Raja Na Niyamo

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î
(flΩ)
Ïfi›‹˘, 2002
i
©
‰Ê˝ 2005 — ’˛◊‹ ±T≤ÏkÎ 15,000 fi¿·˘.
Áfl¿ÎflÌ ‹K›V◊ ‹ƒHÎÎ·›, √Î_‘Ìfi√fl.
ii
±Î‹¬
¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÎ ±ÎÏÀÛ¿·-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹Îfi. flÎ…›’Î·lÌ

¶ÎflÎ ‹_⁄≥ flÎ…›‹Î_ CÎÕÎ›ı·Î ‹_⁄≥ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ÷ÎflÌ¬ — 1-5-60 fiÎ
flÎı… √…flÎ÷ flÎ…›fiÌ fl«fiÎ ◊≥ I›Îflı flÎ…› Áfl¿Îflı √…flÎ÷ ±ıÕMÂfi ±Î_˜Œ
·Î˜{ (VÀıÀ ±ıLÕ ¿L¿flLÀ Á⁄…ı¿ÀÁ) ±ÎıÕÛfl, 1960 ËıÃ‚ ±’fiÎ‰ı· Ë÷Î. ±Î
Ïfi›‹Îı‹Î_ Á‹›Î_÷flı ◊›ı·Î Á‘ÎflÎ ÷ı‹… ±√ÎµfiÌ ’ÏflÏVJÎÏ÷‹Î_ ±Î‰ı· ⁄ÿ·Î‰fiı
K›Îfi‹Î_ flÎ¬Ìfiı, fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÎ Áfl¿ÎflÌ ΩËıflfiÎ‹Î ø‹Î_¿ — ∞±ıfi-31-38-
∞ÁÌ±ıÁ-102001-1598-«, ÷ÎflÌ¬ — 15-11-2002 ◊Ì √…flÎ÷ ‹S¿Ì
Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 CÎÕÌ ±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î »ı.
±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı·Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±fi ¿>‚÷Î

±◊˝ı Ï‰WÎ›‰Îfl ±ÎÃ ’ÏV÷¿Î‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı· »ı. ±Î ±_√˛ı∞ Ïfi›‹ÎıfiÎı √…flÎ÷Ì‹Î_
±fi‰Îÿ ±Ïfi‰Î›˝ …wflÌ›Î÷ »ı ÷ıfiı K›Îfi‹Î_ flÎ¬÷Î_ √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı,
2002 ÷ˆ›Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î »ı. ±Î ±ı¿ ¿’w ±fiı ¿ÏÃfi ¿Î‹ Ë÷_ …ıfiı ’ÒHÎ˝
¿fl‰Î‹Î_ …ı ¿Îı≥±ı ÁË›Îı√ ±ÎM›Îı »ı ÷ı ÁÎˆ ±Ï¤fi_ÿfifiı ’ÎhÎ »ı. flÎ…› Áfl¿ÎflfiÎı
‰ËÌ‰À √…flÎ÷Ì‹Î_ ◊Î› »ı ÷ı◊Ì ±Î Ïfi›‹Îı √…flÎ÷Ì‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊‰Î◊Ì flÎ…›
Áfl¿ÎflfiÌ Ï‰Ï‰‘ ¿«ıflÌ±Îı ±fiı ÷ıfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±Îı / ¿‹˝«ÎflÌ±Îıfiı Ïfi›‹ÎıfiÌ ±Î
’ÏV÷¿Î±Îı ¬Ò⁄ … µ’›Îı√Ì ◊Âı. ±Î Ïfi›‹ÎıfiÎ √…flÎ÷Ì ±fi‰Îÿ‹Î_ ¿›Î_›
¤Ò·«Ò¿ ËÎı› ±fiı ÷ı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÎ K›Îfi‹Î_ ·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ÷Îı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√
±Î¤ÎflÌ flËıÂ ı.
(ÕÎ˜. ‹_…\·Î Á⁄˛‹H›‹)

ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl. ±Ï‘¿ ‹A› ÁÏ«‰,
÷ÎflÌ¬ — 15-11-2005. fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√.
iii
iv
’˛V÷Î‰fiÎ
¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹_⁄≥fiÎ flÎ…›’Î·ı, ’Îı÷ÎfiÎ

¿‹˝«ÎflÌ±ÎıfiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷Îı (’√Îfl, ¤J◊Î, flΩ ±fiı ’ıLÂfi)fiÎ Ïfi›‹fi ‹ÎÀı ‹_⁄≥
‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ⁄fiÎT›Î Ë÷Î. ÷ÎflÌ¬ — 1·Ì ‹ı, 1960fiÎ flÎı… √…flÎ÷ flÎ…›
±ÏV÷I‰‹Î_ ±ÎT›_ I›Îflı ±Î Ïfi›‹Îı ‘ √…flÎ÷ ±ıÕMÂfi ±Î_˜Œ ·Î˜{ (VÀıÀ ±ıLÕ ¿L¿flLÀ
Á⁄…ı¿ÀÁ) ±ÎıÕÛfl, 1960 ËıÃ‚ ±’fiÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë÷Î. √…flÎ÷ flÎ…›fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±Îı
‹ÎÀı ±fi ¿>‚ ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë÷Î.
»ıS·Î 40 ◊Ì ’HÎ ‰‘ ‰WÎ˝ ÿflÏ‹›Îfi ±Î Ïfi›‹Îı CÎHÎÌ ‰¬÷ ’fi‹˝Ïƒ÷ ±fiı ±z÷fi
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë÷Î. ÷ı‹ »÷Î_ Á‹›Î_÷flı CÎHÎÎ ⁄‘Î Ïfi›‹Îı Á‹›ÎfiÁÎfl Á_√÷ fi◊Ì ±fiı
CÎHÎÎ ⁄‘Î Ï⁄fi …wflÌ ’fl‰Îfl ◊›Î »ı ÷ı◊Ì flÎ…› Áfl¿Îflı, √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı ÷ˆ›Îfl
¿fl‰Î ‹ÎÀı ¤Ò÷’Ò‰˝ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ’˛ÎıÏ‰ÕLÀ ŒoÕ lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Îfiı Ï‰fi_÷Ì
¿flı·Ì.
lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Î±ı ±Î ¤√Ìfl◊ ¿Î›˝fiı ’ÒHÎ ¿fl‰Î ‹ÎÀı »ıS·Î ¿ıÀ·Î¿ ‰WÎÎ˝ı Á‘Ì
±Ï‰fl÷ ’HÎı ¿Î‹ ¿›* »ı √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±ÎÃ ¤Î√‹Î_ »ı. ‹_⁄≥ ‹ÒS¿Ì
Áı‰Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ±Î…Ïÿfi Á‘Ì‹Î_ ¿flı·Î ÷‹Î‹ Á‘ÎflÎ ±fiı ŒıflŒÎfl ±Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ±Î‹ı…
¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î »ı. ±Î Ïfi›‹Îıfi_ √…flÎ÷Ì ¤ÎWÎÎ_÷fl Ë‰ı ÷ˆ›Îfl ◊≥ flËı· »ı.
±Î ¿Î›˝ lÌ ±Îfl. ±ı‹. ‹Ëı÷Î ‹ÎÀı ’Îı÷ÎfiÎ ’Ïfll‹ ¿fl÷Î ’HÎ ’Îı÷ÎfiÎ ±Îfi_ÿ
±fiı Á_÷ÎıWÎ ‹ÎÀı ÁÏ‰ÂıWÎ Ë÷. lÌ ¿ı.ÕÌ. ‹ÏËÕÎ, ±Ï‘¿ ÁÏ«‰(Áı‰Î) fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ±fiı
÷ı‹fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±ÎıfiÌ ÀÌ‹ı Á÷÷ lÌ ‹Ëı÷Îfiı ÁË¿Îfl ±Î’ı· »ı ±fiı ÷ı±Îı ±Î ¿Î›˝
ÁŒ‚÷Î’Ò‰˝¿ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Ï¤fi_ÿfifiı ’ÎhÎ »ı. √…flÎ÷ ‹ÒS¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹ÎıfiÎ Á_¿·fi‹Î_
’Îı÷Îfi_ ±‹ÒS› ›Îı√ÿÎfi ±Î’‰Î ⁄ÿ· Ïfi›Î‹¿lÌ, ÏËÁÎ⁄ ±fiı Ï÷ΩıflÌ; Ïfi›Î‹¿lÌ,
’ıLÂfi ±fiı ’˛ÎıÏ‰ÕLÀ ŒoÕ ÷ı‹… √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ±fiı Á_ÁÿÌ› ⁄Î⁄÷ÎıfiÎ
Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±Îı ±fiı ¿‹˝«ÎflÌ±Îı±ı ±Î’ı·Î ±‹ÒS› ›Îı√ÿÎfi ⁄ÿ· ±Î¤ÎflÌ »Ì±ı.
±Î Ïfi›‹Îı‹Î_ ¿Îı≥ «Ò¿ ¿ı hÎÏÀ ⁄ÿ· K›Îfi ÿÎıfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ÷Îı fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√
±Î¤ÎflÌ flËıÂı.
(±ıÁ. ∞. ‹Î_¿Õ)
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl ±√˛ ÁÏ«‰,
÷ÎflÌ¬ — 15 fi‰ıQ⁄fl, 2002 fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√.
v
vi
±fiø‹ÏHÎ¿Î
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
3. ±◊˝CÎÀfifiÌ ÁkÎÎ — 1
4. »^À»ÎÀfiÌ ÁkÎÎ — 1
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ ¿Î›ÿıÁfl÷Î — 1
6. ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı flΩfiÌ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — 1
7. ÁkÎÎ ‰Î’fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 1
8. »^À»ÎÀfiÎ ¿ÎflHÎ˘ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 2
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
(1) ““¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝”” 3
(2) ““ŒÎ‚‰HÎÌ”” 3
(3) ““ΩıÕÎHÎ”” 3
(4) ““’ÏflÏÂp”” 3
(5) ““Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 3
(6) ““±ı≠LÀÌÁ”” 3
(7) ““±˘ÏÕÀ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” 3
(8) ““Á_‰√˝”” 3
(9) ““‹¿Î‹ flÁÎ·˘”” 3
(10) ““‹¿Î‹ Áfl_Ω‹”” 3
(11) ““‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î”” 4
(12) ““‰‚÷fl ¤J◊_”” 4
(13) ““ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 4
(14) ““¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ±◊‰Î flÎF› Áfl¿Îfl ±◊‰Î Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” 4
(15) ““Á_Ï‰‘Îfi”” 4
(16) ““‰ÎËfi ¤J◊_”” 4
(17) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ ÷ÎflÌ¬”” 4
(18) ““ÿˆÏfi¿ ¤J◊_”” 4
(19) ““Ïÿ‰Á”” 4
(20) ““Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ”” 4
(21) ““’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿”” 4
(22) ““’ıLÂfi ‹ÎÀı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ”” 4
(23) ““Œfl…”” 5
vii
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
(24) ““‹‚÷fl”” 6
(25) ““¿Î›˝’Î·¿ ¥…fiıfl”” 7
(26) ““¿<À<_⁄”” 7
(27) ““ŒÌ”” 8
(28) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿”” 8
(29) ““N·ıÀ flıÀ flıLÀ”” 8
(30) ““flÎF›ı÷fl Áı‰Î”” 8
(31) ““fi‹Òfi˘”” 8
(32) ““flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ”” 8
(33) ““Áfl¿Îfl”” 9
(34) ““¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ”” 9
(35) ““¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ”” 9
(36) ““‹A› ‹◊¿”” 9
(37) ““ΩËıfl flΩ”” 9
(38) ““‹Îfiÿ˚‰ı÷fi”” 9
(39) ““CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_”” 9
(40) ““Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›)”” 9
(41) ““flΩ”” 9
(42) ““flΩfi˘ ’√Îfl”” 9
(43) ““‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl”” 9
(44) ““V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_”” 9
(45) ““÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” 10
(46) ““÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚”” 10
(47) ““‹Î¥·ı… ¤J◊_”” 10
(48) ““¿Îfl¿<fi ‰√˝fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ”” 10
(49) ““Á√Ìfl”” 10
(50) ““‹ÏËfi˘”” 10
(51) ““Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ÁP›”” 10
(52) ““±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ”” 10
(53) ““’√Îfl”” 11
(54) ““¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” 11
(55) ““’ıLÂfi”” 11
(56) ““’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl”” 11
(57) ““’ıLÂfifl”” 11
(58) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ”” 11
(59) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹”” 11
viii
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
(60) ““’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” 11

(61) ““¿Î›‹Ì …√Î”” 11
(62) ““’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ”” 11
(63) ““±_√÷ ’√Îfl”” 11
(64) ““Á_¤Î‰Ì ’√Îfl”” 11
(65) ““±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl)”” 12
(68) ““¤Îfl÷fi˘ ¿ı flÎF›fi˘ ΩËıfl ÏËÁÎ⁄”” 12
(67) ““ΩËıfl ‰ÎËfi”” 12
(68) ““’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ”” 12
(69) ““flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÕÌ¿· ≠ı„@ÀÂfifl”” 12
(70) ““¤ÎÕ< _ ” ” 12
(71) ““flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷”” 12
(72) ““ÁÌ·ı@Âfi √˛ıÕ”” 12
(73) ““Áı ‰ Î’˘◊Ì”” 12
(74) ““¬ÎÁ ’√Îfl”” 13
(75) ““Œfl…fi_ ZÎıhÎ”” 13
(76) ““≠‹ÎHÎ¤Ò÷ ¤ÎÕ<_ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ)”” 13
(77) ““Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_”” 13
(78) ““¿Î›‹Ì ’√Îfl”” 13
(79) ““±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl”” 13
(80) ““µ’·Ì ¿ZÎÎfiÌ Áı‰Î”” 13
(81) ““¿˘Ã˘ (Àı⁄·)”” 13
(82) ““Ë_√Î‹Ì …√Î”” 13
(83) ““Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì”” 13
(84) ““‹t÷Ì …√Î”” 13
(85) ““’√Îfl ‘˘flHÎ”” 14
(86) ““⁄ÿ·Ì”” 14
(87) ““‹ÁÎŒflÌfi˘ Á‹›”” 15
(88) ““‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” 15
(89) ““Ï÷ΩıflÌ”” 15
≠¿flHÎ - 3 - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. flΩfi˘ Ë¿ — 16
11. flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Ï‰«ÎflHÎÎ — 16
12. flΩfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì Á_‰√˝fi_ Á_A›Î⁄‚ ±fiÏ«÷ ≠‹ÎHÎ‹Î_ CÎÀ‰_ fi Ωı¥±ı — 16
13. ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı … ‹◊¿fiÎ ±◊‰Î Ï…S·ÎfiÎ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎflŒ÷ı flΩ
’fl √›ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩıfiÌ ⁄…‰HÎÌ — 16
ix
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
14. flΩfiÎ ±ı¿ ≠¿Îflfi_ ⁄ÌΩ ≠¿Îfl‹Î_ w’Î_÷fl — 16

15. …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘fi_ Á_›˘…fi — 17
16. Á‚_√ flΩfiÌ ‹ËkÎ‹ ‹ÿ÷ — 17
17. ŒflÌ flΩ ·ı‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì flΩfiÎ ±_÷ı ±˙’«ÎÏfl¿ flÌ÷ı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ìfi˘ ÏfiÊı‘ — 17
18. ±L› Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ‰¬÷ı ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Ïfi›‹˘fi˘ ±‹· — 17
19. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ‰ı‚Î±ı
flΩ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±fiı ÷ıfiÌ ¤fl’Î¥ (flÌ¥Q⁄Á˝‹ıLÀ)fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 17
20. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ ¿ı fl˘…√ÎflÌfi˘ V‰Ì¿Îfl — 17
21. ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Ì ≠◊‹ Ïfi‹c¿ »˘ÕÌ ÿÌ‘Î ⁄Îÿ » Ïÿ‰Á‹Î_
ŒflÌ Ïfi‹Î›ı· Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
22. fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î◊Ì ¿ı flÎ∞fiÎ‹Î◊Ì flΩfiÌ ÏÁ·¿fi˘ ±_÷ — 18
23. ‰‚÷fl ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ŒflÌ
fi˘¿flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ’Ò‰ı˝fiÌ fi˘¿flÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
≠¿flHÎ - 4 - flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷
24. flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 19
25. flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ — 19
26. flΩfiÎ Ë¿fiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 19
27. flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 19
28. ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Î ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿›Î˝ ⁄Îÿ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı flΩfiÌ ±_Ï÷‹ ‹_…^flÌ — 19
29. flΩ µ’fl Ë˘› ±◊‰Î ËıflŒıfl (ÀˇÎL{ÌÀ) ÿflQ›Îfi ±ı¿ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄Ì…ı ⁄ÿ·Ì
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 19
30. ±‹¿ Á_Ωı√˘‹Î_ flΩfiÌ fiÎ‹_…^flÌ — 19
31. À>_¿Î Á‹›Î_÷flı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î‘ÎÏfl÷ ‰Îfl_‰Îfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 19
32. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — 20
33. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ µ’„V◊Ï÷ — 20
34. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰Ì — 20
35. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
36. «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
37. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ¿ÎœÌ ±Î’‰Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì Âfl÷˘ — 20
38. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ◊Ì flΩfi˘ Ëy ≠V◊ÎÏ’÷ ◊÷˘ fi◊Ì — 21
39. flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ Á_¤Î‰fiÎ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 21
40. flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ±fiı Á‹ÎÏÅ — 22
41. flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ΩËıfl flΩ ÁÎ◊ı Á_›˘…fi — 22
42. flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î — 23
43. flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰_ — 23
44. flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»ÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — 24
x
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
45. flΩ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÎ ±fiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ‰E«ıfi˘ 24
Á‹›√Î‚˘ ±Ï÷ø‹HÎ (±˘‰flVÀı›·) √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ —
≠¿flHÎ - 5 - ·ıHÎÌ ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ≠¿Îfl˘
46. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î±˘ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ≠ÎÅ flΩ — 25
47. flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ Á‹›ı ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 26
48. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷_ — 26
49. ⁄ı Ïfi‹c¿˘ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ — 27
50. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Ì T›„@÷±˘fiı ≠ÎÅ flΩ — 27
51. ±fi√Î‹Ì ±fiı ’çÎÿ√Î‹Ì ΩËıfl flΩ±˘fiı ‰ı¿ıÂfi ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
52. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î ’ÎhÎ — 27
53. ‰ı¿ıÂfi fiÏË ¤˘√T›Îfi_ ±˘ÏÕÀfiı ±Î’‰Îfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 28
54. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ÏËVÁ˘ ¤˘√‰‰Î ’fl ÏfiÊı‘ — 28
55. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ fi˘¿flÌfiÎ √Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ — 28
56. ’Ò‰˝ÁÒ«fiÎ Ï‰fiÎ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ÷˘ ÷ı ’√Îflfi˘ Ë¿ÿÎfl fiÏË — 28
57. ±‘˝’√ÎflÌ flΩ — 28
58. w’Î_÷Ïfl÷ flΩ — 29
59. Ï⁄fi…‹Î flΩ — 30
60. ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ — 31
61. ±…‹Î›ÂÌ ¿ı ±ı≠LÀÌÁfiı ‹‚÷Ì flΩ — 31
62. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷˘fiı ‹‚÷Ì flΩ — 32
63. ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ flΩ — 32
64. fi˘¿flÌ Á‹ÎÅ ◊‰ÎfiÎ Á‹›ı flΩ Á_⁄_‘Ì flΩ ’√Îflfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 33
65. flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 34
66. flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝flÌÏ÷ — 34
67. flΩ ’√Îfl — 35
68. flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ’ıÂ√Ì — 35
≠¿flHÎ - 6 - ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl
69. ≠ÁÒÏ÷ flΩ — 36
70. Ï’I≤I‰ flΩ — 36
71. ¿Á‰Î‰Õ ¿ı √¤˝’Î÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ — 37
72. ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 37
73. ±¿V‹Î÷◊Ì ◊›ı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 38
74. ËÎ˜„V’À· flΩ — 39
75. fiÎÏ‰¿˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÌ flΩ — 39
76. ZÎ› / ¿ıLÁfl / ¿<WÃ fl˘√fiÌ flΩ — 40
xi
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 7 - ±P›ÎÁ flΩ
77. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Âfl÷˘ — 41
78. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀı ±Ï‘¿÷‹ Á‹›√Î‚˘ — 42
79. ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 42
80. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 42
81. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ fl…^±Î÷ ±fiı ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ — 42
82. ±P›ÎÁ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ ±fiı ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ÷ıfi_ Á_›˘…fi — 42
83. ±P›ÎÁø‹ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁ flΩfi_ Ïfi›‹fi — 43
84. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi flΩfi˘ ’√Îfl — 43
85. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 43
86. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 44
87. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ’©Ï÷ — 44
88. ±P›ÎÁ ¤J◊Î µ’flÎ_÷ ±L› ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 45
89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 45
90. ±P›ÎÁ ‹ÎÀıfiÌ ŒÌ fi˘ ¬«˝ — 45
91. ±P›ÎÁ flΩ ⁄Îÿ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ — 45
92. ⁄_‘HÎÌ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 46
93. ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁø‹fiÌ Âw±Î÷ — 46
94. ⁄œ÷Ì, ’ıLÂfi, ≠‰fl÷Î (ÁÌÏfi›˘flÌÀÌ) flΩ ±fiı ¥ΩŒÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ — 46
≠¿flHÎ - 8 - ≠¿ÌHÎ˝
95. flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Ë_√Î‹Ì ÷◊Î ±‰ı∞ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 47
96. ±ıÕ‰˘¿ıÀ …fifl·fiı flΩ — 47
97. ¿flÎflfiÎ ‘˘flHÎı fiÌ‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 47
98. ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi◊Ì fi‰Î…‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 47
99. ±_Â¿Î·Ìfi ±fiı Ï⁄fi Á÷÷ fi˘¿flÌfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩ — 47
100. ÂÎfl¿Î‹fiÎ Ï‹¿ıfiÌ¿, ‹¿Îÿ‹ ±fiı ÷Î·Ì‹ ’Î‹ı·Î ‹…^fl˘ (¿>·Ì) fiı flΩ — 48
≠¿flHÎ - 9 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
101. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 49
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
…ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 50
’ÏflÏÂp - 2 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ïfi›‹ Á‹E«›˘fiÎ
Ëı÷ ‹ÎÀı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ« 55
’ÏflÏÂp - 3 ‰ı¿ıÂfi / fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ« 60
fi‹Òfi˘ - 1 flΩ ‹ı‚‰‰Î ±◊‰Î ·_⁄Î‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ 62
fi‹Òfi˘ - 2 flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ 63
fi‹Òfi˘ - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ, flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ·_⁄Î‰‰Î ±◊‰Î
w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ¤·Î‹HÎ ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 65
xii
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
fi‹Òfi˘ - 4 flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ›˘B›÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66

fi‹Òfi˘ - 5 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¿<À<_⁄fiÎ ÁP›fiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÎ
±Î‘Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹ÎÀıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66
fi‹Òfi˘ - 6 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ
’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 67
fi‹Òfi˘ - 7 …ı ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩfiÌ
‹t÷ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 68
fi‹Òfi˘ - 8 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘›
÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 69
fi‹Òfi˘ - 9 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ‹ı‚‰÷Î ±fiı ¿Î›‹Ì
fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 70
----------------
(1) √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 (Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î) 1.1 - 1.31
(2) ⁄Ì.ÁÌ.±ıÁ.±Îfl. 1959‹Î_ ÿÂÎ˝T›Î ‹…⁄fiÎ Ïfi›‹˘fi_ 2.1 - 2.4
∞.ÁÌ.±ıÁ.±Îfl. Ïfi›‹˘, 2002 ÁÎ◊ı ΩıÕÎHÎ ÿÂÎ˝‰÷Ì ›ÎÿÌ
xiii
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
ΩËıflfiÎ‹_
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√
ÁÏ«‰Î·›, √Î_‘Ìfi√fl.
÷ÎflÌ¬ 15‹Ì fi‰ıQ⁄fl, 2002
¤Îfl÷fi_ Á_Ï‰‘Îfi
fi_⁄fl — ∞±ıfi-33-∞ÁÌ±ıÁ-102001/01-« — ¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309 fiÎ ’fl_÷¿◊Ì ‹‚ı·
ÁkÎÎfiÌ w±ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î· ±Î◊Ì fiÌ«ıfiÎ Ïfi›‹˘ ¿flı »ı —-
≠¿flHÎ-1
ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ““√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002”” ¿Ëı‰ÎÂı.
(2) ÷ı flÎ…’hÎ‹Î_ ÷ıfiÌ ≠ÏÁÏ©fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ±fiı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ±‹·‹Î_ ±Î‰Âı.
2. T›ÎÏÅ — ±L›◊Î V’p flÌ÷ı ±◊‰Î √Ï¤˝÷ flÌ÷ı Ωı√‰Î¥ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î› ±Î Ïfi›‹˘ fiÌ«ıfiÎfiı ·Î√
’ÕÂı —-
(¿) …ıfiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl ÃflÎ‰‰Î ÁZÎ‹ »ı ±ı‰Ì Áı‰Î±˘fiÎ ±fiı ÷ı‰Ì …√Î ‘flÎ‰÷Î ÷‹Î‹
ÁP›˘fiı, ±fiı
(¬) …ı T›„@÷fiÌ Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘, ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı ’ıLÂfi ¿ı ÷ı‹Î_fiÎ ¿˘¥’HÎ ±_√ı ¿flÎflfiÌ Ωı√‰Î¥◊Ì
±Î‰flÌ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±ı‰Ì ¿˘¥ ⁄Î⁄÷ ’flI‰ı ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı ¿flı·Î ¿flÎfl‹Î_ ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Ì fi Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄Î⁄÷ı.
3. ±◊˝CÎÀfifiÌ ÁkÎÎ — ±Î Ïfi›‹˘fiÎ ±◊˝CÎÀfi ±_√ı ¿˘¥ ≠ë µ’ÏV◊÷ ◊Î› I›Îflı ÷ı ±_√ı flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ
fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiı ’Ò»ÎHÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ÷ıfi˘ ÏfiHÎ˝› ±Î¬flÌ flËıÂı.
4. »^À»ÎÀfiÌ ÁkÎÎ — Áfl¿ÎflfiÎ ‹÷ı ±ı‹ …HÎÎ› »ı ¿ı ±Î Ïfi›‹˘ ’ˆ¿Ì ¿˘¥ Ïfi›‹fiÎ ±‹·◊Ì ¿˘¥ T›Ï@÷
¿ı T›„@÷fiÎ ‰√˝fiı ±fiÏ«÷ ‹U¿ı·Ì ∂¤Ì ◊Î› ÷ı‹ »ı, ÷˘ ÷ı‰Î Ï¿VÁÎfiÎ ÏfiW’ZÎ ±fiı Á_÷Ï·÷ L›Î› ‹ÎÀı
¿ÎflHÎ˘ ·ıÏ¬÷ fi˘Ó‘Ìfiı Áfl¿Îfl ÷ı‹fiÎ ·ıÏ¬÷ ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ, ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ …ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ±Î‰U›¿ …HÎÎ›
±fiı ÷ı‹fiı ›˘B› ·Î√ı ÷ı‰Ì Âfl÷˘fiı ±ÎÏ‘fi »^À»ÎÀ ±Î’Ì Â¿Âı.
’fl_÷ ±Î‰˘ ¿˘¥ Ë¿‹ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√fiÌ ’Ò‰˝Á_‹Ï÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎfl ’ÎÕÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ L›Î›ZÎ‹÷Î — Áfl¿Îflı ¿˘¥ T›„@÷ ÁÎ◊ı ÷ıfiÌ Áı‰Î Á_ÿ¤ı˝ ¿›Î˝ Ë˘› ÷ı‰Î Ï‰ÏÂp ¿flÎflfiÌ
¿Î›ÿıÁfl L›Î›ZÎ‹ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ ±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥±˘◊Ì µ’fl‰À flËıÂı.
6. ’√Îfl, ¤J◊Î_ ±fiı flΩfiÌ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ±_√ıfiÎ ‹Î√HÎÌfiı
…ı ÷ı Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ‹ı‚‰‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’ÕÂı ±fiı ÷ı flΩ ‹ÎÀı ±fl∞
¿flı ±fiı ÷ı ±fl∞ ‹_…^fl ◊Î› ÷ı Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı Ïfi›‹˘ ÷ıfiÌ flΩfiÌ ‹Î√HÎÌfiı ·Î√ ’ÕÂı; ÏÁ‰Î›
¿ı Ωı ±Î‰Î ŒıflŒÎfl˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷ ÷˘ ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î÷.
1
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
7. ÁkÎÎ ‰Î’fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ ⁄Î⁄÷ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·√# ’ÏflÏÂp-1 fiÎ ¬ÎfiÎ-3 ‹Î_
ÏfiÏÿ˝p ÁkÎÎ±˘fi˘ ±‹· ¬ÎfiÎ-4 ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ÁkÎÎ‘ÌÂ, ¬ÎfiÎ-5 ‹Î_ ÁÒÏ«÷ ‹›Î˝ÿÎ±˘fiı ±‘Ìfi flËÌ ¿flÌ
Â¿Âı.
(2) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚fiÌ ÁkÎÎ±˘fi˘ ±‹· ¿ı Á˘Ó’HÎÌ
Áfl¿ÎflfiÎ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿›Î˝ ÏÁ‰Î› ◊¥ Â¿Âı fiÏË.
’fl_÷ fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√, ¬ÎÁ ¿ı ÁÎ‹ÎL› Ë¿‹ ¶ÎflÎ ¿›Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ¿ı Ï¿VÁÎ±˘fiÎ ‰√˝‹Î_ ±Î‰Î
’flÎ‹Â˝fiÌ ±Î‰U›@÷Î flËıÂı fiÏË ÷ı fiyÌ ¿flÌ Â¿Âı.
8. »^À»ÎÀfiÎ ¿ÎflHÎ˘ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — ¿ÎflHÎ˘ …HÎÎ‰‰Î ÃflÎT›_ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_,
…ı Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’ÏflÏÂp-1 ËıÃ‚ …ıfiı ÁkÎÎ Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı ÷ı Áfl¿Îfl ÏÁ‰Î›fiÎ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ±Î
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ F›Îflı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı »^À»ÎÀ ±Î’÷˘ ±ÎÿıÂ ‹˘¿·Ì ±Î’ı I›Îflı ÷ı‰Î ¿ÎflHÎ˘fiÌ ±ı¿
fi¿· ±ÎÿıÂfiÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹˘¿·Ì ±Î’Âı.
2
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 2
T›ÎA›Î
9. Á_ÿ¤˝ ¶ÎflÎ ±L›◊Î ±Î‰U›¿ fi Ë˘› ÷˘ -
(1) ““¬flı¬fl ‹ÁÎŒflÌ ¬«˝”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, CÎflfiÎ ¬Îfi√Ì fi˘¿fl˘ ±fiı ±_√÷ ÁflÁÎ‹Îfi
ÁÏË÷, ±L› V◊‚ı …‰Î ‹ÎÀı ‰ÎËfi T›‰ËÎflfi_ ◊›ı·_ ¬flı¬w_ ¬«˝, fi˙¿Î¤ÎÕ<_ ±fiı ±L› À˘· ¿ı ‰ıflÎ
«Ò¿T›Î Ë˘› ÷˘, ÷ı ÷◊Î ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÎ Áfl_Ω‹ ÁÎ◊ı ·¥ …‰˘ ±Î‰U›¿ Ë˘› ÷˘ ÷ı ·¥ …‰ÎfiÎ ¬«˝fi˘
’HÎ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊Âı, ’fl_÷ ÷ı‹Î_, Ë˘À·˘ ¿ı ‹ÁÎŒfl ⁄_√·Î‹Î_ flËı‰ÎfiÌ Á‰·÷ ‹ı‚‰‰ÎfiÎ,
±S’ÎËÎfl ‰√ıflıfiÎ ¿ı …wflÌ «Ì…‰V÷±˘ (VÀ˘Á˝) ¿ı ‰ÎËfi˘fiÎ ËıflŒıflfiÎ ¿ı «Î·¿fiı ⁄ÏZÎÁfiÎ ÷◊Î
±ı‰Î ¬«˝fi˘ ±◊‰Î ¿Î«fiÎ ‹Î·ÁÎ‹ÎfifiÌ ÷ÒÀeÀ ¿ı ŒÏfi˝«flfiÎ CÎÁÎflÎ …ı‰Î ±Î¿„V‹¿ fi¿ÁÎfi ¿ı
¬«˝fiÎ ÷ı‹… CÎfl¿Î‹ ‹ÎÀı fl˘¿ı·Î ‰‘ÎflÎfiÎ ¬Îfi√Ì fi˘¿fl˘fiÎ ¬«˝fi˘ ±ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(2) ““ŒÎ‚‰HÎÌ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ, ¤ÎÕÎ’|Î◊Ì ¿ı ±Ï‘√˛ËHÎ ¿flı· flËıHÎÎ¿fiÌ Á√‰Õ ‹ÎÀıfiÌ
…√Î ¿ı ÷ıfiÎ ÏËVÁÎfi˘ flËıHÎÎ¿ ÷flÌ¿ı µ’›˘√ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÷ıfi˘ ¿⁄Ωı ‘flÎ‰‰Îfi˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
±Î’ı· ’fl‰Îfi˘.
(3) ““ΩıÕÎHÎ”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi ΩıÕÎHÎ.
(4) ““’ÏflÏÂp”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi ’ÏflÏÂp.
(5) ““Ïfi‹c¿ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı fi˘¿flÌ ±◊‰Î Ë˘tÎ µ’fl◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊‰Î ¥E»\¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
÷ı‰Ì fi˘¿flÌ ¿ı Ë˘tÎ ’fl Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ.
(6) ““÷Î·Ì‹Ì (±ı≠ıLÀÌÁ)”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ flÎ¬‰ÎfiÎ Ëı÷◊Ì ¿˘¥ T›Î’Îfl ¿ı ‘_‘Î‹Î_ ÷Î·Ì‹
±◊ı˝ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı T›„@÷ ¿ı …ıfiı ±Î‰Ì ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi Áfl¿Îfl ÷flŒ◊Ì ‹ÎÏÁ¿ ÿflı
«Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› ’HÎ …ıfiı ¬Î÷Î_fiÎ Á_‰√˝‹Î_fiÌ ¿˘¥ ‹Ò‚ ¬Î·Ì …√Î‹Î_ ¿ı …√Î ÁÎ‹ı
fi˘¿flÌ‹Î_ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì fi Ë˘› ÷ı T›„@÷.
(7) ““±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı‹fiı ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ¿˘QMÀˇ˘·fl ±fiı ±˘ÏÕÀfl …fifl·ı Ïfi‹c¿ ±Î’ı·
Ë˘›, ¤·ı ’»Ì ÷ı‹fiÎ ÁkÎÎ‰Îfl Ë˘tÎfi_ fiÎ‹ √‹ı ÷ı Ë˘›, ÷ı‰Î ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ¿ı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ
¿ı …ıfiÎ ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflZÎıhÎ‹Î_ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ ¿fl÷˘ Ë˘› ±◊‰Î ÷ı‰Ì (fi˘¿flÌfiÎ
¬flÎ’HÎ ±_√ı) fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘›.
(8) ““Á_‰√˝”” ±ıÀ·ı …\ÿÎ ±ı¿‹ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áı‰Î ¿ı Áı‰ÎfiÎ ¿˘¥ ¤Î√fi_ Á_A›Î⁄‚.
(9) ““‹¿Î‹ flÁÎ·˘”” ±ıÀ·ı ‹¿Î‹fiÌ ËıflŒıfl ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi˘.
fi˘Ó‘ — ‹¿Î‹fiÌ Œıfl‰HÎÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi˘ ¿ı ““‰ÎËfi˘”” …ı‹Î_ ¿ı‰‚ ÁflÁÎ‹Îfi ‰ËıfiÎflÎ ¨À˘,
⁄‚ÿ˘ (‹¿Î‹ ‹ÎÀı …wflÌ «Ì…‰V÷±˘ ‰ËÌ …fiÎflÎ ‹…^fl˘ ÷◊Î ±Î‰U›¿ ⁄‚ÿ˘ ±◊‰Î CÎ˘ÕÎ±˘ ‰√ıflı
ÁÏË÷fiÎ) √ÎÕÎ_, ⁄‚ÿ ËÎ¿fiÎflÎ ‰√ıflı ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÎ ÁÎ‘fi Áfl_Ω‹ ¬ÁıÕ÷Î ‹…^fl˘ ±fiı ¿ÿÎ« ÷_⁄
∂¤Î ¿fl‰Î fl˘¿ı·Î fi˘¿fl˘ ÏÁ‰Î› ±L›fi˘ ±Î T›ÎA›Î‹Î_ ±Á_ÏÿB‘ Ïfiÿı˝Â »ı, ’fl_÷ ÷ı‹Î_ ±_√÷
¿ı ‰‘ÎflÎfiÎ fi˘¿fl˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(10) ““‹¿Î‹ Áfl_Ω‹”” ±ıÀ·ı ‹¿Î‹ ¬ÁıÕ‰Î …wflÌ ±ı‰Î ÁÎ‘fi˘ ±fiı ÷_⁄±˘ ∂¤Î ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±Î‰U›¿
‰V÷±˘fi˘ ±◊‰Î ÷_⁄±˘ ·¥ …‰ÎfiÎ fi Ë˘› ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ΩËıfl Áı‰ÎfiÎ ÏË÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ
ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ·¥ …‰Ì …wflÌ Ë˘› ÷ı‰Ì ‹¿Î‹ ‹ÎÀıfiÌ «Ì…‰V÷±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ÷ı‹Î_ ◊Î› »ı.
3
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(11) ““‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î”” ±ıÀ·ı ‰√˝-4 fiÌ Áı‰Î ÷flÌ¿ı ‰√a¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı …√Î ’flfiÌ ±◊‰Î
…ı …√ÎfiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎfi˘ ‹ËkÎ‹ ’√Îfl w. 4000 ◊Ì ‰‘ fi Ë˘› ÷ı‰Ì Ï⁄fi‰√a¿Ú÷ Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷
…√Î ’flfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±ÿÎ ¿fl‰ÎfiÌ fi˘¿flÌ.
fi˘Ó‘ — ±Î Áı‰Îfiı T›ÎA›Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î, ‰√a¿flHÎ ±fiı ¤fl÷Ì (ÁÎ‹ÎL›) Ïfi›‹˘, 1967
fiÎ Ïfi›‹-2 fiÎ ¬_Õ (2) ËıÃ‚ ““ÏfiQfi ¿ZÎÎ Áı‰Î”” ÷flÌ¿ı T›ÎA›ÎÏ›÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı.
(12) ““‰‚÷fl ¤J◊_”” ±ıÀ·ı Ï‰ÏÂp Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ◊÷Î ±Î‰U›¿ ±_√÷ ¬«˝fiı
’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı ±’Î÷_ ¤J◊_ ±fiı ÷ı‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(13) ““ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ¿˘¥’HÎ ÁkÎÎ ‰Î’fl‰ÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_ Áfl¿Îfl, ±◊‰Î ±Î Ïfi›‹˘ ¶ÎflÎ
±◊‰Î ÷ı ËıÃ‚ ÁkÎÎfiÌ Á˘Ó’HÎÌ …ıfiı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ ±Ï‘¿Ú÷ T›„@÷.
(14) ““¤Îfl÷ Áfl¿Îfl ±◊‰Î flÎF› Áfl¿Îfl ±◊‰Î Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı
‹ı‚‰ı· ÁCÎ‚_ ‹ËıÁÒ·, ÷ı Áfl¿Îflı Àˇı{flÌ Ï⁄· ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı· ÷‹Î‹ ·˘fi, ·˘fi ±◊‰Î ÁÎ‘fi˘’Î›
’ıÂ√Ì±˘ ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı·Ì ⁄‘Ì ·˘fi ±fiı ·˘fifiÌ ’fl÷ «Ò¿‰HÎÌw’ı ‹‚÷Î_ ÷‹Î‹_ fiÎHÎÎ_◊Ì ±ı¿ÏhÎ÷
V‰w’ı fl«Î÷_ Œ_Õ. ““¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ÷flÌ¿ı ±˘‚‚ÎÂı ±fiı flÎF› Áfl¿Îflı/Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÌ Áfl¿Îflı ‹ı‚‰ı·_ ÁCÎ‚_ ‹ËıÁÒ·, ÷ı Áfl¿Îflı / Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎı Àˇı{flÌ Ï⁄· ¶ÎflÎ ∂¤Ì ¿flı·
÷‹Î‹ ·˘fi, ·˘fi ±◊‰Î ÁÎ‘fi˘’Î› ’ıÂ√Ì±˘ ±fiı ·˘fifiÌ ’fl÷ «Ò¿‰HÎÌw’ı flÎF›/Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÌ Áfl¿Îflı ‹ı‚‰ı· ÷‹Î‹ fiÎHÎÎ_◊Ì ±ı¿ÏhÎ÷ V‰w’ı fl«Î÷_ Œ_Õ ““flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ / Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ”” ÷flÌ¿ı ±˘‚¬ÎÂı.
(15) ““Á_Ï‰‘Îfi”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷fi_ Á_Ï‰‘Îfi.
(16) ““‰ÎËfi ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ‹›Î˝Ïÿ÷ Ï‰V÷Îfl‹Î_ ±ÁÎ‘ÎflHÎ ≠‹ÎHÎ‹Î_ ≠‰ÎÁfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊›ı· Ë˘› ÷ı‰Ì
ŒflΩıfiÎ ’Î·fi‹Î_ ≠‰ÎÁ ’Î»‚ ◊÷Î Á_¤Ï‰÷ ¬«˝fiı ¬ÎÁ ±fi·ZÎÌfiı …ıfi˘ ’√Îfl Ïfi›÷ ¿fl‰Î‹Î_
±ÎT›˘ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_.
(17) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ ÷ÎflÌ¬”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ≠◊‹ Ïfi‹c¿fiÌ …√Î±ı
Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ±◊‰Î Ωı ±Î ÷ÎflÌ¬ ‰Ëı·Ì Ë˘› ÷˘ ’ıLÂfi ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì
Ë˘› ÷ı‰Ì ¿˘¥ Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬.
(18) ““ÿˆÏfi¿ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ‹A› ‹◊¿ı √ıflËÎ…flÌ ⁄ÿ· ÷ı‰Ì √ıflËÎ…flÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıHÎı ¿flı·Î ÁÎ‹ÎL›
ÿˆÏfi¿ ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ≠Ï÷Ïÿfifi_ ¤J◊_.
(19) ““Ïÿ‰Á”” ±ıÀ·ı ±ı¿ ‹K›flÎÏhÎ◊Ì Âw ◊¥ ±fiı ÷ıfiÎ ’»ÌfiÌ ⁄Ì∞ ‹K›flÎÏhÎ±ı ’Òfl˘ ◊÷˘ Á‹›√Î‚˘.
(20) ““Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-
81 ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì fl¿‹.
(21) ““’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿”” ±ıÀ·ı ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ Ïfi›Î‹¿ ±◊‰Î ÷ı±˘fiÌ
¿ı ÷ı±˘ ‰÷Ì ŒflΩı ±fiı ¿Î›˘˝ ⁄Ω‰‰Î ‹ÎÀı Á‹›˘Ï«÷ ±Ï‘¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±L› ±Ï‘¿ÎflÌ
…ı‹Î_ ‰√˝-4 fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±_√ı ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ·Î¤˘ ‹_…^fl ¿flfiÎfl Ï…S·Î ÁËÎ›¿ ÏfiflÌZÎ¿fi˘ Á‹Î‰ıÂ
◊Î› »ı.
(22) ““’ıLÂfi ‹ÎÀı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ÏfiT≤÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi)
Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı·_ ’ıLÂfi F›Î_◊Ì ‹ı‚‰ı »ı ÷ı (1) flÎpˇÌ›¿Ú÷ ⁄ıL¿fiÌ ÂÎ¬Î, ±◊‰Î
(2) ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ÁÏË÷ Ï÷ΩıflÌ ±fiı ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ.
4
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(23) ““Œfl…”” Œfl…‹Î_ fiÌ«ıfiÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı —-

