampa Sangye cuõng noùi:
Toâi chöa bao giôø thaáy duy nhaát ngöôøi Taây Taïng naøo
nghó töôûng veà söï cheát.
Cuõng chöa bao giôø thaáy ai soáng maõi!
Nhìn hoï thích thuù goùp nhaët cuûa caûi moät khi ñaõ
khoaùc chieác y vaøng, toâi töï hoûi–
Phaûi chaêng hoï saép mua chuoäc Thaàn Cheát baèng
thöïc phaåm vaø tieàn?
Nhìn caùch hoï tích luõy caùc vaät giaù trò nhaát, toâi töï hoûi–
Phaûi chaêng hoï saép ñuùt loùt trong ñòa nguïc?
Ha, ha! Nhìn thaáy caùc haønh giaû Taây Taïng ñoù khieán toâi phì cöôøi!
Ngöôøi thoâng thaùi nhaát laø keû töï phuï nhaát,
Nhöõng thieàn giaû xuaát saéc nhaát chaát ñoáng thöïc phaåm vaø cuûa caûi,
Caùc aån só coâ tòch meâ maûi trong nhöõng theo ñuoåi taàm thöôøng,
Nhöõng keû töø boû nhaø cöûa vaø queâ höông khoâng bieát xaáu hoå.
Nhöõng ngöôøi ñoù khoâng bò aûnh höôûng bôûi Phaùp!
Hoï mieät maøi trong taø haïnh.
Hoï coù theå thaáy ngöôøi khaùc cheát nhöng khoâng hieåu raèng
baûn thaân hoï cuõng saép cheát.
Ñoù laø loãi laàm ñaàu tieân cuûa hoï.
128
Nhö vaäy, thieàn ñònh veà voâ thöôøng laø khuùc daïo ñaàu môû ra con
ñöôøng cho moïi thöïc haønh Phaùp. Khi ñöôïc thænh caàu ban giaùo huaán
veà caùch giaûi tröø nghòch caûnh, Geshe Potowa ñaõ traû lôøi baèng nhöõng
lôøi sau ñaây:
Haõy suy töôûng daøi laâu veà caùi cheát vaø söï voâ thöôøng. Moät khi baïn
quyeát chaéc raèng baïn saép cheát, baïn seõ khoâng coøn thaáy khoù khaên
khi gaït sang moät beân caùc taø haïnh, cuõng khoâng khoù khaên khi laøm
ñieàu ñuùng ñaén.
Sau ñoù, haõy thieàn ñònh laâu daøi veà loøng töø vaø bi. Moät khi loøng bi
traøn ngaäp traùi tim baïn, baïn seõ khoâng thaáy khoù khaên khi haønh
ñoäng vì lôïi laïc cuûa ngöôøi khaùc.
Roài haõy thieàn ñònh laâu daøi veà taùnh Khoâng, traïng thaùi töï nhieân
cuûa moïi hieän töôïng. Moät khi baïn hoaøn toaøn thaáu suoát taùnh
Khoâng, baïn seõ khoâng coøn thaáy khoù khaên khi xua tan caùc meâ laàm
cuûa baïn.
Moät khi chuùng ta coù ñöôïc söï xaùc quyeát nhö theá veà leõ voâ thöôøng,
moïi hoaït ñoäng taàm thöôøng cuûa ñôøi naøy döôøng nhö trôû neân thaät gheâ
tôûm nhö moät mieáng thòt môõ khieán ngöôøi ta bò oùi möûa. Ñaïo sö toân
kính cuûa toâi thöôøng noùi:
Baát kyø quyeàn cao chöùc troïng, cuûa caûi hay saéc ñeïp naøo ta thaáy
trong theá giôùi naøy, chuùng khoâng khôi daäy loøng tham muoán trong
ta. Ñoù laø bôûi khi thaáy caùc baäc cao quyù ngaøy xöa ñaõ soáng cuoäc
ñôøi cuûa mình ra sao, ta môùi chæ coù ñöôïc chuùt hieåu bieát ít oûi veà leõ
voâ thöôøng. Ta khoâng coøn giaùo huaán naøo saâu xa hôn ñieàu naøy ñeå
ban cho con.
Vì theá, baïn ñaõ thaám ñaãm saâu xa ra sao nieäm töôûng veà leõ voâ
thöôøng naøy? Baïn neân gioáng nhö Geshe Kharak Gomchung, ngöôøi
ñi vaøo nhöõng vuøng nuùi non coâ tòch ôû Jomo Kharak trong tænh Tsang
129
ñeå thieàn ñònh. Tröôùc hang cuûa ngaøi coù moät buïi gai, noù vöôùng vaøo
quaàn aùo ngaøi.
Luùc ñaàu Ngaøi nghó: ‚Coù leõ ta neân chaët noù ñi,‛ nhöng roài Ngaøi
töï baûo: ‚Nhöng xeùt cho cuøng, ta coù theå cheát trong caùi hang naøy. Ta
thöïc söï khoâng noùi ñöôïc laø lieäu mình coøn soáng ñeå trôû ra nöõa khoâng.
Hieån nhieân raèng ñoái vôùi ta ñieàu aáy coøn quan troïng hôn nöõa ñeå ta
tieán boä trong vieäc thöïc haønh.‛
Khi trôû ra ngoaøi, Ngaøi laïi bò nhöõng chieác gai moùc vaøo quaàn aùo.
Luùc naøy Ngaøi nghó: ‚Ta chaúng quyeát chaéc laø mình coøn trôû vaøo
hang nöõa hay khoâng‛ vaø söï vieäc naøy tieáp dieãn nhö theá trong nhieàu
naêm cho tôùi khi Ngaøi laø moät Ñaïo sö thaønh töïu. Khi Ngaøi rôøi hang,
buïi gai vaãn chöa ñöôïc caét.
Vaøo muøa thu, trong thôøi gian choøm sao Risi xuaát hieän, Ngaøi
Rigdzin Jigme Lingpa luoân luoân ôû taïi moät con suoái noùng naøo ñoù.
Caùc söôøn vöïc khoâng coù baäc thang khieán Ngaøi khoù xuoáng tôùi maët
nöôùc vaø ngoài trong suoái. Caùc ñeä töû cuûa Ngaøi toû yù muoán laøm vaøi
baäc thang, nhöng Ngaøi traû lôøi: ‚Taïi sao phaûi quaù baän taâm khi
chuùng ta khoâng bieát naêm tôùi coù coøn ôû ñaây khoâng?‛ Ñaïo sö cuûa toâi
ñaõ keå cho toâi raèng Ngaøi luoân luoân noùi veà söï voâ thöôøng nhö theá.
Chuùng ta cuõng theá, chöøng naøo maø ta khoâng hoaøn toaøn tieâu hoùa
ñöôïc moät thaùi ñoä nhö theá, thì ta haõy neân thieàn ñònh veà noù. Haõy baét
ñaàu baèng vieäc phaùt khôûi Boà Ñeà taâm, vaø nhö thöïc haønh chính, haõy
tu taäp taâm thöùc baïn baèng taát caû nhöõng phöông tieän khaùc nhau naøy
cho tôùi khi söï voâ thöôøng thöïc söï thaám nhaäp vaøo töøng tö töôûng cuûa
baïn. Cuoái cuøng, haõy keát thuùc baèng caùch nieâm phong thöïc haønh vôùi
söï hoài höôùng coâng ñöùc. Khi thöïc haønh theo caùch naøy, haõy noã löïc
vôùi khaû naêng toát nhaát cuûa baïn ñeå thi ñua vôùi caùc baäc vó ñaïi trong
quaù khöù.
130
Voâ thöôøng coù maët khaép nôi, tuy theá con vaãn cho raèng
nhöõng söï vieäc seõ coøn toàn taïi.
Con ñaõ ñi tôùi caùnh coång cuûa tuoåi giaø,
tuy theá con vaãn giaû ñoø laø mình coøn treû.
Xin ban phöôùc cho con vaø nhöõng chuùng sinh laïc loái nhö con,
Ñeå chuùng con coù theå thöïc söï thaáu hieåu leõ voâ thöôøng.
131
Jetsun Trakpa Gyaltsen (1147-1216)

Moät Ñaïi hoïc giaû vaø Ñaïo sö luùc ban ñaàu cuûa phaùi Sakya .
132
CHÖÔNG BA
Thaáu hieåu raèng nhöõng hoaït ñoäng sinh töû thì voâ nghóa,
Vôùi loøng ñaïi bi, Ngaøi noã löïc chæ vì lôïi laïc cuûa chuùng sinh.
Khoâng dính maéc vaøo sinh töû hay Nieát baøn,
Ngaøi haønh ñoäng phuø hôïp vôùi Ñaïi Thöøa.
Baäc Thaày Voâ song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Haõy laéng nghe chöông naøy vôùi thaùi ñoä töông töï nhö baïn ñaõ laøm
trong nhöõng chöông tröôùc. Noù bao goàm moät quaùn chieáu toång quaùt
veà nhöõng noãi khoå trong samsara (luaân hoài sinh töû) vaø nhöõng quaùn
chieáu veà nhöõng noãi khoå ñaëc bieät cuûa moãi moät trong saùu coõi hieän
höõu.
NHÖÕNG NOÃI KHOÅ CUÛA SINH TÖÛ LUAÂN HOÀI

NOÙI CHUNG
Nhö toâi ñaõ vaïch roõ, giôø ñaây chuùng ta coù theå coù moät cuoäc ñôøi
ñöôïc phuù baåm nhöõng töï do vaø thuaän lôïi raát khoù tìm ñöôïc, nhöng
cuoäc ñôøi ñoù seõ khoâng keùo daøi. Chaúng bao laâu, chuùng ta seõ rôi vaøo
tay söï voâ thöôøng vaø caùi cheát. Neáu sau ñoù chuùng ta hoaøn toaøn bieán
maát gioáng nhö moät ngoïn löûa ñaõ chaùy heát hay nöôùc boác hôi thì moïi
söï seõ keát thuùc. Nhöng sau caùi cheát ta khoâng hoaøn toaøn bieán maát.
Chuùng ta bò baét buoäc phaûi nhaän moät taùi sinh môùi – ñieàu ñoù coù
nghóa laø ta seõ vaãn ôû trong sinh töû, vaø khoâng coù choã naøo khaùc ngoaøi
nôi ñoù.
Thuaät ngöõ samsara, baùnh xe hay voøng quay cuûa söï soáng (luaân
hoài), ñöôïc duøng ôû ñaây coù nghóa laø söï quay troøn töø nôi naøy sang nôi
133
khaùc trong moät voøng troøn, gioáng nhö moät baùnh xe baèng goám, hay
baùnh xe cuûa moät maùy xay nöôùc. Khi moät con ruoài bò baãy trong moät
caùi chai ñoùng kín thì duø coù bay choã naøo chaêng nöõa noù cuõng khoâng
theå thoaùt ra. Cuõng theá, duø ta ñöôïc sinh trong nhöõng coõi cao hay
thaáp, ta cuõng chaúng bao giôø naèm ngoaøi luaân hoài sinh töû. Phaàn treân
caùi chai gioáng nhö nhöõng coõi cao cuûa caùc vò trôøi hay ngöôøi, vaø
phaàn döôùi gioáng nhö ba coõi baát haïnh. Ta ñöôïc bieát raèng samsara
gioáng nhö moät voøng troøn bôûi ta cöù xoay voøng maõi, taùi sinh nôi naøy
tieáp sau nôi khaùc trong saùu coõi nhö haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi cuûa
chính ta maø duø tích cöïc hay tieâu cöïc, nhöõng haønh vi naøy bò oâ
nhieãm bôûi söï baùm chaáp.
Töø voâ thuûy, chuùng ta töøng lang thang trong nhöõng theá giôùi luaân
hoài naøy maø moãi moät chuùng sinh trong ñoù, khoâng loaïi tröø ai, ñeàu coù
nhöõng moái lieân heä veà söï thöông meán, thuø ñòch vaø döûng döng ñoái
vôùi moãi chuùng sinh khaùc. Moãi ngöôøi töøng laø cha vaø meï cuûa moãi
chuùng sinh khaùc. Trong caùc Kinh ñieån coù noùi raèng neáu baïn muoán
tính luøi laïi nhöõng theá heä caùc baø meï trong gia ñình baïn, noùi raèng:
‚Baø aáy laø meï cuûa meï toâi; meï cuûa baø aáy laø nhö vaày vaø nhö vaày ..‛
vaø v.v., baïn duøng nhöõng vieân ñaát lôùn baèng hoät caây baùch xuø ñeå
ñeám soá baø meï ñoù thì toaøn theå ñaát ñöôïc duøng seõ heát saïch tröôùc khi
baïn ñeám xong soá ñoù. Nhö Ngaøi Nagarjuna (Long Thoï) noùi:
Chuùng ta duøng heát ñaát khi coá tính ñeám nhöõng baø meï cuûa ta
Baèng nhöõng vieân ñaát seùt baèng kích thöôùc nhöõng hoät baùch xuø.
Khoâng coù duy nhaát moät hình thöùc ñôøi soáng naøo maø ta khoâng
töøng nhaän trong voøng luaân hoài töø voâ thuûy cho tôùi nay. Ñaõ voâ soá laàn
nhöõng duïc voïng cuûa ta khieán ñaàu vaø töù chi ta ñöùt rôøi. Neáu chuùng ta
coá gaéng chaát ñoáng ôû moät nôi taát caû nhöõng töù chi ta ñaõ maát khi ta
coøn laøm nhöõng con kieán vaø nhöõng coân truøng khaùc thì ñoáng töù chi
aáy coøn cao hôn Nuùi Tu Di. Nhöõng gioït nöôùc maét chöa töøng khoâ
caïn maø ta ñaõ khoùc bôûi caùi laïnh, ñoùi vaø khaùt khi ta khoâng coù thöïc
134
phaåm vaø quaàn aùo, laøm thaønh moät ñaïi döông coøn lôùn hôn taát caû
nhöõng ñaïi döông bao quanh traùi ñaát. Thaäm chí taát caû soá löôïng
ñoàng ñoû maø ta töøng nuoát trong caùc ñòa nguïc coøn lôùn hôn boán ñaïi
döông. Theá nhöng taát caû chuùng sinh ñeàu bò troùi chaët vaøo caùc coõi
sinh töû bôûi duïc voïng vaø nhöõng baùm chaáp cuûa hoï maø chaúng bao giôø
coù chuùt hoái haän trong choác laùt naøo, hoï seõ coøn phaûi chòu ñöïng nhieàu
hôn nöõa nhöõng ñau khoå trong voøng luaân hoài voâ taän naøy.
Ngay caû neáu nhôø keát quaû may maén cuûa moät vaøi thieän haïnh,
chuùng ta coù theå ñöôïc tröôøng thoï, thaân theå hoaøn haûo, cuûa caûi vaø söï
vinh quang cuûa trôøi Indra hay Brahma, thì cuoái cuøng chuùng ta vaãn
khoâng theå trì hoaõn ñöôïc caùi cheát; vaø sau caùi cheát chuùng ta laïi phaûi
chòu ñöïng nhöõng ñau khoå cuûa caùc coõi thaáp. Trong ñôøi naøy, nhöõng
thuaän lôïi nhoû beù cuûa quyeàn löïc, cuûa caûi, söùc khoeû toát vaø nhöõng thöù
khaùc maø ta vui höôûng coù theå löøa phænh ta trong moät ít naêm, ít thaùng
hay ít ngaøy. Nhöng moät khi keát quaû cuûa moïi thieän haïnh taïo neân
nhöõng traïng thaùi haïnh phuùc naøy bò caïn kieät, thì duø coù muoán hay
khoâng, ta seõ phaûi traûi qua söï baàn cuøng vaø khoán khoù hay nhöõng ñau
khoå khoâng theå chòu ñöïng noåi trong nhöõng coõi thaáp.
Coù yù nghóa gì trong loaïi haïnh phuùc ñoù? Noù nhö moät giaác moäng
chæ ngöøng laïi giöõa chöøng khi baïn tænh giaác. Nhö keát quaû cuûa moät
vaøi thieän haïnh khoâng ñaùng keå, nhöõng ai coù veû sung söôùng vaø thoaûi
maùi vaøo luùc naøy seõ khoâng theå naém giöõ traïng thaùi ñoù daøi hôn choác
laùt moät khi keát quaû cuûa haønh vi ñoù caïn kieät. Nhöõng vò vua trôøi,
ngaát ngöôûng treân nhöõng ngai toøa baèng chaâu baùu traûi roäng vôùi
nhöõng thöù luïa laø tuyeät traàn, vui höôûng moïi laïc thuù cuûa nguõ quan.
Nhöng, moät khi thoï maïng cuûa hoï caïn kieät thì trong nhaùy maét, hoï bò
ñaém chìm trong ñau khoå vaø ñaâm ñaàu xuoáng neàn kim khí noùng nhö
thieâu nhö ñoát cuûa ñòa nguïc. Ngay caû nhöõng vò trôøi cuûa maët trôøi vaø
maët traêng,48 laø nhöõng vò ñaõ chieáu saùng boán ñaïi luïc, cuoái cuøng coù
theå bò taùi sinh ôû moät nôi naøo ngay giöõa nhöõng ñaïi luïc ñoù, trong
135
boùng toái saâu daøy tôùi noãi hoï khoâng theå thaáy töù chi cuûa chính hoï
duoãi ra hay gaäp laïi.
Vì theá chôù ñaët kyø voïng cuûa baïn nôi nhöõng nieàm vui hieån nhieân
cuûa sinh töû. Haõy quyeát ñònh raèng, ngay trong ñôøi naøy, baïn seõ giaûi
thoaùt chính mình khoûi ñaïi döông nhöõng noãi khoå cuûa noù vaø ñaït ñöôïc
chaân lyù vaø haïnh phuùc vónh cöûu cuûa Phaät Quaû vieân maõn. Haõy chuaån
bò tö töôûng naøy cho vieäc thöïc haønh cuûa baïn, söû duïng nhöõng phöông
phaùp ñuùng ñaén vaøo luùc baét ñaàu, phaàn chính yeáu vaø luùc keát thuùc.
NHÖÕNG NOÃI KHOÅ ÑAËC BIEÄT MAØ CHUÙNG SINH

TRONG SAÙU COÕI PHAÛI KINH NGHIEÄM
1. Möôøi taùm ñòa nguïc
1.1 TAÙM ÑÒA NGUÏC NOÙNG
Taùm ñòa nguïc noùng naøy caùi naøy naèm treân caùi kia gioáng nhö caùc
taàng cuûa moät toøa nhaø, töø Ñòa nguïc Soáng laïi treân ñænh, xuoáng tôùi
Ñòa nguïc Ñau khoå Toät ñoä ôû döôùi cuøng. Trong moãi maët neàn vaø
vaønh ñai thì gioáng nhö saét traéng noùng cuûa moät ngöôøi thôï reøn –
hoaøn toaøn khoâng coù choã naøo baïn coù theå ñaët chaân an toaøn. Moïi söï
chìm trong söï thieâu ñoát höøng höïc cuûa ngoïn löûa buøng chaùy döõ doäi.
1.1.1 Ñòa nguïc Soáng laïi
ÔÛ ñaây, giöõa nhöõng than hoàng bao phuû maët neàn kim khí noùng
höïc, voâ soá chuùng sinh nhö nhöõng boâng tuyeát trong moät traän baõo
tuyeát cuøng bò gom tuï laïi do naêng löïc caùc haønh vi cuûa hoï. Vì nhöõng
haønh vi ñöa daãn hoï bò thuùc ñaåy bôûi söï thuø gheùt, haäu quaû töông töï
nhö nguyeân nhaân khieán hoï nhìn nhau nhö nhöõng keû töû thuø, vaø hoï
ñaùnh nhau döõ doäi. Vung leân nhöõng vuõ khí kyø laï – moät kho vuõ khí
136
ma quaùi do nghieäp cuûa hoï taïo neân – hoï ñaùnh nhau cho tôùi khi moïi
ngöôøi ñeàu bò gieát cheát. Vaøo luùc ñoù, moät gioïng noùi töø baàu trôøi caát
leân: ‚Haõy soáng laïi!‛ vaø laäp töùc hoï trôû laïi cuoäc ñôøi vaø laïi baét ñaàu
ñaùnh nhau y heät nhö tröôùc. Vaø vì theá hoï ñau khoå, lieân tuïc cheát ñi
vaø soáng laïi.
Hoï soáng ôû ñoù bao laâu? Naêm möôi naêm trong ñôøi ngöôøi töông
ñöông vôùi moät ngaøy trong coõi trôøi cuûa Boán Ñaïi Ñeá. Ba möôi ngaøy
ñoù thaønh moät thaùng, vaø möôøi hai thaùng laøm thaønh moät naêm; naêm
traêm naêm nhö theá töông ñöông moät ngaøy trong Ñòa nguïc Soáng laïi,
vaø ôû ñoù moät laàn nöõa, moãi thaùng coù ba möôi ngaøy, möôøi hai thaùng
laøm thaønh moät naêm. Hoï chòu ñau khoå ôû ñoù trong naêm traêm naêm
nhö theá.
1.1.2 Ñòa nguïc Ñöôøng Vaïch-Ñen
ÔÛ ñaây nhöõng thuoäc haï cuûa Yama (Thaàn Cheát) ñaët nhöõng naïn
nhaân cuûa hoï treân neàn kim loaïi noùng gioáng nhö raát nhieàu khuùc cuûi
chaùy dôû vaø gaïch leân thaân hoï nhöõng ñöôøng vaïch ñen - boán, taùm,
möôøi saùu, ba möôi hai vaø v.v.. – maø caùc thuoäc haï duøng laøm nhöõng
ñöôøng maãu ñeå caét caùc naïn nhaân baèng nhöõng chieác cöa noùng ñoû.
Vöøa bò caét thaønh töøng maûnh xong laø hoï laäp töùc trôû laïi nguyeân veïn,
chæ ñeå bò chaët thaønh töøng phaàn vaø bò baêm ñi baêm laïi.
Ñoái vôùi tuoåi thoï cuûa hoï ôû ñoù, moät traêm naêm laøm ngöôøi töông
öùng vôùi moät ngaøy cuûa caùc vò trôøi trong Coõi Trôøi thöù Ba möôi ba, vaø
moät ngaøn naêm trong Coõi Trôøi thöù Ba möôi ba töông ñöông vôùi moät
ngaøy trong ñòa nguïc naøy. Theo tæ leä ñoù, caùc chuùng sinh soáng ôû ñoù
moät ngaøn naêm.
137
1.1.3 Ñòa nguïc Vaây baét vaø Nghieàn naùt
Trong ñòa nguïc naøy, haøng trieäu chuùng sinh bò neùm vaøo nhöõng
coái giaõ khoång loà baèng saét coù kích thöôùc baèng toaøn theå caùc thung
luõng. Nhöõng thuoäc haï cuûa Yama - Thaàn Cheát - xoay tít nhöõng
chieác buùa khoång loà baèng kim loaïi noùng ñoû lôùn nhö Nuùi Tu Di
quanh ñaàu hoï, vaø giaõ naùt caùc naïn nhaân. Nhöõng chuùng sinh naøy bò
nghieàn naùt cho tôùi cheát, hoï keâu khoùc trong noãi thoáng khoå vaø kinh
hoaøng khoâng theå töôûng töôïng noåi. Khi nhöõng chieác buùa ñöôïc dôû
leân, hoï soáng laïi, chæ ñeå chòu ñöïng lieân tuïc nhöõng noãi khoå töông töï.
Ñoâi khi, nuùi non ôû caû hai bôø thung luõng bieán thaønh ñaàu höôu,
nai, deâ, cöøu vaø nhöõng thuù vaät khaùc maø nhöõng chuùng sinh-ñòa nguïc
töøng gieát haïi trong nhöõng ñôøi quaù khöù cuûa hoï. Nhöõng con vaät huùc
ñaàu vaøo nhau baèng nhöõng ñaàu söøng phun löûa cuûa chuùng, vaø voâ soá
chuùng sinh-ñòa nguïc, bò loâi keùo ôû ñoù bôûi nhöõng nghieäp löïc cuûa hoï,
taát caû ñeàu bò nghieán naùt cho tôùi cheát. Roài, moät laàn nöõa, khi nhöõng
raëng nuùi taùch ra, hoï soáng laïi chæ ñeå bò nghieàn naùt moät laàn nöõa.
Hai traêm naêm laøm ngöôøi töông ñöông vôùi moät ngaøy cuûa nhöõng
vò trôøi trong Coõi Trôøi Khoâng Chieán ñaáu. Hai ngaøn naêm trong coõi
ñoù töông ñöông vôùi moät ngaøy trong Ñòa nguïc Vaây baét vaø Nghieàn
naùt, vaø chuùng sinh trong ñòa nguïc ñoù soáng hai ngaøn naêm.
1.1.4 Ñòa nguïc Keâu Ruù
ÔÛ ñaây, chuùng sinh ñau khoå vì bò quay nöôùng trong nhöõng toøa
nhaø baèng kim loaïi noùng ñoû khoâng coù loái ra. Hoï keâu khoùc vaø coù
caûm töôûng seõ khoâng bao giôø thoaùt ra ñöôïc.
Boán traêm naêm laøm ngöôøi töông ñöông moät ngaøy trong Coõi Hæ
Laïc. Boán ngaøn naêm trong coõi trôøi ñoù töông ñöông vôùi moät ngaøy
trong Ñòa nguïc Keâu ruù, ôû ñoù ñôøi soáng tieáp tuïc trong boán ngaøn naêm.
138
1.1.5 Ñòa nguïc Keâu ruù Vó ñaïi
Moät ñaùm ñoâng thuoäc haï cuûa Yama, trang bò vuõ khí vaø troâng
thaät kinh khieáp, xoâ ñaåy haøng trieäu naïn nhaân vaøo nhöõng nhaø kho
baèng kim khí vôùi nhöõng böùc töôøng ñoâi chaùy höøng höïc, ñaùnh hoï
baèng buùa vaø nhöõng vuõ khí khaùc. Nhöõng caùnh cöûa beân trong laãn
beân ngoaøi ñeàu bò nieâm phong baèng kim loaïi noùng chaûy vaø chuùng
sinh ñòa nguïc keâu ruù trong ñau ñôùn khi nghó raèng, cho duø hoï coù theå
vöôït qua caùnh cöûa ñaàu tieân, hoï seõ khoâng bao giôø coù theå ñi qua
caùnh cöûa thöù hai.
Taùm traêm naêm laøm ngöôøi töông öùng vôùi moät ngaøy trong Thieân
ñöôøng Huyeàn dieäu Hæ laïc. Taùm ngaøn naêm ôû ñoù töông ñöông vôùi
moät ngaøy trong Ñòa nguïc Keâu ruù Vó ñaïi. Chuùng sinh cuûa noù coù thoï
maïng taùm ngaøn naêm.
1.1.6 Ñòa nguïc Noùng
ÔÛ ñaây, voâ soá chuùng sinh ñau khoå vì bò naáu trong nhöõng vaïc saét
khoång loà coù kích thöôùc baèng toaøn theå vuõ truï goàm moät tæ theá giôùi, ôû
ñoù hoï bò naáu soâi trong chaát ñoàng noùng chaûy. Duø noåi leân ôû choã naøo,
hoï cuõng bò nhöõng thuoäc haï choäp laáy baèng nhöõng moùc kim khí vaø bò
ñaùnh vaøo ñaàu baèng buùa, ñoâi khi hoï maát yù thöùc; yù nieäm veà haïnh
phuùc cuûa hoï laø nhöõng giaây laùt hieám hoi naøy khi hoï khoâng coøn thaáy
ñau ñôùn nöõa. Vaøo nhöõng luùc khaùc, hoï lieân tuïc kinh nghieäm noãi khoå
meânh moâng.
Moät ngaøn saùu traêm naêm laøm ngöôøi töông ñöông moät ngaøy soáng
giöõa nhöõng vò trôøi Vui höôûng nhöõng Hieän thaân cuûa Ngöôøi khaùc.
Möôøi saùu ngaøn naêm cuûa nhöõng vò trôøi naøy töông ñöông moät ngaøy
trong Ñòa nguïc Noùng, vaø chuùng sinh ôû ñoù möôøi saùu ngaøn naêm nhö
theá.
139
1.1.7 Ñòa nguïc Noùng Döõ doäi
Chuùng sinh trong ñòa nguïc naøy bò giam caàm trong nhöõng ngoâi
nhaø baèng kim khí noùng höïc, vaø nhöõng thuoäc haï cuûa Yama duøng
caùc chóa ba saét noùng ñoû ñaâm vaøo goùt chaân vaø haäu moân cuûa hoï cho
tôùi khi caùc naïnh chóa ñöôïc ñaåy saâu vaøo taän vai vaø ñænh ñaàu. Cuøng
luùc ñoù thaân hoï bò boïc trong nhöõng mieáng kim loaïi noùng ñoû. Hoï
phaûi chòu ñau ñôùn bieát bao! Vieäc naøy tieáp tuïc trong nöûa trung kieáp,
laø moät thôøi gian voâ taän neáu tính theo naêm thaùng cuûa con ngöôøi.
1.1.8 Ñòa nguïc Ñau khoå Toät ñoä
Ñaây laø moät dinh thöï roäng meânh moâng baèng kim loaïi noùng höïc,
vaây quanh noù laø möôøi saùu Ñòa nguïc Laân caän. Trong ñoù caùc thuoäc
haï cuûa Yama neùm voâ soá chuùng sinh vaøo giöõa moät ngoïn nuùi goàm
nhöõng mieáng saét noùng ñoû, röïc rôõ nhö than hoàng. Baèng nhöõng oáng
thoåi laøm baèng da coïp vaø beo, hoï laøm cho löûa chaùy buøng leân cho tôùi
khi thaân theå caùc naïn nhaân vaø ngoïn löûa trôû neân khoâng coøn phaân
bieät ñöôïc nöõa. Noãi khoå cuûa hoï thaät gheâ gôùm. Ngoaøi nhöõng tieáng
keâu khoùc tuyeät voïng thì khoâng coøn daáu hieäu naøo veà söï hieän dieän
cuûa nhöõng thaân xaùc thöïc söï nöõa. Hoï luoân luoân mong thoaùt khoûi
choã ñoù, nhöng ñieàu aáy khoâng xaûy ra. Thænh thoaûng coù moät loã hoång
nhoû trong ngoïn löûa vaø hoï nghó raèng mình coù theå thoaùt ra, nhöng
caùc thuoäc haï ñaùnh hoï baèng duøi cui, giaùo, buùa vaø nhöõng vuõ khí
khaùc vaø hoï phaûi chòu moïi thoáng khoå cuûa baûy loaïi ñòa nguïc ñaõ keå ôû
treân, chaúng haïn nhö bò ñoå chaát ñoàng noùng chaûy vaøo mieängï.
Thoï maïng ôû ñaây daøi caû moät trung kieáp. Noù ñöôïc goïi laø Ñòa
nguïc Ñau khoå Toät ñoä laø bôûi khoâng ñaâu coù theå coù noãi khoå gheâ gôùm
ñeán theá. Ñòa nguïc naøy laø nôi taùi sinh cuûa nhöõng keû phaïm naêm
troïng toäi bò quaû baùo laäp töùc vaø nhöõng haønh giaû Kim Cöông Thöøa
phaùt trieån nhöõng quan ñieåm ñoái nghòch laïi vò Thaày Kim Cöông.
140
Khoâng coù haønh vi naøo khaùc coù ñuû naêng löïc ñeå gaây neân söï taùi sinh
ôû ñoù.
1.1.9 Nhöõng Ñòa nguïc Laân caän
Chung quanh Ñòa nguïc Ñau khoå Toät ñoä, ôû moãi moät trong boán
höôùng chính, coù moät caùi möông ñaày than hoàng, moät ñaàm laày ñaày
nhöõng töû thi thoái röõa, moät caùnh ñoàng vuõ khí tua tuûa vaø moät röøng
caây coù laù saéc nhö löôõi dao caïo. Trong moãi phöông baéc, nam, ñoâng
vaø taây ñeàu coù nhöõng caûnh töôïng ñoù, taïo thaønh taát caû möôøi saùu loaïi.
Trong moãi phöông trung gian – ñoâng nam, taây nam, taây baéc vaø
ñoâng baéc – laø moät ñoài caây salmali baèng saét.
Haàm than hoàng noùng ñoû. Khi chuùng sinh ñaõ goät saïch haàu heát
haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi ñöôïc noái keát vôùi Ñòa nguïc Ñau khoå Toät
ñoä vaø töø nôi ñoù chui leân, hoï thaáy ôû ñaèng xa caùi gì gioáng nhö moät
caùi möông coù boùng maùt. Hoï vui möøng lao xuoáng ñoù, chæ ñeå thaáy
mình chìm xuoáng moät haàm than noùng ñoû thieâu ñoát thòt xöông hoï.
Ñaàm chöùa töû thi thoái röõa. Roài hoï thaáy moät con soâng. Sau khi bò
quay nöôùng trong moät loø than suoát moät kieáp, hoï khaùt tôùi noãi nhìn
thaáy nöôùc ñoå ñaày leân ngöôøi hoï vôùi nieàm vui söôùng vaø hoï voäi vaõ
lao tôùi ñoù ñeå laøm dòu côn khaùt. Nhöng dó nhieân laø khoâng coù nöôùc.
Khoâng coù gì ngoaøi nhöõng töû thi – nhöõng xaùc ngöôøi, ngöïa, xaùc choù
– taát caû ñang thoái röõa vaø luùc nhuùc coân truøng khi chuùng phaân huûy,
boác ra nhöõng muøi hoâi thoái khuûng khieáp. Hoï chìm vaøo baõi laày naøy
cho tôùi khi ñaàu hoï chìm nghæm, trong khi nhöõng con saâu vôùi nhöõng
caùi moû saét ngaáu nghieán hoï.
Caùnh ñoàng dao caïo. Khi hoï töø ñaàm laày naøy troài leân, hoï run raåy
khi nhìn thaáy moät caùnh ñoàng xanh töôi. Nhöng khi tôùi ñoù hoï nhaän
ra raèng noù lôûm chôûm vuõ khí. Toaøn theå maët ñaát ñöôïc bao phuû bôûi
nhöõng phieán kim loaïi moûng noùng ñoû moïc leân nhieàu nhö coû, chuùng
ñaâm thuûng chaân moãi khi hoï böôùc ñi. Khi hoï nhaác chaân leân thì baøn
141
chaân laïi laønh laën – chæ ñeå laïi bò ñaâm thaät ñau ñôùn ngay khi hoï ñaët
chaân xuoáng.
Röøng göôm. Ñöôïc töï do moät laàn nöõa, hoï sung söôùng khi nhìn
thaáy moät caùnh röøng ñeïp vaø voäi vaõ tôùi ñoù. Nhöng khi tôùi nôi thì
chaúng coù caùnh röøng ñeïp naøo caû. Noù hoùa thaønh moät buïi caây maø
treân nhöõng caønh caây baèng kim loaïi moïc ñaày göôm ñao thay cho
nhöõng chieác laù. Khi caây lay ñoäng trong gioù, nhöõng löôõi göôm caét
thaân hoï thaønh töøng mieáng nhoû. Thaân hoï trôû laïi nhö cuõ vaø laïi lieân
tuïc bò baêm nhoû.
Ñoài caây salmali saét. Ñaây laø nôi taùi sinh cuûa nhöõng taêng, ni
phoùng tuùng vi phaïm giôùi nguyeän trong saïch vaø nhöõng ngöôøi ñaém
mình trong söï taø daâm. Haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi nhö theá ñem hoï
ñeán chaân ñoài caây salmali saét khuûng khieáp. Hoï coù theå thaáy treân
ñænh ñoài nhöõng ngöôøi tình cuõ ñang keâu goïi hoï. Khi hoï haêm hôû leo
leân ñeå gaëp nhöõng ngöôøi aáy thì taát caû nhöõng laù caây saét chóa xuoáng
vaø ñaâm thuûng da thòt hoï. Khi leân tôùi ñænh hoï chæ thaáy nhöõng con
quaï, keân keân, vaø nhöõng con cuøng loaïi moùc maét hoï ñeå huùt chaát môõ.
Hoï laïi thaáy nhöõng ngöôøi baïn tình ñang goïi hoï, baây giôø thì töø döôùi
ñoài. Hoï leo xuoáng vaø nhöõng laù caây quay ngöôïc leân lieân tuïc ñaâm
vaøo ngöïc hoï. Khi xuoáng tôùi maët ñaát, nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø ñaøn
baø baèng saét hình thuø gôùm ghieác oâm chaàm laáy hoï, caén ñöùt ñaàu vaø
nhai cho tôùi khi oùc chaûy nheãu nhaõo ôû khoùe mieäng. Ñoù laø nhöõng
ñau khoå ñöôïc kinh nghieäm ôû ñaây.
Haõy chuù taâm tôùi moïi chi tieát cuûa nhöõng ñau khoå cuûa taùm ñòa
nguïc noùng, möôøi saùu ñòa nguïc laân caän, nhöõng ñòa nguïc phuï vaø
nhöõng ñoài caây salmali saét. Haõy lui veà moät nôi yeân tónh, nhaém maét
laïi vaø töôûng töôïng raèng baïn ñang thöïc söï soáng trong nhöõng coõi ñòa
nguïc. Khi baïn caûm nhaän noãi kinh hoaøng vaø ñau khoå nhieàu tôùi ñoä
nhö theå baïn thöïc söï soáng ôû ñoù, haõy khôûi leân trong taâm tö töôûng
sau:
142
‚Maëc duø toâi khoâng thöïc söï ôû ñoù nhöng toâi caûm nhaän ñöôïc noãi
khieáp sôï vaø ñau khoå maõnh lieät nhö theá khi toâi vöøa hình dung moïi
noãi khoå ñoù. Ngay giôø ñaây coù voâ soá chuùng sinh ñang soáng trong
nhöõng ñòa nguïc naøy, vaø taát caû hoï ñaõ töøng laø cha meï cuûa toâi trong
nhöõng ñôøi quaù khöù. Chaúng bieát cha meï, nhöõng ngöôøi thaân yeâu vaø
baèng höõu cuûa toâi coù bò taùi sinh vaøo ñoù sau khi cheát hay khoâng.
Vieäc taùi sinh vaøo nhöõng coõi naøy chuû yeáu laø do nhöõng haønh vi phaùt
xuaát töø söï thuø gheùt, vaø baûn thaân toâi cuõng ñaõ töøng tích luõy voâ soá
haønh vi nhö vaäy trong ñôøi naøy cuõng nhö trong taát caû nhöõng ñôøi quaù
khöù cuûa toâi. Toâi coù theå chaéc chaén raèng sôùm muoän gì thì chính toâi
cuõng seõ phaûi taùi sinh vaøo nhöõng coõi ñòa nguïc ñoù.
‚Vaøo luùc naøy, toâi coù ñöôïc moät ñôøi ngöôøi vôùi ñaày ñuû töï do vaø
thuaän lôïi. Toâi ñaõ gaëp ñöôïc moät vò Thaày taâm linh chaân chính vaø
nhaän ñöôïc nhöõng höôùng daãn thaâm saâu mang laïi khaû naêng ñaït ñöôïc
Phaät ñòa. Do vaäy, toâi phaûi thöïc haønh toát nhaát nhöõng phöông phaùp
seõ cöùu toâi khoâng coøn bò taùi sinh moät laàn nöõa trong nhöõng coõi thaáp
ñoù.‛
Haõy quaùn chieáu nhieàu laàn nhö theá veà noãi khoå trong caùc ñòa
nguïc. Haõy saùm hoái nhöõng haønh ñoäng baát thieän trong quaù khöù cuûa
baïn vôùi söï aân haän maõnh lieät vaø haõy laäp moät quyeát taâm baát thoái
chuyeån raèng, cho duø phaûi boû thaân maïng, baïn seõ khoâng bao giôø coøn
vi phaïm nhöõng haønh vi daãn ñeán vieäc taùi sinh trong caùc coõi ñòa
nguïc. Vôùi loøng bi maãn bao la ñoái vôùi nhöõng chuùng sinh hieän ñang
ôû ñoù, haõy caàu nguyeän raèng ngay giaây phuùt naøy taát caû hoï coù theå
ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nhöõng coõi thaáp. Haõy ñöa giaùo lyù vaøo thöïc
haønh, hoaøn taát nhöõng phöông phaùp cho söï khôûi ñaàu, phaàn chính vaø
phaàn keát thuùc.
143
1.2 TAÙM ÑÒA NGUÏC LAÏNH
Trong taát caû nhöõng ñòa nguïc naøy, moâi tröôøng hoaøn toaøn do
nhöõng nuùi tuyeát vaø baêng haø taïo neân, thöôøng xuyeân bò bao phuû
trong nhöõng traän baõo tuyeát.
Nhöõng chuùng sinh ôû ñoù, hoaøn toaøn traàn truoàng, bò söï giaù laïnh
haønh haï. Trong Ñòa Nguïc Phoàng Gioäp, söï laïnh giaù laøm noåi nhöõng
veát phoàng gioäp treân thaân hoï. Trong Ñòa Nguïc Phoàng Gioäp Vôõ Beå,
nhöõng veát phoàng gioäp naøy vôõ ra. Trong Ñòa Nguïc Haøm Raêng
Nghieán Chaët, chuùng sinh khoâng theå chòu noåi caùi laïnh buoát nhöùc vaø
haøm raêng hoï nghieán chaët laïi. Trong Ñòa Nguïc Than Khoùc, tieáng
keâu khoùc cuûa hoï chaúng bao giôø döùt. Trong Ñòa Nguïc Reân Ræ,
gioïng hoï bò vôõ vaø nhöõng tieáng reân daøi thoaùt ra töø ñoâi moâi. Trong
Ñòa Nguïc Hoa Sen Xanh-nhö nhöõng Veát Nöùt, da cuûa hoï chuyeån
thaønh maøu xanh döông vaø nöùt ra thaønh boán mieáng nhö-caùnh hoa.
Trong Ñòa Nguïc Hoa Sen-nhö nhöõng Veát Nöùt, coù theå nhìn thaáy thòt
soáng maøu ñoû cuûa hoï, vaø söï giaù laïnh laøm noù nöùt ra thaønh taùm
maûnh. Cuoái cuøng, trong Ñòa Nguïc Hoa Sen Lôùn-nhö nhöõng Veát
Nöùt, thòt cuûa hoï trôû thaønh maøu ñoû saäm vaø nöùt ra thaønh möôøi saùu,
ba möôi hai vaø sau ñoù thaønh voâ soá maûnh. Nhöõng con saâu ñuïc
thuûng maûng thòt vôõ nöùt vaø ngaáu nghieán noù baèng nhöõng caùi moû kim
khí cuûa chuùng. Teân cuûa taùm ñòa nguïc naøy baét nguoàn töø nhöõng ñau
khoå khaùc nhau maø chuùng sinh phaûi chòu ñöïng ôû ñoù.
Veà thoï maïng trong nhöõng ñòa nguïc laïnh naøy, haõy hình dung
moät caùi thuøng coù theå chöùa ñöôïc hai traêm tieâu chuaån Kosala,* ñöïng
ñaày hoät meø. Ñôøi soáng trong Ñòa nguïc Phoàng Gioäp keùo daøi cho ñeán
khi caùi thuøng roãng ñoù bò troáng roãng baèng caùch cöù moät traêm naêm laïi
laáy ra moät hoät meø duy nhaát.
*
Moät ñôn vò ño löôøng xöa ñöôïc ñaët teân sau thaønh phoá Kosala cuûa AÁn Ñoä (gaàn
Ayodhya hieän taïi).
144
Ñoái vôùi nhöõng ñòa nguïc laïnh khaùc, thoï maïng vaø caùc noãi khoå
moãi thöù taêng gaáp hai möôi laàn. Do ñoù ñôøi soáng trong Ñòa Nguïc
Phoàng Gioäp Vôõ Beå daøi gaáp hai möôi laàn ñôøi soáng trong Ñòa Nguïc
Phoàng Gioäp; daøi hôn ñôøi soáng trong Ñòa nguïc Haøm Raêng Nghieán
Chaët hai möôi laàn; vaø v.v..
Baèng taâm thöùc, haõy nhaän vaøo mình nhöõng noãi khoå naøy vaø haõy
thieàn ñònh veà chuùng cuøng caùch thöùc nhö ñoái vôùi caùc ñòa nguïc noùng.
Haõy nghó töôûng raèng seõ laïnh leõo khuûng khieáp bieát bao khi baïn
phaûi ñöùng traàn truoàng duø chæ trong choác laùt giöõa côn gioù muøa ñoâng
laïnh giaù trong theá giôùi con ngöôøi hieän taïi. Laøm sao baïn coù theå chòu
ñöïng ñöôïc neáu bò taùi sinh vaøo nhöõng ñòa nguïc ñoù? Haõy saùm hoái
nhöõng loãi laàm cuûa baïn vaø cam keát khoâng bao giôø taùi phaïm chuùng.
Sau ñoù haõy phaùt trieån loøng bi maãn ñoái vôùi chuùng sinh ñang thaät söï
soáng trong nhöõng theá giôùi ñoù. Haõy thöïc haønh nhö tröôùc, söû duïng
moãi moät trong nhöõng giaùo lyù cho luùc khôûi ñaàu, thöïc haønh chính vaø
phaàn keát thuùc.
1.3 CAÙC ÑÒA NGUÏC PHUØ DU
Nhöõng ñòa nguïc phuø du hieän höõu trong moïi loaïi vò trí khaùc
nhau vaø nhöõng noãi khoå ñöôïc kinh nghieäm trong ñoù cuõng bieán ñoåi
raát nhieàu. Chuùng sinh coù theå bò nghieàn naùt giöõa caùc taûng ñaù, hoaëc
bò giam caàm trong moät hoøn ñaù, bò coùng laïnh trong baêng tuyeát, bò
naáu chín trong nöôùc soâi hay bò thieâu ñoát trong löûa ñoû. Khi coù ngöôøi
ñang ñoán caây thì moät soá ngöôøi coù caûm töôûng mình laø caùi caây maø
nhöõng caønh lôùn bò chaët ñöùt. Moät soá ñau khoå bôûi ñoàng hoùa thaân theå
hoï vôùi nhöõng boä phaän bò lieân tuïc ñem söû duïng nhö caùc coái giaõ, caây
choåi, xoong chaûo, caùnh cöûa, caùc caây coät, ñinh ñaàu lôùn vaø daây
thöøng..
Nhöõng ví duï trong caùc caâu chuyeän veà nhöõng ñòa nguïc naøy laø
caùc töôøng thuaät veà con caù maø Ngaøi Lingje Repa nhìn thaáy trong
145
Hoà Yamdrok vaø con eách maø thaønh töïu giaû Tangtong Gyalpo tìm
thaáy beân trong moät hoøn ñaù.
Yutso Ngonmo, Hoà Lam Ngoïc xuaát hieän trong luùc Dakini
Yeshe Tsogyal ñang thieàn ñònh ôû Yamdrok, khi moät mieáng vaøng
roøng do moät Bonpo neùm bò bieán thaønh nöôùc. Noù laø moät trong boán
caùi hoà noåi tieáng ôû Taây Taïng, vaø daøi ñeán noãi töø ñaàu hoà taïi Lung
Kangchen tôùi cuoái hoà ôû Zemaguru phaûi ñi boä maát vaøi ngaøy. Moät
ngaøy noï, ñaïi thaønh töïu giaû Lingje Repa ñang quan saùt caùi hoà naøy
thì Ngaøi baét ñaàu baät khoùc vaø than raèng: ‚Con vaät ñaùng thöông!
Chôù laïm duïng nhöõng vaät cuùng döôøng! Chôù laïm duïng nhöõng vaät
cuùng döôøng!‛49
Khi nhöõng ngöôøi ôû cuøng vôùi Ngaøi yeâu caàu Ngaøi giaûi thích,
Ngaøi noùi: ‚Taâm thöùc cuûa moät Laït ma laïm duïng cuûa cuùng döôøng bò
taùi sinh trong moät ñòa nguïc phuø du trong caùi hoà naøy, vaø ñang bò ñau
khoå döõ doäi.‛
Hoï muoán ñöôïc nhìn thaáy, vì theá vò thaønh töïu giaû laøm nöôùc hoà
khoâ caïn moät caùch kyø dieäu trong choác laùt, phôi baøy moät con caù
khoång loà, noù lôùn tôùi noãi chieám troïn beà roäng vaø beà daøi cuûa caùi hoà.
Noù ñang quaèn quaïi trong ñau ñôùn vì hoaøn toaøn bò nhöõng sinh vaät
nhoû phuû kín vaø aên soáng. Nhöõng thò giaû cuûa Lingje Repa hoûi Ngaøi
ngöôøi coù nghieäp xaáu nhö theá laø ai, vaø Ngaøi traû lôøi ñoù laø Tsangla
Tanakchen, Laït ma Ngöïa Ñen ôû tænh Tsang. OÂng laø moät Laït ma
maø lôøi noùi coù naêng löïc vaø söï gia hoä thaät maïnh meõ.50 Chæ moät caùi
lieác maét cuûa oâng laø ñuû ñeå chöõa laønh cho moät ngöôøi naøo ñoù bò
nhöõng tinh linh quaáy nhieãu. Vì lyù do naøy oâng raát ñöôïc kính troïng ôû
boán tænh cuûa U vaø Tsang. Nhöng khi oâng thöïc hieän phaùp chuyeån di
taâm thöùc trong nhöõng tang leã, moãi laàn phaùt ra tieáng ‚P’et‛ oâng ñoøi
phaûi ñöôïc traû coâng baèng moät soá löôïng lôùn ngöïa vaø traâu boø cuûa
ngöôøi cheát.
146
Moät ngaøy noï, Thaønh töïu giaû Tangtong Gyalpo ñang thöïc haønh
nhöõng baøi taäp yoga veà caùc kinh maïch vaø naêng löïc treân moät taûng ñaù
lôùn. Taûng ñaù beå laøm hai. Beân trong laø moät con coùc lôùn. Voâ soá sinh
vaät beù nhoû ñang baùm vaøo vaø aên soáng noù, laøm noù môû hoaùc caùi
mieäng ñen cuûa noù roài ngaäm laïi vaø ñau ñôùn gheâ gôùm. Khi nhöõng
ngöôøi ñoàng haønh hoûi ngaøi taïi sao laïi xaûy ra ñieàu naøy, Tangtong
Gyalpo giaûi thích raèng ngöôøi bò taùi sinh trong hình töôùng ñoù laø moät
thaày tö teá ñaõ gieát nhöõng con vaät ñeå cuùng teá.
Haõy nhìn nhöõng Laït ma ngaøy nay! Moãi laàn moät tín chuû gieát
moät con cöøu beùo toát vaø baøy ra thòt coå, nhöõng traùi caät vaø nhöõng boä
phaän khaùc cuøng vôùi thòt vaø maùu, chaát ñoáng noù cuøng nhöõng mieáng
thòt söôøn traâu yak coøn run raåy, nhöõng Laït ma cuûa chuùng ta keùo aùo
choaøng ra khoûi ñaàu vaø muùt boä loøng nhö treû em buù meï. Sau ñoù, hoï
duøng dao laïng mieáng thòt vaø ung dung nhai nuoát. Khi aên xong, caùi
ñaàu cuûa hoï laïi xuaát hieän, noùng hoåi vaø boác hôi. Mieäng hoï loaùng môõ
vaø raâu hoï coù maøu ñoû nhaït. Nhöng hoï seõ gaëp moät vaán ñeà to lôùn
trong ñôøi sau, ôû moät trong nhöõng ñòa nguïc phuø du, khi hoï phaûi traû
laïi baèng chính thaân theå hoï taát caû nhöõng gì hoï ñaõ aên quaù nhieàu laàn
trong ñôøi naøy.
Coù laàn, Ngaøi Palden Chokyong, Tu vieän tröôûng Toái cao xöù
Ngor, coù maët ôû Derge. Ngaøi boá trí nhieàu tu só doïc theo bôø Soâng
Ngulda, ra leänh cho hoï khoâng ñöôïc ñeå baát kyø thöù gì troâi qua. Tôùi
chieàu, hoï thaáy moät thaân caây lôùn troâi treân maët nöôùc neân loâi vaøo bôø
vaø ñem laïi cho Tu vieän tröôûng, noùi raèng ngoaøi khuùc caây naøy hoï
khoâng thaáy vaät gì khaùc.
‚Chaéc haún laø noù,‛ Ngaøi noùi. ‚Haõy cheû noù ra.‛
ÔÛ beân trong thaân caây hoï thaáy moät con coùc lôùn ñang bò voâ soá
coân truøng aên soáng. Sau khi thöïc hieän moät nghi leã tònh hoùa, vò Tu
vieän tröôûng noùi raèng con coùc töøng laø moät thuû quyõ teân laø Pogye ôû
vuøng Derge. Ngaøy nay nhöõng ngöôøi coù veû coù moïi quyeàn löïc,
nhöng taát caû nhöõng thuû laõnh ñoù vaø nhöõng keû quyeàn cao chöùc troïng
147
thaâm laïm cuûa coâng neân suy nghó veà nhöõng ñòa nguïc phuø du vaø
phaûi thaät caån troïng.
Vaøo thôøi Ñöùc Phaät, coù moät ngöôøi ñoà teå cuûa laøng laäp nguyeän
khoâng gieát suùc vaät vaøo ban ñeâm. OÂng ta bò taùi sinh vaøo moät ñòa
nguïc phuø du. Vaøo ban ñeâm söï hæ laïc cuûa oâng ta thì voâ haïn. OÂng
soáng trong moät laâu ñaøi tuyeät ñeïp vôùi boán phuï nöõ quyeán ruõ ra söùc
phuïc vuï caùc ñoà aên thöùc uoáng vaø nhöõng thuù vui khaùc cho oâng. Tuy
nhieân, vaøo ban ngaøy nhöõng böùc töôøng cuûa toøa nhaø bieán thaønh kim
khí noùng ñoû vaø boán phuï nöõ bieán thaønh boán con choù naâu thaät khuûng
khieáp aên thòt oâng ta.
Ngaøy xöa, Ngaøi Srona thaáy moät ngöôøi ñaøn oâng ngoaïi tình theà
giöõ giôùi khoâng taø daâm vaøo ban ngaøy. Ngöôïc vôùi ngöôøi ñoà teå, oâng
ta chæ bò ñau khoå vaøo ban ñeâm.
Ngaøy xöa coù moät tu vieän hoan hyû coù khoaûng naêm traêm tu só.
Khi chuoâng ñoå vaøo giöõa tröa nhöõng nhaø sö taäp hoïp ñeå duøng böõa, tu
vieän bieán thaønh moät caên nhaø baèng kim khí chaùy noùng. Nhöõng bình
baùt, ly taùch vaø v.v.. bieán thaønh caùc vuõ khí vaø nhöõng vò tu só ñaùnh
nhau. Khi heát giôø aên tröa, hoï taùch ra vaø laïi trôû veà vò trí cuõ. Vaøo
thôøi Ñöùc Phaät Ca Dieáp, nhieàu vò taêng ñaõ tranh caõi vaøo giôø aên tröa,
vaø ñaây laø haäu quaû hoaøn toaøn chín muøi cuûa vieäc ñoù.*
Taùm ñòa nguïc noùng, taùm ñòa nguïc laïnh, nhöõng ñòa nguïc laân caän
vaø nhöõng ñòa nguïc phuø du naøy cuøng ñöôïc goïi laø möôøi taùm coõi ñòa
nguïc. Haõy nghieân cöùu kyõ caøng soá löôïng cuûa chuùng, thôøi gian traûi
qua ôû ñaây, nhöõng ñau khoå cuûa chuùng vaø nhöõng nguyeân nhaân gaây
neân söï taùi sinh ôû ñoù, vaø haõy thieàn ñònh vôùi loøng bi maãn veà nhöõng
chuùng sinh bò taùi sinh trong ñoù. Haõy coá gaéng ñeå baûo ñaûm raèng baûn
thaân baïn laãn baát kyø ngöôøi naøo khaùc seõ khoâng coøn ai bò taùi sinh vaøo
nhöõng coõi ñoù.
*
Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích trong chöông theo sau.
148
Neáu baïn hoaøn toaøn baèng loøng vôùi vieäc laéng nghe vaø hieåu bieát
ñieàu naøy moät caùch trí thöùc maø khoâng taïo cho noù moät kinh nghieäm
soáng, thì baïn seõ chæ trôû thaønh moät trong nhöõng haønh giaû ngoan coá
vaø kieâu ngaïo bò caùc baäc sieâu phaøm pheâ phaùn vaø bò nhöõng ngöôøi
minh trieát chæ trích.
Ngaøy xöa coù moät tu só coù ñöùc haïnh göông maãu nhöng laïi heát
söùc kieâu ngaïo. OÂng ta ñeán thaêm Shang Rinpoche, Ngaøi hoûi oâng ta
hieåu Giaùo Phaùp gì.
‚Toâi ñaõ ñöôïc nghe nhieàu giaùo lyù,‛ vò taêng traû lôøi.
‚Vaäy haõy keå cho ta teân cuûa möôøi taùm ñòa nguïc,‛ Shang Rinpoche
noùi.
‚Taùm ñòa nguïc noùng, taùm ñòa nguïc laïnh .. toång coäng laø möôøi
saùu .. vaø neáu Ngaøi theâm vaøo Muõ Ñen vaø Ñoû cuûa caùc vò Karmapa
thì laø möôøi taùm.‛
Khoâng phaûi vì thieáu toân kính neân oâng ta goäp chung caùc Laït ma
Karmapa vôùi caùc ñòa nguïc. Ñoù laø chæ vì oâng ta queân teân caùc ñòa
nguïc phuø du vaø ñòa nguïc laân caän, vaø bôûi vaøo luùc ñoù nhöõng
Karmapa Muõ Ñen vaø Ñoû raát noåi tieáng neân oâng ta ñaõ haáp taáp keå
theâm caùc Ngaøi. Baây giôø baïn coù thöïc haønh nhöõng giaùo lyù ñaõ nhaän
ñöôïc hay khoâng laø moät chuyeän, nhöng neáu toái thieåu khoâng bieát tôùi
nhöõng ngoân töø vaø thuaät ngöõ coù lieân quan thì thaät ñaùng xaáu hoå.
149
2. Ngaï Quyû
Coù hai loaïi ngaï quyû (quyû ñoùi): nhöõng ngaï quyû soáng tuï taäp vaø
nhöõng ngaï quyû du haønh khaép khoâng gian.
2.1 NHÖÕNG NGAÏ QUYÛ SOÁNG TUÏ TAÄP
Nhöõng ngaï quyû naøy bò ñau khoå do nhöõng chöôùng ngaïi beân
ngoaøi, beân trong hay ñaëc bieät.
2.1.1 Ngaï quyû bò ñau khoå vì nhöõng chöôùng ngaïi beân ngoaøi
Nhöõng ngaï quyû naøy bò söï ñoùi vaø khaùt cöïc ñoä haønh haï. Nhieàu
theá kyû ñaõ troâi qua maø ngay caû moät töø ‚nöôùc‛ cuõng chaúng ñöôïc
nhaéc tôùi. Thöôøng xuyeân bò aùm aûnh bôûi thöïc phaåm vaø nöôùc uoáng,
hoï khoâng ngöøng tìm kieám chuùng, nhöng khoâng tìm thaáy ngay caû
moät daáu veát nhoû nhaát. Thænh thoaûng hoï thaáy ôû xa moät doøng nöôùc
trong treûo, thanh tònh. Nhöng nhöõng khôùp xöông cuûa hoï yeáu tôùi noãi
khoâng ñôõ noåi caùi buïng naëng neà. Hoï chæ tôùi nôi ñoù vôùi noãi ñau khoå
gheâ gôùm vaø hoaøn toaøn kieät söùc – chæ ñeå caøng khoå sôû hôn khi thaáy
nöôùc caïn khoâ, khoâng coøn gì ngoaøi ñaùy soâng ñaày soûi ñaù.
Ñoâi khi hoï thaáy xa xa coù moät vöôøn traùi caây. Nhö tröôùc, hoï tieán
laïi gaàn, nhöng khi ñeán nôi hoï nhaän ra raèng nhöõng caây lôùn hoaøn
toaøn khoâ heùo. Ñoâi luùc hoï nhìn thaáy nhieàu thöùc aên vaø nöôùc uoáng
cuøng nhöõng thöù vöøa yù khaùc, nhöng khi tôùi gaàn hoï thaáy nhöõng thöù
naøy ñöôïc voâ soá ngöôøi trang bò vuõ khí baûo veä, nhöõng ngöôøi naøy saên
ñuoåi vaø duøng vuõ khí ñaùnh ñaäp hoï khieán hoï ñau ñôùn gheâ gôùm.
Vaøo muøa heø, ngay caû aùnh traêng hình nhö cuõng noùng vaø thieâu
ñoát hoï; vaøo muøa ñoâng thì hoï coù caûm töôûng maët trôøi cuõng laïnh giaù.
Nhöõng caûm giaùc naøy haønh haï hoï khuûng khieáp.
150
Coù laàn, khi Ngaøi Srona ôû trong moät xöù cuûa caùc ngaï quyû, Ngaøi
thaáy söï tham lam cuûa hoï ñoäc haïi tôùi noãi laøm Ngaøi phaùt soát vaø
mieäng thì hoaøn toaøn khoâ ñaéng. Ngaøi ñi qua moät laâu ñaøi saét maø
ñöùng ôû cöûa laø moät hình daïng aûm ñaïm khuûng khieáp vôùi ñoâi maét ñoû
ngaàu.
‚ÔÛ ñaâu coù nöôùc?‛ Ngaøi Srona hoûi.
Nghe ñöôïc lôøi naøy, moät ñaùm ngaï quyû maø taát caû troâng gioáng
nhö nhöõng maåu goã ñang chaùy xuùm laïi quanh Ngaøi, van naøi: ‚Ñaáng
vieân maõn vó ñaïi, xin cho chuùng toâi nöôùc!‛
‚Chính ta cuõng chaúng tìm ra,‛ Ngaøi traû lôøi. ‚Caùc ngöôi haõy cho
ta moät ít.‛
‚Ngaøi noùi gì vaäy?‛ nhöõng ngaï quyû traû lôøi. ‚Chuùng toâi sinh ôû
vuøng naøy ñaõ möôøi hai naêm maø tôùi nay chöa töøng ñöôïc nghe nhaéc
tôùi nöôùc.‛
2.1.2 Ngaï quyû bò ñau khoå vì nhöõng chöôùng ngaïi beân trong
Nhöõng ngaï quyû naøy coù mieäng khoâng lôùn hôn moät loã kim. Thaäm chí
neáu hoï uoáng heát nöôùc trong caùc ñaïi döông, thì luùc nöôùc troâi xuoáng
coå hoïng nhoû nhö moät sôïi loâng ngöïa, söùc noùng cuûa hôi thôû hoï seõ
laøm nöôùc boác hôi. Ngay caû baèng caùch naøo ñoù hoï nuoát ñöôïc moät
chuùt, thì seõ chaúng bao giôø laøm ñaày noåi caùi bao töû coù kích thöôùc
baèng caû moät quoác gia. Cuoái cuøng cho duø nöôùc vaøo ñöôïc bao töû ñuû
ñeå laøm hoï thoaû maõn thì vaøo ban ñeâm noù cuõng bieán thaønh löûa vaø
thieâu chaùy phoåi, tim vaø taát caû boä ruoät cuûa hoï. Khi muoán ñi, vôùi
chaân tay chæ nhö coïng co,û hoï khoâng theå naâng noåi caùi buïng khoång
loà vaø ñieàu naøy laøm cho hoï ñau khoå voâ haïn.
151
2.1.3 Ngaï quyû bò ñau khoå vì nhöõng chöôùng ngaïi ñaëc bieät
Nhöõng ngaï quyû naøy chòu moïi loaïi kinh nghieäm bieán ñoåi töø kinh
nghieäm naøy sang kinh nghieäm khaùc vaø coù cöôøng ñoä khaùc nhau.
Chaúng haïn, moät soá ngaï quyû coù nhieàu sinh vaät soáng trong thaân theå
vaø aên thòt hoï.
Coù laàn khi ñang du haønh trong xöù sôû cuûa ngaï quyû, ngaøi Srona
ñeán moät nôi vaø gaëp moät phuï nöõ ñeïp. Nhôø voùc daùng thanh tuù vaø
ñöôïc trang ñieåm baèng chaâu baùu neân troâng baø thaät quyeán ruõ. ÔÛ moãi
chaân chieác ngai baø ngoài coù moät ngaï quyû bò troùi. Baø cuùng döôøng
ngaøi Srona thöùc aên vaø baùo tröôùc khoâng neân cho caùc ngaï quyû khaùc
moät maåu nhoû nhaát cho duø hoï van xin. Khi ngaøi Srona baét ñaàu aên
thì hoï xin. Ngaøi ñöa moät ít thöùc aên cho moät trong soá hoï vaø noù bieán
thaønh voû traáu; nhöõng gì ngaøi cho ngöôøi thöù hai bò bieán thaønh moät
cuïc saét; ngöôøi thöù ba baét ñaàu aên thòt cuûa chính mình, vaø nhöõng gì
ngaøi cho ngöôøi thöù tö bieán thaønh maùu vaø muû.
Khi ngöôøi phuï nöõ trôû laïi, baø la leân, ‚Toâi ñaõ noùi laø ngaøi khoâng
neân cho hoï baát cöù thöù gì! Ngaøi nghó raèng ngaøi coù nhieàu loøng bi hôn
toâi ö?‛
‚Ñaâu laø moái lieân heä giöõa baø vaø boán ngaï quyû?‛ ngaøi Srona hoûi
baø ta.
‚Ñaây laø choàng toâi; kia laø con trai, ñoù laø con daâu, vaø ngöôøi thöù
tö laø ngöôøi haàu cuûa toâi.‛
‚Haønh ñoäng naøo trong quaù khöù ñaõ ñöa baø tôùi ñaây?‛
‚Daân chuùng ôû coõi Dieâm Phuø Ñeà (coõi Ta Baø) raát ña nghi,‛
ngöôøi phuï nöõ traû lôøi. ‚Ngaøi seõ khoâng bao giôø tin toâi.‛
‚Laøm sao toâi laïi khoâng tin khi chính maét toâi ñang nhìn thaáy
ñieàu naøy?‛
Vì theá ngöôøi phuï nöõ keå cho ngaøi Srona caâu chuyeän cuûa baø.
‚Toâi laø moät phuï nöõ Baø la moân trong moät ngoâi laøng. Moät chieàu noï,
toâi chuaån bò moät soá thöùc aên ngon vì hoâm ñoù laø moät ngaøy toát laønh.
152
Tình côø Ngaøi Katyayana vó ñaïi vaø sieâu phaøm ñi khaát thöïc qua ñoù.
Toâi caûm thaáy tin töôûng ôû Ngaøi vaø cuùng döôøng Ngaøi thöïc phaåm.
Roài toâi töï nghó coù leõ choàng toâi muoán chia seû coâng ñöùc. ‘Haõy hoan
hyû bôûi toâi ñaõ cuùng döôøng Ngaøi Katyayana vó ñaïi vaø sieâu phaøm,
baäc thöøa keá cuûa Ñöùc Phaät,’ toâi noùi vôùi choàng toâi. Nhöng oâng ta noåi
côn thònh noä. ‘Baø chöa cuùng döôøng thöïc phaåm cho nhöõng ngöôøi Baø
la moân, thaäm chí cuõng khoâng baøy toû söï toân kính ñoái vôùi gia ñình
vaø baèng höõu cuûa baø maø laïi daâng phaàn thöùc aên ñaàu tieân cho tu só
troïc ñaàu naøy! Taïi sao oâng ta khoâng theå toïng voû traáu vaøo mieäng?’
‚Toâi cuõng baøy toû yù kieán töông töï vôùi con trai mình, noù cuõng
noåi giaän: ‘Taïi sao caùi oâng ñaàu troïc cuûa maù khoâng aên nhöõng maåu
saét?’ noù la leân.
‚Toái hoâm ñoù, cha meï toâi gôûi cho toâi moät soá thöùc aên ngon,
nhöng ñöùa con daâu ñaõ aên maát vaø chæ chöøa laïi cho toâi nhöõng mieáng
dôû nhaát. Khi toâi hoûi: ‘Coù phaûi con ñaõ aên nhöõng mieáng ngon vaø chæ
chöøa laïi cho meï nhöõng mieáng teä nhaát?’ noù ñaõ noùi doái toâi: ‘Thaø con
aên thòt mình coøn hôn laø chaïm vaøo dóa thöùc aên cuûa meï!’
‚Töông töï nhö vaäyï, khi ngöôøi haàu cuûa toâi ñaõ aên nhöõng thöïc
phaåm maø coâ ta coù nhieäm vuï mang laïi cho gia ñình toâi, coâ ta noùi
vôùi toâi raèng thaø coâ uoáng maùu vaø muû coøn hôn laø aên caép thöïc phaåm
cuûa toâi.
‚Baûn thaân toâi trôû thaønh moät ngaï quyû ñaày naêng löïc vì toâi öôùc
nguyeän ñöôïc taùi sinh ôû nôi toâi coù theå nhìn thaáy nhöõng gì xaûy ra cho
hoï nhö haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi cuûa hoï. Toâi ñaõ khoâng öôùc
nguyeän ñöôïc sinh vaøo Coõi Trôøi thöù Ba möôi ba sau khi ñaõ cuùng
döôøng cho moät baäc sieâu phaøm.
‚Neáu coù bao giôø ngaøi tôùi laøng toâi, xin noùi vôùi con gaùi toâi, maø
baây giôø laø moät gaùi ñieám, raèng ngaøi ñaõ gaëp cha meï noù, vaø ngaøi
ñöôïc giao phoù ñeå baûo vôùi noù raèng nhöõng gì noù ñang laøm seõ coù
nhöõng haäu quaû xaáu, ñoù laø moät caùch soáng sai laàm vaø noù neân töø boû
caùch soáng xaáu xa ñoù.
153
‚Neáu noù khoâng tin ngaøi, xin noùi vôùi noù raèng trong caên nhaø cuõ
cuûa cha noù coù boán bình saét chöùa ñaày vaøng, moät caây gaäy baèng vaøng
vaø moät bình taåy tònh cho tu só. Xin noùi vôùi noù thænh thoaûng ñem
nhöõng thöù naøy cuùng döôøng cho Ngaøi Katyayana vó ñaïi vaø sieâu
phaøm, vaø haõy hoài höôùng coâng ñöùc nhaân danh chuùng toâi. Ñieàu naøy
seõ laøm nghieäp cuûa chuùng toâi nheï bôùt cho tôùi khi cuoái cuøng noù hoaøn
toaøn caïn kieät.‛
Coù laàn, khi Ñaïo sö Jetari ñang du haønh, ngaøi gaëp moät nöõ ngaï
quyû coù thaân hình gôùm guoác, laø meï cuûa naêm traêm ñöùa con.
‚Choàng toâi ñi Bodh Gaya (Boà Ñeà Ñaïo Traøng) ñaõ möôøi hai
naêm ñeå tìm kieám thöïc phaåm vaø vaãn chöa veà. Neáu ngaøi ñeán ñoù, xin
noùi vôùi oâng aáy raèng neáu khoâng veà sôùm, nhöõng ñöùa con cuûa chuùng
toâi seõ cheát ñoùi heát.‛
‚Choàng cuûa ngöôi ra sao?‛ Ñaïo sö hoûi. ‚Moïi ngaï quyû ñeàu
gioáng nhau, laøm sao ta coù theå nhaän ra oâng ta?‛
‚Ngaøi khoâng theå queân oâng aáy ñöôïc,‛ baø ta noùi. ‚OÂng ta coù moät
mieäng lôùn, muõi beïp dí, muø moät maét vaø coù taát caû chín töôùng xaáu.‛
Khi ngaøi Jetari ñeán Bodh Gaya, ngaøi thaáy moät sa di neùm thöïc
phaåm vaø nöôùc laø nhöõng vaät cuùng döôøng torma ra ngoaøi. Khi vò sa
di boû ñi, moät ñaùm ngaï quyû xoâ laán nhau ñeå tranh daønh ñoà cuùng.
Trong ñaùm ñoù coù keû ngaøi ñang tìm kieám, vì theá ngaøi chuyeån cho
ngaï quyû naøy lôøi nhaén cuûa ngöôøi vôï.
Ngaï quyû traû lôøi: ‚Toâi ñaõ lang thang möôøi hai naêm nhöng chöa
töøng tìm ñöôïc vaät gì – ngoaïi tröø moät laàn, khi moät tu só thanh tònh
chaûy moät ít nöôùc muõi, nhöng thaäm chí toâi cuõng khoâng laáy ñöôïc
nhieàu vì caû ñaùm chuùng toâi ñaùnh nhau ñeå tranh daønh noù.‛ Vaø khi
thuaät laïi caâu chuyeän ngaøi noùi theâm laø trong luùc ñaùnh nhau vì moät ít
nöôùc muõi ñoù, ngaï quyû ñaõ bò thöông raát naëng.
Baèng tö töôûng, haõy nhaän vaøo mình nhöõng noãi khoå khaùc nhau
ñaõ haønh haï caùc ngaï quyû ôû baát kyø nôi naøo hoï ñöôïc taùi sinh, nhaát laø
söï ñoùi vaø khaùt cuûa hoï. Haõy nghó xem baïn ñau khoå ra sao neáu baïn
154
khoâng aên hay uoáng chæ trong moät buoåi saùng. Baïn seõ caûm thaáy theá
naøo neáu bò taùi sinh ôû moät nôi maø trong nhieàu naêm thaäm chí baïn
khoâng nghe nhaéc tôùi nöôùc?
Haõy quaùn chieáu raèng nhöõng nguyeân nhaân chính gaây neân söï taùi
sinh laøm moät ngaï quyû laø tính keo kieät buûn xæn vaø phaûn ñoái söï roäng
löôïng (boá thí) cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Chuùng ta cuõng ñaõ maéc phaïm
nhöõng haønh vi nhö theá voâ soá laàn, vì theá chuùng ta phaûi laøm baát kyø
nhöõng gì coù theå ñeå traùnh bò taùi sinh ôû nôi ñoù. Haõy thieàn ñònh nhö
vaäy taän ñaùy loøng baïn vôùi ba phöông phaùp cho söï khôûi ñaàu, phaàn
chính vaø luùc keát thuùc.
2.2 NHÖÕNG NGAÏ QUYÛ DI CHUYEÅN KHAÉP KHOÂNG GIAN
Ñoù laø tsen, gyalpo, shindre, jungpo, mamo, theurang* vaø v.v..
taát caû nhöõng ngaï quyû naøy phaûi thöôøng xuyeân soáng trong noãi khieáp
sôï vaø aûo giaùc. Khoâng suy nghó ñieàu gì ngoaøi caùi xaáu, hoï luoân luoân
laøm baát kyø nhöõng gì coù theå ñeå gaây toån haïi cho chuùng sinh khaùc, vaø
nhieàu keû trong soá hoï thaäm chí coøn ñoïa vaøo nhöõng coõi thaáp nhö caùc
ñòa nguïc ngay khi cheát. Ñaëc bieät, moãi tuaàn hoï nhôù laïi taát caû nhöõng
ñau khoå cuûa caùi cheát tröôùc ñaây do beänh taät, vuõ khí, nhöõng theá löïc
xaáu, hay baát kyø nhöõng gì khaùc. Ñieàu hoï muoán laøm laø truùt boû noãi
khoå cuûa hoï sang ngöôøi khaùc, neân duø ñi baát cöù nôi ñaâu hoï cuõng
khoâng laøm gì khaùc ngoaøi vieäc gaây neân nhöõng toån haïi. Nhöng baèng
caùch ñoù hoï vaãn khoâng töï laøm ñöôïc ñieàu toát ñeïp naøo. Thaäm chí khi
sung söôùng ñöôïc thaêm vieáng nhöõng baïn beø cuõ vaø nhöõng ngöôøi
thaân yeâu, hoï chæ ñem laïi cho nhöõng ngöôøi ñoù beänh taät, söï ñieân roà
vaø nhöõng ñau khoå khoâng ñöôïc mong ñôïi.
*
Nhöõng loaïi tinh linh khaùc nhau khoâng coù thuaät ngöõ töông ñöông trong Anh
ngöõ.
155
Nhöõng ngaï quyû naøy phaûi traûi qua nhöõng ñau khoå lieân tuïc. Caùc
phaùp sö ñaày naêng löïc choân vuøi, thieâu ñoát hoï vaø cöû haønh nhöõng
nghi leã trong ñoù caùc phaùp sö neùm moïi loaïi vuõ khí töôûng töôïng vaøo
hoï.51 Caùc phaùp sö nhoát hoï trong boùng toái döôùi ñaát trong nhieàu
kieáp, thieâu ñoát hoï trong caùc ngoïn löûa cuùng döôøng, nghieàn giaõ hoï
vôùi nhöõng hoät muø taït, boät ñaù hoaëc nhöõng thöù töông töï. Caùc phaùp sö
cheû ñaàu hoï ra thaønh traêm maûnh vaø thaân hoï thaønh moät ngaøn khuùc.
Gioáng nhö taát caû caùc ngaï quyû, hoï cuõng coù nhöõng tri giaùc leäch
laïc: vaøo muøa ñoâng, ñoái vôùi hoï thì maët trôøi coù veû laïnh; vaøo muøa heø,
maët traêng laïi noùng chaùy. Moät soá mang hình töôùng cuûa moät con
chim, con choù hay con vaät khaùc, troâng thaät gôùm ghieác. Toùm laïi,
nhöõng ñau khoå cuûa caùc ngaï quyû thì khoâng theå töôûng töôïng noåi.
Haõy thöïc haønh nhö tröôùc, thieàn ñònh vôùi nhöõng phöông phaùp
cho söï baét ñaàu, phaàn thöïc haønh chính vaø phaàn keát thuùc. Baèng taâm
thöùc haõy nhaän nhöõng ñau khoå cuûa nhöõng chuùng sinh naøy vaø nuoâi
döôõng loøng töø vaø bi ñoái vôùi hoï.
3. Suùc Sinh
Coù hai loaïi suùc sinh: nhöõng suùc vaät soáng trong caùc ñoä saâu
vaø nhöõng suùc vaät soáng raûi raùc ôû nhöõng nôi khaùc nhau.
3.1 NHÖÕNG SUÙC VAÄT SOÁNG TRONG CAÙC ÑOÄ SAÂU

Nhöõng ñaïi döông beân ngoaøi ngaäp ñaày caù, loaøi boø saùt, ruøa, cua
toâm, saâu boï vaø nhöõng sinh vaät khaùc nhieàu nhö nhöõng haït maïch nha
döôùi ñaùy moät thuøng bia. Coù nhöõng con raén vaø quaùi vaät lôùn tôùi noãi
thaân chuùng coù theå quaán nhieàu voøng quanh Nuùi Tu Di. Nhöõng sinh
vaät khaùc laïi nhoû nhö nhöõng haït buïi hay ñaàu muõi kim.
Taát caû chuùng traûi qua nhöõng noãi ñau khoå voâ haïn. Nhöõng con
lôùn nuoát nhöõng con beù. Ñoåi laïi cuõng coù nhöõng con beù ñuïc khoeùt
nhöõng con lôùn vaø nuoát soáng chuùng. Nhöõng con vaät lôùn coù nhieàu
con nhoû xíu soáng trong thaân theå vaø aên thòt chuùng. Moät soá trong
156
nhöõng sinh vaät naøy bò sinh ra giöõa caùc chaâu luïc, nôi maët trôøi khoâng
chieáu saùng vaø nôi thaäm chí chuùng khoâng theå nhìn thaáy töù chi cuûa
chuùng co hay duoãi. Ñaàn ñoän vaø ngu doát, chuùng khoâng bieát nhöõng
gì neân laøm vaø nhöõng gì neân traùnh. Chuùng bò taùi sinh trong nhöõng
nôi ta ñöôïc bieát raèng noãi khoå thì voâ haïn.
3.2 NHÖÕNG SUÙC VAÄT SOÁNG RAÛI RAÙC ÔÛ NHÖÕNG NÔI

KHAÙC NHAU
Nhöõng suùc vaät soáng trong caùc coõi trôøi vaø coõi ngöôøi chòu ñau
khoå lieân tuïc vì söï ngu xuaån cuûa chuùng vaø bôûi bò boùc loät, trong khi
caùc naga52 traûi cuoäc ñôøi trong söï cuøng cöïc, bò nhöõng con chim
garuda (kim xí ñieåu) vaø nhöõng traän möa caùt noùng haønh haï. Theâm
vaøo ñoù, chuùng ngu ñaàn, hung haêng vaø hieåm ñoäc.
Ñaëc bieät laø nhöõng daõ thuù döï phaàn vaøo theá giôùi con ngöôøi
chuùng ta thöôøng xuyeân phaûi soáng trong söï sôï haõi. Chuùng khoâng theå
aên moät mieáng duy nhaát maø khoâng phaûi ñeà phoøng caûnh giaùc. Chuùng
coù nhieàu keû töû thuø, ñoái vôùi taát caû suùc vaät chuùng laø con moài cuûa laãn
nhau, vaø luoân luoân coù nhöõng thôï saên, nhöõng thuù saên moài vaø nhöõng
thöù ñe doïa maïng soáng khaùc. Dieàu haâu gieát nhöõng con chim nhoû,
chim nhoû gieát caùc coân truøng, vaø v.v.. lieân tuïc choàng chaát nhöõng
haønh ñoäng xaáu aùc trong moät voøng troøn voâ taän cuûa söï gieát vaø bò
gieát.
Caùc thôï saên laõo luyeän trong moïi phöông phaùp haønh haï vaø gieát
haïi nhöõng thuù vaät naøy. Hoï ñe doïa maïng soáng cuûa chuùng vôùi moïi
loaïi möu keá xaáu xa – baãy, löôùi, vaø suùng. Moät soá suùc vaät bò gieát ñeå
laáy söøng, da, boä loâng vaø nhöõng saûn vaät khaùc cuûa thaân theå chuùng.
Nhöõng con trai bò gieát ñeå laáy ngoïc; voi bò gieát ñeå laáy ngaø vaø
xöông; coïp, beo, raùi caù vaø caùo ñeå laáy boä loâng; boø xaï ñeå laáy xaï;
con löøa vaø boø yak ñeå laáy maùu vaø thòt. Thaät laø moät noãi khoå khuûng
khieáp khi chính thaân chuùng ñöôïc sinh ra chæ ñeå bò gieát haïi.
157
Ñoái vôùi nhöõng thuù vaät ñöôïc con ngöôøi thuaàn hoùa ñoù, chuùng ngu
ñaàn ñeán noãi khi nhöõng keû gieát haïi chuùng tôùi gaàn, caàm dao trong
tay, chuùng chæ döông ñoâi maét môû lôùn maø thaäm chí coøn khoâng nghó
tôùi vieäc chaïy troán. Chuùng bò vaét söõa, chôû naëng, bò thieán, xoû muõi vaø
bò thaéng vaøo caùi caøy. Chaúng coù con naøo trong chuùng thoaùt khoûi
voøng troøn noâ leä trieàn mieân naøy. Ngöïa vaø boø yak tieáp tuïc bò chôû
naëng vaø bò cöôõi ngay caû khi löng chuùng chaúng coøn laø gì ngoaøi moät
veát thöông khoång loà. Khi khoâng theå ñi xa hôn ñöôïc nöõa, chuùng bò
ñaùnh ñoøn vaø bò neùm ñaù. Vieäc chuùng coù theå bò beänh taät hay kieät söùc
döôøng nhö chöa töøng naûy ra trong ñaàu chuû nhaân cuûa chuùng.
Traâu boø vaø tröøu bò lôïi duïng cho ñeán cheát. Khi ñaõ quaù giaø,
chuùng bò chính nhöõng ngöôøi chuû ñem baùn hay gieát thòt. Baát keå
tröôøng hôïp naøo, chuùng ñeàu bò daønh cho keû ñoà teå vaø moät caùi cheát töï
nhieân laø ñieàu chuùng khoâng heà bieát tôùi.
Vì theá, loaøi vaät traûi nghieäm nhöõng ñau khoå khoâng theå töôûng
töôïng noåi. Baát cöù khi naøo baïn thaáy nhöõng thuù vaät bò haønh haï theo
caùch naøy, haõy ñaët mình vaøo vò trí cuûa chuùng vaø hình dung thaät chi
tieát taát caû nhöõng gì chuùng phaûi traûi qua. Haõy thieàn ñònh vôùi loøng bi
maãn maõnh lieät veà taát caû nhöõng chuùng sinh bò taùi sinh laøm caùc thuù
vaät. Ñaëc bieät, neáu baïn coù nuoâi suùc vaät, haõy ñoái xöû töû teá vaø thöông
yeâu chuùng. Bôûi leõ taát caû nhöõng suùc vaät, ngay caû nhöõng coân truøng
nhoû beù nhaát, ñeàu coù caûm giaùc sung söôùng vaø ñau khoå, vaø vì taát caû
chuùng ñaõ töøng laø cha vaø meï cuûa chuùng ta, haõy phaùt trieån loøng töø
vaø bi ñoái vôùi chuùng, keát hôïp vieäc thöïc haønh cuûa baïn vôùi nhöõng
phöông phaùp cho söï khôûi ñaàu, phaàn thöïc haønh chính vaø phaàn keát
thuùc.
Duø chuùng sinh coù theå bò taùi sinh baát cöù nôi ñaâu trong ba coõi
thaáp naøy, hoï phaûi kinh nghieäm taát caû nhöõng loaïi ñau khoå laâu daøi
vaø maõnh lieät. Chuùng sinh taùi sinh vaøo ñoù thì ngu ñaàn, khôø daïi vaø
khoâng coù baát kyø yù nieäm naøo veà Giaùo Phaùp, vaø chæ coù theå taïo ra
nhieàu hôn nöõa caùc nguyeân nhaân ñeå coøn phaûi soáng trong nhöõng coõi
158
thaáp. Vì theá moät khi bò sinh vaøo ñoù thì thaät khoù maø thoaùt ra. Trong
cuoäc soáng hieän nay cuûa chuùng ta, vaø trong nhöõng kieáp quaù khöù
khaùc, chuùng ta ñaõ tích luõy voâ soá nhöõng haønh vi chaéc chaén seõ daãn
chuùng ta tôùi söï taùi sinh trong nhöõng traïng thaùi naøy. Do ñoù chuùng ta
phaûi heát loøng hoái tieác nhöõng haønh ñoäng sai laàm cuûa ta trong quaù
khöù vôùi söï chaân thaønh lôùn lao, haõy saùm hoái nhöõng ñieàu ñoù vaø töø
giôø trôû ñi theä nguyeän seõ khoâng taùi phaïm.
Haõy suy nghó vôùi loøng ñaïi bi veà nhöõng chuùng sinh phaûi soáng
trong nhöõng theá giôùi ñoù, haõy hoài höôùng cho hoï nhöõng keát quaû toát
ñeïp cuûa moïi thieän haïnh maø baïn ñaõ tích luõy khaép ba thôøi. Haõy caàu
nguyeän ñeå hoï coù theå ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nhöõng coõi xaáu ñoù: ‚Giôø
ñaây laø luùc toâi ñaõ gaëp ñöôïc Giaùo Phaùp cuûa Ñaïi Thöøa, vaø coù cô hoäi
thöïc haønh con ñöôøng ñem laïi lôïi ích thaät söï cho caû toâi laãn nhöõng
ngöôøi khaùc, toâi seõ thöïc haønh Giaùo Phaùp ñoù vôùi loøng duõng caûm, coi
thöôøng moïi khoù khaên, vaø ñöa daãn taát caû chuùng sinh trong ba coõi
thaáp tôùi nhöõng coõi Phaät.‛ Sau khi trau doài Boà Ñeà Taâm vôùi tö töôûng
ñoù, haõy caàu nguyeän vò Thaày vaø caùc Boån Toân cuûa baïn, khaån caàu
caùc Ngaøi cöùu giuùp vaø naâng ñôõ, haõy nghó töôûng: ‚Caàu xin Thaày vaø
Tam Baûo gia hoä cho con ñeå con coù theå ñaït ñöôïc muïc ñích naøy!‛
Haõy hoài höôùng coâng ñöùc cho lôïi ích cuûa chuùng sinh, vaø thöïc haønh
ba phöông phaùp sieâu phaøm.
Maëc duø vieäc taùi sinh vaøo ba coõi thaáp ñöa ñeán ñau khoå laø leõ töï
nhieân, ngöôøi ta coù theå hy voïng raèng ôû ba coõi cao seõ haïnh phuùc vaø
sung söôùng. Nhöng trong thöïc teá, ngay caû nhöõng coõi cao cuõng
khoâng coù haïnh phuùc.
159
4. Coõi Ngöôøi
Loaøi ngöôøi bò ba loaïi ñau khoå neàn taûng, vaø cuõng bò boán doøng
ñau khoå lôùn: sinh, laõo, beänh vaø töû. Nhöõng ñau khoå khaùc cuûa con
ngöôøi laø sôï gaëp nhöõng keû thuø ñaùng gheùt vaø bò maát nhöõng ngöôøi
thöông yeâu, vaø noãi khoå vì khoâng ñöôïc nhöõng gì mình muoán hay
gaëp phaûi nhöõng ñieàu khoâng mong muoán.
4.1 BA LOAÏI ÑAU KHOÅ NEÀN TAÛNG
4.1.1 Ñau khoå vì söï bieán ñoåi (hoaïi khoå)
Ñau khoå vì söï bieán ñoåi laø ñau khoå maø ta caûm thaáy khi moät
traïng thaùi haïnh phuùc ñoät nhieân chuyeån thaønh ñau khoå. Moät luùc naøo
ñoù chuùng ta caûm thaáy sung maõn vaø baèng loøng sau moät böõa aên
ngon, roài ñoät nhieân ñau buïng quaèn quaïi bôûi nhöõng kyù sinh truøng
trong daï daøy chuùng ta. Coù luùc ta haïnh phuùc, vaø chæ moät laùt sau moät
keû thuø cöôùp ñoaït taøi saûn hay thuù nuoâi cuûa ta; hay moät ngoïn löûa
thieâu ruïi nhaø ta; hoaëc ñoät nhieân chuùng ta bò maéc beänh hay bò aûnh
höôûng bôûi nhöõng theá löïc xaáu; hoaëc ta nhaän ñöôïc nhöõng tin khuûng
khieáp – vaø laäp töùc chuùng ta bò nhaán chìm trong ñau khoå.
Thaät ra, baát cöù nhöõng bieåu hieän haïnh phuùc, tieän nghi hoaëc
quyeàn theá naøo ñöôïc tìm thaáy ôû ñaây trong voøng luaân hoài ñeàu khoâng
coù chuùt xíu söï thöôøng haèng hay beàn vöõng naøo, vaø trong cuoäc haønh
trình laâu daøi, ta chaúng bao giôø coù theå khaùng cöï laïi voøng quay cuûa
söï ñau khoå. Theá neân, haõy trau doài söï tænh giaùc vôùi taát caû nhöõùng
ñieàu ñoù.
160
4.1.2 Ñau khoå choàng chaát ñau khoå (khoå khoå)
Chuùng ta kinh nghieäm ñau khoå choàng leân ñau khoå khi, tröôùc
khi moät noãi khoå chaám döùt, chuùng ta phaûi chòu theâm moät ñau khoå
khaùc. Chuùng ta bò beänh cuøi, vaø sau ñoù laïi thình lình bò phoûng; cuõng
nhö bò phoûng roài laïi bò thöông. Cha chuùng ta cheát vaø sau ñoù khoâng
laâu meï ta cuõng maát ñi. Chuùng ta bò keû thuø saên ñuoåi, vaø choàng chaát
leân vieäc ñoù, moät ngöôøi thaân cuûa ta qua ñôøi; vaø v.v ... Duø chuùng ta
taùi sinh ôû ñaâu trong luaân hoài, moïi thôøi gian cuûa ta ñeàu bò tieâu hao
trong ñau khoå naøy choàng chaát ñau khoå kia, khoâng may maén coù
ñöôïc khoaûnh khaéc haïnh phuùc naøo.
4.1.3 Ñau khoå cuûa moïi thöù duyeân hôïp53
Baây giôø, moät soá trong chuùng ta coù theå nghó raèng moïi söï ñang
dieãn tieán hoaøn toaøn toát ñeïp vôùi mình vaøo luùc naøy, vaø döôøng nhö
chuùng ta khoâng bò ñau khoå nhieàu. Thaät ra, chuùng ta hoaøn toaøn bò
nhaán chìm trong nhöõng nguyeân nhaân cuûa ñau khoå. Ñoái vôùi chính
thöïc phaåm, quaàn aùo, nhaø cöûa cuûa chuùng ta, söï trang ñieåm vaø
nhöõng leã hoäi laø nhöõng thöù ñem laïi cho ta söï vui thích, ñeàu hoaøn
toaøn ñöôïc taïo taùc cuøng nhöõng haønh vi tai haïi. Bôûi moïi söï chuùng ta
laøm chæ laø moät söï phôi baøy cuûa nhöõng haønh vi tieâu cöïc, noù chæ coù
theå daãn tôùi ñau khoå. Haõy laáy traø vaø tsampa* laøm ví duï ñeå khaûo saùt.
ÔÛ Trung Quoác, nôi caây traø moïc leân, soá sinh vaät nhoû beù bò gieát
khi ngöôøi ta troàng traø, trong khi haùi laù, vaø v.v.. thì khoâng theå tính
ñeám. Sau ñoù traø ñöôïc nhöõng phu khuaân vaùc mang ñi xa taän
Dartsedo. Moãi phu khuaân vaùc mang 12 tuùi, moãi tuùi coù saùu baùnh
*
Traø vaø tsampa, luùa maïch nöôùng ñöôïc xay mòn thaønh boät, laø nhöõng thöïc phaåm
chính trong khaép xöù Taây Taïng. Traø Taây Taïng ñöôïc khuaáy vôùi söõa vaø bô vaø
ñöôïc duøng thöôøng xuyeân suoát ngaøy. Tsampa ñöôïc hoøa troän vôùi traø ñeå laøm
thaønh moät moùn aên töùc thì.
161
traø, chòu söùc naëng baèng moät sôïi daây buoäc quanh traùn laøm da oâng ta
bò moøn ñi. Nhöng ngay caû khi caùi soï cuûa oâng loä heát ra, traéng beäch,
thì oâng ta vaãn tieáp tuïc. Töø Dotok trôû ñi, dzo, nhöõng con traâu yak vaø
nhöõng con la ñaûm nhieäm vieäc chuyeân chôû, löng chuùng muoán gaãy
suïm, buïng chuùng bò ñuïc thuûng vôùi nhöõng veát caét, boä loâng loang lôû
töøng maûng traày xaùt. Chuùng ñau khoå gheâ gôùm vì söï noâ leä naøy. Vieäc
trao ñoåi traø chaúng ñoøi hoûi gì ngoaøi moät loaït nhöõng lôøi höùa, söï löøa
doái vaø tranh luaän bò vi phaïm, roát cuoäc traø ñöôïc ñoåi chuû, thöôøng laø
ñoåi ñeå laáy nhöõng saûn phaåm töø suùc vaät nhö len vaø da cöøu non. Baây
giôø tôùi len, vaøo muøa heø tröôùc khi xeùn loâng, noù luùc nhuùc nhöõng con
boï cheùt, ve vaø nhöõng sinh vaät beù nhoû khaùc nhieàu voâ keå nhö chính
nhöõng sôïi len. Trong luùc xeùn loâng, haàu heát nhöõng coân truøng naøy bò
ñöùt ñaàu, bò chaët laøm hai hay bò loøi ruoät. Soá khoâng bò gieát vaãn coøn
keït laïi trong len vaø bò cheát ngoäp. Taát caû nhöõng ñieàu naøy chæ coù theå
daãn tôùi nhöõng coõi thaáp. Ñoái vôùi da cöøu non, haõy nhôù raèng nhöõng
con cöøu môùi ñeû ñeàu coù ñaày ñuû nhöõng giaùc quan, vaø chuùng caûm
thaáy sung söôùng vaø ñau khoå. Ñuùng luùc chuùng ñang vui höôûng
nhöõng khoaûnh khaéc ñaàu tieân cuûa cuoäc soáng trong khi hoaøn toaøn
khoûe maïnh, thì chuùng laïi bò gieát. Coù theå chuùng chæ laø nhöõng con
vaät ngu daïi, tuy nhieân chuùng khoâng muoán cheát – chuùng ham soáng
vaø ñau khoå khi bò haønh haï vaø gieát thòt. Ñoái vôùi nhöõng cöøu meï coù
nhöõng ñöùa con bò gieát thì chuùng laø moät ví duï soáng ñoäng veà noãi
buoàn maø moät ngöôøi meï maát ñöùa con duy nhaát cuûa mình phaûi traûi
nghieäm. Vì theá, khi ta suy nghó veà vieäc saûn xuaát vaø buoân baùn
nhöõng saûn phaåm nhö vaäy, chuùng ta coù theå hieåu ñöôïc raèng ngay caû
moät nguïm traø tuy khoâng theå nhöng laïi goùp phaàn vaøo vieäc taùi sinh
trong nhöõng coõi thaáp.
Baây giôø haõy xem xeùt tsampa. Tröôùc khi gieo luùa maïch, nhöõng
caùnh ñoàng phaûi ñöôïc caøy xôùi, coâng vieäc ñoù buoäc moïi con saâu vaø
coân truøng soáng ngaàm döôùi ñaát phaûi troài leân, vaø choân vuøi moïi saâu
truøng soáng treân maët ñaát. Duø nhöõng con boø caøy ñi tôùi ñaâu thì chuùng
162
cuõng bò nhöõng con quaï vaø chim nhoû baùm theo sau khoâng ngöøng
saên baét nhöõng coân truøng beù nhoû. Khi caùnh ñoàng ñöôïc töôùi nöôùc,
moïi loaøi vaät soáng trong nöôùc bò maéc caïn treân ñaát khoâ, trong khi
moïi sinh vaät ñang soáng treân ñaát khoâ bò cheát ñuoái. Töông töï, vaøo
moãi giai ñoaïn gieo haït, thu hoaïch vaø ñaäp luùa, soá chuùng sinh bò gieát
thì khoâng theå tính ñeám. Neáu baïn suy nghó veà ñieàu ñoù thì gaàn nhö
chuùng ta ñang aên caùc coân truøng ñöôïc nghieàn thaønh boät vaäy.
Trong cuøng caùch nhö theá, bô, söõa vaø nhöõng thöïc phaåm khaùc,
‚ba thöïc phaåm traéng‛ vaø ‚ba thöïc phaåm ngoït‛ maø chuùng ta xem laø
thanh tònh vaø khoâng bò nhöõng haønh vi aùc haïi laøm oâ nhieãm, thì hoaøn
toaøn khoâng phaûi nhö vaäy. Phaàn ñoâng nhöõng boø yak con, nhöõng con
beâ vaø cöøu ñeàu bò gieát. Nhöõng con khoâng bò gieát thì ngay khi ñöôïc
sinh ra vaø thaäm chí tröôùc khi chuùng coù dòp may ñöôïc buù moät mieáng
söõa ngoït ngaøo cuûa meï chuùng, chuùng ñaõ coù moät sôïi thöøng quanh coå
vaø bò coät vaøo moät caùi coïc khi döøng laïi treân ñöôøng, ñeán noãi moãi
moät mieáng söõa – thöùc aên vaø uoáng chính ñaùng cuûa chuùng – coù theå
bò ñaùnh caép ñeå laøm bô vaø phoù maùt. Baèng caùch ruùt maát tinh chaát
cuûa thaân boø meï laø thöù raát caàn thieát cho boø con, chuùng ta ñeå maëc
chuùng nöûa soáng nöûa cheát. Khi muøa xuaân trôû laïi, nhöõng con boø meï
giaø nua trôû neân suy yeáu tôùi noãi thaäm chí chuùng khoâng theå ñöùng
daäy trong chuoàng. Nhöõng con beâ vaø cöøu non haàu nhö cheát ñoùi.
Nhöõng con soáng soùt, yeáu ôùt vaø nhö moät boä xöông, laûo ñaûo nhö saép
cheát.
Taát caû nhöõng yeáu toá maø giôø ñaây chuùng ta thaáy nhö caáu taïo neân
haïnh phuùc – thöïc phaåm ñeå aên, quaàn aùo ñeå maëc, vaø baát cöù nhöõng
haøng hoùa vaø vaät lieäu naøo chuùng ta coù theå nghó tôùi – ñeàu ñöôïc saûn
xuaát töông töï chæ baèng nhöõng haønh ñoäng baát thieän. Haäu quaû cuoái
cuøng cuûa taát caû nhöõng ñieàu naøy chæ coù theå laø nhöõng ñau khoå voâ taän
cuûa nhöõng coõi thaáp. Do ñoù, moïi söï maø ngaøy nay coù veû nhö töôïng
tröng cho haïnh phuùc thì trong thöïc teá laø söï ñau khoå cuûa moïi thöù
duyeân hôïp.
163
4.2 NHÖÕNG ÑAU KHOÅ CUÛA SINH, LAÕO, BEÄNH VAØ TÖÛ
4.2.1 Ñau khoå cuûa vieäc sinh ra
Vôùi loaøi ngöôøi trong theá giôùi hieän nay, caùch chuùng ta ñöôïc sinh
ra thuoäc loaïi sinh ra töø thai taïng (thai sanh).54 Tröôùc tieân, taâm thöùc
cuûa moät chuùng sinh trong traïng thaùi trung aám phaûi len vaøo giöõa söï
hôïp nhaát cuûa tinh dòch cuûa ngöôøi cha vaø maùu huyeát cuûa ngöôøi meï.
Sau ñoù noù traûi qua nhöõng kinh nghieäm ñau khoå cuûa caùc giai ñoaïn
thai phaùt trieån: nhö mieáng thaïch troøn, hình traùi soan laày nhaày, coù
hình thuoân daày, hình baàu duïc vöõng chaéc, khoái troøn cöùng,55 vaø v.v..
Moät khi töù chi, nhöõng phaàn phuï vaø caùc giaùc quan ñöôïc hình thaønh,
baøo thai bò nhoát beân trong töû cung toái taêm, hoâi haùm vaø ngoäp thôû,
ñau khoå nhö ngöôøi bò neùm vaøo trong tuø. Khi ngöôøi meï aên thöïc
phaåm noùng, baøo thai ñau ñôùn nhö theå bò löûa ñoát. Khi ngöôøi meï
duøng ñoà aên laïnh, noù caûm thaáy nhö theå bò neùm vaøo nöôùc ñoùng
baêng; khi ngöôøi meï naèm xuoáng, noù nhö theå bò choân vuøi döôùi söùc
naëng cuûa moät quaû ñoài; khi meï aên no, noù nhö bò maéc keït giöõa
nhöõng taûng ñaù; khi ngöôøi meï ñoùi, noù nhö theå bò rôi töø moät vaùch
nuùi; khi ngöôøi meï ñi hay ngoài xuoáng, noù caûm thaáy nhö bò gioù vuøi
daäp.
Tôùi luùc sinh, naêng löïc cuûa söï soáng thuoäc veà nghieäp56 xoay ñaàu
ñöùa beù xuoáng, noù saün saøng ñeå ñöôïc sinh ra. Khi ñöùa beù bò ñaåy
xuoáng coå töû cung, noù ñau ñôùn nhö theå bò moät ngöôøi khoång loà maïnh
meõ naém laáy hai chaân ñaäp thaät maïnh vaøo töôøng. Khi bò ñaåy qua
khoûi xöông chaäu, ñöùa beù caûm thaáy nhö bò keùo qua caùi loã trong moät
baøn keùo sôïi.57 Neáu töû cung môû quaù heïp, noù khoâng ra ñöôïc vaø phaûi
cheát. Quaû thöïc, caû hai meï vaø con coù theå cheát trong quaù trình sinh
ñeû, vaø cho duø hoï soáng soùt, hoï cuõng phaûi kinh nghieäm moïi söï ñau
ñôùn cuûa luùc haáp hoái. Nhö Ñaïi Ñaïo Sö xöù Oddiyana noùi:
164
Caû hai meï vaø con ñi nöûa ñöôøng ñeán xöù sôû cuûa Thaàn Cheát,
Vaø moïi khôùp xöông cuûa ngöôøi meï, ngoaïi tröø quai haøm,
bò vaën rôøi ra.
Ñöùa beù phaûi kinh nghieäm moïi söï ñau ñôùn. Khi rôi xuoáng taám
neäm luùc sinh ra, noù coù caûm giaùc nhö bò rôi xuoáng moät caùi hoá ñaày
gai. Khi ñöôïc lau chuøi lôùp chaát nhôøn treân löng thì noù coù caûm giaùc
nhö bò loät da soáng. Luùc ñöôïc taém röûa, noù coù caûm töôûng nhö bò ñaùnh
baèng gai. Khi ñöôïc ñaët vaøo loøng meï, noù caûm thaáy nhö moät con
chim nhoû bò dieàu haâu tha ñi. Khi ñöôïc thoa bô treân ñænh ñaàu58 thì
noù coù caûm giaùc nhö bò troùi vaø neùm xuoáng moät caùi loã. Ñöôïc ñaët
trong noâi thì gioáng nhö bò boû vaøo buøn dô. Moãi khi ñöùa beù bò ñoùi,
khaùt, beänh taät vaø v.v.., taát caû nhöõng gì noù coù theå laøm laø keâu khoùc.
Töø luùc ñöôïc sinh ra trôû veà sau, khi chuùng ta tröôûng thaønh vaøo
tuoåi thanh nieân, ta coù caûm töôûng laø coù söï phaùt trieån vaø taêng tröôûng.
Nhöng ñieàu thaät söï xaûy ra laø cuoäc ñôøi ta trôû neân ngaén ñi, moãi ngaøy
ta tôùi gaàn caùi cheát hôn nöõa. Chuùng ta bò dính maéc vaøo nhöõng coâng
vieäc taàm thöôøng cuûa ñôøi naøy, caùi naøy sau caùi kia, chaúng coù vieäc
naøo trong soá ñoù ñi ñeán keát thuùc, chuùng tieáp noái nhau nhö nhöõng
con soùng treân maët nöôùc. Khi taát caû nhöõng ñieàu ñoù chæ ñöôïc ñaët neàn
treân caùc haønh vi tieâu cöïc thì keát quaû chaéc chaén cuûa chuùng laø söï taùi
sinh trong nhöõng coõi thaáp, vaø noãi khoå voâ cuøng taän.
4.2.2 Ñau khoå cuûa tuoåi giaø
Khi baûn thaân chuùng ta baän roän vôùi nhöõng ñieàu vuïn vaët taàm thöôøng
naøy vaø nhöõng phaän söï theá gian khoâng bao giôø chaám döùt, thì noãi ñau
khoå cuûa tuoåi giaø ñaõ ñeán vôùi ta maø khoâng baùo tröôùc. Töøng chuùt moät,
thaân theå maát ñi sinh löïc cuûa noù. Chuùng ta chaúng coøn tieâu hoùa noåi
nhöõng thöïc phaåm mình thích. Thò löïc môø ñi, vaø chuùng ta khoâng theå
nhaän ra roõ raøng nhöõng vaät nhoû hay ôû xa. Thính giaùc cuûa ta baét ñaàu
165
suùt giaûm vaø chuùng ta khoâng phaân bieät ñuùng ñaén nhöõng aâm thanh vaø
lôøi noùi ñöôïc nöõa. Löôõi cuûa ta khoâng coøn neám ñöôïc nhöõng gì mình aên
hay uoáng nöõa, cuõng khoâng phaùt aâm ñuùng nhöõng gì chuùng ta muoán
noùi. Khi tinh thaàn suy yeáu, trí nhôù suy giaûm vaø chuùng ta rôi vaøo söï
nhaàm laãn vaø hay queân. Raêng bò ruïng neân chuùng ta chaúng coøn nhai
ñöôïc thöïc phaåm cöùng, vaø baát kyø nhöõng gì ta noùi ñeàu trôû thaønh nhöõng
tieáng laàm baàm khoù hieåu. Thaân theå maát nhieät neân ta khoâng coøn thaáy
aám aùp trong boä quaàn aùo moûng. Söùc khoûe cuûa ta sa suùt neân khoâng
theå mang vaùc nhöõng vaät naëng nöõa. Maëc duø chuùng ta vaãn coøn öa
thích ñöôïc sung söôùng vaø höôûng thuï, nhöng ta khoâng coøn naêng löïc
nöõa. Khi caùc kinh maïch vaø naêng löïc suy giaûm, chuùng ta trôû neân caùu
gaét vaø thieáu kieân nhaãn. Bò moïi ngöôøi coi thöôøng, ta trôû neân traàm uaát
vaø buoàn chaùn. Nhöõng yeáu toá (töù ñaïi) cuûa thaân theå maát quaân bình
ñem laïi nhieàu taät beänh vaø khoù khaên. Chuùng ta phaûi vaät loän vôùi moïi
söï cöû ñoäng cuûa mình, nhö ñi vaø ñöùng, chuùng haàu nhö trôû thaønh
nhöõng coâng vieäc baát khaû. Ngaøi Jetsun Mila haùt:
Moät, baø ñöùng leân nhö theå nhoå moät caây coïc khoûi maët ñaát;
Hai, baø ñi roùn reùn nhö theå ñang rình baét chim;
Ba, baø ngoài nhö moät caùi tuùi bò thaû rôi.
Khi ba daáu hieäu naøy cuøng ñeán, hôõi baø giaø;
Baø laø moät baø laõo u buoàn maø huyeãn thaân baø ñaõ suy suïp.
Moät, da deû baø haèn nhöõng veát nhaên;

Hai, baø gaày trô xöông, maùu huyeát thu ruùt;
Ba, baø nöûa ngaây nöûa daïi, nöûa ñui nöûa ñieác.
Maët baø nhaên nhuùm vôùi nhöõng veát haèn xaáu xí.
Moät, quaàn aùo raùch röôùi taû tôi vaø luoäm thuoäm;
Hai, thöùc aên uoáng sao nhaït nheõo, laïnh tanh;
166
Ba, baø ngoài treân chieáu maø döïa daãm boán beân.
Baø gioáng nhö moät yogi chöùng ngoä bò ngöôøi vaø choù giaãm ñaïp.
ÔÛ tuoåi giaø, khi muoán ñöùng leân chuùng ta hoaøn toaøn khoâng theå
ñöùng moät caùch bình thöôøng. Chuùng ta phaûi ñaët caû hai baøn tay leân
saøn nhaø nhö theå ñang coá nhoå moät caây coïc treân neàn ñaát cöùng. Khi
ñi, chuùng ta gaäp ngöôøi laïi vaø khoâng theå ngöôùc cao ñaàu; vaø khoâng
theå nhanh choùng nhaác hay haï chaân, chuùng ta roùn reùn nhö moät ñöùa
treû rình baét chim. Moïi khôùp tay, chaân bò söng taáy ñeán noãi ta khoâng
theå ngoài xuoáng töø töø. Thay vaøo ñoù, ta ñeå toaøn boä söùc naëng cuûa
mình ñoå saàm xuoáng töùc thì nhö moät caùi bò coùi ñöùt daây treo.
Khi thòt ta bò tieâu hao, da ta daõn ra, thaân theå vaø maët chuùng ta
ñaày nhöõng veát nhaên. Vôùi ít thòt vaø maùu bao quanh, taát caû caùc khôùp
loä ra nhieàu hôn. Xöông goø maù vaø moïi ñaàu xöông khaùc nhoâ leân
döôùi lôùp da. Trí nhôù giaûm suùt, chuùng ta trôû neân trì treä, muø vaø ñieác.
Chuùng ta khoâng theå suy nghó saùng suoát vaø caûm thaáy choaùng vaùng
xaây xaåm. Vôùi sinh löïc suy yeáu, chuùng ta chaúng coøn muoán ngoù
ngaøng gì tôùi mình neân quaàn aùo chuùng ta maëc luoân luoäm thuoäm vaø
sôøn raùch. Khi aên, ta thöôøng boû thöøa vaø khoâng thaáy coù muøi vò gì;
moïi thöù ta aên ñeàu laïnh leõo vaø nhaït nheõo. Chuùng ta caûm thaáy naëng
neà ñeán noãi khoù coù theå laøm ñöôïc vieäc gì. Treân giöôøng, chuùng ta
phaûi döïa daãm töù phía vaø khoâng theå ngoài daäy. Vì lyù do naøy, söï suy
yeáu cuûa thaân theå chuùng ta ñem laïi noãi phieàn muoän vaø ñau khoå tinh
thaàn gheâ gôùm. Taát caû veû ñeïp vaø neùt saùng suûa treân khuoân maët ta bò
phai nhoøa, laøn da ñaày veát nhaên vaø traùn thì haèn leân nhöõng neáp xaáu
xí cuûa moät taâm traïng khoâng sung maõn. Moïi ngöôøi xem thöôøng
chuùng ta, vaø cho duø ngöôøi ta böôùc qua ñaàu ta, ta cuõng khoâng theå
daäy noåi. Chuùng ta khoâng phaûn öùng laïi nöõa. Nhö theå chuùng ta laø
nhöõng yogi chöùng ngoä maø ñoái vôùi caùc ngaøi thanh tònh vaø baát tònh
ñeàu khoâng coøn hieän höõu.59 Khoâng theå chòu ñöïng noãi khoå cuûa tuoåi
167
giaø, chuùng ta muoán cheát, nhöng thöïc ra caøng tôùi gaàn caùi cheát
chuùng ta caøng khieáp sôï noù.
Taát caû nhöõng ñieàu naøy taïo neân noãi khoå maø chuùng ta phaûi traûi
qua trong tuoåi giaø thì khoâng khaùc bieät laém vôùi nhöõng ñau khoå cuûa
chuùng sinh trong caùc coõi thaáp.
4.2.3 Ñau khoå cuûa beänh taät
Khi boán yeáu toá (töù ñaïi) taïo neân thaân theå chuùng ta trôû neân maát quaân
bình, moïi loaïi beänh taät – nhöõng beänh thuoäc veà gioù, maät, ñaøm thaáp vaø
v.v.. xuaát hieän, vaø nhöõng caûm giaùc ñau ñôùn, khoå sôû laøm chuùng ta phieàn
naõo.
Ngay khi nhöõng côn ñau nhöùc ñaàu tieân cuûa beänh taät taán coâng –
duø thaân vaø taâm ta treû trung tôùi ñaâu, duø ta maïnh meõ vaø choùi ngôøi tôùi
ñaâu, duø ta ñang ôû trong thôøi kyø sung maõn nhaát– chuùng ta vaãn suïp
ñoå nhö con chim nhoû bò neùm ñaù. Söùc maïnh cuûa ta thoaùt ñi maát.
Chuùng ta luùn saâu xuoáng neäm, vaø baát cöù chuyeån ñoäng naøo duø nheï
nhaøng cuõng raát khoù khaên. Thaäm chí vieäc traû lôøi khi coù ngöôøi hoûi
thaêm cuõng laø moät coá gaéng: gioïng noùi cuûa ta döôøng nhö ñeán töø moät
nôi saâu thaúm vaø khoù baät ra thaønh tieáng. Chuùng ta coá naèm nghieâng
beân phaûi, roài beân traùi, naèm ngöûa, naèm saáp nhöng chaúng bao giôø coù
theå thoaûi maùi. Chuùng ta hoaøn toaøn maát caûm giaùc ngon mieäng vaø
ban ñeâm khoâng theå nguû ñöôïc. Ngaøy laãn ñeâm döôøng nhö daøi voâ
taän. Chuùng ta phaûi chòu ñöïng nhöõng vieân thuoác ñaéng, chua, hay
noùng, phaûi kieân nhaãn ñoái vôùi vieäc ñoát, laáy maùu vaø moïi loaïi ñieàu trò
khoù chòu khaùc. Nghó raèng beänh taät naøy coù theå laøm ta cheát ñoät ngoät
khieán chuùng ta kinh sôï. Döôùi söùc maïnh cuûa nhöõng theá löïc beänh
hoaïn vaø söï khoâng toaøn veïn cuûa baûn thaân, chuùng ta coù theå maát söï
kieåm soaùt caû thaân laãn taâm, vaø khi nhöõng tri giaùc meâ laàm thoâng
thöôøng cuûa ta leân tôùi cöïc ñoä thì chuùng ta baét ñaàu coù aûo giaùc. Thaäm
chí ñoâi luùc ngöôøi beänh coøn töï töû. Nhöõng ngöôøi ñau khoå vì nhöõng
168
beänh taät nhö beänh cuøi, ñoäng kinh bò moïi ngöôøi boû rôi vaø ñeå maëc hoï
suy ngaãm veà soá phaän cuûa mình; hoï vaãn coøn soáng maø nhö theå ñaõ
cheát.
Ngöôøi beänh thöôøng khoâng theå töï chaêm soùc. Beänh taät laøm cho
hoï noùng naûy vaø luoân tìm kieám loãi laàm nôi nhöõng gì ngöôøi khaùc
laøm cho hoï. Caøng ngaøy hoï caøng trôû neân quan troïng hoùa vaø hay chæ
trích, vaø neáu beänh taät cuûa hoï tieáp tuïc keùo daøi, ngöôøi ta seõ trôû neân
meät moûi khi saên soùc hoï vaø khoâng coøn laøm nhöõng gì hoï ñoøi hoûi nöõa.
Noãi böïc doïc do beänh taät cuûa hoï gaây ra lieân tuïc haønh haï hoï.
4.2.4 Ñau khoå cuûa caùi cheát
Khi caùi cheát tôùi gaàn, baïn naèm lieät giöôøng vaø khoâng coøn söùc ñeå
ñöùng daäy. Thaäm chí khi nhìn thaáy ñoà aên vaø thöùc uoáng, baïn chaúng coøn
caûm thaáy theøm muoán chuùng. Bò haønh haï bôûi nhöõng caûm giaùc cuûa
ngöôøi saép cheát, baïn caûm thaáy caøng luùc caøng tuyeät voïng vaø moïi duõng
khí cuøng nieàm tin cuûa baïn ñeàu tan bieán. Baïn kinh nghieäm nhöõng
ñieàm baùo vaø nhöõng aûo giaùc veà nhöõng gì chôø ñôïi baïn. Ñaõ ñeán luùc cho
cuoäc ra ñi lôùn lao naøy cuûa baïn. Gia ñình vaø baïn beø tuï taäp quanh baïn,
nhöng hoï khoâng theå laøm gì ñeå trì hoaõn chuyeán khôûi haønh cuûa baïn –
baûn thaân baïn ñang kinh qua noãi khoå cuûa caùi cheát – hoaøn toaøn ñôn
ñoäc. Baïn cuõng chaúng coù caùch naøo ñeå ñem theo nhöõng vaät sôû höõu, duø
chuùng coù theå nhieàu voâ haïn. Baïn khoâng theå töï mình buoâng boû nhöõng
thöù ñoù, nhöng baïn bieát mình cuõng khoâng theå giöõ ñöôïc chuùng. Söï hoái
haän traøn ngaäp taâm baïn khi baïn nhôù laïi nhöõng haønh vi baát thieän ñaõ
laøm. Baïn khieáp sôï khi nghó veà nhöõng ñau khoå cuûa caùc coõi thaáp. Ngay
ñaây caùi cheát xaûy ñeán ñoät ngoät. Noãi sôï haõi phuû chuïp laáy baïn. Nhöõng tri
giaùc veà cuoäc ñôøi bieán maát vaø thaân baïn laïnh daàn.
Khi moät ngöôøi laøm aùc cheát, oâng ta choäp laáy ngöïc mình khieán
treân da ñaày nhöõng daáu moùng tay. Khi nhôù laïi moïi haønh vi xaáu aùc
cuûa mình, oâng ta khieáp sôï vì bò taùi sinh trong nhöõng coõi thaáp. OÂng
169
ta traøn ñaày hoái haän vì ñaõ khoâng thöïc haønh Phaùp trong khi ñöôïc töï
do ñeå laøm ñieàu ñoù, bôûi noù laø ñieàu ích lôïi duy nhaát vaøo luùc cheát.
Khi nhaän ra ñieàu ñoù, oâng ta caûm thaáy ñau khoå gheâ gôùm. Ñoù laø lyù
do taïi sao oâng ta ñaám ngöïc vaø ñeå laïi ñaày nhöõng daáu moùng tay ôû ñoù
khi cheát. Coù caâu noùi raèng:
Haõy xem moät ngöôøi aùc haáp hoái;
OÂng ta laø moät vò Thaày minh hoïa cho ta haäu quaû
cuûa nhöõng haønh vi.
Thaäm chí tröôùc khi oâng cheát, nhöõng coõi thaáp ñaõ baét ñaàu caän keà
oâng ta. Baát kyø ñieàu gì oâng nhaän thöùc cuõng ñeàu trôû thaønh moái ñe
doïa. Moïi caûm giaùc ñeàu laøm cho oâng ñau khoå. Caùc ñaïi trong thaân
tan bieán, hôi thôû trôû neân khoø kheø vaø chaân tay ruõ lieät. OÂng ta baét
ñaàu coù caùc aûo giaùc. Ñoâi maét trôïn tröøng, vaø khi oâng töø giaõ coõi ñôøi
naøy Thaàn Cheát ñeán gaëp oâng. Nhöõng ma quyû trong traïng thaùi trung
aám xuaát hieän nhöng oâng ta khoâng coù ngöôøi baûo hoä hay nôi nöông
töïa naøo.
Chaúng coù gì baûo ñaûm raèng giaây phuùt ta rôøi boû cuoäc ñôøi naøy,
hoaøn toaøn traàn truïi vaø traéng tay, seõ khoâng ñeán vaøo ngaøy hoâm nay.
Khi ñieàu naøy xaûy ra, ñieàu duy nhaát seõ thöïc söï giuùp ñôõ chuùng ta laø
Phaùp. Khoâng coù nôi nöông töïa naøo khaùc. Coù noùi raèng:
Trong thai taïng cuûa meï baïn,
Haõy xoay chuyeån taâm baïn veà Phaùp;
Ngay khi baïn sinh ra, haõy nhôù Giaùo Phaùp veà caùi cheát.
Bôûi caùi cheát ñeán thaät ñoät ngoät ñoái vôùi ngöôøi treû cuõng nhö giaø
neân chuùng ta phaûi baét ñaàu thöïc haønh Phaùp ngay töø luùc sinh ra. Duy
chæ moät mình Phaùp seõ giuùp ñôõ chuùng ta vaøo luùc cheát. Nhöng cho
tôùi baây giôø chuùng ta ñaõ laõng queân caùi cheát, quaù baän roän trong vieäc
ñaùnh baïi keû thuø vaø giuùp ñôõ baïn beø, chaêm soùc cuûa caûi vaø nhaø cöûa
cuûa mình, baän roän vôùi gia ñình vaø baèng höõu. Nhöng neáu baïn suy
170
ngaãm veà ñieàu ñoù, thì seõ laø moät sai laàm khuûng khieáp trong vieäc ñeå
thôøi gian troâi qua nhö theá vaø chìm saâu trong tham, saân vaø si vì lôïi
ích cuûa baïn beø vaø nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa baïn.
4.3 NHÖÕNG ÑAU KHOÅ KHAÙC CUÛA CON NGÖÔØI
4.3.1 Noãi sôï gaëp keû thuø ñòch
Chuùng ta tieâu phí taát caû thôøi gian cuûa mình ñeå tìm kieám cuûa caûi
vaø taøi saûn vaø canh chöøng noù caû ngaøy laãn ñeâm. Nhöng cuoái cuøng thì
ngay caû ñieàu ñoù cuõng khoâng giuùp cho ta khoûi phaûi chia seû noù vôùi
keû thuø. Nhöõng keû cöôùp ngaøy, troäm ñeâm, choù hoang, choù soùi, vaø
nhöõng thuù döõ khaùc hoaøn toaøn coù theå baát ngôø taán coâng ta maø khoâng
baùo tröôùc. Roõ raøng laø caøng coù nhieàu cuûa caûi vaø taøi saûn thì ta laïi
caøng theâm phieàn naõo ñeå thaâu ñaït noù, ñeå baûo veä vaø coá gaéng taêng
tröôûng noù.
Ngaøi Long Thoï vieát:
Vieäc tích luõy, canh chöøng vaø phaùt trieån cuûa caûi
seõ laøm baïn kieät söùc.
Haõy hieåu raèng cuûa caûi truø phuù ñem laïi söï suy taøn
vaø huûy hoaïi khoâng ngöøng döùt.
Ngaøi Jetsun Milarepa noùi:

Luùc baét ñaàu, cuûa caûi laøm baïn haïnh phuùc vaø ham muoán;
Nhöng duø coù nhieàu ñeán ñaâu,
döôøng nhö chaúng bao giôø baïn thaáy ñuû.
Vaøo luùc giöõa, söï buûn xæn coät nhöõng nuùt thaét quanh baïn:
Baïn khoâng theå chòu ñöïng ñöôïc khi duøng noù vaøo vieäc
cuùng döôøng hay töø thieän.
Söï giaøu coù cuûa baïn haáp daãn keû thuø vaø nhöõng theá löïc xaáu,
Vaø taát caû nhöõng gì baïn tích goùp laïi bò ngöôøi khaùc taän duïng.
171
Vaøo luùc cuoái, con quyû giaøu coù ñaët cuoäc ñôøi baïn
vaøo noãi hieåm ngheøo.
Naûn loøng bieát bao khi ñaáy chæ laø vieäc troâng nom
taøi saûn cho keû thuø!
Ta ñaõ vöùt boû khoái naëng naøy laø keû keùo loâi ta vaøo
luaân hoài sinh töû.
Ta chaúng coøn mong muoán nöõa thöù caùm doã quyû quaùi naøy.
Nhöõng ñau khoå cuûa chuùng ta thì töông quan tröïc tieáp vôùi quy
moâ cuûa nhöõng gì ta sôû höõu. Chaúng haïn, neáu baïn sôû höõu moät caên
nhaø baïn seõ lo nghó noù coù theå bò keû thuø chieám ñoaït hay bò aên troäm;
baïn seõ töï hoûi noù coù ñuû coû khoâ ñeå duøng hay khoâng. Chæ moät con
ngöïa cuõng ñuû mang laïi bao nhieâu phieàn toaùi. Neáu baïn coù moät con
cöøu, baïn seõ coù noãi phieàn toaùi töông xöùng vôùi moät con cöøu. Neáu
baïn coù moät tuùi traø,* baïn vaãn coù theå ñoan chaén raèng baïn seõ coù noãi
phieàn naõo ñaùng giaù moät tuùi traø.
Vì theá haõy quaùn chieáu vaø thieàn ñònh veà vieäc soáng trong an bình
thì caàn thieát bieát bao, haõy soáng theo caâu ngaïn ngöõ coå xöa ‚khoâng
cuûa caûi thì khoâng coù keû thuø.‛ Haõy töï gaây höùng khôûi baèng nhöõng
caâu chuyeän cuûa chö Phaät trong quaù khöù vaø haõy nhoå baät goác moïi söï
vöôùng maéc vaøo tieàn baïc vaø cuûa caûi cuûa baïn. Haõy soáng baèng nhöõng
gì mình nhaän ñöôïc nhö nhöõng con chim, vaø hoaøn toaøn hieán mình
cho vieäc thöïc haønh Phaùp.
*
Ñaây laø moät caùch dòch thoaùt töø ja’khor, moät caùch ño löôøng töông ñöông vôùi boán
baùnh traø Taây Taïng ñöôïc eùp chaët.
172
4.3.2 Noãi sôï maát ngöôøi thaân yeâu
Chuùng ta soáng trong theá giôùi luaân hoài naøy vaø caûm thaáy raøng
buoäc vôùi nhöõng ngöôøi maø ta ñoàng caûm vaø thuø ñòch ñoái vôùi nhöõng
ngöôøi khaùc. Vì lôïi ích cuûa gia ñình, tín ñoà, ñoàng baøo, baïn beø vaø
nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa ta, chuùng ta saün saøng traûi qua moïi thöù
ñau khoå. Ta khoâng theå soáng maõi vôùi baát kyø nhöõng ai maø ta coù raøng
buoäc hoï haøng hay baèng höõu, vaø khoâng sôùm thì muoän chuùng ta
buoäc phaûi xa lìa hoï. Hoï cheát hay xuaát ngoaïi, hoaëc bò keû thuø hoaëc
nhöõng nguy hieåm khaùc ñe doïa – vaø noãi khoå hoï phaûi traûi qua aûnh
höôûng tôùi ta coøn saâu xa hôn noãi khoå cuûa chính chuùng ta. Ñaëc bieät
laø caùc baäc cha meï quan taâm quaù nhieàu tôùi con caùi vaø thöôøng xuyeân
lo laéng chuùng coù theå bò laïnh, ñoùi hay khaùt, hoaëc chuùng coù theå bò
ñau oám hay cheát. Quaû thöïc, hoï thöông con tôùi noãi thaø hoï cheát coøn
hôn laø ñeå chuùng phaûi ñau khoå, vaø hoï phaûi traûi qua raát nhieàu khoå
naõo vì lôïi ích cuûa chuùng.
Nhöng duø chuùng ta ñau khoå quaù nhieàu vì noãi sôï bò chia caùch
vôùi baïn beø vaø ngöôøi thaân yeâu naøy, chuùng ta neân suy nghó veà ñieàu
ñoù thaät caån troïng. Lieäu ta coù theå quaû quyeát raèng nhöõng ngöôøi thaân
yeâu cuûa ta ñaùng yeâu nhö ta nghó? Chaúng haïn cha meï ta noùi hoï
thöông chuùng ta nhö con caùi hoï, nhöng caùch hoï thöông yeâu chuùng
ta bò laàm laïc vaø coù haäu quaû voâ cuøng tai haïi. Baèng caùch coá gaéng
cho chuùng ta cuûa caûi, taøi saûn vaø döïng vôï gaû choàng cho ta, hoï ñang
coät chaët chuùng ta vaøo luaân hoài sinh töû. Hoï daïy moïi thöù chuùng ta
caàn ñeå bieát caùch xöû söï toát hôn vôùi caùc ñoái thuû cuûa ta, caùch quan
taâm tôùi baïn beø, caùch laøm giaøu, vaø moïi phöông höôùng haønh ñoäng
tai haïi khaùc maø seõ chæ ñeå chaéc chaén raèng chuùng ta bò maéc baãy
trong nhöõng coõi thaáp khoâng sao thoaùt ra ñöôïc. Hoï chaúng theå laøm
ñieàu gì teä haïi hôn theá nöõa.
Veà phaàn con caùi chuùng ta, caû trai laãn gaùi, luùc ñaàu chuùng buù
tinh chaát töø thaân ta, vaøo luùc giöõa chuùng laáy thöïc phaåm khoûi mieäng
173
ta, vaø vaøo luùc cuoái chuùng laáy taøi saûn khoûi tay ta. Ñeå ñaùp laïi tình
thöông cuûa ta, chuùng noåi loaïn choáng laïi chuùng ta.
Chuùng ta cho con trai taát caû taøi saûn maø ta kieám ñöôïc suoát ñôøi
mình, khoâng tính toaùn giaù trò vaø chaúng quan taâm ñeán moïi hoaït
ñoäng baát thieän, noãi khoå vaø söï pheâ bình chæ trích maø ta ñaõ phaûi traûi
qua – nhöng chuùng vaãn hoaøn toaøn khoâng bieát ôn ta. Cho duø ta cho
chuùng nhieàu ñoàng baïc Trung Hoa, chuùng ít bieát ôn hôn baát kyø
ngöôøi bình thöôøng naøo neáu ta cho hoï moät nhuùm laù traø. Chuùng chæ
nghó raèng baát kyø nhöõng gì cuûa cha meï chuùng ñeàu töï ñoäng thuoäc veà
chuùng.
Nhöõng chò em vaø con gaùi chuùng ta cuõng ngoán taøi saûn cuûa ta maø
khoâng moät chuùt bieát ôn. Chuùng ta caøng cho hoï, thì hoï caøng muoán
theâm. Neáu chuùng ta coù moät soá vaät nhö moät mieáng lam ngoïc giaû
duøng ñeå ñeám trong chuoãi haït cuûa ta, hoï seõ nònh bôï khieán ta cuõng
phaûi buoâng noù ra. Trong ñieàu kieän toát nhaát, hoï goùp phaàn vaøo söï
thònh vöôïng cuûa ngöôøi khaùc, nhöng chaúng mang laïi ñieàu gì cho ta.
Nhöng neáu söï vieäc trôû neân toài teä, hoï trôû veà nhaø, ñem theo söï oâ
danh vaø buoàn tuûi cho gia ñình mình.*
Veà phaàn nhöõng thaân quyeán vaø baïn beø khaùc cuûa ta, chöøng naøo
chuùng ta coøn giaøu coù, haïnh phuùc vaø moïi vieäc ñang tieán trieån thaät
toát ñeïp thì hoï ñoái xöû vôùi ta nhö nhöõng vò trôøi. Hoï laøm baát kyø nhöõng
gì coù theå ñeå giuùp ta, vaø cho ta taát caû nhöõng thöù maø ta khoâng caàn.
Nhöng neáu ta rôi vaøo nhöõng thôøi ñieåm khoù khaên, thì maëc duø chaúng
laøm ñieàu gì toån haïi hoï, hoï ñoái xöû vôùi chuùng ta nhö keû thuø vaø ñaùp
traû loøng toát cuûa ta baèng aùc yù.
*
Trong caùc neàn vaên hoaù truyeàn thoáng AÙ Chaâu, coâ daâu veà nhaø choàng cuøng vôùi
cuûa hoài moân cuûa mình, noái keát vôùi gia ñình choàng. Neáu cuoäc hoân nhaân ñoå vôõ,
coâ seõ trôû veà nhaø cha meï mình.
174
Taát caû ñieàu naøy cho thaáy raèng con trai, con gaùi, gia ñình vaø
baèng höõu chaúng coù chuùt giaù trò naøo, nhö Jetsun Milarepa dieãn taû
trong baøi haùt cuûa Ngaøi:
Luùc ban ñaàu, con trai cuûa baïn laø moät thieân thaàn
nhoû duyeân daùng;
Baïn thöông noù nhieàu ñeán möùc khoâng theå chòu noåi.
Vaøo luùc giöõa, noù ñoøi hoûi quyeàn lôïi thaät hung tôïn;
Baïn cho noù moïi thöù, nhöng chaúng bao giôø noù thoûa maõn.
Noù ñem veà nhaø con gaùi cuûa ngöôøi khaùc,
Xoâ ñaåy cha meï toát laønh cuûa noù ra ngoaøi.
Khi cha goïi, noù chaúng theøm traû lôøi.
Khi meï goïi, thaäm chí noù chaúng buoàn nghe.
Vaøo luùc cuoái, noù gioáng nhö moät ngöôøi haøng xoùm ôû xa.
Baïn töï huûy hoaïi chính mình khi nuoâi döôõng moät ñöùa
löøa ñaûo nhö theá.
Naûn loøng bieát bao khi sinh ra keû thuø cuûa chính baïn!
Ta ñaõ neùm ñi boä yeân cöông naøy laø thöù troùi buoäc ta
vaøo luaân hoài.
Ta khoâng caàn baát kyø keû naøo trong nhöõng ñöùa con trai
theá tuïc naøy.
Ngaøi tieáp tuïc:
Vaøo luùc ñaàu ñöùa con gaùi laø moät thieân nöõ beù nhoû xinh töôi,
Hoáng haùch ñoäc chieám moïi taøi saûn toát nhaát cuûa baïn.
Vaøo luùc giöõa, noù khoâng ngöøng ñoøi hoûi quyeàn lôïi:
Coâng khai yeâu saùch cha ñuû moïi ñieàu,
Vaø kín ñaùo laáy troäm cuûa meï.
Khoâng bao giôø thoûa maõn vôùi nhöõng gì ñöôïc cho.
Noù laø nguoàn thaát voïng cuûa baäc cha meï toát laønh.
Vaøo luùc cuoái, noù laø con yeâu tinh maët ñoû:
Trong tröôøng hôïp toát nhaát, noù laø moät vaät quyù cho ngöôøi khaùc,
175
Trong tröôøng hôïp xaáu nhaát, noù seõ ñem tai hoïa tôùi cho baïn.
Naûn loøng bieát bao, con quyû phaù hoaïi naøy!
Ta ñaõ neùm ñi noãi buoàn khoân nguoâi naøy.
Ta khoâng muoán moät ñöùa con gaùi seõ daãn ta tôùi choã huûy dieät.
Cuoái cuøng:
Vaøo luùc ñaàu, baïn beø töôi cöôøi khi gaëp baïn,
Vaø caû thung luõng aâm vang ‚Haõy vaøo ñaây!‛ vaø ‚Môøi ngoài!‛
Vaøo luùc giöõa hoï ñaùp laïi loøng hieáu khaùch cuûa baïn baèng thòt vaø bia,
Moùn ñoåi moùn, ñaùp traû chính xaùc töøng thöù moät.
Vaøo luùc cuoái, hoï gaây tranh chaáp treân söï thuø gheùt hay tham luyeán.
Naûn loøng bieát bao, nhöõng ngöôøi baïn xaáu naøy vôùi moïi
tranh caõi cuûa hoï!
Ta ñaõ töø boû nhöõng baïn beø aên nhaäu luùc thaûnh thôi.
Ta khoâng muoán baát kyø baèng höõu theá tuïc naøo.
4.3.3 Noãi khoå cuûa vieäc muoán maø khoâng ñöôïc
Trong theá gian, khoâng ai trong chuùng ta khoâng muoán haïnh

phuùc vaø caûm thaáy toát ñeïp; nhöng chaúng ai ñaït ñöôïc nhöõng gì mình
muoán. Ví duï, moät gia ñình coá xaây ngoâi nhaø ñeå ñöôïc soáng thoaûi
maùi, nhöng noù suïp ñoå vaø gieát cheát hoï. Moät ngöôøi coù theå aên ñeå thoaû
maõn côn ñoùi, nhöng thöïc phaåm laøm hoï beänh vaø gaây nguy haïi cho
cuoäc soáng cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi lính chieán ñaáu hy voïng chieán
thaéng, vaø laäp töùc bò gieát. Moät nhoùm thöông nhaân tieán haønh moät söï
mua baùn vôùi hy voïng traøn treà kieám ñöôïc lôïi nhuaän, nhöng bò taán
coâng vaø trôû neân ngheøo khoå. Duø chuùng ta coù hao toán bao nhieâu coá
gaéng vaø naêng löïc trong hy voïng trôû neân giaøu coù vaø haïnh phuùc
trong cuoäc ñôøi naøy, tröø phi nhöõng haønh vi trong nhöõng ñôøi quaù khöù
cuûa chuùng ta ñaõ taïo ra tieàm naêng ñoù, chuùng ta seõ khoâng theå thoûa
176
maõn ngay caû côn ñoùi tröôùc maét cuûa mình. Moïi ñieàu chuùng ta seõ
laøm ñeàu gaây neân phieàn naõo cho mình vaø ngöôøi khaùc. Chuùng ta coù
theå quaû quyeát raèng keát quaû duy nhaát ñöôïc thaønh töïu laø ta seõ khoâng
thoaùt khoûi nhöõng ñaùy saâu cuûa caùc coõi thaáp. Ñoù laø lyù do taïi sao moät
tia löûa nhoû coâng ñöùc duy nhaát thì ñaùng giaù hôn moät nuùi noã löïc.
Nhöõng hoaït ñoäng luaân hoài chaúng bao giôø chaám döùt thì coù lôïi
ích gì? Moïi noã löïc chuùng ta töøng thöïc hieän trong voøng luaân hoài töø
voâ thuûy khi coá gaéng ñaït ñöôïc nhöõng gì mình muoán khoâng ñem laïi
cho ta ñieàu gì ngoaøi söï ñau khoå. Trong quaù khöù, neáu chuùng ta duøng
moïi naêng löïc maø ta ñaõ daønh cho nhöõng muïc ñích theá tuïc trong
phaàn ñaàu hay cuoái cuûa moät ñôøi duy nhaát vaø thay vaøo ñoù, ta hieán
daâng naêng löïc ñoù cho Phaùp, thì giôø ñaây chuùng ta ñaõ thaønh caùc vò
Phaät. Vaø neáu khoâng ñöôïc nhö theá, thì ít nhaát, döùt khoaùt laø chuùng ta
seõ khoâng bao giôø chòu ñau khoå trong nhöõng coõi thaáp moät laàn nöõa.
Chuùng ta neân thieàn ñònh nhö sau: giôø ñaây laø luùc ta hieåu roõ söï
khaùc bieät giöõa nhöõng gì ta neân laøm vaø nhöõng gì neân traùnh, haõy
ngöøng ñaët caùc hy voïng lôùn lao nôi nhöõng coâng trình cuûa luaân hoài laø
nhöõng thöù seõ chaúng bao giôø hoaøn taát – vaø thay vaøo ñoù haõy thöïc
haønh Giaùo Phaùp chaân chính, nôi ñoù söï thaønh töïu laø ñieàu chaéc chaén.
4.3.4 Noãi khoå vì gaëp nhöõng ñieàu khoâng mong muoán
Khoâng ai trong chuùng ta ôû theá gian naøy öôùc muoán baát kyø loaïi
ñau khoå naøo ñaõ ñöôïc moâ taû ôû ñaây, tuy nhieân chuùng laø ñieàu ta phaûi
traûi nghieäm trong moïi luùc, duø chuùng ta coù öa thích chuùng hay
khoâng. Chaúng haïn, coù nhöõng ngöôøi maø do nhöõng haønh vi trong quaù
khöù cuûa hoï, trôû thaønh nhöõng ñoái töôïng cuûa moät nhaø cai trò ñaëc bieät
hay thaønh nhöõng noâ leä cuûa moät vaøi ngöôøi giaøu coù. Traùi vôùi öôùc
muoán cuûa mình, hoï hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo yù muoán cuûa chuû,
khoâng coù ñöôïc moät giaây phuùt töï do. Hoï coù theå bò tröøng phaït döõ doäi
vì nhöõng loãi nhoû, maø vaãn khoâng theå laøm ñöôïc gì. Cho duø ngay baây
177
giôø hoï bò daãn ñeán nôi haønh hình, hoï bieát raèng mình khoâng theå troán
thoaùt.
Chuùng ta luoân luoân phaûi gaëp nhöõng ñieàu mình khoâng mong
muoán. Nhö Ñaáng Toaøn Giaùc Longchenpa noùi:
Baïn thích soáng vôùi gia ñình vaø nhöõng ngöôøi thöông yeâu.
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén laø baïn phaûi boû laïi hoï.
Baïn thích ñöôïc giöõ caên nhaø ñeïp cuûa mình
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén laø baïn phaûi ñeå noù laïi phía sau.
Baïn thích ñöôïc höôûng thuï haïnh phuùc, giaøu sang vaø an nhaøn
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén laø baïn phaûi ñaùnh maát chuùng.
Baïn thích giöõ ñôøi ngöôøi tuyeät haûo naøy vôùi nhöõng töï do
vaø thuaän lôïi cuûa noù
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén laø baïn phaûi cheát.
Baïn thích ñöôïc hoïc Giaùo Phaùp vôùi vò Thaày phi thöôøng
cuûa baïn
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén raèng baïn seõ phaûi chia ly.
Baïn thích ñöôïc ôû beân nhöõng thieän tri thöùc toát laønh,
Maõi maõi, nhöng chaéc chaén laø baïn seõ phaûi rôøi xa.
OÂi nhöõng ngöôøi baïn cuûa ta, nhöõng ngöôøi caûm thaáy
hoaøn toaøn tan vôõ aûo töôûng luaân hoài,
Ta, keû aên maøy voâ-Phaùp,* thuùc ñaåy caùc baïn:
Töø hoâm nay haõy maëc aùo giaùp cuûa noã löïc, bôûi ñaõ tôùi luùc
Baêng qua xöù sôû cuûa ñaïi laïc nôi khoâng coù söï caùch ngaên.
Cuûa caûi, taøi saûn, söùc khoûe, haïnh phuùc vaø söï ñöôïc meán moä, taát caû
ñeàu laø nhöõng keát quaû cuûa nhöõng thieän haïnh trong quaù khöù. Neáu
baïn töøng tích luõy nhöõng thieän haïnh trong quaù khöù, thì keát quaû laø
taát caû nhöõng ñieàu naøy seõ ñeán vôùi baïn moät caùch töï nhieân duø baïn coù
*
Caùc taùc giaû Taây Taïng thöôøng töï aùm chæ mình vôùi söï voâ cuøng khieâm toán trong
caùch noùi naøy.
178
muoán hay khoâng. Nhöng neáu khoâng coù nhöõng thieän haïnh ñoù thì
chaúng coù khoái löôïng noã löïc naøo seõ ñem laïi cho baïn nhöõng gì baïn
muoán. Taát caû nhöõng gì baïn seõ thaâu hoaïch ñöôïc laø nhöõng thöù baïn ít
mong muoán nhaát. Vì theá, khi baïn thöïc haønh Phaùp, haõy nöông töïa
treân taøi saûn voâ taän laø söï haøi loøng vôùi baát kyø nhöõng gì xaûy ñeán. Neáu
khoâng, moät khi baïn baét ñaàu thöïc haønh, chaéc chaén laø nhöõng tham
voïng theá gian cuûa baïn trong ñôøi naøy seõ laøm baïn phieàn naõo vaø
khieán cho caùc thaùnh nhaân phaät loøng. Jetsun Mila haùt:
Nhöõng gì maø Ñaáng Phaùp Vöông cuûa Nhaân loaïi,

Ñaáng Chieán Thaéng, ñaõ ñaëc bieät giaûng daïy
Laøm theá naøo thoaùt khoûi taùm moái quan taâm theá tuïc.
Nhöng nhöõng ngöôøi töï cho laø uyeân baùc thôøi nay -
Nhöõng moái quan taâm taàm thöôøng cuûa hoï thaäm chí
khoâng phaùt trieån lôùn hôn tröôùc hay sao?
Ñaáng Chieán Thaéng ñaõ giaûng daïy nhöõng giôùi luaät ñeå tuaân theo
Nhôø ñoù ngöôøi ta coù theå ruùt lui khoûi moïi coâng vieäc theá gian.
Nhöng nhöõng tu só thôøi nay laø nhöõng keû tuaân theo giôùi luaät naøy –
Giôø ñaây nhöõng nghóa vuï theá gian cuûa hoï laïi khoâng nhieàu
hôn tröôùc hay sao?
Ngaøi daïy laøm theá naøo ñeå soáng nhö nhöõng baäc thaùnh ngaøy xöa
Nhôø ñoù ngöôøi ta coù theå caét ñöùt nhöõng raøng buoäc vôùi
baïn beø vaø thaân quyeán.
Nhöng nhöõng keû soáng nhö nhöõng baäc thaùnh thôøi nay –
Chaúng quan taâm raèng laøm theá naøo ngöôøi ta tôùi thaêm hoï
thaäm chí coøn nhieàu hôn tröôùc?
Toùm laïi, thöïc haønh maø khoâng nhôù tôùi caùi cheát,
Thì baát cöù Giaùo Phaùp naøo cuõng voâ ích.
179
Nhaân loaïi soáng trong thôøi buoåi suy thoaùi ngaøy nay ôû boán chaâu luïc
cuûa theá giôùi naøy, nhöng ñaëc bieät laø ôû ñaây trong coõi Jambudvipa
(Nam Thieäm Boä Chaâu, Dieâm Phuø Ñeà) naøy, bò töôùc ñi ngay caû
nhöõng cô hoäi haïnh phuùc nhoû beù nhaát. Cuoäc soáng cuûa hoï traøn ngaäp
ñau khoå. Ngaøy nay, suy thoaùi gia taêng cuøng moãi naêm, moãi thaùng,
moãi ngaøy, moãi böõa aên, moãi saùng vaø moãi toái troâi ñi vun vuùt. Thôøi
kieáp ñang ñi töø choã xaáu tôùi choã toài teä. Giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät vaø
haïnh phuùc cuûa chuùng sinh caøng luùc caøng suy taøn hôn. Haõy suy
töôûng veà taát caû nhöõng ñieàu naøy vaø haõy phaùt trieån moät caûm thöùc tan
vôõ aûo töôûng. Hôn nöõa, chaâu Dieâm Phuø Ñeà naøy mang laïi moät naêng
löïc ñaëc bieät cho caùc haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi60 laø ñieàu laøm cho
moïi söï – toát hay xaáu, deã chòu vaø khoù chòu, cao vaø thaáp, Phaùp hay
phi-Phaùp – ñeàu raát khoù tieân ñoaùn. Baïn neân töï mình thaáu hieåu caùc
söï vieäc ra sao, vaø haõy hoaøn toaøn minh baïch trong taâm thöùc veà
nhöõng gì neân laøm vaø nhöõng gì neân traùnh. Haõy ñöa lôøi khuyeân cuûa
Ñaáng Toaøn Giaùc Longchenpa vaøo thöïc haønh:
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo nhöõng gì baïn thaáy laø thuaän lôïi;
Neáu baïn bieát noù chæ laø söï tri giaùc, moïi söï baïn kinh nghieäm
seõ trôû neân lôïi laïc.61
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo nhöõng gì baïn thaáy laø baát lôïi vaø tai haïi;
Ñieàu naøy thì toái yeáu, khieán baïn kinh sôï vieäc baïn nhìn
moïi söï theo caùch thöùc meâ laàm.
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo baïn beø cuûa mình vaø caùc baäc Thaày
cuûa nhöõng ngöôøi khaùc;
Vieäc phaân bieät ngöôøi toát vôùi ngöôøi xaáu seõ khieán baïn
höùng khôûi trong vieäc thöïc haønh.62
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo söï phoâ dieãn kyø dieäu cuûa töù ñaïi
trong khoâng gian;
Baïn seõ thaáy laøm theá naøo noã löïc laéng xuoáng trong
thaät taùnh cuûa taâm.63
180
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo xöù sôû, nhaø cöûa vaø taøi saûn cuûa baïn;
Khi thaáu hieåu chuùng laø moäng huyeãn, baïn seõ caûm thaáy
gheâ sôï tröôùc vieäc baïn ñaõ tri giaùc chuùng trong
caùch thöùc laàm laïc.
Ñoâi khi haõy nhìn vaøo cuûa caûi vaø taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc;
Khi thaáy hoï ñaùng thöông ra sao, baïn seõ boû ñi tham voïng
luaân hoài.
Toùm laïi, khi khaûo saùt baûn taùnh cuûa taát caû moïi söï trong
moïi veû ña daïng cuûa noù,
Baïn seõ tieâu dieät ñöôïc meâ laàm cuûa vieäc baùm chaáp
baát kyø ñieàu gì laø thaät coù.
2. A Tu La
Nhöõng khoaùi laïc vaø söï eâ heà dö daät cuõng ñöôïc caùc a tu la, caùc
baùn thaàn – laø nhöõng ñòch thuû cuûa chö thieân - höôûng thuï. Tuy nhieân,
töø nhöõng kieáp tröôùc hoï coù moät khuynh höôùng maïnh meõ veà söï ganh
tò, gaây haán vaø tranh ñaáu. Keát quaû cuûa nhöõng haønh vi baát thieän ñoù
trong quaù khöù laø ngay sau khi mang thaân töôùng hieän taïi naøy hoï baét
ñaàu kinh nghieäm nhöõng caûm giaùc ganh tò döõ doäi.
Thaäm chí ngay trong coõi cuûa hoï cuõng coù nhöõng cuoäc tranh caõi
giöõa caùc laõnh thoå vaø ñòa phaän, vaø hoï tieâu phí toaøn boä thôøi gian cuûa
mình ñeå chieán ñaáu vaø gaây haán giöõa hoï vôùi nhau veà nhöõng baát
ñoàng nhö vaäy.
Nhöng teä haïi hôn, khi nhìn leân coõi trôøi, hoï coù theå thaáy chö
thieân giaøu coù toät baäc. Hoï cuõng thaáy raèng moïi öôùc muoán vaø nhu
caàu cuûa chö thieân ñöôïc moät caây nhö yù cung caáp – tuy nhieân reã caây
laïi naèm trong coõi cuûa hoï. Nhìn thaáy nhöõng ñieàu ñoù, taâm hoï traøn
ngaäp moät moái oaùn giaän khoâng theå chòu noåi. Khoaùc aùo giaùp vaø choäp
laáy caùc vuõ khí, hoï leân ñöôøng gaây chieán vôùi chö thieân. Ngay khi
chö thieân nhìn thaáy nhöõng gì xaûy ra, hoï ñi tôùi Khu Röøng Gaây Goå,64
181
vaø ñeán löôït hoï maëc giaùp vaø nhaët vuõ khí leân. Chö thieân giöõ moät con
voi ba möôi ba ñaàu goïi laø Kieân Ñònh Sieâu Phaøm. Vua Trôøi Indra
(Ñeá Thích) cuûa hoï ngöï treân ñaàu giöõa, cuøng vôùi taát caû caùc thöôïng
thö bao quanh vua treân ba möôi hai ñaàu kia. Voâ soá caùc vò trôøi vôùi
veû traùng leä thaät quyeán ruõ bao quanh hoï, caát cao tieáng la heùt ñaèng
ñaèng saùt khí. Khi traän chieán baét ñaàu, hoï thaû xuoáng moät traän möa
vuõ khí – chaøy, giaùo, baùnh xe, nhöõng muõi teân khoång loà v..v.. Naêng
löïc huyeàn dieäu cuûa hoï khieán hoï coù söùc maïnh loâi nhöõng ngoïn nuùi
lôùn vaøo loøng vaø neùm chuùng xuoáng nhö hoûa tieãn. Vì nhöõng haønh
ñoäng trong quaù khöù cuûa hoï, chö thieân cao hôn con ngöôøi baûy laàn,
nhöng caùc baùn thaàn thì nhoû hôn chö thieân nhieàu. Chö thieân chæ coù
theå bò gieát khi caét ñöùt ñaàu hoï; nhôø chaát cam loà linh thieâng cuûa hoï
maø baát kyø veát thöông naøo khaùc treân thaân hoï cuõngï seõ laønh laën töùc
thì. Nhöng baùn thaàn laïi cheát nhö con ngöôøi khi bò ñaùnh truùng boä
phaän quan troïng. Do ñoù hoï bò thua nhieàu traän. Trong nhöõng chieán
löôïc khaùc, chö thieân phaùi moät con voi ñieân cuoàng vì hôi men ñöôïc
goïi laø Keû Baûo Veä Taát Caû. Moät baùnh xe coù caùc löôõi kieám ñöôïc coät
vaøo thaân noù ñaõ khieán cho haøng traêm ngaøn baùn thaàn boû maïng. Thi
theå hoï ñoå nhaøo xuoáng söôøn Nuùi Tu Di, rôi xuoáng nhöõng Hoà Ñaïi
Hoa Myõ phía döôùi laøm nöôùc hoà loang maøu maùu.
Trong coõi a tu la naøy, cuøng nhöõng cuoäc chieán ñaáu vaø gaây haán
thöôøng xuyeân, hoï khoâng thoaùt khoûi ñau khoå. Haõy thieàn ñònh veà soá
phaän cuûa hoï töø taän ñaùy loøng baïn.
3. Chö Thieân (Caùc vò Trôøi)
Chö Thieân vui höôûng söùc khoûe, söï tieän nghi, cuûa caûi vaø haïnh
phuùc toaøn haûo suoát moïi cuoäc ñôøi cuûa hoï. Tuy nhieân, hoï tieâu phí
thôøi gian trong nhöõng thuù tieâu khieån vaø yù töôûng thöïc haønh Phaùp
khoâng bao giôø ñeán vôùi hoï. Suoát trong nhöõng cuoäc ñôøi coù theå keùo
daøi caû moät kieáp, chaúng bao giôø tö töôûng ñoù khôûi leân trong taâm hoï
182
duø chæ trong choác laùt. Roài khi ñaõ laõng phí caû cuoäc ñôøi trong söï
phoùng daät, ñoät nhieân hoï ñoái dieän vôùi caùi cheát. Taát caû caùc vò trôøi
trong saùu coõi trôøi Duïc Giôùi, töø coõi trôøi cuûa Boán Ñaïi Vöông cho tôùi
coõi ñöôïc goïi laø Vui höôûng caùc Hieän Thaân cuûa Ngöôøi khaùc, ñeàu
phaûi chòu ñöïng noãi khoå cuûa söï cheát vaø luaân hoài.
Coù naêm daáu hieäu baùo tröôùc caùi cheát cuûa moät vò trôøi. Thaân oâng
ta bình thöôøng voán choùi saùng, caùch xa moät lyù (khoaûng 4,8km) hay
vaøi daëm vaãn coù theå nhìn thaáy, baây giôø môø daàn ñi. Ngai toøa maø
tröôùc ñaây oâng khoâng bao giôø caûm thaáy moûi meät khi ngöï treân ñoù thì
giôø ñaây khoâng coøn laøm oâng vöøa loøng; oâng caûm thaáy thieáu tieän nghi
vaø thoaûi maùi. Nhöõng voøng hoa cuûa oâng tröôùc ñaây chaúng bao giôø
taøn, nhöng traûi qua bao thôøi gian, giôø ñaây ñaõ khoâ heùo. Y phuïc cuûa
oâng luoân luoân saïch seõ tinh töôm nhöng bôûi duøng laâu, nay ñaõ cuõ, dô
baån vaø baét ñaàu boác muøi. Thaân oâng baét ñaàu ñoå moà hoâi duø tröôùc ñaây
khoâng heà coù. Khi naêm daáu hieäu ñang tôùi gaàn, caùi cheát naøy xuaát
hieän, vò trôøi raát ñau khoå vì bieát chaúng bao laâu nöõa mình cuõng seõ
cheát. Baèng höõu vaø nhöõng ngöôøi thaân yeâu cuûa oâng cuõng bieát nhöõng
gì saép xaûy ra cho oâng; hoï khoâng theå tôùi gaàn nöõa maø chæ ñöùng ôû xa
neùm hoa vaø noùi nhöõng lôøi chuùc toát laønh: ‚Khi ngaøi cheát vaø töø giaõ
nôi ñaây, caàu xin ngaøi ñöôïc taùi sinh vaøo coõi ngöôøi. Caàu mong ngaøi
laøm nhieàu vieäc thieän vaø laïi ñöôïc taùi sinh vaøo coõi trôøi.‛ Vôùi nhöõng
lôøi ñoù, hoï töø boû oâng ta. Hoaøn toaøn coâ ñoäc, vò trôøi saép cheát chìm
ñaém trong noãi buoàn saàu. Baèng ñoâi maét thieân thaàn oâng ta nhìn nôi
mình saép taùi sinh. Neáu noù ôû trong moät coõi ñau khoå, thì thaäm chí
nhöõng daøy voø cuûa vieäc bò ñoïa laïc laøm oâng ta choaùng vaùng tröôùc
khi nhöõng ñau khoå cuûa vieäc chuyeån kieáp cuûa oâng chaám döùt. Khi
nhöõng ñau khoå naøy trôû neân maõnh lieät gaáp hai roài gaáp ba laàn, oâng
ta tuyeät voïng vaø phaûi traûi qua noãi buoàn khoå trong baûy ngaøy cuûa coõi
trôøi. Baûy ngaøy trong coõi Trôøi Ba möôi ba baèng baûy traêm naêm trong
coõi ngöôøi. Trong thôøi gian ñoù, khi nhìn laïi vaø hoài töôûng moïi phuùc
laïc vaø sung söôùng oâng töøng vui höôûng vaø nhaän ra laø mình khoâng
183
theå ôû laïi vì ñaõ maát heát quyeàn naêng, oâng ta traûi qua noãi khoå cuûa söï
chuyeån kieáp; vaø nhìn veà phía tröôùc, khi ñaõ bò daøy voø bôûi thò kieán
veà nôi taùi sinh trong töông lai, oâng ta kinh nghieäm noãi ñau khoå cuûa
söï ñoïa laïc. Noãi ñau khoå gaáp boäi naøy coøn gheâ gôùm hôn caû noãi khoå
trong caùc ñòa nguïc.
Trong hai coõi trôøi cao nhaát65 khoâng coù nhöõng ñau khoå hieån
nhieân cuûa caùi cheát vaø söï chuyeån kieáp. Tuy nhieân, khi keát quaû cuûa
nhöõng haønh vi ñaõ ñöa hoï ñeán ñaây bò caïn kieät, caùc vò trôøi naøy rôi
vaøo nhöõng coõi thaáp nhö theå hoï thöùc daäy sau giaác nguû. Noãi ñau khoå
cuûa hoï laø nhö vaäy. Nhö Ñöùc Long Thoï noùi:
Haõy bieát raèng ngay caû baûn thaân Trôøi Brahma (Phaïm Thieân),
Sau khi ñöôïc haïnh phuùc thoaùt khoûi vöôùng maéc
Ñeán löôït oâng ta phaûi chòu ñau khoå khoâng ngöøng döùt
Nhö daàu ñoát löûa cuûa Ñòa nguïc Ñau Khoå Toät Ñoä.
Do ñoù, duø chuùng ta sinh ôû baát kyø nôi ñaâu trong saùu coõi, moïi söï
ñeàu coù baûn chaát laø ñau khoå, moïi söï ñeàu choàng chaát ñau khoå, moïi
söï ñeàu laø moät coã maùy cuûa ñau khoå – vaø khoâng laø gì khaùc hôn noãi
ñau khoå. Noù gioáng nhö moät haàm löûa, moät hoøn ñaûo cuûa luõ quyû caùi
aên thòt ngöôøi, moät vöïc saâu trong ñaïi döông, ñaàu löôõi dao hay moät
haàm phaân. Ta khoâng theå tìm ra chuùt xíu an bình naøo. Theo Kinh
Giaùo Phaùp Sieâu Vieät veà Hoài ÖÙc Trong Saùng:
Chuùng sinh trong ñòa nguïc ñau khoå vì löûa-ñòa nguïc,

Ngaï quyû ñau khoå vì ñoùi vaø khaùt,
Suùc sinh ñau khoå bôûi vieäc aên thòt laãn nhau,
Loaøi ngöôøi ñau khoå vì cuoäc ñôøi ngaén nguûi,
A tu la ñau khoå vì chieán tranh vaø tranh chaáp,
Vaø chö thieân ñau khoå vì söï thieáu tænh giaùc cuûa hoï.
Chaúng bao giôø coù haïnh phuùc trong luaân hoài sinh töû
duø chæ baèng moät ñaàu kim.
184
Vaø Ñöùc Di Laëc noùi:

Cuõng nhö khoâng coù muøi thôm trong moät hoá phaân,
Khoâng coù haïnh phuùc trong naêm loaïi chuùng sinh.66
Ñaïo sö Vó ñaïi xöù Oddiyana noùi:
Ta ñöôïc bieát raèng khoâng tìm ra trong voøng luaân hoài naøy
Haïnh phuùc nhoû nhö ñaàu muõi kim.
Nhöng neáu ngaãu nhieân ta tìm ñöôïc chæ moät ít,
Noù seõ chöùa ñöïng noãi khoå cuûa söï bieán dòch.
Caøng quaùn chieáu veà nhöõng ñieàu naøy vaø nhöõng ñoaïn vaên töông
töï khaùc, baïn seõ caøng nhaän ra raèng cho duø baïn sinh ra ôû ñaâu; töø
ñænh cao cuûa söï soáng xuoáng tôùi ñòa nguïc saâu thaúm nhaát, ñeàu khoâng
coù ngay caû moät khoaûnh khaéc an nhaøn hay haïnh phuùc thöïc söï. Moïi
söï chaúng coù chuùt yù nghóa naøo. Haõy suy ngaãm veà luaân hoài sinh töû
vaø nhöõng ñau khoå cuûa noù cho tôùi khi baïn khoâng tham muoán noù
nöõa, gioáng nhö ngöôøi ñau gan ñöôïc cho thöùc aên nhieàu môõ.
Ñöøng neân baèng loøng vôùi vieäc chæ ñôn thuaàn nghe noùi veà nhöõng
ñau khoå naøy vaø hieåu chuùng moät caùch trí thöùc. Haõy thaáu hieåu nhöõng
ñieàu ñoù vaø kinh nghieäm chuùng vôùi toaøn boä trí töôûng töôïng cuûa baïn
cho tôùi khi baïn thöïc söï tin töôûng veà chuùng. Khi ñöôïc vuõ trang baèng
möùc ñoä xaùc quyeát naøy, vieäc traùnh laøm nhöõng haønh vi tieâu cöïc vaø
öa thích laøm nhöõng haønh vi tích cöïc seõ ñeán vôùi baïn moät caùch töï
nhieân khoâng caàn eùp buoäc.
Em hoï cuûa Ñöùc Phaät laø Nanda raát luyeán aùi ngöôøi vôï vaø khoâng
muoán töø boû theá gian. Maëc duø baèng nhöõng phöông tieän thieän xaûo Ñöùc
Phaät ñaõ thuyeát phuïc oâng ñi vaøo Giaùo Phaùp vaø trôû thaønh moät tu só, oâng
ta khoâng tuaân theo giôùi luaät. OÂng saép boû troán thì Ñöùc Phaät duøng thaàn
löïc ñem oâng leân moät ñænh nuùi tuyeát vaø cho oâng ta thaáy moät con khæ
caùi moät maét.
185
Ñöùc Phaät hoûi Nanda: ‚OÂng thaáy Pundarika vôï cuûa oâng vaø con
khæ naøy ai ñeïp hôn?‛
Nanda traû lôøi: ‚Vôï con ñeïp hôn gaáp traêm, gaáp ngaøn laàn!‛
‚Ñöôïc roài,‛ Ñöùc Phaät traû lôøi. ‚Baây giôø chuùng ta haõy leân coõi
Trôøi.‛
Khi ñeán nôi, Ñöùc Phaät ngoài xuoáng vaø baûo Nanda ñi quan saùt
moät voøng. Moãi moät vò trôøi soáng trong cung ñieän rieâng, chung
quanh coù nhieàu thieân nöõ treû, vaø höôûng thuï nhöõng khoaùi laïc, haïnh
phuùc vaø söï dö daät khoâng theå nghó baøn. Tuy nhieân, coù moät cung
ñieän coù nhieàu thieân nöõ nhöng khoâng coù vò trôøi naøo. Nanda hoûi taïi
sao, vaø ñöôïc traû lôøi: ‚Trong coõi ngöôøi, coù moät ngöôøi ñaøn oâng teân
Nanda, moät ngöôøi em hoï cuûa Ñöùc Phaät, ñang tuaân giöõ giôùi luaät tu
vieän. Haønh ñoäng naøy seõ khieán oâng taùi sinh vaøo coõi thieân, vaø khi ñoù
cung ñieän naøy seõ laø cuûa oâng ta.‛
Nanda vui möøng khoân xieát. Khi trôû laïi vôùi Ñöùc Phaät, Phaät hoûi,
‚OÂng coù thaáy coõi trôøi chöa?‛
‚Taát nhieân laø con thaáy roài!‛
‚Toát. OÂng thaáy vôï oâng hay nhöõng thieân nöõ treû ai ñeïp hôn?‛
‚Nhöõng con gaùi cuûa caùc vò trôøi ñeïp hôn nhieàu,‛ Nanda traû lôøi;
‚quaû thöïc, saéc ñeïp cuûa hoï vöôït xa saéc ñeïp cuûa Pundarika cuõng nhö
saéc ñeïp cuûa Pundarika vöôït xa con khæ moät maét maø chuùng ta thaáy
tröôùc ñoù.‛
Khi trôû veà theá gian, Nanda giöõ gìn giôùi luaät tu vieän thaät hoaøn
haûo.
Sau ñoù Ñöùc Phaät noùi vôùi nhöõng tu só: ‚Nanda ñaõ töø boû cuoäc
soáng theá gian ñeå ñöôïc sinh vaøo nhöõng coõi trôøi,‛ Ngaøi noùi, ‚nhöng
taát caû caùc oâng trôû thaønh tu só ñeå vöôït thoaùt ñau khoå. Caùc oâng vaø
oâng ta khoâng cuøng moät con ñöôøng. Ñöøng noùi chuyeän vôùi oâng ta
nöõa. Khoâng neân thaân maät vôùi oâng ta. Thaäm chí khoâng neân ngoài
cuøng choã vôùi oâng ta!‛
186
Taát caû tu só vaâng lôøi, vaø Nanda raát boái roái. OÂng nghó: ‚Ananda
laø em trai ta; toái thieåu chuù aáy vaãn coøn chuùt tình caûm vôùi ta.‛
Nhöng khi oâng ta ñi gaëp em, Ananda ñöùng daäy vaø boû ñi. Nanda
hoûi taïi sao, vaø Ananda thuaät laïi nhöõng ñieàu Ñöùc Phaät ñaõ noùi.
Nanda raát ñau khoå.
Cuoái cuøng Ñöùc Phaät ñeán vôùi oâng vaø noùi, ‚Nanda, oâng coù muoán
ñi thaêm caùc ñòa nguïc khoâng?‛ Nanda ñoàng yù, vaø Ñöùc Phaät ñöa caû
hai xuoáng ñoù baèng thaàn löïc. ‚Haõy ñi vaø quan saùt chung quanh,‛
Ngaøi noùi.
Vì vaäy, Nanda baét ñaàu thaùm hieåm, thaêm taát caû caûnh giôùi cuûa
ñòa nguïc cho tôùi khi oâng ñi qua moät nôi coù moät chaäu troáng khoâng,
trong ñoù coù moät ngoïn löûa chaùy keâu tanh taùch vaø raát ñoâng thuoäc haï
cuûa Thaàn Cheát vaây quanh. OÂng hoûi hoï taïi sao trong chaäu khoâng coù
ai.
‚Coù moät ngöôøi em hoï treû tuoåi cuûa Ñöùc Phaät teân laø Nanda,‛ hoï
traû lôøi, ‚oâng ta ñang thöïc haønh giôùi luaät tu vieän vôùi yù ñònh ñöôïc taùi
sinh laøm moät vò trôøi. Sau khi höôûng thuï haïnh phuùc cuûa coõi trôøi, khi
coâng ñöùc ñaõ caïn kieät, oâng ta seõ taùi sinh vaøo ñaây.‛
Nanda hoaûng sôï. Khi trôû veà oâng ta suy nghó kyõ veà caùc söï vieäc.
Trong töông lai ñöôïc sinh vaøo coõi trôøi vaø sau ñoù keát thuùc ôû caùc coõi ñòa
nguïc thì chaúng coù yù nghóa gì heát, vì theá oâng phaùt trieån moät quyeát taâm
thöïc söï ñeå tìm caùch thoaùt khoûi luaân hoài. Khi ñaõ nhìn taän maét caùc coõi
ñòa nguïc, oâng khoâng bao giôø laøm baát kyø ñieàu gì vi phaïm giôùi luaät duø
nhoû nhaët nhaát, vaø Ñöùc Phaät taùn thaùn oâng laø ñeä töû tuyeät haûo nhaát trong
vieäc thu thuùc caùc caên.*
Chuùng ta khoâng caàn phaûi ñi quaù xa ñeå taän maét thaáy caùc ñòa
nguïc. Moät hình aûnh ñôn giaûn cuõng ñuû laøm chuùng ta kinh sôï vaø
cuûng coá yù muoán giaûi thoaùt cuûa mình. Chính vì lyù do naøy maø Ñöùc
*
Kieåm soaùt caùc caên coù nghóa laø khoâng ñeå cho mình bò nhöõng ñoái töôïng cuûa caùc
giaùc quan caùm doã.
187
Phaät yeâu caàu veõ baùnh xe naêm nhaùnh töôïng tröng cho voøng luaân
hoài taïi cöûa phoøng hoïp* cuûa Taêng ñoaøn. Nhö Ñöùc Long Thoï ñaõ noùi:
Neáu chæ nhìn nhöõng hình aûnh cuûa caùc ñòa nguïc,
tai nghe nhöõng ñieàu moâ taû,
Hoaëc ñoïc vaø suy nghó veà chuùng ñaõ khieán baïn kinh sôï nhö vaäy,
Thì baïn seõ laøm gì khi traûi nghieäm ôû ñoù
Toaøn boä nhöõng keát quaû khoâng theå ngaên caûn ñöôïc
cuûa nhöõng haønh vi cuûa baïn?
Vì theá, haõy quaùn chieáu veà nhöõng loaïi ñau khoå khaùc nhau trong
luaân hoài. Töø taän ñaùy loøng baïn, haõy vaát boû moïi muïc ñích taàm
thöôøng cuûa cuoäc ñôøi naøy. Tröø phi baïn hoaøn toaøn töø boû nhöõng hoaït
ñoäng theá gian, baát kyø Giaùo Phaùp naøo maø baïn coù theå tuyeân boá laø
ñang thöïc haønh seõ khoâng phaûi laø ñieàu chaân thöïc.
Khi Ngaøi Atisa saép vieân tòch, moät yogi ñeán hoûi Ngaøi: ‚Sau khi
Ngaøi vieân tòch, con coù neân thieàn ñònh?‛
‚Cho duø oâng thieàn ñònh, lieäu noù coù thöïc söï laø Giaùo Phaùp
khoâng?‛ Ngaøi Atisa hoûi oâng ta.
‚Con coù neân giaûng daïy hay khoâng?‛
Vò Ñaïo sö traû lôøi nhö tröôùc.
‚Vaäy, con neân laøm gì?‛
‚Taát caû nhöõng gì oâng neân laøm laø hoaøn toaøn nöông töïa vaøo
Tonpa vaø thaønh thaät töø boû cuoäc ñôøi naøy,‛ Ngaøi Atisa traû lôøi.
Moät caâu truyeän khaùc keå veà moät nhaø sö ñang ñi nhieãu quanh Tu
Vieän Radreng thì gaëp Geshe Tonpa. Vò Geshe noùi: ‚Tu só ñaùng
kính, ñi nhieãu laø moät vieäc toát, nhöng vieäc thöïc haønh Giaùo Phaùp
thaät söï khoâng toát hôn hay sao?‛
*
Hình veõ naøy thöôøng ñöôïc thaáy ôû coång vaøo caùc ngoâi chuøa Taây Taïng.
188
Nhaø sö töï nghó: ‚Coù leõ vieäc ñoïc kinh ñieån Ñaïi Thöøa thì caàn
thieát hôn laø ñi nhieãu.‛ Vì theá oâng ta ñoïc kinh ñieån treân ban coâng
nhìn ra saân giaûng ngoaøi trôøiø.
Sau moät laùt, Ngaøi Geshe Tonpa noùi vôùi oâng ta: ‚Ñoïc giaùo lyù
cuõng laø moät vieäc toát, nhöng thöïc haønh Giaùo Phaùp chaân thöïc khoâng
toát hôn hay sao?‛
Moät laàn nöõa, nhaø sö suy nghó kyõ veà ñieàu ñoù: ‚Ñieàu naøy haún coù
nghóa laø thöïc haønh thieàn ñònh thì toát hôn ñoïc Kinh ñieån.‛ Do ñoù
oâng ta hoaõn vieäc ñoïc Kinh vaø baét ñaàu duøng thôøi giôø ñeå ngoài treân
giöôøng vôùi ñoâi maét nhaém hôø.
Moät laàn nöõa, Ngaøi Tonpa noùi vôùi oâng ta: ‚Thieàn ñònh laø moät
vieäc toát, nhöng thöïc haønh Giaùo Phaùp chaân chính khoâng toát hôn hay
sao?‛
Bò bí loái, nhaø sö keâu leân: ‚Ngaøi Geshe toân kính, vaäy con neân
laøm gì ñeå thöïc haønh Giaùo Phaùp?‛
‚Tu só ñaùng kính,‛ Ngaøi Geshe traû lôøi, ‚haõy töø boû ñôøi naøy!
Haõy töø boû ñôøi naøy!‛
Chính moïi hoaït ñoäng vaø nhöõng cam keát taàm thöôøng cuûa chuùng ta
bò giôùi haïn trong nhöõng moái quan taâm cuûa cuoäc ñôøi naøy ñaõ ngaên trôû
khieán ta khoâng thoaùt khoûi nhöõng caûnh giôùi ñau khoå cuûa luaân hoài, baây
giôø vaø maõi maõi. Neáu ta xa rôøi moät vò Thaày chaân chính thì khoâng ai
khaùc coù theå thöïc söï chæ daïy cho ta ñieàu gì phaûi laøm ñeå chaët ñöùt sôïi
neo coät chaët chuùng ta vaøo cuoäc ñôøi naøy vaø ñeå ñaït ñöôïc giaùc ngoä trong
nhöõng ñôøi töông lai cuûa ta. Haõy boû laïi ñaèng sau taát caû nhöõng moái baän
taâm cuûa cuoäc ñôøi naøy – thaân quyeán vaø baèng höõu, baàu baïn vaø nhöõng
ngöôøi thaân yeâu, thöïc phaåm, cuûa caûi vaø taøi saûn – coi ñoù nhö nöôùc boït*
trong buïi ñaát. Haõy baèng loøng vôùi baát kyø thöïc phaåm vaø quaàn aùo naøo coù
*
Ñieàu muoán noùi ôû ñaây (ñöôïc noùi roõ trong nhöõng chöông khaùc) khoâng phaûi laø
moät söï choái boû caùc traùch nhieäm cuûa ta ñoái vôùi cha meï, con caùi v.v.. nhöng laø
moät caùch chuyeån hoùa tham luyeán vaø ñònh kieán bò giôùi haïn ñaët neàn treân baûn
ngaõ thaønh moät loøng töø aùi chaân thöïc cuõng traûi roäng cho taát caû chuùng sinh.
189
theå ñeán vôùi baïn, vaø hoaøn toaøn hieán mình cho Giaùo Phaùp. Ngaøi
Padampa Sangye noùi:
Vaät chaát thì gioáng nhö maây muø;

Ñöøng bao giôø nghó raèng chuùng coù theå toàn taïi.
Söï meán moä gioáng nhö moät tieáng vang; Chôù ñeo ñuoåi söï
kính troïng, haõy ñi theo baûn taùnh roát raùo cuûa noù.
Quaàn aùo ñeïp gioáng nhö nhöõng maøu saéc caàu voàng;
haõy aên maëc ñôn giaûn vaø chuyeân taâm thöïc haønh.
Thaân theå naøy cuûa ta laø moät caùi bao chöùa maùu; muû
vaø dòch chaát; ñöøng yeâu quyù noù.
Ngay caû nhöõng böõa aên ngon laønh cuõng bieán thaønh
chaát baån; ñöøng quaù coi troïng mieáng aên.
Caùc hieän töôïng xuaát hieän nhö nhöõng keû thuø;
haõy soáng trong aån thaát hay nuùi non.
Nhöõng caây gai tri giaùc hö huyeãn xeù raùch taâm thöùc;
haõy kinh nghieäm chuùng coù baûn taùnh bình ñaúng.**
Moïi tham duïc vaø mong caàu ñeàu phaùt xuaát töø chính baïn;
haõy gìn giöõ baûn taùnh roát raùo cuûa taâm.
Vieân ngoïc quyù baùu nhaát ôû ngay trong baïn;
ñöøng mong moûi thöïc phaåm vaø cuûa caûi.
Noùi nhieàu chæ ñem laïi nhöõng tranh caõi;
haõy haønh ñoäng nhö theå baïn bò caâm.
Taâm coù naêng löïc töï nhieân cuûa noù;67
ñöøng chaïy theo tieáng goïi cuûa bao töû baïn.
Nhöõng aân phöôùc xuaát hieän töø taâm;
haõy caàu nguyeän vôùi Laït ma vaø Boån Toân cuûa baïn.
Chôù ôû laâu baát kyø nôi ñaâu; neáu baïn ôû moät nôi naøo
quaù laâu, baïn seõ pheâ phaùn ngay caû Ñöùc Phaät.
**
Ñöùng veà maët tuyeät ñoái thì moïi tri giaùc ñeàu coù cuøng moät baûn taùnh, ñoù laø taùnh
Khoâng.
190
Baïn phaûi haønh ñoäng khieâm toán; haõy töø boû thaùi ñoä kieâu caêng.
Baïn seõ khoâng ôû ñaây laâu; giôø ñaây haõy thöïc haønh
ñöøng chaäm treã.
Baïn gioáng nhö moät löõ khaùch trong cuoäc ñôøi naøy;
ñöøng xaây moät toøa laâu ñaøi ôû nôi baïn chæ löu laïi moät laùt.
Chaúng haønh ñoäng naøo ñem laïi ích lôïi;
haõy ñaët thaønh töïu nôi söï thöïc haønh.
Baïn chaúng theå naøo bieát ñöôïc khi naøo thaân baïn trôû thaønh
moài cho doøi boï hay hoaøn toaøn bieán maát;
chôù bò phoùng taâm bôûi nhöõng hieän töôïng cuûa cuoäc ñôøi naøy.
Baïn beø vaø thaân quyeán gioáng nhö nhöõng con chim nhoû
treân caønh; ñöøng vöôùng maéc vôùi hoï.
Nieàm tin chaéc chaén gioáng nhö moät neàn taûng tuyeät vôøi;
ñöøng boû queân noù trong ñoáng raùc caûm xuùc baát thieän.
Thaân ngöôøi naøy nhö moät vieân ngoïc nhö yù quyù giaù,
chôù trao noù cho keû thuø cuûa baïn, laø söï thuø haän.
Samaya gioáng nhö moät thaùp canh;68
ñöøng laøm nhieãm oâ noù baèng nhöõng loãi laàm.
Trong luùc Ñaïo sö Kim cöông vaãn ôû trong baïn;
Ñöøng ñeå Giaùo Phaùp bò cuoán troâi vaøo söï bieáng löôøi.
Ñeå thöïc söï thöïc haønh vaø kinh nghieäm Giaùo Phaùp, ñieàu quan
troïng laø baïn phaûi nhaän ra raèng moïi söï trong luaân hoài thì hoaøn toaøn
voâ nghóa bieát bao. Caùch duy nhaát ñeå phaùt trieån nhaän thöùc ñoù laø
thieàn ñònh veà nhöõng khieám khuyeát cuûa söï luaân hoài naøy. Haõy quaùn
chieáu veà noù cho ñeán khi baïn xaùc tín saâu xa raèng voøng luaân hoài thì
ngaäp traøn ñau khoå.
Daáu hieäu cho thaáy thieàn ñònh ñaõ thaät söï beùn reã trong baïn laø
caûm thaáy gioáng nhö Geshe Langri Thangpa. Moät ngaøy noï, moät
trong nhöõng thò giaû thaân caän noùi vôùi Ngaøi: ‚Ngöôøi ta goïi Ngaøi laø
Langri Thangpa Maët Saàu Bi‛ (Langri Thangpa Tang-dieän).
191
‚Laøm sao maët ta coù theå töôi saùng vaø vui veû ñöôïc khi ta nghó veà
moïi noãi khoå trong ba coõi luaân hoài?‛ vò Geshe traû lôøi.
Ngöôøi ta noùi raèng Langri Thangpa chæ cöôøi coù moät laàn. Ngaøi
thaáy moät con chuoät ñang coá di chuyeån moät vieân lam ngoïc treân
maïn ñaø la cuûa Ngaøi. Nhöng moät mình noù khoâng theå nhaác noåi vieân
ngoïc neân noù goïi: ‚Tsik! tsik!‛ vaø con chuoät khaùc chaïy ñeán. Moät
con ñaåy vieân ngoïc trong khi con kia keùo. Ñieàu naøy khieán Ngaøi
Langri Thangpa mæm cöôøi.
Thieàn ñònh veà nhöõng ñau khoå cuûa luaân hoài laø neàn taûng vaø vaät
hoã trôï cho moïi phaåm tính toát laønh cuûa con ñöôøng. Noù xoay chuyeån
taâm baïn höôùng veà Phaùp. Noù cho baïn söï xaùc tín vaøo nguyeân lyù
nhaân quaû trong taát caû nhöõng haønh vi cuûa baïn. Noù khieán baïn quay
löng laïi vôùi nhöõng muïc ñích cuûa cuoäc ñôøi naøy. Vaø noù khieán baïn
caûm nhaän loøng töø vaø bi ñoái vôùi taát caû chuùng sinh.
Chính Ñöùc Phaät trong nhöõng giaùo lyù thuoäc ba laàn chuyeån Phaùp
luaân, khi chæ roõ taàm quan troïng cuûa vieäc nhaän dieän ñau khoå, ñaõ baét
ñaàu baèng nhöõng lôøi sau: ‚Hôõi caùc tu só, cuoäc ñôøi naøy laø ñau khoå.‛
Haõy ñöa noù vaøo thöïc haønh cho tôùi khi baïn hoaøn toaøn tin töôûng
vaø xaùc quyeát veà noù.
Nhìn thaáy luaân hoài laø ñau khoå,

nhöng con vaãn coøn khao khaùt noù.
Sôï haõi vöïc thaúm cuûa nhöõng coõi thaáp,
nhöng con tieáp tuïc laøm ñieàu sai traùi.
Xin gia hoä cho con vaø nhöõng keû laïc loái nhö con
Ñeå chuùng con coù theå thaønh thaät töø boû nhöõng ña ñoan
cuûa cuoäc ñôøi naøy.
192
Gampopa (1079–1153)
Cuõng ñöôïc goïi laø Dagpo Rinpoche. Moät trong nhöõng
ñeä töû chính cuûa Milarepa vaø laø moät Ñaïo sö quan
troïng trong nhieàu doøng truyeàn thöøa Kagyu.
CHÖÔNG BOÁN
CAÙC HAØNH VI:* LUAÄT NHAÂN QUAÛ
Ngaøi töø boû vieäc xaáu vaø laøm vieäc thieän,

nhö trong giaùo lyù veà nhaân quaû.
Haønh ñoäng cuûa Ngaøi ñi theo söï phaùt trieån cuûa caùc Thöøa.69
Nhôø caùi thaáy vieân maõn, Ngaøi thoaùt khoûi moïi baùm chaáp.
Baäc Thaày Voâ song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Thaùi ñoä giaûi thích vaø nghieân cöùu chöông naøy thì töông töï nhö thaùi
ñoä ñoái vôùi nhöõng chöông khaùc. Chuû ñeà ñöôïc giaûi thích döôùi ba ñeà
muïc: haønh ñoäng tieâu cöïc laø nhöõng gì neân töø boû; haønh ñoäng tích cöïc
laø nhöõng ñieàu neân tuaân theo; vaø söï hoaøn toaøn-quyeát ñònh tính chaát
cuûa caùc haønh vi.
I. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TIEÂU CÖÏC PHAÛI TÖØ BOÛ
Ñieàu khieán cho chuùng ta phaûi taùi sinh trong nhöõng coõi cao hay
thaáp cuûa luaân hoài laø haønh vi thieän hay aùc maø baûn thaân chuùng ta ñaõ
tích taäp. Baûn thaân cuûa luaân hoài ñöôïc taïo neân bôûi caùc haønh vi, vaø
bao goàm taát caû nhöõng keát quaû cuûa haønh vi – vaø khoâng coù ñieàu gì
khaùc ñöa chuùng ta vaøo nhöõng caûnh giôùi cao hay thaáp. Noù cuõng
chaúng phaûi hoaøn toaøn laø söï ngaãu nhieân. Vì theá, vaøo moïi luùc, chuùng
*
Töø Phaïn ngöõ karma (T.T. las), baây giôø thöôøng ñöôïc söû duïng trong Anh ngöõ ñeå
bieåu thò keát quaû cuûa nhöõng haønh ñoäng trong quaù khöù, thöïc ra chæ ñôn thuaàn coù
nghóa laø ‚haønh vi.‛ Tuy nhieân, ngöôøi Taây Taïng cuõng söû duïng thaønh ngöõ las
trong ngoân ngöõ thoâng thöôøng ñeå bieåu thò toaøn theå tieán trình, hay nguyeân lyù,
cuûa nhaân vaø quaû thuoäc veà nghieäp, rgyu’bras, noù laø chuû ñeà cuûa chöông naøy.
ta neân luoân luoân khaûo saùt nhöõng haäu quaû cuûa haønh ñoäng tích cöïc
vaø tieâu cöïc, vaø coá traùnh moïi ñieàu xaáu vaø laøm nhöõng ñieàu toát.
1. Möôøi haønh vi baát thieän neân traùnh
Ba haønh vi (trong soá möôøi haønh vi baát thieän) laø nhöõng haønh vi
thuoäc veà thaân: saùt sinh, laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho, vaø taø daâm
(quan heä tình duïc baát chaùnh); boán haønh vi thuoäc veà khaåu: noùi doái,
gieo moái baát hoøa, noùi cay nghieät, vaø noùi chuyeän phieám voâ ích; ba
haønh vi thuoäc veà yù: tham muoán, muoán laøm toån haïi ngöôøi khaùc, vaø
quan ñieåm sai laïc (taø kieán).
1.1 SAÙT SINH
Saùt sinh coù nghóa laø coá yù laøm baát cöù ñieàu gì ñeå keát thuùc cuoäc
ñôøi cuûa chuùng sinh khaùc, duø laø ngöôøi, suùc vaät hoaëc baát kyø sinh linh
naøo khaùc.
Ngöôøi lính gieát keû ñòch trong chieán traän laø moät ví duï cuûa vieäc
saùt sinh vì thuø haän (saân). Gieát moät con thuù hoang ñeå aên thòt hay laáy
da cuûa chuùng laøm y phuïc laø saùt sinh bôûi loøng tham. Gieát maø
khoâng bieát haäu quaû laø ñuùng hay sai – hay nhö nhöõng tirthika tin
raèng ñoù laø moät vieäc ñöùc haïnh – laø saùt sinh bôûi voâ minh (si).
Coù ba tröôøng hôïp saùt sinh ñöôïc goïi laø nhöõng haønh vi coù quaû
baùo töùc thôøi, vì chuùng daãn ñeán söï taùi sinh laäp töùc trong ñòa nguïc
Ñau Khoå Toät Cuøng maø khoâng kinh qua traïng thaùi trung aám, ñoù laø:
gieát cha, gieát meï, vaø gieát moät A La Haùn.70
Moät soá trong chuùng ta, nghó raèng chæ phaïm toäi saùt sinh khi coù
haønh vi gieát haïi cuï theå baèng chính ñoâi baøn tay mình neân coù theå
töôûng raèng mình voâ toäi moãi khi saùt sinh. Nhöng ngay töï khôûi ñaàu
thì khoâng moät ai, duø cao hay thaáp, maïnh meõ hay yeáu ñuoái laïi chöa
töøng phaïm loãi ñaïp cheát voâ soá coân truøng döôùi chaân khi daïo böôùc.
195
Ñaëc bieät hôn, nhöõng Laït ma vaø tu só vieáng thaêm nhaø caùc tín
chuû ñöôïc daâng cuùng maùu vaø thòt cuûa thuù vaät bò gieát vaø naáu nöôùng
cho hoï, vaø vì muøi vò cuûa thòt haáp daãn hoï tôùi noãi hoï ngaáu nghieán
moùn aên vôùi söï khoaùi traù maø khoâng coù chuùt xíu aân haän hay thöông
xoùt naøo ñoái vôùi nhöõng con vaät bò gieát. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö
vaäy, haäu quaû aùc nghieäp cuûa ngöôøi saùt sinh seõ ñoå xuoáng caû chuû laãn
khaùch khoâng heà coù söï khaùc bieät.
Khi nhöõng nhaân vaät quan troïng vaø vieân chöùc chính quyeàn ñi du
haønh, duø hoï ñi tôùi ñaâu thì cuõng coù voâ soá suùc vaät bò gieát ñeå toå chöùc
nhöõng buoåi tieäc traø vaø tieäc chieâu ñai. Nhöõng ngöôøi giaøu coù gieát voâ
soá suùc vaät theo thoùi quen. Trong soá taát caû gia suùc, ngoaïi tröø con
vaät dö ra ôû ñaây ñoù, hoï khoâng ñeå chuùng cheát töï nhieân maø laøm thòt
töøng con theo tuoåi cuûa chuùng. Hôn nöõa, trong muøa heø, chính nhöõng
traâu boø vaø cöøu naøy khi aên coû laïi gieát haïi voâ soá coân truøng, ruoài,
kieán vaø thaäm chí caû caù con vaø eách nhaùi, laøm nhöõng con vaät naøy bò
nuoát cuøng vôùi coû, bò nghieàn naùt döôùi boä moùng hay bò traøn ngaäp
trong phaân. Haäu quaû cuûa aùc nghieäp cuûa taát caû nhöõng haønh ñoäng
naøy seõ xaûy tôùi vôùi chuû nhaân cuõng nhö con vaät. Neáu so saùnh vôùi
ngöïa, traâu boø vaø nhöõng loaïi gia suùc khaùc thì cöøu laø moät nguoàn ñaëc
bieät gaây nhieàu toån haïi. Khi chuùng aên coû, chuùng nuoát moïi sinh vaät
nhoû – eách, raén, chim con, v.v.. Khi xeùn loâng vaøo muøa heø, haøng
traêm ngaøn sinh vaät soáng treân moãi boä loâng cöøu ñeàu bò cheát. Luùc
sinh ñeû vaøo muøa ñoâng, khoâng tôùi phaân nöûa cöøu con ñöôïc giöõ laïi,
coøn bao nhieâu ñeàu bò gieát khi vöøa sinh ra. Cöøu meï ñöôïc duøng ñeå
laáy söõa vaø sinh saûn cho tôùi khi chuùng quaù giaø vaø suy kieät, luùc ñoù
chuùng bò gieát ñeå laáy thòt vaø da. Vaø khoâng moät cöøu ñöïc naøo tôùi luùc
tröôûng thaønh maø khoâng bò gieát ngay laäp töùc duø chuùng coù bò thieán
hay khoâng. Neáu cöøu coù raän thì haøng trieäu chaáy raän treân moãi con
cöøu seõ bò cheát ñoàng loaït. Baát cöù ai sôû höõu moät baày cöøu moät traêm
con hay nhieàu hôn nöõa coù theå ñöôïc baûo ñaûm seõ taùi sinh ít nhaát moät
laàn trong ñòa nguïc.
196
Trong moãi ñaùm cöôùi, voâ soá cöøu bò gieát khi cuûa hoài moân ñöôïc
gôûi ñi, luùc tieãn coâ daâu veà nhaø choàng, vaø khi coâ daâu ñöôïc cha meï
choàng ñoùn nhaän. Sau ñoù moãi khi coâ daâu treû veà thaêm gia ñình, chaéc
chaén nhöõng suùc vaät khaùc seõ bò ñem gieát. Neáu baïn beø vaø thaân
quyeán môøi coâ ra vaø phuïc vuï coâ baát cöù thöù gì tröø moùn thòt thì coâ seõ
laøm ra veû luùng tuùng, aên khoâng ngon mieäng vaø aên vôùi veû khinh
khænh nhö theå coâ ñaõ queân caùch nhai.71 Nhöng neáu gieát moät con cöøu
maäp vaø ñaët phaàn thòt vuù vaø boä loøng tröôùc maët coâ, thì coâ seõ ngoài
xuoáng thaät trònh troïng nhö moät con quyû nhoû maët ñoû, loâi con dao
nhoû ra, coâ nuoát chöûng caû mieáng thòt keøm theo nhöõng caùi chaép moâi.
Ngaøy hoâm sau coâ leân ñöôøng, vaùc theo xaùc thuù ñaày maùu me, nhö
theå moät ngöôøi thôï saên trôû veà nhaø - nhöng coøn teä hôn nöõa, moãi khi
ñi ra ngoaøi thì chaéc chaén chaúng khi naøo coâ trôû veà tay khoâng.
Treû con cuõng gaây ra voâ soá caùi cheát cho suùc vaät trong luùc chôi
ñuøa, duø chuùng coù bieát ñieàu ñoù hay khoâng. Chaúng haïn trong muøa
heø, chuùng gieát nhieàu coân truøng chæ baèng caùch duøng moät caønh lieãu
hay moät caùi roi da ñaäp xuoáng maët ñaát khi chuùng ñi doïc theo con
ñöôøng.
Nhö vaäy trong thöïc teá, taát caû loaøi ngöôøi chuùng ta duøng toaøn boä
thôøi gian cuûa mình ñeå saùt sinh, gioáng nhö nhöõng yeâu quaùi. Thöïc
theá – haõy xem laøm caùch naøo chuùng ta gieát traâu boø cuûa mình ñeå
thöôûng thöùc thòt vaø maùu cuûa chuùng trong khi chuùng ñaõ daønh toaøn
boä cuoäc ñôøi ñeå phuïc vuï vaø nuoâi döôõng chuùng ta baèng söõa nhö theå
chuùng laø meï cuûa ta – chuùng ta coøn teä hôn baát kyø thöù quyû ma naøo.
Haønh vi laáy ñi maïng soáng ñöôïc hoaøn taát khi noù bao goàm caû
boán yeáu toá cuûa moät haønh vi tieâu cöïc. Haõy laáy ví duï veà moät ngöôøi
thôï saên gieát moät con daõ thuù. Tröôùc heát, oâng ta thaáy moät con nai
thöïc söï, hay höôu xaï, hoaëc baát keå con vaät naøo, vaø nhaän roõ chuùng
khoâng chuùt nghi ngôø: vieäc nhaän bieát noù laø moät sinh vaät chính laø
caên baûn cho söï haønh ñoäng. Keá ñoù, öôùc muoán gieát con thuù phaùt
khôûi: yù töôûng gieát con thuù laø yù ñònh ñeå thöïc hieän haønh vi. Sau ñoù
197
oâng ta baén vaøo choã nhöôïc cuûa con vaät baèng moät khaåu suùng, cung
teân hay baát kyø vuõ khí naøo khaùc: haønh ñoäng gieát haïi cuûa thaân laø söï
thöïc hieän cuûa haønh vi. Do ñoù, nhöõng chöùc naêng sinh toàn cuûa con
vaät ngöøng laïi, söï noái keát giöõa thaân vaø taâm cuûa noù bò taùch lìa: ñoù laø
söï hoaøn taát cuoái cuøng cuûa haønh vi saùt sinh.
Moät ví duï khaùc: theo yeâu caàu cuûa chuû, ngöôøi ñoà teå gieát moät
con cöøu ñöôïc nuoâi ñeå laáy thòt. Tröôùc tieân, chuû nhaø baûo ngöôøi haàu
hay ngöôøi haøng thòt gieát moät con cöøu. Caên baûn laø vieäc oâng ta bieát
raèng coù moät sinh vaät bò lieân quan – moät con cöøu. YÙ ñònh, yù töôûng
gieát con vaät, thì hieän dieän ngay khi oâng ta quyeát ñònh con cöøu naøy
hay con cöøu kia seõ bò gieát. Söï thöïc hieän cuûa haønh vi saùt sinh thöïc
söï xaûy ra khi ngöôøi ñoà teå naém sôïi thoøng loïng vaø baát thaàn choäp laáy
con cöøu maø oâng ta saép gieát, vaät noù ngaõ ngöûa, coät boán chaân laïi vôùi
nhau baèng nhöõng sôïi daây da vaø buoäc moät sôïi thöøng quanh moõm
cho tôùi khi noù cheát ngaït. Trong söï ñau ñôùn döõ doäi cuûa caùi cheát, con
vaät ngöøng thôû, ñoâi maét trôïn tröøng hôi ngaû sang maøu xanh, keùo maây
vaø öùa leä. Thaân noù bò keùo ra khoûi nhaø vaø giai ñoaïn cuoái cuøng, söï
chaám döùt cuoäc ñôøi cuûa noù, ñi tôùi choã hoaøn taát. Khoâng ñeå phí chuùt
thôøi gian naøo, con vaät bò loät da baèng moät con dao, thaân noù vaãn
ñang rung ñoäng vì ‚naêng löïc toaû-khaép‛* chöa ñuû thôøi gian ñeå lìa
khoûi xaùc; nhö theå con vaät vaãn coøn soáng. Ngay laäp töùc noù ñöôïc
nöôùng treân moät ngoïn löûa vaø naáu treân beáp loø, roài ñöôïc mang ra aên.
Khi baïn nghó veà ñieàu ñoù thì nhöõng con vaät nhö vaäy haàu nhö ñaõ bò
aên soáng, vaø loaøi ngöôøi chuùng ta khoâng khaùc gì nhöõng con thuù saên
moài.
Giaû söû hoâm nay baïn coù yù ñònh gieát moät con vaät, hoaëc baïn noùi
raèng seõ gieát, nhöng khoâng thöïc söï laøm ñieàu ñoù. Nhö theá laø ñaõ coù
caên baûn, söï hieåu bieát raèng ñoù laø moät chuùng sinh, vaø yù ñònh, yù
*
Moät trong naêm naêng löïc vi teá (rlung), hay ‚gioù‛ trong thaân theå (xem Thuaät
ngöõ).
198
töôûng gieát haïi con vaät. Do ñoù, hai trong caùc yeáu toá cuûa haønh ñoäng
tieâu cöïc ñaõ ñöôïc thöïc hieän, vaø maëc duø söï taùc haïi ít naëng neà hôn so
vôùi vieäc baïn hoaøn thaønh haønh vi saùt sinh trong thöïc teá, nhöng
gioáng nhö aùnh phaûn chieáu trong moät taám göông, daáu veát cuûa moät
haønh ñoäng tieâu cöïc vaãn coøn toàn taïi.
Moät soá ngöôøi töôûng raèng chæ coù nhöõng ai söû duïng thaân theå ñeå
thöïc hieän vieäc saùt sinh môùi taïo ra haäu quaû cuûa aùc nghieäp, coøn
ngöôøi chæ ra leänh thì khoâng - hay neáu coù taïo thì cuõng chæ taïo moät ít
haäu quaû maø thoâi. Nhöng baïn neân bieát raèng nghieäp quaû xaûy ñeán vôùi
moïi ngöôøi coù lieân quan ñeàu nhö nhau, ngay caû vôùi nhöõng ngöôøi chæ
caûm thaáy vui thích veà ñieàu ñoù – do ñoù chaúng caàn phaûi baøn tôùi
ngöôøi thöïc söï ra leänh thöïc hieän vieäc saùt sinh. Moãi ngöôøi nhaän toaøn
boä nghieäp quaû cuûa vieäc gieát moät con vaät. Khoâng theå coù vieäc moät
haønh ñoäng saùt sinh coù theå ñöôïc chia cho nhieàu ngöôøi.
1.2. LAÁY NHÖÕNG GÌ KHOÂNG ÑÖÔÏC CHO
Vieäc laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho coù ba loaïi: laáy baèng voõ löïc,
laáy baèng caùch aên troäm leùn luùt vaø laáy baèng thuû ñoaïn gian traù.
Laáy baèng vuõ löïc. Cuõng goïi laø laáy baèng söï aùp cheá, ñieàu naøy coù
nghóa laø söï chieám ñoaït maïnh baïo cuûa caûi hay taøi saûn bôûi moät caù
nhaân coù quyeàn löïc nhö moät oâng vua khoâng coù quyeàn lôïi hôïp phaùp
vôùi nhöõng taøi saûn naøy. Noù cuõng bao goàm vieäc cöôõng ñoaït baèng vuõ
löïc cuûa moät soá ngöôøi, chaúng haïn nhö quaân ñoäi.
Laáy baèng caùch troäm caép. Ñieàu naøy coù nghóa laáy cuûa caûi vaät
chaát moät caùch bí maät, gioáng nhö moät keû troäm ban ñeâm khoâng bò
chuû nhaân baét gaëp.
Laáy baèng thuû ñoaïn gian traù. Laø laáy taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc,
chaúng haïn nhö trong giao dòch mua baùn, baèng caùch noùi doái ngöôøi
khaùc, duøng caân vaø nhöõng duïng cuï ño löôøng sai laïc hay duøng thuû
ñoaïn löøa bòp khaùc.
199
Ngaøy nay, chuùng ta nghó raèng trong laõnh vöïc kinh doanh vaø
nhöõng phaïm vi khaùc, vieäc löøa loïc hay duøng thuû ñoaïn ñeå laáy nhöõng
thöù gì ñoù cuûa ngöôøi khaùc thì khoâng coù baát kyø sai traùi naøo mieãn laø
chuùng ta khoâng coâng khai troäm caép. Nhöng trong thöïc teá, baát kyø
lôïi nhuaän naøo chuùng ta coù theå taïo ra baèng caùch löøa gaït ngöôøi khaùc
ñeàu khoâng khaùc vôùi vieäc aên caép coâng khai.
Ñaëc bieät laø ngaøy nay, caùc Laït ma vaø tu só thaáy raèng khoâng coù
taùc haïi hay sai laàm naøo trong vieäc kinh doanh; quaû thöïc hoï tieâu phí
toaøn boä cuoäc ñôøi hoï vaøo coâng vieäc ñoù, vaø caûm thaáy phaàn naøo töï
haøo veà naêng löïc thaønh thaïo cuûa hoï. Tuy nhieân, khoâng coù gì laøm
suy yeáu taâm löïc cuûa moät Laït ma hay tu só hôn vieäc kinh doanh.
Maûi meâ trong vieäc kinh doanh, oâng ta ít coù khuynh höôùng theo
ñuoåi vieäc nghieân cöùu hay laøm vieäc ñeå tònh hoùa nhöõng che chöôùng
cuûa mình – vaø duø sao chaêng nöõa thì cuõng chaúng coøn chuùt thôøi giôø
naøo cho nhöõng coâng vieäc nhö vaäy. Taát caû thôøi gian töø luùc thöùc cho
tôùi khi nguû cuûa hoï bò tieâu phí trong vieäc maûi meâ tính toaùn. Baát cöù yù
nieäm naøo veà loøng suøng moä, söï töø boû hay loøng bi maãn ñeàu bò tieät
tröø vaø söï thöôøng xuyeân laàm laïc luoân cheá ngöï oâng ta.
Ngaøi Jetsun Milarepa ñeán moät tu vieän vaø qua ñeâm tröôùc cöûa
moät caên phoøng. Vò tu só ôû trong phoøng ñang naèm treân giöôøng, suy
nghó veà vieäc laøm theá naøo baùn thòt con boø maø oâng ta döï ñònh seõ laøm
thòt vaøo ngaøy mai: ‚Ta seõ ñöôïc ngaàn ñoù tieàn cho caùi ñaàu, xöông
vai ñaùng giaù ngaàn aáy, vaø thòt vai ñöôïc chöøng aáy, chöøng aáy cho gioø
vaø caúng chaân.‛ OÂng ta tieáp tuïc tính toaùn giaù trò cuûa moãi thöù vaø moïi
phaàn cuûa con boø, beân trong vaø beân ngoaøi. Tôùi raïng saùng, oâng ta
khoâng chôïp maét ñöôïc chuùt naøo nhöng ñaõ tieán haønh ñöôïc moïi söï
ngoaïi tröø vieäc phaûi hoûi giaù caùi ñuoâi. OÂng laäp töùc ngoài daäy, hoaøn taát
nhöõng lôøi suøng moä vaø thöïc hieän nhöõng nghi thöùc cuùng döôøng
torma.
Khi ñi ra ngoaøi, oâng ta böôùc ngang qua choã Ngaøi Jetsun vaãn
coøn nguû, vaø maéng nhieác Ngaøi moät caùch khinh bæ: ‚OÂng xöng laø
200
haønh giaû cuûa Giaùo Phaùp, maø cho tôùi giôø naøy vaãn coøn nguû ôû ñaây!
OÂng khoâng thöïc haønh hay tuïng nieäm chuùt naøo hay sao?‛
‚Toâi khoâng thöôøng nguû nhö theá naøy,‛ Ngaøi Jetsun Mila traû lôøi.
‚Toâi vöøa thöùc suoát ñeâm ñeå nghó veà caùch baùn con boø maø toâi saép
gieát. Toâi chæ môùi chôïp maét ñöôïc moät chuùt..‛ Vaø nhö theá Ngaøi phôi
baøy nhöõng khuyeát ñieåm ñöôïc che daáu cuûa vò tu só, roài boû ñi.
Gioáng nhö vò tu só trong truyeän naøy, ngaøy nay nhöõng ngöôøi maø
caû ñôøi chæ chí thuù vieäc kinh doanh ñaõ hoaøn toaøn meâ ñaém caû ngaøy
laãn ñeâm trong vieäc tính toaùn. Hoï quaù meâ maûi trong aûo töôûng tôùi
noãi ngay caû khi caùi cheát ñeán, hoï cuõng seõ cheát maø vaãn meâ laàm nhö
theá. Hôn nöõa, vieäc thöông maïi lieân quan ñeán moïi loaïi haønh vi tieâu
cöïc. Ngöôøi ta coù haøng hoùa ñeå baùn, duø keùm teä trong thöïc teá, nhöng
laïi ñeà cao chaát löôïng cuûa noù baèng baát kyø caùch naøo hoï coù theå nghó
ra. Hoï noùi doái coâng khai, chaúng haïn nhö ngöôøi naøy hay ngöôøi kia
ñaõ traû tôùi giaù naøo, nhöng hoï ñaõ töø choái khoâng baùn; hoaëc luùc ban
ñaàu hoï ñaõ mua vaøo vôùi soá tieàn lôùn nhö theá naøo. Khi coá gaéng mua
nhöõng thöù ñang ñöôïc hai ngöôøi khaùc thöông löôïng, hoï duøng ñeán söï
vu khoáng nhaèm kích ñoäng moái baát hoaø giöõa hai beân. Hoï duøng
nhöõng lôøi leõ naëng neà ñeå noùi xaáu haøng hoaù cuûa ñoái thuû caïnh tranh,
nhaèm daønh ñöôïc nhöõng söï haøm ôn hay caùc thöù töông töï. Hoï say
meâ trong nhöõng cuoäc troø chuyeän voâ nghóa baèng caùch ñoøi hoûi giaù caû
kyø cuïc hoaëc maëc caû nhöõng thöù maø hoï chaúng coù yù ñònh mua. Hoï
ghen tî vaø theøm muoán nhöõng thöù thuoäc sôû höõu cuûa ngöôøi khaùc, noã
löïc heát mình ñeå ñöôïc cho nhöõng moùn ñoù. Hoï luoân mong ñoái thuû
cuûa mình bò toån haïi, luoân mong muoán ñöôïc thaéng theá. Neáu hoï
buoân baùn gia suùc, hoï bò dính líu tôùi vieäc saùt sinh. Vì theá trong thöïc
teá vieäc kinh doanh bao goàm ñuû caû möôøi haønh ñoäng baát thieän, coù leõ
chæ loaïi tröø söï taø kieán vaø taø daâm. Sau ñoù, khi nhöõng vieäc thöông
löôïng cuûa hoï tieán haønh khoâng toát thì caû hai beân ñeàu laõng phí taøi
saûn, moïi ngöôøi ñeàu khoán khoå, caùc thöông nhaân coù theå keát thuùc
baèng söï ngheøo ñoùi, ñem laïi toån thaát cho baûn thaân hoï vaø caû nhöõng
201
ñoái taùc. Nhöng neáu hoï gaët haùi chuùt ít thaønh coâng, thì duø coù kieám
lôøi nhieàu ñeán ñaâu chaêng nöõa hoï chaúng bao giôø thaáy ñuû. Ngay caû
nhöõng ngöôøi giaøu coù nhö Vaisravana vaãn caûm thaáy thích thuù trong
nhöõng vieäc kinh doanh baát chính. Cuoái cuøng khi caùi cheát tôùi gaàn
vôùi hoï, hoï seõ ñaám ngöïc trong ñau khoå, bôûi toaøn boä ñôøi ngöôøi cuûa
hoï ñaõ tieâu phí trong nhöõng ï meâ aùm nhö vaäy, laø nhöõng thöù giôø ñaây
ñang trôû thaønh gaùnh naëng loâi hoï xuoáng caùc coõi thaáp.
Ñeå tích luõy nhöõng aùc haïnh voâ taän vaø hoaøn toaøn laøm cho baïn
trôû neân ñoài baïi, hö hoûng thì khoâng coù gì höõu hieäu hôn vieäc buoân
baùn vaø thöông maïi. Baïn seõ thaáy baûn thaân mình luoân luoân nghó ñeán
caùc phöông thöùc ñaùnh löøa ngöôøi khaùc nhö theå baïn ñang xem xeùt
moät boä söu taäp goàm caùc loaïi dao, duøi vaø kim xem duïng cuï naøo saéc
beùn nhaát. Khi nghieàn ngaãm khoâng ngöøng veà nhöõng tö töôûng aùc
haïi, baïn quay löng vôùi lyù töôûng Boà Ñeà Taâm laø söï cöùu giuùp nhöõng
ngöôøi khaùc, vaø nhöõng haønh ñoäng nguy haïi cuûa baïn sinh soâi naûy nôû
voâ taän.
Vieäc laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho cuõng bao goàm boán yeáu toá
laøm cho haønh ñoäng tieâu cöïc ñöôïc hoaøn taát, chuùng ñaõ ñöôïc giaûng
roõ. Tuy nhieân, baát cöù söï tham döï naøo, duø chæ laø taëng nhöõng keû ñi
saên hoaëc nhöõng teân troäm chuùt ít thöïc phaåm giuùp cho cuoäc haønh
trình cuûa hoï thì cuõng ñuû ñeå ñem laïi cho baïn moät phaàn töông ñöông
vôùi haäu quaû cuûa haønh vi baát thieän cuûa toäi saùt sinh vaø troäm cöôùp
cuûa hoï.
1.3 TAØ DAÂM
Nhöõng quy luaät sau ñaây daønh cho cö só. ÔÛ Taây Taïng, trong
trieàu ñaïi cuûa Phaùp Vöông Songtsen Gampo, luaät phaùp ñaët neàn taûng
treân möôøi haønh ñoäng tích cöïc (thaäp thieän), ñöôïc laäp neân bao goàm
nhöõng luaät leä cho ngöôøi theá gian vaø nhöõng giôùi luaät cho coäng ñoàng
tu só. ÔÛ ñaây, chuùng ta ñang ñeà caäp tôùi nhöõng giôùi haïn veà caùch haønh
202
xöû daønh cho cö só, laø nhöõng chuû gia ñình, hoï neân tuaân theo moät
ñaïo lyù thích hôïp. Veà phaàn Taêng vaø Ni thì ñöôïc ñoøi hoûi phaûi traùnh
nhöõng haønh vi tính duïc noùi chung.
Söï taø daâm nghieâm troïng nhaát laø vieäc daãn daét ngöôøi khaùc phaù
nhöõng giôùi nguyeän cuûa hoï. Taø daâm cuõng bao goàm nhöõng haønh vi
ñöôïc lieân keát vôùi nhöõng caù nhaân, nôi choán vaø hoaøn caûnh ñaëc bieät:
söï thuû daâm; nhöõng quan heä tình duïc vôùi ngöôøi ñaõ coù gia ñình, hay
vi phaïm vôùi ngöôøi naøo khaùc; hoaëc vôùi ngöôøi töï nguyeän nhöng
coâng khai giöõa ban ngaøy, trong khi ñang giöõ nguyeän trai giôùi moät
ngaøy, trong khi beänh, trong luùc kieät söùc, luùc coù thai, trong khi maát
moät ngöôøi thaân, coù kinh nguyeät, ñang hoài phuïc sau khi sinh; ôû nôi
coù söï hieän dieän cuûa caùc bieåu töôïng vaät chaát cuûa Tam Baûo; vôùi cha
meï mình, hay nhöõng thaønh vieân khaùc bò ngaên caám trong gia ñình
(hoï haøng), treû em chöa tôùi tuoåi daäy thì; quan heä tính duïc ôû mieäng
hay haäu moân..
1.4 NOÙI DOÁI
Noùi doái coù ba loaïi: nhöõng lôøi noùi doái thoâng thöôøng, noùi doái
nghieâm troïng vaø noùi doái cuûa Laït ma giaû.
Nhöõng lôøi noùi doái thoâng thöôøng. Ñoù laø baát kyø nhöõng phaùt bieåu
khoâng chaân thaät naøo, ñöôïc thöïc hieän vôùi yù ñònh löøa gaït ngöôøi khaùc.
Nhöõng lôøi noùi doái nghieâm troïng. Ñoù laø nhöõng phaùt bieåu chaúng
haïn nhö: caùc thieän haïnh thì khoâng ñem laïi lôïi ích vaø khoâng coù haïi
khi laøm caùc haønh ñoäng baát thieän, khoâng coù haïnh phuùc trong caùc
coõi Phaät vaø khoâng coù ñau khoå trong nhöõng coõi thaáp, hoaëc noùi raèng
Ñöùc Phaät khoâng coù caùc phaåm tính toát ñeïp. Chuùng ñöôïc goïi laø
nhöõng lôøi noùi doái nghieâm troïng bôûi khoâng coù lôøi noùi doái naøo khaùc
coù theå mang laïi nhöõng haäu quaû sai laïc nghieâm troïng hôn.
Nhöõng lôøi noùi doái cuûa Laït ma giaû maïo. Ñaây laø taát caû nhöõng
tuyeân boá khoâng thaät raèng mình coù nhöõng phaåm tính vaø naêng löïc
203
chaúng haïn nhö ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng Boà Taùt ñòa, hay coù naêng löïc
thaáu thò. Ngaøy nay nhöõng keû maïo danh laïi thaønh coâng hôn nhöõng
vò Thaày chaân thöïc, vaø tö töôûng cuøng nhöõng haønh vi cuûa moïi ngöôøi
deã daøng gaây aûnh höôûng. Do ñoù moät soá ngöôøi töï xöng laø nhöõng Ñaïo
sö hay thaønh töïu giaû trong noã löïc löøa gaït ngöôøi khaùc. Hoï tuyeân boá
laø mình coù moät linh kieán veà moät Boån Toân naøo ñoù vaø toå chöùc caùc leã
cuùng döôøng taï ôn Ngaøi, hoaëc hoï thaáy moät tinh linh vaø ñaõ tröøng trò
noù. Thöôøng thì ñaây chæ laø nhöõng lôøi doái gaït cuûa Laït ma giaû maïo, vì
theá haõy thaän troïng ñöøng tin töôûng moät caùch muø quaùng vaøo nhöõng
keû löøa gaït vaø baát taøi nhö theá. Bôûi coù theå noùi raèng vieäc tìm ñöôïc vò
Thaày chaân chính laøm aûnh höôûng tôùi ñôøi naøy laãn ñôøi sau, neân toái
quan troïng laø haõy ñaët nieàm tin cuûa baïn vaøo moät haønh giaû cuûa Giaùo
Phaùp maø baïn bieát roõ, ngaøi luoân luoân khieâm toán, vaø baûn taùnh beân
trong cuøng caùch haønh xöû beân ngoaøi cuûa ngaøi thì töông öng vôùi
nhau.
Noùi chung, coù nhöõng ngöôøi bình thöôøng coù möùc ñoä thaáu-thò bò
giôùi-haïn-trong-yù-nieäm naøo ñoù, nhöng noù khoâng thöôøng haèng, vaø
chæ coù hieäu löïc trong moät thôøi gian. Söï thaáu suoát thanh tònh chæ xaûy
ra vôùi nhöõng baäc ñaõ ñaït tôùi caáp ñoä sieâu vieät, vì theá noù cöïc kyø khoù
ñaït ñöôïc.72
1.5 GIEO MOÁI BAÁT HOØA
Vieäc gieo moái baát hoøa coù theå coâng khai hay bí maät.
Gieo moái baát hoøa coâng khai. Ñaây laø moät chieán löôïc thöôøng
duøng cuûa nhöõng ngöôøi naém quyeàn. Noù bao goàm vieäc taïo ra moái
baát hoøa giöõa hai ngöôøi cuøng hieän dieän baèng caùch coâng khai keå vôùi
moät ngöôøi raèng ngöôøi kia noùi xaáu sau löng anh ta, vaø tieáp tuïc dieãn
taû laïi nhöõng gì ngöôøi thöù nhaát ñaõ noùi hay laøm haïi ngöôøi thöù hai –
vaø sau ñoù coù theå hoûi caû hai taïi sao hieän giôø vaãn ñoái xöû vôùi nhau
nhö theå khoâng coù chuyeän gì xaûy ra giöõa hoï.
204
Gieo moái baát hoøa bí maät. Ñieàu naøy coù nghóa laø chia reõ hai
ngöôøi ñang raát hoøa thuaän vôùi nhau baèng caùch keå laïi cho ngöôøi thöù
nhaát sau löng ngöôøi thöù hai nhöõng ñieàu kinh khuûng maø ngöôøi thöù
hai, laø ngöôøi maø ngöôøi thöù nhaát heát söùc quan taâm, ñöôïc cho laø ñaõ
noùi veà ngöôøi thöù nhaát.
Tröôøng hôïp teä nhaát trong vieäc gieo moái baát hoøa laø gaây maâu
thuaãn giöõa nhöõng thaønh vieân trong Taêng Ñoaøn. Vieäc gaây neân söï
raïn nöùt giöõa vò Thaày Maät Thöøa vaø ñeä töû cuûa ngaøi, hoaëc trong
nhoùm huynh ñeä hay tæ muoäi taâm linh thì ñaëc bieät nghieâm troïng.
1.6 NOÙI CAY NGHIEÄT
Lôøi noùi cay nghieät laø, chaúng haïn nhö pheâ bình moät caùch thoâ
baïo veà nhöõng khuyeát ñieåm treân thaân theå cuûa ngöôøi khaùc, coâng
khai goïi ngöôøi ta laø choät, ñieác, muø v.v.. Noù bao goàm vieäc phôi baøy
nhöõng khieám khuyeát che daáu cuûa ngöôøi khaùc, lôøi noùi xuùc phaïm veà
taát caû moïi thöù vaø, trong thöïc teá, baát kyø nhöõng lôøi naøo laøm ngöôøi
khaùc khoâng vui hay khoâng thoaûi maùi, cho duø noùi ngoït ngaøo chöù
khoâng cay nghieät.
Ñaëc bieät, noùi xuùc phaïm moät ngöôøi tröôùc maët vò Thaày, moät
huynh ñeä taâm linh, hay moät baäc linh thaùnh laø moät loãi laàm raát
nghieâm troïng.
1.7 NOÙI CHUYEÄN PHIEÁM VOÂ ÍCH
Noùi chuyeän phieám voâ ích laø noùi nhieàu maø khoâng coù baát cöù muïc
ñích naøo: chaúng haïn nhö keå laïi nhöõng gì ta töôûng laø Giaùo Phaùp
nhöng thaät ra khoâng phaûi – nhö nghi leã cuûa nhöõng Baø la moân
(brahmin);73 hay noùi baâng quô veà nhöõng chuû ñeà laøm khuaáy ñoäng
söï tham muoán hay saân haän, nhö keå nhöõng chuyeän cuûa nhöõng gaùi
ñieám, haùt nhöõng baøi ca daâm daät, hoaëc baøn luaän veà chuyeän cöôùp
205
boùc vaø chieán tranh. Ñaëc bieät, laøm quaáy nhieãu vieäc caàu nguyeän hay
trì tuïng cuûa ngöôøi khaùc baèng caùch tuoân ra nhöõng lôøi leõ voâ ích laøm
xao laõng hoï thì ñaëc bieät tai haïi, bôûi noù ngaên caûn hoï tích taäp coâng
ñöùc.
Nhöõng maåu chuyeän ngoài leâ ñoâi maùch maø thoaït nhìn döôøng nhö
phaùt sinh hoaøn toaøn töï nhieân vaø töï phaùt, nhöng khi baïn xem xeùt kyõ
löôõng hôn, thì chuùng ñöôïc thuùc ñaåy bôûi söï tham duïc hay saân haän,
vaø söùc naëng cuûa nhöõng loãi laàm seõ töông xöùng vôùi soá löôïng tham
muoán hay saân haän ñöôïc taïo neân trong taâm baïn hay taâm ngöôøi
khaùc.
Trong khi baïn ñang ñoïc nhöõng lôøi caàu nguyeän hay trì tuïng caùc
thaàn chuù maø laïi troän laãn chuùng vôùi vieäc chuyeän troø khoâng thích
ñaùng thì seõ ngaên caûn söï keát traùi cuûa chuùng, cho duø baïn tuïng nieäm
nhieàu tôùi ñaâu chaêng nöõa. Ñieàu naøy ñaëc bieät aùp duïng cho nhöõng
loaïi chuyeän taàm phaøo khaùc nhau lan truyeàn trong haøng nguõ Taêng
Ñoaøn. Chæ moät ngöôøi duy nhaát noùi chuyeän taàm phaøo laø ñaõ coù theå
laøm cho coâng ñöùc cuûa toaøn theå taäp hoäi bò tieâu huûy vaø nhöõng haønh
ñoäng ñaùng khen cuûa caùc tín chuû vaø ngöôøi baûo trôï cuûa taäp hoäi bò
uoång phí.
Trong xöù AÁn Ñoä cao quyù, nhö moät thoâng leä, chæ coù nhöõng baäc
ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu cao nhaát vaø ñaõ giaûi thoaùt khoûi moïi
khieám khuyeát coù haïi môùi coù quyeàn söû duïng quyõ cuùng döôøng cho
Taêng Ñoaøn, vaø Ñöùc Phaät khoâng cho pheùp moät ai khaùc ñöôïc laøm
ñieàu ñoù. Nhöng ngaøy nay, ngöôøi ta chæ hoïc moät hay hai nghi thöùc
Maät thöøa vaø ngay khi coù theå trì tuïng chuùng laø hoï baét ñaàu söû duïng
baát kyø nhöõng vaät cuùng döôøng nguy hieåm naøo74 maø hoï coù theå nhaän
ñöôïc. Khoâng nhaän nhöõng leã quaùn ñaûnh, khoâng trì giöõ taát caû caùc
samaya, khoâng tinh thoâng caùc giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu, vaø
khoâng hoaøn taát nhöõng yeâu caàu cuûa vieäc tuïng nieäm thaàn chuù, laïi
nhaän cuùng döôøng baèng caùch cöû haønh nhöõng nghi leã Maät thöøa – chæ
tuïng nhöõng thaàn chuù bí maät moät caùch qua loa gioáng nhö nhöõng phuø
206
thuûy ñaïo Bon – laø moät vi phaïm naëng neà. Vieäc söû duïng nhöõng vaät
cuùng döôøng nguy hieåm naøy ñöôïc so saùnh vôùi vieäc aên nhöõng vieân
saét noùng: neáu ngöôøi bình thöôøng cuøng tham döï maø khoâng coù quai
haøm baèng gang theùp cuûa söï hôïp nhaát hai giai ñoaïn phaùt trieån vaø
thaønh töïu, thì hoï seõ töï ñoát chaùy mình vaø bò huûy hoaïi. Nhö coù noùi:
Nhöõng vaät cuùng döôøng nguy hieåm laø
nhöõng löôõi dao beùn cheát ngöôøi;
Tieâu xaøi chuùng vaø chuùng seõ caét ñöùt
huyeát maïch cuûa söï giaûi thoaùt.
Chaúng nhöõng khoâng tinh thoâng hai giai ñoaïn cuûa söï thieàn
ñònh, nhöõng ngöôøi nhö vaäy, laø nhöõng ngöôøi ít nhaát cuõng hieåu bieát
nhöõng ngoân töø cuûa nghi thöùc, thaäm chí cuõng khoâng lo tuïng nieäm
chuùng moät caùch ñuùng ñaén. Teä hôn nöõa, vaøo luùc hoï trì tuïng thaàn
chuù – laø phaàn quan troïng nhaát – hoï baét ñaàu taùn gaãu, vaø tuoân chaûy
moät doøng khoâng döùt nhöõng chuyeän taàm phaøo ngaäp ñaày tham voïng
vaø söï kích ñoäng trong suoát thôøi gian ñöôïc aán ñònh. Ñieàu naøy thaät
tai haïi cho chính baûn thaân hoï vaø nhöõng ngöôøi khaùc. Ñieàu toái quan
troïng laø caùc tu só vaø caùc Laït ma phaûi töø boû loaïi chuyeän phieám naøy
vaø taäp trung vaøo vieäc trì tuïng thaàn chuù maø khoâng ñöôïc troø chuyeän.
1.8 THAM MUOÁN
Söï tham muoán bao goàm taát caû nhöõng tö töôûng theøm muoán hay
haùm lôïi, thaäm chí nhöõng nieäm töôûng vi teá nhaát maø chuùng ta coù theå
coù ñoái vôùi taøi saûn cuûa ngöôøi khaùc. Khi suy töôûng raèng seõ deã chòu
bieát bao neáu nhö nhöõng thöù kyø dieäu ñoù cuûa hoï trôû thaønh cuûa mình,
chuùng ta cöù mô töôûng ñöôïc sôû höõu chuùng, vaïch ra nhöõng keá hoaïch
ñeå chieám höõu chuùng v.v..
207
1.9 MUOÁN LAØM TOÅN HAÏI NGÖÔØI KHAÙC

Ñieàu naøy aùm chæ moïi tö töôûng hieåm ñoäc maø ta coù theå coù veà
nhöõng ngöôøi khaùc. Ví duï nhö suy nghó vôùi söï oaùn gheùt hay giaän döõ
veà caùch chuùng ta coù theå laøm haïi hoï; caûm thaáy thaát voïng khi hoï
thaønh coâng hay phaùt ñaït; mong muoán hoï bôùt sung tuùc, bôùt haïnh
phuùc hay bôùt taøi gioûi; hoaëc caûm thaáy vui möøng khi nhöõng ñieàu khoù
chòu xaûy ra cho hoï.
1.10 TAØ KIEÁN
Taø kieán bao goàm quan ñieåm cho raèng haønh vi khoâng taïo ra
nghieäp quaû, vaø quan ñieåm cuûa thuyeát hö voâ vaø thuyeát vónh cöûu.
Theo quan ñieåm cho raèng haønh vi khoâng taïo nghieäp quaû, thieän
haïnh seõ khoâng ñem lôïi ích vaø aùc haïnh khoâng gaây toån haïi. Quan
ñieåm cuûa chuû nghóa vónh cöûu vaø hö voâ bao goàm taát caû nhöõng quan
ñieåm khaùc bieät cuûa nhöõng tirthika, maëc duø chuùng coù theå ñöôïc chia
thaønh ba traêm saùu möôi quan ñieåm sai laàm hay saùu möôi hai taø
kieán, nhöng coù theå ñöôïc toùm taét thaønh hai phaïm truø cuûa chuû nghóa
vónh cöûu vaø hö voâ.
Nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa vónh cöûu tin laø coù moät caùi ngaõ
thöôøng haèng vaø moät ñaáng saùng taïo hieän höõu vónh cöûu beân ngoaøi
theá giôùi, chaúng haïn nhö Isvara hay Vishnu. Nhöõng ngöôøi theo
thuyeát hö voâ tin raèng moïi söï hoaøn toaøn töï xuaát hieän vaø khoâng coù
nhöõng ñôøi quaù khöù hay töông lai, khoâng coù nghieäp, khoâng coù giaûi
thoaùt vaø khoâng coù töï do.75 Nhö coù noùi trong hoïc thuyeát cuûa Isvara
Ñen:
Maët trôøi moïc, nöôùc chaûy xuoâi,
Traïng thaùi troøn cuûa haït ñaäu, tính chaát daøi,
döïng ñöùng vaø beùn nhoïn cuûa gai,
Veû ñeïp cuûa ñuoâi coâng coù nhöõng maét nguõ saéc;
Khoâng ai taïo ra chuùng, chuùng hoaøn toaøn hieän dieän töï nhieân.
208
Hoï bieän luaän raèng khi maët trôøi moïc ôû phöông Ñoâng, khoâng ai
laøm cho noù moïc. Khi moät doøng soâng chaûy xuoáng, khoâng ai laùi noù
ñi xuoáng. Khoâng ai laên nhöõng haït ñaäu ñeå laøm taát caû chuùng thaät
troøn, hay chuoát nhoïn moïi muõi gai daøi vaø döïng ñöùng. Khoâng ai veõ
nhöõng con maét ñeïp ñeõ nhieàu maøu treân moät ñuoâi coâng… Taát caû
nhöõng söï vieäc naøy hoaøn toaøn laø nhö theá bôûi baûn taùnh cuûa rieâng
chuùng, vaø vì theá moïi söï trong theá gian naøy duø thoaûi maùi hay khoù
chòu, xaáu hay toát – moïi hieän töôïng xuaát hieän hoaøn toaøn töï nhieân.
Khoâng coù nghieäp quaù khöù, khoâng coù nhöõng ñôøi tröôùc, khoâng coù
nhöõng ñôøi sau.76
Cho raèng nhöõng baûn vaên cuûa caùc hoïc thuyeát nhö vaäy laø chaân
thöïc vaø tuaân theo chuùng, hoaëc ngay caû khoâng laøm nhö theá, suy
töôûng raèng nhöõng lôøi cuûa Ñöùc Phaät, nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày
cuûa baïn hay nhöõng baûn vaên cuûa nhöõng nhaø luaän giaûng uyeân baùc laø
sai laïc, vaø hoaøi nghi, chæ trích chuùng, taát caû ñeàu ñöôïc bao goàm
trong ñieàu ñöôïc goïi laø taø kieán.77
Ñieàu teä haïi nhaát trong möôøi haønh ñoäng baát thieän laø saùt sinh vaø
taø kieán. Nhö coù noùi:
Khoâng haønh vi naøo teä hôn vieäc laáy maïng soáng cuûa ngöôøi khaùc;
Trong möôøi haønh vi voâ ñaïo ñöùc, taø kieán thì traàm troïng nhaát.
Ngoaïi tröø chuùng sinh trong caùc ñòa nguïc, khoâng ai khoâng chuøn
böôùc tröôùc caùi cheát hay khoâng ai khoâng coi troïng cuoäc ñôøi mình
hôn baát kyø ñieàu gì khaùc. Theá neân, huûy dieät moät cuoäc ñôøi laø moät
haønh ñoäng ñaëc bieät baát thieän. Kinh Giaùo Phaùp Toái Thöôïng cuûa Hoài
Öùc Trong Saùng noùi raèng ta seõ phaûi traû laïi baát kyø maïng soáng naøo ta
ñaõ cöôùp ñi baèng naêm traêm ñôøi cuûa rieâng ta, vaø neáu gieát moät chuùng
sinh duy nhaát ta seõ phaûi traûi qua moät kalpa (kieáp) trung gian trong
caùc ñòa nguïc.
209
Coøn teä haïi hôn nöõa neáu trong khi chuù taâm thöïc hieän moät vieäc
coâng ñöùc chaúng haïn xaây döïng moät bieåu töôïng cuûa Tam Baûo, maø
baïn laïi laøm nhö ñoù laø moät lyù do ñeå phaïm nhöõng aùc haïnh nhö saùt
sinh. Ngaøi Padampa Sangye noùi:
Xaây döïng moät vaät hoä trì cho Tam Baûo
trong luùc gaây ra toån haïi vaø ñau khoå
Laø neùm ñôøi sau cuûa baïn vaøo trong gioù.
Cuõng sai laàm, taø vaïy neáu nghó raèng baïn ñang laøm ñieàu ñaùng ca
ngôïi khi gieát suùc vaät vaø daâng cuùng thòt vaø maùu chuùng cho caùc Laït
ma ñöôïc môøi tôùi nhaø baïn hay daâng cuùng nhöõng moùn naøy cho moät
taäp hoäi caùc tu só. Haäu quaû aùc nghieäp cuûa vieäc saùt sinh xaûy tôùi vôùi
caû ngöôøi cho laãn ngöôøi nhaän. Ngöôøi cho, maëc duø cung caáp thöïc
phaåm, ñang taïo ra moät vaät cuùng döôøng baát tònh; ngöôøi nhaän ñang
chaáp nhaän thöïc phaåm khoâng thích hôïp. Baát kyø keát quaû toát naøo
cuõng ñeàu bò haäu quaû tieâu cöïc laán aùt. Quaû thöïc, tröø khi baïn coù naêng
löïc hoài sinh laäp töùc caùc naïn nhaân cuûa baïn, coøn thì khoâng coù tình
huoáng naøo maø haønh vi saùt sinh khoâng laøm oâ ueá baïn nhö moät haønh
vi baát thieän. Baïn cuõng coù theå ñöôïc ñoan chaéc raèng noù seõ laøm toån
haïi cuoäc ñôøi vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa caùc vò Thaày.78 Neáu baïn
khoâng coù khaû naêng chuyeån di taâm thöùc chuùng sinh ñeán traïng thaùi
cöïc laïc, baïn neân thöïc hieän moïi noã löïc ñeå traùnh laáy ñi maïng soáng
cuûa hoï.
Neáu baïn coù taø kieán, cho duø chæ trong khoaûnh khaéc, ñieàu aáy seõ
phaù vôõ taát caû caùc giôùi nguyeän cuûa baïn vaø baïn töï loaïi mình ra khoûi
coäng ñoàng Phaät töû. Noù cuõng phuû nhaän söï töï do trong cuoäc soáng
laøm ngöôøi ñeå thöïc haønh Giaùo Phaùp. Töø giaây phuùt taâm thöùc baïn bò
nhöõng taø kieán laøm nhieãm oâ, thì ngay caû nhöõng vieäc toát maø baïn laøm
cuõng khoâng theå daãn tôùi giaûi thoaùt vaø nhöõng vieäc xaáu baïn phaïm
cuõng chaúng theå saùm hoái ñöôïc nöõa.79
210
2. Nhöõng haäu quaû cuûa muôøi haønh ñoäng baát thieän
Moãi haønh vi tieâu cöïc sinh ra boán loaïi nghieäp quaû: keát quaû hoaøn
toaøn chín muøi, keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân, keát quaû ñöôïc
quy ñònh, keát quaû phaùt sinh nhanh choùng.
2.1 KEÁT QUAÛ HOAØN TOAØN CHÍN MUØI80
Vieäc vi phaïm baát kyø moät trong möôøi aùc haïnh trong khi bò thuùc
ñaåy bôûi söï saân haän seõ gaây neân vieäc taùi sinh trong caùc ñòa nguïc. Söï
vi phaïm moät aùc haïnh do bôûi tham duïc seõ daãn tôùi vieäc sinh ra laøm
moät ngaï quyû, vi phaïm vì voâ minh seõ ñoïa vaøo coõi suùc sinh. Moät khi
bò taùi sinh trong nhöõng coõi thaáp naøy, chuùng ta phaûi traûi qua nhöõng
ñau khoå ñaëc bieät ôû ñoù.
Ngoaøi ra, moät thoâi thuùc raát maïnh meõ – tham, saân, hay si cöïc kyø
döõ doäi – thuùc ñaåy moät tích taäp daøi laâu vaø lieân tuïc nhöõng haønh
ñoäng, seõ gaây neân vieäc taùi sinh trong caùc ñòa nguïc. Neáu söï thoâi thuùc
bôùt maïnh vaø caùc haønh ñoäng suy giaûm ñi, ñieàu ñoù gaây neân vieäc taùi
sinh laøm moät ngaï quyû; neáu coøn ít hôn nöõa seõ taùi sinh laøm moät suùc
vaät.
2.2 KEÁT QUAÛ TÖÔNG TÖÏ VÔÙI NGUYEÂN NHAÂN
Ngay caû cuoái cuøng khi chuùng ta thoaùt khoûi coõi thaáp - laø nôi keát
quaû hoaøn toaøn chín muøi ñaõ khieán cho chuùng ta bò sinh vaøo ñoù - vaø
coù ñöôïc moät thaân ngöôøi, nhöng chuùng ta vaãn tieáp tuïc kinh nghieäm
keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân. Thaät vaäy, trong caùc coõi thaáp
cuõng coù nhieàu loaïi ñau khoå khaùc nhau töông töï vôùi nhöõng nguyeân
nhaân ñaëc bieät. Nhöõng keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân naøy coù hai
loaïi: nhöõng haønh vi töông töï vôùi nguyeân nhaân vaø nhöõng kinh
nghieäm töông töï vôùi nguyeân nhaân.
211
2.2.1 Nhöõng Haønh vi Töông töï vôùi Nguyeân nhaân
Keát quaû naøy laø moät xu höôùng cho nhöõng haønh vi cuøng loaïi laø
nguyeân nhaân luùc ban ñaàu. Neáu tröôùc ñoù chuùng ta töøng saùt sinh thì
chuùng ta vaãn coøn thích gieát haïi; neáu chuùng ta töøng aên troäm, chuùng
ta vaãn thích thuù khi laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho; vaø v.v.. Ñieàu
naøy giaûi thích lyù do taïi sao coù nhöõng ngöôøi ngay töø luùc coøn raát nhoû
ñaõ gieát moïi coân truøng vaø ruoài muoãi maø hoï nhìn thaáy. Moät thieân
höôùng saùt sinh nhö theá töông öùng vôùi nhöõng haønh vi töông töï ñaõ
ñöôïc thöïc hieän trong caùc ñôøi tröôùc cuûa hoï. Töø khi môùi loït loøng,
moãi ngöôøi chuùng ta haønh ñoäng hoaøn toaøn khaùc bieät nhau, bò daãn
daét bôûi nhöõng thoâi thuùc nghieäp löïc khaùc nhau. Moät soá thích gieát
haïi, moät soá thích troäm caép, trong khi nhöõng ngöôøi khaùc laïi khoâng
caûm thaáy ham thích nhöõng haønh vi nhö theá vaø thay vaøo ñoù hoï thích
laøm vieäc thieän. Taát caû nhöõng khuynh höôùng nhö vaäy laø nhöõng gì
coøn soùt laïi cuûa nhöõng haønh ñoäng tröôùc kia, hay noùi khaùc ñi laø keát
quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân. Ñoù laø ñieàu taïi sao ngöôøi ta noùi:
Muoán bieát nhöõng gì baïn laøm tröôùc kia, haõy nhìn baïn baây giôø.
Muoán bieát nôi baïn saép sinh vaøo,
haõy nhìn nhöõng gì hieän baïn ñang laøm.81
Ñoái vôùi loaøi vaät thì cuõng theá. Baûn naêng cuûa nhöõng thuù vaät nhö
chim öng vaø choù soùi laø gieát haïi, baûn naêng cuûa chuoät laø aên troäm,
trong moãi tröôøng hôïp laø moät keát quaû töông töï vôùi, vaø ñöôïc taïo neân
bôûi haønh vi tröôùc ñaây cuûa chuùng.
212
2.2 Nhöõng Kinh nghieäm Töông töï vôùi Nguyeân nhaân
Moãi moät trong möôøi haønh vi baát thieän ñeàu daãn tôùi moät caëp haäu
quaû treân nhöõng kinh nghieäm theo sau cuûa chuùng ta.
Saùt sinh. Vieäc saùt sinh ôû moät kieáp tröôùc khoâng chæ laøm cho
cuoäc ñôøi hieän taïi cuûa chuùng ta ngaén ñi maø coøn thöôøng xuyeân bò
beänh taät. Ñoâi khi coù nhöõng ñöùa beù môùi sinh ra ñaõ cheát nhö moät
haäu quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân cuûa vieäc ñaõ töøng saùt sinh trong
moät ñôøi quaù khöù; trong nhieàu ñôøi chuùng coù theå tieáp tuïc cheát ngay
khi vöøa sinh ra vaø cöù laäp ñi laäp laïi nhö vaäy. Cuõng coù nhöõng ngöôøi
soáng tôùi tuoåi tröôûng thaønh nhöng töø thuûa aáu thô ñaõ bò beänh taät haønh
haï, heát beänh naøy tôùi beänh kia khoâng ngöng nghæ cho tôùi khi cheát,
moät laàn nöõa ñoù laø keát quaû cuûa vieäc gieát haïi vaø haønh hung nhöõng
ngöôøi khaùc trong moät ñôøi tröôùc. Ñoái maët vôùi nhöõng tình huoáng nhö
vaäy, ñieàu quan troïng laø phaûi saùm hoái vôùi söï aân haän nhöõng haønh
ñoäng ñaõ laøm trong quaù khöù hôn laø tìm caùch laøm dòu nhöõng khoù
khaên tröôùc maét. Chuùng ta neân saùm hoái vôùi söï hoái haän vaø nguyeän töø
boû nhöõng haønh vi nhö vaäy; vaø nhö moät caùch ñoái trò vôùi nhöõng haäu
quaû cuûa chuùng, haõy noã löïc laøm caùc thieän haïnh vaø töø boû nhöõng aùc
haïnh.
Laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho. Vieäc troäm caép khoâng chæ laøm
chuùng ta ngheøo maø coøn coù theå phaûi chòu söï cöôùp boùc, maát troäm
hay nhöõng tai hoïa khaùc laø nhöõng gì raûi raéc trong nhöõng keû thuø vaø
ñoái thuû baát kyø taøi saûn ít oûi naøo maø chuùng ta kieám ñöôïc. Vì lyù do
naøy, nhöõng ai hieän thieáu thoán tieàn baïc hay cuûa caûi thì toát hôn neân
taïo ra ngay caû moät tia löûa nhoû coâng ñöùc hôn laø leân nuùi laøm giaøu.
Neáu soá phaän baïn khoâng giaøu coù do baïn ít boá thí trong nhöõng ñôøi
tröôùc thì khoâng noã löïc naøo trong ñôøi naøy coù theå giuùp baïn ñöôïc.
Haõy xem cuûa caûi maø haàu heát nhöõng keû troäm cöôùp coù ñöôïc töø moãi
chuyeán cöôùp boùc cuûa hoï – thöôøng thì haàu nhö nhieàu hôn nhöõng gì
töï thaân maët ñaát coù theå giöõ ñöôïc. Tuy nhieân nhöõng ngöôøi soáng baèng
213
ngheà troäm cöôùp luoân luoân keát thuùc ñôøi mình trong söï ñoùi khaùt.
Cuõng haõy chuù yù vieäc nhöõng thöông nhaân hay nhöõng keû chieám ñoaït
taøi saûn cuûa Taêng Ñoaøn thaát thu trong vieäc kieám tieàn ra sao, cho duø
taøi saûn cuûa hoï coù lôùn tôùi ñaâu chaêng nöõa. Traùi laïi, nhöõng ngöôøi hieän
nay ñang ñöôïc höôûng keát quaû cuûa vieäc boá thí trong quaù khöù cuûa hoï
thì troïn ñôøi chaúng bao giôø thieáu thoán cuûa caûi, vaø ñoái vôùi nhieàu
ngöôøi trong soá hoï vieäc naøy xaûy tôùi maø khoâng caàn chuùt xíu noã löïc
naøo. Vì theá, neáu baïn hy voïng trôû neân giaøu coù, haõy daønh heát moïi noã
löïc cuûa baïn ñeå laøm vieäc töø thieän vaø cuùng döôøng!
Luïc ñòa Jambudvipa naøy ban taëng moät naêng löïc ñaëc bieät60 cho
nhöõng haäu quaû cuûa caùc haønh ñoäng, khieán nhöõng gì chuùng ta sôùm
laøm trong ñôøi thì veà sau coù khaû naêng keát thaønh quaû cuõng trong ñôøi
naøy – hay thaäm chí ngay laäp töùc neáu ñöôïc laøm trong nhöõng hoaøn
caûnh ñaëc bieät naøo ñoù. Vì theá duøng tôùi caùch troäm cöôùp, löøa gaït hay
nhöõng phöông caùch khaùc ñeå laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho trong hy
voïng laøm giaøu laø hoaøn toaøn laøm ngöôïc laïi vôùi nhöõng gì chuùng ta
ñaõ döï ñònh. Nghieäp quaû seõ giam giöõ chuùng ta trong theá giôùi ngaï
quyû trong nhieàu kieáp (kalpa). Thaäm chí cho ñeán cuoái ñôøi naøy, noù
seõ baét ñaàu aûnh höôûng vaø laøm chuùng ta ngaøy caøng ngheøo khoå, caøng
ngaøy caøng khoù khaên. Chuùng ta seõ maát quyeàn kieåm soaùt moät soá ít
cuûa caûi coøn soùt laïi cuûa mình. Cho duø chuùng ta giaøu coù tôùi ñaâu, tính
tham lam seõ laøm chuùng ta caøng ngaøy caøng caûm thaáy thieáu thoán vaø
maát maùt. Cuûa caûi cuûa chuùng ta seõ trôû thaønh nguyeân nhaân cuûa
nhöõng aùc haïnh. Ta seõ gioáng nhö nhöõng ngaï quyû canh giöõ kho taøng
nhöng khoâng theå söû duïng nhöõng gì hoï sôû höõu. Haõy ñeå yù kyõ nhöõng
ngöôøi beân ngoaøi coù veû giaøu coù. Neáu hoï khoâng söû duïng roäng raõi taøi
saûn cuûa hoï cho Giaùo Phaùp, maø ñoù laø coäi nguoàn cuûa haïnh phuùc vaø
an laønh trong ñôøi naøy vaø trong nhöõng ñôøi keá tieáp, hoaëc ngay caû ñeå
mua thöïc phaåm vaø quaàn aùo, thì hoï thöïc söï coøn ngheøo hôn caû nhöõng
ngöôøi ngheøo khoù. Kinh nghieäm gioáng-ngaï quyû cuûa hoï ngay baây
214
giôø laø nghieäp quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân, xaûy ra do vieäc boá thí
baát tònh cuûa hoï trong quaù khöù.82
Taø daâm. Ta ñöôïc bieát raèng vieäc ñaém mình trong söï taø daâm seõ laøm
chuùng ta coù moät ngöôøi vôï (hay choàng) chaúng nhöõng khoâng duyeân
daùng maø coøn coù loái cö xöû phoùng ñaõng hay thuø ñòch nöõa. Khi nhöõng
caëp vôï choàng khoâng theå ngöng tranh caõi hoaëc ñaùnh nhau, moãi ngöôøi
thöôøng ñoå loãi cho nhöõng taùnh xaáu cuûa ngöôøi kia. Trong thöïc teá, moãi
ngöôøi trong nhöõng caëp vôï choàng ñoù ñang kinh nghieäm haäu quaû töông
töï vôùi nguyeân nhaân, laø haäu quaû cuûa söï taø daâm cuûa hoï trong quaù khöù.
Thay vì thuø gheùt nhau, hoï neân nhaän ra raèng ñoù laø keát quaû cuûa nhöõng
haønh vi baát thieän trong quaù khöù cuûa hoï vaø neân nhaãn nhòn laãn nhau.
Ngaøi Padampa Sangye noùi:
Gia ñình thì thoaùng qua nhö ñaùm ñoâng trong phieân chôï;
Daân chuùng xöù Tingri, ñöøng neân caõi vaõ hay ñaùnh nhau!
Noùi doái. Kinh nghieäm töông töï vôùi nguyeân nhaân gaây ra töø söï
noùi doái trong nhöõng ñôøi quaù khöù laø chuùng ta khoâng chæ thöôøng bò
chæ trích hay xem thöôøng maø coøn hay bò ngöôøi khaùc noùi doái. Neáu
baây giôø baïn bò keát toäi vaø chæ trích khoâng ñuùng, thì ñoù laø keát quaû
cuûa vieäc baïn ñaõ töøng noùi doái trong quaù khöù. Thay vì noåi giaän vaø
laêng maï nhöõng ngöôøi ñaõ noùi nhöõng ñieàu nhö theá veà baïn, haõy bieát
ôn hoï vì hoï ñaõ giuùp baïn laøm caïn kieät nhöõng haäu quaû cuûa nhieàu
haønh ñoäng baát thieän. Baïn neân caûm thaáy haïnh phuùc. Ngaøi Rigdzin
Jigme Lingpa noùi:
Moät keû thuø ñaùp traû ñieàu toát cuûa baïn baèng vieäc xaáu
laøm baïn tieán boä trong thöïc haønh.
Söï buoäc toäi khoâng ñuùng cuûa hoï laø moät ngoïn roi
daãn baïn tôùi ñöùc haïnh.
Anh ta laø vò Thaày tieâu dieät moïi baùm chaáp vaø
tham duïc cuûa baïn.
215
Haõy xem xeùt söï töû teá to lôùn cuûa anh ta

maø baïn khoâng bao giôø coù theå ñeàn ñaùp!
Gieo moái baát hoøa. Keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân cuûa vieäc
gieo moái baát hoøa laø khoâng chæ nhöõng ngöôøi coäng söï vaø keû phuïc vuï
cuûa ta khoâng theå thuaän thaûo vôùi nhau maø hoï coøn hay tranh caõi vaø
choáng ñoái chuùng ta. Phaàn nhieàu caùc tu só ñi theo nhöõng Laït ma,
nhöõng tuøy vieân cuûa caùc vò laõnh ñaïo hay nhöõng ngöôøi phuïc vuï cho
chuû nhaø, giöõa hoï laïi khoâng hoøa thuaän vôùi nhau, vaø tuy nhieàu laàn
ñöôïc yeâu caàu laøm vieäc gì ñoù, hoï töø choái khoâng nghe lôøi vaø coøn
böôùng bænh tranh caõi. Nhöõng ngöôøi phuïc vuï ñöôïc thueâ möôùn cuûa
ngöôøi bình thöôøng giaû vôø khoâng nghe khi ñöôïc yeâu caàu laøm nhöõng
vieäc vaët, ngay caû nhöõng vieäc deã laøm. Chuû nhaø phaûi laäp laïi meänh
leänh hai, ba laàn; vaø sau cuøng chæ khi oâng ta noåi giaän vaø noùi naëng
vôùi hoï thì hoï môùi chòu laøm moät caùch chaäm chaïp vaø mieãn cöôõng
nhöõng gì ñaõ ñöôïc yeâu caàu. Ngay caû khi laøm xong vieäc hoï cuõng
chaúng nghó tôùi chuyeän quay trôû laïi baùo cho chuû bieát. Hoï thöôøng coù
moät taâm traïng khoâng toát. Nhöng ngöôøi chuû chæ ñang gaët haùi keát
quaû cuûa moái baát hoøa maø chính oâng ñaõ gieo trong quaù khöù. Do ñoù,
oâng ta neân hoái tieác nhöõng haønh vi baát thieän cuûa chính mình, vaø
giaûi hoøa nhöõng moái baát ñoàng cuûa rieâng oâng vaø nhöõng ngöôøi khaùc.
Noùi cay nghieät. Vieäc noùi cay nghieät trong nhöõng ñôøi quaù khöù
seõ khoâng chæ khieán ngöôøi khaùc noùi vôùi chuùng ta toaøn nhöõng ñieàu
coâng kích vaø sæ nhuïc, maø coøn coù keát quaû laø moïi ñieàu ta noùi ra ñeàu
gaây neân nhöõng söï tranh caõi.
Lôøi noùi cay nghieät thì teä haïi nhaát trong boán haønh vi baát thieän
cuûa khaåu. Nhö tuïc ngöõ coù noùi:
Lôøi noùi khoâng coù cung teân cuõng khoâng ñao kieám,
nhöng chuùng xeù toaïc taâm ngöôøi ta thaønh töøng maûnh.
216
Vieäc ñoät ngoät kích ñoäng söï haän thuø nôi ngöôøi khaùc, hay – coøn teä
hôn nöõa– thaäm chí chæ noùi moät lôøi coâng kích moät baäc linh thaùnh seõ
khieán phaûi traûi qua nhieàu ñôøi trong nhöõng coõi thaáp maø khoâng coù
baát kyø cô hoäi naøo thoaùt khoûi. Coù laàn moät ngöôøi baø la moân
(Brahmin) teân laø Kapila laêng maï nhöõng tu só cuûa Ñöùc Phaät
Kasyapa (Ca Dieáp), goïi hoï laø ‚ñaàu ngöïa,‛ ‚ñaàu boø‛ vaø nhieàu teân
khaùc gioáng nhö vaäy. OÂng ta bò taùi sinh thaønh moät quaùi vaät bieån
gioáng-nhö-caù vôùi möôøi taùm caùi ñaàu. OÂng khoâng thoaùt khoûi traïng
thaùi ñoù trong suoát moät kieáp vaø thaäm chí sau ñoù coøn bò taùi sinh trong
ñòa nguïc.
Moät ni coâ goïi moät vò ni khaùc laø choù caùi, baûn thaân coâ bò taùi sinh laøm
choù caùi naêm traêm ñôøi. Coù nhieàu caâu chuyeän töông töï nhö theá. Vaäy
haõy hoïc caùch luoân luoân noùi naêng dòu daøng. Ngoaøi ra, vì baïn khoâng
bao giôø bieát ñöôïc ai laø moät baäc Thaùnh hay Boà Taùt, haõy tu taäp baûn
thaân ñeå thaáy taát caû chuùng sinh ñeàu thanh tònh. Haõy hoïc taùn thaùn hoï
vaø ca tuïng nhöõng thaønh töïu vaø phaåm tính toát cuûa hoï. Ngöôøi ta noùi
raèng chæ trích hay coâng kích moät vò Boà Taùt thì coøn teä haïi hôn vieäc
gieát haïi taát caû chuùng sinh trong tam giôùi:
Phæ baùng moät Boà Taùt laø moät troïng toäi

Naëng hôn caû vieäc gieát haïi taát caû chuùng sinh trong Tam Giôùi;
Con xin saùm hoái taát caû nhöõng loãi laàm lôùn nhoû nhö theá
maø con töøng tích taäp,
Noùi chuyeän taàm phaøo voâ ích. Keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân
cuûa vieäc noùi chuyeän taàm phaøo voâ ích khoâng chæ laøm cho nhöõng gì
ta noùi khoâng coù giaù trò, maø coøn laøm chuùng ta thieáu cöông quyeát vaø
töï tin. Khoâng ai tin chuùng ta ngay caû khi ta noùi söï thaät, vaø chuùng ta
seõ thieáu töï tin khi noùi tröôùc ñaùm ñoâng.
217
Tham lam. Haäu quaû cuûa söï tham lam khoâng chæ ngaên trôû ta
khoâng ñaït ñöôïc nhöõng gì ta mong muoán nhaát maø coøn mang laïi moïi
tình huoáng ta ít öa thích nhaát.
Mong öôùc laøm toån haïi ngöôøi khaùc. Nhö keát quaû cuûa öôùc muoán
laøm haïi ngöôøi khaùc, chuùng ta seõ khoâng chæ lieân tuïc soáng trong noãi
sôï haõi maø seõ coøn phaûi chòu ñöïng söï toån haïi thöôøng xuyeân.
Taø kieán. Haäu quaû cuûa vieäc nuoâi döôõng taø kieán laø chuùng ta seõ
khoâng chæ khaêng khaêng giöõ nhöõng tin töôûng coù haïi nhö vaäy, maø
taâm ta cuõng seõ bò xaùo troän bôûi söï doái löøa vaø nhöõng nhaän thöùc sai
laàm.
2.3 KEÁT QUAÛ ÑÖÔÏC QUY ÑÒNH
Keát quaû ñöôïc quy ñònh taùc ñoäng treân moâi tröôøng cuûa chuùng ta.
Vieäc saùt sinh gaây neân söï taùi sinh trong nhöõng nôi hieåm trôû, phieàn
naõo goàm toaøn nhöõng khe nuùi vaø vaùch ñaù ñaày söï nguy hieåm rình
raäp. Vieäc laáy nhöõng gì khoâng ñöôïc cho gaây neân söï taùi sinh trong
nhöõng mieàn bò naïn ngheøo ñoùi hoaønh haønh, ôû ñoù söông muoái vaø
möa ñaù huûy dieät caùc vuï muøa vaø caây coái khoâng sinh traùi quaû. Söï taø
daâm buoäc chuùng ta phaûi soáng ôû nhöõng nôi kinh tôûm ñaày phaân vaø
nhöõng chaát thaûi, nhöõng ñaàm laày, v. v.. Vieäc noùi doái seõ khieán cho
chuùng ta coù ñôøi soáng vaät chaát baáp beânh, thöôøng xuyeân hoaûng loaïn
thaàn kinh vaø hay gaëp nhöõng söï vieäc vaø hoaøn caûnh khuûng khieáp.
Vieäc gieo moái baát hoaø khieán chuùng ta phaûi cö truù ôû nhöõng vuøng
khoù ñi laïi, bò caét xeû bôûi nhöõng heûm nuùi saâu, nhöõng ngoïn ñeøo lôûm
chôûm ñaù vaø nhöõng nôi töông töï. Vieäc noùi lôøi cay nghieät gaây neân söï
taùi sinh trong moät mieàn ñaát aûm ñaïm, toaøn soûi ñaù vaø gai goùc. Vieäc
noùi chuyeän taàm phaøo voâ ích seõ khieán ta taùi sinh trong mieàn ñaát trô
truïi vaø caèn coãi, nôi maëc duø ta laøm vieäc caät löïc cuõng khoâng saûn
xuaát ñöôïc gì; thôøi tieát khoâng thích hôïp vaø khoâng döï ñoaùn ñöôïc. Söï
tham lam seõ gaây neân nhöõng muøa maøng ngheøo naøn vaø moïi thöù
218
beänh taät khaùc trong nhöõng nôi choán vaø thôøi ñaïi khoù soáng. Vieäc
mong muoán laøm toån haïi ngöôøi khaùc daãn tôùi söï taùi sinh trong nhöõng
nôi thöôøng xuyeân gheâ sôï vôùi nhieàu noãi khoå khaùc nhau. Taø kieán
khieán ta taùi sinh trong nhöõng hoaøn caûnh baàn cuøng khoâng nôi nöông
töïa hay che chôû.
2.4 HAÄU QUAÛ PHAÙT SINH NHANH CHOÙNG
Haäu quaû phaùt sinh nhanh choùng laø baát kyø haønh ñoäng naøo ta ñaõ
laøm tröôùc ñoù, chuùng ta seõ coù khuynh höôùng laäp ñi laäp laïi nhieàu
laàn. Ñieàu naøy ñem laïi moät chuoãi ñau khoå voâ taän suoát taát caû nhöõng
ñôøi sau naøy cuûa ta. Khi ñoù nhöõng haønh vi baát thieän cuûa chuùng ta
sinh soâi naåy nôû nhieàu hôn nöõa vaø khieán ta phaûi lang thang voâ taän
trong luaân hoài.
II. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TÍCH CÖÏC NEÂN LAØM
Trong moät yù nghóa toång quaùt thì möôøi haønh ñoäng tích cöïc bao
goàm höùa nguyeän tuyeät ñoái khoâng bao giôø vi phaïm baát cöù haønh
ñoäng baát thieän naøo, chaúng haïn nhö saùt sinh, laáy nhöõng gì khoâng
ñöôïc cho vaø v.v.. khi ñaõ hieåu roõ nhöõng haäu quaû tai haïi cuûa chuùng.
Thoï moät giôùi nguyeän nhö vaäy tröôùc moät vò Thaày hay Thaày trôï
giaùo thì khoâng nhaát thieát phaûi quaù nghieâm nhaët; maëc duø baûn thaân
baïn quyeát ñònh töø nay traùnh taát caû nhöõng vieäc saùt sinh, chaúng haïn
theá – hoaëc traùnh saùt sinh ôû moät nôi ñaëc bieät hoaëc vaøo nhöõng thôøi
ñieåm ñaëc bieät, hay traùnh gieát nhöõng suùc vaät naøo ñoù – töï thaân ñieàu
naøy ñaõ laø moät haønh vi tích cöïc. Tuy nhieân, neáu thöïc hieän lôøi höùa
ñoù trong söï hieän dieän cuûa moät vò Thaày, moät baèng höõu taâm linh hay
moät bieåu töôïng cuûa Tam Baûo seõ khieán cho vieäc höùa nguyeän ñoù coù
moät naêng löïc ñaëc bieät.
219
Vieäc baïn ngaãu nhieân chaám döùt vieäc saùt sinh hay ngöøng laøm
nhöõng haønh ñoäng baát thieän khaùc thì chöa ñuû. Haõy ñeám thöû ñaõ bao
nhieâu laàn baûn thaân baïn maéc phaïm moät giôùi nguyeän traùnh laøm
nhöõng aùc haïnh, duø coù ñieàu gì xaûy ra chaêng nöõa. Do ñoù, ngay caû
ngöôøi thöôøng khoâng theå hoaøn toaøn kieâng cöõ vieäc saùt sinh vaãn coù
theå ruùt ra ñöôïc lôïi ích to lôùn töø vieäc thoï giôùi khoâng saùt sinh trong
moät thôøi kyø naøo ñoù moãi naêm, hoaëc laø trong thaùng gieâng laø Thaùng
cuûa nhöõng söï Huyeàn Nhieäm; hoaëc trong thaùng tö, ñöôïc goïi laø
Vaisakha; hoaëc vaøo moãi ngaøy raèm hay moàng moät, hay trong moät
naêm, thaùng hay ngaøy ñaëc bieät naøo ñoù.
Ngaøy xöa, moät ngöôøi ñoà teå trong laøng laäp moät lôøi nguyeän tröôùc
söï hieän dieän cuûa Ngaøi Katyayana toân quyù raèng oâng seõ khoâng saùt
sinh vaøo ban ñeâm. OÂng ta bò taùi sinh vaøo moät trong nhöõng ñòa nguïc
phuø du, ôû ñoù moãi ngaøy oâng ta bò haønh haï suoát ngaøy trong moät caên
nhaø baèng kim loaïi noùng chaûy. Nhöng moãi ñeâm oâng ta laïi ñöôïc
nghæ ngôi thaät haïnh phuùc vaø thoaûi maùi trong moät cung ñieän cuøng
vôùi boán thieân nöõ.
Nhö vaäy möôøi haønh ñoäng tích cöïc bao goàm vieäc töø boû möôøi
haønh ñoäng baát thieän vaø thöïc haønh caùc söï ñoái trò tích cöïc cuûa chuùng.
Ba haønh vi tích cöïc cuûa thaân laø: (1) töø boû vieäc saùt sinh, thay
vaøo ñoù laø baûo veä maïng soáng cuûa chuùng sinh; (2) töø boû vieäc laáy
nhöõng gì khoâng ñöôïc cho, vaø thay vaøo ñoù thöïc haønh boá thí; vaø (3)
töø boû söï taø daâm, vaø thay vaøo ñoù laø tuaân giöõ nhöõng giôùi luaät.
Boán haønh ñoäng tích cöïc cuûa ngöõ laø: (1) töø boû vieäc noùi doái, thay
vaøo ñoù laø noùi söï thaät, (2) töø boû vieäc gieo moái baát hoøa; thay vaøo ñoù
laø giaûi hoøa caùc cuoäc tranh luaän; (3) töø boû vieäc noùi nhöõng lôøi cay
nghieät, thay vaøo ñoù noùi nhöõng lôøi deã nghe; vaø (4) chaám döùt vieäc
noùi chuyeän taàm phaøo voâ ích, thay vaøo ñoù laø trì tuïng nhöõng lôøi caàu
nguyeän.
Ba haønh ñoäng tích cöïc cuûa taâm laø: (1) töø boû loøng tham, thay
vaøo ñoù laø hoïc caùch boá thí; (2) töø boû mong muoán laøm haïi ngöôøi
220
khaùc, thay vaøo ñoù laø nuoâi döôõng öôùc muoán giuùp ñôõ hoï; vaø (3)
chaám döùt nhöõng taø kieán, thay vaøo ñoù cuûng coá cho mình quan ñieåm
chaân chính vaø xaùc thöïc.
Keát quaû hoaøn toaøn thuaàn thuïc cuûa nhöõng haønh vi naøy laø baïn seõ
ñöôïc taùi sinh vaøo moät trong ba caûnh giôùi cao.
Keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân nhö haønh vi laø baïn vui thích
khi laøm nhöõng thieän haïnh trong taát caû nhöõng ñôøi sau cuûa baïn, nhôø
ñoù coâng ñöùc cuûa baïn caøng ngaøy caøng taêng tröôûng.
Nhöõng keát quaû töông töï vôùi nguyeân nhaân nhö kinh nghieäm ñoái
vôùi moãi moät trong möôøi haønh vi tích cöïc nhö sau: ñoái vôùi vieäc töø
boû saùt sinh laø coù moät cuoäc ñôøi tröôøng thoï ít beänh taät; ñoái vôùi vieäc
töø boû troäm caép laø khoâng bò nhöõng keû thuø hay keû cöôùp laáy maát söï
thònh vöôïng vaø töï do; ñoái vôùi vieäc töø boû taø daâm laø baïn seõ coù moät
ngöôøi phoái ngaãu duyeân daùng vaø ít coù caùc ñòch thuû; ñoái vôùi vieäc töø
boû söï noùi doái laø baïn ñöôïc moïi ngöôøi taùn thaùn vaø thöông yeâu; ñoái
vôùi vieäc töø boû söï gieo moái baát hoøa laø ñöôïc baïn beø vaø ngöôøi haàu haï
toân kính; ñoái vôùi vieäc töø boû nhöõng lôøi noùi cay nghieät laø seõ chæ nghe
nhöõng lôøi deã chòu; ñoái vôùi vieäc töø boû vieäc noùi chuyeän taàm phaøo voâ
ích laø seõ ñöôïc laéng nghe moät caùch nghieâm tuùc; ñoái vôùi vieäc töø boû
loøng tham muoán laø ñöôïc thoûa maõn nhöõng mong öôùc; ñoái vôùi vieäc
töø boû nhöõng tö töôûng aùc haïi laø khoâng bò nhöõng hoïa haïi; vaø ñoái vôùi
vieäc töø boû caùc taø kieán laø taâm baïn seõ taêng tröôûng chaùnh kieán.
Keát quaû ñöôïc quy ñònh laø, trong moãi tröôøng hôïp, söï ñoái nghòch
cuûa nhöõng haäu quaû baát thieän töông öùng: baïn ñöôïc sinh vaøo nhöõng
nôi coù moïi hoaøn caûnh hoaøn haûo nhaát.
Keát quaû phaùt sinh nhanh choùng laø baát kyø nhöõng thieän haïnh naøo
baïn laøm seõ ñöôïc nhaân boäi leân, lieân tuïc mang laïi cho baïn söï may maén.
221
III. PHAÅM TÍNH CUÛA SÖÏ HOAØN TOAØN-QUYEÁT TAÂM

CUÛA CAÙC HAØNH VI
Trong moïi söï ña daïng khoâng theå nghó baøn, nhöõng nieàm vui vaø noãi
khoå maø moãi chuùng sinh kinh nghieäm – töø nhöõng coõi giôùi cao nhaát
xuoáng tôùi ñòa nguïc saâu thaúm nhaát – chæ phaùt sinh töø nhöõng haønh vi
thieän vaø baát thieän maø moãi caù nhaân ñaõ tích luõy trong quaù khöù. Ñieàu
naøy ñaõ ñöôïc noùi ñeán trong Kinh Moät Traêm Haønh Vi:
Moïi hoan hyû vaø phieàn naõo cuûa chuùng sinh

Ñeàu ñeán töø nhöõng haønh vi cuûa hoï,
Ñöùc Phaät ñaõ daïy nhö theá.
Tính chaát ña daïng cuûa caùc haønh vi
Taïo neân söï ña daïng cuûa chuùng sinh
Vaø thuùc ñaåy ñuû loaïi lang thang voâ taän cuûa hoï.
Quaû thöïc maïng löôùi naøy cuûa nhöõng haønh vi
thì bao la bieát bao!
Chaúng coù ñieàu gì trong quyeàn löïc, söùc maïnh, cuûa caûi hay taøi saûn
naøo maø giôø ñaây chuùng ta coù theå ñang taän höôûng ñi theo ta khi ta
cheát. Chuùng ta chæ coù theå mang theo nhöõng haønh vi thieän vaø aùc maø
ta ñaõ taïo ra trong ñôøi mình, laø nhöõng thöù seõ ñaåy chuùng ta tôùi nhöõng
caûnh giôùi luaân hoài cao hay thaáp. Chuùng ta ñoïc thaáy trong Kinh
Nhöõng Giaùo Huaán Cho Nhaø Vua:
Khi tôùi luùc phaûi ra ñi, OÂi Nhaø Vua,

Chaúng coù baïn beø, cuûa caûi, hay gia ñình ñi theo ñöôïc.
Nhöng cho duø chuùng sinh töø ñaâu ñeán, vaø duø hoï ñi tôùi ñaâu,
Haønh vi cuûa hoï seõ theo hoï nhö hình vôùi boùng.
222
Keát quaû cuûa nhöõng haønh vi thieän vaø baát thieän cuûa chuùng ta coù theå
khoâng laäp töùc hieån hieän vaø deã daøng nhaän bieát; nhöng chuùng cuõng
khoâng hoaøn toaøn bieán maát. Chuùng ta seõ kinh nghieäm töøng haønh vi
moät khi hoäi ñuû nhöõng nhaân duyeân thích hôïp.
Ngay caû sau moät traêm kieáp

Haønh vi cuûa chuùng sinh seõ khoâng bao giôø maát ñi.
Khi hoäi ñuû caùc nhaân duyeân
Keát quaû cuûa chuùng seõ hoaøn toaøn chín muøi,
nhö Kinh Moät Traêm Haønh Vi ñaõ noùi. Vaø trong Kho taøng cuûa Nhöõng
Phaåm Tính Quyù Baùu, chuùng ta thaáy nhö sau:
Khi chim ñaïi baøng caát caùnh bay cao vuùt,

Chaúng theå thaáy boùng noù trong moät thôøi gian;
Nhöng chim vaø caùi boùng vaãn coøn noái keát.
Nhöõng haønh vi cuûa ta thì cuõng theá:
Khi hoäi ñuû caùc nhaân duyeân,
ta seõ nhìn thaáy roõ raøng keát quaû cuûa chuùng.
Khi moät con chim caát caùnh vaø bay cao leân baàu trôøi, caùi boùng
cuûa noù döôøng nhö bieán maát. Nhöng ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø caùi
boùng khoâng coøn hieän höõu. Sau cuøng duø con chim ñaùp xuoáng nôi
ñaâu thì ôû ñoù caùi boùng cuûa noù laïi xuaát hieän, hoaøn toaøn saãm maøu vaø
roõ raøng nhö tröôùc. Töông töï nhö vaäy, cho duø trong choác laùt khoâng
theå thaáy ñöôïc nhöõng haønh vi thieän hay aùc cuûa ta trong quaù khöù
nhöng khoâng phaûi laø chuùng khoâng theå trôû laïi vôùi ta vaøo cuoái ñôøi.
Quaû thöïc, laøm sao nhöõng ñieàu naøy laïi khoâng xaûy ra ñoái vôùi
nhöõng ngöôøi bình thöôøng nhö chuùng ta khi ngay caû chö Phaät vaø A
La Haùn, laø nhöõng baäc ñaõ thoaùt khoûi moïi nghieäp chöôùng vaø phieàn
223
naõo chöôùng, vaãn coøn phaûi nhaän nhöõng haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi
trong quaù khöù?
Moät ngaøy noï, quaân ñoäi cuûa Virudhaka, quoác vöông xöù
Sravasti, taán coâng thaønh phoá cuûa boä toäc Sakya (Thích Ca)* vaø taøn
saùt taùm möôi ngaøn ngöôøi. Vaøo luùc ñoù, baûn thaân Ñöùc Phaät bò nhöùc
ñaàu. Khi caùc ñeä töû cuûa Ngaøi hoûi taïi sao coù chuyeän nhö theá thì Ngaøi
traû lôøi:
‚Nhieàu kieáp tröôùc, nhöõng ngöôøi Sakya ñoù laø caùc ngö phuû soáng
baèng ngheà ñaùnh baét vaø aên nhieàu caù. Moät hoâm hoï baét ñöôïc hai con
caù lôùn, vaø thay vì gieát ngay thì hoï laïi coät chuùng vaøo moät caùi coïc.
Khi hai con caù bò maéc caïn quaèn quaïi vì ñau ñôùn, chuùngï nghó:
‚Nhöõng ngöôøi naøy ñang gieát chuùng ta, maëc duø ta chaúng laøm ñieàu
gì haïi hoï. Ñeå baùo thuø, caàu mong coù ngaøy chuùng ta gieát ñöôïc hoï, duø
hoï khoâng laøm gì haïi ta.‛ Keát quaû yù nghó cuûa hai con caù lôùn laø
chuùng taùi sinh laøm vua Virudhaka vaø teå töôùng Matropakara, trong
khi taát caû nhöõng con caù khaùc bò caùc ngö phuû gieát trôû thaønh quaân
ñoäi cuûa hoï. Ngaøy nay hoï ñaõ taøn saùt nhöõng ngöôøi cuûa boä toäc Sakya.
‚Vaøo luùc ñoù, ta laø con cuûa moät trong nhöõng ngö phuû ñoù vaø ta
ñaõ cöôøi khi thaáy hai con caù bò coät quaèn quaïi ñau ñôùn khi bò phôi
treân caïn. Haäu quaû cuûa haønh vi ñoù laø ngaøy nay ta bò nhöùc ñaàu. Neáu
ta khoâng thaønh töïu ñöôïc nhöõng phaåm tính83 ta hieän coù, thì ta cuõng
ñaõ bò quaân ñoäi cuûa vua Virudhaka gieát.‛
Trong moät dòp khaùc, chaân cuûa Ñöùc Phaät bò thöông vì maûnh caây
84
keo – laø haäu quaû cuûa vieäc Ngaøi gieát Chieán só Giaùo Ñen trong
moät ñôøi tröôùc khi Ngaøi laø moät Boà Taùt.
Trong taát caû caùc ñeä töû Thanh Vaên cuûa Ñöùc Phaät thì Ngaøi
Maudgalyayana (Muïc Kieàn Lieân) laø baäc coù naêng löïc thaàn thoâng
ñeä nhaát. Tuy nhieân, Ngaøi vaãn bò Parivrajikas gieát do bôûi naêng löïc
*
Boä toäc cuûa Ñöùc Phaät, ngaøy nay soáng ôû bieân giôùi AÁn Ñoä vaø Nepal.
224
cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa Ngaøi. Chuyeän xaûy ra nhö
sau:
Ngaøi Sariputra (Xaù Lôïi Phaát) sieâu phaøm vaø Ñaïi Muïc Kieàn
Lieân thöôøng du haønh ñeán nhöõng theá giôùi khaùc nhö caùc coõi ñòa nguïc
hay ngaï quyû ñeå laøm lôïi ích cho chuùng sinh ôû ñoù. Moät ngaøy kia,
trong khi ôû ñòa nguïc, caùc Ngaøi ñi ngang moät vò thaày tirthika teân laø
Purnakasyapa bò taùi sinh ôû ñoù vaø phaûi chòu voâ soá noãi ñau khoå.
OÂng ta noùi vôùi caùc Ngaøi: ‚Caùc baäc Toân Quyù, khi caùc Ngaøi trôû
veà coõi ngöôøi, laøm ôn noùi vôùi nhöõng ñeä töû tröôùc ñaây cuûa toâi raèng
ñaïo sö Purnakasyapa cuûa hoï ñaõ bò taùi sinh trong ñòa nguïc. Haõy noùi
vôùi hoï duøm toâi laø con ñöôøng cuûa caùc Parivrajika khoâng phaûi laø con
ñöôøng ñaïo ñöùc. Con ñöôøng ñaïo ñöùc naèm trong giaùo lyù cuûa Ñöùc
Phaät Thích Ca. Con ñöôøng cuûa chuùng toâi thì sai laàm; hoï neân töø boû
noù, haõy hoïc hoûi ñeå ñi theo Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni. Vaø ñaëc
bieät, xin noùi vôùi hoï laø baát cöù khi naøo hoï cuùng döôøng tröôùc laêng moä
maø hoï xaây ñeå chöùa xöông coát cuûa toâi thì moät côn möa kim loaïi
noùng chaûy laïi ñoå xuoáng ngöôøi toâi. Toâi van caùc Ngaøi, xin noùi vôùi hoï
ñöøng cuùng döôøng nhö vaäy nöõa.‛
Hai baäc toân quyù trôû veà coõi ngöôøi. Xaù Lôïi Phaát tôùi tröôùc tieân vaø
trao cho caùc tirthika thoâng ñieäp cuûa vò thaày cuûa hoï nhöng vì thieáu
nhöõng duyeân nghieäp taát yeáu neân hoï khoâng nghe Ngaøi. Khi Muïc
Kieàn Lieân tôùi, Ngaøi hoûi Xaù Lôïi Phaát ñaõ trao cho caùc tirthika thoâng
ñieäp cuûa Purnakasyapa chöa.
‚Roài,‛ Xaù Lôïi Phaát traû lôøi, ‚nhöng hoï khoâng noùi moät lôøi naøo.‛
Muïc Kieàn Lieân noùi: ‚Vì hoï khoâng hieåu ñöôïc nhöõng gì ngaøi
noùi, töï toâi seõ noùi vôùi hoï.‛ Vaø Ngaøi ra ñi ñeå thuaät laïi vôùi hoï nhöõng
ñieàu Purnakasyapa ñaõ noùi.
Nhöng nhöõng ngöôøi tirthika noåi giaän: ‚Khoâng chaáp nhaän ñöôïc
keû sæ nhuïc chuùng ta, haén ñang chæ trích Guru cuûa chuùng ta!‛ hoï noùi.
‚Ñaùnh haén!‛ Hoï taán coâng Ngaøi, ñaùnh Ngaøi meàm ngöôøi vaø boû Ngaøi
naèm ñoù.
225
Cho ñeán luùc ñoù, ngay caû ba coõi coù phoái hôïp taán coâng cuõng
khoâng theå laøm toån haïi tôùi moät sôïi toùc treân ñaàu Ngaøi Muïc Kieàn
Lieân huoáng chi nhöõng cuù ñaùnh cuûa caùc tirthika. Nhöng vaøo luùc ñoù,
bò söùc naëng cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa mình ñeø beïp,
Ngaøi ñaõ cheát nhö baát kyø ngöôøi bình thöôøng naøo khaùc.
Ngaøi noùi: ‚Ngay caû vieäc suy nghó laøm sao ñeå söû duïng thaàn
thoâng toâi coøn khoâng laøm ñöôïc, thì noùi chi tôùi chuyeän laøm ñieàu ñoù,‛
Ngaøi Xaù Lôïi Phaát boïc Ngaøi trong chieác y vaø vaùc Ngaøi ñi.
Khi hoï ñi tôùi Röøng Jeta (Röøng Kyø Thoï), Ngaøi Xaù Lôïi Phaát keâu
theùt leân: ‚Toâi khoâng theå chòu noåi ngay caû vieäc nghe taû laïi caùi cheát
cuûa baïn toâi! Laøm sao toâi coù theå nhìn chuyeän ñoù xaûy ra?‛ vaø Ngaøi
nhaäp Nieát Baøn cuøng vôùi nhieàu vò A La Haùn khaùc. Laäp töùc sau ñoù,
Ngaøi Muïc Kieàn Lieân cuõng sieâu vöôït noãi ñau khoå.
Coù laàn, coù moät vò taêng soáng ôû Kashmir teân laø Ravati, laø ngöôøi
coù nhieàu ñeä töû. OÂng ta laø moät nhaø thaáu thò vaø coù thaàn thoâng. Moät
ngaøy noï, oâng ñang nhuoäm maøu vaøng ngheä chieác y tu só cuûa mình
trong moät khu röøng raäm. Cuøng luùc ñoù, moät ngöôøi theá tuïc soáng gaàn
ñoù ñang tìm con boø ñi laïc. Anh ta thaáy khoùi boác leân töø caùnh röøng
giaø beøn ñi tôùi xem chuyeän gì xaûy ra.
Thaáy vò taêng ñang ñoát löûa, anh ta hoûi: ‚OÂng ñang laøm gì vaäy?‛
‚Toâi ñang nhuoäm y,‛ vò tu só traû lôøi.
Ngöôøi ñaøn oâng nhaác naép vaïc nhuoäm leân vaø nhìn vaøo trong.
‚Ñoù laø thòt!‛ anh ta la leân, vaø quaû thöïc khi vò taêng nhìn vaøo
trong vaïc thì cuõng thaáy laø thòt.
Ngöôøi ñaøn oâng beøn daãn vò tu só giao cho nhaø vua, vaø noùi:
‚Thöa Ngaøi, vò sö naøy aên troäm con beâ cuûa toâi. Xin tröøng phaït oâng
ta.‛ Nhaø vua ra leänh quaêng Ravati vaøo haàm.
Tuy nhieân vaøi ngaøy sau, con boø cuûa ngöôøi ñaøn oâng töï tìm thaáy
con beâ ñi laïc cuûa noù. Ngöôøi ñaøn oâng trôû laïi gaëp nhaø vua vaø noùi:
‚Thöa Ngaøi, roát cuoäc thì nhaø sö naøy khoâng aên troäm boø cuûa toâi; laøm
ôn thaû oâng ta ra.‛
226
Nhöng nhaø vua ñaõng trí queân thaû Ravati. Suoát trong saùu thaùng
nhaø vua khoâng nhôù gì veà vieäc ñoù.
Sau ñoù, moät ngaøy noï, moät nhoùm ñoâng ñeä töû cuûa vò tu só - baûn
thaân hoï ñaõ ñaït ñöôïc caùc thaàn thoâng - bay trong khoâng gian vaø haï
xuoáng tröôùc maët nhaø vua.
‚Ravati laø nhaø sö thanh tònh vaø voâ toäi,‛ hoï noùi vôùi nhaø vua.
‚Xin thaû Ngaøi ra.‛
Nhaø vua thaû vò sö, vaø khi thaáy tình traïng suy yeáu cuûa Ravati,
nhaø vua traøn ñaày hoái haän.
‚Toâi ñònh ñeán sôùm hôn, nhöng toâi ñaõ ñeå laâu quaù,‛ nhaø vua keâu
leân, ‚Toâi ñaõ phaïm moät toäi khuûng khieáp.‛
‚Ngaøi chaúng laøm gì aùc caû,‛ vò sö noùi. ‚Noù hoaøn toaøn laø keát
quaû nhöõng haønh vi cuûa rieâng toâi.‛
‚Ñoù laø haønh ñoäng naøo?‛, nhaø vua hoûi.
‚Trong moät ñôøi quaù khöù, toâi laø keû troäm, vaø coù laàn toâi aên troäm
moät con beâ. Khi ngöôøi chuû ñuoåi theo, toâi boû chaïy, ñeå laïi con beâ keá
beân moät vò Phaät Ñoäc Giaùc ñang ngaãu nhieân thieàn ñònh trong moät
buïi caây. Ngöôøi chuû baét vò Phaät Ñoäc Giaùc neùm vaøo hoá trong saùu
ngaøy. Laø haäu quaû hoaøn toaøn chín muøi cuûa haønh vi ñoù, toâi phaûi traûi
qua nhieàu ñôøi ñau khoå trong nhöõng coõi thaáp. Nhöõng ñau khoå maø
hieän nay toâi phaûi chòu ñöïng trong ñôøi naøy laø ñau khoå cuoái cuøng
trong soá ñoù.‛
Moät ví duï khaùc laø caâu chuyeän ngöôøi con trai cuûa Surabhi-
bhadra,85 moät vò Vua AÁn Ñoä. Moät ngaøy noï, hoaøng töû ñöôïc maãu
haäu ñöa cho moät aùo luïa lieàn moät maûnh. Hoaøng töû khoâng muoán
maëc ngay vaø noùi: ‚Con seõ maëc vaøo ngaøy con thöøa keá vöông
quoác.‛
‚Con seõ khoâng bao giôø ñöôïc thöøa keá vöông quoác,‛ maãu haäu
noùi. ‚Ñieàu ñoù chæ coù theå xaûy ra khi naøo phuï vöông con cheát.
Nhöng phuï vöông cuûa con vaø vò thaày Nagarjuna (Long Thoï) coù
cuøng moät loaïi sinh löïc,86 nhö vaäy chöøng naøo Nagarjuna vaãn coøn
227
soáng thì phuï vöông khoâng theå cheát. Vaø vì Nagarjuna coù naêng löïc
keùo daøi thoï maïng cuûa Ngaøi neân phuï vöông cuûa con seõ khoâng bao
giôø cheát. Ñoù laø lyù do taïi sao nhöõng ngöôøi anh cuûa con cheát maø
khoâng ñöôïc thöøa keá vöông quoác.‛
‚Vaäy con coù theå laøm ñöôïc gì?‛ hoaøng töû hoûi.
‚Haõy ñeán gaëp Thaày Nagarjuna hoûi xin caùi ñaàu cuûa Ngaøi. Ngaøi
seõ ñoàng yù vì Ngaøi laø moät Boà Taùt. Ta thaáy khoâng coøn giaûi phaùp naøo
khaùc.‛
Hoaøng töû tôùi gaëp Nagarjuna vaø hoûi xin ñaàu Ngaøi. ‚Haõy caét vaø
laáy ñi,‛ Ñaïo sö noùi. Hoaøng töû duøng kieám chaët coå Ngaøi Nagarjuna.
Nhöng khoâng coù chuyeän gì xaûy ra. Nhö theå löôõi kieám cuûa Hoaøng
töû chaët vaøo khoâng khí.
Ñaïo sö giaûi thích: ‚Vuõ khí khoâng theå laøm toån thöông ta vì naêm
traêm ñôøi tröôùc ta ñaõ hoaøn toaøn töï tònh hoùa moïi keát quaû hoaøn toaøn chín
muøi cuûa vieäc söû duïng vuõ khí. Tuy nhieân, coù moät ngaøy ta ñaõ gieát moät
coân truøng khi caét coû kusa. Haäu quaû chín muoài cuûa haønh ñoäng ñoù töï noù
chöa xaûy ra, vaäy neáu ngöôi duøng coû kusa laøm kieám thì ngöôi coù theå
caét ñöôïc ñaàu ta.‛ Vì vaäy, hoaøng töû nhoå moät laù coû kusa vaø caét ñaàu
Nagarjuna. Ñaàu lieàn rôi xuoáng ñaát. Ngaøi Nagarjuna nhaäp Nieát Baøn
vaø haùt:
Baây giôø ta rôøi boû theá gian ñeå ñeán Coõi Cöïc Laïc;
Sau naøy, ta seõ quay laïi chính thaân naøy.87
Neáu ngay caû nhöõng caù nhaân phi thöôøng nhö caùc vò naøy vaãn coøn
phaûi kinh nghieäm haäu quaû cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa
caùc ngaøi thì laøm theá naøo chuùng ta - laø nhöõng keû maø nhöõng haønh
ñoäng baát thieän ñaõ ñöôïc tích luyõ töø voâ thuûy khi lang thang qua caùc
coõi luaân hoài thì hoaøn toaøn khoâng theå tính ñeám – coù theå hy voïng
thoaùt khoûi luaân hoài trong khi chuùng ta vaãn tieáp tuïc tích luõy chuùng?
Ngay caû vieäc thoaùt khoûi nhöõng coõi thaáp cuõng thaät khoù khaên. Vaäy,
baèng moïi giaù, chuùng ta haõy traùnh laøm nhöõng haønh ñoäng xaáu xa
228
nhoû beù nhaát duø chæ trong phuùt giaây, vaø chuyeân chuù laøm baát kyø ñieàu
gì toát maø chuùng ta coù theå, cho duø chuùng coù veû taàm thöôøng voâ
nghóa. Chöøng naøo chuùng ta coøn chöa thöïc hieän noã löïc ñoù thì moãi
khoaûnh khaéc cuûa aùc haïnh ñang ñöa daãn chuùng ta tôùi nhieàu kieáp taùi
sinh trong nhöõng coõi thaáp. Ñöøng bao giôø xem thöôøng nhöõng haønh
ñoäng xaáu duø nhoû nhaët nhaát, vaø cho raèng chuùng khoâng theå gaây toån
haïi lôùn lao. Nhö Boà Taùt Santideva (Tòch Thieân) noùi:
Neáu nhöõng aùc haïnh chæ thöïc hieän trong moät khoaûnh khaéc
Laø ñuû daãn tôùi moät kieáp trong ñòa nguïc saâu thaúm nhaát,
Thì vôùi nhöõng aùc haïnh toâi töøng laøm töø voâ thuûy –
Caàn gì phaûi noùi raèng chuùng seõ caûn ngaên toâi ñi tôùi nhöõng coõi cao!
Vaø trong Kinh Hieàn Ngu chuùng ta thaáy:
Ñöøng laøm nhöõng aùc haïnh duø nhoû beù,

Vaø tin raèng chuùng khoâng gaây aùc haïi:
Ngay caû moät tia löûa nhoû xíu,
Cuõng coù theå thieâu ruïi moät nuùi coû.
Töông töï nhö theá, ngay caû nhöõng thieän haïnh nhoû beù nhaát cuõng
ñem laïi lôïi ích to lôùn. Chôù coù xem thöôøng chuùng, cuõng ñöøng cho
raèng chuùng khoâng ñaùng laøm.
Trong moät ñôøi quaù khöù Vua Mandhatri laø moät ngöôøi ngheøo
khoå. Moät ngaøy noï, treân ñöôøng ñi döï moät ñaùm cöôùi vôùi moät naém
ñaäu trong tay, oâng gaëp Ñöùc Phaät Ksantisarana ñang du haønh qua
laøng. Do loøng suøng moä maõnh lieät, oâng tung naém ñaäu vaøo Ngaøi.
Boán haït ñaäu rôi vaøo bình baùt cuûa Ñöùc Phaät vaø hai haït khaùc chaïm
vaøo ngöïc Ngaøi. Söï chín muoài cuûa haønh ñoäng naøy khieán oâng taùi
sinh laøm ñaïi ñeá cai trò chaâu Jambu (chaâu Dieâm Phuø Ñeà). Vì boán
haït ñaäu rôi vaøo bình baùt cuûa Ñöùc Phaät neân oâng ñöôïc cai trò boán
chaâu luïc trong taùm vaïn naêm. Bôûi moät trong hai haït ñaäu chaïm vaøo
tim Phaät, oâng trôû thaønh Hoaøng Ñeá cai quaûn caûnh giôùi cuûa Boán Ñaïi
229
Vöông trong taùm vaïn naêm khaùc; vaø do haït ñaäu thöù hai, oâng ñöôïc
chia ñoàng ñeàu chuû quyeàn vôùi ba möôi baûy vò Trôøi Indra lieân tieáp
treân taàng Trôøi thöù Ba möôi ba.
Ngöôøi ta coù noùi ngay caû vieäc quaùn töôûng Ñöùc Phaät vaø tung moät
ñoùa hoa vaøo hö khoâng cuõng daãn tôùi vieäc baïn ñöôïc chia vöông
quyeàn cuûa Vua Trôøi Indra trong moät thôøi gian daøi khoù töôûng töôïng
noåi. Ñaây laø ñieàu taïi sao Kinh Hieàn Ngu noùi:
Khoâng laøm nhöõng thieän haïnh nhoû beù,
Vì tin raèng chaúng ñöôïc lôïi gì:
Bôûi tuaàn töï töøng gioït nöôùc moät
Khi tôùi luùc, coù theå laøm ñaày moät hoà lôùn.
Vaø Kho Taøng Cuûa Nhöõng Phaåm Tính Quyù Baùu noùi:
Töø nhöõng haït gioáng khoâng lôùn hôn haït muø taït,
Moïc thaønh nhöõng caây ashota roäng lôùn maø chæ trong moät naêm
Coù theå vöôn caønh roäng haøng lyù.
Nhöng söï taêng tröôûng cuûa thieän vaø aùc thaäm chí
coøn nhanh hôn theá.
Haït cuûa caây ashota khoâng lôùn hôn moät haït muø taït, nhöng caây
ashota thì phaùt trieån nhanh tôùi noãi caønh laù cuûa chuùng lôùn haøng lyù
chæ trong moät naêm. Tuy nhieân ngay caû hình aûnh naøy cuõng chöa moâ
taû ñaày ñuû söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa keát quaû cuûa nhöõng haønh vi
thieän vaø aùc.
Cuõng theá, söï vi phaïm giôùi luaät nhoû nhaát gaây neân nhöõng ñieàu
xaáu aùc to lôùn. Moät ngaøy kia Long Vöông Elapatra ñeán gaëp Ñöùc
Phaät döôùi loát moät Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông.
Ñöùc Phaät traùch: ‚Ngöôi gaây taùc haïi cho giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät
Kasyapa coøn chöa ñuû hay sao maø baây giôø laïi coøn muoán laøm toån haïi
giaùo lyù cuûa ta? Haõy hieän nguyeân hình maø laéng nghe Giaùo Phaùp!‛
230
‚Neáu laøm nhö vaäy, nhieàu chuùng sinh seõ haïi con,‛ Long Vöông
traû lôøi, vì theá Ñöùc Phaät beøn cho Kim Cöông Thuû (Vajrapani) baûo
veä, Long Vöông beøn bieán thaønh moät con raén khoång loà daøi vaøi lyù
(moät lyù khoaûng 4,8km). Treân ñaàu oâng moïc moät caây elapatra lôùn,
ñeø beïp oâng ta vôùi söùc naëng cuûa noù, reã caây nhung nhuùc coân truøng
khieán oâng ñau ñôùn khuûng khieáp.
Khi ñöôïc hoûi taïi sao oâng ta nhö theá naøy, Ñöùc Phaät traû lôøi, ‚Xöa
kia, vaøo thôøi ñaïi giaùo lyù Ñöùc Phaät Kasyapa (Ca Dieáp), oâng ta laø
moät tu só. Moät hoâm aùo cuûa oâng ta bò vöôùng vaøo moät caây elapatra
lôùn moïc beân ñöôøng vaø bò keùo tuoät ra. OÂng ta giaän döõ ñieân cuoàng
vaø vi phaïm giôùi luaät,88 oâng ñaõ ñoán haï caây naøy. Nhöõng gì caùc oâng
thaáy hoâm nay laø haäu quaû cuûa haønh vi ñoù.‛
Ñoái vôùi taát caû nhöõng haønh vi thieän hay aùc, yù ñònh laø yeáu toá heát
söùc quan troïng quyeát ñònh chuùng coù tính chaát thieän hay baát thieän,
naëng hay nheï. Cuõng gioáng nhö moät caùi caây: neáu reã cuûa noù coù döôïc
tính, thì thaân vaø laù cuûa noù cuõng seõ coù döôïc tính. Neáu reã ñoäc haïi thì
thaân vaø laù cuõng ñoäc. Laù thuoác khoâng theå phaùt trieån töø moät reã ñoäc.
Töông töï, neáu moät yù ñònh phaùt trieån töø söï kích ñoäng hay baùm chaáp
vaø do ñoù khoâng hoaøn toaøn thanh tònh thì haønh vi theo sau baét buoäc
phaûi tieâu cöïc, maëc duø chuùng coù veû tích cöïc. Traùi laïi, neáu yù ñònh
thanh tònh, thì cho duø haønh vi coù veû tieâu cöïc nhöng trong thöïc teá
laïi laø tích cöïc. Trong Kho taøng Nhöõng Phaåm tính Quyù baùu coù noùi:
Neáu reã laø thuoác thì caønh laù cuûa noù cuõng theá.
Neáu noù ñoäc thì khoûi caàn phaûi noùi, caønh laù cuõng ñoäc.
Ñieàu khieán moät haønh vi thaønh thieän hay aùc
khoâng phaûi ôû choã beà ngoaøi cuûa noù ra sao
Hoaëc kích thöôùc theá naøo,
maø laø yù ñònh toát hay xaáu ñöùng sau noù.
231
Vì lyù do naøy, ñaõ coù nhöõng luùc chö vò Boà Taùt, nhöõng baäc Keá
thöøa cuûa caùc Ñaáng Chieán Thaéng, ñöôïc pheùp vi phaïm baûy haønh
ñoäng gaây toån haïi cuûa thaân vaø ngöõ vôùi ñieàu kieän laø taâm caùc Ngaøi
thanh tònh vaø thoaùt khoûi moïi söï tham muoán ích kyû. Ñieàu naøy ñöôïc
minh hoïa baèng nhöõng ví duï cuûa Thuyeàn Tröôûng Bi Taâm gieát
Chieán só Giaùo Ñen, hay cuûa thanh nieân baø la moân Tình nhaân cuûa
Caùc Ngoâi Sao phaïm giôùi trong saïch vôùi moät thieáu nöõ baø la moân.
Coù laàn, trong moät ñôøi tröôùc, Ñöùc Phaät laø moät thuyeàn tröôûng teân
laø Bi Taâm. Ngaøi ñang vöôït bieån vôùi naêm traêm thöông nhaân thì teân
cöôùp bieån aùc ñoäc teân laø Chieán só Giaùo Ñen xuaát hieän, ñe doïa gieát
taát caû moïi ngöôøi. Thuyeàn tröôûng nhaän thaáy nhöõng laùi buoân naøy
ñeàu laø nhöõng Boà Taùt khoâng coøn trôû laïi luaân hoài,* vaø neáu ai gieát hoï
ngöôøi ñoù seõ phaûi chòu ñau khoå trong ñòa nguïc trong voâ soá kieáp.
Ñöôïc thuùc ñaåy bôûi moät caûm xuùc bi maãn maõnh lieät, Ngaøi nghó:
‚Neáu ta gieát haén, haén seõ khoâng phaûi xuoáng ñòa nguïc. Do ñoù ta
chaúng coøn choïn löïa naøo khaùc, duø raèng ñieàu ñoù coù nghóa laø chính ta
phaûi ñoïa ñòa nguïc.‛ Vôùi loøng can ñaûm phi thöôøng, Ngaøi ñaõ gieát teân
cöôùp bieån, vaø khi laøm haønh ñoäng naøy Ngaøi ñaõ tích taäp ñöôïc moät
löôïng coâng ñöùc töông ñöông vôùi coâng ñöùc tích taäp trong baûy möôi
ngaøn kieáp theo caùch bình thöôøng. ÔÛ beà ngoaøi thì ñoù laø moät aùc
haïnh, bôûi Boà Taùt ñang phaïm vaøo haønh vi saùt sinh. Nhöng noù ñaõ
ñöôïc laøm maø khoâng coù chuùt ñoäng cô ích kyû naøo. Trong töông lai
gaàn, noù cöùu maïng soáng cuûa naêm traêm thöông nhaân. Vaø trong phaïm
vi xa roäng hôn noù cöùu Chieán só Giaùo ñen khoûi phaûi chòu ñau khoå
trong ñòa nguïc. Vì vaäy, trong thöïc teá thì haønh ñoäng ñoù chính laø moät
thieän haïnh heát söùc maïnh meõ.
Laïi coù moät ngöôøi baø la moân teân laø Tình nhaân cuûa Caùc Ngoâi
Sao soáng laâu naêm trong röøng, giöõ giôùi nguyeän trong saïch. Moät
*
Caùc Boà Taùt ñaõ ñaït tôùi moät caáp ñoä khieán caùc Ngaøi khoâng coøn bò baét buoäc phaûi
quay trôû laïi voøng luaân hoài nöõa.
232
ngaøy noï, anh ta ñi khaát thöïc trong moät ngoâi laøng. Moät thieáu nöõ baø
la moân thaát tình vôùi anh, tuyeät voïng tôùi noãi saép töï töû. Bôûi loøng bi
maãn ñoái vôùi coâ ta, chaøng thanh nieân ñaõ cöôùi coâ, haønh ñoäng naøy
ñem laïi cho anh boán möôi ngaøn kieáp coâng ñöùc.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi nhö vaäy thì vieäc gieát haïi hay phaù vôõ giôùi
nguyeän trong saïch ñöôïc cho pheùp. Traùi laïi, nhöõng haønh vi töông töï
ñöôïc laøm vôùi ñoäng cô ích kyû do tham, saân hay si ñeàu khoâng ñöôïc
pheùp ñoái vôùi baát kyø ai.
Moät Boà Taùt vôùi taâm roäng lôùn bao la vaø khoâng chuùt tham muoán
caù nhaân cuõng coù theå laáy caép cuûa ngöôøi giaøu maø keo kieät, vaø nhaân
danh hoï cuùng döôøng cuûa caûi cho Tam Baûo hay cho nhöõng ngöôøi
ngheøo khoù.
Vieäc noùi doái ñeå che chôû ngöôøi naøo ñoù saép bò gieát hay ñeå baûo
veä cuûa caûi thuoäc veà Tam Baûo thì cuõng ñöôïc cho pheùp. Nhöng löøa
doái ngöôøi khaùc vì lôïi laïc cuûa rieâng mình thì khoâng bao giôø laø ñieàu
ñuùng ñaén..
Vieäc gieo moái baát hoaø, chaúng haïn nhö giöõa hai ngöôøi baïn thaân,
trong ñoù moät ngöôøi laøm ñieàu xaáu trong khi ngöôøi kia yeâu thích laøm
vieäc toát laønh, thì cuõng ñöôïc pheùp neáu coù nguy cô tính khí maïnh meõ
cuûa ngöôøi xaáu seõ laøm hö hoûng ngöôøi toát. Tuy nhieân, tuyeät ñoái
khoâng ñöôïc pheùp chia reõ hai ngöôøi ñang hoøa thuaän vôùi nhau.
Lôøi noùi cay nghieät coù theå ñöôïc duøng, ví duï theá, nhö moät
phöông tieän maïnh meõ hôn ñeå ñöa tôùi Giaùo Phaùp nhöõng ngöôøi maø
moät caùch tieáp caän meàm deûo khoâng gaây ñöôïc aán töôïng – hay trong
vieäc raên daïy moät ñeä töû nhaèm phoâ baøy loãi laàm ñöôïc che ñaäy cuûa
anh ta. Nhö Ngaøi Atisa noùi:
Vò Thaày toát nhaát laø ngöôøi taán coâng vaøo nhöõng loãi laàm aån daáu cuûa baïn;
Giaùo huaán tuyeät haûo laø lôøi chæ daïy nhaém thaúng tôùi
nhöõng laàm loãi ñöôïc che ñaäy naøy.
233
Tuy nhieân, noùi cay nghieät chæ ñeå sæ nhuïc ngöôøi khaùc thì khoâng
ñöôïc cho pheùp.
Noùi chuyeän voâ ích coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät phöông tieän
thieän xaûo ñeå giôùi thieäu Giaùo Phaùp cho nhöõng ngöôøi thích troø
chuyeän vaø nhöõng ngöôøi maø ta khoâng coù caùch naøo khaùc ñeå ñem
Giaùo Phaùp laïi cho hoï. Nhöng tuyeät ñoái khoâng ñöôïc duøng noù ñeå
bieän hoä cho söï xao laõng cuûa chính mình vaø nhöõng ngöôøi khaùc.
Ñoái vôùi ba haønh vi baát thieän cuûa taâm thì khoâng ai ñöôïc pheùp vi
phaïm, bôûi ñöùng veà maët yù ñònh thì khoâng coù caùch naøo ñeå chuyeån
hoùa nhöõng haønh vi naøy thaønh ñieàu tích cöïc. Moät khi tö töôûng tieâu
cöïc ñaõ khôûi leân thì noù luoân luoân phaùt trieån thaønh moät ñieàu khoâng
toát laønh.
Taâm thöùc laø ngöôøi duy nhaát khôûi xöôùng ñieàu toát vaø ñieàu xaáu.
Coù nhieàu tröôøng hôïp nhöõng tö töôûng khôûi leân trong taâm, cho duø
chuùng khoâng bieán thaønh lôøi noùi hay haønh ñoäng thì vaãn coù moät haäu
quaû toát hay xaáu heát söùc maïnh meõ. Vì theá, haõy luoân luoân khaûo saùt
taâm baïn. Neáu tö töôûng cuûa baïn tích cöïc, haõy hoan hyû vaø laøm nhieàu
ñieàu toát laønh hôn nöõa. Neáu chuùng tieâu cöïc, haõy saùm hoái laäp töùc,
caûm thaáy xaáu xa vaø tuûi hoå raèng baïn vaãn coøn nuoâi döôõng nhöõng tö
töôûng nhö vaäy maëc duø ñaõ thoï nhaän moïi giaùo lyù, vaø haõy töï nhuû
raèng töø giôø trôû ñi baïn phaûi noã löïc heát söùc khoâng ñeå cho nhöõng tö
töôûng nhö theá xuaát hieän trong taâm. Ngay caû khi baïn laøm ñieàu
thieän, haõy kieåm tra ñoäng cô cuûa baïn thaät kyõ löôõng. Neáu yù höôùng
cuûa baïn toát thì haõy laøm. Neáu ñoäng cô cuûa baïn laø ñeå gaây aán töôïng
cho moïi ngöôøi, hoaëc ñöôïc ñaët neàn treân söï ganh ñua hay khao khaùt
danh tieáng, haõy chaéc chaén laø baïn chuyeån hoùa noù vaø thaám ñaãm noù
baèng Boà Ñeà Taâm. Neáu baïn hoaøn toaøn khoâng theå chuyeån hoùa ñoäng
cô cuûa baïn thì toát hôn baïn neân trì hoaõn thöïc hieän thieän haïnh ñoù.
Moät ngaøy noï, Geshe Ben ñang mong ñôïi moät nhoùm ñoâng thí
chuû cuûa Ngaøi tôùi thaêm. Saùng hoâm ñoù, Ngaøi saép xeáp ñoà cuùng döôøng
treân baøn thôø tröôùc caùc hình töôïng Tam Baûo heát söùc ngaên naép. Khi
234
khaûo saùt nhöõng yù ñònh cuûa mình, Ngaøi nhaän ra laø chuùng khoâng
thanh tònh, vaø Ngaøi chæ ñang coá gaây aán töôïng cho nhöõng ngöôøi baûo
trôï; vì theá Ngaøi hoát moät naém ñaát vaø neùm leân moïi ñoà cuùng döôøng,
Ngaøi noùi: ‚Naøy oâng Taêng, haõy chaân thaät vaø chôù coù maøu meø!‛
Khi Padampa Sangye nghe ñöôïc chuyeän naøy, Ngaøi noùi: ‚Trong
toaøn xöù Taây Taïng, naém ñaát maø Ben Kungyal neùm laø moùn cuùng
döôøng tuyeät haûo nhaát!‛
Vì theá, haõy luoân caån troïng canh chöøng taâm baïn! ÔÛ möùc ñoä cuûa
chuùng ta, laø nhöõng ngöôøi bình thöôøng, ta khoâng theå khoâng coù
nhöõng tö töôûng vaø haønh ñoäng bò thoâi thuùc bôûi nhöõng yù ñònh xaáu.
Nhöng neáu chuùng ta coù theå laäp töùc nhaän ra ñieàu sai laàm, haõy saùm
hoái vaø nguyeän khoâng taùi phaïm noù, chuùng ta seõ caét ñöùt moái raøng
buoäc vôùi noù.
Moät ngaøy khaùc, Geshe Ben ñang ôû nhaø cuûa moät vaøi ngöôøi baûo
trôï. Luùc gia chuû ra khoûi phoøng, Geshe Ben nghó: ‚Ta khoâng coù traø.
Ta seõ laáy troäm moät ít ñeå naáu khi trôû veà aån thaát.‛
Nhöng luùc ñaët tay vaøo tuùi traø cuûa hoï, ñoät nhieân Ngaøi nhaän ra
ñieàu mình ñang laøm vaø goïi nhöõng ngöôøi baûo trôï: ‚Haõy laïi ñaây xem
toâi ñang laøm gì! Chaët tay toâi ñi!‛
Ngaøi Atisa noùi: ‚Töø khi thoï giôùi nguyeän Bieät giaûi thoaùt
(Pratimoksa), ta chöa töøng bò nhieãm oâ loãi laàm nhoû beù nhaát. Trong
khi thöïc haønh giôùi luaät Boà Ñeà Taâm, ta ñaõ vi phaïm moät hay hai loãi
nhoû. Vaø töø khi thoï Kim Cöông Thöøa Mantra Bí Maät, maëc duø thænh
thoaûng coøn vaáp ngaõ, nhöng ta khoâng löu giöõ nhöõng loãi laàm hay sa
suùt quaù moät ngaøy.‛
Khi Ngaøi ñi du haønh, ngay khi khôûi leân baát kyø nieäm xaáu naøo,
Ngaøi laáy ñeá maïn ñaø la baèng goã89 luoân mang theo ngöôøi ra vaø saùm
hoái tö töôûng xaáu cuûa mình, nguyeän raèng khoâng bao giôø taùi phaïm.
Moät hoâm Geshe Ben ñang tham döï moät hoäi chuùng ñoâng ñaûo
goàm caùc geshe taïi Penyulgyal. Moät laùt sau söõa ñoâng ñöôïc mang ra
235
môøi khaùch. Geshe Ben ngoài ôû moät haøng giöõa vaø nhaän thaáy nhöõng
vò taêng ngoài ôû haøng ñaàu ñöôïc nhaän khaåu phaàn lôùn.
‚Söõa ñoâng troâng thaät ngon laønh,‛ Ngaøi töï nghó, ‚nhöng ta
khoâng nghó mình seõ ñöôïc phaàn toát nhö theá.‛
Ngay laäp töùc Ngaøi töï nhaän ra: ‚Mi ghieàn söõa chua roài!‛ Ngaøi
nghó, vaø laät uùp bình baùt cuûa mình. Khi ngöôøi phuïc vuï söõa tôùi hoûi
Ngaøi coù muoán duøng khoâng, Ngaøi töø choái.
‚Taâm thöùc xaáu xa naøy ñaõ ñaõ laáy phaàn cuûa noù roài.‛ Ngaøi noùi.
Maëc duø hoaøn toaøn khoâng coù gì sai khi muoán ñöôïc nhaän phaàn
töông töï nhöõng tu só thanh tònh khaùc, nhöng chính tö töôûng quy-
ngaõ mong caàu ñöôïc nhaän moùn söõa ñoâng ngon laønh ñoù ñaõ khieán
Ngaøi töø choái noù.
Neáu baïn luoân khaûo saùt taâm baïn nhö vaäy, tuaân thuû nhöõng ñieàu
toát laønh vaø töø boû nhöõng gì ñoäc haïi, taâm baïn seõ trôû neân nhu nhuyeãn
vaø moïi tö töôûng cuûa baïn seõ trôû neân tích cöïc.
Ngaøy xöa, coù moät ngöôøi baø la moân teân laø Ravi, laø ngöôøi luoân
khaûo saùt taâm mình. Khi taâm oâng khôûi leân moät nieäm xaáu, oâng ñeå
moät vieân soûi ñen sang moät beân vaø khi khôûi moät nieäm toát, oâng ñaët
moät vieân soûi traéng. Thoaït tieân, oâng ñaët toaøn soûi ñen. Sau ñoù, khi
oâng kieân trì phaùt trieån caùch ñoái trò vaø laøm nhöõng thieän haïnh, töø boû
nhöõng aùc haïnh, moät thôøi gian sau, soá löôïng soûi traéng vaø ñen baèng
nhau. Cuoái cuøng thì oâng coù toaøn soûi traéng. Ñaây laø caùch thöùc baïn
neân phaùt trieån haønh ñoäng tích cöïc nhö moät phöông phaùp ñoái trò
cuøng vôùi söï chaùnh nieäm vaø caûnh giaùc, vaø chôù laøm oâ nhieãm baûn
thaân ngay caû baèng nhöõng haønh ñoäng baát thieän nhoû beù nhaát.
Cho duø baïn khoâng tích taäp nhöõng haønh vi baát thieän trong ñôøi
naøy, baïn cuõng khoâng theå thaáu hieåu ñöôïc quy moâ cuûa taát caû nhöõng
haønh ñoäng maø baïn töøng tích taäp trong voøng luaân hoài voâ thuûy, hoaëc
hình dung ra nhöõng haäu quaû cuûa chuùng maø baïn coøn phaûi traûi
nghieäm. Vì theá coù nhöõng ngöôøi maëc duø giôø ñaây hoaøn toaøn hieán
mình cho ñöùc haïnh vaø thöïc haønh taùnh Khoâng, nhöng hoï vaãn traøn
236
ñaày ñau khoå. Keát quaû cuûa nhöõng haønh ñoäng cuûa hoï maø ôû maët khaùc
vaãn coøn tieàm taøng nhöng veà sau seõ khieán hoï phaûi taùi sinh vaøo
nhöõng coõi thaáp, thì nay xuaát ñaàu loä dieän do söï ñoái trò maø hoï ñang
aùp duïng vaø chín muøi trong ñôøi naøy. Kinh Kim Cöông noùi:
Caùc Boà Taùt thöïc haønh trí tueä sieâu vieät vaãn bò ñau khoå –
quaû thöïc, hoï seõ bò ñau khoå khuûng khieáp – bôûi nhöõng haønh vi
trong quaù khöù ñaõ chín muøi trong ñôøi naøy thay vì seõ mang laïi
ñau khoå trong nhöõng ñôøi sau.
Ngöôïc laïi, coù nhöõng ngöôøi chæ laøm nhöõng ñieàu aùc maø vaãn kinh
nghieäm laäp töùc nhöõng keát quaû cuûa moät vaøi thieän haïnh, moät haønh
ñoäng seõ chín muøi moät caùch khaùc sau naøy. Ñieàu naøy xaûy ra trong xöù
Aparantaka. Moät traän möa toaøn ñaù quyù ñaõ ñoå xuoáng trong baûy
ngaøy lieàn, sau ñoù baûy ngaøy möa quaàn aùo, vaø baûy ngaøy nöõa möa
nguõ coác. Cuoái cuøng laø moät traän möa ñaát. Moïi ngöôøi ñeàu bò ñeø cheát
vaø bò taùi sinh trong ñòa nguïc.
Nhöõng tình huoáng nhö theá, trong ñoù ngöôøi laøm toát phaûi chòu
ñau khoå, ngöôøi laøm aùc laïi höôûng söï thaønh coâng thònh vöôïng thì
luoân luoân xaûy ra nhö keát quaû cuûa nhöõng haønh vi ñaõ laøm trong quaù
khöù. Haønh ñoäng hieän taïi cuûa baïn, duø xaáu hay toát, seõ coù keát quaû
trong ñôøi keá tieáp hay nhöõng ñôøi sau nöõa. Vì lyù do naøy, heát söùc caàn
thieát phaûi phaùt trieån moät xaùc tín vöõng chaéc veà keát quaû khoâng theå
traùnh khoûi cuûa nhöõng haønh ñoäng cuûa baïn vaø luoân luoân haønh xöû
moät caùch phuø hôïp.
Khoâng neân söû duïng ngoân ngöõ Giaùo Phaùp veà nhöõng quan kieán
toái thöôïng90 ñeå xem thöôøng luaät nhaân quaû. Ñaïo sö Vó ñaïi xöù
Oddiyana ñaõ noùi:
237
Nhaø Vua Vó Ñaïi, trong Mantra thöøa Bí Maät naøy cuûa toâi, quan
ñieåm (caùi thaáy) laø ñieàu quan troïng nhaát. Tuy nhieân, ñöøng ñeå
haønh ñoäng cuûa Ngaøi sa vaøo chieàu höôùng cuûa caùi thaáy. Neáu laøm
nhö vaäy, Ngaøi seõ rôi vaøo taø kieán cuûa ma quyû, hyù luaän raèng thieän
thì khoâng maø aùc cuõng khoâng. Nhöng cuõng ñöøng ñeå caùi thaáy cuûa
Ngaøi hoaëc sa vaøo chieàu höôùng cuûa haønh vi, hoaëc Ngaøi seõ bò dính
maéc trong quan ñieåm duy vaät vaø duy taâm,* vaø söï giaûi thoaùt seõ
chaúng bao giôø tôùi...
Ñoù laø lyù do taïi sao caùi thaáy cuûa toâi cao hôn baàu trôøi, nhöng söï
chuù taâm cuûa toâi tôùi nhöõng haønh vi vaø keát quaû cuûa chuùng thì tinh
teá hôn boät mì.**
Nhö vaäy, duø baïn hoaøn toaøn chöùng ngoä caùi thaáy baûn taùnh cuûa
thöïc taïi, baïn phaûi heát söùc chuù taâm tôùi nhöõng haønh vi cuûa baïn vaø
nhöõng keát quaû cuûa chuùng.
Coù laàn, moät ngöôøi hoûi Ngaøi Padampa Sangye: ‚Moät khi chuùng
ta ñaõ chöùng ngoä taùnh Khoâng, vieäc phaïm nhöõng aùc haïnh coù coøn taùc
haïi chuùng ta hay khoâng?‛
Ngaøi Padampa Sangye traû lôøi: ‚Khi caùc oâng chöùng ngoä taùnh
Khoâng thì thaät voâ lyù khi laøm ñieàu baát thieän. Khi caùc oâng chöùng
ngoä taùnh Khoâng thì cuøng vôùi noù loøng bi ñoàng thôøi xuaát hieän.‛
Do ñoù, neáu baïn muoán thöïc haønh Giaùo Phaùp moät caùch ñích
thöïc, baïn neân daønh öu tieân cho vieäc löïa choïn laøm nhöõng gì phuø
hôïp vôùi luaät nhaân quaû. Caùi thaáy (kieán) vaø haønh vi (haønh) phaûi
ñöôïc nuoâi döôõng song haønh vôùi nhau. Daáu hieäu cho thaáy baïn ñaõ
*
dngos po dang mtshan ma, nghóa ñen: vaät chaát vaø caùc tính chaát. Ñieàu naøy coù
nghóa laø ta seõ chaúâng bao giôø coù ñöôïc ñieàu gì ngoaøi moät caùch tieáp caän coù tính
chaát khaùiù nieäm.
**
zhib coù nghóa laø mòn (nhö boät mì) vaø cuõng coù nghóa laø tæ mæ, chính xaùc.
238
thaáu suoát giaùo lyù naøy veà keát quaû cuûa caùc haønh vi phaûi gioáng nhö
Ngaøi Jetsun Milarepa.
Moät hoâm, caùc ñeä töû hoûi Ngaøi: ‚Thöa Ngaøi Jetsun, chuùng con
thaáy moïi haønh vi Ngaøi laøm ñeàu sieâu vöôït söï hieåu bieát cuûa nhöõng
ngöôøi bình thöôøng. Ngaøi Jetsun toân quyù, phaûi chaêng ngay töø luùc
khôûi ñaàu Ngaøi laø moät Hoùùa Thaân cuûa Ñöùc Vajradhara (Kim Cöông
Trì), hay cuûa moät vò Phaät hoaëc Boà Taùt?‛
Ngaøi Jetsun traû lôøi: ‚Neáu caùc con coi ta laø moät Hoùa Thaân cuûa
Ñöùc Vajradhara, hay cuûa moät vò Phaät hoaëc Boà Taùt, ñieàu ñoù cho
thaáy caùc con coù loøng tin nôi Ta – nhöng caùc con khoù coù theå coù moät
caùi thaáy sai laàm lôùn hôn veà Giaùo Phaùp! Ta baét ñaàu baèng caùch
choàng chaát nhöõng haønh ñoäng cöïc kyø aùc haïi, söû duïng chuù thuaät vaø
taïo ra möa ñaù. Ta sôùm nhaän ra raèng ta khoâng coù caùch naøo thoaùt
khoûi vieäc bò taùi sinh trong ñòa nguïc. Vì theá ta ñaõ thöïc haønh Giaùo
Phaùp vôùi loøng nhieät thaønh khoâng ngôi nghæ. Nhôø nhöõng phöông
phaùp saâu xa cuûa Maät chuù thöøa, ta ñaõ phaùt trieån nhöõng phaåm tính
ñaëc bieät trong chính ta. Giôø ñaây, neáu caùc con khoâng theå phaùt trieån
baát kyø quyeát taâm chaân thöïc naøo ñeå thöïc haønh Giaùo Phaùp, thì ñoù laø
vì caùc con khoâng thöïc söï tin vaøo luaät nhaân quaû. Baát cöù ai vôùi chuùt
ít quyeát taâm coù theå phaùt trieån loøng duõng caûm nhö ta ñaõ laøm neáu hoï
coù söï xaùc tín thaät söï vaø chaân thaønh ñoù nôi keát quaû cuûa nhöõng haønh
vi cuûa hoï. Khi ñoù hoï seõ phaùt trieån nhöõng thaønh töïu töông töï – vaø
ngöôøi ta seõ nghó raèng hoï cuõng laø nhöõng hieån loä cuûa Ñöùc
Vajradhara hay cuûa moät vò Phaät hoaëc Boà Taùt.‛
Chính nieàm tin vaøo nhaân quaû cuûa Jetsun Milarepa ñaõ hoaøn
toaøn thuyeát phuïc Ngaøi raèng khi ñaõ maéc phaïm nhöõng aùc haïnh trong
thôøi nieân thieáu Ngaøi seõ bò taùi sinh trong caùc ñòa nguïc. Do xaùc tín
naøy, Ngaøi ñaõ thöïc haønh vôùi moät söï quyeát taâm tôùi noãi khoù tìm thaáy
caâu chuyeän naøo ôû AÁn Ñoä hay Taây Taïng so saùnh ñöôïc vôùi caâu
chuyeän veà nhöõng thöû thaùch vaø noã löïc cuûa Ngaøi.
239
Vì theá, töø ñaùy loøng baïn, haõy khôi daäy söï xaùc tín nôi ñieåm troïng
yeáu naøy, laø nguyeân lyù nhaân quaû. Haõy luoân luoân thöïc hieän caøng
nhieàu caøng toát caùc thieän haïnh khi coù theå, cho duø chuùng nhoû beù tôùi
ñaâu chaêng nöõa, trong khi aùp duïng ba phöông phaùp toái cao.* Haõy töï
höùa khoâng bao giôø laäp laïi nhöõng haønh vi tieâu cöïc nhoû beù nhaát, cho
duø maïng soáng cuûa baïn bò ñe doïa.
Khi thöùc giaác vaøo buoåi saùng, ñöøng baát thaàn nhaûy ra khoûi
giöôøng nhö con boø hay cöøu phoùng ra khoûi chuoàng. Trong luùc vaãn
coøn treân giöôøng, haõy thö daõn taâm thöùc baïn, xoay chuyeån vaøo trong
vaø khaûo saùt noù kyõ caøng. Neáu baïn ñaõ laøm baát kyø ñieàu baát thieän naøo
vaøo ban ñeâm trong giaác moäng thì haõy aân haän vaø saùm hoái. Traùi laïi,
neáu baïn laøm ñieàu gì ñoù tích cöïc, haõy hoan hyû vaø hoài höôùng coâng
ñöùc cho söï lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh. Haõy khôi daäy Boà Ñeà
Taâm, nghó raèng: ‚Hoâm nay toâi seõ laøm moïi haønh ñoäng toát laønh, tích
cöïc maø toâi coù theå, vaø heát söùc traùnh laøm baát kyø haønh ñoäng tieâu cöïc
hay xaáu aùc naøo, ñeå moïi chuùng sinh voâ bieân ñeàu coù theå ñaït ñöôïc
Phaät Quaû vieân maõn.‛
Buoåi toái, luùc ñi nguû, ñöøng voäi rôi vaøo söï voâ yù thöùc. Haõy söû
duïng chuùt ít thôøi gian ñeå thö daõn treân giöôøng vaø khaûo saùt baûn thaân
trong caùch thöùc töông töï: ‚Ngaøy hoâm nay ta ñaõ taän duïng ñöôïc
nhöõng gì? Toâi coù laøm ñieàu gì tích cöïc khoâng?‛ Neáu baïn ñaõ thöïc
hieän vaøi ñieàu toát, haõy hoan hyû vaø hoài höôùng coâng ñöùc ñeå taát caû
chuùng sinh coù theå ñaït ñöôïc Phaät Quaû. Neáu baïn laøm ñieàu gì sai, baïn
neân nghó: ‚Ta thaät laø toài teä! Ta ñaõ töï huûy hoaïi mình!‛ Haõy saùm hoái
vieäc laøm ñoù vaø nguyeän khoâng bao giôø taùi phaïm.
Trong moïi luùc, haõy chaùnh nieäm vaø thaän troïng ñeå baïn khoâng
baùm níu vaøo nhöõng nhaän thöùc cuûa baïn veà vuõ truï vaø chuùng sinh ôû
trong ñoù laø thöïc coù vaø beàn vöõng. Haõy tu taäp baûn thaân ñeå nhìn moïi
söï nhö troø noâ ñuøa cuûa nhöõng söï xuaát hieän khoâng thöïc. Haõy laøm
*
Xem Phaàn Moät, Chöông Moät, Muïc II, tieát 4.
240
cho taâm baïn nhu nhuyeãn baèng caùch luoân gìn giöõ noù treân moät tieán
trình toát laønh vaø chaân thaät maø veà cô baûn laø muïc tieâu cuõng nhö keát
quaû cuûa nhöõng gì chuùng ta ñaõ giaûi thích, ñoù laø söï thöïc haønh boán tö
töôûng xoay chuyeån taâm thoaùt khoûi luaân hoài sinh töû. Theo caùch naøy,
moïi thieän haïnh baïn laøm seõ töï ñoäng keát noái vôùi ba phöông phaùp toái
cao. Nhö coù noùi:
Moät ngöôøi laøm vieäc thieän gioáng nhö moät caây thuoác;
Taát caû nhöõng ai nöông caäy anh ta ñeàu ñöôïc lôïi ích.
Moät ngöôøi laøm ñieàu aùc haïi gioáng nhö caây coù chaát ñoäc;
Nhöõng ai nöông nhôø haén ñeàu bò huûy hoaïi.
Neáu baûn thaân baïn coù taâm thaùi ñuùng ñaén, baïn seõ coù theå chuyeån
taâm cuûa taát caû nhöõng ai lieân heä vôùi baïn91 höôùng veà Giaùo Phaùp
chaân thaät. Coâng ñöùc bao la cho baûn thaân baïn vaø ngöôøi khaùc seõ
phaùt trieån khoâng bôø beán. Baïn seõ khoâng bao giôø coøn taùi sinh trong
nhöõng coõi thaáp, laø nôi vieãn caûnh cuûa baïn ngaøy caøng teä hôn, maø
baïn seõ luoân luoân coù nhöõng ñieàu kieän ñoäc nhaát voâ nhò cuûa cuoäc ñôøi
moät vò Trôøi hay ngöôøi. Ngay caû nhöõng mieàn ñaát naøo laø nôi nhöõng
vò trì giöõ moät giaùo lyù nhö theá truù nguï cuõng seõ coù coâng ñöùc vaø söï
may maén, vaø seõ luoân luoân ñöôïc chö Thieân baûo veä.
Con bieát moïi chi tieát veà nghieäp,

nhöng con khoâng thöïc söï tin ôû noù.
Con ñaõ nghe nhieàu Giaùo Phaùp,
nhöng chöa töøng ñöa noù vaøo thöïc haønh.
Xin ban phöôùc cho con vaø nhöõng keû laøm ñieàu aùc gioáng con
Ñeå taâm chuùng con coù theå hoøa troän vôùi Phaùp.
241
Drom Tonpa (1005–1064)
Geshe Tonpa laø moät trong nhöõng ñeä töû chính cuûa
Atisa vaø laø vò saùng laäp tröôøng phaùi Kadampa, laø
phaùi nhaán maïnh moät loái soáng giaûn dò vaø tu taäp taâm
thöùc baèng loøng bi maãn.
CHÖÔNG NAÊM
NHÖÕNG LÔÏI ÍCH CUÛA SÖÏ GIAÛI THOAÙT
Ñöôïc nhieàu baäc sieâu phaøm uyeân baùc vaø thaønh töïu daãn daét.
Ngaøi ñaõ thöïc haønh vaø kinh nghieäm nhöõng giaùo huaán
cuûa caùc vò Thaày.
Ngaøi chæ ra con ñöôøng cao caû khoâng laàm loãi cho
nhöõng ngöôøi khaùc.
Baäc Thaày voâ song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Caùch laéng nghe giaùo lyù naøy veà nhöõng lôïi ích cuûa söï giaûi thoaùt,
vaø caùch laéng nghe nhöõng chöông sau veà caùch thöùc ñi theo vò Thaày
taâm linh ñaõ ñöôïc giaûi thích tröôùc ñaây.
Giaûi thoaùt laø gì? Ñoù laø tìm ñöôïc töï do töø ñaïi döông ñau khoå
ñöôïc goïi laø luaân hoài naøy, vaø ñaït ñöôïc caáp ñoä cuûa moät Sravaka
(Thanh Vaên), moät Pratyekabuddha (Phaät Ñoäc Giaùc), hay Phaät Quaû
vieân maõn.
I. NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN DAÃN TÔÙI GIAÛI THOAÙT
Nhöõng nguyeân nhaân khieán baïn ñaït ñöôïc giaûi thoaùt laø, tröôùc
tieân, haõy laøm taâm baïn nhu nhuyeãn nhôø boán quaùn chieáu xoay
chuyeån taâm thoaùt khoûi luaân hoài, khôûi ñaàu vôùi vieäc khoù tìm ñöôïc
nhöõng töï do vaø thuaän lôïi; thöù hai laø thöïc hieän taát caû nhöõng thöïc
haønh baét ñaàu baèng vieäc quy y, laø neàn taûng cuûa moïi con ñöôøng,
thöïc haønh ngay luùc naøy cho tôùi khi baïn hoaøn taát troïn veïn thöïc
haønh chính.92
243
Lôïi ích cuûa moãi thöïc haønh naøy ñöôïc giaûi thích trong nhöõng
chöông coù lieân quan.
II. KEÁT QUAÛ: BA CAÁP ÑOÄ GIAÙC NGOÄ
Duø baïn thaønh töïu ôû caáp ñoä cuûa moät Thanh Vaên, moät vò Phaät
Ñoäc Giaùc, hay Phaät Quaû vieân maõn, keát quaû seõ laø söï an laïc, tónh
laëng, thoaùt khoûi nhöõng con ñöôøng nguy hieåm cuûa ñau khoå luaân hoài.
Thaät sung söôùng bieát bao!
Bôûi theá, trong soá taát caû nhöõng con ñöôøng khaùc nhau, chính Ñaïi
Thöøa maø baây giôø baïn phaûi gaùnh vaùc, moïi söï thöïc haønh – möôøi
thieän haïnh, boán taâm voâ löôïng, saùu toaøn thieän sieâu vieät (saùu ba la
maät), boán thieàn ñònh, boán traïng thaùi voâ töôùng, söï an ñònh (chæ) vaø
noäi quaùn saâu xa (quaùn) – phaûi ñöôïc thöïc hieän vôùi Phaät Quaû vieân
maõn laø muïc tieâu duy nhaát cuûa baïn, vaø vôùi ba phöông phaùp cao caû:
phaùt khôûi Boà Ñeà Taâm nhö söï chuaån bò, an truï thoaùt khoûi söï khaùi
nieäm hoùa, vaø keát thuùc vôùi nhöõng lôøi nguyeän hoài höôùng.
244
Milarepa (1040–1123)
Yogi noåi tieáng nhaát cuûa Taây Taïng, löøng danh veà loái
soáng khoå haïnh trong nhöõng raëng nuùi ôû mieàn Nam Taây
Taïng, veà söï kieân trì trong thieàn ñònh, vaø nhöõng baøi ca
ñöôïc haùt leân moät caùch töï nhieân maø Ngaøi duøng ñeå
giaûng daïy caùc thôï saên cuõng nhö daân laøng.
245
CHÖÔNG SAÙU
LAØM THEÁ NAØO ÑEÅ ÑI THEO

MOÄT VÒ THAÀY TAÂM LINH
Khoâng coù Kinh ñieån (Sutra), Maät ñieån (Tantra), hay Luaän
(Sastra) naøo noùi raèng ñaõ töøng coù ngöôøi ñaït ñöôïc Phaät Quaû vieân
maõn maø khoâng ñi theo moät vò Thaày taâm linh. Chuùng ta coù theå töï
mình nhaän ra raèng chöa töøng coù ai phaùt trieån ñöôïc nhöõng thaønh töïu
lieân quan ñeán nhöõng giai ñoaïn vaø con ñöôøng baèng phöông tieän cuûa
söï kheùo leùo vaø can ñaûm cuûa rieâng hoï. Thöïc vaäy, taát caû chuùng sinh
bao goàm caû chuùng ta, phoâ baøy taøi naêng ñaëc bieät trong vieäc khaùm
phaù ñeå ñi theo nhöõng con ñöôøng sai laïc – trong khi ñi theo con
ñöôøng daãn ñeán giaûi thoaùt vaø toaøn giaùc thì chuùng ta laïi boái roái nhö
moät ngöôøi muø lang thang coâ ñoäc giöõa hoang maïc.
Khoâng ai coù theå mang chaâu baùu veà töø moät kho taøng treân haûi
ñaûo maø khoâng nhôø caäy vaøo moät hoa tieâu laõo luyeän.1 Töông töï, moät
vò Thaày taâm linh hay baïn ñoàng haønh laø ngöôøi höôùng daãn chaân
chính ñöa chuùng ta ñeán söï giaûi thoaùt vaø toaøn giaùc, vaø chuùng ta phaûi
ñi theo Ngaøi vôùi loøng toân kính. Ñieàu naøy ñöôïc hoaøn taát trong ba
giai ñoaïn: tröôùc tieân khaûo saùt vò Thaày, sau ñoù ñi theo Ngaøi, vaø cuoái
cuøng ganh ñua vôùi söï chöùng ngoä vaø nhöõng haønh ñoäng cuûa Ngaøi.
1
AÙm chæ nhöõng nhaø thaùm hieåm thôøi xöa khi ñi tìm chaâu baùu nôi nhöõng hoøn ñaûo
xa xoâi.
246
I. KHAÛO SAÙT VÒ THAÀY
Phaàn lôùn ngöôøi bình thöôøng nhö chuùng ta deã daøng bò aûnh höôûng
bôûi hoaøn caûnh vaø nhöõng ngöôøi quanh ta. Ñoù laø lyù do taïi sao chuùng
ta phaûi luoân ñi theo moät vò Thaày, moät baèng höõu taâm linh (thieän tri
thöùc).
Nôi khu röøng ñaøn höông trong raëng Malaya, khi moät thaân caây
bình thöôøng ñoå xuoáng, goã cuûa noù daàn daàn thaám ñaãm muøi höông
dòu daøng cuûa caây ñaøn höông. Sau vaøi naêm, loaïi goã taàm thöôøng ñoù
coù muøi thôm dòu nhö nhöõng caây ñaøn höông quanh noù. Cuõng töông
töï nhö theá, neáu baïn soáng vaø hoïc taäp vôùi moät vò Thaày toaøn haûo coù
ñaày ñuû nhöõng phaåm tính toát laønh, baïn seõ thaám nhuaàn höông thôm
cuûa nhöõng phaåm tính ñoù vaø baïn seõ ñi tôùi choã töông öng vôùi Ngaøi
trong moïi söï baïn laøm.
Gioáng nhö moät thaân caây taàm thöôøng

Trong röøng nuùi Malaya
Thaám ñöôïm muøi ñaøn höông töø nhöõng caønh laù aåm,
Cuõng theá, baïn töông öng vôùi baát kyø vò Thaày naøo baïn ñi theo.93
Trong thôøi ñaïi suy ñoài naøy, ta khoù coù theå tìm ñöôïc moät vò Thaày
coù moïi phaåm tính ñöôïc moâ taû trong nhöõng tantra quyù baùu. Duø theá
naøo chaêng nöõa thì vò Thaày maø chuùng ta ñi theo phaûi coù ít nhaát
nhöõng phaåm tính sau:
Ngaøi phaûi thanh tònh, chöa töøng vi phaïm nhöõng höùa nguyeän
hay giôùi caám lieân quan ñeán ba loaïi giôùi nguyeän – giôùi nguyeän beân
ngoaøi Pratimoksa (Bieät giaûi thoaùt), giôùi nguyeän beân trong cuûa Boà
Taùt, vaø giôùi nguyeän bí maät cuûa Kim Cöông Thöøa. Ngaøi phaûi uyeân
baùc, thaáu suoát caùc tantra, sutra vaø sastra. Ñoái vôùi chuùng sinh voâ
bieân, traùi tim Ngaøi phaûi traøn treà loøng bi maãn khieán Ngaøi thöông
yeâu moãi ngöôøi trong soá ñoù nhö yeâu thöông ñöùa con duy nhaát cuûa
Ngaøi. Ngaøi phaûi thoâng thaïo nhöõng thöïc haønh nghi leã – ngoaïi ñieån
247
(Tripitaka, Tam Taïng) vaø noäi ñieån laø boán phaàn Tantra. Baèng caùch
ñöa vaøo thöïc haønh yeáu nghóa cuûa giaùo lyù, Ngaøi phaûi töï theå nhaäp
nhöõng thaønh töïu phi thöôøng cuûa söï giaûi thoaùt vaø chöùng ngoä. Ngaøi
phaûi roäng löôïng, coù ngoân töø deã nghe, daïy doã moãi ngöôøi theo nhu
caàu cuûa hoï, vaø phaûi haønh ñoäng phuø hôïp vôùi nhöõng gì ñaõ giaûng daïy.
Boán caùch thu huùt chuùng sinh naøy coù theå giuùp vò Thaày taäp hôïp ñöôïc
nhöõng ñeä töû may maén chung quanh Ngaøi.
Moïi phaåm tính toaøn haûo phuø hôïp vôùi Giaùo Phaùp thuaàn tònh nhaát
Thì khoù tìm thaáy trong thôøi buoåi suy ñoài naøy.
Nhöng haõy tin töôûng nôi vò Thaày, laø baäc ñöôïc ñaët neàn
vöõng chaéc treân söï tuaân giöõ thanh tònh ba giôùi nguyeän,
Thaám ñaãm söï uyeân baùc vaø loøng bi maãn,
Thieän xaûo trong nhöõng nghi thöùc cuûa voâ löôïng pitaka
(Tam Taïng) vaø Tantra,
Vaø doài daøo traùi quaû, laø trí tueä thanh tònh löu xuaát töø
söï giaûi thoaùt vaø chöùng ngoä.
Ñöôïc cuoán huùt bôûi ñoùa hoa röïc rôõ laø boán phaåm tính
ngoït ngaøo cuûa Ngaøi
Nhöõng ñeä töû may maén seõ tuï hoäi ñeå ñi theo Ngaøi
nhö nhöõng ñaøn ong.
Ñaëc bieät hôn, ñoái vôùi giaùo lyù veà tinh tuùy saâu xa cuûa nhöõng
giaùo huaán coát loõi cuûa Mantra Kim Cöông Thöøa thì loaïi Ñaïo sö
chuùng ta neân nöông töïa nhö sau. Nhö ñaõ trình baøy trong nhöõng
tantra quyù baùu, Ngaøi phaûi ñöôïc tröôûng thaønh nhôø moät doøng goàm
nhöõng quaùn ñaûnh laøm thuaàn thuïc, truyeàn xuoáng Ngaøi qua moät
doøng truyeàn thöøa lieân tuïc khoâng giaùn ñoaïn. Ngaøi khoâng vi phaïm
giôùi nguyeän vaø samaya ñaõ thoï luùc nhaän quaùn ñaûnh. Khoâng bò
nhöõng caûm xuùc vaø tö töôûng baát thieän quaáy roái, Ngaøi phaûi an ñònh
vaø tuaân giöõ giôùi luaät. Ngaøi phaûi thaáu suoát toaøn boä yù nghóa cuûa caùc
248
tantra thuoäc neàn taûng, con ñöôøng vaø keát quaû cuûa Kim Cöông Thöøa.
Ngaøi phaûi ñaït ñöôïc moïi daáu hieäu thaønh coâng trong nhöõng giai
ñoaïn tieáp caän vaø thaønh töïu cuûa söï thöïc haønh, nhö thaáy caùc linh
kieán veà Boån Toân. Khi ñaõ thaân chöùng baûn taùnh cuûa thöïc taïi, baûn
thaân Ngaøi phaûi ñöôïc giaûi thoaùt. Haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc phaûi laø
moái quan taâm duy nhaát cuûa Ngaøi, traùi tim Ngaøi traøn ñaày loøng bi
maãn. Ngaøi phaûi ít öu tö lo laéng, bôûi Ngaøi ñaõ töø boû moïi baùm níu vaøo
nhöõng söï vieäc taàm thöôøng cuûa cuoäc ñôøi naøy. Khi thieàn ñònh veà
nhöõng ñôøi sau, moái quan taâm kieân ñònh vaø duy nhaát cuûa Ngaøi
höôùng veà Phaùp. Thaáu suoát luaân hoài sinh töû chæ laø moät noãi khoå ñau,
Ngaøi caûm thaáy moät noãi buoàn voâ haïn, vaø khuyeán khích nhöõng
ngöôøi khaùc cuõng caûm nhaän nhö theá. Ngaøi phaûi thieän xaûo trong vieäc
chaêm soùc ñeä töû vaø phaûi söû duïng phöông phaùp thích hôïp vôùi moãi
ngöôøi trong soá ñoù. Hoaøn taát moïi huaán leänh cuûa Ñaïo sö cuûa Ngaøi,
Ngaøi phaûi trì giöõ nhöõng aân phöôùc cuûa doøng truyeàn thöøa.
Vò Thaày phi thöôøng ban nhöõng giaùo huaán coát tuûy

Ñaõ thoï quaùn ñaûnh, gìn giöõ caùc samaya, vaø an bình;
Thaáu suoát yù nghóa cuûa caùc tantra neàn taûng,
con ñöôøng vaø keát quaû;
Coù moïi daáu hieäu cuûa söï tieáp caän vaø thaønh töïu,
vaø giaûi thoaùt nhôø chöùng ngoä;
Coù loøng bi maãn voâ haïn vaø chæ quan taâm ñeán ngöôøi khaùc;
Ít caùc hoaït ñoäng theá tuïc vaø chæ kieân quyeát nghó töôûng veà Phaùp;
Nhaøm chaùn theá gian naøy, vaø laøm cho ngöôøi khaùc
cuõng caûm nhaän nhö theá;
Laõo luyeän trong phöông phaùp giaûng daïy vaø nhaän ñöôïc
nhöõng aân phöôùc cuûa doøng truyeàn thöøa.
Haõy ñi theo moät vò Thaày nhö theá,
vaø thaønh töïu seõ ñeán thaät mau choùng.
249
Traùi laïi, coù vaøi loaïi Thaày ta neân traùnh. Nhöõng ñaëc tính cuûa hoï
nhö sau.
Vò Thaày nhö coái xay baèng goã. Nhöõng vò Thaày naøy khoâng coù
chuùt phaåm tính naøo phaùt khôûi töø söï nghieân cöùu, quaùn chieáu, vaø
thieàn ñònh. Cho raèng mình laø con hay chaùu cao caû cuûa moät Laït ma
naøo ñoù, hoï vaø con chaùu hoï phaûi sieâu vieät hôn baát kyø ai khaùc, hoï
baûo veä giai caáp cuûa hoï nhö nhöõng ngöôøi baø la moân. Cho duø hoï ñaõ
nghieân cöùu, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh chuùt ít, hoï khoâng laøm nhöõng
ñieàu ñoù vôùi baát kyø yù höôùng thanh tònh naøo ñeå laøm vieäc cho nhöõng
ñôøi töông lai maø laøm vì nhöõng lyù do theá tuïc nhieàu hôn –nhö bôûi sôï
bò maát chöùc neân hoï ngaên caûn caùc cuoäc taán phong tu só. Ñoái vôùi
vieäc ñaøo taïo ñeä töû, hoï gaàn nhö cuõng thích hôïp vôùi vieäc hoaøn thaønh
chöùc naêng rieâng cuûa hoï gioáng nhö chieác coái xay baèng goã.
Vò Thaày gioáng nhö con eách ngoài ñaùy gieáng. Nhöõng vò Thaày
thuoäc loaïi naøy khoâng coù baát kyø phaåm tính ñaëc bieät naøo ñeå coù theå
phaân bieät vôùi ngöôøi thöôøng. Nhöng nhöõng ngöôøi khaùc laïi suøng baùi
hoï vôùi loøng tin muø quaùng, hoaøn toaøn khoâng khaûo saùt hoï. Döông
döông töï ñaéc bôûi nhöõng thanh danh vaø lôïi döôõng ñöôïc thoï nhaän,
baûn thaân hoï hoaøn toaøn khoâng bieát tôùi nhöõng phaåm tính thöïc söï cuûa
moät vò Thaày vó ñaïi. Hoï nhö con eách soáng trong moät caùi gieáng.
Moät ngaøy noï, moät con eách soáng treân bôø moät ñaïi döông tôùi
thaêm con eách giaø luoân luoân luoân soáng trong moät caùi gieáng.
‚Baïn töø ñaâu ñeán?‛ con eách soáng trong gieáng hoûi.
‚Toâi töø ñaïi döông tôùi,‛ vò khaùch traû lôøi.
‚Ñaïi döông cuûa baïn lôùn ra sao?‛ con eách döôùi gieáng hoûi.
‚Thaät vó ñaïi,‛ con eách kia traû lôøi.
‚Coù baèng moät phaàn tö caùi gieáng cuûa toâi khoâng?‛
‚OÀ! Lôùn hôn nhieàu!‛ con eách ôû ñaïi döông keâu leân.
‚Baèng phaân nöûa khoâng?‛
‚Khoâng, lôùn hôn theá!‛
‚Vaäy baèng caùi gieáng naøy khoâng?‛
250
‚Khoâng, khoâng, lôùn hôn nhieàu, hôn nhieàu laém!‛

‚Khoâng theå ñöôïc!‛ con eách soáng döôùi gieáng noùi. ‚Toâi phaûi thaáy taän
maét ñieàu naøy.‛
Vì theá, hai con eách cuøng ñi, vaø caâu chuyeän tieáp tuïc raèng khi
con eách soáng trong gieáng nhìn thaáy ñaïi döông thì noù ngaát ñi, beå
ñaàu ra maø cheát.
Nhöõng ngöôøi daãn ñöôøng ñieân roà. Ñaây laø nhöõng vò Thaày coù raát ít
kieán thöùc, chöa bao giôø noã löïc ñi theo moät vò Thaày uyeân baùc vaø tu
taäp caùc sutra vaø tantra. Nhöõng caûm xuùc baát thieän maïnh meõ cuøng
vôùi söï chaùnh nieäm vaø tænh giaùc yeáu ôùt cuûa hoï khieán hoï lô laø trong
vieäc gìn giöõ caùc giôùi nguyeän vaø samaya. Maëc duø trí löïc thaáp keùm
hôn ngöôøi thöôøng, hoï baét chöôùc nhöõng thaønh töïu giaû vaø cö xöû nhö
theå haønh ñoäng cuûa hoï coøn cao hôn baàu trôøi.94 Ngaäp traøn saân haän
vaø ghen tò, hoï phaù vôõ huyeát maïch cuûa loøng töø bi. Nhöõng baèng höõu
taâm linh nhö theá ñöôïc goïi laø nhöõng ngöôøi höôùng daãn ñieân roà, vaø
laøm cho taát caû nhöõng ai theo hoï rôi xuoáng nhöõng con ñöôøng laàm
laïc.
Nhöõng ngöôøi höôùng daãn muø quaùng. Ñaëc bieät, moät vò Thaày maø
phaåm tính khoâng hôn baïn vaø thieáu loøng töø bi cuûa Boà Ñeà Taâm thì
seõ khoâng bao giôø coù theå khai môû cho baïn veà nhöõng gì neân laøm vaø
khoâng neân laøm. Caùc vò Thaày nhö vaäy ñöôïc goïi laø nhöõng ngöôøi
höôùng daãn muø quaùng.
Gioáng nhö nhöõng baø la moân, moät soá ngöôøi baûo veä giai caáp cuûa hoï,
Hay trong vöïc saâu cuûa noãi lo aâu veà söï toàn taïi cuûa danh voïng
Töï ñaèm mình trong söï hoïc taäp vaø quaùn chieáu hö nguïy;
Nhöõng ngöôøi höôùng daãn nhö vaäy gioáng nhö moät coái xay goã.
Moät soá, duø khoâng khaùc vôùi moïi ngöôøi bình thöôøng,
Soáng daät dôø nhôø nieàm tin ngu daïi cuûa con ngöôøi.
Töï ñaéc bôûi lôïi loäc, vaät cuùng döôøng vaø danh tieáng,
Nhöõng ngöôøi baïn nhö vaäy gioáng nhö eách ngoài ñaùy gieáng.
251
Moät soá coù chuùt ít hieåu bieát vaø xao laõng

nhöõng samaya vaø giôùi nguyeän cuûa hoï,
Trí löïc thaáp keùm maø haønh xöû laïi cao hôn traùi ñaát,
Hoï phaù vôõ huyeát maïch cuûa loøng töø vaø bi –
Nhöõng ngöôøi höôùng daãn ñieân roà nhö vaäy chæ coù theå
truyeàn baù söï xaáu aùc nhieàu hôn nöõa.
Ñaëc bieät, ñi theo nhöõng ngöôøi khoâng toát hôn baûn thaân baïn,
Nhöõng keû khoâng coù Boà Ñeà Taâm, haáp daãn chæ nhôø danh tieáng,
Seõ laø moät loãi laàm to lôùn; vaø vôùi nhöõng loïc löøa nhö vaäy
Laø nhöõng ngöôøi höôùng daãn muø quaùng cuûa baïn,
baïn seõ coøn ñoïa laïc saâu hôn trong boùng toái.
Baäc Ñaïo Sö vó ñaïi xöù Oddiyana raên daïy:

Khoâng khaûo saùt vò Thaày
Thì gioáng nhö uoáng chaát ñoäc;
Khoâng khaûo saùt ñeä töû
Gioáng nhö lao ra ngoaøi vaùch ñaù.
Baïn ñaët nieàm tin vaøo vò Thaày taâm linh cho taát caû nhöõng ñôøi sau
cuûa baïn. Chính Ngaøi laø ngöôøi seõ daïy cho baïn nhöõng gì neân laøm vaø
khoâng neân laøm. Neáu baïn gaëp moät vò Thaày giaû maïo maø khoâng khaûo
saùt oâng ta ñuùng ñaén, baïn seõ neùm ñi trieån voïng maø moät ngöôøi tín
taâm phaûi tích taäp coâng ñöùc trong caû ñôøi, vaø nhöõng töï do vaø thuaän
lôïi cuûa ñôøi ngöôøi maø baïn ñang coù seõ bò tieâu phí. Ñieàu ñoù cuõng
gioáng nhö baïn bò moät con raén ñoäc cuoän troøn döôùi moät thaân caây gieát
cheát khi baïn tôùi gaàn chæ vì baïn laàm töôûng ñoù laø caùi boùng caây.
252
Bôûi khoâng khaûo saùt vò Thaày thaät caån troïng

Nhöõng keû suøng moä laõng phí coâng ñöùc tích taäp
Gioáng nhö nhaän laàm raén ñoäc laø boùng caây,
Bò löøa gaït, hoï ñaùnh maát töï do maø cuoái cuøng hoï tìm thaáy.
Sau khi khaûo saùt vò Thaày caån thaän vaø ñaùnh giaù khoâng sai laïc, töø
luùc baïn nhaän ra raèng vò Thaày coù moïi phaåm tính tích cöïc ñaõ ñöôïc
ñeà caäp tôùi, baïn phaûi luoân luoân coi Ngaøi laø moät vò Phaät trong thaân
töôùng con ngöôøi.95 Vò Thaày maø moïi phaåm tính ñeàu toaøn thieän naøy
laø hieän thaân cuûa trí tueä bi maãn cuûa thaäp phöông chö Phaät, xuaát
hieän trong thaân töôùng cuûa moät con ngöôøi bình thöôøng chæ ñeå laøm
lôïi laïc cho chuùng sinh.
Vò Thaày vôùi nhöõng phaåm tính toaøn haûo voâ haïn
Laø trí tueä vaø loøng bi cuûa taát caû chö Phaät
Xuaát hieän trong thaân ngöôøi vì lôïi ích cuûa chuùng sinh.
Ngaøi laø suoái nguoàn khoâng gì saùnh cuûa moïi söï thaønh töïu.
Vì vaäy, moät vò Thaày chaân chính nhö theá coù theå kheùo leùo höôùng
daãn ngöôøi bình thöôøng caàn tôùi söï giuùp ñôõ cuûa Ngaøi, caùch haønh xöû
haøng ngaøy cuûa Ngaøi thích öùng vôùi haønh xöû cuûa nhöõng ngöôøi bình
thöôøng. Nhöng trong thöïc teá, taâm trí tueä cuûa Ngaøi laø trí tueä cuûa
moät vò Phaät, vì theá Ngaøi hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi moïi ngöôøi. Moãi
haønh ñoäng cuûa Ngaøi ñôn thuaàn laø hoaït ñoäng cuûa moät baäc chöùng
ngoä hoøa hôïp vôùi baûn taùnh cuûa nhöõng ngöôøi Ngaøi muoán laøm lôïi laïc.
Do ñoù, Ngaøi laø baäc toân quyù ñoäc nhaát voâ nhò. Kheùo leùo chaët ñöùt
nhöõng do döï vaø nghi ngôø, Ngaøi kieân nhaãn chòu ñöïng moïi söï boäi ôn
vaø ngaõ loøng cuûa caùc ñeä töû, gioáng nhö moät ngöôøi meï xöû söï vôùi ñöùa
con duy nhaát cuûa mình.
253
Ñeå daãn daét chuùng ta,

Ngaøi haønh xöû linh hoaït hoaøn toaøn gioáng taát caû chuùng ta.
Nhöng thöïc ra Ngaøi hoaøn toaøn khaùc bieät.
Söï chöùng ngoä cuûa Ngaøi khieán Ngaøi laø baäc toân quyù nhaát
trong taát caû chuùng ta.
Kheùo leùo chaët ñöùt nhöõng hoaøi nghi cuûa ta,
Ngaøi chòu ñöïng vôùi söï nhaãn naïi
Moïi söï ngaõ loøng vaø voâ ôn cuûa chuùng ta.
Vò Thaày vôùi taát caû nhöõng phaåm tính naøy gioáng nhö moät chieác
thuyeàn lôùn vöôït qua ñaïi döông luaân hoài meânh moâng. Gioáng nhö
moät hoa tieâu, Ngaøi luoân luoân vaïch ra cho ta con ñöôøng daãn tôùi söï
giaûi thoaùt vaø toaøn giaùc. Nhö moät gioït cam loà, Ngaøi daäp taét ngoïn
löûa döõ cuûa nhöõng haønh ñoäng vaø caûm xuùc baát thieän. Gioáng nhö maët
trôøi vaø maët traêng, Ngaøi chieáu roïi aùnh saùng Giaùo Phaùp vaø xua tan
boùng toái daày ñaëc cuûa voâ minh. Gioáng nhö ñaát, Ngaøi kieân nhaãn chòu
ñöïng söï voâ ôn vaø ngaõ loøng, vaø naêng löïc cuûa Kieán vaø Haønh cuûa
Ngaøi thì heát söùc bao la. Nhö moät caây nhö yù, Ngaøi laø suoái nguoàn
cuûa moïi söï cöùu giuùp trong ñôøi naøy vaø moïi haïnh phuùc trong nhöõng
ñôøi sau. Gioáng nhö moät chieác bình toaøn haûo, Ngaøi laø moät kho taøng
cuûa moïi coã xe (thöøa) vaø giaùo lyù khoâng theå nghó baøn maø ngöôøi ta
töøng mong öôùc. Gioáng nhö ngoïc nhö yù, Ngaøi hieån loä nhöõng phöông
dieän voâ haïn cuûa boán hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa chuùng
sinh. Gioáng nhö ngöôøi meï hay cha, Ngaøi yeâu thöông töøng ngöôøi
trong voâ löôïng chuùng sinh moät caùch bình ñaúng, khoâng coù baát kyø
tham luyeán naøo vôùi nhöõng ngöôøi thaân caän Ngaøi hay gheùt boû nhöõng
ngöôøi khaùc. Gioáng nhö moät con soâng lôùn, loøng bi cuûa Ngaøi bao la
tôùi noãi dung chöùa ñöôïc taát caû chuùng sinh voâ bieân nhö khoâng gian,
vaø nhanh choùng tôùi noãi coù theå cöùu giuùp taát caû nhöõng chuùng sinh
ñang ñau khoå vaø khoâng ngöôøi che chôû. Nhö sôn vöông, nieàm hoan
hyû cuûa Ngaøi tröôùc haïnh phuùc cuûa ngöôøi khaùc thì kieân coá tôùi noãi söï
254
ghen tò khoâng theå chuyeån dôøi noåi, hay khoâng theå bò lay ñoäng bôûi
nhöõng ngoïn gioù cuûa söï caû tin vaøo caùc hieän töôïng. Gioáng nhö traän
möa ñoå xuoáng töø moät ñaùm maây, taâm voâ phaân bieät cuûa Ngaøi khoâng
bao giôø bò xaùo troän bôûi söï tham luyeán hay ganh gheùt.
Ngaøi laø con thuyeàn lôùn chôû chuùng ta vöôït qua bieån luaân hoài,96
Laø vò hoa tieâu chaân chính vaïch ra chính xaùc con ñöôøng toái haûo,
Laø traän möa cam loà daäp taét ñòa nguïc cuûa nhöõng caûm xuùc
vaø haønh ñoäng,
Laø maët trôøi, maët traêng xua tan boùng toái voâ minh.
Ngaøi laø maët ñaát, nhaãn naïi voâ bieân,
Laø caây nhö yù, suoái nguoàn cuûa söï cöùu giuùp vaø haïnh phuùc,
Laø bình toaøn haûo chöùa ñöïng kho taøng Giaùo Phaùp.
Ngaøi cung caáp moïi söï, coøn hôn caû moät vieân ngoïc nhö yù.
Ngaøi laø cha vaø meï, yeâu thöông taát caû ngang baèng.
Loøng bi cuûa Ngaøi bao la vaø mau choùng nhö soâng lôùn.
Nieàm hoan hyû thì baát bieán nhö vò sôn vöông.
Taâm voâ phaân bieät cuûa Ngaøi khoâng theå bò nhieãu loaïn,
nhö traän möa ñoå xuoáng töø moät ñaùm maây.
Moät vò Thaày nhö theá ngang baèng taát caû chö Phaät bôûi loøng bi maãn
vaø aân phöôùc cuûa Ngaøi. Nhöõng ngöôøi coù moái lieân heä tích cöïc vôùi
Ngaøi seõ thaønh töïu Phaät Quaû chæ trong moät ñôøi ngöôøi duy nhaát.
Ngay caû nhöõng ngöôøi ñaõ taïo moät moái lieân heä tieâu cöïc vôùi Ngaøi
cuoái cuøng cuõng seõ ñöôïc daãn daét ra khoûi luaân hoài sinh töû.
Moät vò Thaày nhö vaäy ngang baèng taát caû chö Phaät.
Neáu ngay caû nhöõng keû laøm haïi Ngaøi vaãn ñöôïc ñaët treân
con ñöôøng haïnh phuùc,
Thì nhöõng ngöôøi phoù thaùc baûn thaân cho Ngaøi vôùi söï
tin töôûng chaân thaønh
Seõ ñöôïc ban taëng thaät noàng haäu caûnh giôùi thanh tònh
vaø söï giaûi thoaùt.
255
II. ÑI THEO VÒ THAÀY
Hôõi ngöôøi cao quyù,

baïn phaûi nghó töôûng raèng chính mình ñang bò beänh...
Vì theá haõy baét ñaàu nhöõng loaït so saùnh trong Kinh Saép Xeáp Nhö
Moät Thaân Caây. Nhöõng beänh nhaân ñaët mình döôùi söï chaêm soùc cuûa
moät thaày thuoác kheùo leùo. Nhöõng löõ khaùch treân con ñöôøng nguy
hieåm phoù thaùc thaân maïng cho ngöôøi baûo veä can tröôøng. Ñoái dieän
vôùi nhöõng hieåm nguy töø nhöõng quaân thuø, keû troäm cöôùp, daõ thuù..,
ngöôøi ta mong ñôïi moät ngöôøi baïn ñoàng haønh ñeå ñöôïc baûo veä.
Nhöõng thöông nhaân vöôït ñaïi döông höôùng tôùi nhöõng mieàn ñaát giao
phoù thaân maïng cho vò thuyeàn tröôûng. Nhöõng löõ khaùch duøng thuyeàn
phaø qua soâng giao phoù baûn thaân cho thuûy thuû. Cuõng theá, ñeå ñöôïc
che chôû tröôùc caùi cheát, söï taùi sinh vaø nhöõng caûm xuùc baát thieän,
chuùng ta phaûi ñi theo moät vò Thaày, moät baèng höõu taâm linh.
Nhö beänh nhaân nöông caäy nôi thaày thuoác,

Löõ khaùch nöông caäy ngöôøi baûo veä,
Keû khieáp sôï nöông caäy baïn ñoàng haønh,
Thöông nhaân nöông caäy thuyeàn tröôûng,
Vaø khaùch qua soâng nöông caäy ngöôøi laùi ñoø -
Neáu sinh, töû vaø caûm xuùc baát thieän laø
nhöõng keû thuø maø baïn haõi sôï,
Haõy giao phoù baûn thaân cho moät vò Thaày.
Moät ñeä töû can ñaûm ñöôïc trang bò söï quaû quyeát seõ khoâng bao giôø
laøm vò Thaày phieàn loøng, cho duø phaûi traû giaù baèng cuoäc ñôøi hoï.
Taâm hoï kieân coá tôùi noãi khoâng bao giôø bò lay ñoäng bôûi nhöõng tình
huoáng caáp thieát, hoï phuïng söï Thaày maø khoâng quan taâm tôùi söùc
khoûe hay maïng soáng cuûa mình vaø tuaân thuû moïi huaán leänh cuûa
256
Thaày khoâng mieãn tröø ñieàu gì – moät ngöôøi nhö vaäy seõ ñöôïc giaûi
thoaùt chæ nhôø vaøo loøng suøng kính Thaày.
Nhöõng ngöôøi ñöôïc trang bò ñaày ñuû vaø coù tinh thaàn kieân ñònh,
Phuïng söï moät vò Thaày baát luaän söùc khoûe hay maïng soáng cuûa mình,
Tuaân theo nhöõng giaùo huaán cuûa Ngaøi khoâng maøng tôùi baûn thaân,
Seõ ñöôïc giaûi thoaùt chæ nhôø naêng löïc cuûa loøng suøng kính.
Ñeå ñi theo vò Thaày, baïn phaûi coù nhieàu loøng tin nôi Ngaøi tôùi noãi coi
Ngaøi ñích thaät laø moät vò Phaät. Baïn phaûi coù söï phaân ñònh vaø thaáu
suoát giaùo lyù tôùi noãi coù theå nhaän ra ñöôïc trí tueä aån taøng döôùi nhöõng
haønh ñoäng thieän xaûo cuûa Ngaøi, vaø naém baét moïi ñieàu Ngaøi truyeàn
daïy cho baïn. Baïn phaûi caûm thaáy loøng bi maãn bao la ñoái vôùi taát caû
nhöõng ai ñang ñau khoå maø khoâng coù ngöôøi che chôû. Baïn phaûi toân
kính nhöõng giôùi nguyeän vaø samaya maø vò Thaày daïy baïn phaûi giöõ
gìn, vaø phaûi an ñònh vaø töï chuû trong moïi haønh vi, ngoân ngöõ vaø tö
töôûng cuûa baïn. Quan ñieåm cuûa baïn phaûi roäng lôùn ñeå chaáp nhaän
ñöôïc taát caû nhöõng gì vò Thaày vaø caùc baèng höõu taâm linh coù theå laøm.
Baïn phaûi roäng raõi tôùi noãi coù theå cuùng döôøng vò Thaày baát kyø nhöõng
gì baïn coù. Nhaän thöùc cuûa baïn veà moïi söï phaûi thanh tònh, chôù luoân
luoân chæ trích vaø bò nhieãm oâ. Baïn phaûi töï cheá khoâng laøm moïi ñieàu
aùc haïi hay baát thieän, vaø e sôï laøm Ngaøi buoàn loøng.
Haõy coù nieàm tin, söï phaân ñònh, thaáu suoát vaø loøng bi maãn lôùn lao.
Haõy toân kính caùc giôùi nguyeän vaø samaya.
Haõy laøm chuû thaân, ngöõ vaø taâm.
Haõy khoaùng ñaït vaø roäng raõi.
Haõy coù thò kieán thanh tònh vaø moät yù thöùc töï-cheá.
Kinh Saép xeáp nhö moät Thaân Caây vaø nhöõng baûn vaên khaùc cuõng daïy
raèng khi ñi theo moät vò Thaày chuùng ta phaûi gioáng nhö con ngöïa
257
toaøn haûo,97 luoân luoân haønh ñoäng phuø hôïp yù muoán cuûa Ngaøi trong
moïi tình huoáng, kheùo leùo traùnh laøm moïi söï khieán Ngaøi phaät loøng,
vaø khoâng bao giôø giaän döõ hay phaãn uaát ngay caû khi bò Ngaøi quôû
traùch naëng neà. Gioáng nhö moät con thuyeàn, chuùng ta khoâng neân
moûi meät khi tôùi lui mang nhöõng thoâng ñieäp hay laøm nhöõng coâng
vieäc khaùc ñeå phuïc vuï Ngaøi. Gioáng nhö moät caây caàu, khoâng gì maø
chuùng ta khoâng theå ñaûm ñöông duø nhöõng coâng vieäc Ngaøi yeâu caàu
ta laøm coù deã chòu hay khoâng. Gioáng nhö moät caùi ñe thôï reøn, chuùng
ta phaûi chòu ñöïng noùng, laïnh vaø moïi noãi gian khoù khaùc. Gioáng nhö
moät ngöôøi haàu, chuùng ta tuaân theo moïi meänh leänh cuûa Ngaøi. Nhö
moät ngöôøi queùt ñöôøng,2 ñöøng bao giôø kieâu caêng maø haõy giöõ vò trí
thaáp nhaát. Gioáng nhö moät con boø bò gaãy söøng, chuùng ta neân töø boû
kieâu maïn vaø haõy kính troïng moïi ngöôøi.
Haõy kheùo leùo ñöøng bao giôø laøm phaät loøng Thaày,
Vaø ñöøng phaãn uaát vì bò Ngaøi khieån traùch,
Haõy nhö con ngöïa toaøn haûo.
Nhö moät con thuyeàn, ñöøng bao giôø meät moûi khi qua laïi.
Chòu ñöïng moïi ñieàu xaûy ñeán, duø xaáu hay toát, nhö moät caây caàu.
Haõy chòu ñöïng noùng, laïnh vaø baát kyø ñieàu gì khaùc,
nhö moät caùi ñe.
Tuaân theo moïi meänh leänh cuûa Ngaøi, nhö moät ngöôøi haàu.
Vöùt boû moïi söï töï phuï, nhö moät ngöôøi phu queùt ñöôøng,
Vaø thoaùt khoûi moïi kieâu maïn, nhö con boø gaãy söøng.
Caùc Pitaka* noùi ñaây laø caùch thöùc ñi theo vò Thaày.
Coù ba caùch laøm haøi loøng vò Thaày vaø phuïng söï Ngaøi. Caùch toát nhaát
ta ñöôïc bieát laø thöïc haønh cuùng döôøng, noù bao goàm vieäc ñöa vaøo
2
Trong heä thoáng ñaúng caáp AÁn Ñoä moät ngöôøi queùt ñöôøng coù moät ñòa vò raát thaáp
keùm, vaø bò buoäc phaûi toân kính taát caû moïi ngöôøi.
*
Caùc Pitaka: Ba phaàn cuûa Giaùo lyù Phaät Giaùo. Xem Thuaät ngöõ: Tripitaka
258
thöïc haønh baát kyø ñieàu gì Ngaøi daïy baûo vôùi söï quyeát taâm, baát chaáp
moïi gian khoå. Caùch thöùc trung bình laø phuïc vuï baèng thaân, ngöõ, keå
caû vieäc phuïng söï Ngaøi vaø thöïc hieän moïi ñieàu Ngaøi muoán baïn laøm
thuoäc thaân, ngöõ, hay taâm. Caùch thaáp nhaát laø cuùng döôøng vaät chaát,
coù nghóa laøm Thaày cuûa baïn vui loøng baèng caùch daâng leân Ngaøi cuûa
caûi vaät chaát, thöïc phaåm, tieàn baïc v.v.
Cuùng döôøng cuûa caûi baïn coù theå coù cho ñeä Töù Baûo3
Toân kính vaø phuïng söï Ngaøi vôùi thaân vaø ngöõ,
Seõ chaúng bao giôø coù caùi naøo trong ba haønh ñoäng naøy bò laõng phí.
Nhöng trong ba caùch laøm Ngaøi haøi loøng, söï thöïc haønh laø toái haûo.
Duø khoâng thaáu hieåu nhöõng gì vò Thaày coù theå haønh xöû, haõy luoân
luoân duy trì tri giaùc thanh tònh, vaø nhaän ra raèng caùch Ngaøi laøm laø
nhöõng phöông phaùp thieän xaûo cuûa Ngaøi.
Ñaïi hoïc giaû Naropa ñaõ laø moät hoïc giaû uyeân thaâm vaø thaønh töïu
giaû cao caáp. Nhöng Boån Toân cuûa Ngaøi baûo Ngaøi raèng vò Thaày
trong nhöõng ñôøi tröôùc cuûa Ngaøi laø Tilopa vó ñaïi, vaø Ngaøi neân ñi tôùi
mieàn ñoâng AÁn Ñoä ñeå tìm vò Thaày. Naropa laäp töùc leân ñöôøng,
nhöng khi tôùi mieàn Ñoâng AÁn Ngaøi khoâng bieát phaûi tìm Tilopa ôû
ñaâu. Ngaøi hoûi daân ñòa phöông nhöng hoï cuõng khoâng bieát.
‚Trong vuøng naøy, coù ai teân Tilopa khoâng?‛ Ngaøi naøi næ.
‚Coù moät ngöôøi teân laø Tilopa Voâ Giai caáp, hay Tilopa Haønh
Khaát.‛
3
Vò Thaày, laø hieän thaân cuûa Tam Baûo, ñöôïc coi laø Ñeä Töù Baûo.
259
Naropa nghó, ‚Haønh vi cuûa nhöõng baäc thaønh töïu thì khoâng theå
hieåu noåi. Chaéc haún laø Ngaøi.‛ Ngaøi beøn hoûi Tilopa Haønh Khaát soáng
ôû ñaâu.
‚ÔÛ böùc töôøng ñoå ñaèng kia, choã coù khoùi boác leân,‛ hoï traû lôøi.
Khi ñeán nôi ñöôïc chæ, Ngaøi thaáy Tilopa ngoài tröôùc moät caùi
chaäu goã ñöïng caù, moät soá caù coøn soáng vaø moät soá ñaõ cheát. Tilopa laáy
moät con caù ñem nöôùng, cho vaøo mieäng, vaø buùng ngoùn tay. Naropa
ñaûnh leã vaø xin Tilopa nhaän Ngaøi laøm ñeä töû.
‚OÂng noùi gì?‛ Tilopa noùi. ‚Ta chæ laø moät keû haønh khaát!‛.
Nhöng Naropa naøi næ neân Tilopa chaáp nhaän.
Luùc ñoù Ngaøi Tilopa gieát nhöõng con caù khoâng phaûi vì Ngaøi ñoùi
vaø khoâng tìm ñöôïc thöù gì khaùc ñeå aên. Loaøi caù hoaøn toaøn voâ minh
khoâng bieát ñieàu gì neân laøm vaø ñieàu gì neân traùnh, laø nhöõng sinh vaät
coù nhieàu haønh vi baát thieän, vaø Tilopa coù naêng löïc giaûi thoaùt chuùng.
Bôûi aên thòt caù, Tilopa ñaõ taïo ñöôïc moät söï noái keát vôùi taâm thöùc cuûa
chuùng, nhôø ñoù Ngaøi coù theå chuyeån thöùc nhöõng con caù naøy vaøo coõi
Phaät thanh tònh.4 Töông töï, Ngaøi Saraha laøm thôï reøn muõi teân,
Savaripa laø moät thôï saên, vaø phaàn lôùn nhöõng thaønh töïu giaû vó ñaïi
khaùc cuûa AÁn Ñoä cuõng ñaõ nhaän nhöõng caùch soáng raát thaáp thoûi,
thöôøng laø döôùi ñaúng caáp thaáp nhaát. Do vaäy, ñieàu quan troïng laø
khoâng nhaän ñònh baát kyø haønh ñoäng naøo cuûa vò Thaày laø sai laïc, haõy
tu taäp baûn thaân ñeå chæ coù tri giaùc thanh tònh.
Ñöøng ngoä nhaän caùch vò Thaày haønh ñoäng.

Haàu heát nhöõng thaønh töïu giaû AÁn Ñoä ñaõ soáng
Nhö nhöõng keû laøm-ñieàu aùc dung tuïc, phi giai caáp,
Coøn teä haïi hôn keû cuøng ñinh trong taàng lôùp thaáp keùm.
4
Vieäc buùng ngoùn tay laø moät phaàn cuûa thöïc haønh chuyeån di taâm thöùc chuùng sinh
khaùc vaøo moät coõi tònh ñoä. Phaùp thöïc haønh chuyeån di (‘pho-ba) ñöôïc baøn luaän
trong Phaàn Ba.
Nhöõng keû khoâng bieát ñeán ñieàu naøy, tieáp tuïc ngoä nhaän vaø chæ
trích nhöõng gì baäc Thaày cuûa hoï laøm, thì nhö Kinh vaên coù noùi, hoï seõ
tìm thaáy loãi laàm ngay caû nôi moät vò Phaät neáu hoï soáng vôùi Ngaøi ñuû
daøi laâu.
Tu só Sunaksatra laø anh em hoï cuûa Ñöùc Phaät. OÂng phuïc vuï
Phaät trong hai möôi boán naêm, vaø thaáu suoát taát caû möôøi hai loaïi
giaùo lyù trong caùc pitaka. Nhöng oâng ta laïi thaáy taát caû nhöõng gì Ñöùc
Phaät laøm laø giaû doái, vaø cuoái cuøng ñi ñeán keát luaän sai laàm laø ngoaøi
moät vaàng haøo quang roäng saùu boä, giöõa oâng ta vaø Ñöùc Phaät khoâng
coù gì khaùc bieät.
Ngoaïi tröø vaàng haøo quang roäng saùu boä (1,8m) quanh Ngaøi,
Suoát hai möôi boán naêm phuïc dòch, toâi chöa töøng thaáy nôi Ngaøi,
Ngay caû nhöõng phaåm tính chæ ñaùng giaù moät haït meø
Veà Giaùo Phaùp, toâi cuõng bieát nhieàu nhö Ngaøi –
vaø toâi seõ khoâng laøm ngöôøi phuïc vuï Ngaøi nöõa!
Noùi nhö theá xong, oâng ta boû ñi. Sau ñoù, Ngaøi Ananda trôû thaønh
thò giaû rieâng cuûa Ñöùc Phaät. Ngaøi hoûi Phaät raèng Sunaksatra seõ taùi
sinh ôû ñaâu.
Ñöùc Phaät traû lôøi: ‚Trong thôøi gian moät tuaàn, Sunaksatra seõ
cheát vaø taùi sinh laøm moät ngaï quyû trong moät vöôøn hoa.‛
Ngaøi Ananda ñeán gaëp Sunaksatra vaø thuaät laïi nhöõng gì Ñöùc
Phaät ñaõ noùi. Sunaksatra töï nghó: ‚Ñoâi khi nhöõng lôøi doái traù ñoù cuûa
Ñöùc Phaät trôû thaønh söï thaät, vì theá toát hôn heát laø ta phaûi heát söùc
thaän troïng trong baûy ngaøy. Ñeán cuoái tuaàn ta seõ baét oâng ta nuoát laïi
nhöõng lôøi naøy.‛ OÂng ta aên chay trong moät tuaàn. Vaøo buoåi toái ngaøy
thöù baûy, oâng caûm thaáy coå hoïng raát khoâ neân uoáng moät ít nöôùc.
Nhöng nöôùc uoáng vaøo khoâng tieâu ñöôïc neân oâng ta cheát vaø bò taùi
261
sinh laøm moät ngaï quyû trong vöôøn hoa vôùi ñaày ñuû chín töôùng xaáu
xí.
Baát cöù khi naøo baïn thaáy nhöõng loãi laàm trong nhöõng ñieàu vò
Thaày sieâu phaøm cuûa baïn laøm, baïn phaûi töï caûm thaáy ngöôïng nguøng
vaø xaáu hoå saâu saéc. Haõy quaùn chieáu raèng chính caùi thaáy cuûa taâm
thöùc baïn laø baát tònh, vaø moïi haønh ñoäng cuûa Ngaøi thì khoâng tì veát
vaø khoâng laàm loãi, haõy cuûng coá vöõng chaéc nhaän thöùc thanh tònh ñoái
vôùi Ngaøi vaø taêng tröôûng ñöùc tin cuûa baïn.
Khoâng laøm chuû nhöõng nhaän thöùc cuûa rieâng baïn,

Tìm kieám nhöõng loãi laàm cuûa ngöôøi khaùc laø moät sai laàm voâ haïn.
Maëc duø thaáu suoát möôøi hai loaïi giaùo lyù,
Taêng só Sunaksatra bò naêng löïc cuûa söï xaáu aùc thieâu ñoát,
Bôûi thaáy haønh ñoäng cuûa Ñöùc Phaät laø giaû doái.
Haõy caån thaän suy ngaãm ñieàu naøy vaø chænh söûa baûn thaân baïn.
Khi vò Thaày coù veû giaän döõ vôùi baïn thì ñöøng neân töùc giaän. Thay
vaøo ñoù, haõy töï nhaéc raèng haún laø Ngaøi ñaõ thoaùng nhaän ra loãi laàm
naøo ñoù trong baïn vaø thaáy raèng ñaây laø luùc ñeå chænh söûa noù baèng
moät thaùi ñoä giaän döõ nhö vaäy. Khi côn giaän cuûa Ngaøi giaûm ñi, haõy
tôùi saùm hoái vôùi Ngaøi nhöõng loãi laàm cuûa baïn vaø höùa khoâng taùi
phaïm chuùng.
Neáu vò Thaày cuûa baïn noåi côn töùc giaän,

Haõy keát luaän raèng Ngaøi ñaõ thaáy,
Moät loãi laàm trong baïn,
ñaõ tôùi luùc phaûi söûa chöõa baèng lôøi khieån traùch.
Haõy saùm hoái vaø nguyeän khoâng bao giôø taùi phaïm noù.
Nhö theá, ngöôøi minh trí seõ khoâng rôi vaøo aûnh höôûng cuûa Ma quaân.
262
Khi vò Thaày hieän dieän, haõy laäp töùc ñöùng leân baát cöù khi naøo
Ngaøi coøn ñöùng, thay vì cöù ngoài yeân vò. Khi Ngaøi ngoài, haõy vaán an
Ngaøi. Khi baïn nghó coù theå Ngaøi caàn moät ñieàu gì ñoù, ngay töùc thì
haõy ñem laïi nhöõng gì laøm Ngaøi vui loøng.
Khi laøm moät thò giaû ñi theo vò Thaày, haõy traùnh ñöøng ñi tröôùc
Ngaøi bôûi nhö theá baïn seõ quay löng laïi vôùi Ngaøi. Tuy nhieân khoâng
neân ñi phía sau vì baïn coù theå ñaïp leân daáu chaân Ngaøi.* Baïn cuõng
khoâng neân ñi phía beân phaûi Ngaøi, vì ñoù laø vò trí daønh cho söï toân
kính. Thay vaøo ñoù, haõy kính caån ñi beân traùi vaø hôi lui laïi phía sau
Ngaøi. Neáu ñöôøng ñi coù söï nguy hieåm, thì seõ khoâng laàm loãi neáu baïn
xin pheùp Ngaøi ñöôïc vöôït leân tröôùc.
Ñoái vôùi toøa ngoài vaø choã giaûng daïy cuûa Ngaøi, ñöøng bao giôø daãm
leân taám neäm vaø khoâng leo leân hoaëc cöôõi ngöïa cuûa Ngaøi. Khoâng
neân ñoùng hay môû cöûa maïnh tay; haõy laøm nheï nhaøng. Haõy haïn cheá
moïi bieåu loä phuø phieám hay baát maõn khi coù maët Ngaøi. Cuõng traùnh
noùi lôøi doái traù, thieáu caân nhaéc hay noùi nhöõng lôøi khoâng thaønh thaät,
cöôøi giôõn, laøm troø heà, vaø troø chuyeän khoâng caàn thieát hay khoâng
thích hôïp. Haõy hoïc caùch cö xöû trong moät thaùi ñoä töï cheá, ñoái xöû vôùi
Ngaøi baèng loøng toân kính, vaø khoâng bao giôø buoâng thaû tuøy tieän.
Khoâng neân cöù ngoài khi vò Thaày ñöùng daäy;
Khi Ngaøi ngoài, haõy quan taâm ñem laïi moïi thöù Ngaøi caàn.
Khoâng neân ñi phía tröôùc, phía sau hay beân phaûi Ngaøi.
Khoâng toân kính ngöïa cöôõi hay toøa ngoài cuûa Ngaøi seõ
laøm baïn hao toån coâng ñöùc.
Khoâng neân ñoùng saàm cöûa; ñöøng ra veû töï phuï hay cau coù;
Traùnh noùi doái, cöôøi ñuøa, noùi naêng thieáu thaän troïng vaø
khoâng chính ñaùng.
Haõy phuïc vuï Ngaøi vôùi söï chuaån möïc cuûa thaân, ngöõ, vaø taâm.
*
Bôûi vò Thaày taâm linh laø vò Phaät neân nôi chaân Ngaøi böôù c leân ñöôïc ban phöôùc.
263
Neáu coù ngöôøi chæ trích hay thuø gheùt vò Thaày cuûa baïn, ñöøng neân cö
xöû vôùi hoï nhö nhöõng ngöôøi baïn. Neáu baïn coù khaû naêng thay ñoåi
thaùi ñoä cuûa baát cöù ai khoâng coù nieàm tin hay xem thöôøng Ngaøi thì
baïn neân keát baïn vôùi hoï. Nhöng neáu baïn khoâng theå laøm ñieàu ñoù thì
haõy traùnh noùi chuyeän quaù côûi môû hay thaân maät vôùi nhöõng ngöôøi
nhö theáù.
Khoâng neân cö xöû nhö baïn beø vôùi nhöõng ngöôøi chæ trích,
Hay thuø gheùt vò Thaày cuûa baïn.
Haõy chuyeån hoùa taâm hoï neáu baïn coù theå.
Neáu baïn troø chuyeän thoaûi maùi vôùi hoï, aûnh höôûng maïnh meõ
Cuûa nhöõng haønh ñoäng sai laàm cuûa hoï seõ laøm toån haïi
samaya cuûa rieâng baïn.
Duø toán nhieàu thôøi giôø vôùi ñoaøn tuøy tuøng cuûa vò Thaày hay vôùi
nhöõng huynh ñeä, tæ muoäi kim cöông cuûa baïn, ñöøng bao giôø caûm
thaáy meät moûi buoàn chaùn hay phaùt caùu vôùi hoï; haõy deã daøng thoaûi
maùi nhö moät sôïi daây löng tieän lôïi. Haõy keàm cheá taùnh töï toân cuûa
baïn vaø hôïp nhaát trong moïi hoaït ñoäng, deã daøng hoøa hôïp nhö muoái
tan trong thöùc aên. Khi ngöôøi ta noùi naëng lôøi hay gaây chuyeän vôùi
baïn, hoaëc khi baïn phaûi ñaûm nhaäm traùch nhieäm quaù lôùn, haõy saün
saøng chòu ñöïng moïi söï gioáng nhö moät caây coät.
Gioáng nhö daây thaét löng,

Hhaõy laø moät ngöôøi baïn ñoàng haønh thoaûi maùi;
Gioáng nhö muoái, haõy deã daøng hoøa hôïp;
Gioáng nhö caây coät truï,
Haõy chòu ñöïng khoâng moûi meät baát kyø gaùnh naëng naøo;
Vì theá, haõy phuïc vuï nhöõng huynh ñeä kim cöông vaø
caùc thò giaû cuûa vò Thaày baïn.
264
III. GANH ÑUA VÔÙI SÖÏ CHÖÙNG NGOÄ98 VAØ HAØNH

ÑOÄNG CUÛA VÒ THAÀY
Khi baïn hoaøn toaøn thaønh thuïc trong caùch thöùc ñi theo vò Thaày,
baïn phaûi gioáng nhö moät con thieân nga löôùt nheï nhaøng treân maët hoà
tinh khieát, vui ñuøa trong nöôùc maø khoâng laøm noù vaån ñuïc; hay
gioáng nhö moät con ong trong vöôøn hoa, huùt maät töø nhöõng ñoùa hoa
nhöng khoâng laøm toån haïi maøu saéc hay höông thôm cuûa chuùng. Haõy
laøm taát caû nhöõng gì Ngaøi noùi maø khoâng bao giôø caûm thaáy chaùn naûn
hay meät moûi. Haõy laõnh hoäi töø vò Thaày cuûa baïn vaø baèng nieàm tin vaø
söï kieân ñònh haõy quaû quyeát raèng baïn haáp thu moïi phaåm tính thuoäc
trí tueä, söï quaùn chieáu vaø thieàn ñònh cuûa Ngaøi, gioáng nhö nhöõng gì
chöùa ñöïng trong moät caùi bình toaøn haûo ñöôïc roùt sang moät chieác
bình khaùc.
Gioáng nhö moät con thieân nga bôi treân maët hoà tuyeät haûo.
Hay con ong neám thöôûng maät hoa,
Khoâng bao giôø phaøn naøn, maø luoân luoân laõnh hoäi lôøi Ngaøi,
Haõy luoân haàu haï vò Thaày vôùi haønh xöû maãu möïc.
Nhôø loøng suøng kính nhö vaäy, baïn seõ kinh nghieäm
moïi phaåm tính cuûa Ngaøi.
Baát cöù khi naøo vò Thaày sieâu phaøm cuûa baïn tích taäp nhöõng côn
soùng vó ñaïi coâng ñöùc vaø trí tueä qua nhöõng hoaït ñoäng Boà Taùt cuûa
Ngaøi, söï tham gia cuûa rieâng baïn vôùi nhöõng phaåm vaät cuùng döôøng
toái thieåu hay söï noã löïc cuûa thaân hay ngöõ, hoaëc thaäm chí chæ vôùi vaät
cuùng döôøng laø thaùi ñoä hoan hyû tröôùc ñieàu nhoû beù nhaát Ngaøi laøm,
cuõng seõ ñem laïi cho baïn nhieàu coâng ñöùc nhö nhöõng suoái nguoàn
phaùt sinh töø yù höôùng toái thöôïng cuûa Ngaøi.
Moät laàn kia coù hai ngöôøi du haønh ñeán trung taâm Taây Taïng.
Thöïc phaåm duy nhaát cuûa moät trong hai ngöôøi laø moät nhuùm boät
265
tsampa naâu laøm baèng ñaäu. OÂng ta ñöa boät cho ngöôøi baïn ñoàng
haønh, troän noù vôùi moät soá löôïng lôùn boät tsampa laøm baèng luùa maïch
traéng cuûa ngöôøi kia. Vaøi ngaøy sau, ngöôøi khaù giaû hôn noùi vôùi baïn:
‚Coù leõ baây giôø boät tsampa cuûa anh ñaõ heát.‛
‚Haõy nhìn xem,‛ ngöôøi kia noùi. Hoï nhìn thì thaáy vaãn coøn moät
ít boät tsampa laøm baèng ñaäu. Maëc duø hoï kieåm tra nhieàu laàn, boät
tsampa laøm baèng ñaäu vaãn khoâng heát, neân cuoái cuøng hoï phaûi chia
ñeàu taát caû boät tsampa.
Cuõng theá, chæ nhôø cuùng döôøng moät phaàn ñoùng goùp vaät chaát nhoû
beù cho nhöõng haønh ñoäng tích cöïc cuûa ngöôøi khaùc, hay baèng caùch
tham gia baèng thaân hay ngöõ, baïn coù theå ñöôïc nhieàu coâng ñöùc nhö
hoï. Ñaëc bieät, phuïc vuï cho nhöõng nhu caàu haøng ngaøy cuûa vò Thaày,
ñem nhöõng tin töùc cho Ngaøi hoaëc thaäm chí chæ queùt doïn phoøng
Ngaøi laø moät caùch tích luõy coâng ñöùc khoâng theå sai laàm, vì theá haõy
noã löïc laøm nhöõng vieäc nhö vaäy caøng nhieàu caøng toát trong khaû
naêng cuûa baïn.
Moïi haønh ñoäng phuø hôïp vôùi muïc ñích cuûa moät vò Thaày linh thaùnh
Ñöôïc thaät söï tieán haønh trong phaïm vi hoaït ñoäng cuûa Boà Ñeà Taâm
Vaø moïi noã löïc cuøng söï tích taäp coâng ñöùc vaø trí tueä
Ñeå phuïng söï Ngaøi, ñem nhöõng thoâng tin hoaëc ngay caû
queùt doïn phoøng Ngaøi,
Seõ coù keát quaû – ñaây laø con ñöôøng tích taäp toái haûo.
Trong taát caû nhöõng suoái nguoàn cao caû nhaát cuûa söï quy y hay
nhöõng cô hoäi ñeå tích taäp coâng ñöùc thì khoâng coù thöù gì lôùn lao hôn
vò Thaày. Ñaëc bieät laø trong khi Ngaøi ban moät leã quaùn ñaûnh hay
giaûng daïy, loøng bi maãn vaø aân phöôùc cuûa taát caû chö Phaät vaø Boà Taùt
trong möôøi phöông roùt vaøo thaân töôùng linh thaùnh cuûa Ngaøi, vaø
Ngaøi trôû neân baát nhò vôùi taát caû chö Phaät. Vì theá trong moät thôøi
ñieåm nhö vaäy, vieäc cuùng döôøng Ngaøi moät mieáng thöïc phaåm thì
266
coøn giaù trò hôn haøng traêm hay haøng ngaøn vaät cuùng döôøng vaøo
nhöõng luùc khaùc.
Trong caùc thöïc haønh Boån Toân cuûa giai ñoaïn phaùt trieån, coù
nhieàu hình töôùng khaùc nhau cuûa nhöõng Boån Toân ñaëc bieät ñeå thieàn
quaùn, nhöng baûn taùnh cuûa taát caû caùc Ngaøi khoâng gì khaùc hôn laø vò
Thaày goác cuûa rieâng baïn. Neáu baïn hieåu ñöôïc ñieàu ñoù, aân phöôùc seõ
ñeán nhanh choùng. Taát caû nhöõng caùch thöùc trong ñoù trí tueä phaùt
trieån trong giai ñoaïn thaønh töïu chæ tuøy thuoäc vaøo naêng löïc cuûa loøng
suøng kính vò Thaày cuûa baïn vaø nhöõng söï gia hoä cuûa Ngaøi, vaø bao
goàm caû vieäc sinh khôûi trí tueä töø söï chöùng ngoä cuûa vò Thaày trong
baûn thaân baïn. Nhö vaäy, tinh tuùy cuûa nhöõng gì ñöôïc chöùng ngoä
trong moïi giai ñoaïn thöïc haønh, bao goàm giai ñoaïn phaùt trieån vaø
thaønh töïu, thì ñöôïc hieän thaân nôi chính vò Thaày. Ñoù laø ñieàu taïi sao
taát caû Kinh ñieån vaø tantra (Maät ñieån) moâ taû Ngaøi nhö moät vò Phaät
trong thaân töôùng con ngöôøi.
Vì sao Ngaøi laø nôi nöông töïa vaø laø ruoäng coâng ñöùc?
Ñoù laø bôûi nhöõng phaùp du giaø noäi vaø ngoaïi hoaøn thieän vò Thaày
Chöùa ñöïng tinh tuùy cuûa nhöõng gì ñöôïc chöùng ngoä qua caùc
giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu.
Ñoù laø lyù do taïi sao taát caû Kinh ñieån vaø tantra noùi
Ngaøi chính laø moät vò Phaät.
Maëc duø taâm trí tueä cuûa moät vò Thaày sieâu phaøm thì baát khaû
phaân vôùi taâm cuûa taát caû chö Phaät, ñeå daãn daét chuùng ta laø nhöõng ñeä
töû baát tònh cuûa Ngaøi, Ngaøi ñaõ xuaát hieän trong thaân ngöôøi bình
thöôøng. Vì theá, trong luùc chuùng ta coù Ngaøi ôû ñaây trong thaân töôùng
con ngöôøi, chuùng ta phaûi heát söùc noã löïc ñeå laøm baát kyø ñieàu gì Ngaøi
noùi vaø ñeå hôïp nhaát taâm chuùng ta vôùi taâm Ngaøi qua ba loaïi phuïng
söï.
267
Coù nhöõng ngöôøi, thay vì phuïc vuï, toân kính vaø vaâng lôøi Thaày
khi Ngaøi coøn soáng, thì giôø ñaây laïi töï cho laø Ngaøi ñaõ vieân tòch ñeå
thieàn ñònh tröôùc moät taám hình cuûa Ngaøi. Coù nhöõng ngöôøi cho laø ñaõ
theå nhaäp vaøo thieàn ñònh cuûa traïng thaùi töï nhieân vaø tìm kieám taát caû
nhöõng gì uyeân aùo cao sieâu ôû nhöõng nôi khaùc, thay vì caàu nguyeän
vôùi loøng suøng kính raèng hoï coù theå nhaän ñöôïc nôi baûn thaân hoï
nhöõng phaåm tính cuûa söï giaûi thoaùt vaø söï chöùng ngoä cuûa taâm trí tueä
cuûa vò Thaày. Ñieàu naøy ñöôïc goïi laø ‚thöïc haønh maø maâu thuaãn vôùi
thöïc haønh.‛
Vieäc ñöôïc gaëp gôõ vò Thaày vaø ñöôïc Ngaøi daãn daét trong traïng
thaùi trung aám chæ coù theå xaûy ra nhôø moät noái keát ñaõ ñöôïc thieát laäp
bôûi loøng suøng moä voâ bieân cuûa chuùng ta vaø naêng löïc cuûa loøng bi
maãn vaø nhöõng lôøi caàu nguyeän cuûa vò Thaày. Ñoù khoâng phaûi laø vò
Thaày ñeán vôùi thaân vaät chaát. Vì vaäy, neáu baïn thieáu loøng suøng kính
thì cho duø vò Thaày coù theå toaøn thieän tôùi ñaâu chaêng nöõa, Ngaøi seõ
khoâng hieän dieän ôû ñoù ñeå daãn daét baïn trong traïng thaùi trung aám.
Haàu heát nhöõng keû xuaån ngoác söû duïng hình vò Thaày ñeå thieàn ñònh
Maø khoâng toân kính Ngaøi khi Ngaøi hieän dieän trong thaân ngöôøi.
Hoï quaû quyeát laø thieàn ñònh veà traïng thaùi töï nhieân,
maø khoâng thaáu hieåu taâm vò Thaày.
Thaät laø moät tai hoïa khi thöïc haønh maø laïi maâu thuaãn
vôùi söï thöïc haønh!
Khoâng coù loøng suøng kính maø gaëp ñöôïc vò Thaày
trong traïng thaùi trung aám thì quaû laø pheùp laï!
Tröôùc heát, baïn phaûi caån thaän khaûo saùt vò Thaày. Ñieàu naøy coù
nghóa laø tröôùc khi cam keát ñi theo Ngaøi qua nhöõng leã quaùn ñaûnh vaø
söï truyeàn daïy, baïn phaûi khaûo saùt Ngaøi kyõ löôõng. Neáu baïn nhaän ra
raèng Ngaøi coù taát caû nhöõng phaåm tính cuûa moät vò Thaày, thì haõy ñi
theo Ngaøi. Neáu Ngaøi thieáu moät soá phaåm tính thì ñöøng neân theo.
268
Nhöng, töø luùc baét ñaàu theo Ngaøi, haõy hoïc taäp ñeå coù nieàm tin nôi
Ngaøi vaø nhìn Ngaøi vôùi nhaän thöùc thanh tònh, chæ nghó töôûng tôùi
nhöõng coâng haïnh cuûa Ngaøi vaø thaáy taát caû nhöõng gì Ngaøi laøm laø toát
laønh. Vieäc tìm kieám nhöõng sai laàm nôi Ngaøi seõ chæ ñem laïi cho
baïn nhöõng baát haïnh khoâng theå suy löôøng.
Khaûo saùt vò Thaày theo yù nghóa chung coù nghóa laø khaûo saùt xem
Ngaøi coù taát caû nhöõng phaåm tính ñaõ ñöôïc moâ taû trong caùc Kinh ñieån
vaø tantra hay khoâng. Ñaëc bieät, ñieàu toái yeáu laø Ngaøi phaûi coù Boà Ñeà
Taâm, taâm giaùc ngoä. Nhö vaäy vieäc khaûo saùt moät vò Thaày coù theå
ñöôïc coâ ñoïng thaønh moät vaán ñeà duy nhaát: Ngaøi coù hay khoâng coù
Boà Ñeà Taâm? Neáu Ngaøi coù Boà Ñeà taâm, Ngaøi seõ laøm baát cöù nhöõng
gì toát nhaát cho ñeä töû trong ñôøi naøy vaø nhöõng ñôøi töông lai, vaø vieäc
hoï ñi theo Ngaøi khoâng theå mang laïi ñieàu gì khaùc ngoaøi söï lôïi ích.
Giaùo Phaùp maø moät vò Thaày nhö theá giaûng daïy ñöôïc noái keát vôùi
Ñaïi Thöøa, vaø chæ coù theå daãn tôùi con ñöôøng chaân chính. Traùi laïi,
moät vò Thaày thieáu Boà Ñeà Taâm vaãn coøn nhöõng tham muoán ích kyû,
vaø vì theá khoâng theå chuyeån hoùa ñuùng ñaén nhöõng quan ñieåm cuûa ñeä
töû. Giaùo Phaùp maø hoï giaûng daïy duø coù veû saâu xa vaø kyø dieäu cuoái
cuøng cuõng chæ lôïi laïc cho nhöõng moái quan taâm taàm thöôøng cuûa
cuoäc ñôøi naøy. Vì theá vaán ñeà naøy laø maãu möïc cuûa taát caû nhöõng
quan ñieåm khaùc ñeå coù theå ñi theo moät vò Thaày. Neáu traùi tim vò
Thaày traøn ñaày Boà Ñeà Taâm thì haõy theo Ngaøi, cho duø Ngaøi coù theå
hieån loä beà ngoaøi ra sao chaêng nöõa. Neáu Ngaøi khoâng coù Boà Ñeà
Taâm thì ñöøng neân theo, duø cho thoaït ñaàu söï thoaùt khoûi aûo töôûng
cuûa theá gian, taâm quyeát ñònh giaûi thoaùt, thöïc haønh tinh taán vaø caùch
haønh xöû cuûa Ngaøi coù xuaát hieän tuyeät vôøi tôùi ñaâu chaêng nöõa.
Tuy nhieân, vôùi nhöõng ngöôøi bình thöôøng nhö chuùng ta, khoâng
coù söï khaûo saùt kyõ löôõng naøo coù theå hieån loä cho chuùng ta nhöõng
phaåm tính phi thöôøng cuûa nhöõng baäc sieâu phaøm ñoù, laø nhöõng vò aån
daáu chaân taùnh cuûa mình. Trong khi ñoù, nhan nhaûn nhöõng keû baát taøi
bòp bôïm giaû boä laøm caùc baäc Thaùnh, kheùo leùo trong ngheä thuaät löøa
269
gaït. Baäc vó ñaïi nhaát trong taát caû nhöõng vò Thaày laø ngöôøi maø chuùng
ta ñöôïc noái keát vôùi Ngaøi töø nhöõng ñôøi tröôùc. Vôùi Ngaøi, söï khaûo saùt
thì khoâng caàn thieát. Chæ ñôn giaûn gaëp gôõ Ngaøi, chæ laéng nghe gioïng
Ngaøi noùi – hoaëc thaäm chí chæ nghe danh hieäu cuûa Ngaøi – laø coù theå
chuyeån hoùa moïi söï trong choác laùt vaø khôi daäy nieàm tin ñeán noãi
toaøn thaân ta phaûi noåi gai oác.
Rongton Lhaga noùi vôùi Jetsun Milarepa:* ‚Vò Laït ma trong
nhöõng ñôøi tröôùc cuûa oâng laø baäc toái haûo trong caùc sinh loaøi, laø vò
vua cuûa caùc dòch giaû, coù danh hieäu laø Marpa. Ngaøi soáng trong moät
aån thaát taïi Trowolung ôû mieàn Nam. Haõy ñi vaø gaëp Ngaøi!‛
Chæ nghe tôùi teân cuûa Ngaøi Marpa cuõng ñaõ ñuû ñeå khôi daäy trong
Milarepa moät nieàm tin phi thöôøng taän saâu thaúm con ngöôøi ngaøi.
Milarepa nghó: ‚Ta phaûi gaëp vò Laït ma naøy vaø trôû thaønh ñeä töû cuûa
Ngaøi, duø phaûi traû giaù baèng caû cuoäc ñôøi ta.‛ Milarepa ñaõ thuaät laïi
cho chuùng ta raèng vaøo ngaøy caùc ngaøi gaëp nhau, Marpa ñaõ ra ngoaøi
ñöôøng ñeå tìm Ngaøi nhöng laïi giaû vôø ñang caøy ruoäng. Khi thoaït
nhìn thaáy Marpa, Milarepa khoâng nhaän ra ñoù laø vò Thaày cuûa mình.
Tuy nhieân, trong choác laùt, moïi tö töôûng laêng xaêng taàm thöôøng cuûa
Milarepa ngöng baët vaø Ngaøi ñöùng söõng caû ngöôøi.
Noùi chung, vò Thaày maø chuùng ta gaëp gôõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï
thanh tònh hay baát tònh cuûa nhöõng nhaän thöùc cuûa ta vaø naêng löïc cuûa
nhöõng haønh ñoäng cuûa ta trong quaù khöù. Vì vaäy, duø Ngaøi coù theå laø
loaïi ngöôøi naøo, ñöøng bao giôø ngöøng coi Ngaøi laø moät vò Phaät ñích
thöïc maø nhôø thieän taâm cuûa Ngaøi baïn nhaän ñöôïc Giaùo Phaùp vaø
nhöõng chæ daïy rieâng. Neáu khoâng nhôø nhöõng nhaân duyeân toát laønh
ñöôïc taïo neân bôûi nhöõng haønh ñoäng cuûa baïn trong quaù khöù, baïn seõ
khoâng bao giôø coù may maén gaëp ñöôïc moät vò Thaày tuyeät haûo. Hôn
nöõa, neáu nhaän thöùc cuûa baïn baát tònh, thì cho duø baïn coù theå ñöôïc
gaëp Ñöùc Phaät trong thaân ngöôøi, baïn vaãn khoâng theå nhaän ra ñöôïc
*
Tieåu söû Ngaøi Milarepa ñöôïc thuaät laïi chi tieát hôn ôû cuoái chöông naøy.
270
nhöõng phaåm tính cuûa Ngaøi. Vò Thaày maø baïn gaëp nhôø naêng löïc cuûa
nhöõng haønh ñoäng trong quaù khöù cuûa baïn vaø thieän taâm cuûa Ngaøi
maø baïn nhaän ñöôïc, ñoù chính laø ñieàu quan troïng nhaát trong moïi söï.
Vaøo giai ñoaïn giöõa, haõy thöïc söï ñi theo vò Thaày, tuaân lôøi Ngaøi
trong taát caû moïi söï vaø baát chaáp moïi gian khoå, noùng, laïnh, ñoùi,
khaùt. Haõy khaån caàu Ngaøi vôùi nieàm tin vaø loøng suøng moä. Haõy thænh
caàu lôøi khuyeân cuûa Ngaøi veà baát kyø nhöõng gì baïn coù theå laøm. Baát
keå ñieàu gì Ngaøi noùi vôùi baïn, haõy ñöa vaøo thöïc haønh, hoaøn toaøn
nöông töïa nôi Ngaøi.
Vaøo giai ñoaïn cuoái, haõy ganh ñua vôùi söï chöùng ngoä vaø nhöõng
haønh ñoäng cuûa vò Thaày, coát yeáu ôû vieäc khaûo saùt kyõ löôõng caùch xöû
söï cuûa Ngaøi vaø laøm ñuùng nhö Ngaøi ñaõ laøm. Nhö tuïc ngöõ coù noùi:
‚Moãi haønh vi laø moät söï noi göông; ai noi göông gioûi nhaát thì ñoù laø
ngöôøi haønh ñoäng toát nhaát.‛ Coù theå noùi vieäc thöïc haønh Giaùo Phaùp
laø söï noi göông chö Phaät vaø Boà Taùt trong quaù khöù. Khi ñeä töû ñang
hoïc taäp ñeå gioáng nhö vò Thaày, anh ta caàn phaûi thöïc söï ñoàng nhaát
vôùi söï chöùng ngoä vaø phöông caùch haønh xöû cuûa Thaày. Ñeä töû phaûi
gioáng nhö moät tsa-tsa saûn xuaát töø caùi khuoân cuûa vò Thaày. Gioáng
nhö tsa tsa taùi taïo laïi moät caùch trung thöïc taát caû nhöõng hoa vaên
ñöôïc chaïm khaéc treân khuoân maãu, thì cuõng theá, ñeä töû phaûi quaû
quyeát raèng mình thaâu ñaït ñöôïc nhöõng phaåm tính y heät, hay toái
thieåu thì cuõng raát gaàn vôùi baát kyø phaåm tính naøo maø vò Thaày coù.
Taát caû nhöõng ai tröôùc tieân kheùo leùo khaûo saùt vò Thaày, sau ñoù
kheùo leùo ñi theo Ngaøi, vaø cuoái cuøng kheùo leùo ganh ñua vôùi söï
chöùng ngoä vaø haønh ñoäng cuûa Ngaøi seõ luoân luoân ôû treân con ñöôøng
chaân chính, duø coù theá naøo ñi nöõa.
Luùc ban ñaàu, kheùo leùo khaûo saùt vò Thaày;
Vaøo luùc giöõa, kheùo leùo ñi theo Ngaøi;
Vaøo luùc cuoái, kheùo leùo ganh ñua vôùi söï chöùng ngoä
vaø haønh ñoäng cuûa Ngaøi.
Moät ñeä töû laøm nhö vaäy thì ôû treân con ñöôøng chaân chíùnh..
271
Moät khi baïn gaëp moät vò Thaày taâm linh cao quyù vôùi moïi phaåm tính
caàn thieát, haõy ñi theo Ngaøi maø khoâng quan taâm tôùi baát kyø söï an
toaøn naøo – gioáng nhö Boà Taùt Sadaprarudita ñaõ ñi theo Boà Taùt
Dharmodgata, ñaïi hoïc giaû Naropa ñi theo Tilopa toái thöôïng, vaø
Jetsun Mila ñi theo Ngaøi Marpa xöù Lhodrak.
Tröôùc tieân, ñaây laø caâu chuyeän laøm theá naøo Boà Taùt Sadapra-
rudita (Thöôøng Ñeà Boà Taùt) ñi theo Boà Taùt Dharmodgata.*
Sadapra-rudita ñang caàu tìm Prajnaparamita (Baùt Nhaõ Ba la maät),
giaùo lyù trí tueä sieâu vieät.
Moät hoâm, trong luùc tìm kieám Ngaøi ñi tôùi moät nôi hoang vaéng
coâ tòch, ôû ñoù Ngaøi nghe moät tieáng noùi töø khoâng trung: ‚OÂi, ñöùa con
may maén, haõy ñi veà höôùng Ñoâng vaø con seõ ñöôïc nghe
Prajnaparamita. Haõy ñi duø ngaøy hay ñeâm, baát keå söï nhoïc nhaèn,
nguû nghæ hay meâ meät, noùng hay laïnh cuûa thaân xaùc. Chôù nhìn qua
traùi hay phaûi. Chaúng maáy choác con seõ nhaän ñöôïc Prajnaparamita,
noù ñöôïc chöùa ñöïng trong Kinh saùch hoaëc ñöôïc moät tu só hieän thaân
giaûng daïy Giaùo Phaùp. Vaøo luùc ñoù, hôõi ñöùa con may maén, haõy ñi
theo vaø trung thaønh vôùi baäc ñaõ daïy con Prajnaparamita, haõy coi
Ngaøi laø Thaày con vaø toân kính Giaùo Phaùp cuûa Ngaøi. Cho duø con
nhìn thaáy Ngaøi höôûng thuï naêm khoaùi laïc giaùc quan, haõy nhaän thöùc
raèng caùc vò Boà Taùt luoân luoân thieän xaûo khi söû duïng phöông tieän,
vaø ñöøng bao giôø ñaùnh maát loøng tin cuûa con.‛
Nghe nhöõng lôøi ñoù, Saraprarudita baét ñaàu ñi veà höôùng Ñoâng.
Nhöng chöa ñi ñöôïc bao xa thì Ngaøi nhaän ra raèng ñaõ queân hoûi
gioïng noùi laø Ngaøi phaûi ñi bao xa nöõa – vaø vì vaäy Ngaøi khoâng nghó
ñöôïc caùch laøm sao tìm ra vò Thaày daïy Prajnaparamita. Ngaøi than
khoùc vaø theà raèng seõ khoâng quaûn ngaïi gian khoå, ñoùi khaùt vaø nguû
nghæ, ngaøy cuõng nhö ñeâm cho ñeán khi nhaän ñöôïc giaùo lyù. Ngaøi xuùc
*
Danh hieäu Sadaprarudita coù nghóa laø ‚Hay Khoùc.‛ Dharmodgata coù nghóa laø
‚Giaùo Phaùp Sieâu Phaøm.‛
272
ñoäng maõnh lieät, nhö moät ngöôøi meï laïc maát ñöùa con ñoäc nhaát cuûa
mình. Ngaøi bò aùm aûnh bôûi moät caâu hoûi duy nhaát laø khi naøo Ngaøi
ñöôïc nghe Giaùo Lyù Prajnaparamita.
Ngay luùc ñoù, thaân töôùng cuûa moät Tathagata (Nhö Lai) xuaát
hieän vaø taùn thaùn vieäc caàu Phaùp cuûa Ngaøi. Ñöùc Nhö Lai noùi theâm
raèng: ‚Caùch ñaây naêm traêm lyù (1 lyù khoaûng 4,8km), coù moät thaønh
phoá teân laø Thaønh Phoá Thoaûng Höông. Noù ñöôïc xaây döïng baèng thaát
baûo, coù naêm traêm coâng vieân bao quanh vaø coù moïi phaåm tính toát
ñeïp. ÔÛ trung taâm thaønh phoá, nôi giao nhau cuûa boán ñaïi loä, laø truù
xöù cuûa Boà Taùt Dharmodgata. Noù cuõng ñöôïc xaây döïng baèng thaát
baûo, coù chu vi khoaûng moät lyù. ÔÛ ñoù, trong caùc khu vöôøn vaø nhöõng
ñòa ñieåm hæ laïc khaùc laø nôi cö nguï cuûa Ñaïi Boà Taùt Dharmodgata
cuøng quyeán thuoäc cuûa Ngaøi. Cuøng vôùi saùu möôi taùm ngaøn nöõ nhaân,
Boà Taùt thuï höôûng nhöõng laïc thuù cuûa nguõ quan maø Ngaøi ñaõ hoaøn
toaøn laøm chuû vaø hoan hæ laøm baát cöù ñieàu gì Ngaøi thích. Suoát trong
ba thôøi quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, Boà Taùt giaûng daïy Phaùp
Prajnaparamita cho nhöõng ai cö truù ôû ñaáy. Haõy tôùi choã Ngaøi, vaø
oâng seõ ñöôïc nghe töø Ngaøi giaùo lyù Prajnaparamita.‛
Giôø ñaây Sadaprarudita khoâng theå nghó ñöôïc gì ngoaøi nhöõng
ñieàu Ngaøi vöøa nghe. Ngay taïi nôi ñang ñöùng, Ngaøi ñaõ coù theå nghe
Boà Taùt Dharmodgata giaûng daïy Prajnaparamita. Ngaøi ñaõ traûi
nghieäm voâ soá traïng thaùi thieàn ñònh. Ngaøi nhaän thöùc ñöôïc nhöõng
coõi khaùc nhau trong möôøi phöông theá giôùi, vaø nhìn thaáy haèng haø sa
soá chö Phaät ñang giaûng daïy Prajnaparamita. Chö Phaät ñang taùn
thaùn Boà Taùt Dharmodgata tröôùc khi bieán maát. Traøn ñaày söï hoan
hyû, nieàm tin vaø loøng suøng kính vôùi Boà Taùt Dharmodgata,
Sadapradurita töï hoûi laøm caùch naøo tôùi ñöôïc tröôùc maët Boà Taùt.
Ngaøi nghó: ‚Ta ngheøo quaù, khoâng coù gì ñeå daâng cuùng Ngaøi,
khoâng y aùo hay chaâu baùu, khoâng daàu thôm hay traøøng hoa, cuõng
chaúng coù baát kyø vaät gì khaùc ñeå toû loøng toân kính moät vò Thaày. Vaäy
ta seõ baùn thòt cuûa mình roài laáy soá tieàn ñoù cuùng döôøng cho Boà Taùt
273
Dharmodgata. Suoát trong luaân hoài töø voâ thuûy, ta ñaõ töøng baùn thòt
cuûa mình khoâng bieát bao nhieâu laàn; cuõng voâ soá laàn ta ñaõ bò chaët
thaønh töøng maûnh vaø bò thieâu huûy trong nhöõng ñòa nguïc laø nôi
nhöõng tham duïc cuûa ta keùo loâi ta xuoáng – nhöng chöa bao giôø ta
nhaän laõnh moät Giaùo lyù nhö theá naøy hay toân kính moät vò Thaày cao
caû nhö vaäy!‛
Ngaøi ñeán giöõa chôï vaø baét ñaàu keâu leân: ‚Ai caàn ngöôøi? Ai
muoán mua moät ngöôøi?‛
Nhöng nhöõng tinh linh xaáu aùc ghen töùc bôûi Sadaprarudita ñang
traûi qua nhöõng thöû thaùch nhö theá laø vì Phaùp, hoï ñaõ laøm cho moïi
ngöôøi khoâng nghe ñöôïc nhöõng gì Ngaøi noùi. Khoâng tìm thaáy ngöôøi
mua, Sadaprarudita ñi tôùi moät goùc vaø ngoài khoùc, nöôùc maét tuoân laõ
chaõ.
Sau ñoù Vua Trôøi Indra (Ñeá Thích) quyeát ñònh thöû thaùch quyeát
taâm cuûa Ngaøi. Mang hình töôùng cuûa moät ngöôøi baø la moân treû,
Thieân Vöông xuaát hieän tröôùc Sadaprarudita vaø noùi: ‚Ta khoâng caàn
caû moät thaân ngöôøi. Ta chæ caàn moät ít thòt, ít môõ vaø moät ít tuûy xöông
ngöôøi ñeå cuùng döôøng. Neáu ngöôi coù theå baùn cho ta nhöõng thöù ñoù,
ta seõ traû tieàn cho ngöôi.‛
Vui möøng khoân xieát, Sadaprarudita laáy moät con dao beùn caét
vaøo tay phaûi cho ñeán khi maùu phun ra. Roài Ngaøi loùc taát caû thòt ôû
ñuøi phaûi, vaø khi ñang chuaån bò ñaäp xöông vaøo töôøng thì coâ con gaùi
cuûa moät thöông gia giaøu coù töø taàng treân cuøng ngoâi nhaø cuûa coâ ñaõ
nhìn thaáy Ngaøi, beøn chaïy boå xuoáng choã Ngaøi ñöùng.
‚Baäc toân quyù, vì sao ngaøi gaây ñau ñôùn cho mình nhö theá?‛ coâ
ta hoûi.
Ngaøi giaûi thích raèng Ngaøi muoán baùn thòt mình ñeå cuùng döôøng
cho Boà Taùt Dharmodgata.
Khi coâ gaùi treû hoûi Ngaøi seõ ñöôïc lôïi ích gì töø loøng toân kính nhö
vaäy, Sadaprarudita traû lôøi: ‚Ngaøi seõ daïy cho toâi nhöõng phöông tieän
thieän xaûo cuûa chö vò Boà Taùt vaø giaùo lyù Prajnaparamita. Sau naøy
274
neáu toâi tu taäp Giaùo Phaùp ñoù, toâi seõ ñaït ñöôïc söï toaøn giaùc, sôû höõu
nhieàu phaåm tính cuûa moät vò Phaät vaø coù theå chia xeû Giaùo Phaùp quyù
baùu vôùi taát caû chuùng sinh.‛
Coâ gaùi noùi: ‚Chaéc chaén laø moãi moät trong nhöõng phaåm tính ñoù
xöùng ñaùng vôùi moät leã cuùng döôøng goàm nhöõng thaân maïng nhieàu
nhö caùt soâng Haèng. Nhöng xin ñöøng laøm toån thöông thaân Ngaøi nhö
vaäy! Con seõ daâng taëng Ngaøi baát cöù thöù gì Ngaøi caàn ñeå toû loøng toân
kính Boà Taùt Dharmodgata vaø seõ ñi cuøng vôùi Ngaøi tôùi gaëp Boà Taùt.
Khi laøm nhö vaäy, con seõ vun troàng coäi coâng ñöùc, noù cuõng giuùp cho
con ñaït ñöôïc nhöõng phaåm tính töông töï.‛
Khi coâ noùi xong, Ñeá Thích hieän laïi hình töôùng cuûa mình vaø noùi
vôùi Sadaprarudita: ‚Ta laø Ñeá Thích, Vua cuûa chö Thieân. Ta ñeán
ñaây ñeå thöû thaùch quyeát taâm cuûa oâng. Chæ caàn oâng yeâu caàu laø ta seõ
ban cho oâng baát kyø nhöõng gì oâng muoán.‛
‛Xin ban cho toâi nhöõng phaåm tính voâ song cuûa chö Phaät!‛
Sadaprarudita traû lôøi.
‚Ta khoâng theå cho ngöôi ñieàu ñoù,‛ Ñeá Thích noùi, ‚Nhöõng ñieàu
nhö theá khoâng naèm trong phaïm vi cuûa ta.‛
‚Neáu theá thì Ngaøi khoâng caàn phaûi nhoïc söùc laøm cho thaân toâi
toaøn veïn trôû laïi,‛ Sadaprarudita noùi. ‚Toâi seõ khaån caàu aân phöôùc
cuûa chaân lyù. Nhôø aân phöôùc cuûa lôøi tieân tri cuûa chö Phaät raèng toâi seõ
khoâng bao giôø quay trôû laïi voøng luaân hoài, nhôø chaân lyù cuûa söï
quyeát taâm sieâu phaøm vaø baát thoái chuyeån cuûa toâi, vaø nhôø chaân lyù
cuûa lôøi toâi noùi, caàu mong thaân toâi hoài phuïc nhö cuõ!‛
Vôùi nhöõng lôøi naøy, thaân Ngaøi trôû laïi hoaøn toaøn nhö tröôùc. Vaø
Vua Trôøi Ñeá Thích bieán maát.
Sadaprarudita ñi cuøng coâ con gaùi cuûa vò thöông gia tôùi nhaø cha
meï coâ vaø thuaät laïi cho hoï caâu chuyeän cuûa mình. Hoï cung caáp cho
Ngaøi nhieàu phaåm vaät caàn thieát ñeå cuùng döôøng. Sau ñoù, ngaøi cuøng
vôùi coâ con gaùi vaø cha meï coâ cuøng vôùi naêm traêm thò nöõ vaø toaøn boä
quyeán thuoäc cuûa hoï khôûi haønh baèng xe ngöïa ñi veà höôùng Ñoâng, vaø
275
tôùi Thaønh Phoá Thoaûng Höông. ÔÛ ñoù, Ngaøi nhìn thaáy Boà Taùt
Dharmodgata ñang giaûng Phaùp cho haøng ngaøn ngöôøi. Caûnh töôïng
laøm Ngaøi traøn ngaäp söï hæ laïc maø moät tu só traûi nghieäm khi ñaém
chìm trong söï theå nhaäp thieàn ñònh. Taát caû xuoáng xe vaø ñi tôùi hoäi
kieán Ngaøi Dharmodgata.
Vaøo luùc ñoù, Boà Taùt Dharmodgata ñaõ xaây döïng moät ñieän thôø
cho Kinh Prajnaparamita. Noù ñöôïc laøm baèng thaát baûo, toâ ñieåm
baèng goã ñaøn höông ñoû coù chaïm troå nhöõng vieân ngoïc. ÔÛ moãi moät
trong boán höôùng coù ñaët nhöõng vieân ngoïc nhö yù gioáng nhö nhöõng
ngoïn ñeøn vaø nhöõng lö höông baïc töø ñoù nhöõng neùn höông cuùng
döôøng baèng goã loâ hoäi ñen thoaûng höông nheï nhaøng. Chính giöõa
ñieän laø boán tuû ngoïc ñöïng nhöõng cuoán Kinh Prajnaparamita baèng
vaøng vaø vieát baèng möïc xanh da trôøi.
Khi thaáy nhöõng vò Trôøi vaø ngöôøi ñang cuùng döôøng, Sadapra-
rudita hoûi thaêm roài cuøng vôùi coâ con gaùi, thöông gia vaø naêm traêm
thò nöõ cuõng cuùng döôøng thaät trang troïng.
Sau ñoù, hoï tôùi gaàn Boà Taùt Dharmodgata, ngöôøi ñang ban giaùo
lyù cho caùc ñeä töû, vaø toû loøng toân kính Boà Taùt baèng taát caû nhöõng
moùn cuùng döôøng cuûa hoï. Con gaùi cuûa vò thöông gia vaø nhöõng thò
nöõ cuûa coâ ñaõ thoï giôùi nguyeän Boà Ñeà Taâm toái thöôïng.
Sadaprarudita hoûi Boà Taùt laø chö Phaät maø Sadaprarudita ñaõ thaáy
tröôùc ñoù töø ñaâu ñeán vaø caùc Ngaøi ñi veà ñaâu. Boà Taùt Dharmodgata
traû lôøi baèng caùch giaûng moät chöông veà ñeà taøi chö Phaät khoâng ñeán
cuõng khoâng ñi.* Sau ñoù Boà Taùt rôøi Phaùp toøa vaø ñi tôùi khu vöïc
rieâng, ôû ñoù Boà Taùt an truù trong traïng thaùi thieàn ñònh nhaát nhö trong
baûy naêm.
Suoát trong thôøi gian ñoù, Sadaprarudita, con gaùi vò thöông gia
vaø naêm traêm thò nöõ khoâng naèm vaø ngoài nöõa, maø thöôøng xuyeân
*
Ñieàu naøy coù nghóa laø chö Phaät khoâng bò troùi buoäc bôûi nhöõng khaùi nieäm veà nôi
choán.
276
ñöùng. Khi ñöùng yeân hay ñi kinh haønh, hoï chæ taäp trung vaøo luùc Boà
Taùt Dharmodgata xuaát ñònh vaø giaûng Phaùp moät laàn nöõa.
Khi baûy naêm gaàn keát thuùc, Sadaprarudita nghe chö Thieân
thoâng baùo trong baûy ngaøy nöõa Boà Taùt Dharmodgata seõ xuaát ñònh
vaø baét ñaàu giaûng daïy trôû laïi. Cuøng vôùi naêm traêm thò nöõ,
Sadaprarudita queùt doïn trong phaïm vi coù baùn kính roäng moät lyù taïi
ñòa ñieåm Boà Taùt Dharmodgata saép giaûng daïy. Khi Ngaøi baét ñaàu
raûi nöôùc treân neàn ñaát cho khoûi buïi, Mara (Ma quaân) laøm cho taát caû
nöôùc bieán maát. Vì vaäy, Sadaprarudita caét maïch maùu vaø raûi maùu
mình treân maët ñaát, con gaùi vò thöông gia cuøng naêm traêm thò nöõ
cuõng laøm nhö vaäy. Thieân Vöông Ñeá Thích chuyeån hoùa maùu cuûa hoï
thaønh goã ñaøn höông ñoû cuûa nhöõng coõi Trôøi.
Cuoái cuøng, Boà Taùt Dharmodgata ñeán vaø ngöï treân toøa sö töû maø
Sadaprarudita vaø nhöõng ngöôøi khaùc ñaõ chuaån bò thaät hoaøn haûo, ôû
ñoù Boà Taùt thuyeát giaûng Prajnaparamita (Baùt nhaõ ba la maät).
Sadaprarudita ñaõ kinh nghieäm saùu trieäu traïng thaùi thieàn ñònh khaùc
nhau vaø coù linh kieán veà voâ soá chö Phaät – moät linh kieán khoâng bao
giôø lìa khoûi Ngaøi, ngay caû trong nhöõng giaác mô. Ngöôøi ta noùi raèng
giôø ñaây Sadaprarudita ñang an truï tröôùc söï hieän dieän cuûa vò Phaät
toaøn giaùc coù danh hieäu laø Ñaáng Tuyeân Thuyeát Giaùo Phaùp vôùi
Ngoân AÂm Du Döông Voâ Taän.
Trong luùc ñi theo Ngaøi Tilopa, ñaïi hoïc giaû Naropa cuõng traûi
qua voâ soá khoù khaên. Nhö chuùng ta ñaõ thaáy tröôùc ñaây, Naropa gaëp
Ngaøi Tilopa, luùc ñoù Ngaøi soáng nhö moät ngöôøi haønh khaát, vaø xin
Ngaøi nhaän oâng laøm ñeä töû. Tilopa chaáp nhaän lôøi khaån caàu naøy vaø ñi
ñaâu Ngaøi cuõng ñem oâng theo, nhöng chaúng bao giôø daïy Giaùo Phaùp
cho oâng.
Moät ngaøy kia, Tilopa ñem Naropa leân ñænh moät ngoïn thaùp chín
taàng vaø hoûi: ‚Coù ai vaâng lôøi Thaày nhaûy töø ngoïn thaùp naøy xuoáng
khoâng?‛
277
Naropa töï nghó, ‚ÔÛ ñaây chaúng coøn ai khaùc, vaäy chaéc Ngaøi
muoán noùi ta.‛ OÂng beøn nhaûy töø ñænh thaùp, thaân ñoå saàm xuoáng ñaát
khieán oâng ñau ñôùn khuûng khieáp.
Tilopa ñi xuoáng vaø hoûi, ‚OÂng coù ñau khoâng?‛
Naropa reân ræ: ‚Khoâng chæ ñau, con chaúng hôn gì moät xaùc
cheát.‛ Nhöng Tilopa gia hoä cho oâng, vaø thaân oâng hoaøn toaøn laønh
laën. Sau ñoù Ngaøi Tilopa laïi daãn Naropa ñi theo chuyeán du haønh.
Moät hoâm, Ngaøi Tilopa ra leänh cho oâng: ‚Naropa, haõy nhoùm
löûa leân!‛
Khi löûa ñaõ chaùy, Ngaøi Tilopa ñaõ chuaån bò nhieàu maûnh tre daøi,
taåm daàu vaø ñaët treân löûa ñeå laøm tre cöùng chaéc.
‚Neáu ngöôi vaãn tieáp tuïc vaâng lôøi Thaày, ngöôi cuõng phaûi traûi
qua nhöõng thöû thaùch nhö theá naøy,‛ Ngaøi noùi vaø thoïc caùc maûnh tre
vaøo döôùi moùng tay vaø chaân cuûa ñeä töû.
Moïi khôùp xöông cuûa Naropa hoaøn toaøn co cöùng vaø oâng kinh
nghieäm noãi ñau ñôùn vaø khoå sôû khoâng theå chòu ñöïng noåi. Roài vò
Ñaïo Sö boû ñi. Vaøi ngaøy sau, khi Ngaøi trôû laïi, Ngaøi ruùt nhöõng maûnh
tre ra, raát nhieàu maùu muû tuoân ra töø nhöõng veát thöông cuûa Naropa.
Moät laàn nöõa, Ngaøi gia hoä vaø laïi cuøng oâng leân ñöôøng.
Moät ngaøy khaùc Ngaøi noùi: ‚Naropa, ta ñoùi. Haõy ñi xin moät ít
thöùc aên cho ta!‛
Naropa ñi ñeán moät nôi raát ñoâng noâng daân ñang baän roän aên
uoáng, oâng xin hoï moät cheùn soï ngöôøi* ñaày suùp vaø mang veà cho
Thaày. Tilopa aên heát söùc ngon laønh vaø döôøng nhö Ngaøi raát haøi loøng.
Naropa nghó: ‚Suoát moät thôøi gian daøi phuïc vuï Thaày, chöa bao
giôø ta thaáy Thaày ta haïnh phuùc nhö vaäy. Neáu hoûi xin nöõa coù leõ ta
ñöôïc theâm moät ít.‛
*
thod phor (Phaïn: kapala). Moät cheùn soï ngöôøi. Ñænh moät soï ngöôøi ñöôïc caùc yogi
duøng laøm caùi toâ. Noù töôïng tröng cho söï voâ ngaõ.
278
Caàm cheùn soï ngöôøi trong tay, oâng leân ñöôøng ñi xin laàn nöõa.
Vaøo luùc naøy nhöõng ngöôøi noâng daân ñaõ trôû laïi caùnh ñoàng cuûa hoï,
ñeå laïi moùn suùp dö ôû choã cuõ.
‚Vieäc duy nhaát caàn laøm laø haõy laáy troäm suùp,‛ Naropa töï nghó,
roài laáy suùp vaø boû chaïy.
Nhöng nhöõng ngöôøi noâng daân thaáy ñöôïc. Hoï baét vaø ñaùnh ñaäp
oâng, boû maëc oâng cho cheát. Trong vaøi ngaøy oâng ñau ñôùn tôùi noãi
khoâng göôïng daäy noåi. Moät laàn nöõa vò Thaày laïi ñeán, gia hoä vaø cuøng
oâng leân ñöôøng nhö tröôùc.
Moät ngaøy khaùc Ngaøi noùi: ‚Naropa, ta caàn raát nhieàu tieàn.99 Haõy
ñi laáy troäm veà cho ta moät ít.‛
Naropa beøn ñi aên troäm tieàn cuûa moät ngöôøi giaøu coù, nhöng bò
baét taïi traän. OÂng bò tuùm laáy, bò ñaùnh ñaäp vaø laïi bò boû maëc cho cheát.
Vaøi ngaøy sau Tilopa tôùi vaø hoûi oâng: ‚OÂng coù ñau khoâng?‛ Khi
nhaän ñöôïc caâu traû lôøi nhö laàn tröôùc, Ngaøi gia hoä cho Naropa, vaø
laïi cuøng nhau leân ñöôøng.
Naropa ñaõ traûi qua möôøi hai thöû thaùch chính vaø möôøi hai thöû
thaùch phuï nhö theá – hai möôi boán thöû thaùch maø oâng phaûi chòu
ñöïng trong moät ñôøi. Cuoái cuøng hoï cuõng ñi tôùi choã keát thuùc.
Moät hoâm, Tilopa noùi, ‚Naropa, haõy ñi laáy ít nöôùc. Ta seõ ôû ñaây
nhoùm löûa.‛
Khi Naropa mang nöôùc trôû veà, Tilopa nhaûy ra töø ñoáng löûa maø
Ngaøi ñang ñoát vaø duøng tay traùi toùm laáy ñaàu Naropa.
‚Ñöa ta xem traùn cuûa ngöôi,‛ Ngaøi ra leänh.
Ngaøi laáy tay phaûi côûi deùp vaø ñaùnh vaøo traùn ñeä töû. Naropa baát
tænh. Khi oâng tænh laïi, moïi phaåm tính cuûa taâm trí tueä cuûa vò Thaày
ñaõ phaùt khôûi trong oâng. Vò Thaày vaø ñeä töû ñaõ hôïp nhaát trong söï
chöùng ngoä.
Treân thöïc teá, bôûi hai möôi boán thöû thaùch maø ñaïi hoïc giaû
Naropa phaûi traûi qua chính laø nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày, vì theá
chuùng ñaõ trôû thaønh caùc phöông tieän thieän xaûo nhôø ñoù caùc che
279
chöôùng cuûa oâng ñöôïc tieät tröø. Chuùng hieån hieän roõ raøng laø nhöõng
gian khoå voâ nghóa khieán khoâng ai nghó raèng ñoù laø Giaùo Phaùp. Quaû
thöïc laø vò Thaày khoâng thoát ra moät lôøi giaûng daïy vaø ñeä töû cuõng
chaúng thöïc haønh giaây phuùt naøo, ngay caû moät leã laïy duy nhaát cuõng
khoâng coù. Tuy nhieân, moät khi Naropa ñaõ gaëp ñöôïc moät Thaønh töïu
giaû vieân maõn, oâng ñaõ tuaân theo taát caû nhöõng huaán leänh cuûa Ngaøi
baát chaáp moïi khoù khaên, vaø khi laøm nhö theá oâng ñaõ hoaøn taát vieäc
tònh hoùa nhöõng chöôùng ngaïi cuûa mình khieán söï chöùng ngoä phaùt
khôûi trong taâm oâng.
Khoâng coù thöïc haønh Phaùp naøo lôùn lao hôn vieäc tuaân lôøi vò
Thaày cuûa ta. Nhöõng lôïi laïc cuûa noù thì bao la nhö chuùng ta coù theå
thaáy ôû ñaây. Traùi laïi, khoâng tuaân lôøi Ngaøi duø chæ moät chuùt thoâi cuõng
laø moät loãi laàm cöïc kyø nghieâm troïng.
Coù laàn Tilopa caám Naropa khoâng ñöôïc nhaän traùch nhieäm hoïc
giaû-giöõ coång taïi Vikramasila.100 Nhöng ít laâu sau ñoù, khi Naropa
ñeán Magadha (Ma Kieät Ñaø), moät trong nhöõng hoïc giaû giöõ chöùc vuï
ñoù ñaõ cheát. Vì khoâng ai coù khaû naêng tranh luaän vôùi nhöõng tirthika
neân taát caû caùc hoïc giaû van naøi Naropa nhaän nhieäm vuï baûo veä coång
phía Baéc, vaø khaêng khaêng thuùc baùch cho ñeán khi oâng chaáp thuaän.
Tuy nhieân, khi moät tirthika xuaát hieän ñeå tranh luaän, Naropa ñaõ
tranh luaän vôùi oâng ta trong nhieàu ngaøy maø cuoái cuøng khoâng theå
chieán thaéng. Naropa caàu nguyeän Thaày mình cho tôùi khi cuoái cuøng
moät ngaøy kia Tilopa xuaát hieän vaø nhìn Naropa baèng caùi nhìn nhö
muoán xuyeân thuûng oâng.
‚Ngaøi ít töø bi quaù - sao Ngaøi khoâng tôùi sôùm hôn?‛ Naropa than
vaõn.
‚Khoâng phaûi ta ñaõ caám oâng nhaän chöùc vuï ngöôøi giöõ coång naøy
hay sao?‛ Tilopa hoûi vaën laïi.
‚Tuy vaäy, trong khi tranh luaän haõy quaùn töôûng ta ôû treân ñaàu
oâng vaø keát aán phaãn noä (haøng phuïc) tröôùc tirthika!‛
280
Naropa laøm theo lôøi Ngaøi, thaéng theá trong cuoäc tranh luaän, vaø
chaám döùt moïi luaän cöù cuûa nhöõng tirthika.
Cuoái cuøng, ñaây laø caùch thöùc Jetsun Milarepa ñi theo Ngaøi
Marpa xöù Lhodrak. Trong vuøng Ngari Gungthang coù moät ngöôøi
giaøu coù teân laø Mila Sherab Gyaltsen. OÂng coù moät con trai vaø moät
con gaùi, ngöôøi con trai teân laø Mila Thopa-ga, ‚Mila Hoan Hyû Laéng
Nghe,‛ maø sau naøy trôû thaønh Jetsun Milarepa. Khi hai ngöôøi con
coøn nhoû thì cha chuùng maát. Ngöôøi chuù teân laø Yungdrung Gyaltsen
ñaõ chieám ñoaït taát caû cuûa caûi vaø taøi saûn cuûa hoï. Hai ñöùa beù vaø meï
chuùng bò boû maëc khoâng tieàn baïc vaø thöïc phaåm, buoäc phaûi traûi qua
nhieàu gian khoå. Mila ñaõ hoïc chuù thuaät vaø taïo möa ñaù vôùi nhaø
huyeàn thuaät Yungton Throgyal xöù Tsang vaø Lharje Nupchung. Bôûi
laøm saäp nhaø, Mila laøm cheát con trai vaø con daâu cuûa ngöôøi chuù
cuøng vôùi ba möôi ba ngöôøi khaùc. Khi taát caû daân ñòa phöông trôû neân
giaän döõ choáng laïi Mila, oâng taïo ra moät traän möa ñaù döõ doäi tôùi noãi
lôùp nöôùc ñaù phuû treân maët ñaát daøy baèng ba lôùp töôøng ñaát seùt.101
Sau ñoù, hoái haän veà nhöõng aùc haïnh ñaõ laøm, Mila quyeát ñònh
thöïc haønh Phaùp. Nghe lôøi khuyeân cuûa Laït ma Yungton, oâng ñi gaëp
moät vò Thaày tinh thoâng Phaùp Ñaïi Vieân Maõn teân laø Rongton Lhaga,
vaø xin ñöôïc chæ daïy.
Vò Laït ma traû lôøi: ‚Giaùo Phaùp ta daïy laø Ñaïi Vieân Maõn. Goác
cuûa noù laø chinh phuïc luùc khôûi ñaàu, ngoïn cuûa noù laø chinh phuïc söï
thaønh töïu vaø quaû cuûa noù laø chinh phuïc phaùp du giaø.102 Neáu thieàn
ñònh veà noù trong ngaøy, haønh giaû coù theå thaønh Phaät trong ngaøy ñoù;
neáu thieàn ñònh veà noù trong ñeâm, haønh giaû coù theå thaønh Phaät ngay
trong ñeâm ñoù. Nhöõng ngöôøi may maén maø haønh ñoäng trong quaù khöù
cuûa hoï ñaõ taïo neân nhöõng nhaân duyeân thích hôïp thì thaäm chí khoâng
caàn thieàn ñònh; hoï seõ ñöôïc giaûi thoaùt chæ nhôø nghe noù. Vì noù laø
Phaùp daønh cho nhöõng ngöôøi coù naêng löïc xuaát chuùng loãi laïc neân ta
seõ daïy noù cho ngöôi.‛
281
Sau khi nhaän quaùn ñaûnh vaø nhöõng giaùo huaán, Mila töï nghó: ‚Ta
ñaõ maát hai tuaàn ñeå ñaït ñöôïc nhöõng daáu hieäu thaønh coâng quan
troïng trong vieäc söû duïng buøa chuù. Baûy ngaøy ñuû ñeå laøm ñöôïc möa
ñaù. Giôø ñaây laø moät giaùo lyù coøn deã hôn caû buøa chuù vaø möa ñaù –
neáu baïn thieàn ñònh trong ngaøy, baïn seõ thaønh Phaät ngay trong ngaøy
ñoù; neáu thieàn ñònh vaøo ban ñeâm baïn seõ thaønh Phaät ngay trong ñeâm
ñoù – vaø neáu nhöõng haønh ñoäng trong quaù khöù cuûa baïn ñaõ taïo ra
nhöõng nhaân duyeân thích hôïp, thì thaäm chí baïn hoaøn toaøn chaúng
caàn thieàn ñònh gì heát! Haõy xem ta ñaõ gaëp ñöôïc giaùo lyù naøy nhö theá
naøo, roõ raøng ta phaûi laø moät trong nhöõng ngöôøi coù nhöõng thieän haïnh
trong quaù khöù.‛
Vì theá, Ngaøi cöù ôû treân giöôøng maø khoâng thieàn ñònh, vì theá
haønh giaû vaø giaùo lyù taùch lìa nhau.
Vaøi ngaøy sau vò Laït ma noùi vôùi Ngaøi: ‚Nhöõng gì ta noùi vôùi
ngöôi ñeàu laø söï thaät. Ngöôi thöïc söï laø keû ñaïi toäi loãi, vaø ta ñaõ taùn
thaùn giaùo lyù cuûa ta hôi thaùi quaù. Vì theá baây giôø ta seõ khoâng chæ daïy
ngöôi. Ngöôi neân ñi ñeán aån thaát Trowolung ôû Lhodrak, ôû ñoù coù
moät ñeä töû chaân truyeàn cuûa chính thaønh töïu giaû AÁn Ñoä Naropa.
Ngaøi laø Marpa, baäc xuaát saéc nhaát trong caùc vò Thaày, vò vua cuûa
caùc dòch giaû. Ngaøi laø moät thaønh töïu giaû cuûa Truyeàn Thoáng Taân
Mantra,103 vaø khaép tam giôùi khoâng ai saùnh baèng. Vì ngöôi vaø Ngaøi
coù moái lieân keát baét nguoàn töø caùc haønh ñoäng trong nhöõng ñôøi tröôùc
neân haõy ñi vaø gaëp Ngaøi!‛
Chæ caàn nghe tôùi aâm thanh danh hieäu cuûa Dòch Giaû Marpa
cuõng ñuû laøm taâm thöùc Milarepa traøn ngaäp nieàm vui voâ taû. Ngaøi
hoan hyû tôùi noãi moïi loã chaân loâng treân thaân Ngaøi ñeàu döïng ñöùng,
vaø caûm thöùc suøng moä bao la traøn ngaäp khieán maét Ngaøi ñaãm leä.
Milarepa leân ñöôøng, töï hoûi bao giôø môùi ñöôïc dieän kieán vò Thaày
cuûa mình.
Luùc baáy giôø Marpa vaø vôï Ngaøi coù nhieàu giaác mô laï thöôøng, vaø
Marpa bieát raèng Jetsun Mila ñang treân ñöôøng tôùi choã Ngaøi. Ngaøi ñi
282
xuoáng thung luõng ñeå chôø Mila tôùi, giaû vôø nhö ñang caøy ruoäng.
Thoaït tieân Mila gaëp con trai cuûa Marpa laø Tarma Dodeù ñang chaên
traâu. Ñi tieáp theâm moät chuùt, Mila thaáy Marpa ñang caøy ruoäng. Luùc
Mila nhìn thaáy Ngaøi Marpa, Mila kinh nghieäm söï hyû laïc maõnh lieät
khoâng theå dieãn taû; trong choác laùt, moïi nieäm töôûng taàm thöôøng cuûa
Mila ngöng baët. Tuy nhieân, Mila khoâng nhaän ra ñöôïc raèng ñaây laø
moät Laït ma baèng xöông baèng thòt, vaø giaûi thích vôùi ngöôøi raèng
mình tôùi ñeå gaëp Marpa.
‚Ta seõ daãn mi tôùi gaëp Ngaøi,‛ Marpa traû lôøi. ‚Haõy caøy ñaùm
ruoäng naøy cho ta.‛ Ñeå laïi cho Mila moät bình bia, Marpa boû ñi.
Mila uoáng caïn bia roài laøm vieäc. Khi Mila hoaøn taát coâng vieäc, con
trai cuûa vò Laït ma tôùi goïi vaø caû hai cuøng ñi.
Khi Mila ñöôïc ñöa tôùi tröôùc maët vò Laït ma, Mila ñaët ñoâi baøn
chaân Marpa leân ñænh ñaàu mình vaø keâu leân: ‚OÂi, Ñaïo sö! Con laø
moät keû ñaïi toäi loãi ôû phöông taây! Con xin cuùng döôøng Ngaøi thaân,
ngöõ vaø taâm con. Xin nuoâi döôõng, cho con quaàn aùo vaø daïy con Giaùo
Phaùp. Xin ban cho con caùch thöùc ñeå thaønh Phaät trong ñôøi naøy!‛
‚Khoâng phaûi laø loãi cuûa ta khi mi töï cho mình laø moät keû xaáu xa
nhö theá,‛ Marpa traû lôøi. ‚Ta khoâng yeâu caàu mi tích luõy nhöõng aùc
haïnh vì lôïi ích cuûa ta! Vaäy mi ñaõ laøm nhöõng ñieàu gì sai traùi?‛
Mila thuaät laïi cho Ngaøi toaøn boä chi tieát caâu chuyeän.
‚Toát laém,‛ Marpa öng thuaän, ‚trong baát kyø tröôøng hôïp naøo,
vieäc cuùng döôøng thaân, ngöõ vaø taâm cuûa mi laø moät ñieàu toát. Tuy
nhieân, ñoái vôùi quaàn aùo, thöïc phaåm vaø Phaùp thì mi khoâng theå coù caû
ba. Hoaëc ta cho mi quaàn aùo vaø thöïc phaåm coøn Phaùp thì mi phaûi ñi
tìm ôû nôi khaùc, hoaëc mi nhaän Phaùp cuûa ta vaø tìm nhöõng thöù coøn laïi
ôû nôi naøo ñoù. Haõy quyeát ñònh. Vaø neáu choïn Giaùo Phaùp thì vieäc mi
coù thaønh töïu Phaät Quaû trong ñôøi naøy hay khoâng seõ tuøy thuoäc vaøo
söï kieân trì cuûa chính mi.‛
Mila noùi: ‚Neáu ñuùng nhö theá thì bôûi con tôùi ñaây vì Phaùp neân
con seõ tìm löông thöïc vaø quaàn aùo ôû nôi khaùc.‛
283
Mila ôû laïi vaøi ngaøy vaø ñi xin khaép vuøng Lhodrak thöôïng vaø haï
ñöôïc hai möôi moát thuøng luùa maïch. OÂng duøng möôøi boán thuøng ñeå
mua moät aám ñoàng coù boán quai. Ñoå saùu bình luùa vaøo moät caùi bao,
oâng trôû veà cuùng döôøng aám vaø luùa cho Marpa.
Khi Mila ñaët bao luùa maïch xuoáng, oâng laøm caên phoøng rung
chuyeån, Marpa thöùc daäy.
‚Mi laø moät tu só treû coù söùc maïnh, phaûi vaäy khoâng?‛ Ngaøi noùi.
‚Boä mi ñònh gieát caû nhaø ta baèng caùch laøm saäp nhaø vôùi hai tay traàn
cuûa mi chaéc? Ñem bao luùa mì ñoù ra khoûi ñaây ngay!‛ Ngaøi ñaù caùi
bao, vaø Mila phaûi ñem noù ra ngoaøi. Laùt sau, Mila daâng cho Ngaøi
Marpa caùi aám roãng.104
Moät ngaøy noï, Marpa noùi vôùi Mila: ‚Nhöõng ngöôøi xöù Yamdrok
Taklung vaø Lingpa ñang taán coâng nhöõng ñeä töû trung thaønh ôû U vaø
Tsang tôùi thaêm ta, vaø cöôùp löông thöïc cuøng ñoà cuùng döôøng cuûa hoï.
Haõy truùt nhöõng traän möa ñaù xuoáng chuùng! Bôûi haàu nhö ñoù cuõng laø
Phaùp, sau ñaáy ta seõ ban cho mi nhöõng giaùo huaán.‛
Mila gaây ra nhöõng traän möa ñaù taøn phaù caû hai vuøng naøy vaø sau
ñoù ñi caàu giaùo lyù.
‚Mi nghó ta saép trao cho mi giaùo lyù ta ñem veà töø AÁn Ñoä coù giaù
trò to lôùn nhö vaäy ñeå ñoåi laáy ba hay boán traän möa ñaù hay sao? Neáu
mi thaät söï caàu Phaùp, haõy laøm meâ hoaëc daân chuùng ôû ngoïn ñoài
Lhodrak. Hoï taán coâng nhöõng ñeä töû xöù Nyaloro cuûa ta vaø luoân luoân
ra veû xem thöôøng ta. Khi coù daáu hieäu cho thaáy thaàn chuù cuûa mi ñaõ
coù taùc duïng, ta seõ ban cho mi giaùo huaán khaåu truyeàn cuûa Naropa,
noù seõ daãn ñeán Phaät Quaû chæ trong moät thaân vaø moät ñôøi ngöôøi duy
nhaát.‛
Khi nhöõng daáu hieäu thaønh coâng cuûa aùc chuù xuaát hieän, Mila xin
ñöôïc ban Phaùp.
‚Haû! Phaûi chaêng ñeå toû loøng toân kính nhöõng aùc haïnh mi ñaõ tích
luõy maø mi ñoøi caùc giaùo huaán khaåu truyeàn coøn aám hôi thôû cuûa
nhöõng Dakini naøy, laø nhöõng gì ta ñaõ phaûi tìm kieám baát chaáp nhöõng
284
hieåm nguy tôùi tính maïng vaø cuoäc ñôøi ta hay sao? Ta nghó raèng mi
noùi ñuøa, nhöng ta thaáy ñieàu naøy hôi thaùi quaù. Vôùi ta thì khoâng sao
nhöng nhöõng ngöôøi khaùc seõ gieát mi! Baây giôø haõy laøm nhöõng ngöôøi
treân ñoài soáng laïi vaø traû laïi muøa maøng cho daân xöù Yamdrok. Neáu
laøm ñöôïc, mi seõ ñöôïc giaùo lyù – coøn khoâng, ñöøng quanh quaån beân
ta nöõa!‛
Hoaøn toaøn kieät söùc bôûi nhöõng lôøi quôû traùch naøy, Mila ngoài
khoùc nöùc nôû. Saùng hoâm sau, Marpa ñeán gaëp oâng.
‚Ñeâm qua ta coù hôi coäc caèn vôùi mi,‛ Ngaøi noùi. ‚Ñöøng buoàn.
Ta seõ ban cho mi giaùo huaán töøng ít moät. Haõy kieân nhaãn! Bôûi mi laø
moät ngöôøi thôï gioûi, ta muoán mi xaây cho ta moät caên nhaø ñeå cho
Tarma Dodeù. Khi naøo mi hoaøn taát, ta seõ ban cho mi nhöõng giaùo
huaán vaø cuõng cung caáp cho mi thöïc phaåm vaø quaàn aùo.‛
‚Nhöng neáu con cheát trong thôøi gian ñoù, con seõ laøm ñöôïc gì
khi khoâng coù Giaùo Phaùp?‛ Mila hoûi.
‚Ta baûo ñaûm raèng ñieàu ñoù khoâng xaûy ra,‛ Marpa noùi, ‚giaùo lyù
cuûa ta khoâng phaûi laø ñeå khoaùc laùc vôù vaån, vaø bôûi roõ raøng laø mi coù
söï kieân nhaãn phi thöôøng neân khi mi aùp duïng nhöõng giaùo huaán cuûa
ta vaøo thöïc haønh, chuùng ta seõ chôø xem mi coù ñaït ñöôïc Phaät Quaû
chæ trong moät ñôøi hay khoâng.‛
Sau khi khuyeán khích nhieàu hôn nöõa theo caùch thöùc töông töï,
Ngaøi baûo Mila tuaàn töï xaây ba caên nhaø: moät caên hình troøn ôû chaân
ngoïn ñoài phía ñoâng, moät caên hình baùn nguyeät ôû phía taây vaø moät
caên hình tam giaùc ôû höôùng baéc. Nhöng moãi khi caên nhaø xaây ñöôïc
phaân nöûa thì Marpa laïi nhieác moùc Mila döõ doäi, baét oâng phaù huûy
nhöõng gì ñaõ xaây vaø ñem ñaát ñaù maø oâng ñaõ söû duïng trôû laïi nôi oâng
tìm thaáy chuùng.
Moät veát thöông vôõ toaùc treân löng Mila, nhöng oâng nghó: ‚Neáu
ñöa cho vò Thaày xem, Ngaøi seõ chæ quôû maéng ta moät laàn nöõa. Ta coù
theå cho sö maãu thaáy, nhöng ñieàu ñoù chæ gaây theâm oàn aøo raéc roái.‛
285
Theá neân, khoâng ñöa cho sö maãu xem veát thöông, oâng khoùc loùc vaø
van xin baø giuùp oâng thænh caàu giaùo lyù.
Baø yeâu caàu Marpa daïy Mila, vaø Marpa traû lôøi: ‚Haõy cho noù
moät böõa aên ngon vaø ñem noù tôùi ñaây!‛ Ngaøi truyeàn daïy cho Mila
vaø ban nhöõng giôùi nguyeän quy y.
Ngaøi noùi: ‚Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc goïi laø Giaùo Phaùp neàn
taûng. Neáu mi muoán nhöõng giaùo huaán phi thöôøng cuûa Mantra Thöøa
Bí Maät thì loaïi söï vieäc maø mi seõ phaûi traûi qua laø nhö theá naøy...‛ vaø
Ngaøi ñoïc moät baøi keä toùm taét veà cuoäc ñôøi vaø nhöõng thöû thaùch cuûa
Naropa. ‚Mi khoù coù theå laøm ñöôïc nhö vaäy,‛ Ngaøi keát luaän.
Nghe nhöõng lôøi naøy, Mila caûm thaáy loøng suøng kính maõnh lieät
ñeán noãi nöôùc maét oâng chaûy maõi khoâng thoâi, vaø vôùi moät quyeát ñònh
maïnh meõ oâng nguyeän laøm taát caû nhöõng gì vò Thaày yeâu caàu.
Vaøi ngaøy sau, Marpa ñi daïo vaø ñem Mila theo nhö thò giaû cuûa
Ngaøi. Marpa ñi veà höôùng ñoâng-nam vaø tôùi moät mieáng ñaát coù vò trí
thuaän lôïi. Ngaøi noùi: ‚Haõy laøm cho ta moät thaùp maøu xaùm, coù goùc
vuoâng vaø cao chín taàng ôû ñaây, theâm moät ñænh nhoïn nöõa thì thaønh
möôøi taàng. Mi khoâng ñöôïc haï thaáp thaùp xuoáng, vaø khi hoaøn taát ta
seõ ban cho mi caùc giaùo huaán. Ta cuõng seõ cho mi löông thöïc khi
nhaäp thaát thöïc haønh.‛
Mila ñaõ ñaøo xong phaàn moùng vaø baét ñaàu xaây thì coù ba ñeä töû
cao caáp cuûa Thaày ñi ngang qua. Ñeå ñuøa giôõn, hoï laên tôùi cho oâng
moät taûng ñaù lôùn vaø Mila duøng noù laøm moùng nhaø. Khi oâng hoaøn taát
hai taàng döôùi cuøng, Marpa tôùi thaêm vaø hoûi taûng ñaù ôû ñaâu ra. Mila
keå vôùi Ngaøi söï vieäc xaûy ra.
‚Nhöõng ñeä töû cuûa ta ñang thöïc haønh phaùp du giaø trong hai giai
ñoaïn, hoï khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi haàu cuûa mi!‛ Marpa la heùt:
‚Haõy laáy taûng ñaù ñoù ra khoûi ñaây ngay vaø traû noù veà choã cuõ!‛
Mila phaù boû toaøn boä caùi thaùp, baét ñaàu töø ñænh. OÂng vaàn taûng ñaù
moùng ra vaø ñem ñaët laïi choã cuõ.
286
Sau ñoù Marpa baûo oâng: ‚Baây giôø ñem noù tôùi ñaây vaø ñaët noù trôû
laïi.‛
Vì theá Mila laên taûng ñaù trôû laïi vaø ñaët ñuùng vaøo choã tröôùc ñoù.
OÂng tieáp tuïc xaây döïng cho ñeán khi hoaøn taát taàng thöù baûy, vaøo luùc
naøy oâng bò moät veát thöông ôû beân hoâng.
Marpa noùi: ‚Baây giôø haõy boû vieäc xaây thaùp, thay vaøo ñoù haõy
xaây cho ta moät ngoâi ñeàn vôùi moät ñaïi saûnh möôøi hai coät vaø moät
ñieän thôø ñaép noåi.‛
Theá laø Mila xaây ngoâi ñeàn, vaø khi hoaøn thaønh thì moät veát
thöông phía döôùi löng oâng bò vôõ ra.
Vaøo luùc ñoù, Meton Tsonpo xöù Tsangrong thænh caàu Marpa ban
quaùn ñaûnh Samvara, vaø Tsurton Wangeù xöù Dol thænh caàu quaùn
ñaûnh Guhyasamaja. Trong caû hai dòp naøy, Mila hy voïng raèng nhôø
coâng vieäc xaây caát oâng seõ ñöôïc nhaän quaùn ñaûnh, coù vò trí trong hoäi
chuùng, nhöng nhöõng gì oâng nhaän ñöôïc töø Marpa chæ laø nhöõng cuù
ñaùnh vaø nhöõng lôøi maéng nhieác, vaø caû hai laàn oâng ñeàu bò neùm ra
ngoaøi. Löng oâng giôø ñaây laø moät veát thöông khoång loà vôùi maùu vaø
muû chaûy ra töø ba choã. Tuy nhieân oâng vaãn tieáp tuïc laøm vieäc, thay vì
ñeo gioû ñaát ôû löng thì oâng ñeo ôû phía tröôùc.
Khi Ngokton Chodor xöù Shung tôùi thænh caàu quaùn ñaûnh
Hevajra, vôï Ngaøi Marpa ñöa cho Mila moät vieân lam ngoïc lôùn laø
vaät thöøa keá cuûa rieâng baø. Mila duøng noù nhö moùn cuùng döôøng cho
leã quaùn ñaûnh, oâng ngoài vaøo haøng nhöõng ngöôøi döï leã, nhöng nhö
laàn tröôùc, vò Thaày traùch maéng vaø ñaùnh oâng moät traän, vaø oâng khoâng
ñöôïc nhaän quaùn ñaûnh.
Laàn naøy oâng caûm thaáy raèng khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa: oâng seõ
khoâng bao giôø nhaän ñöôïc baát kyø giaùo lyù naøo. OÂng ñi lang thang
khoâng ñònh höôùng. Moät gia ñình ôû Lhodrak Khok thueâ oâng ñoïc
quyeån Trí tueä Sieâu Vieät trong Taùm Ngaøn Baøi Keä. OÂng ñoïc ñeán
truyeän cuûa Sadaprarudita, vaø caâu chuyeän naøy laøm oâng suy nghó.
OÂng nhaän ra raèng ñeå nhaän ñöôïc lôïi laïc cuûa Giaùo Phaùp, oâng phaûi
287
chaáp nhaän moïi gian khoå vaø laøm haøi loøng vò Thaày baèng caùch laøm
baát cöù nhöõng gì Ngaøi ra leänh.
Vì theá oâng quay trôû laïi, nhöng moät laàn nöõa Marpa chæ ñoùn chaøo
oâng baèng söï thoùa maï vaø nhöõng cuù ñaùnh. Mila tuyeät voïng ñeán noãi
vôï Ngaøi Marpa phaûi gôûi oâng tôùi Laït ma Ngokpa, vò naøy ban cho
oâng moät soá giaùo huaán. Nhöng vì Mila khoâng ñöôïc Thaày cho pheùp
neân khi oâng thieàn ñònh chaúng coù ñieàu gì xaûy ra. Marpa ra leänh oâng
ñi veà cuøng vôùi Laït ma Ngokpa.
Moät ngaøy noï, trong moät tieäc cuùng döôøng, Marpa khieån traùch
Laït ma Ngokpa vaø nhöõng ñeä töû khaùc thaäm teä vaø saép söûa ñaùnh hoï.
Mila töï nghó: ‚Vôùi aùc nghieäp cuûa ta, khoâng chæ mình ta ñau
khoå vì nhöõng loãi laàm traàm troïng vaø nhöõng che chöôùng saâu daøy, maø
giôø ñaây ta coøn gaây nhöõng khoù khaên cho Laït ma Ngokpa vaø phoái
ngaãu cuûa Ñaïo sö. Bôûi ta chæ ñang choàng chaát caøng luùc caøng nhieàu
aùc haïnh maø chaúng ñöôïc nhaän baát kyø giaùo lyù naøo, caùch toát nhaát laø
ta neân cheát ñi cho raûnh.‛
Mila chuaån bò töï töû. Khi Laït ma Ngokpa ñang coá ngaên caûn oâng
thì Ngaøi Marpa dòu xuoáng vaø goïi caû hai tôùi. Ngaøi chaáp nhaän Mila
laøm ñeä töû, ban cho oâng nhieàu lôøi chæ daïy quyù baùu vaø ñaët danh hieäu
cho oâng laø Mila Dorje Gyaltsen, ‚Mila Kim Cöông Ngoïn Côø
Chieán Thaéng.‛ Khi Ngaøi ban quaùn ñaûnh Samvara cho oâng, Ngaøi
laøm moät maïn ñaø la vôùi saùu möôi hai Boån Toân xuaát hieän thaät roõ
raøng. Roài Mila nhaän danh hieäu bí maät laø Shepa Dorje, ‚Kim
Cöông Hyû,‛ vaø Ngaøi Marpa ban moïi quaùn ñaûnh vaø giaùo huaán cho
oâng gioáng nhö roùt töø bình naøy sang chieác bình khaùc. Sau ñoù, Mila
thöïc haønh trong nhöõng ñieàu kieän khaéc nghieät nhaát, vaø ñaït ñöôïc
moïi thaønh töïu thoâng thöôøng vaø sieâu vieät.105
Gioáng nhö theá, ñoù chính laø caùch maø taát caû nhöõng hoïc giaû,
thaønh töïu giaû vaø Trì minh vöông (vidyadhara) trong quaù khöù cuûa
AÁn Ñoä laãn Taây Taïng ñaõ ñi theo moät vò Thaày taâm linh ñích thöïc, vaø
288
baèng caùch laøm baát cöù nhöõng gì vò Thaày daïy baûo, caùc Ngaøi ñaõ ñaït
ñöôïc söï chöùng ngoä baát khaû phaân vôùi chöùng ngoä cuûa vò Thaày.
Traùi laïi, laø moät loãi laàm heát söùc traàm troïng neáu khoâng ñi theo vò
Thaày vôùi moät taâm thöùc hoaøn toaøn chaân thaät, khoâng chuùt giaû doái.
Ñöøng bao giôø nhaän thöùc baát kyø haønh ñoäng naøo cuûa Ngaøi moät caùch
tieâu cöïc. Chôù bao giôø noùi doái Ngaøi duø moät ñieàu nhoû nhaát.
Coù laàn, ñeä töû cuûa moät ñaïi thaønh töïu giaû ñang giaûng Phaùp cho
moät nhoùm ñeä töû. Vò Thaày cuûa oâng ta ñi tôùi, phuïc söùc nhö moät
ngöôøi aên maøy. Ngöôøi ñeä töû quaù boái roái khi phaûi quyø laïy Ngaøi tröôùc
ñaùm ñoâng neân giaû vôø nhö khoâng thaáy Ngaøi. Chieàu hoâm ñoù, khi
ñaùm ñoâng ñaõ giaûi taùn, oâng ñi gaëp Thaày mình vaø ñaûnh leã.
‚Taïi sao tröôùc ñaây ngöôi khoâng ñaûnh leã?‛ vò Thaày hoûi.
‚Con khoâng thaáy Ngaøi,‛ oâng ta noùi doái.
Laäp töùc, hai maét oâng rôi xuoáng ñaát. OÂng caàu xin tha thöù vaø noùi
söï thaät, vaø vôùi söï ban phöôùc, vò Thaày ñaõ phuïc hoài laïi ñoâi maét cho
oâng.
Coù moät caâu chuyeän töông töï veà ñaïi thaønh töïu giaû AÁn Ñoä
Krsnacarya. Moät ngaøy kia, khi ñang ñi taøu bieån vôùi nhieàu ñeä töû,
taâm oâng khôûi nieäm: ‚Thaày ta thöïc söï laø moät thaønh töïu giaû, nhöng
theo quan ñieåm theá gian thì ta xuaát saéc hôn Ngaøi vì ta giaøu coù vaø
coù nhieàu thò giaû hôn.‛
Ngay laäp töùc chieác taøu chìm xuoáng bieån. Nguïp laën voâ voïng
trong nöôùc, oâng caàu nguyeän Thaày mình, Ngaøi xuaát hieän trong thaân
ngöôøi vaø cöùu oâng khoûi cheát chìm.
‚Ñoù laø phaàn thöôûng cho söï kieâu ngaïo vó ñaïi cuûa ngöôi,‛ vò
Thaày noùi. ‚Neáu ta raùng tích luõy cuûa caûi vaø thò giaû thì ta cuõng seõ coù.
Nhöng ta ñaõ quyeát ñònh khoâng laøm nhö vaäy.‛
Voâ soá chö Phaät khoâng theå nghó baøn ñaõ ñeán, nhöng loøng bi cuûa
caùc Ngaøi khoâng ñuû ñeå cöùu chuùng ta: chuùng ta vaãn coøn ôû trong ñaïi
döông ñau khoå cuûa luaân hoài sinh töû. Voâ soá khoâng theå nghó baøn
nhöõng baäc Thaày vó ñaïi ñaõ xuaát hieän töø xa xöa, nhöng chuùng ta
289
khoâng ñuû may maén ñeå ñöôïc höôûng söï chaêm soùc ñaày bi maãn cuûa
caùc Ngaøi, hay ngay caû ñöôïc gaëp caùc Ngaøi. Ngaøy nay, giaùo lyù cuûa
Ñöùc Phaät saép keát thuùc. Naêm söï suy ñoài caøng ngaøy caøng hieån
nhieân, vaø maëc duø coù moät ñôøi ngöôøi, chuùng ta vaãn hoaøn toaøn naèm
trong moùng vuoát cuûa nhöõng aùc haïnh cuûa mình, vaø meâ laàm khoâng
bieát ñieàu gì neân laøm vaø ñieàu gì neân traùnh. Khi chuùng ta lang thang
nhö moät keû muø loøa leû loi trong caùnh ñoàng hoang thì nhöõng thieän tri
thöùc cuûa ta, nhöõng vò Thaày sieâu vieät nghó töôûng tôùi chuùng ta vôùi
loøng bi maãn voâ bieân, vaø tuøy theo nhu caàu cuûa moãi ngöôøi trong
chuùng ta maø caùc Ngaøi xuaát hieän trong thaân töôùng con ngöôøi. Maëc
duø trong söï chöùng ngoä thì caùc Ngaøi laø nhöõng vò Phaät, nhöng trong
haønh ñoäng thì caùc Ngaøi laïi hoøa hôïp vôùi hoaøn caûnh cuûa chuùng ta.
Baèng nhöõng phöông tieän thieän xaûo, caùc Ngaøi nhaän chuùng ta laøm
ñeä töû, giôùi thieäu cho ta Giaùo Phaùp ñích thöïc toái thöôïng, khai thò
cho ta veà nhöõng gì neân laøm vaø khoâng neân laøm, vaø chæ baøy chính
xaùc con ñöôøng toái haûo daãn tôùi giaûi thoaùt vaø giaùc ngoä. Quaû thaät, caùc
Ngaøi khoâng khaùc bieät vôùi chính Ñöùc Phaät; nhöng khi so saùnh vôùi
Ñöùc Phaät thì thieän taâm cuûa caùc Ngaøi trong vieäc quan taâm tôùi chuùng
ta thaäm chí coøn vó ñaïi hôn. Vì theá, haõy luoân coá gaéng ñi theo vò
Thaày cuûa baïn moät caùch ñuùng ñaén, vôùi ba loaïi nieàm tin.*
Con ñaõ gaëp moät vò Thaày cao caû,
nhöng laïi ñeå mình sa suùt bôûi caùch haønh xöû tieâu cöïc cuûa con.
Con ñaõ tìm ñöôïc con ñöôøng toát nhaát,
nhöng laïi lang thang treân con ñöôøng nhoû cheo leo.
Xin gia hoä cho con vaø taát caû nhöõng ai coù taùnh khí xaáu xa nhö con
Khieán taâm chuùng con coù theå ñöôïc thuaàn hoùa nhôø Giaùo Phaùp.
*
Nhöõng nieàm tin naøy ñöôïc giaûng ôû ñaàu chöông tieáp theo.
290
Dilgo Khyentse Rinpoche (1910-1991)
Moät trong nhöõng Hoùa Thaân cuûa JamyangKhyentse
Wangpo. Ngaøi ñaõ tu hoïc vôùi moät traêm hai möôi vò Thaày
vaø traûi toaøn boä hai möôi naêm trong thieàn thaát. Ngaøi
thöôøng ban caùc Giaùo lyù, keå caû Giaùo lyù Ñaïi Vieân Maõn,
cho Ñöùc Ñaït Lai Laït Ma. Nhieàu haäu theá caùc Laït ma
Taây Taïng coi Ngaøi nhö vò Thaày goác cuûa hoï. Ngaøi cuõng
giaûng daïy roäng raõi ôû AÂu Chaâu vaø Baéc Myõ.
PHAÀN II
NHÖÕNG CHUAÅN BÒ PHI THÖÔØNG
HAY BEÂN TRONG
292
Caùc Boån Toân Quy y
Quaùn töôûng ruoäng coâng ñöùc ñeå quy y theo
Taâm-Yeáu cuûa Phaïm Vi Bao La.
CHÖÔNG I
QUY Y, NEÀN MOÙNG CUÛA MOÏI CON ÑÖÔØNG
Ñaët Tam Baûo leân ñaàu, laø quy y beân ngoaøi,

