TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ HÀ NỘI

KHOA LUẬT

BÀI TẬP LỚN MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC

ĐỀ TÀI SỐ 1
Hãy vận dụng Chủ nghĩa xã hội khoa học để phê phán và bác bỏ một trong
những quan điểm sai trái sau
Chủ nghĩa Mác - Lênin là đúng đắn nhưng chỉ đúng đắn trong điều kiện Cách mạng
công nghiệp lần thứ nhất; còn hiện nay, nhân loại đã chuyển mình sang Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư, kinh tế tri thức, kinh tế số, toàn cầu hóa, tin học hóa, dữ
liệu lớn (Big data)… nên chủ nghĩa Mác-Lênin không còn phù hợp nữa

TRẦN HOÀNG LONG

Lớp: LQT K24
Ngành: Luật Quốc Tế
Mã sinh viên: 19A52010081
Trước hết,
Có quan điểm vin vào yếu tố thời đại để phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Quan
điểm đó cho rằng, chủ nghĩa Mác - Lê-nin chỉ phù hợp với thế kỷ XIX, hoặc cùng
lắm là đầu thế kỷ XX, nó chỉ thích hợp với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ
nhất và lần thứ hai, chỉ thích hợp với văn minh cơ khí, còn bây giờ nhân loại đã
bước sang thế kỷ XXI - là thời đại của cách mạng khoa học - công nghệ, Cách
mạng công nghiệp lần thứ tư, văn minh tin học, kinh tế tri thức, kinh tế số, toàn cầu
hóa và hội nhập quốc tế nên không còn thích hợp nữa, chủ nghĩa Mác - Lê-nin đã
bị lỗi thời.
Đúng là thời đại mà chúng ta đang sống khác rất nhiều so với thời đại của Mác -
Ăng-ghen - Lê-nin, đã có nhiều biến đổi to lớn, sâu sắc về kinh tế, xã hội, nhất là
sự phát triển mạnh mẽ của khoa học và công nghệ. Không nhận thức được những
biến đổi to lớn của thời đại sẽ không hiểu đúng bản chất của thời đại. Tuy nhiên,
những biến đổi đó không vượt ra ngoài những quy luật, những nguyên lý chung
nhất mà C. Mác đã khám phá ra. Chẳng hạn, đó là những quy luật phổ biến của
phép biện chứng duy vật, những quy luật phổ biến của sự phát triển xã hội loài
người, như quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng
sản xuất, quy luật cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng, tồn tại xã hội
quyết định ý thức xã hội, kinh tế xét đến cùng quyết định chính trị, quy luật đấu
tranh giai cấp trong xã hội có giai cấp, quy luật giá trị thặng dư, những nguyên lý
khoa học về nhà nước, cách mạng xã hội, về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công
nhân...
Đứng trên quan điểm khách quan, có một số luận điểm cụ thể của Mác, Ăng-ghen,
Lê-nin không còn phù hợp với điều kiện lịch sử mới, đã bị thực tiễn lịch sử vượt
qua, song những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, bản chất khoa học
và cách mạng vẫn giữ nguyên giá trị cần phải bảo vệ. Hoàn cảnh lịch sử cụ thể luôn
luôn thay đổi, song những quy luật phát triển cơ bản, phổ biến của lịch sử loài
người mà chủ nghĩa Mác - Lê-nin nêu lên là không thay đổi, có giá trị trường tồn.
Chủ nghĩa Mác - Lê-nin vẫn là lý luận và phương pháp luận khoa học cho sự nhận
thức xã hội, nhận thức thời đại mà không một học thuyết nào có thể thực hiện được
vai trò đó.
Chúng ta không phủ nhận rằng, ngày nay dựa trên việc sử dụng các thành tựu cách
mạng khoa học và công nghệ, chủ nghĩa tư bản hiện đại đã có sự thay đổi. Song
nếu phủ nhận học thuyết giá trị thặng dư, thì sẽ phạm phải sai lầm nghiêm trọng cả
về khoa học và chính trị. Cho dù ngày nay, người ta có thể đưa lao động quản lý
của nhà tư bản vào cơ cấu của giá trị thặng dư, thì chắc chắn rằng phần đóng góp
đó cũng không thể bao gồm toàn bộ giá trị thặng dư. Nếu xóa bỏ khái niệm đó, thì
chúng ta, thậm chí không thể giải thích được tái sản xuất mở rộng tư bản chủ nghĩa.
Từ nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn của chủ nghĩa Mác, chúng ta
thấy, thực tiễn cuộc sống luôn vận động, biến đổi, phát triển, vì thế, nhận thức của
con người nói chung, lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin nói riêng cũng luôn phải
được vận dụng, bổ sung, phát triển cho phù hợp thực tiễn. Thời đại ngày nay có
nhiều biến động sâu sắc, thế giới có nhiều diễn biến phức tạp; xu hướng đa cực, đa
trung tâm diễn ra nhanh hơn; các nước lớn điều chỉnh chiến lược, vừa hợp tác thỏa
hiệp, vừa cạnh tranh, đấu tranh kiềm chế lẫn nhau. Cuộc cách mạng khoa học –
công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ. Chủ nghĩa dân tộc
cực đoan, chủ nghĩa cường quyền áp đặt, chủ nghĩa dân túy đang nổi lên trong quan
hệ quốc tế. Những biến đổi mau lẹ của thực tiễn đầu thế kỷ XXI này đang đặt ra
nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn, mà để giải quyết chúng một cách đúng đắn,
chúng ta đồng thời phải dựa vào phương pháp luận, quan điểm, lập trường, thái độ
của chủ nghĩa Mác – Lênin, phải vừa tìm ở chính thực tiễn ngày hôm nay. Điều đó
nói lên rằng, chính thực tiễn ngày hôm nay đang đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục vận
dụng, bổ sung, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin. Chính C.Mác và
Ph.Ăngghen đã lưu ý rằng "... chủ nghĩa cộng sản không phải là một trạng thái cần
phải sáng tạo ra, không phải là lý tưởng mà hiện thực phải khuôn theo. Chúng ta
gọi chủ nghĩa cộng sản là một phong trào hiện thực, nó xóa bỏ trạng thái hiện nay.
Những điều kiện của phong trào ấy là do những tiền đề hiện đang tồn tại đẻ ra”.