(¿) ±…‹Î›ÂÌ ÷flÌ¿ıfiÌ fi˘¿flÌ;
(¬) ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹);
(√) Áfl¿ÎflfiÎ Ë¿‹◊Ì ±◊‰Î Ë¿‹ ‹…⁄ ±Ï‘¿Ú÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ÏÂZÎHÎ ¿ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀıfiÎ
±P›ÎÁø‹˘;
fi˘Ó‘-1 — ÷Î·Ì‹ ·ı‰ÎfiÎ V◊‚ ±fiı ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı F›Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fl‰ÎfiÎ ◊Î›
÷ı V◊‚ ‰E«ıfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ±Î‰U›¿ ‰Î…⁄Ì Á‹› ’HÎ ÷Î·Ì‹fi˘ ±ı¿ ÏËVÁ˘ … »ı.
fi˘Ó‘-2 — ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ¿Î˜·ı…‹Î_ ¿ı ÂÎ‚Î‹Î_ µ‹ıÿ‰Îfl˘±ı ÷Î·Ì‹ ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı √Î‚ı·
Á‹›; ±fiı ±P›ÎÁø‹fiÌ Á_÷˘Ê¿Îfl¿ Á‹ÎÏÅ ±fiı Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfiÎ
Á‹›√Î‚˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-3 — fiÂÎ⁄_‘Ì ±fiı ±Î⁄¿ÎflÌ ¬Î÷ÎfiÎ µ‹ıÿ‰Îfl˘±ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ’ÁÎfl ¿flı· Á‹› ÷ı‹…
±P›ÎÁø‹fiÌ Á‹ÎÏÅ ±fiı Œfl… Á_¤ÎY›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷
‹ÎÀı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-4 — ÷Î·Ì‹fiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ, Ωı ±ı¿ ¿ı ‰‘ ΩËıfl flΩ±˘ ±Î‰÷Ì Ë˘›, ÷˘ ÷Î·Ì‹fiÎ
Á‹›√Î‚Î‹Î_ ÷ı ΩËıfl flΩ±˘fi˘ Á‹›√Î‚˘ ‰‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı ÷ı‹ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(CÎ) (1) Áfl¿Îflı Ïfi›÷ ¿flı· ¤ÎÊÎfiÌ, ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, ÷ı ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î‹Î_,
(2) ¿˘¥’HÎ ŒflÏ…›Î÷ ¬Î÷Î¿Ì› ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î‹Î_,
(3) ΩËıfl Áı‰ÎfiÌ ¿˘¥’HÎ ÂÎ¬Î‹Î_ µE« Ë˘tÎ ‹ÎÀı ’ÎhÎ÷Î ‹ı‚‰‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı,
Ωı ¿˘¥ ’flÌZÎÎ‹Î_ µÏkÎHÎ˝ ◊‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì ’flÌZÎÎfiÎ V◊‚ı …‰Î ‹ÎÀı
÷◊Î I›Î_◊Ì ’Î»Î ±Î‰‰Î ‹ÎÀı …wflÌ ‰Î…⁄Ì Á‹› ÁÏË÷ ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î‹Î_.
- √Î‚ı· Á‹›.
±Î Á‰·÷ ÿflı¿ ŒflÏ…›Î÷ ’flÌZÎÎ±˘ ‹ÎÀı ⁄ı◊Ì ‰‘ Ï¿VÁÎ‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
fiÏË.
fi˘Ó‘ — ’flÌZÎÎfiÌ ÷fl÷ ’Ëı·Î ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ·Ì‘ı· Ë˘›, ÷˘ ’flÌZÎÎ ’ÒflÌ ◊¥ √›Î
÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ◊›ı· √HÎÎÂı. ’fl_÷ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ µ’fl Ë˘›
÷ı ÿflQ›Îfi ¿ı flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ⁄Îÿ ÷fl÷ … ÷ıfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊Î›,
÷˘ ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’flÌZÎÎ V◊‚ı …‰Î ±fiı I›Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰Î ‹ÎÀı ¤˘√‰ı·
±Î‰U›¿ Á‹› ÁÏË÷ ’flÌZÎÎ‹Î_ ⁄ıÁ‰Î ‹ÎÀı …wflÌ Á‹› Œfl… ÷flÌ¿ı fiÏË ’HÎ flΩ
÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
(«) fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_, F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂfiÎ ±¤Î‰ı, Ïfi‹c¿fi˘
±ÎÿıÂ ‹‚ı fiÏË I›Î_ Á‘Ìfi˘ ±Î‰U›¿ ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ¿fl‰Ì ’Õı ÷ı‰˘ Á‹›√Î‚˘ —-
(1) ⁄ÿ·ÌfiÌ …√Î±ı ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi (ÀˇÎL{ÌÀ‹Î_) ⁄ÿ·ÌfiÎ Ë¿‹˘ ‹·÷‰Ì
flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ¿ı Á‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›, ±◊‰Î
(2) flΩ ¿ı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ±◊‰Î ‘ÎflHÎ ¿flı·Ì …√Î fiÎ⁄ÿ ◊÷Î_
Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂ˘fiÌ ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ¿fl‰Ì ’Õı· Ë˘› ÷ı Á‹›, ±◊‰Î
5
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(3) …ı …√Î ’fl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ‹‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘›, ÷ı …√ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı
’Ë˘Ó«÷Î_ »^ÀÎ ◊fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı‰ÎfiÌ „V◊Ï÷‹Î_ fi
Ë˘› I›Îflı.
Ïfi‹c¿fiÎ ±ÎÿıÂ ‹Y›Î ⁄Îÿ ËÎ…fl ◊‰Î ‹ÎÀı ¤˘√‰ı· Á‹› Ïfi›‹ÎfiÁÎfl
‹‚‰Î’ÎhÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊‰˘ Ωı¥Âı fiÏË ±fiı
÷ı Á‹›fiı ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎ ‹ÎÀı ·_⁄Î‰ı· Á‹›√Î‚˘ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(») ¬ÎÁ ¿ı ⁄Ì∞ Œfl… µ’fl ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷I’Òfl÷Î_ fl˘@›Î ÷ÎflÌ¬◊Ì Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚ı
÷ı ÷ÎflÌ¬ ‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘; ’fl_÷ ÷ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
‹‚‰Î’ÎhÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Ë˘‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
(…) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı √Î‚ı· Á‹› —-
(1) ≠ÎÿıÏÂ¿ ÁıfiÎ Ï‰Ïfi›‹˘, 1948 ËıÃ‚ CÎÕı·Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ·U¿flÌ Áı‰Î‹Î_ ¿ı
≠ÏÂZÎHÎfiÎ ‰ÎÏÊ˝¿ ÷Î·Ì‹ ±P›ÎÁø‹˘‹Î_ √Î‚ı·Ì ‹t÷.
(2) ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì B≤ËflZÎ¿ ÿ‚fiÌ ÷Î·Ì‹ ¿ı B≤ËflZÎ¿ ÿ‚fiÌ ŒflΩı ±_√ıfiÌ
÷Î·Ì‹‹Î_.
(3) fiıÂfi· ¿ıÕıÀ ¿˘MÁ˝fiÎ Ïfi›‹˘ ≠‹ÎHÎı ÷Î·Ì‹‹Î_ ¿ı ÏÂÏ⁄fl (¿ıQ’) ‹Î_ √Î‚ı· ‹t÷
÷ı‹… Ïfi›‹Ì÷ ¿‹ÎLÕŸ√ ±˘ÏŒÁflfiÌ √ıflËÎ…flÌ ÿflQ›Îfi ±ı¿‹˘fi˘ ±‰ı∞ Ë‰Î·˘
‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› ÷ı‰Î fiıÂfi· ¿ıÕıÀ ¿˘MÁ˝ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ (ÁÌÏfi›fl
Ï‰¤Î√) ±ı √Î‚ı·Ì »^|Ì (‰ı¿ıÂfi) fiÌ ‹t÷.
(4) ⁄˘¥{ V¿ÎµÀ ÏÂÏ⁄fl‹Î_ ÷Î·Ì‹‹Î_.
fi˘Ó‘ — ±Î Œfl… ‹ÎÀı ‹ÁÎŒflÌ ¿ı fl˘¿ÎHÎ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì.
({) ’˘÷ÎfiÌ ΩËıfl ÏË÷fiÌ ŒflΩı ±ÿÎ ¿fl÷Ì ‰ı‚Î ΩHÎ‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Ì Ë¿Ì¿÷˘ Á_⁄_‘ı ’ÒflÎ‰˘
±Î’‰Î ±◊‰Î ÿÌ‰ÎfiÌ ÿÎ‰Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ÿV÷Î‰ıΩı fl…^ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Œ˘…ÿÎflÌ ¿ı ÿÌ‰ÎfiÌ
¿Î›ÿÎfiÌ ±ÿÎ·÷˘‹Î_ ±◊‰Î ·U¿flÌ ±ÿÎ·÷ı ±◊‰Î ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Á_V◊ÎÏ’÷ ÁkÎÎ‹_Õ‚ı
¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄˘·ÎT›˘ (Á‹fi ¿flı·) Ë˘› I›Îflı ÷ıHÎı ÷ı ‹ÎÀı √Î‚ı· Á‹›.
(À) √…flÎ÷ flÎF›fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ï‰rÏ‰zÎ·›˘ (›Ïfi‰ÏÁ˝ÀÌ±˘) ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı -
(¿) Ë˘tÎfiÌ w±ı ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ≠Ï÷ÏfiÏ‘ ÷flÌ¿ı,
(¬) ¿˘·ı…fiÎ ±Î«Î›˝ …ı‰Î ’˘÷ÎfiÎ ÁkÎÎ‰Îfl Ë˘tÎfiÌ w±ı, ±fiı
(√) ±P›ÎÁ ÁÏ‹Ï÷fiÌ (⁄˘Õ˝ ±˘Œ VÀÕÌ{) Ï‹ÏÀ_√‹Î_ ËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀı,
- Á_V◊Î±˘ ’flI‰ıfiÎ ¿Î‹¿Î… ±_√ı √Î‚ı· Á‹›.
(24) ““‹‚÷fl”” ±ıÀ·ı -
(1) ’√Îfl,
(2) ¤Îfl÷ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ ÏfiÏ‘‹Î_◊Ì ◊÷Ì «Ò¿‰HÎÌ, ±fiı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ‹ÎÏÁ¿ ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÎ Ïfi›÷ ‰‘ÎflÎfiÎ w’‹Î_ ¿˘¥ …√Î‹Î_ ±Ï‘¿Ú÷
‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_fiÎ ¤Î√ ÷flÌ¿ı, Ωı «Ò¿‰HÎÌ ±◊‰Î ŒÌ ‹‚÷Ì Ë˘› ÷˘ …ı ÷ı Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flÎ¬Ì
Â¿ı ÷ıÀ·˘ … ÷ı ŒÌfi˘ ÏËVÁ˘.
6
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(3) ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_, √HÎ‰ıÂ ¤J◊_, ’˘ÂÎ¿Ì ¤J◊_, Á‰·÷ ¤J◊_, ¬ÎÁ Á‰·÷ ¤J◊_, CÎ˘ÕÎ ±fiı
∞fifiÎ ÁÎ…-ÁÎ‹Îfi ‹ÎÀıfiÌ √˛ÎLÀ ±fiı ±ı¿w’ √˛ÎLÀ ÏÁ‰Î›fiÎ ¤Îfl÷ ±◊‰Î flÎF› ¿ı Á_CÎ
flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ‰‚÷fl ¤J◊Î_.
(4) fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î ÏÁ‰Î›fiÎ_ ’ıLÂfi ±fiı ’ıLÂfi Á‹¿ZÎ Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ —-
(¿) √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ËıÃ‚ CÎÎ ±√fl ¥Ωfi_
’ıLÂfi ±fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi.
(¬) ¿Î‹ÿÎfl ‰‚÷fl ±Ï‘Ïfi›‹, 1923 ËıÃ‚ ≠ÎÅ ¿flı· ‰‚÷fl.
fi˘Ó‘ — ““’ıLÂfi”” ÂOÿfi˘ ±◊˝ ’ıLÂfifiÎ ¤Î√fi_ w’Î_÷fl ¿›Î˝ ’Ëı·Î_fi_ ’Òw_ ’ıLÂfi
◊Î› »ı.
(5) Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ Ë˘› ÷ı‰Î ±fiı …ıfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_ ‹‚÷_ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_ Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ fl¿‹.
’fl_÷ Ωı ±Î‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’Î»‚◊Ì Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ’√Îfl
±Î¿Îfl‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıHÎı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î_fiÎ Á_ÿ¤ı˝ …ı CÎfl¤ÎÕÎ_ ¤J◊_ «Ò¿‰ı·
Ë÷_ ±fiı ±_÷ı ÷ıfiı ‹‚÷Î ‹‚÷fl˘fiÎ ‘˘flHÎı …ı CÎfl¤ÎÕ<_ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Îfi_ ◊Î›, ÷ı
⁄_fiı ¤ÎÕÎ ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —
ÏÁ‰Î› ¿ı ‰‘‹Î_ Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±fiı ÷ıfiÌ
Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›fiı flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ıHÎı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÎ Á_ÿ¤ı˝ …ı CÎfl¤ÎÕÎ
¤J◊_ «Ò¿‰ı· Ë÷_ ±fiı fiÌ«ıfiÌ fi˘Ó‘-2 fiÌ T›ÎA›Î ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î ‹‚÷fl˘fiÎ Á_ÿ¤˝‹Î_
…ı CÎfl¤ÎÕ<_ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ◊Î› ÷ı ⁄_fiı ¤ÎÕÎ ‰E«ıfiÎ ÷ŒÎ‰÷ …ıÀ·Ì fl¿‹ ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ·
·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-1 — flÎpˇ’Ï÷fiÎ ’˘·ÌÁ ±fiı ŒÎ›fl ÁÏ‰˝ÁÌ{ ‹ıÕ·, ’˘·ÌÁ ‹ıÕ· ±◊‰Î ¥„LÕ›fi
±˘Õ˝fl ±˘Œ ‹ıflÌÀ, ’fl‹‰Ìfl «ø, ‹ËÎ‰Ìfl «ø, ‰Ìfl «ø ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ¤J◊Î_±˘fi˘ ±Î
‹‚÷fl˘‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
fi˘Ó‘-1 — flΩ µ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ‹‚÷fl˘ ±ıÀ·ı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ’fl …÷Î_ ’Ò‰ı˝
⁄Ω‰ı· ’ÒflÎ ±_√˛ı∞ ‹ÎÁfiÌ Œfl… ÿflQ›Îfi ‹ı‚‰ı· ‹‚÷fl˘.
(25) ““¿Î›˝’Î·¿ ¥…fiıfl”” ±ıÀ·ı …ı Ï‰Ï‰‘ ≠¿ÎflfiÎ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘fi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚÷Î flV÷Î
±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ, ±fiı ÷ı‹Î_ Áfl¿Îflı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_
‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ …ı ±L› ¿˘¥ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÁÿflË ÁkÎÎ Á˘Ó’ı· Ë˘› ÷ıfi˘ ’HÎ ÷ı‹Î_
Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(26) ““¿<À<_⁄”” ±ıÀ·ı ›◊Î≠Á_√, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÁÎ◊ı flËı÷Î ’IfiÌ ±√fl ’Ï÷ ÷ı‹… ÷ıfiÌ ÁÎ◊ı flËı÷Î
±fiı Á‰˝◊Î ÷ıfiÎ µ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ ±˙flÁ ¿ı ÁÎ‰¿Î ⁄Î‚¿˘. ±Î µ’flÎ_÷ ÷ıfiÎ ‹Î÷Î Ï’÷Î, ⁄Ëıfi˘, Á√Ìfl
¤Î¥±˘ ¿ı …ı±˘ ÁÎ◊ı flËı÷Î Ë˘› ±fiı ÷ıfiÎ µ’fl Á‰˝◊Î ±Î‘ÎÏfl÷ Ë˘› ÷ı±˘fi˘ ’HÎ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ
◊Î› »ı.
fi˘Ó‘-1 — ““¿<À<_⁄”” ÂOÿ‹Î_, ±Î Ïfi›‹˘fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘ ’IfiÌfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
fi˘Ó‘-2 — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ±_√÷ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ωı ÿkÎ¿ Ï‰Ï‘ √˛ËHÎ ¿Î›ÿıÁfl √HÎÎ÷Ì Ë˘› ±fiı
÷ı◊Ì ÿkÎ¿ ·Ì‘ı· ⁄Î‚¿fiı ±˙flÁ ⁄Î‚¿fi˘ ÿflFΩı ≠ÎÅ ◊÷˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ıHÎı ÿkÎ¿ ·Ì‘ı· ⁄Î‚¿fiı
¿Î›ÿıÁfl ±˙flÁ ⁄Î‚¿ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
7
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi˘Ó‘-3 — ±˙flÁ ¿ı ±˘fl‹Îfi ⁄Î‚¿, ‹Î÷Î-Ï’÷Î, ⁄Ëıfi, Á√Ìfl ¤Î¥ …ı±˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı
flËı÷Î Ë˘› ±fiı …ı‹fiÌ ⁄‘Î jÎ˘÷˘◊Ì ◊÷Ì ’ıLÂfi ÁÏË÷fiÌ (’ıLÂfi µ’fl ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î Ë_√Î‹Ì
‰‘ÎflÎ ÁÏË÷fiÌ) ‹ÎÏÁ¿ ±Î‰¿ w. 500 ◊Ì ‰‘ ◊÷Ì fi Ë˘› ÷ı‰Î ÁP›˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ µ’fl
““’ÒHÎ˝÷— ±ÎÏl÷”” √HÎÎÂı.
(27) ““ŒÌ”” ±ıÀ·ı ¿ıLƒfiÎ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ ÏÁ‰Î›fiÎ ⁄ÌΩ ¿˘¥ jÎ˘÷
¶ÎflÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’fl¤ÎflÌ ¿ı Áfl¿ÎflfiÌ ‹K›V◊Ì ¶ÎflÎ ±ÎÕ¿÷flÌ flÌ÷ı ‹ı‚‰ı· ±Î‰÷˝¿ ¿ı
±fiÎ‰÷˝¿ «Ò¿‰HÎÌ; ’HÎ ÷ı‹Î_ fiÌ«ıfiÌ fl¿‹˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì —-
(1) Ï‹·¿÷˘‹Î_◊Ì ◊÷Ì ±Î‰¿, ÕÌÏ‰ÕLÕ, Ω‹Ìfi√ÌflÌ±˘ ’fl ‹‚÷Î T›Î… …ı‰Ì ±fi’Î∞˝÷
±Î‰¿, ±fiı
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ≠ÎÅ ¿flı· iÎÎfi ¶ÎflÎ ÁËÎ›w’ ⁄fi÷Ì fi Ë˘› ±ı‰Ì
ÁÎÏË„I›¿ ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ¿ı ¿·ÎI‹¿, Ï‰iÎÎfi ¿ı ÷¿Ïfi¿Ì Á_⁄_‘Ì ≠T≤ÏkÎ±˘◊Ì ◊÷Ì ±Î‰¿.
fi˘Ó‘-1 — √…flÎ÷ ¿Î›ÿÎ ±Ï‘¿ÎflÌ (Ïfi‹c¿ ±fiı Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 1965 ËıÃ‚
±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ŒÌ fiı µ’fl˘@÷ T›ÎA›Î ·Î√ ’Õ÷Ì fi◊Ì.
fi˘Ó‘-2 — Áfl¿ÎflÌ Ï‰¤Î√ ¿˘¥ Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ Á_√Ãfi ‰÷Ì ¿˘¥ ¿Î‹ ËÎ◊ ‘flı ±fiı ‰‚Ì ÷ı
¿Î›˝ Ëı÷ ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌfiı Á˘Ó’ı, ÷˘ ÷ı ¿Î›˝ ’Òw_ ◊÷Î_ ¬Î÷Îfiı ‹‚ı· fl¿‹ ≠◊‹ ÷⁄yı Áfl¿ÎflÌ
‹ËıÁÒ·fi˘ ÏËVÁ˘ ⁄fiı »ı. ±Î◊Ì I›Îfl⁄Îÿ …ı ÷ı Á_⁄_Ï‘÷ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· «Ò¿‰HÎÌ
Áfl¿ÎflfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì √HÎÎÂı ±fiı ÷ı ¿ÎflHÎı ÷ıfi_ ‰√a¿flHÎ
‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(28) ““≠◊‹ Ïfi‹c¿”” ±ıÀ·ı …ı T›„@÷ ±√Îµ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ Ïfi‹c¿ ’fl flËÌ «Ò¿Ì Ë˘› ÷˘ ’HÎ
Ïfi‹c¿fiÎ Á‹›ı Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ‘flÎ‰÷Ì fi Ë˘› ±ı‰Ì T›„@÷fiÌ Ïfi‹c¿.
(29) ““N·ıÀ flıÀ flıLÀ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±Ï‘¿Ú÷ flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷ ‹ÎÀı ∂«¿ ‹ÎÏÁ¿
ÿflı ‰ÁÒ· ¿fl‰Îfi_ ¤ÎÕ<_. √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002
fiÎ Ïfi›‹-18 ¶ÎflÎ fiyÌ ¿flı· ±fiı ÷ı‹Î_ ‰¬÷˘‰¬÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Á‘ÎflÎ ËıÃ‚ ¤ÎÕÎfiÎ ‹ÎÏÁ¿
ÿfl flËıÂı.
(30) ““flÎF›ı÷fl Áı‰Î”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ¿ıLƒfiÎ ±◊‰Î flÎF›fiÎ ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ
±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ ÏÁ‰Î›fiÎ jÎ˘÷ ¶ÎflÎ Áfl¿ÎflfiÌ ‹_…^flÌ ËıÃ‚ ’√Îfl ‹ı‚‰÷˘ Ë˘› ÷ı‰Ì Áı‰Î.
(31) ““fi‹Òfi˘”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ΩıÕı· fi‹Òfi˘.
(32) ““flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı ±Ï¬· ¤Îfl÷ ¿ı flÎF› Áı‰ÎfiÎ ÁP› ±◊‰Î ¿flÎfl ¿ı Âfl÷˘
ËıÃ‚ …ıfiÌ Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı …ıfiÌ Ïfi‹c¿ flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
÷ı‰Ì T›„@÷. ÏfiQfi ¿ZÎÎfiÌ ‹S¿Ì Áı‰ÎfiÎ ÁP›˘ ¿ı …ı‹fiÌ Ïfi‹c¿ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ¶ÎflÎ flÎ…’ÏhÎ÷
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı±˘ Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ »ı. L›Î›Ï‰Ê›¿ ⁄Î⁄÷˘‹Î_ ±ÿÎ·÷˘ K›Îfi
’fl (¿˘BfiÌ{LÁ) ·ı ÷ı ‹ÎÀı Ï‰Ï‰‘ ±Ï‘Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ΩËıflfiÎ‹Î ¶ÎflÎ Á˘Ó’Î›ı·
ÁkÎÎ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±Î ’ıÀÎ-Ïfi›‹fiÎ ±◊˝CÎÀfi ‹ÎÀı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁkÎÎ
≠ÎÏÅ ¿fl÷Î fi◊Ì.
’fl_÷, ±Î ¬_Õ‹Î_fiÌ Âfl÷˘fi_ ’Î·fi ◊÷_ fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ Áfl¿Îfl ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ ÷ı‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· Ëı÷±˘
‹ÎÀı ¿˘¥’HÎ ¿ZÎÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ı √HÎÌ Â¿ı »ı.
8
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
±’‰Îÿ — …ı‹fiÌ Ïfi‹c¿ ¬Î÷Î±˘fiÎ ‰ÕÎ ±√fl ÷Î⁄ÎfiÌ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ¶ÎflÎ ‰√˝-2 fiÌ Áı‰Î±˘
¿ı …√Î±˘ µ’fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ±fiı ÷ı‰Ì Ïfi‹c¿ flÎ…’hÎ‹Î_ ≠ÏÁ© fi ◊¥ Ë˘› ±ı‰Î
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ √HÎ‰Î.
(33) ““Áfl¿Îfl”” ±ıÀ·ı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰fiÎfl ¿˘¥ ¿Î›˝fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ Ï‰Ê› ±◊‰Î
Á_ÿ¤˝◊Ì Ï‰w© fi Ë˘› ÷˘ √…flÎ÷ Áfl¿Îfl.
(34) ““¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ”” ±ı ÂOÿ˘‹Î_ ’ÏflÏÂp-2 ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ’ˆ¿Ì …ı±˘fiı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı
ΩËıfl ¿›Î˝ »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ÷ı‹… Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı …ı‹fiı ΩËıfl ¿flı ÷ı‰Î
±L›fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(35) ““¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ”” ±ıÀ·ı Áfl¿Îflı ΩËıfl ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Î flÎ…’ÏhÎ÷ ±Ï‘¿ÎflÌ, ±fiı ÷ı‹Î_ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ
÷flÌ¿ı …ı‹fiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ ÏfiÏÿ˝p ¿flÎ›ı·Î ±ı‰Î ⁄ÌΩ ±Ï‘¿Ú÷ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿ı
T›Ï@÷fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(36) ““‹A› ‹◊¿”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ ±◊‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
¶ÎflÎ ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfi_ ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿ı ΩËıfl ◊fiÎfl Ë˘› ÷ı‰_ ‹◊¿ (V◊‚) ±◊‰Î ±Î‰Î
ΩËıflfiÎ‹ÎfiÎ ±¤Î‰ı ÁÎ‹ÎL›÷— F›Î_ ¿«ıflÌfi_ ÿN÷fl (flı¿Õ˝) flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı V◊‚.
(37) ““ΩËıfl flΩ”” ±ıÀ·ı -
(¿) ‰ÀÎµ¬÷ ±Ï‘Ïfi›‹, 1881 ËıÃ‚ ÃflÎ‰ı·Ì ±√fl ΩËıfl ¿flı·Ì ΩËıfl flΩ; ±fiı
(¬) ¿˘¥ ¿«ıflÌfiÎ Á_⁄_‘‹Î_ Áfl¿Îflı ±◊‰Î ¿˘¥ Ï‰Ï‘Áfl V◊ÎÏ’÷ ÁkÎÎ±ı flÎ…’hÎ‹Î_ ΩËıflfiÎ‹_
≠ÏÁ© ¿flÌ ±◊‰Î ⁄Ì∞ flÌ÷ı ÷ı‰Ì ¿«ıflÌfiı ¿˘¥ Âfl÷ ¿ı ±’‰Îÿ ‰√fl, Áfl¿ÎflÌ ¿Î‹¿Î…
‹ÎÀı …ı Ïÿ‰Á ’Òfl÷Ì ⁄_‘ flÎ¬‰Îfi˘ Ë¿‹ ±ÎM›˘ Ë˘› ÷ı Ïÿ‰Á.
(38) ““‹Îfiÿ˚‰ı÷fi”” ±ıÀ·ı ¿ıLƒ ±◊‰Î flÎF› ¿ı Á_CÎ flÎF›ZÎıhÎfiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
≠ÎÁ_Ï√¿ ≠¿ÎflfiÎ Ï‰ÏÂp ¿Î›˝ ‹ÎÀı ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ±Î‰÷˝¿ ¿ı ±fiÎ‰÷˝¿
«Ò¿‰HÎÌ.
(39) ““CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı …ı V◊‚˘±ı CÎfl¤ÎÕÎ_ ¨«Î Ë˘› I›Î_ CÎfl¤ÎÕ<_ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı ±◊‰Î Ïfi—ÂS¿
flËıHÎÎ¿ ÁÏ‰‘ÎfiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_, ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ‹ÎÏÁ¿ ¤J◊_.
(40) ““Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›)”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi‰Ì …B›Î±ı ΩıÕÎ‰Î/ËÎ…fl
◊‰Î ±◊‰Î …ı V◊‚ı Ïfi‹c¿ ◊¥ Ë˘› ÷ı V◊‚ …‰Î ±◊‰Î I›Î_◊Ì ±Î‰‰Î ‹ÎÀı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘
Á‹›.
(41) ““flΩ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı Œfl… µ’fl◊Ì
√ıflËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀı ±Î’ı· ‹_…^flÌ.
(42) ““flΩfi˘ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ ’fl Ë˘› I›Îflı ÷ıfiı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì
‹ÎÏÁ¿ fl¿‹.
(43) ““‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl”” ±ıÀ·ı ’˘÷ı ‹Ò‚ …ı …√Î±ı Ïfi‹Î›˘ Ë˘› ±ı‰Ì ¿Î›‹Ì, ‹t÷Ì …√Î ÁÏË÷fiÌ …√Îfi˘
÷fl÷ … ±◊‰Î √ıflËÎ…flÌfiÎ ¿˘¥ √Î‚Î ¿ı √Î‚Î±˘ ’ÒflÎ ◊›ı, V◊Î›Ì flÌ÷ı ‘ÎflHÎ ¿fl‰Îfi˘ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfi˘ Ë¿.
(44) ““V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_”” ±ıÀ·ı Ï‰V÷ÎflfiÌ ¬«Î˝‚ ÷◊Î Ï⁄fi±Îfl˘B›÷ÎfiÎ ¿ÎflHÎı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_
¤J◊_. …ı Ï‰V÷Îfl ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ıfiÌ ±_ÿfl …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‹A› ‹◊¿
±ÎT›_ Ë˘› ÷ı‹fiı ±Î ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı, fiÏË ¿ı ±Î‰Î V◊‚˘±ı ¿ı‰‚ ‹ÁÎŒflÌ ¿flfiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı.
9
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(45) ““÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ÏÁÏ‰· Á…˝fi ±◊‰Î ÏÁÏ‰· ËÎ˜V’ÌÀ·fiÎ ±‘ÌZÎ¿ ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√
÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚.
(46) ““÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-
13 ¶ÎflÎ fl«Î›ı· ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚.
(47) ““‹Î¥·ı… ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ¿flı· ±‹¿ ‹ÁÎŒflÌfiÎ ±_÷flfiÎ ±Î‘Îflı √HÎ÷flÌ ¿flÌfiı ‹ÁÎŒflÌfiÎ ¬«˝fiı
’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_; flı·‰ı ¤ÎÕ<_, ⁄Á¤ÎÕ< ¿ı flV÷Î ¶ÎflÎ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÎ V‰w’ı ±Î ¤J◊_ ±Î¿ÎflÌ Â¿Î›.
(48) ““¿Îfl¿<fi ‰√˝fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ‰√˝-3 fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı±˘fiÌ Œfl… Á_’ÒHÎ˝’HÎı ¿Îfl¿<fiÌ
≠¿ÎflfiÌ Ë˘› ÷ı‹… Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ±ı flÌ÷ı …ıfiı ¬ÎÁ ΩËıfl ¿›Î˝ Ë˘› ÷ı‰Î ±L› ¿ZÎÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi˘
¿˘¥’HÎ ‰√˝.
(49) ““Á√Ìfl”” ±ıÀ·ı …ıHÎı ±œÎfl (18) ‰Ê˝fiÌ ‰› ’ÒflÌ ¿flÌ fi Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷.
(50) ““‹ÏËfi˘”” ±ıÀ·ı ¿ı·ıLÕflfi˘ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfi˘. ‹ÏËfiÎ±˘ ±fiı Ïÿ‰Á˘‹Î_ ⁄÷Î‰÷˘ Á‹› √HÎ‰Î ‹ÎÀı
ÿflı¿ ‹ÏËfiÎfiÎ Ïÿ‰Á˘fiı K›Îfi‹Î_ ·Ì‘Î ÏÁ‰Î› ≠◊‹ ¿ı·ıLÕflfiÎ ’ÒflÎ ‹ÏËfiÎfiÌ ±fiı ’»Ì ’ÒflÎ
‹ÏËfiÎ◊Ì ‰‘÷Î Ïÿ‰Á˘fiı √HÎ÷flÌ ¿fl‰Ì.
ÁÒ«fiÎ — ‹ÏËfiÎ ±fiı Ïÿ‰Á˘‹Î_ ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ fiÌ«ı ‹…⁄ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
—-
(¿) ÷Î. 25‹Ì ΩL›±ÎflÌfiÎ fl˘… ±fiı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì 3 ‹ÎÁ, 20 Ïÿ‰ÁfiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÌ
flÌ÷ ±’fiÎ‰‰ÎfiÌ flËıÂı —-
‰Ê˝ ‹ÎÁ Ïÿ‰Á
25‹Ì ΩL›±ÎflÌ ◊Ì 31‹Ì ΩL›±ÎflÌ 0 0 07
Œı⁄˛±ÎflÌ ◊Ì ±ıÏ≠· 0 3 00
1·Ì ‹ı ◊Ì 13‹Ì ‹ı 0 0 13
¿< · 0 3 20
(¬) ÷Î. 30‹Ì ΩL›±ÎflÌ◊Ì Âw ◊÷Ì ±fiı 2 ∞ ‹Î«˝ ’ÒflÌ ◊÷Î Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î
‹…⁄ ¿<· 1 ‹ÎÁ ±fiı 4 Ïÿ‰Á ◊Âı —-
‰Ê˝ ‹ÎÁ Ïÿ‰Á
30‹Ì ΩL›±ÎflÌ ◊Ì 31‹Ì ΩL›±ÎflÌ 0 0 2
Œı⁄˛±ÎflÌ 0 1 0
1·Ì ‹Î«˝ ◊Ì 2 ∞ ‹Î«˝ 0 0 2
¿< · 0 1 4
(51) ““Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ÁP›”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÌ T›„@÷ ¿ı …ıfiı ÷’ÎÁ ’_«‹Î_ ¿ı ⁄˘Õ˝ ±◊‰Î
Ïfi√‹ ¿ı ÁÏ‹Ï÷fiÌ ⁄ıÃ¿ ¿ı ’ÏflÊÿ‹Î_ ‹Îfiÿ˚ ÿflFΩfiÌ w±ı ΩËıfl Áı‰ÎfiÌ ŒflΩı ±ÿÎ ¿fl‰ÎfiÌ
±Î‰U›@÷Î »ı.
(52) ““±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ”” ±ıÀ·ı …ı …√Î µ’fl ±L› T›„@÷fi˘ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl Ë˘› ÷ı‰Ì …√Î ’fl Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ⁄Ω‰ı· Œfl… Ωı ¿˘¥ ¬Î·Ì …√Î ’fl ±L› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‘flÎ‰÷˘ fi
10
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
Ë˘›, ÷ı‰Ì …√Î µ’fl. ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ›˘B› ·Î√ı, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±‰ı∞ ¿Î‹√ÌflÌ
⁄Ω‰‰Î Ïfi‹c¿ ¿flÌ Â¿Âı.
(53) ““’√Îfl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl Á‘ÎflHÎÎ) Ïfi›‹˘, 1998 ËıÃ‚ ÃflÎ‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Á‘Îflı·Î ’√Îfl ‘˘flHÎfi˘ ‹Ò‚ ’√Îfl ±fiı ÷ı‹Î_ V◊Ï√÷ ¥ΩŒÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(54) ““¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ’˘÷ÎfiÌ Œfl…fiı ¿ÎflHÎı …ıfiı T›Î’¿ ≠‰ÎÁ ¿fl‰ÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î
Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¿Î›‹Ì ‹ÎÏÁ¿ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Œfl…fiÎ ZÎıhÎfiÌ ±_ÿflfiÎ ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı ±L› V‰w’fiÎ ÷‹Î‹ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ ±Î‰_ ¤J◊_
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÎ ‹A› ‹◊¿ı √ıflËÎ…fl Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ ±Î¬Î
‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ±Î ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Îfi_ Ë˘› »ı.
(55) ““’ıLÂfi”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-44 ¶ÎflÎ ÏfiÏÿ˝p ‰‚÷fl
’ıLÂfi ÁÏË÷fi_ ¿˘¥’HÎ Áı‰ÎfiÎ ≠¿Îflfi_ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌ. ’fl_÷ µE« ∞‰fi ¬«˝fiı ·Ì‘ı
’ıLÂfiflfiı ‰‚÷fl ÷flÌ¿ı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‰‘ÎflÎfiÎ Ë_√Î‹Ì ‰‘ÎflÎfi˘ ¿ı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ
flÎË÷fi˘ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì.
(56) ““’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-43 fiÌ
Ωı√‰Î¥±˘ ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı »ıS·Î ÿÁ ‹ÎÁfiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ‹ı‚‰ı·˘ ÁflıflÎÂ ’√Îfl.
(57) ““’ıLÂfifl”” ±ıÀ·ı ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ı …ıfiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘›.
(58) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ ¿«ıflÌ”” ±ıÀ·ı ’ıLÂfifl˘fiı «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı, ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿«ıflÌ ±fiı
÷ı‹Î_ Ï÷ΩıflÌ ±fiı ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(59) ““’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹”” ±ıÀ·ı Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ, Áfl¿Îflı ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı·
fi‹ÒfiÎ‹Î_ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹_…^fl ¿fl‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±ÎÿıÂ.
(60) ““’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı …ı‹fiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflfiÎ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ.
(61) ““¿Î›‹Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ’√Îflfi˘ ÏfiÏç÷ ÿfl ‘flÎ‰÷Ì ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹›fiÌ
…√Î.
(62) ““’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ”” ±ıÀ·ı ±‹ÿÎ‰Îÿ ±fiı √Î_‘Ìfi√fl‹Î_ µ’„V◊÷ ◊÷Î_ flÎF›fiÎ
·ı‰Õ-ÿı‰ÕfiÎ T›‰ËÎfl˘ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄˘ Á_¤Î‚‰ÎfiÌ ¿Î‹√ÌflÌ …ı‹fiı Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı
÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ.
(63) ““±_√÷ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı -
(¿) ‹t÷Ì …√Î ÏÁ‰Î›fiÌ ¿˘¥ ¿Î›‹Ì …√ÎfiÎ Á_⁄_‘‹Î_, ’√Îfl Á‘Îfl‰Îfiı ¿ÎflHÎı ±◊‰Î ÏÂV÷
¤_√fiÎ ’√·Î_ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¿ÎflHÎı ¿Î›‹Ì ’√Îfl‹Î_ ◊÷Î ¿˘¥ CÎÀÎÕÎfiı ·Ì‘ı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ¿Î›‹Ì ’√Îfl‹Î_ ◊÷Î fi¿ÁÎfi‹Î_◊Ì ⁄«Î‰‰Î; ±◊‰Î
(¬) ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ ±L› ±_√÷ ¿ÎflHÎ˘Áfl.
- Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ ‰‘ÎflÎfi˘ ’√Îfl.
(64) ¿˘¥ …√Îfi˘ ““Á_¤Î‰Ì ’√Îfl”” F›Îflı ¿˘¥ ±ı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Á_⁄_‘ı ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı
÷ıfi˘ ±◊˝ ±ı ◊Î› ¿ı ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ωı ¿˘¥ …√Î ‘ÎflHÎ ¿flı· Ë˘÷ ±fiı ÷ı …√ÎfiÌ ŒflΩı
⁄Ω‰‰Î ⁄ÿ· ÷ıfiı …ı ’√Îfl ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î÷ ÷ı ’√Îfl; ’fl_÷ ¿Î›˝ ±fiı …‰Î⁄ÿÎflÌ±˘ ⁄Ω‰‰ÎfiÎ
11
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
±‰ı…‹Î_ ÷ı …√Î ÁÎ◊ı ¬ÎÁ ’√Îfl ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›˝ ±fiı …‰Î⁄ÿÎflÌ±˘fiı ÷ı
¿‹˝«ÎflÌ Ïfi¤Î‰÷˘ fi Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ Á_¤Î‰Ì ’√Îfl‹Î_ ¬ÎÁ ’√Îflfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Âı fiÏË
±L›◊Î fiÏË.
(65) ““±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl)”” ±ıÀ·ı ¬Î÷ÎfiÎ Á_‰√˝‹Î_ ¿Î›‹Ì ¿ı Ë_√Î‹Ì ¬Î·Ì …√Î‹Î_ ±◊‰Î ¬Î·Ì
…√Î ÁÎ‹ı ±…‹Î›ÂÌ ‘˘flHÎı fiÌ‹‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ.
fi˘Ó‘-1 — T›„@÷fiÌ Ïfi‹c¿ ÁÎ◊ı ±…‹Î›ÂfiÌ ¿˘¥ ÏfiÏç÷ Âfl÷˘ Á_¿‚Î›ı· fi Ë˘›; ÷˘ Á_‰√˝fiÌ
¿Î›‹Ì …√Î ’fl ’Î¿Ì Ïfi‹c¿ ‹ı‚‰÷Ì T›„@÷, ±…‹Î›ÂÌ (≠˘⁄ıÂfifl) √HÎÎ› fiÏË.
fi˘Ó‘-2 — ¿‹˝«ÎflÌ (¿Î›‹Ì …√Î ’fl ’Î¿Ì Ïfi‹c¿ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÎ) fiı F›Îflı
Ë_√Î‹Ì …√Î ’fl ⁄œ÷Ì◊Ì Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ÿflı¿ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ
√HÎÎÂı.
fi˘Ó‘-3 — ±L›◊Î Ïfi›÷ ¿fl÷Î Ïfi›‹˘ ÏÁ‰Î› ±…‹Î›ÂÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ÿflFΩfiı ¿Î›‹Ì ÿflFΩfiÎ
·ZÎHÎ˘‰Î‚˘ √HÎ‰˘.
(68) ““¤Îfl÷fi˘ ¿ı flÎF›fi˘ ΩËıfl ÏËÁÎ⁄”” ±ıÀ·ı ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ¿ı flÎF› Áfl¿Îflı ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (14)
‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ¿flı·Î Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ ‹ı‚‰ı·Î ±◊‰Î ÷ı‹fiÎ ‰÷Ì ‹ı‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î_ ±L› ÷‹Î‹
ΩËıfl fiÎHÎÎ_.
(67) ““ΩËıfl ‰ÎËfi”” ±ıÀ·ı µ÷Îw±˘fiÌ ËıflŒıfl ‹ÎÀı ±‹¿ Ïfi›÷ Á‹›Î_÷flı fiÏË ÷˘ ’HÎ Ïfi›Ï‹÷’Ò‰˝¿
Ïfi›‹Ì÷ ‹Î√ı˝ «Î·÷Ì flı·‰ı, VÀÌ‹fl, Ï‰‹Îfi ±◊‰Î ±L› ‰ÎËfi˘, …ı µ÷Îw±˘fiÌ ¥E»Î ‹…⁄ Ïfi›÷
‹Î√˝◊Ì ⁄ÌΩ ‹Î√ı˝ Œ_ÕÎ÷Î fi◊Ì.
(68) ““’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ flÎF› ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ’ıLÂfi ±fiı
√˛ıF›¥ÀÌfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Œfl… µ’fl ¿ı ±L›◊Î ⁄Ω‰ı· Áı‰Î.
(69) ““flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹ıÏÕ¿· ¿Îµ„LÁ· ±ı@À, 1967 ±◊‰Î √…flÎ÷
‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl ±ı@À, 1963 ËıÃ‚ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î √…flÎ÷ Ë˘Ï‹›˘’ı◊Ì¿ ±ı@À,
1963 (√…flÎ÷ 36/1963) ‹…⁄ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î fi˘Ó‘’hÎ¿‹Î_ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±◊‰Î ÷ı‰Î
⁄ÌΩ ≠‰÷˝‹Îfi ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ √…flÎ÷ flÎF›fiÎ ±◊‰Î ÷ı ±_√ıfiÎ Ï‰Ï‰‘ flÎF› Áfl¿Îfl˘fiÎ Ï‰Ï‰‘
¿Î›ÿÎ±˘ ËıÃ‚ fi˘Ó‘‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ÷⁄Ì⁄Ì T›‰ÁÎÏ›¿˘ (≠ı@ÀÌUfifl˘).
(70) ““¤ÎÕ<_”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±◊‰Î Áfl¿ÎflfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷, ÷ıfiı ŒÎ‚‰‰Î‹Î_
±Î‰ı· ±◊‰Î ¤ÎÕÎ’|ı ±Î’ı· flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷fiÎ ¿⁄Ω ±fiı ¤˘√‰ÀÎ ‹ÎÀı, ‹ÎÏÁ¿ ÿflı Áfl¿Îflfiı
«Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ‰‚÷fl.
(71) ““flËıHÎÎ¿fiÌ Á‰·÷”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflfiÌ ‹ÎÏ·¿Ìfi_ ‹¿Îfi, ⁄_√·˘, @‰ÎÀfl ±◊‰Î N·ıÀ …ı flËıHÎÎ¿fiÎ
Ëı÷ ‹ÎÀı ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı. ±Î‹Î_ Áfl¿Îflı ÷ı Ëı÷◊Ì ¤ÎÕı◊Ì ·Ì‘ı· ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ±◊‰Î
¤ÎÕÎ’|ı ·Ì‘ı· ‹¿Îfi, ⁄_√·˘, @‰ÎÀ˝fl ±◊‰Î N·ıÀfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
fi˘Ó‘ — ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ¿flı· ±ıÀ·ı flı@‰Ì{ÌÂfi ±fiı ±ı@‰Ì{ÌÂfi ±˘Œ ¥‹‰ı⁄· ≠˘’Àa
±ı@À, 1952 ËıÃ‚ ±Ï‘√˛ËHÎ (flı@‰Ì{ÌÀ) ¿flı·.
(72) ““ÁÌ·ı@Âfi √˛ıÕ”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflfiÎ Ï‰ÏÂp Ë¿‹ ¶ÎflÎ ’Á_ÿ√Ì ’√Îfl ‘˘flHÎ ÷flÌ¿ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· ’√Îfl ‘˘flHÎ.
(73) ““Áı‰Î’˘◊Ì”” ±ıÀ·ı Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı ÷ı‹Î_ ¿˘¥ ÁÏ‰˝Á fl˘· Ë˘› ÷˘ ÷ıfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
12
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(74) ““¬ÎÁ ’√Îfl”” ±ıÀ·ı fiÌ«ıfiÎ Á_Ωı√˘ ±fi·ZÎÌfiı ¿˘¥ …√ÎfiÎ ¿ı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ‹‚÷fl˘‹Î_
’√ÎflfiÎ V‰w’ı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ ‰‘Îfl˘ —-
(¿) Œfl…fiÎ ÁÏ‰ÂıÊ ’Ïfll‹fiÎ ≠¿Îflfiı,
(¬) ¿Î‹‹Î_ ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‹Î_ ◊÷Î_ ¬ÎÁ ‰‘ÎflÎfiı.
(75) ““Œfl…fi_ ZÎıhÎ”” ±ıÀ·ı …ı Ï‰V÷Îfl ’Òfl÷Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩı ‹›Î˝Ïÿ÷ Ë˘› ÷ı Ï‰V÷Îfl.
(76) ““≠‹ÎHÎ¤Ò÷ ¤ÎÕ<_ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ)”” ±ıÀ·ı √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi‹Î_
‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-18 ±fiı ÷ı‹Î_ ‰¬÷˘‰¬÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Á‘ÎflÎ‹Î_
ÿÂÎ˝‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ‹ÎÀı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠‹ÎHÎ¤Ò÷
¤ÎÕÎ (VÀÎLÕÕ˝ flıLÀ) fi˘ ‹ÎÏÁ¿ ÿfl.
(77) ““Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊_”” ±ıÀ·ı …ıfiı ’√Îfl ¿ı flΩfi˘ ’√Îfl ‹‚÷˘ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰÷_ ¤J◊_.
(78) ““¿Î›‹Ì ’√Îfl”” ±ıÀ·ı ’˘÷ı ¿˘¥ …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì flÌ÷ı Ïfi‹Î›˘ Ë˘‰Î◊Ì ±◊‰Î Á_‰√˝‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ
¿Î›‹Ì „V◊Ï÷fiÌ w±ı …ı ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë¿ÿÎfl ◊Î› ÷ı‰Î ¬ÎÁ ’√Îfl ±fiı ±_√÷ ’√Îfl
ÏÁ‰Î›fi˘ ’√Îfl.
(79) ““±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl”” ±ıÀ·ı ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi ¬Î÷ÎfiÎ …ı ±Ï‘¿ÎflÌfiı ÷ı ≠‹ÎHÎıfiÌ Ïfi‹c¿ ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰ı· Ë˘› ±fiı …ı‹fiı Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ Á_⁄_Ï‘÷ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›.
(80) ““µ’·Ì ¿ZÎÎfiÌ Áı‰Î”” ±ıÀ·ı «˘◊Î ‰√˝fiÌ Áı‰Î fi Ë˘› ÷ı‰Ì ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ Áı‰Î.
(81) ““¿˘Ã˘ (Àı⁄·)”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ΩıÕı· ¿˘Ã˘ (Àı⁄·).
(82) ““Ë_√Î‹Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ’√Îflfi˘ ÏfiÏç÷ ÿfl ‘flÎ‰÷Ì ‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹› ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì
…√Î.
fi˘Ó‘ — Ë_√Î‹Ì …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi‹c¿˘ ±‹¿ ‹›Î˝Ïÿ÷ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ … ¿fl‰Ì Ωı¥±ı, ÿÎ.÷. F›Îflı
⁄‘Î … ≠›˘…fi ±fiı Ëı÷±˘ ‹ÎÀı …√Î±˘ ¿Î›‹Ì …ı‰Ì (@‰˘ÁÌ ’fl‹ıfiLÀ) Ë˘› ±◊‰Î hÎHÎ ‰Ê˝
¿fl÷Î_ ±˘»Ì fiÏË ±ı‰Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ±◊‰Î hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ ‹t÷fiÌ ±_ÿfl ±ı
…√Î±˘fiı ⁄_‘ ¿fl‰Î‹Î_ fiÏË ±Î‰ı ±ı‹ ‹Îfi‰Îfiı ¿ÎflHÎ Ë˘›, I›Îflı Ë_√Î‹Ì …√Î‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi‹c¿˘
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ⁄ÌΩ ÷‹Î‹ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ Ë_√Î‹Ì …√Î±˘‹Î_ ±‰ı∞ ‘˘flHÎı … Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
(83) ““Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì”” ±ıÀ·ı ±L› ‹◊¿ı Œfl… µ’fl ⁄ÿ·Ì …ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ 120 Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘
ÿÂÎ˝‰Î›ı· fi Ë˘›. ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ≠Ï÷Ïfi›„@÷fi˘ ÷ı‹Î_ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı. F›Îflı ±Î‰Ì Ë_√Î‹Ì
⁄ÿ·Ìfi˘ Á‹›√Î‚˘ ⁄‘ ‹‚Ìfiı «Îfl ‹ÎÁ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı Á‹›fiÎ ·_⁄ÎHÎ ±_√ıfiÎ
Ë¿‹fiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì …ı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ‰‚÷fl ¤J◊Î_fi˘ Ë¿, «Îfl ‹ÎÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfifiı flËÌ
±¿⁄_‘ flËıÂı.
(84) ““‹t÷Ì …√Î”” ±ıÀ·ı ±ı‰Ì ¿Î›‹Ì …√Î ¿ı …ı T›„@÷√÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’fi—Ïfi‹c¿ Ï‰fiÎ
‹›Î˝Ïÿ÷ Á‹› ¿fl÷Î_ ‰‘ ‹t÷ ‹ÎÀı ‘ÎflHÎ ¿flÌ Â¿ı fiÏË.
13
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi˘Ó‘ — fiÌ«ıfiÌ …√Î±˘ Áfl¿Îflı ‹t÷Ì …√Î±˘ ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿flı· »ı —-

‹t÷fi˘ Á‹› (‰Ê˝)
(1) √…flÎ÷ Á‰aÁ ±˘Œ ±ıL∞fiÌ›Á˝
(‰√˝-1) fiÌ Áı‰ÎfiÎ ‹A› ¥…fiıfl - 5
(2) Á‹Î… ¿S›ÎHÎfiÎ ‹ÿÿfiÌÂ ÕÌflı@Àfl˘fiÌ hÎHÎ …√Î±˘ - 3
(3) ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ ¬Î÷Î‹Î_ µ’ÁÏ«‰ ±fiı
fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ ⁄‘Ì Àı@fiÌ¿· …√Î±˘ - 5
(4) ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÌ ÏfiQfiÿÏÂ˝÷ …√Î±˘ —
(1) fiÎ›⁄ ÁÏ«‰ (hÎHÎ …√Î±˘) - 3
(2) Á˘·ÌÁÌÀfl ±fiı Ë˘tÎfiÌ w±ı Áfl¿ÎflfiÎ
fiÎ›⁄ ÁÏ«‰ (±ı¿ …√Î) - 3
(3) ¬ÎÁ ±Ï‘¿ÎflÌ ±fiı Ë˘tÎfiÌ w±ı
Áfl¿ÎflfiÎ µ’ÁÏ«‰ (±ı¿ …√Î) - 3
(5) ÁÏ«‰Î·› Ï‰¤Î√‹Î_ ±˘√HÎÌÁ (19) fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ
Á_‰√˝ …√Î±˘, …ı‹Î_ ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÎ fiÎ›⁄ ÁÏ«‰˘fiÌ
…√Î±˘fi˘ ÷ı‹… ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ Ï‰¤Î√fiÎ Àı¿Ïfi¿·
…√Î±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì. - 5
(6) ÁÏ«‰Î·› Á_‰√˝fiÌ ¿<· ¿Î›‹Ì ±fiı Ë_√Î‹Ì …√Î±˘ ’ˆ¿Ì
±ÎÃ µ’ÁÏ«‰fiÌ …√Î±˘, …ı‹Î_ ¿Î›ÿÎ Ï‰¤Î√fiÎ
¿Î›ÿÎ ZÎıhÎfiÎ µ’ÁÏ«‰˘ ÷◊Î ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ Ï‰¤Î√fiÌ
Àı¿Ïfi¿· …√Î±˘fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi◊Ì. - 5
’fl_÷ F›Îflı ¿˘¥ µ’ÁÏ«‰ ¿ı fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÌ ±Î‰Ì ‹t÷Ì …√Î, ÁÏ«‰Î·›fiÎ ¿˘¥ ±Ï‘¿ÎflÌ ‘ÎflHÎ
¿flı I›Î_ Á‘Ì ÷ı‰Ì …√ÎfiÌ ‹t÷Ì …√Î ÷flÌ¿ı ±˘‚¬Î÷Ì ⁄_‘ ◊Âı.
(85) ““’√Îfl ‘˘flHÎ”” ±ıÀ·ı ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ ÏfiÏç÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿˘¥ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ‹t÷Ì
¥ΩŒÎ ¶ÎflÎ L›ÒfikÎ‹◊Ì ±Ï‘¿kÎ‹ Á‘Ì ‰‘÷˘ ’√Îfl.
fi˘Ó‘-1 — L›Òfi÷‹ ’√Îfl, ±Ï‘¿÷‹ ’√Îfl ÷◊Î ¥ΩŒÎfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±fiı ¥ΩŒÎfi˘ ÿfl Ωı
±ı¿Áfl¬Î Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î_ ’√Îfl ‘˘flHÎ˘, Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ˘ ¿Ëı‰ÎÂı.
fi˘Ó‘-2 — Ωı ⁄ı Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ˘ Ë˘›, ±fiı ÷ı …√Î±˘ ¿˘¥ Á_‰√˝‹Î_ ¿ı Á_‰√˝fiÎ ‰√˝‹Î_ ±Î‰÷Ì
Ë˘› ±fiı ±Î‰Î Á_‰√˝ ¿ı ‰√˝ ·√¤√ ÷ı … ≠¿ÎflfiÌ ŒflΩı ±◊‰Î ÷ıÀ·Ì …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì …√Î±˘
¤fl‰Î ‹ÎÀı, ¿˘¥ Áı‰Î‹Î_ ±◊‰Î ‹Ëı¿‹‹Î_ ±◊‰Î ‹Ëı¿‹˘fiÎ …^◊‹Î_ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘
÷ı ±ı¿ ’√Îfl ‘˘flHÎfiÌ ÷ı … ’√Îfl ‘˘flHÎ µ’flfiÌ ⁄Ì∞ …√Î ÁÎ◊ı Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎfiÌ »ı ±ı‹
¿ËÌ Â¿Î›. …ı◊Ì ±‹¿ …√ÎfiÎ ’ÿ‘ÎflÌfi˘ ’√Îfl ÷ı ’˘÷ı ÷ı …√Î ‘flÎ‰ı »ı ÷ı Ë¿Ì¿÷fiÎ ±Î‘Îflı fiÏË
’HÎ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ±◊‰Î ‰√˝‹Î_ ÷ıfiÌ „V◊Ï÷fiÌ w±ı fiyÌ ◊Î› »ı.
(86) ““⁄ÿ·Ì”” ±ıÀ·ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’˘÷ı F›Î_ ¿Î‹ ¿fl÷˘ Ë˘› ±ı ‹A› ‹◊¿fiÎ V◊‚ı◊Ì ±ı‰Î ±L›
V◊‚ı fiÌ«ıfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl ≠›ÎHÎ —-
(¿) ¿˘¥ fi‰Ì …√ÎfiÌ ŒflΩı Á_¤Î‚‰Î; ±◊‰Î
(¬) ÷ıfiÎ ‹A› ‹◊¿fiÎ ŒıflŒÎflfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı.
14
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(87) ““‹ÁÎŒflÌfi˘ Á‹›”” ±ıÀ·ı ‹A› ‹◊¿ı◊Ì ≠‰ÎÁfiÎ Ïfi‘Î˝Ïfl÷ V◊‚ı ’Ë˘Ó«‰Î ‹ÎÀıfi˘ ±◊‰Î ¿˘¥
±ı¿ V◊‚ı◊Ì ±L› V◊‚ı ≠‰ÎÁfiÎ ÁÎ‹ÎL› ÁÎ‘fi˘ ¶ÎflÎ ’Ë˘Ó«‰Î ‹ÎÀı √Î‚ı·˘ ¬flı¬fl Á‹›.
(88) ““‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_”” ±ıÀ·ı ΩËıfl Áı‰ÎfiÎ ÏË÷‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ Œfl…fiı ¿ÎflHÎı …ıfiı ≠‰ÎÁ ¿fl‰˘ ’Õ÷˘ Ë˘›
÷ı ±_√ıfiÎ ¬«˝fiı ’Ë˘Ó«Ì ‰‚‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ ¤J◊_. ±Î‹Î_ ‰ÎËfifiÌ
Ω‚‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÎ ¤J◊Î_fi˘ ’HÎ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
(89) ““Ï÷ΩıflÌ”” ±ıÀ·ı Ï…S·ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ı V◊Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ï÷ΩıflÌ ±fiı ÷ı‹Î_ ’ıÀÎ-Ï÷ΩıflÌ ±◊‰Î
’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ¿«ıflÌfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
15
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 3
ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. flΩfi˘ Ë¿ — (1) flΩ ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… µ’fl◊Ì √ıflËÎ…fl flËı‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ Ï‰‰ı¿⁄Ï©
ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ’fl‰Îfi√Ì »ı.
(2) flΩfiÌ ‹Î√HÎÌ Ë¿ ÷flÌ¿ı ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
(3) ΩËıfl Áı‰Î ‹ÎÀı ±Ïfi‰Î›˝’HÎı ±Î‰U›¿ …HÎÎ›, ÷˘ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ fi¿ÎflÌ
Â¿ı »ı ±◊‰Î flÿ ¿flÌ Â¿ı »ı. ’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ’˘÷ÎfiÌ ·ıÏ¬÷ Ï‰fi_÷Ì ÏÁ‰Î›, ·ıHÎÌ ±fiı
‹Î√ı·Ì flΩfi˘ ≠¿Îfl Œıfl‰‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ±Ï‘¿ÎflÌfiı »^À fi◊Ì.
11. flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Ï‰«ÎflHÎÎ — flΩfiÌ ±fl∞±˘ ‰‘ Á_A›Î‹Î_ Ë˘› ±fiı ÷‹Î‹ ±fl∞±˘ ΩËıfl
ÏË÷‹Î_ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Î› ÷ı‹ fi Ë˘›, I›Îflı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ±fl∞±˘fi˘ ÏfiHÎ˝› ¿fl÷Î_
fiÌ«ıfiÎ ‹tÎ±˘ Ï‰«ÎflHÎÎ‹Î_ ·ı‰Î ’ÕÂı —-
(¿) ÷IÁ‹›ı ŒÎ…· ¿flÌ Â¿Î› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ,
(¬) …\ÿÎ …\ÿÎ ±fl…ÿÎfl˘fiÌ ·ıHÎÌ flΩfiÌ ÏÁ·¿,
(√) flΩ µ’fl◊Ì »ıS·ı ËÎ…fl ◊›Î ’»Ì ÿflı¿ ±fl…ÿÎflı ⁄Ω‰ı· Œfl…fi˘ Á‹›√Î‚˘ ±fiı ÷ıfi˘ ≠¿Îfl,
(CÎ) ±Î‰Î ±fl…ÿÎflfiı »ıS·ı flΩ ’fl◊Ì ŒflÏ…›Î÷ Œfl… ’fl ’Î»Î ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë÷Î ¿ı ¿ı‹, ±fiı
(«) ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ±Î‰Î ±fl…ÿÎflfiÌ flΩ fi¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë÷Ì ¿ı ¿ı‹.
12. flΩfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì Á_‰√˝fi_ Á_A›Î⁄‚ ±fiÏ«÷ ≠‹ÎHÎ‹Î_ CÎÀ‰_ fi Ωı¥±ı — Œfl… ‹ÎÀı µ’·O‘ ¿‹˝«ÎflÌ ‰√˝
¿ı ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ Á_A›Î⁄‚ ·CÎkÎ‹ ±Î‰U›¿ Á_A›Î ¿fl÷Î_ CÎÀÌ Ω› ÷ıÀ·Ì Ëÿ Á‘Ì flΩ ‹_…^fl ¿flÌ
Â¿ÎÂı fiÏË.
13. ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı … ‹◊¿fiÎ ±◊‰Î Ï…S·ÎfiÎ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎflŒ÷ı flΩ ’fl √›ı·Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩıfiÌ ⁄…‰HÎÌ — 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fi Ë˘› ÷ıÀ·Ì ‹ÿ÷ ‹ÎÀıfiÌ flΩ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
ŒflΩı, ±ı … ‹◊¿ ±◊‰Î Ï…S·ÎfiÎ ±L› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ⁄Ω‰‰Ì Ωı¥Âı. ‹ÎhÎ ±’‰Îÿw’ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_
… ¿˘¥ ¿‹˝«ÎflÌ 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ı‰Ì flΩ ’fl √›Î Ë˘› ÷ıfiÌ ±‰ı∞‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰‰Î ÷ÎI¿ÎÏ·¿
¿˘¥ ¿‹˝«ÎflÌ µ’·O‘ fi Ë˘›, I›Îflı ±L› ‹◊¿ ±◊‰Î Ï…S·Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿fl‰ÎfiÌ »^À
±Î’Ì Â¿Î›. ±Ï¬· ¤Îfl÷Ì› Áı‰ÎfiÎ ÁP›˘±ı ‘flÎ‰ı· …√Î±˘fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ÷ı Áı‰ÎfiÎ ÁP› V◊‚ ’fl
÷ÎI¿ÎÏ·¿ µ’·O‘ fi Ë˘› I›Îflı ÷ıfiÌ ¬Î·Ì …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ flÎF› Áı‰ÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiı Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
14. flΩfiÎ ±ı¿ ≠¿Îflfi_ ⁄ÌΩ ≠¿Îfl‹Î_ w’Î_÷fl — (1) ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì flΩfiı ’Î»·Ì ÷ÎflÌ¬◊Ì ±‹·‹Î_
±Î‰ı ÷ı‰Ì …ı ÷ı Á‹›ı ·ıHÎÌ ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› ÷ı‰Ì ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ‹Î_ Œıfl‰‰ÎfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
Ï‰fi_÷Ì flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ‹ÎL› flÎ¬Ì Â¿ı, ’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë¿ ÷flÌ¿ı ±Î‰Ì flΩfiÎ
w’Î_÷flfiÌ ‹Î√HÎÌ ¿flÌ Â¿ı fiÏË.
(2) ±ı¿ ≠¿ÎflfiÌ flΩfi_ ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ‹Î_ w’Î_÷fl, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ‹_…^fl ◊›ı· ±Î¬flÌ flΩfiÎ
±Î‘Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ÁÎ‹ı Áfl¤fl ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷ı ¿fl‰Îfi_ flËıÂı. ÷ıfiı «Ò¿‰ı· ¿˘¥’HÎ
‰‘ÎflÎfiÌ fl¿‹ ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±◊‰Î ·ıHÎÌ ◊÷Ì ¿˘¥’HÎ ⁄Î¿Ì fl¿‹ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘ — ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı ±◊‰Î ±L›◊Î ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩfi_ Ïfi›‹-59
fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ’çÎÿ‰÷a ±Áfl◊Ì Ï⁄fi…‹Î flΩ‹Î_ w’Î_÷fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
16
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
15. …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘fi_ Á_›˘…fi — ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ ±L›◊Î Ωı√‰Î¥ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î› ±Î
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹‚÷Ì ¿˘¥ ’HÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘ ±L› ¿˘¥ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘fiÎ Á_›˘…fi ÁÎ◊ı ±◊‰Î
±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Î›.
V’pÌ¿flHÎ — ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩfiı ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flΩ ÷flÌ¿ı ‹ÎL›÷Î ≠ÎÅ fi Ë˘¥ ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ±L› ≠¿ÎflfiÌ
‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ±˘ ÁÎ◊ı ÷ı Á_›˘Ï…÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
16. Á‚_√ flΩfiÌ ‹ËkÎ‹ ‹ÿ÷ — ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ Áfl¿Îfl ±L›◊Î ÏfiHÎ˝› ·ı ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_,
¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Á‚_√ ’Î_« ‰Ê˝◊Ì ‰‘ ‹t÷ ‹ÎÀı ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
fiÏË.
17. ŒflÌ flΩ ·ı‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì flΩfiÎ ±_÷ı ±˙’«ÎÏfl¿ flÌ÷ı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ìfi˘ ÏfiÊı‘ —
◊˘ÕÎ Ïÿ‰Á‹Î_ ŒflÌ◊Ì flΩ ·ı‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì flΩfiÎ ±_÷ı ±˙’«ÎÏfl¿ flÌ÷ı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì
±Î’Ì Â¿ÎÂı fiÏË. ±Î Ïfi›‹fiÌ ΩHÎÌ⁄Ò{Ì ¿ı ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ µS·_CÎfifiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿Î› fiÏË ±ı
ÏÁ©Î_÷fiÎ ±Î‘Îflı ±Î Ïfi›‹fiÌ …wÏfl›Î÷fi˘ ±‹· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı, ’fl_÷ ±Î Âfl÷˘fi_ ’Î·fi ◊÷_ Ë˘› I›Î_
Á‘Ì flΩ ‹_…^fl ¿ı fiÎ‹_…^fl ¿fl‰Îfi_, flΩ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ Ï‰‰ı¿⁄Ï© µ’fl
±‰·_⁄ı »ı.
18. ±L› Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ‰¬÷ı ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Ïfi›‹˘fi˘ ±‹· — (1)
…ı‹fiı ±Î Ïfi›‹˘ ·Î√ ’Õ÷Î Ë˘› ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ‹K›V◊ Áfl¿Îfl ¿ı ±L› ¿˘¥ flÎF› Áfl¿Îfl‹Î_ ¿ı ¤Îfl÷‹Î_
flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ’fl Ë˘›, I›Îflı ’HÎ ÷ı±˘ ±Î Ïfi›‹˘◊Ì Ïfi›_ÏhÎ÷ ◊÷Î flËıÂı.
(2) ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÌ 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì
‹ÿ÷ ‹ÎÀıfiÌ flΩfiÌ ±fl∞ ÷ıfiÎ Ïfi›˘…¿fiı ±Î’‰ÎfiÌ flËıÂı.
Ωı flΩfiÌ ‹ÿ÷ 120 Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ Ë˘› ÷˘ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩfiÌ ±fl∞, ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı flΩ
‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ’˘÷ÎfiÎ Ïfi›˘…¿fiÌ ‹ÎflŒ÷ı ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
(3) ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰÷Î ¿‹˝«ÎflÌfiÌ 120 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀıfiÌ
flΩ, Ωı ·ıHÎÌ ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› ÷˘, ÷ıfiÎ Ïfi›˘…¿, Á_⁄_Ï‘÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ / ’√Îfl ±fiı
ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ΩHÎ ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı. ÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ ‰‘ Á‹›√Î‚ÎfiÌ flΩ, ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
⁄ÿ·Ì ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
19. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ‰ı‚Î±ı flΩ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±fiı ÷ıfiÌ
¤fl’Î¥ (flÌ¥Q⁄Á˝‹ıLÀ)fiÌ ’ÎhÎ÷Î — flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘…¿ı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’flfiÎ ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰Î
÷flÌ¿ı Œfl… ⁄Ω‰÷Î ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ flÎ¬‰Îfi˘ flËıÂı. ±Î‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ flÎ¬fiÎfl
Á_⁄_Ï‘÷ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ / ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ, flÎF›ı÷fl Ïfi›˘…¿fiı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄fi˘ …wflÌ µ÷Îfl˘ ‹˘¿·Ì ±Î’Âı. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘…¿, ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ / ’√Îfl ±fiı
ÏËÁÎ⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ±Î‰Î µ÷ÎflÎfiÎ ±Î‘Îflı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Îfi˘ ÏfiHÎ˝› ¿flÂı. ÷ı±˘ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿ı flÎF›ı÷fl Áı‰Î Á‹ÎÅ ◊Î› I›Î_ Á‘Ì Á_⁄_Ï‘÷ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÂı ±fiı
±Î‰Ì «Ò¿‰HÎÌfiÌ fl¿‹ ¤fl’Î¥ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ ‹Î√HÎÌ Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ / ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ
±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿flÂı.
20. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ ¿ı fl˘…√ÎflÌfi˘ V‰Ì¿Îfl — (1) …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ≠ÎÁ_Ï√¿ ÁÎÏË„I›¿ ¿Î›˝ ¿ı ’flÌZÎ¿
÷flÌ¿ıfiÌ ±◊‰Î ±ı‰Ì Áı‰Î ‹ÎÀı ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ ’Ò‰˝‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›, flΩ ÿflQ›Îfi ±L›hÎ ¿˘¥ ⁄Ì∞ fi˘¿flÌ ¿ı fl˘…√Îfl ¿flÌ Â¿Âı fiÏË.
17
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(2) (¿) flΩ ÿflQ›Îfi Áfl¿Îfl ¿ı ¬Îfi√Ì Ïfi›˘…¿ ËıÃ‚ fi˘¿flÌ ¿fl‰Î …ıfiı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfi˘ ’√Îfl Áfl¿Îfl Ë¿‹◊Ì ÏfiÏÿ˝p ¿flı ÷ı‰Ì Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi
flËıÂı.
(¬) ÷⁄Ì⁄Ì ¿ÎflHÎÁfl flΩ ’fl √›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î‰Ì flΩ ÿflQ›Îfi ±L›hÎ ¿˘¥ fi˘¿flÌ
¿ı fl˘…√Îfl ¿fl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(√) flΩfiÎ ’√Îfl ÁÏË÷fiÌ ¿ı ’√Îfl ‰√flfiÌ flΩ ’fl √›ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, F›Îflı ±Î Ïfi›‹
ËıÃ‚ ⁄Ì∞ Áfl¿ÎflÌ ¿«ıflÌ ¿ı ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı »^À ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ±Î Ïfi›‹fiÎ
’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ µS·ı¬ı· ¿Î›˘˝ ÏÁ‰Î›fiÎ ¿Î›˝ ±◊‰Î Áı‰Î‹Î_ fi‰Ì Ïfi‹c¿ ‘ÎflHÎ ¿fl÷Î_
‰ıÓ÷ … flΩfi˘ ⁄‘˘ ’√Îfl ±Î’˘±Î’ ⁄_‘ ◊¥ …Âı.
(3) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÎ ‹Ò‚ ¬Î÷ÎfiÌ ±√fl ÷˘ ¿«ıflÌ‹Î_ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› …√Î‹Î_
’fi—Ïfi‹c¿fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (ÁÎ‹ÎL› Áı‰ÎfiÌ Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ïfi›‹-
27 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ·Î√ ’ÕÂı fiÏË ±fiı ±Î‰Ì ’fi—Ïfi‹c¿fi_ Ïfi›‹fi Áfl¿Îfl ±fiı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ ‰E«ı ◊›ı· ¿flÎflfiÌ ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘ ≠‹ÎHÎı ◊Âı.
21. ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Ì ≠◊‹ Ïfi‹c¿ »˘ÕÌ ÿÌ‘Î ⁄Îÿ » Ïÿ‰Á‹Î_ ŒflÌ Ïfi‹Î›ı· Ë_√Î‹Ì
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — ±˘»Î‹Î_ ±˘»Ì ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ‰Î‚Ì Ë_√Î‹Ì
Áfl¿ÎflÌ …√Î±ı◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌfi˘ Ë‰Î·˘ »˘ÕÌ, ⁄Ì∞ Ïfi‹c¿fiÌ …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚ı ÷ı
ÿflQ›Îfifi˘ Á‹›√Î‚˘ » Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘÷˘ fi Ë˘› ÷˘, …^fiÌ …√Î±ı ÷ıfiÌ «Õı·Ì ⁄‘Î ≠¿ÎflfiÌ flΩ, ÷ıfiÌ fi‰Ì
Ïfi‹c¿fiÌ …√ÎfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
22. fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î◊Ì ¿ı flÎ∞fiÎ‹Î◊Ì flΩfiÌ ÏÁ·¿fi˘ ±_÷ — (1) Ïfi›‹-63 ±fiı ±Î Ïfi›‹‹Î_
Ωı√‰Î¥±˘ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›, …ı ¿‹˝«ÎflÌfiı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ⁄fl÷flŒ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ±◊‰Î
ÿÒfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ±◊‰Î …ı‹HÎı flÎ∞fiÎ‹_ ±ÎM›_ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¬Î÷ı …‹Î ◊›ı· flΩfiÎ
Ë¿fi˘, ⁄fl÷flŒÌfiÌ ÿÒfl ¿fl‰ÎfiÌ ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√, flÎ∞fiÎ‹ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±_÷ ±Î‰ı »ı.
(2) ‹Ëı¿‹‹Î_ CÎÀÎÕÎfiı ¿ÎflHÎı ±ı¿ ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿flÌ ’fi— fi˘¿flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Ë˘› ÷ı‰Î Ë_√Î‹Ì
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiı ±ı Âfl÷ı ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ¿ı ÷ıfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ÷ÒÀ fi Ë˘›, ±◊‰Î
30 Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı fi Ë˘› ÷ı‰Ì ÷ÒÀfiı ’√Îfl ÁÏË÷fiÌ ¿ı Ï⁄fi’√ÎflÌ flΩ ±◊‰Î ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ
Á‹› ÷flÌ¿ı ’Ïfl‰Ï÷˝fi ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›.
(3) fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ⁄fl÷flŒ ±◊‰Î ÿÒfl ¿flÎ›ı· Ë˘› ’fl_÷ ÷ıHÎı ¿flı· ±’Ì· / flÌ‰Ì{fifiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiı
fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄fl÷flŒÌ ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√,
fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÿÒfl ¿fl‰ÎfiÎ Ë¿‹ ’Ëı·Î_fiÌ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı flΩfiı ’ÎhÎ √HÎÎÂı.
23. ‰‚÷fl ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ŒflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ’Ò‰ı˝fiÌ
fi˘¿flÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — ‰‚÷fl ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ±◊‰Î √˛ıF›¥ÀÌ ‹ı‚‰Ìfiı, Áfl¿ÎflÌ
fi˘¿flÌ »˘Õ‰ÎfiÌ Œfl… ’ÕÌ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒıflÏfi‹c¿ ◊Î› ±fiı Ωı ÷ıfiÌ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fiÌ
‰ÁÒ·Î÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ±◊‰Î ÷ıfi_ ’ıLÂfi Á_’ÒHÎ˝’HÎı V◊Ï√÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ÷ıfiÌ ±Î¬flÌ ÏfiT≤ÏkÎ ‰¬÷ı
÷ıfiÌ ±√ÎµfiÌ Áı‰Î±˘ ’ıLÂfi’ÎhÎ ◊Î› I›Îflı, ŒıflÏfi‹c¿ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ Ï‰‰ı¿⁄Ï© ËıÃ‚ ±fiı
÷ı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ fiyÌ ¿flı ÷ı ‹›Î˝ÿÎ‹Î_, ÷ıfiÌ ±√ÎµfiÌ fi˘¿flÌfiÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ ◊¥ Â¿Âı.
18
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 4 -
flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷
24. flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — flΩ ‹ÎÀı ¿ı flΩfiÌ ‹t÷ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ‹ÎÀı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı
fi‹ÒfiÎ-1 ‹Î_ ±fl∞ ¿fl‰Ì Ωı¥Âı.
25. flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ — …ı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÎ flı¿Õ˝ flÎ¬÷Î Ë˘› ÷ı‹HÎı ±Î‰Î ÿflı¿ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ fi‹ÒfiÎ-2 ‹Î_ flÎ¬‰˘.
26. flΩfiÎ Ë¿fiÌ «¿ÎÁHÎÌ — (1) (¿) flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ flÎ¬fiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ
’ÎhÎ÷Îfi˘ ±Ëı‰Î· ‹ı‚T›Î ÏÁ‰Î› ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿˘¥ flΩ ‹_…^fl ◊¥ Â¿Âı fiÏË.
(¬) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠ÎÅ flΩ ±◊‰Î ±‘˝’√ÎflÌ flΩ
‹_…^fl ¿fl÷Î Ë¿‹‹Î_ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¬Î÷ı ⁄Î¿Ì …‹Î flËı· flΩfiÌ ÏÁ·¿ ÿÂÎ˝‰‰Ì ’ÕÂı.
(2) (¿) F›Îflı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ’ÎhÎ÷Îfi˘ ±Ëı‰Î· ‹ı‚‰‰Îfiı ·Ì‘ı flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±fiÏ«÷ Ï‰·_⁄
◊Âı ±ı‹ ‹Îfi‰Îfiı ¿ÎflHÎ Ë˘›, I›Îflı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, µ’·O‘ Ë˘› ÷ı‰Ì Ë¿Ì¿÷fiÎ ±Î‘Îflı
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ ¿flÌ, 60 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ‹ÿ÷fiÌ
¿Î‹«·Îµ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(¬) ±Î ’ıÀÎ-Ïfi›‹ ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄ flÎ¬fiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ
¬flÎ¥fiı ±‘Ìfi flËıÂı ±fiı …wfl ’Õı ÷˘ ÷ı flΩfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀıfiÌ Á‘Îflı·Ì ‹_…^flÌ ⁄ËÎfl ’ÎÕÂı.
27. flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — Ïfi›‹-39 ‹Î_ Ωı√‰Î¥ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î› fi‰ ‹ÎÁ◊Ì
‰‘ Á‹›fiÌ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ÷ı‹… ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ±Â@÷÷Î ¬ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ¿˘¥’HÎ
flΩ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¬Î·Ì …√Î ¤fl‰Î ±_√ı …ı ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ Œfl… Ë˘› ÷ı ±◊‰Î ⁄ÌΩ ¿˘¥ ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
28. ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Î ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿›Î˝ ⁄Îÿ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı flΩfiÌ ±_Ï÷‹
‹_…^flÌ — ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Îfi˘ ≠‹ÎÏHÎ÷ ±Ëı‰Î· ±ÎT›Î ⁄Îÿ … ¬Î÷ÎfiÎ
‰ÕÎfiÌ flΩ ‹_…^fl ◊¥ Â¿Âı. ÷ÎI¿ÎÏ·¿ ≠Á_√ı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, flΩ ’fl µ÷fl‰ÎfiÎ
’fl‰Îfi√Ì ±ı Âfl÷fiı ±‘Ìfi ±Î’Ì Â¿Âı ¿ı ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Îfi˘ ±Ëı‰Î·
±ÎT›Î ⁄Îÿ flΩfiı ±Î¬flÌ ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
29. flΩ µ’fl Ë˘› ±◊‰Î ËıflŒıfl (ÀˇÎL{ÌÀ) ÿflQ›Îfi ±ı¿ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄Ì…ı ⁄ÿ·Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — ±√Îµ◊Ì flΩ µ’fl Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi
±◊‰Î ±ı¿ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ±L› ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹› ¤˘√‰÷Î Ë˘› ÷ı
Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰ÎfiÌ ±fiı ±ı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ
¿fl‰ÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ …ı ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄ÿ·Ì ◊¥ Ë˘› ÷ı ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ µ’fl flËıÂı.
30. ±‹¿ Á_Ωı√˘‹Î_ flΩfiÌ fiÎ‹_…^flÌ — …ıfiı ÁZÎ‹ ÏÂZÎÎ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ⁄fl÷flŒ ¿fl‰ÎfiÌ, ÿÒfl
¿fl‰ÎfiÌ ¿ı ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤kÎ ¿fl‰ÎfiÌ ÏÂZÎÎ ¿fl‰Îfi˘ ÏfiHÎ˝› ¿›˘˝ Ë˘› ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Âı fiÏË.
31. À>_¿Î Á‹›Î_÷flı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î‘ÎÏfl÷ ‰Îfl_‰Îfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — À>_¿Î Á‹›Î_÷flı ‰Îfl_‰Îfl ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿flı, I›Îflı ÷ıfiı Á_’ÒHÎ˝÷— ÁÎΩ ◊‰Î ‹ÎÀı ±Î‰U›¿
±ı‰Ì flΩfiÎ Á_ÿ¤ı˝ ÷ıfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹ÿ÷fiÌ Ï‰«ÎflHÎÎ ¿fl‰Î ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì
±Ï‘¿ÎflÌfi_ K›Îfi ÿ˘fl‰_.
19
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
32. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚fiÎ ¿Î›˘˝ ’Îfl ’ÎÕ‰ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı flÎF› Áfl¿Îfl ‰¬÷˘‰¬÷
±‹ÿÎ‰Îÿ, Ω‹fi√fl, ‰Õ˘ÿflÎ ±fiı Áfl÷‹Î_ ±ı¿ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ ¿flÂı.
(2) ±Î‰ ‹_Õ‚ hÎHÎ flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl˘fi_ ⁄fiı·_ ËÂı, …ı‹Î_fiÎ ±ı¿ Á_⁄_Ï‘÷ ÏÁÏ‰· ËÎ˜V’ÌÀ·fiÎ
ÏÁÏ‰· Á…˝fi ±◊‰Î ÷ı‰Ì …√Î ±„V÷I‰‹Î_ fi Ë˘› ÷˘ Ï«Ï¿IÁÎ ’©Ï÷fiÎ ‰ÏflWÃ ≠ÎK›Î’¿ (ÁÌÏfi›fl
≠˘ŒıÁfl ±˘Œ ‹ıÕÌÁÌfi) flËıÂı ±fiı ÷ı±˘ ‹_Õ‚fiÎ ±K›ZÎ ’HÎ flËıÂı.
33. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ µ’„V◊Ï÷ — √…flÎ÷‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ïfi›‹-
32 ËıÃ‚ fl«Î›ı· ¿˘¥’HÎ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ Ï‰‰ı¿ÎÏ‘¿Îfl ËıÃ‚, µ’„V◊÷ ◊‰Îfi_
flËıÂı.
34. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰Ì — ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ ¶ÎflÎ ¿flÎ‰‰ÎfiÌ
…wfl »ı ±ı‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ ΩHÎ ◊›ı, ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÎ ±K›ZÎı ÁÿflË ‹_Õ‚fiÌ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰ÎfiÌ
T›‰V◊Î ¿fl‰Ì ’ÕÂı.
35. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — ÏÁÏ‰· Á…˝fi ¶ÎflÎ ±◊‰Î √…flÎ÷ flÎF› Áı‰Î
(÷⁄Ì⁄Ì ÁÎfl‰Îfl) Ïfi›‹˘, 1988 fiÎ Ïfi›‹-2 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (3) ‹Î_ T›ÎA›ÎÏ’÷ ¿flı· ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì
Ï«Ï¿IÁ¿ ¶ÎflÎ ±◊‰Î ±Îfl.±ı‹.’Ì. ¶ÎflÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· fi‹ÒfiÎ-3 ‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷fiÎ
±Î‘Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ‹Î_ÿ√Ì Á⁄⁄fiı ¿ÎflHÎı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
36. «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘ÁflfiÌ flΩ ‹ÎÀı ¿ı flΩfi˘ Á‹› ‰‘ÎflÌ ±Î’‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞fiÎ
Á‹◊˝fi‹Î_, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ÷ıfiı ›˘B› ·Î√ı ÷ı‰_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ V‰Ì¿ÎflÌ Â¿Âı.
37. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ¿ÎœÌ ±Î’‰Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì Âfl÷˘ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ÿÎ’Ì ’˘÷ÎfiÌ Œfl… ’fl
’Î»Î Œfl‰Î ›˘B› ◊Î› ±ı‰Ì ¿˘¥’HÎ ‰Î…⁄Ì Á_¤Î‰fiÎ fi Ë˘›, ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ
flΩ ±Î’‰ÎfiÌ ¤·Î‹HÎ ¿flÂı fiÏË ±fiı ±Î‰Î ≠Á_√ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı Áÿ_÷fl ±›˘B›
»ı ±ı‰˘ ±Ï¤≠Î› ÷ı‹HÎı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ‹Î_ fi˘Ó‘‰˘ Ωı¥Âı.
(2) flΩ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÎ Ï‰‰ı¿ÎÏ‘¿Îfl◊Ì Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ …ı
ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÎ ÿflFΩ ¿fl÷Î_ fiÌ«·Î ÿflFΩfiÎ fi Ë˘› ÷ı‹fiı Ï‰fi_÷Ì ¿flÌfiı Â@› ±ıÀ·Ì ‰Ëı·Î‹Î_
‰Ëı·Ì ÷ÎflÌ¬ı ⁄ÌΩ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï¤≠Î› ‹ÎÀı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ¿flÎ‰‰Îfi˘ ≠⁄_‘ ¿flÌ Â¿Âı
±fiı ±fl…ÿÎflı fl…^ ¿flı·_ ‹Ò‚ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ŒflÌ◊Ì ÷’ÎÁ ¿flfiÎfl ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹˘¿·‰Îfi_
flËıÂı.
(3) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) ‹Î_ µS·ı¬ı· Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ‹Î_ÿ√ÌfiÌ Ï‰√÷˘ ±fiı ¤·Î‹HÎ ¿flı· …wflÌ
flΩfiÌ ±Î‰U›@÷Î ⁄_fiı ‹ÎÀı ’˘÷Îfi˘ ±Ï¤≠Î› ±Î’Âı ±fiı ÷ı ‹ÎÀı ÷ı ±fl…ÿÎflfiı ¿Î_ ÷˘ ’˘÷ÎfiÌ
Á‹ZÎ ±◊‰Î ’˘÷ı fiÎ‹Ïfi›@÷ ¿flı· ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ Á‹ZÎ ËÎ…fl ◊‰Î Œfl‹Î‰Ì Â¿Âı.
(4) …ıfiı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ,
fi‹ÒfiÎ-4 ‹Î_ ›˘B›÷Îfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿›Î˝ ’»Ì … Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊¥ Â¿Âı. flΩ ‹_…^fl
¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÷ı‹fiÎ Ï‰‰ı¿⁄Ï© ËıÃ‚ ¿˘¥’HÎ ¿‹˝«ÎflÌ ¿ı …ıfiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎ ‰√fl ¬flı¬fl flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ıfiÌ ’ÎÁı◊Ì ’HÎ ±Î‰_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ‹Î√Ì
Â¿ı »ı.
fi˘Ó‘ — Á_⁄_Ï‘÷ flÎF›fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ (÷‹Î‹ ’˘·ÌÁ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÁÏË÷) fiÌ ‹Œ÷ ÷⁄Ì⁄Ì
20
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
÷’ÎÁ ‹ÎÀı ‹ˆÁfl ±fiı ‹ËÎflÎpˇfiÌ Áfl¿Îfl˘ ÁÎ◊ı fiÌ«ıfiÌ ⁄˘·Ì±˘ ±fiı Âfl÷˘±ı ’ÎflV’Ïfl¿ T›‰V◊Î
±„V÷I‰‹Î_ »ı —-
(1) ±Î √˘Ã‰HÎ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î ±◊‰Î flΩfi˘ Á‹› ‰‘Îfl‰Î, flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… ’fl ËÎ…fl
◊‰ÎfiÌ ›˘B›÷Î ±fiı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ±Â@÷ ΩËıfl ¿fl‰ÎfiÎ Ëı÷±˘ ‹ÎÀı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
»ı .
(2) ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ ±◊‰Î ›◊Î≠Á_√, ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ’Ëı·Î_, ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ±Î’ı· ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ‹ÎÀıfi_ ‹Î√HÎÌ’hÎ (flÌ@‰Ì{ÌÂfi) fl…^ ¿fl‰Îfi˘ ±Î√˛Ë
flÎ¬Âı.
(3) flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ’ıLÂfifl˘fiı ÷ı‹fiÎ ’ıLÂfifiÎ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ‹ÎÀı ÷ı‹… µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ
Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ÷ı‹fiÌ ≠◊‹ Ïfi‹c¿ ‰¬÷ı ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ‹ÎÀı ±fiı ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷Î
⁄Î⁄÷fiÎ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰ÎfiÎ Ëı÷±˘ ‹ÎÀı ’ıLÂfiflı / µ‹ıÿ‰Îfl˘±ı ÷ı ±_√ı ÃflÎ‰ı·
ŒÌ «Ò¿‰‰Ì ’ÕÂı. ¿ÎflHÎ¿ı ±Î‰Î Ëı÷±˘ ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ Ïfi—ÂS¿ Ë˘¥ Â¿ı fiÏË.
(4) …ı ¿«ıflÌ‹Î_ ±fl…ÿÎfl fi˘¿flÌ ¿fl÷˘ Ë˘› ÷ı ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ΩHÎ ⁄ËÎfl ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎ ÁÎ‹Ì ÁËÌ ‹ÎÀı fl…^ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
38. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ◊Ì flΩfi˘ Ëy ≠V◊ÎÏ’÷ ◊÷˘ fi◊Ì — ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ‹‚‰Î◊Ì
Á_⁄_Ï‘÷ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ’fl µ÷flÌ …‰Îfi˘ Ë¿ ‹‚Ì …÷˘ fi◊Ì. flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÷flŒ
÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ‹˘¿·‰_ Ωı¥Âı ±fiı ÷ı‹fiÎ Ë¿‹fiÌ flÎË Ωı‰Ì Ωı¥Âı.
39. flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ Á_¤Î‰fiÎ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — (1) ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÎ
±Ëı‰Î·‹Î_ …HÎÎ‰‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘› ¿ı ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Œfl… ’fl ’fi— ËÎ…fl ◊‰Î ›˘B› ◊‰Î
‹ÎÀıfiÌ ¿˘¥’HÎ ‰Î…⁄Ì Â@›÷Î fi◊Ì I›Îflı ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ fi¿Îfl‰Ì … Ωı¥±ı ÷ı‰_ ±Î‰U›¿
fi◊Ì. flΩ ·ıHÎÌ Ë˘› ÷˘ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±Ï‘fi flËÌfiı, flΩ ‹_…^fl ¿flÌ
Â¿Âı —-
(¿) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Œfl… ⁄Ω‰‰Î, ŒflÌ◊Ì @›Îflı› ›˘B› ◊Âı … fiËÌ ÷ı‰_ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚
«˘yÁ’HÎı ¿ËÌ Â¿ı ÷ı‹ fi Ë˘›, I›Îflı ±ı¿_ÿflı ⁄Îfl ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì flΩ ‹_…^fl ¿flÌ
Â¿ÎÂı; ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ ÁÎ◊ı ‰‘ ’Ò»ÎHÎ ±◊ı˝ ‹˘¿S›Î ÏÁ‰Î› ±Î‰Ì flΩfiÌ ‹t÷ ·_⁄Î‰Ì
Â¿ÎÂı fiÏË.
(¬) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ŒflÌ◊Ì fi˘¿flÌ ¿fl‰Î ‹ÎÀı Á_’ÒHÎ˝÷— ±fiı ¿Î›‹Ì flÌ÷ı ±Â@÷ »ı ÷ı‹ ÷⁄Ì⁄Ì
‹_Õ‚ ¶ÎflÎ ΩËıfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘› I›Îflı flΩ ¿ı flΩ ‰‘Îfl˘ ‹_…^fl ¿fl‰Îfi˘ ÏfiHÎ˝› ÷⁄Ì⁄Ì
‹_Õ‚fi˘ ±Ëı‰Î· ‹Y›Î ⁄Îÿ ¿flÌ Â¿ÎÂı; ’fl_÷ ±Î‰Ì flΩ±˘ ÷ıfiÎ ¬Î÷ı ·ıHÎÌ Ë˘‰Ì Ωı¥±ı
±fiı flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ‹ÿ÷ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ëı‰Î·fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_
‰‘ fi Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
(2) …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ‰‘ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı Á_’ÒHÎ˝÷— ±fiı ¿Î›‹Ì flÌ÷ı ±Â@÷ ΩËıfl
¿›˘˝ Ë˘› ÷˘ -
(¿) ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ Ωı Œfl… ’fl Ë˘›, ÷˘ ÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfi˘ ±Ëı‰Î· ≠ÎÅ ◊÷Î …, Ï‰fiÎ Ï‰·_⁄ı
÷fl÷ … ÷ıfiÌ ŒflΩı µ’fl◊Ì »^ÀÎ ¿›Î˝ ÷ÎflÌ¬◊Ì fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ±Â@÷ ÃflÎ‰‰˘ Ωı¥±ı. ±Î‹
»÷Î_ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ ÷ıfiÌ flΩ ‹_…^fl ◊›ı· Ë˘›, ÷˘ ±Î‰Ì flΩ ’ÒflÌ ◊›ı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfiı
fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ±Â@÷ ÃflÎ‰‰˘ ’ÕÂı.
21
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(¬) ÷ı ¿‹˝«ÎflÌ ±√Îµ◊Ì flΩ µ’fl Ë˘›, ÷˘ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì
±◊‰Î flΩfiÌ ‰‘Îflı· ‹ÿ÷, Ωı Ë˘› ÷˘ ÷ı ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì ÷ıfiı fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ±Â@÷ ÃflÎ‰‰˘
’ÕÂı.
40. flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ±fiı Á‹ÎÏÅ — Ïfi›‹-41 ‹Î_ Ωı√‰Î¥ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›, ÁÎ‹ÎL›÷— …ı Ïÿ‰Áı Ë‰Î·˘ ÷⁄ÿÌ·
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı Ïÿ‰Á◊Ì flΩ Âw ◊Âı ±fiı …ı Ïÿ‰Áı Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚Ì ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı Ïÿ‰ÁfiÎ ±Î√‚fiÎ
Ïÿ‰Áı flΩ ’ÒflÌ ◊Âı.
41. flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ΩËıfl flΩ ÁÎ◊ı Á_›˘…fi — (1) ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ …ı Ïÿ‰Á◊Ì Âw ◊÷Ì Ë˘›
÷ıfiÌ ÷fl÷ ’Ëı·Î_fiÎ Ïÿ‰Áı ±◊‰Î ÷ıfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»ÌfiÎ Ïÿ‰Áı ±ı¿ ¿ı Á‚_√ ΩËıfl flΩ±˘fiÌ ËÎfl ±Î‰÷Ì
Ë˘›, ÷˘ ±Î‰Ì ΩËıfl flΩ ¿ı flΩ±˘fiÌ Âw±Î÷fiÎ ±Î√‚fiÎ Ïÿ‰ÁfiÎ ±_÷ı ÷ıfi_ ‹◊¿ »˘Õ‰ÎfiÌ ±◊‰Î ±Î‰Ì
ΩËıfl flΩ ¿ı flΩ±˘ ’»ÌfiÎ Ïÿ‰Áı ‹◊¿ı ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ÎÂı —-
ÏÁ‰Î› ¿ı -
(¿) ÷ıfiÎ ¿Î›˝¤Îfl Á_¤Î‚‰Î‹Î_ ¿ı Á˘Ó’‰Î‹Î_ ¿Î›‹Ì ’ıÂ√Ì ÏÁ‰Î›fiÌ fl˘¿Õ fl¿‹ ±◊‰Î
Ω‹Ìfi√ÌflÌ±˘fi˘ Á˘Ó’‰Îfi˘ ¿ı Á_¤Î‚‰Îfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ Ë˘›;
±’‰Îÿ — fl˘¿Õ ÏÁ·¿ ÏÁ‰Î›fiÎ_ ¿˘¥’HÎ fiÎHÎÎ_ ¿ı Ω‹Ìfi√ÌflÌ±˘ …ı±˘±ı ÁÎ«‰‰ÎfiÌ fi
Ë˘› ÷ı‰Î ‰fi ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ±Î ’fl_÷¿fiÌ Ωı√‰Î¥‹Î_◊Ì ‹„@÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
(¬) ‰Ëı·Î ≠›ÎHÎ◊Ì ÷ı‹fiÌ ŒflΩı ⁄Ω‰‰Î ‹ÎÀı ⁄ÌΩ ‹◊¿ı◊Ì ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ÿfiv’
‰Ëı·Ì ⁄ÿ·ÌfiÌ Á‹V›Î ’ıÿÎ ◊Î› ÷ı‹ ◊‰_ fi Ωı¥±ı. ±Î ⁄Î⁄÷‹Î_ √ıflËÎ…fl Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiÌ …√Î Á_¤Î‚ı ÷ı‰Ì ±‰ı∞ T›„@÷fiı … ·ZÎ‹Î_ ·ı‰Ì ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ
±_√ıfiÌ √ıflËÎ…flÌfiı ·Ì‘ı ¿fl‰Ì ’Õı ÷ı T›‰V◊ÎfiÌ ÂÚ_¬·Î‹Î_ ±Î‰÷Î ÷‹Î‹ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı fiÏË; ±fiı
(√) ÷ıfiÌ √ıflËÎ…flÌ ÿflQ›Îfi ÷ıfiÌ Œfl… ⁄Ω‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÌΩ V◊‚ı ⁄ÿ·Ì‹Î_ ±◊‰Î
÷ı …√Î µ’fl Ë_√Î‹Ì ‘˘flHÎı Ïfi›@÷ ¿flı· T›„@÷fiı Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±fiw’
Ï‰·_⁄ ¿fl‰˘ ’Õı, ±ıÀ·˘ ‹˘Õ˘ Ï‰·_⁄ fi˘¿flÌ±ı ’Î»Î Œfl÷Î_ ◊‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
(2) flΩ µ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÎ Ë‰Î·ı flËı÷Î_ fiÎHÎÎ_ ‹ÎÀı …‰Î⁄ÿÎfl flËı ÷ı Âfl÷ı ¿˘¥ ±‹¿
Ï¿VÁÎ‹Î_ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÎ ’fl_÷¿fiÎ ¬_Õ (¿) fiÌ Ωı√‰Î¥fiÎ ’Î·fi‹Î_◊Ì ‹„@÷
±Î’Ì Â¿Âı.
(3) ÏÁ‰Î› ¿ı, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿˘¥ Ï¿VÁÎ‹Î_ ±L›◊Î Œfl‹Î‰ı fiÏË, ÷˘ -
(¿) ΩËıfl flΩ±˘, flΩfiÌ ±Î√‚ ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘, flΩ ±fiı ’√Îfl ÷◊Î ¤J◊ÎfiÌ ±fi√Î‹Ì
’fi—T›‰V◊Î ΩËıfl flΩ±˘ ’»ÌfiÎ ≠◊‹ Ïÿ‰Á◊Ì ±‹·Ì ⁄fiÂı; ±fiı
(¬) ΩËıfl flΩ±˘, flΩfiÌ ’Î»‚ ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı, ÷˘ ÷ı ΩËıfl flΩ±˘ flΩfiÌ ’Î»‚ ΩıÕÌ fi
Ë˘÷ ÷ı‹ √HÎÌfiı …ı Ïÿ‰Áı flΩ ’ÒflÌ ◊Î÷ ÷ı Ïÿ‰Á◊Ì ’ÒflÌ ◊›ı·Ì √HÎÎÂı ±fiı ’√Îfl ±fiı
¤J◊ÎfiÌ ±fi√Î‹Ì ’fi—T›‰V◊Î ÁÿflË Ïÿ‰Á◊Ì ±‹·‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-1 — flÏ‰‰Îfl ±√fl ΩËıfl flΩfiÎ ’ÒHÎ˝ Ïÿ‰Á ‹ÎÀı Œfl… ⁄Ω‰‰ÎfiÎ ⁄ÿ·Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚÷Ì ‰‚÷fl flΩ, µ’fl˘@÷ Ëı÷ ‹ÎÀı ΩËıfl flΩ √HÎÌ Â¿ÎÂı.
fi˘Ó‘-2 — ±Õ‘Ì ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩ ¤˘√‰Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ F›Îflı ⁄Ì…ı Ïÿ‰Áı flΩ µ’fl Ω› I›Îflı
÷ı ±Õ‘Î Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩfiı flΩfiÌ ±Î√‚ ΩıÕ‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
22
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
42. flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl
⁄˘·Î‰‰ÎfiÎ ÷‹Î‹ ±ÎÿıÂ‹Î_ …HÎÎ‰‰_ Ωı¥Âı ¿ı ¿‹˝«ÎflÌfi_ Œfl… ’fl ’fl÷ Œfl‰_ ŒflÏ…›Î÷ »ı ¿ı ‹flÏ…›Î÷.
(2) Ωı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Îfi_ ‹flÏ…›Î÷ Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿˘¥’HÎ Á‰·÷ ‹ı‚‰‰Î Ë¿ÿÎfl
fi◊Ì.
(3) Ωı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ Ë˘›, ÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ«ıfiÎ Ë¿ ≠ÎÅ ¿flÂı —-
(¿) ¤Îfl÷‹Î_ flΩ ¤˘√‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… µ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı
÷˘ …ı ‹◊¿ı ÷ıfiı ’Î»Î Œfl‰Îfi˘ Ë¿‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› ÷ı ‹◊¿ı …‰Î ‹ÎÀı ÷ı …ı ÷ÎflÌ¬ı
fiÌ¿‚ı ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ı Œfl… µ’fl √HÎÎÂı -
(1) ±Î Á_⁄_‘ı ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹‚÷_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_; ±fiı
(2) Ωı ÷ı‹fiı Œfl… ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ fi ±ÎT›Î Ë˘÷ ±fiı …ı ÿflı flΩfi˘ ’√Îfl ÷ı ‹ı‚‰÷
÷ı … ÿfl◊Ì ÷ı …√Î ’fl ΩıÕÎ› fiÏË I›Î_ Á‘ÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀıfiÎ flΩ ’√Îfl.
(¬) ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flΩ ¤˘√‰÷Î Ë˘› ±fiı I›Î_◊Ì Œfl… ’fl ⁄˘·Î‰ı· Ë˘› ÷˘ -
(1) flΩfiÌ √HÎ÷flÌ ¿fl‰ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ¤Îfl÷ ±Î‰‰Î ‹ÎÀı √Î‚ı· …‚ ≠‰ÎÁfi˘ Á‹›
Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ‹ÎÀı, ±fiı
(2) ÷ı
(¿) Ωı ÷ıfiı Œfl… ’fl ’Î»Î ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘÷ ÷˘ …ı ÿflı flΩfi˘ ’√Îfl
÷ı ‹ı‚‰÷Î Ë˘÷ ÷ı … ÿflı ¤Îfl÷ ±Î‰‰ÎfiÎ …‚ ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ÷◊Î ¤Îfl÷
’Ë˘ÓE›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’˘÷ÎfiÌ …√Î±ı ΩıÕÎ‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ìfi˘ flΩfi˘
’√Îfl;
(¬) ¤Îfl÷ ’fl÷ ±Î‰‰Î ‹ÎÀı Ïfi—ÂS¿ ‹ÁÎŒflÌ;
(√) ÷ıfiı Œfl… µ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_, ¤Îfl÷ ±Î‰‰Î ‹ÎÀı µ’Õ‰ÎfiÌ
÷ÎflÌ¬ Á‘Ì‹Î_ ’˘÷ÎfiÌ flΩfiÌ ±Õ‘Ì ‹t÷ ±◊‰Î hÎHÎ ‹ÎÁ ±ı ⁄_fiı‹Î_◊Ì
±˘»Ì Ë˘› ÷ı ‹t÷ ÷ıHÎı ’ÒflÌ Ï‰÷Î‰Ì fi Ë˘› ÷˘; ¤Îfl÷‹Î_◊Ì ⁄ËÎfl …‰ÎfiÎ
÷ıfiÎ ’ıÁı…fi˘ ¬«˝ ’fl÷ ‹ı‚‰Âı.
fi˘Ó‘ — ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flΩ ¤˘√‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î
‹ÎÀıfiÎ Ë¿‹˘ ÷ıfiı ¤Îfl÷fiÎ ËÎ¥¿Ï‹ëfl ¶ÎflÎ ÁkÎÎ‰Îfl flÌ÷ı ’Ë˘Ó«ÎÕ‰Î ’ÕÂı, ±fiı Œfl…
’fl ’Î»Î Œfl‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ »ı ¿ı ‹flÏ…›Î÷ »ı ÷ıfi˘ V’p µS·ı¬ ÷ı Ë¿‹‹Î_ ¿fl‰˘ Ωı¥±ı.
43. flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰_ — (1) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ÷ıfiı ÷ı‹ ¿fl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì fi Ë˘›,
÷˘ flΩ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÌ ‹_…^fl ◊›ı· flΩfiÌ ‹ÿ÷ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ’Î»Î ŒflÌ Â¿Âı
fiÏË.
(2) (¿) ÷⁄Ì⁄Ì ¿ÎflHÎÁfl …ıfiı flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi‹ÒfiÎ-4 ‹Î_
V‰V◊÷Î / ›˘B›÷Îfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ Œfl… ’fl ’Î»Î ŒflÌ Â¿Âı fiÏË.
(¬) ¬_Õ (¿) ËıÃ‚fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±ı ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ‹ı‚‰‰_ ’ÕÂı ¿ı …ı‹fiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎ◊Ì
Ïfi›‹-35 ËıÃ‚ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘›.
23
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(√) flΩ ’fl µ÷flı· Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œ›ı˝◊Ì ÷ı …ı