Ngaøi thöïc söï chöùng ngoä Ba Goác, laø quy y beân trong;
Ngaøi ñaõ hieån loä ba thaân, laø quy y toái thöôïng.
Baäc Thaày Voâ Song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Söï quy y,106 neàn moùng cuûa moïi con ñöôøng,107 ñöôïc giaûi thích döôùi
ba tieâu ñeà: nhöõng tieáp caän ñeå quy y, quy y nhö theá naøo, nhöõng giôùi
luaät vaø lôïi ích cuûa vieäc quy y.
I. NHÖÕNG TIEÁP CAÄN ÑEÅ QUY Y
1. Nieàm Tin
Gioáng nhö söï quy y môû caùnh cöûa ñi vaøo taát caû nhöõng giaùo lyù vaø söï
thöïc haønh, thì chính nieàm tin môû ra caùnh coång ñeå quy y. Do vaäy,
nhö böôùc ñaàu trong vieäc quy y, ñieàu quan troïng laø phaûi phaùt trieån
moät nieàm tin kieân coá vaø laâu daøi. Baûn thaân nieàm tin coù ba loaïi:
nieàm tin soáng ñoäng, nieàm tin thieát tha, vaø nieàm tin chaéc chaén
1.1 NIEÀM TIN SOÁNG ÑOÄNG
Nieàm tin soáng ñoäng laø nieàm tin ñöôïc thoâi thuùc trong chuùng ta nhôø
nghó töôûng veà loøng bi maãn bao la cuûa chö Phaät vaø nhöõng baäc Thaày
vó ñaïi. Chuùng ta coù theå kinh nghieäm loaïi nieàm tin naøy khi vieáng
thaêm moät ngoâi chuøa coù nhieàu bieåu töôïng cho thaân, ngöõ, vaø taâm
cuûa chö Phaät, hay sau moät cuoäc gaëïp gôõ moät vò Thaày hoaëc thieän tri
SỰ QUY Y, NỀN MÓNG CỦA MỌI CON ĐƯỜNG
thöùc vó ñaïi maø ta vöøa ñích thaân hoäi kieán hoaëc nhöõng phaåm tính hay
tieåu söû cuûa nhöõng vò maø ta ñöôïc nghe keå laïi.108
1.2 NIEÀM TIN THA THIEÁT

Nieàm tin tha thieát laø loøng nhieät thaønh cuûa chuùng ta muoán thoaùt
khoûi nhöõng ñau khoå cuûa ba coõi thaáp khi ta ñöôïc nghe moâ taû veà
chuùng; söï nhieät thaønh muoán vui höôûng haïnh phuùc cuûa nhöõng coõi
cao vaø cuûa söï giaûi thoaùt khi chuùng ta ñöôïc nghe veà chuùng; loøng
nhieät thaønh ñeå daán mình vaøo nhöõng thieän haïnh khi ta nghe noùi veà
nhöõng lôïi ích maø chuùng mang laïi; vaø söï nhieät thaønh ñeå traùnh
nhöõng haønh vi tieâu cöïc khi ta hieåu ñöôïc nhöõng toån haïi do chuùng
gaây ra.
1.3 NIEÀM TIN CHAÉC CHAÉN
Nieàm tin chaéc chaén laø nieàm tin vaøo Tam Baûo khôûi leân töø ñaùy loøng
ta moät khi chuùng ta thaáu hieåu ñöôïc nhöõng phaåm taùnh phi thöôøng
vaø naêng löïc nhöõng söï gia hoä cuûa caùc Ngaøi. Noù laø toaøn boä nieàm tin
caäy duy nhaát nôi Tam Baûo xuaát phaùt töø söï nhaän thöùc raèng caùc
Ngaøi laø nôi nöông töïa109 duy nhaát khoâng bao giôø vôi caïn, luoân
luoân vaø trong moïi hoaøn caûnh, cho duø chuùng ta haïnh phuùc, buoàn baõ,
ñau khoå, beänh taät, soáng hay cheát.* Ñöùc Toân Quyù xöù Oddiyana noùi:
Nieàm tin cuûa vieäc hoaøn toaøn tin caäy cho pheùp
nhöõng söï ban phöôùc gia hoä thaám nhaäp vaøo baïn.
Khi taâm thoaùt khoûi söï nghi ngôø,
baát kyø nhöõng gì baïn mong muoán ñeàu coù theå thaønh töïu.
*
Ñieàu naøy coù nghóa laø nieàm tin cuûa chuùng ta trong söï quy y seõ khieán cho chuùng
ta coù khaû naêng ñoái phoù vôùi nhöõng kinh nghieäm trong traïng thaùi trung gian
(bardo) sau caùi cheát.
295
Do ñoù nieàm tin gioáng nhö moät haït gioáng, töø ñoù moïi ñieàu thieän
coù theå taêng tröôûng. Neáu thieáu nieàm tin, haït gioáng nhö theå bò thieâu
ñoát. Kinh ñieån noùi:
Trong nhöõng ngöôøi thieáu nieàm tin

Seõ khoâng coù ñieàu thieän naøo ñöôïc phaùt trieån,
Cuõng nhö töø moät haït gioáng bò thieâu ñoát
Seõ chaúng bao giôø coù choài xanh naøo moïc ñöôïc.
Trong baûy söï giaøu coù cao quyù, nieàm tin laø ñieàu quan troïng nhaát.
Coù caâu noùi:
Baùnh xe quyù baùu cuûa nieàm tin

Laên caû ngaøy laãn ñeâm treân con ñöôøng ñöùc haïnh.
Nieàm tin laø moùn quyù baùu nhaát trong taát caû nhöõng taøi nguyeân cuûa
chuùng ta. Noù ñem laïi moät nguoàn ñöùc haïnh voâ taän, gioáng nhö moät
kho taøng. Noù ñöa chuùng ta ñi theo con ñöôøng giaûi thoaùt gioáng nhö
ñoâi chaân, vaø thaâu thaäp moïi ñieàu toát ñeïp cho chuùng ta nhö ñoâi tay.
Nieàm tin laø taøi saûn vaø kho taøng vó ñaïi nhaát,
keû toát nhaát trong nhöõng ñoâi chaân;
Noù laø neàn taûng ñeå thaâu thaäp moïi ñöùc haïnh,
gioáng nhö ñoâi tay.
Loøng bi maãn vaø nhöõng söï gia hoä cuûa Tam Baûo thì khoâng theå nghó
baøn, tuy nhieân vieäc chuùng coù theå thaám nhaäp vaøo chuùng ta saâu xa
hay khoâng thì hoaøn toaøn tuøy thuoäc vaøo loøng tin vaø söï suøng moä ta.
Neáu baïn coù loøng tin vaø suøng moä bao la, thì nhöõng gia hoä vaø loøng bi
maãn maø baïn nhaän ñöôïc töø vò Thaày cuûa baïn vaø Tam Baûo cuõng seõ
bao la töông ñöông nhö vaäy. Neáu nieàm tin vaø loøng suøng moä cuûa
baïn chæ ôû möùc ñoä trung bình thì loøng bi maãn vaø nhöõng gia hoä ñeán
296
vôùi baïn cuõng seõ trung bình. Neáu baïn chæ coù moät nieàm tin vaø loøng
suøng moä ít oûi, thì seõ chæ coù ít oûi loøng bi maãn vaø gia hoä ñeán vôùi baïn.
Neáu baïn hoaøn toaøn khoâng coù nieàm tin vaø loøng suøng moä, baïn seõ
tuyeät ñoái khoâng nhaän ñöôïc gì caû. Neáu khoâng coù nieàm tin thì ngay
caû vieäc ñöôïc gaëp Ñöùc Phaät vaø ñöôïc Ngaøi nhaän laøm ñeä töû cuõng
hoaøn toaøn chaúng coù ích lôïi gì, gioáng nhö ñoái vôùi tu só Sunaksatra
maø caâu chuyeän cuûa oâng ñaõ ñöôïc keå ôû chöông tröôùc, vaø vôùi ngöôøi
anh em baø con cuûa Ñöùc Phaät laø oâng Devadatta (Ñeà Baø Ñaït Ña).
Ngay caû ngaøy nay, baát kyø khi naøo Ñöùc Phaät ñöôïc khaån caàu vôùi
nieàm tin vaø loøng suøng moä chaân thaønh, thì Ngaøi hieän dieän ôû ñoù vaø
ban raûi nhöõng gia hoä. Ñoái vôùi loøng bi maãn cuûa Ñöùc Phaät thì khoâng
coù gaàn hay xa.
Ñoái vôùi taát caû nhöõng ai nghó töôûng tôùi Ngaøi vôùi nieàm tin
Ñöùc Phaät hieän dieän ôû ñoù tröôùc maët hoï
Vaø seõ ban nhöõng quaùn ñaûnh vaø aân phöôùc.
Vaø Ñaïo Sö Vó ñaïi xöù Oddiyana noùi:
Ñoái vôùi taát caû ñaøn oâng vaø ñaøn baø coù loøng tin nôi ta,
Ta, Lieân Hoa Sanh,
Chöa töøng rôøi xa – Ta nguû caïnh cöûa nhaø hoï.110
Vôùi Ta khoâng coù nhöõng thöù nhö caùi cheát;
Tröôùc moãi ngöôøi coù nieàm tin ñeàu coù moät Lieân Hoa Sanh.
Khi ta coù nieàm tin chaéc chaén, loøng bi maãn cuûa Ñöùc Phaät coù theå
hieän dieän trong baát kyø söï vieäc gì. Ñieàu naøy ñöôïc minh hoïa trong
caâu chuyeän moät baø laõo suøng tín ñöôïc cöùu giuùp ñeå ñaït ñöôïc Phaät
Quaû nhôø moät caùi raêng choù.
Ngaøy xöa coù moät baø cuï, con trai baø laø moät thöông gia thöôøng ñi
AÁn Ñoä buoân baùn. Moät hoâm baø cuï noùi vôùi con: ‚ÔÛ Boà Ñeà Ñaïo
Traøng taïi AÁn Ñoä coù Ñöùc Phaät Toaøn Giaùc. Con haõy ñem töø AÁn Ñoä
297
veà cho meï moät vaøi thaùnh tích ñaëc bieät ñeå meï coù theå ñaûnh leã.‛ Baø
laäp laïi lôøi thænh caàu nhieàu laàn, nhöng ngöôøi con vaãn queân vaø chaúng
bao giôø ñem veà ñieàu baø yeâu caàu.
Moät hoâm, khi anh ta ñang chuaån bò ñi AÁn Ñoä moät laàn nöõa, baø
meï noùi: ‚Laàn naøy, neáu con khoâng ñem xaù lôïi veà ñeå meï ñaûnh leã thì
meï seõ töï töû tröôùc maët con!‛
Ngöôøi con ñi AÁn Ñoä, keát thuùc vieäc mua baùn ñaõ döï ñònh vaø leân
ñöôøng veà nhaø, moät laàn nöõa laïi queân ñieàu meï yeâu caàu. Chæ khi veà
gaàn tôùi nhaø anh ta môùi chôït nhôù ra lôøi meï daën.
Anh ta töï nghó: ‚Ta saép laøm gì?‛ anh töï nghó. ‚Ta ñaõ khoâng
mang ñöôïc gì veà cho meï giaø cuûa ta ñaûnh leã. Neáu ta veà nhaø tay
khoâng, baø seõ töï töû!‛
Nhìn quanh, anh ta thaáy moät caùi ñaàu choù ñang naèm treân ñaát
gaàn ñoù. Anh nhoå moät caùi raêng vaø duøng mieáng luïa goùi laïi. Veà ñeán
nhaø, anh ñöa noù cho meï vaø noùi: ‚Ñaây laø moät trong nhöõng raêng
nanh cuûa Ñöùc Phaät. Meï coù theå duøng noù ñeå trôï giuùp cho vieäc caàu
nguyeän cuûa meï.‛
Baø laõo tin lôøi con. Baø coù nieàm tin maõnh lieät nôi chieác raêng,
gioáng nhö theå noù thöïc söï laø chieác raêng Phaät. Baø luoân luoân cuùng
döôøng vaø ñaûnh leã, vaø töø chieác raêng choù xuaát hieän nhieàu haït ngoïc
kyø dieäu.* Khi baø laõo cheát, moät voøm aùnh saùng caàu voàng xuaát hieän
quanh baø cuøng nhöõng daáu hieäu khaùc cuûa söï thaønh töïu.
Nhö theá moät caùi raêng choù thì khoâng chöùa ñöïng chuùt gia hoä naøo.
Nhöng loøng tin cuûa baø laõo maõnh lieät tôùi noãi baø ñoan chaéc raèng noù
thöïc söï laø raêng cuûa Ñöùc Phaät. Nhôø nieàm tin cuûa baø, chieác raêng
ñöôïc thaám ñaãm nhöõng gia hoä cuûa Ñöùc Phaät, vaø cuoái cuøng thì raêng
choù khoâng khaùc gì raêng Phaät thöïc söï.
*
ring bsrel: nhöõng vaät troøn gioáng nhö nhöõng haït ngoïc nhoû xuaát hieän töø nhöõng di
tích cuûa caùc haønh giaû chöùng ngoä.
298
Xöa kia, trong tænh Kongpo, coù moät ngöôøi chaát phaùc maø sau
naøy noåi danh laø Jowo Ben. OÂng laøm moät cuoäc haønh trình tôùi mieàn
Trung Taây Taïng ñeå gaëp Jowo Rinpoche.**
Thoaït ñaàu khi oâng tôùi tröôùc töôïng thì quanh ñoù khoâng coù ngöôøi
giöõ chuøa hay baát kyø ai khaùc. Thaáy thöïc phaåm cuùng döôøng vaø ñeøn
bô ôû tröôùc pho töôïng, oâng ngôõ raèng Jowo Rinpoche phaûi nhuùng
baùnh cuùng vaøo bô chaûy loûng trong caùc ngoïn ñeøn vaø aên chuùng. OÂng
tin raèng nhöõng ngoïn tim ñeøn chaùy saùng laø ñeå laøm cho bô chaûy loûng
ra.
‚Ta nghó raèng toát hôn mình neân aên moät ít gioáng nhö Jowo
Rinpoche,‛ oâng töï nghó vaø nhuùng moät mieáng baùnh boät laáy trong
torma cuùng döôøng vaøo bô roài aên. OÂng nhìn vaøo khuoân maët ñang
töôi cöôøi cuûa Ngaøi Jowo.
‚Ngaøi thaät laø moät Laït ma toát buïng,‛ oâng noùi. ‚Ngay caû khi
nhöõng con choù ñeán aên troäm thöïc phaåm ñöôïc cuùng döôøng cuûa Ngaøi,
Ngaøi cuõng mæm cöôøi; khi gioù luøa laøm nhöõng ngoïn ñeøn cuûa Ngaøi
keâu xeøo xeøo, Ngaøi vaãn mæm cöôøi. Ñaây, toâi gôûi Ngaøi ñoâi giaøy. Laøm
ôn troâng chöøng moät laùt duøm toâi trong khi toâi ñi nhieãu quanh
Ngaøi.‛***
OÂng côûi giaøy ñaët tröôùc pho töôïng. Trong luùc oâng ñang ñi nhieãu
quanh con ñöôøng giöõa bao quanh ngoâi chuøa thì ngöôøi giöõ chuøa
nhìn thaáy ñoâi giaøy. OÂng ta saép neùm ñoâi giaøy ra ngoaøi thì böùc töôïng
noùi:
‚Ñöøng neùm chuùng. Kongpo Ben ñaõ gôûi giaøy cho ta!‛
Cuoái cuøng Ben trôû laïi vaø laáy ñoâi giaøy.
‚Ngöôøi ta goïi Ngaøi laø moät Laït ma toát buïng quaû laø khoâng sai‛,
oâng noùi vôùi pho töôïng. ‚Sang naêm sao Ngaøi khoâng ñeán thaêm
**
Pho töôïng Ñöùc Phaät noåi tieáng ôû Lhasa. Xem chuù thích 295.
***
Vieäc aên nhöõng moùn cuùng döôøng vaø döïng ñoâi giaøy cuûa oâng ta tröôùc pho töôïng
ñöôïc coi laø moät haønh vi phaïm thöôïng, khieám nhaõ.
299
chuùng toâi nhæ. Toâi seõ gieát moät con heo giaø ñeå naáu cho Ngaøi aên vaø
ñaõi Ngaøi ít bia luùa maïch laâu naêm haáp daãn.‛
Ngaøi Jowo noùi: ‚Ta seõ ñeán.‛
Ben trôû veà nhaø vaø noùi vôùi vôï: ‚Toâi ñaõ môøi Jowo Rinpoche,
nhöng toâi khoâng bieát chính xaùc chöøng naøo Ngaøi tôùi, vaäy ñöøng queân
vaø nhôù ñeå yù ñeán Ngaøi.‛
Moät naêm troâi qua. Moät ngaøy noï, khi ñang keùo nöôùc ôû soâng leân,
vôï cuûa Ben thaáy roõ raøng boùng Jowo Rinpoche phaûn chieáu treân maët
nöôùc.
Baø laäp töùc chaïy veà nhaø noùi vôùi choàng ‚Coù caùi gì ôû döôùi ñoù,
trong con soâng.. toâi khoâng roõ ñoù coù phaûi laø ngöôøi maø oâng môøi
khoâng.‛
Ben chaïy xuoáng soâng vaø thaáy Jowo Rinpoche saùng ngôøi trong
nöôùc. Cho laø Ngaøi bò chìm xuoáng soâng, Ben nhaûy xuoáng phía sau
Ngaøi. Khi choäp ñöôïc hình töôïng, oâng thaáy laø coù theå thöïc söï naém
ñöôïc noù vaø ñem noù ñi theo.
Khi gaàn ñeán nhaø Ben, hoï tôùi tröôùc moät taûng ñaù khoång loà beân
ñöôøng. Ngaøi Jowo khoâng muoán ñi xa hôn nöõa.
‚Ta khoâng vaøo nhaø cuûa cö só,‛ Ngaøi noùi, vaø bieán maát vaøo taûng
ñaù.
Nôi Ngaøi Jowo ñöôïc nhìn thaáy khi tôùi ñoù ñöôïc goïi laø Jowo
Doleù, coøn doøng soâng nôi xuaát hieän hình aûnh Ngaøi thì coù teân laø
Soâng Jowo. Ngay caû ngaøy nay, ngöôøi ta noùi söï gia hoä cuûa nôi naøy
cuõng töông töï nhö pho töôïng Jowo ôû Lhasa, vaø moïi ngöôøi ñaûnh leã
vaø cuùng döôøng ôû ñaây. Chính nhôø söùc maïnh cuûa nieàm tin kieân coá
maø Ben ñaõ kinh nghieäm ñöôïc loøng bi maãn cuûa Ñöùc Phaät. Maëc duø
oâng aên bô trong caùc ngoïn ñeøn vaø duøng thöïc phaåm töø caùc moùn cuùng
döôøng, laïi ñaët ñoâi giaøy tröôùc töôïng Jowo – ôû maët khaùc thì nhöõng
haønh vi naøy chæ coù theå laø ñieàu sai traùi – nhöng söùc maïnh cuûa nieàm
tin cuûa oâng ñaõ laøm cho nhöõng haønh vi aáy trôû neân hoaøn toaøn tích
cöïc.
300
Theâm nöõa, cuõng chæ duy nhaát treân nieàm tin maø söï chöùng ngoä
thöïc söï chaân lyù tuyeät ñoái, traïng thaùi töï nhieân ñöôïc phaùt sinh. Trong
moät quyeån Kinh coù noùi:
Xaù Lôïi Phaát, chaân lyù tuyeät ñoái chæ ñöôïc chöùng ngoä nhôø nieàm tin!
Khi baïn phaùt trieån ñöôïc moät nieàm tin hoaøn toaøn sieâu vöôït söï
taàm thöôøng dung tuïc, thì nhôø naêng löïc cuûa noù maø nhöõng söï gia hoä
cuûa vò Thaày vaø Tam Baûo seõ thaám nhaäp vaøo baïn. Sau ñoù, söï chöùng
ngoä thöïc söï seõ phaùt sinh vaø baïn seõ nhaän ra ñöôïc traïng thaùi töï
nhieân nhö noù thöïc söï laø. Khi ñieàu ñoù xaûy ra, baïn seõ caûm thaáy moät
nieàm tin vaø söï xaùc tín thaäm chí coøn phi thuôøng vaø kieân coá hôn nöõa
nôi vò Thaày cuûa baïn vaø Tam Baûo. Trong caùch naøy, nieàm tin vaø söï
chöùng ngoä traïng thaùi töï nhieân hoã trôï laãn nhau.
Tröôùc khi töø giaõ Ngaøi Jetsun Mila, Dagpo Rinpoche hoûi Ngaøi
khi naøo oâng neân baét ñaàu giaûng daïy.
Ngaøi Jetsun traû lôøi: ‚Moät ngaøy kia con seõ coù ñöôïc moät söï
chöùng ngoä ñem laïi cho con moät caùi thaáy trong saùng phi thöôøng veà
baûn taùnh cuûa taâm con, hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi caùi thaáy con hieän
coù. Vaøo luùc ñoù, nieàm tin kieân ñònh seõ xuaát hieän trong con vaø con
seõ nhaän ra ta, ngöôøi cha giaø cuûa con, nhö moät vò Phaät thaät söï. Ñoù
laø luùc con neân baét ñaàu giaûng daïy.‛
Vì theá, khaû naêng ñeå ta nhaän laõnh loøng bi maãn vaø nhöõng gia hoä
cuûa vò Thaày vaø Tam Baûo thì hoaøn toaøn phuï thuoäc vaøo loøng suøng
moä vaø nieàm tin.
Coù laàn moät ñeä töû thænh caàu Ñaïo sö Jowo Atisa: ‚Ngaøi Jowo,
xin gia hoä cho con‛
Ngaøi Atisa traû lôøi: ‚Ñeä töû giaûi ñaõi, haõy cho ta loøng suøng moä cuûa
ngöôi..‛
301
Nhö theá, raát caàn phaûi coù söï tin caäy kieân coá tuyeät ñoái phaùt sinh
töø nieàm tin vaø loøng suøng moä phi thöôøng. Ñieàu ñoù môû ra caùnh cöûa
daãn tôùi söï quy y.
2. Ñoäng Cô
Coù ba möùc ñoä ñoäng cô khaùc nhau ñeå quy y vôùi loaïi nieàm tin
naøy.
2.1 QUY Y CUÛA CHUÙNG SINH THAÁP KEÙM
Söï sôï haõi nhöõng ñau khoå cuûa ba coõi thaáp – coõi ñòa nguïc, coõi
ngaï quyû vaø coõi suùc sinh – thuùc ñaåy chuùng ta quy y vôùi yù höôùng ñôn
giaûn laø ñaït ñöôïc haïnh phuùc cuûa trôøi vaø ngöôøi.
2.2 QUY Y CUÛA CHUÙNG SINH TRUNG BÌNH
Ta nhaän ra raèng cho duø taùi sinh ôû baát kyø coõi giôùi cao hay thaáp
naøo trong voøng luaân hoài ta cuõng khoâng thoaùt khoûi noãi ñau khoå.
Nhaän thöùc aáy thuùc ñaåy chuùng ta quy y Tam Baûo vôùi muïc ñích duy
nhaát laø baûn thaân ta ñaït ñöôïc Nieát Baøn, ñöôïc an laønh vaø thoaùt khoûi
moïi ñau khoå trong luaân hoài.
2.3 QUY Y CUÛA NHÖÕNG BAÄC VÓ ÑAÏI
Caûnh töôïng moïi chuùng sinh ñaém chìm trong ñaïi döông nhöõng
noãi khoå bao la trong voøng luaân hoài sinh töû vaø traûi qua nhieàu loaïi
ñau khoå khaùc nhau khoâng theå töôûng töôïng noåi thuùc ñaåy chuùng ta
quy y vôùi yù ñònh kieán laäp taát caû hoï trong traïng thaùi toaøn giaùc voâ
song cuûa Phaät Quaû vieân maõn vaø toaøn thieän.
302
Trong ba caáp ñoä ñoäng cô naøy, ôû ñaây chuùng ta neân choïn con
ñöôøng cuûa nhöõng baäc vó ñaïi, quy y vì mong muoán kieán laäp moãi
moät trong toaøn theå voâ löôïng chuùng sinh trong traïng thaùi Phaät Quaû
vieân maõn.
Thoaït nhìn thì haïnh phuùc cuûa chö Thieân vaø nhaân loaïi coù veû laø
haïnh phuùc chaân thöïc. Tuy nhieân, trong thöïc teá hoï vaãn khoâng thoaùt
khoûi ñau khoå; vaø ngay khi keát quaû cuûa caùc thieän haïnh daãn hoï tôùi
nhöõng traïng thaùi haïnh phuùc ñoù bò caïn kieät, hoï seõ rôi trôû laïi vaøo
nhöõng coõi thaáp. Vaäy taïi sao laïi noã löïc ñaït ñöôïc haïnh phuùc cuûa
nhöõng coõi cao neáu nhö noù chæ keùo daøi trong khoaûnh khaéc? Coõi
Nieát Baøn cuûa nhöõng vò Thanh Vaên vaø Phaät Ñoäc Giaùc ñem laïi söï an
bình vaø haïnh phuùc nhöng chæ cho ñoäc nhaát chuùng ta; trong khi taát
caû chuùng sinh – nhöõng cha vaø meï cuûa chuùng ta töø voâ thuûy – ñang
ñaém chìm trong ñaïi döông ñau khoå voâ taän cuûa voøng luaân hoài, neân
seõ thaät sai laàm neáu ta khoâng noã löïc cöùu giuùp hoï. Do ñoù, quy y Tam
Baûo vôùi mong öôùc taát caû chuùng sinh coù theå ñaït ñöôïc Phaät Quaû laø
con ñöôøng cuûa nhöõng baäc vó ñaïi vaø laø caùnh coång daãn tôùi coâng ñöùc
voâ bieân. Ñoù cuõng laø con ñöôøng chuùng ta neân ñi theo. Trong Voøng
Hoa Chaâu Baùu coù noùi:
Bôûi chuùng sinh bao la voâ taän

Neân öôùc nguyeän cöùu giuùp hoï cuõng bao la voâ taän nhö vaäy.
303
II. QUY Y NHÖ THEÁ NAØO
Theo Thöøa Neàn Taûng, ta quy y (nöông töïa) nôi Ñöùc Phaät nhö
vò Thaày, nôi Giaùo Phaùp nhö con ñöôøng, vaø nôi Taêng Ñoaøn nhö
nhöõng baïn ñoàng haønh treân suoát con ñöôøng.
Phöông phaùp toång quaùt cuûa Mantra Thöøa Bí Maät phi thöôøng laø
quy y baèng caùch cuùng döôøng thaân, ngöõ vaø taâm cho vò Thaày, nhaän
caùc Boån Toân nhö ngöôøi hoä trì, vaø caùc Dakini nhö nhöõng ngöôøi baïn
ñoàng haønh.
Phöông phaùp toái cao, ñaëc bieät cuûa Coát tuûy Kim Cöông laø nöông
töïa nôi con ñöôøng nhanh choùng nhôø ñoù haønh giaû söû duïng nhöõng
kinh maïch nhö Hoùa Thaân, tu taäp caùc naêng löôïng nhö Baùo Thaân vaø
tònh hoùa nhöõng tinh tuùy nhö Phaùp Thaân.
Quy y tuyeät ñoái vaø khoâng theå sai laàm trong traïng thaùi boån
nhieân baát hoaïi ñöôïc ñaët neàn taûng treân trí tueä nguyeân sô saün coù nôi
söï quy y. Baûn taùnh coát loõi cuûa trí tueä ñoù laø taùnh Khoâng; bieåu loä töï
nhieân cuûa noù laø söï trong saùng; vaø loøng bi maãn cuûa noù laø söï toûa
khaép.111 Quy y ôû ñaây coù nghóa laø nhaän ra trong doøng taâm thöùc cuûa
chính chuùng ta, vôùi toaøn boä tín taâm, söï baát khaû phaân vó ñaïi cuûa ba
phöông dieän naøy cuûa trí tueä nguyeân sô.
Khi ñaõ coù moät söï hieåu bieát roõ raøng veà taát caû con ñöôøng nhö
vaäy ñeå thoï quy y, giôø ñaây chuùng ta tieáp tuïc ñi tôùi thöïc haønh thöïc söï
cuûa vieäc quy y. Tröôùc heát, haõy quaùn töôûng ruoäng coâng ñöùc112 tröôùc
söï hieän dieän cuûa ñoái töôïng maø baïn seõ quy y.
Haõy coi nôi baïn ôû hoaøn toaøn laø moät coõi Phaät, ñeïp ñeõ vaø thaät
vöøa yù, ñöôïc laøm baèng ñuû loaïi chaát lieäu quyù baùu. Maët ñaát nhaün
boùng nhö maët göông, khoâng coù baát kyø nuùi ñoài, thung luõng hay
nhöõng gì thieáu söï haøi hoøa. ÔÛ chính giöõa, phía tröôùc baïn, moïc leân
moät caây nhö yù vôùi naêm caønh lôùn toûa ra töø thaân caây. Laù, hoa vaø traùi
hoaøn haûo cuûa noù vöôn tôùi boán höôùng ñoâng, taây, nam, baéc, xa roäng
304
tôùi noãi laøm traøn ngaäp caû baàu trôøi, vaø moãi caønh vaø nhaùnh treo voâ soá
ngoïc quyù ñeïp meâ hoàn vaø nhöõng caùi chuoâng ñuû loaïi.
Treân caønh chính laø moät ngai baèng ngoïc ñöôïc taùm con sö töû lôùn
naâng ñôõ. An toïa treân ngai, treân moät toøa ngoài goàm moät boâng sen
nhieàu maøu saéc,113 moät maët trôøi vaø moät maët traêng, laø vò Ñaïo sö goác
cuûa baïn, suoái nguoàn toái thöôïng cuûa loøng bi maãn, hieän thaân cuûa taát
caû chö Phaät trong quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai, xuaát hieän trong hình
töôùng cuûa Ñöùc Kim Cöông Trì vó ñaïi xöù Oddiyana. Thaân Ngaøi coù
maøu traéng quyeán ruõ hôi pha saéc hoàng. Ngaøi coù moät maët, hai tay,
hai chaân114 vaø an toïa trong tö theá vöông giaû.* Baøn tay phaûi Ngaøi
caàm moät chaøy vajra (kim cöông) naêm chaáu baèng vaøng vôùi aán phaãn
noä. Trong tay traùi vôùi aán thieàn ñònh, Ngaøi caàm moät taùch soï ngöôøi
ñöïng moät bình ñaày chaát cam loà trí tueä baát töû. Treân naép bình laø moät
caây nhö yù. Ngaøi maëc moät aùo choaøng khoâng tay baèng gaám theâu kim
tuyeán, caùc y tu só vaø moät aùo daøi ngang thaét löng coù tay daøi maøu
xanh döông, vaø treân ñaàu Ngaøi laø moät noùn hoa sen. Ngoài trong tö
theá hôïp nhaát vôùi Ngaøi laø vò phoái ngaãu cuûa Ngaøi, Dakini Yeshe
Tsogyal thaân traéng, caàm moät löôõi dao cong vaø moät taùch soï ngöôøi.
Haõy quaùn töôûng Ngaøi nhö vaäy trong khoâng gian phía tröôùc,
maët Ngaøi höôùng veà baïn. Treân ñænh ñaàu Ngaøi laø taát caû nhöõng Laït
ma cuûa doøng truyeàn thöøa, vò naøy ngoài treân vò kia, ngöôøi treân khoâng
chaïm vaøo ngöôøi döôùi. Nhöõng vò Thaày cuûa söï truyeàn daïy tantra
thoâng thöôøng thì nhieàu voâ soá, nhöng ôû ñaây chuùng ta ñaëc bieät quaùn
töôûng nhöõng nhaân vaät chính cuûa doøng truyeàn Taâm-Yeáu cuûa Ñaïi
Vieân Maõn: Ñöùc Phaät Phoå Hieàn, Phaùp Thaân, Ñöùc Phaät Kim Cang
Taùt Ñoûa Vajrasattva, Baùo Thaân; Ngaøi Garab Dorje (Kim Cang
Cöïc Hyû), Hoùa Thaân; Ñaïo sö Manjusrimitra (Dieäu Ñöùc Höõu); Guru
Sri Simha (Caùt Töôøng Sö Töû); Ngaøi Jnanasutra uyeân baùc; ñaïi hoïc
*
rgyal po’i rol stabs: tö theá du hí vöông giaû, vôùi chaân phaûi hôi duoãi ra vaø chaân
traùi xeáp vaøo.
305
giaû Vimalamitra; Ñöùc Lieân Hoa Sanh xöù Oddiyana vaø ba ñeä töû
thaân caän nhaát cuûa Ngaøi, Ñöùc Vua, Thaàn daân vaø Phoái ngaãu – Phaùp
Vöông Trisong Detsen, ñaïi dòch giaû Vairotsana vaø Dakini Yeshe
Tsogyal; Longchen Rabjampa toaøn trí; vaø Rigdzin Jigme Lingpa.
Moãi vò trong soá caùc Ngaøi phaûi ñöôïc quaùn töôûng vôùi nhöõng vaät
trang söùc vaø thuoäc tính cuûa rieâng mình. Taát caû caùc ngaøi ñöôïc voâ soá
Boån Toân Yidam cuûa boán phaàn tantra vaø caùc Daka vaø Dakini vaây
quanh.
Treân caønh phía tröôùc laø Ñöùc Phaät, Ñaáng Chieán Thaéng Thích
Ca Maâu Ni, ñöôïc bao quanh bôûi moät ngaøn leû hai vò Phaät Toaøn
Giaùc cuûa thôøi Hieàn Kieáp naøy cuõng nhö taát caû chö Phaät khaùc trong
quaù khöù, hieän taïi, vaø vò lai khaép möôøi phöông. Taát caû caùc Ngaøi coù
hình töôùng Hoùa Thaân sieâu vieät, ñaép y tu só, coù ñaày ñuû ba möôi hai
töôùng chính cuûa Phaät Quaû – ñænh ñaàu nhoâ cao (nhuïc keá), loøng baøn
chaân coù in daáu caùc luaân xa vaø v.v.. - vaø taùm möôi töôùng phuï. Taát
caû caùc Ngaøi an toïa trong tö theá kim cöông. Moät soá vò coù saéc traéng,
moät soá saéc vaøng, moät soá saéc ñoû, moät soá saéc xanh luïc, vaø moät soá coù
saéc xanh döông. Nhöõng tia saùng tuyeät dieäu chieáu ra töø thaân caùc
Ngaøi.
Treân caønh beân phaûi, haõy quaùn töôûng taùm Ñaïi Ñeä töû,115 daãn ñaàu
laø caùc Boà Taùt Baûo Hoä cuûa Ba Gia Ñình (Ba Boä) – Vaên Thuø, Kim
Cöông Thuû, vaø Quaùn Töï Taïi – vaø ñöôïc toaøn theå Taêng Ñoaøn toân
quyù goàm chö vò Boà Taùt bao quanh. Caùc Ngaøi coù saéc traéng, vaøng,
ñoû, xanh döông, xanh luïc. Taát caû ñeàu mang möôøi ba moùn trang söùc
cuûa Baùo Thaân,116 vaø ñöùng baèng caû hai chaân.
Treân caønh beân traùi haõy quaùn töôûng hai Sravaka (Thanh Vaên)
chính laø Ngaøi Xaù Lôïi Phaát vaø Muïc Kieàn Lieân, ñöôïc Taêng ñoaøn
cao quyù goàm chö vò Thanh Vaên vaø Phaät Ñoäc Giaùc bao quanh. Taát
caû caùc Ngaøi coù saéc traéng, vaø maëc ba y tu só. Caùc Ngaøi cuõng ñöùng,
tay caàm tích tröôïng vaø bình baùt.117
306
Treân caønh phía sau haõy quaùn töôûng Phaùp Baûo trong hình daïng
nhöõng choàng saùch. Treân cuøng laø saùu trieäu boán traêm ngaøn tantra
cuûa Ñaïi Vieân Maõn, ñöôïc bao boïc trong moät löôùi aùnh saùng, töïa ñeà
cuûa moãi quyeån saùch höôùng veà phía baïn.* Taát caû nhöõng quyeån saùch
naøy xuaát hieän raát roõ raøng vaø minh baïch, vaø ngaân vang giai ñieäu töï
nhieân cuûa nhöõng nguyeân aâm vaø phuï aâm.
Giöõa nhöõng caønh laø taát caû chö Hoä Phaùp quang vinh, caû nhöõng
Hoä Phaùp trí tueä vaø Hoä Phaùp bò thuùc eùp do haäu quaû cuûa nhöõng haønh
ñoäng trong quaù khöù cuûa hoï.118 Taát caû nhöõng nam Hoä Phaùp ñeàu
höôùng maët ra ngoaøi; hoaït ñoäng cuûa hoï laø ngaên ngöøa nhöõng chöôùng
ngaïi töø beân ngoaøi thaâm nhaäp vaøo trong, baûo veä chuùng ta khoûi bò
nhöõng chöôùng ngaïi vaø nhöõng nghòch duyeân ñeå thöïc haønh Giaùo
Phaùp vaø ñaït ñöôïc Giaùc ngoä. Taát caû nhöõng nöõ Hoä Phaùp ñeàu höôùng
maët vaøo trong; hoaït ñoäng cuûa hoï laø giöõ gìn nhöõng thaønh töïu noäi taïi
khoâng bò roø ræ ra ngoaøi.
Haõy nghó töôûng veà taát caû nhöõng nhaân vaät naøy cuûa söï quy y, vôùi
nhöõng phaåm tính trí tueä, loøng bi maãn vaø naêng löïc voâ löôïng cuûa caùc
Ngaøi, ñang daãn daét baïn nhö ngöôøi daãn ñöôøng vó ñaïi duy nhaát cuûa
baïn.
Haõy hình dung ôû beân phaûi baïn laø cha vaø beân traùi laø meï trong
hieän ñôøi cuûa baïn. Phía tröôùc baïn, phuû kín caû maët ñaát laø moät ñaùm
ñoâng truøng truøng ñieäp ñieäp cuøng tuï hoäi, laø taát caû chuùng sinh trong
tam giôùi vaø saùu coõi, haøng thöù nhaát goàm taát caû nhöõng ñòch thuû thuø
gheùt baïn vaø taát caû nhöõng keû gaây chöôùng ngaïi laøm haïi baïn. Cuøng
vôùi baïn, taát caû nhöõng chuùng sinh naøy ñeàu ñöùng vôùi hai baøn tay
chaép laïi. Khi baøy toû loøng toân kính baèng thaân baïn, haõy thöïc hieän
nhöõng söï leã laïy. Khi baøy toû loøng toân kính vôùi ngöõ cuûa baïn, haõy
*
Ñaây laø nhöõng quyeån saùch Taây Taïng baèng laù rôøi vaø daøi, ñöôïc boïc trong vaûi, vôùi
moät tieâu ñeà baèng vaûi ñöôïc gaén ôû cuoái saùch beân tay traùi.
307
tuïng ñoïc lôøi nguyeän quy y. Khi baøy toû loøng toân kính baèng taâm cuûa
baïn, haõy nuoâi döôõng tö töôûng sau:
‚OÂi, Ñaïo Sö vaø Tam Baûo, baát kyø ñieàu gì xaûy ñeán vôùi con, duø
thuaän lôïi hay baát lôïi, haïnh phuùc hay ñau khoå, toát hay xaáu, baát kyø
beänh taät hay ñau khoå naøo xaûy ra cho con, con khoâng coù nôi nöông
töïa hay che chôû naøo khaùc ngoaøi Ngaøi. Ngaøi laø ñaáng baûo hoä duy
nhaát, ngöôøi höôùng daãn duy nhaát, nôi truù aån duy nhaát vaø laø nieàm hy
voïng duy nhaát cuûa con. Töø baây giôø cho ñeán khi con ñaït ñöôïc taâm
yeáu cuûa söï Giaùc ngoä,119 con ñaët moïi söï troâng caäy vaø nieàm tin cuûa
con vaøo Ngaøi. Con seõ khoâng tìm kieám nhöõng lôøi khuyeân daïy cuûa
cha, khoâng thænh caàu lôøi chæ daïy cuûa meï, cuõng khoâng töï mình
quyeát ñònh. Chính Ngaøi, vò Thaày vaø Tam Baûo cuûa con, maø con
duøng laøm nôi nöông töïa. Chính Ngaøi laø ñoái töôïng maø con thöïc hieän
caùc söï cuùng döôøng. Con töï cam keát chæ vôùi moät mình Ngaøi. Ngoaøi
Ngaøi ra, con khoâng coù nôi nöông töïa naøo khaùc, khoâng coøn hy voïng
naøo khaùc!‛
Vôùi söï xaùc tín noàng nhieät naøy, haõy tuïng baûn vaên sau ñaây:
Cho tôùi khi ñaït ñöôïc taâm yeáu cuûa söï Giaùc ngoä,121
Con luoân luoân nöông töïa (quy y)
Vaøo caùc Ñaáng Thieän Theä cuûa Ba Goác, Tam Baûo chaân thöïc,120
Vaøo Boà Ñeà Taâm, baûn taùnh cuûa caùc kinh maïch, naêng löïc
vaø tinh tuùy (kinh maïch, khí vaø haït)
Vaø vaøo maïn ñaø la cuûa baûn taùnh coát tuûy,
söï bieåu loä vaø loøng bi maãn töï nhieân.
Trong moãi thôøi khoùa, haõy ñoïc baøi naøy caøng nhieàu laàn caøng toát
khi coù theå. Cho tôùi khi baïn ñaõ ñoïc noù ít nhaát moät traêm ngaøn laàn,
haõy baûo ñaûm thöïc haønh baøi naøy trong nhöõng thôøi khoaù rieâng
bieät122 vaø haõy laøm cho noù trôû thaønh thöïc haønh lieân tuïc vaø quan
troïng nhaát cuûa baïn.
308
Coù theå baïn ngaïc nhieân taïi sao nhöõng keû thuø vaø nhöõng ngöôøi
gaây chöôùng ngaïi cho baïn laïi ñöôïc öu tieân hôn caû cha meï baïn trong
thöïc haønh quy y, vì hoï ñöôïc quaùn töôûng ôû phía tröôùc ñaùm ñoâng,
trong khi cha vaø meï baïn thì ôû phía sau beân caïnh baïn. Lyù do laø
chuùng ta, nhöõng ngöôøi ñaûm ñöông Ñaïi Thöøa phaûi coù loøng töø vaø bi
moät caùch ñoàng ñeàu ñoái vôùi toaøn theå chuùng sinh voâ taän. Ñaëc bieät
hôn, caùch duy nhaát ñeå tích luõy moät khoái löôïng coâng ñöùc voâ bieân vaø
khoâng laõng phí taát caû nhöõng gì ta ñaõ tích taäp laø haõy laáy söï nhaãn
nhuïc laøm thöïc haønh chính yeáu cuûa ta. Coù caâu noùi raèng:
Laøm sao chuùng ta coù theå thöïc haønh nhaãn nhuïc

neáu khoâng coù ai laøm ta noåi giaän.
Chính nhöõng hoïa haïi do nhöõng keû thuø vaø keû gaây chöôùng ngaïi ñaõ
taïo ra mang laïi cho baïn cô hoäi phaùt trieån söï nhaãn nhuïc. Töø quan
ñieåm cuûa Giaùo Phaùp, söï quaùn saùt kyõ löôõng seõ chæ cho baïn thaáy
raèng keû thuø vaø nhöõng keû gaây chöôùng ngaïi coøn töû teá vôùi baïn hôn
cha meï baïn. Cha meï baïn, baèng caùch daïy baïn moïi thuû ñoaïn vaø loïc
löøa caàn thieát ñeå baïn thaønh coâng trong theá gian naøy, coù theå ngaên trôû
khieán baïn khoâng thoaùt khoûi ñaùy saâu cuûa nhöõng coõi thaáp trong
nhöõng ñôøi sau cuûa baïn. Vì theá loøng toát cuûa hoï khoâng vó ñaïi nhö ta
töôûng. Traùi laïi, nhöõng keû thuø vaø ngöôøi gaây chöôùng ngaïi thì cöïc kyø
töû teá vôùi baïn. Chính nghòch caûnh maø keû thuø gaây ra cho baïn ñaõ
cung caáp cho baïn lyù do ñeå thöïc haønh nhaãn nhuïc. Duø baïn coù thích
hay khoâng, hoï taùch lìa baïn vôùi cuûa caûi vaø taøi saûn cuûa baïn - laø
nhöõng troùi buoäc ngaên caûn khoâng cho baïn thoaùt khoûi luaân hoài sinh
töû vaø vì theá chuùng chính laø nguoàn goác cuûa moïi ñau khoå. Nhöõng theá
löïc tieâu cöïc vaø nhöõng keû gaây chöôùng ngaïi cuõng cung caáp cho baïn
söï taäp trung ñeå thöïc haønh nhaãn nhuïc. Nhôø nhöõng beänh taät vaø ñau
khoå do hoï gaây ra maø nhieàu haønh ñoäng sai laàm trong quaù khöù ñöôïc
tònh hoùa. Hôn nöõa, nhöõng keû thuø vaø chöôùng ngaïi ñöa baïn tôùi Giaùo
309
Phaùp, nhö ñaõ xaûy ra cho Ngaøi Jetsun Milarepa khi chuù vaø dì cuûa
Ngaøi cöôùp ñi taát caû taøi saûn cuûa Ngaøi, vaø xaûy ra cho ni coâ Palmo, coâ
bò maéc beänh phong cuøi do moät quyû naga gaây ra, ñaõ hieán mình cho
söï thöïc haønh Avalokiteshvara vaø sau ñoù ñaït ñöôïc thaønh töïu sieâu
vieät. Ñaáng Phaùp Vöông Toaøn Giaùc Longchenpa ñaõ noùi:
Bò ñau khoå taán coâng, ta tìm ra Giaùo Phaùp

Vaø tìm ra con ñöôøng giaûi thoaùt.
Xin caûm ôn nhöõng theá löïc xaáu aùc!
Khi phieàn muoän traøn ngaäp taâm töôûng, ta tìm ra Giaùo Phaùp
Vaø tìm thaáy haïnh phuùc vónh cöûu.
Xin caûm ôn nhöõng muoän phieàn!
Nhôø thöông toån do caùc tinh linh gaây neân, ta tìm ra Giaùo Phaùp
Vaø tìm thaáy söï voâ uùy. Xin caûm ôn nhöõng boùng ma vaø quyû döõ!
Nhôø thuø haän cuûa con ngöôøi maø ta tìm ra Giaùo Phaùp
Vaø tìm ñöôïc nhöõng lôïi laïc vaø haïnh phuùc.
Xin caùm ôn nhöõng keû thuø gheùt ta!
Nhôø nhöõng nghòch caûnh taøn baïo maø ta tìm ra Giaùo Phaùp
Vaø tìm thaáy con ñöôøng baát bieán. Xin caûm ôn nghòch caûnh!
Nhôø bò ngöôøi khaùc thuùc eùp maø ta tìm ra Giaùo Phaùp
Vaø tìm thaáy yù nghóa coát tuûy.
Xin caûm ôn taát caû nhöõng keû keùo loâi ta!
Ta hoài höôùng coâng ñöùc cho taát caû quyù vò ñeå ñaùp ñeàn loøng toát.
Vì vaäy, nhöõng keû thuø khoâng chæ raát töû teá vôùi baïn trong ñôøi naøy
maø hoï coøn laø nhöõng cha meï baïn trong nhöõng ñôøi quaù khöù. Ñaây laø
lyù do taïi sao baïn neân daønh cho hoï moät vò trí quan troïng trong thöïc
haønh naøy.
Khi keát thuùc thôøi coâng phu, haõy quaùn töôûng raèng loøng khaùt
khao suøng moä cuûa baïn taïo ra voâ soá nhöõng tia saùng phoùng ra töø
nhöõng Boån Toân quy y. Nhöõng tia saùng naøy chaïm vaøo baïn vaø taát caû
310
chuùng sinh, vaø gioáng nhö baày chim bò moät vieân ñaïn baén naù laøm
cho tan taùc, taát caû caùc baïn vuø vuø bay leân vaø hoøa nhaäp vaøo taäp hoäi
caùc Boån Toân.
Sau ñoù nhöõng Boån Toân chung quanh tan thaønh aùnh saùng, töø
ngoaøi vaøo trong vaø tan bieán vaøo vò Thaày ôû trung taâm, hieän thaân
cuûa ba ñoái töôïng quy y (ba nôi nöông töïa). Taát caû nhöõng Boån Toân
treân ñaàu vò Thaày cuõng tan bieán vaøo Ngaøi. Sau ñoù vò Thaày tan hoøa
vaø bieán maát vaøo aùnh saùng. Haõy ngôi nghæ trong Phaùp Thaân, traïng
thaùi nguyeân sô bao laâu maø baïn coù theå, thoaùt khoûi moïi taïo taùc,
khoâng coù baát kyø ñoäng nieäm naøo.
Khi baïn ra khoûi thieàn ñònh naøy, haõy hoài höôùng coâng ñöùc cho voâ
soá chuùng sinh baèng nhöõng lôøi sau:
Nhôø coâng ñöùc cuûa thöïc haønh naøy,

Caàu mong con nhanh choùng ñaït ñöôïc Tam Baûo
Vaø cuûng coá vöõng chaéc moãi moät chuùng sinh
Khoâng loaïi tröø ai, theo caáp ñoä cuûa hoï.
Haõy luoân nghó töôûng nhöõng Boån Toân quy y trong moïi tình
huoáng. Khi baïn ñi, haõy quaùn töôûng caùc Ngaøi trong khoâng gian treân
vai phaûi cuûa baïn vaø hình dung raèng baïn ñang ñi nhieãu quanh caùc
Ngaøi. Khi ngoài, haõy quaùn töôûng caùc Ngaøi treân ñaàu nhö nôi nöông
töïa cuûa nhöõng lôøi nguyeän caàu cuûa baïn. Khi aên, haõy quaùn töôûng caùc
Ngaøi trong coå hoïng vaø cuùng döôøng caùc Ngaøi phaàn ñaàu tieân cuûa
thöùc aên hay ñoà uoáng. Khi nguû, haõy quaùn töôûng caùc Ngaøi ôû giöõa tim
baïn. Thöïc haønh naøy chuû yeáu ñeå giaûi tan nhöõng meâ laàm vaøo tònh
quang.
Baát cöù baïn laøm gì, ñöøng bao giôø xa lìa hình aûnh trong saùng cuûa
caùc Boån Toân quy y trong taâm thöùc. Haõy giao phoù baûn thaân baïn vôùi
toaøn boä tín taâm cho Tam Baûo vaø hoaøn toaøn hieán mình ñeå thoï nhaän
quy y.
311
III. NHÖÕNG GIÔÙI LUAÄT VAØ LÔÏI ÍCH CUÛA SÖÏÏ QUY Y
1. Nhöõng giôùi luaät cuûa quy y
Nhöõng giôùi luaät bao goàm ba ñieàu ñöôïc töø boû, ba ñieàu neân
laøm vaø ba thaùi ñoä phuï phaûi ñöôïc tuaân giöõ.
1.1 BA ÑIEÀU ÑÖÔÏC TÖØ BOÛ
Sau khi ñaõ quy y vôùi Ñöùc Phaät, chôù toân thôø nhöõng thaàn
thaùnh trong voøng luaân hoài. Noùi caùch khaùc, bôûi nhöõng vò trôøi cuûa
caùc tirthika nhö Isvara hoaëc Vishnu cuõng nhö nhöõng vò thaàn
ñòa phöông, caùc thoå ñòa, hay baát kyø nhöõng vò trôøi hay tinh linh
theá tuïc maïnh meõ naøo khaùc, baûn thaân hoï chöa giaûi thoaùt khoûi
nhöõng ñau khoå cuûa luaân hoài, baïn khoâng neân coi hoï nhö choã
nöông töïa cuûa mình trong nhöõng ñôøi sau, ñöøng cuùng döôøng hay
ñaûnh leã hoï.
Ñaõ quy y Phaùp, ñöøng laøm toån haïi ngöôøi khaùc, ngay caû trong
caùc giaác mô cuûa baïn. Haõy noã löïc maïnh meõ ñeå che chôû hoï vôùi khaû
naêng toát nhaát cuûa baïn.
Ñaõ quy y Taêng, ñöøng dính líu vôùi nhöõng tirthika vaø nhöõng
ngöôøi nhö theá laø nhöõng keû khoâng tin töôûng giaùo lyù cuûa caùc Ñaáng
Chieán Thaéng hay khoâng tin Ñöùc Phaät Toaøn Giaùc laø Ñaáng ñaõ giaûng
daïy nhöõng ñieàu ñoù. Maëc duø khoâng thaät söï coù nhöõng tirthika ôû Taây
Taïng, baïn cuõng neân traùnh dính líu vôùi baát kyø ngöôøi naøo haønh ñoäng
nhö moät tirthika – hoï sæ nhuïc vaø chæ trích vò Thaày cuûa baïn vaø Giaùo
Phaùp, chaúng haïn theá, hoaëc phæ baùng giaùo lyù saâu xa cuûa Maät Thöøa.
312
1.2 BA ÑIEÀU NEÂN LAØM
Ñaõ quy y Ñöùc Phaät, haõy toân kính ngay caû moät maûnh nhoû cuûa
pho töôïng vôõ töôïng tröng cho Ngaøi. Haõy ñaët töôïng leân ñaàu baïn,*
ñeå ôû nôi tinh saïch, coù loøng tin vaø nhaän thöùc noù vôùi caùi thaáy thanh
tònh, xem pho töôïng nhö Traân Baûo thaät söï cuûa Ñöùc Phaät.
Ñaõ quy y Phaùp, haõy toân kính ngay caû moät maåu giaáy chæ coù moät
chöõ cuûa Kinh ñieån. Haõy ñaët noù leân ñaàu baïn vaø coi noù nhö Traân
Baûo thaät söï cuûa Phaùp.
Ñaõ quy y Taêng Ñoaøn, haõy coi baát kyø nhöõng gì bieåu töôïng cho
caùc ngaøi, duø chæ laø moät maûnh vaûi nhoû coù maøu ñoû hay vaøng, nhö
Traân Baûo thaät söï cuûa Taêng Ñoaøn. Haõy toân kính noù, ñaët noù leân ñaàu
baïn, ñeå noù ôû nôi saïch seõ vaø nhìn noù vôùi nieàm tin vaø caùi thaáy thanh
tònh.
1.3 BA GIÔÙI LUAÄT PHUÏ
Haõy coi vò Thaày cuûa baïn, baäc thieän tri thöùc ñaõ giaûng daïy cho
baïn ôû ñaây vaø baây giôø ñieàu neân laøm vaø ñieàu gì khoâng neân laøm, nhö
Traân Baûo thaät söï cuûa Ñöùc Phaät. Thaäm chí khoâng daãm leân boùng
cuûa vò Thaày, vaø haõy taän taâm phuïc vuï vaø toân kính Ngaøi.
Haõy coi töøng lôøi cuûa vò Thaày cao caû cuûa baïn nhö Traân Baûo cuûa
Giaùo Phaùp. Haõy chaáp nhaän moïi ñieàu Ngaøi noùi, khoâng ñieåm nhoû
naøo maø khoâng tuaân thuû.
Haõy coi ñoaøn tuøy tuøng, ñeä töû cuûa Ngaøi vaø nhöõng baèng höõu taâm
linh cuûa baïn laø nhöõng ngöôøi coù giôùi haïnh trong saïch nhö Traân Baûo
cuûa Taêng Ñoaøn. Haõy toân kính hoï vôùi thaân, ngöõ vaø taâm cuûa baïn vaø
khoâng bao giôø laøm hoï ñau khoå duø chæ trong choác laùt.
*
Ñaët vaät gì leân ñaàu mình laø moät daáu hieäu cuûa söï toân kính.
313
Ñaëc bieät, trong Maät Thöøa, vò Thaày laø nôi nöông töïa chính yeáu:
thaân Ngaøi laø Taêng, ngöõ Ngaøi laø Phaùp vaø taâm Ngaøi laø Phaät. Do vaäy,
haõy nhaän thöùc Ngaøi nhö söï hôïp nhaát tinh tuùy cuûa Tam Baûo vaø thaáy
moïi haønh ñoäng cuûa Ngaøi ñeàu vieân maõn. Haõy ñi theo Ngaøi vôùi loøng
tin tuyeät ñoái vaø noã löïc caàu nguyeän Ngaøi trong moïi luùc. Neân nhôù
raèng laøm phaät loøng Ngaøi baèng baát kyø nhöõng gì baïn laøm, noùi hay
nghó töôûng laø töø boû toaøn boä söï quy y, vì vaäy haõy ñaët moïi quyeát
ñònh vaø noã löïc cuûa baïn vaøo vieäc coá gaéng laøm haøi loøng Ngaøi trong
moïi luùc.
Baát luaän ñieàu gì xaûy tôùi vôùi baïn, duø vöøa yù hay khoù chòu, toát
hay xaáu, beänh taät hay ñau khoå, haõy hoaøn toaøn giao phoù baûn thaân
baïn cho vò Thaày. Haõy nhaän thöùc raèng moïi ñieàu haïnh phuùc ñeàu
xuaát phaùt töø loøng bi maãn cuûa Tam Baûo. Ta ñöôïc bieát raèng moïi söï
vöøa yù vaø toát ñeïp trong theá gian naøy, ngay caû moät côn gioù nheï
thoaûng qua trong moät ngaøy noùng böùc, ñeàu xuaát phaùt töø loøng bi maãn
vaø nhöõng gia hoä cuûa Ñöùc Phaät. Cuõng theá, thieän nieäm nhoû beù nhaát
xuaát hieän trong taâm baïn baét nguoàn töø naêng löïc khoâng theå nghó baøn
cuûa nhöõng gia hoä cuûa Ngaøi. Trong Boà Taùt Ñaïo, Ngaøi Santideva
noùi:
Gioáng nhö khi moät tia chôùp xeù toang maøn ñeâm,
AÙnh saùng cuûa noù phôi baøy moïi ñaùm maây ñen aån daáu,
Cuõng theá, hieám hoi bieát bao, nhôø naêng löïc cuûa chö Phaät,
Nhöõng thieän nieäm khôûi leân choùng vaùnh vaø thoaùng qua
trong theá giôùi.
Theá neân, vieäc nhaän ra loøng bi maãn cuûa chö Phaät trong moïi söï
seõ cöùu giuùp baïn vaø ñem laïi haïnh phuùc cho baïn.
Baát cöù khi naøo baïn ñoái maët vôùi beänh taät hay ñau khoå, khi ma
quyû vaø nhöõng keû thuø gaây neân caùc chöôùng ngaïi, hoaëc baát kyø nhöõng
gì khaùc coù theå xaûy ñeán vôùi baïn, haõy chæ caàu nguyeän Tam Baûo vaø
khoâng döïa vaøo baát kyø phöông phaùp naøo khaùc ñeå ñoái phoù nhöõng
314
khoù khaên nhö theá. Neáu baïn phaûi traûi qua söï chöõa trò hay söû duïng
moät nghi thöùc chöõa beänh, thì haõy laøm nhöõng vieäc ñoù trong nhaän
thöùc raèng chính caùc söï vieäc ñoù laø hoaït ñoäng cuûa Tam Baûo.
Haõy hoïc hoûi ñeå coù nieàm tin vaø tri giaùc thanh tònh baèng caùch
nhaän ra raèng moïi söï xuaát hieän nhö ñöôïc hieån loä bôûi Tam Baûo. Khi
baïn leân ñöôøng ñi tôùi moät nôi naøo ñoù, duø ñeå laøm vieäc hay vì lyù do
naøo khaùc, haõy kính leã Phaät, Phaùp vaø Taêng ôû höôùng ñoù. Haõy laøm
lôøi nguyeän quy y trôû thaønh thöïc haønh thöôøng xuyeân haøng ngaøy cuûa
baïn, hoaëc baïn duøng baûn vaên Taâm-Yeáu ñaõ trích daãn ôû treân hay baøi
nguyeän naøy coù teân laø quy y boán nhaùnh, thoâng duïng cho taát caû caùc
Thöøa:
Con quy y Ñaïo Sö,
Con quy y Phaät.
Con quy y Phaùp.
Con quy y Taêng.
Haõy khuyeân baûo ngöôøi khaùc quy y vaø khuyeán khích hoï thöïc
haønh quy y. Haõy giao phoù baûn thaân baïn vaø nhöõng ngöôøi khaùc cho
Tam Baûo trong caû ñôøi naøy laãn nhöõng ñôøi sau, vaø thöïc haønh quy y
moät caùch tinh taán.
Khi baïn ñi nguû, haõy quaùn töôûng nhöõng Boån Toân cuûa ruoäng
coâng ñöùc, nhö ñaõ moâ taû treân nhöng ôû trong tim baïn, vaø rôi vaøo giaác
nguû vôùi taâm thöùc taäp trung vaøo caùc Ngaøi. Neáu khoâng theå laøm nhö
vaäy, haõy nghó töôûng vò Thaày vaø Tam Baûo nhö thöïc söï hieän dieän
beân goái cuûa baïn, traøn ñaày loøng töø bi vôùi baïn. Sau ñoù ñi vaøo giaác
nguû vôùi nieàm tin vaø tri giaùc thanh tònh khoâng maát nieäm töôûng veà
Tam Baûo.
Khi baïn aên hay uoáng, haõy quaùn töôûng Tam Baûo trong coå hoïng
vaø cuùng döôøng caùc Ngaøi moïi thöù maø baïn aên hay uoáng. Neáu baïn
khoâng laøm ñöôïc ñieàu ñoù, haõy cuùng döôøng caùc Ngaøi nguïm hay
315
mieáng ñaàu tieân, vaø nghó: ‚Con cuùng döôøng nhöõng moùn naøy leân
Tam Baûo.‛
Khi baïn coù quaàn aùo môùi, tröôùc khi maëc vaøo laàn ñaàu tieân, haõy
naâng chuùng leân vaø thaàm cuùng döôøng chuùng cho Tam Baûo. Sau ñoù
haõy maëc vaøo vôùi nieäm töôûng raèng Tam Baûo ñaõ ban chuùng cho baïn.
Baát cöù khi naøo baïn thaáy ñieàu gì ñem laïi cho baïn söï hoan hyû
hay baïn thaáy ñaùng öôùc ao, haõy thaàm cuùng döôøng noù leân Tam Baûo
quyù baùu: nhöõng khu vöôøn ñaùng yeâu ñaày hoa, nhöõng gioøng suoái
trong treûo, nhöõng ngoâi nhaø ñeïp, nhöõng röøng caây thaät deã chòu,
nhöõng taøi saûn vaø cuûa caûi voâ taän, nhöõng ngöôøi ñaøn oâng vaø phuï nöõ
maëc quaàn aùo ñeïp.
Khi roùt nöôùc, haõy tung vaøi gioït leân khoâng gian vaø noùi: ‚Con
cuùng döôøng nöôùc naøy cho Tam Baûo,‛ tröôùc khi roùt nöôùc vaøo bình
chöùa.
Moïi hoaøn caûnh toát ñeïp vaø ñaùng ao öôùc trong ñôøi naøy – tieän
nghi, haïnh phuùc, ñöôïc meán moä, söï thuaän lôïi hay baát cöù ñieàu gì –
ñeàu phaùt xuaát töø loøng bi maãn cuûa Tam Baûo. Vôùi loøng suøng moä vaø
tri giaùc thanh tònh haõy nghó: ‚Con cuùng döôøng taát caû nhöõng ñieàu
naøy cho caùc Ngaøi.‛ Haõy cuùng döôøng leân caùc Ngaøi baát kyø nguoàn
coâng ñöùc naøo maø baïn taïo ñöôïc – nhöõng leã laïy, cuùng döôøng, thieàn
ñònh veà Boån Toân, tuïng nieäm caùc thaàn chuù v.v.. - vaø haõy hoài höôùng
chuùng vì lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh. Haõy thöôøng cuùng döôøng
Tam Baûo khi baïn coù theå, vaøo ngaøy moàng moät, ngaøy raèm vaø saùu
thôøi trong ngaøy (ba thôøi vaøo ban ngaøy, ba thôøi vaøo ban ñeâm).*
Luoân tuaân theo nhöõng thôøi ñieåm ñaëc bieät naøy ñeå cuùng döôøng Tam
Baûo.
Baát kyø ñieàu gì xaûy ra, duø xaáu hay toát, ñöøng bao giôø queân quy y
Tam Baûo. Haõy tu haønh baûn thaân cho ñeán khi baïn ñaït tôùi choã ngay
caû caûm giaùc sôï haõi trong moät côn aùc moäng cuõng khoâng laøm baïn
*
dus drug, saùu thôøi: ba thôøi ban ngaøy vaø ba thôøi ban ñeâm.
316
queân quy y, bôûi ñieàu ñoù coù nghóa laø baïn cuõng seõ nhôù quy y nhö theá
trong traïng thaùi trung aám. Toùm laïi, haõy ñaët toaøn boä nieàm tin cuûa
baïn nôi Tam Baûo vaø khoâng bao giôø töø boû vieäc quy y cho duø phaûi
traû giaù baèng caû cuoäc ñôøi baïn.
Xöa kia, ôû AÁn Ñoä, coù moät haønh giaû cö só Phaät Giaùo bò moät soá
tirthika baét giam, hoï noùi vôùi oâng: ‚Neáu ngöôi töø boû quy y Tam
Baûo, chuùng ta seõ khoâng gieát. Neáu khoâng chuùng ta seõ gieát cheát
ngöôi.‛
OÂng ta traû lôøi: ‚Toâi chæ coù theå töø boû quy y baèng mieäng, toâi
chaúng bao giôø coù theå laøm ñieàu ñoù baèng taâm.‛ Vì theá hoï gieát oâng.
Chuùng ta neân thöïc söï gioáng vò cö só ñoù. Moät khi ta töø boû vieäc
quy y Tam Baûo, thì cho duø nhöõng thöïc haønh maø ta thöïc hieän coù saâu
xa tôùi ñaâu chaêng nöõa, ta coù theå thaäm chí khoâng coøn laø moät phaàn töû
cuûa coäng ñoàng Phaät giaùo nöõa. Coù caâu noùi:
Chính söï quy y taïo ra khaùc bieät giöõa moät Phaät töû
vaø ngöôøi khoâng phaûi Phaät töû.
Coù nhieàu tirthika traùnh laøm nhöõng haønh vi aùc haïi, thieàn ñònh
veà caùc Boån Toân, thöïc haønh treân nhöõng kinh maïch vaø naêng löïc, vaø
ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu thoâng thöôøng. Nhöng bôûi khoâng bieát quy
y Tam Baûo, hoï khoâng ôû treân con ñöôøng ñi tôùi giaûi thoaùt vaø seõ
khoâng thoaùt khoûi luaân hoài.123
Khoâng coù duy nhaát moät loaïi naøo trong voâ soá taát caû nhöõng giaùo
lyù Kinh ñieån vaø tantra maø Ngaøi Jowo Atisa khoâng bieát hay chöa
töøng ñoïc. Nhöng Ngaøi cho raèng trong taát caû nhöõng giaùo lyù ñoù, söï
quy y coù taàm quan troïng chính yeáu tôùi noãi noù laø ñieàu Ngaøi thöôøng
daïy ñeä töû – tôùi möùc ñoä ngöôøi ta ñaët bieät danh cho Ngaøi laø ‚Hoïc
giaû Quy Y.‛
Vì theá, töø giaây phuùt baïn ñi vaøo con ñöôøng giaûi thoaùt vaø trôû
thaønh moät Phaät töû, haõy thöïc haønh quy y cuøng vôùi caùc giôùi luaät cuûa
317
noù, vaø ñöøng bao giôø töø boû chuùng cho duø maïng soáng cuûa baïn bò laâm
nguy. Nhö moät Kinh ñieån noùi:
Nhöõng ngöôøi quy y Phaät

Laø nhöõng tín ñoà cö só thöïc thuï;
Hoï khoâng neân tìm kieám söï quy y
Nôi baát kyø thaàn thaùnh naøo khaùc.
Nhöõng ngöôøi quy y Thaùnh Phaùp
Khoâng neân coù nhöõng tö töôûng aùc haïi.
Nhöõng ngöôøi quy y Taêng Ñoaøn cao quyù
Khoâng neân keát giao vôùi nhöõng tirthika.
Ngaøy nay, moät soá ngöôøi khaúng ñònh mình laø nhöõng tín ñoà cuûa
Tam Baûo nhöng laïi khoâng coù söï toân kính toái thieåu ñoái vôùi nhöõng
ñaïi dieän cuûa caùc Ngaøi. Hoï coi nhöõng tranh töôïng töôïng tröng cho
Ñöùc Phaät hay nhöõng pho saùch chöùa ñöïng nhöõng lôøi daïy cuûa Ngaøi
laø nhöõng moùn haøng bình thöôøng coù theå ñöôïc mang ra baùn hay caàm
coá. Ñieàu naøy ñöôïc goïi laø ‚sinh soáng baèng caùch baét giöõ Tam Baûo
ñeå ñoøi tieàn chuoäc‛ vaø laø moät loãi laàm heát söùc nghieâm troïng. Chæ ra
choã khieám khuyeát cuûa moät böùc veõ hay töôïng cuûa moät vò Phaät hoaëc
chæ trích noù, thì tröø khi baïn öôùc ñònh söï caân xöùng ñeå söûa chöõa noù,
coøn khoâng ñoù cuõng laø moät loãi laàm nghieâm troïng vaø neân traùnh. Ñaët
Kinh saùch tröïc tieáp treân saøn nhaø, böôùc qua chuùng, thaám nöôùc boït
vaøo ngoùn tay ñeå laät trang saùch vaø nhöõng cö xöû thieáu toân kính khaùc
ñeàu laø nhöõng loãi laàm nghieâm troïng. Chính Ñöùc Phaät ñaõ noùi:
Vaøo luùc chaám döùt cuûa naêm traêm naêm

Ta seõ hieän dieän trong hình thöùc Kinh ñieån.
Haõy xem Kinh ñieån nhö chính Ta
Vaø toû loøng toân kính chuùng.
318
Moät caâu chaâm ngoân ñeå duøng moãi ngaøy noùi raèng chuùng ta
khoâng neân ñaët nhöõng hình aûnh leân treân Kinh ñieån. Bôûi Kinh ñieån
laø ñaïi dieän cho ngöõ cuûa Ngaøi hôn laø ñaïi dieän cho thaân hay taâm cuûa
Ñöùc Phaät, noù daïy chuùng ta ñieàu gì neân laøm vaø ñieàu gi khoâng neân
vaø cuõng baûo ñaûm tính lieân tuïc cuûa giaùo lyù cuûa Ngaøi. Do ñoù, Kinh
ñieån khoâng khaùc vôùi baûn thaân Ñöùc Phaät, vaø noù thieâng lieâng moät
caùch ñaëc bieät.
Ngoaøi ra, phaàn lôùn moïi ngöôøi nghó raèng chuoâng vaø chaøy* laø
nhöõng ñoà vaät bình thöôøng. Hoï khoâng hieåu roõ raèng chuùng laø nhöõng
ñaïi dieän cuûa Tam Baûo. Chaøy töôïng tröng cho taâm Phaät, naêm trí
tueä. Chuoâng mang hình aûnh cuûa moät khuoân maët, theo tantra ngoaïi
thì ñoù laø Ñöùc Tyø Loâ Giaù Na (Vairochana), vaø theo quan ñieåm cuûa
caùc tantra cao caáp thì ñoù laø Ñöùc Vajradhatvishvari. Noùi caùch khaùc,
chuoâng mang hình aûnh cuûa thaân Phaät. Nhöõng chöõ chaïm khaéc treân
noù laø taùm chuûng töï cuûa taùm vò phoái ngaãu, vaø baûn thaân cuûa chuoâng
töôïng tröng cho ngöõ cuûa Phaät, aâm thanh cuûa Giaùo Phaùp. Nhö vaäy,
chuoâng vaø chaøy ñoàng thôøi ñaùp öùng moïi tieâu chuaån ñaïi dieän cho
thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Ñöùc Phaät. Ñaëc bieät hôn, hai vaät naøy chöùa
ñöïng taát caû nhöõng maïn ñaø la cuûa Kim Cöông Thöøa Bí Maät, vaø vì
theá ñöôïc coi laø nhöõng ñoái töôïng samaya phi thöôøng. Nhö vaäy, xöû
söï thieáu toân kính vôùi chuùng laø moät loãi laàm nghieâm troïng. Haõy luoân
luoân toân kính chuùng.
*
Chuoâng vaø chaøy laø nhöõng ‚ñoái töôïng samaya,‛ nhöõng linh vaät caàn thieát trong
nhöõng thöïc haønh cuûa Kim Cöông Thöøa (xem Thuaät ngöõ).
319
2. Nhöõng lôïi ích cuûa söï Quy Y
Quy y laø neàn taûng cuûa moïi söï thöïc haønh. Chæ baèng vieäc quy y
laø baïn ñaõ gieo troàng haït gioáng cuûa söï giaûi thoaùt trong baûn thaân
baïn. Baïn töï rôøi xa moïi haønh vi tieâu cöïc ñaõ tích taäp, vaø ngaøy caøng
phaùt trieån nhöõng haønh vi tích cöïc. Quy y laø nôi nöông töïa cho moïi
giôùi nguyeän, suoái nguoàn cuûa moïi phaåm tính toát ñeïp. Cuoái cuøng, noù
seõ daãn baïn ñeán traïng thaùi Phaät Quaû. Vaø trong luùc ñoù, söï quy y seõ
baûo ñaûm cho baïn nhaän ñöôïc söï che chôû cuûa nhöõng vò trôøi töø taâm
vaø thöïc hieän ñöôïc moïi ñieàu baïn mong öôùc; baïn seõ khoâng xa rôøi tö
töôûng cuûa Tam Baûo; baïn seõ nhôù ñeán caùc Ngaøi töø ñôøi naøy sang ñôøi
khaùc vaø tìm ñöôïc haïnh phuùc vaø an laønh trong ñôøi naøy vaø trong
nhöõng taùi sinh töông lai. Lôïi ích cuûa vieäc quy y ñöôïc noùi laø voâ
löôïng.
Trong Baûy Baøi Keä Quy Y coù noùi:
Thaät ra, ai cuõng coù theå thoï giôùi nguyeän,

Ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi khoâng quy y.
Quy y laø neàn taûng caàn thieát cho taát caû caùc giôùi nguyeän
Pratimoksa (Bieät giaûi thoaùt giôùi), nhöõng giôùi nguyeän cuûa moät haønh
giaû cö só, moät sa di, moät tu só v.v.. Tröôùc khi phaùt trieån Boà Ñeà
Taâm, nhaän quaùn ñaûnh cuûa Kim Cöông Thöøa Mantra Bí Maät, vaø taát
caû nhöõng thöïc haønh khaùc, ñieàu thieát yeáu laø phaûi nhaän moät giôùi
nguyeän quy y ñaày ñuû vaø xaùc thöïc. Khoâng coù caùch naøo ñeå baét ñaàu
ngay caû moät thöïc haønh trong moät ngaøy goàm söï tònh hoùa vaø söûa ñoåi
maø tröôùc tieân khoâng thoï quy y. Noù laø söï hoã trôï cho taát caû nhöõng
giôùi nguyeän vaø moïi phaåm tính toát laønh.
Vieäc quy y vôùi moät loøng tin hoaøn toaøn thaáu hieåu nhöõng phaåm
tính cuûa Tam Baûo ñem laïi lôïi ích khoâng coøn phaûi nghi ngôø gì nöõa.
320
Nhöng ngay caû vieäc chæ ñôn giaûn nghe töø ‚Phaät,‛ hoaëc taïo ñöôïc
baát kyø moái lieân keát naøo, duø coù theå raát moûng manh, vôùi baát kyø ñaïi
dieän naøo cuûa thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Ñöùc Phaät laø coù theå gieo troàng
haït gioáng cuûa söï giaûi thoaùt, vaø cuoái cuøng seõ daãn ñeán traïng thaùi
sieâu vöôït ñau khoå. Trong Taïng Luaät (Vinaya) coù moät caâu chuyeän
keå veà moät con choù saên ñuoåi moät con heo quanh moät baûo thaùp. Nhôø
vieäc ‚nhieãu quanh‛ naøy, haït gioáng giaùc ngoä ñaõ ñöôïc gieo trong caû
hai con vaät.
Theo chuyeän khaùc, coù ba ngöôøi ñaït ñöôïc Phaät Quaû chæ nhôø moät
töôïng tsa tsa baèng ñaát seùt. Moät hoâm coù moät ngöôøi thaáy töôïng tsa
tsa nhoû baèng ñaát seùt naèm treân maët ñaát beân leà ñöôøng.
OÂng ta noùi: ‚Neáu ñeå töôïng naèm ñoù, trôøi möa seõ laøm hoûng noù;
toát hôn ta neân laøm ñieàu gì cho noù.‛ Vì vaäy, tröôùc khi ñi oâng ta che
töôïng laïi baèng moät mieáng ñeá giaøy da cuõ bò boû gaàn ñoù.
Moät ngöôøi khaùc töï nghó khi ñi qua choã ñoù: ‚Thaät sai laàm khi
duøng moät ñeá giaøy cuõ che töôïng tsa tsa ñoù,‛ vaø vì theá oâng ta boû caùi
ñeá ñi.
Laø keát quaû cuûa nhöõng yù höôùng toát laønh cuûa hoï, caû ngöôøi duøng
ñeá giaøy che töôïng tsa-tsa laãn ngöôøi boû caùi ñeá ra ñeàu ñöôïc thöøa
höôûng caùc vöông quoác trong nhöõng ñôøi sau cuûa hoï.
Vôùi yù höôùng thanh tònh, ngöôøi che

Ñaàu töôïng Phaät baèng moät ñeá giaøy
Vaø ngöôøi sau ñoù laïi môû noù ra
Caû hai ñeàu ñöôïc thöøa höôûng moät vöông quoác.
Ba ngöôøi – ngöôøi ñaàu tieân ñaõ naën tsa tsa, ngöôøi thöù hai che noù
laïi baèng moät caùi ñeá giaøy, vaø ngöôøi cuoái cuøng môû caùi ñeá giaøy ra –
taát caû ñeàu ñaït ñöôïc haïnh phuùc ôû nhöõng coõi cao, thöøa höôûng vöông
quoác vaø v.v.. nhö moät lôïi laïc nhaát thôøi, vaø cuøng luùc ñaõ tieán tôùi Phaät
Quaû baèng caùch gieo troàng trong taâm thöùc chính mình chuûng töû cuûa
söï giaûi thoaùt toái haäu.
321
Nhôø söï quy y baïn ñaõ töï taùch mình khoûi moïi haønh ñoäng tieâu
cöïc. Quy y Tam Baûo vôùi nieàm tin chaân thaønh vaø maõnh lieät laøm suy
giaûm vaø caïn kieät ngay caû nhöõng haønh ñoäng xaáu aùc maø baïn töøng
tích taäp trong quaù khöù. Vaø töø luùc ñoù trôû ñi, nhöõng söï gia hoä traøn
ñaày bi maãn cuûa Tam Baûo hoaøn laïi taát caû nhöõng nieäm töôûng tích
cöïc cuûa baïn, khieán baïn chaúng coøn laøm baát kyø ñieàu toån haïi naøo
nöõa.
Moät ví duï laø Vua Ajatasatru (A Xaø Theá), ngöôøi ñaõ gieát cha
mình nhöng veà sau quy y Tam Baûo. OÂng ñaõ chòu ñöïng nhöõng thoáng
khoå cuûa ñòa nguïc trong moät tuaàn leã vaø sau ñoù ñöôïc giaûi thoaùt.
Vaø Devadatta (Ñeà Baø Ñaït Ña), ngöôøi ñaõ phaïm ba toäi aùc daãn
tôùi quaû baùo laäp töùc, thaäm chí ñaõ phaûi traûi nghieäm löûa ñòa nguïc
ngay khi coøn soáng. Nhöng vaøo luùc ñoù oâng coù nieàm tin vaøo giaùo lyù
cuûa Ñöùc Phaät vaø gaøo leân: ‚Toâi quyeát ñònh quy y Ñöùc Phaät töø taän
trong xöông tuûy cuûa toâi!‛ Ñöùc Phaät ñaõ giaûng raèng nhôø nhöõng lôøi
naøy maø Devadatta seõ trôû thaønh moät vò Phaät Ñoäc Giaùc coù danh hieäu
laø Quyeát Ñònh Toái Haäu.124
Nhö theá, giôø ñaây nhôø thieän taâm cuûa moät vò Thaày hay thieän tri
thöùc, baïn ñaõ nhaän ñöôïc Giaùo Phaùp ñích thöïc vaø phaùt khôûi moät ít yù
höôùng moûng manh muoán laøm ñieàu toát laønh vaø ngöng laøm ñieàu sai
traùi. Neáu baïn noã löïc thöïc haønh quy y Tam Baûo, taâm thöùc baïn seõ
ñöôïc gia hoä vaø baïn seõ phaùt trieån moïi phaåm tính toát laønh cuûa con
ñöôøng, chaúng haïn nhö nieàm tin, tri giaùc thanh tònh, khoâng coøn aûo
töôûng vôùi söï luaân hoài vaø quyeát ñònh giaûi thoaùt khoûi noù, nieàm tin
vaøo haäu quaû cuûa caùc haønh vi vaø v..v..
Traùi laïi, cho duø giôø ñaây söï nhaøm chaùn luaân hoài hay taâm quyeát
ñònh ñaït ñöôïc giaûi thoaùt cuûa baïn coù maõnh lieät tôùi ñaâu chaêng nöõa
nhöng neáu baïn khoâng heát loøng quy y Ñaïo sö vaø Tam Baûo hay caàu
nguyeän caùc Ngaøi, thì nhöõng hình töôùng beân ngoaøi quaù quyeán ruõ,
taâm thöùc quaù caû tin vaø nhöõng nieäm töôûng loïc löøa mau choùng tôùi
noãi ngay caû trong khi baïn ñang laøm ñieàu toát, vieäc naøy deã daøng
322
bieán thaønh haønh vi tieâu cöïc. Vì theá, raát caàn phaûi hieåu raèng khoâng
coù gì toát ñeïp hôn vieäc quy y ñeå caét ñöùt doøng chaûy cuûa nhöõng haønh
vi tieâu cöïc trong töông lai.
Baây giôø laø moät vaán ñeà quan troïng khaùc. Coù caâu noùi raèng:
Ma quyû ñaëc bieät thuø gheùt nhöõng ngöôøi kieân trì trong thöïc haønh.
Vaø:
Caøng thöïc haønh maõnh lieät thì ma quyû caøng maïnh meõ.
Chuùng ta ñang ôû trong moät thôøi ñaïi suy ñoài vaø nhöõng ngöôøi
thieàn ñònh veà yù nghóa saâu xa vaø nhöõng ngöôøi maø thieän haïnh cuûa hoï
traøn ñaày naêng löïc coù theå deã daøng bò nhöõng caùm doã cuûa ñôøi soáng
theá tuïc loïc löøa. Hoï bò gia ñình vaø baïn beø caûn trôû. Hoï ñau khoå bôûi
nhöõng nghòch caûnh nhö beänh taät vaø bò nhöõng theá löïc tieâu cöïc nhieãu
loaïn. Taâm thöùc hoï bò nhöõng nieäm töôûng vaø söï do döï traøn ngaäp.
Döôùi nhieàu chieâu baøi nhö theá, nhöõng chöôùng ngaïi cho vieäc thöïc
haønh Giaùo Phaùp xuaát hieän vaø tieâu huûy moïi coâng ñöùc cuûa hoï.
Nhöng nhö moät caùch ñoái trò vôùi nhöõng nguy hieåm naøy, neáu baïn noã
löïc thöïc söï ñeå chaân thaønh quy y Tam Baûo thì moïi söï ñoái nghòch
vôùi thöïc haønh cuûa baïn seõ ñöôïc chuyeån hoùa thaønh nhöõng hoaøn caûnh
thuaän lôïi vaø coâng ñöùc cuûa baïn seõ taêng tröôûng lieân tuïc.
Ngaøy nay khi nhöõng gia chuû loan baùo raèng hoï saép töï baûo veä
baûn thaân vaø gia ñình hoï khoûi bò beänh taät trong naêm, hoï ñaõ môøi
thænh moät soá Laït ma vaø ñeä töû cuûa caùc vò naøy – khoâng moät ai trong
soá ñoù töøng nhaän laõnh quaùn ñaûnh hay khaåu truyeàn caàn thieát, cuõng
khoâng thöïc haønh nhöõng trì tuïng caên baûn125 – ñeå khai môû maïn ñaø la
cuûa moät vaøi Boån Toân phaãn noä.126 Khoâng kinh qua caùc giai ñoaïn
phaùt trieån vaø thaønh töïu, hoï trôïn troøn ñoâi maét nhö nhöõng chieác ñóa
nhoû vaø lao mình vaøo moät côn giaän döõ ñieân cuoàng nhaém vaøo moät
323
hình noäm baèng boät nhaøo.* Hoï luoân thöïc hieän nhöõng leã ‚cuùng
döôøng ñoû‛ goàm maùu vaø thòt, vaø nhöõng tieáng hoï keâu gaøo ‚Ñem
chuùng tôùi! Gieát chuùng! Lieäu hoàn ñaáy… Ñaùnh chuùng!‛ khôi daäy
nhöõng caûm xuùc kích ñoäng döõ doäi trong loøng taát caû nhöõng ai nghe
thaáy nhöõng ñieàu ñoù. Ñieàu Ngaøi Milarepa noùi döôùi ñaây cho moät caùi
nhìn roõ raøng hôn veà nhöõng nghi leã nhö theá :
Caàu thænh nhöõng Boån Toân trí tueä ñeå baûo veä chuùng sinh theá tuïc
thì gioáng nhö loâi moät vò vua töø ngai vaøng xuoáng vaø baét Ngaøi
queùt nhaø.
Ngaøi Padampa Sangye noùi:
Hoï laøm moät maïn ñaø la Mantra Bí Maät trong moät chuoàng deâ
trong laøng vaø tuyeân boá ñoù laø moät söï giaûi ñoäc!
Nhöõng thöïc haønh thuoäc loaïi naøy laøm nhieãm ñoäc Maät Thöøa vaø
bieán noù thaønh nhöõng thöïc haønh cuûa nhöõng ngöôøi theo ñaïo Bon.127
Nhöõng ngöôøi thöïc hieän nhöõng thöïc haønh ‚giaûi thoaùt‛ phaûi vöôït leân
moïi söï töï lôïi. Chæ coù nhöõng ngöôøi nhö theá, haønh ñoäng treân moät
phaïm vi roäng lôùn vì lôïi ích cuûa chuùng sinh vaø giaùo lyù, môùi coù theå
coù ñuû phaåm tính ñeå giaûi thoaùt nhöõng ñòch thuû vaø nhöõng ngöôøi gaây
chöôùng ngaïi laø nhöõng keû ñang phaïm möôøi aùc haïnh. Nhöng khi moät
thöïc haønh nhö theá ñöôïc laøm vôùi söï saân haän thoâng thöôøng,128 phe
phaùi, thì noù seõ khoâng chæ khoâng coù naêng löïc ñeå giaûi thoaùt chuùng
sinh maø noù nhaém ñeán, maø coøn khieán cho ngöôøi thöïc hieän thöïc
haønh ñoù bò taùi sinh trong ñòa nguïc.
Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khoâng thaønh töïu nhöõng giai ñoaïn phaùt
trieån vaø thaønh töïu vaø nhöõng ngöôøi khoâng tuaân theo caùc samaya,
*
Hieåu moät caùch ñuùng ñaén thì moät hình noäm nhö theá töôïng tröng cho khaùi nieäm
sai laïc veà moät baûn ngaõ thöïc söï hieän höõu. ÔÛ ñaây nghi thöùc linh thieâng ñang
ñöôïc söû duïng trong moät caùch theá hôøi hôït beà ngoaøi, ñoái nghòch vôùi yù höôùng
cuûa noù.
324
vieäc thöïc hieän nhöõng cuoäc ‚cuùng döôøng ñoû‛ goàm maùu vaø thòt
khoâng ñem laïi söï chöùng ngoä cuûa caùc Boån Toân trí tueä laãn cuûa
nhöõng Hoä Phaùp. Thay vaøo ñoù, moïi loaïi trôøi vaø ma quyû aùc ñoäc tuï
hoäi laïi ñeå cuøng höôûng thuï nhöõng vaät cuùng döôøng vaø torma. Döôøng
nhö hoï coù theå mang laïi moät soá lôïi ích töùc thôøi, nhöng keát quaû sau
cuøng seõ laø voâ soá nhöõng haäu quaû khoâng ai mong muoán.
Moät söï che chôû toát nhaát laø baïn haõy ñaët nieàm tin nôi Tam Baûo.
Haõy thænh caàu nhöõng vò Thaày vaø nhöõng tu só laø nhöõng ngöôøi ñaõ an
ñònh vaø kieåm soaùt ñöôïc taâm thöùc cuûa mình ñeå xin caùc Ngaøi tuïng
moät traêm ngaøn laàn baøi nguyeän quy y. Baïn seõ nhaän ñöôïc söï chaêm
soùc cuûa Tam Baûo; khoâng coù ñieàu gì baát nhö yù xaûy ra cho baïn trong
ñôøi naøy vaø moïi öôùc muoán cuûa baïn seõ ñöôïc thöïc hieän moät caùch töï
nhieân. Nhöõng Thieän thaàn seõ baûo veä baïn, vaø taát caû nhöõng ai coù theå
laøm haïi baïn – ma quyû vaø nhöõng keû gaây chöôùng ngaïi – thaäm chí seõ
khoâng theå tôùi gaàn baïn.
Coù laàn, moät soá ngöôøi baét ñöôïc moät teân troäm vaø ñaùnh cho haén
moät traän, moãi laàn ñaùnh moät gaäy laø hoï nieäm moät caâu trong baøi
nguyeän quy y:
‚Toâi quy y Phaät,‛ chaùt! ‚Toâi quy y Phaùp,‛ chaùt! vaø v.v...
Sau khi ñaõ khaéc saâu nhöõng lôøi naøy vaøo taâm thöùc teân troäm, hoï
thaû haén ñi. Teân troäm nguû ñeâm döôùi moät caây caàu, taâm thöùc haén traøn
ñaày lôøi leõ cuûa baøi nguyeän quy y, cuøng vôùi kyù öùc veà traän ñoøn ñau
ñôùn maø haén ñaõ nhaän. Trong khi haén naèm ôû ñoù thì caû moät nhoùm
quyû ma keùo tôùi gaàn caây caàu. Nhöng sau ñoù chuùng la leân: ‚ÔÛ ñaây
coù ngöôøi quy y Tam Baûo!‛ vaø taát caû boû chaïy, la heùt inh oûi.
Khoâng coù caùch naøo toát hôn vieäc quy y Tam Baûo taän ñaùy loøng
baïn ñeå tieät tröø nhöõng ñieàu aùc cuûa cuoäc ñôøi naøy. Vaø trong nhöõng
ñôøi töông lai noù seõ ñem tôùi cho baïn söï giaûi thoaùt vaø Giaùc ngoä.
Thaäm chí khoù coù theå hình dung ñöôïc taát caû nhöõng lôïi ích cuûa vieäc
quy y. Kinh Baát Nhieãm noùi:
325
Neáu taát caû coâng ñöùc cuûa vieäc quy y

Coù moät hình töôùng vaät chaát,
Thì toaøn theå hö khoâng seõ hoaøn toaøn bò traøn ngaäp,
Khoâng ñuû söùc dung chöùa noù.
Vaø trong Trí Tueä Coâ Ñoïng Sieâu Vieät:
Neáu coâng ñöùc cuûa söï quy y coù hình töôùng,

Thì caû Tam Giôùi khoâng theå chöùa ñöôïc noù.
Laøm sao ño löôøng nöôùc taát caû Ñaïi Döông
Chæ baèng chieác muoãng nhoû?
Theâm nöõa, nhö Kinh Traùi Tim Maët Trôøi noùi:
Ngöôøi coi Ñöùc Phaät laø nôi nöông töïa

Möôøi trieäu ma quyû cuõng khoâng theå gieát haïi;
Duø hoï vi phaïm giôùi nguyeän hay ñau khoå trong taâm,
Chaéc chaén hoï seõ sieâu vöôït söï taùi sinh.
Do ñoù, haõy nhieät thaønh hieán mình cho söï quy y, neàn taûng cuûa moïi
thöïc haønh Giaùo Phaùp, bôûi leõ lôïi ích cuûa noù thaät voâ bieân.
Con ñaõ quy y ba nhaùnh nhöng ít loøng tin chaân thaønh,

Con ñi theo tu taäp ba nhaùnh nhöng ñeå cho giôùi nguyeän
cuûa con laån maát
Xin gia hoä cho con vaø nhöõng keû baïc nhöôïc nhö con
Khieán nieàm tin cuûa chuùng con kieân coá vaø baát thoái chuyeån.
326
Shantideva (theá kyû thöù 7-8)
Taùc giaû cuûa Boà Taùt Haïnh (Bodhicaryavatara), moät taùc

phaåm coå ñieån vó ñaïi cuûa vaên hoïc Ñaïi Thöøa Aán Ñoä.
CHÖÔNG 2
KHÔI DAÄY BOÀ ÑEÀ TAÂM,

GOÁC REÃ CUÛA ÑAÏI THÖØA
Nhôø trí tueä vó ñaïi, Ngaøi ñaõ chöùng ngoä Nieát Baøn.
Nhôø loøng ñaïi bi, Ngaøi saün loøng oâm chaët Luaân Hoài.
Nhôø nhöõng thieän xaûo cuûa Ngaøi trong caùc phöông phaùp,
Ngaøi ñaõ chöùng ngoä raèng chuùng khoâng khaùc bieät.
Baäc Thaày voâ song, con ñaûnh leã döôùi chaân Ngaøi!
Chöông naøy coù ba phaàn: tu taäp boán phaåm tính voâ löôïng (Töù Voâ
Löôïng Taâm); khôi daäy Boà Ñeà Taâm, taâm ñöôïc xoay chuyeån höôùng
tôùi Giaùc ngoä sieâu vieät; vaø tu haønh giôùi luaät cuûa Boà Ñeà Taâm öôùc
nguyeän vaø Boà Ñeà Taâm thöïc haønh (aùp duïng).
I. TU TAÄP BOÁN PHAÅM TÍNH VOÂ LÖÔÏNG
Boán phaåm tính voâ löôïng laø loøng töø, bi, hyû, vaø xaû voâ löôïng. Loøng töø
thöôøng ñöôïc ñeà caäp tröôùc tieân. Nhöng khi ta tuaàn töï thöïc haønh boán
phaåm tính naøy nhö moät söï tu haønh taâm thöùc, chuùng ta neân baét ñaàu
baèng vieäc phaùt trieån phaåm tính xaû. Neáu khoâng nhö theá thì loøng töø,
bi vaø hæ maø chuùng ta phaùt trieån seõ coù khuynh höôùng thieân leäch vaø
khoâng hoaøn toaøn thanh tònh. Do ñoù, trong tröôøng hôïp naøy chuùng ta
baét ñaàu vôùi thieàn ñònh veà phaåm tíùnh xaû.
1. Thieàn ñònh veà taâm xaû
Xaû (tieáng Taây Taïng laø tang nyom) coù nghóa laø töø boû (tang) vieäc
thuø gheùt keû thuø vaø baùm luyeán baïn beø, vaø coù moät thaùi ñoä bình thaûn
(nyom) ñoái vôùi taát caû chuùng sinh, thoaùt khoûi söï dính maéc vôùi nhöõng
ngöôøi thaân caän vaø aùc caûm vôùi nhöõng ngöôøi khoâng thaân thieát.
Nhö hoaøn caûnh hieän nay, chuùng ta raát gaén boù vôùi nhöõng ngöôøi
maø ta nghó raèng ñoù laø thaønh phaàn cuûa taäp theå cuûa rieâng ta – cha,
meï, nhöõng ngöôøi thaân thuoäc, v.v.. - trong khi chuùng ta caûm thaáy
moät söï thuø gheùt thaäm teä nhöõng keû thuø cuûa ta vaø nhöõng ngöôøi lieân
keát vôùi hoï. Ñaây laø moät loãi laàm, vaø noù xuaát phaùt töø vieäc thieáu truy
xeùt.
Trong nhöõng ñôøi tröôùc, nhöõng ngöôøi maø giôø ñaây chuùng ta coi
nhö keû thuø chaéc chaén ñaõ töøng thaân thieát vôùi ta, luoân yeâu thöông keà
caän, chaêm soùc chuùng ta vôùi thieän yù vaø mang laïi cho ta söï giuùp ñôõ
vaø naâng ñôõ khoâng theå töôûng töôïng noåi. Traùi laïi, nhieàu ngöôøi maø
giôø ñaây ta goïi laø baïn beø chaéc chaén ñaõ töøng choáng laïi vaø laøm haïi ta.
Nhö chuùng ta thaáy trong chöông veà söï voâ thöôøng, ñieàu naøy ñöôïc
Ngaøi Katyayana sieâu phaøm minh hoïa:
Haén aên thòt cha, ñaùnh ñuoåi meï,

Haén naâng niu trong loøng keû thuø baát haïnh cuûa haén;
Ngöôøi vôï ñang gaëm xöông choàng.
Ta baät cöôøi khi nhìn thaáy nhöõng gì xaûy ra trong
söï hieån baøy cuûa sinh töû!
Moät ví duï khaùc laø caâu chuyeän cuûa Coâng Chuùa Pema Sel, con gaùi
cuûa Phaùp Vöông Trisong Detsen. Khi coâ cheát vaøo tuoåi möôøi baûy,
thaân phuï coâ tôùi hoûi Guru Rinpoche (Ñaïo Sö Lieân Hoa Sanh) laøm
sao moät vieäc nhö vaäy coù theå xaûy ra.
329
‚Toâi nghó con gaùi toâi phaûi laø ngöôøi coù nhöõng haønh vi thanh tònh
trong quaù khöù,‛ nhaø vua noùi. ‚Noù ñaõ sinh ra laøm con gaùi cuûa Vua
Trisong Detsen. Noù ñaõ gaëp taát caû caùc Ngaøi, nhöõng dòch giaû vaø hoïc
giaû, laø nhöõng baäc nhö caùc vò Phaät ñích thöïc. Nhö vaäy laøm sao cuoäc
ñôøi noù laïi ngaén nguûi nhö theá?‛
‚Hoaøn toaøn khoâng phaûi do nhöõng haønh vi thanh tònh trong quaù
khöù maø coâng chuùa sinh laøm con Ngaøi,‛ Ñaïo Sö traû lôøi. ‚Xöa kia,
Ta, Lieân Hoa Sanh, Ngaøi - Phaùp Vöông vó ñaïi, vaø Ñaïi Boà Taùt Tu
vieän tröôûng bò sinh ra laøm ba ñöùa treû thuoäc giai caáp haï tieän. Chuùng
ta ñang xaây döïng Ñaïi Baûo Thaùp Jarung Khashor. Luùc ñoù coâng
chuùa sinh laøm moät coân truøng chích vaøo coå Ngaøi. Ngaøi laáy tay gaït
ñi vaø ngaãu nhieân gieát cheát noù. Vì moùn nôï Ngaøi vay trong kieáp ñoù,
con coân truøng ñaõ taùi sinh laøm con gaùi cuûa Ngaøi.‛129
Neáu ngay caû con cuûa Phaùp Vöông Trisong Detsen, ngöôøi ñöôïc
xem laø Boà Taùt Vaên Thuø trong thaân töôùng con ngöôøi laïi coù theå sinh
laøm con Ngaøi theo caùch ñoù nhö keát quaû cuûa haønh vi trong quaù khöù,
thì ta coù theå noùi ñieàu gì veà nhöõng chuùng sinh khaùc?
Hieän nay, ta ñöôïc noái keát thaân thieát vôùi cha meï vaø con caùi
chuùng ta. Ta caûm thaáy heát söùc thöông yeâu hoï vaø coù nhöõng öôùc
nguyeän laï thöôøng ñoái vôùi hoï. Khi hoï ñau khoå, hay baát kyø ñieàu gì
khoâng vöøa yù xaûy ra vôùi hoï thì chuùng ta coøn boái roái lo aâu hôn caû
neáu nhö ñieàu ñoù xaûy ra vôùi caù nhaân ta. Taát caû nhöõng ñieàu naøy chæ
laø söï ñeàn traû cho ñieàu aùc maø chuùng ta ñaõ gaây ra cho nhau trong
nhöõng ñôøi quaù khöù.
Trong taát caû nhöõng ngöôøi maø giôø ñaây chuùng ta coi laø keû thuø,
khoâng ai chöa töøng laø cha hay meï trong quaù trình taát caû nhöõng ñôøi
tröôùc cuûa ta. Ngay caû giôø ñaây, vieäc ta coi hoï nhö nhöõng ngöôøi
choáng laïi ta khoâng nhaát thieát coù nghóa laø hoï thöïc söï laøm ñieàu aùc
cho ta. Coù moät soá ngöôøi chuùng ta coi laø nhöõng ñoái thuû, nhöng töø
phía hoï, hoï laïi hoaøn toaøn khoâng nhìn chuùng ta theo caùch ñoù. Moät
soá khaùc coù theå caûm thaáy raèng hoï laø keû thuø cuûa ta nhöng hoaøn toaøn
330
khoâng thöïc söï coù khaû naêng gaây toån haïi cho ta. Cuõng coù nhöõng
ngöôøi vaøo moät luùc naøo ñoù coù veû gaây toån haïi cho ta, nhöng trong
moät thôøi gian daøi nhöõng ñieàu hoï laøm cho ta coù theå ñem laïi cho ta
söï nhaän thöùc vaø caûm kích saâu saéc trong ñôøi naøy, hoaëc khieán ta
xoay chuyeån taâm höôùng veà Phaùp vaø vì theá ñem laïi cho ta nhieàu lôïi
laïc vaø haïnh phuùc. Coøn nhöõng ngöôøi khaùc, neáu ta coù theå kheùo leùo
thích nghi vôùi taùnh khí cuûa hoï vaø khuyeán duï hoï vôùi lôøi leõ dòu daøng
cho tôùi khi chuùng ta ñaït ñöôïc moät vaøi thoûa thuaän, thì ta coù theå
hoaøn toaøn deã daøng chuyeån hoùa hoï thaønh baïn höõu.
Traùi laïi, coù nhöõng ngöôøi maø chuùng ta thöôøng xem laø thaân thieát
nhaát vôùi ta, chaúng haïn nhö con caùi ta. Nhöng ñaõ coù nhöõng ñöùa con
trai hay gaùi töøng löøa gaït hay thaäm chí gieát caû cha meï chuùng. Ñoâi
khi con caùi ñöùng veà phe nhöõng ngöôøi ñang coù tranh chaáp vôùi cha
meï chuùng, hôïp löïc vôùi hoï ñeå xung ñoät vôùi chính gia ñình mình vaø
cöôùp ñoaït taøi saûn cuûa cha meï. Ngay caû khi chuùng ta soáng thuaän
thaûo vôùi nhöõng ngöôøi thaân thieát vôùi ta, nhöõng phieàn muoän vaø raéc
roái cuûa hoï aûnh höôûng thaät söï tôùi chuùng ta thaäm chí coøn maïnh meõ
hôn nhöõng khoù khaên cuûa rieâng ta. Ñeå giuùp ñôõ baïn beø, con caùi vaø
nhöõng ngöôøi thaân thích khaùc cuûa ta, chuùng ta tích luyõ nhöõng con
soùng lôùn laø nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc seõ queùt ta vaøo caùc ñòa nguïc
trong ñôøi sau. Khi ta thöïc söï muoán thöïc haønh Phaùp moät caùch ñuùng
ñaén thì hoï loâi keùo chuùng ta laïi. Khoâng theå thoaùt khoûi noãi lo toan veà
cha meï, con caùi, vaø gia ñình, chuùng ta trì hoaõn thöïc haønh Phaùp, vaø
vì theá khoâng bao giôø tìm ra thôøi gian cho coâng vieäc ñoù. Toùm laïi,
nhöõng ngöôøi nhö vaäy coù theå laøm haïi ta thaäm chí coøn hôn caû nhöõng
keû thuø.
Hôn nöõa, khoâng coù gì baûo ñaûm laø nhöõng ngöôøi chuùng ta coi laø
ñoái thuû hoâm nay laïi khoâng phaûi laø con caùi chuùng ta trong nhöõng
ñôøi sau, hay nhöõng baïn beø hieän taïi seõ khoâng taùi sinh laøm keû thuø
cuûa chuùng ta, v.v.. Chæ vì coi nhöõng nhaän thöùc thoaùng qua veà ‚keû
thuø‛ vaø ‚baïn beø‛ laø thaät coù neân ta tích taäp nhieàu haønh ñoäng tieâu
331
cöïc qua söï tham luyeán vaø saân haän. Taïi sao ta laïi oâm chaët gaùnh
naëng naøy ñeå chuùng loâi ta xuoáng nhöõng coõi thaáp?
Vì theá, haõy laäp moät quyeát ñònh chaéc chaén, thaáy taát caû chuùng
sinh bao la voâ taän laø cha meï vaø con caùi cuûa chính baïn. Nhö theá,
gioáng nhö nhöõng baäc vó ñaïi trong quaù khöù maø chuùng ta coù theå ñöôïc
ñoïc veà cuoäc ñôøi cuûa caùc Ngaøi, haõy coi taát caû baèng höõu vaø keû thuø
ñeàu nhö nhau.
Tröôùc heát, ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi maø baïn hoaøn toaøn khoâng
thích – nhöõng ngöôøi khôi daäy söï saân haän vaø thuø gheùt trong baïn –
haõy tu taäp taâm thöùc baïn baèng nhieàu phöông tieän khaùc nhau ñeå
loøng saân haän vaø thuø gheùt maø baïn caûm thaáy ñoái vôùi hoï khoâng coøn
phaùt khôûi. Haõy nghó veà hoï nhö theå baïn nghó veà moät ngöôøi naøo ñoù
chung chung, khoâng laøm ñieàu toát cho baïn maø cöõng chaúng laøm haïi
baïn. Sau ñoù haõy quaùn chieáu raèng voâ soá chuùng sinh maø baïn caûm
thaáy chung chung ñoù, töø voâ thuûy ñaõ töøng laø cha, meï baïn moät luùc
naøo ñoù trong nhöõng ñôøi quaù khöù. Haõy thieàn ñònh veà chuû ñeà naøy, tu
haønh baûn thaân cho tôùi khi baïn caûm thaáy thöông yeâu hoï töông töï
nhö baïn yeâu thöông cha meï hieän ñôøi cuûa baïn. Cuoái cuøng, haõy
thieàn ñònh cho tôùi khi baïn caûm thaáy coù loøng bi maãn ñoàng nhaát vôùi
taát caû chuùng sinh – duø baïn coi hoï laø baïn beø, keû thuø hay khoâng thuø
khoâng baïn – nhö baïn coù loøng bi maãn vôùi cha meï cuûa chính baïn.
Baây giôø, vôùi taâm xaû voâ löôïng haõy nghó töôûng tôùi moïi ngöôøi,
thuø vaø baïn ñeàu ñoàng nhaát, khoâng coù baát kyø caûm xuùc ñaëc bieät naøo
cuûa loøng bi maãn, thuø gheùt hay baát cöù ñieàu gì khaùc. Ñoù laø taâm xaû
khoâng caàn duïng coâng vaø khoâng ñem laïi ñieàu aùc haïi cuõng nhö söï
lôïi laïc. Hình aûnh ñöôïc duøng ñeå hình dung taâm xaû voâ löôïng chaân
thöïc laø moät böõa tieäc do moät hieàn nhaân vó ñaïi chieâu ñaõi. Khi nhöõng
ñaïi hieàn giaû ngaøy xöa cuùng döôøng nhöõng böõa tieäc, caùc Ngaøi seõ
môøi taát caû moïi ngöôøi, duø coù ñia vò cao hay thaáp, maïnh hay yeáu, toát
hay xaáu, ñaëc bieät hay bình thöôøng, maø khoâng coù baát kyø phaân bieät
naøo. Töông töï nhö theá, thaùi ñoä cuûa ta ñoái vôùi taát caû chuùng sinh
332
khaép hö khoâng phaûi laø moät caûm thöùc bao la cuûa loøng bi maãn, dung
chöùa taát caû hoï moät caùch bình ñaúng. Haõy tu haønh taâm baïn cho tôùi
khi baïn ñaït tôùi moät traïng thaùi cuûa taâm xaû voâ löôïng.
2. Thieàn ñònh veà taâm töø
Nhôø thieàn ñònh veà taâm xaû voâ löôïng nhö ñaõ ñöôïc moâ taû, baïn ñi
tôùi choã quan taâm tôùi taát caû chuùng sinh trong tam giôùi vôùi loøng töø
roäng lôùn töông töï. Loøng töø aùi maø baïn caûm thaáy ñoái vôùi taát caû
chuùng sinh phaûi gioáng nhö loøng töø cuûa nhöõng baäc cha meï chaêm
soùc con thô cuûa mình. Hoï khoâng ñeå yù tôùi moïi söï voâ ôn cuûa con caùi
vaø moïi gian khoå phaûi gaùnh chòu, hoaøn toaøn hieán daâng moïi tö
töôûng, lôøi noùi, vaø haønh vi cuûa hoï chæ ñeå nhöõng ñöùa con cuûa hoï
ñöôïc haïnh phuùc, tieän nghi vaø thoaûi maùi. Cuõng theá, trong ñôøi naøy
vaø taát caû nhöõng ñôøi sau cuûa baïn, haõy hieán daâng moïi vieäc baïn laøm,
noùi, hay suy nghó cho söï an laønh vaø haïnh phuùc cuûa taát caû chuùng
sinh.
Taát caû nhöõng chuùng sinh ñoù ñeàu coá gaéng ñeå ñaït ñöôïc haïnh
phuùc vaø an nhaøn. Taát caû ñeàu muoán ñöôïc soáng haïnh phuùc vaø tieän
nghi; khoâng moät ai trong hoï muoán baát haïnh hay ñau khoå. Tuy
nhieân hoï khoâng hieåu raèng nguyeân nhaân cuûa haïnh phuùc laø nhöõng
haønh vi tích cöïc, thay vaøo ñoù hoï ñaém mình trong möôøi haønh vi baát
thieän. Do ñoù, nhöõng öôùc muoán saâu xa nhaát vaø nhöõng haønh ñoäng
cuûa hoï laïi maâu thuaãn nhau: trong noã löïc tìm kieám haïnh phuùc, hoï
chæ mang laïi ñau khoå cho chính mình.
Haõy lieân tuïc thieàn ñònh veà tö töôûng ‚tuyeät dieäu bieát bao neáu
moãi ngöôøi trong nhöõng chuùng sinh ñoù coù theå höôûng moïi haïnh phuùc
vaø tieän nghi maø hoï mong muoán.‛ Haõy thieàn ñònh veà ñieàu ñoù cho
tôùi khi vieäc baïn mong muoán nhöõng ngöôøi khaùc ñöôïc haïnh phuùc
cuõng maõnh lieät nhö baïn mong muoán baûn thaân baïn ñöôïc haïnh phuùc.
333
Kinh ñieån noùi veà ‚nhöõng haønh vi töø aùi cuûa thaân, nhöõng haønh vi
töø aùi cuûa ngöõ, nhöõng haønh vi töø aùi cuûa taâm.‛ Ñieàu naøy coù nghóa laø
moïi söï baïn noùi ra baèng mieäng hay laøm baèng tay neân côûi môû vaø toát
laønh thay vì laøm toån haïi ngöôøi khaùc. Nhö coù noùi trong Boà Taùt Ñaïo:
Baát cöù khi naøo baïn nhìn ngöôøi khaùc,

Haõy nhìn hoï vôùi taám loøng yeâu thöông roäng môû.
Ngay caû khi baïn chæ nhìn moät ai khaùc, haõy nhìn hoï vôùi veû vui
töôi vaø deã thöông hôn laø moät caùi nhìn choøng choïc gaây haán hay
bieåu loä söï thuø gheùt. Coù nhieàu caâu chuyeän veà ñieàu naøy, gioáng nhö
caâu chuyeän veà moät nhaø cai trò ñaày uy quyeàn nhìn moïi ngöôøi vôùi
caùi nhìn phaãn noä. Chuyeän keå raèng ngöôøi ñoù bò taùi sinh laøm moät
ngaï quyû soáng nhôø nhöõng thöùc aên thöøa döôùi beáp loø cuûa moät caên
nhaø, vaø sau ñoù, cuõng vì nhìn moät thaùnh nhaân theo loái ñoù, oâng ta bò
ñoïa vaøo ñòa nguïc.
Baát cöù haønh ñoäng naøo baïn laøm baèng thaân, haõy gaéng laøm moät
caùch dòu daøng vaø deã thöông, coá gaéng khoâng laøm haïi nhöõng ngöôøi
khaùc maø luoân giuùp ñôõ hoï. Lôøi noùi cuûa baïn khoâng neân bieåu loä
nhöõng thaùi ñoä nhö khinh mieät, chæ trích hay ghen tò. Haõy laøm cho
moãi lôøi baïn noùi ñeàu vui veû vaø chaân thaät. Ñoái vôùi thaùi ñoä cuûa taâm
baïn, khi baïn giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi khaùc, chôù mong chôø baát kyø söï
ñeàn ñaùp toát ñeïp naøo. Ñöøng laøm moät keû ñaïo ñöùc giaû vaø coá laøm cho
ngöôøi khaùc coi baïn nhö moät vò Boà Taùt vì nhöõng lôøi noùi vaø haønh
ñoäng töû teá cuûa baïn. Taän ñaùy loøng baïn, haõy hoaøn toaøn mong öôùc
nhöõng haïnh phuùc cho ngöôøi khaùc vaø chæ quan taâm tôùi nhöõng gì lôïi
laïc nhaát cho hoï. Haõy laäp ñi laäp laïi nhöõng lôøi caàu nguyeän naøy:
‚Suoát moïi cuoäc ñôøi toâi, caàu mong toâi khoâng laøm toån haïi ngay caû
moät sôïi toùc treân ñaàu ngöôøi khaùc, vaø caàu mong toâi luoân luoân giuùp
ñôõ moãi ngöôøi trong soá hoï.‛
Ñieàu ñaëc bieät quan troïng laø traùnh laøm cho nhöõng ngöôøi döôùi
quyeàn cuûa baïn ñau khoå baèng caùch ñaùnh ñaäp, eùp buoäc hoï laøm vieäc
334
quaù cöïc nhoïc vaø v.v.. Ñieàu naøy aùp duïng cho nhöõng ngöôøi giuùp
vieäc cuõng nhö thuù vaät cuûa baïn, xuoáng tôùi con choù giöõ nhaø khieâm
toán nhaát. Trong moïi hoaøn caûnh, baïn haõy luoân luoân töû teá vôùi hoï
trong tö töôûng, lôøi noùi vaø vieäc laøm. Bò taùi sinh nhö moät ngöôøi haàu,
hay moät con choù giöõ nhaø, bò moïi ngöôøi coi thöôøng vaø khinh reû, laø
haäu quaû chín muøi cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù. Ñoù laø haäu quaû
hoã töông cuûa vieäc xem thöôøng vaø khinh reû ngöôøi khaùc khi ñang coù
moät ñòa vò quyeàn uy trong moät ñôøi quaù khöù. Neáu baây giôø vì giaøu coù
vaø quyeàn theá maø baïn xem thöôøng ngöôøi khaùc, baïn seõ phaûi traû moùn
nôï naøy trong moät vaøi ñôøi sau baèng vieäc taùi sinh laøm nhöõng ngöôøi
haàu cuûa hoï. Vì theá, haõy ñaëc bieät töû teá vôùi nhöõng ngöôøi ñang ôû vò trí
thaáp hôn baïn.
Baát kyø nhöõng gì baïn coù theå laøm baèng thaân, ngöõ hay taâm ñeå
giuùp ñôõ ñaëc bieät laø cha meï cuûa baïn, hay nhöõng ngöôøi bò beänh kinh
nieân, seõ ñem laïi nhöõng lôïi ích khoâng theå nghó baøn. Ngaøi Jowo
Atisa noùi:
Töû teá ñoái vôùi nhöõng ngöôøi töø phöông xa tôùi, nhöõng ngöôøi bò beänh
laâu naêm, hay cha meï giaø yeáu, thì töông ñöông vôùi vieäc thieàn
ñònh veà taùnh Khoâng maø taâm yeáu cuûa noù laø loøng bi maãn.
Cha meï chuùng ta ñaõ bieåu loä cho ta söï thieän taâm vaø loøng töø aùi
bao la tôùi noãi neáu ta laøm cho hoï phaûi ñau khoå luùc veà giaø thì ñoù laø
moät haønh vi heát söùc tieâu cöïc. Baûn thaân Ñöùc Phaät, ñeå ñeàn ñaùp loøng
toát cuûa thaân maãu, Ngaøi ñaõ ñi tôùi taàng Trôøi thöù Ba möôi ba ñeå
giaûng Phaùp cho baø. Coù caâu noùi raèng cho duø chuùng ta haàu haï cha
meï baèng caùch ñöa hoï ñi khaép theá giôùi treân ñoâi vai cuûa mình, thì
vieäc aáy vaãn khoâng ñeàn ñaùp ñöôïc loøng toát cuûa hoï. Tuy nhieân,
chuùng ta coù theå ñeàn ñaùp loøng toát naøy baèng vieäc höôùng daãn hoï ñi
vaøo Giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät. Vì theá, haõy luoân luoân phuïng söï cha meï
335
baïn trong tö töôûng, lôøi noùi, vaø haønh ñoäng, vaø coá gaéng tìm ra nhöõng
phöông caùch ñeå ñöa hoï tôùi vôùi Giaùo Phaùp.
Ñaïo Sö Vó ñaïi xöù Oddiyana ñaõ noùi:
Khoâng neân laøm cho ngöôøi giaø buoàn khoå;

Haõy chaêm soùc hoï vôùi söï quan taâm vaø toân kính.
Trong baát cöù nhöõng gì baïn noùi vaø laøm, haõy töû teá vôùi taát caû
nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi hôn baïn. Haõy quan taâm tôùi hoï vaø laøm moïi söï
baïn coù theå khieán cho hoï vui loøng.
Ngaøy nay, haàu heát moïi ngöôøi ñeàu noùi raèng khoâng coù caùch naøo
soáng trong coõi luaân hoài maø khoâng laøm toån haïi ngöôøi khaùc. Nhöng
ñieàu naøy khoâng ñuùng.
Ngaøy xöa, ôû Khotan, hai vò sa di ñang thieàn ñònh veà Ñöùc
Manjusri (Vaên Thuø) sieâu phaøm.
Moät hoâm, Ngaøi hieän ra vôùi hoï vaø noùi: ‚Giöõa ta vaø caùc oâng
khoâng coù moái lieân heä nghieäp vôùi nhau. Vò Boån Toân maø caùc oâng coù
lieân heä trong nhöõng ñôøi quaù khöù laø Ñöùc Avalokitesvara vó ñaïi.
Hieän Ngaøi ñöôïc tìm thaáy ôû Taây Taïng, laø vò vua ñang cai trò xöù
naøy.* Caùc oâng neân tôùi ñoù gaëp Ngaøi.‛
Khi hai vò sa di tôùi Taây Taïng vaø ñi vaøo voøng thaønh Lhasa, hoï
thaáy raát ñoâng ngöôøi bò haønh hình hay giam giöõ. Hoï hoûi ñieàu gì
ñang xaûy ra.
‚Ñoù laø nhöõng ngöôøi bò vua ra leänh tröøng phaït,‛ ngöôøi ta baûo
vôùi hoï nhö vaäy.
‚Vò vua naøy chaéc chaén khoâng phaûi laø Ñöùc Avalokitesvara,‛ hoï
töï nhuû, vaø sôï cuõng bò tröøng phaït nhö vaäy, hoï quyeát ñònh boû ñi.
*
Nhaø vua coù danh hieäu laø Songtsen Gampo, vò vua Phaät töû ñaàu tieân cuûa Taây
Taïng, Ngaøi ñöôïc coi laø moät Hoùa Thaân cuûa Ñöùc Avalokitesvara.
336
Vò vua bieát hoï boû ñi neân phaùi moät söù giaû ñi theo môøi hoï tôùi gaëp
Ngaøi.
‚Ñöøng sôï,‛ Ngaøi baûo hoï. ‚Taây Taïng laø moät vuøng ñaát hoang
daõ, khoù thuaàn phuïc. Vì lyù do ñoù ta ñaõ phaûi taïo ra aûo aûnh nhöõng toäi
nhaân bò haønh hình, chaët tay chaân, vaø v.v.. Nhöng trong thöïc teá, ta
chöa töøng laøm toån haïi ngay caû moät sôïi toùc cuûa baát kyø ai.‛
Vò vua ñoù laø ngöôøi cai trò toaøn boä Xöù Tuyeát Taây Taïng vaø ñaõ
khieán caùc vò vua khaép boán phöông phaûi phuïc tuøng. Ngaøi ñaùnh baïi
nhöõng ñoäi quaân xaâm löôïc vaø giöõ yeân oån khaép bieân cöông. Maëc duø
Ngaøi buoäc loøng phaûi chieán thaéng quaân thuø vaø baûo veä thaàn daân cuûa
mình treân moät phaïm vi roäng lôùn nhö vaäy nhöng Ngaøi hoaøn toaøn töï
cheá ngöï ñöôïc khi laøm nhö theá maø khoâng laøm toån haïi moät sôïi toùc
treân ñaàu ngöôøi. Vì theá, laøm sao chuùng ta khoâng theå laøm nhö vaäy
ñeå traùnh laøm haïi ngöôøi khaùc nhö ta chaêm soùc nôi truù aån beù xíu cuûa
ta, laø nhöõng thöù maø neáu so saùnh thì khoâng lôùn hôn nhöõng toå coân
truøng?
Gieo gioù thì gaët baõo. Vieäc laøm haïi ngöôøi khaùc chæ taïo neân ñau
khoå voâ taän cho ñôøi naøy vaø nhöõng ñôøi sau. Chaúng coù ñieàu toát laønh
naøo coù theå phaùt sinh töø noù, ngay caû trong nhöõng vieäc laët vaët cuûa
ñôøi naøy. Chöa töøng coù ai trôû neân giaøu coù nhôø vieäc gieát choùc, troäm
cöôùp vaø nhöõng ñieàu töông töï. Hoï chæ coù theå keát thuùc baèng vieäc
phaûi gaùnh chòu haäu quaû vaø maát maùt toaøn boä tieàn baïc vaø cuûa caûi
trong khi thöïc hieän aùc haïnh.
Hình aûnh ñöôïc ñöa ra ñeå minh hoïa cho taâm töø voâ löôïng laø moät
con chim meï saên soùc nhöõng ñöùa con cuûa noù. Noù baét ñaàu baèng vieäc
laøm moät caùi toå meàm maïi, aám cuùng. Vôùi ñoâi caùnh, noù che chôû
chuùng vaø giöõ cho chuùng ñöôïc aám aùp. Noù luoân dòu daøng vaø che chôû
chuùng cho tôùi khi chuùng coù theå bay xa. Gioáng nhö con chim meï ñoù,
haõy hoïc caùch töû teá trong tö töôûng, lôøi noùi, vaø haønh ñoäng vôùi taát caû
chuùng sinh trong tam giôùi.
337
3. Thieàn ñònh veà taâm bi
Thieàn ñònh veà loøng bi laø hình dung chuùng sinh bò haønh haï bôûi
noãi khoå khuûng khieáp vaø mong muoán hoï ñöôïc giaûi thoaùt khoûi noãi
khoå ñoù. Nhö coù noùi:
Haõy nghó veà moät ngöôøi naøo ñoù bò ñau khoå döõ doäi - moät ngöôøi
bò neùm vaøo nguïc saâu thaêm thaúm chôø ñôïi cuoäc haønh hình, hay
moät con vaät saép bò laøm thòt ñang ñöùng tröôùc keû ñoà teå. Haõy
caûm nhaän loøng töø aùi ñoái vôùi chuùng sinh ñoù nhö theå hoï laø meï
hay con cuûa chính baïn.
Haõy hình dung moät tuø nhaân bò nhaø caàm quyeàn keát aùn töû hình
vaø ñang bò daãn tôùi nôi haønh quyeát, hoaëc moät con cöøu bò ngöôøi ñoà
teå baét vaø troùi laïi.
Khi baïn nghó tôùi moät tuø nhaân bò keát aùn, thay vì nghó raèng con
ngöôøi ñau khoå ñoù laø moät ngöôøi naøo khaùc, baïn haõy hình dung ñoù laø
chính baïn. Haõy töï hoûi mình seõ laøm gì trong tình huoáng ñoù. Laøm theá
naøo baây giôø? Khoâng coù nôi naøo ñeå chaïy. Khoâng nôi aån troán.
Khoâng choán nöông töïa vaø khoâng ai che chôû baïn. Baïn khoâng coù
phöông tieän ñeå ñaøo thoaùt. Baïn khoâng theå bay xa. Baïn khoâng coù
söùc maïnh, khoâng coù quaân ñoäi ñeå baûo veä. Ngay chính luùc ñoù, moïi
tri giaùc veà cuoäc ñôøi naøy saép ngöøng döùt. Baïn seõ phaûi boû laïi ngay caû
laïi thaân theå thaân yeâu cuûa chính mình maø ñaõ baïn töøng duy trì heát
söùc chaêm chuùt, vaø baét ñaàu leân ñöôøng tôùi ñôøi sau. Ñau ñôùn laøm sao!
Haõy tu taäp taâm thöùc baïn baèng caùch nhaän vaøo mình noãi ñau khoå
cuûa tuø nhaân bò keát aùn ñoù.
Vaø khi baïn nghó tôùi moät con cöøu bò daãn ñi laøm thòt, ñöøng nghó
noù chæ laø moät con cöøu. Thay vaøo ñoù, haõy caûm nhaän moät caùch chaân
thaønh raèng ñoù chính laø ngöôøi meï giaø cuûa mình saép bò gieát, vaø haõy
töï hoûi baïn phaûi laøm gì trong tình huoáng ñoù. Giôø ñaây baïn ñònh laøm
338
gì khi hoï saép gieát ngöôøi meï giaø cuûa baïn, maëc duø baø chaúng laøm
ñieàu gì toån haïi? Haõy kinh nghieäm töø taän ñaùy loøng baïn noãi khoå maø
meï baïn phaûi traûi qua. Khi taâm baïn noùng loøng muoán laøm moät ñieàu
gì ngay laäp töùc ñeå ngöôøi meï giaø cuûa baïn khoâng bò gieát cheát taïi
choã, haõy quaùn chieáu raèng duø sinh loaøi ñang ñau khoå naøy khoâng
thöïc söï laø cha hay meï baïn trong ñôøi naøy, nhöng chaéc chaén hoï ñaõ
töøng laø cha hay meï baïn vaøo moät luùc naøo ñoù trong nhöõng ñôøi quaù
khöù vaø ñaõ töøng nuoâi döôõng baïn vôùi thieän taâm lôùn lao trong caùch
thöùc gioáng heät nhö cha meï trong ñôøi naøy cuûa baïn ñaõ laøm. Vì theá
khoâng coù gì khaùc bieät giöõa hoï vôùi nhau. Than oâ i, cha meï khoán khoå
cuûa baïn ñang quaù söùc ñau khoå! Giaù nhö hoï coù theå laäp töùc thoaùt
khoûi noãi khoå cuûa hoï khoâng chuùt trì hoaõn – ngay giaây phuùt naøy!
Vôùi nhöõng nieäm töôûng naøy trong loøng, haõy thieàn ñònh vôùi loøng bi
maãn khoâng theå chòu ñöïng noåi ñeán noãi ñoâi maét baïn ñaãm leä.
Khi loøng bi cuûa baïn ñöôïc ñaùnh thöùc, haõy suy nghó xem noãi ñau
khoå naøy laø haäu quaû cuûa caùc aùc haïnh ñaõ phaïm trong quaù khöù ra sao.
Taát caû nhöõng chuùng sinh khoán khoå ñoù giôø ñaây ñang ñaém mình
trong nhöõng aùc haïnh cuõng seõ phaûi chòu ñau khoå khoâng caùch naøo
traùnh khoûi. Vôùi ñieàu naøy trong taâm, haõy thieàn ñònh vôùi loøng bi veà
taát caû nhöõng chuùng sinh ñang gaây ra nhöõng nguyeân nhaân ñau khoå
cho baûn thaân hoï baèng vieäc saùt sinh vaø nhöõng haønh vi baát thieän
khaùc.
Sau ñoù haõy quaùn saùt noãi khoå cuûa taát caû nhöõng chuùng sinh bò taùi
sinh trong caùc ñòa nguïc, giöõa nhöõng ngaï quyû vaø nhöõng coõi giôùi ñau
khoå khaùc. Haõy ñoàng nhaát vôùi hoï nhö theå hoï laø cha meï baïn, hay
chính baïn, vaø thieàn ñònh veà loøng bi vôùi naêng löïc vó ñaïi.
Cuoái cuøng, haõy quaùn chieáu saâu xa veà taát caû chuùng sinh trong
tam giôùi. Nôi ñaâu coù hö khoâng laø nôi ñoù coù chuùng sinh. Nôi naøo coù
chuùng sinh laø nôi ñoù coù nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc vaø keát quaû ñau
khoå. Nhöõng chuùng sinh ñaùng thöông chæ toaøn dính maéc vaøo moïi
haønh vi baát thieän vaø ñau khoå! Tuyeät dieäu bieát bao neáu nhö moãi
339
chuùng sinh trong saùu coõi coù theå thoaùt khoûi moïi tri giaùc do nhöõng
haønh vi trong quaù khöù gaây neân, thoaùt khoûi moïi noãi khoå vaø nhöõng
khuynh höôùng baát thieän ñoù, vaø ñaït ñöôïc haïnh phuùc vónh cöûu cuûa
Phaät Quaû vieân maõn.
Khi baïn baét ñaàu thieàn ñònh veà loøng bi, ñieàu quan troïng laø tröôùc
tieân haõy chuù taâm vaøo noãi khoå cuûa moät caù nhaân, töøng ngöôøi moät, vaø
khi ñoù töøng böôùc moät chæ tu taäp baûn thaân cho tôùi khi baïn coù theå
thieàn ñònh veà taát caû chuùng sinh nhö moät toaøn theå. Neáu khoâng nhö
theá, loøng bi maãn cuûa baïn seõ mô hoà vaø lyù thuyeát. Noù seõ khoâng phaûi
laø ñieàu chaân xaùc.
Haõy ñaëc bieät quaùn chieáu veà nhöõng ñau khoå vaø khoù nhoïc cuûa
traâu boø, cöøu, ngöïa thoà vaø nhöõng gia suùc khaùc cuûa baïn. Chuùng ta
taïo ra ñuû loaïi daõ man cho nhöõng sinh loaøi nhö theá, coù theå so saùnh
vôùi nhöõng kieåu haønh haï trong ñòa nguïc. Ta xoû muõi, thieán, vaët loâng,
laáy maùu soáng nhöõng con vaät aáy.* Ta chaúng suy xeùt duø trong giaây
laùt raèng nhöõng con vaät naøy coù theå bò ñau ñôùn. Neáu suy nghó veà
ñieàu ñoù moät caùch kyõ löôõng, ta seõ thaáy ngay vaán ñeà raéc roái naèm ôû
choã ta ñaõ khoâng nuoâi döôõng loøng bi maãn. Haõy nghó töôûng veà ñieàu
naøy thaät kyõ löôõng: ngay giôø ñaây, neáu coù ai chæ nhoå moät sôïi toùc cuûa
baïn, baïn seõ la leân vì ñau ñôùn – baïn seõ hoaøn toaøn khoâng tha thöù
cho vieäc ñoù. Theá maø chuùng ta laïi vaët taát caû loâng-guø daøi cuûa nhöõng
con yak cuûa ta, ñeå maëc lôùp thòt traàn truïi ñoû taáy leân, vaø töø moãi sôïi
loâng maùu ñang baét ñaàu nhoû gioït. Maëc duø con vaät keâu reân vì ñau
ñôùn nhöng ta chaúng maûy may quan taâm tôùi noãi khoå cuûa noù.
Chuùng ta khoâng ñöùng noåi khi bò moät veát phoûng doäp treân baøn
tay. Ñoâi khi moâng ñít ta bò ñau do du haønh treân löng ngöïa, ta
khoâng theå ngoài treân yeân ñöôïc nöõa maø phaûi ngoài leäch moät beân.
Nhöng ta khoâng laøm theá khi con ngöïa bò kieät söùc hay ñau ñôùn. Khi
*
Guø loâng meàm treân löng con yak ñöôïc duøng laøm len, ngöôøi ta thöôøng vaët noù ra
hôn laø xeùn. Maùu laáy töø con yak coøn soáng thöôøng ñöôïc duøng laøm xuùc xích.
340
noù khoâng theå ñi tieáp ñöôïc nöõa vaø bò vaáp ngaõ, thôû hoån heån, ta vaãn
cho laø taïi noù cöùng ñaàu. Chuùng ta maát bình tónh vaø quaát noù khoâng
chuùt thöông xoùt.
Haõy nghó veà caù nhaân moät con vaät, chaúng haïn moät con cöøu – bò
laøm thòt. Tröôùc tieân, khi bò loâi ra khoûi baày, con vaät teâ lieät vì sôï haõi.
Moät veát thöông töôm maùu phoàng leân ngay choã noù bò tuùm chaët. Noù
bò quaúng naèm ngöûa treân maët ñaát; chaân bò coät cöùng vôùi nhau baèng
moät sôïi daây da vaø moõm bò raøng cho tôùi khi cheát ngaït.** Trong côn
ñau döõ doäi, neáu con vaät hôi keùo daøi thôøi gian haáp hoái thì ñoà teå, keû
laøm nhöõng aùc haïnh, heát söùc giaän döõ:
Haén noùi: ‚Con naøy khoâng muoán cheát!‛ vaø ñaùnh con vaät tuùi
buïi.
Con cöøu naøy khoù cheát hôn cöøu ñaõ bò loät da vaø moi ruoät. Cuøng
luùc ñoù moät con vaät khaùc bò ruùt maùu cho tôùi khi khoâng coøn ñöùng
vöõng ñöôïc nöõa. Maùu cuûa con vaät ñaõ cheát ñöôïc hoøa chung vôùi maùu
con vaät coøn soáng vaø hoãn hôïp naøy ñöôïc naáu chín trong boä ruoät cuûa
moät con vaät ñaõ bò moå buïng ñeå laøm moùn xuùc xích.* Baát cöù ai coù theå
aên nhöõng thöù nhö theá veà sau haún phaûi laø moät keû aên thòt ngöôøi thaät
söï.
Haõy suy nghó kyõ caøng veà noãi khoå cuûa nhöõng con vaät naøy. Haõy
hình dung chính baïn ñang traûi qua noãi khoå ñoù vaø quaùn saùt xem
chuùng ra sao. Haõy laáy tay bòt mieäng baïn laïi vaø töï ngöøng thôû. ÔÛ
trong tình traïng nhö theá trong moät laùt. Haõy kinh nghieäm söï ñau
ñôùn vaø hoaûng sôï. Khi baïn ñaõ thöïc söï quaùn saùt ñieàu ñoù, haõy lieân
tuïc suy töôûng kyõ löôõng raèng thaät ñaùng buoàn bieát bao khi toaøn theå
chuùng sinh ñoù bò phieàn naõo bôûi nhöõng noãi khoå khuûng khieáp nhö
**
ÔÛ Taây Taïng, ngöôøi ta thöôøng gieát suùc vaät baèng caùch laøm noù ngaït thôû.
*
Nhö xuùc xích-huyeát. Ñieàu naøy laøm theo moät nieàm tin cuûa ñòa phöông laø moät
hoãn hôïp goàm maùu cuûa moät con vaät coøn soáng vaø maùu moät con vaät ñaõ cheát laøm
taêng cöôøng sinh löïc.
341
theá maø khoâng coù luùc naøo ngôi nghæ. Giaù nhö baïn coù naêng löïc ñeå
ban taëng hoï nôi aån naùu thoaùt khoûi moïi noãi khoå naøy!
Caùc Laït ma vaø Tu só laø nhöõng ngöôøi ñöôïc tin laø coù loøng bi roäng
lôùn nhaát. Nhöng hoï chaúng coù chuùt xíu naøo. Khi ñaõ tôùi ñoä laøm
chuùng sinh ñau khoå thì quaû laø hoï coøn teä hôn caùc gia chuû. Ñaây laø
daáu hieäu cho thaáy thôøi ñaïi giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät ñang thöïc söï tôùi
luùc keát thuùc. Chuùng ta ñaõ ñi tôùi moät thôøi kyø khi maø nhöõng quyû ma
aên thòt vaø caùc yeâu tinh hoaøn toaøn ñöôïc toân kính. Trong quaù khöù,
Baäc Thaày cuûa chuùng ta, Ñöùc Thích Ca Maâu Ni, ñaõ töø boû vöông
quoác cuûa moät vò Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông130 nhö theå ñaøm daõi
trong buïi ñaát, vaø trôû thaønh moät ngöôøi töø boû. Cuøng vôùi nhöõng ñeä töû
A La Haùn cuûa Ngaøi, Ngaøi ñi chaân traàn, khaát thöïc vôùi bình baùt vaø
chieác gaäy trong tay. Khoâng nhöõng caùc Ngaøi ñi khaát thöïc maø khoâng
coù löøa hay ngöïa thoà, maø ngay caû Ñöùc Phaät cuõng khoâng coù ngöïa ñeå
cöôõi. Ñoù laø bôûi Ngaøi caûm thaáy laøm cho chuùng sinh ñau khoå khoâng
phaûi laø phöông caùch cuûa giaùo lyù ñaïo Phaät. Khoâng leõ Ñöùc Phaät thöïc
söï khoâng ñuû thaùo vaùt ñeå tìm cho baûn thaân mình moät con ngöïa giaø
ñeå cöôõi?
Tuy nhieân, khi nhöõng vò toân kính cuûa chuùng ta toå chöùc moät
buoåi leã trong laøng, hoï xoû moät maåu daây beän troøn qua caùi loã ñöôïc
ñuïc ôû moõm con yak. Khi ñöôïc ñôõ leân yeân, baèng caû hai tay heát söùc
maïnh meõ, hoï keùo sôïi daây laøm baèng loâng yak, noù thoïc saâu vaøo muõi
con yak, laøm con vaät ñaùng thöông naøy ñau ñôùn khuûng khieáp ñeán
ñoä phaûi choàm leân vaø phoùng voït tôùi. Vì theá ngöôøi ngoài treân löng
con yak ñaùnh noù baèng roi vôùi taát caû söùc maïnh cuûa mình. Khoâng
chòu noåi choã ñau môùi beân hoâng, con yak baét ñaàu chaïy – nhöng muõi
laïi bò sôïi daây keùo laïi. Baây giôø loã muõi ñau tôùi noãi noù ñöùng laïi, vaø
laïi bò roi quaát. Bò trì keùo phía tröôùc, bò roi quaát phía sau cho tôùi khi
chaúng maáy choác con vaät ñau ñôùn vaø kieät söùc. Moà hoâi toaùt ra töø
moãi sôïi loâng, löôõi noù theø ra, hôi thôû khoø kheø, vaø noù khoâng theå ñi
ñöôïc nöõa.
342
‚Chuyeän gì xaûy ra vôùi noù? Noù vaãn khoâng chòu ñi cho ñaøng
hoaøng,‛ ngöôøi cöôõi yak nghó vaø noåi giaän, thuùc vaøo söôøn con vaät
baèng caùi tay naém cuûa sôïi daây cho tôùi khi trong côn giaän döõ, haén
thuùc maïnh tôùi noãi tay naém beå laøm hai. Haén nheùt nhöõng mieáng bò
beå vaøo thaét löng, nhaët moät cuïc ñaù nhoïn vaø, xoay troøn treân yeân,
ñaâm maïnh xuoáng moâng con yak giaø nua.. taát caû ñieàu naøy xaûy ra laø
bôûi haén khoâng caûm thaáy moät chuùt xoùt thöông naøo ñoái vôùi con vaät.
Haõy hình dung chính baïn laø con yak giaø, löng baïn oaèn xuoáng
vì bò choàng chaát quaù naëng, moät sôïi daây trì keùo baïn ôû loã muõi, hoâng
baïn bò quaát, söôøn baïn thaâm tím vì caëp baøn ñaïp. Baïn chæ caûm thaáy
ñau raùt ôû phía tröôùc, phía sau, vaø hai beân söôøn. Khoâng moät giaây
ngôi nghæ, baïn leo leân nhöõng söôøn nuùi daøi, ñi xuoáng nhöõng con doác
saâu, vöôït qua caùc con soâng roäng vaø nhöõng caùnh ñoàng meânh moâng.
Khoâng coù cô may ñöôïc nuoát duø chæ moät muoãng thöùc aên, traùi vôùi yù
muoán cuûa mình baïn bò daãn ñi töø saùng sôùm cho tôùi chieàu toái khi
nhöõng tia saùng sau cuøng cuûa maët trôøi taø ñaõ bieán maát. Haõy quaùn
chieáu veà noãi ñau ñôùn vaø kieät löïc nhö theá naøo, söï ñau ñôùn, ñoùi khaùt
maø baïn traûi nghieäm ra sao, vaø sau ñoù haõy nhaän vaøo mình noãi khoå
ñoù. Baïn khoâng theå caûm thaáy ñieàu gì khaùc ngoaøi loøng bi maãn maõnh
lieät vaø khoâng theå chòu ñöïng noåi.
Thoâng thöôøng, nhöõng ngöôøi maø chuùng ta goïi laø Laït ma hay Tu
só phaûi laø moät nôi nöông töïa vaø ngöôøi trôï giuùp – nhöõng vò hoä trì vaø
daãn daét khoâng phaân bieät cuûa taát caû chuùng sinh. Nhöng trong thöïc
teá, hoï thieân vò nhöõng ngöôøi baûo trôï cuûa hoï, nhöõng ngöôøi taëng cho
hoï thöùc aên, nöôùc uoáng vaø cuùng döôøng hoï. Hoï caàu nguyeän ñeå
nhöõng caù nhaân ñaëc bieät naøy coù theå ñöôïc che chôû vaø baûo veä. Hoï
ban cho nhöõng ngöôøi naøy caùc leã quaùn ñaûnh vaø nhöõng gia hoä. Vaø
trong thôøi gian ñoù hoï ñang keát beø keát baïn ñeå truïc xuaát taát caû
nhöõng ngaï quyû vaø nhöõng tinh linh aùc haïi maø söï taùi sinh khoâng toát
laø keát quaû cuûa nghieäp baát haïnh cuûa hoï. Caùc Laït ma cöû haønh nhöõng
343
buoåi leã nhö vaäy tôùi luùc noåi côn thònh noä vaø laøm ñieäu boä ñaùnh ñaäp,
keâu leân: ‚Gieát, gieát! Ñaùnh, ñaùnh!‛
Chaéc chaén laø neáu nhöõng ai coi nhöõng tinh linh aùc haïi nhö ñoái
töôïng ñeå ñaùnh hoaëc gieát thì haún ñoù laø bôûi taâm thöùc hoï ñang bò ñeø
naëng bôûi naêng löïc cuûa söï tham luyeán vaø thuø haän, vaø hoï chöa töøng
phaùt khôûi loøng bi maãn bao la, voâ phaân bieät. Khi baïn suy nghó kyõ
löôõng veà ñieàu naøy, baïn seõ thaáy raèng nhöõng tinh linh aùc haïi naøy
caàn ñeán loøng bi maãn nhieàu hôn baát kyø tín chuû naøo. Hoï trôû thaønh
nhöõng tinh linh coù haïi laø bôûi aùc nghieäp cuûa hoï. Khi bò taùi sinh laøm
ngaï quyû vôùi moät thaân theå khuûng khieáp, noãi ñau ñôùn vaø sôï haõi cuûa
hoï khoâng theå töôûng töôïng noåi. Hoï khoâng kinh nghieäm ñöôïc ñieàu gì
khaùc ngoaïi tröø söï ñoùi, khaùt, vaø kieät queä keùo daøi voâ taän. Hoï nhaän
thöùc moïi söï ñeàu laø moái ñe doïa. Khi taâm hoï traøn ñaày thuø haän vaø
gaây haán, nhieàu ngöôøi trong soá hoï bò ñoïa ñòa nguïc ngay khi cheát.
Nhö vaäy ai xöùng ñaùng ñöôïc thöông xoùt hôn? Nhöõng ngöôøi baûo trôï
coù theå ñau yeáu vaø khoå sôû, nhöng ñieàu ñoù seõ giuùp cho hoï caïn kieät
aùc nghieäp vaø khoâng coøn taïo taùc theâm nöõa. Traùi laïi, nhöõng tinh linh
xaáu aùc ñoù ñang laøm toån haïi nhöõng ngöôøi khaùc vôùi nhöõng yù ñònh
xaáu, vaø bôûi nhöõng aùc haïnh cuûa hoï, hoï seõ bò loän nhaøo xuoáng ñaùy
saâu cuûa caùc coõi thaáp.
Neáu Ñaáng Chieán Thaéng, thieän xaûo trong caùc phöông tieän vaø
traøn ñaày loøng bi maãn, ñaõ giaûng daïy ngheä thuaät khöû tröø hay ñe doïa
nhöõng tinh linh gaây toån haïi naøy baèng nhöõng phöông phaùp hung noä
thì cuõng laø bôûi loøng bi maãn ñoái vôùi hoï, gioáng nhö moät ngöôøi meï
phaùt vaøo ñít ñöùa treû khoâng nghe lôøi meï. Ngaøi cuõng cho pheùp nghi
thöùc giaûi thoaùt ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi coù naêng löïc ngaên
chaän doøng chaûy nhöõng aùc haïnh cuûa nhöõng keû chæ laøm ñieàu toån haïi,
vaø chuyeån di taâm thöùc hoï tôùi moät coõi thanh tònh. Nhöng ñoái vôùi
vieäc coá laøm thoûa maõn nhöõng tín chuû, caùc tu só, vaø nhöõng ngöôøi
khaùc maø chuùng ta coi laø ñöùng veà phe ta, vaø loaïi boû nhöõng quyû ma
vaø nhöõng ngöôøi laøm ñieàu sai traùi nhö nhöõng keû thuø ñaùng gheùt –
344
baûo veä moät beân vaø taán coâng beân kia do bôûi söï tham luyeán vaø thuø
haän – thì coù phaûi laø Ñaáng Chieán Thaéng ñaõ giaûng daïy nhöõng thaùi
ñoä nhö theá? Chöøng naøo chuùng ta coøn bò nhöõng caûm xuùc tham luyeán
vaø thuø haän nhö vaäy daãn daét, thì thaät voâ ích khi coá gaéng loaïi boû hay
taán coâng baát kyø tinh linh aùc haïi naøo. Thaân hoï chæ laø taâm thöùc vaø hoï
seõ khoâng tuaân leänh ta. Ngöôïc laïi hoï seõ chæ gaây tai hoïa cho ta. Quaû
thöïc – chöa caàn phaûi noùi tôùi söï tham luyeán vaø thuø haän – chöøng naøo
chuùng ta coøn tin raèng nhöõng vò trôøi vaø tinh linh nhö theá thöïc söï
hieän höõu vaø muoán hoï bieán ñi cho khuaát maét thì chuùng ta seõ khoâng
bao giôø thuaàn phuïc ñöôïc hoï.
Khi Jetsun Mila soáng trong Ñoäng Phaùo Ñaøi Kim Xí Ñieåu ôû
thung luõng Chong, thì Vinayaka, vua cuûa nhöõng keû gaây chöôùng
ngaïi, thi trieån moät aûo giaùc sieâu nhieân. Trong hang ñoäng cuûa mình,
Jetsun Mila thaáy naêm atsara* vôùi ñoâi maét to nhö caùi ñóa nhoû. Ngaøi
caàu nguyeän vò Thaày vaø Boån Toân cuûa Ngaøi, nhöng nhöõng con quyû
vaãn khoâng ñi. Ngaøi thieàn ñònh veà phaùp quaùn töôûng Boån Toân vaø
nieäm caùc thaàn chuù phaãn noä, nhöng chuùng vaãn khoâng ñi.
Cuoái cuøng Ngaøi nghó: ‚Ngaøi Marpa xöù Lhodrak ñaõ daïy ta raèng
taát caû moïi söï trong vuõ truï laø taâm, vaø baûn taùnh cuûa taâm thì troáng
khoâng vaø choùi ngôøi. Tin raèng ma quyû vaø nhöõng keû gaây chöôùng
ngaïi naøy nhö ñieàu gì ngoaïi taïi vaø muoán hoï ra ñi laø voâ nghóa.‛
Xaùc tín maïnh meõ khi thaáu suoát raèng nhöõng tinh linh vaø ma quyû
chæ laø nhöõng tri giaùc cuûa chính mình, Ngaøi trôû laïi hang ñoäng. Trôïn
troøn maét vì kinh haõi, nhöõng atsara bieán maát.
Ñaây cuõng laø ñieàu maø Quyû Caùi ôû Taûng Ñaù muoán noùi tôùi khi noù
haùt cho Milarepa nghe:
*
a tsa ra laø moät söûa ñoåi sai laïc cuûa töø Phaïn ngöõ acarya, vaø ôû ñaây coù nghóa laø
nhöõng ma quyû mang hình töôùng cuûa caùc nhaø khoå haïnh AÁn Ñoä.
345
Quyû ma cuûa nhöõng khuynh höôùng cuûa rieâng Ngaøi

xuaát hieän töø taâm Ngaøi;
Neáu Ngaøi khoâng nhaän ra baûn taùnh taâm cuûa mình,
Thì ta seõ chaúng ñi ñaâu chæ vì Ngaøi baûo ta ñi.
Neáu Ngaøi khoâng chöùng ngoä raèng taâm Ngaøi troáng khoâng,
Thì coøn coù nhieàu quyû ma nöõa beân caïnh ta!
Nhöng neáu Ngaøi nhaän ra baûn taùnh cuûa boån taâm Ngaøi,
Thì nhöõng nghòch caûnh seõ chæ duøng ñeå hoä trì Ngaøi
Vaø ngay caû ta, Quyû Caùi ôû Taûng Ñaù,
cuõng saün saøng ñôïi leänh Ngaøi.
Nhö vaäy, thay vì coù söï xaùc tín trong caùi thaáy raèng taát caû caùc
tinh linh vaø ma quyû chính laø boån taâm ta, laøm sao chuùng ta coù theå
khuaát phuïc ñöôïc hoï baèng caùch giaän döõ?
Khi caùc tu só tôùi thaêm nhöõng ngöôøi baûo trôï, khoâng moät chuùt do
döï, hoï vui veû aên heát con cöøu bò gieát ñeå phuïc vuï hoï. Khi thöïc hieän
nhöõng nghi thöùc ñaëc bieät ñeå cuùng döôøng caùc vò Hoä Phaùp, hoï tuyeân
boá raèng moùn thòt thanh tònh laø moät thaønh phaàn caàn thieát. Ñoái vôùi
hoï, moùn naøy coù nghóa laø thòt vaø môõ coøn öôùt maùu cuûa moät con vaät
bò gieát cheát töôi, vôùi noù hoï trang trí taát caû caùc torma vaø nhöõng moùn
cuùng döôøng khaùc. Nhöõng phöông phaùp ñe doïa gheâ sôï nhö theá chæ
coù theå laø nhöõng nghi thöùc cuûa tirthika hay Bonpo – chuùng chaéc
chaén khoâng phaûi laø nghi thöùc Phaät Giaùo. Trong Phaät Giaùo, moät khi
ñaõ quy y Phaùp, chuùng ta phaûi töø boû vieäc laøm haïi ngöôøi khaùc. Laøm
theá naøo maø vieäc gieát moät con thuù ôû moãi nôi chuùng ta ñeán, thöôûng
thöùc maùu vaø thòt cuûa noù, laïi khoâng laø moät vi phaïm giôùi nguyeän quy
y? Ñaëc bieät hôn, trong truyeàn thoáng Boà Taùt cuûa Ñaïi Thöøa, chuùng
ta ñöôïc coi laø nôi nöông töïa vaø laø ngöôøi baûo veä cuûa taát caû chuùng
sinh bao la voâ taän. Nhöng vôùi chính nhöõng chuùng sinh coù nghieäp
baát haïnh maø ta ñöôïc coi nhö ñang che chôû cho hoï thì chuùng ta laïi
khoâng caûm thaáy chuùt xíu bi maãn naøo. Thay vaøo ñoù, nhöõng chuùng
346
sinh naèm döôùi söï che chôû cuûa chuùng ta ñoù ñaõ bò gieát haïi, thòt vaø
maùu naáu chín cuûa hoï ñöôïc baøy ra tröôùc maët ta, vaø nhöõng ngöôøi baûo
trôï hoï – laø chuùng ta, nhöõng Boà Taùt – laïi haân hoan ngaáu nghieán
moùn thòt roài cheùp moâi vôùi veû thoûa maõn. Coøn ñieàu gì coù theå xaáu xa
vaø aùc ñoäc hôn nöõa khoâng?
Nhöõng baûn vaên Kim Cöông Thöøa Mantra Bí Maät noùi:
Ñoái vôùi nhöõng gì chuùng ta ñaõ laøm khieán simha vaø tramen* khoù chòu
Baèng caùch khoâng thaâu thaäp caùc vaät cuùng döôøng
goàm maùu vaø thòt theo caùc baûn vaên
Chuùng ta haõy caàu xin caùc Dakini ôû caùc thaùnh ñòa tha thöù.
Vaäy ôû ñaây, ‚thaâu thaäp caùc vaät cuùng döôøng goàm maùu vaø thòt
theo caùc baûn vaên‛ coù nghóa laø thaâu thaäp chuùng nhö ñöôïc giaûi thích
trong nhöõng baûn vaên tantra cuûa Maät Thöøa. Nhöõng höôùng daãn trong
caùc baûn vaên ñoù laø gì?
Naêm loaïi thòt vaø naêm cam loà

Laø thöùc aên vaø nöôùc uoáng cho böõa tieäc beân ngoaøi.
Do ñoù, cuùng döôøng moät tieäc maùu vaø thòt theo caùc baûn vaên coù
nghóa laø cuùng döôøng naêm loaïi thòt ñöôïc coi laø nhöõng chaát lieäu
samaya giaù trò ñoái vôùi Maät Thöøa – ñoù laø laø thòt ngöôøi, ngöïa, choù,
voi, vaø traâu boø. Naêm loaïi thòt naøy khoâng bò nhieãm oâ bôûi nhöõng aùc
haïnh vì ñaây laø toaøn theå nhöõng sinh vaät khoâng bò gieát ñeå laøm thöïc
phaåm.131 Ñieàu naøy hoaøn toaøn traùi ngöôïc vôùi vieäc baùm chaáp vaøo
caùc khaùi nieäm thanh tònh hay baát tònh trong ñoù thòt ngöôøi, thòt choù…
ñöôïc xem laø baát tònh, keùm teä, vaø loaïi thòt boå beùo cuûa moät con vaät
*
Nhöõng Boån Toân töôïng tröng cuûa maïn ñaø la.
347
vöøa bò gieát ñeå laøm thöïc phaåm laïi ñöôïc coi laø thanh tònh. Nhöõng
thaùi ñoä nhö theá ñöôïc ñeà caäp tôùi laø:
Xem nhöõng chaát lieäu cuûa naêm samaya cuûa vieäc thöôûng thöùc
Laø tònh hay baát tònh, hay duøng chuùng moät caùch lô laø,
noùi khaùc ñi, coù nhöõng yù nieäm tònh hay baát tònh laø vi phaïm caùc
samaya cuûa söï thöôûng thöùc. Ngay caû naêm loaïi thòt ñöôïc chaáp nhaän
ñoù coù theå chæ ñöôïc söû duïng neáu baïn coù naêng löïc ñeå chuyeån hoùa
thöïc phaåm baïn aên thaønh chaát cam loà vaø neáu baïn ñang ôû trong tieán
trình thöïc haønh ñeå ñaït tôùi nhöõng thaønh töïu ñaëc bieät ôû moät nôi heûo
laùnh. Tình côø aên chuùng trong laøng, chæ vì baïn thích muøi vò laø yù
nghóa cuûa caâu ‚duøng moät caùch lô laø traùi ngöôïc vôùi nhöõng samaya
thöôûng thöùc,‛ vaø cuõng laø moät söï vi phaïm.
Do ñoù, ‚thòt thanh tònh‛ khoâng coù nghóa laø thòt cuûa moät con vaät
bò gieát ñeå laøm thöïc phaåm, maø laø ‚thòt cuûa con vaät bò cheát vì nhöõng
haønh vi trong quaù khöù cuûa noù,‛ töùc thòt cuûa con vaät bò cheát vì giaø,
beänh hoaïn, hoaëc nhöõng nguyeân nhaân töï nhieân khaùc laø keát quaû cuûa
ñoäc nhaát nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa rieâng noù.
Ngaøi Dagpo Rinpoche voâ song noùi raèng ñem thòt vaø maùu coøn
aám cuûa moät con vaät bò gieát cheát töôi vaø ñaët noù trong maïn ñaø la seõ
laøm taát caû Boån Toân trí tueä lôïm gioïng. Cuõng coù caâu noùi raèng cuùng
döôøng cho caùc Boån Toân trí tueä maùu vaø thòt cuûa moät con vaät bò gieát
thì gioáng nhö gieát moät ñöùa con tröôùc maët meï noù. Neáu baïn môøi
ngöôøi meï duøng böõa vaø sau ñoù ñaët tröôùc maët baø thòt cuûa ñöùa con
ruoät cuûa baø, thì lieäu baø ta thích hay khoâng thích moùn thòt ñoù? Chö
Phaät vaø Boà Taùt ñaõ nhìn taát caû chuùng sinh trong Tam Giôùi vôùi tình
thöông töông töï nhö tình thöông cuûa moät baø meï ñoái vôùi ñöùa con
duy nhaát cuûa mình. Nhö vaäy gieát thòt moät sinh vaät voâ toäi maø noù laø
naïn nhaân cuûa nhöõng haønh vi baát thieän cuûa chính noù vaø cuùng döôøng
348
thòt, maùu cuûa noù cho caùc Ngaøi thì khoâng theå naøo laøm caùc Ngaøi haøi
loøng. Nhö Boà Taùt Santideva noùi:
Gioáng nhö khoâng nieàm vui naøo coù theå mang laïi söï haøi loøng
Cho nhöõng ngöôøi maø thaân hoï chaùy röïc löûa,
Caùc ñaáng bi maãn vó ñaïi cuõng khoâng theå haøi loøng
Khi chuùng sinh bò laøm toån haïi.
Neáu baïn cöû haønh nhöõng nghi thöùc nhö caàu nguyeän cuùng döôøng
nhöõng vò baûo hoä maø chæ duøng thòt vaø maùu cuûa nhöõng con vaät bò
gieát, thì coá nhieân laø nhöõng Boån Toân trí tueä vaø nhöõng vò baûo veä
giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät, maø taát caû ñeàu laø nhöõng Boà Taùt thanh tònh, seõ
khoâng bao giôø chaáp nhaän nhöõng vaät cuùng döôøng laø thòt cuûa chuùng
sinh bò gieát ñöôïc baøy ra gioáng nhö ñöôïc baøy baùn treân quaày thòt.
Thaäm chí caùc Ngaøi seõ khoâng bao giôø laïi gaàn nhöõng nôi nhö theá.
Thay vaøo ñoù, nhöõng tinh linh xaáu aùc ñaày naêng löïc laø nhöõng keû
thích thòt vaø maùu töôi vaø luoân luoân haêm hôû laøm toån haïi seõ tuï taäp
quanh vaät cuùng döôøng vaø döï tieäc.
Chæ moät thôøi gian ngaén sau khi moät haønh giaû cuûa nhöõng ‚cuùng
döôøng ñoû‛ nhö theá thöïc hieän coâng vieäc cuûa mình, ngöôøi ta coù theå
thaáy ñöôïc moät vaøi lôïi ích nho nhoû. Nhöng bôûi nhöõng tinh linh naøy
lieân tuïc laøm haïi ngöôøi khaùc, hoï coù theå gaây ra nhöõng khoù khaên vaø
beänh taät baát ngôø. Moät laàn nöõa haønh giaû cuûa nhöõng nghi thöùc ‚ñoû‛
seõ laïi xuaát ñaàu loä dieän vaø cuùng döôøng thòt vaø maùu, vaø moät laàn nöõa
vieäc ñoù seõ giuùp ích trong moät thôøi gian ngaén. Ñaây laø caùch thöùc
nhöõng tinh linh xaáu aùc vaø caùc haønh giaû cuûa nhöõng nghi thöùc ñoû trôû
thaønh baïn ñoàng haønh khoâng theå chia caùch, luoân luoân hoã trôï laãn
nhau. Gioáng nhö nhöõng thuù saên moài rình moø, hoï ñi loanh quanh vô
vaån, luùc naøo cuõng bò aùm aûnh bôûi söï thoâi thuùc nhai thòt, gaëm xöông
vaø luoân luoân tìm kieám theâm caùc naïn nhaân. Bò nhöõng tinh linh meâ
hoaëc, caùc haønh giaû cuûa nhöõng nghi thöùc nhö theá ñaùnh maát moïi söï
349
tan vôõ aûo töôûng veà luaân hoài vaø khao khaùt giaûi thoaùt maø hoï ñaõ coù töø
tröôùc. Moïi nieàm tin, söï thanh tònh trong nhaän thöùc vaø moái quan
taâm nôi Giaùo Phaùp maø moät thôøi hoï ñaõ coù, taát caû nhöõng phaåm tính
naøy môø nhaït daàn tôùi ñoä ngay caû chính Ñöùc Phaät bay treân baàu trôøi
tröôùc maët cuõng chaúng ñaùnh thöùc ñöôïc nieàm tin trong hoï, vaø thaäm
chí khi thaáy moät con vaät vôùi boä ruoät loøng thoøng ra ngoaøi hoï cuõng
khoâng khôi daäy ñöôïc loøng bi maãn. Hoï luoân tìm con moài, gioáng nhö
nhöõng keû saùt nhaân raksasa (la saùt) leân ñöôøng chinh phaït, maët hoï
ñoû böøng, run leân vì thònh noä vaø böøng böøng veû hung haêng. Hoï kieâu
caêng veà aân phöôùc vaø naêng löïc ngoân ngöõ cuûa hoï, noù xuaát phaùt töø
vieäc hoï thaân thieát vôùi nhöõng tinh linh xaáu aùc. Ngay khi cheát hoï bò
huùt thaúng vaøo ñòa nguïc – tröø phi nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc cuûa hoï
chöa hoaøn toaøn chín muøi ñeå phaûi chòu nhö vaäy, trong tröôøng hôïp
naøy hoï bò taùi sinh trong nhöõng quyeán thuoäc cuûa moät soá tinh linh
xaáu aùc laøm tieâu moøn sinh löïc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, hay laøm
nhöõng con dieàu haâu, choù soùi vaø nhöõng daõ thuù khaùc.
Trong trieàu ñaïi cuûa Phaùp Vöông Trisong Detsen, nhöõng ngöôøi
theo ñaïo Bon cuùng döôøng maùu vaø thòt vì lôïi ích cuûa nhaø vua. Ñöùc
Phaät Thöù Hai xöù Oddiyana (Ñöùc Lieân Hoa Sanh), Ñaïi hoïc giaû
Vimalamitra, Ñaïi Boà Taùt Tu Vieän Tröôûng vaø nhöõng dòch giaû, hoïc
giaû khaùc taát caû hoaøn toaøn bò xuùc phaïm tröôùc caûnh töôïng cuùng
döôøng cuûa nhöõng Bonpo. Caùc Ngaøi noùi:
Moät giaùo lyù duy nhaát khoâng theå coù hai vò Thaày;
Moät toân giaùo duy nhaát khoâng theå coù hai phöông phaùp thöïc haønh.
Truyeàn thoáng cuûa ñaïo Bon ñoái nghòch vôùi giôùi luaät cuûa Phaùp;
Caùi xaáu cuûa noù coøn teä hôn nhöõng vieäc laøm sai laàm bình thöôøng.
Neáu quyù vò cho pheùp nhöõng thöïc haønh nhö vaäy,
chuùng toâi seõ veà nhaø.
350
Taát caû nhöõng vò hoïc giaû cuøng chung moät yù kieán thaäm chí
khoâng caàn baøn luaän. Khi nhaø vua thænh caàu caùc Ngaøi thuyeát Phaùp,
khoâng moät ai böôùc leân. Ngay caû khi nhaø vua môøi hoï duøng böõa, caùc
Ngaøi ñeàu töø choái.
Neáu chuùng ta, töï cho laø ñi theo daáu chaân cuûa nhöõng hoïc giaû,
thaønh töïu giaû vaø Boà Taùt trong quaù khöù, maø giôø ñaây laïi thöïc hieän
nhöõng nghi thöùc saâu xa cuûa Maät Thöøa theo cung caùch cuûa caùc
Bonpo vaø gaây toån haïi cho chuùng sinh, ñieàu naøy seõ huûy hoaïi tính
chaát sieâu phaøm cuûa Giaùo Phaùp vaø laøm oâ danh Tam Baûo, vaø seõ
neùm chuùng ta vaø nhöõng ngöôøi khaùc vaøo ñòa nguïc.
Haõy luoân luoân nhaän vò trí thaáp nhaát. Haõy maëc y phuïc giaûn dò.
Giuùp ñôõ taát caû nhöõng ngöôøi khaùc caøng nhieàu caøng toát trong khaû
naêng cuûa baïn. Trong moïi söï baïn laøm, haõy chæ laøm ñeå phaùt trieån
loøng töø vaø bi cho tôùi khi chuùng trôû thaønh moät boä phaän neàn taûng cuûa
baïn. Ñieàu ñoù seõ ñaùp öùng cho muïc ñích, cho duø baïn khoâng thöïc
haønh nhöõng hình thöùc noåi baät beà ngoaøi vaø deã thaáy cuûa Giaùo Phaùp
nhö nhöõng lôøi caàu nguyeän, nhöõng haønh vi ñöùc haïnh vaø nhöõng hoaït
ñoäng vò tha. Kinh Toùm löôïc Hoaøn haûo Giaùo Phaùp noùi:
Haõy ñeå nhöõng ngöôøi khao khaùt Phaät Quaû khoâng phaûi
tu taäp nhieàu Phaùp tröø moät Phaùp duy nhaát
Moät Phaùp ñoù laø gì? Ñoù laø loøng Đaïi Bi.
Nhöõng ngöôøi coù loøng Đaïi Bi sôû höõu taát caû giaùo lyù
cuûa Ñöùc Phaät nhö theå chuùng naèm trong loøng tay hoï.
351
Coù laàn Geshe Tongpa ñöôïc moät vò sö ñeán thaêm, oâng ta laø ñeä töû
cuûa Ba Anh Em vaø Ngaøi Khampa Lungpa.*
‚Hieän nay Potawa laøm gì‛ Ngaøi Tonpa hoûi vò sö.
‚Ngaøi ñang giaûng Phaùp cho haøng traêm ngöôøi trong Taêng
chuùng.‛
‚Thaät phi thöôøng! Coøn Geshe Puchungwa thì theá naøo?‛
‚Ngaøi duøng toaøn boä thôøi giôø ñeå taïo ra nhöõng ñaïi dieän** cho
thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Ñöùc Phaät töø nhöõng vaät lieäu maø Ngaøi vaø
nhöõng ngöôøi khaùc cuùng döôøng‛.
‚Thaät kyø dieäu!‛ Ngaøi Geshe Tonpa laäp laïi. ‚Coøn Gonpawa thì
theá naøo?‛
‚Ngaøi khoâng laøm gì heát, chæ thieàn ñònh‛
‚Kyø dieäu! Haõy noùi cho ta veà Khampa Lungpa.‛
‚Ngaøi soáng ôû nôi coâ tòch, khoùc lieân mieân vaø daáu maët.‛
Nghe noùi tôùi ñaây Ngaøi Tonpa dôû noùn, chaép tay giöõa ngöïc vaø
rôi nöôùc maét, keâu leân, ‚OÂi, ñieàu aáy thaät tuyeät dieäu! Ñoù thaät söï laø
thöïc haønh Phaùp. Ta coù theå noùi chuùt ít cho oâng bieát laø Ngaøi toát laønh
ra sao, nhöng ta bieát Ngaøi seõ khoâng thích ñieàu ñoù.‛
Lyù do khieán Ngaøi Khampa Lungpa daáu maët vaø khoùc suoát ngaøy
laø bôûi Ngaøi thöôøng xuyeân nghó tôùi chuùng sinh bò haønh haï bôûi
nhöõng noãi khoå trong voøng luaân hoài, vaø thieàn ñònh veà loøng bi maãn
ñoái vôùi hoï.
Moät hoâm Ngaøi Chengawa ñang giaûng veà nhieàu lyù do khieán
loøng töø vaø bi trôû neân heát söùc quan troïng thì Langri Thangpa ñaûnh
leã Ngaøi vaø noùi raèng töø luùc ñoù trôû ñi oâng seõ khoâng thieàn ñònh veà
*
Xem Thuaät ngöõ.
**
Nghóa ñen: söï hoã trôï. Nhöõng ñaïi dieän cho thaân Phaät aùm chæ caùc pho töôïng vaø
tranh veõ, nhöõng ñaïi dieän cho ngöõ cuûa Phaät aùm chæ caùc Kinh vaên linh thaùnh vaø
nhöõng baûn vaên khaùc, vaø nhöõng ñaïi dieän cho taâm Phaä t aùm chæ caùc baûo thaùp
(stupa).
352
ñieàu gì khaùc ngoaïi tröø hai ñieàu naøy. Ngaøi Chengawa môû noùn ra vaø
noùi ba laàn: ‚Thaät laø moät tin töùc tuyeät vôøi!‛
Ñeå tònh hoùa nhöõng haønh vi tieâu cöïc vaø che chöôùng cuûa chuùng
ta thì khoâng gì coù theå höõu hieäu hôn loøng bi maãn. Thôøi xa xöa ôû AÁn
Ñoä, giaùo lyù A Tyø Ñaøm bò thöû thaùch trong ba dòp rieâng bieät vaø saép
bò bieán maát. Nhöng moät nöõ tu só baø la moân teân Prakasasila nghó
raèng:‚Ta sinh ra laøm thaân nöõ. Bôûi ñòa vò thaáp keùm neân baûn thaân ta
khoâng theå laøm cho Kinh ñieån cuûa Ñöùc Phaät choùi saùng ñöôïc. Vì theá
ta seõ phoái hôïp vôùi caùc ngöôøi ñaøn oâng vaø sinh ra nhöõng con trai ñeå
coù theå phoå bieán giaùo lyù A Tyø Ñaøm.‛
Cuøng vôùi choàng laø moät ngöôøi ksatriya (giai caáp chieán só), baø
sanh Ngaøi Asanga (Voâ Tröôùc) cao quyù, vaø vôùi moät ngöôøi baø la
moân baø sanh ra Ngaøi Vasubhandhu (Theá Thaân). Khi hai con trai baø
tôùi tuoåi tröôûng thaønh, hoï hoûi cha hoï laøm gì.
Ngöôøi meï noùi vôùi moãi ngöôøi con: ‚Ta sinh ra con khoâng phaûi
ñeå ñi theo daáu chaân cuûa cha con. Con ñöôïc sinh ra ñeå phoå bieán
giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät. Con phaûi nghieân cöùu Giaùo Phaùp, vaø trôû
thaønh Ñaïo sö cuûa giaùo lyù A Tyø Ñaøm.‛
Ngaøi Vasubhandu rôøi nhaø tôùi Kashmir ñeå hoïc giaùo lyù A Tyø
Ñaøm. Ngaøi Asanga tôùi Nuùi Kukkutapada, ôû ñoù Ngaøi baét ñaàu thöïc
hieän thöïc haønh cuûa Ñöùc Phaät Di Laëc vôùi hy voïng coù linh kieán veà
Ngaøi vaø thænh caàu giaùo huaán cuûa Ngaøi. Saùu naêm troâi qua, maëc duø
thieàn ñònh gian khoå nhöng Ngaøi chaúng coù giaác moäng laønh naøo.
‚Coù leõ ta chaúng bao giôø thaønh coâng‛ Ngaøi nghó, vaø boû ñi, caûm
thaáy ngaõ loøng. Doïc ñöôøng, Ngaøi ñi ngang qua moät ngöôøi ñang chaø
xaùt moät thoûi saét khoång loà baèng moät mieáng vaûi meàm.
Ngaøi hoûi ngöôøi ñaøn oâng: ‚OÂng ñang gaéng laøm caùi gì maø chaø
xaùt nhö theá?‛
OÂng ta traû lôøi: ‚Toâi caàn moät caây kim, vì theá toâi chaø xaùt thanh
saét naøy ñeå laøm ra noù.‛
353
Ngaøi Asanga nghó, ‚OÂng ta seõ khoâng bao giôø laøm ñöôïc moät
caây kim baèng caùch chaø xaùt thoûi saét khoång loà ñoù vôùi moät mieáng vaûi
meàm. Cho duø coù theå laøm ñöôïc noù trong moät traêm naêm, lieäu oâng ta
coù soáng ñöôïc tôùi luùc ñoù khoâng? Neáu chæ vì moät lyù do quaù nhoû nhoi
maø ngöôøi bình thöôøng coøn noã löïc nhö theá thì ta coù theå thaáy laø mình
chöa bao giôø thöïc söï kieân trì thöïc haønh Phaùp.‛
Vì theá Ngaøi thöïc haønh trôû laïi. Ngaøi thöïc haønh hôn ba naêm maø
vaãn khoâng thaáy daáu hieäu naøo.132
‚Laàn naøy, hoaøn toaøn chaéc chaén laø ta khoâng theå thaønh coâng,‛
Ngaøi noùi, vaø laïi ñi lang thang. Cuoái cuøng Ngaøi ñi tôùi moät taûng ñaù
cao tôùi noãi döôøng nhö chaïm tôùi caùc coõi trôøi. Döôùi chaân taûng ñaù,
moät ngöôøi ñaøn oâng ñang quaát moät mieáng da nhuùng nöôùc vaøo taûng
ñaù.
‚OÂng laøm gì vaäy?‛ Ngaøi Asanga hoûi oâng ta.
Ngöôøi ñaøn oâng noùi: ‚Taûng ñaù naøy cao quaù neân chaúng coù chuùt
naéng naøo loït vaøo nhaø. Nhaø toâi ôû phía taây taûng ñaù vì theá toâi laøm
taûng ñaù moøn ñi cho tôùi khi noù bieán maát‛.
Vaãn suy töôûng nhö ba naêm tröôùc, Ngaøi Asanga quay trôû laïi vaø
thöïc haønh trong ba naêm nöõa, nhöng vaãn khoâng coù moät giaác moäng
laønh naøo.
Hoaøn toaøn thaát voïng, Ngaøi noùi: ‚Nhö vaäy ta chaúng bao giôø
thaønh coâng ñöôïc ñieàu gì!‛ vaø moät laàn nöõa laïi ra ñi.
Doïc ñöôøng, Ngaøi ñi qua moät con choù caùi maø hai chaân sau bò
queø vaø toaøn boä phaàn sau cuûa noù nhung nhuùc doøi boï. Tuy theá, noù
vaãn ñaày veû gaây haán vaø coá caén Ngaøi khi tröôøn mình baèng hai chaân
tröôùc, thaân sau cuûa noù keùo leâ treân maët ñaát. Asanga voâ cuøng xuùc
ñoäng, trong loøng Ngaøi daáy leân moät loøng bi maãn saâu xa khoâng theå
chòu ñöïng noåi. Ngaøi caét moät mieáng thòt cuûa mình cho con choù aên.
Sau ñoù Ngaøi quyeát ñònh giuùp noù thoaùt khoûi nhöõng con doøi ôû phaàn
thaân sau cuûa noù. Vì sôï raèng coù theå gieát cheát nhöõng con doøi neáu
Ngaøi di chuyeån chuùng baèng tay, Ngaøi nhaän thaáy caùch duy nhaát ñeå
354
laøm ñieàu ñoù laø duøng löôõi. Nhöng moãi khi nhìn vaøo toaøn thaân con
choù ñaõ quaù thoái röõa vaø ñaày maùu muû thì Ngaøi laïi khoâng theå laøm
ñöôïc. Vì theá Ngaøi nhaém maét laïi vaø theø löôõi ra.
Thay vì chaïm vaøo thaân con choù caùi thì löôõi Ngaøi laïi chaïm ñaát.
Ngaøi môû maét ra vaø thaáy con choù ñaõ bieán maát. Ñöùc Phaät Di Laëc
(Maitreiya) coù haøo quang bao quanh ñang ñöùng ngay choã cuûa noù.
‚Ngaøi taøn nhaãn quaù,‛ Asanga keâu leân, ‚suoát thôøi gian qua
Ngaøi khoâng cho con nhìn thaáy maët!‛
‚Khoâng phaûi laø ta khoâng hieän ra cho con thaáy. Ta vaø con chöa
bao giôø xa rôøi nhau. Nhöng bôûi nhöõng haønh vi tieâu cöïc vaø che
chöôùng cuûa con quaù maïnh meõ neân con khoâng theå nhìn thaáy ta.
Nhôø möôøi hai naêm thöïc haønh cuûa con ñaõ laøm chuùng suy giaûm moät
ít neân con môùi coù theå nhìn thaáy con choù caùi. Ngay baây giôø, nhôø
loøng ñaïi bi cuûa con, caùc che chöôùng ñoù ñaõ hoaøn toaøn ñöôïc tònh hoùa
vaø con coù theå thaáy ta baèng ñoâi maét cuûa rieâng con. Neáu khoâng tin,
haõy mang ta treân vai vaø cho moïi ngöôøi quanh ñaây nhìn thaáy ta!‛
Vì theá Asanga ñaët Ñöùc Di Laëc treâân vai phaûi vaø ñi vaøo chôï, ôû
ñaâu Ngaøi cuõng hoûi moïi ngöôøi: ‚OÂng thaáy caùi gì treân vai toâi?‛
Ngoaïi tröø moät baø laõo maø tri giaùc ít bò nhöõng khuynh höôùng
quen thuoäc ngaên che, coøn thì moïi ngöôøi ñeàu traû lôøi laø chaúng coù gì
treân vai Ngaøi. Baø laõo noùi: ‚OÂng ñang mang moät xaùc choù thoái.‛
Sau ñoù Ñöùc Di Laëc ñöa Asanga leân coõi trôøi Ñaâu Suaát, ôû ñoù
Ngaøi ban cho Asanga Naêm Giaùo Lyù Cuûa Maitreya vaø nhöõng giaùo
huaán khaùc. Khi trôû veà coõi ngöôøi, Asanga truyeàn baù roäng raõi giaùo lyù
Ñaïi Thöøa.
Bôûi khoâng coù thöïc haønh naøo nhö loøng bi maãn ñeå tònh hoùa taát caû
nhöõng haønh vi gaây toån haïi cuûa chuùng ta trong quaù khöù, vaø chính vì
loøng bi maãn chöa töøng thaát baïi trong vieäc trôï giuùp chuùng ta phaùt
trieån Boà Ñeà Taâm phi thöôøng neân chuùng ta phaûi kieân nhaãn thieàn
ñònh veà noù.
355
Hình aûnh ñöôïc ñöa ra ñeå thieàn ñònh veà loøng bi maãn laø hình aûnh
cuûa moät ngöôøi meï cuït tay, ñöùa con baø bò moät con soâng cuoán ñi.
Moät baø meï nhö theá seõ ñau khoå bieát chöøng naøo. Tình thöông cuûa baø
daønh cho ñöùa con quaù maõnh lieät, nhöng vì khoâng theå duøng ñoâi tay
neân baø khoâng theå chuïp ñöùa con laïi ñöôïc.
‚Toâi coù theå laøm gì baây giôø? Toâi coù theå laøm gì?‛ baø töï hoûi.
Ñieàu suy nghó duy nhaát cuûa baø laø tìm ra phöông tieän naøo ñoù ñeå cöùu
con. Traùi tim baø tan naùt, baø vöøa khoùc vöøa chaïy theo sau ñöùa con.
Hoaøn toaøn gioáng nhö vaäy, taát caû chuùng sinh trong tam giôùi
ñang bò gioøng soâng ñau khoå cuoán troâi vaøo bieån luaân hoài. Maëc duø ta
caûm nhaän moät loøng bi maãn khoâng theå chòu ñöïng noåi, nhöng chuùng
ta khoâng coù caùch gì cöùu thoaùt hoï khoûi noãi khoå cuûa hoï. Haõy thieàn
ñònh veà ñieàu naøy, haõy nghó: ‚Giôø ñaây toâi coù theå laøm ñöôïc gì?‛ vaø
haõy keâu goïi vò Thaày vaø Tam Baûo töø taän saâu thaúm traùi tim baïn.
4. Thieàn ñònh veà taâm hyû
Haõy hình dung moät ngöôøi naøo ñöôïc sinh ra moät caùch cao quyù,
maïnh meõ, thònh vöôïng vaø ñaày quyeàn theá, moät ngöôøi naøo ñoù soáng
trong nhöõng coõi cao ñang traûi qua söï nhaøn nhaõ, haïnh phuùc, tröôøng
thoï, giaøu coù vaø ñöôïc nhieàu ngöôøi haàu haï. Khoâng coù baát kyø caûm
thöùc ghen tò hay ganh ñua naøo, haõy öôùc muoán raèng thaäm chí hoï
coøn coù theå trôû neân vinh quang hôn nöõa, coøn vui höôûng hôn nöõa söï
thònh vöôïng cuûa nhöõng coõi cao, thoaùt khoûi moïi hieåm nguy, vaø luoân
luoân phaùt trieån hôn nöõa söï thoâng minh vaø nhöõng taøi naêng hoaøn haûo
khaùc. Sau ñoù haõy thöôøng xuyeân töï nhuû raèng seõ tuyeät vôøi bieát bao
neáu taát caû chuùng sinh khaùc cuõng coù theå soáng ôû moät möùc ñoä nhö
vaäy.
Haõy baét ñaàu vieäc thieàn ñònh cuûa baïn baèng caùch suy nghó veà
moät ngöôøi deã daøng laøm khôi daäy nhöõng caûm xuùc tích cöïc – nhö
moät ngöôøi baø con, moät ngöôøi baïn thaân hay moät ngöôøi maø baïn yeâu
356
meán – laø ngöôøi thaønh ñaït, baèng loøng vaø an laïc, vaø haõy caûm thaáy
sung söôùng raèng söï vieäc xaûy ra nhö theá. Khi baïn ñaõ taïo ra ñöôïc
caûm giaùc haïnh phuùc ñoù, haõy coá gaéng nuoâi döôõng caûm giaùc töông
töï ñoái vôùi nhöõng ngöôøi baïn caûm thaáy laõnh ñaïm. Sau ñoù taäp trung
treân taát caû nhöõng loaïi keû thuø ñaõ laøm toån thöông baïn, vaø ñaëc bieät
vôùi nhöõng ngöôøi maø baïn caûm thaáy ghen tò. Haõy nhoå baät goác taâm
thöùc xaáu aùc khoâng chòu ñöïng noåi khi thaáy ngöôøi naøo khaùc ñöôïc
höôûng söï sung tuùc ñaày ñuû nhö vaäy, vaø haõy nuoâi döôõng moät caûm
giaùc vui thích ñaëc bieät ñoái vôùi moãi loaïi haïnh phuùc maø hoï coù theå
höôûng thuï. Haõy keát thuùc baèng vieäc ngôi nghæ trong traïng thaùi
khoâng coù baát kyø söï khaùi nieäm hoùa naøo.
YÙ nghóa cuûa söï hoan hyû laø coù moät taâm thöùc khoâng ghen tò. Do
ñoù, baïn neân coá gaéng tu haønh taâm baïn vôùi moïi loaïi phöông thöùc ñeå
ngaên chaän nhöõng tö töôûng ghen tò coù haïi ñoù phaùt sinh. Ñaëc bieät,
moät vò Boà Taùt, ngöôøi ñaõ phaùt khôûi Boà Ñeà Taâm vì lôïi ích cuûa taát caû
chuùng sinh, phaûi coá gaéng an laäp taát caû chuùng sinh ñoù trong haïnh
phuùc vónh cöûu cuûa Phaät Quaû, vaø trong haïnh phuùc nhaát thôøi cuûa
nhöõng coõi Trôøi vaø Ngöôøi. Nhö vaäy, laøm sao moät vò Boà Taùt nhö theá
laïi coù theå khoâng haøi loøng khi moät soá ngöôøi, nhôø nghieäp löïc cuûa
nhöõng haønh vi trong quaù khöù cuûa hoï, coù ñöôïc söï xuaát chuùng hay
giaøu coù?
Moät khi ngöôøi ta bò thieân leäch bôûi söï ghen tò, hoï khoâng coøn
thaáy caùi toát cuûa ngöôøi khaùc, vaø nhöõng haønh vi tieâu cöïc cuûa hoï gia
taêng thaät ñaùng baùo ñoäng.
Khi danh tieáng vaø hoaït ñoäng cuûa Ngaøi Jetsun Milarepa lan
roäng, moät luaän sö teân Tarlo trôû neân ghen tò vaø baét ñaàu taán coâng
Ngaøi. Maëc duø Ngaøi Jetsun phoâ dieãn cho oâng ta thaáy moïi kieåu thaáu
thò vaø naêng löïc kyø dieäu, Tarlo khoâng tin Ngaøi vaø chæ phaûn öùng laïi
baèng söï chæ trích vaø taø kieán. Sau ñoù oâng ta taùi sinh thaønh moät ñaïi
quyû.
357
Coù nhieàu ví duï khaùc veà nhöõng ñieàu coù theå xaûy ra döôùi naêng
löïc cuûa söï ghen tò, gioáng nhö caùch luaän sö Geshe Tsakpuwa ñaõ coá
ñaàu ñoäc Ngaøi Jetsun Mila.
Maëc duø chính Ñöùc Phaät hieän dieän trong thaân ngöôøi, Ngaøi cuõng
khoâng theå laøm ñöôïc gì ñeå daãn daét moät ngöôøi ghen tò. Moät taâm thöùc
bò oâ nhieãm bôûi söï ghen tò khoâng theå nhìn thaáy baát kyø ñieàu gì toát
ñeïp nôi ngöôøi khaùc. Vì khoâng theå nhaän ra ñieàu gì toát ñeïp nôi ngöôøi
khaùc neân hoï khoâng theå phaùt sinh ngay caû moät chuùt nieàm tin yeáu ôùt.
Khoâng coù nieàm tin, ta khoâng theå thoï nhaän ñöôïc loøng bi maãn laãn
nhöõng gia hoä. Devadatta vaø Sunaksatra laø anh em hoï cuûa Ñöùc
Phaät. Caû hai bò daøy voø bôûi söï ghen tò vaø khoâng coù chuùt loøng tin naøo
ñoái vôùi Ngaøi. Maëc duø hoï soáng caû ñôøi vôùi Ñöùc Phaät nhöng Ngaøi
hoaøn toaøn khoâng theå chuyeån hoùa ñöôïc taâm hoï.*
Ngoaøi ra, ngay caû khi nhöõng tö töôûng aùc ñoäc veà ngöôøi khaùc
khoâng cuï theå hoùa thaønh söï toån haïi vaät lyù thöïc söï, chuùng vaãn taïo ra
nhöõng haäu quaû tieâu cöïc to lôùn cho ngöôøi coù tö töôûng ñoù. Ngaøy
tröôùc, coù hai vò geshe noåi tieáng ñang kình ñòch nhau. Moät ngaøy noï,
moät ngöôøi bieát raèng ngöôøi kia coù tình nhaân.
Vò geshe noùi vôùi ngöôøi haàu: ‚Haõy chuaån bò ít traø ngon, vì ta coù
moät soá tin hay.‛
Ngöôøi haàu pha traø, vaø khi daâng traø, anh ta hoûi: ‚Tin töùc gì?‛
Vò geshe traû lôøi: ‚Ngöôøi ta noùi raèng ñoái thuû cuûa ta coù tình
nhaân!‛
Khi Ngaøi Kunpang Trakgyal nghe chuyeän naøy, ngöôøi ta noùi
raèng maët Ngaøi saïm laïi vaø Ngaøi hoûi: ‚Trong hai vò geshe ngöôøi naøo
vi phaïm haønh vi teä hôn?‛
Vieäc thöôøng xuyeân coù nhöõng caûm xuùc nhö ghen tò vaø tranh ñua
khoâng giuùp gì cho söï nghieäp cuûa rieâng ta maø cuõng khoâng laøm haïi
söï nghieäp caùc ñoái thuû cuûa ta. Noù daãn ñeán moät tích taäp tieâu cöïc voâ
*
Xem Phaàn Moät, Chöông Saùu vaø Phaàn Hai, Chöông Moät.
358
nghóa. Haõy töø boû loaïi thaùi ñoä xaáu xa naøy. Haõy luoân chaân thaønh
hoan hyû veà nhöõng thaønh töïu vaø caùc hoaøn caûnh thuaän lôïi cuûa ngöôøi
khaùc, duø ñòa vò xaõ hoäi, thaân töôùng, taøi saûn, hoïc vaán hay baát kyø
nhöõng vaán ñeà khaùc cuûa hoï ra sao. Haõy nghó ñi nghó laïi nhieàu laàn
raèng baïn thaät söï vui möøng bieát bao bôûi coù nhöõng ngöôøi tuyeät vôøi
nhö theá, thaønh coâng vaø may maén ñeán theá. Haõy nghó raèng seõ kyø
dieäu bieát bao neáu nhö hoï trôû neân phong löu hôn hoï baây giôø, vaø ñaït
ñöôïc moïi söùc maïnh, cuûa caûi, hoïc vaán vaø nhöõng phaåm tính toát ñeïp
maø hoï coù theå coù ñöôïc. Haõy thieàn ñònh veà ñieàu naøy töø ñaùy loøng
baïn.
Hình aûnh ñöôïc ñöa ra cho söï hoan hyû voâ löôïng laø hình aûnh moät
con laïc ñaø meï ñi tìm ñöùa con thaát laïc cuûa noù. Trong taát caû caùc thuù
vaät, laïc ñaø meï ñöôïc coi laø nhöõng baø meï aâu yeám con nhaát. Do ñoù
neáu moät laïc ñaø meï bò maát con thì noãi ñau buoàn cuûa noù seõ raát döõ
doäi. Khi tìm laïi ñöôïc con thì noù vui möøng voâ haïn. Ñoù laø loaïi hoan
hyû maø baïn neân coá gaéng phaùt trieån.
Boán phaåm tính voâ löôïng khoâng theå thaát baïi khi laøm cho chuùng
ta phaùt trieån Boà Ñeà Taâm chaân thaät. Do ñoù, raát caàn nuoâi döôõng
chuùng cho tôùi khi chuùng thaät söï beùn reã trong ta.
Ñeå laøm cho ñieàu naøy ñöôïc deã hieåu, chuùng ta coù theå toùm taét
boán phaåm tính voâ löôïng trong moät cuïm töø duy nhaát ‚moät traùi tim
nhaân aùi.‛ Haõy tu taäp baûn thaân ñeå baïn luoân luoân coù moät traùi tim
nhaân aùi trong moïi tình huoáng.
Moät hoâm, baøn tay cuûa Ñöùc Atisa bò ñau, vaø vì theá Ngaøi ñaët noù
trong loøng cuûa Drom Tonpa vaø noùi: ‚OÂng laø ngöôøi coù loøng nhaân aùi,
haõy ban phöôùc cho baøn tay ta!‛
Ngaøi Atisa luoân luoân chæ nhaán maïnh tôùi taàm quan troïng cuûa
loøng nhaân aùi, vaø thay vì hoûi moïi ngöôøi ‚Baïn coù khoûe khoâng?‛ thì
Ngaøi hoûi ‚Baïn coù traùi tim nhaân aùi khoâng?‛
359
Baát cöù khi naøo Ngaøi giaûng daïy, Ngaøi ñeàu theâm vaøo ‚Haõy coù
moät traùi tim nhaân aùi!‛
Chính naêng löïc cuûa nhöõng yù ñònh toát laønh hay baát thieän seõ laøm
cho moät haønh vi trôû neân maïnh hay yeáu, tích cöïc hay tieâu cöïc. Khi
yù ñònh ñaèng sau chuùng laø toát, thì moïi haønh vi cuûa thaân hay ngöõ ñeàu
tích cöïc, nhö ñaõ ñöôïc minh hoïa trong caâu chuyeän cuûa moät ngöôøi
laáy ñeá da che tsa- tsa. Khi yù ñònh ôû phía sau laø xaáu, thì baát kyø haønh
vi naøo cuõng laø xaáu duø nhìn coù veû toát. Vì theá haõy hoïc taäp ñeå luoân
luoân coù nhöõng yù ñònh toát laønh, duø trong nhöõng hoaøn caûnh naøo. Coù
caâu noùi raèng:
Neáu yù ñònh toát ñeïp thì nhöõng caáp ñoä vaø con ñöôøng seõ toát.
Neáu yù ñònh xaáu, nhöõng caáp ñoä vaø con ñöôøng seõ xaáu.133
Bôûi moïi söï ñeàu tuøy thuoäc vaøo nhöõng yù ñònh,
Haõy luoân ñoan chaéc raèng chuùng tích cöïc.
Caùc con ñöôøng vaø caáp ñoä seõ toát neáu caùc yù ñònh toát laø nhö theá
naøo?
Coù moät laàn, moät baø laõo vaø coâ con gaùi ñang vöôït qua moät con
soâng roäng, baø naém laáy tay con, vaø caû hai bò doøng nöôùc cuoán troâi.
Baø meï nghó: ‚Ta coù bò nöôùc cuoán troâi thì cuõng chaúng quan
troïng gì mieãn laø con ta ñöôïc cöùu soáng!‛
Cuøng luùc ñoù, ngöôøi con gaùi nghó: ‚Toâi bò cuoán troâi thì cuõng
chaúng sao mieãn laø meï toâi khoâng bò cheát ñuoái!‛
Caû hai ngöôøi ñeàu cheát chìm, vaø laø keát quaû cuûa nhöõng tö töôûng
tích cöïc cho nhau, caû hai meï con ñöôïc taùi sinh vaøo coõi Trôøi
Brahma (Phaïm Thieân).
Trong moät tröôøng hôïp khaùc, saùu vò tu só vaø moät ngöôøi ñöa thô
leân ñoø ñeå qua soâng Jasako. Chieác ñoø rôøi beán.
Ñi khoaûng ñöôïc moät phaàn tö ñöôøng, ngöôøi laùi ñoø noùi: ‚Chuùng
ta quaù naëng. Neáu ai bieát bôi thì xin nhaûy xuoáng nöôùc. Neáu khoâng,
360
toâi seõ nhaûy xuoáng vaø moät ngöôøi trong quyù vò coù theå caàm maùi
cheøo.‛
Khoâng ai bieát bôi; vaø cuõng chaúng coù ai bieát cheøo.
Vì theá ngöôøi ñöa thô nhaûy ra khoûi thuyeàn, keâu leân: ‚Toát nhaát
laø toâi cheát moät mình ñeå moïi ngöôøi soáng!‛
Ngay laäp töùc moät caàu voàng xuaát hieän vaø moät traän möa hoa rôi
xuoáng. Maëc duø ngöôøi ñöa thô khoâng bieát bôi nhöng oâng ñaõ ñöôïc
ñöa vaøo bôø an toaøn. OÂng ta chöa töøng thöïc haønh Giaùo Phaùp. Ñaây
laø lôïi ích tröïc tieáp phaùt xuaát töø moät tö töôûng toát laønh duy nhaát.
Theá naøo laø nhöõng con ñöôøng vaø caáp ñoä seõ xaáu neáu nhöõng tö
töôûng xaáu?
Coù moät laàn, moät ngöôøi haønh khaát naèm ngay coång hoaøng cung
vaø nghó: ‚Ta öôùc mong nhaø vua bò caét ñaàu, vaø ta coù theå chieám nôi
naøy!‛
Tö töôûng naøy khoâng ngöøng quay cuoàng trong taâm oâng suoát ñeâm.
Ñeán saùng oâng ta rôi vaøo giaác nguû vaø trong khi oâng nguû nhaø vua ngoài
treân hoaøng xa ñi ra. Moät baùnh xe caùn ngang coå ngöôøi haønh khaát vaø
caét ñöùt ñaàu oâng ta.
Tröø phi baïn nhôù tôùi muïc ñích cuûa vieäc tìm caàu Giaùo Phaùp cuûa
baïn vôùi söï chaùnh nieäm vaø tænh giaùc, vaø luoân theo doõi taâm baïn, neáu
khoâng nhöõng caûm xuùc maõnh lieät cuûa söï tham luyeán vaø thuø gheùt coù
theå deã daøng daãn tôùi vieäc tích luõy nhöõng haäu quaû tieâu cöïc raát
nghieâm troïng. Maëc duø nhöõng öôùc muoán cuûa oâng laõo haønh khaát
khoâng bao giôø trôû thaønh söï thaät, nhöng haäu quaû cuûa nhöõng tö
töôûng cuûa oâng ta laïi ñöôïc cuï theå hoùa töùc thì. Lieäu coù theå coù
chuyeän nhaø vua ñang nguû thoaûi maùi treân giöôøng ngoïc trong cung
ñieän laïi bò maát ñaàu? Cho duø nhaø vua bò maát ñaàu thì thaùi töû seõ thöøa
keá vöông quoác khoâng hôïp lyù hôn sao? Cho duø vì moät lyù do naøo ñoù
thaùi töû khoâng leân ngoâi, thì lieäu coù theå xaûy ra vieäc moät oâng laõo
haønh khaát seõ thöøa keá ngai vaøng baát chaáp taát caû caùc vò thöøa töôùng
laø nhöõng ngöôøi nhö nhöõng con coïp, beo vaø gaáu? Tuy nhieân, tröø phi
361
baïn töï kieåm soaùt mình moät caùch thaän troïng, ngay caû nhöõng tö
töôûng tieâu cöïc loá bòch nhö vaäy cuõng coù theå xuaát hieän. Vì theá nhö
Geshe Shawopa noùi:
Ñöøng neân cai trò nhöõng vöông quoác moäng töôûng

cuûa nhöõng trieån voïng naûy nôû voâ taän!
Moät hoâm Ñöùc Phaät vaø caùc vò tu só cuûa Ngaøi ñöôïc môøi döï leã
cuùng döôøng taïi nhaø cuûa moät thí chuû. ÔÛ ñoù cuõng coù hai ngöôøi haønh
khaát treû tuoåi, moät ngöôøi thuoäc giai caáp ksatriya (chieán só), coøn
ngöôøi kia laø moät brahmin (baø la moân). Ngöôøi brahmin ñi tôùi xin
tröôùc khi Ñöùc Phaät vaø caùc tu só ñöôïc cuùng döôøng neân khoâng nhaän
ñöôïc gì. Ngöôøi ksatriya ñôïi tôùi khi moïi ngöôøi ñöôïc cuùng döôøng
xong môùi ñeán xin vaø nhaän ñöôïc nhieàu thöïc phaåm ngon laønh ñöôïc
ñeå laïi trong bình baùt cuûa caùc ngaøi.134 Tröa hoâm ñoù, treân ñöôøng ñi,
hai ngöôøi noùi chuyeän vôùi nhau veà nhöõng suy nghó cuûa hoï.
Ngöôøi Ksatriya treû noùi: ‚Neáu toâi giaøu coù, toâi seõ cuùng döôøng y
phuïc vaø vaät thöïc cho Ñöùc Phaät vaø caùc tu só cuûa Ngaøi cho tôùi cuoái
ñôøi toâi. Toâi toân kính caùc ngaøi baèng caùch cuùng döôøng taát caû nhöõng
gì toâi coù.‛
Ngöôøi Brahmin treû tuoåi noùi: ‚Vaø neáu toâi laø moät vò vua ñaày uy
quyeàn, toâi muoán caùi ñaàu caïo troïc cuûa keû meâ tín kia seõ bò chaët ñöùt
vaø caû nhoùm cuûa oâng bò xöû töû cuøng vôùi oâng ta!‛
Ngöôøi Ksatriya treû tôùi moät xöù khaùc vaø cö nguï döôùi boùng cuûa
moät thaân caây lôùn. Khi nhöõng boùng caây khaùc di chuyeån, boùng cuûa
thaân caây ñaëc bieät naøy vaãn ñöùng yeân. Vò vua xöù ñoù vöøa baêng haø, vaø
bôûi nhaø vua khoâng coù ngöôøi thöøa keá neân daân chuùng quyeát ñònh
raèng ngöôøi naøo xöùng ñaùng vaø maïnh meõ nhaát xöù seõ ñöôïc toân laøm
vua cuûa hoï. Khi tieán haønh tìm kieám vò taân vöông, hoï chôït thaáy
ngöôøi Ksatriya treû ñang nguû döôùi goác caây, vaãn ôû döôùi boùng caây
maëc duø quaù ngoï ñaõ laâu. Hoï ñaùnh thöùc anh ta daäy vaø toân anh laøm
362
vua. Sau ñoù, vò vua baøy toû söï toân kính Ñöùc Phaät vaø caùc tu só cuûa
Ngaøi nhö ñaõ öôùc nguyeän.
Veà phaàn ngöôøi Brahmin treû, caâu chuyeän keå raèng khi naèm nghæ
ôû ngaõ tö ñöôøng, ñaàu cuûa anh ta bò baùnh cuûa moät chieác xe ngöïa caùn
ñöùt.
Neáu baïn hoïc taäp ñeå luoân luoân chæ coù nhöõng tö töôûng toát laønh, moïi
mong öôùc cuûa baïn trong ñôøi naøy seõ trôû thaønh hieän thöïc. Nhöõng vò trôøi
nhaân ñöùc seõ baûo veä baïn vaø baïn seõ nhaän ñöôïc nhöõng söï gia hoä cuûa taát
caû chö Phaät vaø Boà Taùt. Moïi vieäc baïn laøm seõ toát ñeïp, vaø baïn seõ khoâng
ñau khoå vaøo luùc cheát. Trong nhöõng ñôøi sau baïn seõ luoân luoân ñöôïc taùi
sinh vaøo coõi trôøi hay ngöôøi cho tôùi khi cuoái cuøng baïn ñaït ñöôïc Phaät
Quaû vieân maõn.
Ñöøng voäi vaõ maø khoâng khaûo saùùt nhöõng tö töôûng vaø caûm xuùc
cuûa baïn, vaø thöïc hieän moät cuoäc phoâ baøy vó ñaïi caùc hoaït ñoäng ñöùc
haïnh - nhöõng söï leã laïy, ñi nhieãu, caàu nguyeän, tuïng nieäm thaàn chuù
vaø v.v.. Thay vaøo ñoù, ñieàu quan troïng laø luoân kieåm soaùt thaùi ñoä
cuûa baïn vaø trau doài loøng nhaân aùi.
II. KHÔI DAÄY BOÀ ÑEÀ TAÂM135
1. Phaân loaïi ñaët neàn treân ba möùc ñoä can ñaûm
1.1 CAN ÑAÛM CUÛA MOÄT VÒ VUA
Öu tieân haøng ñaàu cuûa moät vò vua laø chieán thaéng taát caû quaân ñòch,
thaêng chöùc cho nhöõng ngöôøi giuùp ñôõ ngaøi, vaø tuyeân boá quyeàn haïn
cuûa mình. Chæ sau nhöõng vieäc ñoù thì öôùc nguyeän chaêm lo cho thaàn
daân cuûa ngaøi môùi coù keát quaû. Töông töï nhö vaäy, tröôùc tieân mong
muoán baûn thaân mình ñaït ñeán Phaät Quaû vaø sau ñoù ñöa nhöõng ngöôøi
khaùc ñeán quaû vò Phaät ñöôïc goïi laø caùch thöùc cuûa moät vò vua trong
vieäc khôi daäy Boà Ñeà Taâm.
363
1.2 CAN ÑAÛM CUÛA MOÄT NGÖÔØI CHEØO THUYEÀN
Muïc ñích cuûa ngöôøi cheøo thuyeàn laø cuøng ñi tôùi bôø beân kia vôùi taát
caû nhöõng ngöôøi khaùch cuûa oâng. Töông töï, öôùc nguyeän baûn thaân ñaït
ñöôïc Phaät Quaû cuøng vôùi taát caû chuùng sinh ñöôïc goïi laø caùch khôi
daäy Boà Ñeà Taâm cuûa ngöôøi cheøo thuyeàn.
1.2 CAN ÑAÛM CUÛA NGÖÔØI CHAÊN CÖØU
Nhöõng ngöôøi chaên cöøu luøa baày cöøu cuûa hoï ñi phía tröôùc ñeå chaéc
chaén raèng chuùng tìm ñöôïc coû vaø nöôùc vaø khoâng bò choù soùi, choù
röøng hay nhöõng thuù döõ khaùc taán coâng. Baûn thaân hoï thì ñi theo sau.
Töông töï nhö theá, thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi mong muoán an laäp taát
caû chuùng sinh khaép tam giôùi trong Phaät Quaû vieân maõn tröôùc khi
baûn thaân hoï ñaït ñöôïc noù thì ñöôïc goïi laø caùch khôi daäy Boà Ñeà Taâm
cuûa ngöôøi chaên cöøu.
Caùch cuûa vò vua ñöôïc goïi laø ‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm vôùi öôùc nguyeän
lôùn lao‛ laø caùch ít can ñaûm nhaát trong ba caùch. Caùch cuûa ngöôøi
cheøo thuyeàn goïi laø ‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm vôùi trí tueä thieâng lieâng‛
thì can ñaûm hôn. Ngöôøi ta noùi Ñöùc Maitreya (Di Laëc) khôi daäy Boà
Ñeà Taâm theo caùch naøy. Caùch cuûa ngöôøi chaên cöøu ñöôïc goïi laø
‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm khoâng gì saùnh‛ laø caùch can ñaûm nhaát.
Ngöôøi ta noùi ñoù laø caùch Ñöùc Manjusri (Vaên Thuø) khôi daäy Boà Ñeà
Taâm.
364
2. Phaân loaïi theo Boà Taùt ñòa
Treân nhöõng con ñöôøng tích taäp vaø hôïp nhaát, söï khôi daäy Boà Ñeà
Taâm ñöôïc goïi laø ‚phaùt Boà Ñeà Taâm baèng caùch thöïc haønh vôùi öôùc
nguyeän.‛ Töø sô ñòa cho tôùi ñòa Boà Taùt thöù baûy, noù ñöôïc goïi laø
‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm qua yù ñònh thanh tònh toaøn haûo vaø xuaát
saéc.‛ Treân ba ñòa thanh tònh, noù ñöôïc goïi laø ‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm
hoaøn toaøn thuaàn thuïc,‛ vaø ôû Phaät ñòa, noù ñöôïc goïi laø ‚khôi daäy Boà
Ñeà Taâm thoaùt khoûi moïi chöôùng ngaïi.‛
3. Phaân loaïi theo tính chaát cuûa Boà Ñeà Taâm
Coù hai loaïi Boà Ñeà Taâm: Boà Ñeà Taâm töông ñoái vaø Boà Ñeà taâm tuyeät
ñoái.
3.1 BOÀ ÑEÀ TAÂM TÖÔNG ÑOÁI
Boà Ñeà Taâm töông ñoái coù hai khía caïnh: yù ñònh (nguyeän) vaø aùp
duïng (haønh).
3.1.1 YÙ ñònh
Trong Boà Taùt Ñaïo, Ngaøi Santideva noùi veà hai khía caïnh cuûa Boà
Ñeà Taâm:
Öôùc muoán khôûi haønh vaø baét ñaàu ñi treân con ñöôøng,
Söï khaùc bieät cuûa chuùng khoù töôûng töôïng bieát bao.
Do ñoù ngöôøi minh trieát vaø uyeân baùc neân hieåu roõ
Söï khaùc bieät naøy, noù ñöôïc saép ñaët vaø phaùt trieån khoâng ngöøng.
365
Haõy laáy moät ví duï veà moät cuoäc du haønh tôùi Lhasa. Böôùc ñaàu tieân laø yù
ñònh: ‚Toâi saép ñi tôùi Lhasa.‛ Nieäm töôûng ban ñaàu töông öùng vôùi yù ñònh:
‚Toâi saép laøm baát cöù ñieàu gì ñeå baûo ñaûm raèng taát caû chuùng sinh seõ ñaït
ñöôïc traïng thaùi Phaät Quaû vieân maõn,‛ laøø phöông dieän yù ñònh cuûa vieäc
khôi daäy Boà Ñeà Taâm.136
3.1.2 AÙp duïng
Sau ñoù baïn chuaån bò ngöïa vaø löông thöïc caàn thieát, baét ñaàu leân
ñöôøng vaø thöïc söï du haønh tôùi Lhasa. Töông töï nhö theá, baïn quyeát
ñònh thöïc haønh boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh, vaø
tu haønh taâm baïn trong trí tueä phaân bieät ñeå an laäp taát caû chuùng sinh
treân caáp ñoä Phaät Quaû vieân maõn, vaø baïn thöïc söï ñöa con ñöôøng saùu
toaøn thieän sieâu vieät (saùu ba la maät) naøy vaøo thöïc haønh. Ñieàu naøy
töông öùng vôùi chuyeán du haønh thöïc söï, vaø laø phöông dieän aùp duïng
cuûa Boà Ñeà Taâm.137
3.2 BOÀ ÑEÀ TAÂM TUYEÄT ÑOÁI
Caû hai phöông dieän yù ñònh vaø aùp duïng ñeàu laø Boà Ñeà Taâm töông
ñoái.138 Nhôø moät thôøi gian daøi tu taäp Boà Ñeà Taâm töông ñoái treân caùc
con ñöôøng tích taäp vaø hôïp nhaát, cuoái cuøng baïn ñi tôùi con ñöôøng
cuûa caùi thaáy (Kieán), ôû ñoù baïn coù kinh nghieäm chaân thöïc veà chaân
nhö, traïng thaùi töï nhieân cuûa moïi söï. Ñaây laø trí tueä vöôït leân moïi söï
taïo taùc, chaân lyù cuûa taùnh Khoâng. Vaøo luùc ñoù baïn khôi daäy Boà Ñeà
Taâm tuyeät ñoái.139
366
4. Thoï giôùi nguyeän Boà Ñeà Taâm140
Nhôø naêng löïc cuûa thieàn ñònh maø ta ñaït ñöôïc Boà Ñeà Taâm tuyeät
ñoái chaân thöïc, vaø ñieàu naøy khoâng tuøy thuoäc vaøo caùc nghi thöùc. Tuy
nhieân, laø nhöõng ngöôøi sô cô, ñeå phaùt trieån Boà Ñeà Taâm töông ñoái,
chuùng ta caàn moät soá thuû tuïc ñeå tuaân theo, moät nghi thöùc qua ñoù
chuùng ta coù theå thoï giôùi nguyeän trong söï hieän dieän cuûa moät vò
Thaày taâm linh. Sau ñoù, chuùng ta caàn lieân tuïc laøm töôi môùi laïi giôùi
nguyeän ñoù trong caùch thöùc töông töï vaø phaùt nguyeän nhieàu laàn
khieán cho Boà Ñeà Taâm maø chuùng ta ñaõ khôi daäy khoâng bò taøn luïi
maø caøng luùc caøng maõnh lieät hôn.
Haõy quaùn töôûng taát caû chö Phaät, Boà Taùt vaø nhöõng Boån Toân
khaùc treân baàu trôøi tröôùc maët baïn, nhö baïn ñaõ laøm trong thöïc haønh
quy y. Haõy duøng caùc Ngaøi nhö nhöõng nhaân chöùng cho vieäc phaùt
Boà Ñeà Taâm cuûa baïn vaø suy nghó nhö sau:
‚Trong toaøn theå voâ soá sinh loaøi khaép vuõ truï bao la, khoâng ai
chöa töøng laø cha meï cuûa toâi trong tieán trình tieáp noái nhöõng cuoäc
ñôøi toâi töø voâ thuûy. Toâi coù theå quyeát chaéc raèng, laø cha meï toâi, hoï
hoaøn toaøn chaêm soùc toâi vôùi söï dòu daøng aâu yeám maø hoï coù theå, cho
toâi thöù toát nhaát trong soá thöïc phaåm vaø quaàn aùo cuûa hoï vaø nuoâi
döôõng toâi vôùi taát caû tình thöông, gioáng nhö cha meï hieän taïi cuûa toâi
ñaõ laøm. Baây giôø taát caû nhöõng cha meï nhaân töø ñoù ñang ñaém chìm
trong nhöõng côn soùng cuûa ñaïi döông ñau khoå trong sinh töû luaân
hoài. Hoï bò nhaän chìm trong boùng toái saâu daøy nhaát cuûa voâ minh. Hoï
khoâng coù yù nieäm veà con ñöôøng ñuùng ñaén ñeå thöïc haønh, cuõng nhö
khoâng bieát con ñöôøng sai laàm ñeå traùnh. Hoï khoâng ñöôïc thieän tri
thöùc chaân thöïc höôùng daãn. Hoï khoâng coù nôi nöông töïa hay söï che
chôû, khoâng ngöôøi daãn daét hay baïn ñoàng haønh, khoâng hy voïng vaø
khoâng coù ai ñeå höôùng tôùi, laïc loaøi nhö moät ngöôøi muø lang thang
khoâng baïn höõu giöõa moät caùnh ñoàng hoang. Nhöõng baø meï giaø cuûa
toâi, laøm sao toâi coù theå giaûi thoaùt moät mình vaø boû laïi quyù vò trong
367
luaân hoài sinh töû? Vì lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh, toâi seõ ñaùnh thöùc
Boà Ñeà Taâm tuyeät ñoái. Trong khi hoïc taäp ñeå ganh ñua vôùi nhöõng
coâng haïnh phi thöôøng cuûa nhöõng baäc Boà Taùt trong quaù khöù, toâi seõ
thöïc hieän moïi noã löïc caàn thieát cho tôùi khi khoâng coøn moät chuùng
sinh naøo bò boû laïi trong luaân hoài!‛
Vôùi thaùi ñoä naøy, haõy tuïng baøi keä sau ñaây caøng nhieàu caøng toát:
OÂi! Bò laïc loái bôûi voâ soá hình töôùng gioáng nhö aùnh traêng trong nöôùc,
Chuùng sinh lang thang trong chuoãi luaân hoài voâ taän;
Ñeå hoï ñöôïc ngôi nghæ trong khoâng gian choùi ngôøi cuûa giaùc taùnh,
Con khôi daäy Boà Ñeà Taâm141 vôùi boán phaåm tính voâ löôïng.
Vaøo luùc keát thuùc thôøi coâng phu, haõy quaùn töôûng raèng nhôø
naêng löïc cuûa loøng suøng moä nhieät thaønh cuûa baïn ñoái vôùi caùc Boån
Toân cuûa ruoäng coâng ñöùc, toaøn theå taäp hoäi tan thaønh aùnh saùng, baét
ñaàu töø beân ngoaøi, vaø cuoái cuøng tan hoøa vaøo vò Thaày ôû chính giöõa,
laø söï hôïp nhaát cuûa caû ba quy y. Tôùi löôït vò Thaày tan thaønh aùnh
saùng vaø hoøa tan vaøo baïn, taïo ra Boà Ñeà Taâm tuyeät ñoái hieän dieän
trong taâm cuûa caùc Boån Toân quy y ñeå xuaát hieän roõ raøng trong taâm
baïn. Haõy tuïng lôøi nguyeän öôùc naøy:
Caàu mong Boà Ñeà Taâm quyù baùu vaø toái thöôïng,
Phaùt khôûi ôû nôi chöa phaùt khôûi;
Vaø ôû nôi ñaõ phaùt khôûi, caàu mong noù khoâng bao giôø mai moät
Maø phaùt trieån vaø nôû roä theâm maõi.
Sau ñoù hoài höôùng coâng ñöùc vôùi nhöõng caâu:
Khi ganh ñua vôùi Ñaáng Anh Huøng Vaên Thuø,
Phoå Hieàn vaø taát caû nhöõng baäc trí tueä,
Con cuõng hoài höôùng coâng ñöùc vieân maõn
Cuûa moïi haønh vi tích cöïc.
368
Söï khôi daäy Boà Ñeà Taâm naøy laø tinh tuùy cuûa taùm vaïn boán ngaøn
Phaùp moân maø Ñaáng Chieán Thaéng ñaõ daïy. Noù laø giaùo huaán maø neáu
baïn sôû höõu ñöôïc noù thì töï noù ñaõ ñaày ñuû, nhöng neáu thieáu noù seõ laøm
cho taát caû nhöõng ñieàu khaùc trôû thaønh voâ ích. Noù laø moät phöông
thuoác trò baùch beänh. Moïi con ñöôøng khaùc cuûa Giaùo Phaùp, chaúng
haïn nhö hai tích taäp, tònh hoùa nhöõng oâ nhieãm, thieàn ñònh veà caùc
Boån Toân, vaø trì tuïng caùc thaàn chuù, chæ laø nhöõng phöông phaùp ñeå
laøm cho vieân ngoïc nhö yù Boà Ñeà Taâm naøy phaùt khôûi trong taâm.
Khoâng coù Boà Ñeà Taâm thì khoâng phöông phaùp naøo trong soá ñoù töï
noù coù theå ñöa baïn tôùi caáp ñoä Phaät Quaû vieân maõn.142 Nhöng moät
khi Boà Ñeà Taâm ñaõ ñöôïc khôi daäy trong baïn, thì baát kyø thöïc haønh
Phaùp naøo baïn laøm cuõng seõ daãn baïn tôùi söï thaønh töïu Phaät Quaû vieân
maõn. Haõy luoân luoân hoïc taäp ñeå söû duïng baát kyø phöông tieän naøo
baïn coù theå ñeå laøm cho ngay caû moät tia löûa Boà Ñeà Taâm nhoû beù
nhaát cuõng phaùt khôûi trong baïn.143
Vò Thaày ban cho baïn nhöõng giaùo huaán coát tuûy veà vieäc khôi daäy
Boà Ñeà Taâm ñang ñaët baïn treân con ñöôøng Ñaïi Thöøa, vì theá loøng toát
cuûa Ngaøi vó ñaïi hôn loøng toát cuûa nhöõng vò Thaày ban cho baïn baát kyø
giaùo huaán naøo khaùc. Khi Ngaøi Atisa nhaéc tôùi danh hieäu cuûa caùc vò
Thaày cuûa Ngaøi, Ngaøi thöôøng chaép tay tröôùc ngöïc. Nhöng khi noùi
tôùi Ñöùc Suvarnadvipa, Ngaøi chaép tay ñaët leân ñaàu vaø maét ñaãm leä.
Caùc ñeä töû hoûi taïi sao Ngaøi taïo moät söï phaân bieät nhö vaäy.
‚Thöïc söï coù moät söï khaùc bieät trong nhöõng phaåm taùnh taâm linh
hay thieän taâm cuûa nhöõng vò Thaày naøy khoâng?‛ hoï hoûi.
‚Taát caû nhöõng vò Thaày cuûa ta ñeàu laø nhöõng baäc thaønh töïu ñích
thöïc,‛ Ngaøi Atisa traû lôøi, ‚vaø ôû bình dieän naøy thì nhöõng phaåm tính
cuûa caùc Ngaøi ñeàu ñoàng nhaát. Nhöng coù moät soá khaùc bieät trong
thieän taâm cuûa caùc Ngaøi. Chuùt ít Boà Ñeà Taâm maø ta coù ñeán töø thieän
taâm cuûa Ñöùc Suvarnadvipa. Ñoù laø lyù do taïi sao ta caûm thaáy bieát ôn
Ngaøi nhieàu hôn.‛
369
Ta ñöôïc bieát raèng ñieàu quan troïng nhaát veà Boà Ñeà Taâm laø
khoâng khôi daäy noù, maø ñuùng hôn noù thöïc söï phaùt khôûi. Loøng töø vaø
bi cuûa Boà Ñeà Taâm phaûi thöïc söï soáng ñoäng trong chuùng ta. Do ñoù
trì tuïng nghi thöùc nhieàu traêm ngaøn laàn maø khoâng mang ñöôïc yù
nghóa vaøo trong taâm thì hoaøn toaøn voâ ích. Thoï nhaän giôùi nguyeän
Boà Ñeà Taâm tröôùc söï hieän dieän cuûa Chö Phaät vaø Boà Taùt, vaø sau ñoù
khoâng trì giöõ noù thì ñuùng laø löøa gaït caùc Ngaøi. Khoâng coù loãi laàm
naøo teä haïi hôn theá. Vì theá cuõng ñöøng löøa gaït chuùng sinh – haõy
luoân luoân coá gaéng nuoâi döôõng Boà Ñeà Taâm.
III. TU TAÄP GIÔÙI LUAÄT CUÛA BOÀ ÑEÀ TAÂM
Ñoái vôùi Boà Ñeà Taâm trong yù ñònh, vieäc tu taäp coù ba giai ñoaïn:
coi nhöõng ngöôøi khaùc ngang baèng vôùi mình, hoaùn ñoåi mình vaø
ngöôøi khaùc, vaø coi ngöôøi khaùc quan troïng hôn chính mình. Ñoái vôùi
Boà Ñeà Taâm aùp duïng, vieäc tu taäp bao goàm thöïc haønh saùu toaøn thieän
sieâu vieät (saùu ba la maät).
1. Tu taäp giôùi luaät cuûa Boà Ñeà Taâm öôùc nguyeän
1.1 COI NGÖÔØI KHAÙC NGANG BAÈNG VÔÙI CHÍNH MÌNH
Lyù do khieán chuùng ta lang thang trong bieån luaân hoài ñau khoå töø
voâ thuûy laø bôûi ta tin vaøo moät caùi ‚toâi‛ ôû nôi khoâng coù caùi toâi, tin
vaøo moät caùi ‚ngaõ‛ ôû nôi khoâng coù caùi ngaõ, vaø bôûi ta laøm cho caùi
ngaõ ñoù trôû thaønh ñoái töôïng duy nhaát cuûa söï yeâu thöông cuûa chuùng
ta. Thay vaøo ñoù, haõy quaùn chieáu nhö sau:
Chuùng ta luoân luoân muoán ñöôïc haïnh phuùc vaø khoâng bao giôø
ñau khoå. Khi coù baát kyø ñieàu khoù chòu naøo xaûy tôùi cho ta, chuùng ta
caûm thaáy khoâng theå chòu ñöïng noåi. Ngay caû moät chieác ñinh ghim
hay moät tia löûa nhoû cuõng laøm chuùng ta keâu la ñau ñôùn - chuùng ta
370
hoaøn toaøn khoâng theå khaùng cöï. Ta noåi côn thònh noä neáu moät con
raän nhoû caén treân löng ta. Chuùng ta baét con raän ñoù, nghieàn naùt noù
giöõa hai moùng tay, vaø maõi sau khi ñaõ gieát noù chuùng ta vaãn cöù tieáp
tuïc chaø xaùt moùng tay trong söï giaän döõ. Ña soá moïi ngöôøi thôøi nay
coi vieäc gieát moät con raän laø voâ haïi. Nhöng bôûi vieäc saùt sinh ñoù
luoân luoân ñöôïc laøm trong côn giaän döõ, neân ñoù laø moät nguyeân nhaân
chaéc chaén ñeå taùi sinh trong Ñòa Nguïc Vaây baét vaø Nghieàn naùt.
Chuùng ta phaûi xaáu hoå khi thaáy mình khoâng chòu ñöïng noåi nhöõng
khoù chòu nhoû beù nhö theá vaø phaûn öùng baèng moät caùch thöùc gaây quaù
nhieàu ñau khoå cho chuùng sinh khaùc.
Gioáng nhö chuùng ta, taát caû chuùng sinh trong tam giôùi cuõng
muoán haïnh phuùc vaø thoaùt khoûi moïi ñau khoå. Nhöng maëc duø muoán
ñöôïc haïnh phuùc, hoï laïi khoâng bieát raèng haïnh phuùc chæ ñeán töø vieäc
thöïc haønh möôøi thieän haïnh. Duø khoâng muoán ñau khoå, hoï daâng
hieán moïi noã löïc cho möôøi aùc haïnh khieán ñem laïi ñau khoå. Ñieàu hoï
öôùc muoán vaø nhöõng noã löïc ñaït ñöôïc noù laïi hoaøn toaøn traùi ngöôïc
nhau, vaø hoï luoân luoân ñau khoå. Trong taát caû nhöõng chuùng sinh ñoù,
khoâng ai khoâng töøng laø cha meï cuûa chuùng ta trong moät khoaûng
thôøi gian naøo ñoù töø voâ thuûy. Giôø ñaây chuùng ta ñaõ ñöôïc moät vò Thaày
taâm linh ñích thöïc nhaän laøm ñeä töû, giôø ñaây chuùng ta ñaõ nhaän laõnh
Giaùo Phaùp chaân chính vaø coù theå phaân bieät ñöôïc ñieàu gì coù lôïi vaø
ñieàu gì coù haïi, chuùng ta phaûi quan taâm vôùi moät tình thöông traøn
ñaày aâu yeám ñoái vôùi taát caû nhöõng baø meï giaø cuûa ta ñang bò troùi
buoäc bôûi chính söï voâ minh cuûa hoï, vaø ñöøng thaáy coù baát kyø khaùc
bieät naøo giöõa hoï vaø chuùng ta. Kieân nhaãn tröôùc söï voâ ôn vaø ñònh
kieán cuûa hoï, chuùng ta neân thieàn ñònh veà vieäc khoâng coù khaùc bieät
naøo giöõa thuø vaø baïn.
Luoân luoân giöõ ñieàu naøy trong taâm, haõy thieàn quaùn veà noù nhieàu
laàn.
Baïn muoán moïi ñieàu toát laønh vaø ích lôïi cho chính mình thì
ngöôøi khaùc cuõng muoán nhö vaäy. Do ñoù, gioáng nhö baïn sieâng naêng
371
laøm vieäc ñeå ñem laïi haïnh phuùc vaø tieän nghi cho baïn, haõy cuõng
luoân luoân caàn maãn laøm vieäc vì haïnh phuùc vaø tieän nghi cho ngöôøi
khaùc. Cuõng nhö baïn coá gaéng traùnh neù ngay caû nhöõng ñau khoå nhoû
nhaát cho chính mính, haõy noã löïc ñeå ngaên ngöøa cho ngöôøi khaùc
khoûi phaûi ñau khoå duø laø toån haïi nhoû beù nhaát. Gioáng nhö baïn caûm
thaáy haøi loøng veà haïnh phuùc vaø thònh vöôïng cuûa rieâng baïn, baïn haõy
hoan hyû töø taän ñaùy loøng khi ngöôøi khaùc cuõng ñöôïc haïnh phuùc vaø
thònh vöôïng nhö vaäy. Toùm laïi, khi thaáy khoâng coù khaùc bieät naøo
giöõa baûn thaân baïn vaø taát caû nhöõng sinh loaøi trong tam giôùi, haõy laáy
ñoù laøm söù meänh duy nhaát cuûa baïn ñeå tìm ra nhöõng phöông caùch
giuùp töøng ngöôøi trong hoï ñöôïc haïnh phuùc, baây giôø vaø maõi maõi.
Khi ñöôïc Trungpa Sinachen thænh caàu moät giaùo huaán ñaày ñuû
toùm goïn trong moät caâu duy nhaát, Ngaøi Padampa Sangye traû lôøi:
‚Baát cöù nhöõng gì oâng muoán, taát caû ngöôøi khaùc cuõng muoán nhö theá;
haõy haønh ñoäng theo ñieàu ñoù!‛
Haõy hoaøn toaøn tieät tröø moïi thaùi ñoä sai laàm ñöôïc ñaët neàn taûng
treân söï tham luyeán vaø thuø haän, chuùng khieán baïn loaïi boû nhöõng
ngöôøi khaùc vaø chæ quan taâm tôùi chính mình, vaø haõy nghó töôûng
raèng baûn thaân baïn vaø nhöõng ngöôøi khaùc thì hoaøn toaøn bình ñaúng.
1.2 HOAÙN ÑOÅI MÌNH VAØ NGÖÔØI KHAÙC
Haõy quan saùt moät ngöôøi ñang thaät söï ñau khoå vì beänh taät, ñoùi,
khaùt hoaëc moät soá nhöõng phieàn naõo khaùc. Hoaëc, neáu vieäc ñoù khoâng
theå laøm ñöôïc thì haõy töôûng töôïng moät ngöôøi nhö theá ñang ôû tröôùc
maët baïn. Khi thôû ra, haõy töôûng töôïng raèng baïn ñang cho ngöôøi ñoù
taát caû haïnh phuùc cuûa baïn vaø ñieàu toát ñeïp nhaát trong nhöõng gì baïn
coù, thaân theå baïn, taøi saûn vaø nguoàn maïch coâng ñöùc cuûa baïn, nhö theå
baïn ñang côûi boû quaàn aùo cuûa mình vaø maëc vaøo cho hoï. Sau ñoù, khi
hít vaøo haõy töôûng töôïng raèng baïn ñang nhaän vaøo mình moïi ñau
khoå cuûa ngöôøi khaùc, vaø keát quaû laø ngöôøi ñoù trôû neân haïnh phuùc vaø
372
thoaùt khoûi moïi phieàn naõo. Haõy baét ñaàu thieàn ñònh naøy veà vieäc ban
taëng haïnh phuùc vaø nhaän laõnh ñau khoå vôùi moät caù nhaân, sau ñoù daàn
daàn môû roäng noù ñeå bao goàm taát caû caùc sinh loaøi.
Baát kyø nhöõng ñieàu gì khoâng mong muoán hay ñau khoå xaûy ñeán
vôùi baïn, haõy phaùt khôûi loøng traéc aån chaân thaønh, chan chöùa ñoái vôùi
taát caû chuùng sinh trong tam giôùi luaân hoài maø giôø ñaây ñang phaûi
chòu ñöïng ñau khoå nhö theá gioáng nhö noãi khoå cuûa baïn. Haõy phaùt
khôûi öôùc nguyeän maïnh meõ raèng taát caû nhöõng ñau khoå cuûa hoï coù
theå chín muøi trong baïn thay vì trong hoï, vaø hoï coù theå hoaøn toaøn
thoaùt khoûi ñau khoå vaø ñöôïc haïnh phuùc. Baát cöù khi naøo baïn haïnh
phuùc hay caûm thaáy toát ñeïp, haõy phaùt khôûi mong öôùc raèng haïnh
phuùc cuûa baïn coù theå traûi roäng ra ñeå ñem laïi haïnh phuùc cho taát caû
chuùng sinh.
Thöïc haønh Boà Ñeà Taâm naøy veà vieäc hoaùn ñoåi mình vaø ngöôøi
khaùc laø thieàn ñònh coát loõi toái thöôïng vaø khoâng bao giôø vôi caïn cho
taát caû nhöõng ai khôûi haønh treân con ñöôøng giaùo lyù Ñaïi Thöøa. Neáu
baïn thaät söï kinh nghieäm söï hoaùn ñoåi naøy duø chæ moät laàn, noù seõ tònh
hoùa nhöõng haønh vi tieâu cöïc vaø che chöôùng trong nhieàu kieáp vaø taïo
neân moät söï tích taäp coâng ñöùc vaø trí tueä voâ bieân. Noù seõ cöùu baïn
thoaùt khoûi nhöõng coõi thaáp vaø baát kyø söï taùi sinh naøo coù theå daãn baïn
tôùi nhöõng coõi ñoù.
Trong moät ñôøi tröôùc, Ñöùc Phaät bò sinh vaøo moät ñòa nguïc, ôû ñoù
nhöõng cö daân bò buoäc phaûi keùo nhöõng toa xe. Ngaøi phaûi keùo moät
toa xe cuøng moät ngöôøi khaùc teân laø Kamarupa, nhöng caû hai ngöôøi
quaù yeáu neân khoâng laøm xe di chuyeån ñöôïc. Lính canh hoái thuùc vaø
ñaùnh hoï baèng nhöõng vuõ khí noùng-ñoû khieán hoï ñau ñôùn voâ taû.
Vò Phaät töông lai nghó: ‚Ngay caû hai chuùng ta cuøng nhau keùo
cuõng khoâng theå laøm cho toa xe di chuyeån, vaø moãi ngöôøi laïi chòu
nhieàu ñau khoå nhö nhau. Toâi seõ keùo xe vaø chòu ñau khoå moät mình
ñeå Kamarupa coù theå ñöôïc nheï bôùt.‛
373
Ngaøi noùi vôùi lính canh: ‚Haõy ñaët daây cöông cuûa anh ta leân vai
toâi, mình toâi keùo ñöôïc roài.‛
Nhöng nhöõng lính canh noåi giaän: ‚Ai coù theå laøm ñöôïc gì ñeå
traùnh cho ngöôøi khaùc khoûi phaûi kinh qua nhöõng haäu quaû cuûa nhöõng
haønh vi cuûa chính hoï?‛ hoï noùi, vaø ñaùnh tôùi taáp leân ñaàu Ngaøi baèng
duøi cui.
Tuy nhieân, nhôø thieän nieäm naøy, Ñöùc Phaät laäp töùc thoaùt khoûi
cuoäc soáng trong ñòa nguïc vaø ñöôïc taùi sinh vaøo moät coõi trôøi. Ngöôøi
ta noùi ñaây laø caùch thöùc maø laàn ñaàu tieân Ngaøi baét ñaàu laøm lôïi laïc
cho ngöôøi khaùc.
Moät caâu chuyeän khaùc keå veà vieäc laøm theá naøo maø Ñöùc Phaät,
trong moät taùi sinh ôû ñôøi tröôùc laø ‚Con Gaùi‛ cuûa thuyeàn tröôûng
Vallabha, ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nhöõng coõi thaáp ngay khi Ngaøi thöïc
söï kinh nghieäm vieäc hoaùn ñoåi Ngaøi vôùi nhöõng ngöôøi khaùc. Ngaøy
xöa coù moät gia chuû teân laø Vallabha, taát caû nhöõng con trai cuûa oâng
ñeàu cheát caû. Do ñoù, khi sinh ñöùa con trai khaùc, oâng quyeát ñònh ñaët
teân cho noù laø Con Gaùi vôùi hy voïng ñieàu naøy seõ laøm cho noù ñöôïc
soáng soùt. Sau ñoù, Vallabha vöôït bieån ñeå tìm chaâu baùu, nhöng
thuyeàn chìm vaø oâng ta boû maïng.
Khi ngöôøi con trai tröôûng thaønh, anh hoûi meï raèng tröôùc ñaây cha
mình thuoäc giai caáp naøo. Sôï raèng neáu noùi ra söï thaät thì ñöùa con
cuõng coù theå laïi ñi bieån, ngöôøi meï baûo vôùi con raèng cha anh thuoäc
giai caáp thöông gia buoân gaïo. Vì theá Con Gaùi trôû thaønh moät ngöôøi
buoân baùn gaïo vaø chaêm soùc meï baèng boán ñoàng xu cuûa moät karsa
kieám ñöôïc moãi ngaøy. Nhöng chaúng bao laâu moät ngöôøi buoân gaïo
khaùc noùi vôùi anh raèng anh khoâng thuoäc giai caáp cuûa hoï, vì theá anh
laøm ngheà nhö hoï laø khoâng ñuùng. Anh bò baét buoäc phaûi ngöng coâng
vieäc.
Anh trôû veà vôùi meï vaø hoûi baø laàn nöõa. Laàn naøy meï anh noùi raèng
cha anh laø moät ngöôøi baùn höông lieäu. Anh baét ñaàu baùn höông lieäu,
vaø chaêm soùc meï baèng taùm karsa kieám ñöôïc moãi ngaøy.
374
Nhöng Con Gaùi bò ngöøng coâng vieäc moät laàn nöõa, vaø laàn naøy meï
anh noùi raèng cha anh ñaõ buoân baùn quaàn aùo. Anh baét ñaàu laøm ngöôøi
buoân quaàn aùo, vaø chaúng maáy choác ñaõ coù theå ñöa cho meï möôøi saùu
karsa moãi ngaøy. Nhöng moät laàn nöõa anh bò buoäc thoâi vieäc vì nhöõng
ngöôøi buoân quaàn aùo khaùc.
Khi ñöôïc bieát cha thuoäc giai caáp buoân chaâu baùu, anh baét ñaàu buoân
ngoïc vaø ñem veà cho meï ba möôi hai karsa moãi ngaøy. Sau ñoù, nhöõng
ngöôøi buoân ngoïc khaùc noùi vôùi anh laø anh thuoäc giai caáp nhöõng ngöôøi
ñi tìm ngoïc töø nhöõng chuyeán ñi bieån vaø ñaây môùi laø coâng vieäc maø anh
ñöôïc sinh ra ñeå laøm.
Khi veà nhaø ngaøy hoâm ñoù, anh noùi vôùi meï: ‚Con thuoäc veà giai
caáp nhöõng ngöôøi ñi tìm chaâu baùu. Vì theá con quyeát ñònh vöôït ñaïi
döông ñeå tieáp tuïc coâng vieäc buoân baùn cuûa rieâng con!‛
‚Ñuùng laø con thuoäc giai caáp nhöõng ngöôøi ñi tìm chaâu baùu,‛ baø
meï noùi, ‚nhöng cha con vaø taát caû toå tieân cuûa con ñeàu cheát treân
bieån trong khi ñi tìm ngoïc. Neáu con ñi con cuõng seõ cheát. Thoâi con
ñöøng ñi! Haõy ôû nhaø vaø buoân baùn taïi ñaây.‛
Nhöng Con Gaùi khoâng theå vaâng lôøi meï. Anh chuaån bò moïi thöù
caàn thieát cho chuyeán ñi. Khi baét ñaàu leân ñöôøng, meï anh khoâng theå
ñeå cho anh ñi, baø naém laáy gaáu aùo anh vaø khoùc. Anh ta noåi giaän.
Anh la leân: ‚Nöôùc maét cuûa meï seõ ñem laïi vaän ruûi cho con
trong chuyeán vöôït ñaïi döông!‛ anh ñaù vaøo ñaàu meï roài boû ñi.
Trong cuoäc haønh trình daøi, taøu cuûa anh ta bò ñaém vaø haàu nhö
toaøn boä thuûy thuû bò cheát ñuoái nhöng Con Gaùi nhanh tay naém ñöôïc
moät mieáng vaùn vaø bò ñaùnh daït vaøo bôø moät hoøn ñaûo. Anh ñi tôùi moät
thaønh phoá teân laø Hoan Hæ. Trong moät ngoâi nhaø ñeïp laøm baèng kim
loaïi vaø ngoïc quyù, boán vò thieân nöõ xinh ñeïp xeáp nhöõng taám neäm luïa
cho anh ngoài vaø daâng cho anh ba loaïi thöïc phaåm traéng vaø ba thöïc
phaåm ngoït.
375
Khi anh chuaån bò veà, hoï caûnh baùo, ‚Ñöøng ñi veà höôùng Nam.
Ñaïi baát haïnh seõ xaûy ra cho anh neáu anh cöù ñi!‛ Nhöng Con Gaùi
khoâng nghe vaø leân ñöôøng.
Anh ñeán moät thaønh phoá goïi laø Haân Hoan, thaäm chí coøn ñeïp
hôn thaønh phoá tröôùc. ÔÛ ñaây taùm phuï nöõ xinh ñeïp phuïc vuï anh. Nhö
laàn tröôùc, hoï baùo cho anh bieát raèng ñaïi hoïa ñang ñe doïa anh neáu
anh ñi veà höôùng Nam nhöng anh khoâng chuù yù vaø laïi leân ñöôøng.
ÔÛ moät thaønh phoá ñöôïc goïi laø Say Söa thì coøn hoaøn haûo hôn
nhöõng nôi khaùc, anh ñöôïc möôøi saùu thieân nöõ cöïc kyø xinh ñeïp chaøo
ñoùn, hoï phuïc dòch anh vaø cuõng nhö nhöõng laàn tröôùc, hoï caûnh baùo
anh, nhöng moät laàn nöõa lôøi caûnh baùo aáy chaúng coù hieäu quaû gì.
Anh tieáp tuïc cuoäc du haønh vaø chôït nhìn thaáy moät phaùo ñaøi
traéng coù choùp ñænh vöôn tôùi taän trôøi cao. Noù ñöôïc goïi laø Laâu Ñaøi
cuûa Guru Brahma (Ñaïo Sö Phaïm Thieân), vaø ôû ñoù ba möôi hai
thieân nöõ xinh ñeïp meâ hoàn môøi anh vaøo. Hoï söûa soaïn cho anh moät
giöôøng coù neäm luïa, phuïc vuï ba moùn thöïc phaåm traéng vaø ba moùn
thöïc phaåm ngoït vaø van naøi anh ôû laïi. Nhöõng anh vaãn muoán ñi.
Khi anh baét ñaàu leân ñöôøng, hoï noùi: ‚Duø anh ñi ñaâu xin haõy
traùnh höôùng Nam! Tai hoïa seõ giaùng xuoáng anh.‛ Nhöng anh caûm
thaáy moät söï thoâi thuùc phaûi ñi veà phöông Nam, vaø anh ñi veà höôùng
ñoù.
Chaúng bao laâu moät phaùo ñaøi baèng saét hieän ra tröôùc maët anh,
nhöõng chieác thaùp cuûa noù cao vuùt leân taän baàu trôøi. Taïi coång, anh
thaáy moät ngöôøi da ñen vôùi ñoâi maét ñoû ngaàu ñaùng sôï, tay caàm thanh
saét daøi. Con Gaùi hoûi oâng ta trong laâu ñaøi coù gì nhöng ngöôøi ñaøn
oâng chæ im laëng. Khi ñeán gaàn hôn, anh thaáy nhieàu ngöôøi ñaøn oâng
gioáng ngöôøi ñaàu tieân. Moät caûm giaùc khuûng khieáp lan khaép thaân
theå laøm toùc anh döïng leân.
Anh töï baûo: ‚Nguy hieåm! Ñaây haún laø söï nguy hieåm maø hoï ñaõ baùo
cho ta.‛
376
Anh ñi vaøo trong. ÔÛ ñoù anh thaáy moät ngöôøi, oùc cuûa anh ta bò
moät baùnh xe theùp ñang quay treân ñaàu nghieàn thaønh boät.
‚Anh laøm ñieàu gì maø phaûi chòu tröøng phaït nhö vaäy?‛ Con Gaùi
hoûi.
‚Toâi ñaõ ñaù vaøo ñaàu meï toâi, vaø ñaây laø haäu quaû hoaøn toaøn chín
muøi. Nhöng coøn anh? Sao khoâng höôûng haïnh phuùc maø ngöôøi ta
daâng taëng anh ôû Laâu Ñaøi Guru Brahma? Taïi sao laïi ñeán ñaây ñeå
tìm kieám ñau khoå?‛
‚Toâi tin raèng mình bò ñaåy ñeán ñaây cuõng laø do nghieäp cuûa toâi,‛
Con Gaùi nghó.
Vaøo luùc ñoù, töø treân baàu trôøi coù moät gioïng noùi lôùn: ‚Haõy ñeå
nhöõng ngöôøi ñang bò troùi ñöôïc töï do, vaø nhöõng keû töï do bò troùi laïi!‛
Baùnh xe theùp baát ngôø quay treân ñaàu Con Gaùi. Gioáng nhö ngöôøi
kia, oùc anh bò vôõ naùt thaønh boät nhaõo vaø anh chòu ñöïng noãi ñau ñôùn
vaø khoán khoå khoâng taû xieát. Söï ñau khoå naøy ñaùnh thöùc trong loøng
anh moät caûm xuùc bi maãn maõnh lieät ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi
ñang cuøng ôû trong caûnh ngoä nhö anh.
Anh nghó: ‚Trong caùc coõi luaân hoài coù nhöõng chuùng sinh khaùc
ñang chòu ñau khoå nhö toâi bôûi hoï ñaõ ñaù vaøo ñaàu meï cuûa hoï. Caàu
mong noãi khoå cuûa hoï chín muøi trong toâi vaø caàu mong chæ moät mình
toâi chòu ñöïng noãi khoå ñoù thay cho taát caû nhöõng chuùng sinh aáy. Caàu
mong seõ khoâng coøn ai phaûi traûi qua noãi ñau khoå nhö theá trong
chuoãi taùi sinh lieân tuïc cuûa hoï.‛
Ñoät nhieân, baùnh xe bay leân khoâng trung, noãi thoáng khoå cuûa
anh chaám döùt vaø anh bay vuùt leân tôùi ñoä cao cuûa baûy caây döøa trong
moät traïng thaùi hæ laïc.
Thöïc haønh Boà Ñeà Taâm veà vieäc hoaùn ñoåi mình vôùi ngöôøi khaùc
laø phöông phaùp toái thöôïng vaø heát söùc caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc giaùc
ngoä. Thaät vaäy, caùc Ñaïo sö Kadampa trong quaù khöù thöôøng laáy noù
laøm thöïc haønh chính yeáu. Coù laàn Geshe Chekawa, baäc thoâng suoát
377
nhieàu giaùo lyù cuûa caû hai Truyeàn thoáng Taân vaø Cöïu vaø laø baäc ñaõ
nhaäp taâm nhieàu baûn vaên luaän lyù, tôùi thaêm Geshe Chakshingwa. ÔÛ
treân goái cuûa vò naøy oâng nhìn thaáy moät baûn vaên nhoû, vaø khi môû noù
ra oâng tình côø ñoïc ñöôïc caâu naøy:
Haõy hieán taëng lôïi laïc vaø vinh quang cho ngöôøi khaùc.
Haõy nhaän laõnh thua thieät vaø thaát baïi cho chính mình.
Chekawa nghó: ‚Thaät laø moät giaùo lyù tuyeät vôøi!‛ vaø hoûi
Chakshingwa giaùo lyù naøy teân gì.
‚Ñoù laø Taùm Caâu Keä cuûa Langri Thangpa,‛ Chakshingwa noùi.
‚Ai noùi ra nhöõng giaùo huaán naøy?‛
‚Chính Ngaøi Langri Thangpa.‛
Chekawa quyeát ñònh thoï laõnh nhöõng giaùo lyù naøy. Tröôùc heát,
oâng tôùi Lhasa vaø duøng vaøi ngaøy ñeå ñi nhieãu quanh nhöõng thaùnh
ñòa. Moät buoåi chieàu, moät ngöôøi cuøi ôû Langthang noùi vôùi oâng raèng
Langri Thangpa ñaõ vieân tòch. Chekawa hoûi ai laø ngöôøi thöøa keá
doøng truyeàn thöøa vaø ñöôïc cho bieát laø hai ngöôøi coù khaû naêng keá vò
laø Shangshungpa vaø Dodepa, nhöng hai vò naøy coù theå khoâng ñoàng
yù veà chuyeän ñoù. Tuy nhieân hoï khoâng caõi coï vì tranh daønh nhau.
Shangshungpa noùi vôùi Dodepa: ‚OÂng laø ngöôøi lôùn tuoåi hôn,
oâng neân keá vò. Toâi seõ phuïng söï oâng nhö theå oâng chính laø Ngaøi
Langri Thangpa!‛
Nhöng Dodepa traû lôøi: ‚OÂng uyeân baùc hôn. OÂng neân laøm ngöôøi
keá vò!‛
Maëc duø caû hai nhìn nhau baèng tri giaùc thanh tònh, Chekawa
giaûi thích vieäc hoï khoâng taùn thaønh keá thöøa laø moät söï thieáu soùt vaø
cho raèng caû hai ñeàu khoâng phaûi laø ngöôøi trì giöõ giaùo lyù cuûa Ngaøi
Langri Thangpa. OÂng coá gaéng tìm cho ra ngöôøi trì giöõ xuaát saéc
nhaát, vaø moïi ngöôøi noùi vôùi oâng raèng ngöôøi ñoù laø Sharawa.
378
Ngaøi Sharawa ñang ban moät giaùo lyù goàm nhieàu pho saùch cho
haøng ngaøn ngöôøi trong Taêng ñoaøn. Chekawa laéng nghe Ngaøi giaûng
trong vaøi ngaøy, nhöng khoâng nghe Ngaøi noùi moät lôøi naøo veà giaùo lyù
maø oâng ñang tìm kieám.
‚Döôøng nhö vò naøy cuõng khoâng coù giaùo lyù ñoù,‛ oâng nghó, ‚nhöng
ta seõ hoûi Ngaøi. Neáu Ngaøi coù giaùo lyù naøy, ta seõ ôû laïi. Coøn khoâng, toát
hôn ta neân ñi.‛
Vì theá Chekawa tôùi gaëp Sharawa, Ngaøi ñang nhieãu quanh moät
baûo thaùp. OÂng traûi moät taám vaûi treân maët ñaát vaø môøi Sharawa ngoài
moät laùt vaø noùi: ‚Con coù moät soá vieäc hoûi Ngaøi.‛
‚Ñaïi Ñöùc,‛ Sharawa noùi, ‚OÂng caàn hoûi vaán ñeà gì? Veà phaàn ta,
ta luoân tìm moïi caâu traû lôøi treân neäm thieàn ñònh cuûa mình.‛
‚Con ñoïc ñöôïc nhöõng lôøi naøy trong moät baûn vaên: ‘Haõy hieán
taëng lôïi laïc vaø vinh quang cho ngöôøi khaùc. Haõy nhaän laõnh thua
thieät vaø thaát baïi cho chính mình.’ Con raát thích chuùng. Ñaây coù phaûi
laø moät giaùo lyù saâu xa hay khoâng?‛
Ngaøi Sharawa traû lôøi: ‚Ñaïi Ñöùc, duø thích hay khoâng thích giaùo
lyù naøy, neáu oâng muoán thaønh töïu Phaät Quaû thì oâng khoâng theå boû
qua noù.‛
‚Coù phaûi Ngaøi ñang trì giöõ giaùo lyù naøy?‛
‚Phaûi, noù laø thöïc haønh chính cuûa ta,‛ Ngaøi Sharawa traû lôøi.
‚Vaäy thì con caàu khaån Ngaøi daïy noù cho con,‛ Chekawa noùi.
‚OÂng coù theå ôû laïi ñaây vôùi ta moät thôøi gian daøi hay khoâng?‛
Ngaøi Sharawa hoûi, ‚Neáu oâng coù theå thì ta seõ daïy noù cho oâng.‛
Töø Ngaøi Sharawa, Chekawa nhaän ñöôïc höôùng daãn theo kinh
nghieäm cuûa Ngaøi144 trong moät tieán trình tu taâm lieân tuïc keùo daøi
saùu naêm. Nhôø thöïc haønh noù oâng ñaõ coù theå hoaøn toaøn giaûi thoaùt
khoûi moïi daáu veát cuûa taùnh vò kyû.
Ñeå giaûi tröø beänh taät vaø nhöõng ñau khoå trong ñôøi naøy vaø ñeå cheá
ngöï nhöõng tinh linh, nhöõng theá löïc xaáu aùc vaø nhöõng keû gaây neân
chöôùng ngaïi, thì khoâng coù giaùo huaán naøo toát hôn thieàn ñònh Boà Ñeà
379
Taâm veà söï hoaùn ñoåi mình vaø ngöôøi khaùc. Haõy thieàn ñònh veà noù vôùi
söï kieân trì, luoân luoân töø boû nhö thuoác ñoäc taâm thöùc tieâu cöïc ñem
laïi cho baïn söï quan troïng hoùa baûn thaân thaùi quaù.
1.3 COI NGÖÔØI KHAÙC QUAN TROÏNG HÔN CHÍNH MÌNH
‚Toâi coù theå ôû trong luaân hoài, toâi coù theå bò taùi sinh trong ñòa
nguïc, toâi coù theå ñau oám, böïc doïc, hay ñau khoå vì baát kyø baát haïnh
naøo khaùc, nhöng toâi seõ chòu ñöïng taát caû nhöõng ñieàu ñoù. Caàu mong
nhöõng ñau khoå cuûa ngöôøi khaùc chín muøi trong toâi! Caàu mong
nhöõng chuùng sinh khaùc ñöôïc höôûng moïi haïnh phuùc vaø keát quaû cuûa
nhöõng thieän haïnh cuûa toâi!‛
Haõy khôi daäy tö töôûng naøy töø taän saâu thaúm cuûa con ngöôøi baïn
vaø haõy thöïc söï ñöa noù vaøo thöïc haønh, noi theo göông maãu cuûa
nhöõng vò Thaày cuûa Ngaøi Atisa, laø Ngaøi Maitriyogi vaø
Dharmaraksita, vaø cuûa Ñaïo Sö Thích Ca Maâu Ni cuûa chuùng ta
trong nhöõng laàn taùi sinh laøm Vua Padma, laøm moät con ruøa vaø laøm
Vua Manicuda.
Coù laàn, Ngaøi Maitriyogi, Thaày cuûa Atisa, ñang giaûng Phaùp thì
moät ngöôøi ñaøn oâng ôû gaàn ñoù neùm ñaù vaøo moät con choù. Vò Ñaïo sö
ñang ngoài treân ngai la leân ñau ñôùn vaø ngaõ xuoáng ñaát. Nhöõng ngöôøi
hieän dieän khoâng nhìn thaáy söï vieäc xaûy ra cho con choù neân nghó
raèng Ngaøi giaû vôø. Nhöng Ngaøi Maitriyogi bieát ñöôïc ñieàu hoï ñang
nghó, Ngaøi cho hoï thaáy treân löng Ngaøi coù veát söng coù theå nhìn thaáy
raát roõ do hoøn ñaù neùm vaøo con choù. Moïi ngöôøi coù maët ôû ñoù bò
thuyeát phuïc bôûi chöùng côù naøy: Ngaøi ñaõ nhaän vaøo thaân mình noãi
ñau ñôùn cuûa con choù bò neùm ñaù.
380
Atisa (982-1054)
Hoïc giaû AÁn Ñoä vó ñaïi cuûa Ñaïi Hoïc Vikramasila, ñaõ traûi qua möôøi naêm
cuoái ñôøi taïi Taây Taïng, ôû ñoù Ngaøi giaûng daïy Giaùo lyù nhaán maïnh vaøo
nhöõng thöïc haønh caên baûn laø quy y vaø tu haønh taâm thöùc baèng loøng töø vaø bi.
381
Luùc ñaàu Ñaïo sö Dharmaraksita laø moät hoïc giaû Thanh Vaên cuûa
phaùi Vaibhasika (Tyø Baø Sa). Maëc duø vaøo luùc ñaàu ñôøi Ngaøi chöa
bao giôø ñöôïc nghe giaùo lyù Ñaïi Thöøa, nhöng Ngaøi coù moät söï
ngöôõng moä töï nhieân ñoái vôùi truyeàn thoáng Ñaïi Thöøa, vaø Ngaøi traøn
treà loøng bi maãn maø khoâng caàn phaûi duïng coâng.
Moät laàn kia, moät ngöôøi trong vuøng Ngaøi ñang soáng laâm troïng
beänh maø thaày thuoác baûo raèng beänh ñoù chæ coù theå ñöôïc chöõa laønh
baèng moät loaïi thuoác – ñoù laø thòt ngöôøi. Neáu khoâng tìm ñöôïc noù thì
khoâng hy voïng khoûi beänh.
‚Neáu theá thì toâi seõ cho thòt cuûa toâi,‛ Dharmaraksita noùi, vaø caét
moät ít thòt ôû ñuøi, Ngaøi ñöa cho ngöôøi beänh aên vaø hoï khoûi beänh.
Bôûi chöa chöùng ngoä taùnh Khoâng neân keát quaû laø Dharmaraksita
ñau ñôùn döõ doäi, nhöng taâm ñaïi bi cuûa Ngaøi ñaõ chaën ñöùng baát kyø
caûm giaùc hoái tieác naøo.
‚Anh coù thaáy khoûe hôn khoâng?‛ Ngaøi hoûi ngöôøi beänh.
‚Vaâng, toâi khoûe roài, nhöng toâi ñaõ ñem laïi ñau khoå cho Ngaøi!‛
‚Thaäm chí toâi saün saøng chòu cheát neáu ñieàu ñoù coù theå ñem laïi
haïnh phuùc cho anh,‛ Ngaøi Dharmaraksita noùi.
Tuy nhieân Ngaøi ñau ñôùn tôùi noãi khoâng nguû ñöôïc chuùt naøo.
Cuoái cuøng, Ngaøi lô mô nguû ñöôïc moät laùt vaø coù moät giaác mô.
Moät ngöôøi ñaøn oâng toaøn thaân traéng toaùt hieän ra noùi vôùi Ngaøi:
‚Baát kyø ai muoán ñaït ñöôïc giaùc ngoä ñeàu phaûi traûi qua nhöõng thöû
thaùch nhö nhöõng gì ngöôi phaûi traûi qua. Hoaøn haûo! Hoaøn haûo!‛
ngöôøi ñaøn oâng nhoå vaøo veát thöông vaø laáy tay chaø xaùt. Veát thöông
bieán maát, hoaøn toaøn khoâng ñeå laïi daáu veát.
Khi Dharmaraksita tænh giaác mô, Ngaøi thaáy veát thöông ñaõ hoaøn
toaøn laønh laën. Ngöôøi ñaøn oâng maøu traéng chính laø Ñöùc Ñaïi Bi.145
Sau ñoù, chöùng ngoä ñích thöïc veà traïng thaùi baûn nhieân ñaõ heù nôû
trong taâm Dharmaraksita vaø nhöõng lôøi vaøng cuûa Naêm Luaän thuyeát
veà Trung Ñaïo cuûa Ñöùc Nagarjuna (Long Thoï) luoân ôû treân moâi
Ngaøi.
382
Thôøi xa xöa, trong moät ñôøi tröôùc khi Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu
Ni laø moät vò Vua teân laø Padma, moät traän dòch traàm troïng boät phaùt
trong thaàn daân cuûa Ngaøi vaø nhieàu ngöôøi ñaõ cheát. Nhaø vua môøi
nhöõng thaày thuoác tôùi vaø hoûi hoï caùch chöõa trò.
‚Beänh naøy chæ coù theå chöõa khoûi baèng thòt caù rohita,‛ hoï noùi.
‚Nhöng côn beänh ñaõ che môø taâm trí chuùng toâi tôùi noãi chuùng toâi
khoâng theå nghó ra caùch chöõa trò naøo khaùc‛
Vaøo buoåi saùng cuûa moät ngaøy laønh, nhaø vua taém röûa, maëc quaàn
aùo môùi vaø cöû haønh moät nghi leã saùm hoái vaø tònh hoùa. Ngaøi thöïc
hieän leã cuùng döôøng thònh soaïn cho Tam Baûo vaø caàu nguyeän nhieät
thaønh, Ngaøi noùi: ‚Ngay khi con cheát, caàu mong con ñöôïc laäp töùc
taùi sinh thaønh moät con caù rohita soáng trong soâng Nivritta!‛
Sau ñoù, töø cung ñieän cao moät ngaøn cubit (khoaûng 450m) Ngaøi
lao mình xuoáng ñaát – vaø ngay laäp töùc taùi sinh thaønh moät con caù.
Ngaøi theùt leân vôùi moät gioïng cuûa con ngöôøi: ‚Ta laø moät con caù
rohita, haõy laáy thòt ta vaø aên ñi!‛.
Moïi ngöôøi ñeán ñeå aên thòt caù vaø ngay khi moät beân thaân ñaõ ñöôïc
aên xong, con caù lieàn laät mình laïi vaø môøi moïi ngöôøi aên tieáp phaàn
thaân coøn laïi. Khi hoï ñang caét thòt, phaàn thaân ñaàu tieân trôû laïi ñaày
ñaën nhö tröôùc. Theo caùch naøy, khi tuaàn töï aên töøng beân thaân caù, taát
caû nhöõng ngöôøi beänh ñeàu coù theå ñöôïc chöõa laønh. Sau ñoù, con caù
noùi vôùi moïi ngöôøi raèng:
‚Ta laø vua Padma cuûa caùc ngöôøi. Ta ñaõ töø boû thaân maïng ñeå taùi
sinh thaønh moät con caù rohita cöùu caùc ngöôøi thoaùt khoûi beänh dòch.
Ñeå toû loøng bieát ôn ta, caùc ngöôi haõy töø boû nhöõng haønh ñoäng xaáu aùc
vaø laøm moïi ñieàu thieän maø caùc ngöôøi coù theå.‛
Taát caû hoï ñeàu vaâng lôøi Ngaøi vaø töø ñoù khoâng bao giôø coøn rôi
vaøo nhöõng taùi sinh xaáu nöõa.
Moät laàn khaùc, Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni taùi sinh laøm moät con
ruøa khoång loà, trong khi ñoù moät chieác thuyeàn chôû naêm traêm nhaø
buoân bò ñaém giöõa bieån.
383
Khi hoï saép cheát ñuoái thì con ruøa goïi hoï baèng gioïng ngöôøi:
‚Haõy treøo leân löng ta! Ta seõ ñöa taát caû caùc ngöôi tôùi nôi an toaøn!‛.
Con ruøa ñem nhöõng nhaø buoân naøy ñeán vuøng ñaát khoâ raùo, sau
ñoù kieät söùc quî ngaõ beân meùp nöôùc, vaø nguû thieáp ñi. Nhöng khi noù
nguû, taùm möôi ngaøn con ruoài ketaka nhö moät ñaùm maây bay ñeán vaø
baét ñaàu huùt maùu con ruøa. Khi tænh daäy, noù nhìn thaáy ruoài ñoâng voâ
keå vaø nhaän ra raèng nhöõng con ruoài seõ cheát neáu noù laën trôû laïi
xuoáng nöôùc hay boø leân maët ñaát. Vì theá noù cöù naèm yeân ñoù, hieán
thaân cho nhöõng con ruoài.
Sau naøy khi con ruøa ñaõ thaønh Phaät thì ñaøn ruoài aáy trôû thaønh
taùm möôi ngaøn vò trôøi laéng nghe giaùo lyù cuûa Ngaøi vaø laõnh hoäi ñöôïc
chaân lyù.
Trong moät dòp khaùc, Ñöùc Phaät taùi sinh ôû xöù Saketa laøm con trai
cuûa Vua Chỏm Vaøng cuøng hoaøng haäu Saéc Ñeïp Hoan Hyû. Ñænh ñaàu
caäu beù coù moät nhuïc keá146 chöùa moät vieân ngoïc baùu, töø ñoù chaûy ra
moät chaát cam loà coù naêng löïc bieán saét thaønh vaøng. Vì lyù do naøy caäu
ñöôïc goïi laø Manicuda, ‚Choûm Ngoïc.‛ Khi caäu beù sinh ra, moät traän
möa ñuû loaïi chaâu baùu ñoå xuoáng. Trong soá cuûa caûi cuûa caäu coù moät
con voi loäng laãy teân laø Nuùi Tuyeät Haûo. Laø vua, Ngaøi chæ ñaïo
nhöõng coâng vieäc theá gian phuø hôïp vôùi Giaùo Phaùp, luoân boá thí cho
ngöôøi ngheøo, nhôø ñoù chaám döùt ñöôïc söï ngheøo khoå vaø caûnh aên xin.
Moät risi teân laø Brighu gaû con gaùi cho Ngaøi. Coâ sinh ra töø moät
hoa sen vaø coù nhöõng töôùng toát. Töø söï keát hôïp naøy, moät ñöùa con
trai gioáng nhö cha ra ñôøi, vaø ngöôøi ta goïi caäu laø Choûm Hoa Sen.
Moät ngaøy noï, nhaø vua quyeát ñònh toå chöùc moät leã cuùng döôøng
lôùn vaø môøi nhieàu vò khaùch, trong soá ñoù coù risi Brighu vaø moät vò
vua teân Dusyanta, Khoù-Kham Nhaãn. Khi aáy Trôøi Indra (Ñeá Thích)
muoán thöû yù ñònh cuûa Vua Choûm Ngoïc neân mang thaân töôùng cuûa
moät raksasa (daï xoa). OÂng nhaûy ra khoûi leã cuùng löûa vaø tieán tôùi nhaø
vua, yeâu caàu thöïc phaåm vaø nöôùc uoáng. Nhaø vua taëng oâng ñuû loaïi
moùn aên vaø thöùc uoáng, nhöng oâng töø choái taát caû.
384
OÂng noùi vôùi nuï cöôøi nhaït: ‚Taát caû nhöõng gì toâi caàn laø thòt vaø
maùu coøn aám cuûa moät ngöôøi môùi bò gieát!‛
Nhaø vua hôi giaät mình. ‚Ta khoâng theå laøm ñöôïc vieäc naøy maø
khoâng laøm toån haïi ngöôøi khaùc,‛ Ngaøi nghó. ‚Cho duø oâng ta gieát ta,
ta seõ khoâng bao giôø laøm haïi ngöôøi khaùc. Tuy nhieân, tröø phi ta cho
oâng ta nhöõng gì oâng ta caàn, neáu khoâng moïi hy voïng cuûa oâng ta seõ
ñoå vôõ. Ta seõ laøm gì nhæ?‛
Luùc ñoù, Nhaø vua quyeát ñònh ñaõ tôùi luùc cuùng döôøng chính maùu
vaø thòt cuûa mình vaø noùi: ‚Toâi seõ cho oâng maùu vaø thòt cuûa chính
toâi.‛
Söï hoaûng loaïn lan khaép taäp hoäi vaø hoï coá gaéng thuyeát phuïc
vua, nhöng khoâng coù hieäu quaû. Nhaø vua caét tónh maïch coå ñeå cho
maùu. Daï xoa uoáng maùu no neâ roài caét thòt cuûa vua vaø quyû ma aên
thòt cho tôùi khi chæ coøn laïi boä xöông. Quyeán thuoäc cuûa nhaø vua
buoàn baõ. Hoaøng haäu ngaõ baát tænh treân maët ñaát. Nhöng nhaø vua vaãn
laøm chuû ñöôïc naêng löïc cuûa mình vaø Trôøi Indra trôû neân voâ cuøng
hoan hyû.
‚Ta laø Indra,‛ oâng ta noùi. ‚Ta khoâng caàn thòt vaø maùu vì theá
ngaøi coù theå ngöng haønh vi nhaân ñöùc cuûa ngaøi laïi.‛ OÂng boâi cam loà
linh thaùnh leân caùc veát thöông treân thaân nhaø vua khieán vua hoài
phuïc nhö tröôùc.
Veà sau, Vua Choûm Ngoïc ban voi Nuùi Tuyeät Haûo cho quan
thöôïng thö cuûa Ngaøi teân laø Coã xe cuûa Brahma. Vaøo luùc ñoù moät
trong nhöõng ñeä töû cuûa risi Marici tôùi, risi Marici laø ngöôøi ñaõ thaønh
töïu trong thieàn ñònh. Nhaø vua ñoùn tieáp oâng ta vôùi loøng toân kính saâu
xa vaø hoûi oâng ta caàn gì.
‚Ñeå toû loøng bieát ôn vò thaày ñaõ daïy toâi kinh Veda, toâi muoán
daâng cho thaày toâi moät ngöôøi haàu, vì hieän taïi thaày toâi ñaõ giaø vaø
khoâng coøn ai. Toâi tôùi xin vôï vaø con Ngaøi.‛
Vì theá nhaø vua ñeå cho vôï con cuûa mình ñi. Ngöôøi ñeä töû cuøng ñi
vôùi hoï vaø daâng hoï cho thaày mình.
385
Trong luùc ñoù, Vua Khoù-Kham Nhaãn theøm muoán con voi. Khi
veà tôùi vöông quoác cuûa mình, vua gôûûi moät thoâng ñieäp yeâu caàu phaûi
daâng con voi cho vua. Vua ñöôïc trình baùo kòp thôøi laø con voi ñaõ
ñöôïc ñem cho moät ngöôøi baø la moân. Nhöng nhaø vua khoâng chòu
nghe vaø ñe doïa seõ coù chieán tranh neáu khoâng giao con voi. Khi
quaân ñòch tieán ñeán, Vua Choûm Ngoïc caûm thaáy moät noãi buoàn saâu
xa trong loøng.
‚Ñaùng buoàn bieát bao khi chæ trong choác laùt tính tham lam coù
theå bieán ngöôøi baïn thaân thieát nhaát thaønh keû thuø gheâ gôùm nhaát!‛
Ngaøi nghó. ‚Neáu ta chuaån bò chieán ñaáu, ta coù theå deã daøng ñaùnh baïi
oâng ta. Nhöng nhieàu ngöôøi seõ ñau khoå, vì theá ta phaûi troán ñi!‛
Boán vò Phaät Ñoäc Giaùc xuaát hieän vaø noùi: ‚Ñaïi Vöông, ñaõ ñeán
luùc Ngaøi vaøo röøng.‛
Vì theá Ngaøi ñi tôùi Röøng Nieàm Say Meâ cuûa Ngöôøi Khaùc, trong
khi nhöõng thöôïng thö cuûa Ngaøi tôùi gaëp Marici vaø hoûi xin vò hoaøng
töû treû laø ngöôøi ñaõ ñöôïc taëng cho oâng ta. Marici traû laïi hoaøng töû vaø
hoaøng töû naém quyeàn chæ huy quaân ñoäi vaø laâm traän. Vua Khoù-
Kham Nhaãn bò thua traän vaø bò buoäc phaûi lui veà, vaø nhöõng tö töôûng
cuøng nhöõng haønh vi xaáu aùc ñaõ mang laïi beänh taät vaø ñoùi keùm cho
vöông quoác cuûa nhaø vua.
Khi vua Khoù-Kham Nhaãn hoûi nhöõng ngöôøi baø la moân cuûa oâng
ta ñieàu gì coù theå laøm cho nhöõng tai hoïa naøy chaám döùt, hoï noùi:
‚Phöông thuoác ñoù laø nhöõng vieân ngoïc cuûa Vua Choûm Ngoïc. Ngaøi
neân xin nhaø vua vieân ngoïc ñoù.‛
‚Nhöng chaéc chaén laø oâng ta seõ töø choái,‛ Vua Khoù-Kham Nhaãn
noùi.
Tuy nhieân, nhöõng ngöôøi baø la moân cöù khaêng khaêng noùi raèng
Vua Choûm Ngoïc seõ cho – bôûi vua ñaõ chaúng noåi danh laø khoâng bao
giôø töø choái moät lôøi thænh caàu naøo ñoù sao? Moät ngöôøi baø la moân
ñöôïc phaùi ñi ñeå xin vua vieân ngoïc.
386
Vua Choûm Ngoïc ñang ñi xuyeân qua caùnh röøng, nhìn quanh
quaån, vaø tôùi vuøng laân caän aån thaát cuûa Marici. Cuøng luùc ñoù, hoaøng
haäu - vôï Ngaøi – ñang tìm reã vaø laù trong röøng gaàn ñoù, bò moät thôï
saên taán coâng.
‚Vua Choûm Ngoïc cöùu toâi!‛ baø la leân.
Töø xa tieáng keâu khoùc cuûa baø vang tôùi tai Vua Choûm Ngoïc,
Ngaøi töï hoûi ñieàu gì xaûy ra vaø ñi tôùi xem. Teân thôï saên thaáy Ngaøi
ñeán gaàn, töôûng laø vò risi. Sôï bò nguyeàn ruûa, haén boû chaïy. Moät
ngöôøi nhö Hoaøng haäu tröôùc ñaây töøng thuï höôûng voâ soá tieän nghi cuûa
trieàu ñình maø nay laâm vaøo caûnh khoán cuøng ñeán noãi Vua Choûm
Ngoïc phaûi baøng hoaøng khi nhìn thaáy baø. Ngaøi nghó: ‚Buoàn laøm
sao! Moïi söï duyeân hôïp chaúng coù gì ñaùng tin caäy.‛
Ñuùng luùc ñoù söù giaû baø la moân cuûa Vua Khoù-Kham Nhaãn ñi tôùi.
OÂng ta thuaät laïi cho Ngaøi caâu chuyeän vaø hoûi xin nhuïc keá treân ñaàu
Ngaøi.
‚Haõy caét vaø laáy noù ñi,‛ nhaø Vua noùi.
Ngöôøi baø la moân laøm theo vaø ra ñi. Moïi beänh taät vaø ñoùi keùm
ñaõ chaám döùt trong vöông quoác cuûa Vua Khoù-Kham Nhaãn.
Khi Vua Choûm Ngoïc chòu ñöïng noãi ñau ñôùn do veát thöông gaây
ra, noù khôi daäy trong Ngaøi loøng ñaïi bi ñoái vôùi taát caû chuùng sinh
trong caùc ñòa nguïc noùng. Sau ñoù Ngaøi baát tænh.
Trong luùc ñoù, ñöôïc nhöõng ñieàm laønh thuùc ñaåy, nhieàu ngöôøi
trong trieàu ñình cuõng nhö caùc vò trôøi ñi tôùi.
Hoï noùi: ‚OÂi, Ñöùc Vua, ñieàu gì ñaõ xaûy ra?‛
Nhaø vua ngoài daäy vaø chuøi nhöõng veát maùu treân maët Ngaøi.
‚Vua Khoù-Kham Nhaãn cho ngöôøi tôùi xin nhuïc keá treân ñaàu ta vì
theá ta ñaõ taëng noù cho oâng ta,‛ Ngaøi traû lôøi.
‚Ñieàu gì khieán Ngaøi laøm nhö vaäy?‛ hoï hoûi.
‚Ta khoâng coá giöõ cho rieâng mình baát kyø ñieàu gì. Mong öôùc duy
nhaát cuûa ta laø vöông quoác cuûa Vua Khoù-Kham Nhaãn phaûi ñöôïc
387
cöùu thoaùt khoûi beänh taät vaø naïn ñoùi keùm. Nhöng ta coøn muoán moät
ñieàu nöõa..‛
‚Ñoù laø gì?‛ hoï hoûi.
‚Ta coù khaû naêng che chôû taát caû chuùng sinh,‛ Ngaøi traû lôøi.
‚Nhöng Ngaøi khoâng caûm thaáy chuùt hoái tieác naøo chöù?‛ hoï hoûi.
‚Khoâng, hoaøn toaøn khoâng,‛ nhaø vua noùi.
‚Nhìn veû ñau ñôùn treân maët Ngaøi thì thaät khoù coù theå tin ñieàu Ngaøi
noùi.‛
‚Toát,‛ nhaø vua noùi, ‚neáu ta thaät söï khoâng hoái tieác veà vieäc taëng
nhuïc keá cho Vua Khoù-Kham Nhaãn vaø quaàn thaàn cuûa ngaøi, caàu
mong thaân ta trôû laïi y nhö tröôùc!‛
Vaø ñoù laø ñieàu ñaõ xaûy ra. Khi aáy quaàn thaàn cuûa Ngaøi van naøi
Ngaøi trôû laïi cung ñieän, nhöng Ngaøi töø choái. Vaøo luùc ñoù, boán vò
Phaät Ñoäc Giaùc laïi xuaát hieän.
‚Bôûi oâng giuùp cho keû thuø quaù nhieàu, sao khoâng giuùp ñôõ nhöõng
baïn höõu cuûa oâng?‛ caùc Ngaøi noùi. ‚Baây giôø oâng neân trôû veà cung ñieän
cuûa mình.‛
Nhaø Vua trôû veà cung ñieän, vaø ñem laïi lôïi ích vaø haïnh phuùc cho
thaàn daân cuûa Ngaøi.
2. Tu taäp giôùi luaät cuûa Boà Ñeà Taâm aùp duïng: Saùu toaøn
thieän sieâu vieät (Luïc Ñoä Ba La Maät)
Naêm caùi ñaàu tieân trong saùu toaøn thieän sieâu vieät (saùu ba la maät)
– boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán, thieàn ñònh – laø taát caû nhöõng
phöông dieän cuûa söï thöïc haønh nhöõng phöông tieän thieän xaûo. Toaøn
thieän thöù saùu laø trí tueä thì thuoäc veà söï tích taäp trí tueä nguyeân
thuûy.147
388
2.1 BOÁ THÍ SIEÂU VIEÄT
Boá thí coù theå söû duïng ba hình thöùc: boá thí vaät chaát (taøi thí), boá
thí Phaùp (Phaùp thí), vaø boá thí söï che chôû thoaùt khoûi sôï haõi (voâ uyù
thí).
2.1.1 Boá thí vaät chaát (Taøi thí)
Coù ba loaïi boá thí vaät chaát: boá thí thoâng thöôøng, ñaïi boá thí vaø
ñaïi boá thí khaùc thöôøng.
Boá thí thoâng thöôøng. Ñieàu naøy aùm chæ vieäc boá thí baát kyø vaät
chaát naøo, cho duø noù khoâng nhieàu hôn moät nhuùm traø hay moät cheùn
boät luùa maïch. Neáu noù ñöôïc boá thí vôùi moät yù ñònh hoaøn toaøn thanh
tònh thì soá löôïng khoâng quan troïng. Söï Saùm hoái nhöõng Sa suùt noùi veà
‚keát quaû tích cöïc trong töông lai cuûa vieäc boá thí chæ moät muoãng
thöïc phaåm cho moät chuùng sinh trong coõi suùc sinh.‛ Ta ñöôïc bieát
raèng baèng caùch söû duïng naêng löïc cuûa caùc dharani,* caùc thaàn chuù
vaø nhöõng kyõ thuaät khaùc vôùi söï thieän xaûo trong phöông tieän vaø loøng
ñaïi bi, chæ vôùi moät gioït nöôùc hay moät haït luùa maïch, caùc Ñaáng
Chieán Thaéng ñaõ coù theå cöùu giuùp caùc ngaï quyû nhieàu nhö caùt soâng
Haèng.
Nhöõng cuoäc cuùng döôøng löûa ñoû vaø traéng ñem laïi lôïi ích to lôùn
cho ngaï quyû di chuyeån khaép hö khoâng. Maët khaùc, nhöõng tinh linh
ñöôïc nuoâi döôõng baèng söï soáng cuûa chuùng sinh khaùc coù theå taïm
thôøi thoûa maõn baèng muøi vò cuûa vieäc cuùng döôøng thöïc phaåm thieâu
ñoát (cuùng döôøng löûa) vaø taâm hoï ñöôïc giaûi thoaùt nhôø taëng phaåm cuûa
Giaùo Phaùp.** Keát quaû laø hoï khoâng coøn laøm toån haïi ngöôøi khaùc, vaø
*
Moät loaïi thaàn chuù daøi ñöôïc tìm thaáy trong caùc Kinh ñieån.
**
Trong nghi thöùc cuûa moät cuoäc cuùng döôøng löûa (xem Thuaät ngöõ), ‚boá thí
Phaùp‛ thöôøng ñöôïc bao goàm trong hình thöùc cuûa baøi keä toùm taét giaùo lyù cuûa
389
do ñoù nhieàu chuùng sinh ñöôïc baûo veä thoaùt khoûi noãi nguy hieåm cuûa
caùi cheát. Ñieàu naøy taïo thaønh boá thí söï che chôû thoaùt khoûi sôï haõi
(voâ uyù thí), vì theá thöïc haønh cuùng döôøng löûa bao goàm caû ba loaïi boá
thí.
Vì caû hai vieäc cuùng döôøng löûa vaø torma nöôùc ñeàu deã thöïc hieän vaø
raát hieäu quaû neân haõy coá gaéng thöïc haønh chuùng ñeàu ñaën vaø khoâng giaùn
ñoaïn. Seõ raát toát neáu moãi naêm chuùng ta cuùng döôøng moät traêm ngaøn
torma nöôùc.
Khi ngöôøi ta nhaän ñöôïc moät ít thöïc phaåm hay moät ít tieàn, hoï naém
chaët chuùng baèng baøn tay sieát cöùng cuûa moät ngöôøi ñang haáp hoái, vaø
chaúng theå duøng chuùng cho ñôøi naøy hay nhöõng ñôøi sau. Cho duø hoï coù
nhieàu tôùi ñaâu chaêng nöõa thì hoï vaãn nghó laø hoï khoâng coù gì, vaø reân ræ
nhö theå hoï saép cheát ñoùi. Caùch cö xöû nhö vaäy coù theå töùc khaéc taïo neân
moät kinh nghieäm gioáng nhö kinh nghieäm cuûa coõi ngaï quyû, qua keát
quaû töông ñoàng vôùi nguyeân nhaân.#
Haõy traùnh nhöõng thaùi ñoä nhö vaäy vaø coá gaéng soáng roäng raõi,
baèng nhöõng hoaït ñoäng nhö cuùng döôøng Tam Baûo vaø boá thí cho caùc
haønh khaát. Nhö Ngaøi Jetsun Mila noùi:
Haõy moi thöïc phaåm töø mieäng baïn vaø cho ñi nhö cuûa boá thí.
Maët khaùc, neáu baïn ñeå cho mình trôû thaønh moät keû noâ leä cho
taùnh tham lam ích kyû cuûa baïn, thì coù theå ñi tôùi choã laø cho duø baïn
coù moïi cuûa caûi trong theá gian nhöng döôøng nhö noù vaãn khoâng ñuû
cho moät ngöôøi; vaø, khoâng daùm buoâng boû nhöõng gì baïn coù, baïn seõ
töï nhuû raèng baát kyø nhöõng gì baïn saép söû duïng ñeå cuùng döôøng hay
Ñöùc Phaät, ‚Haõy töø boû aùc haïnh..,‛ ñöôïc trích daãn ôû tieát 2.1.2 Boá thí Phaùp trong
Chöông naøy.
#
xem Phaàn Moät, Chöông Boán, Muïc I, tieát 2.2.2 Nhöõng kinh nghieäm töông töï
vôùi nguyeân nhaân.
390
boá thí cho ngöôøi ngheøo khoù baïn seõ phaûi tìm kieám veà sau naøy hay
töø moät nôi naøo khaùc.
Noùi chung, Ñöùc Phaät daïy boá thí vaät chaát vaø nhöõng thöïc haønh
khaùc bao goàm nhöõng sôû höõu vaät chaát chuû yeáu cho caùc Boà Taùt cö só.
Neáu baïn laø moät vò taêng hay ni, ñieàu quan troïng laø hoaøn toaøn giaûm
bôùt caùc ham muoán, hoïc caùch baèng loøng vôùi nhöõng gì baïn coù, vaø
thöïc haønh tu taäp ba nhaùnh cuûa con ñöôøng cao caáp hôn vôùi söï quyeát
taâm trong caùc sôn thaát vaø nhöõng nôi coâ tòch, vui veû chaáp nhaän moïi
gian khoå.
Moät soá haønh giaû töø boû thöïc haønh taâm linh cuûa hoï ñeå lao vaøo
vieäc buoân baùn, laøm noâng nghieäp hay nhöõng phöông tieän sinh nhai
khaùc, vaø chaát ñoáng cuûa caûi baèng thuû ñoaïn quyû quyeät vaø gian xaûo.
Hoï choáng cheá raèng hoï ñang thöïc haønh Phaùp qua vieäc cuùng döôøng
vaø laøm töø thieän baèng cuûa caûi maø hoï ñaõ kieám ñöôïc. Nhöng ngöôøi ta
noùi veà nhöõng ngöôøi aáy nhö sau:
Khi Phaùp khoâng ñöôïc thöïc haønh phuø hôïp vôùi Phaùp
thì baûn thaân Phaùp coù theå gaây neân söï taùi sinh xaáu.
Caùch tieáp caän cuûa hoï thì hoaøn toaøn voâ giaù trò. Vì theá, ñieàu toái
yeáu laø luoân haøi loøng vôùi nhöõng gì mình coù.
Ñaïi boá thí. Ñieàu naøy coù nghóa laø cho ngöôøi khaùc caùi gì ñoù hieám
coù hay raát quyù baùu ñoái vôùi caù nhaân baïn, chaúng haïn nhö ngöïa hay
voi, hay thaäm chí con trai hay con gaùi cuûa rieâng baïn.
Ñaïi boá thí khaùc thöôøng. Ñieàu naøy aùm chæ vieäc hieán taëng töù chi,
thaân theå hay cuoäc soáng cuûa chính baïn. Nhöõng göông maãu laø
Hoaøng Töû Ñaïi Duõng Caûm hieán thaân maïng cho moät coïp caùi ñoùi
khaùt. Toå Nagarjuna (Long Thoï) caét ñaàu cho con trai vua
Surabhibhadra,* vaø Coâng Chuùa Mandabhadri cuõng hieán thaân maïng
*
Xem Phaàn Moät, Chöông Boán, Muïc III.
391
cho moät con coïp caùi. Tuy nhieân, chæ moät baäc ñaõ ñaït ñöôïc moät trong
nhöõng quaû vò cuûa Boà Taùt môùi thöïc haønh loaïi boá thí naøy. Nhöõng
ngöôøi bình thöôøng khoâng theå laøm noåi nhöõng vieäc nhö theá.148 Taïm
thôøi, haõy daâng hieán trong taâm thöùc thaân theå, cuoäc soáng vaø taøi saûn
cuûa baïn cho söï lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi khaùc maø khoâng tham
luyeán, vaø caàu nguyeän raèng moät ngaøy naøo ñoù baïn seõ coù ñuû khaû
naêng ñeå thöïc söï boá thí chuùng.
2.1.2 Boá thí Phaùp (Phaùp thí)
Ñieàu naøy coù nghóa laø daãn daét ngöôøi khaùc tôùi thöïc haønh taâm linh
baèng caùch ban nhöõng quaùn ñaûnh, giaûng Phaùp, trao truyeàn Kinh vaên vaø
v.v.. Tuy nhieân, laøm ñieàu toát cho ngöôøi khaùc trong khi tham duïc ích
kyû cuûa chính mình vaãn chöa bieán maát thì seõ chaúng laø gì ngoaøi moät
cuoäc trình dieãn,
Caùc ñeä töû cuûa Ngaøi Atisa hoûi Ngaøi khi naøo thì hoï coù theå giaûng
daïy cho ngöôøi khaùc, laøm vieäc vì lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc hay thöïc
hieän phaùp chuyeån di taâm thöùc cho ngöôøi vöøa môùi cheát. Ngaøi traû lôøi
nhö sau:
OÂng coù theå daãn daét ngöôøi khaùc moät khi oâng ñaõ
chöùng ngoä taùnh Khoâng vaø phaùt trieån khaû naêng thaáu thò.
OÂng coù theå laøm vieäc vì lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc moät khi
ñoái vôùi lôïi laïc cuûa rieâng oâng149 chaúng coøn gì ñeå laøm.
OÂng coù theå thöïc hieän phaùp chuyeån di cho ngöôøi cheát
moät khi oâng ñaõ ñi vaøo con ñöôøng cuûa caùi thaáy (Kieán).
Ngaøi cuõng noùi:
392
Thôøi buoåi suy ñoài naøy khoâng phaûi laø luùc ñeå khoe khoang;
Ñaõ tôùi luùc khôi daäy söï quyeát ñònh.
Khoâng phaûi laø luùc ñeå naém giöõ nhöõng ñòa vò cao;
Ñaõ tôùi luùc giöõ moät vò trí khieâm toán.
Khoâng phaûi laø luùc ñeå coù nhöõng ngöôøi haàu vaø ñeä töû;
Ñaõ tôùi luùc soáng trong coâ tòch.
Khoâng phaûi laø luùc ñeå chaêm soùc ñeä töû;
Ñaõõ tôùi luùc töï chaêm soùc chính mình.
Khoâng phaûi laø luùc ñeå phaân tích nhöõng ngoân töø;
Ñaõõ tôùi luùc ñeå quaùn chieáu yeáu nghóa.
Khoâng phaûi laø luùc ñeå ñi rong;
Ñaõõ tôùi luùc ôû yeân moät choã.
Ba Anh Em hoûi Geshe Tonpa raèng thöïc haønh trong coâ tòch hoaëc giuùp ñôõ
ngöôøi khaùc baèng Giaùo Phaùp, caùi naøo quan troïng hôn. Geshe Tonpa traû
lôøi:
Ñoái vôùi moät ngöôøi sô cô khoâng coù kinh nghieäm laãn söï chöùng
ngoä thì thaät voâ ích khi coá gaéng giuùp ñôõ ngöôøi khaùc baèng Giaùo
Phaùp. Khoâng theå nhaän ñöôïc töø hoï söï gia hoä naøo, gioáng nhö
khoâng coù gì ñeå roùt ra töø moät bình troáng. Nhöõng giaùo huaán cuûa
hoï voâ vò vaø khoâng coù thöïc chaát, gioáng nhö uû bia maø khoâng neùn
haït.
Moät soá ngöôøi ôû giai ñoaïn öôùc nguyeän, laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù
hôi aám150 cuûa thöïc haønh nhöng chöa thieát laäp moät söï kieân coá
vöõng chaéc treân ñoù thì khoâng theå laøm vieäc cho lôïi ích cuûa
chuùng sinh. Nhöõng söï gia hoä cuûa hoï gioáng nhö thöù gì ñoù ñöôïc
roùt töø bình naøy sang bình khaùc: hoï chæ coù theå ñoå ñaày cho
ngöôøi khaùc baèng caùch laøm caïn kieät chính mình. Nhöõng giaùo
huaán cuûa hoï gioáng nhö moät ngoïn ñeøn ñöôïc chuyeàn tay naøy
393
qua tay khaùc: neáu hoï cho ngöôøi khaùc aùnh saùng thì hoï seõ ôû
trong boùng toái.
Nhöng ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc moät trong nhöõng quaû vò Boà Taùt thì
saün saøng laøm vieäc cho lôïi ích cuûa chuùng sinh. Nhöõng söï gia
hoä cuûa hoï gioáng nhö naêng löïc cuûa moät bình nhö yù: hoï coù theå
ñem taát caû chuùng sinh tôùi söï tröôûng thaønh maø khoâng bao giôø
trôû neân khoâ caïn. Nhöõng giaùo huaán cuûa hoï gioáng nhö moät
ngoïn ñeøn ôû trung taâm, moïi ngöôøi coù theå laáy aùnh saùng töø noù
maø ngoïn ñeøn khoâng bao giôø môø toái.
Do ñoù, thôøi ñaïi suy ñoài naøy khoâng phaûi laø luùc ñeå nhöõng ngöôøi
bình thöôøng giuùp ñôõ ngöôøi khaùc moät caùch hôøi hôït beà ngoaøi,
maø ñuùng hôn laø luùc ñeå hoï soáng ôû nhöõng nôi coâ tòch vaø tu haønh
taâm thöùc baèng loøng töø vaø bi cuûa Boà ñeà Taâm. Ñaây laø luùc traùnh
xa nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc. Khi moät caây thuoác quyù151 vaãn coøn
laø moät caây non chöa tôùi luùc thu hoaïch, thì ñoù laø luùc phaûi baûo
veä noù.
Vì nhöõng lyù do naøy, seõ thaät khoù khaên ñeå thöïc söï boá thí Phaùp
cho ngöôøi khaùc. Thuyeát giaûng moät giaùo lyù cho ngöôøi khaùc maø baûn
thaân chöa töøng coù kinh nghieäm veà noù seõ chaúng giuùp ñöôïc gì cho
hoï. Ñoái vôùi vieäc tích coùp caùc vaät cuùng döôøng vaø taøi saûn baèng vieäc
giaûng Phaùp, Ngaøi Padampa Sangye goïi noù laø ‚söû duïng Phaùp nhö
moùn haøng ñeå laøm giaøu.‛
Tröø phi baïn ñaõ chieán thaéng vieäc öôùc muoán baát kyø ñieàu gì cho
chính mình, seõ chaúng toát laønh gì hôn khi voäi vaõ lao vaøo nhöõng hoaït
ñoäng vò tha. Thay vaøo ñoù, haõy caàu nguyeän raèng taâm thöùc cuûa
nhöõng tinh linh coù thieän caên coù theå ñöôïc giaûi thoaùt khi nghe baïn
caàu nguyeän, trì tuïng caùc thaàn chuù hay tuïng ñoïc Kinh ñieån. Haõy suy
xeùt kyõ löôõng ñieàu ñoù ñeå coù theå tuïng nhöõng baøi nguyeän boá thí Phaùp
394
ñöôïc tìm thaáy ôû phaàn cuoái cuûa caùc baûn vaên nghi thöùc ñeå cuùng
döôøng caùc torma nöôùc hay cuùng döôøng thaân,152 chaúng haïn nhö:
Haõy töø boû ñieàu xaáu

Naêng laøm caùc haïnh laønh.
Thöôøng laøm chuû boån taâm.
Ñaây laø lôøi Phaät daïy.
Khi nhöõng tham duïc ích kyû cuûa baûn thaân baïn ñaõ bò caïn kieät, seõ
tôùi luùc baïn hoaøn toaøn daâng hieán baûn thaân cho ngöôøi khaùc, khoâng
chuùt baän taâm veà söï an toaøn vaø haïnh phuùc cuûa rieâng mình vaø khoâng
lôi loûng noã löïc cuûa baïn duø chæ trong giaây laùt.
2.1.3 Boá thí söï che chôû khoûi sôï haõi (Voâ uùy thí)
Ñieàu naøy coù nghóa laø thöïc söï laøm baát kyø ñieàu gì baïn coù theå ñeå
giuùp ñôõ ngöôøi khaùc trong luùc khoù khaên. Chaúng haïn, noù bao goàm
vieäc cung caáp nôi truù aån cho nhöõng ngöôøi khoâng coù choã ôû an toaøn,
mang laïi söï che chôû cho nhöõng ngöôøi khoâng ñöôïc baûo hoä, vaø ñeán
vôùi nhöõng ngöôøi khoâng coù baïn ñoàng haønh. Noù ñaëc bieät ñeà caäp tôùi
nhöõng haønh ñoäng nhö caám saên baén vaø ñaùnh baét caù baát kyø nôi naøo
baïn coù khaû naêng laøm vieäc ñoù, mua laïi nhöõng con cöøu ñang bò
mang ñi laøm thòt, vaø cöùu maïng nhöõng con caù, nhöõng con saâu, ruoài
muoãi vaø nhöõng sinh vaät saép cheát khaùc. Bôûi Ñöùc Phaät ñaõ daïy raèng
trong taát caû nhöõng haønh vi töông ñoái toát, cöùu maïng soáng cuûa chuùng
sinh laø haønh vi toát ñeïp nhaát.
Vieäc cuøng thöïc hieän nhöõng loaïi boá thí khaùc nhau taïo thaønh moät
ñieåm quan troïng nhaát cuûa caùc giôùi nguyeän Maät thöøa. Trong Nhöõng
Giôùi nguyeän cuûa Naêm Boä coù noùi:
395
Nhö samaya cuûa Baûo Sanh Boä,

Haõy luoân thöïc haønh boán loaïi boá thí. (phaùp, voâ uùy, taøi vaät vaø
tình thöông)
2.2 TRÌ GIÔÙI SIEÂU VIEÄT
Trì Giôùi sieâu vieät bao goàm vieäc traùnh laøm nhöõng haønh vi tieâu
cöïc, quyeát laøm ñieàu thieän, vaø ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi khaùc.
2.2.1 Traùnh nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc
Ñieàu naøy coù nghóa laø loaïi boû nhö thuoác ñoäc taát caû muôøi haønh ñoäng
tieâu cöïc cuûa thaân, ngöõ vaø taâm153 khoâng nhaém tôùi nhöõng lôïi ích cuûa
ngöôøi khaùc.
2.2.2 Quyeát laøm vieäc thieän
Ñieàu naøy coù nghóa laø luoân taïo ra caøng nhieàu caøng toát nhöõng
nguoàn maïch toát laønh cho töông lai baèng caùch luoân luoân laøm moïi
thieän haïnh maø baïn coù theå, baát luaän chuùng coù veû taàm thöôøng voâ
nghóa tôùi ñaâu chaêng nöõa.
Nhö tuïc ngöõ bình daân noùi: ‚Nhöõng thieän haïnh chæ xaûy ra khi
mieäng vaø tay ta töï do, nhöõng aùc haïnh xaûy ra khi ta ngoài hay ñi
loøng voøng.‛ Chæ baèng caùch luoân luoân kieåm soaùt vôùi söï chaùnh
nieäm, tænh giaùc vaø chuù taâm cao ñoä, vaø baèng caùch heát söùc noã löïc
laøm ñieàu thieän vaø kieàm cheá khoâng laøm ñieàu aùc, baïn coù theå traùnh
khoâng maéc phaïm nhieàu aùc haïnh traàm troïng – ngay caû khi baïn
ñang hoaøn toaøn tieâu khieån.
Laøm nhöõng aùc haïnh nhoû beù nhaát,
Vì tin raèng chuùng khoâng theå taùc haïi:
Ngay caû moät taøn löûa nhoû;
Coù theå ñoát chaùy moät nuùi coû.
396
Haõy luoân luoân ñöa lôøi khuyeân naøy vaøo thöïc haønh, thöôøng
xuyeân aùp duïng chaùnh nieäm vaø tænh giaùc, vaø cuoái cuøng baïn seõ thu
hoaïch ñöôïc moät khoái löôïng khoâng theå töôûng töôïng noåi nhöõng
haønh vi tích cöïc trong tieán trình caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa baïn.
Khi ñi ngang qua moät ñoáng ñaù mani, chæ ñôn giaûn toû loøng toân kính
baèng caùch dôû noùn vaø nhieãu quanh noù theo chieàu kim ñoàng hoà vaø
aùp duïng ba phöông phaùp toái cao, ñieàu ñoù chaéc chaén coù theå ñöa daãn
baïn tôùi söï toaøn giaùc. Coù caâu noùi raèng:
Khoâng laøm nhöõng thieän haïnh nhoû beù nhaát,

Vì tin raèng chuùng khoù giuùp ích ñöôïc ai:
Töøng gioït nöôùc tuaàn töï rôi
Sôùm hay muoän cuõng laøm ñaày moät hoà lôùn.
Coù caâu chuyeän veà moät con heo bò choù röôït chaïy quanh moät
baûo thaùp, vaø caâu chuyeän khaùc veà baûy con saâu böôùm bò tuoät khoûi
chieác laù rôi xuoáng moät con suoái vaø ñöôïc doøng nöôùc daãn ñi quanh
thaùp: roát cuoäc nhöõng söï kieän nhö theá ñuû ñeå ñöa nhöõng chuùng sinh
ñoù ñi tôùi giaûi thoaùt.
Vì theá haõy luoân luoân töø boû haønh vi aùc haïi nhoû beù nhaát; haõy laøm
baát kyø ñieàu thieän naøo baïn coù theå vaø hoài höôùng moïi coâng ñöùc cho
söï lôïi laïc cuûa chuùng sinh. Ñieàu naøy bao goàm moïi giôùi luaät cuûa Boà
Taùt nguyeän.
2.2.3 Ñem laïi lôïi ích cho ngöôøi khaùc
Nhö chuùng ta ñaõ thaáy, khi baïn hoaøn toaøn thoaùt khoûi söï ham muoán
baát kyø ñieàu gì cho baûn thaân thì seõ tôùi luùc ñeå baïn tröïc tieáp laøm vieäc
vì lôïi ích cuûa ngöôøi khaùc, söû duïng boán caùch thu huùt ngöôøi khaùc (töù
nhieáp phaùp). Nhöng laø moät keû sô cô, caùch ñem laïi lôïi ích cho
ngöôøi khaùc laø hoài höôùng moïi söï thöïc haønh maø baïn laøm trong khi tu
taäp baèng caùch laøm caùc thieän haïnh vaø traùnh nhöõng aùc haïnh vì söï lôïi
397
laïc cuûa taát caû chuùng sinh. Taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän
baèng caùch aùp duïng ba phöông phaùp toái cao.
2.3 NHAÃN NHUÏC SIEÂU VIEÄT
Nhaãn nhuïc bao goàm ba phöông dieän: nhaãn nhuïc khi gaëp baát coâng,
nhaãn nhuïc chòu ñöïng nhöõng gian khoå vì Phaùp, vaø nhaãn nhuïc ñoái
maët vôùi chaân lyù saâu xa maø khoâng sôï haõi.
2.3.1 Nhaãn nhuïc khi gaëp baát coâng
Loaïi nhaãn nhuïc naøy neân aùp duïng baát cöù khi naøo baïn bò taán coâng,
maát caép hay thaát baïi, bò sæ nhuïc vaøo maët hay bò noùi xaáu sau löng.
Thay vì khoù chòu vaø phaûn öùng moät caùch giaän döõ thì baïn neân ñaùp
laïi moät caùch tích cöïc vôùi loøng töø vaø bi. Neáu baïn maát kieân nhaãn vaø
chòu thua côn giaän döõ, thì chæ moät côn thònh noä laø coù theå huûy hoaïi
nhöõng keát quaû cuûa caùc thieän haïnh maø baïn ñaõ tích luõy treân moät
ngaøn kieáp, nhö ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong Boà Taùt Ñaïo:
Nhöõng vieäc thieän ñöôïc tích luõy trong moät ngaøn kieáp,
Chaúng haïn nhö nhöõng haønh vi boá thí,
Hay cuùng döôøng caùc baäc ñaõ ñaït ñöôïc ñaïi laïc:
Chæ moät tia löûa giaän laø hoaøn toaøn tieâu huûy chuùng.154
Vaø:
Khoâng xaáu aùc naøo gioáng nhö saân haän,

Khoâng khoå haïnh naøo saùnh ñöôïc nhaãn nhuïc.155
Vì theá, haõy taém mình trong söï nhaãn nhuïc -
Baèng moïi caùch vôùi loøng nhieät thaønh khaån thieát.
398
Haõy nhôù tôùi nhöõng taät beänh maø söï saân haän mang laïi, noã löïc vun
boài söï nhaãn nhuïc trong moïi hoaøn caûnh. Ngaøi Padampa Sangye noùi:
Thuø gheùt keû ñòch laø moät meâ laàm gaây ra bôûi nghieäp.
Haõy chuyeån hoùa tö töôûng xaáu xa cuûa quyù vò,
hôõi daân chuùng xöù Tingri!
Vaø Ngaøi Atisa noùi:
Khoâng neân töùc giaän vôùi nhöõng ngöôøi laøm haïi baïn.
Neáu noåi giaän vôùi nhöõng ngöôøi laøm haïi baïn,
Thì khi naøo baïn môùi trau doài nhaãn nhuïc?
Baát kyø khi naøo coù ngöôøi laøm haïi baïn, laêng maï hay buoäc toäi baïn
khoâng ñuùng, neáu baïn khoâng bò maát bình tónh hay ñeå taâm thuø haèn
ngöôøi ñoù, thì keát quaû seõ laø nhieàu haønh vi tieâu cöïc vaø chöôùng ngaïi
cuûa baïn trong quaù khöù seõ bò caïn kieät. Nhôø phaùt trieån taùnh nhaãn
nhuïc trong nhöõng tình huoáng nhö theá baïn coù theå tích luõy ñöôïc raát
nhieàu coâng ñöùc. Vì theá haõy coi nhöõng ngöôøi ñaõ ñoái xöû baát coâng vôùi
baïn nhö nhöõng vò Thaày cuûa baïn. Nhö coù noùi:
Neáu khoâng coù ngöôøi laøm baïn noåi giaän,

thì baïn coù theå trau doài söï nhaãn nhuïc vôùi ai?
Ngaøy nay, chuùng ta thöôøng nghe raèng moät ngöôøi naøo ñoù laø moät Laït
ma hay tu só ñích thöïc nhöng laïi coù moät tính khí teä haïi. Nhöng
trong theá gian khoâng coù ñieàu gì toài teä hôn saân haän – vì theá laøm sao
moät ngöôøi coù theå raát toát ñoàng thôøi laïi coù moät tính khí teä haïi? Ngaøi
Padampa Sangye noùi:
399
Baïn khoâng bieát raèng moät haønh ñoäng phaùt sinh töø söï saân haän
trong khoaûnh khaéc thì coøn teä haïi hôn moät traêm haønh vi phaùt
sinh töø söï tham muoán.
Neáu baïn thöïc söï thaám nhuaàn giaùo lyù moät caùch ñuùng ñaén, thì moïi
vieäc baïn laøm, noùi, vaø suy nghó phaûi meàm maïi nhö böôùc leân vaûi len
vaø eâm dòu nhö suùp tsampa hoøa vôùi bô. Nhöng raát coù theå noù trôû
thaønh ñieàu traùi ngöôïc, vaø thöïc haønh ñöùc haïnh nhoû beù nhaát maø baïn
laøm hoaëc giôùi nguyeän maø baïn giöõ seõ khieán baïn caûm thaáy raát haøi
loøng vôùi chính mình vaø töï thoåi phoàng leân vôùi söï kieâu haõnh. Hoaëc
moãi khi coù ai chæ noùi moät lôøi nhöng baïn laïi cöïc kyø nhaïy caûm vôùi
caùch hoï noùi, vaø giaän soâi leân baát kyø luùc naøo baïn nghó mình ñang bò
laøm nhuïc hay bò chæ trích. Taùnh töï aùi ñoù laø moät daáu hieäu cho thaáy
taâm baïn vaø Phaùp ñaõ ñi theo hai con ñöôøng rieâng bieät vaø Phaùp hoaøn
toaøn khoâng chuyeån hoùa ñöôïc taâm baïn. Geshe Chengawa noùi:
Khi chuùng ta hoïc taäp, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh, neáu baûn ngaõ
cuûa ta phaùt trieån ngaøy caøng lôùn hôn, söï nhaãn naïi cuûa ta trôû
neân moûng manh hôn da moät ñöùa treû, vaø chuùng ta caûm thaáy deã
caùu kænh thaäm chí coøn hôn caû quyû Tsang Tsen, thì ñaây chaéc
chaén laø nhöõng daáu hieäu cho thaáy vieäc hoïc taäp, thieàn ñònh vaø
quaùn chieáu cuûa chuùng ta ñaõ ñi laïc höôùng.
Haõy luoân luoân khieâm toán, aên maëc giaûn dò, vaø ñoái xöû toân kính vôùi
moïi ngöôøi duø hoï toát, xaáu hay taàm thöôøng. Haõy ñieàu phuïc taâm baïn
baèng Giaùo Phaùp, laáy töø vaø bi cuûa Boà Ñeà Taâm laøm neàn taûng cuûa
baïn. Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, ñaây laø ñieåm toái yeáu cuûa moïi thöïc
haønh. Noù coøn toát laønh gaáp ngaøn laàn nhöõng caùi thaáy ‚toái thöôïng‛
hay nhöõng thieàn ñònh ‚saâu xa nhaát‛ maø chaúng laøm ñöôïc ñieàu gì toát
ñeïp cho taâm thöùc.
400
2.3.2 Nhaãn nhuïc chòu ñöïng nhöõng gian khoå vì Phaùp (Phaùp
nhaãn)
Vì lôïi ích cuûa vieäc thöïc haønh Phaùp, baïn neân queân ñi caùi noùng, laïnh
vaø moïi khoù khaên khaùc. Caùc tantra noùi:
Ngay caû phaûi ñi qua hoûa nguïc hay bieån dao kieám saéc nhoïn,
Haõy tìm caàu Giaùo Phaùp cho tôùi khi baïn taét hôi.
Coå phaùi Kadampa coù boán muïc tieâu naøy:
Haõy ñaët taâm baïn treân Phaùp,

Haõy ñaët Phaùp cuûa baïn treân moät cuoäc ñôøi khieâm toán,
Haõy ñaët cuoäc ñôøi khieâm toán cuûa baïn treân söï suy nieäm veà caùi cheát,
Haõy ñaët caùi cheát cuûa baïn treân moät loã hang troáng khoâng, trô truïi.
Ngaøy nay, chuùng ta nghó coù theå thöïc haønh Giaùo Phaùp song
song vôùi nhöõng hoaït ñoäng theá gian cuûa mình maø chaúng caàn coù chuùt
quyeát taâm5 hay chaúng caàn traûi qua söï gian khoù naøo, trong khi ñoù
cöù vieäc höôûng thuï tieän nghi, söï troïng voïng vaø haïnh phuùc. ‚Nhöõng
ngöôøi khaùc tìm ñöôïc caùch ñeå laøm ñieàu ñoù,‛ chuùng ta nhaán maïnh,
vaø noùi moät caùch thaùn phuïc ‚Ñoù laø moät Laït ma xuaát saéc, ngaøi bieát
caùch keát hôïp Giaùo Phaùp vaø ñôøi soáng theá gian.‛
Nhöng laøm sao coù theå coù moät caùch thöùc keát hôïp chaët cheõ Giaùo
Phaùp vôùi ñôøi soáng theá gian? Nhöõng ngöôøi tuyeân boá raèng mình
ñang laøm ñieàu ñoù thì coù theå ñang traûi qua moät cuoäc soáng theá gian
toát ñeïp, nhöng baïn coù theå tin chaéc raèng hieän taïi hoï khoâng thöïc
haønh Giaùo Phaùp thanh tònh. Tuyeân boá raèng baïn coù theå thöïc haønh
5
snying rus, nghóa ñen ‚moät caùi xöông trong tim,‛ coù nghóa laø moät quyeát ñònh
vaø duõng caûm taùo baïo khoâng bao giôø töø boû.
401
Giaùo Phaùp vaø ñoàng thôøi soáng cuoäc ñôøi theá tuïc thì cuõng gioáng nhö
noùi baïn coù theå may vaù baèng moät caây kim coù hai muõi, ñaët löûa vaø
nöôùc vaøo chung moät bình chöùa, hay cöôõi hai con ngöïa ôû hai höôùng
khaùc nhau. Taát caû nhöõng ñieàu naøy hoaøn toaøn khoâng theå xaûy ra.
Ñaõ töøng coù moät ngöôøi bình thöôøng naøo vöôït troäi hôn Ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni chöa? Ngay caû chính Ngaøi cuõng khoâng tìm ra
caùch ñeå thöïc haønh Phaùp vaø ñoàng thôøi soáng cuoäc ñôøi theá gian. Thay
vaøo ñoù, Ngaøi boû laïi vöông quoác sau löng gioáng nhö nhoå nöôùc boït,
vaø ñeán soáng ôû bôø Soâng Nairanjana (Ni Lieân Thieàn), ôû ñoù Ngaøi
thöïc haønh khoå haïnh trong saùu naêm, chæ töï nuoâi soáng baèng moät gioït
nöôùc vaø moät hoät luùa maïch moãi naêm.
Coøn veà Ngaøi Jetsun Milarepa? Trong luùc thöïc haønh, Ngaøi
khoâng coù thöïc phaåm laãn y phuïc. Ngoaøi rau taàm ma ngaøi chaúng coù
gì ñeå aên vaø toaøn thaân Ngaøi trôû thaønh nhö boä xöông phuû moät lôùp
loâng xanh lôït. Ai nhìn thaáy Ngaøi cuõng ñeàu khoâng hieåu Ngaøi laø
ngöôøi hay quyû. Vieäc Ngaøi thöïc haønh Phaùp tôùi möùc ñoä ñoù, thaät kieân
cöôøng vaø hoaøn toaøn vui loøng chaáp nhaän gian khoå, ñaõ chöùng minh
moät caùch chaéc chaén raèng khoâng theå ñoàng thôøi theo ñuoåi Giaùo Phaùp
laãn ñôøi soáng theá gian. Coù theå naøo Ngaøi Milarepa ñaõ thaät söï heát söùc
thaát voïng vì khoâng bieát caùch keát hôïp hai ñieàu ñoù?
Ñaïi thaønh töïu giaû Melong Dorje ñaït ñöôïc thaønh töïu sau khi
thöïc haønh trong chín naêm, khoâng coù gì ñeå aên ngoaøi voû caây lakhe.
Phaùp Vöông Toaøn Trí Longchen Rabjam chæ soáng baèng hai möôi
moát vieân thuûy ngaân trong nhieàu thaùng.* Khi trôøi ñoå tuyeát, Ngaøi
thöôøng chui vaøo moät bao vaûi thoâ nhaùm maø ngaøi duøng laøm neäm vöøa
laøm quaàn aùo.
*
Thuûy ngaân ñöôïc duøng trong thöïc haønh bcud len (trích chieát tinh chaát). Ñoäc chaát
cuûa noù ñöôïc laøm trung hoøa vaø töø noù ngöôøi ta laøm thaønh caùc vieân thuoác. Caùc
thieàn giaû soáng baèng nhöõng vieân thuoác naøy, khoâng duøng thöïc phaåm thoâng
thöôøng.
402
Taát caû nhöõng thaønh töïu giaû ngaøy xöa ñaït ñöôïc thaønh töïu chæ
baèng caùch thöïc haønh vôùi söï quyeát taâm, baèng loøng chaáp nhaän taát caû
gian khoå, vöùt boû moïi hoaït ñoäng theá gian. Khoâng moät ai trong caùc
Ngaøi ñaït ñöôïc giaùc ngoä baèng caùch thöïc haønh song haønh vôùi nhöõng
hoaït ñoäng thöôøng tuïc cuûa ñôøi soáng haøng ngaøy, höôûng thuï tieän nghi,
haïnh phuùc vaø danh voïng. Ngaøi Rigdzin Jigmed Lingpa noùi:
Khi maø baïn gaày döïng cho mình moät choã ôû tieän nghi, thöïc
phaåm doài daøo, aùo quaàn aám cuùng vaø moät tín chuû roäng raõi, thì
baïn ñaõ hoaøn toaøn nuoâi döôõng quyû ma thaäm chí coøn tröôùc caû
vieäc baét ñaàu trau doài Giaùo Phaùp.
Ngaøi Geshe Shawopa noùi:
Ñeå thöïc haønh Phaùp vôùi söï chaân thaønh, tham voïng cuûa baïn
trong cuoäc ñôøi neân laø söï ngheøo tuùng. Vaøo luùc cuoái cuûa moät
cuoäc ñôøi ngheøo tuùng, baïn phaûi coù theå ñoái phoù vôùi caùi cheát cuûa
mình. Neáu baïn coù thaùi ñoä naøy, baïn coù theå chaéc chaén raèng
khoâng coù vò trôøi, ma quyû hay con ngöôøi naøo coøn coù theå gaây
neân nhöõng khoù khaên cho baïn.
403
Ngaøi Jetsun Milarepa haùt:
Khoâng ai hoûi thaêm neáu toâi beänh;

Khoâng ai than khoùc khi toâi cheát:
Cheát coâ ñoäc ôû ñaây trong choán aån tu naøy
Laø taát caû nhöõng gì moät yogi mong öôùc.
Khoâng moät daáu chaân ngoaøi cöûa thaát,

Khoâng moät veát maùu ôû beân trong6
Khoâng ai töï hoûi toâi ñaõ ñi ñaâu,

Chaúng coù rieâng nôi choán naøo ñeå tôùi.
Xaùc thaân toâi coù theå thoái röõa vaø bò coân truøng gaëm nhaám,
Xöông coát toâi bò nhaëng ruoài roùc ræa;
Do ñoù, ñieàu toái quan troïng laø neùm boû moïi tham muoán cuûa
cuoäc soáng theá gian vaø thöïc haønh baát chaáp noùng, laïnh hoaëc moïi khoù
khaên naøo khaùc.
6
Ñieàu naøy coù theå coù nghóa laø khoâng coù baùc só ñeå trích maùu hay ñôn giaûn laø
khoâng coù thòt trong böõa aên thanh ñaïm cuûa Milarepa.
CHUÙ THÍCH
2.3.3 Nhaãn naïi ñoái maët vôùi chaân lyù saâu xa maø khoâng sôï
haõi
Baïn neân nhaän laõnh caùc giaùo lyù veà traïng thaùi töï nhieân cuûa taùnh
Khoâng saâu xa, hay ñaëc bieät hôn, caùc giaùo lyù veà nhöõng ñieåm troïng
yeáu cuûa Ñaïi Vieân Maõn Töï Nhieân vöôït leân moïi hoaït ñoäng vaø noã
löïc, hay giaùo lyù Möôøi Hai Tieáng Cöôøi Kim Cöông sieâu vöôït keát quaû
cuûa caùc thieän haïnh vaø aùc haïnh, hoaëc giaùo lyù Taùm Baøi Keä Vó Ñaïi
Tuyeät Vôøi, haõy coá gaéng laõnh hoäi chaân nghóa cuûa chuùng maø khoâng
phaùt sinh taø kieán.
Coù taø kieán veà nhöõng giaùo lyù naøy hay chæ trích chuùng laø ñieàu
ñöôïc goïi laø ‚aùc haïnh cuûa vieäc töø boû Giaùo Phaùp.‛ Noù coù theå neùm
ngöôøi ta xuoáng ñaùy saâu cuûa ñòa nguïc trong voâ löôïng kieáp. Nhö moät
baûn vaên saùm hoái noùi:
Con luoân saùm hoái vì ñaõ phaïm moät haønh vi thaäm chí coøn nguy haïi
Hôn naêm haønh vi bò quaû baùo töùc thôøi: ñoù laø vieäc töø boû Giaùo Phaùp.
Moät ngaøy noï, hai vò taêng AÁn Ñoä coù möôøi hai phaåm tính cuûa söï
tu taäp vieân maõn töï trình dieän tröôùc Ngaøi Atisa. Khi Atisa giaûng cho
hoï raèng baûn ngaõ khoâng coù söï hieän höõu noäi taïi, hoï ñeàu haøi loøng.
Nhöng khi Ngaøi giaûng raèng caùc hieän töôïng cuõng khoâng coù söï
hieän höõu noäi taïi156 thì hoï keâu leân: ‚Thaät kinh khuûng! Ñöøng noùi
nhöõng ñieàu nhö theá!‛ vaø khi Ngaøi ñoïc Taâm Kinh, hoï bòt chaët tai
laïi.
Ngaøi Atisa buoàn baõ noùi vôùi hoï: ‚Tröø phi caùc oâng tu taäp loøng töø
vaø bi cuûa Boà ñeà Taâm vaø sau ñoù phaùt trieån söï xaùc tín vaøo giaùo lyù
saâu xa, chæ nhöõng giôùi nguyeän thanh tònh cuûa caùc oâng seõ chaúng daãn
caùc oâng tôùi ñaâu.‛157
Vaøo thôøi cuûa Ñöùc Phaät, coù nhieàu tu só voâ cuøng kieâu maïn khi
nghe Ngaøi giaûng veà taùnh Khoâng saâu xa ñaõ oùi maùu ra maø cheát, vaø
405
CHUÙ THÍCH
bò taùi sinh vaøo caùc ñòa nguïc. Moät soá nhöõng chuyeän khaùc ñaõ thuaät
laïi nhöõng vieäc töông töï.
Ñieàu quan troïng laø coù phaûi moät söï quan taâm chaân thaønh vaø toân
kính Giaùo lyù saâu xa vaø nhöõng baäc giaûng daïy chuùng. Duø cho nhöõng
giôùi haïn cuûa taâm thöùc khieán baïn döûng döng vôùi nhöõng giaùo lyù ñoù,
nhöng ít nhaát laø baïn ñöøng bao giôø pheâ bình chuùng.
2.4 TINH TAÁN SIEÂU VIEÄT
Coù ba loaïi tinh taán: tinh taán nhö aùo giaùp, tinh taán trong haønh
ñoäng vaø tinh taán khoâng theå ngöøng nghæ.158
2.4.1 Tinh taán nhö aùo giaùp
Khi baïn nghe nhöõng caâu chuyeän veà cuoäc ñôøi cuûa nhöõng baäc
Thaày, chö Phaät vaø Boà Taùt vó ñaïi, veà nhöõng haønh ñoäng caùc Ngaøi ñaõ
laøm vaø nhöõng noãi gian nan maø caùc Ngaøi ñaõ traûi qua vì Phaùp, baïn
ñöøng maát can ñaûm. Ñöøng bao giôø nghó raèng caùc Ngaøi coù theå thaønh
töïu ñöôïc taát caû nhöõng gì caùc Ngaøi laøm chæ vì caùc Ngaøi laø nhöõng vò
Phaät vaø Boà Taùt, vaø baïn seõ chaúng bao giôø laøm ñöôïc nhö vaäy. Thay
vaøo ñoù, haõy nhôù raèng chæ baèng caùch haønh ñoäng theo phöông caùch
naøy maø taát caû caùc Ngaøi ñaõ thaønh töïu nhö theá. Vì baïn laø ñeä töû cuûa
caùc Ngaøi, cho duø baïn khoâng theå laøm toát hôn, baïn cuõng khoâng coù
löïa choïn naøo khaùc ngoaøi vieäc ñi theo daáu chaân cuûa caùc Ngaøi.
Neáu raát nhieàu gian khoù vaø kieân nhaãn caàn thieát cho caùc Ngaøi
nhö vaäy, thì laøm sao nhöõng ñieàu nhö theá laïi khoâng theå laø ñieàu baét
buoäc ñoái vôùi chuùng ta, nhöõng ngöôøi khoâng lieân tuïc tu taäp Phaùp töø
voâ thuûy nhö caùc Ngaøi vaø hieän bò ñeø naëng bôûi nhöõng haønh ñoäng
tieâu cöïc trong quaù khöù cuûa chuùng ta?
Chuùng ta coù moïi töï do vaø thuaän lôïi cuûa moät hieän höõu laøm
ngöôøi. Chuùng ta ñaõ gaëp ñöôïc nhöõng vò Thaày taâm linh ñích thöïc vaø
ñang thoï nhaän nhöõng giaùo huaán saâu xa. Giôø ñaây khi coù cô hoäi naøy
406
CHUÙ THÍCH
ñeå thöïc haønh Giaùo Phaùp chaân chính moät caùch ñuùng ñaén, chuùng ta
phaûi höùa nguyeän töï ñaùy loøng mình ñeå thöïc hieän ñöôïc nhö theá, vaø
saün saøng chaáp nhaän nhöõng gian khoå, ñaûm ñöông nhöõng gaùnh naëng,
vaø saün saøng hy sinh tính maïng khoâng chuùt quan taâm ñeán maùu thòt
cuûa chính mình. Ñieàu ñoù ñöôïc goïi laø tinh taán nhö aùo giaùp.*
2.4.2 Tinh taán trong haønh ñoäng
Moãi luùc coù yù ñònh hoïc taäp vaø thöïc haønh Giaùo Phaùp, coù theå baïn seõ
cöù trì hoaõn vieäc ñoù tôùi ngaøy mai hay ngaøy moát, ngaøy naøy qua ngaøy
khaùc suoát caû ñôøi baïn. Baïn phaûi traùnh laõng phí caû moät ñôøi ngöôøi chæ
toaøn laø döï tính ñeå thöïc haønh. Ngaøi Druk Pema Karpo noùi:
Ñôøi ngöôøi thì gioáng nhö ñang ôû trong chuoàng thuù cuûa keû ñoà teå:
Caùi cheát ñeán gaàn hôn trong töøng giaây phuùt.
Neáu baïn khoâng voäi vaõ maø trì hoaõn tôùi ngaøy mai,
Thì haõy coi chöøng nhöõng gioït nöôùc maét vaø noãi aân haän
khi baïn naèm treân töû saøng!
Khoâng neân chôø ñôïi giaây phuùt khaùc ñeå thöïc haønh. Haõy laøm ñieàu gì
ñoù veà noù ngay laäp töùc, gioáng nhö moät ngöôøi nhaùt gan nhìn thaáy
con raén trong vaït aùo mình, hay moät vuõ nöõ maø toùc bò beùn löûa. Ngay
baây giôø, haõy hoaøn toaøn töø boû nhöõng hoaït ñoäng theá gian vaø hieán
daâng baûn thaân cho vieäc thöïc haønh Phaùp. Neáu khoâng, baïn seõ khoâng
bao giôø tìm ra thôøi gian – moät hoaït ñoäng theá tuïc naøy seõ theo sau
caùi khaùc, chuùng tieáp noái voâ taän gioáng nhö nhöõng gôïn soùng treân
maët nöôùc. Chuùng seõ chæ döøng laïi khi baïn quyeát ñònh döùt khoaùt
chaám döùt chuùng moät laàn vaø maõi maõi. Nhö Ñaáng Toaøn Giaùc
Longchenpa noùi:
*
‚Coát tuûy cuûa tinh taán laø hoan hyû trong khi laøm caùc thieän haïnh.‛NT
407
CHUÙ THÍCH
Nhöõng moái baän taâm theá gian khoâng bao giôø chaám döùt
cho tôùi khi ta cheát.
Nhöng chuùng chaám döùt khi ta ngöng chuùng laïi –
baûn chaát chuùng laø nhö vaäy.
vaø:
Nhöõng hoaït ñoäng cuûa chuùng ta gioáng nhö troø chôi treû con:
Chuùng tieáp dieãn chöøng naøo ta coøn tieáp tuïc,
chuùng chaám döùt ngay khi ta ngöng chuùng laïi.
Moät khi baïn caûm thaáy muoán thöïc haønh Phaùp, ñöøng ñeå söï löôøi
bieáng vaø trì hoaõn laøm chuû duø chæ trong choác laùt. Haõy laøm vieäc laäp
töùc, luoân thoâi thuùc baèng caùch suy nieäm veà leõ voâ thöôøng. Ñieàu ñoù
goïi laø tinh taán trong haønh ñoäng.
2.4.3 Tinh taán khoâng theå ngöøng nghæ

Khoâng neân caûm thaáy thoûa maõn khi chæ môùi thöïc hieän moät cuoäc
nhaäp thaát nhoû beù, hay moät vaøi söï thöïc haønh tieáp caän vaø thaønh töïu,
moät ít baøi caàu nguyeän hay moät, hai vieäc toát laønh. Haõy höùa nguyeän
thöïc haønh chöøng naøo maø baïn coøn soáng vaø quyeát ñònh duy trì nhöõng
noã löïc cuûa baïn, vôùi taát caû söùc maïnh beàn bæ cuûa moät doøng soâng lôùn
cho tôùi khi baïn ñaït ñöôïc Phaät Quaû vieân maõn.
Nhöõng baäc sieâu phaøm trong quaù khöù ñaõ noùi raèng ta phaûi thöïc
haønh gioáng nhö moät traâu yak ñoùi ñang aên coû. Khi moät con yak giöït
maïnh moät buïi coû thì maét noù ñaõ gaén chaët vaøo buïi keá tieáp. Cuõng theá,
tröôùc khi baïn chaám döùt moät thöïc haønh Phaùp, haõy töï nhuû raèng ngay
khi keát thuùc thöïc haønh hieän taïi baïn seõ baét ñaàu moät thöïc haønh môùi.
Moãi ngaøy baïn haõy coá thöïc hieän nhöõng noã löïc caøng luùc caøng
maïnh meõ hôn, trong moïi luùc khoâng bao giôø ñeå thaân, ngöõ vaø taâm
baïn rôi vaøo söï löôøi nhaùc hay xa rôøi Phaùp duø chæ trong choác laùt.
Ngaøi Rigdzin Jigme Lingpa noùi:
408
CHUÙ THÍCH
Caøng tôùi gaàn caùi cheát thì thöïc haønh caøng kieân trì laø
daáu hieäu cuûa moät haønh giaû Phaùp khoâng bò nhieãm söông giaù.*
Ngaøy nay, ngöôøi ta thöôøng noùi vôùi nhöõng ngöôøi noåi tieáng laø ñaïi
thieàn giaû hay Laït ma xuaát saéc: ‚Giôø ñaây ngaøi khoâng caàn phaûi leã
laïy, tuïng ñoïc nhöõng baøi caàu nguyeän, tích taäp coâng ñöùc vaø trí tueä,
tònh hoùa nhöõng chöôùng ngaïi, vaø nhöõng thöù töông töï nöõa.‛
Chaúng bao laâu, baûn thaân hoï baét ñaàu tin vaøo ñieàu ñoù, vaø töï coi
mình laø ngöôøi raát quan troïng vaø khoâng caàn tôùi nhöõng thöïc haønh
naøy nöõa. Nhöng, nhö Ngaøi Dagpo Rinpoche voâ song noùi:
Nghó raèng mình khoâng caàn nhöõng ñieàu nhö vaäy chöùng toû raèng
hoï laïi caàn chuùng hôn bao giôø heát.
Moãi ngaøy, Ñaïi Sö AÁn Ñoä Dipamkara** ñeàu baét tay vaøo vieäc
laøm caùc tsa-tsa. Chaúng maáy choác tay Ngaøi dính ñaày ñaát seùt.
Nhöõng ñeä töû cuûa Ngaøi noùi: ‚Ngöôøi ta ñang baøn taùn vì moät baäc
Thaày vó ñaïi nhö Thaày maø tay laïi dính buøn. Hôn nöõa, baûn thaân
Thaày ñang meät moûi. Sao khoâng ñeå cho chuùng con laøm vieäc ñoù cho
Thaày?‛
Ngaøi Dipamkara noùi: ‚Caùc oâng noùi gì? Caùc oâng cuõng saép baét
ñaàu aên duøm toâi phaûi khoâng?‛
Cho tôùi khi baïn thaønh töïu Phaät Quaû vieân maõn, baïn vaãn coøn coù
nhöõng khuynh höôùng vaø haønh vi trong quaù khöù caàn loaïi boû, vaø vaãn
coøn caàn ñaït ñöôïc caøng luùc caøng nhieàu hôn nhöõng phaåm taùnh taâm
linh. Vì theá khoâng neân rôi vaøo söï bieáng nhaùc vaø thöïc haønh khoâng
*
Söông giaù, laø thöù phaù hoaïi vuï thu hoaïch caây traùi cuûa ta, töôïng tröng cho nhöõng
chöôùng ngaïi caûn ngaên ta khoâng ñaït ñöôïc muïc ñích.
**
Moät danh hieäu khaùc cuûa Ngaøi Atisa.
409
CHUÙ THÍCH
thöôøng xuyeân. Haõy thöïc haønh Giaùo Phaùp vôùi söï tinh taán töø ñaùy
loøng baïn, ñöøng bao giôø coù caûm töôûng laø mình ñaõ thöïc haønh ñaày ñuû.
Noùi chung, vieäc baïn coù thaønh töïu Phaät Quaû hay khoâng chæ tuøy
thuoäc vaøo söï tinh taán cuûa baïn. Vì theá, haõy söû duïng moïi noã löïc ñeå
thöïc haønh ba loaïi tinh taán. Moät ngöôøi vôùi trí thoâng minh ngoaïi
haïng nhöng chæ coù moät chuùt tinh taán seõ chæ laø moät haønh giaû haïng
thaáp. Nhöng moät ngöôøi ít thoâng minh nhöng tinh taán phi thöôøng seõ
trôû thaønh moät haønh giaû cao caáp. Khoâng coù chuùt tinh taán naøo thì
moïi phaåm tính toát seõ trôû thaønh voâ duïng. Ñaáng Toaøn Giaùc Jigme
Lingpa noùi:
Khoâng coù söï thoâng minh hay naêng löïc,

Thì chaúng cuûa caûi hay söùc maïnh naøo coù theå giuùp ñöôïc
Ngöôøi khoâng chuùt tinh taán –
Gioáng nhö moät ngöôøi cheøo thuyeàn maø thuyeàn cuûa anh ta
Coù ñuû moïi thöù tröø maùi cheøo.
Haõy luoân luoân ñieàu ñoä trong vieäc aên uoáng. Haõy ñaït tôùi söï quaân
bình trong vieäc nguû nghæ. Thöïc hieän nhöõng noã löïc beàn bæ vaø lieân
tuïc. Haõy duïng taâm baïn nhö moät daây cung toát, khoâng chuøng quaù maø
cuõng khoâng caêng quaù. Ñöøng chæ thöïc haønh rôøi raïc moãi khi baïn coù
thì giôø.
2.3 THIEÀN ÑÒNH SIEÂU VIEÄT
Khoâng theå phaùt trieån thieàn ñònh neáu tröôùc tieân khoâng töø boû söï kích
ñoäng vaø nhöõng moái baän taâm phoùng daät, vaø soáng ôû nôi coâ tòch. Vì theá
vaøo luùc ban ñaàu, ñieàu quan troïng laø phaûi töø boû nhöõng phoùng daät.
410
CHUÙ THÍCH
2.5.1 Töø boû nhöõng phoùng daät
Moïi söï tuï roài seõ taùn. Cha meï, anh em, vôï choàng, baïn beø vaø
nhöõng moái lieân heä khaùc thaäm chí caû thòt, xöông cuûa thaân theå maø ta
ñaõ nhaän luùc sinh ra – taát caû ñeàu ñi tôùi choã ly taùn. Haõy thaáu suoát söï
voâ ích cuûa vieäc baùm luyeán vaøo nhöõng ngöôøi thaân yeâu vaø baèng höõu
phuø du, vaø luoân luoân an truù trong söï coâ tòch. Ngaøi Repa Shiwa O
noùi:
Phaät Quaû chæ hieän dieän trong chuùng ta chöù khoâng ôû ñaâu khaùc.
Maëc duø nhöõng baèng höõu taâm linh hoã trôï cho thöïc haønh
cuûa chuùng ta,
Nhöng coù hôn ba hay boán ngöôøi cuøng tuï hoäi seõ ñem laïi
söï tham luyeán vaø saân haän.
Vì vaäy toâi seõ chæ ôû moät mình.
Mong muoán nhöõng söï vieäc laø ñieàu gaây ra moïi phieàn naõo cho
chuùng ta. Chuùng ta khoâng bao giôø haøi loøng vôùi nhöõng gì mình coù,
vaø caøng giaøu coù thì chuùng ta laïi caøng tham lam hôn. Nhö tuïc ngöõ
coù noùi: ‚Giaøu coù nghóa laø ngheøo ñi.‛ Hoaëc: ‚Gioáng nhö ngöôøi giaøu
coù, caøng coù nhieàu thì baïn caøng caàn nhieàu,‛ vaø ‚Maát tieàn laø maát keû
thuø.‛ Baïn caøng sôû höõu nhieàu nguoàn lôïi, tieàn baïc vaø taøi saûn thì baïn
caøng phaûi ñoái maët vôùi söï nguy hieåm bôûi nhöõng keû thuø, keû troäm vaø
v.v.. Baïn coù theå tieâu phí caû cuoäc ñôøi baïn ñeå thaâu hoaïch, baûo veä vaø
gia taêng taøi saûn cuûa mình. Ñieàu naøy chæ daãn tôùi ñau khoå vaø nhöõng
haønh vi tieâu cöïc. Ngaøi Nagarjuna sieâu phaøm noùi:
Tích luõy cuûa caûi, baûo veä noù vaø laøm noù phaùt trieån
seõ khieán baïn kieät söùc;
Haõy hieåu raèng söï giaøu coù chæ ñem laïi tieâu tan
vaø huûy dieät khoâng cuøng.
411
CHUÙ THÍCH
Cho duø moät ngöôøi sôû höõu taát caû nhöõng cuûa caûi vaø taøi saûn trong theá
gian, ñieàu ñoù cuõng chaúng laøm thay ñoåi ñöôïc söï thöïc raèng hoï vaãn
chæ caàn thöïc phaåm vaø y phuïc ñuû cho moät ngöôøi. Nhöng duø hoï coù
theå giaøu coù tôùi ñaâu, ngöôøi ta vaãn khoù coù theå chòu ñöïng vieäc aên moät
muoãng thöùc aên, hay duøng ñuû quaàn aùo ñeå che taám löng cuûa hoï.
Khoâng chuù yù tôùi nhöõng haønh vi sai traùi hay ñau khoå, khoâng bieát tôùi
moïi söï phaåm bình, hoï boû thí cuoäc ñôøi hieän taïi vaø neùm boû nhöõng
ñôøi töông lai cho gioù cuoán ñi. Ñoái vôùi cuûa caûi vaät chaát taàm thöôøng
nhaát thì hoï coi thöôøng moïi caûm giaùc xaáu hoå vaø trung thöïc, moïi söï
khoân ngoan vaø thaän troïng, söï toân kính Giaùo Phaùp hay samaya cuûa
hoï. Söû duïng taát caû thôøi gian cuûa hoï ñeå chaïy theo thöïc phaåm, lôïi
nhuaän vaø ñòa vò xaõ hoäi, gioáng nhö nhöõng tinh linh lang thang saên
tìm caùc torma, hoï laõng phí toaøn boä cuoäc ñôøi cuûa mình maø chöa
töøng kinh nghieäm ngay caû moät ngaøy duy nhaát giaûi thoaùt, an laønh
hay haïnh phuùc. Cuoái cuøng, khi ñaõ chaát ñoáng taát caû taøi saûn ñoù, hoï
coù theå phaûi traû giaù ñaét baèng cuoäc ñôøi hoï vaø bò ñaâm hay bò baén cheát
chæ vì tieàn baïc cuûa hoï. Roài thì nhöõng gì hoï ñaõ tích luõy caû ñôøi laïi bò
keû thuø vaø ngöôøi khaùc tieâu xaøi. Taát caû laø moät söï laõng phí. Nhöng
haøng ñoáng nhöõng aùc haïnh cao nhö Nuùi Tu Di maø hoï tích luyõ ñeå
laøm giaøu thì vaãn coøn daønh rieâng cho hoï, vaø seõ khieán cho hoï phaûi
lang thang khoâng bao giôø ñöôïc töï do trong ñaùy saâu khoâng theå chòu
ñöïng noåi cuûa nhöõng coõi thaáp. Vì theá trong khi baïn vaãn coøn cô hoäi,
haõy söû duïng moät ít sôû höõu maø baïn coù theå coù trong ñôøi naøy ñeå cung
caáp cho nhöõng ñôøi sau. Haõy baèng loøng vôùi moät löôïng thöïc phaåm
ñaïm baïc vaø quaàn aùo ñuû ñeå traùnh gioù laïnh.
Nhöõng ngöôøi maø tham voïng cuûa hoï bò giôùi haïn vaøo cuoäc ñôøi
hieän taïi naøy trong Kinh vaên goïi laø ‚nhöõng ngöôøi baïn treû con.‛ Hoï
khoâng heà bieát ôn ñoái vôùi baát kyø söï giuùp ñôõ naøo maø baïn coù theå traûi
ra cho hoï, vaø ngöôïc laïi coøn coù theå laøm haïi baïn. Cho duø baïn laøm
ñieàu gì cho hoï, ñieàu ñoù khoâng bao giôø ñuùng. Hoï raát khoù haøi loøng.
412
CHUÙ THÍCH
Neáu baïn coù nhieàu hôn hoï, hoï ganh tò; neáu baïn coù ít hôn, hoï khinh
khi. Caøng gaàn hoï laâu thì nhöõng haønh ñoäng tieâu cöïc cuûa baïn caøng
gia taêng vaø nhöõng haønh ñoäâng tích cöïc suy yeáu daàn. Haõy töø boû
nhöõng ngöôøi baïn nhö vaäy vaø haõy traùnh hoï thaät xa.
Nhöõng ngheà nghieäp nhö thöông maïi, noâng nghieäp, kyõ ngheä vaø
nghieân cöùu thu huùt baïn vaøo nhieàu hoaït ñoäng vaø cung caáp nhöõng
nguoàn xao laõng voâ taän. Nhöõng cuoäc theo ñuoåi taàm thöôøng naøy laøm
baïn baän roän thöôøng xuyeân vì nhöõng muïc tieâu vuïn vaët. Duø baïn noã
löïc tôùi möùc ñoä naøo chaêng nöõa nhöng chaúng noã löïc naøo coù yù nghóa.
Khoâng coù luùc chaám döùt ñoái vôùi tieán trình chieán thaéng ñoái thuû vaø
bieät ñaõi baïn beø.
Haõy töø boû taát caû nhöõng hoaït ñoäng vaø phoùng daät khoâng cuøng
naøy gioáng nhö nhoå nöôùc boït vaøo baõi raùc. Haõy rôøi boû queâ nhaø cuûa
baïn vaø höôùng veà nhöõng vuøng ñaát xa laï. Haõy soáng ôû chaân nhöõng
vaùch ñaù vôùi baïn ñoàng haønh duy nhaát laø nhöõng thuù hoang. Haõy an
ñònh thaân vaø taâm baïn trong moät traïng thaùi thö thaûn.159 Haõy chaám
döùt moái quan taâm tôùi thöïc phaåm, quaàn aùo hay baát kyø nhöõng gì
ngöôøi ta noùi. Haõy traûi cuoäc ñôøi cuûa baïn ôû choán hoang vaéng nôi
khoâng coù moät boùng ngöôøi. Ngaøi Jetsun Milarepa noùi:
Trong ñoäng ñaù ôû moät nôi hoang vaéng

Noãi buoàn cuûa con khoâng khuaây khoûa.
Hôõi baäc Thaày cuûa con, vò Phaät cuûa ba thôøi,
Con mong moûi Ngaøi khoâng ngôi nghæ.
Neáu baïn laøm nhö Ngaøi ñaõ laøm, baïn seõ nhaän ra raèng, nhö tuïc
ngöõ noùi: ‚ÔÛ nhöõng nôi baïn caûm thaáy coâ ñoäc, thieàn ñònh seõ phaùt
sinh.‛ ÔÛ nhöõng nôi ñoù, moïi phaåm tính toát ñeïp cuûa con ñöôøng - söï
tan vôõ aûo töôûng veà luaân hoài, quyeát ñònh töï giaûi thoaùt khoûi noù, nieàm
tin, söï thanh tònh cuûa tri giaùc, thieàn ñònh vaø theå nhaäp – seõ xuaát
413
CHUÙ THÍCH
hieän moät caùch töï nhieân. Haõy laøm baát cöù nhöõng gì baïn coù theå ñeå
soáng moät cuoäc ñôøi nhö vaäy.
Trong nhöõng khu röøng heûo laùnh, laø nhöõng nôi maø chö Phaät vaø
Boà Taùt trong quaù khöù ñaõ tìm thaáy söï an bình, khoâng ñieàu gì laøm
baïn baän roän, khoâng coù nhöõng phoùng daät, khoâng coù söï mua baùn,
khoâng coù nhöõng caùnh ñoàng ñeå laøm vieäc, khoâng coù baïn beø treû con.
Chim muoâng vaø nhöõng höôu nai hoang daõ laø baàu baïn deã chòu,
nöôùc suoái vaø laù caây cung caáp thöïc phaåm khoå haïnh ngon laønh. Tænh
giaùc trong treûo moät caùch töï nhieân vaø thieàn ñònh töï noù phaùt trieån.
Khoâng keû thuø, khoâng baïn höõu, baïn coù theå giaûi thoaùt khoûi xieàng
xích cuûa tham luyeán vaø saân haän. Nhöõng nôi nhö vaäy coù ñuû moïi
thuaän lôïi. Trong Kinh Nguyeät Ñaêng vaø nhöõng Kinh khaùc, Ñöùc Phaät
noùi raèng chæ ñôn thuaàn öôùc muoán tôùi nhöõng choán hoang vaéng vaø ñi
baûy böôùc höôùng veà nhöõng nôi ñoù thì ñaùng giaù hôn vieäc cuùng döôøng
taát caû möôøi phöông chö Phaät trong nhieàu kieáp nhö caùt soâng Haèng.
Vaø coøn giaù trò hôn nöõa neáu baïn thöïc söï soáng ôû nhöõng nôi nhö vaäy.
Cuõng coù noùi:
ÔÛ nôi hoaøn toaøn heûo laùnh, aån saâu trong nhöõng raëng nuùi,
Moïi söï ngöôøi ta laøm ñeàu toát.
Thaäm chí khoâng caàn chuùt noã löïc tinh taán naøo ñeå thöïc haønh, ôû
nhöõng nôi nhö vaäy, söï tan vôõ aûo töôûng vôùi luaân hoài, quyeát ñònh
giaûi thoaùt khoûi noù, loøng töø, bi vaø moïi phaåm tính xuaát saéc khaùc cuûa
con ñöôøng seõ xuaát hieän moät caùch töï nhieân. Keát quaû laø toaøn boä
caùch soáng cuûa baïn trôû neân laønh maïnh. Söï tham luyeán, saân haän vaø
moïi caûm xuùc tieâu cöïc maø baïn ñaõ coá gaéng kieåm soaùt moät caùch voâ
ích ôû nhöõng nôi choán hoaït ñoäng roän raøng töï chuùng seõ suy giaûm ñi,
chæ vì giôø ñaây baïn ñang soáng trong söï coâ tòch. Baïn seõ deã daøng phaùt
trieån moïi phaåm tính cuûa con ñöôøng.
414
CHUÙ THÍCH
Nhöõng vaán ñeà naøy laø nhöõng chuaån bò sô khôûi cho thieàn ñònh,
vaø heát söùc quan troïng. Chuùng khoâng theå ñöôïc mieãn tröø.
2.5.2 Thieàn ñònh thöïc söï
Thieàn ñònh coù ba loaïi: thieàn ñònh ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng
ngöôøi bình thöôøng, thieàn ñònh nhaän thöùc roõ raøng, vaø thieàn ñònh sieâu
vieät cuûa caùc Ñaáng Nhö Lai.
Thieàn ñònh thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi bình thöôøng. Khi baïn
chaáp vaøo nhöõng kinh nghieäm hyû laïc, trong saùng vaø voâ nieäm trong
thieàn ñònh vaø coá tình tìm kieám chuùng, hoaëc thöïc haønh cuûa baïn bò
boùp meùo bôûi baát kyø söï ham thích kinh nghieäm naøo, thì ñieàu ñoù
ñöôïc goïi laø thieàn ñònh ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi bình
thöôøng.160
Thieàn ñònh nhaän thöùc roõ raøng. Khi baïn thoaùt khoûi moïi dính
maéc veà kinh nghieäm thieàn ñònh vaø khoâng coøn bò thieàn ñònh quyeán
ruõ nöõa, nhöng vaãn baùm laáy taùnh Khoâng nhö moät caùch ñoái trò, ñieàu
ñoù ñöôïc goïi laø thieàn ñònh nhaän thöùc roõ raøng.
Thieàn ñònh sieâu vieät cuûa caùc Ñaáng Nhö Lai. Khi baïn khoâng coøn
khaùi nieäm naøo veà taùnh Khoâng nhö moät caùch ñoái trò maø an truï trong
thieàn ñònh phi khaùi nieäm veà baûn taùnh cuûa thöïc taïi, ñieàu ñoù ñöôïc
goïi laø thieàn ñònh sieâu vieät cuûa caùc Ñaáng Nhö Lai.
Baát cöù khi naøo baïn thöïc haønh thieàn ñònh, ñieàu quan troïng laø
ngoài trong ‚tö theá baûy ñieåm cuûa Tyø Loâ Giaù Na (Vairocana)‛161 vôùi
ñoâi maét giöõ moät caùch nhìn thích hôïp. Coù caâu noùi raèng:
Khi thaân thaúng, caùc kinh maïch ñeàu thaúng;

Khi kinh maïch thaúng caùc naêng löïc ñeàu thaúng;
Khi caùc naêng löïc thaúng thì taâm thöùc thaúng.162
415
CHUÙ THÍCH
Khoâng neân naèm hay döïa vaøo baát cöù caùi gì, maø haõy ngoài thaúng, taâm
trí thoaùt khoûi moïi nieäm töôûng, vaø nghæ ngôi thö thaûn trong traïng
thaùi khoâng baùm chaáp vaøo baát kyø ñieàu gì. Ñoù laø coát tuûy cuûa thieàn
ñònh sieâu vieät.
2.6 TRÍ TUEÄ SIEÂU VIEÄT
Trí tueä sieâu vieät coù ba phöông dieän: trí tueä hình thaønh nhôø söï laéng
nghe, trí tueä hình thaønh nhôø quaùn chieáu, vaø trí tueä hình thaønh nhôø
thieàn ñònh.
2.6.1 Trí tueä nhôø laéng nghe
Ñieàu naøy coù nghóa laø laéng nghe taát caû nhöõng ngoân töø vaø yù nghóa
cuûa Phaùp do moät vò Thaày taâm linh noùi ra, vaø hieåu ñöôïc yù nghóa cuûa
nhöõng ngoân töø ñoù khi chuùng ñöôïc noùi ra.
2.6.2 Trí tueä nhôø quaùn chieáu
Ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng chæ laéng nghe nhöõng gì vò Thaày daïy vaø
hieåu ñöôïc noù, maø sau ñoù xem xeùt laïi noù trong taâm baïn vaø cuûng coá
roõ raøng yù nghóa nhôø söï quaùn chieáu, khaûo saùt vaø phaân tích, vaø ñaët
caâu hoûi veà nhöõng ñieàu baïn khoâng thaáu suoát. Chæ giaû ñònh raèng baïn
hieåu bieát hay thaáu suoát moät vaøi vaán ñeà ñaëc bieät thì khoâng ñuû. Baïn
phaûi tuyeät ñoái ñoan chaéc raèng khi tôùi luùc ñeå baïn thöïc haønh nôi coâ
tòch, baïn seõ coù theå töï lo lieäu cho mình maø khoâng caàn tham vaán baát
kyø ngöôøi naøo ñeå hieåu roõ raøng moät vaøi vaán ñeà.
416
CHUÙ THÍCH
2.6.3 Trí tueä nhôø thieàn ñònh
Nhôø thieàn ñònh, khi baïn ñaït ñöôïc kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa nhöõng
gì baïn hieåu ñöôïc baèng trí thoâng minh, chöùng ngoä thöïc söï veà traïng
thaùi baûn nhieân phaùt trieån trong baïn khoâng coù baát kyø loãi laàm naøo.
Söï xaùc quyeát ñöôïc sinh ra töø saâu thaúm trong con ngöôøi baïn. Giaûi
thoaùt khoûi nhöõng nghi ngôø vaø löôõng löï ñaày giôùi haïn, baïn thaáy ñöôïc
khuoân maët ñích thaät cuûa traïng thaùi baûn nhieân.
Tröôùc tieân, khi ñaõ tieät tröø moïi nghi ngôø cuûa baïn nhôø söï laéng
nghe vaø quaùn chieáu, baïn coù nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn cuûa thieàn
ñònh, vaø thaáy moïi söï laø nhöõng hình töôùng troáng khoâng chaúng coù
baát kyø thöïc chaát naøo, nhö trong taùm söï so saùnh cuûa aûo giaùc:
Nhö trong moät giaác mô, moïi ñoái töôïng beân ngoaøi ñöôïc tri giaùc
vôùi naêm giaùc quan thì khoâng coù maët ôû ñoù, maø chuùng xuaát hieän do
söï meâ laàm.
Nhö trong moät cuoäc bieåu dieãn aûo thuaät, caùc söï vieäc ñöôïc laøm
xuaát hieän baèng moät söï keát hôïp taïm thôøi nhöõng nguyeân nhaân, hoaøn
caûnh, vaø nhöõng lieân keát.
Nhö trong moät caùi nhìn sai laïc, söï vaät xuaát hieän ôû ñoù, nhöng laïi
khoâng coù gì.
Nhö trong moät aûo aûnh, söï vaät xuaát hieän nhöng khoâng coù thöïc.
Nhö trong moät tieáng vang, söï vaät coù theå ñöôïc nhaän bieát nhöng
khoâng coù gì ôû ñoù, duø beân ngoaøi hay trong.
Nhö trong moät thaønh phoá cuûa caùc gandharva, chaúng coù nhaø
cuõng khoâng coù ngöôøi ôû.
Nhö trong moät söï phaûn chieáu, söï vaät xuaát hieän, nhöng töï noù
khoâng thöïc coù.
Nhö trong moät thaønh phoá ñöôïc taïo bôûi ma thuaät, coù ñuû moïi thöù
hình töôùng nhöng chuùng thöïc söï khoâng coù ôû ñoù.
Nhìn moïi ñoái töôïng nhaän thöùc cuûa baïn theo caùch naøy, baïn seõ
hieåu ñöôïc raèng taát caû nhöõng xuaát hieän ñoù thì sai laïc töï baûn taùnh roát
417
CHUÙ THÍCH
raùo cuûa chuùng. Khi baïn nhìn vaøo baûn taùnh cuûa chuû theå tri giaùc
nhöõng ñoái töôïng naøy – laø taâm thöùc – thì nhöõng ñoái töôïng ñoù xuaát
hieän vôùi taâm thöùc khoâng ngöøng xuaát hieän, nhöng nhöõng khaùi nieäm
nhaän thöùc chuùng nhö coù hieän höõu thöïc söï ñöôïc giaûm bôùt. Ñeå maëc
taâm trong söï chöùng ngoä baûn taùnh cuûa thöïc taïi, troáng khoâng nhöng
trong saùng nhö baàu trôøi, laø trí tueä sieâu vieät.
Ñeå giaûi thích chi tieát saùu toaøn thieän sieâu vieät (saùu ba la maät),
moãi moät toaøn thieän ñöôïc chia laøm ba, toång coäng laø möôøi taùm phaàn.
Phaïm truø boá thí vaät chaát rieâng noù coù ba phaàn, caû thaûy laø hai möôi
phaàn. Neáu chuùng ta theâm vaøo phöông tieän sieâu vieät, thaønh hai
möôi moát phaàn; naêng löïc sieâu vieät, thaønh hai möôi hai; öôùc
nguyeän sieâu vieät, thaønh hai möôi ba vaø trí tueä nguyeân sô sieâu vieät,
thaønh hai möôi boán.163
Ñi saâu vaøo chi tieát hôn, moãi moät toaøn thieän sieâu vieät ñöôïc chia
laøm saùu, thaønh ba möôi saùu phaàn. Chuùng ta coù theå thaáy ñieàu naøy
tieán haønh nhö theá naøo baèng caùch khaûo saùt phaàn boä veà söï ban Phaùp
(Phaùp thí) trong boá thí sieâu vieät.
Khi vò Thaày giaûng daïy, Giaùo Phaùp ñöôïc daïy vaø ñeä töû ñöôïc
truyeàn daïy giaùo lyù ñeán cuøng moät luùc, vieäc giaûng daïy giaùo lyù laø boá
thí sieâu vieät. Vieäc vò Thaày giaûng daïy khoâng tìm kieám lôïi loäc hoaëc
thanh danh trong vieäc giaûng Phaùp, vaø khoâng laøm oâ nhieãm ñieàu
Ngaøi ñang daïy baèng vieäc töï thoåi phoàng mình leân, baèng vieäc böïc
boäi vôùi ñòa vò cuûa nhöõng ngöôøi khaùc, hay baèng baát kyø caûm xuùc tieâu
cöïc naøo khaùc, laø trì giôùi sieâu vieät. Vieäc vò Thaày laäp ñi laäp laïi yù
nghóa cuûa moät caâu vaø khoâng quan taâm tôùi nhöõng khoù khaên vaø meät
nhoïc laø nhaãn nhuïc sieâu vieät. Vieäc vò Thaày giaûng daïy ñuùng giôø ñaõ
ñònh khoâng nhöôïng boä söï löôøi bieáng vaø trì hoaõn laø tinh taán sieâu
vieät. Vieäc vò Thaày thuyeát giaûng chuû ñeà cuûa ngaøi maø khoâng ñeå cho
taâm xao laõng khoûi nhöõng ngoân töø vaø yù nghóa cuûa chuùng, khoâng taïo
ra baát kyø sai soùt naøo vaø khoâng theâm thaét hay boû soùt ñieàu gì, laø
418
CHUÙ THÍCH
thieàn ñònh sieâu vieät. Trong khi giaûng daïy vò Thaày vaãn thaám ñaãm trí
tueä thoaùt khoûi moïi khaùi nieäm chuû theå, ñoái töôïng, vaø haønh vi laø trí
tueä sieâu vieät. Vì theá taát caû nhöõng toaøn thieän sieâu vieät ñeàu hieän
dieän.
Baây giôø haõy nhìn vaøo vieäc boá thí vaät chaát – chaúng haïn nhö boá
thí thöïc phaåm hay thöùc uoáng cho moät haønh khaát. Khi vaät cho,
ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän taát caû cuøng tuï hoäi vaø haønh vi ñöôïc thöïc
söï hoaøn taát, ñoù laø söï boá thí. Boá thí thöùc aên hay ñoà uoáng cuûa chính
baïn chöù khoâng boá thí thöïc phaåm khoâng toát hay hö thoái laø trì giôùi.
Khoâng bao giôø noåi giaän ngay caû khi bò hoûi xin lieân tuïc laø nhaãn
nhuïc. Saün saøng boá thí, khoâng bao giôø nghó töôûng tôùi söï meät nhoïc
hay khoù khaên laø tinh taán. Khoâng ñeå baûn thaân baïn bò xao laõng bôûi
nhöõng nieäm töôûng khaùc laø thieàn ñònh. Thaáu hieåu raèng ba yeáu toá
chuû theå, ñoái töôïng vaø haønh vi khoâng coù thöïc theå noäi taïi laø trí tueä.
Moät laàn nöõa ôû ñaây cuõng bao goàm saùu toaøn thieän sieâu vieät. Nhöõng
söï chia nhoû töông töï cuõng ñöôïc ñònh roõ vôùi giôùi luaät, nhaãn nhuïc, vaø
v.v..
Khi toùm taét coát tuyû cuûa nhöõng söï toaøn thieän sieâu vieät, Ngaøi
Jetsun Milarepa noùi:
Hoaøn toaøn töø boû nieàm tin vaøo baát kyø söï hieän höõu chaân thöïc naøo,
Khoâng boá thí naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn töø boû moïi thuû ñoaïn vaø xaûo traù,
Khoâng giôùi luaät naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn vöôït leân moïi sôï haõi veà chaân nghóa,
Khoâng nhaãn nhuïc naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn an truù khoâng xa lìa thöïc haønh,
Khoâng tinh taán naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn an truï trong doøng chaûy töï nhieân,
Khoâng thieàn ñònh naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn chöùng ngoä traïng thaùi baûn nhieân,
419
CHUÙ THÍCH
Khoâng trí tueä naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.

Hoaøn toaøn thöïc haønh Phaùp trong moïi söï baïn laøm,
Khoâng phöông tieän naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn chieán thaéng boán quyû ma,
Khoâng söùc maïnh naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Hoaøn toaøn thaønh töïu muïc ñích hai nhaùnh,
Khoâng nguyeän öôùc naøo xa hôn ñieàu naøy.
Nhaän bieát nguoàn goác roát raùo cuûa nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc,
Khoâng trí tueä nguyeân thuûy naøo hôn ñöôïc ñieàu naøy.
Coù laàn khi Khu, Ngok, vaø Drom* hoûi Ngaøi Atisa ñaâu laø ñieàu toát
nhaát trong moïi yeáu toá cuûa con ñöôøng, Ngaøi traû lôøi:
Hoïc giaû loãi laïc nhaát laø ngöôøi nhaän ra yù nghóa cuûa
söï vaéng maët baát kyø hieän höõu chaân thöïc naøo.
Tu só xuaát saéc nhaát laø ngöôøi ñaõ ñieàu phuïc ñöôïc taâm mình.
Phaåm tính toát nhaát laø moät khaùt khao vó ñaïi laøm lôïi laïc
cho ngöôøi khaùc.
Giaùo huaán tuyeät dieäu nhaát laø luoân quaùn saùt taâm.
Phöông thuoác hay nhaát laø hieåu raèng khoâng söï vaätù naøo
coù thöïc theå noäi taïi.
Caùch soáng lyù töôûng nhaát laø soáng khoâng phuø hôïp vôùi
nhöõng phöông caùch theá gian.
Thaønh töïu toát ñeïp nhaát laø moät söï tieát giaûm kieân ñònh
nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc.
Daáu hieäu toát laønh nhaát cuûa thöïc haønh laø söï giaûm thieåu
ñuùng ñaén nhöõng ham muoán.
Boá thí toát nhaát laø khoâng vöôùng maéc.
Trì giôùi toát nhaát laø laøm an bình taâm thöùc.
Nhaãn nhuïc toát nhaát laø giöõ moät vò trí khieâm toán.
*
Ba ñeä töû chính cuûa Ngaøi Atisa (xem Thuaät ngöõ).
420
CHUÙ THÍCH
Tinh taán toát nhaát laø töø boû moïi hoaït ñoäng.
Thieàn ñònh hoaøn haûo nhaát laø khoâng bieán ñoåi taâm.164
Trí tueä tuyeät vôøi nhaát laø hoaøn toaøn khoâng coi baát kyø
ñieàu gì nhö thöïc söï hieän höõu.
Vaø Ngaøi Rigdzin Jigme Lingpa noùi:
Boá thí sieâu vieät ñöôïc tìm thaáy nôi söï baèng loøng,
Coát tuûy cuûa noù laø hoaøn toaøn buoâng boû.
Giôùi luaät laø khoâng laøm phaät loøng Tam Baûo.165
Nhaãn nhuïc toát nhaát laø chaùnh nieäm vaø tænh giaùc
khoâng bao giôø vôi caïn.
Tinh taán thì caàn thieát ñeå duy trì moïi toaøn thieän khaùc.
Thieàn ñònh laø kinh nghieäm moïi söï xuaát hieän maø ta
baùm chaáp vaøo nhö nhöõng Boån Toân.166
Trí tueä laø töï giaûi thoaùt khoûi vieäc naém giöõ vaø baùm chaáp.
Trong ñoù khoâng coù vieäc nghó cuõng nhö ngöôøi nghó töôûng.
Noù khoâng taàm thöôøng. Noù thoaùt khoûi nhöõng xaùc tín
cheát cöùng.167
Noù sieâu vöôït ñau khoå. Noù laø söï an bình toái thöôïng.
Chôù tieát loä ñieàu naøy cho moïi ngöôøi –
Haõy gìn giöõ noù thaønh kính trong boån taâm baïn.
Ñeå ñuùc keát toaøn boä con ñöôøng bao la cuûa giaùo lyù Boà Taùt, bao goàm
saùu toaøn thieän sieâu vieät, ta coù theå coâ ñoïng laïi laø ‚taùnh Khoâng maø
coát tuyû ñích thöïc cuûa noù laø loøng bi maãn.‛ Ngaøi Saraha noùi trong
caùc Doha (baøi ca chöùng ñaïo) cuûa Ngaøi:
421
CHUÙ THÍCH
Khoâng coù loøng bi maãn, thì caùi thaáy cuûa taùnh Khoâng
Seõ khoâng bao giôø daãn baïn tôùi con ñöôøng sieâu phaøm.
Nhöng chæ thieàn ñònh veà loøng bi maãn, baïn vaãn ôû trong
Luaân hoài sinh töû; thì laøm sao baïn giaûi thoaùt ñöôïc?
Nhöng ngöôøi coù ñuû caû hai ñieàu naøy
Seõ khoâng ôû trong sinh töû maø cuõng chaúng truï ôû Nieát baøn.
Khoâng truï trong luaân hoài laãn Nieát baøn laø ‚Nieát baøn voâ-truï‛ cuûa
caáp ñoä Phaät Quaû vieân maõn. Nhö Ñöùc Long Thoï noùi:
Taùnh Khoâng maø coát tuyû ñích thaät cuûa noù laø loøng bi maãn
Chæ daønh cho nhöõng ngöôøi muoán giaùc ngoä.
Coù laàn, Drom Tonpa hoûi Ngaøi Atisa trong taát caû caùc giaùo lyù, caùi
naøo laø tuyeät haûo nhaát.
‚Trong taát caû caùc giaùo lyù, caùi tuyeät haûo nhaát laø taùnh Khoâng maø
coát tuûy ñích thöïc cuûa noù laø loøng bi maãn,‛ vò Thaày traû lôøi. ‚Noù
gioáng nhö moät loaïi thuoác cöïc maïnh, moät loaïi thuoác baù beänh coù theå
chöõa laønh moïi beänh taät treân theá gian. Vaø gioáng nhö loaïi thuoác
chöõa baù beänh ñoù, vieäc nhaän ra chaân lyù cuûa taùnh Khoâng, baûn taùnh
cuûa thöïc taïi, laø phöông thuoác cho moïi caûm xuùc tieâu cöïc khaùc
nhau.‛
Drom Tonpa tieáp tuïc: ‚Nhö vaäy thì taïi sao raát nhieàu ngöôøi tuyeân
boá raèng mình ñaõ chöùng ngoä taùnh Khoâng nhöng hoï vaãn khoâng bôùt
ñöôïc tham luyeán vaø saân haän?‛
‚Ñoù laø bôûi söï chöùng ngoä cuûa hoï chæ laø ngoân töø,‛ Ngaøi Atisa traû
lôøi. ‚Neáu hoï thöïc söï thaáu suoát chaân nghóa cuûa taùnh Khoâng, thì tö
töôûng, ngoân ngöõ vaø haønh vi cuûa hoï phaûi meàm maïi nhö böôùc ñi treân
thaûm len hay nhö suùp tsampa troän bô. Ñaïo sö Aryadeva (Thaùnh
Thieân) noùi raèng ngay caû vieäc töï hoûi moïi söï coù roãng khoâng töï baûn
chaát hay khoâng cuõng seõ laøm luaân hoài tan raõ.168 Do ñoù, thöïc söï
422
CHUÙ THÍCH
chöùng ngoä taùnh Khoâng laø phöông thuoác toái haûo trò baù beänh bao
goàm moïi yeáu toá cuûa con ñöôøng.‛
‚Laøm sao moïi yeáu toá cuûa con ñöôøng laïi coù theå ñöôïc bao goàm
trong söï chöùng ngoä taùnh Khoâng?‛ Drom Tonpa hoûi.
‚Moïi yeáu toá cuûa con ñöôøng ñeàu ñöôïc chöùa ñöïng trong saùu toaøn
thieän sieâu vieät. Vì vaäy neáu oâng thöïc söï chöùng ngoä taùnh Khoâng,
oâng seõ giaûi thoaùt khoûi söï tham luyeán. Khi oâng khoâng caûm thaáy
khao khaùt, baùm chaáp hay ham muoán baát kyø ñieàu gì, beân trong hay
beân ngoaøi, oâng luoân coù boá thí sieâu vieät. Giaûi thoaùt khoûi söï baùm
chaáp vaø tham luyeán, oâng khoâng coøn bò nhieãm oâ bôûi nhöõng haønh vi
tieâu cöïc neân oâng luoân coù trì giôùi sieâu vieät. Khoâng coù baát cöù khaùi
nieäm naøo veà ‚toâi‛ vaø ‚cuûa toâi,‛ oâng khoâng coøn saân haän, vì theá oâng
luoân coù nhaãn nhuïc sieâu vieät. Nhôø chöùng ngoä taùnh Khoâng, taâm oâng
thöïc söï hoan hyû neân oâng luoân coù tinh taán sieâu vieät. Thoaùt khoûi söï
xao laõng xuaát phaùt töø vieäc baùm chaáp vaøo nhöõng söï vaät nhö caùi gì
beàn vöõng, oâng luoân luoân coù thieàn ñònh sieâu vieät. Bôûi oâng khoâng
khaùi nieäm hoùa moïi söï trong caùc phaïm vi chuû theå, ñoái töôïng vaø
haønh vi, oâng luoân luoân coù trí tueä sieâu vieät.‛
‚Coù phaûi nhöõng ngöôøi ñaõ chöùng ngoä chaân lyù ñeàu thaønh Phaät chæ
nhôø caùi thaáy taùnh Khoâng vaø söï thieàn ñònh?‛ Drom Tonpa hoûi.
‚Trong taát caû nhöõng gì chuùng ta tri giaùc nhö nhöõng hình töôùng vaø
aâm thanh, thì khoâng ñieàu gì khoâng xuaát hieän töø taâm. Nhaän ra raèng
taâm laø söï tænh giaùc baát khaû phaân vôùi taùnh Khoâng laø caùi thaáy (kieán).
Luoân luoân trì giöõ nhaän thöùc naøy trong taâm vaø khoâng bao giôø xao
laõng noù laø thieàn. Thöïc haønh hai tích taäp nhö moät söï huyeãn hoùa töø
beân trong traïng thaùi ñoù laø haønh. Neáu oâng coù moät kinh nghieäm soáng
ñoäng veà thöïc haønh naøy, noù seõ töông tuïc trong caùc giaác moäng cuûa
oâng. Neáu noù xaûy ra trong traïng thaùi moäng, noù seõ xaûy ra vaøo luùc
cheát. Neáu noù hieän dieän trong traïng thaùi trung aám, chaéc chaén laø oâng
seõ ñaït ñöôïc thaønh töïu toái thöôïng.‛
423
CHUÙ THÍCH
Nhö theá taùm muôi boán ngaøn caùnh cöûa daãn tôùi Giaùo Phaùp maø
Ñaáng Chieán Thaéng ñaõ daïy laø taát caû nhöõng phöông tieän thieän xaûo
ñeå laøm cho Boà Ñeà Taâm – taùnh Khoâng maø coát tuyû ñích thaät cuûa noù
laø loøng bi maãn – phaùt khôûi trong chuùng ta.
Khoâng coù Boà Ñeà Taâm, giaùo lyù veà caùi thaáy vaø thieàn ñònh duø coù
veû uyeân thaâm tôùi ñaâu chaêng nöõa cuõng seõ khoâng coù chuùt lôïi ích naøo
trong vieäc thaønh töïu Phaät Quaû vieân maõn. Nhöõng thöïc haønh Kim
Cöông Thöøa nhö giai ñoaïn phaùt trieån, giai ñoaïn thaønh töïu v.v.,
ñöôïc thöïc haønh trong phaïm vi cuûa Boà Ñeà Taâm, seõ daãn ñeán Phaät
Quaû vieân maõn chæ trong moät ñôøi. Nhöng neáu khoâng coù Boà Ñeà Taâm
thì chuùng chaúng khaùc vôùi nhöõng phaùp moân cuûa caùc tirthika. Nhöõng
ngöôøi tirthika cuõng coù nhieàu thöïc haønh lieân quan tôùi vieäc thieàn
ñònh veà caùc Boån Toân, tuïng nieäm caùc thaàn chuù vaø laøm vieäc vôùi caùc
kinh maïch vaø naêng löïc; hoï cuõng haønh xöû phuø hôïp vôùi luaät nhaân
quaû. Nhöng chæ vì hoï khoâng quy y vaø khôi daäy Boà Ñeà Taâm neân hoï
khoâng theå ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt khoûi caùc coõi luaân hoài. Ñoù laø lyù do
taïi sao Ngaøi Geshe Kharak Gomchung noùi:
Chaúng ích lôïi gì khi thoï moïi giôùi nguyeän, töø giôùi nguyeän
quy y cho tôùi nhöõng samaya cuûa Kim Cöông thöøa, tröø phi
baïn xoay chuyeån taâm khoûi nhöõng söï vieäc cuûa theá gian naøy.
Chaúng ích lôïi gì khi cöù lieân tuïc thuyeát giaûng Giaùo Phaùp
cho ngöôøi khaùc, tröø phi baïn an ñònh ñöôïc taùnh töï phuï
cuûa rieâng baïn.
Chaúng ích lôïi gì khi tieán boä neáu cuoái cuøng baïn töø boû
nhöõng giôùi luaät quy y.
Chaúng ích lôïi gì khi thöïc haønh caû ngaøy laãn ñeâm tröø phi
baïn keát hôïp thöïc haønh naøy vôùi Boà Ñeà Taâm.
424
CHUÙ THÍCH
Tröø phi tröôùc tieân baïn taïo döïng neàn taûng ñuùng ñaén vôùi söï quy
y vaø Boà Ñeà Taâm, cho duø baïn coù veû hoïc taäp, quaùn chieáu vaø thieàn
ñònh maõnh lieät tôùi ñaâu chaêng nöõa, ñieàu ñoù cuõng seõ hoaøn toaøn
khoâng ích lôïi gì hôn vieäc baïn xaây laâu ñaøi chín taàng treân maët hoà
ñoùng baêng vaøo muøa ñoâng, vaø vieäc baïn veõ tranh bích hoïa treân
töôøng thaïch cao. Roát cuoäc noù chaúng coù chuùt yù nghóa naøo.
Ñöøng bao giôø xem thöôøng caùc thöïc haønh quy y vaø Boà Ñeà Taâm,
cho raèng chuùng thaáp thoûi hay chæ daønh cho nhöõng ngöôøi sô cô. Haõy
hoaøn thaønh chuùng ñaày ñuû trong khuoân khoå cuûa söï chuaån bò, thöïc
haønh chính vaø keát thuùc, ñeå thích hôïp vôùi baát kyø con ñöôøng naøo.
Ñieàu heát söùc quan troïng ñoái vôùi taát caû moïi ngöôøi, duø xaáu hay toát,
cao hay thaáp, laø taäp trung caùc noã löïc chaân thaønh nhaát vaøo nhöõng
thöïc haønh naøy.
Trong tröôøng hôïp ñaëc bieät cuûa nhöõng Laït ma vaø tu só, laø nhöõng
ngöôøi nhaän cuûa cuùng döôøng töø caùc tín chuû, nhaän taøi vaät nhaân danh
ngöôøi cheát, hay laø nhöõng ngöôøi cöû haønh caùc buoåi leã daãn daét ngöôøi
cheát, ñieàu tuyeät ñoái maø hoï khoâng theå thieáu laø Boà Ñeà Taâm chaân
thaät. Khoâng coù Boà Ñeà Taâm thì chaúng coù nghi leã vaø caùc söï tònh hoùa
naøo cuûa hoï ñem laïi ñöôïc lôïi ích nhoû beù nhaát cho ngöôøi soáng hay
ngöôøi cheát. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, hoï coù theå xuaát hieän ñeå cöùu
giuùp, nhöng taän saâu thaúm beân trong thì söï giuùp ñôõ naøy luoân bò pha
troän vôùi nhöõng ñoäng cô ích kyû. Ñoái vôùi chính hoï, hoï seõ bò nhieãm oâ
bôûi vieäc thoï nhaän nhöõng vaät cuùng döôøng ñoù, vaø seõ gaây ra voâ soá loãi
laàm chæ coù theå daãn hoï tôùi nhöõng coõi thaáp trong ñôøi sau.
Ngay caû ngöôøi naøo ñoù coù theå bay nhö chim, di chuyeån döôùi
maët ñaát nhö chuoät, ñi xuyeân qua nuùi ñaù khoâng bò ngaên trôû, ñeå laïi
nhöõng daáu tay vaø chaân treân ñaù, ngöôøi naøo ñoù coù khaû naêng thaáu thò
voâ bieân vaø coù theå thöïc hieän ñuû moïi loaïi huyeàn thuaät – neáu moät
ngöôøi nhö vaäy maø khoâng coù Boà Ñeà Taâm thì hoï chæ coù theå laø moät
tirthika hay ñaõ bò moät vaøi quyû ma ñaày naêng löïc naøo ñoù aùm nhaäp.
Thoaït tieân, hoï coù theå loâi cuoán moät soá ngöôøi ngaây thô bò caûm kích
425
CHUÙ THÍCH
vaø cuùng döôøng cho hoï. Nhöng veà laâu daøi thì hoï seõ chæ ñem laïi söï
huûy hoaïi cho chính hoï vaø nhöõng ngöôøi khaùc. Traùi laïi, moät ngöôøi coù
Boà Ñeà Taâm thaät söï, thì cho duø khoâng coù baát kyø phaåm tính naøo
khaùc, hoï cuõng seõ laøm lôïi ích cho taát caû nhöõng ai tieáp xuùc vôùi hoï.
Chaúng bao giôø baïn bieát ñöôïc ôû ñaâu coù theå coù moät vò Boà Taùt.
Ngöôøi ta noùi nhieàu Boà Taùt söû duïng nhöõng phöông tieän thieän xaûo
cuûa hoï, thaäm chí ñöôïc tìm thaáy trong soá nhöõng keû saùt sinh thuù vaät
vaø nhöõng gaùi ñieám. Thaät khoù coù theå noùi ngöôøi naøo ñoù coù Boà Ñeà
Taâm hay khoâng. Ñöùc Phaät noùi:
Ngoaøi baûn thaân ta vaø nhöõng ngöôøi gioáng ta,

khoâng ai coù theå phaùn xeùt ngöôøi khaùc.
Vì theá, haõy coi nhöõng ai khôi daäy Boà Ñeà Taâm trong baïn laø moät
vò Phaät thaät söï, hoaëc moät Boån Toân, vò Thaày, thieän tri thöùc hay baát
kyø ngöôøi naøo khaùc.
Baát cöù khi naøo baïn caûm thaáy mình ñaõ ñaït ñöôïc moät vaøi phaåm
tính naøo ñoù nhö caùc daáu hieäu cuûa söï tieán boä treân con ñöôøng, baát kyø
chuùng coù theå laø gì – söï chöùng ngoä traïng thaùi baûn nhieân, söï thaáu
thò, thieàn ñònh, caùc linh kieán veà Boån Toân v.v.. -- baïn coù theå tin
chaéc raèng chuùng thöïc söï laø nhöõng phaåm tính ñích thöïc neáu loøng töø
vaø bi cuûa Boà Ñeà Taâm lieân tuïc taêng tröôûng thaät vöõng chaéc nhö moät
keát quaû. Tuy nhieân, neáu keát quaû cuûa nhöõng kinh nghieäm nhö vaäy
chæ laøm suy giaûm loøng töø vaø bi cuûa Boà Ñeà Taâm, thì baïn cuõng coù
theå tin chaéc raèng nhöõng gì troâng gioáng nhö moät daáu hieäu cuûa söï
thaønh coâng treân con ñöôøng thì thöïc ra laø moät chöôùng ngaïi cuûa ma
quyû, hoaëc moät ñieàm chæ cho thaáy baïn ñang ñi theo con ñöôøng sai
laïc.
Ñaëc bieät, söï chöùng ngoä ñích thöïc traïng thaùi baûn nhieân khoâng
theå khoâng ñöôïc keøm theo bôûi nieàm tin phi thöôøng vaø tri giaùc thanh
tònh ñoái vôùi nhöõng baäc toaøn thieän veà maët taâm linh hôn baûn thaân
426
CHUÙ THÍCH
baïn, vaø loøng töø vaø bi phi thöôøng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi keùm toaøn
thieän hôn.
Dagpo Rinpoche voâ song coù laàn hoûi Ngaøi Jetsun Mila: ‚Khi
naøo con coù theå daãn daét ngöôøi khaùc?‛
Jetsun Milarepa traû lôøi: ‚Ngaøy naøo con coù moät thò kieán phi thöôøng
trong saùng veà baûn taùnh cuûa taâm con, noù hoaøn toaøn khaùc vôùi thò kieán
maø con hieän coù, vaø thoaùt khoûi moïi söï nghi ngôø. Vaøo luùc ñoù, trong moät
caùch thöùc hoaøn toaøn khoâng bình thöôøng, con seõ nhaän ra ta, cha giaø
cuûa con, nhö moät vò Phaät thaät söï vaø chaéc chaén con seõ caûm thaáy loøng
töø vaø bi töï nhieân ñoái vôùi taát caû chuùng sinh. Ñoù laø luùc con neân baét ñaàu
giaûng daïy.‛
Vì theá, haõy hoïc taäp, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh veà Giaùo Phaùp,
khoâng taùch rieâng caùi naøy vôùi caùi khaùc, treân neàn taûng vöõng chaéc
cuûa loøng töø vaø bi cuûa Boà Ñeà Taâm. Tröôùc tieân neáu khoâng loaïi boû
nhöõng nghi ngôø nhôø vieäc hoïc taäp, baïn seõ khoâng bao giôø coù theå
thöïc haønh. Coù caâu noùi raèng:
Thieàn ñònh maø khoâng hoïc taäp

Gioáng nhö leo nuùi khi baïn khoâng coù tay.
Giaûi tröø nhöõng nghi ngôø qua vieäc hoïc taäp khoâng coù nghóa laø
baïn phaûi thoâng suoát voâ soá vaán ñeà roäng lôùn. Trong thôøi buoåi suy ñoài
naøy, seõ khoâng theå laøm ñöôïc ñieàu ñoù trong moät ñôøi ngöôøi ngaén
nguûi. Ñieàu noù muoán noùi tôùi laø baát kyø giaùo lyù naøo baïn saép ñöa vaøo
thöïc haønh, baïn neân bieát chính xaùc laøm theá naøo ñeå thöïc haønh noù töø
ñaàu tôùi cuoái khoâng chuùt loãi laàm. Neáu coù baát kyø söï do döï naøo, baïn
neân loaïi boû ngay baèng caùch quaùn chieáu veà nhöõng giaùo lyù ñoù.
Khi Ngaøi Atisa ôû Nyethang, Nachung Tonpa xöù Shan, Kyung
Tonpa, vaø Lhangsang Tonpa xin Ngaøi daïy cho hoï veà nhöõng heä
thoáng luaän lyù khaùc nhau.
427
CHUÙ THÍCH
Ngaøi Atisa traû lôøi: ‚Nhöõng ngöôøi tirthika phi-Phaät-Giaùo vaø baûn
thaân nhöõng Phaät Töû coù nhieàu heä thoáng giaùo lyù, nhöng chuùng hoaøn
toaøn chæ laø nhöõng chuoãi tö töôûng lan man. Khoâng caàn tôùi haèng haø
sa soá yù töôûng ñoù: cuoäc ñôøi quaù ngaén nguûi khoâng theå thaáu bieát heát
chuùng ñöôïc. Giôø ñaây laø luùc tinh chieát nhöõng ñieàu naøy ñeå ruùt ra
ñöôïc coát loõi cuûa chuùng.‛
‚Laøm theá naøo tinh chieát ñeå ruùt ra ñöôïc coát tuûy cuûa chuùng?‛
‚Baèng caùch tu taäp Boà Ñeà taâm vôùi loøng töø vaø bi ñoái vôùi taát caû
chuùng sinh ñaày khaép hö khoâng. Baèng caùch thöïc hieän nhöõng noã löïc
tích cöïc trong hai söï tích taäp vì lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh ñoù.
Baèng caùch hoài höôùng moïi suoái nguoàn cuûa nhöõng ñieàu toát laønh
trong töông lai ñaõ ñöôïc taïo laäp nhö theá cho söï giaùc ngoä vieân maõn
cuûa moãi moät vaø taát caû chuùng sinh. Vaø, cuoái cuøng, baèng caùch nhaän
ra raèng taát caû nhöõng ñieàu naøy ñeàu troáng khoâng töï baûn chaát, gioáng
nhö nhöõng giaác moäng hay nhöõng aûo aûnh.‛
Neáu baïn khoâng bieát laøm caùch naøo ñeå tinh chieát ñöôïc coát tuûy
cuûa moïi thöïc haønh thì seõ chaúng coù khoái löôïng thoâng tin, kieán thöùc
vaø söï hieåu bieát thoâng tueä naøo coù theå ñem laïi lôïi laïc cho baïn.
Khi Ngaøi Atisa ñeán Taây Taïng, Ngaøi ñöôïc môøi tôùi thaêm ñaïi
dòch giaû Rinchen Zangpo. Ngaøi hoûi vò dòch giaû veà nhöõng giaùo lyù
maø oâng bieát vaø lieät keâ moät danh saùch daøi, tuaàn töï töøng caùi moät.
Hoùa ra khoâng giaùo lyù naøo Rinchen Zangpo khoâng bieát. Ngaøi Atisa
heát söùc haøi loøng.
‚Tuyeät vôøi!‛ Ngaøi noùi. ‚Vieäc moät baäc uyeân thaâm nhö oâng
hieän dieän ôû Taây Taïng coù nghóa laø cuoäc thaêm vieáng cuûa toâi hoaøn
toaøn khoâng caàn thieát. Vaäy laøm caùch naøo oâng keát hôïp taát caû nhöõn g
giaùo lyù naøy khi oâng ngoài xuoáng thöïc haønh?‛
‚Toâi thöïc haønh töøng thöù nhö noù ñöôïc giaûng trong baûn vaên cuûa
rieâng noù,‛ Rinchen Zangpo noùi.
‚Laõo dòch giaû voâ duïng!‛ Ngaøi Atisa keâu leân trong söï thaát
voïng. ‚Nhö vaäy roát cuoäc vieäc ta tôùi Taây Taïng laø caàn thieát!‛
428
CHUÙ THÍCH
‚Thay vì ñieàu ñoù, toâi neân laøm gì?‛ vò dòch giaû hoûi.
‚OÂng phaûi tìm ra ñieåm coát loõi chung nhaát cho taát caû caùc giaùo lyù
vaø thöïc haønh theo caùch ñoù,‛ Ngaøi Atisa noùi vôùi oâng ta.
Raát caàn thieát phaûi tìm ra ñieåm troïng yeáu cuûa söï thöïc haønh,
ñöôïc ñaët neàn treân nhöõng giaùo huaán tinh tuùy cuûa vò Thaày. Moät khi
baïn thaáu suoát ñöôïc ñieåm troïng yeáu, baïn phaûi ñöa noù vaøo thöïc
haønh, neáu khoâng noù seõ hoaøn toaøn voâ ích. Ngaøi Jetsun Mila noùi:
Ngöôøi ñoùi buïng khoâng thoûa maõn baèng caùch nghe noùi veà thöïc
phaåm; ñieàu maø hoï caàn laø aên. Töông töï nhö theá, chæ hieåu bieát
veà Phaùp thì khoâng ích lôïi; noù phaûi ñöôïc thöïc haønh.
Muïc ñích cuûa vieäc thöïc haønh laø moät caùch ñoái trò nhöõng caûm xuùc
tieâu cöïc vaø söï chaáp ngaõ. Ngaøi Jetsun Mila laïi noùi:
Ngöôøi ta noùi raèng baïn coù theå khaúng ñònh moät ngöôøi naøo ñoù
vöøa môùi aên hay khoâng baèng caùch xem maët hoï ñoû ra sao.
Töông töï nhö theá, baïn coù theå caû quyeát ngöôøi naøo ñoù coù hieåu
vaø thöïc haønh Giaùo Phaùp hay khoâng baèng caùch xem Phaùp coù
laø moät phöông thuoác chöõa laønh nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc vaø söï
chaáp ngaõ cuûa hoï hay khoâng.
Potowa hoûi Geshe Tonpa ñaâu laø ranh giôùi giöõa Phaùp vaø phi-Phaùp.
Vò geshe traû lôøi:
Neáu noù choáng laïi nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc thì ñoù laø Phaùp.
Neáu khoâng, ñoù laø phi-Phaùp.
Neáu noù khoâng thích hôïp vôùi nhöõng phöông caùch cuûa
theá gian thì noù laø Phaùp.
Neáu noù thích hôïp, ñoù laø phi-Phaùp.
Neáu noù kheá hôïp vôùi Kinh ñieån vaø nhöõng giaùo huaán
429
CHUÙ THÍCH
cuûa oâng thì noù laø Phaùp.

Neáu noù khoâng kheá hôïp, ñoù laø phi-Phaùp.
Neáu noù ñeå laïi daáu aán tích cöïc thì ñoù laø Phaùp.
Neáu noù ñeå laïi daáu aán tieâu cöïc, ñoù laø phi-Phaùp.
Ñaïo sö Chegom noùi:
Tin vaøo nhöõng keát quaû cuûa caùc haønh vi laø chaùnh kieán daønh
cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng bình thöôøng. Nhaän ra moïi hieän
töôïng beân ngoaøi vaø beân trong laø söï hôïp nhaát cuûa caû hình
töôùng laãn taùnh Khoâng, vaø laø söï hôïp nhaát cuûa giaùc taùnh vaø
taùnh Khoâng, laø chaùnh kieán daønh cho nhöõng ngöôøi coù khaû
naêng cao hôn. Nhaän ra raèng caùi thaáy, ngöôøi coù caùi thaáy vaø töï
thaân söï nhaän thöùc thì baát khaû phaân169 laø chaùnh kieán daønh cho
nhöõng ngöôøi coù khaû naêng cao nhaát.
Giöõ taâm hoaøn toaøn taäp trung treân ñoái töôïng laø thieàn ñònh
ñuùng ñaén daønh cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng bình thöôøng. An
truï taäp trung treân boán söï hôïp nhaát170 laø thieàn ñònh ñuùng ñaén
daønh cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng cao hôn. Moät traïng thaùi
phi-khaùi nieäm hoùa trong ñoù khoâng coù ñoái töôïng cuûa thieàn
ñònh, khoâng coù ngöôøi thieàn ñònh vaø khoâng coù kinh nghieäm
thieàn ñònh laø thieàn ñònh ñuùng ñaén daønh cho nhöõng ngöôøi coù
khaû naêng cao nhaát.
Thaän troïng veà nhöõng keát quaû cuûa caùc haønh vi nhö ngöôøi ta
caån thaän baûo veä con maét mình laø haønh vi ñuùng ñaén daønh cho
nhöõng ngöôøi coù khaû naêng bình thöôøng. Haønh ñoäng trong khi
kinh nghieäm moïi söï nhö moät giaác moäng vaø moät aûo aûnh laø
haønh vi ñuùng ñaén daønh cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng cao
hôn. Hoaøn toaøn khoâng-haønh ñoäng (voâ haønh)171 laø haønh vi
ñuùng ñaén daønh cho nhöõng ngöôøi coù khaû naêng cao nhaát.
430
CHUÙ THÍCH
Khoâng ngöøng giaûm bôùt söï chaáp ngaõ, caùc caûm xuùc vaø nieäm
töôûng tieâu cöïc laø daáu hieäu cuûa ‚hôi aám‛ daønh cho taát caû caùc
haønh giaû, duø hoï coù khaû naêng bình thöôøng, cao hôn hay cao
nhaát.
Nhöõng lôøi töông töï ñöôïc tìm thaáy trong Con Ñöôøng Sieâu vieät
Quyù Baùu cuûa Ngaøi Dagpo voâ song.
Vì theá, khi hoïc Giaùo Phaùp, baïn neân bieát caùch ruùt ra ñöôïc tinh
tuùy cuûa noù. Ngaøi Longchenpa vó ñaïi noùi:
Kieán thöùc thì voâ taän nhö sao treân trôøi;

Khoâng coù söï keát thuùc ñoái vôùi moïi vaán ñeà ngöôøi ta coù theå hoïc.
Toát hôn neân laäp töùc naém laáy coát tuûy roát raùo cuûa chuùng –
Thaønh trì baát bieán cuûa Phaùp Thaân.
Sau ñoù, khi baïn quaùn chieáu veà Phaùp, baïn khoâng neân coù chuùt nghi
ngôø naøo. Ngaøi Padampa Sangye noùi:
Haõy tìm kieám nhöõng giaùo huaán cuûa vò Thaày

gioáng nhö chim öng meï saên moài.
Haõy laéng nghe caùc giaùo lyù nhö moät con nai ñang nghe nhaïc;
Haõy thieàn ñònh veà chuùng nhö moät ngöôøi caâm
thöôûng thöùc moùn aên;
Haõy suy nieäm veà chuùng nhö moät ngöôøi du muïc
phöông Baéc xeùn loâng cöøu;
Haõy ñaït ñöôïc keát quaû cuûa chuùng,
gioáng nhö maët trôøi ra khoûi ñaùm maây.
Vieäc laéng nghe Phaùp, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh veà noù neân tieán
haønh lieân quan chaët cheõ vôùi nhau. Ngaøi Dagpo voâ song noùi:
431
CHUÙ THÍCH
Hoøa troän söï hoïc taäp, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh veà Phaùp
laø moät ñieåm troïng yeáu khoâng theå sai laàm.
Keát quaû cuûa vieäc hoïc taäp, quaùn chieáu vaø thieàn ñònh phaûi laø
moät söï phaùt trieån vöõng chaéc vaø chaân thaät trong loøng töø vaø bi cuûa
Boà Ñeà Taâm, cuõng nhö moät söï giaûm thieåu vöõng chaéc vaø chaân thaät
taùnh chaáp ngaõ vaø nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc.
Giaùo huaán naøy veà vieäc laøm theá naøo khôi daäy Boà Ñeà Taâm laø
tinh tuùy cuûa taát caû caùc Giaùo Phaùp vaø laø yeáu toá coát tuûy cuûa moïi con
ñöôøng. Noù laø giaùo lyù toái yeáu, neáu coù noù thì döùt khoaùt töï noù ñaõ laø
ñaày ñuû, coøn thieáu noù thì chaéc chaén seõ laøm cho moïi söï ñeàu voâ
duïng. Khoâng neân haøi loøng vôùi vieäc chæ nghe vaø hieåu noù. Haõy ñöa
noù vaøo thöïc haønh taän ñaùy trong loøng baïn!
Con quaû quyeát laø ñang khôi daäy Boà Ñeà Taâm,
nhöng noù vaãn chöa phaùt khôûi trong con.
Con ñaõ tu taäp con ñöôøng saùu toaøn thieän (saùu ba la maät),
nhöng vaãn coøn ích kyû.
Xin gia hoä cho con vaø nhöõng keû coù taâm löôïng
nhoû heïp nhö con,
Ñeå chuùng con coù theå tu taäp Boà Ñeà Taâm cao caû.
432
CHUÙ THÍCH
PHỤ LỤC
MỤC LỤC CUỐN 2
CHÖÔNG BA
THIEÀN ÑÒNH VAØ TRÌ TUÏNG VEÀ VÒ THAÀY
NHÖ VAJRASATTVA ÑEÅ TAÅY SAÏCH MOÏI CHE CHÖÔÙNG
I. LAØM THEÁ NAØO CAÙC CHE CHÖÔÙNG COÙ THEÅ

ÑÖÔÏC TÒNH HOÙA NHÔØ SÖÏ SAÙM HOÁI
II. BOÁN NAÊNG LÖÏC
1. Naêng löïc hoã trôï
2. Naêng löïc aân haän ñaõ laøm ñieàu quaáy
3. Naêng löïc quyeát ñònh
4. Naêng löïc cuûa haønh ñoäng nhö moät caùch ñoái trò
III. THIEÀN ÑÒNH THÖÏC SÖÏ VEÀ VAJRASATTVA
CHÖÔNG BOÁN
CUÙNG DÖÔØNG MAÏN ÑAØ LA ÑEÅ TÍCH
TAÄP COÂNG ÑÖÙC VAØ TRÍ TUEÄ
I. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA HAI TÍCH TAÄP

II. MAÏN ÑAØ LA THAØNH TÖÏU
III. MAÏN ÑAØ LA CUÙNG DÖÔØNG
1. Cuùng döôøng Maïn ñaø la ba möôi baûy yeáu toá
2. Cuùng döôøng Maïn ñaø la cuûa ba thaân theo baûn vaên naøy
2.1 MAÏN ÑAØ LA THOÂNG THÖÔØNG CUÛA HOÙA THAÂN
2.2 MAÏN ÑAØ LA PHI THÖÔØNG CUÛA BAÙO THAÂN
2.3 MAÏN ÑAØ LA ÑAËC BIEÄT CUÛA PHAÙP THAÂN
433
CHUÙ THÍCH
CHÖÔNG NAÊM
TÍCH TAÄP KUSALI: TIEÂU DIEÄT BOÁN MA QUYÛ
BAÈNG MOÄT CUÙ ÑAÙNH DUY NHAÁT
I. THAÂN THEÅ NHÖ MOÄT VAÄT CUÙNG DÖÔØNG

II. THÖÏC HAØNH CUÙNG DÖÔØNG THAÂN XAÙC
1. Böõa tieäc traéng daønh cho caùc thöïc khaùch
2. Böõa tieäc traéng daønh cho caùc vò khaùch ñaúng caáp thaáp
3. Böõa tieäc ña daïng cho caùc thöôïng khaùch
4. Böõa tieäc ña daïng daønh cho caùc vò khaùch ñaúng caáp thaáp
III. YÙ NGHÓA CUÛA THÖÏC HAØNH CHOD
CHÖÔNG SAÙU
GURU YOGA, CON ÑÖÔØNG
DAÃN TÔÙI NHÖÕNG SÖÏ BAN PHÖÔÙC,
PHÖÔNG PHAÙP TOÁI HAÄU ÑEÅ KHÔI DAÄY
TRÍ TUEÄ CHÖÙNG NGOÄ
I. LYÙ DO COÙ PHAÙP GURU YOGA

II. LAØM THEÁ NAØO ÑEÅ THÖÏC HAØNH GURU YOGA
1. Quaùn töôûng ruoäng coâng ñöùc
2. Cuùng döôøng baûy nhaùnh
2.1 LEÃ LAÏY, CAÙCH ÑOÁI TRÒ TAÙNH KIEÂU NGAÏO
2.2 CUÙNG DÖÔØNG
2.3 SAÙM HOÁI CAÙC HAØNH VI COÙ HAÏI
2.4 HOAN HÆ, CAÙCH ÑOÁI TRÒ TAÙNH GANH TÒ
2.5 THUÙC ÑAÅY CHÖ PHAÄT CHUYEÅN PHAÙP LUAÂN
2.6 KHAÅN CAÀU CHÖ PHAÄT KHOÂNG NHAÄP NIEÁT
2.7 HOÀI HÖÔÙNG
3. Khaån caàu vôùi ñöùc tin kieân quyeát
4. Nhaän boán quaùn ñaûnh
434
CHUÙ THÍCH
III. LÒCH SÖÛ SÖÏ RA ÑÔØI CUÛA HOÏC THUYEÁT DÒCH THUAÄT
LUÙC BAN ÑAÀU
1. Doøng truyeàn taâm cuûa caùc Ñaáng Chieán Thaéng
2. Doøng truyeàn qua bieåu töôïng cuûa caùc Vidyadhara
2.1 CAÙC TANTRA MAHAYOGA
2.2 SÖÏ TRUYEÀN DAÏY ANUYOGA
2.4 CAÙC GIAÙO HUAÁN TINH TUYÙ CUÛA ATIYOGA
2.5 GIAÙO LYÙ ATIYOGA ÑEÁN CAÛNH GIÔÙI CON
NGÖÔØI
IV. SÖÏ TRUYEÀN BAÙ GIAÙO LYÙ TINH YEÁU ÔÛ XÖÙ TUYEÁT TAÂY
TAÏNG
3. Doøng truyeàn nhôø söï nghe cuûa nhöõng chuùng sinh bình
thöôøng
PHAÀN BA
CON ÑÖÔØNG CHUYEÅN DI NHANH CHOÙNG
CHÖÔNG MOÄT
CHUYEÅN DI TAÂM THÖÙC, CAÙC GIAÙO HUAÁN
CHO NGÖÔØI HAÁP HOÁI: PHAÄT QUAÛ KHOÂNG CAÀN THIEÀN
ÑÒNH
II. NAÊM LOAÏI CHUYEÅN DI

1. Chuyeån di sieâu vieät tôùi Phaùp Thaân
nhôø daáu aán cuûa caùi thaáy
2. Chuyeån di trung bình tôùi Baùo Thaân nhôø
hôïp nhaát giai ñoaïn phaùt trieån vaø toaøn thieän
3. Chuyeån di thaáp tôùi Hoùa Thaân nhôø loøng bi maãn bao la
4. Chuyeån di thoâng thöôøng söû duïng ba aån duï
435
CHUÙ THÍCH
5. Chuyeån di ñöôïc thöïc hieän cho ngöôøi cheát

vôùi caùi moùc cuûa loøng bi maãn
III. CHUYEÅN DI THOÂNG THÖÔØNG SÖÛ DUÏNG BA AÅN DỤ
1. Tu taäp chuyeån di
2. Chuyeån di thöïc söï
3. Nhöõng naác thang cuûa thieàn ñònh veà söï chuyeån di
3.1 CAÙC CHUAÅN BÒ
3.2 QUAÙN TÖÔÛNG CHÍNH
KEÁT LUAÄN
Lôøi Baït cuûa Jamgon Kongtrul Lodro Thaye

Chuù Thích
Thuaät ngöõ
436
CHUÙ THÍCH
CHUÙ THÍCH
Nhöõng chöõ vieát taét:
DKR Dilgo Khyentse Rinpoche
ZR Zenkar Rinpoche
PWR Pema Wangyal Rinpoche
NT Nhöõng Chuù thích veà Nhöõng Lôøi Vaøng cuûa Vò Thaày
cuûa toâi
HIST Tröôøng phaùi Nyingma Phaät Giaùo Taây Taïng:
Nhöõng Nguyeân taéc Caên baûn vaø Lòch Söû cuûa Dudjom Rinpoche
DICT Ñaïi Töï ñieån Taây Taïng – Trung Quoác
AT Caùch phieân dòch khaùc
1. Vôùi nhöõng ngöôøi sô cô, ñieàu naøy coù nghóa laø traùnh moät thaùi ñoä duy
vaät hay tham voïng khi thöïc haønh. Trong thöïc teá, chæ nhöõng haønh giaû
chöùng ngoä môùi coù theå thöïc haønh hoaøn toaøn thoaùt khoûi nhöõng khaùi
nieäm, maø khi thöïc haønh cuûa hoï thuaàn thuïc, söï giaûi thoaùt khoûi baùm
chaáp seõ taêng daàn leân.
2. Naêng löïc tích cöïc cuûa söï thöïc haønh cuõng coù theå bò chuyeån töø söï giaùc
ngoä vaøo nhöõng söï vaät khaùc. NT ñeà caäp tôùi boán hoaøn caûnh phaù huûy
nhöõng coäi nguoàn coâng ñöùc cuûa ta. (dge rtsa): 1) Khoâng hoài höôùng
haønh vi nhaém tôùi söï thaønh töïu Phaät Quaû vieân maõn vì lôïi ích cuûa
ngöôøi khaùc. 2) Saân haän: ngöôøi ta noùi raèng moät choác laùt saân haän coù
theå huûy hoaïi nhöõng haønh vi tích cöïc trong nhieàu kieáp. 3) Hoái tieác:
hoái tieác nhöõng haønh vi lôïi ích maø ta ñaõ laøm, duø chæ moät phaàn naøo. 4)
Khoe khoang nhöõng haønh vi tích cöïc ñaõ laøm cho ngöôøi khaùc.
3. NT giaûi thích raèng cuõng nhö khi moät gioït nöôùc trôû thaønh moät phaàn
cuûa ñaïi döông, noù seõ tieáp tuïc hieän höõu chöøng naøo ñaïi döông coøn hieän
höõu, khi coâng ñöùc cuûa caùc haønh vi cuûa ta hoaøn toaøn ñöôïc hoài höôùng
cho ‚quaû, ñaïi döông cuûa söï Toaøn Giaùc,‛ noù seõ khoâng bò maát ñi cho
tôùi khi ta thaønh töïu Phaät Quaû vieân maõn.
437
CHUÙ THÍCH
4. ‚Ñoái töôïng cuûa caùi thaáy (lta yul) cuûa caùc sutra (Kinh ñieån) vaø Tantra
(Mật điển) ñeàu nhö nhau, töùc laø Phaùp giôùi tuyeät ñoái (chos kyi dbyinsg,
Phaïn: dharmadhatu – Phaùp Giôùi). Nhöng ñoái vôùi baûn thaân caùi thaáy,
moät söï phaân bieät coù theå ñöôïc thieát laäp nhö khi ngöôøi ta noùi nhìn thaáy
moät hình töôùng ‘roõ raøng’ hay thaáy ‘lôø môø.’ Thöøa cuûa Nhöõng Tính
chaát (caùc sutra) thieát laäp söï hoã trôï, söï tinh tuùy, chaân lyù tuyeät ñoái,
taùnh Khoâng vó ñaïi vöôït leân taùm thaùi cöïc thuoäc veà khaùi nieäm (spros
mtha’), nhöng noù khoâng theå nhaän ra raèng baûn taùnh cuûa noù laø söï hôïp
nhaát baát khaû phaân cuûa Phaùp giôùi vaø trí tueä nguyeân sô (dbying ye zung
‘jug). Ñoái vôùi caùi ñöôïc hoã trôï, laø caùc hieän töôïng cuûa thöïc taïi töông
ñoái, Thöøa cuûa Nhöõng Tính chaát thieát laäp chuùng nhö caùi gì töông
thuoäc (duyeân sinh) vaø gioáng nhö moät tuoàng huyeãn hoùa. Nhöng noù
khoâng ñi xa hôn söï phoâ baøy huyeàn dieäu baát tònh naøy, ñeå thieát laäp caùc
kaya (thaân) vaø caùc trí tueä. Traùi laïi, Maät Chuù Thöøa thieát laäp moät
dharmakaya (Phaùp Thaân) vó ñaïi cao caû hôn, maïng löôùi cuûa caùc kaya
vaø caùc trí tueä thì luoân luoân khoâng theå phaân caùch, laø hai chaân lyù tuyeät
ñoái.‛ NT
5. ‚Trong Thöøa cuûa Nhöõng Tính chaát khoâng daïy raèng ta coù theå ñaït ñöôïc
Giaùc ngoä maø khoâng caàn töø boû naêm ñoái töôïng cuûa tham duïc (‘dod pai
yon tan lnga). Nhöng ôû ñaây (trong Thöøa Keát Quaû) ta xöû söï vôùi taâm
moät caùch mau leï vaø deã daøng, ñöa noù vaøo nhöõng con ñöôøng ôû ñoù ta
khoâng töø boû naêm ñoái töôïng naøy, vaø ta coù theå ñaït ñöôïc caáp ñoä cuûa söï
Hôïp Nhaát, caáp ñoä cuûa Ñöùc Vajradhara (Kim Cöông Trì), trong moät
ñôøi vaø trong moät thaân duy nhaát.‛
6. Nhöõng ngöôøi coù caên cô nhaïy beùn laø ngöôøi: ‚ùñuû thoâng tueä ñeå coù theå
chöùng ngoä caùi thaáy saâu xa cuûa Kim Cöông Maät Chuù Thöøa vaø laø
nhöõng ngöôøi coù ñuû tín taâm khoâng e sôï nhöõng haønh vi maïnh meõ vaø
lôùn lao.‛
7. Theo Maät Chuù Thöøa ta khoâng taïo taùc hay phaùt trieån baát kyø ñieàu gì
baèng caùch ñi theo con ñöôøng. Ta chæ ñôn giaûn laøm hieån loä ñieàu ñaõ
saün coù – ñoù laø Phaät taùnh cuûa rieâng ta.
8. Ta khoâng neân coi caùc Ngaøi nhö chuùng sinh bình thöôøng (rags pa) maø
laø nhöõng hieän theå vi dieäu (phraba) hoaëc cöïc kyø vi teá (shin tu phra
ba).‛ DKR ‚Taát caû ñeàu trong moät taäp hoäi, cho duø hoï coù nhaän ra ñieàu
438
CHUÙ THÍCH
ñoù hay khoâng, bò Phaät taùnh thaâm nhaäp gioáng nhö nhöõng haït meø bò
daàu traøn ngaäp.. Vì theá taát caû chuùng sinh ñeàu laø nhöõng vò Phaät, baûn
taùnh thanh tònh tuyeät ñoái cuûa hoï laø baûn taùnh cuûa Phaät Quaû, tinh tuùy
nguyeân sô cuûa hoï laø tinh tuyù nguyeân sô cuûa Phaät Quaû, vaø nhöõng
phaåm tính hieän dieän töï nhieân cuûa hoï laø nhöõng phaåm tính cuûa Phaät
Quaû.. hoï laø nhöõng vò Phaät thöïc söï, ñöôïc quaùn töôûng nhö nhöõng Daka
vaø Dakini thuoäc gia ñình (boä) thích hôïp. Neáu caû vò Thaày laãn caùc
quyeán thuoäc laø nhöõng vò Phaät, thì coõi Phaät cuûa caùc Ngaøi cuõng thanh
tònh vaø phaûi ñöôïc quaùn töôûng nhö coõi Akanistha hay coõi Tònh ñoä
khaùc.‛ NT
9. gsal btab pa coù nghóa laø quaùn töôûng, nhöng cuõng coù nghóa laøm cho
löu taâm, nhaän bieát moät caùch trong saùng trong taâm thöùc ta, laøm töôi
môùi kyù öùc cuûa ta. ‚Quaùn töôûng theo caùch naøy khoâng coù nghóa laø töï
nhuû raèng con löøa laø con ngöïa, hay moät cuïc than laø cuïc vaøng; noù coù
nghóa laø nhaän bieát thaät sinh ñoäng trong taâm ta nhöõng gì luoân luoân
hieän höõu nhö theá töø luùc khôûi ñaàu (töø voâ thuyû), ñoù laø nhöõng hình
töôùng vaø hieän theå xuaát hieän töø neàn taûng nguyeân sô, noù laø traïng thaùi
Phaät Quaû.‛ NT
10. ‚Trong kieáp naøy coù moät ngaøn vò Phaät xuaát hieän. Tuy nhieân, chuùng ta
khoâng gaëp ñöôïc nhöõng vò Phaät ñaõ xuaát hieän – hay neáu nhö ta ñaõ gaëp
caùc Ngaøi nhöng caùc Ngaøi khoâng thaønh coâng trong vieäc ñöa chuùng ta
ñeán giaûi thoaùt. Ñoái vôùi chö Phaät trong töông lai thì vieäc chuùng ta gaëp
caùc Ngaøi vaãn coøn quaù sôùm. Vì theá, neáu khoâng coù nhöõng vò Thaày taâm
linh thì seõ chaúng coù moät ai cöùu giuùp ta.‛ DKR
11. Ba nieàm tin ñaàu tieân ñöôïc giaûi thích trong Phaàn Hai, Chöông Moät.
Nieàm tin thöù tö, nieàm tin baát thoái chuyeån, thì ñoâi khi ñöôïc theâm vaø o
ñeå bieåu thò söï toät ñænh cuûa nieàm tin, khi noù ñaõ trôû thaønh moät boä phaän
troïn veïn cuûa ñôøi soáng cuûa ta.
12. NT noùi: ‚Duø ta coù nhaän laõnh Giaùo Phaùp hay khoâng, neáu ta khoâng
quan taâm tôùi Phaùp thì ta seõ gioáng nhö moät con ngöïa ñöôïc ban cho
moät cuïc xöông, hay moät con choù ñöôïc cho moät naém coû.‛ don gnyner,
‚söï quan taâm,‛ cuõng coù nghóa laø ‚söï noã löïc,‛ töùc laø khoâng chæ quan
taâm trong taâm thöùc maø coøn tham gia tích cöïc.
439
CHUÙ THÍCH
13. Nhöõng ví duï naøy laáy ra töø nhöõng caâu chuyeän veà caùc tieàn kieáp cuûa
Ñöùc Phaät duøng ñeå minh hoïa möùc ñoä theä nguyeän cuûa Ngaøi, vaø khoâng
neân coi ñoù nhö söï giôùi thieäu phaùi tu khoå haïnh cöïc ñoan.
14. Giaùc quan thöù saùu laø taâm (yù) thöùc, vì nhöõng phaûn öùng taâm lyù töông
töï ñöôïc taïo ra bôûi nhöõng ñoái töôïng laø nhöõng gì chæ xuaát hieän trong tö
töôûng, giống nhö nhöõng ñoái töôïng ñöôïc tri giaùc bởi naêm giaùc quan
vaät lyù.
15. Ñieàu naøy aùm chæ nhöõng ngöôøi Taây Taïng bình thöôøng, laø nhöõng
ngöôøi coù nieàm tin thaät ñaëc tröng nôi Giaùo Phaùp vaø vieäc tuïng nieäm
thaàn chuù noåi tieáng: Om mani padme hum, nhöng hoï coù theå khoâng coù
chuùt hieåu bieát caën keõ naøo veà giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät. ÔÛ ñaây, Gyalse
Rinpoche ñang söû duïng thuaät ngöõ theo moät caùch thöùc hôi xuùc phaïm
ñeå khích ñoäng thính giaû cuûa Ngaøi.
16. grims kyis sgrim la lhod kyis glod. ‚Ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng coù
söï xao laõng, nhöng ñoàng thôøi heát söùc thö thaùi.‛ DKR. Ngoaøi ra, tröôùc
tieân phaûi kieåm soaùt nhöõng nieäm töôûng loän xoän ñeå ñaït ñöôïc söï an
ñònh (zhi gnas), sau ñoù ta thö loûng taâm ñeå phaùt trieån söï noäi quaùn saâu
xa (lhag mthong).
17. ‚Bôûi caùch giaùo lyù ñöôïc bieåu loä hoaøn toaøn laø nhöõng ngoân töø vaø vì theá
nhöõng gì maø ngöôøi ta noùi - laø nhöõng ngöôøi nghó raèng mình laø nhöõng
thieàn giaû Nyingma vó ñaïi - thì khoâng caàn thieát. Hoï nghó raèng hoï coù
theå naém baét yù nghóa coát tủy hieån nhieân maø khoâng baän taâm veà ngoân
töø. Khi chæ thaúng vaøo traùi tim, chaéc haún hoï noùi raèng söï giaûi thích naøy
chæ laø nhöõng ngoân töø khoâng coù thöïc chaát, vaø chæ caàn thaáu hieåu baûn
chaát cuûa taâm.‛
18. YÙ nghóa chaân thöïc (thöïc nghóa) dieãn taû chaân lyù töø quan ñieåm cuûa
nhöõng baäc giaùc ngoä. YÙ nghóa thích hôïp aùm chæ caùc giaùo lyù coù yù ñònh
daãn daét nhöõng ngöôøi chöa giaùc ngoä höôùng ñeán chaân lyù ñoù, laø nhöõng
ngöôøi khoâng theå chaáp nhaän hay thaáu hieåu giaùo lyù neáu noù ñöôïc noùi
moät caùch tröïc tieáp. YÙ nghóa giaùn tieáp aùm chæ nhöõng giaùo lyù ñöôïc ban
cho chuùng sinh nhaèm giôùi thieäu vôùi hoï moät caùch giaùn tieáp moät yù
nghóa khoâng ñöôïc tröïc tieáp noùi ra.
19. ‚Ñoù laø söï ngoä nhaän veà yù nghóa, chaúng haïn nhö töôûng töôïng raèng töø
khi ta thoï nhaän giaùo lyù cuûa Maät Chuù Thöøa thì ta coù theå höôûng thuï
440
CHUÙ THÍCH
röôïu vaø tình duïc, vaø thöïc hieän nhöõng thöïc haønh veà söï hôïp nhaát vaø
giaûi thoaùt. Ñeå traùnh loãi laàm naøy, haønh vi (coâng haïnh) cuûa ta phaûi hôïp
thôøi (coù nghóa laø phuø hôïp vôùi möùc ñoä cuûa söï phaùt trieån taâm linh maø
chuùng ta ñaõ thöïc söï ñaït ñöôïc trong giaây phuùt hieän taïi).‛
20. AT ‚moät söï höùng khôûi toát hay xaáu vónh vieãn.‛ ÔÛ ñaây chuùng ta theo
giaûi thích cuûa DKR.
21. Ñieàu naøy aùm chæ moät thöïc haønh tònh hoùa cho ngöôøi cheát trong ñoù
ngöôøi cheát ñöôïc töôïng tröng baèng moät taám bìa ghi teân hoï.
22. Thaønh ngöõ thod pa bor chog ma nghóa ñen laø ‚toáng khöù moät caùi soï,‛
coù nghóa laø loaïi boû thaân xaùc ta, trong yù nghóa giaûi thoaùt chính mình
khoûi nhöõng taùi sinh trong töông lai. DKR
23. ‘du shes med pa. AT ‚khoâng coù tri giaùc, voâ tri.‛ Chuùng ta theo giaûi
thích cuûa DKR: ‚Chö Thieân voâ tri ñaõ taïo ra moät söï troáng khoâng trong
taâm thöùc hoï vaø khoâng nhaän thöùc ñöôïc ñieàu gì, nhö trong traïng thaùi
nguû saâu khoâng moäng.‛
24. klo kha khra aùm chæ vuøng roäng lôùn maø nhöõng cö daân boä laïc cö truù
naèm ôû mieàn nam cuûa trung taâm vaø mieàn ñoâng Taây Taïng. Ngaøy nay
noù bao goàm Arunachal Pradesh, Nagaland vaø nhöõng phaàn cuûa Assam
ôû ñoâng-baéc AÁn Ñoä, cuõng nhö nhöõng phaàn cuûa taây-baéc Mieán Ñieän.
25. Nhöõng ngöôøi Taây Taïng quen goïi Bodh Gaya rdo rje ldan, Toøa Kim
Cöông, aùm chæ nôi Ñöùc Phaät an toïa khi Ngaøi ñaït ñöôïc Giaùc ngoä. Noù
cuõng ñöôïc coi laø trung taâm cuûa theá giôùi.
26. Xem chuù thích 295.
27. Nhöõng ngoâi chuøa naøy ñöôïc xaây döïng taïi nhöõng ñieåm chính xaùc ñeå
khuaát phuïc caùc theá löïc tieâu cöïc ôû Taây Taïng. ÔÛ giöõa quaàn theå naøy laø
Rasa Trulnang, teân ban ñaàu cuûa Jokhang. Xem Phaàn II, Chöông Saùu,
muïc IV vaø chuù thích 294.
28. Theo NT, Ñöùc Lieân Hoa Sanh muoán noùi raèng Kim Cöông Thöøa chæ
ñöôïc khaùm phaù trong phaïm vi roäng lôùn trong ba thôøi kyø naøy.
29. Nghóa ñen: ‚nhöõng naêm,‛ nhöng ñieàu naøy khoâng aùm chæ nhöõng ñôn
vò thôøi gian chính xaùc maø muoán noùi tôùi nhöõng thôøi kyø phaùt trieån hay
suy taøn bò aûnh höôûng bôûi nhöõng nguyeân nhaân khaùc nhau chaúng haïn
nhö söï xuaát hieän cuûa moät thaùnh nhaân hay, ngöôïc laïi, aûnh höôûng coù
haïi cuûa nhöõng tinh linh xaáu aùc. DKR
441
CHUÙ THÍCH
30. Trong thôøi kyø laäp töùc theo sau söï truyeàn baù giaùo lyù, nhöõng ngöôøi
thöïc haønh Phaùp haàu nhö ñaït ñöôïc keát quaû töùc thì.
31. Trong thôøi kyø thaønh töïu thì coù nhöõng ngöôøi thöïc haønh Giaùo Phaùp,
nhöng ít ngöôøi hôn, vaø keát quaû thaønh töïu cuûa hoï tôùi chaäm hôn.
32. NT giaûi thích raèng nhöõng hoaøn caûnh naøy coù theå naûy sinh baát ngôø
giöõa moät thôøi thöïc haønh vaø thôøi khoùa keá tieáp, hay trong moät thôøi
khoùa, vaø huûy hoaïi moät hay vaøi yeáu toá trong möôøi taùm töï do vaø thuaän
lôïi, gioáng nhö moät con soùi ñi vaøo baõi nhoát cöøu vaø tha ñi moät hoaëc hai
con trong soá möôøi taùm con cöøu.
33. ‚Nhöõng ñieàu naøy taùch rôøi taâm thöùc ta vôùi söï giaûi thoaùt vaø giaùc ngoä.
Khi moät trong nhöõng ñieàu naøy xaûy ra, noù laøm khoâ heùo choài giaùc ngoä
vaø caét lìa ta khoûi gia ñình giaûi thoaùt.‛ NT
34. Moät caùi loïng nghi leã ñöôïc mang ñi tröôùc moät Laït ma cao caáp nhö
moät bieåu töôïng cuûa söï toân kính.
35. ‚Ñaïi döông töôïng tröng cho ñaùy saâu vaø söï bao la cuûa ba coõi taùi sinh
thaáp vaø nhöõng noãi khoå voâ bieân cuûa chuùng. Con ruøa muø töôïng tröng
cho chuùng sinh trong ba coõi naøy, hoï khoâng coù ñoâi maét ñeå tuaân theo
nhöõng gì ích lôïi vaø töø boû ñieàu coù haïi. Vieäc con ruøa muø chæ noåi leân
maët bieån moät traêm naêm moät laàn töôïng tröng cho söï khoù coù theå thoaùt
khoûi nhöõng traïng thaùi treân. Moät caùi loã trong caùi aùch töôïng tröng cho
söï hi höõu cuûa vieäc ñöôïc sinh laøm ngöôøi vaø trôøi. Gioù xoâ daït caùi aùch
theo caùch naøy vaø ñieàu ñoù töôïng tröng cho söï phuï thuoäc vaøo nhöõng
hoaøn caûnh thuaän lôïi.‛
36. Chuùng ta ñaõ choïn ‘Surabhibhadra’ nhö moät söï taùi taïo coù theå chaáp
nhaän ñöôïc töø Phaïn ngöõ cuûa tieáng Taây Taïng bde spyod bzang po,
danh hieäu cuûa vò vua maø Ngaøi Long Thoï vieát taëng baûn vaên naøy.
Thöïc ra, maëc duø ña soá nhöõng baøi töôøng thuaät ñeàu ñoàng yù Ngaøi laø baïn
thaân vaø laø ngöôøi baûo trôï cuûa Ngaøi Long Thoï, nhaân daïng cuûa vò vua
trong phaïm vi lòch söû vaãn coøn muø môø. Coù theå Ngaøi laø doøng doõi
Satavahana cuûa caùc vò vua ôû Andhra, vaø trong khi moät soá hoïc giaû
ñoàng nhaát Ngaøi vôùi Gautamiputra Satakarni, ngöôøi trò vì vaøo ñaàu theá
kyû thöù 2 sau Coâng Nguyeân; nhöõng ngöôøi khaùc goïi Ngaøi laø Udayana
hay Udayi, hoaëc coi Ngaøi laø caùc vua Yajnasri hay Vikramaditya.
442
CHUÙ THÍCH
37. Ñieàu naøy aùm chæ moät thöù bia Taây Taïng ñöôïc chuaån bò baèng caùch ñoå
nöôùc noùng leân nhöõng loaïi haït ñaõ leân men. Theo caùch naøy thì thuøng
chöùa vaät lieäu naøy seõ ñaày ngaäp haït.
38. ‚Moät nöûa‛ aùm chæ trieàu ñaïi cuûa vua Mune Tsenpo, oâng maát sau khi
môùi trò vì moät naêm chín thaùng.
39. OÂng ta coù theå kieåm soaùt taâm mình trong yù nghóa cuûa vieäc phaùt trieån
söï taäp trung (thieàn ñònh) nhöng khoâng coù nghóa laø ñieàu phuïc ñöôïc
caùc caûm xuùc tieâu cöïc hay chöùng ngoä baûn taùnh cuûa taâm. Töø quan
ñieåm cuûa Phaùp, thieàn ñònh maø khoâng coù ñònh höôùng ñuùng ñaén thì voâ
ích.
40. lam du ’khyer ba: nghóa ñen laø ñöa vaøo con ñöôøng. Ñieàu naøy coù nghóa
laø söû duïng moïi tình huoáng trong ñôøi soáng haøng ngaøy nhö boä phaän
cuûa thöïc haønh. Neáu Gelong Thangpa ñöa nhöõng tö töôûng tieâu cöïc
cuûa oâng vaøo con ñöôøng, ví duï duøng loøng töø nhö phaùp ñoái trò thaùi ñoä
thuø nghòch, hoaëc baèng caùch nhaän ra baûn taùnh troáng khoâng cuûa nieäm
töôûng ngay khi noù sinh khôûi, thì ñieàu aáy khoâng daãn tôùi baát kyø tai haïi
naøo.
41. rkyen: caùc hoaøn caûnh. Trôï nhaân cho pheùp nguyeân nhaân saâu xa (rgyu)
sinh ra keát quaû cuûa noù. Ví duï, neáu ngöôøi naøo ñoù cheát trong moät tai
naïn, thì baûn thaân tai naïn, hoaøn caûnh cuûa caùi cheát ñoù, laø rkyen, vaø
nguyeân nhaân saâu xa (rgyu) laø haønh ñoäng tieâu cöïc ñaõ thöïc hieän trong
quaù khöù, vaø caùi cheát laø nghieäp quaû cuûa noù.
42. gyur dug: trong y khoa Taây Taïng, thaønh ngöõ naøy aùm chæ caùc löông
thöïc coù baûn chaát toát laønh, nhöng noù trôû neân ñoäc haïi hay khoù tieâu khi
ñöôïc duøng chung vôùi nhöõng thöïc phaåm naøo ñoù.
43. sha sgren coù nghóa laø thòt quaù oâi thiu nhöng khoâng haún laø bò thoái röõa.
ÔÛ Taây Taïng, thöïc phaåm coù theå ñöôïc tích tröõ trong thôøi gian daøi nhôø
ñieàu kieän khí haäu heát söùc ñaëc bieät.
44. Neáu nhö trong giaác nguû, ngöôøi ta vaãn coù theå chuù taâ m vaøo tònh quang
laø söï hieån loä töï nhieân cuûa giaùc taùnh nguyeân sô, thì moïi kinh nghieäm
443
CHUÙ THÍCH
taâm linh cuûa ngöôøi aáy seõ hoøa troän vôùi giaùc taùnh vaø seõ khoâng bò tri
giaùc bằng moät caùch theá meâ laàm.
45. Moät söï taùi sinh bình thöôøng vaø töï ñoäng seõ khoâng tieáp theo sau caùi
cheát do nhöõng haønh ñoäng trong quaù khöù gaây ra.
46. Ñaây laø ba loaïi tinh taán ñaõ ñöôïc giaûi thích chi tieát ôû Phaàn Hai, Chöông
Hai. PWR vieát theâm: Khi baïn coù söï tinh taán nhö-aùo giaùp thì khoâng gì
coù theå ngaên caûn baïn baét ñaàu. Khi baïn tinh taán trong haønh ñoäng,
khoâng gì coù theå laøm giaùn ñoaïn ñieàu baïn ñang laøm. Khi baïn coù söï
tinh taán khoâng theå bò ngöøng döùt, khoâng gì coù theå ngaên trôû baïn ñaït
ñöôïc muïc ñích.
47. Thuaät ngöõ Taây Taïng laø chos dred, nghóa ñen laø ‚Con gaáu Phaùp‛.
DICT: ‚ngöôøi khoâng bò ñieàu phuïc bôûi Phaùp. Anh ta hieåu Phaùp nhöng
khoâng thöïc haønh noù, taâm anh ta trôû neân khoâ cöùng..‛ Neáu tieáp caän
Phaùp vôùi thaùi ñoä sai laïc, ta coù theå coù moät söï nguî tín, noù khieán ta
khoâng nhaïy caûm ñoái vôùi vò Thaày vaø giaùo lyù.
48. Theo truyeàn thoáng thì nhöõng thaân töôùng thuoäc thieân giôùi naøy ñöôïc
xem laø nôi an truù cuûa nhöõng hieän theå thuoäc caùc coõi trôøi naøo ñoù maø
ngöôøi thöôøng khoâng theå thaáy ñöôïc.
49. dkor za ba thöôøng coù nghóa laø söû duïng nguoàn taøi chính ñöôïc hieán
cuùng bôûi nieàm tin, vôùi yù nghóa ñaëc bieät laø söû duïng chuùng khoâng ñuùng
ñaén. Ñoâi khi noù aùm chæ vieäc nhöõng ngöôøi ñang ôû moät ñòa vò quyeàn
theá laïm duïng cuûa caûi cuûa chung nhö taøi saûn cuûa moät quoác gia.
50. ÔÛ ñaây ngöõ (ngag) aùm chæ naêng löïc vi teá cuûa ngöõ. Noù laø phöông tieän
ñeå bieåu loä aâm thanh cuûa caùc thaàn chuù vaø coù theå coù naêng löïc chöõa
laønh, laøm an bình (töùc tai), haøng phuïc... khi ñöôïc thöïc hieän bôûi moät
ngöôøi coù söï tu taäp taâm linh naøo ñoù hoaëc moät loaïi nghieäp ñaëc bieät.
51. Phaùp sö neùm maïnh nhöõng vaät töôïng tröng khaùc nhau vaøo hoï, chaúng
haïn nhö nhöõng torma, haït muø taït, hay boät, laø nhöõng thöù maø caùc ngaï
quyû nhaän thöùc laø caùc vuõ khí tieâu dieät thaân theå hoï.
52. Caùc naga laø moät loaïi chuùng sinh soáng döôùi maët ñaát vaø coù naêng löïc
phi thöôøng. Maëc duø gioáng nhö nhöõng tinh linh, chuùng vaãn ñöôïc xeáp
444
CHUÙ THÍCH
loaïi cuøng caùc suùc sinh vì thaân chuùng gioáng nhö raén. Xin xem Thuaät
ngöõ: ‚garuda‛
53. Thaønh ngöõ ‘du byed kyi sdug sngal maø chuùng toâi ñaõ dòch laø ‚noãi khoå
cuûa moïi söï phöùc hôïp‛ ñöôïc giaûi thích nhö sau: rgyu rkyen ‘du byed
nas sdug sngal ‘byung, ‚khi nguyeân nhaân vaø nhöõng hoaøn caûnh cuøng
tuï hoäi thì söï ñau khoå xuaát hieän.‛ Noù ñöôïc coi laø nguoàn goác cuûa hai
loaïi ñau khoå caên baûn khaùc vaø ñöôïc moâ taû laø khyab pa, coù maët khaép
nôi hay toaøn khaép, trong voøng sinh töû luaân hoài.
54. Nhöõng kieåu sinh ra chính yeáu khaùc xaûy ra moät caùch khaùc bieät trong
saùu coõi laø sinh ra töø tröùng (noaõn sanh), sinh ra töø hôi noùng vaø söï aåm
öôùt (thaáp sanh), vaø söï sanh ra kyø dieäu (hoùa sanh).
55. Ñaây laø nhöõng caùch dòch gaàn ñuùng nhöõng thuaät ngöõ kyõ thuaät ñöôïc
duøng trong y khoa Taây Taïng ñoái vôùi nhöõng giai ñoaïn trong naêm tuaàn
ñaàu cuûa söï phaùt trieån baøo thai thôøi kyø tröùng nöôùc.
56. las kyi rlung: söùc maïnh cuûa nhöõng haønh vi tröôùc ñaây, chuùng thuùc ñaåy
toaøn boä tieán trình cuûa luaân hoài.
57. Moät taám kim loaïi coù ñuïc moät loã qua ñoù kim loaïi ñöôïc keùo thaønh daây.
58. ÔÛ Taây Taïng, bô ñöôïc xoa treân ñænh ñaàu treû sô sinh ñeå laøm caùi thoùp
mau ñoùng laïi. Maëc duø vieäc naøy ñöôïc coi nhö coù lôïi cho söùc khoûe cuûa
noù, nhöng treû sô sinh nhaïy caûm tôùi noãi nhöõng naêng löïc vi teá cuûa thaân
noù bò kích ñoäng.
59. Gioáng nhö trong nhöõng neàn vaên hoùa ñoâng phöông khaùc, ñoái vôùi
ngöôøi Taây Taïng thì vieäc böôùc qua ñaàu (hay thaân) moät ngöôøi naøo laø
ñieàu heát söùc sæ nhuïc vaø laø moät nguoàn nhieãm oâ. Ñoái vôùi nhöõng haønh
giaû Kim Cöông thöøa thì ñoù laø söï thieáu toân kính maïn ñaø la cuûa thaân,
laø caùi gì thieâng lieâng. Tuy nhieân, vôùi moät yogi ñaõ chöùng ngoä söï
thanh tònh toái haäu cuûa moïi hieän töôïng trong leõ tuyeät ñoái thì taát caû
nhöõng loaïi kinh nghieäm coù cuøng muøi vò cuûa taùnh Khoâng.
60. las kyi sa ba, moät nôi maø söùc maïnh cuûa nghieäp maõnh lieät hôn vaø
nhöõng haäu quaû cuûa noù ñöôïc caûm nhaän maïnh meõ hôn, vaø trong moät
vaøi tröôøng hôïp, seõ xaûy ra sôùm hôn. Trong boán chaâu luïc trong theá giôùi
thuoäc vuõ truï hoïc truyeàn thoáng, thì ñaëc bieät laø trong chaâu Jambudvipa
(Nam Thiệm Bộ Châu, Dieâm Phuø Ñeà), caùc haønh vi sinh ra nhöõng haäu
quaû maïnh meõ, vaø trong ñoù nhöõng kinh nghieäm caù nhaân coù theå thay
445
CHUÙ THÍCH
ñoåi nhieàu hôn. Cö daân cuûa nhöõng chaâu luïc khaùc thöôøng kinh nghieäm
keát quaû cuûa nhöõng haønh vi trong quaù khöù hôn laø taïo ra nhöõng nguyeân
nhaân môùi. Nhöõng kinh nghieäm vaø thoï maïng cuûa hoï thì coá ñònh hôn.
61. Neáu chuùng ta khoâng bò nhöõng thuaän caûnh ñaùnh löøa, maø nhaän ra raèng
chuùng chæ coù tính xaùc thöïc theo möùc ñoä ta chaáp nhaän chuùng, nhöõng
hoaøn caûnh naøy coù theå trôû thaønh moät trôï löïc giuùp cho vieäc thieàn ñònh
cuûa ta tieán boä thay vì taïo neân nhöõng tham luyeán seõ gaây chöôùng ngaïi
cho ta.
62. Chính nhôø quan saùt nhöõng vò Thaày caû toát laãn xaáu maø ta coù theå nhaän
chaân ñöôïc nhöõng vò Thaày toát. Vieäc quan saùt nhöõng haønh giaû toát vaø
xaáu giuùp ta hoïc ñöôïc caùch thöùc töï mình haønh xöû.
63. Cuõng nhö caùch caùc hieän töôïng beân ngoaøi xuaát hieän vaø bieán maát vaøo
khoâng gian, nhöõng hieän töôïng cuûa taâm khôûi leân töø baûn taùnh taâm
(sems nyid ) vaø tan hoøa laïi trong noù. Chuùng khoâng coù thöïc taïi ñoäc
laäp.
64. Coõi Thieân ñöôïc moâ taû moät phaàn bôûi caùc ñaëc tính laø khoâng coù söï giaän
döõ vaø thuø gheùt. Vì theá ôû ñaây, ñeå coù theå chieán ñaáu, chö Thieân trong
coõi Trôøi Ba Möôi Ba ñi ñeán moät khu röøng huyeàn bí, ôû ñoù hoï trôû neân
hung haêng, thích gaây haán.
65. Coõi saéc vaø voâ saéc. Xem thuaät ngöõ: ‚tam giôùi.‛
66. Nghóa ñen: ‚naêm coõi:‛ moät caùch phaân loaïi khaùc cuûa saùu coõi vôùi chö
thieân vaø a tu la nhaäp laøm moät.
67. las su ‘char ba. Chuùng toâi nhaän ñöôïc nhieàu giaûi thích khaùc nhau cuûa
thaønh ngöõ naøy. Chuùng toâi ñaõ dòch noù theo caùch giaûi thích cuûa Ngaøi
DKR laø töông ñöông vôùi las su rung ba, thích hôïp hay coù theå thöïc
hieän ñöôïc.
68. Gioáng nhö moät thaùp canh giöõ moät vai troø heát söùc troïng yeáu trong moät
traän chieán ñeå quan saùt keû ñòch vaø daønh chieán thaéng, samaya (xem
Thuaät ngöõ) laø ñieàu coát yeáu trong Maät Chuù Thöøa ñeå traùnh caùc chöôùng
ngaïi vaø ñaït ñöôïc Phaät Quaû.
69. Ñi theo söï tieán boä cuûa caùc Thöøa (Phaïn: yana) coù nghóa laø beân ngoaøi
ta theo giôùi luaät cuûa Tieåu Thöøa trong khi beân trong thöïc haønh Ñaïi
Thöøa, vaø moät caùch bí maät, ta thöïc haønh Kim Cöông Thöøa. ÔÛ ñaây
Ngaøi Patrul Rinpoche nguï yù raèng Thaày cuûa Ngaøi duø taâm ñaõ hoaøn
446
CHUÙ THÍCH
toaøn vöôït khoûi luaân hoài, nhöng vaãn laø moät göông maãu hoaøn haûo cho
ñeä töû veà caùch ñi theo con ñöôøng tieán boä.
70. Hai haønh ñoäng khaùc vôùi quaû baùo laäp töùc laø toäi gaây chia reõ trong
Taêng Ñoaøn, vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu.
71. Trong haàu heát xaõ hoäi Taây Taïng luùc ñoù, vieäc duøng thòt trong moãi böõa
aên ñöôïc coi laø daáu hieäu cuûa söï giaøu coù vaø vì vaäy thuoäc ñòa vò cao.
Ngöôøi khaùch ñang khoe khoang ñeå ngöôøi khaùc coù caûm töôûng raèng ôû
nhaø coâ, ngoaøi moùn thòt ra coâ khoâng quen aên baát kyø moùn gì khaùc.
72. ÔÛ ñaây Ngaøi Patrul Rinpoche phaân bieät giöõa hieän töôïng taâm lyù khoâng
lieân quan ñeán trí tueä vaø tính sieâu vieät chaân thöïc cuûa khoâng gian vaø
thôøi gian cuûa nhöõng baäc giaùc ngoä, laø nhöõng ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc ba caáp
ñoä Boà Taùt cao nhaát. Caùi tröôùc ñöôïc moâ taû laø bò zag bcas, ‚nhieãm oâ‛
(bôûi nhöõng khaùi nieäm), vaø caùi sau laø zag med, ‚voâ nhieãm.‛
73. ‚Nghi leã cuûa nhöõng ngöôøi baø la moân‛ aùm chæ nhöõng nghi leã thöïc
hieän khoâng vì ñoäng cô ñaït ñöôïc giaùc ngoä cho taát caû chuùng sinh. Maëc
duø laø nhöõng nghi leã toân giaùo, chuùng khoâng ñöôïc coi laø daãn ñeán giaûi
thoaùt roát raùo.
74. dkor nag po: Bôûi tính chaát heát söùc linh thieâng cuûa Phaät, Phaùp, Taêng
neân vieäc laïm duïng caùc vaät cuùng döôøng gaây neân cho hoï nghieäp quaû
heát söùc naëng neà. ÔÛ ñaây ñaëc bieät noùi ñeán nhöõng söï cuùng döôøng cuûa
tín ñoà trong caùc nghi leã ñöôïc thöïc hieän cho ngöôøi cheát, ngöôøi beänh,
v.v..
75. thar pa dang grol ba: chuùng toâi ñaõ dòch hai thuaät ngöõ ôû ñaây laø söï
giaûi thoaùt vaø töï do, gaàn nhö ñoàng nghóa trong Anh Ngöõ. PWR giaûi
thích söï khaùc nhau trong vaên caûnh naøy laø: söï giaûi thoaùt (thar pa) laø
thoaùt khoûi sinh töû luaân hoài, ñaëc bieät laø nhöõng coõi thaáp, trong khi söï
töï do (grol ba) laø thoaùt khoûi moïi chöôùng ngaïi cho söï toaøn giaùc, hay
giaùc ngoä. Trong nhöõng vaên caûnh khaùc, thar pa coù theå bao haøm caû hai
nghóa naøy, nhö trong Chöông Saùu.
76. Quan ñieåm naøy ñöôïc coi laø khoâng ñuùng, khoâng phaûi vì noù phuû nhaän
moät taùc nhaân, maø bôûi noù phuû nhaän tieán trình nhaân quaû.
77. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø ta khoâng neân tra vaán hay phaân tích giaùo
lyù. Thöïc ra Ñöùc Phaät khuyeán khích nhöõng tra vaán nhö vaäy. Duø theá
naøo ñi nöõa, vieäc ñeå cho quan ñieåm cuûa ta kheùp chaët laïi ñoái vôùi Phaät
447
CHUÙ THÍCH
Phaùp, laø caùi gì thöôøng khoâng chaáp nhaän nhöõng yù nieäm taàm thöôøng,
coù theå thöïc söï ngaên trôû ta khoâng tuaân thuû con ñöôøng daãn ñeán giaûi
thoaùt.
78. Bôûi nhöõng baäc daãn daét taâm linh xuaát hieän tuøy theo nhöõng haønh vi
trong quaù khöù cuûa chuùng sinh neân vò Thaày vaø ñeä töû ñöôïc noái keát
khoâng theå chia caùch. Do ñoù, neáu ñeä töû cö xöû khoâng phuø hôïp thì
nhöõng haäu quaû seõ phaûn nghòch laïi vò Thaày (trong laõnh vöïc töông
ñoái), laøm suy giaûm thôøi gian hoùa thaân cuûa ngaøi vaø gaây chöôùng ngaïi
cho nhöõng hoaït ñoäng laøm lôïi ích cho ngöôøi khaùc cuûa vò Thaày.
79. Taø kieán seõ laøm cho quan ñieåm cuûa ta trôû neân chaät heïp. Ngay caû keát
quaû cuûa nhöõng haønh ñoäng tích cöïc cuûa ta cuõng seõ bò giôùi haïn bôûi ta
thöïc hieän chuùng maø khoâng coù ñoäng cô thaønh töïu giaùc ngoä vieân maõn
vì lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh. Ngoaøi ra, neáu khoâng tin vaøo nhöõng
baäc truyeàn daïy Giaùo Phaùp, ta seõ khoâng coù söï hoã trôï cho vieäc saùm hoái
ñaõ ñöôïc moâ taû trong Phaàn Hai, Chöông Ba.
80. Ñieàu naøy aùm chæ luùc nghieäp löïc ñöôïc taïo neân bôûi moät haønh ñoäng
sinh ra keát quaû toái ña cuûa noù, noù coù theå ñöôïc thuùc ñaåy nhanh hôn hay
laøm chaäm laïi do keát quaû cuûa nhöõng haønh ñoäng khaùc.
81. Moät baûn dòch hôi khaùc bieät cuûa trích daãn naøy ñöôïc ñöa ra trong aán
baûn cuûa Zenkar Rinpoche cuûa baûn vaên Taây Taïng: ‚Muoán bieát nôi
baïn sinh ra tröôùc kia, haõy nhìn xem baây giôø baïn laø gì. Muoán bieát nôi
baïn saép taùi sinh, haõy nhìn xem hieän baïn ñang laøm gì.‛
82. Boá thí baát tònh laø cho vôùi thaùi ñoä quy-ngaõ, trong kieåu caùch buûn xæn
hay mieãn cöôõng, hoaëc cho roài sau ñoù laïi hoái tieác. Keát quaû cuûa vieäc
boá thí theo caùch naøy laø ta seõ ñöôïc giaøu coù nhöng seõ khoâng höôûng
ñöôïc lôïi ích töø noù.
83. Nhöõng phaåm tính cuûa moät vò Phaät: ba möôi hai töôùng chính, taùm
möôi töôùng phuï, möôøi naêng löïc v.v..
84. seng ldeng laø moät loaïi caây thaân moäc, töùc caây cao su Acacia catechu,
ñöôïc tìm thaáy khaép mieàn Baéc AÁn Ñoä, Nepal vaø nhöõng thung luõng ôû
Taây Taïng.
85. Xem chuù thích 36.
86. Chuùng toâi khoâng theå giaûng nghóa roõ raøng nhoùm töø naøy. srog coù
nghóa laø sinh löïc, noù hoã trôï cho hôi aám (nhieät) vaø yù thöùc hoaëc hôi
448
CHUÙ THÍCH
thôû. Döôøng nhö Surabhibhadra (xem chuù thích 36) laø vò baûo trôï cuûa
Nagarjuna, ngöôøi cung caáp thuoác tröôøng sinh cho Surabhibhadra.
Neáu ñuùng nhö theá thì coù leõ ngöôøi con muoán gieát cha neân ñaõ quyeát
ñònh gieát Nagarjuna ñeå ngaên trôû vieäc Ngaøi ñöa thuoác tröôøng sinh cho
cha mình.
87. Theo truyeàn thuyeát, ñaàu vaø thaân Ngaøi Nagarjuna coù hình daïng hai
taûng ñaù lôùn bò taùch rôøi (taïi Nagarjunakonda mieàn Nam AÁn Ñoä) maø
traûi qua nhieàu theá kyû daàn daàn xích laïi gaàn nhau hôn. Khi chuùng hôïp
nhaát, Ngaøi Nagarjuna seõ hoài sinh.
88. Theâm vaøo nhöõng haønh vi tieâu cöïc noùi chung, coù nhöõng haønh ñoäng
maø Ñöùc Phaät ngaên caám nhöõng ngöôøi ñaõ thoï nhöõng giôùi ñaëc bieät. ÔÛ
ñaây, vò tu só ñang vi phaïm moät giôùi luaät ngaên caám tu só ñaõ thoï cuï tuùc
giôùi chaët phaù caây coái.
89. Ñeá troøn treân ñoù nhöõng nhuùm gaïo, v.. ñöôïc ñaët leân trong phaùp cuùng
döôøng maïn ñaø la. Cuùng döôøng maïn ñaø la laø moät phaàn cuûa tieán trình
tònh hoùa. Vieäc cuùng ñöôøng maïn ñaø la ñaõ ñöôïc giaûi thích chi tieát trong
Phaàn Hai, Chöông Boán.
90. Vieäc duøng ngoân ngöõ cuûa Giaùo Phaùp veà nhöõng quan kieán toái thöôïng
ñeå xem thöôøng luaät nhaân quaû coù nghóa laø duøng giaùo lyù cuûa chaân lyù
tuyeät ñoái nhö moät caùi côù ñeå laøm baát kyø ñieàu gì mình mong muoán, noùi
raèng khoâng coù khaùc bieät giöõa thieän vaø aùc, luaân hoài vaø Nieát Baøn, chö
Phaät vaø chuùng sinh bình thöôøng, v.v..
91. Ñieàu naøy coù nghóa laø baát kyø ai ñöôïc noái keát vôùi moät ngöôøi theo baát
cöù caùch naøo, tích cöïc, tieâu cöïc, hay hoaøn toaøn ngaãu nhieân. Ngay caû
moät quan heä toái thieåu vôùi moät Boà Taùt, qua vieäc thaáy, nghe, xuùc
chaïm, v.v.. cuõng coù theå ñem laïi lôïi ích to lôùn vaø daãn ñeán giaûi thoaùt.
92. Xem Daãn nhaäp veà moät moâ taû toùm taét cuûa thöïc haønh chính. ‚Maëc duø
moïi thöïc haønh cuûa phaàn chính cuûa con ñöôøng khoâng ñöôïc moâ taû
chính thöùc trong quyeån saùch naøy, nhöng chuùng hieän dieän ôû ñoù trong
coát tuyû. Quyeån saùch ñaày ñuû bôûi noù chöùa ñöïng toaøn boä yù nghóa cuûa
con ñöôøng.‛
93. Trong chöông naøy, Ngaøi Patrul Rinpoche ñöa ra moät baøi keä toùm taét
veà töøng vaán ñeà maø khoâng trích daãn töø baát kyø nguoàn goác ñaëc bieät
naøo. Nhöõng baøi keä naøy laø ñeå giuùp ngöôøi ñoïc hay ngöôøi nghe nhôù laïi
449
CHUÙ THÍCH
chuùng. Söï khaåu truyeàn tröïc tieáp luoân luoân coù moät vò trí quan troïng
trong Ñaïo Phaät, vaø ngöôøi Taây Taïng ghi nhôù moät caùch ñeàu ñaën toaøn
boä nhöõng pho kinh ñieån vaøo kyù öùc. Söï tu taäp naøy coù theå giuùp hoï ghi
nhôù töøng chi tieát nhöõng giaùo lyù khaåu truyeàn. Chaúng haïn, heä thoáng
caáu truùc cuûa baûn vaên naøy phaàn naøo laøm cho caùc haønh giaû coù ñöôïc
nhöõng giaùo huaán thöôøng xuyeân saün saøng ñeå duøng trong taâm thöùc hoï.
94. Hoï haønh ñoäng traùi vôùi thoâng leä, baát chaáp nhöõng pheùp taéc cö xöû theo
tuïc leä, nhö theå haønh vi cuûa hoï ñöôïc ñaët neàn treân trí tueä voâ nieäm chaân
thöïc. Thaät ra, hoï chæ ñang töï löøa gaït chính mình.
95. NT chæ roõ raèng ñeå thaáy vò Thaày taâm linh cuûa ta nhö moät vò Phaät, ta
caàn caûm thaáy: 1) Ngaøi laø moät vò Phaät trong thaân ngöôøi trong caû hai yù
nghóa töông ñoái vaø tuyeät ñoái, 2) moïi hoaït ñoäng cuûa Ngaøi duø thuoäc
taâm linh hay theá gian ñeàu laø nhöõng hoaït ñoäng cuûa moät vò Phaät, 3)
loøng toát cuûa Ngaøi ñoái vôùi ta thì vöôït troäi loøng toát cuûa chö Phaät, 4)
Ngaøi hieän thaân laø baäc vó ñaïi nhaát trong moïi ñoái töôïng nöông töïa (quy
y), vaø 5) neáu hieåu ñöôïc ñieàu naøy, ta caàu nguyeän Ngaøi maø khoâng döïa
vaøo baát kyø söï trôï giuùp naøo khaùc treân con ñöôøng, ta seõ phaùt trieån ñöôïc
trí tueä cuûa söï chöùng ngoä.
96. srid pa: nghóa goác cuûa noù laø ‚söï coù theå,‛ baát cöù nhöõng gì coù theå
chuyeån hoùa thaønh ñieàu gì khaùc. Vì theá noù töôïng tröng taát caû nhöõng
khaùi nieäm maø chuùng ta phoùng chieáu vaøo thöïc taïi vaø laø caùi gì trôû
thaønh theá giôùi huyeãn hoùa maø chuùng ta tri giaùc. Vì theá noù coù theå ñöôïc
dòch laø: söï trôû thaønh, söï hieän höõu, sinh töû luaân hoài, theá giôùi.
97. Ngöïa hoaøn haûo (ngöïa baùu) laø moät trong nhöõng vaät sôû höõu cuûa
Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông. Noù bieát ñöôïc nhöõng öôùc muoán cuûa
Ngaøi tröôùc khi Ngaøi bieåu loä. ÔÛ ñaây ngöôøi ñeä töû lyù töôûng nhaän bieát
ñöôïc yù ñònh cuûa vò Thaày vaø do ñoù haønh ñoäng thích hôïp.
98. ‚Hoïc hoûi nhöõng tö töôûng vaø haønh ñoäng cuûa vò Thaày coù nghóa laø ñaït
ñöôïc moïi phaåm tính cuûa thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Thaày mình.‛ DKR.
‚Neáu tröôùc tieân ta khoâng ñaït ñöôïc söï chöùng ngoä cuûa vò Thaày, vieäc
ganh ñua vôùi haønh ñoäng cuûa vò Thaày laø ñaïo ñöùc giaû.‛ NT
99. nor rdzas: nghóa ñen: ‚cuûa caûi vaät chaát.‛ Chuùng ta thöôøng dòch thuaät
ngöõ naøy laø ‚tieàn baïc,‛ maëc duø noù cuõng coù theå coù nghóa laø baát kyø
450
CHUÙ THÍCH
nhöõng gì quyù baùu vaø giaù trò, khoâng phaûi moät vaøi hình thöùc tieàn baïc
ñaëc bieät.
100. Moät trong ba ñaïi hoïc tu vieän lôùn cuûa Phaät Giaùo AÁn Ñoä, hai ñaïi hoïc
kia laø Nalanda vaø Odantapuri. Nhieäm vuï ‚hoïc giaû-giöõ coång‛ cuûa caùc
‚coång,‛ hay caùc boä phaän taïi moãi phöông chính ñöôïc giao cho caùc
hoïc giaû coù khaû naêng nhaát ñeå baûo veä quan ñieåm trieát hoïc Phaät Giaùo
choáng laïi nhöõng thaùch thöùc tranh luaän cuûa nhöõng tö töôûng gia phi-
Phaät Giaùo. Vieäc tranh luaän maõnh lieät vaø ñöôïc ñeà ra giöõa nhöõng
ngöôøi ñeà xöôùng cuûa nhöõng hoïc phaùi tö töôûng khaùc nhau laø ñaëc tính
cuûa thôøi kyø vaên minh cao caáp naøy ôû mieàn Baéc AÁn Ñoä.
101. gyang rim gsum: ba lôùp töôøng ñaát seùt,‛ khoaûng ba meùt. Trong nhieàu
vuøng cuûa Taây Taïng, töôøng nhaø ñöôïc xaây baèng ñaát seùt (gyang) ñöôïc
keát chaët khi coøn aåm giöõa nhöõng khuoân goã song song ñöôïc ñaët doïc
theo töôøng vaø ñeå cho khoâ. Caùi khuoân naøy sau ñoù ñöôïc di chuyeån leân
treân ñeå giöõ nhöõng lôùp (rim) ñaát seùt keá tieáp. Caùc baûng goã ñöôïc söû
duïng nhö nhöõng caùi khuoân thöôøng roäng khoaûng moät meùt. Thuaät ngöõ
gyang hoaëc gyang rim thöôøng ñöôïc söû duïng nhö moät caùch ño phoûng
chöøng chieàu saâu cuûa tuyeát.
102. Coù theå giaûi thích veà ba caâu naøy nhö sau: ‚Goác cuûa noù laø söï chinh
phuïc luùc khôûi ñaàu,‛ coù nghóa laø Phaät taùnh laø baûn taùnh nguyeân thuûy
cuûa chuùng ta khoâng theå bò aûnh höôûng bôûi baát kyø nguyeân nhaân hay
hoaøn caûnh naøo. ‚Ngoïn cuûa noù laø söï chinh phuïc cuûa thaønh töïu‛ coù
nghóa laø ta coù theå ñaït ñöôïc keát quaû toái thöôïng. ‚Quaû cuûa noù laø söï
chinh phuïc cuûa phaùp du giaø‛ coù nghóa laø khoâng coù phöông phaùp du
giaø (yoga) naøo coù theå ñem laïi moät keát quaû toát ñeïp hôn.
103. Truyeàn thoáng döïa treân nhöõng giaùo lyù ban ñaàu ñöôïc ñöa töø AÁn Ñoä
vaøo Taây Taïng trong theá kyû thöù 8 ñöôïc goïi laø Truyeàn Thoáng Cuõ hay
Nyingmapa. Truyeàn thoáng ñöôïc ñaët neàn treân laøn soùng giaùo lyù môùi
ñöôïc môû ñaàu töø theá kæ 11 trôû veà sau goïi laø Truyeàn Thoáng Môùi, hay
Sarma. Vò Thaày ñaàu tieân cuûa Milarepa, Ngaøi Rongton Lhaga, thuoäc
veà phaùi Nyingma, trong luùc Marpa laø moät dòch giaû vaø haønh giaû thaønh
töïu cuûa giaùo lyù Truyeàn Thoáng Môùi.
104. Jetsun Mila muoán cuùng döôøng bình ñaày luùa maïch. Cuùng döôøng moät
bình roãng ñöôïc coi laø ñieàu chaúng laønh.
451
CHUÙ THÍCH
105. Nhöõng thöû thaùch maø Milarepa ñaõ traûi qua tröôùc khi nhaän giaùo
lyù töø Marpa cuõng laø moät caùch tònh hoùa nghieäp quaù khöù, tích taäp coâng
ñöùc vaø chuaån bò coù tính chaát taâm lyù. Chuùng cuõng coù moät moái lieân heä
vôùi töông lai cuûa doøng truyeàn thöøa cuûa Ngaøi, moãi chi tieát coù moät yù
nghóa bieåu töôïng maø theo nguyeân lyù töông thuoäc (duyeân sinh) (rten
‘bral) seõ aûnh höôûng tôùi töông lai cuûa chính Milarepa vaø nhöõng ñeä töû
cuûa Ngaøi.
106. YÙ nghóa caên baûn laø ñi tìm söï che chôû ñeå thoaùt khoûi moät söï nguy
hieåm, trong tröôøng hôïp naøy laø nhöõng nguy hieåm cuûa voøng sinh töû
luaân hoài.
107. ‚Taïi sao moïi con ñöôøng? Bôûi söï quy y laø moät phaàn quan troïng cuûa
moãi con ñöôøng Kinh ñieån vaø tantra‛ NT
108. ÔÛ ñaây nieàm tin chæ ñôn giaûn laø moät söï ñaùp öùng töï nhieân. ‚Trong
tröôøng hôïp naøy, ta khoâng nhaát thieát phaûi hieåu lyù do vì sao mình tin.‛
NT
109. ‚Khi ta coù loaïi nieàm tin naøy, ta bieát lyù do taïi sao. Ta coù nieàm tin bôûi
ta hieåu raèng Tam Baûo, vaø ñaëc bieät laø vò Thaày taâm linh, laø moät nôi
nöông töïa khoâng theå sai laàm.‛ NT
110. Töø ‚ cöûa‛ (sgo) ôû ñaây hoaøn toaøn aùm chæ cho nieàm tin, laø caùi ñem laïi
quyeàn söû duïng nhöõng söï gia hoä cuûa Ñöùc Phaät, hay cuûa Ñöùc Lieân Hoa
Sanh, hoaëc cuûa vò Thaày cuûa ta. PWR
111. Ñaây laø söï quy y ôû caáp ñoä Ñaïi Vieân Maõn.
112. tshogs zhing: ‚ruoäng (töùc laø ñoái töôïng) ñeå tích taäp coâng ñöùc qua
nhöõng söï leã laïy, cuùng döôøng vaø caàu nguyeän.‛ DICT. Nhôø nhöõng
phaåm tính giaùc ngoä cuûa Phaät, Phaùp vaø Taêng, keát quaû cuûa baát kyø
haønh ñoäng tích cöïc naøo höôùng tôùi caùc Ngaøi ñeàu coù naêng löïc to lôùn.
Xem theâm ruoäng coâng ñöùc trong Thuaät ngöõ.
113. Hoa sen bieåu töôïng cho söï thanh tònh cuûa taâm giaùc ngoä. Maëc duø noù
moïc trong buøn, hoa cuûa noù vaãn khoâng bò nhieãm muøi buøn.
114. Soá chaân tay ñöôïc ñònh roõ bôûi caùc hình töôùng ñöôïc quaùn töôûng cuûa
nhöõng vò Thaày vaø Boån Toân thöôøng coù hôn moät ñaàu vaø hôn hai tay
hay chaân, moãi moät chi tieát ñeàu coù moät yù nghóa bieåu töôïng ñaëc bieät.
115. Nhöõng Boà Taùt chính trong quyeán thuoäc cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu
Ni: Manjusri (Vaên Thuø), Avalokiteshvara (Quaùn Theá AÂm),
452
CHUÙ THÍCH
Vajrapani (Kim Cöông Thuû), Maitreya (Di Laëc), Akasagarbha (Hö

Khoâng Taïng), Ksitigarbha (Ñòa Taïng), Sarvanivaranaviskambhin
(Tröø Caùi Chöôùng), vaø Samantabhadra (Phoå Hieàn).
116. Möôøi ba moùn trang söùc cuûa Baùo Thaân, xem Phaàn Hai, Chöông 3,
Muïc III.
117. Tích tröôïng cuûa tu só, ñöôïc goïi laø ‘khar gsil, nghóa ñen laø ‚tröôïng
ngaân vang,‛ goàm moät tay caàm baèng goã vaø saét coù hai caùi thaùp choàng
leân; beân döôùi thaùp cao nhaát treo boán baùnh xe vaø möôøi hai voøng kim
loaïi, aâm thanh keâu vang cuûa chuùng baùo hieäu söï hieän dieän cuûa vò tu
só. Bình baùt thöôøng baèng kim loaïi, ñöôïc goïi laø lhung bzed, nghóa ñen
laø ‚vaät chöùa nhöõng thöù rôi rôùt.‛
118. Nhöõng Hoä Phaùp ñoâi khi laø caùc hieän thaân cuûa Chö Phaät hay Boà Taùt,
vaø ñoâi luùc laø nhöõng tinh linh, caùc vò trôøi hay ma quyû ñaõ bò moät Ñaïo
sö taâm linh vó ñaïi khuaát phuïc vaø buoäc phaûi giöõ nhöõng lôøi theà. Nhöõng
Hoä Phaùp trong loaïi thöù nhaát ñöôïc giaûi thoaùt khoûi nghieäp vaø nhöõng
haønh vi nhôø loøng bi maãn. Nhöõng vò trong loaïi thöù hai laø nhöõng vò baûo
trôï do bôûi nhöõng moái lieân keát thuoäc veà nghieäp cuûa hoï.
119. ‚Vaøo giaây phuùt (ñaït ñöôïc giaùc ngoä) ñoù ta coù muôøi söùc maïnh vaø
ñöôïc phuù taëng möôøi naêng löïc, nhôø ñoù ta thoaùt khoûi moïi noãi sôï haõi.
Khi ta coù khaû naêng che chôû ngöôøi khaùc, ta khoâng caàn quy y nöõa.‛
NT
120. ‚Söï quy y (nöông töïa) toái thöôïng duy nhaát laø traïng thaùi toái haäu cuûa
Phaät Quaû. Giaùo Phaùp vaø Taêng Ñoaøn laø nhöõng söï quy y taïm thôøi.
Giaùo Phaùp cuûa söï truyeàn daïy laø yù nghóa maø ta phaûi chöùng ngoä. Moät
khi ta ñaõ chöùng ngoä yù nghóa ñoù moät caùch ñuùng ñaén thì ta khoâng coøn
caàn tôùi noù nöõa, gioáng nhö sau khi qua soâng ta khoâng coøn caàn tôùi ñoø.
Ñoái vôùi Giaùo Phaùp cuûa söï chöùng ngoä, khi ñaõ tieán boä treân con ñöôøng,
ta boû laïi phía sau nhöõng nhaän thöùc tröôùc ñoù cuûa mình, laø nhöõng gì,
noùi theo caùch khaùc, laø söï laàm laïc vaø voâ thöôøng.
Ñoái vôùi Taêng Ñoaøn, caùc vò Thanh Vaên vaø Phaät Ñoäc Giaùc khoâng coù
nhöõng phaåm tính cuûa caùc Boà Taùt ñaõ ñaït tôùi nhöõng caáp ñoä sieâu vieät,
vaø nhöõng Boà Taùt sieâu vieät khoâng coù nhöõng phaåm tính cuûa Chö Phaät;
caùc Boà Taùt laø chuùng sinh bình thöôøng vaãn coøn sôï haõi caùc coõi thaáp.
453
CHUÙ THÍCH
Do ñoù nhöõng baäc nhö vaäy khoâng phaûi laø moät suoái nguoàn quy y laâu
daøi.‛ NT
121. ÔÛ ñaây söï quy y ñöôïc dieãn taû theo ba giai ñoaïn khaùc nhau cuûa thöïc
haønh chính. Xin xem Daãn nhaäp.
122. Ñeå thöïc haønh moät caùch coù heä thoáng, ta ñöôïc khuyeân laø neân phaân
chia moät khoaûng thôøi gian ñeàu ñaën, trong ñoù ta taäp trung vaøo thöïc
haønh maø khoâng bò giaùn ñoaïn. Coù theå chæ moät laàn trong ngaøy, hay
trong moät cuoäc nhaäp thaát maõnh lieät thì moät ngaøy boán thôøi: saùng sôùm,
giöõa saùng, chieàu vaø toái, chaúng haïn theá.
123. Thaønh töïu thoâng thöôøng (thun mong) bao goàm nhöõng naêng löïc kyø
dieäu v.v..vaø laø caùi gì chung nhaát cho Phaät Giaùo vaø nhöõng con ñöôøng
du giaø khaùc. Thaønh töïu sieâu vieät (mchog) laø söï giaùc ngoä vieân maõn
sieâu vöôït luaân hoài.
124. rus pa can, nghóa ñen laø ‚nhieàu xöông,‛ ôû ñaây aùm chæ thaønh ngöõ
snying rus, nghóa ñen laø ‚moät caùi xöông trong tim,‛ coù nghóa söï
quyeát ñònh duõng maõnh vaø loøng can ñaûm khoâng bao giôø ñaàu haøng, töø
boû.
125. Yeâu caàu caên baûn tröôùc khi cöû haønh caùc nghi leã ñeå trôï giuùp ngöôøi
khaùc laø ta neân thöïc haønh troïn veïn phaàn chính yeáu cuûa sadhana (nghi
quyõ) ñang ñöôïc baøn tôùi, noù bao goàm vieäc tuïng nieäm thaàn chuù nhieàu
ngaøn laàn ñeå tònh hoùa taâm thöùc cuûa baûn thaân ta.
126. ‚Maïn ñaø la‛ trong vaên caûnh naøy coù nghóa hoäi chuùng caùc Boån Toân
ñöôïc quaùn töôûng vaø caàu thænh ñeå thöïc haønh. Trong truyeàn thoáng ñaïo
Phaät thöïc söï thì thöïc haønh naøy ñöôïc coi laø moät phöông phaùp ñeå ñaùnh
thöùc taâm trí tueä cuûa rieâng ta. ÔÛ ñaây noù bò laïm duïng nhö moät nghi
thöùc huyeàn thuaät thoâ thieån.
127. Maëc duø coù nhöõng giaùo lyù trí tueä trong truyeàn thoáng ñaïo Bon raát gaàn
vôùi Phaät Giaùo nhöng ñieàu muoán noùi ôû ñaây laø ñaïo Bon nguyeân thuûy
cuûa caùc phuø thuûy trong laøng.
128. Saân giaän thöïc söï (zhe sdang rang mtshan pa) laø moät caûm xuùc tieâu
cöïc ñöôïc ñaët neàn treân yù nieäm nhò nguyeân veà ‚ta‛ vaø ‚ngöôøi.‛ Noù
caàn ñöôïc phaân bieät vôùi caùch bieåu loä cuûa söï saân giaän ñöôïc phoâ baøy
bôûi nhöõng baäc ñaõ giaûi thoaùt khoûi nhöõng yù nieäm nhö theá vaø moãi haønh
vi cuûa hoï ñöôïc ñaët neàn treân loøng bi maãn ñoái vôùi taát caû chuùng sinh. Söï
454
CHUÙ THÍCH
phoâ baøy phaãn noä naøy laø moät phöông phaùp maïnh meõ ñeå giuùp cho
nhöõng ngöôøi khoâng nhaïy caûm vôùi caùch tieáp caän an bình.
129. ÔÛ ñaây aùm chæ caâu chuyeän xaây Ñaïi Baûo Thaùp ôû Bodhnath, gaàn
Kathmandu cuûa moät ngöôøi phuï nöõ nuoâi gia caàm vaø caùc con trai cuûa
baø. Laø keát quaû cuûa nhöõng nguyeän öôùc hoï ñaõ thöïc hieän vaøo luùc ñoù, ba
ngöôøi con trai ñöôïc taùi sinh laøm Ñaïo sö Padmasambhava, vua
Trisong Detsen, vaø Tu vieän tröôûng Santaraksita, caùc Ngaøi cuøng chòu
traùch nhieäm cuûng coá vöõng chaéc Giaùo Phaùp ôû Taây Taïng. Baûo thaùp
nguy nga naøy laø moät trung taâm ñaày haáp löïc ñoái vôùi nhöõng ngöôøi suøng
moä Taây Taïng, hoï bieát noù vôùi caùi teân Jarung Khashor. (Muoán xem
toaøn boä caâu chuyeän, xin ñoïc Truyeàn Thuyeát Veà Ñaïi Baûo Thaùp, Keith
Dowman dòch, nhaø Xuaát baûn Dharma, Berkeley, 1973).
130. Theo nhöõng tieân tri cuûa moät nhaø chieâm tinh baø la moân thì sau khi
thaùi töû Siddharta ñaûn sinh, ñöùa treû seõ trôû thaønh moät vò Chuyeån Luaân
Thaùnh Vöông hay moät vò Phaät.
131. Nhöõng Tantra khaùc thì bao goàm nhöõng sö töû vaø con coâng thay vì
con choù hay boø. Taát caû nhöõng loaïi thòt naøy thöôøng bị caám kî, khoâng
ñöôïc aên bôûi theo tö duy cuûa ngöôøi baø la moân ôû thôøi AÁn Ñoä coå ñaïi,
chuùng quaù thieâng lieâng hoaëc quaù baát tònh. Do ñoù, chuùng ñöôïc chỉ
ñònh trong caùc thöïc haønh nhaèm phaù boû nhöõng baùm chaáp vaøo caùc khaùi
nieäm.
132. Moät vaøi kinh nghieäm chaúng haïn nhö caùc linh kieán, caùc giaác moäng
v..v.. coù theå (nhöng khoâng nhaát thieát) laø nhöõng daáu hieäu cuûa söï tieán
boä trong vieäc thöïc haønh. Nhöõng vò Thaày trong doøng truyeàn thöøa cuûa
Ngaøi Patrul Rinpoche nhaán maïnh raèng ngöôøi ta khoâng neân bò meâ
hoaëc bôûi nhöõng kinh nghieäm nhö theá. Ñuùng hôn, ta neân ño löôøng tieán
boä baèng söï phaùt trieån loøng suøng moä, bi maãn vaø söï giaûi thoaùt khoûi
nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc trong taâm ta.
133. Möôøi caáp ñoä (Thaäp Ñòa) vaø naêm con ñöôøng cuûa moät Boà Taùt. ÔÛ ñaây
döôøng nhö coù nghóa laø söï tieán boä treân con ñöôøng noùi chung.
134. Töø thôøi xa xöa, truyeàn thoáng cuûa nhöõng tu só Phaät Giaùo laø daâng
cuùng cho Tam Baûo phaàn ñaàu tieân cuûa nhöõng gì hoï nhaän ñöôïc khi ñi
khaát thöïc haøng ngaøy, hoï aên phaàn giöõa maø khoâng coù söï phaân bieät, vaø
boá thí phaàn cuoái cho ngöôøi ngheøo khoå.
455
CHUÙ THÍCH
135. Söï ‚khôi daäy Boà Ñeà Taâm‛ chæ laø moät caùch dòch coù theå chaáp nhaän
ñöôïc cuûa töø sems bskyed. Töø bskyed coù nghóa laø sinh ra, taïo taùc,
nhöng cuõng coù nghóa laø taêng tröôûng, phaùt trieån. Töø sems laø chöõ vieát
taét cuûa byang chub kyi sems (Phaïn ngöõ: bodhicitta, Boà Ñeà Taâm),
‚taâm giaùc ngoä,‛ coù nhieàu caáp ñoä yù nghóa. Ñoái vôùi ngöôøi sô cô, noù chæ
ñôn giaûn laø yù ñònh giaûi thoaùt taát caû chuùng sinh. Tuy nhieân, trong moät
nghóa saâu xa hôn, Boà Ñeà Taâm laø moät tieáng ñoàng nghóa cuûa Phaät
Taùnh (Phaïn ngöõ: Tathagatagarbha, Nhö Lai Taïng) vaø cuûa giaùc taùnh
nguyeân sô (rigpa). ÔÛ caáp ñoä naøy, noù khoâng phaûi laø ñieàu gì ñöôïc taïo
taùc ra maø tröôùc ñoù khoâng coù, bôûi noù laø baûn chaát neàn taûng cuûa taâm ta,
laø caùi gì luoân hieän dieän cuøng chuùng ta vaø chæ caàn ñöôïc khaùm phaù vaø
laøm hieån loä ra. Chuùng toâi choïn töø ‚khôi daäy‛ ñeå coá gaéng truyeàn ñaït
ñieàu gì ñoù cuûa caû hai phöông dieän.
136. Ñieàu naøy ñöôïc NT ñònh nghóa laø ‚cam ñoan ñaït ñöôïc keát quaû.‛
137. NT noùi: ‚Boà Ñeà Taâm aùp duïng laø yù ñònh thöïc haønh saùu toaøn thieän
sieâu vieät, noù laø nguyeân nhaân hay phöông tieän ñeå ñaït ñöôïc keát quaû.‛
138. ‚Boà Ñeà Taâm töông ñoái ñöôïc taïo neân vôùi söï hoã trôï cuûa nhöõng tö
töôûng cuûa ta.‛ NT
139. ‚Boà Ñeà Taâm tuyeät ñoái laø trí tueä, trong ñoù nhöõng hoaït ñoäng cuûa tö
töôûng ñaõ bieán maát.‛ NT
140. ÔÛ ñaây ñeå cho saùng suûa hôn, chuùng toâi ñaõ theâm vaøo tieâu ñeà maø
trong nguyeân baûn khoâng coù.
141. AÙnh traêng trong nöôùc xuaát hieän soáng ñoäng nhöng khoâng coù söï hieän
höõu thöïc söï vaø ñoäc laäp. Cuõng ñuùng nhö theá ñoái vôùi nhöõng gì chuùng ta
tri giaùc qua caùc giaùc quan, bôûi caùc hieän töôïng khoâng coù baát kyø baûn
chaát khaùch quan naøo. Tuy nhieân, chuùng ta bò laïc loái vì tin raèng nhöõng
söï xuaát hieän ñoù laø thaät coù moät caùch khaùch quan. Chính söï voâ minh
caên baûn naøy laø neàn taûng cho nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc khieán chuùng ta
lang thang trong luaân hoài sinh töû.
142. Lyù do khieán Boà Ñeà Taâm laø neàn taûng toái yeáu cuûa con ñöôøng ñi tôùi
giaùc ngoä laø vì ôû bình dieän tuyeät ñoái noù chính laø Phaät Taùnh, noäi taïi
trong taát caû chuùng sinh, laø caùi gì coù loøng töø vaø bi voâ giôùi haïn moät
caùch töï nhieân. Tieán trình cuûa Boà Ñeà Taâm töông ñoái laø laøm cho baûn
taùnh ñoù hieån loä ra. NT noùi veà hai phöông dieän naøy: ‚Caùi ñaàu tieân laø
456
CHUÙ THÍCH
nguyeân nhaân saâu xa cuûa vieäc ñaït ñöôïc Phaät Quaû, vaø caùi thöù hai laø
nguyeân nhaân do hoaøn caûnh (nguyeân nhaân baát ngôø).‛
143. NT giaûi thích raèng tröôùc tieân ta phaûi coá gaéng khôi daäy Boà Ñeà Taâm
ngay luùc ñoù, roài hai laàn, ba laàn ..
144. Höôùng daãn theo kinh nghieäm, nyams khrid, laø moät phöông phaùp
giaûng daïy trong ñoù tröôùc tieân vò Thaày chæ ban chuùt ít giaùo huaán.
Ngöôøi ñeä töû ñöa noù vaøo thöïc haønh roài trình baøy kinh nghieäm cuûa
mình veà vieäc thöïc haønh cho Thaày, sau ñoù Ngaøi khuyeân daïy ñeä töû hay
ban cho giaùo huaán saâu xa hôn treân caên baûn ñoù, vaø tieáp tuïc trong moät
söï töông taùc lieân tuïc..
145. Moät thaân töôùng cuûa Boà Taùt Avalokitesvara (Quaùn Theá AÂm), coù
maøu traéng pha leâ.
146. Phaïn ngöõ, ushnisa: choã nhoâ leân treân ñænh ñaàu (nhuïc keá) naøy laø moät
trong nhöõng töôùng cuûa moät vò Phaät. Trong tröôøng hôïp cuûa Vua Choûm
Ngoïc, töôùng naøy ñaõ hieän dieän cho duø Ngaøi chöa laø moät vò Phaät Toaøn
giaùc.
147. Naêm toaøn thieän ñaàu lieân quan tôùi söï tích taäp coâng ñöùc, tuy nhieân
trong thôøi gian ñoù vaãn ñöôïc thaám nhuaàn trí tueä. Chính ñieàu naøy taïo
neân söï boá thí vaø tieáp tuïc vôùi nhöõng ‚toaøn thieän sieâu vieät.‛
148. Nhöõng Boà Taùt ñaït tôùi nhöõng caáp ñoä sieâu vieät ñaõ chöùng ngoä taùnh
Khoâng vaø coù nhöõng yù höôùng thanh tònh vaø bao la, khoâng phaûi laø
tröôøng hôïp cuûa chuùng sinh bình thöôøng.
149. rang don, lôïi ích cuûa rieâng ta (AT: muïc ñích), nguï yù söï hoaøn toaøn
chöùng ngoä taùnh Khoâng, Phaùp Thaân (dharmakaya), roài töø ñoù Baùo
Thaân vaø Hoùa Thaân hieån loä ra qua loøng bi maãn ñeå thaønh töïu gzhan
don, lôïi ích cuûa nhöõng ngöôøi khaùc.
150. Xem Thuaät ngöõ: hôi aám.
151. Caây thuoác bieåu töôïng cho Boà Ñeà Taâm, chöõa laønh moïi ñau khoå cuûa
baûn thaân ta vaø nhöõng ngöôøi khaùc.
152. Söï cuùng döôøng töôïng tröng cuûa thaân ñöôïc giaûi thích trong Phaàn
Hai, Chöông Naêm.
153. Ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích trong Phaàn Moät, Chöông 4, muïc III.
154. NT giaûi thích raèng nhöõng gì coù theå bò huûy hoaïi theo caùch naøy laø keát
quaû cuûa nhöõng haønh vi tích cöïc chæ taïo ra coâng ñöùc (bsod nams),
457
CHUÙ THÍCH
nghóa laø nhöõng gì ñöôïc thöïc hieän maø khoâng coù ba phöông phaùp toái
cao.
155. ‚Trì giôùi trong moät ngaøy thì coù giaù trò hôn moät traêm naêm boá thí;
trau doài söï nhaãn nhuïc trong moät ngaøy thì coù giaù trò hôn moät traêm
naêm trì giôùi.‛ NT
156. Coù leõ hoï laø nhöõng ñeä töû cuûa moät trong nhöõng phaùi Sravakayana
(Thanh Vaên) tin raèng khoâng coù baûn ngaõ caù nhaân hieän höõu thöïc söï
(gang zag gi bdag med), nhöng laïi khoâng thöøa nhaän taùnh Khoâng truøm
khaép cuûa söï hieän höõu thöïc söï cuûa caùc hieän töôïng (chos kyi bdag
med).
157. Noù laø söï roäng môû voâ bieân cuûa loøng töø vaø bi ñoái vôùi taát caû chuùng
sinh, cho pheùp taâm thöùc hoaøn toaøn môû ra tröôùc söï bao la roän g lôùn
cuûa quan ñieåm Ñaïi Thöøa.
158. Cuõng xem chuù thích 46.
159. ‚Traùnh rôi vaøo moät thaùi ñoä cöïc ñoan laø ñieàu seõ gaây neân söï meät moûi
quaù möùc, hoaëc thöïc haønh moät khoå haïnh thaùi quaù seõ keát thuùc cuoäc ñôøi
baïn.‛ NT
160. ‚Ta trôû neân caøng luùc caøng dính maéc vaøo nhöõng kinh nghieäm thieàn
ñònh. Ñaây laø kinh nghieäm veà söï hyû laïc, trong ñoù ta caûm thaáy haïnh
phuùc maø khoâng caàn lyù do; kinh nghieäm veà söï trong saùng, khi söï vaån
ñuïc cuûa nieäm töôûng ñaõ laéng xuoáng vaø ta caûm thaáy nhö moät caên nhaø
troáng khoâng, khoâng trong khoâng ngoaøi; kinh nghieäm veà söï voâ-nieäm,
trong ñoù, khi ta kieåm soaùt xem coù nieäm töôûng naøo khôûi leân hay
khoâng, ta coù caûm töôûng raèng chaúng coù gì xuaát hieän. Ta vaãn chaáp vaøo
tính xaùc thöïc cuûa moät caùi ‚toâi,‛ (gang zag gi bdag) baèng caùch nghó
töôûng veà ‚kinh nghieäm cuûa toâi.‛ Vaø ta cuõng baùm chaáp vaøo tính xaùc
thöïc cuûa ñoái töôïng (chos kyi bdag) baèng caùch nghó raèng coù nhöõng
kinh nghieäm thöïc söï ñeå baùm víu. Ñieàu naøy maâu thuaãn vôùi vieäc nhaän
ra taùnh Khoâng cuûa hieän höõu thöïc söï laø suoái nguoàn cuûa söï giaûi thoaùt.‛
NT. Vaøo giai ñoaïn thieàn ñònh naøy, ta chæ ñaït ñöôïc söï an ñònh (zhi
gnas, Phaïn ngöõ: samatha, chæ) khoâng coù söï noäi quaùn saâu xa (lhag
mthong, Phaïn ngöõ: vipasyana, quaùn).
161. Tö theá baûy ñieåm cuûa Vairocana (Tyø Loâ Giaù Na) – mam snang chos
bdun, baûy ñieåm cuûa tö theá thieàn ñònh lyù töôûng: chaân xeáp cheùo theo tö
458
CHUÙ THÍCH
theá vajra (kim cöông), löng thaúng, tay keát aán thieàn ñònh, maét nhìn
höôùng veà ñaàu muõi, caèm hôi gaáp vaøo, hai vai keùo ra sau ‚gioáng nhö
caùnh chim keân keân‛ vaø ñaàu löôõi chaïm voøm hoïng.
162. Vieäc giöõ löng thaúng cho pheùp naêng löïc vi teá (rlung) löu thoâng töï do
trong caùc kinh maïch vi teá (rtsa). Ñaây laø moät moái lieân heä maät thieát
giöõa heä thoáng vaät chaát vi teá naøy vaø nhöõng hoaït ñoäng cuûa taâm. Ngöôøi
ta noùi raèng taâm ngöï treân naêng löïc naøy gioáng nhö moät kî só cöôõi
ngöïa.
163. Nhöõng toaøn thieän sieâu vieät cuûa phöông tieän (thabs), söùc maïnh (löïc,
stobs), öôùc nguyeän (smon lam) vaø trí tueä nguyeân thuûy (ye shes) ñöôïc
theâm vaøo cho saùu toaøn thieän thoâng thöôøng laøm thaønh möôøi toaøn
thieän sieâu vieät (möôøi ba la maät).
164. Ñieàu naøy coù nghóa laø khoâng ñeø neùn caùc nieäm töôûng maø cuõng khoâng
chaïy theo chuùng, khoâng coá yù bieán ñoåi traïng thaùi taâm cuûa ta hay ñaït
ñöôïc moät traïng thaùi thieàn ñònh ñaëc bieät. ÔÛ moät yù nghóa naøo ñoù thì
moïi nieäm töôûng meâ laàm laø nhöõng bieán ñoåi cuûa doøng chaûy töï nhieân
cuûa giaùc taùnh.
165. Ñoù laø khoâng coù gì ñeå hoå theïn khi ñöùng tröôùc Tam Baûo.
166. Thieàn ñònh laø söï vaéng baët caùc xao laõng. Nguoàn maïch cuûa söï xao
laõng laø coi nhöõng söï xuaát hieän nhö thaät coù. Thieàn ñònh veà nhöõng söï
xuaát hieän nhö caùc Boån Toân (noù coù nghóa laø nhöõng hieån loä trí tueä
thanh tònh khoâng coù thöïc taïi cuï theå) laø ñeå taäp trung.
167. nges shes, nghóa ñen: ‚nhöõng ñieàu chaéc chaén,‛ ñöôïc duøng ôû ñaây ñeå
chæ nhöõng quan ñieåm cöïc ñoan nhö chuû nghóa vónh cöûu vaø chuû nghóa
hö voâ, chuùng tuyeân boá raèng caùc hieän töôïng döùt khoaùt hieän höõu hay
khoâng hieän höõu.
168. ‚ÔÛ ñaây srid pa (voøng sinh töû luaân hoài) aùm chæ baát kyø nhöõng gì
ngöôøi ta tin laø thaät coù vaø bò dính maéc vaøo ñoù.‛ DKR
169. Bôûi caùi thaáy - laø söï nhaän bieát (chöùng ngoä) taùnh Khoâng - ngöôøi nhaän
bieát, caùi ñöôïc nhaän bieát vaø tieán trình nhaän bieát ñöôïc nhaän ra laø
khoâng coù baát kyø söï xaùc thöïc noäi taïi naøo. Chuùng chæ xuaát hieän nhö söï
phoâ dieãn huyeãn hoùa cuûa giaùc taùnh, troáng khoâng vaø choùi saùng töï
nhieân.
459
CHUÙ THÍCH
170. Söï hôïp nhaát cuûa nhöõng hình töôùng vaø taùnh Khoâng, giaùc taùnh vaø
taùnh Khoâng, söï hæ laïc vaø taùnh Khoâng, vaø söï trong saùng vaø taùnh
Khoâng.
171. Ñieàu naøy coù nghóa laø haønh ñoäng maø khoâng khaùi nieäm hoùa, trong söï
nhaän bieát raèng ngöôøi laøm, haønh vi, vaø ñoái töôïng ñöôïc laøm thì hoaøn
toaøn khoâng coù söï xaùc thöïc noäi taïi.
172. Tröôùc khi daán mình vaøo thöïc haønh naøy ta neân nhaän leã quaùn ñaûnh
Varasattva töø moät baäc naém giöõ doøng truyeàn thöøa coù ñaày ñuû phaåm
tính. Noùi chung, töø quan ñieåm naøy, caùc thöïc haønh theo sau trong
phaàn coøn laïi cuûa baûn vaên chæ neân ñöôïc thöïc hieän döôùi söï daãn daét cuûa
moät vò Thaày coù phaåm tính.
173. Trong caùc thöïc haønh cuûa Kim Cöông Thöøa ta coi Boån Toân ñöôïc
quaùn töôûng nhö vò Thaày goác cuûa ta, Ngaøi ñaïi dieän cho taát caû chö
Phaät trong quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai. Vajrasattva (Taây Taïng: rdo
rje sems dpa’) laø vò Phaät ñaëc bieät, nhö moät Boà Taùt, Ngaøi ñaõ theä
nguyeän raèng baát kyø ai trì tuïng Thaàn chuù cuûa Ngaøi seõ ñöôïc tònh hoùa
moïi haønh ñoäng tieâu cöïc vaø nhöõng che chöôùng cuûa hoï. Danh hieäu cuûa
Ngaøi aùm chæ söï thuaàn tònh khoâng theå bò huûy dieät cuûa baûn taùnh taâm.
174. Angulimala (Voâ Naõo), ngöôøi ñaõ ñöôïc ban cho moät giaùo lyù sai laàm
laø seõ ñöôïc giaûi thoaùt baèng caùch gieát haïi moät ngaøn ngöôøi vaø thaâu thaäp
moät ngoùn tay töø moãi ngöôøi bò gieát. OÂng ñaõ gieát chín traêm chín möôi
chín ngöôøi, vaø khi ñang treân ñöôøng ñi gieát meï mình cho ñuû soá moät
ngaøn ngöôøi thì gaëp Ñöùc Phaät, vaø oâng ta coá gieát Ngaøi ñeå thay theá. Do
naêng löïc cuûa Ñöùc Phaät maø oâng khoâng theå taán coâng Ngaøi. Sau ñoù Ñöùc
Phaät thuyeát giaûng cho oâng vaø chuyeån taâm oâng höôùng veà Phaùp.
175. Nanda laø tieâu bieåu cho loaïi ngöôøi voâ cuøng tham muoán ñaït ñöôïc
giaûi thoaùt; Angulimala laø ñieån hình cuûa nhöõng ngöôøi voâ cuøng voâ
minh; Darsaka (teân khaùc cuûa Ajatasatru, A Xaø Theá) laø ñieån hình cuûa
taùnh cöïc kyø thuø nghòch; Sankara laø ñieån hình cuûa nhöõng ngöôøi voâ
cuøng tham luyeán vaø saân haän. Nanda vaø Angulimala trôû thaønh nhöõng
vò A La Haùn, Darsaka trôû thaønh moät Boà Taùt, vaø Sankara ñöôïc taùi
sinh trong moät coõi trôøi vaø keát quaû laø ñaït ñöôïc Kieán ñaïo.
176. NT moâ taû ñieàu naøy nhö söï hoã trôï beân ngoaøi.
460
CHUÙ THÍCH
177. NT moâ taû söï quy y, phaùt trieån Boà Ñeà taâm, vaø ñaëc bieät laø loøng bi
maãn nhö söï hoã trôï beân trong.
178. NT noùi veà saùu ñieàu suy nieäm duøng trong thöïc haønh aân haän: 1) Thôøi
gian: aân haän moïi haønh ñoäng tieâu cöïc maø ta ñaõ laøm töø voâ thuûy tôùi
nay, trong ñôøi naøy, trong moät thaùng ñaëc bieät, hay trong moät ngaøy,
trong choác laùt, vaø v.v.. 2) Ñoäng cô: aân haän moïi haønh vi ñaõ maéc phaïm
döôùi theá löïc cuûa tham, saân vaø si. 3) Söï tích taäp: aân haän baát kyø nhöõng
gì tieâu cöïc thuoäc thaân, ngöõ vaø taâm ta ñaõ tích taäp. 4) Baûn chaát cuûa
haønh ñoäng: aân haän veà nhöõng haønh ñoäng töï baûn thaân chuùng laø tieâu
cöïc (chaúng haïn nhö möôøi haønh ñoäng tieâu cöïc, naêm haønh vi coù quaû
baùo töùc thôøi,v..v..) vaø nhöõng loãi laàm ñaëc bieät, nhöõng vi phaïm theä
nguyeän cuûa ta vaø v..v. 5) Ñoái töôïng: aân haän veà moïi taø haïnh, duø
chuùng ñöôïc höôùng veà sinh töû hay Nieát Baøn. 6) Karma (nghieäp): aân
haän veà moïi haønh vi aùc haïi vaø nhöõng sa suùt laø nhöõng ñieàu khieán ta coù
moät thoï maïng ngaén nguûi, nhieàu beänh taät, ngheøo tuùng, sôï haõi keû thuø
vaø lang thang khoâng döùt trong caùc coõi thaáp.
179. Vieäc in aán vaø phaùt haønh caùc thaùnh thö ñöôïc xem nhö moät thöïc
haønh maïnh meõ ñeå tích taäp coâng ñöùc vaø tònh hoùa nhöõng che chöôùng,
vôùi ñieàu kieän laø noù ñöôïc thöïc hieän moät caùch thanh tònh nhö moät söï
cuùng döôøng khoâng chuùt lôïi laïc naøo.
180. dag pa dran pa: Thaønh ngöõ Taây Taïng naøy coù nghóa ñen laø ‚nhôù laïi
söï thuaàn tònh.‛ Noù aùm chæ söï kieän laø moãi yeáu toá quaùn töôûng khoâng
chæ ñôn thuaàn laø moät hình aûnh maø coù moät yù nghóa ñaëc bieät, vaø ta raát
caàn tænh giaùc ñoái vôùi yù nghóa naøy khi thöïc haønh. Caùch theá chính xaùc
trong ñoù caùc yeáu toá cuûa thöïc haønh naøy lieân quan tôùi boán naêng löïc
ñöôïc giaûng ít haøng sau naøy. Maëc duø ôû ñaây chuùng ta chæ ñang xöû söï
vôùi thöïc haønh sô boä, nhöng nhieàu vaán ñeà ñöôïc ñeà caäp tôùi trong
chöông naøy thì höõu ích trong thöïc haønh chính cuûa caùc giai ñoaïn phaùt
trieån vaø thaønh töïu.
181. Trong thöïc haønh chính (xem Daãn Nhaäp), ta thöôøng töï quaùn töôûng
mình trong thaân töôùng cuûa moät Boån Toân. ÔÛ ñaây tröôùc tieân ta coi
mình nhö ngöôøi bình thöôøng vaø baát tònh, vaø nhôø thöïc haønh maø ta trôû
neân thanh tònh. Vì theá, luùc baét ñaàu ta nghó töôûng thaân mình nhö ñang
ôû trong thaân töôùng thoâng thöôøng haøng ngaøy cuûa noù.
461
CHUÙ THÍCH
182. ston pa: Tính ngöõ thoâng thöôøng naøy cuûa Ñöùc Phaät coù nghóa ñen laø
‚ngöôøi khaùm phaù,‛ vaø coù nghóa laø vò Thaày giaûng Phaùp laàn ñaàu tieân
trong kieáp vaø theá giôùi chuùng ta. Ñöùc Vajrasattva laø vò Thaày ñaàu tieân
cuûa nhieàu truyeàn thoáng Kim Cöông Thöøa trong cuøng caùch Ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni laø ngöôøi saùng taïo ra Thöøa cuûa nhöõng Tính chaát.
183. ÔÛ ñaây chaøy vaø chuoâng töôïng tröng phöông tieän thieän xaûo vaø trí tueä.
184. Chuoãi haït ngaén xuoáng tôùi ngöïc, chuoãi daøi xuoáng tôùi roán.
185. Nhaân vaät nöõ töôïng tröng cho trí tueä, vaø nhaân vaät nam töôïng tröng
phöông tieän thieän xaûo; ôû bình dieän khaùc thì nhaân vaät nöõ töôïng tröng
taùnh Khoâng vaø nhaân vaät nam töôïng tröng saéc töôùng, hoaëc caùc nhaân
vaät naøy laïi coù theå töôïng tröng Phaùp giôùi tuyeät ñoái vaø trí tueä nguyeân
thuûy. Söï phoái giao cuûa caùc ngaøi bieåu thò raèng trong traïng thaùi giaùc
ngoä taát caû nhöõng ñieàu naøy ñöôïc kinh nghieäm nhö caùi gì baát khaû
phaân.
186. Ñaây khoâng phaûi laø nhöõng kinh maïch vaät chaát maø laø nhöõng con
ñöôøng nhoû trong ñoù caùc naêng löïc vi teá trong thaân löu thoâng. Taàm
quan troïng cuûa nhöõng kinh maïch naøy trôû neân roõ raøng khi ta thöïc
haønh caùc baøi taäp du giaø cuûa giai ñoaïn toaøn thieän trong thöïc haønh
chính.
187. Khi chaát cam loà laøm ngaäp ñaày töøng luaân xa, ta nhaän laõnh moät söï gia
hoä töông öùng, nhö ñöôïc ñeà caäp tôùi trong moãi moät trong soá boán quaùn
ñaûnh trong ñoaïn naøy.
188. Nghóa ñen: ‚traïng thaùi hôïp nhaát sieâu vöôït söï hoïc,‛ ‚söï hôïp nhaát‛
aùm chæ söï hôïp nhaát cuûa saéc thaân vaø Phaùp Thaân. Trong naêm con
ñöôøng cuûa Boà Taùt, con ñöôøng sieâu vöôït söï hoïc laø con ñöôøng thöù
naêm, vaø bieåu thò traïng thaùi Phaät Quaû tuyeät ñoái.
189. Naêm maøu saéc naøy töôïng tröng cho naêm boä Phaät, moãi maøu töôïng
tröng cho moät phöông dieän ñaëc bieät cuûa trí tueä.
190. ÔÛ ñaây, nhöõng töø dag vaø ma dag cuõng coù theå ñöôïc hieåu trong phaïm
vi cuûa vieäc trì tuïng taát caû caùc aâm cuûa thaàn chuù moät caùch ñuùng ñaén
hay ngöôïc laïi. Nhöng bôûi söï giaûi thích trong ñoaïn theo sau neân
chuùng ñöôïc dòch laø ‚thuaàn tònh‛ vaø ‚baát tònh.‛
191. bskyed rim gsal ‘debs, söï moâ taû nhöõng hình aûnh ñöôïc quaùn töôûng vaø
nhöõng tieán trình khaùc nhau cuûa thieàn ñònh ñöôïc tuïng tröôùc khi tieáp
462
CHUÙ THÍCH
tuïc vieäc trì tuïng thöïc söï thaàn chuù. Ñaây laø caáu truùc tieâu chuaån cuûa
nhöõng baûn vaên nghi leã ñöôïc duøng cho sadhana (sgrub thabs, nghóa
ñen: phöông tieän cuûa söï thaønh töïu) cuûa baát kyø Boån Toân naøo. Nhöõng
baûn vaên nhö theá khoâng chæ ñöôïc söû duïng cho caùc buoåi leã trong moät
nhoùm bôûi caùc muïc ñích ñaëc bieät, maø coøn cho söï thöïc haønh caù nhaân.
192. Vieäc söû duïng thuoác laù gaây oâ nhieãm heä thoáng caùc kinh maïch vaø
naêng löïc vi teá vaø vì theá coù moät haäu quaû tai haïi trong taâm thöùc ôû moät
möùc ñoä saâu xa.
193. Nhöõng töø cuûa phaàn cuùng döôøng trong sadhana, chuùng ñöôïc laäp laïi
sau khi trì tuïng thaàn chuù vaø tröôùc khi keát thuùc.
194. Hình aûnh naøy cho thaáy veà maët nghieäp baùo vieäc söû duïng nhöõng vaät
cuùng döôøng nhö theá thì raát nguy hieåm vaø coù theå daãn tôùi vieäc taùi sinh
trong caùc ñòa nguïc.
195. Khi ta ñaõ nhaän moät quaùn ñaûnh, naêng löïc cuûa söï thöïc haønh caàn ñöôïc
duy trì bôûi moät thöïc haønh haèng ngaøy, cho duø noù ngaén goïn. ÔÛ ñaây caùc
vò Laït ma ñang thöïc hieän caùc thöïc haønh nhö theá trong buoåi leã hôn laø
trong thôøi gian coâng phu rieâng cuûa caùc ngaøi.
196. Ba maïn ñaø la cuûa thaân, ngöõ vaø taâm cuûa vò Thaày.
197. ‚Uoáng söùc soáng cuûa baïn‛ coù nghóa laø huûy dieät sinh löïc cuûa baïn.
Maät Chuù Thöøa khieán ta tieáp xuùc vôùi chaân taùnh vaø nhöõng naêng löïc
neàn taûng nhaát cuûa ta. Neáu chuùng ta giöõ gìn caùc höùa nguyeän samaya
thì nhôø ñoù ta seõ tieán boä nhanh choùng. Coøn neáu khoâng, ta taïo neân moät
löïc töï huûy dieät maïnh meõ. Ñieàu naøy ñöôïc goïi laø ‚yeâu quaùi kim
cöông‛ vaø laø söï ñoái khaùng cuûa caùc Boån Toân trí tueä.
198. Maéc phaïm moät söï hoaøn toaøn sa suùt goác laø vi phaïm coù chuû yù moät
trong nhöõng giôùi nguyeän tu vieän caên baûn, trong moät tình huoáng
khoâng phaûi laø khoâng theå laøm khaùc ñöôïc.
199. Nghóa laø trong ñoù moät nhaân vaät duy nhaát hieän thaân taát caû caùc Boån
Toân. Ñieàu naøy ñöôïc giaûng ñaày ñuû hôn trong chöông Guru Yoga.
200. Söï thuaàn tònh hai nhaùnh laø tröôùc heát sôû höõu söï thuaàn tònh cuûa Phaät
taùnh vaø sau ñoù sôû höõu söï thuaàn tònh cuûa vieäc theå nhaäp noù vaø thaønh
töïu Phaät Quaû. ‚Theo giaùo lyù cuûa truyeàn thoáng Nyingma, baûn taùnh
thuaàn tònh nguyeân sô laø Phaät Quaû vaø nhöõng phaåm tính cuûa ba thaân
ñaõ an truù troïn veïn trong chuùng ta, vaø ta khoâng caàn tìm kieám chuùng ôû
463
CHUÙ THÍCH
ñaâu khaùc. Nhöng neáu ta khoâng vaän duïng hai tích taäp nhö nhöõng yeáu
toá phuï trôï thì nhöõng phaåm tính naøy seõ khoâng hieån loä ñöôïc. Cuõng
gioáng nhö maët trôøi: maëc duø töï thaân nhöõng tia saùng cuûa noù chieáu saùng
baàu trôøi, nhöng vaãn caàn phaûi xua tan nhöõng ñaùm maây che khuaát baàu
trôøi.‛ NT
201. bsags sbyang rang sar dag kyang, nghóa ñen: ‚ngay caû khi söï tích
taäp vaø tònh hoùa thuaàn tònh ôû nôi choán cuûa rieâng chuùng‛
202. Nhöõng höôùng daãn theo sau ñoâi khi hoaøn toaøn kyõ thuaät vaø coù duïng yù
boå sung cho moät giaûng daïy khaåu truyeàn, thöôøng coù moät luaän chöùng
ñi keøm.
203. Chuùng ta cuùng döôøng trong söï hieän dieän cuûa maïn ñaø la thaønh töïu.
Ñuùng hôn, noù ñöôïc söû duïng khi ngöôøi ta coù theå duøng moät töôïng Phaät.
Noù laø bieåu töôïng cuûa coõi Phaät toaøn haûo cuûa naêm vò Phaät töôïng tröng
cho naêm trí tueä. Bôûi ñaây laø naêm trí tueä ta muoán thaønh töïu neân maïn
ñaø la naøy ñöôïc goïi laø maïn ñaø la thaønh töïu.
204. Quy öôùc trong moät maïn ñaø la laø: phía tröôùc laø phöông ñoâng, phía
sau laø phöông taây, vaø v..v.. ÔÛ ñaây maïn ñaø la ñöôïc xoay ñoái dieän vôùi
haønh giaû, vì theá neân caïnh phía ñoâng thì gaàn nhaát.
205. Taâm yeáu cuûa Phaïm vi Bao la (klong chen snying thig) laø moät trong
nhieàu giaùo lyù Taâm yeáu. Taâm yeáu quan troïng nhaát trong soá ñoù laø Taâm
yeáu cuûa Dakini (mkha’ ’gro snying thig) vaø Taâm yeáu cuûa Vimalamitra
(bi ma snying thig), ñöôïc trao truyeàn cho Yeshe Tsogyal vaø
Vimalamitra moät caùch töông öùng. Caû hai giaùo lyù naøy töøng ñöôïc
truyeàn xuoáng qua doøng truyeàn thöøa cuûa Longchenpa.
206. Moät ‚haøng raøo saét‛ ñöôïc laøm saün laø moät caùi voøng, thöôøng baèng kim
loaïi maø ngöôøi ta duøng ñeå ñöïng taàng ñaàu tieân goàm nhöõng vaät cuùng
döôøng maïn ñaø la. Noù töôïng tröng voøng nuùi bao quanh theá giôùi. Nhö
theá moät voøng thöù hai ñöïng caùc vaät cuùng döôøng goàm taùm thieân nöõ vaø
voøng thöù ba goàm maët trôøi, maët traêng v.v..Vaät trang hoaøng cho ñænh
maïn ñaø la ñöôïc ñeà caäp tôùi sau naøy chæ ñôn giaûn laø moät vaät trang
hoaøng coù daùng moät vieân ngoïc maø ngöôøi ta ñaët treân ñænh vaøo luùc cuoái.
Nhöõng vaät phuï trôï naøy laø nhöõng thöù theâm vaøo ñeå naâng caáp söï cuùng
döôøng maø neáu khoâng coù chuùng thì vieäc cuùng döôøng vaãn hoaøn toaøn
ñuùng ñaén.
464
CHUÙ THÍCH
207. Neáu baïn saép ñaët maïn ñaø la ñeå phöông Ñoâng höôùng veà phía baïn thì
khi tuïng ‚Con cuùng döôøng maïn ñaø la naøy..‛ baïn coù theå xoay troøn
maïn ñaø la ñaõ ñaày ñuû ñeå cuoái cuøng noù ñoái dieän vôùi maïn ñaø la thaønh
töïu.
208. Baûn vaên giaûng daïy caên baûn cho caùc thöïc haønh sô boä naøy laø Söï
Giaûng daïy Thöïc haønh Chuaån bò Taâm yeáu cuûa Phaïm vi Bao la do ngaøi
Jigme Lingpa soaïn. Moãi yeáu toá cuûa maïn ñaø la coù vaøi caáp ñoä yù nghóa,
töông öùng vôùi caùc caáp ñoä thöïc haønh khaùc nhau.
209. Maëc duø coøn thoâng thöôøng hôn caùc maïn ñaø la tieáp theo, tuy nhieân
ñaây laø söï cuùng döôøng moät vuõ truï lyù töôûng, nhö ñöôïc tri giaùc trong thò
kieán thanh tònh cuûa nhöõng baäc coù möùc ñoä tieán hoaù cao caáp hôn laø
kinh nghieäm taàm thöôøng veà moät theá giôùi traøn ñaày ñau khoå ñöôïc nhaän
thöùc bôûi tri giaùc meâ laàm bình phaøm.
210. mi mjed ’jig rten. Theo söï giaûng daïy cuûa DKR haøm yù moät caùch
ñaùnh vaàn khaùc (mi ’byed, khoâng bò chia cheû) thì trong theá giôùi naøy
nhöõng caûm xuùc cöôøng lieät tôùi noãi chuùng sinh khoâng bao giôø xa lìa
nhöõng caûm xuùc ñoù.
211. bkod pa chen po lnga, nghóa ñen laø naêm söï saép xeáp vó ñaïi. Ñaây laø
caùc coõi Phaät cuûa chö Phaät trong naêm boä.
212. Gioáng nhö Ngaøi Milarepa ôû nhöõng choán heûo laùnh trong nuùi non nôi
khoâng coù ai tieáp teá thöïc phaåm, vaø soáng baèng caùch aên rau taàm ma.
213. Trong caùch cuùng döôøng maïn ñaø la ñôn giaûn naøy ta chæ duøng baûy
nhuùm (tuï) haït ñeå töôïng tröng cho Nuùi Tu Di, boán luïc ñòa, maët trôøi vaø
maët traêng.
214. zhal zas: moät thuaät ngöõ toân kính ñeå goïi thöïc phaåm. Trong tröôøng
hôïp naøy moät söï cuùng döôøng thöïc phaåm ñöôïc töôïng tröng bôûi moät
loaïi torma mang teân naøy.
215. Caùc yù nieäm veà chuû theå, ñoái töôïng vaø haønh doäng.
216. Söï tinh chieát caùc tinh chaát (bcud len), moät phöông phaùp khieán ta coù
theå chæ tieâu thuï moät vaøi chaát theå vaø nguyeân toá vôùi soá löôïng nhoû,
khoâng phaûi duøng thöïc phaåm thoâng thöôøng. Noù laø caên baûn cho caùc
thöïc haønh vi teá ñeå tònh hoùa thaân theå vaø tinh loïc taâm thöùc.
217. Ñi leân hay ñi xuoáng coù theå ñöôïc aùp duïng cho caùc phaåm tính cuûa caùc
kieáp khaùc nhau hay aùm chæ moät quaù trình thôøi gian nhoû hôn: ví duï
465
CHUÙ THÍCH
nhö thôøi ñaïi hieän nay cuûa chuùng ta laø moät kyû nguyeân suy hoaïi so vôùi
thôøi cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
218. Thuaät ngöõ ñöôïc duøng ôû ñaây cho thaân theå laø phung po, cuõng aùm chæ
caùc ‚uaån,‛ coù nghóa laø nhöõng thaønh phaàn taâm sinh lyù taïo neân moät
caùch töông thuoäc caùi maø ta cho laø baûn thaân mình.
219. Meï: Trí tueä hay taùnh Khoâng thuoäc nöõ, ñöôïc moâ taû nhö meï cuûa taát
caû chö Phaät bôûi ta thaønh Phaät khi chöùng ngoä taùnh Khoâng.
220. ma cig khro ma nag mo, Phaïn: Krodhakali.
221. AÂm p’et (thöôøng ñöôïc phaùt aâm laø ‚pay‛ hay ‚pet‛, maëc duø coù nhieàu
bieán caùch) ñöôïc thoát ra moät caùch coäc loác, duøng ñeå caét ñöùt tieán trình
khaùi nieäm hoùa.
222. a thung ñöôïc Patrul Rinpoche duøng ôû ñaây ñoái vôùi a shad quen duøng
hôn, nghóa laø ‚vaïch cuûa a,‛ moät ñöôøng vaïch ñôn giaûn, ñaäm ôû moät
ñaàu vaø nhoïn,
( ) taïo thaønh moät phaàn cuûa chöõ A Taây Taïng . Trong thöïc haønh
naøy noù loän ngöôïc xuoáng, khieán noù coù hình töôùng cuûa moät ngoïn löûa.
Trong nhieàu thöïc haønh chöõ hang cuõng ñöôïc loän ngöôïc, maëc duø
ñieàu ñoù khoâng ñöôïc ñeà caäp tôùi trong baûn vaên cuûa chuùng ta.
223. Chaát cam loà: Phaïn: amrita, nghóa ñen: ‚ngöôøi baát töû,‛ ñöôïc dòch
sang tieáng Taây Taïng laø bdud rtsi, chaát cam loà (rtsi) chieán thaéng ma
quyû (bdud) cuûa caùi cheát. Noù laø moät bieåu töôïng cuûa trí tueä. Tinh khieát
(zag med) coù nghóa laø ‚khoâng bò oâ ueá bôûi nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc.‛
224. dpal mgon bdun cu rtsa lnga, moät vaøi vò trong soá nhöõng Hoä Phaùp
danh tieáng nhaát cuûa Taây Taïng. Caùc Ngaøi ñöôïc coi laø caùc hieän thaân
cuûa Mahakala.
225. Trong thöïc haønh naøy caùc löôõi cuûa chö Phaät vaø Boà Taùt coù hình daïng
töôïng tröng cuûa moät nöûa-chaøy kim cang, noù töôïng tröng cho thaân trí
tueä baát hoaïi, keùo daøi thaønh moät oáng aùnh saùng, töôïng tröng khaû naêng
nhaän caùc vaät cuùng döôøng cuûa caùc Ngaøi.
466
CHUÙ THÍCH
226. Nghóa ñen: ‚Caùc moùn nôï bôûi laâu ñaøi ôû treân vaø caùc caùnh ñoàng beân
döôùi,‛ coù nghóa laø caùc moùn nôï chuùng ta nôï chuùa coâng vì söï che chôû
cuûa hoï khi chuùng ta laø nhöõng ngöôøi thueâ möôùn vaø caùc moùn nôï maø ta
nôï caùc taù ñieàn veà nhöõng muøa maøng cuûa hoï khi chuùng ta laø nhöõng
chuùa coâng.
227. Boán thöù sau cuøng naøy aùm chæ caùc thaønh töïu taâm linh.
228. Xem Phaàn Moät, Chöông Ba, Muïc II.
229. snyems, nghóa ñen: taùnh kieâu ngaïo, ñöôïc duøng trong chöông naøy vôùi
nghóa raát ñaëc bieät laø söï tin vaøo ‚caùi toâi.‛
230. ‚Theo Thöøa Nhaân quaû veà caùc Tính chaát, boán ma quyû laø: 1/ Ma quyû
thuoäc caùc uaån, phung po’i bdud, (aám ma) aùm chæ nhöõng caùi gì cheát.
(Khoâng coù naêm uaån thì seõ khoâng coù vaät hoã trôï, hay neàn taûng, cho
nhöõng ñau khoå cuûa sinh töû luaân hoài). 2/ Ma quyû thuoäc caùc caûm xuùc
tieâu cöïc, nyon mongs pa’i bdud, (phieàn naõo ma) taùc nhaân cuûa caùi
cheát. (Nhöõng caûm xuùc naøy phaùt sinh töø vieäc tin vaøo moät baûn ngaõ,
gaây neân caùc haønh ñoäng tieâu cöïc. Haønh ñoäng tieâu cöïc taïo ra nghieäp
vaø do nghieäp maø chuùng ta bò sinh ra vaø cheát ñi moät caùch baát löïc). 3/
Ma quyû thuoäc Thaàn Cheát, ‘chi bdag gi bdud, (töû ma) chính laø caùi
cheát. (Noù coù nghóa laø caùi cheát ñöôïc hieåu theo nghóa thoâng thöôøng, laø
caùi chaéc chaén theo sau söï sinh ra. Vi teá hôn, noù laø söï voâ thöôøng töï
nhieân trong töøng giaây phuùt, laø söï ñau khoå töï baûn chaát.) 4/ Ma quyû
thuoäc caùc con trai cuûa caùc vò trôøi, lha’i bu yi bdud, (thieân ma) laø
nhöõng gì ngaên caûn chuùng ta ñaït tôùi traïng thaùi an bình vöôït leân caùi
cheát. (Trong thöïc haønh noù aùm chæ söï phoùng daät, caùc nieäm töôûng tham
ñaém ngoaïi vaät).
‚Theo Ñaïi thöøa, boán ma quyû laø: 1/ Ma quyû höõu hình: nhöõng söï vaät
vaø chuùng sinh beân ngoaøi gaây taùc haïi cho thaân vaø taâm ta. 2/ Ma quyû
voâ hình: tham, saân vaø si, vaø 84.000 loaïi caûm xuùc tieâu cöïc gaâ y neân
moïi ñau khoå cuûa sinh töû luaân hoài. 3/ Ma quyû haû heâ: coù nghóa laø söï haû
heâ maø ta caûm thaáy khi nghó raèng vò Thaày taâm linh cuûa rieâng mình,
caùc giaùo lyù mình ñaõ thoï nhaän vaø caùc thöïc haønh mình tham döï vaøo thì
467
CHUÙ THÍCH
khaùc bieät, vaø cho raèng caùc huynh ñeä vaø tæ muoäi Kim cöông cuûa mình
sieâu vieät hôn cuûa nhöõng ngöôøi khaùc. Ñaëc bieät hôn nöõa, noù laø söï meâ
ñaém maø ngöôøi ta caûm thaáy khi thaønh töïu ‚hôi aám‛ hay naêng löïc nhoû
beù nhaát cuûa söï thöïc haønh. 4/ Ma quyû töï phuï laø goác reã cuûa ba loaïi ma
quyû kia: noù laø söï tin töôûng vaøo ‚toâi‛ vaø ‚cuûa toâi;‛ söï töï phuï naøy
khieán chuùng ta nhaän naêm uaån laø ‚toâi‛ vaø ‚cuûa toâi:‛ neáu ta tieâu dieät
ma quyû naøy, taát caû ma quyû beân ngoaøi töï bò tieâu dieät maø khoâng caàn
phaûi laøm baát kyø ñieàu gì ñeå tieâu dieät chuùng.‛
231. ‚Baø Meï toân kính ‚töùc laø Machik Labdron, laø vò ñang noùi trong trích
daãn naøy.
232. Thöôøng dieãn ñaït töôïng tröng vôùi moät baøi keä giaùo lyù boán gioøng.
233. Ta thöôøng duøng thuaät ngöõ Phaïn bôûi noù deã söû duïng hôn Taïng ngöõ
(bla ma’i rnal ’byor) hay Anh ngöõ. Cuõng nhö chæ ñôn giaûn muoán noùi
‚söï thöïc haønh ñaët neàn treân vò Thaày,‛ thì thuaät ngöõ coù nghóa laø ‚söï
hôïp nhaát vôùi baûn taùnh cuûa taâm vò Thaày.‛
234. Trong trieát hoïc Phaät giaùo, taùnh Khoâng ñöôïc thieát laäp treân caên baûn
cuûa lyù leõ luaän lyù. Ñaây khoâng phaûi laø moät söï ñeo ñuoåi thuaàn tuyù trí
thöùc nhöng laø moät thöïc taäp taâm linh, duøng yù nieäm ñeå beû gaõy yù nieäm.
235. dpe’i ye shes. Chaúng haïn nhö trong Anuyoga, qua söï laøm vieäc vôùi
caùc kinh maïch vaø naêng löïc, ta kinh nghieäm ñaïi laïc-taùnh Khoâng, ñieàu
ñoù cung caáp moät bieåu thò veà höông vò cuûa trí tueä nguyeân sô chaân thaät
luoân luoân an truù trong ta nhöng ta khoâng theå nhaän ra. Ñuùng hôn, noù
gioáng nhö moät böùc tranh veõ con voi khieán ta coù theå nhaän ra con voi
thöïc söï. Trong Ñaïi Vieân Maõn, baûn taùnh cuûa taâm, laø trí tueä nguyeân sô
chaân thaät, ñöôïc giôùi thieäu tröïc tieáp.
236. ‚Ngöôøi ta neân coi Ngaøi nhö moät vò Phaät baèng caùch naøo? Theo Tieåu
Thöøa thì thaäm chí khoâng nhaát thieát phaûi coi vò Thaày cuûa mình laø moät
hieän theå ñaëc bieät hay moät vò Phaät Ñoäc Giaùc. Chæ caàn coi vò Thaày nhö
moät ngöôøi bình thöôøng coù nhöõng phaåm haïnh naøo ñoù laø ñuû. Ñoái vôùi
con ñöôøng Boà Taùt thì phaûi coi Ngaøi nhö moät hieän theå ñaõ ñaït moät
trong nhöõng caáp ñoä sieâu vieät, nhö Hoùa Thaân cuûa moät vò Phaät hay Boà
468
CHUÙ THÍCH
Taùt ít nhaát ñang ôû treân con ñöôøng lôùn cuûa söï tích taäp (tshogs lam
chen po). Trong truyeàn thoáng cuûa Ñaïi Vieân Maõn, seõ khoâng thích hôïp
neáu coi vò Thaày cuûa mình nhö moät ngöôøi thoâng thaùi bình thöôøng, nhö
moät A La Haùn, nhö moät Boà Taùt treân moät trong nhöõng caáp ñoä sieâu
vieät, nhö Hoùa Thaân cuûa moät vò Phaät hoaëc ngay caû nhö moät Baùo
Thaân. Ta phaûi coi Ngaøi nhö Phaùp Thaân. Neáu ta coù theå nguyeän caàu
Ngaøi vôùi moät ñöùc tin beàn bæ tuyeät ñoái thì ta coù theå khôi daäy trí tueä
cuûa söï chöùng ngoä saâu xa maø khoâng caàn nhôø caäy nhöõng con ñöôøng
khaùc.‛ NT
237. NT giaûng chi tieát nhö sau: ‚Neáu ta coù loøng suøng moä ñeå nhìn vò Thaày
cuûa ta nhö moät vò Phaät, trí tueä chöùng ngoä seõ phaùt sinh cho duø ta
khoâng thöïc haønh caùc giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu. Truyeàn thoáng
Môùi cuõng chia seû quan ñieåm naøy. Tuy nhieân, trong Mahayoga vaø
Anuyoga, caùc giai ñoaïn phaùt trieån vaø thaønh töïu laø thöïc haønh chính.
Neáu ta khoâng coù maâu thuaãn vôùi vò Thaày cuøng baèng höõu taâm linh cuûa
ta vaø thöïc haønh coi vò Thaày nhö tinh yeáu cuûa caùc Boån Toân thì söï
thaønh töïu ñaõ gaàn keà vaø söï gia hoä seõ tôùi moät caùch nhanh choùng.‛
238. sgyu ma ngal gso, taùc phaåm thöù ba trong Taùc phaåm boä ba cuûa söï
Nghæ ngôi (ngal gso skor gsum) cuûa Longchenpa. Chính Ngaøi
Longchenpa giaûng raèng töïa ñeà khoâng chæ ñöôïc hieåu laø ‚tìm kieám söï
nghæ ngôi töø aûo töôûng,‛ maø cuõng ñöôïc hieåu laø ‚tìm kieám söï nghæ
ngôi trong aûo töôûng,‛ – aûo töôûng trong tröôøng hôïp sau ñöôïc hieåu nhö
aùm chæ caùch nhìn moïi söï nhö söï phoâ dieãn kyø dieäu khoâng coù baát kyø
thöïc taïi coá höõu naøo.
239. Söï hoaøn toaøn quy phuïc baûn taùnh trí tueä maø vò Thaày laø hieän thaân cho
pheùp moät söï truyeàn ñaït tröïc tieáp trí tueä ñoù. Khoâng coù tieán trình quy
phuïc naøy thì khoâng theå buoâng boû söï chaáp-ngaõ ñöôïc. Nguyeân taéc naøy
aùp duïng cho taát caû caùc giai ñoaïn cuûa con ñöôøng, nhöng noù trôû neân
maõnh lieät vaø döùt khoaùt hôn trong phaùp Guru Yoga. Hieäu quaû cuûa baát
kyø con ñöôøng naøo tuyø thuoäc vaøo quy moâ noù ñöôïc tieáp caän trong phaùp
Guru Yoga naøy.
469
CHUÙ THÍCH
240. Söï hoøa hôïp cuûa saéc töôùng vaø taâm thöùc (snang sems ’dres pa) aùm chæ
söï chöùng ngoä raèng moïi saéc töôùng ñöôïc sinh ra bôûi tính saùng taïo cuûa
taâm thöùc, vaø chaân taùnh cuûa taâm laø taùnh Khoâng; ñieàu naøy ñöa daãn ta
kinh nghieäm moïi söï trong moät caùch theá sieâu vöôït baát kyø söï nhò
nguyeân chuû theå-ñoái töôïng naøo, vaø coù ñaëc ñieåm laø ‘traàn truïi’ vaø ‘thaáu
suoát’ (zang thal) khoâng bò ngaên che. PWR
241. Ñaây laø moät hình thöùc cuûa hieän töôïng ñöôïc goïi laø thaân caàu voàng (‘ja’
lus).
242. Vieäc quaùn töôûng chính mình laø moät Boån Toân khieán ta vöôït leân
nhöõng giôùi haïn cuûa caùc yù nieäm quy öôùc taàm thöôøng khoâng chæ veà vò
Thaày maø coøn veà baûn thaân ta. NT noùi: ‚ Neáu quaùn töôûng chính mình
trong saéc töôùng thoâng thöôøng cuûa ta, yù nieäm naøy seõ caûn trôû nhöõng
gia hoä ñeán vôùi ta.‛ Cuõng theá, ta quaùn töôûng chính mình trong moät
thaân töôùng nöõ trong söï noái keát vôùi thaân töôùng nam cuûa Guru
Rinpoche, nhö theá keát hôïp caùc phöông dieän trí tueä vaø phöông tieän;
vaø ñaëc bieät laø baèng caùch nghó töôûng mình coù baûn taùnh cuûa Yeshe
Tsogyal, ñeä töû thaân thieát nhaát cuûa Guru Rinpoche, ta taïo neân moät
rten’brel (lieân keát töông thuoäc hay noái keát toát laønh) vôùi moái lieân heä
vò Thaày-ñeä töû phi thöôøng cuûa caùc Ngaøi.
243. brtul zhugs kyi spyod pa: loái soáng traùi vôùi thoâng leä ñöôïc nhöõng haønh
giaû cao caáp nhaát tuaân theo nhö moät phöông tieän ñeå hoaøn thieän söï xaùc
quyeát cuûa caùc Ngaøi trong caùi thaáy (kieán). ‚Khi ñaõ vöôït leân caùc hoaït
ñoäng thoâng thöôøng, daán thaân vaøo nhöõng hoaït ñoäng phi thöôøng.‛
DICT
244. Höôu nai laø moät bieåu töôïng cuûa söï thanh bình. Ñöùc Avalokitesvara
thöôøng ñöôïc mieâu taû khoaùc mieáng da höôu treân vai Ngaøi. Chieác muõ
naøy ñöôïc toâ ñieåm quanh vieàn baèng da moät con höôu nhoû.
245. Nhöõng naêng löïc maõnh lieät cuûa nhöõng ñòa ñieåm nhö theá ñem laïi moät
söï thaùch thöùc maø caùc haønh giaû coù theå söû duïng ñeå ñoái dieän vôùi nhöõng
noãi sôï haõi cuûa hoï.
470
CHUÙ THÍCH
246. Moät thaùn töø chæ söï ngaïc nhieân. ‚Kyø dieäu xieát bao! Söï thuaàn tònh vaø
bao la voâ taän cuûa caùc hieän töôïng.‛ NT
247. Baøi Nguyeän Baûy Gioøng:
Hum! Sanh ra ôû taây baéc xöù Oddiyana
Trong nhuïy moät hoa sen,
Kyø dieäu thay, Ngaøi ñaõ ñaït ñöôïc thaønh töïu sieâu vieät.
Ngaøi löøng danh laø Ñöùc Lieân Hoa Sanh,
Ñoaøn tuyø tuøng goàm nhieàu Dakini vaây quanh ngaøi.
Ñua tranh vôùi Ngaøi, con seõ hoaøn thieän baûn thaân -
Con khaån caàu Ngaøi, xin ban nhöõng gia hoä.
Guru Padma Siddhi Hum.
Ñaây laø baøi caàu nguyeän Ñöùc Lieân Hoa Sanh toân kính nhaát. Noù coù
nhieàu möùc ñoä yù nghóa, vaø töï noù taïo thaønh moät con ñöôøng vieân maõn.
248. Ñeå khoâng caûm thaáy raèng ta chæ ñang cheá taùc moät söï quaùn töôûng giaû
taïo, ta môøi thænh Ñöùc Lieân Hoa Sanh ‚thaät‛ cuøng ñoaøn tuyø tuøng töø
coõi Phaät cuûa Ngaøi laø Nuùi Huy Hoaøng Maøu-Ñoàng Ñoû. Nhöõng Boån
Toân trí tueä naøy (ye shes sems dpa’, Phaïn: jnanasattva, trí tueä taùt ñoûa,
trí tueä toân) tan hoøa vaø gia hoä cho caùc Boån Toân samaya (dam tshig
sems dpa’, Phaïn: samayasattva, nguyeän taùt ñoûa) maø chuùng ta ñaõ
quaùn töôûng. Ñieàu töông töï dieãn ra ñoái vôùi cung ñieän vaø caùc yeáu toá
khaùc cuûa coõi Phaät (ôû ñaây, caû caùc Boån Toân laãn moâi tröôøng cuûa caùc
Ngaøi, cung ñieän, ñöôïc bao goàm trong thuaät ngöõ tam tshig pa). Nhö
chuùng ta ñaõ thaáy, söï hieän dieän cuûa Ñöùc Lieân Hoa Sanh thì luoân luoân
ôû ñoù. Nhöõng kyõ thuaät naøy duøng ñeå phaùt trieån söï xaùc tín trong kinh
nghieäm ñoù.
249. ‚Bí maät‛ bôûi Ñaïo sö Kim cöông coù moät khaû naêng aån daáu ñeå taêng
tröôûng coâng ñöùc cuûa caùc haønh vi. Ñoái vôùi ‚ruoäng coâng ñöùc‛, xem
chuù thích 112 vaø Thuaät ngöõ.
250 ‚Coù ba loaïi leã laïy:
471
CHUÙ THÍCH
Loaïi leã laïy cao caáp laø ‘baét gaëp caùi thaáy.’ Leã laïy vôùi caùi thaáy coù
nghóa laø thaáu hieåu raèng khoâng coù chuû theå, ñoái töôïng hay haønh ñoäng
ñeå khaùi nieäm hoùa.
Loaïi leã laïy baäc trung ñöôïc goïi laø ‘tu taäp trong thieàn ñònh.’ Trong
caùch tu taäp naøy chuùng ta hieån loä voâ soá thaân, moãi thaân ñang haùt tuïng
voâ soá baøi ca taùn thaùn. Ta coù theå nghó töôûng raèng ñaây laø moät thöïc
haønh cuûa giai ñoaïn phaùt trieån, nhöng khoâng phaûi vaäy bôûi voâ soá thaân
ñaõ phaùt trieån laø nhöõng thaân bình phaøm, baát tònh (vaø khoâng phaûi laø
nhöõng Boån Toân).
Loaïi leã laïy bình thöôøng laø ‘leã laïy suøng moä:’ leã laïy vôùi thaân ta, tuïng
nhöõng baøi caàu nguyeän vôùi ngöõ cuûa ta vaø kinh nghieäm loøng suøng moä
vôùi taâm ta. Bôûi suøng moä laø vaán ñeà toái quan troïng neân ta caàn trì giöõ
phaåm tính cuûa caùc ñoái töôïng quy y bao la voâ haïn trong taâm khi ta leã
laïy.‛ NT
Moät caùch lyù töôûng, ta neân coá gaéng keát hôïp caùi thaáy cuûa loaïi leã laïy
ñaàu tieân vaø söï quaùn töôûng cuûa loaïi thöù hai khi ta thöïc haønh loaïi leã
laïy thöù ba.
251. Noùi chung, ‚naêm traêm ngaøn chuaån bò sô boä‛ muoán noùi tôùi thoùi quen
tuïng baøi nguyeän quy y, baøi nguyeän Boà Ñeà taâm, thaàn chuù traê m aâm,
cuùng döôøng maïn ñaø la, vaø baøi caàu nguyeän cuûa phaùp Guru Yoga moät
traêm ngaøn laàn. Tuy nhieân, coù nhöõng caùch khaùc trong vieäc tính ñeám
naêm loaïi thöïc haønh (bao goàm vieäc leã laïy, ví duï theá), vaø caùc söï trì
tuïng boå sung thöôøng ñöôïc theâm vaøo cho naêm thöïc haønh caên baûn naøy.
252. Trong thöïc haønh, ngöôøi ta thöôøng tích taäp caùc leã laïy theo caùch naèm
daøi toaøn thaân.
253. Loaïi tuùi thöôøng ñöôïc duøng ñeå vaän chuyeån bô ñaõ nhieãm ñaày chaát
môõ, vì theá moät khi noù trôû neân khoâ cöùng thì vieäc theâm môõ vaøo seõ
khoâng ích lôïi gì. Cuõng theá, loaïi haønh giaû naøy naém baét giaùo lyù moät
caùch thoâng tueä, vaø trôû neân löø ñöø, voâ caûm, coù caûm töôûng tröôùc ñoù ñaõ
töøng nghe taát caû caùc giaùo lyù neân vieäc nhaän theâm giaùo lyù cuõng seõ
472
CHUÙ THÍCH
khoâng aûnh höôûng gì tôùi hoï, maø chæ khieán hoï trôû neân kieâu ngaïo hôn
nöõa.
254. Nghóa ñen: ‚neàn moùng vaøng cuûa theá giôùi,‛ caên baûn cuûa theá giôùi
trong vuõ truï hoïc truyeàn thoáng. DKR gôïi yù raèng trong giôùi haïn cuûa vuõ
truï hoïc hieän ñaïi nôi naøy coù theå ñöôïc coi nhö taâm ñieåm cuûa traùi ñaát.
255. ‚Söï cuùng döôøng neân ñöôïc duøng nhö moät caùch ñoái trò söï baùm luyeán
vaø tham lam.‛
256. Moät trong taùm Nam töû Thaân thieát (xem Thuaät ngöõ), khaùc bieät vôùi
Ñöùc Phaät nguyeân thuyû Samantabhadra.
257. ‚Söï saùm hoái caùc haønh vi tieâu cöïc laø caùch ñoái trò taùnh ganh gheùt.‛
NT
258. ‚Nhöõng vieäc ñöa tôùi söï giaûi thoaùt‛ aùm chæ caùc haønh vi tích cöïc ñöôïc
laøm trong khi thöïc hieän ba phöông phaùp sieâu vieät. Nhöõng haønh vi
tích cöïc khaùc chæ daãn tôùi caùc taùi sinh toát ñeïp hôn.
259. Vaøi chi tieát ñöôïc ñöa ra trong NT: ‚Moïi suoái nguoàn coâng ñöùc phaùt
sinh töø chaân lyù tuyeät ñoái khoâng bò oâ nhieãm bôûi caùc caûm xuù c tieâu cöïc
(zag med); moïi suoái nguoàn coâng ñöùc phaùt sinh töø chaân lyù töông ñoái
ñeàu bò oâ nhieãm (zag bcas). Moïi suoái nguoàn coâng ñöùc ñöôïc thaønh töïu
treân caùc con ñöôøng tích taäp vaø noái keát ñeàu bò oâ nhieãm; moïi suoái
nguoàn coâng ñöùc thaønh töïu treân caùc con ñöôøng cuûa caùi thaáy (kieán
ñaïo) vaø thieàn ñònh thì khoâng bò oâ nhieãm. Moïi söï tích taäp coâng ñöùc
ñeàu bò oâ nhieãm; moïi söï tích taäp trí tueä thì khoâng bò oâ nhieãm.‛
260. ‚Caùch ñoái trò voâ minh.‛ NT
261. NT moâ taû ñieàu naøy nhö caùch ñoái trò taø kieán, vaø theâm raèng caàu
nguyeän tröôøng thoï cho vò Thaày hay caùc huynh ñeä vaø tæ muoäi kim
cöông cuûa ta laø moät thöïc haønh heát söùc saâu xa queùt saïch caùc chöôùng
ngaïi ñe doïa ñôøi soáng cuûa rieâng ta.
262. ‚Nhaäp Nieát baøn‛ trong maïch vaên naøy aùm chæ raèng chö Phaät hay Boà
Taùt ñang chaám döùt nhöõng hoaït ñoäng cuûa caùc Ngaøi trong theá giôùi
chuùng ta, vaø vì theá chuùng ta khaån caàu caùc Ngaøi ôû laïi vaø tieáp tuïc
473
CHUÙ THÍCH
nhöõng hoaït ñoäng naøy vì lôïi laïc cuûa chuùng sinh, nhö cö só Cunda ñaõ
laøm trong tröôøng hôïp cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
263. ‚Caùch ñoái trò söï baát quyeát.‛ NT. Neáu khoâng hoài höôùng nhöõng haønh
ñoäng tích cöïc ta ñaõ laøm, ta khoâng bieát ñöôïc chuùng seõ coù keát quaû ra
sao.
264. Ví duï nhö neáu ta thöïc hieän moät haønh ñoäng baùc aùi maø khoâng chuyeån
taûi yù ñònh cuûa ta qua söï hoài höôùng vaø öôùc nguyeän, haønh ñoäng ñoù
ñöôïc moâ taû laø ‚khoâng yù höôùng‛ (lung ma bstan). Khoâng roõ ñieàu lôïi
laïc naøo seõ ñeán töø loaïi haønh ñoäng naøy. Tuy nhieân ví duï neáu ta thöïc
hieän moät öôùc nguyeän khoâng bao giôø thieáu thoán nhöõng nhu yeáu cuûa
ñôøi soáng trong khi thöïc haønh Phaùp, thì haønh ñoäng coù moät yù höôùng
chính xaùc vaø seõ daãn tôùi muïc tieâu ao öôùc.
265. Ta coù theå hoài höôùng keát quaû cuûa moät haønh ñoäng tích cöïc cho moät
ngöôøi ñaëc bieät. Tuy nhieân, ñeå haønh vi ñoù thöïc söï hieäu quaû, ta neân
hoài höôùng keát quaû cho taát caû chuùng sinh keå caû ngöôøi ñoù.
266. Töø Taây Taïng gsol ba ’debs pa ôû ñaây, nhö trong haàu heát caùc tröôøng
hôïp trong baûn vaên naøy, ñöôïc dòch laø ‚lôøi caàu nguyeän‛ hay ‚söï khaån
caàu.‛ Tuy nhieân, noù neân ñöôïc hieåu trong yù nghóa saâu xa vaø roäng raõi
nhaát cuûa töø Anh ngöõ, vaø coù leõ vôùi nhöõng yù nghóa hôi khaùc nhau. Noù
coù nghóa ñen laø ñöa ra (‘debs) moät söï thænh caàu (gsol), nhöng gsol
cuõng bao haøm coù söï hoaøn toaøn tin töôûng vaø phoù thaùc nôi ñieàu gì
khoâng theå sai laàm, vaø ‘debs moät vieäc laøm maïnh meõ, quaû quyeát
(PWR). Nhö vaäy noù aùm chæ nhieàu tôùi taâm thaùi ñöôïc caûm nhaän - moät
taâm thaùi hoaøn toaøn xaùc tín, côûi môû vaø tin caäy - hôn laø tôùi söï bieåu loä
cuûa noù, nhö coù theå ñöôïc hieåu trong ñoaïn naøy laø nôi yù nghóa bao haøm
vieäc nhaän laõnh boán quaùn ñaûnh.
267. ‚Ñieàu phaûi ñöôïc thaønh töïu laø caáp ñoä cuûa boán vajra (kim cöông).
Caùc kinh maïch ñöôïc tònh hoùa laø thaân kim cöông , hay Hoùa Thaân; caùc
naêng löïc ñöôïc tònh hoùa laø ngöõ kim cöông hay Baùo Thaân; taâm ñöôïc
tònh hoùa laø taâm kim cöông hay Phaùp Thaân; baûn taùnh ñöôïc tònh hoùa
(cuûa ba thaân treân) laø söï baát khaû phaân kim cöông hay Thaân Töï Taùnh.‛
NT
474
CHUÙ THÍCH
268. Thuaät ngöõ heruka thöôøng ñöôïc duøng cho caùc Boån Toân phaãn noä,
nhöng thöïc ra muoán noùi tôùi baát kyø saéc töôùng naøo töôïng tröng cho baûn
taùnh toái haäu cuûa ta. ‚He töôïng tröng cho Phaùp giôùi (coù nghóa laø taùnh
Khoâng), ka töôïng tröng cho Trí tueä, vaø ru töôïng tröng cho söï hôïp
nhaát cuûa hai caùi treân‛ NT. YÙ nghóa cuûa ñoaïn naøy trong baûn vaên laø yù
nghóa trong baát kyø thöïc haønh Kim Cöông Thöøa naøo maø ta coù theå laøm,
baûn taùnh cuûa Boån Toân chính yeáu bao giôø cuõng laø vò Thaày cuûa rieâng
ta, do ñoù Ngaøi luoân luoân laø troïng taâm toái yeáu cuûa loøng suøng moä vaø laø
suoái nguoàn cuûa caùc söï gia hoä.
269. Sau söï hôïp nhaát tinh tuyù cuûa meï vaø cha luùc thuï thai, luaân xa hieån loä
hình thaønh (luaân xa naøy, hay cakra, coù vò trí ôû roán khi thaân theå ñöôïc
caáu taïo). Töø noù xuaát hieän ba kinh maïch chính maø sau ñoù chia nhoû
thaønh haøng ngaøn kinh maïch khaùc. Xem ‚kinh maïch‛ vaø ‚luaân xa‛
trong Thuaät ngöõ.
270. shes bya bum ‘jug, moät trong nhöõng giaùo huaán veà yoga giaác nguû
ñöôïc tìm thaáy trong giaùo lyù Ñaïi Vieân Maõn.
271. ÔÛ caáp ñoä naøy, duøng caùc tri giaùc nhö con ñöôøng coù nghóa laø kinh
nghieäm chuùng maø khoâng coù baát kyø yù nieäm naøo veà moät thöïc taïi noäi
taïi cuûa tri giaùc hay ngöôøi tri giaùc. Saùu thöùc vaø nhöõng ñoái töôïng cuûa
chuùng trôû neân khoâng theå naém baét ñöôïc, gioáng nhö khoâng gian (Phaùp
giôùi). Chuùng khoâng gaây neân söï tham luyeán nöõa vaø do ñoù khoâng coøn
laø moät nguoàn maïch cuûa ñau khoå.
272. Quaùn ñaûnh ñöa ta tôùi giaûi thoaùt baèng caùch laøm thuaàn thuïc gioøng
taâm thöùc cuûa ta.
273. ‚Quaùn ñaûnh neàn taûng laø nhö sau. Neáu ta chöùng ngoä baûn taùnh cuûa
taâm, laø Phaät taùnh cuûa ta, thì ñoù laø ‘quaùn ñaûnh’ Nieát Baøn. Neáu khoâng
chöùng ngoä thì ñoù laø ‘quaùn ñaûnh’ sinh töû. Treân con ñöôøng, quaùn ñaûnh
goàm coù ba yeáu toá:
1/ Quaùn ñaûnh neàn taûng, trong ñoù ta ñöôïc moät vò Thaày taâm linh chaân
chính giôùi thieäu vaøo maïn ñaø la cuûa moät Boån Toân. Vaøo luùc naøy, tuyeät
haûo nhaát laø ta chöùng ngoä caùi thaáy cuûa quaùn ñaûnh tuyeät ñoái. Trong
475
CHUÙ THÍCH
tröôøng hôïp trung bình, ta coù kinh nghieäm veà söï hæ laïc, trong saùng vaø
voâ-nieäm. Ít nhaát ta neân kinh nghieäm moät xaùc quyeát raèng thaân, ngöõ
vaø taâm cuûa ta laø ba kim cöông, vôùi moät taâm thöùc khoâng bò xao laõng
bôûi baát kyø ñieàu gì khaùc. Moät quaùn ñaûnh ñöôïc nhaän laõ nh trong caùch
thöùc naøy seõ laø söï hoã trôï cho con ñöôøng Kim Cöông Thöøa. Tuy nhieân,
vieäc khaån caàu theâm nhieàu quaùn ñaûnh nöõa cho tôùi khi ñaàu ta bò deït ñi
(bôûi moïi ñoà leã ñaët leân noù), trong khi taâm ta khoâng tieán boä chuùt naøo
thì khoâng theå duøng nhö moät quaùn ñaûnh chaân thöïc.
2/ Quaùn ñaûnh con ñöôøng. Moät khi ta ñaõ nhaän quaùn ñaûnh neàn taûng, thì
baát kyø quaùn ñaûnh naøo ñöôïc nhaän sau ñoù, duø ta nhaän chuùng töø ngöôøi
naøo khaùc hay nhaän töø chính mình, ñeàu laø nhöõng quaùn ñaûnh treân con
ñöôøng cuûa Kim Cöông Thöøa maø chöùc naêng cuûa noù laø chænh söûa vaø
tònh hoùa.
3/ Quaùn ñaûnh keát quaû laø ‚quaùn ñaûnh tia saùng lôùn,‛ quaùn ñaûnh naøy, töø
söï baát khaû phaân cuûa neàn taûng vaø tònh quang, vaø nhôø naêng löïc trí tueä
cuûa quaùn ñaûnh tuyeät ñoái, tieâu tröø moïi che chöôùng cuûa caùc khuynh
höôùng taäp quaùn, hay caùc khuynh höôùng cuûa ba tri giaùc veà söï trong
saùng, taêng tröôûng, vaø thaønh töïu trong thôøi gian chuyeån di (vaøo luùc
cheát).‛
274. Chuùng tònh hoùa chuùng ta veà nhöõng tham ñaém ñoái vôùi ba coõi duïc
giôùi, saéc giôùi vaø voâ saéc giôùi, hoaøn thieän caùc phaåm tính cuûa ba thaân
(kaya) trong ta vaø laøm chín muøi trí tueä tònh quang trong chuùng ta.
275. Teân khaùc cuûa Nuùi Maøu-Ñoàng Ñoû.
276. spangs rtogs, nhöõng phaåm haïnh cuûa moät vò Phaät - söï giaûi thoaùt khoûi
moïi ngaên che vaø khuynh höôùng, vaø söï chöùng ngoä hai loaïi thaáu suoát -
thaáu suoát taát caû nhöõng gì phaûi thaáu suoát vaø thaáu suoát baûn taùnh cuûa
moïi söï.
277. Theo giaùo lyù Kim Cöông Thöøa, Ñöùc Phaät ñaõ hoaøn toaøn giaùc ngoä khi
Ngaøi xuaát hieän trong theá giôùi vaø moïi hoaït ñoäng cuûa Ngaøi chæ laø moät
söï phoâ dieãn ñeå giaûng daïy chuùng sinh.
476
CHUÙ THÍCH
278. Nuùi Malaya, hay Malayagiri (ri ma la ya), ôû Sri Lanka vaø thöôøng
ñöôïc coi ngang haøng vôùi ngoïn nuùi thieâng Sumanakuta, hieän nay
ñöôïc goïi laø Ñænh Adam, cuõng laø moät nôi coù daáu chaân cuûa Ñöùc Phaät
vaø ñaõ ñöôïc Guru Rinpoche vieáng thaêm. Trong vaøi baøi töôøng thuaät,
Nuùi Malaya ñöôïc moâ taû laø ‚choùi loïi vôùi nhöõng taûng thieân thaïch‛
(gnam lcag ’bar ba).
279. Naêm Baäc Tuyeät haûo cuûa söï Cao quyù Sieâu phaøm (dam pa’i rigs can
dra ma lnga) laø moät vò trôøi (grags ldan mchog skyong, Phaïn: Yasasvi
Varapala), moät naga (long, roàng) (klu rgyal ‘jog po, long vöông
Taksaka), moät vò daï xoa (skar mda’ gdong, Ulkamukha), moät vò la
saùt (blo gros thabs ldan, Matyaupayika) vaø moät con ngöôøi (dri med
grags pa, Ngaøi Vimalakirti); hoaëc theo moät vaøi nguoàn taøi lieäu, vua
Trôøi Ñeá Thích (Indra) (rig ‘dzin lha dbang rgyal sbyin) ñöôïc ñöa vaøo
danh saùch thay cho Vimalakirti.
280. mdo dgongs ‘dus, cuõng ñöôïc bieát laø ‘dus pa mdo. Maëc duø noù ñöôïc
goïi laø moät sutra (Kinh), thöïc ra baûn vaên naøy laø moät trong boán Tantra
goác cuûa Anuyoga. Noù ñöôïc La Saùt Matyaupayika ghi laïi trong chaát
khoaùng beryl naáu chaûy.
281. rgyud gsang ba’i snying po, Phaïn: Guhyagarbha, ôû ñaây ñöôïc goïi laø
Tantra Bí maät Vinh quang (dpal gsang ba’i rgyud).
282. Caâu chuyeän cuûa Garab Dorje ñöôïc keå trong ñoaïn keá. Maëc duø Ngaøi
coù goác gaùc AÁn Ñoä, chuùng toâi giöõ nguyeân teân Taây Taïng cuûa Ngaøi, bôûi
trong truyeàn thoáng Taây Taïng teân tieáng Phaïn (Pramodavajra hoaëc
Prahevajra) cuûa Ngaøi ít ñöôïc duøng tôùi, vaø teân Taây Taïng cuûa Ngaøi thì
coù veû quen thuoäc vôùi ñoäc giaû hôn.
283. Vajrasattva, rdo rje sems dpa’: rdo rje sems coù nghóa laø taâm kim
cöông, vaø ôû ñaây Vajrasattva coù theå ñöôïc hieåu trong yù nghóa tuyeät ñoái
cuûa giaùc taùnh nguyeân sô (rig pa) baát hoaïi.
284. rgyal thabs spyi lugs: quaùn ñaûnh khoâng coù baát kyø tieán trình höõu
hình hay nghi leã naøo, chæ ñôn giaûn laø söï trao truyeàn ñaày ñuû vaø töùc
thôøi söï giaùc ngoä töø taâm qua taâm. spyi lugs, ‚söï roùt,‛ aùm chæ söï trao
477
CHUÙ THÍCH
truyeàn tröïc tieáp naøy, trong khi rgyal thabs, ‚phöông tieän cuûa caùc
Ñaáng Chieán Thaéng,‛ coù theå ñöôïc hieåu nhö aùm chæ cho Phaät Quaû vaø,
moät caùch aån duï, cuõng aùm chæ vöông quyeàn ñöôïc ban cho, nhö do moät
vò vua truyeàn cho ngöôøi keá tuïc.
285. yang sprul: ‚hieän thaân cuûa moät hieän thaân‛ vì Garab Dorje laø moät
hieän thaân cuûa Ñöùc Vajrasattva, maø chính Vajrasattva laïi laø hieän thaân
cuûa Ñöùc Samantabhadra (Phoå Hieàn).
286. Baûn vaên coù moät caùch giaûi thích khaùc, ma brtsol nghóa laø ‚khoâng noã
löïc.‛ Tuy nhieân caû hai coù nghóa laø khoâng coù söï taïo taùc hay vaän duïng
trong taâm thöùc. ZR
287. byang sems rdo la gser zhun.
288. Nyatri Tsenpo ñöôïc toân phong trong thung luõng Yarlung, moät trong
baûy laõnh ñòa nhoû ôû trung taâm Taây Taïng, coù leõ vaøo theá kyû thöù hai hay
thöù ba tröôùc Coâng nguyeân. (HIST cho laø naêm 247 tröôùc Coâng
nguyeân). Doøng doõi cuûa Ngaøi trôû neân noåi danh laø trieàu ñaïi Chogyal,
vaø veà sau daàn daàn naém ñöôïc quyeàn kieåm soaùt moät phaàn troïn g yeáu
cuûa xöù sôû.
289. Lha-Thothori Nyentsen (374-? Sau Coâng nguyeân) laø vò vua thöù 28
cuûa trieàu ñaïi Chogyal, vaø söï kieän moâ taû ñöôïc cho laø xaûy ra vaøo naêm
433 sau Coâng nguyeân. Nhöõng nieân ñaïi naøy ñöôïc cung caáp trong
DICT vaø bôûi Dudjom Rinpoche trong HIST, trong taùc phaåm naøy
Ngaøi noùi theâm raèng moät bieán theå cuûa caâu chuyeän, theo ñoù Kinh vaø
caùc linh vaät khaùc ñöôïc moâ taû laø ñaõ ñöôïc nhöõng hoïc giaû thaêm vieáng
AÁn Ñoä mang tôùi Taây Taïng, thì coù theå raát chaân xaùc.
290. Danh hieäu coù nghóa laø ‚vieân ngoïc nhö yù.‛ Ñeå coù theâm chi tieát, xin
coi HIST.
291. mdo sde za ma tog bkod pa (Phaïn: Aryakarandavyuha sutra), moät
baûn thaûo veà Ñöùc Avalokitesvara ñöôïc tìm thaáy trong Mani Kahbum
cuûa Songtsen Gampo.
478
CHUÙ THÍCH
292. dpang skong phyag brgya pa’i mdo (Phaïn: Saksipuranasudrakanama

sutra).
293. Nieân ñaïi cuoäc ñôøi Ngaøi Songtsen Gampo thöôøng ñöôïc cho laø 609-
698, nhöng theo Gendun Chophel laø 617-650 (xem Bieân nieân söû
Traéng trang 13). HIST cuõng cho laø Ngaøi sanh naêm 617, trong khi caùc
taùc giaû khaùc thì cho laø naêm 629.
294. gtsug lag khang hay ñieän thôø trung taâm ôû Lhasa, Rasa Trulnang,
ngaøy nay ñöôïc goïi laø Jokhang, coù theå chæ ñöôïc xaây döïng sau khi xaây
caát boán ñieän thôø Thadul (mtha’ ‘dul) hay Thuaàn hoùa-Bieân ñòa vaø boán
ñieän thôø Yangdul (yang’dul) hay Thuaàn hoùa-Ngoaïi Bieân, cuøng
nhöõng ñieän thôø khaùc, treân nhöõng vò trí quan troïng ñöôïc tieân ñoaùn
quanh Taây Taïng vaø nhöõng vuøng bieân giôùi cuûa noù. Ñeå bieát chi tieát
caâu chuyeän vaø caùc vò trí, xin xem HIST, quyeån1, trang 510 vaø caùc
chuù thích.
295. Coâng chuùa Wen-Ch’eng Kung-chu, (ngöôøi Taây Taïng goïi laø Kongjo,
Vaên Thaønh) laø con gaùi cuûa Hoaøng ñeá Ñöôøng Thaùi Toâng ñôøi Ñöôøng.
Pho töôïng baø ñem theo laø töôïng Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni möôøi
hai tuoåi, vaø töøng ñöôïc moät vò vua Phaät töû xöù Bengal taëng cho Hoaøng
ñeá Trung Hoa; ñieän Ramoche ñöôïc xaây naêm 641 ñeå an vò pho töôïng
naøy nhöng veà sau ñöôïc di chuyeån sang ñieän Rasa Trulnang
(Jokhang), laø nôi hieän nay coù töôïng Jowo Rinpoche noåi danh. Hoaøng
haäu Tritsun laø con gaùi vua Amsuvarman xöù Nepal; pho töôïng baø ñem
theo laø töôïng Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni taùm tuoåi hieän thôø trong
Ñieän Ramoche.
296. Truyeàn thuyeát keå laïi raèng pho töôïng naøy (nay vaãn coù theå thaáy trong
ñieän Potala ôû Lhasa) ñöôïc taïc töø goã caây ñaøn höông thaân troøn trong
ñoù ngöôøi ta tìm thaáy naêm hình aûnh.
297. Theo DICT, haàu heát caùc hoïc giaû cho raèng nieân ñaïi cuûa Trisong
Detsen laø 790-844, maëc duø theo Buton thì Ngaøi sinh naêm 718 vaø
theo quyeån Baikar Yasel thì laø naêm 730. Xin coi chuù thích 301 veà
nhöõng vaán ñeà nieân ñaïi trong thôøi kyø naøy.
479
CHUÙ THÍCH
298. sa ‘dul: moät nghi leã ñeå tònh hoùa ñòa ñieåm vaø cheá ngöï nhöõng theá löïc
cuûa ñaát ôû nôi ñoù, tröôùc khi xaây döïng moät dinh thöï.
299. Ngaøi coù theå xöû söï vôùi moïi tình huoáng baèng caùi thaáy toái haäu. ZR
300. Stupa (baûo thaùp) taïi Bodhnath, Nepal. Xem Phaàn Hai, Chöông Hai,
Muïc I vaø chuù thích 129.
301. Theo Khetsun Zangpo Rinpoche, nieân ñaïi trong vieäc xaây döïng
Samye nhö sau: Naêm 797, Khenpo Santaraksita cuùng ñaát. Naêm 798
Ngaøi boá trí neàn moùng. Naêm 802, Guru Rinpoche rôøi AÁn Ñoä, tôùi
Samye naêm 809. Naêm 810 Ngaøi cuùng ñaát laàn nöõa, vaø naêm 811 boá trí
laïi ñaù moùng. Naêm 814, Samye hoaøn taát. Nieân ñaïi töông töï ñöôïc ñöa
ra trong HIST nhöng vôùi lôøi chuù giaûi laø noù cuõng coù theå ít hôn caùch
tính truyeàn thoáng moät chu kyø saùu möôi naêm giöõa 790 vaø 953; noùi
caùch khaùc, coù leõ taát caû nhöõng nieân ñaïi naøy neân ñöôïc ñieàu chænh laïi
baèng caùch tröø ñi saùu möôi naêm.
302. Ba yeáu toá cuûa giaùo lyù Ñaïi Vieân Maõn (shan ‘byed, la bzla ba, rang
grol).
303. Nhöõng cuoän giaáy nhoû treân ñoù nhöõng bieåu töôïng ñöôïc vieát ra maø töø
ñoù caùc vò khaùm phaù kho taøng coù theå phaùt loä toaøn boä moät giaùo lyù hay
giaùo khoùa. Xem Tulku Thondup, Giaùo lyù AÅn daáu cuûa Taây Taïng.
304. Ba doøng truyeàn thöøa cuûa söï truyeàn daïy ‚daøi‛ bka’ ma laø doøng
truyeàn taâm cuûa caùc Ñaáng Chieán Thaéng (rgyal ba dgongs pa’i
brgyud), doøng truyeàn thöøa bieåu töôïng cuûa caùc Vidyadhara (rig ‘dzin
brda’i brgyud) vaø doøng truyeàn nhôø söï nghe cuûa chuùng sinh bình
thöôøng (gang zag snyan brgyud). Saùu doøng truyeàn thöøa ‚ngaén‛ gter
ma hay söï truyeàn daïy caùc kho taøng taâm linh ñoàng thôøi cuõng chính laø
ba doøng truyeàn thöøa ñöôïc quaùn ñaûnh baèng nhöõng söï caàu nguyeän
(smon lam dbang bskur ba’i brgyud) vaø doøng cuûa söï nieâm phong vaø
giao phoù cho caùc Dakini (mka’ ‘gro gtad rgya’i brgyud) vaø doøng keá
thöøa ñöôïc uûy nhieäm theo tieân tri (bka’ bab lung bstan gyi brgyud).
Trong ñoaïn naøy Patrul Rinpoche moâ taû vaén taét söï lieân tuïc cuûa ba
doøng sau cuøng naøy, chuùng thì ñaëc tröng ñoái vôùi caùc kho taøng taâm
480
CHUÙ THÍCH
linh. ‚Söï nieâm phong vaø giao phoù cho caùc Dakini‛ töông öùng vôùi
vieäc caát daáu kho taøng treân thöïc teá. Ñeå coù theâm chi tieát, xin coi HIST
quyeån I, trang 745. Vieäc sôû höõu ‚chín‛ söï truyeàn daïy aùm chæ caùc
doøng truyeàn thöøa bao goàm bka’ma (ba) vaø gter ma (saùu) söï truyeàn
daïy.
305. Taát caû nhöõng Ñaïo sö naøy ñaõ an truï trong söï giaùc ngoä tröôùc thôøi
Jigme Lingpa. Ngaøi gaëp caùc Ñaïo sö naøy vaø nhaän giaùo lyù chi tieát töø
caùc Ngaøi trong caùc linh kieán. Ngaøi ñöôïc chuù yù nhôø söï hieåu bieát phi
thöôøng thaâu ñaït ñöôïc theo caùch naøy maëc duø khoâng nhoïc coâng chuùt
naøo trong vieäc nghieân cöùu.
306. Vajradhara (rdo rje ‘chang) coù nghóa laø ‚Baäc trì giöõ kim cöông‛
(Kim Cöông Trì). Vò Thaày naém giöõ chìa khoaù ñeå ñi vaøo baûn taùnh baát
hoaïi cuûa ta. Ñieàu naøy thöôøng ñöôïc duøng nhö moät caùch heát söùc toân
kính khi noùi tôùi moät baäc Thaày vó ñaïi.
307. Doøng ñaàu cuûa tuïc ngöõ naøy, mgo ma tshos gong lce snyabs, coù theå
ñöôïc hieåu theo nghóa ñen laø ñeå aùm chæ raèng khoâng neân neám moät caùi
ñaàu ñang ñöôïc naáu cho tôùi khi noù saün saøng (vieäc naáu ñaàu nhöõng con
yak hay boø ñöôïc phoå bieán ôû Taây Taïng, ñaëc bieät laø trong nhöõng ngöôøi
chaên cöøu du muïc). Tuy nhieân, ‘theø löôõi ra’ coù theå nguï yù bieåu loä söï
ñoàng yù hay baèng loøng, vaø ‘ñaàu ñöôïc naáu’ thì ñoâi khi ñöôïc duøng nhö
moät aån duï veà söï thaáu suoát. Nhö vaäy, moät caùch dòch khaùc – neáu nhö
keùm maøu saéc hôn – seõ laø ‚chaáp nhaän tröôùc khi baïn thaáu hieåu.‛
308. ‚Chuyeån di sieâu vieät ñöôïc chö Boà Taùt thöïc haønh, caùc Ngaøi thieàn
ñònh chaân lyù cuûa thöïc taïi tuyeät ñoái (chos nyid kyi bden pa) treân Con
ñöôøng cuûa caùi Thaáy, laø nhöõng baäc maø ngay trong ñôøi naøy phaùt sinh
caùi thaáy baûn taùnh baát bieán nhö noù laø (gnas lugs) vaø hoä trì noù suoát
ngaøy ñeâm khoâng giaùn ñoaïn. Caùc Ngaøi thöïc haønh chuyeån di theo
nhöõng giaùo huaán coát tuûy veà söï chuyeån di töø thaân naøy (grong ‘pho)
sang thaân khaùc (grong ‘jug) trong thöïc haønh trekcho, hoaëc baèng caùch
theo caùc giaùo huaán ‘ñi vaøo beân trong cuûa tònh quang’ trong thöïc haønh
thogal.
481
CHUÙ THÍCH
‚Roài coù nhöõng ngöôøi trì giöõ samaya raát thanh tònh, laø nhöõng ngöôøi ñaõ
laøm chuû söï tænh giaùc nhöng chæ cheá ngöï caùc tri giaùc cuûa hoï vaøo ban
ngaøy, vaø khoâng theå kieåm soaùt chuùng vaøo ban ñeâm. Khi hoï cheát vaø
tieán trình tan raõ cuõng nhö caùc hieän töôïng cuûa söï ‘trong saùng, taêng
tröôûng, vaø thaønh töïu xaûy ra, tònh quang cuûa thaân tuyeät ñoái vaøo luùc
cheát xuaát hieän. Ñoù laø tònh quang ‚meï‛, khoaûnh khaéc cuûa neàn taûng.
Hoï ñöôïc daãn daét bôûi tònh quang ‚con‛, laø caùi ñaõ ñöôïc kinh nghieäm
trong ñôøi naøy. Khi hai tònh quang gaëp gôõ hoï ñöôïc giaûi thoaùt trong söï
thuaàn tònh nguyeân sô, neàn taûng nguyeân thuûy.
‚Coù nhöõng ngöôøi baét ñaàu kinh nghieäm‘phaùt trieån nhöõng kinh nghieäm
vaø hình töôùng’ trong thogal. Vaøo luùc cheát, khi tònh quang cuûa thôøi
ñieåm cheát xuaát hieän, hoï khoâng nhaän ra noù bôûi hoï khoâng coù söï chöùng
ngoä ñeå nhaän ra ñieàu ñoù, vaø khoâng theå giaûi thoaùt. Nhöng khi traïng
thaùi trung gian (trung aám) cuûa Thöïc taïi Tuyeät ñoái (chos nyid bar do)
xuaát hieän, hoï nhaän ra noù vaø an truù trong söï nhaát nhö vôùi noù vaø nhôø
ñoù ñöôïc giaûi thoaùt trong söï hieån loä töï nhieân.
‚Caû hai giaûi thoaùt sieâu vieät trong ñôøi naøy vaø giaûi thoaùt trung bình
trong coõi trung aám ñöôïc coi laø chuyeån di sieâu vieät qua daáu aán cuûa
Phaùp Thaân. (Cuõng xem chuù thích 314).
309. ‚Chuyeån di trung bình ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi baét ñaàu coù
trí tueä cuûa giai ñoaïn toaøn thieän. Sau khi ñaït ñöôïc moät trong boán caáp
ñoä trong saùng cuûa con ñöôøng hôïp nhaát, hoï phaùt sinh trí tueä cuû a con
ñöôøng ñoù vaø coù khaû naêng ñi vaøo vaø lìa boû moät huyeãn thaân. Hoaëc hoï
ñöôïc giôùi thieäu vôùi söï hieån loä thanh tònh (rtsal nang), söï hôïp nhaát baát
khaû phaân cuûa khía caïnh phaùt trieån vaø toaøn thieän cuûa caùc Boån Toân vaø
töï quen thuoäc vôùi bieåu hieän naøy. Vaøo luùc cheát, nhö vaøo luùc tan raõ ôû
giai ñoaïn phaùt trieån, hoï hoøa tan huyeãn thaân vaøo tònh quang. Neáu
trong ñôøi naøy hoï ñaõ töøng phaùt trieån tònh quang minh hoïa (dpe’i ‘od
gsal), hoï seõ nhaän ra tònh quang tuyeät ñoái trong traïng thaùi trung gian,
vaø keát quaû laø hoï seõ bieåu hieän nhö thaân cuûa Boån Toân, ñaïi aán cuûa söï
482
CHUÙ THÍCH
hôïp nhaát chöa sieâu vöôït söï hoïc hoûi (slob pa’i zung ‘jug phyag rgya
chenpo).‛ NT
zung ‘jug yeshes kyi sku (Phaïn. Yuganaddha-Jnanakaya), ‚thaân trí tueä
hôïp nhaát,‛ laø söï hôïp nhaát cuûa saéc thaân vaø Phaùp Thaân, hay noùi khaùc
ñi laø söï baát khaû phaân cuûa hieän töôïng vaø taùnh Khoâng, hoaëc cuûa giai
ñoaïn phaùt trieån vaø toaøn thieän. ‚Söï hôïp nhaát‛ (zung ‘jug) coù nghóa laø
söï chöùng ngoä hai khía caïnh naøy cuûa baûn taùnh thöïc taïi khoâng phaûi laø
hai ñieàu taùch bieät, gioáng nhö hai söøng cuûa moät con boø, nhöng hoaøn
toaøn baát khaû phaân.
310. Chuyeån di naøy ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi môùi baét ñaàu treân
con ñöôøng tích taäp, laø nhöõng ngöôøi ñaõ nhaän quaùn ñaûnh, toân kính caùc
samaya vaø coù moät söï thaáu suoát veà caùi thaáy, vaø nhöõng ngöôøi söû duïng
giai ñoaïn phaùt trieån nhö con ñöôøng nhöng chöa thuaàn thuïc noù. Maëc
duø hoï khoâng theå ñöôïc giaûi thoaùt trong tònh quang cuûa luùc cheát hay
trong traïng thaùi trung gian cuûa thöïc taïi tuyeät ñoái, nhöng hoï coù theå
ñoùng laïi con ñöôøng daãn vaøo moät töû cung khoâng thuaän lôïi, vaø choïn
moät taùi sinh thuaän lôïi. Nhôø loøng bi maãn vaø Boà Ñeà taâm cuûa hoï, hoï
ñöôïc ñaåy tôùi moät coõi Phaät thanh tònh, hay taùi sinh nhö moät hoùa thaân
(xem Thuaät ngöõ) vaøo caùc baäc cha meï ñang thöïc haønh Giaùo Phaùp. Hoï
seõ ñöôïc giaûi thoaùt trong ñôøi keá tieáp.
311. Chuyeån di thoâng thöôøng ñöôïc thöïc haønh bôûi nhöõng ngöôøi sô cô chæ
coù loøng suøng moä Giaùo Phaùp vaø khoâng coù daáu hieäu thaønh coâng treân
con ñöôøng ñeå tieân ñoaùn ñöôïc söï giaûi thoaùt cuûa hoï.
312. Luùc hôi thôû ñaõ ngöøng nhöng traùi tim chöa ngöng ñaäp.
313. Ñaây laø tröôøng hôïp neáu ta khoâng coù naêng löïc trí tueä caàn thieát. Moät
caùch giaûi thích khaùc laø ñaây khoâng phaûi laø caùch thích hôïp ñeå trôï giuùp
cho ngöôøi cheát.
314. mkha’ spyod gnas su khrid par byed. Ñieàu naøy khoâng neân ñöôïc hieåu
moät caùch quaù duy vaät. ‚Trong thöïc teá, khoâng coù ñieàu gì vaø khoâng ai
483
CHUÙ THÍCH
daãn daét hay ñöôïc daãn daét. Noù chæ ñôn giaûn laø söï gaëp gôõ cuûa aùnh saùng
‘meï’ vaø ‘con.’‛ DKR. Tònh quang ‘meï’ laø baûn taùnh neàn taûng cuûa
chuùng ta vaø an truï trong moïi chuùng sinh, maø vò Thaày ñaõ giôùi thieäu
cho chuùng ta. Tònh quang ‘con’ laø söï töông tuïc cuûa vieäc nhaän ra baûn
taùnh ñoù maø chuùng ta ñaõ nuoâi döôõng trong thöïc haønh cuûa mình. (Cuõng
xem chuù thích 308).
315. Nhöõng thaønh phaàn cuûa thaân theå coù theå ñöôïc taäp hôïp laïi thaønh boán
(ñoâi khi laø naêm) yeáu toá beân trong (khams): 1) thòt, 2) maùu, 3) nhieät,
4) hôi thôû hay naêng löïc (rlung), (vaø trong moät soá luaän thö y khoa, duø
khoâng coù ôû ñaây laø 5) caùc xoang). Nhöõng yeáu toá naøy töông öùng vôùi
boán (hay naêm) yeáu toá beân ngoaøi laø: 1) ñaát, 2) nöôùc, 3) löûa vaø 4) gioù
hay khí (cuõng laø rlung), (vaø trong nhieàu tröôøng hôïp 5. khoâng). Caû hai
yeáu toá beân ngoaøi vaø beân trong ñöôïc hieåu roõ nhaát laø nhöõng thuoäc tính
hay traïng thaùi – tính chaát vöõng chaéc, traïng thaùi loûng, nhieät ñoä, söï
chuyeån ñoäng vaø khaû naêng – cuûa caû hai theá giôùi beân ngoaøi vaø nhöõng
thaønh phaàn cuûa thaân theå. Nhöõng kinh nghieäm ñöôïc moâ taû xaûy ra nhö
nhöõng thuoäc tính ñoù trong vai troø ñaëc bieät cuûa chuùng nhö caùc thaønh
phaàn caáu thaønh moät cô theå soáng bò hö hoaïi, vaø hoøa nhaäp hay ‚phaân
raõ‛ trôû veà phaïm vi roäng lôùn, phoå bieán hôn cuûa chuùng.
316. ‚Vaøo thôøi ñieåm cuûa söï trong saùng, yù thöùc cuûa naêm caùnh cöûa (cuûa
caùc giaùc quan) (sgo lnga’i shes pa) tan hoøa trong taâm thöùc (yid shes).
Vaøo luùc taêng tröôûng, taâm thöùc tan hoøa trong taâm cuûa caùc caûm xuùc
(nyon yid). Vaøo luùc thaønh töïu, taâm cuûa caùc caûm xuùc tan hoøa vaøo neàn
taûng cuûa moïi söï (kun gzhi). Khi ta phuïc hoài ñöôïc yù thöùc (thôøi ñieåm
ñöôïc goïi laø caän keà söï thaønh töïu) neàn taûng cuûa moïi söï tan hoøa vaøo
tònh quang.‛ NT. Vaøo luùc naøy coù moät kinh nghieäm tröïc tieáp cuûa tònh
quang neàn taûng. Vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc ñöa vaøo baûn taùnh cuûa neàn
taûng ñoù nhö laø Phaùp Thaân vaø töøng cuûng coá nhaän thöùc ñoù, thì luùc naøy
laø moät cô hoäi cho söï giaûi thoaùt töùc thôøi, söï gaëp gôõ cuûa tònh quang meï
vaø con. Ñoái vôùi phaàn lôùn moïi ngöôøi, noù vuït qua khoâng theå nhaän ra,
nhanh nhö moät aùnh chôùp.
484
CHUÙ THÍCH
317. Hoï khoâng coù söï kieân coá khoâng theå lay chuyeån trong thöïc haønh vaø söï
xaùc tín baát thoái chuyeån trong caùi thaáy chaân chính caàn thieát ñeå thöïc
haønh nhöõng loaïi chuyeån di ñaõ moâ taû ôû treân.
318. ÔÛ ñaây, ñoái vôùi ‚thaân bình thöôøng,‛ thay vì thuaät ngöõ tha mal lus
thöôøng ñöôïc söû duïng trong nhöõng giaùo huaán veà söï quaùn töôûng, baûn
vaên duøng thuaät ngöõ gzhi lus, nghóa ñen laø thaân ‚caên baûn‛ hay ‚neàn
taûng.‛ Trong nhöõng thuaät ngöõ thöïc haønh, yù nghóa cuõng töông töï –
thaân bình thöôøng cuûa ta – nhöng noù haøm yù laø thaân bình thöôøng cuûa
chuùng ta thì cuõng huyeãn hoaù. Noù laø bar do’i sgyu lus, ‚thaân huyeãn
hoùa cuûa traïng thaùi trung gian,‛ neàn taûng hay caên baûn cuûa moïi söï
huyeãn hoùa maø chuùng ta ñang kinh nghieäm trong cuoäc ñôøi hieän taïi
naøy – maø khoâng ít hôn traïng thaùi trung gian cuûa söï trôû thaønh (srid
pa’i bar do), noù cuõng laø moät traïng thaùi trung gian (skye gnas bar do).
PWR. Xem Thuaät ngöõ ‘traïng thaùi trung gian.’
319. ÔÛ ñaây thuaät ngöõ naøy coù theå ñöôïc hieåu ñôn giaûn laø taâm thöùc cuûa ta.
ZR
320. ÔÛ ñaây thaønh ngöõ naøy coù nghóa laø moät vò Phaät.
321. ‚Ngöôøi ta muoán noùi gì qua töø naêng löïc (rlung ñöôïc töôïng tröng bôûi
bindu xanh luïc) vaø taâm (sems ñöôïc töôïng tröng bôûi chuûng töû töï hrih)?
Khía caïnh chuyeån ñoäng laø naêng löïc vaø khía caïnh thaáu bieát laø taâm,
nhöng töï baûn chaát thì chuùng laø moät vaø ñoàng nhaát.‛ NT
322. Moät vò khaùm phaù nhöõng kho taøng taâm linh ôû theá kyû thöù 14.
323. mkha spyod: noùi chung, laø moät coõi trôøi. ÔÛ ñaây moät coõi trôøi ‚vó ñaïi‛
(mkha spyod chen po) ñöôïc aùm chæ nhö theá coù nghóa laø moät loaïi coõi
Phaät, ñöôïc hieån loä vì lôïi ích cuûa chuùng sinh. Moät coõi trôøi ‚nhoû‛
(mkha spyod chung ngu) coù theå aùm chæ baát kyø coõi trôøi naøo. (Cuõng
xem chuù thích 314.)
485
CHUÙ THÍCH
324. gnam chos. Namcho hay Giaùo lyù Khoâng gian laø moät tuyeån taäp giaùo
lyù möôøi ba cuoán ñöôïc thoï nhaän trong caùc thò kieán bôûi Mingyur Dorje,
vò khaùm-phaù-kho-taøng (khai maät taïng) vaø saùng taùc nhieàu sinh naêm
1645 vaø tòch naêm 1668 luùc hai möôi ba tuoåi. Doøng Namcho laø moät
trong nhöõng truyeàn thoáng thöïc haønh chính cuûa caùc tu vieän Nyingma
thuoäc phaùi Palyul vaø Kathok ôû mieàn Ñoâng Taây Taïng.
325. Nhöõng chöôùng ngaïi nhö theá phaùt sinh chuû yeáu do kyõ thuaät sai laïc
khi tuïng ‚Hik‛ trong thöïc haønh naøy. ‚Hik‛ laø moät aâm thanh laøm ruùt
ngaén thoï maïng. Khi söû duïng noù, ta phaûi keùo hôi xuoáng döôùi roán, keùo
daøi khí cuûa phaàn treân cô theå vaø nhöôùng maét thaät maïnh meõ nhìn vaøo
khoâng gian. Neáu caùc chöôùng ngaïi xuaát hieän, haõy neùn khí ôû treân
xuoáng, xaû khí ôû döôùi vaø traûi roäng khí taïi roán, thöïc hieän söï trì tuïng
kim cöông ba aâm (om ah hum, phoái hôïp vôùi vieäc hít vaøo, nín hôi, vaø
thôû ra), taäp trung taâm baïn vaøo loøng baøn chaân vaø maét nhìn xuoáng
döôùi. Caùc chöôùng ngaïi seõ bieán maát.‛ NT
326. Nhöõng thöïc haønh chuaån bò cho thöïc haønh ‚Con ñöôøng vaø Quaû‛ (lam
‘bras) cuûa truyeàn thoáng Sakya ñöôïc ñaët neàn treân ba loaïi tri giaùc
(snang ba gsum): tri giaùc baát tònh (ma dag pa’i snang ba), tri giaùc hoãn
hôïp ñöôïc caùc yogi kinh nghieäm qua söï thöïc haønh (mal ‘byor nyams
kyi snang ba), vaø tri giaùc thanh tònh (dag pa’i snang ba).
327. Nhö trong ‚Söï Töông Tuïc Sieâu phaøm‛ (rgyud bla ma, Phaïn ngöõ:
Uttaratantrasastra) vaø nhöõng baûn vaên khaùc. ZR
328. Taây Taïng: rig pa rtsal gyi dbang bskur.
329. Kushab Gemang, Gyalse Shenpen Thaye hay Gyalse Rigpa’i Dorje
(sinh naêm 1800), moät trong nhöõng vò naém giöõ doøng truyeàn chính yeáu
cuûa Taâm-Yeáu Cuûa Phaïm vi Bao La.
330. Changchub Dorje (1745–1821), cuõng ñöôïc goïi laø Jigme Trinle Ozer,
laø Dodrupchen Rinpoche ñeä nhaát, moät trong nhöõng ñeä töû chính cuûa
Jigme Lingpa vaø gia hoä cho Patrul Rinpoche khi coøn beù.
331. Orgyen Jigme Chokyi Wangpo laø teân rieâng cuûa Ngaøi Patrul
Rinpoche. Lôøi töï-khaån nguyeän trong ñoaïn naøy thuoäc veà truyeàn
thoáng. Tuy nhieân noù coù moät söùc maïnh ñaëc bieät phaùt xuaát töø Ngaøi
486
CHUÙ THÍCH
Patrul Rinpoche, laø baäc ñaõ bieåu söï khieâm toán töông töï trong caùch
soáng cuûa Ngaøi.
332. Jamgon Kongtrul Vó Ñaïi (xem Thuaät ngöõ) laø moät vò cuøng thôøi vôùi
Ngaøi Patrul Rinpoche vaø Jamyang Khyentse Wangpo; caû ba vò ñeàu
bieát nhau raát roõ, cuøng hoïc vaøo luùc thieáu thôøi taïi tu vieän Shechen ôû
tænh Kham. Ngaøi laø moät ngöôøi saùng taùc, bieân soaïn vaø bieân taäp nhieàu
taùc phaåm, vaø vieát theâm lôøi baït naøy sau khi söûa nhöõng loãi theo ñuùng
nguyeân vaên trong nguyeân caûo cuûa Patrul Rinpoche, khi noù ñang ñöôïc
chuaån bò in baûn khaéc goã taïi nhaø in lôùn ôû Derge.
333. Saùu caùch giaûi thoaùt (grol ba drug) laø baèng: söï thaáy, nghe, nhôù laïi,
xuùc chaïm, neám vaø maëc trang phuïc.
487
THUAÄT NGÖÕ
A La Haùn – dgra bcom pa. Trôû thaønh moät A La Haùn laø muïc ñích
cuoái cuøng cuûa Thanh Vaên Thöøa. Noù laø moät loaïi Nieát Baøn,
vöôït leân söï taùi sinh, nhöng khoâng ñaït ñöôïc Phaät Quaû. Nghóa
ñen cuûa töø Taây Taïng muoán noùi tôùi baäc ñaõ cheá ngöï ñöôïc nhöõng
keû thuø, töùc laø nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc.
Abhidharma – mngon pa, Luaän Taïng, moät trong Tam Taïng. Neàn
taûng cuûa khoa taâm lyù vaø luaän lyù hoïc Phaät Giaùo. Noù moâ taû vuõ
truï, nhöõng loaïi chuùng sinh dò bieät, nhöõng böôùc treân con ñöôøng
ñi tôùi giaùc ngoä, söï baùc boû nhöõng nieàm tin sai laàm, v.v..
Acarya – slod dpon, 1) vò Thaày. 2) töông ñöông vôùi Ñaïo sö taâm
linh hay Laït ma. Xem Ñaïo sö Kim Cöông.
Acarya Padma – slod dpon padma, Ñaïo sö Padma, xem
Padmasambhava.
Adhicitta – sems lhag can, hoùa thaân tröôùc cuûa Garab Dorje trong
caùc coõi trôøi.
Akanistha – ‘og min, nghóa ñen ‚toái thöôïng.‛ Coõi trôøi hay coõi
Phaät toái cao. Coù saùu nôi khaùc nhau mang teân naøy, töø coõi trôøi
thöù taùm cuûa caùc vò thieân cuûa Söï Thieàn Ñònh thöù Tö leân tôùi Coõi
Akanistha tuyeät ñoái, moät coõi Phaät sieâu vöôït moïi söï nghó baøn.
Aksobhya – mi bskyod pa, Ñöùc Phaät Baát Ñoäng, Ñöùc Phaät thuoäc
Kim Cöông Boä. Xem Naêm Boä.
Ambrosia – bdud rtsi, Phaïn. amrita, nghóa ñen: söï baát töû. Chaát
cam loà (rtsi) chieán thaéng quyû ma (bdud) cuûa söï cheát. Noù laø
moät bieåu töôïng cuûa trí tueä.
Amitabha – ‘od dpag med, nghóa ñen: voâ soá aùnh saùng. Ñöùc Phaät
Voâ Löôïng Quang (A Di Ñaø) thuoäc Lieân Hoa Boä. Xem Naêm
Boä.
SÖÏ KHÔI DAÄY BOÀ ÑEÀ TAÂM, GOÁC REÃ CUÛA ÑAÏI THÖØA
Amitayus – tshe dpag med, nghóa ñen: voâ löôïng cuoäc ñôøi. Ñöùc
Phaät cuûa söï tröôøng thoï (Voâ Löôïng Thoï).
Amoghasiddhi – don yod grub pa, nghóa ñen: ñaáng thaønh töïu ñieàu
coù yù nghóa. Ñöùc Phaät Baát Khoâng Thaønh Töïu thuoäc Nghieäp Boä.
Xem Naêm Boä.
Ananda – kun dga’ bo, moät ngöôøi em hoï cuûa Ñöùc Phaät, sau trôû
thaønh thò giaû cuûa Ngaøi. Ananda coù coâng trong vieäc giöõ gìn
Giaùo lyù sau khi Ñöùc Phaät tòch dieät, bôûi oâng coù theå nhôù laïi moïi
söï oâng ñaõ ñöôïc nghe Ñöùc Phaät giaûng daïy.
Anandagarbha – bde mchog snying po, danh hieäu khaùc cuûa
Adhicitta.
An ñònh (chæ) – zhi gnas, Phaïn: samatha, caên baûn cuûa moïi thieàn
ñònh. ‚Söï sao laõng taâm thöùc bôûi nhöõng ñoái töôïng khaùc ñöôïc
laøm an ñònh (zhi), taâm an truï (gnas) khoâng xao ñoäng trong
thieàn ñònh.‛ DICT
Angulimala – sor mo threng ba, moät trong nhöõng ñeä töû cuûa Ñöùc
Phaät, maëc duø ñaõ töøng gieát haïi chín traêm chín möôi chín ngöôøi,
nhöng nhôø tònh hoùa caùc haønh vi baát thieän cuûa mình, Ngaøi ñaõ
ñaït caáp ñoä A La Haùn. Danh hieäu cuûa Ngaøi coù nghóa laø ‚Traøng
hoa caùc Ngoùn tay.‛
Anuyoga – caùi thöù hai trong ba yoga noäi vaø thöù taùm trong chín
thöøa, theo caùch phaân loaïi cuûa phaùi Nyingmapa. Trong yoga
naøy ñieåm nhaán chính ñöôïc ñaët treân giai ñoaïn toaøn thieän
(thaønh töïu), ñaëc bieät laø söï thieàn ñònh veà caùc kinh maïch vaø
naêng löïc.
Arura vaø kyurura – Terminalia chebula vaø Emblica officinalis,
caùc caây thuoác. Arura laø bieåu töôïng cuûa Ñöùc Phaät Döôïc Sö.
Aryadeva (Thaùnh Thieân) – ‘phags pa lha (theá kyû thöù 2), ñeä töû
noåi tieáng nhaát cuûa Nagarjuna. Ngaøi ñaõ bình giaûng giaùo lyù cuûa
489
vò Thaày trong vaøi luaän thuyeát veà trieát hoïc Madhyamika. Xem
Trung Ñaïo.
Asanga (Voâ Tröôùc) – thogs med (theá kyû thöù 4), moät trong Saùu Vaät
Trang söùc, vò saùng laäp phaùi Yogachara (Du giaø toâng) vaø taùc
giaû cuûa nhieàu sastra quan troïng, ñaëc bieät laø naêm giaùo lyù maø
Ngaøi nhaän töø Ñöùc Maitreya (Di Laëc).
Atisa – (982-1054), cuõng ñöôïc goïi laø Dipamkara hay Jowo Atisa
(jo bo a ti sha). Ñaïo sö vaø hoïc giaû AÁn Ñoä vó ñaïi naøy, moät trong
nhöõng vò Thaày chính ôû tu vieän noåi tieáng Vikramasila, laø moät
moân ñoà trì giöõ nghieâm caån giôùi luaät tu vieän. Ngaøi thoï nhaän caùc
giaùo lyù Boà Ñeà taâm töø nhieàu baäc Ñaïo sö quan troïng, vaø ñaëc
bieät laø töø Phaùp Vöông Suvarnadvipa (Dharmakirti), vaø hoïc
taäp döôùi chaân vò Thaày naøy ôû Indonesia. Ngaøi traûi qua möôøi
naêm ôû Taây Taïng, giaûng daïy vaø tham gia phieân dòch caùc baûn
vaên Phaät Giaùo. Caùc ñeä töû cuûa Ngaøi laäp neân phaùi Kadampa.
Atiyoga – yoga cao nhaát trong ba yoga noäi, toät ñænh cuûa Chín Thöøa
theo caùch phaân loaïi cuûa phaùi Nyingmapa. Xem Ñaïi Vieân
Maõn.
Avalokitesvara (Ñöùc Quaùn Theá AÂm) – spyan ras gzigs
(Chenrezi), moät trong Taùm Nam töû Thaân thieát Vó ñaïi. Tinh
tuyù cuûa ngöõ cuûa taát caû chö Phaät, Hoùa Thaân cuûa loøng bi maãn
cuûa caùc Ngaøi.
AÁn phaãn noä (ñe doïa) – sdigs mdzubs, Phaïn: tarjani mudra, cöû chæ
ñe doïa, chæ tay baèng ngoùn troû vaø ngoùn uùt.
Ba Anh em – sku mched gsum, ba ñeä töû chính cuûa Drom Tonpa:
Potowa, Chengawa vaø Puchungwa.
Ba caáp ñoä thanh tònh – dag pa sa gsum, caùc caáp ñoä (ñòa) Boà Taùt
thöù taùm, thöù chín vaø thöù möôøi, goïi nhö theá laø vì caùc Boà Taùt ôû
caùc caáp ñoä naøy hoaøn toaøn thoaùt khoûi che chöôùng cuûa caùc caûm
xuùc tieâu cöïc (nyon sgrib).
490
Ba giôùi nguyeän – sdom pa gsum, Phaïn: trisamvara, caùc giôùi

nguyeän Bieät Giaûi Thoaùt, caùc giôùi luaät Boà Taùt vaø caùc samaya
cuûa Maät Chuù Thöøa.
Ba Goác - rtsa gsum, Laït Ma, coäi goác hay suoái nguoàn cuûa caùc aân
phöôùc; Boån Toân, suoái nguoàn cuûa caùc söï thaønh töïu; vaø Dakini
(hay caùc vò Baûo Trôï), suoái nguoàn cuûa caùc hoaït ñoäng.
Ba maïn ñaø la – dkyil ‘khor gsum, caùc maïn ñaø la cuûa thaân, ngöõ vaø
taâm laø nhöõng hieån loä cuûa baûn taùnh nguyeân sô: caùc saéc töôùng laø
Boån Toân, caùc aâm thanh laø thaàn chuù vaø caùc tö töôûng laø trí tueä.
Ba möôi ba – gsum cu rtsa gsum, Phaïn: Trayastrimsa, moät coõi trôøi
trong Duïc Giôùi, truï xöù cuûa Indra vaø ba möôi hai thöøa töôùng
cuûa oâng. Xem tam giôùi.
Ba möôi laêm vò Phaät – sangs rgyas so lnga hoaëc bde gshegs so
lnga, Ba möôi laêm vò Phaät Saùm hoái, töôïng tröng cho söï hieän
dieän khaép nôi cuûa chö Phaät, saün saøng tònh hoùa chuùng sinh
thoaùt khoûi nhöõng loãi laàm cuûa hoï trong taát caû ba möôi laêm
höôùng trong khoâng gian (boán höôùng chính, boán höôùng trung
gian, taùm vaø möôøi saùu höôùng phuï, trung öông, ñieåm thaáp nhaát
vaø ñieåm cao nhaát).
Ba ñoäc – dug gsum, ba loaïi caûm xuùc tieâu cöïc goàm tham, saân vaø
si. Xem naêm ñoäc.
Ba phöông phaùp sieâu vieät – dam pa gsum. Xem chuaån bò, phaàn
chính vaø keát thuùc.
Ba thaân (kaya) – sku gsum, Phaïn: trikaya, nghóa ñen: Ba Thaân: ba
phöông dieän cuûa Phaät Quaû: Phaùp Thaân, Baùo Thaân vaø Hoùa
Thaân.
Ba thöïc phaåm ngoït – mngar gsum, ñöôøng, maät ñöôøng vaø maät ong.
Ba thöïc phaåm traéng – dkar gsum, söõa, bô vaø söõa ñoâng, theo
truyeàn thoáng laø nhöõng moùn ñöôïc coi laø nhöõng thöïc phaåm raát
thanh tònh.
491
Ba thôøi – dus gsum, Phaïn: trikala, quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai.
Ba yù nieäm – ‘khor gsum, chuû theå, ñoái töôïng vaø haønh ñoäng, ñöôïc tri
giaùc nhö coù moät söï hieän höõu chaân thöïc vaø ñoäc laäp.
Baäc khaùm phaù kho taøng (Khai Maät Taïng), xem kho taøng taâm
linh.
Baäc sieâu phaøm – skyes bu dam pa, ‚baäc chöùng ngoä coù khaû naêng
haønh ñoäng vì söï lôïi laïc cuûa nhöõng ngöôøi khaùc ôû moät phaïm vi
roäng lôùn.‛ DICT.
Baåm sinh (trí tueä, hæ laïc..) – lhan skyes, Phaïn: sahaja, nghóa ñen:
ñoàng sinh ra, coù nghóa laø trí tueä, söï hæ laïc, vaø Nieát Baøn noùi
chung hieän dieän tieàm taøng ngay caû khi ta kinh nghieäm söï voâ
minh, ñau khoå vaø luaân hoài sinh töû. Hai phöông dieän cuûa moät
baûn taùnh vaø cuøng moät baûn taùnh thì ‚ñoàng sanh‛, nhöng ñöôïc
tri giaùc nhö nhöõng gì ñoái nghòch bôûi nhöõng taâm thöùc khoâng
giaùc ngoä.
Baát nhieãm (haønh ñoäng) – zag med, Phaïn: anasrava, ñöôïc laøm
khoâng coù caùc yù nieäm veà chuû theå, ñoái töôïng vaø haønh ñoäng.
Baèng höõu taâm linh – chos grogs, caùc ñeä töû cuûa cuøng moät vò Thaày,
hay vôùi nhöõng vò maø ta ñaõ nhaän giaùo lyù. Coù nhöõng moái lieân heä
haøi hoøa vôùi nhöõng ngöôøi nhö theá ñöôïc coi laø ñieàu troïng yeáu,
ñaëc bieät laø trong Kim Cöông thöøa.
Baùm chaáp – ‘dzin pa, nghóa ñen; naém giöõ, cuõng coù nghóa laø coù moät
söï tin töôûng. Vì theá ‚chaáp ngaõ‛ cuõng coù theå ñöôïc hieåu laø ‚söï
tin vaøo moät caùi Toâi.‛
Baø la moân – bram ze, moät trong boán ñaúng caáp trong xaõ hoäi AÁn Ñoä
thôøi xa xöa, ñaúng caáp taêng löõ.
Baø Meï Ñen Phaãn noä Ñích thöïc – ma cig khros ma nag mo, Phaïn:
Krodhakali, nghóa ñen: baø meï saéc ñen vaø phaãn noä. Moät hieån loä
cuûa Samantabhadri trong thaân töôùng Baùo Thaân phaãn noä, moät
phöông dieän cuûa Vajravarahi (rdo rje phag mo).
492
Baøi ca kim cöông – rdo rje mgur, baøi ca (mgur) dieãn taû nhöõng
kinh nghieäm noäi taïi cuûa moät yogi, söï chöùng ngoä cuûa Ngaøi veà
baûn taùnh baát hoaïi (kim cöông) toái haäu.
Baûn taùnh coát tuûy, bieåu loä töï nhieân vaø loøng bi maãn – ngo bo,
rang bzhin, thugs rje. Caùi thaáy cuûa Ñaïi Vieân Maõn: baûn taùnh
coát tuûy cuûa taâm vaø taát caû caùc hieän töôïng laø taùnh Khoâng; söï
bieåu loä baûn taùnh ñoù laø söï trong saùng; loøng bi maãn cuûa noù thì
roäng-khaép.
Baûo Sanh Nhö Lai (Ratnasambhava) – rin chen ‘byung gnas, Ñöùc
Phaät thuoäc Baûo Sanh Boä. Xem naêm boä.
Baùo Thaân (Sambhogakaya) – longs spyod rdzogs pa’i sku, Thaân
Hæ laïc Hoaøn haûo, phöông dieän choùi saùng töï nhieân cuûa Phaät
Quaû, chæ ñöôïc nhaän bieát ñoái vôùi caùc baäc chöùng ngoä cao caáp.
Baûy söï giaøu coù cao quyù – ‘phags pa’i nor bdun, Phaïn:
saptadhanam, nieàm tin, giôùi luaät, roäng löôïng (boá thí), kieán
thöùc, taän taâm, khieâm toán vaø trí tueä.
Baûy nhaùnh – yan lag bdun, Phaïn: satanga, moät hình thöùc caàu
nguyeän goàm baûy phaàn: leã laïy, cuùng döôøng, saùm hoái, hoan hæ,
caàu thænh caùc vò Thaày chuyeån Phaùp luaân, khaån caàu caùc Ngaøi
khoâng nhaäp Nieát Baøn, vaø hoài höôùng coâng ñöùc.
Baûy thuoäc tính cuûa vöông quyeàn – rgyal srid sna bdun, Phaïn:
saptaratna, baûy taøi saûn cuûa moät Hoaøng Ñeá cuûa theá giôùi, moãi
taøi saûn coù moät yù nghóa töôïng tröng. Ñoù laø baùnh xe vaøng quyù
baùu, vieân ngoïc nhö yù, nöõ hoaøng toân quyù, thöôïng thö toân quyù,
voi quyù, ngöïa quyù vaø vaät quyù noùi chung.
Bhagavan (Theá Toân) – bcom ldan ‘das, moät tính ngöõ cuûa Ñöùc
Phaät. Ngaøi töøng cheá ngöï boán quyû ma, sôû höõu (ldan) moïi phaåm
tính cuûa söï chöùng ngoä, vaø sieâu vöôït (‘das) sinh töû vaø Nieát
Baøn.
493
Brahma (Phaïm Thieân) – tshangs pa. Trong Phaät Giaùo

Brahma khoâng ñöôïc coi laø moät Boån Toân vónh cöûu maø nhö vò
cai quaûn caùc vò trôøi cuûa Saéc Giôùi.
Bhrikuti – jo mo khro gnyer can, moät trong nhöõng thaân töôùng cuûa
Tara, nöõ Boà Taùt cuûa loøng bi maãn. Danh hieäu naøy coù nghóa laø
‚Baø coù moät veû maët trang nghieâm phaãn noä.‛
Bieät Giaûi thoaùt giôùi (Ba la ñeà moäc xoa) – so sor thar pa, nghóa
ñen: giaûi thoaùt caù nhaân. Caùc giôùi nguyeän cuûa giaûi thoaùt caù
nhaân laø taùm loaïi giôùi nguyeän ñöôïc daïy trong Vinaya (Luaät
Taïng), töø giôùi nguyeän ñôn giaûn trong moät ngaøy cho tôùi caùc
giôùi nguyeän ñaày ñuû cuûa caùc tu só thoï cuï tuùc giôùi. Xem ba giôùi
nguyeän.
Bindu – thig le, nghóa ñen: moät voøng troøn, quaû caàu, ñieåm hay gioït,
nhöng cuõng cuøng moät loaïi vôùi nhöõng yù nghóa tröøu töôïng hôn.
Chuùng toâi ñaõ duøng thuaät ngöõ Phaïn naøy trong chöông chuyeån di
taâm thöùc ñeå nhaán maïnh söï kieän laø caùc caáp ñoä yù nghóa thì ña
taïp; trong nhöõng tình huoáng khaùc chuùng toâi dòch cuõng thuaät
ngöõ ñoù laø tinh tuùy.
Bình ñaúng – mnyam pa nyid, Phaïn: samata. Moïi söï cuøng coù baûn
taùnh cuûa taùnh Khoâng.
Bình kho taøng vó ñaïi – gter chen po’i bum pa, moät trong taùm daáu
hieäu toát laønh. Noù töông öùng vôùi coå hoïng cuûa Ñöùc Phaät vaø
töôïng tröng caùc giaùo lyù ñaùp öùng moïi ñieàu mong muoán.
Bodhnath (baûo thaùp) – bya rung kha shor, ñöôïc phaùt aâm laø
‚Jarungkashor‛, moät trong hai ñaïi thaùp trong thung luõng
Kathmandu. Lòch söû cuûa vieäc xaây döïng noù gaén lieàn vôùi söï du
nhaäp cuûa Phaät Giaùo ôû Taây Taïng vaø ñöôïc moâ taû trong Lòch söû
Thaùp Jarungkhashor, moät terma ñöôïc Sakya Zangpo khaùm
phaù (Keith Dowman phieân dòch laø Truyeàn thuyeát cuûa Ñaïi
Thaùp, Berkeley, Nhaø Xuaát baûn Dharma, 1973).
494
Bonpo – bon po, caùc tín ñoà cuûa Bon, truyeàn thoáng toân giaùo thònh
haønh ôû Taây Taïng tröôùc khi Phaät Giaùo du nhaäp vaøo xöù naøy.
Boà Ñeà Taâm – byang chub kyi sems, nghóa ñen: taâm giaùc ngoä. Treân
bình dieän töông ñoái, noù laø öôùc muoán ñaït ñöôïc Phaät Quaû vì söï
lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh, cuõng nhö söï thöïc haønh con ñöôøng
cuûa loøng töø, bi, saùu toaøn thieän sieâu vieät, v.v.. caàn thieát ñeå ñaït
ñöôïc muïc ñích ñoù. Treân bình dieän tuyeät ñoái, noù laø söï noäi quaùn
tröïc tieáp vaøo baûn taùnh toái haäu.
Boà Taùt – byang chub sems dpa’, 1) moät hieän theå quyeát ñònh ñöa taát
caû chuùng sinh tôùi giaùc ngoä vaø ñang thöïc haønh con ñöôøng Boà
Taùt. 2) moät Boà Taùt sieâu phaøm laø baäc ñaõ ñaït ñöôïc moät trong
möôøi caáp ñoä cuûa Boà Taùt.
Boà Taùt Tu vieän tröôûng – danh hieäu ñoâi khi ñöôïc bieát tôùi cuûa
Santaraksita.
Boán aån duï – ‘du shes bzhi, nghó töôûng veà baûn thaân nhö ngöôøi bò
beänh, thieän tri thöùc nhö thaày thuoác, Phaùp nhö phöông thuoác,
vaø söï thöïc haønh giaùo huaán cuûa Ngaøi nhö phöông phaùp ñeå hoài
phuïc.
Boán caùch ñeå thu huùt chuùng sinh – bsdu ba’i ngos po bzhi, Phaïn:
catuhsamgrahavastu, boán caùch trong ñoù moät vò Boà Taùt thu huùt
caùc ñeä töû: 1) roäng löôïng (sbyin pa, Phaïn: dana), 2) noùi trong
moät caùch theá vui veû (snyan par smra ba, priyavadita), 3) giaûng
daïy phuø hôïp vôùi nhu caàu cuûa caùc caù nhaân (don mthun pa,
samanarthata), 4) haønh xöû phuø hôïp vôùi nhöõng gì Ngaøi giaûng
daïy (don spyod pa, arthacarya).
Boán che chöôùng – sgrib bzhi, caùc che chöôùng cuûa 1) caùc caûm xuùc
tieâu cöïc (phieàn naõo chöôùng), 2) caùc che chöôùng bôûi nghieäp
(nghieäp chöôùng), 3) caùc che chöôùng bôûi yù nieäm (sôû tri chöôùng)
vaø 4) caùc che chöôùng bôûi caùc taäp khí. Xem caùc che chöôùng.
Boán doøng ñau khoå vó ñaïi – sdug sngal gyi chu bo chen po bzhi,
sinh, beänh, laõo vaø töû.
495
Boán hæ laïc – dga’ ba bzhi, Phaïn: caturananda, boán kinh nghieäm vi

teá taêng tröôûng cuûa laïc vöôït leân caùc caûm xuùc bình phaøm, ñöôïc
noái keát vôùi thöïc haønh quaùn ñaûnh thöù ba, hay quaùn ñaûnh trí tueä.
Boán hay saùu phaàn tantra – rgyud sde bzhi hay drug, caùch phaân
loaïi caùc tantra thaønh boán nhoùm: Kriya, Carya, (hay Upa),
Yoga vaø Anuttarayoga (söï phaân loaïi naøy thöôøng ñöôïc duøng
trong caùc phaùi Taân Dòch); hay thaønh saùu nhoùm: Kriya,
Upayoga, Yoga, Mahayoga, Anuyoga vaø Atiyoga (thöôøng
duøng trong Truyeàn thoáng Cuõ).
Boán hoaït ñoäng – phrin las bzhi, boán loaïi hoaït doäng ñöôïc caùc baäc
chöùng ngoä thöïc hieän ñeå giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi khaùc vaø taåy tröø
nhöõng hoaøn caûnh baát lôïi: laøm an bình (tức tai, zhi ba), taêng
tröôûng (tăng ích, sgyas pa), kieåm soaùt (kính aùi, dbang) vaø phaãn
noä (haøng phuïc, drag po).
Boán Ñaïi Ñeá – rgyal chen rigs bzhi, Phaïn: caturmaharajakayika,
boán vò trôøi maø theo truyeàn thoáng laø nhöõng vò baûo trôï cuûa boán
phöông. Coõi giôùi cuûa hoï laø coõi thöù nhaát trong saùu coõi trôøi trong
Duïc Giôùi. Xem ba coõi.
Boán phaåm tính voâ löôïng – tshad med bzhi, Phaïn: caturaprameya,
töø (byams pa, Phaïn: maitri), bi (snying rje, karuna), hæ (dga’ba,
mudita), vaø xaû (btang snyoms, upeksa) voâ haïn.
Boán quaùn ñaûnh – dbang bzhi, quaùn ñaûnh caùi bình, quaùn ñaûnh bí
maät, quaùn ñaûnh trí tueä vaø quaùn ñaûnh ngoân töø quyù baùu.
Boán quyû ma – bdud bzhi, xem chuù thích 230. Cuõng xem quyû ma.
Boán thieàn ñònh – bsam gtan bzhi, Phaïn: caturdhyana, boán caáp ñoä
thieàn ñònh, keát quaû cuûa caùc thöïc haønh naøy laø ñöôïc taùi sinh
trong boán loaïi coõi trôøi trong Saéc Giôùi. Tuy nhieân chuùng cuõng
coù theå ñöôïc duøng treân con ñöôøng daãn tôùi giaùc ngoä.
496
Boán thaân – ba thaân coäng theâm svabhavikakaya, ngo bo nyid kyi

sku, Thaân Töï Taùnh, töôïng tröng tính chaát baát khaû phaân cuûa ba
thaân ñaàu tieân.
Boán Thò kieán – snang ba bzhi, boán giai ñoaïn lieân tieáp trong thöïc
haønh thogal trong Ñaïi Vieân Maõn: 1) dharmata (Phaùp taùnh)
thöïc söï xuaát hieän (chos nyid mngon sum), 2) söï phaùt trieån cuûa
kinh nghieäm vaø caùc hình töôùng (nyams snang gong ‘phel), 3)
phaïm vi toái haäu cuûa giaùc taùnh (rig pa tshad phebs), 4) söï caïn
kieät cuûa caùc hieän töôïng sieâu vieät taâm thöùc (chos zad blo ‘das).
Boån Toân Taøi Baûo – nor lha, moät Boån Toân maø ta laøm nguoâi dòu ñeå
taêng tröôûng taøi baûo.
Boán traïng thaùi voâ saéc – gzugs med bzhi, boán söï thieàn ñònh ñöôïc
goïi laø khoâng voâ bieân xöù (nam mkha’ mtha’ yas), Phaïn:
akasanantya), thöùc voâ bieân xöù (nam shes mtha’yas,
vijnanasanantya), voâ sôû höõu xöù (ci yang med pa, akimcanya),
vaø phi töôûng phi phi töôûng xöù (‘du shes med ‘du shes med min,
naivasamjnasamjna); boán coõi trôøi töông öùng vôùi nhöõng thieàn
ñònh naøy.
Ca Dieáp – xem Kasyapa.
Camaradvipa – rnga yab gling, moät trong taùm tieåu-luïc ñòa trong
vuõ truï hoïc AÁn Ñoä thôøi xa xöa, phía taây cuûa Jambudvipa (Nam
Thieäm Boä Chaâu, coõi Dieâm Phuø Ñeà). Ñaây laø luïc ñòa taây nam
ñöôïc aùm chæ laø coõi Phaät Nuùi Huy Hoaøng Maøu Ñoàng-Ñoû.
Cam loà – xem ambrosia.
Caùc caáp ñoä – xem caùc caáp ñoä Boà Taùt.
Caùc Caáp ñoä Boà Taùt (caùc ñòa) – ‘phags pa’i sa, nghóa ñen: caùc caáp
ñoä sieâu phaøm, Phaïn: bhumi. Möôøi caáp ñoä (thaäp ñòa) cuûa söï
chöùng ngoä ñöôïc caùc vò Boà Taùt ñaït tôùi treân caùc con ñöôøng cuûa
caùi thaáy (kieán), thieàn ñònh (thieàn) vaø sieâu vöôït söï hoïc. Moät vaøi
caùch phaân loaïi ñaõ theâm vaøo nhöõng caáp ñoä phuï. ‚Nhöõng caáp
497
ñoä naøy sieâu phaøm bôûi chuùng vöôït xa chuùng sinh bình thöôøng.‛
DICT.
Caùc caûm xuùc – xem caùc caûm xuùc tieâu cöïc.
Caùc che chöôùng – sgrib pa, Phaïn: avarana, caùc yeáu toá ngaên che
Phaät taùnh cuûa ta. Cuõng xem: hai che chöôùng, boán che
chöôùng.
Caùc che chöôùng cuûa caùc caûm xuùc tieâu cöïc – nyon mongs kyi
sgrib pa Phaïn: klesavarana, ‚caùc nieäm töôûng (thuø gheùt, tham
luyeán v.v..); chuùng ngaên trôû ta khoâng ñaït ñöôïc söï giaûi thoaùt.‛
DICT. Xem caùc che chöôùng.
Caùc che chöôùng cuûa nhöõng taäp khí – bag chags kyi sgrib pa,
Phaïn: vasanavarana, caùc taäp khí ñöôïc in daáu treân neàn-taûng-
cuûa taát caû (taïng thöùc). Xem caùc che chöôùng.
Caùc che chöôùng thuoäc yù nieäm – shes bya’i sgrib pa, Phaïn:
jneyavarana ‚Ñaây laø nhöõng yù nieäm veà chuû theå, ñoái töôïng vaø
haønh ñoäng, chuùng ngaên trôû ta khoâng ñaït ñöôïc söï Toaøn Giaùc.‛
DICT.
Caùc coõi thaáp – ngan song, caùc ñòa nguïc, caùc coõi cuûa ngaï quyû vaø
suùc sinh.
Caùc Ñaïi döông beân ngoaøi – phyi’i rgya mtsho chen po, nhöõng ñaïi
döông bao quanh Nuùi Tu Di vaø boán luïc ñòa trong vuõ truï hoïc
AÁn Ñoä thôøi xa xöa.
Caùc giaùo huaán coát tuûy - man ngag, Phaïn. upadesa, caùc giaùo huaán
giaûng daïy caùc chuû ñeà giaùo lyù saâu xa nhaát trong moät phöông
phaùp coâ ñoïng vaø tröïc tieáp vì caùc muïc ñích cuûa söï thöïc haønh.
Caùc Kinh Maïch vaø Naêng löïc (caùc baøi taäp veà) – rtsa rlung gi
‘phrul ‘khor, caùc baøi taäp keát hôïp söï quaùn töôûng, thieàn ñònh vaø
caùc chuyeån ñoäng cuûa thaân, trong ñoù doøng chaûy cuûa caùc naêng
löïc vi teá ñöôïc kieåm soaùt vaø höôùng daãn. Caùc thöïc haønh naøy chæ
neân ñöôïc noã löïc thöïc hieän vôùi söï truyeàn daïy vaø höôùng daãn
498
ñuùng ñaén, sau khi ñaõ hoaøn taát caùc chuaån bò vaø ñaït ñöôïc moät
vaøi söï vöõng chaéc trong giai ñoaïn phaùt trieån.
Caùc kinh nghieäm (thieàn ñònh) – nyams, caùc kinh nghieäm veà laïc,
quang minh, vaø voâ nieäm. Ta khoâng neân dính maéc vaøo nhöõng
kinh nghieäm nhö theá hay laàm chuùng laø muïc tieâu cuoái cuøng.
Caùc phöông – xem möôøi phöông.
Caùc Chuaån bò – sngon ‘dro. Xem naêm traêm ngaøn chuaån bò.
Caùc xuaát hieän (hình töôùng) – snang ba, xem caùc tri giaùc.
Caùc töôùng chính vaø phuï – mtshan dang dpe byad, ba möôi hai
töôùng chính (mtshan bzang, Phaïn: mahapurusa laksana) vaø
taùm möôi töôùng phuï (dpe byad, anuvyanjana) cuûa moät vò Phaät.
Caùc tri giaùc – snang ba, nhöõng gì xuaát hieän trong maét cuûa moãi caù
nhaân tuøy theo caùc khuynh höôùng hay söï phaùt trieån taâm linh
cuûa hoï. NT, trích daãn Patrul Rinpoche, noùi veà ba loaïi tri giaùc:
1) nhöõng tri giaùc sai laàm xuaát hieän trong taâm thöùc cuûa chuùng
sinh trong saùu coõi do söï hieåu bieát sai laïc; chuùng ñöôïc goïi laø
caùc tri giaùc meâ laàm baát tònh cuûa theá giôùi vaø chuùng sinh. 2) caùc
tri giaùc veà söï töông thuoäc (rten ‘brel), caùc aûo giaùc thaàn bí
(sgyu ma), töông öùng vôùi taùm caùch so saùnh veà söï aûo giaùc laø
ñieàu ta khoâng nhaän thöùc nhö caùi gì thaät coù (xem Phaàn Moät,
Chöông Hai, Muïc III, tieát 2.6.3); ñaây laø nhöõng tri giaùc cuûa caùc
Boà Taùt thuoäc möôøi ñòa trong traïng thaùi haäu-thieàn ñònh cuûa caùc
Ngaøi (rjes thob). 3) caùc tri giaùc xaùc thöïc, toaøn thieän cuûa trí tueä;
khi ta chöùng ngoä traïng thaùi töï nhieân cuûa moïi söï, chuùng sinh vaø
theá giôùi xuaát hieän nhö söï phoâ dieãn cuûa caùc thaân (kaya) vaø caùc
trí tueä.
Caùc vò Baûo trôï – xem Hoä Phaùp.
Caùc vò Baûo trôï cuûa Ba Gia ñình – rigs gsum mgon po, caùc Boà Taùt
Manjusri (Vaên Thuø), Avalokitesvara (Quaùn Theá AÂm) vaø
499
Vajrapani (Kim Cöông Thuû). Ba gia ñình laø nhöõng vò ñöôïc

toân kính thuoäc veà thaân, ngöõ vaø taâm cuûa Ñöùc Phaät.
Caùc vò Trôøi khoâng tri giaùc – ‘du shes med pa’i lha, caùc vò trôøi
trong Coõi Voâ Saéc.
Caùc vò Trôøi vaø quyû ma – lha ‘dre, noùi chung aùm chæ moïi loaïi tinh
linh khaùc nhau, coù ích (lha) hay tai haïi (‘dre).
Caùi thaáy (kieán) – lta ba, Phaïn: dristi, 1) quan ñieåm, loøng tin. 2)
quan ñieåm chaân xaùc, söï thaáu suoát chaân chính veà traïng thaùi töï
nhieân cuûa taát caû caùc hieän töôïng.
Caáp ñoä hôïp nhaát – zung ‘jug gi go ‘phang, caáp ñoä cuûa
Vajradhara. Söï hôïp nhaát Phaùp Thaân vaø Saéc Thaân.
Caây Giaùc ngoä (caây Boà Ñeà) – byang chub kyi shing, coäi caây ôû nôi
ñoù Ñöùc Phaät ñaït ñöôïc Giaùc ngoä.
Caây nhö yù – dpag bsam gyi shing, loaïi caây kyø dieäu coù goác reã ôû coõi
baùn-thaàn nhöng keát traùi trong coõi trôøi thöù Ba möôi ba.
Caïn kieät cuûa caùc hieän töôïng trong chaân taùnh – chos nyid zad pa,
moät trong boán thò kieán hay kinh nghieäm treân con ñöôøng
Thogal. ‚Moïi hieän töôïng ñöôïc tònh hoùa trong maïn ñaø la cuûa
tinh tuùy vó ñaïi duy nhaát, moïi söï ñöôïc taïo taùc bôûi taâm thöùc ñeàu
bò caïn kieät trong chaân taùnh. Thaäm chí cuõng khoâng baùm chaáp
vaøo chaân taùnh.‛ DICT.
Chagme Rinpoche – xem Karma Chagme.
Chakshingwa, (Geshe) – lcags shing ba, moät geshe Kadampa, ñeä
töû cuûa Langri Thangpa.
Chaân lyù töông ñoái – kun rdzob bden pa, Phaïn. samvriti satya, chaân
lyù hieån loä beà ngoaøi ñöôïc nhaän thöùc vaø coi nhö thöïc coù bôûi
nhöõng taâm thöùc meâ laàm.
Chaân lyù tuyeät ñoái – don dam bden pa, Phaïn. paramartha satya,
chaân lyù thöïc söï ñöôïc nhaän thöùc baèng trí tueä, khoâng coù nhöõng
söï taïo taùc cuûa taâm thöùc. Tính chaát cuûa noù thì ‚sieâu vöôït taâm
500
thöùc, khoâng theå suy löôøng, khoâng theå dieãn baøy‛ (Patrul
Rinpoche). Cuõng xem chaân lyù töông ñoái.
Chaáp ngaõ – xem baùm chaáp.
Chekawa Yeshe Dorje – ‘chad kha ba ye shes rdo rje (1101-
1175), moät geshe Kadampa noåi tieáng. Ngaøi ñaõ heä thoáng hoùa
caùc giaùo lyù cuûa söï Tu taäp Taâm thöùc thaønh baûy ñieåm, vaø laøm
cho chuùng deã söû duïng hôn. Xem Ñaïi Loä cuûa söï Tænh thöùc,
Jamgon Kongtrul, Shambhala, 1987, vaø Loøng Duõng caûm Giaùc
ngoä, Dilgo Khyentse, Nhaø Xuaát baûn Padmakara, 1992 vaø
Snow Lion, 1993.
Chengawa, (Geshe) – spyan snga ba (1038-1103), ñeä töû cuûa
Drom Tonpa, baét ñaàu truyeàn daïy caùc giaùo huaán khaåu truyeàn
Kadampa.
Chenrezi – spyan ras gzigs, danh hieäu Taây Taïng cuûa Ñöùc
Avalokitesvara.
Cheùn soï ngöôøi – thod phor, Phaïn: kapala. Ñænh cuûa moät caùi soï
ñöôïc moät vaøi yogi duøng laøm moät caùi cheùn trong moät soá nghi
leã. Noù töôïng tröng cho söï voâ ngaõ.
Chín Phaïm Vi – klong dgu, chín phaân boä cuûa Muïc Phaïm Vi (klong
sde) trong giaùo lyù Ñaïi Vieân Maõn.
Cho – gcod, nghóa ñen: söï caét ñöùt, tieâu dieät. Phöông phaùp thieàn
ñònh trong ñoù ta cuùng döôøng thaân theå chính mình ñeå caét ñöùt
boán quyû ma trong ñoù. Machik Labdron ñaõ nhaän caùc giaùo lyù
Cho töø vò Thaày AÁn Ñoä Padampa Sangye vaø töø Laït ma Kyoton
Sonam, vaø truyeàn baù chuùng trong xöù Taây Taïng.
Chogyal Pakpa – chos rgyal ‘phags pa (1235-1280), moät trong
taùm ñaïi hoïc giaû cuûa phaùi Sakya ñöôïc goïi laø Sakya Gongma.
Ngaøi trôû thaønh giaùo thoï cuûa Hoaøng Ñeá Moâng Coå Kublai Khan
vaø quan Nhieáp Chính cuûa Taây Taïng.
Chuoâng – dril bu, Phaïn: ghanta. Xem vajra (kim cöông).
501
Chuû nghóa hö voâ – chad par lta ba, Phaïn: vibhava drsti, thuyeát
duy vaät, quan ñieåm phuû nhaän söï hieän höõu cuûa nhöõng ñôøi trong
quaù khöù hay töông lai, nguyeân lyù nhaân quaû, vaø v.v..
Chuû nghóa vónh cöûu – rtag par lta ba, Phaïn: atmadrsti,
satkayadrsti, nieàm tin nôi moät thöïc theå hieän höõu baát dieät, ví duï
nhö moät linh hoàn. Ñöôïc coi nhö moät khuynh höôùng trieát hoïc
cöïc ñoan. Xem chuû nghóa hö voâ.
Chuû nhaân maët ñaát – sa bdag, Phaïn: bhumipati, moät tinh linh
chieám cöù moät ñòa ñieåm.
Chuaån bò, phaàn chính vaø keát thuùc – sbyor dngos rjes gsum, ba
phöông phaùp sieâu vieät cho baát kyø thöïc haønh naøo: 1) baét ñaàu
baèng caùch kieåm soaùt xem ta coù ñoäng löïc bi maãn hay khoâng, 2)
thöïc haønh maø khoâng coù caùc yù nieäm duy vaät, vaø 3) chaám döùt
baèng caùch hoài höôùng coâng ñöùc cho söï giaùc ngoä cuûa taát caû
chuùng sinh.
Chuyeån di – ‘pho ba, 1) di chuyeån töø nôi naøy sang nôi khaùc, söï di
chuyeån taâm thöùc (sau khi cheát). 2) thöïc haønh ñeå höôùng daãn söï
chuyeån di taâm thöùc vaøo luùc cheát.
Chuyeån Luaân Thaùnh Vöông – ‘khor lo sgyur ba’i rgyal po, Phaïn:
cakravartin, 1) moät vò vua cai quaûn moät heä thoáng theá giôùi. 2)
moät hoaøng ñeá.
Con ñöôøng cuûa caùi thaáy – mthong lam, Phaïn: darsanamarga, con
ñöôøng thöù ba trong naêm con ñöôøng. Noù ñöôïc goïi nhö vaây laø
bôûi treân con ñöôøng ñoù ta thöïc söï nhaän ra hai loaïi vaéng maët cuûa
caùi ‚ngaõ‛ (coù nghóa laø vaéng maët söï hieän höõu chaân thöïc, ñoäc
laäp), ngaõ cuûa caù nhaân vaø ngaõ cuûa caùc hieän töôïng.
Con ñöôøng hôïp nhaát – sbyor lam, Phaïn: prayogamarga, con
ñöôøng thöù hai trong naêm con ñöôøng. Treân con ñöôøng naøy ta töï
noái keát hay töï chuaån bò ñeå nhaän ra hai loaïi vaéng maët baûn ngaõ.
Con ñöôøng tích taäp – tshogs lam, Phaïn: sambharamarga, con
ñöôøng thöù nhaát trong naêm con ñöôøng höôùng tôùi giaùc ngoä, theo
502
Boà Taùt Thöøa. Treân con ñöôøng naøy ta tích taäp nhöõng nguyeân
nhaân khieán coù theå tieán trieån höôùng tôùi giaùc ngoä.
Côø Toaøn Thaéng – phyogs las rnam par rgyal ba’i rgyal mtshan,
moät trong taùm bieåu hieän toát laønh. Noù töông öùng vôùi thaân Phaät
vaø töôïng tröng cho tính chaát khoâng theå huûy dieät cuûa Giaùo lyù
cuûa Ngaøi.
Coõi – xem saùu coõi.
Coõi Brahma (Phaïm Thieân) – tshang pa’i ‘jig rten, Phaïn:
brahmaloka, noùi chung, taát caû caùc coõi saéc vaø voâ saéc.
Coõi Cöïc Laïc (Tònh Ñoä) – bde ba can, Phaïn: Sukhavati, coõi Phaät ôû
phöông Taây cuûa Ñöùc Phaät Amitabha.
Coõi Hæ Laïc – dga’ ldan, xem Trôøi Ñaâu Suaát.
Coõi Tònh Ñoä Cöïc Laïc – bde ba can, Phaïn: Sukhavati, coõi Phaät
cuûa Ñöùc Amitabha (A Di Ñaø).
Coù ñieàu kieän – ‘dus byas, Phaïn: samskrita, ñöôïc taïo neân (byas)
bôûi moät söï keát hôïp (‘dus) cuûa nhöõng nguyeân nhaân vaø caùc ñieàu
kieän (duyeân). ‚Nhöõng haønh vi tích cöïc coù ñieàu kieän laø taát caû
nhöõng gì ñöôïc thöïc hieän maø khoâng coù söï chöùng ngoä taùnh
Khoâng,‛ DKR.
Coâng ñöùc – bsod nams, Phaïn: punya, thieän nghieäp, naêng löïc ñöôïc
phaùt sinh bôûi caùc haønh vi tích cöïc cuûa thaân, ngöõ vaø taâm.
Cung ñieän Lieân Hoa Quang – padma ‘od kyi pho brang, cung ñieän
cuûa Ñöùc Padmasambhava trong coõi Phaät Nuùi Huy Hoaøng
Maøu-Ñoàng Ñoû.
Cung ñieän Toaøn Thaéng – rnam rgyal pho brang, cung ñieän cuûa
Trôøi Indra.
Cuoäc vaän ñoäng (phong traøo) thoáng nhaát – ris med, nghóa ñen:
khoâng phaân bieät. Cuoäc vaän ñoäng taâm linh ñöôïc taïo neân bôûi ñaïi
Laït ma löøng danh Jamyang Khyentse Wangpo cuõng nhö
Jamgon Kongtrul Lodro Thaye, Laït ma Mipham, Chogyur
503
Lingpa vaø Patrul Rinpoche. Ñaëc ñieåm cuûa noù laø toân troïng moïi
giaùo lyù vaø tröôøng phaùi Phaät Giaùo.
Cuoän giaáy vaøng – shog ser, mieáng giaáy (khoâng nhaát thieát phaûi laø
maøu vaøng) treân ñoù caùc baûn vaên cuûa caùc kho taøng taâm linh
ñöôïc ghi cheùp.
Cuùng döôøng löûa – gsur, moät vaät cuùng döôøng ñöôïc laøm baèng caùch
ñoát thöïc phaåm treân than ñaù. Noù ñöôïc cuùng döôøng cho chö
Phaät, caùc vò baûo trôï, taát caû chuùng sinh noùi chung vaø ñaëc bieät laø
nhöõng tinh linh lang thang vaø nhöõng keû maø vôùi hoï ta coù nhöõng
moùn nôï nghieäp. gsur traéng thoâng thöôøng ñöôïc chuaån bò vôùi ba
thöïc phaåm traéng vaø ba thöïc phaåm ngoït. gsur ñoû ñöôïc chuaån bò
vôùi thòt.
Cöïu Dòch – snga ‘gyur, danh hieäu ñöôïc ban cho caùc giaùo lyù ñaàu
tieân ñöôïc dòch töø Phaïn ngöõ vaø truyeàn baù ôû Taây Taïng, laø giaùo
lyù cuûa Coå Phaùi, hay truyeàn thoáng Nyingmapa, töông phaûn vôùi
giaùo lyù ñöôïc dòch vaø truyeàn baù töø theá kyû thöù möôøi trôû ñi vaø laø
giaùo lyù sinh ra Truyeàn thoáng Môùi (Taân Phaùi) cuûa Phaät Giaùo
Taây Taïng.
Dagpo Rinpoche – dwags po rin po che (1079-1153), cuõng ñöôïc
goïi laø Gampopa, ñeä töû noåi tieáng nhaát cuûa Milarepa vaø laø vò
saùng laäp doøng tu Kagyupa.
Daka – mkha ‘gro, nghóa ñen: du haønh trong Phaùp Giôùi, hay dpa’
bo, vò anh huøng. Trong Kim Cöông Thöøa thì Daka töông ñöông
vôùi Boà Taùt. Töø töông ñöông chæ gioáng ñöïc cuûa Dakini.
Dakini – mkha’ ‘gro ma, nghóa ñen: du haønh trong Phaùp Giôùi.
Nguyeân lyù nöõ ñöôïc keát hôïp vôùi trí tueä. Thuaät ngöõ naøy coù vaøi
caáp ñoä yù nghóa. Coù nhöõng Dakini thoâng thöôøng laø nhöõng hieän
theå vôùi moät möùc ñoä naêng löïc taâm linh naøo ñoù, vaø caùc Dakini
trí tueä laø nhöõng baäc hoaøn toaøn chöùng ngoä. Xem ba goác.
Damchen – dam chen (rdo rje legs pa), moät vò Hoä Phaùp, bò Ñöùc
Padmasambhava buoäc phaûi tuyeân theä.
504
Darsaka – mthong ldan, danh hieäu khaùc cuûa Ajatasatru (A Xaø

Theá), nam töû cuûa Vua Bimbisara (Bình Sa), vua xöù Magadha
(Ma Kieät Ñaø) vaø laø vò baûo trôï quan troïng nhaát cuûa Ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni. Maëc duø oâng ñaõ gieát haïi thaân phuï mình, veà
sau oâng aên naên vaø tònh hoùa caùc haønh vi tieâu cöïc cuûa mình tôùi
möùc ñaït ñöôïc caáp ñoä cuûa moät Boà Taùt.
Dharmakaya – chos sku, nghóa ñen: Phaùp Thaân. Phöông dieän
taùnh Khoâng cuûa Phaät Quaû. Noù coù theå ñöôïc dòch laø thaân töôùng
cuûa chaân lyù, chieàu kích tuyeät ñoái.
Dharmata (Phaùp taùnh) – chos nyid, ‚baûn taùnh troáng khoâng.‛
DICT.
Dharmodgata – chos ‘phags, ‚Phaùp Sieâu phaøm,‛ vò Boà Taùt maø
Sadaprarudita thoï nhaän giaùo lyù veà trí tueä sieâu vieät.
Dieâm Phuø Ñeà (Jambudvipa) – ‘dzam bu gling, luïc ñòa phía nam,
moät trong boán ‚luïc ñòa‛ chính trong vuõ truï hoïc cuûa AÁn Ñoä thôøi
xa xöa, laø nôi chuùng ta sinh soáng. Trong moät vaøi tình huoáng
danh hieäu naøy aùm chæ mieàn Nam AÙ, vaø trong caùc tình huoáng
khaùc noù aùm chæ theá giôùi trong moät yù nghóa thoâng thöôøng.
Dipamkara – Phaùp danh cuûa Atisa.
Doha – moät baøi ca trong ñoù moät thaønh töïu giaû (ví duï nhö Ngaøi
Saraha hay Virupa) dieãn taû söï chöùng ngoä cuûa Ngaøi.
Doøng bieåu töôïng cuûa caùc Vidyadhara – rig ‘dzin brda yi brgyud,
doøng truyeàn daïy caùc giaùo lyù baèng phöông tieän laø nhöõng cöû chæ
hay bieåu töôïng.
Doøng laéng nghe cuûa chuùng sinh bình thöôøng – gang zag snyan
brgyud, doøng truyeàn daïy maø vò Thaày caàn phaûi söû duïng ngoân töø
vaø ñeä töû laéng nghe nhöõng lôøi leõ aáy, hôn laø söï truyeàn daïy giaùo
lyù baèng caùch taâm-truyeàn-taâm hay duøng caùc bieåu töôïng.
Doøng Taâm truyeàn cuûa caùc Ñaáng Chieán Thaéng - rgyal ba dgongs
brgyud, doøng truyeàn daïy giaùo lyù taâm truyeàn taâm.
505
Drikung Kyobpa – ‘bri gung skyob pa (1143-1217), vò saùng laäp Tu

vieän Drikung vaø phaùi Drikung Kagyu.
Drom Tonpa – ‘brom ston pa, ñöôïc goïi laø ‘brom ston rgyal ba’i
‘byung gnas (1005-1064), ñeä töû Taây Taïng chính cuûa Atisa,
moät trong nhöõng vò Thaày ñaàu tieân cuûa phaùi Kadampa vaø laø vò
saùng laäp Tu vieän Radreng (rva sgreng) (thöôøng ñöôïc phieân aâm
laø ‚Reting‛).
Druk Pema Karpo – ‘brug padma dkar po (theá kyû thöù 16),
Drukchen Rinpoche thöù 3, Ñaïo sö vaø taùc gia vó ñaïi cuûa phaùi
Drukpa Kagyu vaø laø vò saùng laäp Tu vieän Sangak Choling.
Ñaø ra ni – gzungs, thaàn chuù ñöôïc gia hoä bôûi moät vò Phaät hay Boà
Taùt, noù coù naêng löïc cöùu giuùp chuùng sinh. Coù nhieàu trong caùc
sutra (Kinh), thöôøng khaù daøi.
Ñaïi Ca Dieáp – ‘od srung chen po, moät trong nhöõng ñeä töû Thanh
Vaên xuaát saéc nhaát cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni, vaø laø vò
laõnh ñaïo trong soá nhöõng ngöôøi ñaàu tieân bieân soaïn
Abhidharma. Sau khi Ñöùc Phaät tòch dieät, Ngaøi trôû thaønh Giaùo
Chuû ñaàu tieân cuûa Giaùo Phaùp, ñöôïc giao phoù troïng traùch hoä trì
Giaùo lyù vaø Taêng Ñoaøn.
Ñaïi Thaønh töïu giaû – grub chen, moät yogi ñaõ ñaït tôùi söï thaønh töïu
sieâu vieät.
Ñaïi Thöøa – theg pa chen po, Phaïn: mahayana, thöøa (coã xe) cuûa
caùc Boà Taùt, ñaïi laø bôûi noù nhaém tôùi Phaät Quaû vieân maõn vì söï
lôïi laïc cuûa taát caû chuùng sinh.
Ñaïi Vieân Maõn – dzogs pa chen po, teân khaùc cuûa Atiyoga, toät ñænh
cuûa chín thöøa. Vieân Maõn coù nghóa laø taâm thöùc, trong baûn taùnh
cuûa noù, bao goàm moät caùch töï nhieân moïi phaåm tính cuûa ba
thaân: baûn taùnh cuûa noù laø taùnh Khoâng, Phaùp Thaân; bieåu loä töï
nhieân cuûa noù laø söï trong saùng, Baùo Thaân, vaø loøng bi maãn cuûa
noù thì truøm khaép, Hoùa Thaân. Ñaïi coù nghóa laø söï vieân maõn naøy
506
laø ñieàu kieän töï nhieân cuûa moïi söï. AT: söï ñaïi toaøn thieän. Giaùo
lyù cuûa Ñaïi Vieân Maõn ñöôïc phaân loaïi trong ba phaàn: phaàn taâm
(sems sde), phaàn Phaùp Giôùi (klong sde), vaø phaàn giaùo huaán coát
tuûy (man ngag gi sde). Cuõng xem Daãn nhaäp.
Ñaøm – bad kan, moät trong ba theå dòch theo y khoa Taây Taïng.
Cuõng xem gioù, maät.
Ñaïo sö Kim Cöông – rdo rje slod spon, Phaïn. vajracarya, ‚Ñaïo sö
taâm linh, baäc giôùi thieäu ta vôùi moät maïn ñaø la cuûa Maät chuù thöøa
vaø ban nhöõng giaùo huaán giaûi thoaùt.‛ DICT.
Ñaïo Sö Quyù baùu xöù Oddiyana – o rgyan rin po che, moät trong
nhöõng danh hieäu cuûa Ñöùc Padmasambhava (Lieân Hoa Sanh).
Ñaáng Bi Maãn – thugs rje chen po, tính ngöõ cuûa Ñöùc
Avalokitesvara (Quaùn Theá AÂm).
Ñaáng Bi Maãn Sieâu Phaøm – ‘phags pa thugs rje chen po, moät trong
nhöõng danh hieäu ñöôïc taëng cho Ñöùc Avalokitesvara
(Chenrezi), Boà Taùt cuûa loøng bi maãn.
Ñaáng Chieán Thaéng - rgyal ba, Phaïn: jina, moät vò Phaät.
Ñaáng Toaøn Giaùc – kun mkhyen chen po, danh hieäu ñöôïc nhieàu
ngöôøi bieát cuûa Ngaøi Longchenpa.
Ñaáng Tuyeân Thuyeát Giaùo Phaùp baèng Gioïng Noùi Du Döông Voâ
Taän – sgra dbyangs mi zad pa sgrogs pa, danh hieäu cuûa moät vò
Phaät.
Ñeà Baø Ñaït Ña (Devadatta) – lhas byin, moät anh em hoï cuûa Ñöùc
Phaät maø söï ganh tò cuûa oâng ñaõ ngaên caûn oâng khoâng ruùt ra ñöôïc
baát kyø lôïi ích naøo töø caùc giaùo lyù.
Ñeä töû cö só – dge bsnyen, Phaïn: upasaka, ngöôøi trì giöõ caùc giôùi
nguyeän quy y vaø naêm giôùi nguyeän khaùc (hay chæ moät vaøi giôùi
nguyeän trong soá ñoù): khoâng saùt sinh, khoâng noùi doái, khoâng
troäm caép, khoâng taø daâm, vaø khoâng duøng chaát gaây say. Noù laø
moät trong taùm loaïi giôùi nguyeän Pratimoksa (Bieät Giaûi Thoaùt.)
507
Ñi nhieãu – skor ba, haønh vi toân kính trong vieäc ñi boä theo chieàu
kim ñoàng hoà vôùi söï taäp trung vaø tænh giaùc xung quanh moät linh
vaät, ví duï nhö moät ñieän thôø, baûo thaùp, nuùi thieâng, hay ngoâi
nhaø, vaø thaäm chí con ngöôøi, cuûa moät vò Thaày taâm linh.
Ñòa nguïc – dmyal ba, Phaïn: naraka, moät trong saùu coõi, trong ñoù ta
kinh nghieäm noãi khoå maõnh lieät. Trong coõi ñòa nguïc ta thöôøng
kinh nghieäm nhöõng haäu quaû cuûa caùc haønh vi hôn laø taïo neân
nhöõng nguyeân nhaân môùi.
Ñoái töôïng hay chaát theå samaya – dam tshig gi rdzas, ñoái töôïng
hay thaønh phaàn thieát yeáu ñoái vôùi hay ñeå naâng caáp nhöõng thöïc
haønh Kim Cöông Thöøa.
Ñöùc Phaät Thöù Hai – sangs rgyas gnyis pa, moät tính ngöõ cuûa
Padmasambhava.
Gampopa – sgam po pa, xem Dagpo Rinpoche.
Gandharva – dri za, nghóa ñen: ngöôøi aên muøi höông. Tinh linh
soáng baèng caùc muøi höông. Cuõng ñöôïc duøng cho chuùng sinh
trong traïng thaùi trung gian.
Garab Dorje – dga’ rab rdo rje, danh hieäu Taây Taïng noåi tieáng
hôn caùc danh hieäu baèng Phaïn ngöõ cuûa Ngaøi laø Pramudavajra,
Prahevajra, Surativajra hay Prajnabhava. Baäc Thaày ñaàu tieân
mang thaân töôùng con ngöôøi trong doøng truyeàn thöøa Ñaïi Vieân
Maõn.
Garuda – khyung, moät con chim thaàn thoaïi coù kích thöôùc raát lôùn
coù theå bay ngay khi tröùng nôû, töôïng tröng cho trí tueä nguyeân
sô. Naêm maøu trong thaân noù ñoâi khi ñöôïc töôïng tröng cho naêm
trí tueä. Noù laø ñòch thuû cuûa caùc naga (roàng), vaø ñöôïc mieâu taû
vôùi moät con raén trong moû cuûa noù, töôïng tröng cho vieäc tieâu
dieät caùc caûm xuùc tieâu cöïc.
Gelugpa – dge lugs pa, moät trong caùc tröôøng phaùi chính cuûa
Truyeàn thoáng Môùi, ñöôïc Ngaøi Je Tsongkhapa (1357-1419)
508
saùng laäp vaø luùc ñaàu ñöôïc goïi laø Gandenpa theo teân truï xöù cuûa
Ngaøi, tu vieän Ganden.
Geshe – dge bshes, thieän tri thöùc. Thuaät ngöõ thöôøng duøng cho moät
vò Thaày Kadampa. Veà sau noù ñöôïc duøng ñeå chæ moät tieán só
trieát hoïc trong phaùi Gelugpa.
Ghost – ‘dre, tinh hoàn cuûa ngöôøi cheát hay toång quaùt hôn nöõa, tinh
linh hoïa haïi.
Giai ñoaïn phaùt trieån –bskyed rim, Phaïn. utpattikrama ‚yoga thieàn
ñònh qua ñoù ta tònh hoùa baûn thaân veà caùc dính maéc quen thuoäc
cuûa ta vôùi boán loaïi cuûa söï sinh ra vaø trong ñoù ta thieàn ñònh veà
caùc saéc töôùng, aâm thanh vaø tö töôûng coù baûn taùnh cuûa caùc Boån
Toân, thaàn chuù vaø trí tueä.‛ DICT.
Giai ñoaïn toaøn thieän (thaønh töïu) – rdzogs rim, Phaïn.
sampannakrama. 1. ‚vôùi caùc ñaëc ñieåm‛ (mtshan bcas), ñoù laø
thieàn ñònh veà caùc kinh maïch vaø naêng löïc cuûa thaân ñöôïc quaùn
töôûng laø moät thaân kim cöông. 2. ‚khoâng coù caùc ñaëc ñieåm‛
(mtshan med), ñoù laø giai ñoaïn thieàn ñònh trong ñoù caùc saéc
töôùng ñöôïc quaùn töôûng trong giai ñoaïn phaùt trieån ñöôïc tan hoøa
vaø ta an truï trong kinh nghieäm veà taùnh Khoâng.
Giaùc ngoä – byang chub, Phaïn: bodhi, söï tònh hoùa (byang) moïi che
chöôùng vaø chöùng ngoä (chub) taát caû caùc phaåm tính.
Giaùc taùnh – rig pa, Phaïn: vidya, traïng thaùi nguyeân sô cuûa taâm,
töôi môùi, bao la, choùi ngôøi, vaø sieâu vöôït nieäm töôûng.
Giaûi thoaùt – thar pa, Phaïn: moksa, 1) söï töï do thoaùt khoûi samsara
(luaân hoài sinh töû), laø moät vò A La Haùn hay moät vò Phaät. 2) ñoâi
khi, bsgral las byed pa, söï thöïc hieän haønh ñoäng giaûi thoaùt, moät
thöïc haønh ñeå giaûi thoaùt taâm thöùc cuûa chuùng sinh hieåm aùc vaøo
moät coõi Phaät. Cuõng xem chuù thích 75.
Gioù 1) xem naêng löïc. 2) moät trong ba theå dòch theo y khoa Taây
Taïng. Cuõng xem maät, ñaøm.
509
Goïi Thaày töø xa – bla ma rgyang ‘bod, moät loaïi caàu nguyeän khao
khaùt vò Thaày taâm linh cuûa ta.
Gotsangpa (Gonpa Dorje) – rgod tshang pa mgon po rdo rje
(1189-1258), Ñaïo sö Kagyupa, ñeä töû cuûa Tsangpa Gyare, vò saùng
laäp moät nhaùnh cuûa phaùi Drukpa Kagyu vaø cuûa nhieàu tu vieän.
Guru Rinpoche – guru rin po che, danh hieäu phoå thoâng nhaát cuûa
Ñöùc Padmasambhava ôû Taây Taïng.
Guru yoga – bla ma’i rnal ‘byor, thöïc haønh hoøa troän taâm ta vôùi
taâm vò Thaày.
Gyalse Rinpoche – rgyal sras rin po che, nghóa ñen: Nam töû Quyù
baùu cuûa caùc Ñaáng Chieán Thaéng. Moät danh hieäu ñöôïc ban cho
Thogme Zangpo (1295-1369), moät Ñaïo sö vó ñaïi cuûa caùc
truyeàn thoáng Nyingma vaø Sakya vaø taùc giaû cuûa Ba möôi baûy
Yeáu toá cuûa moät Thöïc haønh Boà Taùt (rgyal sras lag len).
Gyelgong – rgyal ‘gong. Moät loaïi tinh linh hieåm aùc.
Hai Baäc Sieâu Vieät – mchog gnyis, Gunaprabha (yon tan ‘od) vaø
Sakyaprabha (sha kya ‘od).
Hai chaân lyù – bden pa gnyis, chaân lyù tuyeät ñoái vaø chaân lyù töông
ñoái.
Hai che chöôùng – sgrib gnyis, caùc che chöôùng cuûa nhöõng caûm
xuùc tieâu cöïc (phieàn naõo chöôùng) vaø caùc che chöôùng thuoäc yù
nieäm (sôû tri chöôùng). Cuõng xem caùc che chöôùng vaø boán che
chöôùng.
Hai möôi laêm ñeä töû – rje ‘bang nyer lnga, caùc ñeä töû Taây Taïng vó
ñaïi nhaát cuûa Ñöùc Padmasambhava. Taát caû caùc Ngaøi ñaõ ñaït
ñöôïc söï thaønh töïu sieâu vieät. Nhöõng vò noåi tieáng nhaát laø Vua
Trisong Detsen, Yeshe Tsogyal, vaø Vairotsana. Nhieàu Ñaïo
sö vó ñaïi cuûa Phaät Giaùo Taây Taïng laø hieän thaân cuûa hai möôi
laêm ñeä töû naøy.
510
Hai möôi moát Genyen – dge bsnyen nyer gcig, moät nhoùm tinh linh
bò Ñöùc Padmasambhava khuaát phuïc vaø trôû thaønh caùc vò Hoä
Phaùp.
Hai muïc ñích – don gnyis, muïc ñích, lôïi ích hay haïnh phuùc (rang
don) cuûa rieâng ta vaø muïc ñích, lôïi ích hay haïnh phuùc cuûa
nhöõng ngöôøi khaùc (gzhan don). Thöôøng ñöôïc hieåu trong yù
nghóa toái haäu cuûa muïc ñích cho baûn thaân ñaït ñöôïc nhôø söï
chöùng ngoä taùnh Khoâng, Phaùp Thaân, vaø muïc ñích cho nhöõng
ngöôøi khaùc nhôø loøng bi maãn hieån loä nhö Saéc Thaân.
Hai tích taäp – tshogs gnyis, Phaïn: sambharadvaya, tích taäp coâng
ñöùc (bsod nams, Phaïn: punya) vaø tích taäp trí tueä (ye shes,
jnana).
Haønh giaû chai lì – chos dred, nghóa ñen: ‚con gaáu Phaùp.‛ Ngöôøi
khoâng bò Giaùo Phaùp ñieàu phuïc, ngöôøi hieåu bieát Phaùp nhöng
khoâng thöïc haønh noù, khieán taâm thöùc hoï trôû neân chai cöùng..‛
DICT. Ngöôøi chæ coù söï hieåu bieát trí thöùc maø khoâng coù chuùt
kinh nghieäm naøo, nhöng cho raèng mình thaáu suoát toaøn boä Giaùo
Phaùp.
Haønh vi tích cöïc – dge ba, Phaïn: kusala. ‚ Nhöõng gì taïo neân haïnh
phuùc‛ (Dudjom Rinpoche). AT: haønh vi lôïi laïc, ñöùc haïnh.
Haønh vi tieâu cöïc – sdig pa hoaëc mi dge ba, Phaïn: asubha. ‚Nhöõng
gì taïo neân ñau khoå‛ (Dudjom Rinpoche). AT: haønh vi aùc haïi,
vieäc laøm khoâng laønh maïnh, ñieàu xaáu.
Hæ Laïc Hieån Loä – mngon par dga’ ba, Phaïn: Abhirati, teân cuûa
moät kieáp vaø laø teân moät coõi cuûa Ñöùc Phaät Aksobhya (Baát
Ñoäng).
Hieàn Kieáp – bskal pa bzang po, Phaïn: bhadrakalpa, kieáp hieän taïi,
ñöôïc goïi laø hieàn (toát laønh) bôûi noù laø moät kieáp trong ñoù moät
ngaøn vò Phaät xuaát hieän.
511
Hoä Phaùp – chos skyong, Phaïn: dharmapala. Caùc vò Hoä Phaùp baûo
veä giaùo lyù khoâng bò suy vi vaø söï truyeàn daïy noù khoâng bò quaáy
nhieãu, xuyeân taïc. Ñoâi khi caùc Hoä Phaùp laø caùc hieän thaân cuûa
chö Phaät vaø Boà Taùt, vaø ñoâi khi laø nhöõng tinh linh, caùc vò trôøi
hay quyû ma ñaõ bò ñieàu phuïc bôûi moät Ñaïo sö taâm linh vó ñaïi vaø
bò buoäc phaûi tuyeân theä.
Hoùa Thaân (nirmanakaya) – sprul sku, thaân töôùng cuûa söï hieån loä,
phöông dieän cuûa Phaät Quaû hieån loä baèng loøng bi maãn ñeå cöùu
giuùp chuùng sinh bình thöôøng.
Hôi aám (daáu hieäu) – drod rtags, moät daáu hieäu cho thaáy söï thöïc
haønh ñang baét ñaàu tieán trieån. (Khi moät ngoïn löûa taïo neân nhieät
thì coù nghóa laø noù ñaõ baét ñaàu chaùy toát.) Thaønh ngöõ naøy khoâng
ñaëc bieät noùi tôùi moät kinh nghieäm veà thaân nhieät.
Huynh ñeä vaø tæ muoäi kim cöông – rdo rje spun, caùc haønh giaû cuøng
moät Thaày, hoaëc cuøng vôùi nhöõng vò ta töøng nhaän laõnh caùc giaùo
lyù Kim Cöông Thöøa. Xem caùc baèng höõu taâm linh.
Indra (Ñeá Thích) – brgya byin, vua coõi trôøi thöù Ba möôi ba.
Jamgon Kongtrul (Vó ñaïi), Lodro Thaye – ‘jam mgon kong sprul
blo gros mtha’yas (1813-1899) laø moät vò Thaày vó ñaïi cuûa
phong traøo khoâng-boä phaùi vaø cuøng vôùi Jamyang Khyentse
Wangpo, chòu traùch nhieäm söu taäp vaøi tuyeån taäp vó ñaïi goàm
caùc giaùo lyù vaø thöïc haønh töø moïi truyeàn thoáng, keå caû Kho taøng
caùc Giaùo lyù ñöôïc Phaùt hieän laïi (rin chen gter mdzod).
Jetsun Mila – re brtsun mi la (1040-1123), yogi vaø thi só vó ñaïi cuûa
Taây Taïng maø tieåu söû vaø caùc baøi ca taâm linh cuûa Ngaøi naèm
trong soá nhöõng taùc phaåm ñöôïc yeâu quyù nhaát trong Phaät Giaùo
Taây Taïng. Moät trong nhöõng ñeä töû xuaát saéc nhaát cuûa Marpa,
Ngaøi ôû trong soá caùc Ñaïo sö vó ñaïi nhaát vaøo luùc khôûi nguyeân
cuûa phaùi Kagyupa.
Jigme Lingpa – ‘jigs med gling pa (1729-1798), xem daãn nhaäp cuûa
saùch naøy. Ngaøi ñöôïc coi laø moät hieän thaân hôïp nhaát cuûa
512
Vimalamitra, Vua Trisong Detsen vaø Gyalse Lharje. Patrul

Rinpoche thöôøng ñöôïc coi laø hieän thaân veà ngöõ cuûa Jigme
Lingpa.
Jowo vaø Sakya – jo shag rnam gnyis, Jowo Mikyo Dorje vaø Jowo
Sakyamuni, hai pho töôïng cuûa Ñöùc Phaät ñöôïc ñöa sang Taây
Taïng thaät trang troïng bôûi caùc coâng chuùa xöù Nepal vaø Trung
Quoác maø Vua Songtsen Gampo keát hoân vaøo theá kyû thöù 7.
Jowo – jo bo, nghóa ñen: chuùa coâng (Phaùp Vöông). Moät danh hieäu
thöôøng ñöôïc ngöôøi Taây Taïng söû duïng ñoái vôùi hoïc giaû AÁn Ñoä
Atisa.
Jowo Rinpoche – jo wo rin po che, moät pho töôïng töôïng tröng cho
Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni luùc 12 tuoåi, trong ñieän Jokhang ôû
Lhasa.
Jungpo – ‘byung po, moät loaïi tinh linh hieåm aùc.
Kadampa – bka’ gdams pa, phaùi thöù nhaát trong caùc tröôøng phaùi
thuoäc Truyeàn thoáng Môùi, tuaân theo caùc giaùo lyù cuûa Ngaøi
Atisa. Phaùi naøy nhaán maïnh vaøo loøng bi maãn, hoïc taäp vaø giôùi
luaät thanh tònh. Giaùo lyù cuûa noù ñöôïc tieáp noái bôûi taát caû caùc
tröôøng phaùi khaùc, ñaëc bieät laø phaùi Gelugpa. Phaùi Gelugpa
cuõng ñöôïc goïi laø phaùi Taân Kadampa.
Kagyupa – bka’ brgyud pa, moät trong nhöõng tröôøng phaùi cuûa
Truyeàn thoáng Môùi, noù tuaân theo giaùo lyù ñöôïc Dòch giaû
Marpa ñem töø AÁn Ñoä sang Taây Taïng vaø ñöôïc truyeàn daïy tôùi
Ngaøi Milarepa. Phaùi naøy coù vaøi nhaùnh.
Kapala – ka pa la, moät caùi cheùn ñöôïc laøm baèng ñænh soï ngöôøi.
Karma Chagme – karma chags med (theá kyû 16), Laït ma noåi tieáng
cuûa phaùi Kagyupa, ngöôøi hôïp nhaát giaùo lyù cuûa phaùi Ngaøi vôùi
giaùo lyù phaùi Nyingmapa vaø laø giaùo thoï cuûa vò khaùm phaù kho
taøng Namcho Mingyur Dorje.
513
Karmapa – kar ma pa, danh hieäu cuûa nhöõng ñaïi Laït ma thuoäc
phaùi Kagyupa maø doøng truyeàn thöøa Hoùa Thaân cuûa caùc Ngaøi
baét ñaàu töø Dusum Khyenpa (1110-1193). Caùc vò Karmapa laø
nhöõng tulku ñaàu tieân ñöôïc thöøa nhaän ôû Taây Taïng.
Kasyapa (Ca Dieáp) – ‘od srung, vò thöù ba trong moät ngaøn vò Phaät
trong kieáp hieän taïi, vò Phaät xuaát hieän tröôùc Ñöùc Thích Ca
Maâu Ni. Kasyapa cuõng laø teân cuûa moät trong nhöõng ñeä töû
Thanh Vaên cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Katyayana- Vò A La Haùn AÁn Ñoä laø moät ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät vaø
ghi cheùp laïi moät phaàn cuûa Abhidharma (A tì ñaøm).
Kaya (Thaân) – sku, xem ba thaân, boán thaân, naêm thaân.
Keát quaû cuûa caùc haønh vi – las rgyu ‘bras, Phaïn: phala. Xem
nghieäp (karma).
Keát quaû quy ñònh – dbang gi ‘bras bu, taùc duïng cuûa caùc haønh vi
leân hoaøn caûnh trong ñoù ta soáng trong moät ñôøi töông lai.
Keát quaû vieân maõn – rnam smin gyi ‘bras bu, Phaïn: vipakaphala,
thôøi ñieåm moät haønh ñoäng coù keát quaû cöïc ñaïi, ví duï nhö moät söï
taùi sinh trong ñòa nguïc.
Khampa Lungpa – khams pa lung pa (sgang sha’kya yon tan)
(1025-1115), moät Laït ma Kadampa, moät trong nhöõng ñeä töû
chính cuûa Drom Tonpa.
Kharak Gomchung, (Geshe) – kha rag sgom chung, moät Laït ma
Kadampa soáng vaøo theá kyû thöù 11, ñeä töû cuûa Geshe Potowa.
Danh hieäu cuûa Ngaøi coù nghóa laø ‚Tieåu Thieàn giaû xöù Kharak,‛
vaø Ngaøi noåi tieáng bôûi taùnh kieân trì vaø söï aùp duïng nghieâm caån
giaùo lyù. Ta ñöôïc bieát raèng Ngaøi ñaõ thoï nhaän giaùo lyù Ñaïi Vieân
Maõn vaø thaønh töïu thaân caàu voàng.
Khatvanga – moät chóa ba vôùi nhieàu vaät trang söùc coù tính chaát
töôïng tröng.
Kho taøng – xem kho taøng taâm linh.
514
Kho taøng taâm linh – gter ma, caùc giaùo lyù, cuøng nhöõng pho töôïng
vaø nhöõng ñoà vaät khaùc ñaõ ñöôïc Ñöùc Padmasambhava, Yeshe
Tsogyal vaø nhöõng vò khaùc caát daáu trong ñaát, ñaù, caùc hoà vaø caây
coái, hoaëc ngay caû trong nhöõng ñòa ñieåm vi teá hôn chaúng haïn
nhö khoâng gian hay taâm vì lôïi ích cuûa caùc theá heä töông lai, vaø
sau ñoù ñöôïc phaùt hieän laïi baèng nhöõng caùch theá phi thöôøng bôûi
nhöõng Hoùa Thaân cuûa caùc ñeä töû cuûa Ñöùc Padmasambhava, laø
nhöõng baäc khaùm phaù kho taøng (nhöõng vò Khai Maät Taïng).
Khoâng chænh söûa – ma bcos pa, Phaïn: naisargika, ñeå trong traïng
thaùi nguyeân sô cuûa noù, khoâng coù nhöõng vaän duïng hay taïo taùc.
Khoâng Chieán ñaáu – ‘thab bral, Phaïn: Yama, teân cuûa moät coõi trôøi
trong Duïc Giôùi, ñöôïc goïi nhö theá laø bôûi noù cao tôùi möùc caùc vò
trôøi ôû ñoù khoâng phaûi chieán ñaáu vôùi caùc baùn-thaàn. Xem ba coõi.
Khu, Ngok vaø Drom – ba ñeä töû chính cuûa Atisa. Danh hieäu ñaày
ñuû cuûa caùc Ngaøi laø Khuton Tsondru Yungdrung, Ngok Lekpai
Sherab, vaø Drom Gyalwai Jungne (Drom Tonpa).
Khuynh höôùng – xem nhöõng khuynh höôùng quen thuoäc.
Kieáp (Kalpa) – bskal pa. Moät ñaïi kieáp, töông öùng vôùi moät chu kyø
hình thaønh vaø hoaïi dieät cuûa moät theá giôùi, ñöôïc phaân ra thaønh
taùm möôi kieáp trung gian. Moät kieáp trung gian bao goàm moät
kieáp nhoû trong ñoù thoï maïng v.v.. taêng tröôûng vaø moät kieáp nhoû
trong ñoù thoï maïng suy giaûm.
Kila – phur ba, Boån Toân phaãn noä, phöông dieän hoaït ñoäng cuûa taát
caû chö Phaät, moät hieån loä cuûa Vajrasattva. Thöïc haønh lieân
quan tôùi Boån Toân naøy ñöôïc ñaët neàn treân boán phöông dieän cuûa
Kila, ñoù laø caùc phöông dieän vaät theå nghi leã, loøng bi maãn, Boà
Ñeà taâm vaø trí tueä-tænh giaùc.
Kim cöông – coù caùc phaåm tính cuûa vajra (kim cöông).
Kim Cöông Hæ – bzhad pa rdo rje, danh hieäu khaùc cuûa Garab
Dorje.
515
Kim Cöông Hoan Hæ – dgyes pa rdo rje, moät danh hieäu cuûa
Garab Dorje.
Kinh (Sutra) – mdo, moät baûn vaên suùc tích do Ñöùc Phaät thuyeát;
moät trong Ba Pitaka. Xem Tam Taïng (Tripitaka).
Kinh maïch – rtsa, Phaïn. nadi, caùc kinh maïch vi teá trong ñoù naêng
löïc vi teá (rlung, Phaïn. prana) löu thoâng. Caùc kinh maïch chính
beân traùi vaø phaûi chaïy töø caùc loã muõi tôùi döôùi roán, ôû ñoù chuùng
hôïp thaønh kinh maïch trung öông.
Kinh maïch trung öông – rtsa dbu ma, Phaïn. avadhuti, truïc giöõa
cuûa thaân vi teá. Söï moâ taû chính xaùc cuûa noù thay ñoåi tuøy theo
thöïc haønh ñaëc bieät. Noù töôïng tröng cho trí tueä baát-nhò.
Krisnacarya – nag po spyod pa, moät trong taùm möôi boán Ñaïi
Thaønh töïu giaû cuûa AÁn Ñoä.
Krisnacarya – nag po spyod pa, moät trong taùm möôi tö Ñaïi Thaønh
töïu giaû cuûa AÁn Ñoä.
Kriya (yoga) – bya ba, caùi thöù nhaát trong ba tantra ngoaïi, caùi thöù
tö trong chín thöøa. Trong loaïi thöïc haønh naøy ñieåm nhaán chuû
yeáu ñöôïc ñaët treân caùch haønh xöû vaø söï tinh saïch ñuùng ñaén beân
ngoaøi.
Ksatriya – rgyal rigs, moät trong boán giai caáp cuûa heä thoáng xaõ hoäi
AÁn Ñoä thôøi xa xöa, giai caáp cuûa caùc vua chuùa vaø chieán só.
Kusa – ku sha, moät loaïi coû ñöôïc coi laø toát laønh, bôûi Ñöùc Phaät ñaõ
an toïa treân moät taám neäm laøm baèng loaïi coû naøy khi Ngaøi thaønh
töïu Giaùc ngoä.
La Saùt – srin po, moät loaïi tinh linh hieåm ñoäc aên thòt ngöôøi.
Laïc (kinh nghieäm) – bde nyams, moät trong ba loaïi kinh nghieäm
trong vieäc thieàn ñònh. Xem caùc kinh nghieäm.
Laïc vaø taùnh Khoâng – bde stong, ñaïi laïc ñöôïc kinh nghieäm maø
khoâng coù söï baùm luyeán, nhö troáng khoâng.
516
Laït ma – bla ma, Phaïn: guru, 1) vò Thaày taâm linh, ñöôïc giaûi nghóa
laø söï traùi ngöôïc cuûa bla na med pa, ‚khoâng coù gì sieâu vieät.‛ 2)
thöôøng ñöôïc duøng roäng raõi ñeå chæ caùc tu só hay yogi Phaät Giaùo
noùi chung.
Lakhe – gla khe, loaïi caây coù voû ngoït.
Langri Thangpa, (Geshe) – glang ri thang pa (1054-1123), Geshe
phaùi Kadampa, ñeä töû cuûa Geshe Potowa, taùc giaû cuûa Tu Taäp
Taâm thöùc trong Taùm Baøi Keä vaø laø vò saùng laäp Tu vieän
Langthang.
Leã laïy – phyag ‘tshal ba, cöû chæ toân kính, trong ñoù traùn, hai baøn tay
vaø hai ñaàu goái chaïm ñaát.
Lingje Repa – gling rje ras pa (1128-1188), vò saùng laäp phaùi
Drukpa Kagyu.
Loã môû Brahma – tshang pa’i bu ga, Phaïn. brahmarandra, ñieåm ôû
treân ñænh ñaàu nôi kinh maïch trung öông chaám döùt.
Longchenpa – klong chen rab ‘byams pa (1308-1363), cuõng ñöôïc
goïi laø Baäc Toaøn Giaùc hay Phaùp Vöông, moät trong nhöõng Ñaïo
Sö taâm linh vaø hoïc giaû phi thöôøng nhaát cuûa phaùi Nyingmapa.
Ngaøi ñaõ bieân soaïn hôn 250 luaän thuyeát haàu nhö bao truøm moïi
lyù thuyeát vaø thöïc haønh Phaät Giaùo cho tôùi Ñaïi Vieân Maõn, Ngaøi
ôû trong soá nhöõng Ñaïo Sö vó ñaïi nhaát dieãn giaûng noù. Trong soá
nhöõng luaän thuyeát vaãn coøn löu truyeàn laø caùc taùc phaåm noåi
tieáng: Baûy Kho Taøng (mdzod bdun), Nyingtk Yabzhi (snying tig
ya bzhi), Boä ba Söï Nghæ Ngôi (ngal gso skor gsum), Giaûi Thoaùt
Töï Nhieân (rang grol skor gsum), Boä ba Söï Xua Tan Boùng Toái
(mun sel skor gsum) vaø Caùc Taùc Phaåm Ña Taïp (gsung thor bu).
Luaân xa – ‘khor lo, Phaïn: cakra, moät trong nhöõng trung taâm naêng
löïc ôû nhöõng ñieåm khaùc nhau treân kinh maïch trung öông, töø
ñoù toûa ra nhöõng kinh maïch nhoû vi teá ñi tôùi moïi phaàn trong
thaân theå.
517
Luaät (Vinaya) – ‘dul ba, moät trong Tam Taïng (Ba Pitaka), goàm
nhöõng giaùo lyù veà giôùi luaät vaø ñaïo ñöùc hoïc cuûa tu vieän noùi
chung.
Luùc khôûi ñaàu – Chuùng toâi ñaõ duøng töø naøy ñeå dòch ye trong caùc
thaønh ngöõ nhö ye nas, ‚ngay töø luùc baét ñaàu‛ hay ye dag ‚thanh
tònh töø luùc khôûi ñaàu.‛ Tuy nhieân phaûi hieåu raèng töø naøy khoâng
noùi tôùi moät giaây phuùt ñaàu tieân cuûa söï khôûi nguoàn hay saùng taïo
trong quaù khöù xa xoâi, maø ñuùng hôn noù noùi tôùi söï kieän laø baûn
taùnh thanh tònh ñaõ luoân luoân hieän dieän moät caùch noäi taïi (voâ
thuûy).
Machik Labdron – ma cig lab sgron (1031-1129), moät ñeä töû cuûa
Padampa Sangye, Baø trôû thaønh baäc trì giöõ caùc giaùo huaán veà
thöïc haønh Cho cuûa vò Thaày.
Madhyamika – dbu ma’i lam, xem Trung Ñaïo.
Maha (yoga) – caùi ñaàu tieân trong ba yoga cao caáp theo caùch phaân
loaïi Giaùo Phaùp thaønh chín thöøa. Trong yoga naøy, söï nhaán
maïnh chuû yeáu ñöôïc ñaët treân giai ñoaïn phaùt trieån (bskyed
rim).
Mahamudra – phyag rgya chen po, nghóa ñen: Ñaïi AÁn. Ñaïi AÁn coù
nghóa laø daáu aán cuûa baûn taùnh tuyeät ñoái treân moïi söï, vaø moïi
hieän töôïng thuoäc veà maïn ñaø la trí tueä. Thuaät ngöõ naøy coù theå
ñöôïc duøng ñeå chæ roõ giaùo lyù, thöïc haønh thieàn ñònh hay söï
thaønh töïu sieâu vieät.
Mahayana – theg pa chen po, xem Ñaïi Thöøa.
Maïn ñaø la – dkyil ‘khor, nghóa ñen: trung taâm vaø chu vi. 1) Theá
giôùi vôùi cung ñieän cuûa Boån Toân ôû trung taâm, nhö ñöôïc quaùn
töôûng trong thöïc haønh cuûa giai ñoaïn phaùt trieån. 2) Theá giôùi lyù
töôûng ñöôïc quaùn töôûng nhö moät vaät cuùng döôøng.
Maïn ñaø la baûy ñieåm – mandal so bdun ma, maïn ñaø la goàm coù Nuùi
Tu Di, boán luïc ñòa, maët trôøi vaø maët traêng.
518
Maitreya (Di Laëc) – byams pa, Ñöùc Phaät saép xuaát hieän, vò thöù
naêm trong kieáp hieän taïi. Ngaøi cuõng laø moät trong Taùm Nam Töû
Thaân Thieát Vó Ñaïi.
Maitriyogi – byams pa’i rnal ‘byor pa, moät trong ba vò Thaày chính
cuûa Atisa.
Mamo – mamo, Phaïn: matrika, moät loaïi Dakini.
Mandarava – moät Dakini, con gaùi cuûa Vua xöù Zahor ôû AÁn Ñoä.
Moät trong naêm ñeä töû vaø phoái ngaãu chính cuûa
Padmasambhava vaø moät trong nhöõng vò trì giöõ chính yeáu giaùo
lyù cuûa Ngaøi.
Mandhatri – nga las nu, moät Hoùa Thaân tröôùc cuûa Ñöùc Phaät, vò ñaõ
trôû neân ñaày uy löïc nhôø naêng löïc cuûa coâng ñöùc trong quaù khöù,
nhöng do moät vaøi tö töôûng xaáu aùc neân ñaõ bò maát naêng löïc.
Mani – thaàn chuù cuûa Ñöùc Avalokitesvara (Chenrezi), om mani
padme hum.
Manjusrimitra – ‘jam dpal bshes gnyen, Ñaïo sö thöù hai trong nhaân
loaïi thuoäc doøng truyeàn thöøa Ñaïi Vieân Maõn, moät ñaïi hoïc giaû
cuûa Nalanda vaø ñeä töû cuûa Garab Dorje.
Maøn tröôùng quyù baùu – rin po che’i gdugs, moät trong taùm bieåu
hieän toát laønh, noù töông öùng vôùi ñaàu cuûa Ñöùc Phaät vaø töôïng
tröng cho söï che chôû khoûi caùc haønh vi tieâu cöïc.
Mara - bdud, quyû ma, xem chuù thích 230; keû quyeán ruõ noùi chung,
nhöõng gì gaây chöôùng ngaïi cho thöïc haønh taâm linh vaø söï giaùc
ngoä.
Marpa – lho brag mar pa (1012-1097), Ñaïo sö vaø dòch giaû vó ñaïi
Taây Taïng, ñeä töû cuûa Drogmi, Naropa, Maitripa vaø caùc ñaïi
thaønh töïu giaû khaùc. Ngaøi mang nhieàu tantra töø AÁn Ñoä veà Taây
Taïng vaø phieân dòch chuùng. Caùc giaùo lyù naøy ñöôïc truyeàn xuoáng
Milarepa vaø caùc ñeä töû khaùc cuûa Ngaøi, vaø laø neàn taûng cuûa giaùo
lyù doøng Kagyu.
519
Maät – mkhris pa, moät trong ba chaát dòch cuûa thaân theå, söï maát quaân
bình cuûa noù taïo neân nhöõng loaïi beänh taät khaùc nhau. Cuõng xem
gioù, ñaøm.
Maät Chuù Thöøa – gsang ngags kyi theg pa, moät nhaùnh cuûa Ñaïi
Thöøa, thöøa naøy söû duïng caùc kyõ thuaät ñaëc bieät cuûa caùc tantra
ñeå vieäc ñeo ñuoåi con ñöôøng giaùc ngoä vì taát caû chuùng sinh ñöôïc
nhanh choùng hôn.
Maâu Ni (Muni) – thub pa, nghóa ñen: Ñaáng Vó Ñaïi. Moät tính ngöõ
cuûa moät vò Phaät.
Melong Dorje – me long rdo rje (1243-1303), ñaïi thaønh töïu giaû
Taây Taïng, vò Thaày cuûa Kumaradza, thaày cuûa Longchenpa.
Milarepa – xem Jetsun Mila.
Moät Traêm AÂm – yig brgya, thaàn chuù cuûa Ñöùc Vajrasattva (Kim
Cöông Taùt Ñoûa), töôïng tröng cho tinh tuyù cuûa Moät Traêm Gia
ñình.
Moät Traêm Gia ñình – rigs brgya, boán möôi hai Boån Toân hoøa bình
vaø naêm möôi taùm Boån Toân phaãn noä.
Möôøi hai loaïi giaûng daïy trong Tam Taïng – sde snod bcu gnyis,
nghóa ñen: möôøi hai Tam Taïng, cuõng goïi laø Möôøi hai Nhaùnh
Ngöõ Tuyeät Haûo (gsung rab yan lag bcu gnyis). Möôøi hai loaïi
giaûng daïy do Ñöùc Phaät ban giaûng töông öùng vôùi möôøi hai loaïi
Kinh: kheá kinh (mdo sde, Phaïn: sutra), truøng tuïng (dbyangs
bsnyan, geya), thoï kyù (lung bstan, vyakarana), phuùng tuïng
(tshigs bcad, gatha), töï thuyeát (ched brjod, udana), nhaân duyeân
(gleng gzhi, nidana), baûn sanh (skyes rab, jataka), vò taèng höõu
(rmad byung, adbhutadharma), luaän nghóa (gtan babs,
upadesa), thí duï (rtogs brjod, avadana), baûn söï (de ltar byung,
itivrittaka), vaø phöông quaûng (shin tu rgyas pa, vaipulya).
Möôøi hai phaåm tính cuûa vieäc tu taäp vieân maõn (haïnh ñaàu ñaø) –
sbyangs pa’i yon tan bcu gnyis, Phaïn: dvadasadhutaguna, möôøi
520
hai thöïc haønh khoå haïnh cuûa caùc Thanh Vaên vaø Phaät Ñoäc
Giaùc, chaúng haïn nhö ngaøy aên moät böõa, soáng ôû nôi coâ tòch, chæ
sôû höõu ba y tu vieän, v.v..
Möôøi Hai Tieáng Cöôøi Kim Cöông – rdo rje gad mo bcu gnyis,
moät giaùo lyù cuûa Ñaïi Vieân Maõn.
Möôøi phöông – phyogs bcu, boán phöông chính, boán phöông trung
gian, ñieåm cao nhaát, ñieåm thaáp nhaát.
Muïc Kieàn Lieân (Maudgalyayana) – mo’u ‘gal gyi bu, moät trong
hai ñeä töû Thanh Vaên noåi tieáng nhaát cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca
Maâu Ni. Ngaøi ñöôïc cho laø baäc coù caùc naêng löïc thaàn thoâng vó
ñaïi nhaát.
Nada – ñöôïc ñònh nghóa laø chos nyid kyi rang sgra, aâm thanh töï
nhieân cuûa Phaùp Taùnh (dharmata). Trong aâm hum noù ñöôïc
töôïng tröng bôûi moät ngoïn löûa nhoû treân voøng troøn ôû ñænh, bieåu
töôïng cho traïng thaùi giaùc ngoä, tinh tuyù duy nhaát, giaùc taùnh tænh
thöùc.
Naga (Long, Roàng) – klu, moät sinh loaøi gioáng nhö raén soáng ôû saâu
trong nöôùc hay döôùi maët ñaát. Maëc duø coù caùc naêng löïc kyø dieäu,
hoï ñöôïc xeáp vaøo loaøi suùc sinh. Xem ba coõi.
Nagarjuna (Long Thoï) – klu sgrub (theá kyû thöù 1-2), Ñaïo sö AÁn
Ñoä, moät trong Saùu Vaät Trang Hoaøng. Ngaøi giaûng daïy giaùo lyù
Trung Ñaïo vaø bieân soaïn nhieàu luaän thuyeát trieát hoïc vaø y hoïc.
Nalanda – nôi sinh tröôûng gaàn Rajagriha cuûa ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät
laø Ngaøi Xaù Lôïi Phaát, laø nôi veà sau trong thôøi cuûa caùc vò vua
Gupta (theá kyû thöù 5) trôû thaønh moät trong nhöõng trung taâm tu
hoïc vó ñaïi nhaát cuûa Phaät Giaùo AÁn Ñoä. Noù bò phaù huyû khoaûng
naêm 1200.
Namcho Mingyur Dorje – gnam chos mi ‘gyur rdo rje, moät vò
khaùm phaù kho taøng (khai maät taïng) ôû theá kyû 16.
521
Nanda – dga’bo, moät ngöôøi em hoï cuûa Ñöùc Phaät, veà sau trôû thaønh
moät trong nhöõng ñeä töû xuaát saéc cuûa Ngaøi.
Naropa – na ro pa (1016-1100), hoïïc giaû vaø thaønh töïu giaû AÁn Ñoä,
ñeä töû cuûa Tilopa vaø Ñaïo sö cuûa Dòch giaû Marpa
Naêm Boä – rigs lnga , Phaïn. pancakula, Phaät, Kim Cöông, Baûo
Sanh, Lieân Hoa vaø Nghieäp Boä. Naêm Boä Phaät töôïng tröng cho
thöïc taùnh cuûa moïi söï. Ví duï nhö, Naêm Ñaáng Chieán Thaéng laø
thöïc taùnh cuûa naêm uaån, Naêm Phoái Ngaãu cuûa caùc ngaøi laø thöïc
taùnh cuûa naêm yeáu toá (naêm ñaïi), vaø naêm trí tueä laø thöïc taùnh
cuûa naêm ñoäc, vaø v..v..
Naêm con ñöôøng – lam lnga, Phaïn: pancamarga, naêm giai ñoaïn
lieân tieáp trong con ñöôøng ñi tôùi giaùc ngoä: caùc con ñöôøng tích
taäp, hôïp nhaát, thaáy (kieán), thieàn ñònh, vaø con ñöôøng sieâu vieät
söï hoïc.
Naêm khoa hoïc (Nguõ minh) – rig gnas lnga, Phaïn: pancavidya,
naêm nhaùnh cuûa söï hoïc taäp maø moät pandita phaûi thoâng suoát: 1)
cheá taïo caùc ñoà vaät (gzo rig gnas, silpavidya), 2) tu söûa caùc söï
vaät (bao goàm y khoa; gso ba’i rig gnas, cikitsavidya), 3) ngöõ
vaên (sgra’ rigs gnas, Sabdavidya), 4) luaän lyù hoïc (gtan tshigs
kyi rig gnas, hetuvidya) vaø 5) trieát hoïc (nang don rig gnas,
adhyatmavidya).
Naêm naêng löïc – xem naêng löïc.
Naêm ñoäc – dug lnga, naêm caûm xuùc tieâu cöïc: 1) si, gti mug, Phaïn.
moha (AT: söï voâ minh, laàm laïc), 2) tham, ‘dod chags, raga
(AT: duïc voïng), 3) saân, zhee sdang, dvesa (bao goàm söï thuø
gheùt, giaän döõ, v.v..), 4) ganh tò, phra dog, irsya, vaø 5) kieâu
ngaïo, nga rgyal, mana.
Naêm samaya thöôûng thöùc – dang du slang ba’i dam tshig lnga,
naêm samaya phuï thuoäc trong Ñaïi Vieân Maõn. Chuùng ñeà caäp
tôùi söï vui höôûng naêm loaïi thòt vaø naêm chaát cam loà, nhöõng chaát
522
theå ñöôïc caùc haønh giaû Maät Thöøa söû duïng maø thoâng thöôøng
ñöôïc coi laø baát tònh hay bò caám kî.
Naêm suy hoaïi (nguõ tröôïc) – snyigs ma lnga, ñoù laø suy hoaïi cuûa 1)
thoï maïng 2) caùc caûm xuùc tieâu cöïc (naêm ñoäc taêng tröôûng) 3)
chuùng sinh (khoù coù theå cöùu giuùp hoï) 4) thôøi ñaïi (chieán tranh
vaø naïn ñoùi keùm phaùt trieån) 5) quan nieäm (caùc nieàm tin sai laïc
lan traøn).
Naêm thaân (kaya) – sku lnga, Phaïn: pancakaya, ba thaân ñöôïc
theâm vaøo Thaân Kim Cöông Baát Bieán (mi ‘gyur rdo rje’i sku,
Phaïn: vajrakaya) vaø Thaân Toaøn Giaùc (mngon par byang chub
pa’i sku, Phaïn: abhisambodhikaya) Thaønh ngöõ cuõng coù theå aùm
chæ naêm Boä Phaät: thaân, ngöõ, taâm, caùc phaåm tính vaø hoaït ñoäng.
Naêm toaøn thieän (vieân maõn) – phun sum tshogs pa lnga, vò Thaày,
giaùo lyù, nôi choán, caùc ñeä töû vaø thôøi gian toaøn thieän.
Naêm toäi coù quaû baùo töùc thôøi – mtshams med lnga, Phaïn:
pancanantariya, 1) gieát cha hay 2) gieát meï hay 3) gieát moät vò
A La Haùn; 4) gaây chia reõ trong Taêng Ñoaøn; 5) laøm moät vò Phaät
chaûy maùu vôùi söï aùc yù. Nhöõng ngöôøi maéc phaïm moät trong naêm
haønh vi naøy bò taùi sinh laäp töùc trong ñòa nguïc Ñau khoå Toät
cuøng sau khi cheát, maø khoâng kinh qua traïng thaùi trung gian.
Naêm toäi loãi gaàn nhö troïng toäi (nhö naêm toäi bò quaû baùo töùc thôøi)
– nye ba’i mtshams med lnga, 1) haønh xöû baát tònh vôùi moät nöõ A
La Haùn; 2) gieát haïi moät vò Boà Taùt; 3) gieát haønh giaû ñang tu
taäp höôùng tôùi caáp ñoä sieâu vieät; 4) troäm caép taøi saûn cuûa Taêng
Ñoaøn; 4) phaù huûy moät stupa (baûo thaùp).
Naêm traêm ngaøn chuaån bò – ‘bum lnga, naêm thöïc haønh chuaån bò
theo truyeàn thoáng: quy y, Boà Ñeà Taâm, Kim Cöông Taùt Ñoûa
(Vajrasattva), maïn ñaø la vaø Guru yoga, moãi thöïc haønh ñöôïc
thöïc hieän moät traêm ngaøn laàn.
523
Naêm trí tueä – ye shes lnga, naêm phöông dieän trí tueä cuûa Phaät Quaû:
trí tueä cuûa Phaùp Giôùi tuyeät ñoái (Phaùp Giôùi Theå Taùnh Trí, chos
dbyings kyi ye shes, Phaïn: dharmadhatujnana), trí tueä nhö taám
göông (Ñaïi Vieân Caûnh Trí, mee long gi ye shes, adarsajnana),
trí tueä bình ñaúng (Bình Ñaúng Taùnh Trí, mnyam nyid kyi ye
shes, samatajnana), trí tueä phaân bieät (Dieäu Quan Saùt Trí, so
sor rtog pa’i ye shes, pratyaveksanajnana), vaø trí tueä hoaøn toaøn
thaønh töïu (Thaønh Sôû Taùc Trí, bya ba grub pa’i ye shes,
krityanusthanajnana). Xem naêm boä.
Naêng löïc – rlung, Phaïn: prana, vayu, nghóa ñen: gioù. Ñaëc tính cuûa
noù laø ‚nheï vaø chuyeån ñoäng.‛ Taâm ñöôïc moâ taû nhö cöôõi treân
rlung gioáng nhö moät kî só treân löng ngöïa. Naêm loaïi rlung khaùc
nhau ñieàu chænh caùc chöùc naêng cuûa thaân: 1) naêng löïc ñi leân
(gyen rgyu), 2) naêng löïc trieät thoaùi (thur sel), 3) naêng löïc noàng
nhieät (me mnyam), 4) naêng löïc toaøn-khaép (khyab byed) vaø 4)
naêng löïc duy trì söï soáng (srog ‘dzin).
Neàn taûng-cuûa-taát caû – kun gzhi, Phaïn: alaya, hình thöùc ngaén goïn
cuûa kun gzhi mam par shes pa, taïng thöùc, taâm thöùc neàn taûng
trong ñoù nhöõng khuynh höôùng quen thuoäc ñöôïc taøng tröõ. Noù
laø neàn taûng cho nhöõng thöùc khaùc. Ñoâi khi, trong moät vaøi giaùo
lyù, kun gzhi ñöôïc duøng cho baûn taùnh nguyeân thuûy, thuaàn tònh
nguyeân sô (ka dag).
Nghieân cöùu – thos pa, nghóa ñen: söï laéng nghe. Theo truyeàn
thoáng, laéng nghe giaùo lyù laø caùch thöùc chính yeáu ñeå hoïc taäp ôû
Taây Taïng. Tröôùc khi nghieân cöùu moät baûn vaên, ñieàu quan troïng
laø nhaän laõnh söï truyeàn daïy qua tai baèng caùch thöïc söï nghe
Phaùp ngöõ cuûa vò Thaày. Nhö theá, ‚nghieân cöùu‛ khoâng chæ laø
vieäc ñoïc moät baûn vaên.
Nghieäp (Karma) – las. Chuùng ta thöôøng thích noùi ‚keát quaû cuûa
caùc haønh ñoäng,‛ ‚nhöõng haønh ñoäng vaø keát quaû cuûa chuùng‛
hay ‚nguyeân lyù nhaân quaû.‛ Theo nghóa ñen nghieäp coù nghóa laø
524
‚haønh ñoäng,‛ nhöng thöôøng ñöôïc duøng roäng raõi ñeå chæ keát quaû
do caùc haønh vi trong quaù khöù taïo neân (las kyi ‘bras bu, Phaïn:
karmaphala).
Nghieäp chöôùng (caùc che chöôùng do caùc haønh vi trong quaù khöù)
– las kyi sgrib pa, Phaïn: karmavarana, caùc che chöôùng ñöôïc
gaây neân bôûi caùc haønh vi tieâu cöïc. Xem caùc che chöôùng.
Nghieäp löïc – las kyi rlung, naêng löïc ñöôïc quyeát ñònh bôûi nghieäp
cuûa ta, ñoái nghòch vôùi ye shes kyi rlung, naêng löïc keát hôïp vôùi
trí tueä.
Nguoàn maïch cuûa ñieàu toát laønh – dge ba’i rtsa ba, Phaïn:
kusalamula, nhöõng haønh vi tích cöïc gioáng nhö caùc goác reã (rtsa
ba) cuûa coâng ñöùc hay ñieàu toát laønh (dge ba).
Nguyeân lyù nhaân quaû – las rgyu ‘bras, nghóa ñen: haønh vi, nhaân vaø
quaû. Tieán trình baèng caùch ñoù moãi haønh vi taïo ra moät keát quaû
töông öùng. Xem nghieäp.
Nguyeän Öôùc Voâ Bieân – mos pa mtha yas, moät vò Phaät vò lai, vò
cuoái cuøng trong moät ngaøn vò Phaät seõ xuaát hieän trong Hieàn
Kieáp hieän taïi naøy.
Nhò nguyeân – gnyis ‘dzin, nghóa ñen: söï baùm chaáp vaøo hay thaáy coù
hai, Quan nieäm veà ‚ta‛ vaø ‚ngöôøi.‛
Nhö Lai – xem Tathagata.
Nhö thò – de bzhin nyid, Phaïn: tathata, ‚baûn taùnh cuûa moïi söï, taùnh
Khoâng.‛ DKR.
Nhöõng Caáp ñoä Sieâu phaøm – xem Caùc Caáp ñoä Boà Taùt.
Nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc – nyon mongs pa, Phaïn. klesa, ‚caùc hieän
töôïng trong taâm taán coâng thaân vaø taâm vaø ñöa daãn tôùi caùc haønh
vi aùc haïi, gaây neân moät traïng thaùi ñau khoå trong taâm thöùc.‛
DICT. AT: caùc caûm xuùc ñau buoàn, nhöõng ñam meâ, nhöõng
phieàn naõo. Töø ñoàng nghóa vôùi ñoäc (dug). Xem naêm ñoäc.
525
Nhöõng Hoà Traøn Ñaày Vó Ñaïi – rol pa’i mtsho chen, ‚baûy hoà bao
quanh Nuùi Tu Di, trong ñoù caùc Long Vöông sinh soáng vaø noâ
ñuøa.‛ DICT.
Nhöõng khuynh höôùng quen thuoäc – bag chags, Phaïn: vasana,
nhöõng kieåu thöùc quen thuoäc cuûa tö töôûng, ngoân ngöõ hay haønh
vi ñöôïc taïo neân bôûi nhöõng gì ta töøng laøm trong nhöõng ñôøi quaù
khöù. AT: nhöõng taäp quaùn, thieân höôùng, nhöõng söï tieâm nhieãm.
Nhöõng thieàn ñònh theá tuïc – nhöõng söï thieàn ñònh taäp trung khoâng
ñöa tôùi giaùc ngoä maø chæ daãn tôùi söï taùi sinh trong caùc coõi trôøi.
Xem boán thieàn ñònh.
Nhuïc keá – gtsug tor, Phaïn: usnisa, choã nhoâ leân treân ñaàu moät vò
Phaät, moät trong ba möôi hai töôùng chính.
Nieát baøn (Nirvana) – mya ngan las ‘das pa, traïng thaùi sieâu vöôït
ñau khoå. YÙ nieäm veà Nieát Baøn khoâng gioáng nhau trong Thanh
Vaên Thöøa, Ñaïi Thöøa vaø Kim Cöông Thöøa.
Noäi quaùn saâu xa – lhag mthong, Phaïn: vipasyana, ‚nhìn vôùi con
maét trí tueä baûn taùnh rieâng bieät cuûa caùc söï vieäc.‛ DICT.
Nuùi Huy Hoaøng Maøu-Ñoàng Ñoû – zangs mdod dpal ri, moät coõi
Phaät do Ñöùc Padmasambhava hieån loä, Ngaøi tôùi ñoù khi rôøi Taây
Taïng vaø hieän vaãn an truï ôû ñoù.
Nuùi Tu Di (Meru) – ri rgyal po ri rab, ngoïn nuùi vó ñaïi, ñænh roäng
lôùn hôn chaân nuùi, boán luïc ñòa cuûa theá giôùi ñöôïc boá trí quanh
nuùi, phuø hôïp vôùi khoa vuõ truï hoïc cuûa AÁn Ñoä thôøi xa xöa.
Nyingmapa – xem Truyeàn thoáng Cuõ.
Oddiyana – o rgyan, moät xöù sôû Dakini laø nôi sinh cuûa Ñöùc
Padmasambhava. Theo moät vaøi taøi lieäu thì noù ñöôïc xaùc ñònh
ôû giöõa Afghanistan vaø Kashmir ngaøy nay. Noù cuõng laø nôi sinh
cuûa Garab Dorje. Vieäc duøng töø ‚Oddiyana‛ gaén lieàn vôùi caùc
danh hieäu chaúng haïn nhö ‚Ñaáng Vó Ñaïi,‛ ‚Ñöùc Phaät Thöù
526
Hai,‛ ‚Ñaïo Sö Vó Ñaïi,‛ vaø v.v.. luoân luoân aùm chæ Ñöùc
Padmasambhava.
Orgyenpa (Rinchen Pal) – o rgyan pa rin chen dpal (1230-1309),
moät ñaïi thaønh töïu giaû cuûa truyeàn thoáng Drukpa Kagyu, ñeä töû
cuûa Gotsangpa. Ngaøi du haønh khaép nôi, thaêm vieáng
Oddiyana, Bodhgaya vaø Trung Hoa. Trong soá caùc ñeä töû cuûa
Ngaøi coù Karmapa Rangjung Dorje, Kharchupa vaø Dawa
Senge.
OÂ nhieãm (haønh vi) – zag bcas, Phaïn: sasrava, ñöôïc laøm vôùi ba yù
nieäm veà chuû theå, ñoái töôïng vaø haønh ñoäng.
Padampa Sangye – pha dam pa sangs rgyas (theá ky1-12), Thaønh
töïu giaû AÁn Ñoä laäp neân giaùo lyù cuûa phaùi Shijepa (zhi byed pa).
Ngaøi laø Ñaïo sö cuûa Machik Labdron, Ngaøi ñaõ trao truyeàn
cho Baø giaùo lyù Cho. Ngaøi ñaõ du haønh tôùi Taây Taïng vaøi laàn.
Padma – danh hieäu maø Ñöùc Padmasambhava aùm chæ chính mình.
Danh hieäu coù nghóa laø ‚hoa sen.‛
Padma Thotreng – padma thod phreng rtsal, nghóa ñen: Padma
ñeo voøng hoa soï ngöôøi. Moät trong nhöõng danh hieäu cuûa Ñöùc
Padmasambhava.
Padmasambhava xöù Oddiyana – o rgyan padma ‘byung gnas, Ñaïo
Sö-sanh-töø-Hoa Sen xöù Oddiyana, Ñöùc Lieân Hoa Sanh,
thöôøng ñöôïc goïi laø Guru Rinpoche. Trong trieàu ñaïi cuûa Vua
Trisong Detsen, Ñaïo Sö vó ñaïi ñaõ ñieàu phuïc caùc theá löïc xaáu
aùc choáng laïi vieäc truyeàn baù Phaät Giaùo ôû Taây Taïng, phoå bieán
giaùo lyù Phaät Giaùo Kim Cöông Thöøa ôû ñaát nöôùc ñoù vaø caát daáu
voâ soá kho taøng taâm linh vì lôïi laïc cuûa nhöõng theá heä töông lai.
Ngaøi ñöôïc toân kính nhö Ñöùc Phaät thöù hai maø söï xuaát hieän cuûa
Ngaøi ñaõ ñöôïc vò thöù nhaát laø Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni tieân
ñoaùn, ñeå ban daïy caùc giaùo lyù ñaëc bieät cuûa Kim Cöông Thöøa.
527
Palmo (ni coâ) – dge slong ma dpal mo, ni coâ AÁn Ñoä noåi tieáng ñaõ
truyeàn baù thöïc haønh Nyung-ne (aên chay-moät ngaøy vaø giöõ giôùi
im laëng) vaø ñaït ñöôïc thaønh töïu sieâu vieät nhôø thöïc haønh cuûa
Ñöùc Avalokitesvara.
Palyul (tu vieän) – dpal yul, moät trong saùu ñaïi tu vieän cuûa phaùi
Nyingmapa.
Pandita – moät hoïc giaû, baäc uyeân baùc trong naêm khoa hoïc truyeàn
thoáng (xem: naêm khoa hoïc). Ñaëc bieät ñöôïc duøng ñeå aùm chæ
caùc hoïc giaû AÁn Ñoä.
Phaät – sangs rgyas, ‚ Ñaáng ñaõ taåy tröø (sangs) boùng toái cuûa hai che
chöôùng vaø phaùt trieån (rgyas) hai loaïi toaøn trí (söï thaáu suoát baûn
taùnh cuûa caùc hieän töôïng vaø söï thaáu suoát voâ soá caùc hieän töôïng.)
DICT.
Phaät Ñoäc Giaùc – rang sangs rgyas, ‚baäc ñaït ñöôïc söï chaám döùt
luaân hoài maø khoâng caàn söï trôï giuùp cuûa moät vò Thaày taâm linh.
Baèng caùch nghieân cöùu baûn taùnh cuûa caên nguyeân töông thuoäc,
Ngaøi chöùng ngoä söï vaéng maët cuûa hieän höõu thöïc söï cuûa caùi ngaõ
vaø baùn-chöùng ngoä söï vaéng maët söï hieän höõu thöïc söï cuûa caùc
hieän töôïng.‛ DICT.
Phaät Taùnh – de gshegs snying po, Phaïn: tathagatagarbha, tieàm
naêng cuûa Phaät Quaû hieän dieän trong moãi chuùng sinh. AT: coát
tuûy cuûa Phaät Quaû.
Phaùp – chos. Thuaät ngöõ naøy coù moät soá yù nghóa khaùc nhau. Trong yù
nghóa roäng lôùn nhaát thì noù coù nghóa laø taát caû nhöõng gì coù theå
ñöôïc thaáu suoát. Trong baûn vaên naøy thuaät ngöõ Phaùp ñöôïc daønh
rieâng ñeå chæ giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät. Noù coù hai phöông dieän:
Phaùp cuûa söï truyeàn daïy (lung gi chos), ñoù laø nhöõng giaùo lyù
thöïc söï ñöôïc ban truyeàn, vaø Giaùo Phaùp cuûa söï chöùng ngoä
(rtogs pa’i chos), hay caùc traïng thaùi trí tueä, v.v.. laø nhöõng gì
ñaït ñöôïc nhôø vieäc aùp duïng giaùo lyù. Noù thöôøng ñöôïc aùm chæ laø
‚Phaùp Sieâu Vieät‛ bôûi noù giaûi thoaùt chuùng sinh khoûi ñau khoå.
528
Phaùp (Dharma) hay chos cuõng coù theå chæ ñôn giaûn coù nghóa laø
‚caùc hieän töôïng.‛ Khi coù yù nghóa naøy thì noù ñöôïc dòch theo
nghóa heïp.
Phaùp Giôùi – chos dbyings, Phaïn. dharmadhatu, AT: söï phaùt trieån
cuûa thöïc taïi. Töø quan ñieåm cuûa caùi thaáy chöùng ngoä, moïi hieän
töôïng xuaát hieän nhö söï phaùt trieån cuûa taùnh Khoâng.
Phaùp Luaân – chos kyi ‘khor lo, Phaïn: dharmacakra, bieåu töôïng
cuûa Phaät Phaùp. Chuyeån Phaùp Luaân coù nghóa laø giaûng daïy Giaùo
Phaùp. Trong ñôøi Ngaøi, Ñöùc Phaät ñaõ ban ba loaït giaùo lyù chính
yeáu, chuùng ñöôïc nhaéc tôùi laø caùc cuoäc chuyeån Phaùp Luaân laàn
thöù nhaát, thöù hai vaø thöù ba.
Phaùp Vöông cuûa nhöõng ñieàu AÅn Maät – gsang ba’i bdag po, moät
tính ngöõ cuûa Vajrapani (Kim Cöông Thuû).
Phaùp-Vöông Toaøn Giaùc – tính ngöõ cuûa Longchenpa.
Phoái ngaãu – 1) yum, nöõ Boån Toân ñöôïc mieâu taû trong söï hôïp nhaát
vôùi moät nam Boån Toân (yab). Baø töôïng tröng cho trí tueä baát
khaû phaân vôùi phöông tieän thieän xaûo, ñöôïc töôïng tröng bôûi nam
Boån Toân. Caùc Ngaøi cuõng töôïng tröng cho Phaùp Giôùi cuûa taùnh
Khoâng thì baát khaû phaân vôùi giaùc taùnh. 2) gsang yum, nghóa
ñen: baø meï bí maät. Vôï cuûa moät ñaïi Laït ma.
Phöông tieän – thabs, xem phöông tieän thieän xaûo.
Phöông tieän thieän xaûo – thabs, Phaïn: upaya, hoaït ñoäng töï nhieân,
vò tha phaùt sinh töø trí tueä.
Pitaka – xem Tam Taïng (Tripitaka).
Pitaka, (thöù tö) – sde snod bzhi pa, pitaka cuûa Maät Chuù Thöøa.
Potowa, (Geshe) – po to ba (1031-1105), moät trong Ba Anh em,
ba ñeä töû noåi tieáng cuûa Drom Tonpa (vò saùng laäp phaùi
Kadampa).
Preta – yi dvags, AT: tinh linh ñoùi khaùt, tinh linh, quyû ñoùi.
Puchungwa, (Geshe) – phu chung ba, moät trong Ba Anh em.
529
Purnakasyapa – od srung rdzogs byed, moät Ñaïo sö thuû laõnh

tirthika vaøo thôøi Ñöùc Phaät.
Quaùn ñaûnh – dbang bskur, Phaïn: abhiseka, nghóa ñen: trao truyeàn
naêng löïc. Söï cho pheùp nghe, nghieân cöùu vaø thöïc haønh giaùo lyù
Kim Cöông Thöøa. Vieäc naøy xaûy ra trong moät buoåi leã coù theå
heát söùc phöùc taïp hoaëc hoaøn toaøn ñôn giaûn. Xem boán quaùn
ñaûnh.
Quaùn ñaûnh bí maät – gsang dbang. Quaùn ñaûnh thöù hai, ‚quaùn
ñaûnh tònh hoùa nhöõng oâ nhieãm cuûa ngöõ, khieán ta coù theå thieàn
ñònh veà caùc kinh maïch vaø naêng löïc, coù theå trì tuïng caùc thaàn
chuù, vaø gieo troàng haït gioáng ñeå ñaït ñöôïc ngöõ kim cöông vaø
Baùo Thaân.‛ DICT.
Quaùn ñaûnh Caùi Bình – bum dbang, quaùn ñaûnh thöù nhaát ‚tònh hoùa
caùc oâ nhieãm cuûa thaân, khieán ta coù theå thieàn ñònh veà giai ñoaïn
phaùt trieån vaø gieo troàng haït gioáng ñeå ñaït ñöôïc thaân kim cöông
vaø Hoùa Thaân.‛
Quaùn ñaûnh keát quaû – ‘bras bu’i dbang, quaùn ñaûnh xaûy ra vaøo luùc
ñaït ñöôïc giaùc ngoä vieân maõn.
Quaùn ñaûnh ngoân töø quyù baùu – tshig dbang rin po che, quaùn ñaûnh
thöù tö ‚quaùn ñaûnh tieät tröø nhöõng oâ nhieãm cuûa thaân, ngöõ, taâm
vaø caùc taäp khí, khieán ta thieàn ñònh veà Ñaïi Vieân Maõn töï nhieân
vaø gieo troàng haït gioáng ñeå ñaït ñöôïc trí tueä kim cöông vaø Thaân
Töï Taùnh.‛ DICT.
Quaùn ñaûnh trí tueä – shes rab kyi dbang, quaùn ñaûnh thöù ba ‚tònh
hoùa caùc oâ nhieãm cuûa taâm, laøm cho ta coù khaû naêng thieàn ñònh
veà giai ñoaïn toaøn thieän vaø gieo troàng haït gioáng ñeå ñaït ñöôïc
taâm kim cöông vaø Phaùp Thaân.‛ DICT.
Quy y – 1) skyabs yul, ñoái töôïng ôû ñoù ta quy y. 2) skyabs ‘gro, thöïc
haønh quy y.
530
Repa Shiwa O – ras pa zhi ba ‘od, moät trong nhöõng ñeä töû chính
cuûa Milarepa.
Rinchen Zangpo – rin chen bzang po (958-1055), dòch giaû noåi
tieáng nhaát trong cuoäc truyeàn baù Phaät Giaùo laàn thöù hai ôû Taây
Taïng, khi Truyeàn thoáng Môùi baét ñaàu.
Risi – drang srong, 1) nhaø hieàn trieát, aån só, thaùnh nhaân, ñaëc bieät laø
nhöõng hieàn trieát noåi tieáng cuûa thaàn thoaïi AÁn Ñoä, laø nhöõng vò
coù söï tröôøng thoï vaø nhöõng naêng löïc thaàn thoâng vó ñaïi. 2) teân
cuûa moät choøm sao.
Roäng löôïng – sbyin pa, Phaïn: dana, nghóa ñen: boá thí.
Ruoäng coâng ñöùc – tshogs zhing, tieâu ñieåm, hay ñoái töôïng cuûa vieäc
cuùng döôøng, suøng moä, caàu nguyeän, leã laïy, v..v.. cuûa ta, qua ñoù
ta coù theå thöïc hieän caùc tích taäp coâng ñöùc vaø trí tueä caàn thieát.
Thuaät ngöõ thöôøng haøm yù moät tieâu ñieåm ñöôïc quaùn töôûng cuûa
söï thöïc haønh chaúng haïn nhö caùc Boån Toân quy y, vò Thaày trong
Guru Yoga, v.v.. Vieäc thöïc haønh vaø caùc haønh vi tích cöïc cuûa ta
ñöôïc höôùng tôùi moät hieän thaân nhö theá cuûa Phaät, Phaùp vaø Taêng
ñem laïi cho chuùng moät naêng löïc to lôùn hôn nöõa.
Sa di – dge tshul, Phaïn: sramanera. Moät sa di giöõ giôùi ít hôn moät vò
sö thoï cuï tuùc giôùi (dge slong, Phaïn: bhiksu, Tyø kheo).
Sadaprarudita (Thöôøng Ñeà Boà Taùt) – rtag tu ngu, moät vò Boà Taùt
maø danh hieäu coù nghóa laø ‚Hay Khoùc‛, vì lyù do Ngaøi rôi leä khi
tìm caàu giaùo lyù trí tueä sieâu vieät.
Saéc Thaân (Rupakaya) – gzugs sku, Thaân cuûa Saéc töôùng, noù bao
goàm ñoàng thôøi Baùo Thaân vaø Hoùa Thaân.
Sakyapa – sa skya pa, moät trong caùc tröôøng phaùi cuûa Truyeàn
Thoáng Môùi do Ngaøi Khon Konchok Gyalpo saùng laäp (1034-
1102).
Samantabhadra (Phoå Hieàn) – kun tu bzang po, 1) Ñöùc Phaät
nguyeân thuûy (Adibuddha), Ñaáng khoâng bao giôø rôi vaøo meâ
531
laàm, Ñöùc Phaät Phaùp Thaân hieän thaân laø moät nhaân vaät traàn truïi,
saéc xanh döông ñaäm nhö baàu trôøi, trong söï hôïp nhaát vôùi
Samantabhadri, nhö moät bieåu töôïng cuûa giaùc taùnh-taùnh
Khoâng, baûn taùnh thuaàn tònh, tuyeät ñoái luoân luoân hieän dieän vaø
khoâng bò ngaên che. Suoái nguoàn cuûa doøng truyeàn daïy tantra
cuûa phaùi Nyingma. 2) Boà Taùt Samantabhadra (Phoå Hieàn), moät
trong Taùm Nam Töû Thaân Thieát Vó Ñaïi, maø qua naêng löïc cuûa
söï thieàn ñònh, Ngaøi noåi danh veà phöông thöùc trong ñoù Ngaøi
laøm gia taêng boäi phaàn moät caùch kyø dieäu nhöõng vaät cuùng döôøng
maø Ngaøi thöïc hieän.
Samaya – dam tshig, nghóa ñen: höùa nguyeän. Moái lieân keát thieâng
lieâng giöõa vò Thaày vaø ñeä töû, vaø giöõa caùc ñeä töû vôùi nhau trong
Kim Cöông Thöøa. Töø Phaïn ngöõ samaya coù theå coù nghóa laø:
thoûa thuaän, cam keát, quy öôùc, giôùi luaät, ranh giôùi, v.v.. Maëc duø
coù nhieàu söï baét buoäc chi tieát, samaya coát yeáu nhaát laø coi thaân,
ngöõ vaø taâm cuûa vò Thaày laø caùi gì thanh tònh.
Samsara – ‘khor ba, voøng luaân hoài trong ñoù ta khoâng ngöøng bò xoâ
ñaåy bôûi nhöõng caûm xuùc tieâu cöïc vaø nghieäp löïc cuûa nhöõng
haønh vi cuûa ta töø moät traïng thaùi taùi sinh tôùi traïng thaùi khaùc.
Samvarasara – bde mchog snying po, moät trong nhöõng danh hieäu
cuûa Manjusri (Vaên Thuø).
Samye – bsam yas, tu vieän ñaàu tieân ôû Taây Taïng, trong thung luõng
Tsangpo mieàn ñoâng nam Lhasa, ñöôïc xaây döïng trong thôøi Vua
Trisong Detsen. Teân naøy coù nghóa laø ‚khoâng theå nghó baøn.‛
Samye Chimpu – bsam yas mchims phu, teân cuûa moät quaàn theå tu
vieän ôû söôøn nuùi treân Tu vieän Samye, nôi nhieàu Ñaïi Ñaïo sö
Phaät Giaùo ñaõ ñaït ñöôïc thaønh töïu.
Sang Rinpoche – bla ma zhang rin po che (brtson ‘grus grags pa)
(1121-1193), moät ñaïi Laït ma Kagyupa, vò saùng laäp phaân phaùi
Tsalpa Kagyu.
Sanh töø Hoa Sen (Lieân Hoa Sanh), xem Padmasambhava.
532
Sankara – bde byed, ví duï veà moät ngöôøi maø duïc voïng vaø söï thuø
gheùt cuûa oâng ta maïnh tôùi noãi gieát cheát meï mình. OÂng hoái haän
vaø sau khi tònh hoùa nhöõng haønh vi tieâu cöïc cuûa mình, oâng ñaõ
ñöôïc taùi sinh ôû moät coõi trôøi.
Santaraksita – zhi ba mtsho, cuõng ñöôïc goïi laø Boà Taùt Tu vieän
tröôûng. Vò pandita (hoïc giaû) AÁn Ñoä vó ñaïi cuûa Ñaïi Thöøa naøy
laø tu vieän tröôûng cuûa Ñaïi Hoïc Phaät Giaùo Nalanda vaø laø taùc
giaû cuûa moät soá caùc luaän giaûng trieát hoïc, chaúng haïn nhö Vaät
Trang hoaøng cuûa Trung Ñaïo (dbu ma rgyan, Phaïn:
Madhyamakalmkara-karika). Ngaøi ñöôïc Vua Trisong Detsen
môøi tôùi Taây Taïng ñeå hieán cuùng ñòa ñieåm cuûa tu vieän Taây
Taïng ñaàu tieân ôû Samye vaø cho thoï giôùi nhöõng tu só Taây Taïng
ñaàu tieân.
Santideva – zhi ba lha (theá kyû thöù 7), thi só vó ñaïi vaø ñaïi thaønh
töïu giaû AÁn Ñoä, baäc ñaõ laøm kinh ngaïc caùc tu só cuûa tu vieän
Nalanda cuûa Ngaøi baèng baøi keä noåi tieáng veà söï thöïc haønh Boà
Ñeà taâm, Bodhicaryavatara (spyod ‘jug), hay Boà Taùt Ñaïo.
Saraha – sa ra ha, ñaïi thaønh töïu giaû AÁn Ñoä, taùc giaû cuûa ba giaùo
khoùa doha.
Sarvanivaranaviskambhin (Tröø Caùi Chöôùng) – sgrib pa rnam
sel, moät trong Taùm Nam Töû Thaân Thieát Vó Ñaïi cuûa Ñöùc Phaät
Thích Ca Maâu Ni.
Sastra – bstan bcos, moät bình giaûng veà giaùo lyù cuûa Ñöùc Phaät.
Sattvavajra – sems dpa’ rdo rje, moät danh hieäu ñöôïc ban cho
Vajrapani.
Saùu coõi hieän höõu – ‘gro drug, Phaïn: sadgati, saùu caùch theá hieän
höõu ñöôïc taïo neân vaø bò thoáng trò bôûi moät ñoäc toá ñaëc bieät trong
taâm: caùc coõi ñòa nguïc (saân), coõi ngaï quyû (buûn xæn), coõi suùc
sinh (si meâ), coõi ngöôøi (tham muoán), coõi baùn thaàn hay A tu la
(ganh tò), vaø coõi trôøi (kieâu ngaïo). Chuùng töông öùng vôùi caùc tri
533
giaùc meâ laàm ñöôïc taïo neân bôûi nghieäp (karma) cuûa chuùng sinh
vaø ñöôïc nhaän thöùc nhö thaät coù. Ngöôøi ta cuõng noùi naêm coõi,
tính chung chö thieân vaø baùn thaàn vaøo moät coõi.
Saùu loaïi chuùng sinh – ‘gro drug, xem saùu coõi hieän höõu.
Saùu thöùc – rnam shes tshogs drug, Phaïn: sadvijnanakaya, nghóa
ñen: saùu söï taäp hôïp cuûa thöùc, nghóa laø söï taäp hôïp cuûa moät ñoái
töôïng giaùc quan, cuûa moät giaùc quan vaø cuûa moät thöùc. Chuùng laø
nhaõn thöùc, nhó thöùc, tæ thöùc, thieät thöùc, xuùc thöùc vaø yù thöùc.
Saùu toaøn thieän sieâu vieät (saùu ba la maät) – pha rol tu phyin pa
drug, Phaïn: sad paramita: boá thí sieâu vieät (dana-paramita), trì
giôùi sieâu vieät (Sila-paramita), nhaãn nhuïc sieâu vieät (ksanti-
paramita), tinh taán sieâu vieät (virya-paramita), thieàn ñònh sieâu
vieät (dhyana-paramita) vaø trí tueä sieâu vieät (prajna-paramita).
Cuõng xem toaøn thieän sieâu vieät.
Saùu Vaät Trang Hoaøng – rgyan drug, saùu luaän sö vó ñaïi cuûa Phaät
Giaùo: Nagarjuna (Long Thoï), Aryadeva (Thaùnh Thieân),
Asanga (Voâ Tröôùc), Vasubandhu (Theá Thaân), Dignaga (Traàn
Na) vaø Dharmakirti (Phaùp Xöùng).
Savaripa – sha ba ri pa hoaëc ri khrod dbang phyug, moät trong taùm
möôi tö ñaïi thaønh töïu giaû cuûa AÁn Ñoä. Ngaøi laø thôï saên ôû moät
boä toäc vuøng ñoài nuùi xöù Bengal, vaø ñaõ cuøng hai ngöôøi vôï trôû
thaønh caùc ñeä töû cuûa Nagarjuna.
Shapkyu – zhabs kyu, nghóa ñen: chaân moùc. Moät daáu hieäu coù daùng
cuûa moät caùi moùc ñöôïc ñaët döôùi moät phuï aâm ñeå töôïng tröng
cho aâm u.
Sharawa – shara ba (yon tan grags) (1070-1141), danh hieäu cuûa
moät geshe Kadampa, ñeä töû cuûa Geshe Potowa.
Shubu Palgyi Senge – shud bu dpal gyi seng ge, moät trong hai
möôi laêm ñeä töû cuûa Padmasambhava.
Siddhi (thaønh töïu) – dngos grub, xem thaønh töïu.
534
Smrtijnana – (theá kyû 10-11), Ñaïo sö vaø pandita (hoïc giaû) AÁn Ñoä
noåi tieáng, ngöôøi goùp phaàn vaøo vieäc phieân dòch sang tieáng Taây
Taïng vaø söûa chöõa moät vaøi tantra vaø luaän giaûng. ÔÛ Taây Taïng,
caùi cheát cuûa Ngaøi ñaùnh daáu söï chaám döùt cuûa giai ñoaïn Cöïu
Dòch.
So, Zur vaø Nub – so zur gnubs, hoï cuûa ba Ñaïo sö vó ñaïi laø nhöõng
baäc trì giöõ luùc ban ñaàu cuûa doøng truyeàn thöøa Nyingma Kahma
(söï truyeàn daïy daøi töø Ñaïo sö sang ñeä töû cuûa giaùo lyù Nyingma,
töông phaûn vôùi Terma, hay nhöõng kho taøng taâm linh aån daáu,
veà sau ñöôïc khaùm phaù, ñoâi khi sau moät thôøi gian raát daøi). Teân
hoï cuûa caùc Ngaøi laø So Yeshe Wangchuk, Zur Shakya Jungne
vaø Nub Chen Sangye Yeshe.
Songtsen Gampo – srong btsan sgam po (617-698), Vua Taây
Taïng thöù 33 vaø moät trong ba Vua Ñaïo (Phaùp Vöông) vó ñaïi.
Chính trong thôøi cuûa Ngaøi maø nhöõng ngoâi chuøa Phaät Giaùo ñaàu
tieân ñöôïc xaây döïng.
Sri Simha – dpal gyi seng ge (theá kyû thöù 4), vò Thaày nhaân loaïi thöù
ba trong doøng truyeàn daïy Ñaïi Vieân Maõn, ñeä töû cuûa
Manjusrimitra.
Srona (Sronajat) – gro byin skyes, moät ngöôøi chôi ñaøn vina sau
trôû thaønh ñeä töû cuûa Ñöùc Phaät vaø ñaït ñöôïc khaû naêng vieáng
thaêm caùc coõi khaùc, ñaëc bieät laø caùc coõi ngaï quyû.
Stupa (baûo thaùp) – mchod rten, nghóa ñen: söï hoã trôï cho vieäc cuùng
döôøng, töôïng tröng cho taâm Phaät. Ñaøi kyû nieäm tieâu bieåu nhaát,
thöôøng coù moät ñaùy vuoâng roäng lôùn, phaàn giöõa troøn, vaø moät
phaàn treân lôùn hình noùn maø taän cuøng laø moät maët trôøi vaø maët
traêng. Stupa thöôøng chöùa xaù lôïi cuûa nhöõng baäc chöùng ngoä.
Kích thöôùc cuûa chuùng bieán ñoåi töø nhöõng moâ hình ñaát seùt nhoû
xíu tôùi nhöõng stupa roäng meânh moâng taïi Borobodur ôû
Indonesia vaø Bodha ôû Nepal.
535
Sugata – bde bar gshegs pa, nghóa ñen: ñaït ñöôïc haïnh phuùc: moät
vò Phaät, Ñaáng Thieän Theä. ‚Ñaáng söû duïng con ñöôøng haïnh
phuùc cuûa Boà Taùt Thöøa, ñaït ñöôïc keát quaû haïnh phuùc: Phaät Quaû
vieân maõn.‛ DICT.
Sunaksatra – legs pa’i skar ma, anh em hoï cuûa Ñöùc Phaät, laø ngöôøi
maëc duø traûi qua hai möôi laêm naêm laøm thò giaû cuûa Ñöùc Phaät
vaø thaáu hieåu taát caû giaùo lyù cuûa Ngaøi, nhöng vaãn khoâng theå
thaáy ñöôïc baát kyø phaåm tính toát naøo nôi Ngaøi. OÂng cheát khoâng
laâu sau khi rôøi Ñöùc Phaät vaø bò taùi sinh laøm moät ngaï quyû.
Suvarnadvipa (Phaùp Vöông) – gser gling pa, moät Ñaïo sö Phaät
Giaùo, Dharmakirti, soáng ôû Sumatra vaøo theá kyû thöù 10. Atisa
coi Ngaøi nhö baäc quan troïng nhaát trong caùc vò Thaày. Töø Ngaøi,
Atisa thoï nhaän giaùo lyù Boà Ñeà taâm.
Tam Baûo – dkon mchog gsum, Phaïn: triratna, Phaät, Phaùp vaø
Taêng ñoaøn.
Tam Giôùi – 1) khams gsum, Duïc Giôùi, Saéc Giôùi vaø Voâ Saéc Giôùi.
Theá giôùi thöù nhaát bao goàm chuùng sinh ôû caùc coõi ñòa nguïc, ngaï
quyû, suùc sinh, ngöôøi vaø baùn thaàn, cuøng moät vaøi coõi trôøi. Hai
theá giôùi keá tieáp laø caùc coõi trôøi vôùi moät kinh nghieäm tinh teá laø
keát quaû cuûa moät vaøi loaïi thieàn ñònh maõnh lieät (xem nhöõng
thieàn ñònh theá tuïc), 2) Ñoâi khi ñöôïc duøng ñeå dòch sa gsum,
Phaïn: tribhvana, nghóa ñen laø ba caáp ñoä: phía treân maët ñaát (sa
bla), treân maët ñaát (sa steng) vaø beân döôùi maët ñaát ( sa ‘og);
ñöôïc goïi laø coõi trôøi, coõi ngöôøi vaø coõi roàng.
Tam Taïng (Tripitaka) – sde snod gsum, Ba tuyeån taäp (taïng) Giaùo
lyù cuûa Ñöùc Phaät, Sutra (Kinh), Vinaya (Luaät), Abhidharma
(Luaän). Ñoâi khi giaùo lyù Kim Cöông Thöøa ñöôïc coi laø pitaka
(taïng) thöù tö. Tripitaka coù nghóa laø ‚ba caùi gioû,‛ ñöôïc goïi nhö
theá laø vì tröôùc tieân Kinh ñieån ñöôïc cheùp laïi treân nhöõng trang
536
saùch baèng laù caây coï, ñöôïc taäp hôïp laïi vaø chöùa trong nhöõng caùi
gioû (roå).
Tangka – thang ka, tranh cuoän Taây Taïng.
Tangtong Gyalpo – thang stong rgyal po (1385-1509), thaønh töïu
giaû Taây Taïng noåi tieáng, ñaõ du haønh khaép Trung Hoa, Taây
Taïng vaø caùc quoác gia mieàn ñoâng khaùc, xaây döïng nhieàu chuøa
chieàn vaø caùc caây caàu kim loaïi vaø saùng laäp caùc tu vieän taïi
Derge vaø nhöõng nôi khaùc.
Tantra – rgyud, baûn vaên ñöôïc ñaët neàn treân söï thuaàn tònh nguyeân
thuyû cuûa baûn taùnh taâm, keát quaû cuûa noù laø söï chuùng ngoä baûn
taùnh ñoù. Caùc baûn vaên goác cuûa giaùo lyù Vajrayana (Kim Cöông
Thöøa).
Tantric – coù lieân quan tôùi caùc tantra, lieân quan tôùi Vajrayana.
Tara – sgrol ma, nöõ Boà Taùt sanh ra töø moät gioït nöôùc maét cuûa Ñöùc
Avalokitesvara; söï hieån loä nöõ taùnh cuûa loøng ñaïi bi.
Tathagata (Nhö Lai) – bde bzhin gshegs pa, ñaáng ñaõ ñaït ñöôïc
chaân taùnh, moät vò Phaät.
Taùm bieåu hieän toát laønh – bkra shis rtags brgyad, taùm bieåu töôïng
(töông öùng vôùi caùc boä phaän khaùc bieät cuûa thaân Phaät): nuùt vónh
cöûu, hoa sen, maøn tröôùng, oác xaø cöø, baùnh xe, côø, bình, vaø caù
vaøng.
Taùm haønh vi sai laàm – log pa rgyad, 1) chæ trích ñieàu toát, 2) khen
ngôïi ñieàu xaáu, 3) laøm ngöng treä söï tích taäp coâng ñöùc cuûa moät
ngöôøi ñöùc haïnh, 4) laøm naùo ñoäng taâm thöùc cuûa ngöôøi coù loøng
suøng moä, 5) töø boû vò Thaày taâm linh, 6) töø boû Boån Toân, 7) töø boû
caùc huynh ñeä vaø tæ muoäi kim cöông, 8) phæ baùng moät maïn ñaø
la.
Taùm moái quan taâm theá tuïc – ‘jig rten chos brgyad, Phaïn:
astalokadharmah, nhöõng baän taâm bình thöôøng cuûa nhöõng
ngöôøi khoâng chöùng ngoä khoâng coù moät nhaõn kieán taâm linh
537
trong saùng. Ñoù laø: ñöôïc vaø maát, vui thuù vaø ñau khoå, khen vaø
cheâ, vinh vaø nhuïc.
Taùm Moä-ñòa Vó ñaïi – dur khrod chen po brgyad, nhöõng ñòa ñieåm
khuûng khieáp maø caùc daka vaø dakini tuï hoâi. Trong yù nghóa saâu
xa thì chuùng töông öùng vôùi taùm thöùc (rnam shes brgyad).
Taùm möôi Thaønh töïu giaû – 1. taùm möôi (hay taùm möôi tö) ñaïi
thaønh töïu giaû cuûa AÁn Ñoä coå xöa maø cuoäc ñôøi caùc Ngaøi ñöôïc
Abhayadatta thuaät laïi (xem Caùc Sö töû cuûa Ñöùc Phaät,
Emeryville, Nhaø Xuaát baûn Dharma, 1979). 2) taùm möôi thaønh
töïu giaû xöù Yerpa ôû Taây Taïng, caùc ñeä töû ñaït ñöôïc nhöõng thaønh
töïu sieâu vieät cuûa Ñöùc Padmasambhava.
Taùm Nam Töû Thaân Thieát Vó Ñaïi – nye ba’i sras chen brgyad, caùc
vò Boà Taùt chính yeáu trong ñoaøn tuøy tuøng cuûa Ñöùc Phaät Thích
Ca Maâu Ni: Manjusri (Vaên Thuø)ø, Avalokitesvara (Quaùn Töï
Taïi), Vajrapani (Kim Cöông Thuû), Maitreya (Di Laëc),
Ksitigarbha (Ñòa Taïng), Sarvanivaranaviskambhin (Tröø Caùi
Chöôùng), Akasagarbha (Hö Khoâng Taïng) vaø Samantabhadra
(Phoå Hieàn). Moãi vò thöïc hieän moät vai troø ñaëc bieät ñeå cöùu giuùp
chuùng sinh. Caùc Ngaøi töôïng tröng cho traïng thaùi thuaàn tònh
cuûa taùm thöùc.
Taùm thieân nöõ cuùng döôøng – mchod pa’i lha mo brgyad: Nöõ Thaàn
Saéc Ñeïp (sgeg mo ma, Phaïn: Lasya), Nöõ Thaàn caùc Traøng Hoa
(phreng ba ma, Mala), Nöõ Thaàn Baøi Ca (glu ma, Gita), Nöõ
Thaàn Nhaûy muùa (gar ma, Nrtya), Nöõ Thaàn Caùc Boâng Hoa (me
tog ma, Puspa), Nöõ Thaàn Traàm Höông (bdug spos ma, Dhupa),
Nöõ Thaàn Nhieät Ñaêng (snang gsal ma, Aloka) vaø Nöõ Thaàn
Höông Thôm (dri chab ma, Gandha). Trong maïn ñaø la cuûa caùc
Boån Toân Baùo Thaân hoøa bình, taùm thieân nöõ cuõng laø nhöõng phoái
ngaãu cuûa taùm Boà Taùt (xem Taùm Nam Töû Thaân Thieát Vó
Ñaïi), vaø töôïng tröng moät caùch toân kính cho traïng thaùi thuaàn
tònh cuûa boán ñoái töôïng cuûa caùc giaùc quan (saéc töôùng, aâm
538
thanh, muøi höông, vaø muøi vò) vaø cuûa boán phöông dieän cuûa tö
töôûng (thôøi gian quaù khöù, hieän taïi, töông lai vaø thôøi gian
khoâng xaùc ñònh).
Taùnh Khoâng – stong pa nyid, Phaïn: sunyata, söï vaéng maët cuûa hieän
höõu thöïc söï trong moïi hieän töôïng.
Taø kieán – log lta, Phaïn: mithyadristi, AT: nieàm tin sai laïc, ñaëc bieät
laø moät quan ñieåm seõ daãn ta tôùi nhöõng tieán trình haønh ñoäng gaây
neân ñau khoå hôn nöõa.
Taân Dòch – xem Truyeàn thoáng Môùi.
Taäp khí – xem Nhöõng Khuynh höôùng quen thuoäc.
Taêng ñoaøn – dge ‘dun. Theo nghóa roäng noù aùm chæ taát caû nhöõng
haønh giaû cuûa Phaät Giaùo. Noù coù theå coù moät yù nghóa giôùi haïn
hôn phuø hôïp vôùi vaên caûnh, aùm chæ nhöõng Tu só, A La haùn, Boà
Taùt, v.v..
Tenma – rten ma bcu gnyis, möôøi hai nöõ Boån Toân ñòa phöông phaùt
nguyeän baûo veä Giaùo Phaùp tröôùc söï hieän dieän cuûa Ñöùc
Padmasambhava.
Thanh Vaên (Sravaka) – nyan thos, moät moân ñoà cuûa Thöøa nguyeân
thuûy cuûa Phaät Giaùo coù muïc ñích giaûi thoaùt khoûi ñau khoå cuûa
luaân hoài sinh töû nhö moät A La Haùn. Khoâng gioáng nhö caùc
moân ñoà cuûa Ñaïi Thöøa, caùc vò Thanh Vaên khoâng khao khaùt söï
Toaøn Giaùc vì lôïi ích cuûa taát caû chuùng sinh.
Thanh Vaên Thöøa (Sravakayana) – nyan thos kyi theg pa, Thöøa
cuûa caùc Thanh Vaên.
Thaønh töïu – 1) dngos grub, Phaïn: siddhi. ‚Keát quaû mong muoán vaø
ñaït ñöôïc nhôø thöïc haønh caùc giaùo huaán.‛ DICT. Nhöõng thaønh
töïu thoâng thöôøng coù theå chæ laø nhöõng naêng löïc sieâu nhieân,
nhöng trong quyeån saùch naøy thuaät ngöõ ‚thaønh töïu‛ luoân luoân
aùm chæ thaønh töïu sieâu vieät, laø söï Giaùc ngoä. 2) sgrub pa. Trong
539
boái caûnh cuûa söï trì tuïng caùc thaàn chuù, xem tieáp caän vaø thaønh
töïu.
Thaønh töïu giaû – grub thob, nghóa ñen: baäc ñaõ ñaït ñöôïc thaønh töïu.
Moät soá ñaõ ñaït ñöôïc keát quaû cuûa thöïc haønh Maät Thöøa.
Thaønh töïu sieâu vieät – mchog gi dngos grub, xem söï thaønh töïu.
Thaønh töïu thoâng thöôøng – thun mong gi dngos grub, caùc naêng löïc
sieâu nhieân phaùt sinh töø söï thieàn ñònh, khoâng daønh rieâng cho
Phaät Giaùo maø cuõng phoå bieán ñoái vôùi nhöõng con ñöôøng khaùc.
Xem thaønh töïu.
Thaân Töï Taùnh (Svabhavikakaya) – ngo bo nyid kyi sku, Thaân cuûa
Baûn taùnh Coát tuûy; thaân (kaya) thöù tö, phöông dieän cuûa söï baát
khaû phaân cuûa Phaùp Thaân, Baùo Thaân vaø Hoaù Thaân.
Thaân, ngöõ, taâm, caùc phaåm tính vaø hoaït ñoäng – sku, gsung, thugs,
yon tan, phrin las, naêm phöông dieän cuûa Phaät Quaû. Ñoâi khi
ñöôïc aùm chæ nhö naêm thaân (kaya). Cuõng xem naêm gia ñình.
Thaàn chuù (Mantra) – sngags, söï hieån loä cuûa giaùc ngoä sieâu vieät
trong hình thöùc caùc aâm thanh. Caùc aâm tieát trong caùc sadhana
cuûa Maät Chuù Thöøa baûo veä taâm thöùc haønh giaû thoaùt khoûi
nhöõng tri giaùc phaøm tuïc vaø khaån caàu caùc Boån Toân trí tueä.
Thaàn dieäu Hæ Laïc – ‘phrul dga’, Phaïn: Nirmanarata, moät coõi trôøi
trong Duïc Giôùi (ôû caáp ñoä thöù naêm cuûa caùc vò Trôøi Duïc Giôùi)
trong ñoù caùc vò trôøi coù theå taïo neân moät caùch thaàn dieäu baát cöù
nhöõng gì hoï caàn. Xem ba coõi.
Theá giôùi Baát khaû phaân – mi ‘byed ‘jig rten, theá giôùi cuûa chuùng ta,
phaïm vi hoaït ñoäng cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Theurang – the’u rang, moät loaïi tinh linh xuaát hieän gioáng nhö moät
ngöôøi luøn nhoû beù chæ coù moät chaân.
Thích Ca Maâu Ni – sha kya thub pa, Ñöùc Phaät cuûa thôøi ñaïi chuùng
ta, Ngaøi soáng vaøo khoaûng theá kyû thöù 5 tröôùc Coâng nguyeân.
540
Thieàn ñònh – bsam gtan, Phaïn: dhyana, söï thaâm nhaäp thieàn ñònh,
moät traïng thaùi cuûa taâm khoâng coù baát kyø xao laõng naøo. Maëc duø
noù quan troïng ñoái vôùi caùc thöïc haønh thieàn ñònh cuûa Phaät ñaïo
trong moïi caáp ñoä, nhöng töï noù khoâng ñaày ñuû maø phaûi ñöôïc keát
hôïp vôùi ñoäng cô vaø caùi thaáy ñuùng ñaén. Cuõng xem boán thieàn
ñònh.
Thieàn ñònh – sgom pa, ñeå taâm nghæ ngôi treân moät ñoái töôïng cuûa söï
suy nieäm hay quaùn chieáu, hoaëc duy trì söï troâi chaûy cuûa caùi
thaáy xaùc thöïc.
Thieän tri thöùc – dge ba’i gshes gnyen, Phaïn: kalyanamitra, moät töø
ñoàng nghóa cuûa vò Thaày taâm linh.
Thuaàn tònh nguyeân sô – ka dag, baûn taùnh cuûa Phaät Quaû, hieän dieän
trong taát caû chuùng sinh, söï thuaàn tònh cuûa baûn taùnh ñoù khoâng
bao giôø bò hö hoaïi.
Thöøa (Coã xe) – theg pa, Phaïn: yana, phöông tieän ñeå du haønh treân
con ñöôøng ñi tôùi Giaùc ngoä.
Thöïc nghóa – nges don, Phaïn: nitartha, caùch dieãn taû tröïc tieáp chaân
lyù töø quan ñieåm cuûa nhöõng baäc chöùng ngoä. Cuõng xem yù nghóa
thích hôïp.
Tieäc cuùng döôøng – tshogs kyi ‘khor lo, Phaïn: ganacakra, moät nghi
leã trong ñoù ta ban phöôùc, cuùng döôøng vaø duøng thöùc aên vaø nöôùc
uoáng nhö chaát cam loà trí tueä.
Tieán trình Suy hoaïi – thim rim, moät chuoãi hieän töôïng xaûy ra luùc
cheát: söï suy hoaïi cuûa caùc ñaïi, vaø ba kinh nghieäm ñöôïc goïi laø
söï trong saùng, taêng tröôûng vaø thaønh töïu.
Tieáp caän vaø thaønh töïu – bsnyen sgrub, hai böôùc trong caùc thöïc
haønh lieân quan tôùi söï trì tuïng moät mantra (thaàn chuù). Trong
böôùc thöù nhaát, caùc haønh giaû tieáp caän Boån Toân maø hoï ñang
quaùn töôûng baèng caùch trì tuïng thaàn chuù cuûa Boån Toân. Trong
böôùc thöù hai, hoï ñuû quen thuoäc ñeå töï ñoàng nhaát vôùi Boån Toân.
541
Tilopa – ti lo pa, moät trong taùm möôi tö ñaïi thaønh töïu giaû cuûa AÁn
Ñoä. Vò Thaày cuûa Naropa.
Tingdzin Zangpo (Nyang) – myang ting ‘dzin bzang po (theá kyû thöù
9), ñaïi thaønh töïu giaû Taây Taïng, ñeä töû cuûa Vimalamitra (töø vò
naøy Ngaøi nhaän toaøn boä giaùo lyù Taâm-yeáu) vaø cuûa Ñöùc
Padmasambhava. Ngaøi ñöôïc coi laø ngöôøi Taây Taïng ñaàu tieân
ñaït ñöôïc thaân caàu voàng cuûa söï chuyeån di sieâu vieät (‘ja’ lus
‘pho ba chen po), thaønh töïu vó ñaïi nhaát cuûa Ñaïi Vieân Maõn.
Tình nhaân cuûa nhöõng Vì Sao – skar ma la dga’ ba, danh hieäu cuûa
moät Boà Taùt. Ngaøi laø moät ñieån hình cuûa ngöôøi maø söï khao khaùt
ích kyû cuûa mình ñaõ khieán Ngaøi tích taäp coâng ñöùc maëc duø Ngaøi
maéc phaïm ñieàu maø thöôøng ñöôïc coi laø moät haønh vi tieâu cöïc.
Tính saùng taïo cuûa giaùc taùnh – rig pa’i rtsal, naêng löïc baåm sinh vaø
töï nhieân cuûa giaùc taùnh ñeå hieån loä caùc hieän töôïng.
Tinh tuùy - thig le, Phaïn: nghóa ñen: gioït. ‚Tinh tuùy hay chuûng töû
cuûa ñaïi laïc; trong caùc kinh maïch coù nhieàu loaïi, thanh tònh hay
suy hoaïi.‛ DICT. Thuaät ngöõ thig le coù moät soá yù nghóa khaùc
nhau phuø hôïp vôùi tình huoáng vaø loaïi thöïc haønh.
Tirthika – mu stegs pa, moät ngöôøi ñeà xöôùng nhöõng quan ñieåm
trieát hoïc cöïc ñoan chaúng haïn nhö thuyeát hö voâ vaø thuyeát
vónh cöûu. Thöôøng ñöôïc duøng cho caùc tröôøng phaùi tö töôûng
trieát hoïc vaø toân giaùo ôû AÁn Ñoä ñoái laäp vôùi Phaät Giaùo.
Tònh Ñoä – dag pa’i zhing, moät nôi hay theá giôùi ñöôïc hieån loä bôûi
moät vò Phaät hay Ñaïi Boà Taùt nhôø caùc phaåm tính töï nhieân cuûa söï
chöùng ngoä cuûa Ngaøi. ÔÛ ñoù chuùng sinh coù theå tieán boä treân con
ñöôøng ñi tôùi Giaùc ngoä maø khoâng rôi vaøo nhöõng coõi thaáp.
Tònh Ñoä Cöïc Laïc – bde ba can, Phaïn: Sukhavati, coõi Phaät cuûa
Ñöùc Amitabha (A Di Ñaø).
Tònh hoùa hai nhaùnh – dag pa gnyis, söï thuaàn tònh nguyeân thuûy
(rang bzhin ye dag), laø Phaät taùnh trong moïi chuùng sinh, vaø söï
542
thuaàn tònh töø moïi söï oâ nhieãm ngaãu nhieân (blo bur phral dag).
Chæ duy moät vò Phaät laø cuõng coù loaïi thuaàn tònh thöù hai naøy.
Tònh Quang – ‘od gsal, Phaïn: prabhasvara, phöông dieän töï nhieân,
choùi ngôøi (hay thaáu suoát) cuûa baûn taùnh taâm – hay giaùc taùnh.
Tònh Quang cuûa giaây phuùt neàn taûng – gzhi dus kyi ‘od gsal, ‚baûn
taùnh cuûa taâm thöùc taát caû chuùng sinh, thanh tònh töø voâ thuûy vaø
choùi ngôøi töï nhieân; söï töông tuïc neàn taûng (cuûa giaùc taùnh), tieàm
naêng cuûa Phaät Quaû.‛ DICT. Noù coù theå ñöôïc moät vò Ñaïo sö
chöùng ngoä ‚giôùi thieäu‛ cho moät ñeä töû, laø ngöôøi sau ñoù cuûng coá
vaø phaùt trieån kinh nghieäm ñoù baèng nhöõng thöïc haønh saâu xa
cuûa Ñaïi Vieân Maõn. Chuùng sinh bình thöôøng chæ tri giaùc noù
trong moät tia chôùp vaøo luùc cheát.
Toøa Kim Cöông – rdo rje gdan, Phaïn: Vajrasana, ñòa ñieåm ôû AÁn
Ñoä (teân hieän nay laø Bodh Gaya) nôi taát caû chö Phaät trong kieáp
naøy seõ ñaït ñöôïc Giaùc ngoä.
Toaøn Giaùc – rdzogs pa’i byang chub, Phaïn: sambodhi, Phaät Quaû
vieân maõn.
Toaøn thieän sieâu vieät – pha rol tu phyin pa, Phaïn: paramita. Saùu
phöông phaùp tu taäp trong Boà Ñeà taâm thöïc haønh. Chuùng sieâu
vieät bôûi ñöôïc ñi keøm bôûi trí tueä cuûa taùnh Khoâng. Cuõng xem
saùu toaøn thieän sieâu vieät.
Tonpa (Geshe) (1005-1064), danh hieäu khaùc cuûa Drom Tonpa.
Torma – gtor ma, moät leã vaät, thöôøng ñöôïc naën töø boät mì vaø bô, noù
coù theå laø bieåu töôïng cuûa moät vò Boån Toân, moät maïn ñaø la, moät
vaät cuùng döôøng, hay ñoâi khi moät vuõ khí ñeå chieán ñaáu vôùi caùc
theá löïc tieâu cöïc.
Torma nöôùc – chu gtor, moät vaät cuùng döôøng laøm baèng nöôùc, söõa
vaø caùc loaïi haït.
Toái Thöôïng – ‘og min, Phaïn: Akanistha, xem Akanistha.
543
Traïng thaùi töï nhieân – gnas lugs, Phaïn: prakriti, nghóa ñen: caùch
thöùc an truï. ‚Baûn taùnh hay ñieàu kieän cuûa moïi söï.‛ DICT.
Traïng thaùi trung gian – bar do, Phaïn: antarabhava, thuaät ngöõ
ñöôïc duøng cho nhöõng giai ñoaïn kinh nghieäm khaùc nhau giöõa
caùi cheát vaø söï taùi sinh keá tieáp, vôùi moät söï giaûi thích roäng lôùn
hôn bao goàm caùc traïng thaùi taâm thöùc khaùc nhau trong cuoäc
ñôøi. Boán traïng thaùi trung gian ñöôïc phaân bieät laø: 1) traïng thaùi
trung gian töï nhieân cuûa ñôøi naøy (rang bzhin skyes gnas bar do),
2) traïng thaùi trung gian cuûa luùc cheát (‘chi kha’i bar do), 3)
traïng thaùi trung gian cuûa thöïc taïi tuyeät ñoái (chos nyid bar
do), vaø 4) traïng thaùi trung gian cuûa söï trôû thaønh (srid pa’i
bar do); hay ñeå taïo thaønh saùu traïng thaùi trung gian, hai traïng
thaùi ñaëc bieät nöõa ñöôïc theâm vaøo traïng thaùi thöù nhaát: 5) traïng
thaùi trung gian cuûa giaác moäng ( rmi lam bar do) vaø 6) traïng
thaùi trung gian cuûa söï taäp trung thieàn ñònh (bsam gtan bar do).
Traïng thaùi trung gian cuûa söï trôû thaønh – srid pa’i bar do, traïng
thaùi trung gian trong ñoù nghieäp löïc xoâ ñaåy ta tôùi söï taùi sinh keá
tieáp trong luaân hoài sinh töû. AT: traïng thaùi trung gian cuûa
nhöõng söï coù theå, traïng thaùi trung gian cuûa söï hieän höõu.
Traïng thaùi trung gian cuûa thöïc taïi tuyeät ñoái – chos nyid bar do,
traïng thaùi trung gian trong thöïc taïi tuyeät ñoái hieån loä nhö nhöõng
saéc töôùng thuaàn tònh cuûa phöông dieän hoøa bình vaø phaãn noä,
phuø hôïp vôùi caùc khuynh höôùng caù nhaân cuûa rieâng ta.
Trakpa Gyaltsen – grags pa rgyal mtshan (1147-1216), moät trong
naêm ñaïi hoïc giaû cuûa phaùi Sakya, baäc ñöôïc goïi laø Sakya
Gongma.
Tri giaùc thanh tònh – dag snang, ‚tri giaùc veà toaøn theå theá giôùi vaø
nhöõng gì ñöôïc chöùa ñöïng trong ñoù nhö moät coõi Phaät thuaàn
tònh, nhö söï phoâ dieãn cuûa caùc thaân (kaya) vaø caùc trí tueä.‛
DICT
Tripitaka – xem Tam Taïng.
544
Trisong Detsen – khri srong sde’u btsan (790-844), vò vua thöù 38

cuûa Taây Taïng, vò thöù hai trong ba vò Vua Ñaïo (Phaùp Vöông) vó
ñaïi. Nhôø noã löïc cuûa Ngaøi maø caùc Ñaïi Ñaïo sö töø AÁn Ñoä tôùi vaø
thieát laäp Phaät Giaùo thaät vöõng chaéc taïi Taây Taïng.
Trí tueä – shes rab, Phaïn: prajna, khaû naêng thaáu hieåu ñuùng ñaén,
thöôøng laø vôùi caûm thöùc ñaëc bieät cuûa söï thaáu suoát taùnh Khoâng.
AT: trí tueä phaân bieät. Cuõng xem trí tueä nguyeân sô.
Trí tueä minh hoïa – dpe’i ye shes, trí tueä ñaït ñöôïc nhôø thöïc haønh
taâm linh laø thöù ñöôïc duøng nhö moät que chæ giôùi thieäu trí tueä
nguyeân sô.
Trí tueä nguyeân sô – ye she, Phaïn: jnana, ‚söï thaáu suoát (shes pa)
luoân luoân hieän dieän töø voâ thuyû (ye nas), giaùc taùnh, söï quang
minh-taùnh Khoâng, an truï töï nhieân trong doøng taâm thöùc cuûa taát
caû chuùng sinh.‛ DICT.
Trì tuïng kim cöông – rdo rje bzlas pa, söï trì tuïng caùc thaàn chuù
trong söï phoái hôïp vôùi vieäc hít vaøo, nín hôi vaø thôû ra.
Trích xuaát caùc chaát tinh tuùy - bcud len, moät phöông phaùp khieán
ta coù theå chæ duøng nhöõng chaát theå hay yeáu toá naøo ñoù vôùi moät
löôïng ít oûi, maø khoâng phaûi duøng thöïc phaåm thoâng thöôøng.
Trong saùng (kinh nghieäm) – gsal nyams, moät trong ba loaïi kinh
nghieäm trong vieäc thieàn ñònh. Xem kinh nghieäm.
Trong saùng, taêng tröôûng vaø thaønh töïu – snang mched thob, ba
kinh nghieäm xaûy ra lieân tuïc vaøo luùc cheát.
Troáng soï ngöôøi nhoû – thod pa’i da ma ru, troáng nhoû coù hai maët
laøm baèng hai ñænh soï ngöôøi.
Trôû thaønh – srid pa, tieán trình cuûa luaân hoài sinh töû. Töø Taây Taïng
thöôøng ñöôïc duøng trong yù nghóa cuûa ‚söï coù theå,‛ vaø laø keát quaû
cuûa taát caû nhöõng yù nieäm laø nhöõng gì ta phoùng chieáu leân thöïc taïi
vaø nhöõng gì trôû thaønh theá giôùi huyeãn hoùa maø chuùng ta tri giaùc.
545
Thöôøng ñöôïc duøng nhö töø ñoàng nghóa vôùi samsara (luaân hoài sinh
töû), ñoái nghòch vôùi zhi ba, söï an bình cuûa Nieát Baøn.
Trôøi – lha, chuùng sinh ôû moät trong saùu coõi, bò cheá ngöï bôûi taùnh
kieâu ngaïo. Ñeå traùnh söï laàm laãn chuùng toâi ñaõ dòch lha laø ‚Boån
Toân‛ khi noù coù nghóa laø moät vò Phaät hay Boån Toân Trí Tueä.
Trôøi Ñaâu Suaát – dga’ ldan, coõi (caáp ñoä thöù tö) cuûa caùc vò trôøi
thuoäc Duïc Giôùi, trong ñoù Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni nhaän
moät taùi sinh cuoái cuøng tröôùc khi xuaát hieän trong theá giôùi naøy.
Hieän taïi Ñöùc Maitreya (Di Laëc), Ñöùc Phaät töông lai, ñang an
truï trong Trôøi Ñaâu Suaát giaûng daïy Ñaïi Thöøa. Xem ba coõi.
Trôøi Tònh Quang – ‘od gsal gyi lha, Phaïn: Abhasvara, caáp ñoä cao
nhaát cuûa caùc vò trôøi thuoäc Thieàn ñònh Thöù Hai (trong Saéc
Giôùi).
Trung Ñaïo - dbu ma’i lam, Phaïn: madhyamika, giaùo lyù veà taùnh
Khoâng ñöôïc Nagarjuna giaûng tröôùc tieân vaø ñöôïc coi nhö neàn
taûng cuûa Maät Thöøa. ‚Trung‛ coù nghóa laø vöôït leân caùc quan
ñieåm cöïc ñoan cuûa chuû nghóa hö voâ vaø chuû nghóa vónh cöûu.
Truyeàn thoáng Cuõ – rning ma pa, Coå Phaùi, nhöõng moân ñoà cuûa caùc
giaùo lyù ñaàu tieân cuûa Maät Chuù Thöøa ñöôïc truyeàn baù ôû Taây
Taïng bôûi Ñaïo sö vó ñaïi Padmasambhava vaøo theá kyû thöù taùm.
Patrul Rinpoche thuoäc tröôøng phaùi naøy.
Truyeàn thoáng Môùi – gsar ma pa, caùc moân ñoà cuûa caùc tantra ñöôïc
phieân dòch vaø truyeàn baù töø thôøi ñaïi cuûa dòch giaû Rinchen
Zangpo (958-1055) trôû ñi. Noù chæ taát caû caùc tröôøng phaùi cuûa
Phaät Giaùo Taây Taïng ngoaïi tröø phaùi Nyingmapa, hay Truyeàn
thoáng Cuõ.
Tsampa – tsam pa, boät mì laøm baèng luùa maïch nöôùng hay caùc loaïi
haït khaùc. Moät loaïi thöïc phaåm chính ôû Taây Taïng.
546
Tu taäp ba nhaùnh – bslab pa gsum, Phaïn: trisiksa, giôùi (tshul

khrims, sila), ñònh (ting nges ‘dzin, citta) vaø trí tueä (shes rab,
prajna).
Tu vieän tröôûng – mkhan po, noùi chung coù nghóa laø nhöõng vò ban
caùc giôùi nguyeän tu vieän. Danh hieäu naøy cuõng ñöôïc ban cho
moät ngöôøi ñaõ ñaït moät caáp ñoä cao trong söï thaáu suoát Giaùo Phaùp
vaø ñaûm traùch vieäc giaûng daïy noù. Noù cuõng coù theå chæ laø danh
hieäu ñuôïc ban cho tu só cao tuoåi nhaát trong moät kyø nhaäp haï
truyeàn thoáng.
Tulku – sprul sku, töø Taây Taïng ñöôïc dòch töø nirmanakaya (Hoùa
Thaân) trong Phaïn ngöõ, cuõng ñöôïc duøng nhö moät danh hieäu toân
kính vaø thuaät ngöõ thoâng thöôøng ñoái vôùi nhöõng Hoùa Thaân ñöôïc
coâng nhaän cuûa caùc Laït ma, laø nhöõng vò thöôøng ñöôïc tìm ra khi
coøn thô aáu vaø ñöôïc daïy doã ñeå keá tuïc doøng truyeàn thöøa vaø
trong nhieàu tröôøng hôïp, keá thöøa tu vieän cuûa caùc vò tieàn nhieäm.
Tö theá kim cöông – rdo rje dkyil krung, Phaïn: vajrasana, tö theá
thieàn ñònh vôùi chaân xeáp cheùo vaø baøn chaân ñaët treân ñuøi.
Tö theá ñang böôùc – mnyam pa’i ‘dor stabs, theá ñöùng vôùi caû hai
chaân nhöng baøn chaân phaûi hôi nhoùm tôùi (töôïng tröng cho nhieät
taâm cöùu giuùp chuùng sinh).
Tö theá vöông giaû – rgyal po’i rol stabs, theá ngoài vôùi chaân phaûi
duoãi nöûa chöøng vaø chaân traùi keùo vaøo.
Tö töôûng – rnam rtog, Phaïn: vikalpana, noùi chung baát kyø ñieàu gì
phaùt khôûi trong taâm theo moät caùch theá nhò nguyeân.
Töû Thaàn – ‘chi bdag, Yama.
Tyø Loâ Giaù Na – xem Vairocana.
Vairocana (Tyø Loâ Giaù Na) – rnam par snang mdzad, Ñöùc Phaät
thuoäc Phaät Boä. Xem naêm boä.
Vairotsana – bai ro tsa na, dòch giaû vó ñaïi nhaát cuûa Taây Taïng vaø
laø moät trong baûy tu só ñaàu tieân ñöôïc thoï giôùi ôû Taây Taïng. Ngaøi
547
laø moät trong nhöõng ñeä töû chính cuûa Ñöùc Padmasambhava vaø
Sri Simha.
Vaisakha – sa ga zla ba, thaùng tö trong aâm lòch Taây Taïng. Ñöùc
Phaät ñaûn sanh, ñaït ñöôïc Giaùc ngoä vaø nhaäp Nieát Baøn vaøo ngaøy
möôøi laêm trong thaùng ñoù.
Vaisravana – rnam thos sras, moät trong Boán Ñaïi Ñeá (coõi trôøi cuûa
Ngaøi laø coõi thöù nhaát trong Duïc Giôùi), vò baûo veä cuûa phöông
Baéc vaø vò trôøi taøi baûo.
Vajra (Chaøy Kim Cöông) – rdo rje, AT: kim cöông, seùt kim
cöông. Bieåu töôïng cuûa trí tueä baát bieán vaø baát hoaïi coù theå
xuyeân thaáu moïi söï. Phaùp khí töôïng tröng cho loøng bi maãn,
phöông tieän thieän xaûo, giaùc taùnh. Luoân luoân ñöôïc keát hôïp vôùi
chuoâng, dril bu, Phaïn: ghanta, bieåu töôïng cuûa trí tueä, taùnh
Khoâng. Ñoái vôùi hình töôùng cuûa chaøy kim cöông xin xem hình
minh hoïa Vajrasattva caàm chaøy kim cöông trong tay phaûi vaø
chuoâng trong tay traùi.
Vajra Yogini – rdo rje ‘ rnal ‘byor ma, moät hình thöùc Baùo Thaân nöõ
cuûa Ñöùc Phaät.
Vajradhara (Kim Cöông Trì) – rdo rje ‘chang, nghóa ñen: baäc trì
giöõ kim cöông. Trong Truyeàn thoáng Môùi, Ngaøi laø Ñöùc Phaät
nguyeân thuûy, nguoàn maïch cuûa moïi tantra. Trong Truyeàn
thoáng Cuõ, Vajradhara töôïng tröng cho nguyeân lyù cuûa vò Thaày
nhö baäc trì giöõ giaùc ngoä cuûa giaùo lyù Kim Cöông Thöøa.
Vajradhatvisvari – rdo rje dbyings ‘phugs ma, moät trong nhöõng vò
Phoái ngaãu cuûa chö Phaät trong Naêm Boä.
Vajrapani (Kim Cöông Thuû) – phyag na rdo rje, moät trong Taùm
Nam Töû Thaân Thieát Vó Ñaïi.
Vajrasattva (Kim Cöông Taùt Ñoûa) – rdo rje sems dpa’, vò Phaät
hieän thaân Moät Traêm Gia ñình. Thöïc haønh Vajrasattva vaø
vieäc trì tuïng thaàn chuù cuûa Ngaøi thì ñaëc bieät höõu hieäu ñeå tònh
548
hoùa caùc haønh vi tieâu cöïc. Trong doøng truyeàn thöøa Ñaïi Vieân
Maõn, Ngaøi laø Baùo Thaân Phaät.
Vajrayana (Kim Cöông Thöøa) – rdo rje theg pa, xem Maät Chuù
Thöøa.
Vaên Thuø (Manjusri) – ‘jam dpal dbyangs, moät vò Boà Taùt thaäp ñòa.
Ngaøi hieän thaân cho söï thaáu suoát vaø trí tueä cuûa taát caû chö Phaät.
Vidyadhara (Trì Minh Vöông) – rig ‘dzin, baäc trì giöõ söï thaáu
suoát. ‚Baäc trì giöõ caùc Boån Toân, thaàn chuù, vaø trí tueä ñaïi laïc
baèng nhöõng phöông tieän saâu xa.‛ DICT. Trong truyeàn thoáng
Nyingmapa coù boán caáp ñoä vidyadhara: 1) hoaøn toaøn thuaàn thuïc
(rnam smin), 2) laøm chuû thoï maïng cuûa ñôøi mình (tshe dbang),
3) mahamudra (Ñaïi AÁn, phyag chen), vaø 4) thaønh töïu töï nhieân
(lhun grub).
Vieân ngoïc nhö yù – yid bzhin nor bu, Phaïn: cintamani, moät vieân
ngoïc tuyeät dieäu ñöôïc tìm thaáy trong caùc coõi trôøi hay roàng ñaùp
öùng moïi öôùc muoán cuûa ta.
Vikramasila – moät trong nhöõng Ñaïi Hoïc Phaät Giaùo noåi tieáng nhaát
ôû AÁn Ñoä, bò phaù huûy vaøo theá kyû thöù 12.
Vimalamitra - dri med bshes bnyen, moät trong nhöõng Ñaïo sö Phaät
Giaùo AÁn Ñoä uyeân baùc nhaát. Ngaøi tôùi Taây Taïng vaøo theá kyû thöù
9, ôû ñoù Ngaøi giaûng daïy roäng raõi, bieân soaïn vaø phieân dòch
nhieàu baûn vaên Phaïn ngöõ. Tinh hoa cuûa giaùo lyù cuûa Ngaøi ñöôïc
goïi laø Vima Nyingtig, moät trong caùc giaùo lyù Taâm-yeáu cuûa Ñaïi
Vieân maõn.
Vina – moät nhaïc cuï AÁn Ñoä coù daây.
Vipasyin – rnam par gzigs, vò thöù nhaát trong saùu vò Phaät xuaát hieän
tröôùc Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Virupa – moät trong taùm möôi tö ñaïi thaønh töïu giaû cuûa AÁn Ñoä.
Moät nguoàn maïch giaùo lyù quan troïng cuûa truyeàn thoáng
Sakyapa.
549
Vò Thaày goác – rtsa ba’i bla ma, 1) vò Thaày taâm linh chính yeáu, hay
ñaàu tieân maø töø Ngaøi ta nhaän caùc quaùn ñaûnh, caùc bình giaûng vaø
giaùo huaán coát tuûy. 2) vò Thaày ñaõ giôùi thieäu vôùi ta baûn taùnh cuûa
taâm.
Voâ ngaõ – bdag med, Phaïn: anatman, nairatmya, söï vaéng maët cuûa
söï hieän höõu ñoäc laäp hay noäi taïi cuûa baûn thaân ta hay cuûa caùc
hieän töôïng beân ngoaøi (chos kyi bdag med).
Voâ-haønh – haønh ñoäng maø khoâng coù söï khaùi nieäm hoùa, xuaát phaùt
töø traïng thaùi chöùng ngoä maø ngöôøi haønh ñoäng (taùc nhaân), haønh
ñoäng, vaø ñoái töôïng ñöôïc haønh ñoäng hoaøn toaøn khoâng coù thöïc
chaát.
Voâ-nieäm (kinh nghieäm) – mi rtog pa’i nyams, Phaïn: avikalpa,
nirvikalpa, moät trong ba loaïi kinh nghieäm thieàn ñònh. Moät
traïng thaùi an tónh trong ñoù khoâng coù caùc nieäm töôûng. Xem caùc
kinh nghieäm.
Voâ-truï Nieát Baøn – mi gnas pa’i myang ‘das, söï Toaøn Giaùc, sieâu
vöôït caû sinh töû laãn Nieát Baøn, khoâng ‚truï‛ trong caùi naøo trong
hai traïng thaùi treân.
Vua, Thaàn daân vaø Baèng höõu – rje ‘bangs grogs gsum, Vua
Trisong Detsen, ñaïi dòch giaû Vairotsana vaø Dakini Yeshe
Tsogyal.
Vui höôûng nhöõng hieän thaân cuûa Ngöôøi Khaùc – gzhan ‘phrul
dbang byed, Phaïn: Paranirmitavasavartin, caáp ñoä thöù saùu vaø laø
caáp ñoä cao nhaát cuûa caùc vò trôøi trong Duïc Giôùi, trong ñoù caùc vò
trôøi vui höôûng caùc söï vieäc ñöôïc taïo neân thaät phi thöôøng bôûi
nhöõng vò trôøi khaùc. Xem ba coõi.
Vuõ truï goàm moät tæ theá giôùi – stong gsum, Phaïn: trisahasra, moät
vuõ truï goàm coù moät tæ theá giôùi gioáng nhö theá giôùi cuûa chuùng ta
vaø töông öùng vôùi phaïm vi hoaït ñoäng cuûa moät vò Phaät.
550
Xaù Lôïi Phaát (Sariputra) – sha ri’i bu, moät trong hai ñeä töû
Thanh Vaên noåi tieáng nhaát cuûa Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Xöù bieân ñòa – mtha’ ‘khob, moät mieàn nôi giaùo lyù khoâng ñöôïc bieát
tôùi.
Yaksa (Daï xoa) – gnod sbyin, moät loaïi tinh linh.
Yama – gshin rje, Töû Thaàn.
Yamantaka – gshin rje bshed, thaân töôùng phaãn noä cuûa Manjusri (Vaên
Thuø).
Yeshe Tsogyal – ye shes mtsho rgyal, phoái ngaãu huyeàn nhieäm vaø
ñeä töû vó ñaïi nhaát cuûa Ñöùc Padmasambhava. Baø phuïng söï
Ngaøi thaät hoaøn haûo, vaø trôï giuùp Ngaøi truyeàn baù giaùo lyù, ñaëc
bieät laø caát daáu nhöõng kho taøng taâm linh ñeå sau naøy khaùm phaù
laïi vì söï lôïi laïc cuûa caùc ñeä töû töông lai.
Yidam – yidam, Phaïn: devata, istadevata, moät Boån Toân töôïng
tröng cho söï giaùc ngoä, trong hình töôùng nam hay nöõ, hoøa bình
hay phaãn noä töông öùng vôùi baûn taùnh rieâng bieät cuûa ta. Yidam
laø coäi nguoàn cuûa nhöõng thaønh töïu. Xem ba goác.
Yoga – rnal ‘byor, söï thöïc haønh, nghóa ñen: moät phöông phaùp ñeå
hôïp nhaát (‘byor) vôùi traïng thaùi töï nhieân (rnal ma).
Yogi hay yogini – rnal ‘byor pa hoaëc rnal ‘byor ma, nhöõng ngöôøi
thöïc haønh yoga, moät haønh giaû taâm linh.
YÙ nghóa thích hôïp – drang don, Phaïn: neyartha. YÙ nghóa thích hôïp
aùm chæ caùc giaùo lyù coù yù ñònh daãn daét chuùng sinh khoâng chöùng
ngoä tôùi chaân lyù cuûa thöïc nghóa.
YÙ nieäm hay quan heä thuoäc yù nieäm – dmigs pa, baát kyø khaùi nieäm
naøo veà moät chuû theå, ñoái töôïng vaø moät haønh ñoäng.
551

Loi Vang Phan 1 PDF Ok

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Loi Vang Phan 1 PDF Ok

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ñöùc Phaät Thích Ca Maâu Ni

Ñöùc Phaät cuûa thôøi hieän taïi

LÔØI VAØNG CUÛA

Baûn dòch Vieät ngöõ:

Nguyeân taùc: O-rgyan-‘jigs-med-chos-kyi-dban-po

Baûn dòch Anh ngöõ:

Baûn dòch Vieät ngöõ: Nhoùm Longchenpa 2004

Hình bìa: Dilgo Khyentse Rinpoche ñang truyeàn Phaùp

I. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TIEÂU CÖÏC PHAÛI TÖØ BOÛ 194

II. NHÖÕNG HAØNH ÑOÄNG TÍCH CÖÏC NEÂN LAØM 219

I. NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN DAÃN TÔÙI GIAÛI THOAÙT 243

I. KHAÛO SAÙT VÒ THAÀY 245

I. NHÖÕNG TIEÁP CAÄN ÑEÅ QUY Y

ÑÖÙC PHAÄT THÍCH CA MAÂU NI 1

23 – 11 - 1990 Ñaït Lai Laït Ma

Vò Thaày phi thöôøng nhaát cuûa truyeàn thoáng Nyingma.

Jigme Lingpa nhaän laõnh söï truyeàn daïy Taâm-Yeáu cuûa

Nhöõng baäc Thaày toân quyù coù loøng bi maãn bao la

Caùc Ñaáng Chieán Thaéng cuûa doøng truyeàn taâm;

Baèng trí tueä Ngaøi thaáu suoát thaät taùnh

NHÖÕNG CHUAÅN BÒ THOÂNG

KHOÙ TÌM ÑÖÔÏC NHÖÕNG TÖÏ DO VAØ

I. CAÙCH THÖÙC ÑUÙNG ÑAÉN ÑEÅ NGHE GIAÙO LYÙ TAÂM

1.1 Thaùi ñoä bao la cuûa Boà Ñeà Taâm

Ñieàu gì taïo neân moät haønh vi toát hoaëc xaáu?

Noù daønh cho nhöõng ngöôøi coù caên cô nhaïy beùn.6

Moïi söï tuøy theo hoaøn caûnh

Vò Thaày laø Phaät, vò Thaày laø Phaùp,

Taát caû chuùng sinh laø nhöõng vò Phaät,

2.1. ÑIEÀU NEÂN TRAÙNH

2.1.1 Ba Khieám khuyeát cuûa Bình chöùa

2.1.2 Saùu nhieãm oâ

Kieâu maïn, thieáu nieàm tin vaø khoâng noã löïc,

Giaùo Phaùp khoâng phaûi taøi saûn cuûa rieâng ai.

Giöõa nhöõng thôøi thieàn ñònh, theo caùch naøy,

Cuõng coù noùi:

Ñöøng deät moäng töông lai, vì neáu laøm nhö vaäy;

2.1.3 Naêm Caùch Sai laïc trong vieäc Nhôù töôûng

Haõy traùnh vieäc nhôù chöõ maø queân nghóa,

2.2 ÑIEÀU NEÂN LAØM

2.2.1 Boán AÅn duï

Kinh Saép Xeáp nhö Moät Thaân Caây noùi:

Ngöôøi ñaùng kính,

2.2.2 Saùu Toaøn Thieän Phi Thöôøng (Saùu Ba La Maät)

2.2.3 Nhöõng Caùch Thöùc khaùc cuûa Haønh vi

Chôù daïy cho nhöõng ngöôøi thieáu toân kính,

Vaø Jataka (Truyeän Tieàn Thaân Ñöùc Phaät) coù noùi:

Haõy choïn choã ngoài thaáp nhaát

1. Quaùn chieáu treân baûn taùnh cuûa töï do

Sinh ra trong caùc ñòa nguïc, trong coõi ngaï quyû,

2.1 NAÊM THUAÄN LÔÏI CAÙ NHAÂN

Ngaøi Long Thoï lieät keâ chuùng nhö sau:

2.2 NAÊM THUAÄN LÔÏI THUOÄC HOAØN CAÛNH

2.3 TAÙM HOAØN CAÛNH XAÂM HAÏI KHIEÁN KHOÂNG ÑÖÔÏC

2.4 TAÙM THIEÂN HÖÔÙNG KHOÂNG THÍCH HÔÏP KHIEÁN

1. Quaùn chieáu treân nhöõng so saùnh baèng soá löôïng

Tình côø gaëp ñöôïc moät vieân ngoïc quyù

Chieám ñoaït caû moät vöông quoác

Ñöôïc ñöùng ñaàu moät tænh

Coù nhöõng töï do vaø thuaän lôïi cuûa vieäc sinh ra

Duø con ñaõ coù nhöõng töï do naøy,

Vua Trisong Detsen (790–844)

SÖÏ VOÂ THÖÔØNG CUÛA CUOÄC ÑÔØI