Quan điểm cho rằng, chủ nghĩa Mác - Lênin là đúng đắn nhưng chỉ đúng đắn trong
điều kiện Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất (động cơ hơi nước), nền sản xuất
dựa trên máy móc cơ khí. Còn hiện nay, nhân loại đã chuyển mình sang Cách mạng
công nghiệp lần thứ tư, kinh tế tri thức, kinh tế số, toàn cầu hóa, tin học hóa, dữ
liệu lớn (Big data). Hay nói như một số nhà lý luận phương Tây là thời đại “hậu
công nghiệp”, kinh tế - xã hội có rất nhiều đổi thay, vì vậy hiện nay chủ nghĩa Mác
- Lênin không còn phù hợp nữa. Trong thời đại ngày nay, trong nền sản xuất hiện
đại đã sử dụng nhiều robot - người máy, tự động hóa, người công nhân được tuyển
dụng và sử dụng rất ít, cho nên học thuyết giá trị thặng dư của Mác, học thuyết về
vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân... không còn phù hợp nữa. Trong
điều kiện hiện đại thì nhà tư bản không còn bóc lột sức lao động của giai cấp công
nhân lao động nữa. Giai cấp công nhân không còn vai trò trong nền sản xuất hiện
đại mà chính tầng lớp trí thức mới là người quyết định vận mệnh tương lai của
nhân loại. Những quan điểm cho rằng thế giới đã có sự thay đổi “quyền lực”.
Chẳng hạn, Alvin Toffler cho rằng “quyền lực” trong quá trình vận động và phát
triển của chính bản thân nó đã trải qua các hình thức phát triển: Đi từ “bạo lực
quyền, đến của cải quyền, rồi đến tri thức quyền” hay có người gọi là “trí quyền”.
Nghĩa là thuở hoang sơ, phải dùng sức mạnh bạo lực mới có quyền lực như thông
qua xâm lược, ăn cướp,...; sau đó kẻ nào có tiền là có quyền lực và đến hiện nay, ai
có trí tuệ, có tri thức là có quyền lực (trí quyền). Nếu thoáng qua chúng ta thấy có
vẻ hợp lý, bởi lẽ trong một xã hội chưa hoàn thiện, còn dựa trên sở hữu tư nhân thì
kẻ nào có tiền thì kẻ đó có quyền lực. Nhưng thực chất ở đây, Alvin Toffler muốn
khẳng định rằng chủ nghĩa tư bản hiện đại đã thay đổi, không còn xâm lược hay
bạo lực nữa, có tiền cũng không có quyền lực nữa, giai cấp công nhân không còn
vai trò sứ mệnh lịch sử giải phóng lao động nữa mà tầng lớp trí thức mới đóng vai
trò này trong xã hội hiện đại. Nếu tách quyền lực ra khỏi sản xuất vật chất, ra khỏi
kinh tế thì quyền lực không còn cơ sở để tồn tại nữa. Xét về bản chất, quyền lực
vẫn do kinh tế quyết định. Trong tác phẩm Chống Đuyrinh, Ph.Ăngghen khi phê
phán Đuyrinh vì không hiểu bạo lực đã viết “vậy một lần nữa, bạo lực lại do tình
hình kinh tế quyết định, tình hình kinh tế cung cấp cho bạo lực những phương tiện
để tạo ra và duy trì những công cụ bạo lực”1. Đồng thời, Ph.Ăngghen cũng chỉ ra
rằng “bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào, những điều kiện kinh tế và tài nguyên kinh tế
đều là những cái đã giúp cho “bạo lực” chiến thắng, nếu không có những điều kiện
và tài nguyên đó thì bạo lực không còn là bạo lực nữa”2. Điều này hoàn toàn phù
hợp, tương thích với quyền lực. Do vậy, nếu có tri thức nhưng không có điều kiện
kinh tế, điều kiện vật chất để chuyển hóa những tri thức ấy thành của cải vật chất
thì tri thức ấy cũng không có vai trò gì. Cho nên cách tiếp cận của Alvin Toffler chỉ
là một cách xa rời khôn khéo những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin
mà thôi.

Sự phát triển của khoa học và thực tiễn xã hội nhân loại gần hai thế kỷ qua là minh
chứng sinh động, có sức thuyết phục cho bản chất khoa học, cách mạng và nhân
văn của chủ nghĩa Mác – Lênin. Bản chất này của chủ nghĩa Mác – Lênin được thể
hiện một cách sâu sắc, sinh động cả trong ba bộ phận cấu thành nó như sau:
Một là, học thuyết triết học Mác – Lênin là tinh hoa trí tuệ nhân loại được C.Mác
và Ph.Ăngghen, V.I.Lênin xây dựng, phát triển trên cơ sở những thành tựu cao nhất
của tư tưởng nhân loại, của khoa học tự nhiên hiện đại và của kinh nghiệm thực
tiễn xã hội loài người. Những nguyên lý, khái niệm, phạm trù, quy luật và phương
pháp luận cơ bản của nó mang tính phổ biến và phổ quát. Chúng bao quát, tác
động, chi phối cả giới tự nhiên, đời sống xã hội và tư duy, trí tuệ nhân loại ở tất cả
các chế độ xã hội và trong mọi giai đoạn lịch sử. Vì vậy, triết học Mác – Lênin trở
thành thế giới quan và phương pháp luận khoa học cho hoạt động của con người và
nhân loại tiến bộ.
Từ khi chủ nghĩa duy vật biện chứng ra đời cho đến nay, nhân loại đã chứng kiến
những biến đổi lớn lao trong khoa học và thực tiễn xã hội; nhất là trong cuộc cách
mạng khoa học – công nghệ hiện đại, quá trình toàn cầu hóa và phát triển kinh tế tri
thức... Tất cả những biến đổi đó không đối lập và mâu thuẫn với những kết luận
của triết học duy vật biện chứng với tư cách là thế giới quan và phương pháp luận
của hoạt động người, mà chúng càng chứng minh tính đúng đắn, cách mạng, sáng
tạo của triết học duy vật biện chứng, càng làm sâu sắc và sinh động hơn tính biện
chứng của thế giới vật chất; đồng thời nó tạo ra những điều kiện mới cho việc tiếp
tục nghiên cứu khái quát và bổ sung, phát triển triết học duy vật biện chứng. Đúng
như Ph.Ăngghen nhận xét, mỗi khi có phát minh lớn trong khoa học tự nhiên thì
chủ nghĩa duy vật sẽ phải thay đổi hình thức của mình. Chủ nghĩa duy vật lịch sử,
mà cốt lõi là lý luận hình thái kinh tế - xã hội, đã và đang định hướng cho việc xây
dựng, đổi mới, bổ sung và phát triển xã hội hiện đại theo hướng văn minh và tiến
bộ. Trong xã hội hiện đại, sản xuất vật chất (kinh tế) vẫn là nền tảng của đời sống
xã hội; nhân tố quyết định lịch sử, xét đến cùng, là sản xuất và tái sản xuất ra đời
sống xã hội; nguồn gốc và động lực phát triển xã hội là nhu cầu, lợi ích của con
người (giai cấp, quốc gia, dân tộc, nhân loại), là sự tác động biện chứng giữa lực
lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của
xã hội; sự phát triển của xã hội từ hình thái kinh tế - xã hội này sang hình thái kinh
tế - xã hội khác là quá trình lịch sử tự nhiên, không phụ thuộc vào ý thức, ý chí của
con người, các giai cấp, quốc gia dân tộc và nhân loại. Nói một cách khái quát,
quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử về hình thái kinh tế - xã hội, về nhu cầu
lợi ích của con người, về đấu tranh giai cấp, cách mạng xã hội và nhà nước, về vấn
đề con người... vẫn đã, đang và tiếp tục là cơ sở khoa học cho việc xem xét, giải
quyết đúng đắn những vấn đề cơ bản và cấp bách của xã hội hiện đại.
Hai là, lý luận kinh tế chính trị học Mác – Lênin là kết tinh những thành tựu của
kinh tế chính trị học nhân loại được C.Mác, Ăngghen, V.I.Lênin xây dựng, phát
triển lên đỉnh cao với học thuyết giá trị thặng dư gắn liền với sự phát triển của chủ
nghĩa tư bản ở giai đoạn tự do cạnh tranh tiến đến giai đoạn độc quyền và chủ
nghĩa đế quốc. Lý luận này không chỉ vạch ra mục đích và bản chất của chủ nghĩa
tư bản là bóc lột giá trị thặng dư và theo đuổi lợi nhuận tối đa, mà còn chỉ rõ những
quy luật vận động, phát triển của chủ nghĩa tư bản cùng những mâu thuẫn và
khuyết tật cố hữu của nó mà trong phạm vi chủ nghĩa tư bản không thể giải quyết
được.
Thực tiễn phát triển của phương thức sản xuất và xã hội tư bản chủ nghĩa gần hai
thế kỷ qua đã là minh chứng sinh động và sâu sắc cho tính đúng đắn, khoa học của
lý luận kinh tế chính trị học Mác – Lênin. Trên thực tế, chủ nghĩa tư bản hiện đại
càng phát triển thì càng làm cho những khuyết tật, mâu thuẫn, xung đột cố hữu của
nó thêm trầm trọng. Đó cũng là quá trình tích lũy thêm các yếu tố để phủ định nó,
chuyển sang phương thức sản xuất cao hơn – phương thức sản xuất xã hội chủ
nghĩa.
Ba là, chủ nghĩa xã hội khoa học là đỉnh cao trí tuệ nhân loại được C.Mác,
Ph.Ăngghen, V.I.Lênin xây dựng, phát triển dựa trên những thành tựu cao nhất của
triết học, kinh tế chính trị học, lý luận xã hội chủ nghĩa và khoa học xã hội – nhân
văn hiện đại. Đồng thời, đó là sản phẩm tất yếu của sự vận động, phát triển của lịch
sử nhân loại đi qua hình thái kinh tế - xã hội tư bản chủ nghĩa tiến lên hình thái
kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa. Vì vậy, chủ nghĩa xã hội khoa học vừa là mục
tiêu lý tưởng, vừa là xu thế thời đại và trở thành động lực thôi thúc giai cấp công
nhân, các Đảng Cộng sản và hàng triệu triệu người lao động trên thế giới hành
động để biến nó thành hiện thực sinh động. Sự biến sụp đổ chủ nghĩa xã hội ở Liên
Xô và các nước Đông Âu là sự sụp đổ của một mô hình về chủ nghĩa xã hội (mô
hình chủ nghĩa xã hội dựa trên nền kinh tế kế hoạch hóa, tập trung, quan liêu và
bao cấp), chứ không phải là sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội khoa học. Trên thực tế,
chủ nghĩa xã hội khoa học với tư cách là lý luận khoa học vẫn đã và đang là kim
chỉ nam cho hoạt động nhận thức và thực tiễn của nhân loại tiến bộ; còn chủ nghĩa
xã hội hiện thực đang được nảy sinh, phát triển trong công cuộc cải cách, mở cửa ở
Trung Quốc với mô hình “Chủ nghĩa xã hội đặc sắc Trung Quốc” và trong công
cuộc đổi mới ở Việt Nam với mô hình xã hội “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công
bằng, văn minh…”
Từ những phân tích ở trên, hoàn toàn có cơ sở để kết luận rằng: thời đại ngày nay
đang và sẽ vẫn là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên
phạm vi toàn thế giới. Đó là quá trình xã hội tất yếu khách quan, không thể đảo
ngược. Trong thời đại ngày nay, thế giới đã, đang và sẽ tiếp tục có những biến đổi
nhanh chóng và lớn lao; trong đó đặt ra những vấn đề quan trọng, bức thiết đòi hỏi
và thúc đẩy chủ nghĩa Mác – Lênin phải vượt lên để giải đáp. Mặt khác, nó cũng
tạo ra những điều kiện cần thiết để chủ nghĩa Mác – Lênin có thể thực hiện được
vai trò của mình
 Dù xã hội có phát triển đến đâu đi chăng nữa thì chủ nghĩa Mác – Lênin luôn
thực hiện được vai trò và tính chất, ý nghĩa của nó đối với sự phát triển của
xã hội. Do đó, cần nhận thức cuộc cách mạng khoa học – công nghệ hiện đại
với nguyên nhân, bản chất, quy luật, thành tựu hạn chế và dự báo xu hướng
phát triển cùng tác động, ảnh hưởng của nó đến con người và xã hội. Trên cơ
sở đó, chắt lọc những thành tựu khái quát lý luận, bổ sung và phát triển hệ
thống các phạm trù, nguyên lý, quy luật của chủ nghĩa Mác – Lênin chứ
không phải là nó không còn phù hợp nữa.