±Ï‘¿ÎflÌ ËıÃ‚ Œfl… ’fl ΩıÕÎÂı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÎ Ï‰‰ı¿ÎfiÁÎfl ¿˘¥’HÎ flÏ…VÀÕ˝ ÷⁄Ì⁄Ì
T›‰ÁÎ›Ì / ≠ı„@ÀÂfiflfiÌ ÁËÌ‰Î‚_ ≠‹ÎHÎ’hÎ V‰Ì¿ÎflÌ Â¿Âı.
(3) (¿) ÷ı ‹÷·⁄fiÎ ¬ÎÁ Ë¿‹˘ ¿ÎœuÎ fi Ë˘›, ÷˘ flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flΩ
’fl …÷Î_ ’Ëı·Î_ …ı …√Î ‘flÎ‰÷Î Ë÷Î ÷ı …√Î flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄ ŒflÌ◊Ì Á_¤Î‚Ì ·ı‰Î Ë¿ÿÎfl
flËıÂı fiÏË.
(¬) ±Î‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’˘÷ı Œfl… ’fl ’Î»Î Œ›Î˝fiÌ ΩHÎ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı
±◊‰Î Ωı flΩ ‹_…^flÌfiÎ ±ÎÿıÂ‹Î_ Ωı ¿˘¥ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfi˘ Ïfiÿı˝Â ¿flı· Ë˘› ÷˘ ±Ï‘¿ÎflÌfiı
¿fl‰Ì ±fiı Ë¿‹fiÌ flÎË Ωı‰Ì.
fi˘Ó‘-1 — ZÎ› fl˘√◊Ì ’ÌÕÎ÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ÷ıfiı ‹ÎÀı Ë‚‰Î ≠¿ÎflfiÎ ¿Î›˝ ‹ÎÀı ¤·Î‹HÎ
¿fl÷Î V‰V◊÷ÎfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿Î›.
fi˘Ó‘-2 — »^ÀÎ ◊fiÎflÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰Î µÏ«÷ Á‹›ı ‹A› ‹◊¿ı flËı ±ı‰Ì
T›‰V◊Î ¿flÌ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı ÏfiÏç÷ ¿flÂı ¿ı flΩ ’fl◊Ì …ı‹fiÎ ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ ‘ÎflHÎÎ
Ë˘› ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ÷ı Ωı√‰Î¥ ¿flÌ Â¿ı.
44. flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»ÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı flΩ
‰‘ÎflÌ ±Î’Ì fi Ë˘›, ÷˘ flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»Ì √ıflËÎ…fl flËıfiÎfl ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±Î‰Ì √ıflËÎ…flÌfiÌ
‹t÷ ‹ÎÀıfiÎ ¿˘¥’HÎ flΩfiÎ ’√Îfl ‹ÎÀı Ë¿ÿÎfl fi◊Ì ±fiı ÷ı ‹t÷ ±‘˝’√ÎflfiÌ flΩ Ë˘› ÷ı flÌ÷ı ÷ıfiÎ flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı; ’fl_÷ Ωı ±ıÀ·Ì flΩ ÏÁ·¿‹Î_ fi Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Ì ÏÁ·¿ µ’flÎ_÷fiÌ flΩfiı ±ÁÎ‘ÎflHÎ
flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… ’flfiÌ ΩHÎÌ⁄Ò{Ìfiı √ıflËÎ…fl flËıfiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ
ÏÂV÷Ï‰Ê›¿ ’√·Î_fiı ’ÎhÎ ÃflÂı.
45. flΩ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÎ ±fiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ‰E«ıfi˘ Á‹›√Î‚˘ ±Ï÷ø‹HÎ
(±˘‰flVÀı›·) √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — …ı Ïÿ‰Áı flΩ ’ÒflÌ ◊Î› ±fiı …ı Ïÿ‰Áı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Œfl… ’fl ËÎ…fl
◊Î› ÷ı ⁄_fiı ‰E«ıfiÎ Á_’ÒHÎ˝ Á‹›√Î‚ÎfiÌ (flÏ‰‰Îfl ±fiı ΩËıfl flΩ ÁÏË÷) √ıflËÎ…flÌfiı flΩfi_ ±Ï÷ø‹HÎ
(±˘‰flVÀı›·) √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
24
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 5
flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷
46. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î±˘ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ≠ÎÅ flΩ — (1) (¿) ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î ÏÁ‰Î›fiÎ ±L›
¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ fi˘¿flÌfiÎ ≠I›ı¿ ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ √Î‚Î ‹ÎÀı 15 Ïÿ‰ÁfiÎ ÿflı ≠ÎÅ
flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı. ±Î ÿflı¿ ‰Ê˝fiÌ ’Ëı·Ì ΩL›±ÎflÌ ±fiı ’Ëı·Ì …\·Î¥fiÎ fl˘…, ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_
±Î√˘÷flÌ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) ±√ÎµfiÎ ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ √Î‚Î ÿflQ›Îfi ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ωı ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ¤˘√‰Ì ËÂı ÷˘ ÷ı
¤˘√‰ı· flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fiÎ ¿ı‰‚ 1/10 ’fl_÷ ±Ï‘¿kÎ‹ 15 Ïÿ‰Áfiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ’ıÀÎ-
Ïfi›‹ (¿) ËıÃ‚ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰fiÎfl flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘‹Î_◊Ì ⁄Îÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(√) ÿflı¿ ±‘˝‰Ê˝fiÎ ±_÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …‹Î ≠ÎÅ flΩ ±Î√Î‹Ì ±‘˝‰Ê˝fi˘
ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±ı‰Ì Âfl÷ı ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ¿ı ±Î‰Ì ≠ÎÅ flΩ ±fiı ±Î√Î‹Ì ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿
√Î‚ÎfiÌ …‹Î ¿fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì flΩ ±ı‹ ⁄_fiı ‹‚Ìfiı ÏÁ·¿ flΩ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ı fiÏË.
(2) ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ √Î‚Î ÿflQ›Îfi …ı‹fiÌ Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_,
fi˘¿flÌfiÎ ’ÒflÎ ◊›ı· ≠I›ı¿ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfiÎfiÎ 2.1/2 Ïÿ‰Á˘fiÎ ÿflı flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ≠ÎÅ flΩ …‹Î
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) ±‘˝‰Ê˝fiÎ ±_÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¬Î÷ı …‹Î ≠ÎÅ flΩ, ⁄ÌΩ ±‘˝‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ fiÌ«ıfiÌ
Âfl÷˘±ı ±Î√‚ ¬ıÓ«Ì Â¿ÎÂı —-
(1) 1·Ì ΩL›±ÎflÌ ±◊‰Î 1·Ì …\·Î¥fiÎ fl˘… Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ 285 Ïÿ‰Á ¿ı
±˘»Ì ≠ÎÅ flΩfiÌ ÏÁ·¿ Ë˘› ÷˘ ⁄ÌΩ ±‘˝‰Ê˝ ±_√ı ’_ÿfl Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩ ±fiı Ωı ÷ı
√Î‚Î‹Î_ ÷ı ÏfiT≤ÏkÎ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ¿ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^À˘ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ≠‹ÎHÎÁfl
‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±Î√˘÷flÌ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) 1·Ì ΩL›±ÎflÌ ±◊‰Î 1·Ì …\·Î¥fiÎ fl˘… Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ 285
Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ ’fl_÷ 300 Ïÿ‰Á ¿ı ÷ı ¿fl÷Î_ ±˘»Ì ≠ÎÅ flΩ …‹Î Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ’_ÿfl
Ïÿ‰ÁfiÌ …‹Î ¿fl‰ÎfiÌ ≠ÎÅ flΩ ±·√ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ωı ¿‹˝«ÎflÌ I›Îfl’»ÌfiÎ
±‘˝‰Ê˝‹Î_ ≠ÎÅ flΩ ¤˘√‰ı ÷˘ ÷ı flΩ ±Î ±·√ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ’_ÿfl Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩ
ÁÎ‹ı µ‘Îfl‰Ì ±fiı ⁄Î¿Ì ≠ÎÅ flΩfiÌ ÏÁ·¿ ±‘˝‰Ê˝fiÎ ±_÷ı, 300 Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_, flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ±Î‹ »÷Î_ Ωı ±‘˝‰Ê˝‹Î_ ¤˘√‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±Î‰Ì ≠ÎÅ
flΩ ’_ÿfl Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ Ë˘›, ÷˘ ÷ı ’_ÿfl Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ÎflÎfiÌ ≠ÎÅ flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_
µ‘Îfl‰Ì.
(4) …ı ±‘˝‰Ê˝‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏfiT≤kÎ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’Ì »^À˘ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ÷ı ±‘˝‰Ê˝
‹ÎÀı ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÌ ¿ı flÎ∞fiÎ‹ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ÷ı ±‘˝‰Ê˝fiÎ ’ÒflÎ ◊›ı·Î ≠I›ı¿ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfiÎ ‹ÎÀı
Œ@÷ 2.1/2 Ïÿ‰Á˘fiÎ ÿflı ≠ÎÅ flΩ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ωı ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¤˘√‰ı· flΩ µ’fl˘@÷
flÌ÷ı ≠ÎÅ ◊÷Ì ≠ÎÅ flΩ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Ë˘› ÷˘ ‰‘Îflı ±Î¿Îflı· flΩ ’√Îflfi˘ ‹ı‚ ⁄ıÁÎÕ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(5) flΩfiÎ ¬Î÷Î‹Î_ ⁄‘Ì … …‹Î fl¿‹ ’ÒHÎ˝ Ïÿ‰Á˘fiÎ V‰w’‹Î_ …‹Î ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı ±fiı ÷ı ‹ÎÀı ±’ÒHÎ˝
flΩfiı fi∞¿fiÎ ’ÒHÎ˝ Ïÿ‰Á‹Î_ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
(6) ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÿÒfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ¿ı ⁄fl÷flŒ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±◊‰Î fi˘¿flÌ‹Î_ Ë˘›
÷ı ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı I›Îflı fi˘¿flÌfiÎ …ı ±‘˝‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ÷ıfiı ÿÒfl ¿fl‰Î‹Î_ ¿ı ⁄fl÷flŒ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
25
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
Ë˘› ¿ı ±‰ÁÎfi ’Î‹ı· Ë˘› ÷ı ±‘˝‰Ê˝fiÎ ÿflı¿ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfiÎ ÿÌÃ ±œÌ Ïÿ‰Á˘fiÎ ÿflı ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠ÎÅ
flΩ …‹Î ¿fl‰Î ÿı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. …ı Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıHÎı ¤˘√‰ı· ≠ÎÅ flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fiÌ Á_A›Î µ’fl˘@÷ ≠ÎÅ
flΩ ¿fl÷Î_ ‰‘Ì Ω›, ÷˘ ÷ı Ï¿VÁÎ‹Î_ ‰‘ÎflÎfiÌ flΩfi˘ ’√Îfl ‰ÁÒ· ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(7) flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ √Î‚ı· Á‹› ‹ÎÀı flΩ ’√Îflfi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰Î›ı· Ë˘› ±◊‰Î ÷ı ±_√ıfiÌ ‰ÁÒ·Î÷fiÌ
‹Î_Õ‰Î‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷ı Á‹›fiı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(8) ’ıÀÎ-Ïfi›‹˘ (4), (9) ±fiı (10) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ±ı¿ÌÁÎ◊ı ‰‘‹Î_ ‰‘ ±ı¿Á˘‰ÌÁ
Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(9) ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı¿ ±_√˛ı∞ ‰Ê˝ ÿflQ›Îfi hÎHÎ◊Ì ‰‘ ≠Á_√˘±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ≠ÎÅ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Âı fiÏË ±fiı ±Î‰Î ÿflı¿ ≠Á_√ı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ≠ÎÅ flΩfi˘ √Î‚˘, flΩfiÌ ±Î√‚ ¿ı
’Î»‚ ΩıÕ‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ΩËıfl flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ÁÏË÷, ÁÎ÷ Ïÿ‰Á◊Ì ±˘»˘
fi Ë˘‰˘ Ωı¥±ı. Ωı ¿˘¥ «˘yÁ Ï¿VÁÎ‹Î_, ’ÒflÎ ÁÎ÷ Ïÿ‰ÁfiÌ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi Ë˘›, ÷˘ flΩ ‹_…^fl
¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÷ıfiÌ Ï‰‰ı¿⁄Ï© ËıÃ‚ ÁÎ÷◊Ì ±˘»Î Ïÿ‰ÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(10) ’Òflı’ÒflÌ flΩ ±◊‰Î ÷ıfi˘ ¿˘¥ ÏËVÁ˘ ¤Îfl÷ ⁄Î_B·ÎÿıÂ, ¤Ò÷Îfi, ⁄‹Î˝, lÌ·_¿Î, fiı’Î· ±fiı ’ÎÏ¿V÷Îfi
⁄ËÎfl √Î‚ı· Ë˘› I›Îflı ‰√˝-1 ±fiı ‰√˝-2 fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ±ı¿Á˘‰ÌÁ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘
’fl_÷ ±ı¿Á˘±ıÓÂÌ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
’fl_÷ ±Î ’ıÀÎ-Ïfi›‹ ËıÃ‚ ±ı¿Á˘‰ÌÁ Ïÿ‰Á µ’flfiÌ flΩ ±Î ’ıÀÎ-Ïfi›‹ ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘›, I›Îflı ±Î‰Ì ≠ÎÅ flΩfi˘ …ı √Î‚˘ ¤Îfl÷‹Î_ √Î‚ı· ËÂı ÷ı flΩfi˘ ±ı¿_ÿfl √Î‚˘ µ’fl˘@÷ ‹›Î˝ÿÎ◊Ì
‰‘Ì …‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
47. flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ Á‹›ı ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — (1) flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ ¤˘√‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
ÿÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ¿fl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘±ı ±Î’Ì Â¿ÎÂı—-
(¿) fi˘¿flÌfiÎ Á‹√˛ Á‹› ÿflQ›Îfi ±Î‰Ì flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ±ı¿_ÿflı ÁÎÃ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘‰_
fi Ωı¥±ı;
(¬) ±˘»Î‹Î_ ±˘»Ì ÷ıÀ·Î … Á‹›fiÌ ≠ÎÅ flΩ ’HÎ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊˘ÁÎ◊ ¤˘√‰ı.
(√) ±Î‰Ì flÌ÷ı ¤˘√‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ≠ÎÅ flΩ ÷◊Î w’Î_÷Ïfl÷ flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_
±ÎT›Î ’»Ì, ≠ÎÅ flΩfiÌ ÏÁ·¿‹Î_ ±˘»Î‹Î_ ±˘»Ì hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÌ flΩ ÏÁ·¿‹Î_ flËı‰Ì
Ωı ¥ ±ı ;
(CÎ) ÏfiT≤ÏkÎ‰› ’ıLÂfifiÎ Á‹›ı ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ·ıHÎÌ ≠ÎÅ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷Ïfl÷ ¿fl‰ÎfiÌ flΩfiÌ
ÏÁ·¿‹Î_◊Ì, ÷ıHÎı Á‹√˛ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷Ïfl÷ ¿flı· ≠ÎÅ flΩfi˘ Á‹›√Î‚˘
⁄Îÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı; ±fiı
(«) Ïfi›‹-64 ±fiı 65 ËıÃ‚ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ ¿flı· ¿<·
w’Î_÷fl ›◊Î≠Á_√, hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰Á ±◊‰Î ±ı¿Á˘’«ÎÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹ËkÎ‹ ‹›Î˝ÿÎ, ¿fl÷Î_ ‰‘‰_
Ωı¥±ı fiÏË.
(2) flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ¿fl‰Î ‹_…^flÌ ±Î’Ì Â¿Âı.
48. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷_ — ’ÏflÏÂp-3 ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ±’‰Îÿ˘ ±fiı ‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfi flËÌfiı, …ı ¬Î÷Î ¿ı ¬Î÷Î±˘fiÎ
Ï‰¤Î√‹Î_ ‰ı¿ıÂfi ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ±fiı ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ÷ı‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı Œfl…
’fl◊Ì √ıflËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ÷ı ¬Î÷_ ¿ı ¬Î÷Îfi˘ Ï‰¤Î√ ±ıÀ·ı ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷_.
26
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
49. ⁄ı Ïfi‹c¿˘ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ — ±ı¿ Ïfi‹c¿ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ±fiı ⁄Ì∞ ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ ¬Î÷Î‹Î_
±ı‹ ⁄ı Ïfi‹c¿˘ ‘ÎflHÎ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î √HÎÎÂı fiÏË.
50. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Ì T›„@÷±˘fiı ≠ÎÅ flΩ — (1) …ı ‰Êı˝ ’Òw_ ‰ı¿ıÂfi ¤˘√T›_ Ë˘› ÷ı ‰Êı˝ ⁄Ω‰ı·Ì
Œfl… Á_⁄_‘ı ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿˘¥ ≠ÎÅ flΩfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊Âı fiÏË.
(2) (¿) …ı ¿˘¥ ‰Êı˝ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ¤Î√ ¤˘√‰ı· Ë˘›, ÷˘ ’ÒflÎ ‰ı¿ıÂfi ÁÎ◊ıfiÎ ÷ıfiÎ
fiÏË ¤˘√‰ı· Ïÿ‰Á˘fiÎ ÁÎ◊ıfiÎ hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩfiÎ ≠‹ÎHÎ◊Ì ◊÷Ì ≠ÎÅ flΩfi˘ Ë¿
÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı.
’fl_÷ ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ ’Ëı·Î_ ‰Ê˝fiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi
±Î‰Ì flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ √HÎÎÂı fiÏË.
(¬) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿˘¥ ‰Êı˝ ‰ı¿ıÂfi ¤˘√‰ı fiÏË, ÷˘ ÷ı, Ïfi›‹-46 ≠‹ÎHÎı ÷ı ‰Ê˝ ‹ÎÀı
‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩfiı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
V’pÌ¿flHÎ — ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷±˘ ‹ÎÀı, ““‰Ê˝”” ÂOÿfi˘ ±◊˝ ¿ı·ıLÕflfi_ ±_√˛ı∞ ‰Ê˝ fiÏË, ’HÎ ‰ı¿ıÂfi
¬Î÷Î‹Î_ ¬flı¬fl Œfl…fiÎ ⁄Îfl ‹ÏËfiÎ ±ı‹ ¿fl‰˘.
fi˘Ó‘ — ‰ı¿ıÂfi ¤˘√‰‰Îfiı Ë¿ÿÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ÁÎ‹ÎL› ¿ı ¬ÎÁ
±ÎÿıÂ ¶ÎflÎ ‰ı¿ıÂfi ¿ı ÷ıfiÎ ¤Î√ ÿflQ›Îfi ‹A› ‹◊¿ı Œfl… ’fl ËÎ…fl flËı‰Îfi_ Œfl‹Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›_
Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›, ÷ıHÎı ‰ı¿ıÂfi ¿ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ¤Î√ ¤˘√T›˘ »ı ÷ı‹ √HÎÎÂı, ’fl_÷ Ωı ±Î‰Î ±ÎÿıÂ◊Ì
’_ÿfl Ïÿ‰Á ¿fl÷Î ‰‘ Á‹› ‹ÎÀı ÷ıfiı ‰ı¿ıÂfifi˘ Á‹› ¤˘√‰÷˘ ±À¿Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ıHÎı
‰ı¿ıÂfifi˘ ¿˘¥ ¤Î√ ¤˘√T›˘ fi◊Ì ÷ı‹ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÒflÎ ‰Ê˝fiÌ Œfl… ⁄ΩT›Î ’Ëı·Î_ flΩ µ’fl Ω›, I›Îflı
flΩ ’fl …÷Î_ ’Ëı·Î_fiÌ ⁄Ω‰ı· ¬flı¬flÌ Œfl…fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‰ı¿ıÂfifiÎ Á_ÿ¤ı˝ ÷ıfiı
‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ fiÏË ¿fl÷Î_, ±√ÎµfiÎ ’ÒflÎ ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Œfl… …ı ÷ÎflÌ¬ı ’ÒflÌ ¿flı·
Ë˘› ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì Âw ◊÷Î ‰Ê˝‹Î_ ±Î‰÷Î ‰ı¿ıÂfifiÎ Á_ÿ¤ı˝ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
51. ±fi√Î‹Ì ±fiı ’çÎÿ√Î‹Ì ΩËıfl flΩ±˘fiı ‰ı¿ıÂfi ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — (1) ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚fiÌ ¿˘¥’HÎ
≠¿ÎflfiÌ flΩfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ¿ı Á_›˘…fi‹Î_ ‰ı¿ıÂfi ·¥ Â¿ÎÂı.
’fl_÷ ’ÒflÎ ‰ı¿ıÂfifiÎ Á‹›√Î‚Î ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ≠ÎÅ flΩ ÁÎ◊ıfi˘ ¿<· Á‹›√Î‚˘, Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi›‹-46 ËıÃ‚ ±ı¿ÌÁÎ◊ı ‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩfiÎ Á‹›√Î‚Î ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊‰˘ Ωı¥±ı
fiÏË, ’»Ì ¤·ı ≠ÎÅ flΩ ±L› flΩfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ¿ı Á_›˘…fi‹Î_ ·Ì‘Ì Ë˘› ¿ı fi ·Ì‘Ì Ë˘›.
(2) Ïfi›‹-41 fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ‰ı¿ıÂfi ±ı ““flΩ”” »ı, ’fl_÷ ±ı‹Î_ ‹›Î˝ÿÎ ±ıÀ·Ì »ı ¿ı ±‰ı∞ T›„@÷ ‰ı¿ıÂfifiÎ
±_÷ı ¿Î›˝¤Îfl Á_¤Î‚ı ÷˘ … ‰ı¿ıÂfifiı flΩfiÌ ±Î√‚ ΩıÕÌ Â¿Î› ±fiı flΩfiÎ ±_÷ı ÷ıfiÌ ±‰ı∞ T›„@÷fiı
÷ı ‰ı¿ıÂfifiÎ ¿˘¥ ¤Î√ ÿflQ›Îfi √ıflËÎ…fl ¿‹˝«ÎflÌfiÌ …√Î±ı Œfl… ’fl fi Ë˘› ±ı flÌ÷ı ⁄ÿ·Ì ◊¥ Ë˘›,
÷˘ √ıflËÎ…fl flËıfiÎfl T›„@÷ flΩ ÁÎ◊ı ‰ı¿ıÂfi ΩıÕÌ Â¿Âı. ‰ı¿ıÂfi flΩfiÌ ±Î√‚ ¿ı ÷ıfiÌ ’Î»‚ ΩıÕÌ
Â¿ÎÂı ’HÎ ±Î√‚-’Î»‚ ⁄_fiı flÌ÷ı ΩıÕÌ Â¿ÎÂı fiÏË, flΩfiÎ ⁄ı √Î‚ÎfiÌ ‰E«ı ‰ı¿ıÂfi flÎ¬Ì Â¿ÎÂı fiÏË.
52. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î ’ÎhÎ — …ıfiı flΩfiÌ ±Î√‚
±◊‰Î ’Î»‚ ‰ı¿ıÂfi ΩıÕ‰Î ‹ÎÀıfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ÁÏË÷ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_
fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÎ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ωı ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ÷ıfiÌ Œfl…fiÎ V◊‚ı◊Ì ⁄ËÎfl Ω›
÷˘ ÷ıfiı ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ fi˘¿flÌfiÎ V◊‚ı ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î ’ÎhÎ ⁄fiÂı.
27
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
53. ‰ı¿ıÂfi fiÏË ¤˘√T›Îfi_ ±˘ÏÕÀfiı ±Î’‰Îfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ÁÎ‹ÎL› ‰√˘˝ ’ˆ¿Ì ¿˘¥’HÎ ‰√˝
ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Œfl… ⁄fiÂı ¿ı ’˘÷ı ‰ı¿ıÂfi ¿ı ÷ıfi˘ ¤Î√ ¤˘√T›˘ fi◊Ì
±ı‰_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ’˘÷ÎfiÎ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ±ÎÿıÂfiÌ fi¿· ÁÎ◊ı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ’Ë˘Ó«ÎÕı.
fi˘Ó‘ — fiÌ«ıfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı Áfl¿ÎflfiÎ ÁÎ‹ÎL› ±ÎÿıÂ˘ ËıÃ‚ ’ÒflÎ ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ŒflΩı ⁄Ω‰‰ÎfiÌ
Ë˘› »ı —-
(1) ÷Î·Ì‹ ËıÃ‚fiÎ L›ÎÏ›¿ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘;
(2) Ï…S·Î L›Î›Î·›fiÎ ËıÕ@·Î¿˝, ÏÂflV÷ıÿÎfl ±◊‰Î fiÎ{fl.
54. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ÏËVÁ˘ ¤˘√‰‰Î ’fl ÏfiÊı‘ — ’˘÷ÎfiÌ ⁄ÿ·Ìfiı ¿ÎflHÎı …ı ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ‰ı¿ıÂfifi˘ ±‹¿ ¤Î√ ¤˘√‰÷Î ±À¿Î‰‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ıfiÌ ⁄ÿ·Ìfiı ¿ÎflHÎı
‰ı¿ıÂfifiÌ …ı ‹t÷ ÷ı ¤˘√‰Ì Â@›˘ fi Ë˘› ÷ı ‹t÷‹Î_ ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ ’Òfl˘ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹)
fiÏË, ’fl_÷ ±ı¿ ‹◊¿◊Ì ⁄ÌΩ ‹◊¿ Á‘ÌfiÌ ‹ÁÎŒflÌ‹Î_ √Î‚ı· ¬flı¬fl Á‹› µ‹ıfl‰˘.
55. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ fi˘¿flÌfiÎ √Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
⁄ÿ·Ì ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì Ï⁄fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ◊›ı· Ë˘›, I›Îflı ÷ıfiÌ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÌ fi˘¿flÌ ÷ıHÎı »ıS·ı
¤˘√‰ı· ‰ı¿ıÂfifiÎ ±_÷fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’ÒflÌ ◊›ı· √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ◊¥ Ë˘›, I›Îflı ÷ıfiÌ ‰ı¿ıÂfi
¬Î÷ÎfiÌ fi˘¿flÌfiÌ ‹t÷ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ÷ıfiÎ ΩıÕÎ›ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Âw ◊¥ √HÎÎÂı.
fi˘Ó‘ — ‰ı¿ıÂfifiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi Ï⁄fi-‰ı¿ıÂfifiÎ ¬Î÷Î‹Î_ ⁄ÿ·Î›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_,
±Î Ïfi›‹fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ ±Î‰÷Î ““÷ıHÎı »ıS·ı ¤˘√‰ı· ‰ı¿ıÂfi”” ±ı ÂOÿ˘fi˘ ±◊˝ ’ÒHÎ˝÷—
±◊‰Î ±_Â÷— ¤˘√‰ı· »ıS·_ ‰ı¿ıÂfi ±ı‹ ¿fl‰˘.
56. ’Ò‰˝ÁÒ«fiÎ Ï‰fiÎ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ÷˘ ÷ı ’√Îflfi˘ Ë¿ÿÎfl fiÏË — (1)
Ïfi›Ï‹÷ ‰ı¿ıÂfi ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ Ë˘› ÷ı‰Î ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Œ@÷ ±‰ı∞ Ïfi‹c¿ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ, ‰ı¿ıÂfi Á‹ÎM÷ ◊›Î ’»Ì ¿Î‹¿Î… ‹ÎÀı ÷ıfiÌ ¿«ıflÌ ŒflÌ◊Ì …ı Ïÿ‰Áı ¬Ò·ı ÷ı Ïÿ‰Á◊Ì ±√Îµ◊Ì
¿˘¥ fi˘ÏÀÁ ±ÎM›Î Ï‰fiÎ ’˘÷ÎfiÌ Ïfi‹c¿fi_ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ÷˘ ‰ı¿ıÂfifiÌ ‹t÷ ‹ÎÀıfiÎ ¿˘¥ ’√Îfl ‹ÎÀı
÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı fiÏË. ÷ı‰Ì flÌ÷ı, Ïfi›Ï‹÷ ‰ı¿ıÂfi ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ Ë˘› ÷ı‰Î ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ’fl◊Ì ‰ı¿ıÂfi Âw ◊‰ÎfiÎ Œ@÷ ±ı¿ ¿ı ⁄ı … Ïÿ‰Á ±√Îµ ÷ıfiÌ Ïfi‹c¿ ’fl ΩıÕÎ›
±fiı Ωı ‰ı¿ıÂfi ’»Ì ÷ıfiÌ ¿«ıflÌ ŒflÌ◊Ì µCÎÕ‰ÎfiÎ Ïÿ‰Áı Œfl… ’fl ’Î»Î Œ›Î˝ ÏÁ‰Î› ŒflÌ◊Ì ÷ı ±ÁÎ‘ÎflHÎ
flΩ ’fl µ÷flı ÷˘ ‰ı¿ıÂfifiÌ ‹t÷ ‹ÎÀıfiÎ ’√Îfl ‹ÎÀı ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı fiÏË.
(2) ‹Ò‚¤Ò÷ flÌ÷ı ¬Î·Ì …√Î ÁÎ‹ı ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì Ë_√Î‹Ì …√Î‹Î_ ±‰ı∞ ÷flÌ¿ı ¿Î‹ ¿fl÷Î ¿ı
÷ı …√Î ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ‹ÎK›Ï‹¿ ÂÎ‚ÎfiÎ ÏÂZÎ¿fiÌ ±◊‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿Î˜·ı…fiÎ ‹ÿÿfiÌÂ T›ÎA›Î÷Îfiı
‰ı¿ıÂfifiÌ ÷fl÷ … ’Ëı·Î_ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿flÌ fiÎ_¬‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ±fiı Ωı ÷ıHÎı …ı ÷ı ÂˆZÎÏHÎ¿
‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ±ÎÃ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ±˘»Î fiÏË ÷ıÀ·Î Á‹›fiÌ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiı
‰ı¿ıÂfifiÌ ‹ÿ÷ ‹ÎÀı ’√ÎflfiÌ ‹_…^flÌ ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
57. ±‘˝’√ÎflÌ flΩ — (1) (¿) ≠I›ı¿ ±‘˝‰Ê˝fiÌ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÿÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ
‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı ±fiı ÷ı ÿflı¿ ¿ı·ıLÕflfiÎ ±_√˛ı∞ ‰Ê˝fiÌ 1·Ì ΩL›±ÎflÌ ±fiı 1·Ì …\·Î¥±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±Î√˘÷flÌ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) ‰Ê˝fiÎ ±‘˝‰ÎÏÊ˝¿ √Î‚Î ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_ fi˘¿flÌfiÎ ≠I›ı¿ ’ÒflÎ ◊›ı· ±_√˛ı∞ ‹ÏËfiÎfiÎ ‹ÎÀı 5/3 Ïÿ‰ÁfiÎ ÿflı ÷ı Áfl¿ÎflÌ
28
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ÿflı¿ ±‘˝‰Ê˝fiÎ ±_÷ı
¿‹˝«ÎflÌfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …‹Î ◊›ı· ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ±fi√Î‹Ì ±‘˝‰Ê˝‹Î_ ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î‹Î_
±Î‰Âı.
(√) flΩfiÎ ¬Î÷Î‹Î_ ⁄‘Ì … …‹Î flΩ ’ÒHÎ˝ Ïÿ‰Á˘fiÎ V‰w’‹Î_ …‹Î ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı ±fiı ÷ı ‹ÎÀı
±’ÒHÎ˝ flΩfiı fi∞¿fiÎ ’ÒHÎ˝ Ïÿ‰Á‹Î_ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
(2) (¿) …ı ±‘˝‰Ê˝‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’Ì »^À˘ ◊‰Îfi˘
Ë˘› ÷ı ±‘˝‰Ê˝ ‹ÎÀı ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÌ ¿ı flÎ∞fiÎ‹ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ’ÒflÎ ◊›ı· ≠I›ı¿ ’ÒflÎ ±_√˛ı∞
‹ÏËfiÎ ‹ÎÀı Œ@÷ 5/3 Ïÿ‰ÁfiÎ ÿflı ±‘˝’√ÎflÌ flΩ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ωı ¿‹˝«ÎflÌ±ı
¤˘√‰ı· flΩ ÷ıfiÎ ¬Î÷ı …‹Î flΩ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Ë˘› ÷˘, ‰‘Îflı ±Î¿Îflı· flΩ ’√Îflfi˘ ‹ı‚
⁄ıÁÎÕ‰Îfi˘ flËıÂı.
(¬) F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÿÒfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ¿ı ⁄fl÷flŒ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±◊‰Î
fi˘¿flÌ‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı I›Îflı fi˘¿flÌfiÎ …ı ±‘˝‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ÷ıfiı ÿÒfl ¿ı ⁄fl÷flŒ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ¿ı ÷ı ±‰ÁÎfi ’Î‹ı· Ë˘› ÷ı ±‘˝‰Ê˝fiÎ ÿflı¿ ’ÒflÎ ±_√˛ı∞ ‹ÏËfiÎ ÿÌÃ
5/3 Ïÿ‰ÁfiÎ ÿflı ±‘˝’√ÎflÌ flΩ …‹Î ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. …ı Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıHÎı ¤˘√‰ı· flΩfiÎ
Ïÿ‰Á˘fiÌ Á_A›Î µ’fl˘@÷ flΩ ¿fl÷Î_ ‰‘Ì Ω›, ÷˘ ‰‘ «Ò¿‰ı· flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ‰ÁÒ·Î÷
58. w’Î_÷Ïfl÷ flΩ — (1) ÏÁÏ‰· Á…˝fi ±◊‰Î √…flÎ÷ flÎF› Áı‰Î (÷⁄Ì⁄Ì ÁÎfl‰Îfl) Ïfi›‹˘, 1988 fiÎ Ïfi›‹-
2 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (3) ‹Î_ T›ÎA›Î ¿flı· ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì Ï«Ï¿IÁ¿ ±◊‰Î flÏ…VÀÕ˝ ‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfiflı fi‹ÒfiÎ-
3 ‹Î_ ±Î’ı· ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı, fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ
±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÌ ÏÁ·¿◊Ì ±Õ‘Ì ¿fl÷Î_ ‰‘ı fiÏË ÷ı‰Ì flÌ÷ı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(¿) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı ÷ıfiÎ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ ‰Î…⁄Ì ¿ÎflHÎ˘ »ı ±ı‹ flΩ
‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ¬Î÷flÌ ◊Î› I›Îflı;
(¬) F›Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ÷ı flΩ ¿fl÷Î_ ⁄‹HÎÌ flΩ ÷ıfiÌ ·ıHÎÌ ±‘˝’√ÎflÌ
flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Ì Ωı¥Âı;
(√) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±ı ‹÷·⁄fiÌ ⁄Î_›‘flÌ ·ı‰Ì
Ωı¥Âı ¿ı Ωı ÷ı±˘ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ ·ıÂı ÷˘ w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÎ ±Î¿Îflı· ’√Îfl
±fiı ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ±‘˝’√ÎflfiÌ flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ÷ı ’fl÷ …‹Î ¿flÎ‰Âı.
(2) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flı ¿ı ¿˘¥ ’ÒHÎ˝÷— Á‹›fiÎ ¿ı ±_Â÷— Á‹›fiÎ ‹ÎL›
±P›ÎÁø‹ ‹ÎÀı ‰Î’flı· flΩ ΩËıfl ÏË÷‹Î_ »ı, ÷˘ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Á‹√˛ fi˘¿flÌfiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi
÷ıfiı 90 Ïÿ‰Á Á‘ÌfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩ, ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿›Î˝ Ï‰fiÎ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(3) w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı V‰ˆ„E»¿ flÌ÷ı Œfl… µ’fl ËÎ…fl
◊›Î Ï‰fiÎ ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiı ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ÷flÌ¿ı
√HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ’√Îfl ‰E«ıfi˘ ÷ŒÎ‰÷ ‰ÁÒ·
’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fiÎÿflV÷ ÷Ï⁄›÷fiı ·Ì‘ı ‰‘ fi˘¿flÌ ¿fl‰ÎfiÌ ±Â@÷÷Îfiı ¿ÎflHÎı ÏfiT≤ÏkÎ
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ±◊‰Î ÷ıfi_ ±‰ÁÎfi ◊›ı· Ë˘›, I›Îflı ±Î‰Ì ‰ÁÒ·Î÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
29
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi˘Ó‘ — ≠ÎÅ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› ÷˘ ’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ÷ıfiı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(4) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰Îfi˘ …ı ÁZÎ‹ Ë˘› ÷ı‰Î ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfi_
÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î Ïfi›‹˘fiı ΩıÕı· fi‹ÒfiÎ-5 ‹Î_ fl…^ ¿flı ÷˘, ’˘÷ÎfiÎ µ’fl ±Î‘ÎÏfl÷ ÷ıfiÎ ¿<À<_⁄fiÌ
¿˘¥ T›„@÷fiÌ ‹Î_ÿ√Ì Á_⁄_‘ı ¿‹˝«ÎflÌfiı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(5) ±Î√‚ ±fiı ’Î»‚ ΩıÕ‰Î ÿı‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ΩËıfl flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ÁÏË÷ ‹_…^fl ¿flı· ·CÎkÎ‹ w’Î_÷Ïfl÷
flΩfiÌ ‹ÿ÷ ÿflı¿ ≠Á_√ı ÁÎ÷ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ±˘»Ì Ë˘‰Ì fi Ωı¥±ı. ¿˘¥ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÁÎ÷ Ïÿ‰ÁfiÌ Á_’ÒHÎ˝
‹ÿ÷fiÌ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi Ë˘› ±fiı ÁÎ÷ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ±˘»Î Á‹›fiÌ ±Î‰U›@÷Î ÷⁄Ì⁄Ì
±Ï‘¿ÎflÌ±ı ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flı· Ë˘›, ÷˘ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÎ V‰Ï‰‰ı¿ÎfiÁÎfl ÷ıfiÎ◊Ì
±˘»Î Á‹› ‹ÎÀıfiÌ flΩ ’HÎ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
59. Ï⁄fi…‹Î flΩ — (1) fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ï⁄fi…‹Î flΩ
‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(¿) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì ÷ıfiÎ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ ‰Î…⁄Ì ¿ÎflHÎ˘ »ı ±ı‹ flΩ
‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ¬Î÷flÌ ◊Î› I›Îflı.
(¬) Ë‰ı ’»ÌfiÎ ±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ±’ıÏZÎ÷ µ’Î…˝fifiÎ ≠‹ÎHÎ◊Ì Ï⁄fi…‹Î flΩ ‹›Î˝Ïÿ÷ flËıÂı.
(√) Ï⁄fi…‹Î flΩfiÌ ‹›Î˝ÿÎ Á‹√˛ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ±Ï‘¿÷‹ hÎHÎÁ˘ ÁÎÃ Ïÿ‰ÁfiÌ flËıÂı, …ı‹Î_◊Ì
±ı¿ÌÁ‹›ı 90 Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îfl ÏÁ‰Î›fiÌ ⁄‘Ì
‹‚Ìfiı 180 Ïÿ‰Á Ï⁄fi…‹Î flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Î›.
(CÎ) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±Î√Î‹Ì Á‹›Î‰Ï‘‹Î_ …ı ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ≠ÎÅ ¿flÂı ÷ıfiÌ ÁÎ‹ı ÷ı flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_ Ï⁄fi…‹Î flΩfiı µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(«) flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ⁄Î_›‘flÌ ‹ı‚‰Âı ¿ı Œfl… ’fl
’Î»Î Œ›Î˝ Ï‰fiÎ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ¿ı V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ ·ı ÷ı‰Î ≠Á_√ı ÷ıfiı «Ò¿‰‰Î‹Î_
±Î‰ı· flΩfi˘ ’√Îfl ÷ı ’fl÷ ¿flÂı.
(2) (¿) Ï⁄fi…‹Î flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Œfl… ’fl ’fl÷ ±ÎT›Î Ï‰fiÎ
fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ¿ı ÷ıfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ÷ıfiı V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ ‹ÎÀı ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_
±Î‰ı I›Îflı Ï⁄fi…‹Î flΩ flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ±Î‰Ì flΩfiÌ Âw±Î÷fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ÷ıfi_
flÎ∞fiÎ‹_ ±◊‰Î ÏfiT≤ÏkÎ ±‹·‹Î_ ±Î‰Âı ÷ı‹… flΩfi˘ ’√Îfl ‰ÁÒ· ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) Ï⁄fi…‹Î flΩ ¤˘√T›Î ⁄Îÿ F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊Î› ±fiı ±Î‰Ì Ï⁄fi…‹Î
flΩ ≠ÎÅ ¿›Î˝ ’Ëı·Î_ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ±◊‰Î fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î› I›Îflı ‹_…^fl ¿flı·
Ï⁄fi…‹Î flΩ …ıÀ·Ì ±Î√Î‹Ì flΩ ≠ÎÅ fi ¿flı ÷ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ÷ıfiÌ flΩfi˘ ’√Îfl ’fl÷
±Î’‰Î ÷ı …‰Î⁄ÿÎfl flËıÂı.
(√) Ωı ÏfiT≤ÏkÎ V‰ˆ„E»¿ Ë˘› ÷˘ ‰ÁÒ·Î÷ ¿fl‰Ì … ’ÕÂı. fiÎÿflV÷ ÷Ï⁄›÷fiÎ ¿ÎflHÎı ‰‘ fi˘¿flÌ
¿fl‰ÎfiÌ ±Â@÷÷ÎfiÎ ±Ïfi‰Î›˝ ¿ÎflHÎ˘Áfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Ïfi‰ÏkÎ ·Ì‘Ì Ë˘›, I›Îflı ÷ıfiı
ÏfiT≤ÏkÎ ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’fiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ÿflı¿ Ï¿VÁÎfiÌ √HÎÿ˘Ê ËıÃ‚ flΩfiÎ
’√ÎflfiÌ ’ÒHÎ˝÷— ¿ı ±_Â÷— ‰ÁÒ·Î÷ ‹ÎŒ ¿flÌ Â¿Âı.
(3) ZÎ›, fl@÷Ï’kÎ, ¿ıLÁfl ±◊‰Î ‹ÎfiÏÁ¿ fl˘√◊Ì ’ÌÕÎ÷Î Ë˘› ÷ı‰Î ±fiı ’Î_« ‰Ê˝fiÌ fi˘¿flÌ ’ÒflÌ ¿flÌ
Ë˘› ÷ı‰Î Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁZÎ‹ ÷⁄Ì⁄Ì ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı
Ï⁄fi…‹Î flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î Ï‰fi_÷Ì ¿flı, ÷˘ ÷ı flΩ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ±fiı (2) fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ±‘Ìfi
flËÌfiı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
30
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
60. ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ — (1) fiÌ«ıfiÎ ¬ÎÁ Á_Ωı√˘‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ Á‹√˛ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ±ı¿_ÿflı »hÎÌÁ
‹ÏËfiÎ ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(¿) F›Îflı ¿˘¥ ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi Ë˘›;
(¬) ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ Ë˘› »÷Î_ F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î
·ıÏ¬÷‹Î_ ±fl∞ ¿flı;
(√) ¿ı„Lƒ›¿Ú÷ ¤fl÷Ì ›˘…fiÎ ËıÃ‚ ¿˘¥ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_ ±√Îµ◊Ì ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
µ‹ıÿ‰ÎflfiÌ …√Î flÿ ◊‰Îfiı ¿ÎflHÎı ⁄ÌΩ ¿˘¥ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_ ’fi— ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰‰ÎfiÎ
¿ÎflHÎı ¿˘¥ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ÷ÒÀ ±Î‰÷Ì Ë˘› ±fiı ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ·ıHÎÌ ≠ÎÅ flΩ ÷ı
¤˘√‰Ì «Ò¿ı· Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiı.
(2) ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ Áfl¿Îfl ±L›◊Î ÏfiÏç÷ ¿flı ÷ı ÏÁ‰Î›, ¿˘¥’HÎ ¿Î›‹Ì ¿ı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ«ıfiÌ ‹›Î˝ÿÎ◊Ì ‰‘ ‹ÿ÷fiÌ Á‚_√ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË —-
(¿) fi‰ ‹ÎÁ; Œfl…‹˘¿>ŒÌfi˘ Á‹›Î‰Ï‘ …ı ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ‹Î_ Œıfl‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_.
(¬) ⁄Îfl ‹ÎÁ; …ı Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ’ÒflÌ ¿flÌ Ë˘› ±fiı
÷ı ¿ıLÁflfiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÌ ÁÎfl‰Îfl ±_√ı ÷ı‰Î fl˘√ ‹ÎÀıfiÌ ‹ÎL› Á_V◊Î‹Î_, ±√fl ÏÁÏ‰· Á…˝fi
’ÎÁı ±◊‰Î ÷ı‰Î fl˘√fiÎ Ï‰ÂıÊiÎ ’ÎÁı ÁÎfl‰Îfl ËıÃ‚ Ë˘›.
(√) ’_ÿfl ‹ÎÁ; …ı Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ’ÒflÌ ¿flÌ Ë˘› ±fiı
fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ÁÎfl‰Îfl ËıÃ‚ Ë˘› -
(1) ¿˘¥ ‹ÎL› ±Îfl˘B›B≤Ë (ÁıfiıÀ˘flÌ±‹) ‹Î_ ŒıŒÁÎfiÎ ZÎ› fl˘√ ‹ÎÀı ¿ı ZÎ›‹Ò·¿
M·flÁÌ ‹ÎÀı;
(2) ·Î›¿Î÷ ‘flÎ‰÷Î ZÎ› fl˘√fiÎ Ï‰ÂıÊiÎ ±◊‰Î ÏÁÏ‰· Á…˝fi ¶ÎflÎ ÂflÌflfiÎ ⁄ÌΩ ¿˘¥
’HÎ ¤Î√fiÎ ZÎ› ‹ÎÀı;
fi˘Ó‘ — Á_⁄_Ï‘÷ flÎF› ‰ËÌ‰ÀÌ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ ‹ÎL› ZÎ› fl˘√ ÏfiWHÎÎ÷ ’ÎÁı
ŒıŒÁÎfiÎ ZÎ›fi˘ ¿ı ZÎ›‹Ò·¿ M·flÁÌ◊Ì ’ÌÕÎ÷Î Ë˘› ±fiı ÷ı ‹ÎÀı ’˘÷Îfiı CÎıfl flËÌ
ÁÎfl‰Îfl ¿flÎ‰÷Î Ë˘› ±fiı ±ı ‹÷·⁄fi_ ÷ı‰Î ÏfiWHÎÎ÷ı ÁËÌ ¿flı· ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^
¿flı ¿ı ¿‹˝«ÎflÌ ÷ı‹fiÌ ÁÎfl‰Îfl ËıÃ‚ »ı ±fiı ¤·Î‹HÎ ¿flı· flΩfiı ±_÷ı ÷ı ÁÎΩ
◊¥ Ω› ÷ı‰Î ‰Î…⁄Ì ÷¿˘ flËı·Ì »ı, ÷˘ ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’HÎ ’_ÿfl ‹ÎÁ Á‘ÌfiÌ
±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩfiÌ Á‰·÷ ‹ı‚‰‰Îfiı ’ÎhÎ ÃflÂı.
(3) ⁄ı ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ √Î‚Î±˘ ‰E«ı ±Î‰ı· ‰ı¿ıÂfi ¿ı ±L› ¿˘¥ ≠¿ÎflfiÌ flΩfiı ±ı¿ Á‚_√ ±ÁÎ‘ÎflHÎ
flΩfiÎ √Î‚Î ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(4) flΩ Ï‰fiÎfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÎ Á‹›√Î‚Îfi_ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’çÎ÷‰÷a ±Áfl◊Ì
±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi ¿flÌ Â¿Âı.
61. ±…‹Î›ÂÌ ¿ı ±ı≠LÀÌÁfiı ‹‚÷Ì flΩ — (1) (¿) ±…‹Î›ÂÌfiı ±…‹Î›ÂÌ ‘˘flHÎı fiÏË ’HÎ ÷ı ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı
…√Î ‘ÎflHÎ ¿flı »ı ÷ı‹ √HÎÌ ÷ı ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flΩfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
(¬) Ωı ¿˘¥ ¿ÎflHÎ˘Áfl ¿˘¥ ±…‹Î›ÂÌfiÌ fi˘¿flÌ Á‹ÎÅ ¿fl‰ÎfiÌ ÿfl¬ÎV÷ Ë˘›, ÷˘ ÷ıfiı ‹_…^fl
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì flΩ -
31
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(1) ±√Îµ ‹_…^flÌ ◊›ı·Ì ±◊‰Î ‰‘ÎflÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ÷ıfiÌ ±…‹Î›ÂÌ ‹t÷ …ı ÷ÎflÌ¬ı
’ÒflÌ ◊Î› ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ‰‘‰Ì Ωı¥±ı fiÏË, ±◊‰Î
(2) Ïfi‹c¿ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ Ë¿‹˘◊Ì ÷ıfiÌ Áı‰Î ‰Ëı·Ì
Á‹ÎÅ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷ıfiÌ ±Î√‚fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ‰‘‰Ì Ωı¥±ı fiÏË.
(2) ±ı≠LÀÌÁfiı fiÌ«ı ‹…⁄ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı -
(¿) ÷ıfiÌ ±ı≠LÀÌÁÂÌ’fiÎ ¿˘¥’HÎ ‰Ê˝fiÌ ‹t÷ ÿflQ›Îfi hÎÌÁ Ïÿ‰Á◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ‹t÷fiÌ
÷⁄Ì⁄Ì ¿ÎflHÎÁfl ±‘˝’√ÎflÌ flΩ.
(¬) Ïfi›‹-60 ËıÃ‚ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ.
fi˘Ó‘ — ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¿˘¥’HÎ ¬Î÷Î ËıÃ‚ ±ı≠LÀÌÁ ÷flÌ¿ıfiÌ ÷ıfiÌ Ïfi‹c¿
◊Î› ÷ı ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı≠LÀÌÁÂÌ’fiÌ ‹t÷ ’ÒflÌ ◊›Î ÷ÎflÌ¬ Á‘ÌfiÌ ÷ıfiÌ …‹Î flΩ,
±ı≠LÀÌÁÂÌ’fiÌ ‹t÷ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì ¿˘¥’HÎ …√Î ’fl F›Î_ ÷ıfiÌ Ïfi‹c¿ ◊Î› I›Î_ ÷ıfiı ¬Î÷ı
±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î ÿı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
62. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷˘fiı ‹‚÷Ì flΩ — ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ fi˘¿flÌ‹Î_ ’fiÏfi˝›„@÷ ’Î‹ı· T›„@÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ı
Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ≠◊‹ ‰¬÷ ÿÎ¬· ◊Î› »ı ÷ı‹ √HÎÌ, ÷ıfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±Î Ïfi›‹˘fiÌ
Ωı√‰Î¥±˘ ÷ıfiı ·Î√ ’ÕÂı.
63. ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ flΩ — (1) Ë‰ı ’»Ì Ωı√‰Î¥ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÌ«ı ÿÂÎ˝T›Î◊Ì ‰‘ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË —-
(¿) ÷ıfiÎ ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬, ±◊‰Î
(¬) fi˘¿flÌfiÌ ±_Ï÷‹ Á‹ÎÏÅfiÌ ÷ÎflÌ¬, ±◊‰Î
(√) fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÷ıfiÎ flÎ∞fiÎ‹ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌ ÷ıfiÌ ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»Ì ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘›, I›Îflı ÷ıfiı ±Ï‘¿÷‹ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ ≠ÎÅ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
64. fi˘¿flÌ Á‹ÎÅ ◊‰ÎfiÎ Á‹›ı flΩ Á_⁄_‘Ì flΩ ’√Îflfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiı ¬Î÷ı
hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ …‹Î ≠ÎÅ flΩfi˘ ’√Îfl, fiÌ«ıfiÎ ≠Á_√˘±ı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÌ
‹ı‚ı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı —-
(¿) ÏfiT≤ÏkÎ‰›ı ’Ë˘Ó«÷Î ÷ıfiÌ ÏfiT≤ÏkÎ Á‹›ı;
(¬) ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ÏfiT≤ÏkÎ‰› ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌ ‰‘ ‹t÷ ‹ÎÀı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘› I›Îflı ÷ıfiÌ fi˘¿flÌfiÌ ±Î‰Ì ‰‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ÏfiT≤ÏkÎ‰›fiÌ ‹t÷ ’ÒflÌ ◊÷Î_;
(√) ÏfiT≤ÏkÎ ’»ÌfiÌ ’fi— Ïfi›„@÷fiÌ Á‹ÎÏÅ ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_;
(CÎ) «Î· fi˘¿flÌ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi_ ±‰ÁÎfi ◊›_ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, Q≤÷¿fiÎ ¿<À<_⁄fiı;
(«) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ¿˘¥ ±˙z˘Ï√¿ Á_V◊Î‹Î_ ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_;
(») flÎF› Áfl¿ÎflfiÎ ΩËıfl µ’ø‹‹Î_ ±◊‰Î …ıfiÌ ‹ÎÏ·¿Ì ¿ı Ïfi›_hÎHÎ Á_’ÒHÎ˝’HÎı ±◊‰Î ‹˘ÀÎ ¤Î√ı
¿ıLƒ ±◊‰Î flÎF› Áfl¿Îfl ’ÎÁı Ë˘› ÷ı‰Ì V‰Î›kÎ Á_V◊Î‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷Î_;
fi˘Ó‘ — Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ‰›ı ’Ë˘Ó«÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î›
±fiı ÷ıfiı ’fi—V◊Î’fi ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ ‹÷ı ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Á_’ÒHÎ˝ flÌ÷ı
32
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
ÿ˘Ê‹@÷ Ë˘› ±fiı ÷ıfiÌ Œfl…‹˘¿>ŒÌ Á_’ÒHÎ˝÷— ±L›Î›Ì Ë˘›, ÷˘ ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ ÏfiT≤ÏkÎ‰›fiÌ
÷ÎflÌ¬ı ÷ıfiÎ ¬Î÷ı …ı ≠ÎÅ flΩ ÏÁ·¿‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î ≠‹ÎHÎ‹Î_ ’√Îfl fl˘¿Õ‹Î_ «Ò¿‰Ì Â¿ÎÂı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅ Á‹›ı, ≠‰÷˝‹Îfi ÿfl◊Ì hÎÌÁ Ïÿ‰Áfi˘ ‹ÏËfi˘ √HÎÌ ÷ıfiÎ
±Î‘Îflı, flΩfiÎ ’√Îfl µ’fl ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Î, fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ±fiı V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl
¤J◊Îfi˘ Á‹Î‰ıÂ µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ «>¿‰‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ
«Ò¿‰HÎÌ‹Î_ ◊Âı ±fiı ÷ı ∂«¿ fl¿‹fiÌ ±ı¿ÁÎ◊ı «¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(3) ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ √HÎ÷flÌ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Îfi˘ Á‹Î‰ıÂ
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(4) ±Î flÌ÷ı √HÎ÷flÌ ¿flı· flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ fl¿‹‹Î_◊Ì ’ıLÂfi ±fiı ’ıLÂfi Á‹¿ZÎ ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ⁄ÌΩ
·Î¤˘ ±_√ı ¿˘¥ ¿’Î÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(5) flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ‹Î_ «Ò¿‰HÎÌ √‹ı ÷ı ‹ÏËfiÎ‹Î_ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »÷Î_, ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷
‹ÎÀı, ÿflı¿ ‹ÏËfi˘ hÎÌÁ Ïÿ‰Áfi˘ √HÎ‰Îfi˘ flËıÂı.
(6) flΩ ’√ÎflfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ «Ò¿‰HÎÌ wÏ’›Î‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
65. flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ ‹…⁄ F›Îflı ÷ı ÏfiT≤kÎ
◊Î› ±◊‰Î Áfl¿Îflfiı fi˘ÏÀÁ ±Î’Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î› ±◊‰Î Áfl¿Îfl ÷ıfiı fi˘ÏÀÁ ±Î’Ì ±◊‰Î ÷ı‰Ì fi˘ÀÌÁfiÌ
±‰ı∞‹Î_ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÌfiı ÷ıfiı ÏfiT≤kÎ ¿flı, I›Îflı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÎ
‹ı‚ı ÷ıfiÌ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …ı ≠ÎÅ flΩ ÏÁ·¿‹Î_ Ë˘› ÷ı ÷◊Î Á_’ÒHÎ˝ ±‘˝flΩfiÎ ’√Îfl ÷S› fl˘¿Õ fl¿‹ «Ò¿‰Âı,
±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄fiÎ ‰›ÏfiT≤ÏkÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ …ı ÷ÎflÌ¬ı ÏfiT≤kÎ ◊‰Îfi˘ Ë˘› ±fiı …ı ÷ÎflÌ¬ı
÷ı ¬flı¬fl ÏfiT≤kÎ ◊Î› ÷ı ⁄_fiı ÷ÎflÌ¬˘ ‰E«ıfi˘ √Î‚˘ ÷ıfiÌ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ±Î ÏÁ·¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı Ë˘›; ÷˘
’HÎ ±Ï‘¿÷‹ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ ÷ı ÷‹Î‹ flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ fl˘¿Õ fl¿‹ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı. ±Î fl˘¿Õ
fl¿‹‹Î_ ≠ÎÅ flΩ ‹ÎÀı ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ’√Îfl …ıÀ·Ì ±fiı ±‘Î˝’√ÎflfiÌ flΩ ‹ÎÀı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfi˘
’√Îfl ÷◊Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î› ¿ı ÷ıfiı ÏfiT≤kÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı ÷ÎflÌ¬ı ±‹·‹Î_ Ë˘›
÷ı ÿflı ÷ı flΩfiÎ ’√Îfl µ’fl ≠◊‹ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÎ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Î ÷◊Î fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ±Î‰Âı. ±Î
flÌ÷ı √HÎ÷flÌ ¿flı·Ì ∂«¿ fl¿‹fiÌ ±ı¿ÁÎ◊ı «Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ¿˘¥ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ ¿ı V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl
¤J◊ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ◊Âı fiÏË. …ı ±_√ı fl˘¿Õ fl¿‹ «Ò¿‰‰Î ›˘B› ◊÷Ì Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î ’ıLÂfi ±fiı ÏfiT≤ÏkÎfiÎ
±L› ’ıLÂfi Á‹¿ZÎ, ·Î¤˘fiÌ ’ıLÂfi‹Î_ Ë_√Î‹Ì ‰‘ÎflÎ ±‘Î˝’√ÎflÌ flΩfiÎ flΩ ’√Îfl‹Î_◊Ì ⁄Îÿ ¿fl‰Î ’ÕÂı.
’fl_÷ Ωı ±Î‰Î ±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ÏËVÁÎ‹Î_fiÌ flΩ ’√ÎflfiÌ fl¿‹ ’ıLÂfi ±fiı ’ıLÂfifiı ·√÷Î ·Î¤˘fiÌ
Á‹¿ZÎ fl¿‹ ¿fl÷Î_ ±˘»Ì ◊Î› ÷˘ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
‰‚Ì, Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fi˘ÏÀÁfiÎ ⁄ÿ·ı ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÌ Áfl¿Îflı ÏfiT≤kÎ ¿flı· Ë˘›
±fiı ÷ı‰Î ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÎ Á_⁄_Ï‘÷ Á‹› ÿflQ›Îfi Ωı ÷ıHÎı flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿flÌ Ë˘› ±fiı
÷ıfiı ÷ı flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›, ÷˘ …ı Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı fi˘ÏÀÁfiÌ ±‰ı∞‹Î_ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ «Ò¿‰‰Î‹Î_
±Î‰ı· Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı … Œ@÷ flΩfi˘ ’√Îfl ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(2) (1) F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌ fi˘ÏÀÁ ¶ÎflÎ ±√fl ÷ıfiÌ ±‰ı∞‹Î_ ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_fiÌ
«Ò¿‰HÎÌ ¿flÌfiı ¿ı ±L›◊Î Ïfi‹c¿fiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ ËıÃ‚ Á‹ÎÅ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
I›Îflı, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÌ ‹ı‚ı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅfiÌ
÷ÎflÌ¬ı ÷ıfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_fiÌ ≠ÎÅ flΩ ÏÁ·¿‹Î_ ËÂı ÷ı Á_⁄_‘ı ÷ıfiÌ Á‹¿ZÎ fl˘¿Õ fl¿‹, ±Ï‘¿÷‹
hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
33
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(2) F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’Ì ÿı ¿ı fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı I›Îflı ÷ıfiı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl
±Ï‘¿ÎflÌ ’˘÷ÎfiÌ ‹ı‚ı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅfiÌ ÷ÎflÌ¬ı ÷ıfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ …ı ≠ÎÅ flΩ
ÏÁ·¿‹Î_ ËÂı ÷ı flΩ◊Ì ±Õ‘Î ÏËVÁÎfiÌ Á‹¿ZÎ fl˘¿Õ fl¿‹, ±Ï‘¿÷‹ 150 Ïÿ‰ÁfiÌ
‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfi flËÌfiı, ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(3) µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ±fiı (2) ËıÃ‚ ±Î‰÷Î Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ fl˘¿Õ Á‹¿ZÎ fl¿‹ ≠ÎÅ flΩ
‹ÎÀı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ’√Îfl ‰kÎÎ F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì …ı ÷ÎflÌ¬ı »^ÀÎ ◊¥
Ω› ÷ı Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflı ÷ı flΩ ’√Îfl µ’fl ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Î ÷◊Î fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√
¤J◊Î …ıÀ·Ì ◊Âı. ±ı‰Ì flÌ÷ı √HÎ÷flÌ ¿flı· ∂«¿ fl¿‹fiÌ ±ı¿ÁÎ◊ı «¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ ±fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ fi◊Ì.
(3) ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ÷ı
¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±Â„@÷fiÌ ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ı ÷ıfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ÏÁ·¿‹Î_ Ë˘› ÷ı
Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı flΩfi˘ ’√Îfl ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı, ’fl_÷ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ±‘˝’√ÎflÌ
±Î‰Ì flΩ ÷ıfiÎ flÎ⁄ı÷Î ‹…⁄fiÎ ÏfiT≤ÏkÎ‰›ı ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì ‹›Î˝Ïÿ÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
I›Îfl⁄Îÿ Ïfi›‹-64 ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩfiÎ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ¿fl‰ÎfiÎ ·Î¤˘ ’HÎ ÷ıfiı
‹‚‰Î’ÎhÎ ⁄fiÂı.
(4) ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿flÌ «Ò¿ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’HÎ Ïfi›‹˘-64 ±fiı 65 fiÌ Ωı√‰Î¥ ËıÃ‚
÷ıfiÎ ¬Î÷ı …‹Î ≠ÎÅ flΩfi˘ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰ÁfiÎ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷flfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊Âı. ÷ıfiÎ ¬Î÷ıfiÎ
flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ flΩ ±˘»Ì ËÂı, ÷˘ ‰ı¿ıÂfi Á‹› ‹ÎÀı µ’Î∞˝÷ ¿flı· ±‘˝’√ÎflÌ
flΩ◊Ì ±Õ‘Ì ’fl_÷ ±ı¿Á˘ ’«ÎÁ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ µ‹ıflÌfiı Áfl‰Î‚˘ hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰Áfi˘ ◊Î› ÷ı‹
(5) ’fiÏfi˝›@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ’fiÏfi˝›„@÷ ’fl◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı, I›Îflı ÷ıfiı ’HÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹
(1) ËıÃ‚ ’fiÏfi˝›„@÷ ’Ëı·Î_ ‹ı‚‰ı· ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ÷ı‹… ’fiÏfi˝›„@÷ ⁄Îÿ ≠ÎÅ ¿flı·Ì
flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl, ¿<· ◊¥fiı hÎHÎÁ˘ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ı fiËŸ ÷ı Âfl÷ı. ÷ıfiÎ ¬Î÷ı …‹Î ‰HÎ‰’flÎ›ı·
≠ÎÅ flΩfiÌ ÏÁ·¿fi˘ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷flfiÎ ·Î¤ Ë¿fiı ’ÎhÎ ◊Âı.
66. flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝flÌÏ÷— fiÏË ¤˘√‰ı· ≠ÎÅ flΩfiÎ flΩ ’√Îfl Á‹¿ZÎ
fl˘¿Õ w’Î_÷flfiÌ fl¿‹fiÌ ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı «Ò¿‰HÎÌ‹Î_ Ï‰·_⁄ ◊Î› fiÏË ÷ı ‹ÎÀı fiÌ«ıfiÌ ’©Ï÷
±¬I›Îfl ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı —-
(1) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ≠ÎÅ flΩfiÎ ÏÁ·¿fiÌ ¬Î÷flÌ ¿flÌfiı ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ≠ÎÅ
flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ¿fl‰ÎfiÎ Ë¿‹˘ V‰›_ ¿flÂı. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ı fl˘¿Õfi_ «Ò¿‰b_ ◊Î› ÷ı ⁄Î⁄÷
’HÎ ÷ı ÁÏfiÏç÷ ¿flÂı.
(2) …ı ÷ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±fl∞ ‹‚ı◊Ì, ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ‹_…\fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÷ıfiÎ
¬Î÷ı flΩ ÏÁ·¿‹Î_ Ë˘‰ÎfiÌ ¬Î÷flÌ ¿flÌfiı, ±Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ÁÿflË flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl ‹_…^fl
¿flÂı.
(3) ““¿˘¥ fl¿‹ ·ıHÎÌ fi◊Ì”” ±ı ⁄Î⁄÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘› ¿ı fiÏË ÷ı ⁄Î⁄÷fiı K›Îfi‹Î_
·Ì‘Î Ï‰fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı fiÏË ¤˘√‰ı· ÷ıfiÎ ¬Î÷ı …‹Î ≠ÎÅ flΩfiÎ Á‹¿ZÎ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ
«Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
34
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
67. flΩ ’√Îfl — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ≠ÎÅ flΩ µ’fl …÷Î_ ÷fl÷ ’Ëı·Î_ …ı ’√Îfl ±Î¿Îflı· Ë˘› ÷ıfiÌ ⁄flÎ⁄fl
flΩ ’√Îflfi˘ ÷ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ µ’fl ¿ı Ï⁄fi…‹Î flΩ ’fl Ω›, I›Îflı ÷ı µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1)
‹Î_ Ïfi›÷ fl¿‹ ¿fl÷Î_ ±Õ‘Ì fl¿‹fiÎ flΩ ’√Îfl ÷flÌ¿ı Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
(3) w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹…⁄ flΩfi˘ ’√Îfl Ë¿ÿÎfl
◊Âı.
(4) ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¿˘¥’HÎ flΩ ’√ÎflfiÎ Ë¿ÿÎfl fi◊Ì.
68. flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ’ıÂ√Ì — flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÏË÷ ¿˘¥’HÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ F›Îflı hÎÌÁ Ïÿ‰Á
¿fl÷Î_ ±˘»Ì Á‹›fiÌ fiÏË ±ı‰Ì flΩ µ’fl …÷Î Ë˘› ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ±ı¿ ‹ÎÁ Á‘ÌfiÎ flΩ ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ
±Î‰¿ ‰ıflÎ, ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ, CÎfl¤ÎÕÎ ’ıÂ√Ì±˘fiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ‰√ıflı ±_√ıfiÌ ¿’Î÷˘ ¿›Î˝ ’»ÌfiÎ flΩfiÎ ’√Îflfiı
’ıÂ√Ì ÷flÌ¿ı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
35
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 6
±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl
69. ≠ÁÒÏ÷ flΩ — (1) ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩ ’fl Ω› ÷ı ÷ÎflÌ¬ı ⁄ı ◊Ì ‰‘ ∞Ï‰÷ ⁄Î‚¿˘ fi Ë˘› ÷ı‰Ì ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_
Ë˘› ÷ı‰Î ‹ÏË·Î ¿‹˝«ÎflÌfiı, flΩ ’fl µ÷›Î˝ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿Á˘ ’Î_hÎÌÁ Ïÿ‰ÁfiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÌ ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩ,
±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ËıÃ‚ ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı. ±Î‰Ì flΩ ÷ıHÎÌfiÎ flΩfiÎ
ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(2) ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ’fl_÷ …ıHÎı ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘› ÷ı‰Î ‹ÏË·Î
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’HÎ ±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ≠ÁÒÏ÷fiÌ
flΩ ‹ÎÀı ’ÎhÎ ◊Âı.
(3) ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩ ÿflQ›ÎfifiÎ flΩfiÎ ’√Îflfi_ Ïfi›‹fi fiÌ«ı ‹…⁄ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(1) ¿Î›‹Ì ±√fl …ıHÎı ⁄ı ¿ı ÷ı◊Ì ‰‘ ‰Ê˝ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘› ÷ı‰Ì ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfi˘ ’√Îfl, ÷ıfiı flΩ ’fl …÷Î_ ÷fl÷ ’Ëı·Î_ ÷fl÷ …ı ’√Îfl ‹‚÷˘
Ë˘› ÷ıfiÌ ⁄flÎ⁄fl flËıÂı.
(2) …ı ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı Á‚_√ ±ı¿ ‰Ê˝ ¿fl÷Î_ ‰‘ ’HÎ ⁄ı ‰Ê˝◊Ì ±˘»Ì fi˘¿flÌ ¿flÌ
Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ıfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ’√Îfl, ÷ıfiı flΩ ’fl …÷Î_ ÷fl÷ ’Ëı·Î_ …ı ’√Îfl
‹‚÷˘ Ë˘› ÷ıfiÎ◊Ì ±Õ‘Î ’√Îfl ⁄flÎ⁄flfi˘ flËıÂı.
(4) flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¤˘√‰ı· ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩfiÎ Á‹›fi˘ flΩ ’√Îfl
÷ıfiÎ flÎF›ı÷fl Ïfi›˘…¿ı ¤˘√‰‰Îfi˘ flËıÂı.
(5) ¿Î‹’Òfl÷Î ‹Ëı¿‹ µ’flfiÎ ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı …ı±˘fiı ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ÷ÎflÌ¬ı
⁄ı ◊Ì ‰‘ ⁄Î‚¿˘ fi Ë˘› ÷ı‹fiı flΩ µ’fl √›Î ÷ÎflÌ¬◊Ì hÎHÎ ‹ÎÁ Á‘ÌfiÌ ±◊‰Î ≠ÁÒÏ÷fiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì
» ±Ã‰ÎÏÕ›Î Á‘ÌfiÌ, ±ı ⁄ı‹Î_◊Ì …ı ‰Ëı·Î Ë˘› ÷ıÀ·Ì ≠ÁÒÏ÷ flΩ, ≠ÁÒÏ÷ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’Ëı·Î_fiÎ
÷fl÷ … ⁄Îfl ‹ÏËfiÎ‹Î_ ±Î¿Îflı· ’√ÎflfiÎ ‹ÎÏÁ¿ ÁflıflÎÂ ±Î‘ÎÏfl÷ flΩ ’√Îfl ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ‹_…^fl
¿flÌ Â¿Âı. ≠ÁÒÏ÷ flΩfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊‰Î ‹ÎÀı ≠ÁÒÏ÷ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ÷ıHÎÌ±ı (¿˘¥’HÎ ±Ï‘¿Ú÷
flΩfiÎ Á‹› ÁÏË÷) ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î ÷ıhÎÌÁ ‹ÎÁfiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘‰Ì Ωı¥±ı ±fiı ÷ıfiÌ
Áı‰Î±˘fiÌ …wfl ’ÕÂı ÷˘ ÷ıHÎÌ / ÷ıHÎÌfiÌ flΩfiÎ ±_÷ ’»Ì ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î » ‹ÎÁ ‹ÎÀı Œfl… ’fl
’Î»Î ŒflÂı ÷ı‰Ì ⁄Î_›‘flÌ, ±˘»Î‹Î_ ±˘»Î ±ı¿ Ω‹Ìfi ÁÎ◊ı ÷ıHÎÌ±ı fl…^ ¿fl‰Ì ’ÕÂı.
(6) ≠ÁÒÏ÷ flΩ ÁÎ◊ı ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ Á_›˘Ï…÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı ’fl_÷ ±Î‰Ì ±√ÎµfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı·Ì ±fl∞ ÁÎ◊ı ≠ÁÒÏ÷fiÌ Á_¤Ï‰÷ ÷ÎflÌ¬ ±_√ıfi˘ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï¤≠Î› ±‰U› ÁÎ‹ı· Ë˘› ±fiı
≠ÁÒÏ÷ ◊Î› ¿ı ÷fl÷ … ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ Á‹◊˝fi ÁÎ◊ı ≠ÁÒÏ÷fiÌ ÷ÎflÌ¬ …HÎÎ‰‰ÎfiÌ Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ ⁄Î_›‘flÌ ±Î’ı ÷˘ … ≠ÁÒÏ÷ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Î›. «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_, ‘˘flHÎÁflfiÎ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfi˘ ±Î√˛Ë flÎ¬‰Î◊Ì ‹U¿ı·Ì ∂¤Ì ◊‰ÎfiÌ Â@›÷Î …HÎÎ›,
÷˘ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ’˘÷Îfiı ’Òfl÷_ …HÎÎ› ÷ı‰_ ≠‹ÎHÎ’hÎ V‰Ì¿ÎflÌ Â¿Âı.
(7) Ωı ÷ıHÎÌ ¥E»ı, ÷˘ ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩ ÁÎ◊ı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ÁÏË÷ ⁄ÌΩ ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ ·ıHÎÌ flΩ ΩıÕ‰ÎfiÌ
‹ÏË·Î ¿‹˝«ÎflÌfiı ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ≠ÁÒÏ÷fiÌ flΩfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ±Ï‘¿÷‹ ÁÎÃ
Ïÿ‰Á Á‘ÌfiÌ flΩ, ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿›Î˝ ÏÁ‰Î› ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
70. Ï’I≤I‰ flΩ — ⁄ı ¿fl÷Î_ ±˘»Î Ë›Î÷ ⁄Î‚¿˘ ‘flÎ‰÷Î (±ı≠LÀÌÁ ÁÏË÷fiÎ) ’wÊ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ
’IfiÌfiÌ ≠ÁÒÏ÷ ÿflÏ‹›Îfi ’_ÿfl Ïÿ‰ÁfiÌ Ï’I≤I‰ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı. flΩfiÌ ±√ÎµfiÎ Œfl… ’flfiÎ Ïÿ‰Áı
36
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
·Ì‘ı· ’√ÎflfiÎ ÿflı ±Î flΩfi˘ flΩ ’√Îfl «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. Ï’I≤I‰ flΩ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
fiÏË ±fiı (≠ÁÒÏ÷ flΩfiÎ Ï¿VÁÎfiÌ ‹ÎŒ¿) ÷ı ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕÌ Â¿ÎÂı. ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ±Î flΩ
¿˘¥ Á_Ωı√˘‹Î_ fi¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiËŸ.
71. ¿Á‰Î‰Õ ¿ı √¤˝’Î÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ — ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿Á‰Î‰Õ ±fiı ±ı‹.ÀÌ.’Ì. ±ı@À, 1971
¶ÎflÎ ≠˘IÁÎÏË÷ √¤˝’Î÷ ÁÏË÷fiÎ √¤˝’Î÷ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ⁄ı ¿ı ‰‘ ∞‰_÷ ⁄Î‚¿˘ fi Ë˘› ÷˘ ÷ıfiı
’HÎ Ïfi›‹-69 ËıÃ‚ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘±ı flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı —-
(1) ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı √‹ı ÷ıÀ·Î ∞Ï‰÷ ⁄Î‚¿˘ Ë˘› »÷Î_ ÷ıfiı Á‹√˛ fi˘¿flÌfiÎ Á‹›√Î‚Î
ÿflQ›Îfi ¿Á‰Î‰Õ ±◊‰Î √¤˝’Î÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ’ÌV÷Î·ÌÁ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì ≠ÁÒÏ÷ flΩfiÎ
Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
(2) ⁄ı ±◊‰Î ‰‘ ∞Ï‰÷ ⁄Î‚¿˘ ‘flÎ‰÷Ì ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı √¤˝’Î÷ (±ı‹ÀÌ’Ì) fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_
≠ÁÒÏ÷ flΩ ‹‚Ì Â¿Âı fiËŸ.
(3) ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±ı¿ … ⁄Î‚¿ Ë˘› ±◊‰Î ⁄Î‚¿ fi Ë˘› ±fiı ±fl∞fiÎ Á‹◊˝fi‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎ ÁÎ‹ı· ¿›* Ë˘› ÷˘ ÷ıfiı √¤˝’Î÷ (±ı‹.ÀÌ.’Ì.) fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ‹ÎÀı ÁÎ÷ ¿Î‹¿Î…fiÎ Ïÿ‰Á˘
¿fl÷Î_ ‰‘ fiËŸ ÷ıÀ·Ì ≠ÁÒÏ÷ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(4) √¤˝’Î÷ (±ı‹ÀÌ’Ì) fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ≠ÁÒÏ÷ flΩ ’Î_« ‰Ê˝‹Î_ Œ@÷ ±ı¿‰Îfl ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(5) ‹ÏË·Î ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ ±Î flΩ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiËŸ.
72. ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — (1) ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¥Ω◊Ì ¿ı Ë˘tÎfiÌ w±ı ±◊‰Î
÷ıfiÎ ÁkÎÎ‰Îfl Ë˘tÎfiÌ ŒflΩı ›˘B› flÌ÷ı ⁄Ω‰‰ÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ±¿V‹Î÷ı ◊›ı· ¥Ω◊Ì ±Â@÷ ⁄fiÌ √›ı· (¿Î›‹Ì
¿ı Ë_√Î‹Ì) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ¬ÎÁ ±Â@÷÷ÎfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(2) …ı ¿ÎflHÎı ±Î‰Ì ±Â@÷÷Î µ’„V◊÷ ◊¥ Ë˘› ÷ı ⁄fiÎ‰fiÎ hÎHÎ ‹ÎÁ‹Î_ ±Â@÷÷Î ≠√À ◊¥ fi Ë˘›
±fiı ±Â@÷ ◊›ı· T›„@÷±ı ÷ı ±Â@÷÷Îfiı K›Îfi‹Î_ ·Î‰‰Î‹Î_ ›˘B› ÷I’fl÷Î ÿÂÎ˝‰Ì fi Ë˘›, ÷˘
±Î‰Ì flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
’fl_÷ …ı ⁄fiÎ‰fiÎ ¿ÎflHÎı ÷ıfiÎ hÎHÎ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ Á‹› ’»Ì Ωı ±Â@÷÷Î T›@÷ ◊¥ Ë˘› ÷ı‰Î
Ï¿VÁÎ‹Î_, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ±Â@÷÷Îfi_ ¿ÎflHÎ Á_÷˘Ê¿Îfl¿ ·Î√ı ÷˘ ÷ı flΩ
‹_…^fl ¿fl‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’Ì Â¿ı »ı.
(3) ±Î‰Ì ‹_…^fl ¿flı· flΩfiÌ ‹t÷ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ı ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flÌ Ë˘› ÷ı ‹…⁄fiÌ flËıÂı ±fiı ¿˘¥’HÎ
Á_Ωı√˘‹Î_ ÷ı «˘‰ÌÁ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘‰Ì Ωı¥Âı fiÏË.
(4) ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕÌ Â¿ÎÂı.
(5) I›Îfl’»ÌfiÎ Á‹›ı ÷ı‰Î … Á_Ωı√˘‹Î_ ±Â@÷÷Î‹Î_ ‰‘Îfl˘ Ë˘› ±◊‰Î ’»ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ı Á‹Îfi
Á_Ωı√˘‹Î_ ’fi—±Â@÷÷Î ±Î‰Ì ’ÕÌ Ë˘›, ÷˘ ±Î‰Ì flΩ ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı ‰¬÷ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı,
’fl_÷ ¿˘¥ ±ı¿ ±Â@÷÷Îfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ±Î‰Ì flΩ «˘‰ÌÁ ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ Á‹› ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿fl‰Ì fiÏË.
(6) ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰ÎfiÌ √HÎ÷flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı ±fiı ’ıÀÎ-Ïfi›‹
(7) fiÎ ¬_Õ (¬) fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹_…^fl ¿flı·Ì flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(7) ±Î‰Ì flΩ ÿflQ›Îfi flΩfi˘ ’√Îfl -
(¿) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (5) ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ±Î‰Ì flΩfiÌ ‹t÷ ÁÏË÷, ±Î‰Ì flΩfiÎ ¿˘¥
‹t÷fiÎ ≠◊‹ ±ı¿Á˘ ‰ÌÁ Ïÿ‰Á ‹ÎÀı ≠ÎÅ flΩ ’flfiÎ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ’√Îfl …ıÀ·˘, ±fiı
37
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(¬) ±Î‰Ì ¿˘¥ flΩfiÌ ÂıÊ ‹t÷ ‹ÎÀı, ±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ’√Îfl …ıÀ·˘.
’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÎ Ï‰¿S’ı ⁄ÌΩ ±ı¿Á˘ ‰ÌÁ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì ‹ÿ÷
‹ÎÀı ¬_Õ (¿) ≠‹ÎHÎı flΩfi˘ ’√Îfl ‹ı‚‰Ì Â¿Âı ±fiı ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ±Î flΩfi˘ √Î‚˘ ÷ıfiÎ
±‘˝’√ÎflÌ flΩ ¬Î÷ı µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(8) Áfi 1923 fi˘ ¿Î‹ÿÎfl˘fiı ‰‚÷fl ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷fiÎ ±Ï‘Ïfi›‹ (Áfiı 1923 fi˘ 8 ‹˘) …ıfiı ·Î√
’Õ÷˘ Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_ ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ flΩ ’√ÎflfiÌ fl¿‹ ÁÿflË
±Ï‘Ïfi›‹fiÌ ¿·‹-4 fiÌ ’ıÀÎ-¿·‹ (1) fiÎ ¬_Õ (CÎ) ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ ‰‚÷flfiÌ fl¿‹ …ıÀ·˘
CÎÀÎÕ˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(9) (¿) ±Î Ïfi›‹fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ·Î√ ’ÕÂı -
(1) ·U¿flÌ ÿ‚ ÁÎ◊ıfiÌ Œfl…fiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ±Â@÷ ◊›ı·Î ‹S¿Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‰‘
·U¿flÌ Áı‰Î ‹ÎÀı ±›˘B› √HÎÌ »^À˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î Ë˘› ’HÎ ‰‘ ‹S¿Ì Áı‰Î ‹ÎÀı
Á_’ÒHÎ˝÷— ±fiı ¿Î›‹ ‹ÎÀı ±Â@÷ fi Ë˘› ÷˘ ÷ıfiı, ±fiı
(2) …ıfiı ±Î‹ »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›Î fi Ë˘› ±fiı ·U¿flÌ ÿ‚fiÌ ÷ıfiÌ Áı‰Îfiı ¿ÎflHÎı ÁÌ‘Ì
flÌ÷ı ±Â@÷ ◊›Î Ë˘‰Îfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ⁄˘Õı˝ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿›n Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Î ‹S¿Ì ¿‹˝«ÎflÌfiı.
(¬) ’fl_÷ ⁄ı‹Î_◊Ì ¿˘¥’HÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ÷ı ±Â@÷÷Îfiı ·Ì‘ı ·U¿flÌ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ±Î‰Ì T›„@÷fiı
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì flΩfiÌ ¿˘¥ ‹t÷, ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹t÷fiÌ √HÎ÷flÌfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±Î Ïfi›‹
‹…⁄ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì flΩ ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
73. ±¿V‹Î÷◊Ì ◊›ı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — (1) ’˘÷ÎfiÌ Áfl¿ÎflÌ ŒflΩı ›˘B› flÌ÷ı ⁄Ω‰÷Î ±◊‰Î
÷ıfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ¿ı ÷ıfiÎ Áfl¿ÎflÌ Ë˘tÎfiÎ w±ı ±¿V‹Î÷◊Ì ◊›ı·Ì ¥Ω◊Ì ±◊‰Î ÷ı ‘flÎ‰÷˘ Ë˘› ÷ı ‹S¿Ì …√Î
ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ÁÎ‹ÎL› Ωı¬‹ µ’flÎ_÷ ÷ıfiı ‹ÎÀı ‹Î_ÿ√Ì ¿ı ¥Ωfi˘ Á_¤‰ ‰‘Îflı Ë˘› ±ı‰Ì ¿˘¥ ¬ÎÁ ¿Î‹√ÌflÌ
⁄Ω‰÷Î ±Î‰ı·Ì ‹Î_ÿ√Ìfiı ¿ÎflHÎı ±Â@÷ ⁄fifiÎfl ¿˘¥’HÎ ¿Î›‹Ì ¿ı Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi›‹-
72 fiÌ Ωı√‰Î¥±˘ ·Î√ ’ÕÂı.
(2) ¬ÎÁ ±Â@÷÷ÎfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌfiÎ ±Î‰Î Ï¿VÁÎ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËıÂı —-
(¿) ±Â@÷÷Î fl˘√fiı ¿ÎflHÎı ◊¥ Ë˘› ÷˘ ±‹¿ «˘yÁ Œfl…fiÌ ⁄…‰HÎÌ ÷ıfiÎ ÁÌ‘Î ¿ÎflHÎw’
»ı ±ı‰_ ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ı ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿fl‰_ ’ÕÂı;
(¬) ·U¿flÌ ÿ‚ ÁÎ◊ıfiÌ Œfl… ÏÁ‰Î›fiÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±Î‰Ì ±Â@÷÷Îfi˘
¤˘√ ⁄L›˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ ‹÷ı ÷ıfiÎ V‰w’ ¿ı ÷ıfiÎ
µÿ˚¤‰÷Î Á_Ωı√˘fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_, ±ı‰Ì ±’‰Îÿw’ Ë˘‰Ì Ωı¥±ı ¿ı …ı ±Î ≠¿ÎflfiÌ flΩ ‹_…^fl
¿fl‰ÎfiÎ ±ÁÎ‹ÎL› T›‰ËÎflfiı ‰Î…⁄Ì ÃflÎ‰ı; ±fiı
(√) ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ı ¤·Î‹HÎ ¿flı·Ì √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷fiı ±_Â÷— ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ flΩ ¶ÎflÎ ±fiı
±_Â÷— ⁄Ì∞ flΩ ¶ÎflÎ ±Î‰flÌ ·¥ Â¿Î› ±fiı ≠ÎÅ flΩ ÷S› flΩfiÎ ’√Îflı ‹_…^fl ¿flı·Ì
÷ı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ ±ı¿Á˘ ‰ÌÁ Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊‰Ì fi Ωı¥±ı.
fi˘Ó‘ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‘ÎflHÎ ¿fl÷Î Ë˘› ÷ı ‹S¿Ì …√Î ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı·Î ÁÎ‹ÎL› Ωı¬‹
¿fl÷Î_ ÷ı µ’flÎ_÷fiÎ Ωı¬‹fiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ‹Î_ÿ√Ì ¿ı ¥Ω ‰ıÃÌ Ë˘› ÷ı‰Î ≠Á_√ı … ±Î Ïfi›‹
ËıÃ‚ ¬ÎÁ ±Â@÷÷ÎfiÌ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ flËıÂı.
38
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
74. ËÎ˜„V’À· flΩ — (1) ‰√˝-4 fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ¿ı …ı±˘fiÌ Áı‰Î±˘ ›_hÎÁÎ‹√˛ÌfiÎ Ωı¬‹Ì Á_«Î·fifiÌ,
VŒ˘À¿ ’ÿÎ◊˘˝ ÷◊Î {ıflÌ ±˙Ê‘˘ ±fiı ÷ı‰Ì ⁄Ì∞ «ÌΩı ÁÎ◊ıfiÌ ±◊‰Î ¿˘¥ ¬÷flfiÎ¿ ¿Î›˘˝fiÌ ¿Î‹√ÌflÌ ÁÎ◊ı
Á_¿‚Î›ı· Ë˘› ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ‹Î_ÿ√Ì ±◊‰Î ¥Ω, ÷ı‹fiÌ Áfl¿ÎflÌ Œfl… ±ÿÎ ¿fl÷Î_ µÃÎ‰ı· Ωı¬‹fiı ·¥fiı
ÁÌ‘Ì flÌ÷ı ◊‰Î ’Î‹Ì Ë˘› ±fiı ÷ıfiı ¿ÎflHÎı ËÎ˜„V’À·‹Î_ ¿ı ±L›◊Î ÷⁄Ì⁄Ì ÁÎfl‰Îfl fiÌ«ı Ë˘› ÷ı±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_
flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ËÎ˜„V’À· flΩ ±Î’Ì Â¿Âı.
±’‰Îÿ — …ı‹fiÌ ŒflΩı ±¿V‹Î÷ ¿ı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ Ωı¬‹ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· Ë˘› ±fiı ‹Î_ÿ√Ì ¿ı ¥Ω ÷ı‹fiÌ
Áfl¿ÎflÌ Œfl… ±ÿÎ›√ÌfiÎ ø‹ ÿflÏ‹›Îfi ÁÌ‘Ì flÌ÷ı ◊‰Î ’Î‹ı· fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ ÷ı‰Î fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’HÎ ÷ı‹fiÌ ‹Î_ÿ√Ì ‹ÎÀı ËÎ˜„V’À· flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(1) ËıÕ ¿˘LVÀı⁄·fiÎ ÿflFΩ◊Ì µE« ÿflFΩfiÎ fi Ë˘› ÷ı‰Î ÷Î·Ì‹Ì±˘ ÁÏË÷fiÎ ’˘·ÌÁ
±Ï‘¿ÎflÌ±˘;
(2) ¿Îfl¿<fiÌ ‹Ëı¿‹ ÏÁ‰Î›fiÎ fiÂÎ⁄_‘Ì ±fiı ±Î⁄¿ÎflÌ ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘;
(3) ‹ÎÏÁ¿ w. 4400 ◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·˘ ’√Îfl ‹ı‚‰÷Î …_√· ¬Î÷ÎfiÎ ¿Îfl¿<fi˘ ÏÁ‰Î›fiÎ
…_√· ¬Î÷ÎfiÎ ÷Î⁄ÎfiÎ ±‘ÌfiV◊ (Á⁄˘ÕafiıÀ) ¿‹˝«ÎflÌ±˘.
(2) ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì Ï«Ï¿IÁ¿ ’ÎÁı◊Ì ‹ı‚‰ı· ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿fl‰Î◊Ì ËÎ˜„V’À· flΩ ‹_…^fl
(3) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiı ›˘B› ·Î√ı ÷ıÀ·Ì Á‹› ‹ÎÀı ‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ flΩ ±◊‰Î ±‘˝’√ÎflÌ
flΩ‹Î_ ‹‚÷Î flΩ ’√Îfl …ıÀ·˘ flΩfi˘ ’√Îfl ËÎ˜V’ÌÀ· flΩ ‹ÎÀı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(4) ËÎ˜V’ÌÀ· flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË ±fiı ÷ı flΩ ±L› ¿˘¥ ≠¿ÎflfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ
flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕÌ Â¿ÎÂı, ’fl_÷ ±Î‰Ì Á_›˘∞÷ flΩ ÁÏË÷fi˘ ¿<· Á‹›√Î‚˘ ±ßÎ‰ÌÁ ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ ◊‰˘
Ωı¥±ı fiÏË.
(5) (¿) Áfi 1923 fiÎ ¿Î‹ÿÎfl˘fiı ‰‚÷fl ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷fi˘ ±Ï‘Ïfi›‹ (Áfiı 1923 fi˘ 8 ‹˘)
…ıfiı ·Î√ ’Õ÷˘ Ë˘› ÷ı‰Ì T›„@÷fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ flΩ ’√ÎflfiÌ
fl¿‹ ÁÿflË ±Ï‘Ïfi›‹fiÌ ¿·‹-4 fiÌ ’ıÀÎ-¿·‹ (1) fiÎ ¬_Õ (CÎ) ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ
‰‚÷flfiÌ fl¿‹ …ıÀ·˘ CÎÀÎÕ˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(¬) hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ ¿˘¥’HÎ ‹t÷‹Î_ ≠ÎÅ flΩfiÎ ’√Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Î› ÷ı‰Ì
flΩfiÌ ‹t÷ ‰‘‹Î_ ‰‘ hÎHÎ ‹ÎÁ Á‘Ì ‹›Î˝Ïÿ÷ »ı. ±Î ‹›Î˝ÿÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı, ±‘˝’√ÎflfiÌ
ËÎ˜V’ÌÀ· flΩfiı ≠ÎÅ flΩ ’√Îfl µ’flfiÌ flΩ ¿fl÷Î_ ±Õ‘Î Á‹›fiÌ flΩ √HÎÎ› »ı.
ÁÒ«fiÎ — ÃflÎ‰ı· hÎHÎ ‹ÎÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ◊Ì ‰‘Ì fi Ω› ÷ı ≠‹ÎHÎı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÎ fi˘¿flÌfiÎ
≠◊‹ hÎHÎ ‰Ê˝ ÿflQ›Îfi ËÎ˜V’ÌÀ· flΩ ±Î’‰Î‹Î_ ¿˘¥ ‰Î_‘˘ fi◊Ì.
fi˘Ó‘ — ±Î Ïfi›‹‹Î_ …HÎÎ‰ı· ““hÎHÎ ‰Ê˝”” fiÌ ‹t÷ √HÎ÷flÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ≠V÷ÎÏ‰÷ ËÎ˜V’ÌÀ· flΩfiÌ
¬flı¬fl ‹t÷fiÌ Á‹ÎÏÅfiÌ ±√Îµ◊Ì µ·ÀÎø‹ı ¿fl‰Ì.
75. fiÎÏ‰¿˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÌ flΩ — (1) Áfl¿ÎflÌ …ËÎ… µ’fl ±Ï‘¿ÎflÌ, ‰˘flLÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ¿ı fiÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ÷flÌ¿ı
fi˘¿flÌ ¿fl÷˘ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, Ωı ‹Î_ÿ√Ì ±◊‰Î ¥Ω ‹ÎÀı ÷ıfiÎ …ËÎ… µ’fl ¿ı ËÎ˜V’ÌÀ·‹Î_ ÁÎfl‰Îfl ·ı÷˘
Ë˘› ÷˘, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ÷ıfiı » ±Ã‰ÎÏÕ›Î◊Ì ‰‘ fiÏË ÷ıÀ·Ì ‹t÷fiÌ flΩ ’ÒflÎ ’√Îfl
…ıÀ·Î flΩfiÎ ’√Îflı ±Î’Ì Â¿Âı.
39
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
’fl_÷ Ωı Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ ±ı‰_ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flı ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹Î_ÿÎ Ë˘‰Îfi˘ œ˘Ó√ ¿flı
»ı ±◊‰Î ÿÎwfiÎ fiÂÎfiı ¿ÎflHÎı ¿ı ÷ı‰Ì ±Î’Á_Õ˘‰HÎÌfiı ¿ÎflHÎı ◊¥ Ë˘› ±◊‰Î ÷ı‰Ì Ï⁄‹ÎflÌ ¿ı ¥ΩfiÌ
µ√˛÷Î V‰›_ ’˘÷ÎfiÎ ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿fiÎ ¿ÚI›fiı ¿ÎflHÎı ◊›ı· Ë˘›, ÷˘ ±Î‰Ì flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
(2) fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fi_ ’Ïfl’ÒHÎ˝ ◊÷Ì Ë˘› ÷˘, ’˘÷ÎfiÌ Œfl… ⁄Ω‰÷Î_ ±Â@÷÷Î ◊‰Î ’Î‹ı· fiÎÏ‰¿fiı ‰‘‹Î_
‰‘ hÎHÎ ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ fiÏË ±ıÀ·Ì ‹t÷ ‹ÎÀı ’ÒflÎ ’√ÎflfiÌ flΩfiÎ ’√Îflı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(1) Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±Â@÷÷Î ±_√ı ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰_ Ωı¥±ı ±fiı fiÎÏ‰¿fiÌ
’˘÷ÎfiÌ ⁄ıÿfl¿ÎflÌ◊Ì ¿ı Ï⁄fi±fi¤‰fiı ¿ÎflHÎı ±Â@÷÷Î ◊›ı· Ë˘‰Ì fi Ωı¥±ı.
(2) ±Î‰Ì flΩ, flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄ ÁÎ‹ı µ‘ÎflÎ÷Ì fi◊Ì.
(3) Áfi 1923 fiÎ ¿Î‹ÿÎfl˘fiı ‰‚÷fl ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷fi˘ ±Ï‘Ïfi›‹ (Áfiı 1923 fi˘ 8 ‹˘) …ı‹fiı ·Î√
’Õı »ı, ÷ı‰Ì ÷ı‰Ì T›„@÷fiÌ ⁄Î⁄÷‹Î_, ±Î Ïfi›‹ ËıÃ‚ «Ò¿‰‰Î’ÎhÎ flΩ ’√ÎflfiÌ fl¿‹ ÁÿflË
±Ï‘Ïfi›‹fiÌ ¿·‹-4 fiÌ ’ıÀÎ-¿·‹ (CÎ) ËıÃ‚ «¿‰‰Î’ÎhÎ ‰‚÷flfiÌ fl¿‹ …ıÀ·˘ CÎÀÎÕ˘ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Âı.
76. ZÎ› / ¿ıLÁfl / ¿<WÃ fl˘√fiÌ flΩ — Áfl¿ÎflfiÎ ±Îfl˘B› ±fiı ’Ïfl‰Îfl ¿S›ÎHÎfiÎ Ï‰¤Î√ ¶ÎflÎ Ïfi›÷ ¿flÎ›ı·
±fiı ‰¬÷˘‰¬÷ Á‘Îflı· ZÎ›, fl˘√, ¿ıLÁfl ¿ı ¿<WÃ fl˘√◊Ì ’ÌÕÎ÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı Á‰·÷˘ ±Î’÷Î
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚, ÷ı ÷ı fl˘√˘◊Ì ’ÌÕÎ÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’HÎ flΩfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊Âı.
40
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 7
±P›ÎÁ flΩ
77. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Âfl÷˘ — (1) ΩËıfl ÏË÷fiÌ ÷Î¿ÌÿfiÎ ±˙Ï«I›fiı ±fi·ZÎÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ
Œfl…fiÎ ZÎıhÎ ÁÎ◊ı ÁÌ‘˘ ±fiı Ïfi¿Àfi˘ Á_⁄_‘ ‘flÎ‰÷Î T›Î‰ÁÎÏ›¿ ±◊‰Î Àı@fiÌ¿· Ï‰Ê›˘‹Î_ ¤Îfl÷‹Î_ ¿ı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl µE«÷fl ±P›ÎÁ ±◊‰Î Ï‰ÂıÊ÷Î ≠ÎÅ ÷Î·Ì‹ ‹‚‰Îfi_ Â@› ⁄fiÎ‰‰Î, ±Î ≠¿flHÎ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p
Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌ ÷ıfiı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı.
(2) fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ’HÎ ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ◊¥ Â¿Âı -
(¿) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Œfl…fiÎ ZÎıhÎ ÁÎ◊ı Á_⁄_Ï‘÷ »ı ±fiı ΩËıfl ÏË÷fiÎ ºÏp Ï⁄_ÿ◊Ì Áfl¿Îflfiı
«˘yÁ ·Î¤ÿÎ›Ì fiÌ‰ÕÂı ±ı‰_ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘, …ı‹Î_ ËÎ…flÌ ±Î’‰Ì ’Õ÷Ì fi
Ë˘› ÷ı‰Ì Ïfi›Ï‹÷ ÂˆZÎÏHÎ¿ ¿ı ±‘˝ÂˆZÎÏHÎ¿ ±P›ÎÁø‹ ¿ı ±P›ÎÁ ≠‰ÎÁ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı;
(¬) ΩËıfl ‰ËÌ‰ÀfiÌ M≤WÃ¤ÒÏ‹ ±√fl œÎ_«Î ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ±P›ÎÁø‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ÏfiQfiÿÏÂ˝÷
Âfl÷˘fiı ±‘Ìfi flËÌfiı -
(1) ÏfiÏç÷ ±P›ÎÁø‹fiı ¿ı ±P›ÎÁ ≠‰ÎÁfiı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı
‹ÎL› ¿flı· Ë˘‰˘ Ωı¥±ı;
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’fl÷ ±Î‰ı I›Îflı ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ÷ıHÎı ¿flı· ¿Î‹√ÌflÌfi˘ ’ÒHÎ˝
±Ëı‰Î· ÁÎÿfl ¿fl‰˘ ±Î‰U›¿ »ı.
(√) Ωı ±P›ÎÁø‹ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¿Î›˝ ÁÎ◊ı ÁÌ‘˘ ±√fl Ïfi¿Àfi˘ Á_⁄_‘ ‘flÎ‰÷˘ fi Ë˘›
’fl_÷ ’˘÷ÎfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷flÌ¿ıfiÌ Â„@÷±˘‹Î_ Á‘Îfl ·Î‰‰Î ÷ıfi˘ ‹ÎfiÏÁ¿ Ï‰¿ÎÁ
¿flÌ Â¿ı ÷ı‰Ì Â@›÷Î Ë˘› ±fiı ÷ı ΩËıfl ÏË÷fiÌ ±L› ÂÎ¬Î±˘fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÁWÃ Á_¿·fi
‹ÎÀı ÁÎ‘fiw’ fiÌ‰Õı ÷ı‹ Ë˘› ÷˘ ÷ı‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı.
(3) fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘ Á_÷˘ÊÎ› fiÏË ÷˘ ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË -
(¿) flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ±ı‹ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flı ¿ı ΩËıfl ÏË÷fiÌ ºÏp±ı ÁÒÏ«÷ ±P›ÎÁø‹
¿ı ÷Î·Ì‹ «˘yÁ’HÎı ·Î¤ÿÎ›Ì fiÌ‰ÕÌ Â¿ı ÷ı‹ »ı;
(¬) ÂˆZÎÏHÎ¿ ¿ı ÁÎÏË„I›¿ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› Ï‰Ê›¿ ±P›ÎÁ ±Î√‚ ‘’Î‰‰Î ‹ÎÀı Ë˘›; ±fiı
(√) ±Î‰Ì flΩ Ωı ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ Ë˘›, ÷˘ ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ fiÎHÎÎ_ ‹_hÎÎ·›fiÎ ±ÎÏ◊˝¿ ⁄Î⁄÷˘fiÎ
Ï‰¤Î√, ÷ı‰Ì ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀı ◊fiÎfl ¬«˝ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂÌ ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎ ŒÎ‚‰‰Î ‹ÎÀı Á_‹÷ ◊Î›
÷˘.
(4) fiÎHÎÎ_ ‹_hÎÎ·›fiÎ ±ÎÏ◊˝¿ ⁄Î⁄÷˘fiÎ Ï‰¤Î√ ±◊‰Î ¤Îfl÷ Áfl¿ÎflfiÎ ÂˆZÎÏHÎ¿ ‹_hÎÎ·› ¶ÎflÎ Á_«ÎÏ·÷
¿˘¥ ›˘…fiÎ ËıÃ‚ …ı Ï‰Ê›˘ ‹ÎÀıfiÎ ±P›ÎÁ ‹ÎÀı ¤Îfl÷‹Î_ ’Òfl÷Ì Á√‰Õ˘ µ’·O‘ Ë˘› ÷ı‰Î Ï‰Ê›˘fiÎ
¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÎ ±P›ÎÁø‹ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(5) ÁÎ‹ÎL›÷— fiÌ«ıfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË -
(¿) Áfl¿Îfl ËıÃ‚ …ıHÎı ’Î_« ‰Ê˝ ¿fl÷Î_ ±˘»Ì fi˘¿flÌ ¿flÌ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı; ±◊‰Î
(¬) Áfl¿Îfl ËıÃ‚ flÎ…’ÏhÎ÷ …√Î ‘ÎflHÎ fi ¿fl÷Î Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı; ±◊‰Î
(√) ±P›ÎÁ flΩfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄ÎÿfiÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ±’ıÏZÎ÷
÷ÎflÌ¬◊Ì hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ ±_ÿfl Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÎ Ë˘› ±◊‰Î …ıfiı ±Î‰Ì flÌ÷ı
ÏfiT≤kÎ ◊‰Îfi˘ Ï‰¿S’ µ’·O‘ Ë˘› ÷ı‰Î ¿‹˝«ÎflÌfiı.
41
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(6) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ µ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiı ¿ÎflHÎı ÷ıfiÎ Ïfi›Ï‹÷ ¿Î›˝fiÎ Á_’¿˝◊Ì ÷ıfiı ±·√ ¿flı
±◊‰Î Á_‰√˝‹Î_ ¬·ı· µ’„V◊÷ ¿flı ÷ı‰Ì ±P›ÎÁ flΩ ±‰Îfl-fi‰Îfl ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
78. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀı ±Ï‘¿÷‹ Á‹›√Î‚˘ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ‰‘‹Î_ ‰‘ ±P›ÎÁ
flΩ -
(¿) ±’‰Îÿw’ ¿ÎflHÎ˘ ÏÁ‰Î›, ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı¿Ì Á‹›ı ⁄Îfl ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ ◊Î› fiÏË ±ıÀ·Ì; ±fiı
(¬) Á‹√˛ fi˘¿flÌfiÎ √Î‚Î‹Î_ ‰‘‹Î_ ‰‘ ⁄‘Ì ◊¥fiı «˘‰ÌÁ ‹ÎÁfiÌ (…ı‹Î_ ⁄ÌΩ ¿˘¥ Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ‹_…^fl
¿flı· ±P›ÎÁ flΩ ÁÏË÷fiÌ).
fi˘Ó‘ — «˘‰ÌÁ ‹ÎÁfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ ‰ı¿ıÂfifiÎ Á‹›√Î‚Îfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
79. ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Áfl¿ÎflfiÎ …ı ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ ËıÃ‚ fi˘¿flÌ
¿fl÷Î Ë˘› ÷ı Ï‰¤Î√, fiÎHÎÎ Ï‰¤Î√ ÁÎ◊ı ’flÎ‹Â˝ ¿flÌ, ÷ıfiı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
80. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — (1) (¿) ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı
›˘B› ≠HÎÎ·Ì ¶ÎflÎ ÁÎÿfl ¿fl‰ÎfiÌ flËıÂı.
(¬) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÌ ±Î‰Ì ±fl∞‹Î_ ±’ıÏZÎ÷ ±P›ÎÁø‹ ¿ı ±P›ÎÁø‹˘fiÌ ÷◊Î …ı
’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î Ï‰«Î›* Ë˘› ÷ıfiÌ Ï‰√÷˘fiÌ V’p÷Î ¿fl‰Ì ’ÕÂı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ±fl∞‹Î_ F›Îflı Á_’ÒHÎ˝ Ï‰√÷˘ ±Î’‰Îfi_ ÷ıfiı ‹ÎÀı Â@› fi Ë˘› ÷˘ ±◊‰Î
¿Î›˝ø‹ ¤Îfl÷‹Î_ V‰Ì¿Ú÷ ◊¥ «Ò¿ı· Ë˘› ’HÎ ¤Îfl÷ »˘ÕuÎ ⁄Îÿ ÷ıfiı ÷ı‹Î_ ¿˘¥ ŒıflŒÎfl ¿fl‰Îfi˘ Ë˘›,
÷˘ ÷ıHÎı ›◊Î≠Á_√, Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ±◊‰Î flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı, …ı‹
⁄fiı ÷ı‹ …·ÿÌ ±Î‰Î ¿Î›˝ø‹fiÌ Ï‰√÷˘ ÁÎÿfl ¿fl‰Ì ’ÕÂı ±fiı ’˘÷ÎfiÎ Ωı¬‹ı ÷ı‹ ¿fl‰Î ÷ˆ›Îfl
fi Ë˘›, ÷˘ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ÷flŒ◊Ì ±P›ÎÁø‹ ‹ÎÀı flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹‚ı fiÏË
I›Î_ Á‘Ì ±Î‰˘ ±P›ÎÁ Âw ¿flÂı fiÏË ¿ı ÷ı ±_√ı ¿˘¥ ¬«˝ ¿flÂı fiÏË.
81. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ fl…^±Î÷ ±fiı ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ — (1) ±Î Ïfi›‹˘‹Î_ ±L›◊Î Ωı√‰Î¥ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘› ÷ı ÏÁ‰Î›fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ ⁄‘Ì ±fl∞±˘, Ïfi›÷ ≠HÎÎ·Ì ‹ÎflŒ÷ı Áfl¿Îflfiı ÁÎÿfl ¿fl‰Ì
’ÕÂı ±fiı ÷ı‹Î_ ±’ıÏZÎ÷ ±P›ÎÁø‹ ±◊‰Î ±P›ÎÁø‹˘fiÌ ÷◊Î …ı ’flÌZÎÎ‹Î_ µ’„V◊÷ ◊‰Î Ï‰«Î›* Ë˘›
÷ıfiÌ Ï‰√÷˘fi˘ V’p÷Î’Ò‰˝¿ Ïfiÿı˝Â ¿fl‰˘ ’ÕÂı. Ωı ±Î‰˘ ±P›ÎÁø‹ ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfi˘ Ë˘›, ±fiı Ωı ÷ı ÿıÂ‹Î_
¤Îfl÷fi_ Ï‹Âfi Ë˘›, ÷˘ Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ ÷ı Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎfiı ±P›ÎÁø‹fiÎ ¿Î›˝ø‹fiÌ ‹ÎL› ¿flı·
±ı¿ fi¿· ‹˘¿·Âı.
(2) Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√ ±P›ÎÁø‹fiÌ Ï‰√÷˘fiÌ ΩHÎ Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎfiı ¿flÂı.
(3) …ı ’flÌZÎÎ ±◊‰Î ±P›ÎÁø‹fiÎ ¬ÎÁ ±P›ÎÁø‹‹Î_ µÏkÎHÎ˝ ◊›ı· ËÂı ÷ı ±_√ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ …ı‹Î_
±P›ÎÁø‹fi˘ Ë‰Î·˘ ‘flÎ‰fiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ ¿˘¥ ÏÀM’HÎÌ ËÂı ÷˘ ÷ı ÁÏË÷fiÌ ÿflı¿ Ï‰√÷˘
±P›ÎÁø‹ ’Òfl˘ ◊›Î ⁄Îÿ ›˘B› fi‹ÒfiÎ‹Î_ (…ı Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ’ÎÁı◊Ì ‹ı‚‰Ì ·ı‰_) ≠‹ÎHÎ’hÎ ÁÏË÷
Á_⁄_Ï‘÷ Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiı fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Ì ’ÕÂı. ¤Îfl÷Ì› Ï‹Âfi fi Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ±Î‰_
≠‹ÎHÎ’hÎ Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ Ï‰¤Î√fiı fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Îfi_ flËıÂı.
82. ±P›ÎÁ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ ±fiı ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ÷ıfi_ Á_›˘…fi — (1) ±P›ÎÁ flΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ
flΩfiÎ ÏËÁÎ⁄‹Î_ µ‘Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
(2) ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘ ÁÎ◊ıı ±P›ÎÁ flΩ ΩıÕÌ Â¿ÎÂı, ’fl_÷ ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ⁄ÌΩ ¿˘¥’HÎ
≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰ÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ïfi›‹Ì÷ Œfl…‹Î_◊Ì √ıflËÎ…fl flËı‰Îfi˘
≠V÷÷ ¿<· Á‹›√Î‚˘, ¿˘¥’HÎ Á_Ωı√˘‹Î_, ±ßÎ‰ÌÁ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ ◊‰˘ Ωı¥±ı fiÏË.
42
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(3) F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±P›ÎÁ flΩfiÎ Á_›˘…fi‹Î_ ⁄ÌΩ ¿˘¥’HÎ ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰Ì Ë˘›, I›Îflı Ωı ÷ı ¥E»ı ÷˘, ±ı‰Ì ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩfiÌ Á‹ÎÏÅ ’Ëı·Î_ ±P›ÎÁ Âw ¿flÌ Â¿Âı,
’fl_÷ ±P›ÎÁø‹ ÁÎ◊ı ÁÁ_√÷ ±Î‰Ì flΩ ±P›ÎÁ flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
fi˘Ó‘ — µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (2) ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ±ßÎ‰ÌÁ ‹ÎÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ ‰ı¿ıÂfifiÎ Á‹›√Î‚Îfi˘
Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı.
83. ±P›ÎÁø‹ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁ flΩfi_ Ïfi›‹fi — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
±P›ÎÁ flΩ À>_¿Ì ’Õı ±fiı ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ±Î‰Ì ÷ÒÀfi˘ Á‹›√Î‚˘ ÁÎ‹ÎL› flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰ÎfiÌ
’Ò‰˝‹_…^flÌ ‹ı‚‰Ì fi Ë˘›, ÷˘ ±P›ÎÁ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì ÷ıHÎı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰_ ’ÕÂı.
84. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi flΩfi˘ ’√Îfl — (1) ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiı ±‘˝’√ÎflÌ flΩ
ÿflQ›Îfi ‹‚‰Î’ÎhÎ fl¿‹ …ıÀ·˘ flΩ ’√Îfl ±Î¿ÎflÌ Â¿Âı.
(2) flΩfiÎ ’√Îfl ‹ÎÀı (≠◊‹fiÎ ±ı¿Á˘ Ïÿ‰ÁfiÌ ≠ÎÅ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ) ¿ıLƒ Áfl¿Îflı Ïfi›÷ ¿flı·
Ï‰Ïfi‹›fiÎ ÿfl, ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›ÎfifiÎ flΩfiÎ ’√Îflfiı ·Î√ ’ÕÂı.
85. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — (1) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ¿˘¥ ‹ÎL› Á_V◊Î‹Î_, ÏfiÏç÷ ±P›ÎÁø‹
±Î√‚ ‘’Î‰‰Î ‹ÎÀı ±◊‰Î ¿˘¥ ÏfiÏç÷ ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı ÷ıHÎı √Î‚ı· ¬ÎÁ ‰√˝fiÎ ¿˘¥ Á‹› ‹ÎÀı ÷ı‹…
±P›ÎÁø‹fiÎ ±_÷ı ’flÌZÎÎ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› I›Îflı, ÷ıfiı ±P›ÎÁ ¤J◊_
‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı F›Îflı ÷ıfiÎ flΩfiÎ ’√Îfl µ’flÎ_÷ ¿˘¥ Áfl¿ÎflÌ ¿ı Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ Á_ÁÎ‘fi ¶ÎflÎ ¿˘¥
ÏÂW›T≤Ï÷ ¿ı VÀÎ¥’ıLÕ ‹ı‚‰‰Î ¿ı flÎ¬Ì ·ı‰Î ¿ı ±_Â¿Î·Ìfi fl˘…√ÎflÌ ¶ÎflÎ ±L› ¿˘¥ ‹Ëıfi÷Îb_
‹ı‚‰‰Î ¿ı flÎ¬Ì ·ı‰Î ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› I›Îflı -
(¿) (Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı, Ωı ¬«˝ ¿flı· Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì ŒÌfi˘ ¬«˝ ÷ıHÎı ‹ı‚‰ı· ÏÂW›T≤ÏkÎ, VÀÎ¥’ıLÕ
±◊‰Î ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_‹Î_◊Ì ⁄Îÿ ¿fl÷Î_) ÷ıHÎı ‹ı‚‰ı· ±Î‰Ì ÏÂW›T≤ÏkÎ ±◊‰Î VÀÎ¥’ıLÕ ±◊‰Î
‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_fiÌ «˘A¬Ì fl¿‹, ±L›◊Î ‹‚‰Î’ÎhÎ ±P›ÎÁ ¤J◊Î_ ¿fl÷Î_ ‰‘Ì Ω›, ÷˘ ÷ıfiı
±P›ÎÁ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Âı fiÏË.
(¬) ’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı, Ωı ¿flı· Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Ì ŒÌfi˘ ¬«˝ ÷ıHÎı ‹ı‚‰ı· ÏÂW›T≤ÏkÎ, VÀÎ¥’ıLÕ
±◊‰Î ±_Â¿Î·Ìfi fl˘…√ÎflÌ ¶ÎflÎ ‹ı‚‰ı· ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ‹Î_◊Ì ⁄Îÿ ¿fl÷Î_ ÷ıHÎı ‹ı‚‰ı· ±Î‰Ì
ÏÂW›T≤ÏkÎ, ±◊‰Î VÀÎ¥’ıLÕ ±◊‰Î ‹Ëıfi÷ÎHÎÎ_fiÌ «˘A¬Ì fl¿‹, ±L›◊Î ‹‚‰Î’ÎhÎ
±P›ÎÁ ¤J◊Î_ ¿fl÷Î_ ±˘»Ì Ë˘›, I›Îflı «˘A¬Ì ‹ı‚‰ı· fl¿‹ ±fiı ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ
÷ŒÎ‰÷fiÌ fl¿‹, flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ, ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(3) ±P›ÎÁø‹‹Î_ ’˘÷ı … ’˘÷ÎfiÌ ±fi¿>‚÷Î ‹ÎÀı µ’„V◊÷ ¿flı· ±_÷flÎ›˘fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ±P›ÎÁ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
ÏÁ‰Î› ¿ı ±Î‰Î ±_÷flÎ› Ωı ‹Î_ÿ√Ìfiı ¿ÎflHÎı µ’„V◊÷ ◊›˘ Ë˘› ÷˘ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ±◊‰Î Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ±ı¿ÌÁ‹›ı «˙ÿ (14) Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_ ‰‘ fiÏË ±ı‰Î
Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿Âı.
(4) ⁄‘ ‹‚Ìfiı «˘‰ÌÁ ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË.
(5) ±P›ÎÁø‹ ÿflQ›Îfi ±Î‰÷Î ’Òflı’ÒflÎ ‰ı¿ıÂfifiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ’HÎ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘±ı ±P›ÎÁ ¤J◊_
‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
43
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(¿) Áfl¿ÎflfiÌ ±◊‰Î ≠Á_√ÎfiÁÎfl flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ ÁÒ«fiÎ◊Ì F›Îflı
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ¿˘¥ ¬ÎÁ ±P›ÎÁø‹‹Î_ ¿ı T›Î‰ËÎÏfl¿ ÷Î·Ì‹‹Î_ ËÎ…flÌ
±Î’÷Î Ë˘› I›Îflı; ±◊‰Î
(¬) ±Î‰Ì ¿˘¥ ÁÒ«fiÎfiÎ ±¤Î‰‹Î_ ÷ıHÎı ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ’HÎ ±P›ÎÁ «Î· flÎ¬ı· »ı ÷ı‰Î
Á_÷˘Ê¿Îfl¿ ’flÎ‰Î, ›◊Î≠Á_√, Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ Á‹ZÎ ¿ı flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ Á‹ZÎ, ÷ı fl…^ ¿flı I›Îflı —
’fl_÷ ±P›ÎÁø‹fiÎ ±_÷ı ±Î‰ı· ‰ı¿ıÂfi ⁄Î⁄÷ı «˙ÿ Ïÿ‰ÁfiÌ ±Ï‘¿÷‹ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ flËÌ ÷ıfiı
‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘ — ‰‘‹Î_ ‰‘ …ı «˘‰ÌÁ ‹ÎÁfiÎ √Î‚Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ ¤J◊ ‹‚‰Î’ÎhÎ »ı ÷ıfiÌ √HÎ÷flÌ‹Î_
‰ı¿ıÂfifiÎ …ı Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı Á‹›√Î‚˘ ·ZÎ‹Î_
86. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — (1) ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl fiÌ«ı ≠‹ÎHÎıfiÎ flËıÂı —-
ÿıÂfi_ fiÎ‹ ÿˆÏfi¿ ±P›ÎÁ ¤J◊_
±˘VÀˇıÏ·›Î 12 ’ÎµLÕ £ (VÀ·Ì*√)
›fl˘’ ¬_Õ 1 ’ÎµLÕ £ (VÀ·Ì*√)
¤Îfl÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ≠‰ÎÁ ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì
Áı‰Î (‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚ ÷ıfiÎ ±P›ÎÁfiÌ
…√Î±ı ≠‰ÎÁ ’fl »ı ÷ı‹ Á‹∞ …ı ’Òw_ ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ ‹ı‚‰‰Î ÷ı
Ë¿ÿÎfl ◊÷Î Ë˘› ÷ıfiÎ ¿fl÷Î_ ±Õ‘_ ¤J◊_.
L› { Ì·ı L Õ 12 ’ÎµLÕ £ (VÀ·Ì*√)
›fiÎ¥ÀıÕ Ï¿_√Õ‹ 16 ’ÎµLÕ £ (VÀ·Ì*√)
›fiÎ¥ÀıÕ VÀıÀ˚Á ±˘Œ ±‹ıÏfl¿Î 30 Õ˘·fl $
(2) ±L› ÿıÂ˘‹Î_ ±P›ÎÁ flΩ ¤˘√‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰˘ ±P›ÎÁ ¤J◊Îfi˘
ÿfl ÿflı¿ Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿Îflı ¬ÎÁ ÏfiÏç÷ ¿›Î˝ ‹…⁄fi˘ flËıÂı.
(3) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Œfl…fiÌ …√Î ±fiı ±P›ÎÁfiÌ …√Î ±ı¿ … Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiı ‹‚÷Î flΩfiÎ
’√Îfl ±fiı ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ±ı¿ÏhÎ÷ fl¿‹, ÷ı fl¿‹ ¿fl÷Î_ ‰‘‰Ì Ωı¥±ı fiÏË, …ı ’√ÎflfiÌ fl¿‹
÷ı Œfl… ’fl Ë˘÷ I›Îflı ÷ıHÎı ±Î¿ÎflÌ Ë˘÷.
87. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ’©Ï÷ — (1) flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiı ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ
«Ò¿‰HÎÌ ÷ı ‹÷·⁄fiÎ ÷ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎfiı ±‘Ìfi flËıÂı ¿ı ÷ı ¿˘¥ V¿˘·flÂÌ’ / VÀÎ¥’ıLÕ ¿ı ±_Â¿Î·Ìfi fl˘…√ÎflÌ
‹ÎÀı ±L› ¿˘¥ ‹Ëıfi÷Îb_ ‹ı‚‰÷Î fi◊Ì.
(2) Ïfi›‹-77 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (5) fiÎ ¬_Õ (¬) fiÌ Ωı√‰Î¥ ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì »^À»ÎÀ ËıÃ‚
±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıHÎı ÷ıfiÎ
µ’ÎÕ ±Ï‘¿ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ‹Î_ ÏfiÏÿ˝p ≠‹ÎHÎ’hÎ ‹ı‚‰Ì ÷ıfiÎ ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ
±Î¿ÎflHÎÌfiÎ Ï⁄· ÁÎ◊ı ⁄ÌÕ‰_ ’ÕÂı.
(3) Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÎ ±P›ÎÁø‹‹Î_ ËÎ…flÌ ±ÎM›Î ⁄Î⁄÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿fl‰Î‹Î_ ±◊‰Î ’˘÷ı
…ı Á‹›fi_ ±P›ÎÁ ¤J◊_ ±Î¿Îflı· »ı ÷ı Á‹›fi˘ ÷ıHÎı µÏ«÷ µ’›˘√ ¿flı· »ı ÷ı‹ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl
44
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ¬Î÷flÌ ±Î’‰Î ÏfiWŒ‚ Ω› ÷ıfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiı ±Ï÷«Ò¿‰HÎÌ ◊Î› ÷ı fl¿‹ ’fl÷
…‹Î ¿flÎ‰‰ÎfiÌ ·ıÏ¬÷ ⁄Î_›‘flÌ ±Î’ı ±ı Âfl÷ı ÿflı¿ ‹ÏËfiÎfiÎ ±_÷ı ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ¿Î‹«·Îµ
«Ò¿‰HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(4) (¿) ‹ÎL› Á_V◊Î±˘fiÎ ¿˘¥ «˘yÁ ±P›ÎÁø‹fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ F›Îflı ±P›ÎÁ flΩ ¤Îfl÷‹Î_ √Î‚ı·
Ë˘› ±◊‰Î ⁄ÌΩ ±ı‰Î ÿıÂ‹Î_ ¿ı F›Î_ ¤Îfl÷Ì› Ï‹Âfi fi Ë˘› I›Î_ √Î‚ı· Ë˘›, I›Îflı
±P›ÎÁø‹˘‹Î_ ËÎ…flÌ ±ÎM›Î ⁄Î⁄÷fi_ µÏ«÷ ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ±P›ÎÁ
¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ¿flÂı, F›Îflı ±L› Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ±Î‰Ì
«Ò¿‰HÎÌ Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ¿flÂı.
(¬) ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌfiÎ Á‹◊˝fi‹Î_ fl…^ ¿fl‰ÎfiÎ ËÎ…flÌ ±_√ıfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ, Ωı ÷ı
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_V◊Î‹Î_ ±P›ÎÁ ¿fl÷˘ Ë˘› ÷˘ ÁhÎfiı ±_÷ı ±fiı ±L› Á_V◊Î‹Î_
±P›ÎÁ ¿fl÷˘ Ë˘› ÷˘ hÎHÎ ‹ÎÁ◊Ì ±˘»˘ fiÏË ÷ı‰Î Á‹›Î_÷flı, ‹˘¿·‰Î ’ÕÂı.
(5) (¿) ‹ÎL› ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁø‹‹Î_ ÷ı ±P›ÎÁfiÎ ¿Î›˝ø‹fi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ fi Ë˘› ±◊‰Î
Œ@÷ ÷ı … ±P›ÎÁfiÎ ¿Î›˝ø‹fi˘ ⁄fiı· fi Ë˘› I›Îflı ÷ıfiÎ Á‹› ¿ı‰Ì flÌ÷ı √Î‚‰Î‹Î_ ±ÎT›˘
ÿflfl˘…fiÎ ¿Î›˝ø‹fiÌ fl˘…fiÌÂÌ ÷ı‹… ±P›ÎÁ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁfiÎ ¿Î›˝ ’©Ï÷±˘ ±fiı
Á_«Î·fifi T›‰V◊Î±˘fi_ V‰w’ ÷ı‹… ±Î‰Ì ¿Î›˝’©Ï÷±˘ ¿ı T›‰V◊Î±˘ ¤Îfl÷‹Î_
±’fiÎ‰‰ÎfiÌ Â@›÷Î±˘ ÁÏË÷fi˘ ÁÒ«fi˘ ±_√ıfiÎ Á_’ÒHÎ˝ ±Ëı‰Î· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı, flΩ ‹_…^fl
¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiı ÁÌ‘ı ÁÌ‘Î ±◊‰Î Ï‹ÂfifiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ‹ÎflŒ÷ı ‹˘¿·‰˘ ’ÕÂı.
(¬) ±Î‰Ì fl˘…fiÌÂÌ ±fiı ±Ëı‰Î· ÿÂÎ˝‰ı ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÎ Á‹›fi˘ µÏ«÷ flÌ÷ı µ’›˘√
¿flı· »ı ÷˘ ¿ıÀ·Î Á‹› ‹ÎÀı ±P›ÎÁ ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰_ ÷ıfi˘ ÏfiHÎ˝› flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹
ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ·ıÂı.
88. ±P›ÎÁ ¤J◊Î µ’flÎ_÷ ±L› ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — Ïfi›‹-85 ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ï‰ÏÂp ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›fiÎ
Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁ ¤J◊Î ±◊‰Î ‹ÁÎŒflÌ
¤J◊Î ÏÁ‰Î›fi_ ¿˘¥’HÎ ¤J◊_ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì.
89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ıfiı
ÁÎ‹ÎL› flÌ÷ı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ «Ò¿‰Ì Â¿ÎÂı fiÏË, ’fl_÷ ±’‰Îÿw’ Á_Ωı√˘‹Î_ ±Î‰_ ¤J◊_ «Ò¿‰‰Î Áfl¿Îfl ‹_…^flÌ
±Î’Ì Â¿Âı.
90. ±P›ÎÁ ‹ÎÀıfiÌ ŒÌ fi˘ ¬«˝ — …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ıHÎı ÁÎ‹ÎL›
flÌ÷ı ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ ŒÌ fi˘ ¬«˝ ’˘÷ı … ¤˘√‰‰Îfi˘ flËıÂı, ’fl_÷ ±’‰Îÿw’ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ Áfl¿Îfl ±Î‰Ì
ŒÌ «Ò¿‰‰Î Áfl¿Îfl ‹_…^flÌ ±Î’Ì Â¿Âı —
’fl_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiı ‹‚÷Î flΩfiÎ ’√Îfl µ’flÎ_÷ ¿˘¥’HÎ ôÎ˘÷ ¶ÎflÎ ÏÂW›T≤ÏkÎ ¿ı VÀÎ¥’ıLÕ ‹ı‚‰÷Î
Ë˘› ±◊‰Î ÷ıfiı ±_Â¿Î·Ìfi fl˘…√ÎflÌ Á_⁄_‘ı ¿˘¥ ‹Ëıfi÷Îb_ ‹ı‚‰‰Î ±fiı flÎ¬Ì ·ı‰Î ‹_…^flÌ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘›, ÷˘ ÷ı‰Î ¿˘¥’HÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷ıfiı ŒÌ fiÎ ¬«˝fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿flÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
91. ±P›ÎÁ flΩ ⁄Îÿ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ — (1) Ωı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±P›ÎÁ flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’fl÷ ±ÎT›Î
ÏÁ‰Î› ±◊‰Î Œfl… ’fl ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄ÎÿfiÎ hÎHÎ ‰Ê˝fiÌ ±_ÿfl flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ¿ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊Î›
¿ı ±L›◊Î fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı, I›Îflı ÷ıHÎı fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· fl¿‹ ’fl÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı —-
(1) (¿) flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ¬flı¬fl fl¿‹, ±P›ÎÁ ¤J◊Î ŒÌ fi˘ ¬«˝, Ωı ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘,
‹ÁÎŒflÌ ±◊‰Î ±L› ¬«˝, ±_√ıfi˘ Áfl¿Îflı ¿flı· ¬«˝; ±fiı
45
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(1) (¬) ÷ıfi_ flÎ∞fiÎ‹_ V‰Ì¿Î›Î˝ ÷ÎflÌ¬ ’Ëı·Î_ ±◊‰Î ÷ıfiı ÏfiT≤kÎ ◊‰Î ¿ı ±L›◊Î fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı‰Î
’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı ÷ÎflÌ¬ ’Ëı·Î_ Ï‰ÿıÂÌ Áfl¿Îflı, ≠Ï÷WÃÎfi˘ ±ı ±fiı ÀˇVÀ˘
…ı‰Ì ±L› ¿˘¥ ±ı…LÁÌ±˘ ±P›ÎÁø‹ ±_√ı Ωı ¿˘¥ ¬«˝ ¿flı· ËÂı, ÷˘ ‹Î√HÎÌ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰÷Î_ ÷ı ¬«˝ ¿fl÷Î_ ⁄‹HÎÌ fl¿‹, Áfl¿ÎflÌ ·˘fi ’fl ‰¬÷˘‰¬÷ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î T›Î…fiÎ
ÿflı ◊÷Î T›Î… ÁÏË÷.
’fl_÷ ±Î Ïfi›‹fi_ ¿˘¥’HÎ fiÌ«ıfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ·Î√ ’ÕÂı fiÏË -
(1) ±P›ÎÁ flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œ›Î˝ ⁄Îÿ ÷⁄Ì⁄Ì ¿ÎflHÎ˘Áfl ÏfiT≤kÎ ◊‰ÎfiÌ
’fl‰Îfi√Ì …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ıfiı; ±◊‰Î
(2) ±P›ÎÁ flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl Œ›Î˝ ⁄Îÿ ¿˘¥ ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ¿ı V‰Î›kÎ Á_V◊Î‹Î_ ¿ı Áfl¿ÎflfiÎ
Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÌ ¿˘¥ Á_V◊Î‹Î_ fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ΩËıfl ÏË÷‹Î_ …ı ÷ı ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ¿ı V‰Î›kÎ Á_V◊Î ¿ı Á_V◊Î‹Î_ Á‹Î‰ıÂ
¿fl‰ÎfiÎ Ëı÷◊Ì ÷ıfiı Áfl¿ÎflfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ’Î»‚◊Ì ÏfiT≤kÎ ◊‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›.
(2) (¿) ±Î‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¤˘√‰ı· ±P›ÎÁ flΩfiÌ Âw±Î÷fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ÷ıfiÎ flΩfiÎ ¬Î÷Î‹Î_
…ı Ïfi›Ï‹÷ flΩ±˘ ÏÁ·¿‹Î_ ËÂı ÷ı flΩ±˘‹Î_ ±P›ÎÁ flΩ ’Ïfl‰Ï÷˝÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Âı. ±Î
Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩfiÎ ±fiÁ_‘Îfi‹Î_ ·Ì‘ı· flΩ±˘fiÎ ›˘B› ‹ı‚ ⁄ıÁÎÕ‰Î »÷Î_ Ωı
Ïfi›‹Ì÷ flΩ±˘fiÌ ‹ÎhÎÎ ±P›ÎÁ flΩ ¿fl÷Î_ ±˘»Ì ◊Î›, ÷˘ ¬ÒÀ÷Î Á‹›√Î‚Îfiı ±ÁÎ‘ÎflHÎ
flΩ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Ì ’ÕÂı.
(¬) ±P›ÎÁ flΩfiÎ ’Ïfl‰÷˝fifiı ’ÏflHÎÎ‹ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊÷Î flΩfi˘ ’√Îfl ÷ıHÎı
±Î¿Îflı· flΩfiÎ ’√Îfl ¿fl÷Î_ ±˘»˘ ◊÷˘ Ë˘› ÷˘ ÷ıHÎı ‰‘ÎflÎfiÌ fl¿‹ µ’fl˘@÷ ’ıÀÎ-Ïfi›‹
(1) ËıÃ‚ ◊÷Ì ‰ÁÒ·Î÷fiÌ fl¿‹ µ’flÎ_÷ ’fl÷ ±Î’‰Ì ’ÕÂı.
92. ⁄_‘HÎÌ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — (1) ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_ Ë˘› ÷ı‰Î ÿflı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ …ı±˘fiı F›Îflı ±P›ÎÁ
flΩ ±◊‰Î ÷ıfiÌ ‹t÷‹Î_ ‰‘Îfl˘ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘›, ÷ıfiÌ flΩ ±◊‰Î ÷ıfiÌ ‹t÷fiÎ ‰‘ÎflÎfiÌ Âw±Î÷
’Ëı·Î_ ÷ıHÎı fi‹ÒfiÎ-6 ±◊‰Î fi‹ÒfiÎ-7 ‹Î_ …ı ÷ı Ï¿VÁÎfiÁÎfl, ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi ⁄_‘HÎÌ¬÷, ±Î’‰_
’ÕÂı. F›Îflı ±Î‰Ì flΩ ¿ı flΩfiÌ ‹t÷‹Î_ ‰‘Îfl˘ Ωı ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹_…^fl
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ⁄_‘HÎÌ¬÷ ±Î Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı Á_·Bfi fi‹ÒfiÎ-8 ±◊‰Î fi‹ÒfiÎ-9 ‹Î_ Ï¿VÁÎfiÁÎfl ±Î’‰_
’ÕÂı.
(2) ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±ı …ı ÷ı ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ±◊‰Î ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄Ì
±Ï‘¿ÎflÌfiı ±ı ‹÷·⁄fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ‹˘¿·‰_ ’ÕÂı ¿ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±Î‰U›¿ ⁄_‘HÎÌ¬÷ ¿flÌ
±Î’ı· »ı.
93. ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁø‹fiÌ Âw±Î÷ — Ïfi›‹-77 ËıÃ‚ Ïfi›÷ ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ
‹_…^flÌfiı ±‘Ìfi flËÌ, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ≠ÎÅ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁø‹ V‰Ì¿ÎflÂı ±√fl Âw ¿flÌ Â¿Âı ±fiı
Ïfi›‹-85 fiı ±‘Ìfi flËÌfiı ÷ı ±_√ıfi_ ±P›ÎÁ ¤J◊_ ÷ı ±Î¿ÎflÌ Â¿Âı.
94. ⁄œ÷Ì, ’ıLÂfi, ≠‰fl÷Î (ÁÌÏfi›˘flÌÀÌ) flΩ ±fiı ¥ΩŒÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ — (1) ¥ΩŒÎ,
⁄œ÷Ì, ’ıLÂfi, ≠‰fl÷Î (ÁÌÏfi›˘flÌÀÌ) ±fiı flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩ, Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
(2) ±‘˝’√ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÌ ⁄Ì∞ flΩ µ’ÎÏ…˝÷ ¿fl‰Î ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi √Î‚ı· Á‹›√Î‚Îfiı ±Î
Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ K›Îfi‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı fiÏË.
46
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 8
≠¿ÌHÎ˝
95. flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Ë_√Î‹Ì ÷◊Î ±‰ı∞ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿ıLƒ Áfl¿Îfl ¿ı ¿˘¥’HÎ ±L›
flÎF› Áfl¿Îfl ËıÃ‚ Ë_√Î‹Ì ¿ı ±‰ı∞ ‘˘flHÎı fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘› ±fiı I›Îfl⁄Îÿ Œfl…‹Î_ ÷ÒÀ ’ÕuÎ ÏÁ‰Î› √…flÎ÷
Áfl¿Îfl ËıÃ‚ ÷ıfiı ¿Î›‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘ ÷ı‰Ì fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ÷˘ … ÏËÁÎ⁄‹Î_
·ı‰Î‹Î_ ±Î‰Âı, Ωı ±L› flÎF›fiÌ Áfl¿Îflı Ïfi›÷ ¿flı· Ïfi›‹˘ ¶ÎflÎ ÷ı ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ÷ÒÀ √H›Î ÏÁ‰Î›
÷ıfiı fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flÎ¬‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘÷ ±fiı ÷ıfiı ¿Î›‹ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘÷, ÷ı‰Ì fi˘¿flÌ flΩfiÎ Ëı÷
‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› ±fiı Ωı ÷ı ±L› Áfl¿Îfl √…flÎ÷ Áfl¿ÎflfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ Ë_√Î‹Ì ±fiı
±‰ı∞ ‘˘flHÎı ¿flı· fi˘¿flÌ Á_⁄_‘ı Á‹Îfi ≠Ïø›Î ±’fiÎ‰÷Ì Ë˘›.
96. ±ıÕ‰˘¿ıÀ …fifl·fiı flΩ — Ωı ±ıÕ‰˘¿ıÀ …fifl·fiı ’ÒflÎ Á‹› Áfl¿ÎflÌ Œfl…‹Î_ flÎA›Î fi Ë˘›, ’fl_÷ ÷ı‹fi˘
’√Îfl «˘yÁ ÿfl◊Ì fiyÌ ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘›, ÷˘ ÷ı‹fiı fiÌ«ı ≠‹ÎHÎı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı —-
(¿) Ωı Áfl¿Îflfiı ⁄ÌΩı ¿˘¥ ‰‘ÎflÎfi˘ ¬«˝ fi ◊‰Îfi˘ Ë˘›, ÷˘ µE« ±ÿÎ·÷fiÎ ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ’ÒflÎ
’√ÎflfiÌ flΩ. ±Î‰Ì flΩ Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎÎÂı.
(¬) » ‰Ê˝fiÌ Œfl… ⁄Îÿ Œ@÷ ±ı¿ … ‰¬÷ » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ fiËŸ ÷ı‰Ì ±‘˝’√ÎflÌ flΩ.
(√) ±Î¬Ì fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı ⁄Îfl ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı fiËŸ ÷ıÀ·Ì ±‘˝’√ÎflÌ
flΩ ±fiı F›Îflı ‹ËkÎ‹ ⁄Îfl ‹ÎÁfi˘ Á‹› ’Òfl˘ ◊¥ √›˘ Ë˘› ÷˘ ±’‰Îÿw’ı Ï¿VÁÎ‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì
‹_Õ‚fiÌ ¤·Î‹HÎ◊Ì ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiı ±Î‘Îflı » ‹ÎÁ ¿fl÷Î_ ‰‘ fiËŸ ÷ıÀ·Ì flΩ.
(CÎ) Ïfi›‹-60 ‹Î_ ÃflÎ‰ı·Ì Âfl÷˘±ı ±‘Ìfi ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ.
(«) ±Î Ïfi›‹fiÎ ¿˘¥’HÎ ¬_Õ ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ±L› ¿˘¥’HÎ ¬_Õ ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ÁÎ◊ı
Á_›˘Ï…÷ ¿flÌ Â¿ÎÂı.
97. ¿flÎflfiÎ ‘˘flHÎı fiÌ‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩfiÌ ‹_…^flÌ — ¿flÎfl ’fl fiÌ‹‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘ ’fl«ÒflHÎ flΩ ÏÁ‰Î› ±L› ¿˘¥’HÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩfiÎ Ë¿ÿÎfl ◊Âı fiÏË.
98. ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi◊Ì fi‰Î…‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — Ïfi›‹-96 fiÌ ÃflÎ‰ı· Âfl÷˘±ı
‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷˘ … ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı, Ωı ÷ı ’˘÷ÎfiÌ √ıflËÎ…flÌ
ÿflQ›Îfi ÷ıfiÌ Œfl… ⁄Ω‰‰Î Áfl¿Îflfiı ‰‘ÎflÎfi˘ ¬«˝ fi ◊Î› ÷ı‰Ì T›‰V◊Î ¿flı ±fiı ÷ıfiÌ ±Î‰Ì ±‘˝’√ÎflÌ
flΩfi_ ’Òflı’Òw_ ‹Îfiÿ˚‰ı÷fi ÷ıfiÌ …√Î±ı ÷ıfiÌ ±‰ı∞‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Ì T›„@÷fiı «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı.
±’‰Îÿ — ÷⁄Ì⁄Ì ¬Î÷ÎfiÎ ‹Îfiÿ ≠˘ŒıÁfl˘ ±fiı T›ÎA›Î÷Î±˘fiı ±Î Ïfi›‹ ·Î√ ’Õ÷˘ fi◊Ì.
99. ±_Â¿Î·Ìfi ±fiı Ï⁄fi Á÷÷ fi˘¿flÌfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩ — (1) ±‘˝’√ÎflfiÌ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L›
¿˘¥ ≠¿ÎflfiÌ flΩ fiÌ«ıfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı fiÏË —-
(1) ≠ÎÿıÏÂ¿ ¤ÎÊÎfiÎ ±_Â¿Î·Ìfi T›ÎA›Î÷Î±˘;
(2) ’ÒflÎ ’√ÎflfiÎ ‰‚÷fl◊Ì ¿Î‹ ¿fl÷Î ÷⁄Ì⁄Ì ¬Î÷ÎfiÎ ±_Â¿Î·Ìfi ≠ÎK›Î’¿˘ ±fiı
T›ÎA›Î÷Î±˘;
(3) ‹…^fl ¿Ï‹Ufifl ËıÃ‚fiÌ …\ÿÌ …\ÿÌ ¿«ıflÌ±˘‹Î_ fi˘¿flÌ‹Î_ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰÷˘ ±_Â¿Î·Ìfi
(VÀÎŒ) ¿‹˝«ÎflÌ√HÎ;
(4) ±_Â¿Î·Ìfi ≠ÎK›Î’¿˘, ‹ÿÿfiÌÂ ≠ÎK›Î’¿˘, T›ÎA›Î÷Î±˘ ±fiı ÏÂZÎ¿˘.
47
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(2) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ ‹‚‰Î’ÎhÎ ±‘˝’√ÎflÌ flΩfi_ ≠‹ÎHÎ Œfl… ’flfiÎ ÿflı¿ ‰Êı˝ ’_ÿfl Ïÿ‰Áfi_ flËıÂı.
fi˘Ó‘ — ±fiı¿ ‹ÏËfiÎ±˘‹Î_ ‰ËıÓ«Î›ı· ¬flı¬fl Œfl…fiÎ 365 Ïÿ‰Áfi_ ‰Ê˝ ±Î Ïfi›‹fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı
““Œfl… ’flfi_ ÿflı¿ ‰Ê˝”” ‹fiÎÂı.
(3) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ËıÃ‚ ±ı¿ÌÁ‹›ı ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ±Ï‘¿÷‹ ±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÎ ≠‹ÎHÎfiÌ ‹›Î˝ÿÎ fiı‰
Ïÿ‰ÁfiÌ flËıÂı ’fl_÷ ±ı Âfl÷ı ¿ı ÷ıÀ·Ì flΩ µ’ÎÏ…˝÷ ¿flÌ Ë˘›.
(4) ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ Œfl… ⁄Ω‰÷Î ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ‰ı¿ıÂfifiı ±Î√‚ ±◊‰Î ’Î»‚ ΩıÕÌfiı, ±‘˝’√ÎflÌ
flΩ ¤˘√‰Ì Â¿Âı, ’fl_÷ ⁄_fiı flÌ÷ı fiËŸ. ÷ı±˘fiı ‰ı¿ıÂfifiÎ Á‹› ‹ÎÀı ’Òfl˘ ’√Îfl ‹‚Âı ±fiı ÷ıfiÎ◊Ì
Áfl¿Îflfiı ‰‘ÎflÎfi˘ ¬«˝ fi ◊Î› ÷˘ ÷ı Œfl… ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘ — ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ‰ı¿ıÂfi ±Î√‚ ΩıÕÌfiı ¤˘√‰‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı‰Î
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ, ‰ı¿ıÂfi ’w_ ◊›ı ’˘÷ÎfiÎ ¿Î⁄Ò ⁄ËÎflfiÎ Á_Ωı√˘fiı ¿ÎflHÎı ËÎ…fl fi ◊¥ Â¿ı ÷ı‰Î
Ï¿VÁÎ‹Î_, ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ …ı ÷ı ¿ıÁfiÎ √HÎÿ˘Ê˘ µ’fl◊Ì ’˘÷ÎfiÎ Ï‰‰ı¿ÎÏ‘¿Îfl◊Ì ±Î‰Ì
±Ïfi›Ï‹÷÷Î ¬ÎÁ Ï¿VÁÎ ÷flÌ¿ı ‹ÎŒ ¿flÌ Â¿Âı.
(5) ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) fiÎ ¬_Õ (2) ‹Î_ µS·ı¬Î›ı· ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ¤Îfl÷◊Ì ±L› V◊‚ı, lÌ·_¿Î‹Î_,
fiı’Î‚‹Î_, ⁄‹Î˝‹Î_ ¿ı ±ıÕfi‹Î_ ±P›ÎÁ ±◊ı˝ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı, ’fl_÷ ±ı Âfl÷˘±ı
¿ı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ, Áfl¿ÎflfiÌ ¥E»Î Ë˘› ÷˘, ÷ı±˘ Áfl¿Îfl‹Î_ ‰‘‹Î_ ‰‘ ’Î_« ‰Ê˝fiÌ
fi˘¿flÌ ¿flÂı ±fiı ÷ı‹Î_ «Ò¿÷Î ≠Á_√ı ÷ı±˘ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ı‚‰ı· ⁄‘Ì … fl¿‹ Áfl¿Îflfiı
’fl÷ ¤fl’Î¥ ¿flÌ ±Î’Âı.
(6) ¿˘¥’HÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ Ïfi‹c¿fiÌ ‹t÷ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬˘ Á‘Ì ±‘˝’√ÎflÌ flΩ
·_⁄Î‰ÎÂı fiÏË.
(7) ±‘˝’√ÎflÌ flΩ Ë¿ ÷flÌ¿ı ‹Î_√Ì Â¿ÎÂı fiÏË.
100. ÂÎfl¿Î‹fiÎ Ï‹¿ıfiÌ¿, ‹¿Îÿ‹ ±fiı ÷Î·Ì‹ ’Î‹ı·Î ‹…^fl˘ (¿>·Ì) fiı flΩ — ¿ÚÏÊ Ï‰¤Î√‹Î_ ÂÎfl¿Î‹fiÎ
¿Î‹ ‹ÎÀı flÎ¬ı· ÂÎfl¿Î‹ Ï‹¿ıfiÌ¿, ‹¿Îÿ‹ ±fiı ÷Î·Ì‹ ’Î‹ı·Î ‹…^fl˘ (¿>·Ì) fiı —-
(1) ±ı¿ÌÁ‹›ı ±Ï‘¿÷‹ ÁÎÃ Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎfiı ±‘Ìfi, ÷ı‹HÎı ⁄Ω‰ı· Œfl…fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÎ ±ı¿
±√Ì›ÎflÎ_Â (1/11) ≠‹ÎHÎı flΩ ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı; ÷ı flΩ ‹ÎÀı flΩ ’fl …÷Î_ ’Ëı·Î_ ÷ıHÎı µ’Î…˝fi
¿flı· fl¿‹ …ıÀ·_ ‹ÎÏÁ¿ flΩ ¤J◊_ ÷ıfiı ±Î’Ì Â¿ÎÂı; ±fiı
(2) ¿‹˝«ÎflÌ±ı ’Î_« ‰Ê˝◊Ì ±˘»Ì fiÏË ±ıÀ·Ì fi˘¿flÌ ¿flı· ËÂı, ÷˘ ÷ı‹HÎı ⁄Ω‰ı· Œfl…fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÎ
‰‘ÎflÎfiÎ ±ı¿ ±√Ì›ÎflÎ_Â (1/11) ≠‹ÎHÎı flΩ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î‘Îflı ‹_…^fl ¿flÌ Â¿ÎÂı ±fiı
÷ı flΩ ‹ÎÀı ÷ıHÎı flΩ ’fl …÷Î_ ’Ëı·Î_fiÌ µ’Î…˝fi ¿flı· fl¿‹ ¿fl÷Î_ ±Õ‘Ì fl¿‹ …ıÀ·_ ‹ÎÏÁ¿ flΩ
¤J◊_ ÷ıfiı ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
48
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
≠¿flHÎ - 9
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
101. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — (√…flÎ÷ Áfl¿Îflı ±’fiÎ‰ı·Î) ‹_⁄¥ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 1959 fiÎ F›Î_
Á‘Ì flΩ ÁÎ◊ı ±fiw’ …ı ¿˘¥’HÎ Ïfi›‹˘ Á_⁄_Ï‘÷ Ë˘› ÷ı Ïfi›‹˘ ±Î◊Ì flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
’fl_÷ ±Î‹ flÿ ◊›ı·Î Ïfi›‹˘ ËıÃ‚ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿˘¥’HÎ ¿Î›˝ ±◊‰Î ¿˘¥ ’√·_ ±Î Ïfi›‹˘fiÌ Ωı√‰Î¥fiÎ
±‹·fiı ±Áfl ◊Âı fiÏË.
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ fiÎ‹ı ±fiı ÷ı‹fiÎ Ë¿‹◊Ì
(Á‘Ìfl ‹Î_¿Õ)
Áfl¿ÎflfiÎ ‹A› ÁÏ«‰
49
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
’ÏflÏÂp - 1
[…^±˘ Ïfi›‹-7 ±fiı 8]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
»ı ÷ı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
1 2 3 4 5 6 7
1. 9(23) Œfl… µ’fl ‰ËÌ‰ÀÌ ’_ÿfl Ïÿ‰Á ’_ÿfl Ïÿ‰Á

(«) ËÎ…fl ◊‰Î Ï‰¤Î√ Á ‘ Ìfi˘ Á ‘ Ìfi˘
ŒflÏ…›Î÷
fl˘¿ÎHÎfiÎ
Á‹›fiı
Ïfi›Ï‹÷ ¿fl‰Î
±_√ıfi˘ ±Ï‘¿Îfl
2. 9(34) ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ‰ËÌ‰ÀÌ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiÎ ’Î·fifiı

÷flÌ¿ı Ï‰¤Î√ ±‘Ìfi ’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ —-
±Ï‘¿ÎflÌfiı 1. ±Ï‘¿ÎflÌ ±˘‚¬Ì
ΩËıfl ¿fl‰Î Â¿Î› ÷ı‰Ì Á_V◊ÎfiÎ ‰ÕÎ
±_ √ ı Ë˘‰Î Ωı¥±ı.
2. ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ’√Îfl
‘˘flHÎfi˘ L›fi÷‹ ’√Îfl
Áfl¿ÎflfiÎ fiÎ›⁄ ÁÏ«‰fiÎ
’√Îfl ‘˘flHÎfiÎ L›fi÷‹
’√Îfl ¿fl÷Î_ ±˘»˘ fi
Ë˘‰˘ Ωı¥±ı.
3. ±Î ±Ï‘¿Îfl ¿ı‰‚
‰ËÌ‰À ¬Î÷ÎfiÎ ÁÏ«‰
¶ÎflÎ … ‰Î’fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı.
3. 9(52) ⁄ı ‹ÎÁ◊Ì ‰‘ ÿflı¿ ¿«ıflÌfiÎ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ‹ıÿ‰Îfl˘fiÌ ‹ÎL› ›ÎÿÌ
fiÏË ±ıÀ·Î flÎ…’ÏhÎ÷ ‰ÕÎ ËıÃ‚fiÎ ‰√˝-3 Ωı flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Á‹› ‹ÎÀı fiÌ …√Î ‘ÎflHÎ Ë˘› ÷˘ ÷ı‹Î_◊Ì
¿Î›˝¿ÎflÌ Ïfi‹c¿ ¿flfiÎfl Áfl¿ÎflÌ Ïfi‹c¿˘ ±Î’‰Ì.
¿fl‰Î ±_√ı ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±Î‰Ì ⁄‘Ì Ïfi‹c¿˘fiÌ
ΩHÎ ÁI‰flı Ïfi‹c¿
±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿fl‰Ì.
50
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
4. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ ÷‹Î‹ ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ 1. ‹ÎL› ¿flı· ¤fl÷Ì Ïfi›‹˘fiÎ
¿fl÷Î_ ‰‘ ¬Î÷ÎfiÎ ËıÃ‚fiÌ ‰√˝-2 ±Î‘Îflı Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
fiÏË ÷ıÀ·Î ‰ÕÎ±˘ fiÌ …√Î ‘ÎflHÎ 2. ⁄œ÷Ì ±◊‰Î ⁄ÿ·Ì
Á‹› ‹ÎÀı ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ÏÁ‰Î›fiÌ Ïfi‹c¿˘ ΩËıfl¬⁄flfiÎ
¿Î›˝¿ÎflÌ Ïfi‹c¿˘ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹ÎK›‹◊Ì ¿fl‰Ì.
¿fl‰Î ±_√ı 3. Ïfi‹c¿˘ ±_√ıfi˘ ±Ëı‰Î·
ÁI‰flı Áfl¿Îflfiı ‹˘¿·Ì ±Î’‰˘.
4. ÁÌ‘Ì ¤fl÷ÌfiÎ L›Òfi÷‹ ’√Îfl
‘˘flHÎ µ’fl Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
5. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
’Á_ÿ√Ì ›ÎÿÌ flÎ¬‰Î‹Î_ ±Î‰Ì
Ë˘› ÷˘ ÷ı‹Î_◊Ì ⁄œ÷Ì µ’flfiÌ
Ïfi‹c¿˘ ¿fl‰Ì.
5. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ 1. ÏÂZÎHÎ ÏÂZÎHÎ ±Î’‰Î µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4 fiÎ

¿fl÷Î_ ‰‘ Ïfi›Î‹¿ Á_⁄_‘ı ŒflΩı Ï¿VÁÎ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı·
fiÏË ÷ıÀ·Î 2. Àı¿Ïfi¿· ⁄Ω‰÷Î ÷ı‹fiÎ Âfl÷˘±ı.
Á‹› ‹ÎÀı ÏÂZÎHÎ Ïfi›Î‹¿ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚fiÎ
¿Î›˝¿ÎflÌ 3. ±Îfl˘B›, ‰√˝-1 fiÌ …√Î
Ïfi‹c¿ ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘
‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿fl‰Î ±_√ı. ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı.
ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl.
6. 9(52) ÷Î·Ì‹ ±_√ı flΩ ±_√ı ’Õı·Ì ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4

≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ¬Î·Ì …√Î±˘‹Î_ ËıÃ‚fiÎ ÷‹Î‹ fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_
‹˘¿·‰Î‹Î_ Ïfi‹c¿ ¿fl‰Îfi˘ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÿÂÎ˝‰ı· Âfl÷˘±ı
±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿Îfl ‘flÎ‰÷Î
¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ¿˘¥’HÎ
V◊Îfiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ
Ïfi‹c¿ ¿fl‰Î
±_ √ ı
51
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
7. 9(60) ’ıLÂfi ‹_…^fl (1) ÁÏ«‰Î·›fiÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ

¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‰ËÌ‰ÀÌ ¬Î÷Î±˘ ⁄Î⁄÷‹Î_
¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ
(2) ÿflı¿ ¬Î÷ÎfiÎ ÏÁ‰Î›fiÎ ‰√˝-1 ±fiı
µ’fl ‹…⁄
‰ÕÎ ‰√˝-2 fiÎ ÷‹Î‹ …
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_
‰√˝-hÎHÎ ±fiı ‰√˝-

(3) Ïfi‹c¿ µ’fl ‹…⁄ «Îfl fiÎ ÷‹Î‹ …
±Ï‘¿ÎflÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ
⁄Î⁄÷‹Î_
8. 27 (1) ·ıHÎÌ ±fiı ‰ËÌ‰ÀÌ ±Î Ïfi›‹˘ ±ı Âfl÷ı ¿ı ≠ÎÅ

‹‚‰Î’ÎhÎ ≠ÎÅ ¬Î÷Î±˘, ËıÃ‚ flΩ, ±‘Î˝’√ÎflÌ
flΩ, ±‘Î˝’√ÎflÌ ¬Î÷Î±˘fiÎ ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ ±fiı
flΩ ±◊‰Î ‰ÕÎ ±fiı ·ıHÎÌ flΩ w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ
w’Î_÷flÌ÷ flΩ ¿«ıflÌ±˘fiÎ ¿<· flÎÂÌ 240
‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ‰ÕÎ. Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_
ÁkÎÎ. ‰‘‰Ì fi Ωı¥±ı.
(2) ±ÁÎ‘ÎflHÎ - µ’fl ‹…⁄ - 540 Ïÿ‰Á ±ı Âfl÷ı ¿ı Ωı flΩ ≠ÎÅ

flΩ ‹_…^fl Á‘ÌfiÌ fl¿‹ flΩ ±fiı / ±◊‰Î
¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ. ±‘Î˝’√ÎflÌ flΩ ±fiı /
±◊‰Î w’Î_÷Ïfl÷ flΩ
ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘› ÷ı‰Ì flΩfiÌ ¿<·
flÎÂÌ 400 Ïÿ‰Á ¿fl÷Î_
‰‘‰Ì fi Ωı¥±ı.
52
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
(3) ±ÁÎ‘ÎflHÎ ‰ËÌ‰ÀÌ (1) F›Îflı flΩfiÌ ¿<· fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÌ

flΩ ‹_…^fl ¬Î÷ flÎÂÌ 540 Ïÿ‰Á ÁË‹Ï÷ ÁÎ◊ı.
¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ. ¿fl÷Î_ ‰‘ Ë˘›.
(2) F›Îflı ≠ÎÅ flΩ
±fiı / ±◊‰Î
±‘Î˝’√ÎflÌ flΩ ±fiı /
±◊‰Î w’Î_÷Ïfl÷ flΩ
ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
Ë˘› I›Îflı flΩfiÌ ¿<·
flÎÂÌ 400 Ïÿ‰Á
¿fl÷Î_ ‰‘‰Ì fi Ωı¥±ı.
(4) ¬ÎÁ ‰ËÌ‰ÀÌ Ïfi›‹ ËıÃ‚ fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÌ

±Â@÷÷Î flΩ ¬Î÷ ‹‚‰Î’ÎhÎ ÁË‹Ï÷ ÁÎ◊ı.
±fiı ËÎ˜V’ÌÀ·
flΩ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ
ÁkÎÎ.
9. 39 ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ÷ıfiı ’ıLÂfi Á_’ÒHÎ˝

’ÒHÎ˝÷— ±fiı ¿Î›‹Ì ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁkÎÎ
flÌ÷ı ‰‘ fi˘¿flÌ ÁZÎ‹
‹ÎÀı ±Â@÷ ΩËıfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ
¿flı· Ë˘› ÷ı‰Î
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
ÁkÎÎ.
10. 44 flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ⁄Îÿ flΩ ‹_…^fl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÌ

√ıflËÎ…fl Áfl¿ÎflÌ ¿flfiÎfl flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì ÷ıfiÎ
¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ‰ËÌ‰ÀÌ Ïfi›_hÎHÎ ËıÃ‚
‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ’fl÷ ◊Âı ±ı Âfl÷ı,
ÁkÎÎ. Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ.
53
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ ≠¿Îfl Á˘Ó’‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
1 2 3 4 5 6 7
11. 69 ≠ÁÒÏ÷ flΩ ‹_…^fl ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ÷ı‹fiÌ ËıÃ‚fiÎ

¿fl‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±˘ ±_√ı.
12. 72 ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¬Î÷ÎfiÎ ÁÏ«‰˘ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ

±fiı ±√fl ±¿V‹Î÷
73 ◊›ı· ¥Ω ‹ÎÀı
¬ÎÁ ±Â@÷÷Î
flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Îfi˘
±Ï‘¿Îfl.
13. 75 Áfl¿ÎflÌ …ËÎΩı Ïfi›‹-37 ËıÃ‚ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ

µ’fl ÷⁄Ì⁄Ì flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl
ÁÎfl‰Îfl ËıÃ‚fiÎ ¿˘¥’HÎ ÁZÎ‹
±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ.
÷ı‹fiÌ ‹Î_ÿ√Ì ±_√ı
ÁkÎÎ.
54
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
’ÏflÏÂp - 2
[…^±˘ Ïfi›‹-9 (34)]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Ï‰Ï‰‘ Ïfi›‹ Á‹E«›˘fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı
¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ«
1.0 ¿ÚÏÊ, ÁË¿Îfl ±fiı √˛ÎQ› Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
1.1 Áfl¿ÎflfiÎ ÁÏ«‰
1.2 ¿ÚÏÊ Ïfi›Î‹¿
1.3 ’Â’Î·fi Ïfi›Î‹¿
1.4 ¬Î_Õ Ïfi›Î‹¿
1.5 Ïfi›Î‹¿, ÁË¿ÎflÌ ‹_Õ‚Ì±˘
1.6 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ flÎF› ÁË¿ÎflÌ L›Î›’_«
1.7 ⁄Î√Î›÷ Ïfi›Î‹¿
2.0 ÏÂZÎHÎ Ï‰¤Î√ —
2.1 Áfl¿ÎflfiÎ (ÏÂZÎHÎ) ÁÏ«‰
2.2 Áfl¿ÎflfiÎ ÁÏ«‰ (÷Î_ÏhÎ¿ ±fiı µE« ÏÂZÎHÎ)
2.4 µE«÷fl ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl
2.4 ¿Ï‹Ufifl, ‹K›Îé ¤Îı…fi ±fiı ÂÎ‚Î±Îı
2.5 Ïfi›Î‹¿, ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ
2.6 Ïfi›Î‹¿, ÷Î_ÏhÎ¿ ÏÂZÎHÎ
2.7 Ïfi›Î‹¿, ±ıfi.ÁÌ.ÁÌ.
2.8 Ïfi›Î‹¿, flÎF› ’Ïfl›˘…fiÎ √…flÎ÷ ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ ’ÏflWÎÿ
2.9 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_ÂÎı‘fi ±fiı ÷Î·Ì‹ ’ÏflWÎÿ
2.10 Ïfi›Î‹¿, ÁÎZÎfl÷Î ±fiı Ïfifl_÷fl ÏÂZÎHÎ
2.11 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ ‹ÎK›Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ ⁄ÎıÕÛ
2.12 √…flÎ÷ ≠Î◊Ï‹¿ ÏÂZÎHÎ L›Î›’_«, ±‹ÿÎ‰Îÿ
2.13 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ÂˆZÎÏHÎ¿ Àı¿fiÎı·Îı∞ ¤‰fi
2.14 ±K›ZÎ, √…flÎ÷ flÎ…› ’flÌZÎÎ ⁄ÎıÕ˝
2.15 flÎF› ’Ïfl›˘…fiÎ Ïfi›Î‹¿
2.16 ±K›ZÎ, Àı¿Ïfi¿· ’flÌZÎÎ ⁄ÎıÕÛ
3.0 ∂Ω˝ ±fiı ’ıÀˇ˘¿ı‹Ì¿· Ï‰¤Î√ —
3.2 ‹A› Ï‰z÷ ≥LV’ı¿Àfl ±fiı Ï‰z÷‰ıflÎ Á‹ÎË÷Î˝
3.3 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ Ï‰z÷ Ïfi›‹fi ±Î›˘√
3.4 ’ıÀˇÎıÏ·›‹ Ïfi›Î‹¿
4.0 fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√ —
4.2 Ïfi›Î‹¿, ÏËÁÎ⁄ ±fiı Ï÷ΩıflÌ±˘
4.3 ¿Ï‹Ufifl, ‰ı«ÎHÎ‰ıflÎ
4.4 ≠‹¬, √…flÎ÷ ‰ı«ÎHÎ‰ıflÎ L›Î›’_«
4.5 ‰Ì‹Î Ïfi›Î‹¿
4.6 Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠ÎıÏ‰ÕoÀ ŒoÕ
55
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
’.0 ±¯Î , fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ ±fiı √˛ÎË¿ÎıfiÌ ⁄Î⁄÷ÎıfiÎı Ï‰¤Î√ —
5.2 fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ, Ïfi›Î‹¿
’.3 ±¯Î Ïfi›Î‹¿
’.4 ±¯Î ±fiı fiÎ√Ïfl¿ ’fl‰ÃÎ Ïfi›_hÎ¿
5.5 flÏ…VÀˇÎfl, √˛ÎË¿ ÷¿flÎfl Ïfi‰ÎflHÎ ±Î›˘√
5.6 Ïfi›_hÎ¿, ÷˘· ±fiı ‹Î’ Ï‰iÎÎfi
6.0 ‰fi ±fiı ’›Î˝‰flHÎ Ï‰¤Î√ —
6.2 ±√˛ ‹A› ‰fi Á_flZÎ¿
6.3 ‰fi Á_flZÎ¿
7.0 ÁÎ‹ÎL› ‰ËÌ‰À Ï‰¤Î√ —
7.2 flÎ…›’Î·lÌfiÎ ÁÏEÎ‰
7.3 flÎ…›’Î·lÌfiÎ B≤Ë Ïfi›Î‹¿
7.4 ÷’ÎÁ ¿Ï‹Ufifl ±fiı ÁP› ÁÏ«‰, Á÷÷ ÷¿ıÿÎflÌ Áı·
7.5 ±◊˝ÂÎjÎ ±fiı ±Î_¿ÕÎÂÎjÎ Ïfi›Î‹¿
7.6 ‹ÒS›Î_¿fi Ïfi›Î‹¿
7.7 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ΩËıfl Áı‰Î ±Î›Îı√
7.8 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ √ÎˆHÎ Áı‰Î ’Á_ÿ√Ì ‹_Õ‚
7.9 ‹A› Á_’Îÿ¿, √…flÎ÷ Ï…S·Î Á‰˝ Á_√˛Ë
7.10 ¤ÎWÎÎ Ïfi›Î‹¿
7.11 ÷Î·Ì‹ ¿Ï‹Ufifl ±fiı Ïfi›Î‹¿, ÁflÿÎfl ’Àı· flÎ…› ‰ËÌ‰ÀÌ ¤‰fi
7.12 Ïfi‰ÎÁÌ ±Î›¿÷, fi‰Ì ÏÿSËÌ
7.13 ÁÏ«‰, BÎ…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î L›Î›’_«
7.14 flÏ…VÀˇÎfl, ‹ÎfifiÌ› ·˘¿Î›@÷ ¿«ıflÌ
7.15 ÁÏ«‰, flÎ…› «Ò_ÀHÎÌ ’_«
8.0 ±ÎflÎıB› ±fiı ’Ïfl‰Îfl ¿S›ÎHÎ Ï‰¤Î√ —
8.2 ±ÎflÎıB›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹Ufifl
8.3 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (±Îfl˘B›), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.4 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (÷⁄Ì⁄Ì), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.5 ±Ï‘¿ Ïfi›Î‹¿ (÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ), ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ¿Ï‹UfiflfiÌ ¿«ıflÌ
8.6 ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î Ïfi›Î‹¿ (¿Î‹ÿÎfl flÎF› ‰Ì‹Î ›˘…fiÎ)
8.6 Ïfi›Î‹¿, ¤Îfl÷Ì› ÷⁄Ì⁄ ’©Ï÷ ±fiı ËÎıÏ‹›Îı’ı◊Ì
8.7 ¿Ï‹Ufifl, ±Lfi ±fiı ±˙Ê‘ Ïfi›_hÎHÎ ‰ËÌ‰ÀÌ Á_V◊Î ÷_hÎ
8.8 ‹K›V◊ ÷⁄Ì⁄Ì ¤_ÕÎfl Á_V◊ÎfiÎ ¤_ÕÎfl‘Îfl¿ Ïfi›Î‹¿
9.0 B≤Ë Ï‰¤Î√ —
9.2 ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ±fiı ‹ËÎÏfiflÌZÎ¿
9.3 ‹ËÎÁıfiÎ’Ï÷, Ë˘‹ √ÎÕ˝˚{
9.4 ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiflÌZÎ¿, ’˘·ÌÁ ¿˘QM›Àfl ÁıLÀfl
56
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
9.5 …ı·˘fiÎ ¥LV’ı@Àfl …fifl·
9.6 ‰ÎËfi-T›‰ËÎfl Ïfi›Î‹¿
9.7 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ÷¿ıÿÎflÌ ±Î›˘√
9.8 ÁˆÏfi¿ ¿S›ÎHÎ Ïfi›Î‹¿
9.9 fiÎ√Ïfl¿ Á_flZÎHÎ Ïfi›Î‹¿
9.10 Ïfi›Î‹¿, L›Î› ÁËÎ›¿ Ï‰iÎÎfi ≠›˘√ÂÎ‚Î
9.11 ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ’O·Ì¿ ≠ÎıÁÌ¿›Âfi
9.13 ¿Ï‹Ufifl ±fiı ±Ï‘¿ ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿, fiÂÎ⁄_‘Ì ±fiı ±Î⁄¿ÎflÌ …¿Î÷
9.13 ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfi›Î‹¿ ±fiı Ïfi›Î‹¿, ·Î_« wr÷ Ï‰flÎı‘Ì ¬Î÷
10.0 µz˘√˘ ±fiı ¬ÎHÎ¿Î‹ Ï‰¤Î√ —
10.2 µz˘√ ¿Ï‹Ufifl
10.3 ¿ÀÌfl µz˘√ ¿Ï‹Ufifl
10.3 ¤ÒV÷fl Ï‰iÎÎfi ±fiı ¬ÎHÎ¿Î‹ ¿Ï‹Ufifl
10.5 Ïfi›Î‹¿, Áfl¿ÎflÌ ‹ƒHÎ ±fiı ·ı¬fi ÁÎ‹√˛Ì
10.6 ≠‰ÎÁfi ¿Ï‹Ufifl
10.7 «Ò¿‰HÎÌ ¿Ï‹Ufifl
10.8 T›Î’Îfl ±fiı ‰ÎÏHÎF› ¿Ï‹Ufifl
11.0 ‹ÎÏË÷Ì ±fiı ≠ÁÎflHÎ Ï‰¤Î√ —
11.2 ‹ÎÏË÷Ì Ïfi›Î‹¿
11.3 ‹fiÎıfl…fi ¿fl ¿Ï‹Ufifl
12.0 fi‹˝ÿÎ ±fiı …‚ Á_’ÏkÎ Ï‰¤Î√ —
12.2 ‹A› ¥…fiıfl˘
12.3 ‰÷˝‚fiÎ ±Ï‘ZÎ¿ ¥…fiıfl˘
12.4 …‚Á_’ÏkÎ ÷’ÎÁ ‰÷˝‚fiÎ ±Ï‘ZÎ¿ ¥…fiıfl˘
12.5 ZÎıhÎ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
12.6 ±Ï‘¿ ¿·ı@Àfl˘ (ÏÁ_«Î¥)
12.7 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ¥…fiıflÌ Á_Â˘‘fi Á_V◊Î
12.8 ÏËÁÎ⁄Ì ‹A› Ïfi›_hÎ¿ (fi‹˝ÿÎ ›˘…fiÎ)
13.0 l‹ ±fiı flÎı…√Îfl Ï‰¤Î√ —
13.2 ‹…\fl ¿Ï‹Ufifl
13.3 √˛Î‹ ‹…\fl ¿Ï‹Ufifl
13.4 flÎı…√Îfl ±fiı ÷Î·Ì‹ Ïfi›Î‹¿
13.5 flÏ…VÀˇÎfl, ±ÎˆzÎıÏ√¿ ±ÿÎ·÷ ±fiı ‰ı÷fi ⁄ÎıÕÛ
13.6 flÏ…VÀˇÎfl, ‹…\fl ±ÿÎ·÷
14.0 ¿Î›ÿÎ ÔÏ‰¤Î√ —
14.2 ±ıÕ‰Îı¿ıÀ …fifl·
14.3 «ıflÌÀÌ ¿Ï‹Ufifl
57
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
14.4 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, V‹Îı· ¿Îı{ ¿ÎıÀÛ
14.5 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, ÁÌ‰Ì· ¿ÎıÀ˝, ±‹ÿÎ‰Îÿ
14.6 Ï…S·Î ±fiı ÁıÂLÁ ……
14.7 ±ÎıÏŒÂÌ›· ÀˇVÀÌ ±fiı ±ıÕÏ‹ÏfiVÀˇıÀfl …fifl·
14.8 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, ÁÌÀÌ ÁÌ‰Ì· ±ıLÕ ÁıÂLVÎ ¿ÎıÀÛ.
14.9 fl∞VÀˇÎfl, √…flÎ÷ ËÎ≥¿ÎıÀÛ
14.10 √…flÎ÷ flÎ…› ¿ÎfiÒfiÌ Áı‰Î ÁkÎÎ ‹_Õ‚fiÎ ÁP› ÁÏ«‰
14.11 ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ, Œı‹Ì·Ì ¿ÎıÀÛ
14.12 ÏfiflÌZÎ¿ ±Ï‘¿ÎflÌ (¿ÎıÀÛ ŒÌ{) ±fiı ËÎıº˚ÎfiÌ w±ı ‹A› ÏfiflÌZÎ¿ (¿ÎıÀÛ ŒÌ{)
14.13 flÏ…VÀˇÎfl, √…flÎ÷ ΩËıfl ⁄Î_‘¿Î‹ ¿flÎfl Á_⁄_‘Ì ÷¿flÎfl ·‰Îÿ L›Î›’_«
15.0 ’_«Î›÷, √˛Î‹ B≤Ë Ïfi‹Î˝HÎ ±fiı √˛ÎQ› Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
15.2 Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
15.3 √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
15.4 ÁÏ«‰, √…flÎ÷ ’_«Î›÷ Áı‰Î ’Á_ÿ√Ì ‹_Õ‚
15.5 Ïfi›Î‹¿, flÎ…› √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ±fiı ’_«Î›÷Ì flÎ… Á_V◊Î
15.6 √˛Î‹ Ï‰¿ÎÁ ¿Ï‹Ufifl
16. ‰ˆ‘ÎÏfi¿ ±fiı Á_ÁÏÿ› ⁄Î⁄÷ÎıfiÎı Ï‰¤Î√ —
17.0 ⁄_ÿflÎı ±fiı ‹IV›ÎızÎı√ Ï‰¤Î√ —
17.2 ‹IV›˘z˘√ ¿Ï‹Ufifl
18.0 ‹ËıÁÒ· ÏTÎ¤Î√ —
18.2 Ï…S·Î ¿·ı¿Àfl
18.3 …‹Ìfi Á‘ÎflHÎÎ ¿Ï‹Ufifl
18.4 ≠‹¬, √…flÎ÷ ‹ËıÁÒ· L›Î›’_«
18.5 flÎË÷ Ïfi›Î‹¿
18.6 ÁÏ«‰ (±’Ì·˘)
18.7 ÁıÀ·‹ıLÀ ¿Ï‹Ufifl ±fiı …‹Ìfi ÿŒ÷fl Ïfi›Î‹¿
18.8 ÁÏ≠LÀıLÕıLÀ ±ÎıŒ VÀıQ’Á
18.9 ≥LV’ı¿Àfl …fifl· ±ÎıŒ fl∞VÀˇıÂfi
19.0 ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√ —
19.2 ‹A› ≥…fiıfl
19.3 ‹A› V◊’Ï÷ ±fiı fi√fl Ïfi›˘…¿
19.5 Ïfi›Î‹¿, VÀˇÎŒ ÀˇıfiŸ√ ¿Îı·ı…
19.6 Ïfi‰ÎÁfi Ïfi›Î‹¿
19.7 µ’‰fi ±fiı ⁄√Ì«Î Ïfi›Î‹¿
19.8 ‰÷˝‚fiÎ ±‘ÌZÎ¿ ¥…fiıfl˘
20.0 ÁÎ‹Î∞¿ L›Î› ±fiı ±Ï‘¿ÎflÌ÷Î Ï‰¤Î√ —
58
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
20.2 Ïfi›Î‹¿, Á‹Î… ÁflZÎÎ
20.3 Ïfi›Î‹¿, ±fiÁÒÏ«÷ ΩÏ÷ ¿S›ÎHÎ
20.4 Ïfi›Î‹¿, Ï‰¿Á÷ÌΩÏ÷ ¿S›ÎHÎ
20.5 Ï‰¿·Î_√ ¿Ï‹Ufifl
21.0 ÂËıflÌ Ï‰¿ÎÁ ±fiı ÂËıflÌ B≤Ë Ïfi‹Î˝HÎ Ï‰¤Î√ —
21.2 ‹A› fi√fl Ïfi›Îı…¿
21.3 fi√fl’ÎÏ·¿Î Ïfi›Î‹¿
22.0 fl‹÷√‹÷, ›‰Î ±fiı ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ÏTÎ¤Î√ —
22.2 ¿Ï‹Ufifl, ›‰¿ Áı‰Î ±fiı ÁÎ_V¿ÚÏ÷¿ ≠T≤ÏkÎ±Îı
22.3 Á_√˛ËÎ·› Ïfi›Î‹¿
22.4 ’flÎ÷I‰ Ïfi›Î‹¿
22.5 ±Ï¤·ı¬Î√Îfl Ïfi›Î‹¿
22.6 √˛_◊Î·› Ïfi›Î‹¿
22.7 Ïfi›Î‹¿, √…flÎ÷ ¬ı·¿<ÿ ÁkÎÎ‹_Õ‚
23.0 ‹ÏË·Î ±fiı ⁄Î‚ Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√ —
23.2 ¿Ï‹Ufifl, ‹ÏË·Î ±fiı ⁄Î‚ Ï‰¿ÎÁ Ï‰¤Î√
24.0 Ï‰iÎÎfi ±fiı ≠ÎˆzÎıÏ√¿ Ï‰¤Î√ —
25.0 √…flÎ÷ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î ÁÏ«‰Î·› —
25.1 √…flÎ÷ Ï‰‘ÎfiÁ¤Î ÁÏ«‰Î·›fiÎ ÁÏ«‰
59
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
’ÏflÏÂp - 3
[…^±˘ Ïfi›‹-39]
‰ı¿ıÂfi / fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ«
Ïfi›‹-5 fiÌ Âfl÷˘ ’Ïfl’ÒHÎ˝ ◊›ı◊Ì fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ‰√˘˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î
√HÎÎÂı —-
1 (¿) ÏÂZÎHÎ ¬Î÷Î ËıÃ‚ —
‰ËÌ‰ÀÌ ±fiı ÏfiflÌZÎ¿ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ±fiı ÷ı‹fiÎ ‹Ëı¿‹ ÏÁ‰Î›fiÎ ÂÎ‚Î±˘ ÷◊Î ¿˘·ıΩıfiÎ ÂˆZÎÏHÎ¿
¬Î÷ÎfiÎ ÷‹Î‹ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘.
fi˘Ó‘ — fiÌ«ıfiÎ ‰√˘˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
—-
(1) ¿Î˜·ıΩı ÁÏË÷fiÌ ÷‹Î‹ ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_V◊Î±˘fiÎ ¿Îfl¿<fi˘ ±fiı ±L› ÿN÷flÌ (‹ÌfiÌVÀÌflÌ±·)
¿‹˝«ÎflÌ±˘;
(2) ¿Î˜·ıΩı ÁÏË÷fiÌ ÷‹Î‹ ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_V◊ÎfiÎ √˛_◊’Î·˘ ÷◊Î ‹ÿÿfiÌÂ √˛_◊’Î·˘;
(3) Áfl¿ÎflÌ ¿Î˜·ıΩıfiÎ fl∞VÀˇÎfl˘;
(4) ÂˆZÎÏHÎ¿ Á_V◊Î±˘fiÌ ¿«ıflÌ±˘ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı·Î ‰√˝-4 fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±˘.
2. ±Îfl˘B›, ÷⁄Ì⁄Ì, ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fi Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ ËıÃ‚ —
(¿) Áfl¿ÎflÌ ÷⁄Ì⁄Ì ¿Î˜·ıΩı‹Î_, fiÌ«ıfiÎ ÏÁ‰Î›fi˘, ’ÒHÎ˝¿Î·Ìfi ÂˆZÎÏHÎ¿ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎ;
(1) ¿Î˜·ı…fiÎ ±Î«Î›˝fi˘ Ë˘t˘ ‘ÎflHÎ ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ;
(2) fl˘√Ï‰iÎÎfifiÎ ≠ÎK›Î’¿;
(3) fl˘√Ï‰iÎÎfifiÎ T›ÎA›Î÷Î;
(4) ∞‰Îb Ï‰iÎÎfifiÎ T›ÎA›Î÷Î;
(5) Á˙◊Ì ÁÌÏfi›fl Ë˘› ÷ı‰Î fl˘√Ï‰iÎÎfifiÎ …^Ïfi›fl T›ÎA›Î÷Î; ±fiı
(6) Á˙◊Ì ÁÌÏfi›fl Ë˘› ÷ı‰Î ∞‰Îb Ï‰iÎÎfifiÎ …^Ïfi›fl T›ÎA›Î÷Î.
fi˘Ó‘ — Áfl¿ÎflÌ ÿ_÷ ¿Î˜·ı… ±fiı Ï«Ï¿IÁÎ·›‹Î_ Ïfi›@÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î fiÌ«ıfiÎ ’ÒHÎ˝¿Î·Ìfi ÂˆZÎÏHÎ¿
¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiı fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı —-
(1) ÿ_÷Ï‰iÎÎfifiÎ ≠ÎK›Î’¿ ÷◊Î ÿ_÷ ÂS› Ï«Ï¿IÁ¿ (ÕıLÀ· Á…˝fi);
(2) ÿ_÷ Ï‰iÎÎfifiÎ T›ÎA›Î÷Î;
(3) ÿ_÷ ÂÎjÎfiÎ ’ÒHÎ˝¿Î·Ìfi ÏfiÿÂ˝¿.
3. ±Î›‰ı˝ÿ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ ËıÃ‚fiÎ -
(¿) Áfl¿ÎflÌ ±Î›‰ı˝Ïÿ¿ ¿Î˜·ıΩıfiÎ fiÌ«ı ÿÂÎ˝‰ı· ’ÿ‘Îfl¿˘ —-
(1) ÂflÌfl Ï‰iÎÎfi, ∞‰Îb Ï‰iÎÎfi ±fiı ±Îfl˘B› Ï‰iÎÎfifiÎ T›ÎA›Î÷Î.
(2) ƒT›√HÎ ±fiı flÁÂÎjÎfiÎ T›ÎA›Î÷Î.
(3) fl˘√ ÏfiÿÎfifiÎ …^Ïfi›fl T›ÎA›Î÷Î.
(4) ¤˙Ï÷¿ Ï‰iÎÎfi, flÁÎ›HÎ Ï‰iÎÎfi ±fiı ∞‰Ï‰iÎÎfifiÎ T›ÎA›Î÷Î.
(5) ÂflÌfl fl«fiÎ Ï‰iÎÎfifiÎ ÏfiÿÂ˝¿
(6) ÂflÌfl Ï‰iÎÎfifiÎ ÏfiÿÂ˝¿ (ŒÌ{Ì›˘·˘∞)
(7) fl˘√Ï‰iÎÎfifiÎ ÏfiÿÂ˝¿.
60
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
(8) ƒT›√HÎ ±fiı flÁÂÎjÎfiÎ ÏfiÿÂ˝¿.
(10) ÂflÌfl Ï‰iÎÎfi, flÁÎ›HÎ ÂÎjÎ ±fiı ∞‰ Ï‰iÎÎfifiÎ ÏfiÿÂ˝¿.
fi˘Ó‘ — Áfl¿ÎflÌ ±Î›‰ı˝Ïÿ¿ ¿˘·ı…fiÌ fiÌ«ıfiÌ …√Î±˘fiÎ ‘Îfl¿˘fiı fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı
—-
(1) ±Î«Î›˝-ÁË-±‘ÌZÎ¿.
(2) ÂflÌfl Ï‰iÎÎfi, ∞‰ flÁÎ›HÎ ÂÎjÎ ±fiı fl˘√ÂÎjÎfiÎ ≠ÎK›Î’¿.
(3) ±˙Ê‘ ÏfiÿÎfi, ±˙Ê‘ Ïfi‹Î˝HÎ ±fiı ‹ÀÌflÌ›Î ‹ıÕÌ¿ÎfiÎ T›ÎA›Î÷Î.
(4) ≠ÎK›Î’¿, ÂflÌfl ±fiı ÂS› Â·Î@›.
(5) ≠ÎK›Î’¿, ÿ˘Ê‘Î÷, ‹‚ Ï‰iÎÎfi ±fiı fl˘√ ÏfiÿÎfi.
(6) ≠ÎK›Î’¿, ƒT›√HÎ ±fiı flÁÂÎjÎ (±˙Ê‘ Ïfi‹Î˝HÎ)
(7) ≠ÎK›Î’¿, ¿Î›˝Ï«Ï¿IÁÎ.
(8) ≠ÎK›Î’¿, ¿˙‹Îfl ¤ÎÏflI›.
4. L›Î› ¬Î÷Î ËıÃ‚ -
Ï…S·Î ±fiı ÁıÂLÁ L›Î›Î‘ÌÂ, ±’Ì· ÁfiÎ‰HÎÌfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ‹ÿÿfiÌÂ L›Î›Î‘ÌÂ˘ ±fiı ÂËıfl ÏÁÏ‰·
±fiı ÁıÂLÁ L›Î›Î·›, ±‹ÿÎ‰ÎÿfiÎ ‹A› L›Î›Î‘ÌÂ˘ ÷◊Î ±Ï‘¿ ±fiı ÁË ÁıÂLÁ L›Î›Î‘ÌÂ˘ ÏÁ‰Î›fiÎ
÷‹Î‹ L›ÎÏ›¿ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ ±fiı ÷ı‹fiÌ ¿«ıflÌfiÎ ‰√˝-4 ÁÏË÷fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘.
fi˘Ó‘-1 — ¿Î‹ÿÎfl ±ÿÎ·÷˘fiÎ L›Î›Î‘ÌÂ˘ ÷◊Î ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiÌ …√Î±˘ fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÌ √HÎ‰Î‹Î_
±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-2 — ±˙z˘Ï√¿ L›Î›’_«fiÎ L›Î› ÏfiHÎÎ˝›¿ (±ıÕ˚F›ÕÌ¿ıÀfl) fiÌ …√Î±˘ fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÌ √HÎ‰Î‹Î_
±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-3 — ÏÁÏ‰· …… - ÁË - ‹ı∞VÀˇıÀ˘fiı ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
fi˘Ó‘-4 — «ÌŒ ‹ıÀˇ˘’˘·ÌÀfi ‹ı∞VÀˇıÀ˘fiÌ …√Î±˘.
±Ï‘¿ ‹A› ‹ıÀˇ˘’˘·ÌÀfi ÷◊Î ±Ï‘¿ ‹A› ‹ıÀˇ˘’˘·ÌÀfi ‹ı∞VÀˇıÀfl˘ ±fiı ‹ıÀˇ˘’˘·ÌÀfi ‹ı∞VÀˇıÀ˘ fi˘fi-‰ı¿ıÂfi
¬Î÷ÎfiÎ √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰Âı.
5. ’˘·ÌÁ ¬Î÷Î ËıÃ‚ -
Ïfi›Ï‹÷ ‰ı¿ıÂfi ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› ÷ı‰Î ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ¿Î˜·ı… ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiÎ ÁÿV›˘.
fi˘Ó‘ — ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ¿Î˜·ı…fiÎ ‹ÿÿfiÌÂ ’˘·ÌÁ ±‘ÌZÎ¿, µ’±Ï‘ZÎ¿ ±fiı ¤ÎÊÎ-‹ÎV÷fl ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_
√HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î fi◊Ì. ’fl_÷ ÷Î·Ì‹ ¿˘·ı…‹Î_ ÷Î·Ì‹ ËıÃ‚fiÎ ¥LV’ı@Àfl˘ ±fiı Á⁄-¥LV’ı@Àfl˘fiı ‰ı¿ıÂfi
¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î √HÎ‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı.
6. ‹IV›˘z˘√ Ïfi›Î‹¿fiÌ ¿«ıflÌ ËıÃ‚ —
(‰√˝-4 fiÎ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎ ÏÁ‰Î›fiÎ) Áfl¿ÎflÌ ‹IV›’Î·fi ÂÎ‚Î±˘ ÁÎ◊ı Á_¿‚Î›ı· ¿‹˝«ÎflÌ√HÎ.
61
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 1
[…^±˘ Ïfi›‹-24]
flΩ ‹ı‚‰‰Î ±◊‰Î ·_⁄Î‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞
1. ±fl…ÿÎflfi_ fiÎ‹ —
2. ‘ÎflHÎ ¿flı· Ë˘t˘ —
3. ¬Î÷, ¿«ıflÌ ±fiı ÂÎ¬Î —
4. ’√Îfl —
5. ËÎ·fiÌ …√Î ’fl ‹‚÷_ CÎfl¤ÎÕ<_ ±fiı ±L› ‰‚÷fl ¤J◊Î —
6. flΩfi˘ ≠¿Îfl ±fiı Á‹›√Î‚˘ —
7. flÏ‰‰Îfl ±fiı ΩËıfl flΩ±˘, flΩfiÌ ±Î√‚ / ’Î»‚ ΩıÕ‰Îfi˘ ≠V÷Î‰ Ë˘› ÷˘ ÷ı —
8. flΩ ‹ÎÀı ±fl∞ ¿fl‰Îfi_ ¿ÎflHÎ —
9. »ıS·Ì flΩ µ’fl◊Ì ËÎ…fl ◊›Î ÷ı ÷ÎflÌ¬ ±fiı ÷ı flΩfi˘ ≠¿Îfl ±fiı Á‹›√Î‚˘ —
10. flΩfiÎ Á‹›√Î‚Î ÿflQ›Îfi ÁflfiÎ‹_ —
11. * fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ‹Îw_ flÎ∞fiÎ‹_ ±◊‰Î ‹ÎflÌ ‹flÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ≠Á_√ı, Ë_ fiÌ«ıfiÌ fl¿‹˘ ’fl÷ ¿fl‰Î ⁄_‘Îµ
»\_ —-
(1) Ωı Ïfi›‹-57 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ·Î√ ’Õu˘ fi Ë˘÷, ÷˘ ‹fiı …ı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi Ë˘÷
÷ı ±_√ı ‹‚ı· flΩ ’√Îfl ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ ±_√ıfiÎ flΩ - ’√Îfl ±ı ⁄_fiı ‰E«ıfiÎ ÷ŒÎ‰÷fiÌ
fl¿‹.
(2) Ωı Ïfi›‹-59 fiÎ ’ıÀÎ-Ïfi›‹ (1) ·Î√ ’Õu˘ fi Ë˘÷ ÷˘ …ı fl¿‹ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi Ë˘÷ ÷ı flΩ ÿflQ›Îfi
‹ı‚‰ı· flΩ - ’√Îfl.
12. * Ë_ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿w_ »\_ ¿ı ±Î ±fl∞fiÌ ÷ÎflÌ¬ı ‹fiı ⁄ı ±◊‰Î ÷ı◊Ì ‰‘ ∞Ï‰÷ ⁄Î‚¿˘ fi◊Ì.
* …ı ·Î√ fi ’Õ÷_ Ë˘› ÷ı »ı¿Ì fiÎ_¬‰_.
13. Ïfi›_hÎ¿ ±Ï‘¿ÎflÌfi_ ÏÀM’HÎ ±fiı/±◊‰Î ¤·Î‹HÎ
ÁËÌ (÷ÎflÌ¬ ÁÎ◊ı)
Ë˘t˘ —
14. flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÎ Ë¿‹˘.
ÁËÌ (÷ÎflÌ¬ ÁÎ◊ı)
Ë˘t˘ —
* Ωı ±fl…ÿÎfl ¿˘¥’HÎ ‰‚÷fl ¤J◊_ ‹ı‚‰÷˘ Ë˘›, ÷˘ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı, Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ı … …√Î±ı ±◊‰Î
÷ı … ≠¿ÎflfiÌ ÷ı‰Î Á‹Îfi ¤J◊Î_ ‹ı‚‰÷Ì …√Î±ı ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á_¤‰ »ı ¿ı ¿ı‹ ÷ı µS·ı¬ ’HÎ ±Î Ë¿‹‹Î_
¿fl‰˘.
±fl…ÿÎflfiÌ ÁËÌ
(÷ÎflÌ¬ ÁÏË÷)
62
÷ÎflÌ¬◊Ì
1
÷ÎflÌ¬◊Ì
2
÷ÎflÌ¬ Á‘Ì
Ï‰√÷˘
2
¿ı·ıLÕflfiÎ ±‘˝ ‰Ê˝‹Î_ fi˘¿flÌfiÎ
‰Ê˝fiÌ fi˘¿flÌfiÌ
3
¿ı·ıLÕflfiÎ ±Õ‘Î
fi˘¿flÌfiÌ ·_⁄Î¥
’ÒflÎ ◊›ı· ‹ÎÁ
3
±‘˝ ‰Ê˝fiÌ Âw±Î÷‹Î_ …‹Î ±‘˝ ‰Ê˝‹Î_ fi˘¿flÌfiÎ ’ÒflÎ ◊›ı· ‹ÎÁ
4
◊›ı· ±‘˝’√ÎflÌ flΩ
*
±‘˝ ‰Ê˝fiÌ Âw±Î÷‹Î_
4
flΩfiÌ ÏÁ·¿ (¿˘·‹-4 …‹Î ◊›ı· ≠ÎÅ flΩ
5
flΩfiÌ ÏÁ·¿
‰kÎÎ 24)
¿ı·ıLÕflfiÎ ±Î√‚fiÎ ±‘˝ ‰Ê˝ ÿflQ›Îfi
÷ÎflÌ¬◊Ì
6
¤˘√‰ı· (¿˘·‹-36) ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩfiÎ
5
÷ÎflÌ¬ Á‘Ì Ïÿ‰Á˘fiÌ Á_A›Î
7
(¿˘·‹-5 fiÎ Á‹›√Î‚ÎfiÌ ±ı¿ ÿÂÎ_Â)
8
Ïÿ‰Á˘fiÌ Á_A›Î
6
≠ÎÅ ◊›ı· flΩfiÌ ⁄Îÿ⁄Î¿Ì
63
≠ÎÅ flΩ
9
÷ÎflÌ¬◊Ì ÏÁ·¿fiÌ ¿<· flΩ Ïÿ‰Á˘‹Î_ (¿˘·‹-4 ‰kÎÎ
fi‹Òfi˘ - 2
7
flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄
¿˘·‹-11 - ⁄Îÿ ¿˘·‹-6)

[…^±˘ Ïfi›‹-25]
10
8 ÷ÎflÌ¬◊Ì
·Ì‘ı· flΩ *
9
±P›ÎÁ ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì

Ïÿ‰Á˘fiÌ Á_A›Î ÷ÎflÌ¬ Á‘Ì
11
≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îfl Ï‰fiÎ
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
ÁÎ‹ı ·Ì‘ı· flΩ ±◊‰Î ΩËıfl ÏË÷‹Î_ ‹ÎL›

µ’ÎÏ…˝÷ ¿flı·Ì ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı
±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÌ ’ÒflÎ ’√ÎflfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩ
·Ì‘ı· flΩ
flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘
10
ÿÂÎ˝‰÷Ì 90 Ïÿ‰ÁfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ flËÌfiı

Á_’ÒHÎ˝ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi 180 Ïÿ‰ÁfiÌ ±Õ‘Î ’√ÎflÌ flΩ
±‘˝’√ÎflÌ flΩ‹Î_ Œıfl‰‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì
12
w’Î_÷Ïfl÷ flΩ (¿˘·‹-11 ◊Ì ⁄ı‰ÕÌ) flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ≠ÎÅ flΩfiÌ ÏÁ·¿
11
(¿˘·‹-7 ±˘»Î ¿˘·‹-10)

ÏÁ·¿ (¿˘·‹-5 - 8 - 12)
13
flΩ ‹_…^flÌfiÎ Ë¿‹fiÎ fi_⁄fl ±fiı ÷ÎflÌ¬ flΩ ‹_…^flÌfiÎ Ë¿‹fiÎ fi_⁄fl ±fiı ÷ÎflÌ¬
12
14
±‘˝’√ÎflÌ flΩ (¬Îfi√Ì ¿Î›˝ ±_√ıfiÌ ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ µ’flfiÌ) w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ±fiı Ï⁄fi…‹Î flΩ
¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ÁËÌ
15
13

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 2
[…^±˘ Ïfi›‹-25]
flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄
±‘˝’√ÎflÌ flΩ (¬Îfi√Ì ¿Î›˝ ±_√ıfiÌ ±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ µ’flfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ±fiı Ï⁄fi…‹Î flΩ) «Î·
Á‹√˛ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ÏÁ·¿‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Ì Ï⁄fi…‹Î flΩ 360 Ïÿ‰ÁfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_
±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÌ ÏÁ·¿ (¿˘·‹-5

÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ Á‹√˛ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi 180
ÏÁ·¿‹Î_ fi Ë˘› ÷ı‰Ì Ï⁄fi…‹Î

±Î‘Îflı ’ÒflÎ ’√ÎflfiÌ Ïÿ‰ÁfiÌ ±‘˝’√ÎflÌ flΩ‹Î_
·Ì‘ı·Ì ¿<· ±‘˝’√ÎflÌ flΩ

flΩ (¿˘·‹-18 ‰kÎÎ 21)
w’Î_÷Ïfl÷ flΩ Œıfl‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· 90
flΩ µ’fl◊Ì ’Î»Ì Œfl÷Î_

(¿˘·‹-12 ‰kÎÎ 22)
flΩ ‹_…^flÌfiÎ Ë¿‹fi˘
Ïÿ‰ÁfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩ

fi_⁄fl ±fiı ÷ÎflÌ¬
÷ÎflÌ¬◊Ì
÷ÎflÌ¬◊Ì
- 23)
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı·Ì ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ±fiı ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ

flΩfi˘ ≠¿Îfl flΩfi˘ √Î‚˘ flΩ ‹_…^flÌfiÎ ÏÀM’HÎÌ ¿«ıflÌfiÎ
Ë¿‹fiÎ ‰ÕÎfiÌ
fi_⁄fl ÁËÌ
±fiı
÷ÎflÌ¬◊Ì
÷ÎflÌ¬
1 2 3 4 5 6 7
64
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 3
[…^±˘ Ïfi›‹-35]
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ, flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ·_⁄Î‰‰Î ±◊‰Î
w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ¤·Î‹HÎ ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ
......................................... fi_ (±ËŸ ±fl…ÿÎflı ÏÁÏ‰· Á…˝fi ±◊‰Î ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì Ï«Ï¿IÁ¿ Á‹ZÎ
’˘÷Îfi_ fiÎ‹ ·¬‰_) Ïfi‰ıÿfi.
‘ÎflHÎ ¿flı· …√Î .........................................
™‹fl .........................................
¿<· fi˘¿flÌ .........................................
÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÎ ±Î‘Îflı ±Î ’Ò‰ı˝ ·Ì‘ı·Ì flΩ ±_√ıfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÎ Ïÿ‰Á˘fiÌ flΩfiÎ Á‹›√Î‚Î
...................................
Àı‰˘ .........................................
Ï⁄‹ÎflÌ .........................................
Ë_ .................................., (fiÎ‹) ......................... fi˘ ÏÁÏ‰· Á…˝fi / ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ
±Î Ï¿VÁÎfiÌ ÁÎ‰«ı÷Ì’Ò‰˝¿ ±_√÷ ÷’ÎÁ ¿›Î˝ ⁄Îÿ ±Î◊Ì ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿w_ »\_ ¿ı -
lÌ / lÌ‹Ï÷ / ¿<‹ÎflÌ ......................................... fi_ ±Îfl˘B› ¿◊‚ı·Ì ’Ïfl„V◊Ï÷‹Î_ »ı ±fiı Ë_
√_¤Ìfl÷Î’Ò‰˝¿ ±fiı ≠‹ÎÏHÎ¿’HÎı ΩËıfl ¿w_ »\_ ¿ı ‹ÎflÌ µE«÷‹ ÏfiHÎ˝› Â„@÷ ≠‹ÎHÎı ÷ıfiÎ / ÷ıHÎÌfiÎ ±Îfl˘B›‹Î_ Á‘ÎflÎ
‹ÎÀı Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌ ±Ïfi‰Î›˝’HÎı ±Î‰U›¿ »ı ±fiı ÷ıfiı / ÷ıHÎÌfiı ÷ÎflÌ¬ ................................ ◊Ì
...................................... Á‘ÌfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¤·Î‹HÎ ¿w_ »\_.
ÏÁÏ‰· Á…˝fi / ±Ï‘¿Ú÷ ‹ıÏÕ¿·
fl∞VÀÕ˝ ÷⁄Ì⁄Ì T›‰ÁÎ›Ì
Ï«Ï¿IÁ¿ / flÏ…VÀÕ˝
‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl
fi˘_‘ — …ı‹ ⁄fiı ÷ı‹ Ïfi¿À÷Î’Ò‰˝¿ ±Î fi‹ÒfiÎfiı ‰‚√Ì flËı‰_ ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÁËÌ ·Ì‘Î ⁄Îÿ fi‹ÒfiÎfiÌ
’Ò÷˝÷Î ¿fl‰Ì. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±‹¿ V◊‚ı◊Ì ¿ı ±‹¿ V◊‚ı ŒıflŒÎflfiÌ ±Î‰U›@÷Î »ı ±◊‰Î ±‹¿ ·kÎÎ‹Î_ …‰Î
‹ÎÀı ÷ıfiÌ ›˘B›÷Î fi◊Ì ±ı ‹÷·⁄fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰ÎfiÌ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’fiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌfiı »^À fi◊Ì. ’fl_÷, ±fl…ÿÎflı
÷ı‰Î ¿ÎflHÎ˘Áfl Á_⁄_Ï‘÷ ‰ËÌ‰ÀÌ ±Ï‘¿ÎflÌfiı ¿flı· ±fl∞ Á_⁄_‘ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±ı‰Ì V’p ¥E»Î ≠ÿÏÂ˝÷ ¿flı· Ë˘›,
±fiı ±fl…ÿÎflfiÌ fi˘¿flÌ ‹ÎÀıfiÌ ›˘B›÷ÎfiÎ ≠UfifiÎ ÏfiflÎ¿flHÎ ‹ÎÀı ±fl…ÿÎflfiı ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ (‹ıÏÕ¿· ⁄˘Õ˝) ’ÎÁı
‹˘¿·‰ÎfiÌ »^À »ı ±fiı ¿ı‰‚ I›Îflı … ±Î‰Î ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ ±Î’Ì Â¿ÎÂı.
* ¤·Î‹HÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· flΩfi˘ √Î‚˘ ⁄ı ‹ÎÁ Á‘Ìfi˘ »ı ¿ı ÷ı◊Ì ‰‘ »ı ÷ı ·ZÎ‹Î_ ·¥ ±Î ‰Î@›‹Î_◊Ì ¿Î_
÷˘ ±≠V÷÷ ÂOÿ˘ »ı¿Ì fiÎ_¬Ì ÷ı‹Î_ Á‘Îfl˘ ¿fl‰˘ ±◊‰Î ÷˘ Á_’ÒHÎ˝ ‰Î@› »ı¿Ì fiÎ¬‰_.
65
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 4
[…^±˘ Ïfi›‹-37 (4)]
flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ›˘B›÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÁËÌ .........................................
±‹ı ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÎ ÁÿV›˘
Ë_ .................................................................. ÏÁÏ‰· Á…˝fi / ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì µ’«Îfl¿ / flÏ…VÀÕ˝
‹ıÏÕ¿· ≠ı„@ÀÂfifl ±Î◊Ì ¤Îfl’Ò‰˝¿ ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿flÌ±ı »Ì±ı ¿ı ‹ıÓ / ±‹ı µ’fl ÁËÌ ¿flfiÎfl lÌ / lÌ‹Ï÷ / ¿<‹ÎflÌ
....................................................................... fiÌ ÁÎ‰«ı÷Ì’Ò‰˝¿ ÷’ÎÁ ¿fl÷Î_ …HÎÎ›ı· »ı ¿ı ÷ıfiÌ / ÷ıHÎÌfiÌ
Ï⁄‹ÎflÌ‹Î_ Á‘Îfl˘ ◊›ı· »ı ±fiı ÷ı / ÷ıHÎÌ Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ±ı ËÎ…fl ◊‰Î Ë‰ı ›˘B›÷Î ‘flÎ‰ı »ı. …ıfiÎ ±Î‘Îflı flΩ
±Î’‰Î‹Î_ ¿ı ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ÷ı ‹Ò‚ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ (hÎ˘) ±fiı ¿ıÁfiÌ Ë¿Ì¿÷˘ (±◊‰Î ÷ıfiÌ fi¿·˘)
’HÎ ÷’ÎÁı· »ı ±fiı / ±√fl ‹ÎflÎ ÏfiHÎ˝› µ’fl ±Î‰‰Î‹Î_ ·ZÎ‹Î_ ·Ì‘ı· »ı.
÷ÎflÌ¬ ................. ÏÁÏ‰· Á…˝fi / ±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì Ï«Ï¿IÁ¿ /
flÏ…VÀÕ˝ ÷⁄Ì⁄Ì T›‰ÁÎ›Ì
fi˘Ó‘ — ‹Ò‚÷— …ıfiÎ ±Î‘Îflı flΩ ±Î’‰Î‹Î_ ¿ı ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷ı‰Î ‹Ò‚ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ(hÎ˘) ±fiı
¿ıÁfiÌ Ë¿Ì¿÷˘, µ’fl˘@÷ ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ÷ı ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’fiÎfl ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ Á‹ZÎ fl…^ ¿fl‰Î ±Î‰U›¿ »ı.
fi‹Òfi˘ - 5
[…^±˘ Ïfi›‹-58 (4)]
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¿<À<_⁄fiÎ ÁP›fiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÎ
±Î‘Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹ÎÀıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ
±Î◊Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı »ı ¿ı ................................. ¿«ıflÌ / Ï‰¤Î√‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î lÌ / lÌ‹Ï÷
/¿<‹ÎflÌ .......................................................... fi_ ÷ıHÎÌfiÎ / ÷ı‹fiÎ ’Ï÷fi_ / ÷ı‹fiÌ ’IfiÌfi_ / ¿Î›ÿıÁflfiÎ ±fiı
ÁÎ‰¿Î ’hÎ / ’hÎÌ / ±’ÏflHÎÌ÷ ⁄Ëıfi / ¤Î¥ / Ï’÷Î / ‹Î÷Îfi_ ±Îfl˘B› Ωı÷Î_ ÷ı ¿ı …ı‹fiı .................................
Ï⁄‹ÎflÌ »ı ±fiı ‹ÎflÌ ÁÎfl‰Îfl ËıÃ‚ »ı ÷ı‹fiÌ ÷Ï⁄›÷fiÎ Á_¤Î‚ flÎ¬‰Î ‹ÎÀı ........ Ïÿ‰ÁfiÌ flΩ …wflÌ »ı.
ÏÁÏ‰· Á…˝fi
VÀÎŒ Á…˝fi
±Ï‘¿Ú÷ ÷⁄Ì⁄Ì Ï«Ï¿IÁ¿
flÏ…VÀÕ˝ ÷⁄Ì⁄Ì T›‰ÁÎ›Ì
66
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 6
[…^±˘ Ïfi›‹-92]
±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ
’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ....................................., flËı‰ÎÁÌ ................................, Ï…S·ÎfiÎ

............................... √Î‹‹Î_ ËÎ· ............................... ¬Î÷Î/¿«ıflÌ‹Î_ ........................ ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ
¿fl÷Î, Áfl¿Îflfiı ‹Î√HÎÌ ¿flı◊Ì «Ò¿‰‰Î w........................... (wÏ’›Î ............................ Œ@÷) fiÌ fl¿‹ ÷◊Î
Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl …ı ÷ı ≠‰÷˝‹Îfi Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î Áfl¿ÎflÌ ÿflı◊Ì ÷ı fl¿‹fi_ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î…,
±fiı Ωı «Ò¿‰HÎÌ ¤Îfl÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎflfiÎ ÿıÂ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷ı ÿıÂ ±fiı ¤Îfl÷ ‰E«ıfiÎ ≠‰÷˝‹Îfi Ï‰Ïfi‹›fiÎ
ÁkÎÎ‰Îfl ÿflı Ï‰Ïfi‹› ¿flÌ ◊÷Ì Á‹Îfi fl¿‹ ÷ı‹… ±ıÀfia ÷◊Î ±ÁÌ· ‰E«ıfiÎ ⁄‘Î … «Î…˝ ±fiı ¬«˝, Áfl¿Îfl ¿flı
±◊‰Î Áfl¿Îflfiı ¿fl‰Îfi˘ ≠Á_√ µ’„V◊÷ ◊Î› ÷ı ÷‹Î‹ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı ±_√ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ (±Î ¬÷‹Î_
Ë‰ı ’»Ì …ıfi˘ µS·ı¬ ““Áfl¿Îfl”” ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı) ÁÎ◊ı ±Î◊Ì Ë_ ’˘÷ı, ‹ÎflÎ ‰ÎflÁ˘, ±ı@{Ì@›Àfl˘ ±fiı
‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘ ±Î ¬÷◊Ì ºœ÷Î’Ò‰˝¿ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı.
…ıfiÌ ÁÎ¬w’ı ⁄ı ËΩfl .................... fiÎ ........... ‹ÎÁfiÌ ............ ÷ÎflÌ¬fiÎ fl˘… ‹ıÓ ÁËÌ ¿flÌ »ı.
ÁËÌ ......................................
ÁÎZÎÌ (1) ........................................
ÁÎZÎÌ (2) ........................................
Ë‰ı ‹fiı ±ıÀ·ı ¿ı ......................................... fiı Áfl¿Îflı ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flı· »ı ±fiı ÷ı◊Ì
Áfl¿ÎflfiÎ (ÏË÷fiÎ) Á«Îv flZÎHÎ ‹ÎÀı ÏfiQfi Ï·Ï¬÷ Âfl÷˘±ı ±Î ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î Ë_ ⁄_‘Î›ı· »\_.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÌ Âfl÷ ±ı »ı ¿ı ±P›ÎÁfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î
Œfl… µ’fl ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ hÎHÎ ‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’_ ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î™ ÷ı‰Î ≠Á_√ı ¿˘¥’HÎ
Á‹›ı ÷ÎI¿ÎÏ·¿ Áfl¿Îflfiı ±◊‰Î Áfl¿Îfl ÁÒ«fiÎ ±Î’ı ÷ı ‹…⁄ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl ±‹·‹Î_
Ë˘› ÷ıÀ·Î T›Î…fiÎ Áfl¿ÎflÌ ÿfl◊Ì T›Î… ÁÏË÷ µ@÷ w..................................................... (wÏ’›Î
.............................................................) «Ò¿÷ı ¿flÌ ±Î’ÌÂ.
÷ı‹… µ’›˝@÷ flÌ÷ı ±Î ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÎ fiÎHÎÎ_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ’ÒflÌ ◊¥ …÷Î_ ±Î ¬÷ flÿ⁄Î÷· ±fiı Ï⁄fi±Áfl¿Îfl
ÃflÂı, ±L›◊Î ±Î ¬÷ ’ÒHÎ˝’HÎı ±‹·Ì ±fiı ‰ÎV÷Ï‰¿ √HÎÎÂı.
±Î ¬÷ ±_√ı ¤fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì VÀıQ’ ÕuÀÌ ¤fl‰Î √…flÎ÷ Áfl¿Îfl Á_‹÷ ◊›ı· »ı.
…ıfiÌ ÁÎ¬w’ı µ@÷ ................................... ±ı ±Î ¬÷ ÁÎZÎÌ±˘fiÌ w⁄w‹Î_ ÁËÌ ¿flÌfiı Á˘ÓM›.
(1) .........................................
(2) .........................................
¬÷fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiı ‹ÎÀı ±fiı ÷ı‹fiÎ ‰÷Ì.
67
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 7
[…^±˘ Ïfi›‹-92]
…ı ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩfiÌ ‹t÷
·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ....................................., flËı‰ÎÁÌ ................................, Ï…S·ÎfiÎ

............................... √Î‹‹Î_ ËÎ· ............................... ¬Î÷Î/¿«ıflÌ‹Î_ ........................ ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ
¿fl÷Î, Áfl¿Îflfiı ‹Î√HÎÌ ¿flı◊Ì «Ò¿‰‰Î w........................... (wÏ’›Î ............................ Œ@÷) fiÌ fl¿‹ ÷◊Î
Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl …ı ÷ı ≠‰÷˝‹Îfi Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î Áfl¿ÎflÌ ÿflı◊Ì ÷ı fl¿‹fi_ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î…,
±fiı Ωı «Ò¿‰HÎÌ ¤Îfl÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎflfiÎ ÿıÂ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘ ÷ı ÿıÂ ±fiı ¤Îfl÷ ‰E«ıfiÎ ≠‰÷˝‹Îfi Ï‰Ïfi‹›fiÎ
ÁkÎÎ‰Îfl ÿflı Ï‰Ïfi‹› ¿flÌ ◊÷Ì Á‹Îfi fl¿‹ ÷ı‹… ±ıÀfia ÷◊Î ±ÁÌ· ‰E«ıfiÎ ⁄‘Î … «Î…˝ ±fiı ¬«˝, Áfl¿Îfl ¿flı
±◊‰Î Áfl¿Îflfiı ¿fl‰Îfi˘ ≠Á_√ µ’„V◊÷ ◊Î› ÷ı ÷‹Î‹ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı ±_√ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ (±Î ¬÷‹Î_
Ë‰ı ’»Ì …ıfi˘ µS·ı¬ ““Áfl¿Îfl”” ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı) ÁÎ◊ı ±Î◊Ì Ë_ ’˘÷ı, ‹ÎflÎ ‰ÎflÁ˘, ±ı@{Ì@›Àfl˘ ±fiı
‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘ ±Î ¬÷◊Ì ºœ÷Î’Ò‰˝¿ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı.
Ë‰ı ÷ı◊Ì ‹fiı ......................................... fiı Áfl¿Îflı ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ÷Î......................... ◊Ì
÷Î................................ Á‘Ì ‹_…^fl ¿flı· …ıfiÎ ±‰ı…‹Î_ ‹ıÓ ÷Î........................... fiÎ fl˘… w............... (wÏ’›Î
......................................... Œ@÷) fi_ ¬÷ √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÌ ÷flŒıHÎ‹Î_ ¿flÌ ±Î’ı·.
±fiı Ë‰ı ‹ÎflÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ÷Î........................... Á‘Ì ±P›ÎÁfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ‹_…^flÌ ±Î’ı· »ı.
±fiı ÷ı◊Ì Áfl¿ÎflfiÎ (ÏË÷fiÎ) Á«ÎÁ flZÎHÎ ‹ÎÀı ÏfiQfi Ï·Ï¬÷ Âfl÷˘±ı ±Î ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄_‘Îµ »\_.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÌ Âfl÷ ±ı »ı ¿ı ±P›ÎÁfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î
Œfl… µ’fl ’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ hÎHÎ ‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’_ ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î™ ÷ı‰Î ≠Á_√ı ¿˘¥’HÎ
Á‹›ı ÷ÎI¿ÎÏ·¿ Áfl¿Îflfiı ±◊‰Î Áfl¿Îfl ÁÒ«fiÎ ±Î’ı ÷ı ‹…⁄ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl ±‹·‹Î_
Ë˘› ÷ıÀ·Î T›Î…fiÎ Áfl¿ÎflÌ ÿfl◊Ì T›Î… ÁÏË÷ µ@÷ w..................................................... (wÏ’›Î
.............................................................) «Ò¿÷ı ¿flÌ ±Î’ÌÂ.
÷ı‹… µ’›˝@÷ flÌ÷ı ±Î ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÎ fiÎHÎÎ_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ’ÒflÌ ◊¥ …÷Î_ ±Î ¬÷ flÿ⁄Î÷· ±fiı Ï⁄fi±Áfl¿Îfl
ÃflÂı, ±L›◊Î ±Î ¬÷ ’ÒHÎ˝’HÎı ±‹·Ì ±fiı ‰ÎV÷Ï‰¿ √HÎÎÂı.
…ıfiÌ ÁÎ¬w’ı µ@÷ ................................... ±ı ±Î ¬÷ ÁÎZÎÌ±˘fiÌ w⁄w‹Î_ ÁËÌ ¿flÌfiı Á˘ÓM›.
ÁÎZÎÌ±˘ —
(1) .........................................
(2) .........................................
¬÷fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
68
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 8
[…^±˘ Ïfi›‹-92]
±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘›
÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı ±‹˘ ................................, flËı‰ÎÁÌ ..........................., Ï…S·ÎfiÎ ......................
√Î‹‹Î_ ËÎ· .......................... ¬Î÷Î/¿«ıflÌ‹Î_ ..................... ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ ¿fl÷Î (Ë‰ı ’»Ì ⁄_‘fi ‘ÎflÌ ÷flÌ¿ı Á_⁄˘Ï‘÷)
±fiı lÌ .......................... ÷ı lÌ ................... fiÎ Ïÿ¿flÎ ±fiı lÌ ............................... ÷ı
lÌ ...................... fiÎ Ïÿ¿flÎ (…ı±˘ Ë‰ı ’»Ì Ω‹ÌfiÿÎfl ÷flÌ¿ı Á_⁄˘Ï‘÷ »ı) ÷ı±˘ Áfl¿Îflı ‹Î√HÎÌ ¿flı◊Ì «Ò¿‰‰Î w..................
(wÏ’›Î ....................... Œ@÷) fiÌ fl¿‹ ÷◊Î Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl …ı ÷ı ≠‰÷˝‹Îfi Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î Áfl¿ÎflÌ ÿflı◊Ì
÷ı fl¿‹fi_ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î… ±fiı Ωı «Ò¿‰HÎÌ ¤Îfl÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎflfiÎ ÿıÂ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘, ÷ı ÿıÂ ±fiı ¤Îfl÷ ‰E«ıfiÎ
≠‰÷˝‹Îfi Ï‰Ïfi‹›fiÎ ÁkÎÎ‰Îfl ÿfl◊Ì Ï‰Ïfi‹› ¿flÌ ◊÷Ì Á‹Îfi fl¿‹ ÷ı‹… ±ıÀfia ÷◊Î ±ÁÌ· ‰E«ıfiÎ ⁄‘Î … «Î…˝ ±fiı ¬«˝
…ı Áfl¿Îfl ¿flı ±◊‰Î Áfl¿Îflfiı ¿fl‰Îfi˘ ≠Á_√ µ’„V◊÷ ◊Î› ÷ı ÷‹Î‹ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı ±_√ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ (±Î
¬÷‹Î_ Ë‰ı ’»Ì …ıfi˘ µS·ı¬ ““Áfl¿Îfl”” ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı) ÁÎ◊ı ±‹˘, ±‹ÎflÎ ‰ÎflÁ˘, ±ı@{Ì@›Àfl˘ ±fiı ‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘
±Î ¬÷◊Ì Á_›@÷ ±fiı T›„@÷√÷w’ı ºœ÷Î’Ò‰˝¿ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı.
⁄_‘fi‘ÎflÌfiÌ ÁËÌ.
Ω‹Ìfi ............................................. (1)
Ω‹Ìfi ............................................. (2)
ÁÎZÎÌ ............................................. (1)
ÁÎZÎÌ ............................................. (2)
Ë‰ı ÷ı◊Ì ⁄_‘fi‘ÎflÌfiı ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿flÎ›ı· »ı ±fiı ÷ı◊Ì Áfl¿ÎflfiÎ (ÏË÷fiÎ) Á«Îv flZÎHÎ ‹ÎÀı ÏfiQfi Ï·Ï¬÷
Âfl÷˘±ı ±Î ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄_‘Î›Î »Ì±ı.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÌ Âfl÷ ±ı »ı ¿ı ±P›ÎÁfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î Œfl… µ’fl
’fl÷ ±ÎT›Î ⁄Îÿ hÎHÎ ‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’_ ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î™ ÷ı‰Î ≠Á_√ı ¿˘¥’HÎ Á‹›ı ÷ÎI¿ÎÏ·¿ Áfl¿Îflfiı
±◊‰Î Áfl¿Îfl ÁÒ«fiÎ ±Î’ı ÷ı ‹…⁄ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î T›Î…fiÎ Áfl¿ÎflÌ ÿfl◊Ì T›Î…
ÁÏË÷ µ@÷ w....................................... (wÏ’›Î ...................................................) «Ò¿÷ı ¿flÌ ±Î’ÌÂ.
±fiı ±Î ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÎ fiÎHÎÎ_fiÌ µ’›˝@÷ flÌ÷ı ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ ........................................ ±fiı / ±◊‰Î Ω‹ÌfiÿÎfl˘
lÌ ............................................ ±fiı / ±◊‰Î lÌ ...................................... «Ò¿‰Ì ±Î’ı I›Îflı ±Î ·ıