Tỉnh Long An, vốn xưa là vùng thuộc Chợ Lớn và Tân An - một vùng đất hình thành

sớm ở đồng bằng Châu thổ Cửu Long. Theo tài liệu địa phương chí trước đây tỉnh
Tân An gồm 03 quận: Châu Thành, Thủ Thừa và Mộc Hóa. Tỉnh Chợ Lớn gồm 04
quận: Gò Đen, Cần Giuộc, Cần Đước và Đức Hòa. Trong cao trào cách mạng 1936 –
1939, đặc biệt là trong Khởi nghĩa Nam kỳ 1940 ở Long An đã có những hoạt động
mang tính chất Tòa án. Cùng với phong trào đấu tranh chống áp bức bóc lột, tại các
cuộc mít tinh cách mạng đã tuyên án tử hình nhiều tên phản động, gian ác khét tiếng do
quần chúng trực tiếp vạch trần tội ác và nhất trí kết án. Tòa án xử công khai có quần
chúng tham gia luận án rất đông đảo, cảm hóa những kẻ lầm đường và trấn áp thẳng
tay những kẻ cố tình chống lại cách mạng. Các phiên tòa lúc bấy giờ như những buổi
huấn luyện chính trị có tác dụng tốt và ảnh hưởng lâu dài đến thời kỳ kháng chiến sau
này. Căn cứ vào các chính sách cụ thể của Xứ ủy đề ra trong cuộc Khởi nghĩa Nam
kỳ: “Khoan hồng với người lầm lạc, bảo vệ quyền lợi nhân dân, tôn trọng tự do tín
ngưỡng, hủy bỏ các khế ước giao kèo có tính chất áp bức nhân dân, tịch thu địa bạ của
bọn địa chủ phản động để luận tội và kết án”. Chúng ta đã tuyên án tử hình nhiều tên
phản cách mạng, áp bức nhân dân như: Quản Nên, Bếp Nhung ở Đức Hòa, Hương
quản Tấn ở Cần Giuộc…
Sau mít tinh mừng độc lập 02/9/1945, trước sức ép của các thế lực thù địch đang
ráo riết hoạt động nhằm lập đổ chính quyền cách mạng, tình hình xã hội diễn biến vô
cùng phức tạp, Thực dân Pháp ra sức tuyên truyền, lôi kéo các quan lại, công chức cũ
ngấm ngầm hoạt động trở lại, cùng với lực lượng gián điệp ra sức tung tin làm rối loạn
trật tự xã hội, ngăn chặn số công chức cũ ngả theo cách mạng, hô hào, tiếp sức cho
bọn phản cách mạng. Trong thời kỳ này ở Long An trộm cướp nổi lên hoành hành ở
một vùng nông thôn, vơ vét cướp bóc trắng trợn tài sản của nhân dân. Chính quyền các
cấp ở Long An hình thành trong điều kiện quá gấp, cho nên không tránh khỏi những
yếu kém về chính trị, tổ chức và nhân sự. Mặc dù vậy, bước đầu đã trấn áp được một
số vụ có âm mưu gây bạo loạn, lật đổ chính quyền, cướp bóc tài sản của nhân dân.
Hoạt động chủ yếu của Tòa án Long An lúc này là cương quyết trừng trị các tên tề làng,
các tổ chức phản động, những tên cướp bóc phá rối cuộc sống của nhân dân.
Bộ máy Tòa án lúc đầu có 03 bộ phận cơ bản: Chánh án, Lục sự và Tổ thư ký giúp
việc. Khi xử các vụ trọng tội thì Hội thẩm phải có đại diện của Ủy ban và Quân sự. Do
tính chất quan trọng của Tòa án, ngay từ đầu Cấp ủy đã lựa chọn những người có trình
độ văn hóa giác ngộ lý tưởng, nắm vững đường lối chủ trương của Đảng để làm cán bộ
Tòa án.
Từ năm 1946 đến 1949, mặc dù phải liên tục chiến đấu để chống lại việc Pháp lấn
chiếm nhưng Tòa án các cấp ở Long An vẫn tổ chức được các phiên tòa công khai
hoặc bí mật, mức án cao nhất là tử hình, mức án nhẹ thì giáo dục răn đe, giao cho gia
đình bảo lãnh.
Các vụ án điển hình trong giai đoạn này như sau:
- Tại trạm gác Voi Lá (Bến Lức) ta đã bắt giữ Võ Khắc Thiệu, một tên phản bội trong
cuộc Khởi nghĩa Nam kỳ, làm mật thám cho Pháp, y đã chỉ điểm cho Pháp bắt một số
Đảng viên và Cán bộ cách mạng, thu thập tin tức và tình hình của ta, cung cấp cho
Pháp để đánh chiếm lại Nam bộ. Tòa án đã tuyên tử hình tên Thiệu vì tội phản quốc.
 - Tên Võ Văn Thân giả bộ bị thương, băng bó khắp đầu và chân. Qua khám xét các
lớp băng là tài liệu ghi chú nơi đóng quân, trang bị vũ khí của ta và y đã thừa nhận là
tình báo của Pháp. Tòa án đã mở phiên tòa công khai tại chợ Tân An đã tuyên án tử
hình tên Thân.
- Ở Cần Đước, sau khi thu thập tin tức biết rõ tên chủ Mao xã Long Định ra làm lại
tề cho Pháp và có hành động ức hiếp quần chúng, quan hệ mật thiết với Pháp, Tòa án
đã xử tử hình tên Mao.
- Đầu năm 1947 ở Mộc Hóa, ta giăng bẫy bắt 56 tên gián điệp, Tòa án đã xử tử hình
13 tên. Qua khai thác ta pháp hiện và bắt 17 tên trà trộn vào nội bộ cơ quan, đoàn thể
của ta.
- Tên Khương ở Bình Đức (Bến Lức) là tay sai ác ôn, làm giàu trên xương máu của
nhân dân, Tòa án đã xử tử hình tên Khương.
- Các tên ác ôn khác ở Tân An như: Mộc Nga (Phòng Nhì), Cai tổng Long, Hương
Cả Để, Giáo Lương, tên Trình, tên Mỹ làm chỉ điểm cũng lần lượt bị xử tử hình.
Sau chiến thắng mùa xuân lịch sử năm 1975, miền Nam được giải phóng, đất nước
hoàn toàn thống nhất. Cùng với việc xây dựng chính quyền địa phương ở các tỉnh phía
Nam thì việc thành lập các Tòa án ở những địa phương này cũng được tiến hành khẩn
trương. Ngày 16/4/1976, Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã ký Quyết định số 07 thành lập Toà
án nhân dân tỉnh Long An. Trụ sở của Tòa án được đặt tại Số 116 đường Trương Công
Định như ngày nay.
Ngay những ngày đầu thành lập, Tòa án nhân dân tỉnh Long An gặp rất nhiều khó
khăn trong công tác cán bộ, vì cán bộ am hiểu nghiệp vụ rất thiếu. Lúc mới thành lập
chỉ có 03 cán bộ do Tỉnh ủy điều về trong đó 01 Phó chánh án, 01 Thẩm phán và 01
cán bộ phụ trách văn phòng, đây là số cán bộ thoát ly tham gia kháng chiến. Tuy nhân
sự ít nhưng các đồng chí đã tích cực bắt tay vào xây dựng đội ngũ cán bộ cho Tòa án
tỉnh Long An. Sau đó được Tòa án cấp trên tăng cường cán bộ Tòa án của các tỉnh
phía Bắc vào và tuyển dụng thêm lực lượng tại chỗ đã phần nào giải quyết được vấn
đề nhân sự lúc bấy giờ.
Sau khi Tòa án tỉnh Long An được thành lập, 10 Tòa án cấp huyện, thị trong tỉnh
cũng lần lượt được gầy dựng như Tòa án thị xã Tân An, Bến Thủ, Tân Châu, Cần
Giuộc, Cần Đước, Đức Hòa, Đức Huệ, Mộc Hóa, Tân Thạnh, Vĩnh Hưng. Hiện nay,
toàn tỉnh có 15 Tòa án cấp huyện, gồm: Bến Lức, Cần Đước, Cần Giuộc, Đức Hòa,
Đức Huệ, Mộc Hóa, Tân Thạnh, Thạnh Hóa, Vĩnh Hưng, Tân Hưng, thị xã Kiến Tường
và thành phố Tân An.
Với những ngày đầu khó khăn, thiếu thốn về cơ sở, vật chất; đội ngũ cán bộ làm
công tác Toà án thiếu và chưa được đào tạo căn bản về chuyên môn nghiệp vụ, nhưng
được Đảng giao phó, nhân dân tin yêu, bám sát các nhiệm vụ chính trị, Tòa án nhân
dân tỉnh phối hợp chặt chẽ với các ngành bảo vệ pháp luật, bằng hoạt động xét xử hình
sự, Tòa án đã kịp thời đưa ra xét xử nghiêm minh, trừng trị đích đáng góp phần quan
trọng vào nhiệm vụ trấn áp có hiệu quả đối với bọn phản Cách mạng, bọn phản động
đội lốt tôn giáo, bọn giết người. Tòa án nhân dân tỉnh thường xuyên mở các phiên tòa
xét xử lưu động tại nơi xảy ra vụ án và xử phạt đối với mức án thật nghiêm khắc đối với
bọn tổ chức, cầm đầu, đồng thời khoan hồng đối với những người bị lôi kéo, bị dụ
dỗ, mua chuộc. Việc xét xử đã có tác dụng tuyên truyền sâu rộng về pháp luật trong
nhân dân, và tác dụng về răn đe phòng ngừa tội phạm. Thông qua việc xét xử Tòa án
đã bóc trần các âm mưu của phần tử phản Cách mạng, phá hoại công việc xây dựng
xã hội chủ nghĩa, vạch trần những hành động tuyên truyền xuyên tạc nhằm gieo rắc các
hoang mang, nghi ngờ và chia rẽ trong nội bộ nhân dân.
Sau quá trình chuẩn bị ngày 07/5/1976, Tòa án nhân dân tỉnh Long An mở phiên tòa
đầu tiên xét xử vụ tranh chấp quyền sở hữu giữa ông Lê Văn Mai với ông Huỳnh Văn
Đạo. Ngày 04/11/1976 mở phiên tòa hình sự công khai đầu tiên để xét xử vụ án Phùng
Văn Nâu can tội giết người, xử phạt bị cáo 15 năm tù.
Mặc dù mới thành lập, trong năm 1976 Tòa án nhân dân tỉnh Long An đã xét xử
được 25 vụ án, trong đó 17 vụ án dân sự và 08 vụ án hình sự.
Do đặc điểm tình hình sau giải phóng, việc củng cố và bảo vệ chính quyền là nhiệm
vụ hàng đầu, Tòa án tỉnh Long An tập trung giải quyết các vụ án hình sự mang tính chất
chính trị là chính, bên cạnh đó cũng xử lý thích đáng bọn giết người, cướp của, ăn cắp
tài sản của nhà nước và của công dân, giải quyết các tranh chấp dân sự và hôn nhân
gia đình. Hoạt động của Tòa án nhân dân tỉnh Long An trong những năm đầu giải
phóng dù còn hạn chế về tổ chức và trình độ nghiệp vụ, nhưng các đồng chí đã đoàn
kết thương yêu giúp đỡ lẫn nhau và nêu cao tinh thần trách nhiệm nên đã phấn đấu
hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ, công tác được giao. Những năm tiếp theo, lợi dụng sự
khó khăn về kinh tế do thiên tai và sự quản lý yếu kém của ta, tình hình xã hội có nhiều
chuyển biến phức tạp, các thế lực thù địch đã tăng cường hoạt động trên tất cả các
mặt, nhằm gây mất trật tự xã hội và âm mưu lật đỗ chính quyền cách mạng. Các tội
phạm khác cũng thừa cơ hội phát triển do đó công tác xét xử của Tòa án hai cấp trong
tỉnh ngày càng tăng lên.
Sau khi Hiến pháp 1980 ra đời, Pháp lệnh Tổ chức Tòa án nhân dân và Viện kiểm
sát nhân dân được ban hành năm 1981, nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án được xác
định cụ thể và chặt chẽ hơn. Tòa án nhân dân tỉnh Long An đã có bước chuyển mới về
mặt tổ chức, từ chỗ chưa có Tòa chuyên trách, chỉ phân công Thẩm phán luân phiên
xét xử hình sự và dân sự, lúc này đã thành lập Tòa Hình sự và Tòa Dân sự, cùng với
bộ phận chuyên môn khác như: Giám đốc-Kiểm tra, Thi hành án và Văn phòng. Các
đồng chí Thẩm phán có điều kiện chuyên sâu vào hoạt động xét xử của mình, cũng thời
gian này nhiều cán bộ làm công tác nghiệp vụ được cử đi học ở các trường nghiệp vụ
dài hạn hoặc các lớp bồi dưỡng ngắn hạn để đáp ứng kịp thời với công tác xét xử.
Những năm đầu thành lập, thì toàn Tòa án tỉnh chưa có trình độ đại học luật. Khi
Pháp lệnh Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân được ban hành năm 1994, đội ngũ Thẩm
phán đã được tiêu chuẩn hóa. Tính đến ngày 01/9/2015, tổng số biến chế đã thực hiện
là 296/296 chỉ tiêu được giao, trong đó có 130/138 Thẩm phán, trong đó có 01 Thẩm
phán cao cấp, 31 Thẩm phán trung cấp, 99 Thẩm phán sơ cấp; 119/109 Thư ký, 08
thẩm tra viên và 39 chức danh khác. Trình độ của cán bộ công chức như sau: Về trình
độ chuyên môn, có 17 người có trình độ thạc sĩ, chiếm 5.75%; 259 người trình độ cử
nhân, chiếm 87.5%; 02 người trình độ cao đẳng, chiếm 0.06%; 13 người trình độ trung
cấp, chiếm 4.39% và 04 người trình độ sơ cấp, chiếm 0.13%. Về trình độ lý luận chính
trị, có 39 người trình độ cử nhân và cao cấp, chiếm 13.2%; 25 người trình độ trung cấp,
chiếm 8.4% và 215 người trình độ sơ cấp chiếm 72.6%. Hiện tại, có 06 công chức đang
được đào tạo thạc sỹ, 10 công chức đang được đào tạo cao cấp lý luận chính trị, 12
công chức đang được đào tạo trung cấp lý luận chính trị. Bộ máy tổ chức được sắp xếp
theo hướng tinh gọn, nâng cao năng lực và chất lượng hoạt động, đáp ứng yêu cầu
chuẩn hoá cán bộ theo qui định của Toà án nhân dân Tối cao.
Về cơ sở vật chất: ngoài trụ sở TAND tỉnh đang được triển khai xây mới, trong tổng
số 15 đơn vị cấp huyện thì có 03 đơn vị đáp ứng yêu cầu về trụ sở làm việc (Tân An,
Đức Hòa, Cần Giuộc); Tòa án nhân dân huyện Mộc Hóa (hiện chưa có trụ sở- Tòa án
nhân dân tối cao đã chấp thuận cho đầu tư xây mới trong năm 2016), còn lại 11 đơn vị
cần phải tiếp tục đầu tư nâng cấp hoặc xây mới vì trụ sở được xây dựng từ những năm
1990 nên đã xuống cấp, chỉ có 1 phòng xử án, thiếu phòng làm việc cho cán bộ, công
chức nên không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ công tác. Về trang bị phục vụ công
tác đã được Tòa án nhân dân tối cao đầu tư theo đề án mua sắm hàng năm, về cơ bản
đã đáp ứng yêu cầu làm việc của cán bộ công chức.
Tòa án nhân dân tỉnh Long An
https://longan.toaan.gov.vn/webcenter/portal/longan/gioithieu?dDocName=TAND018896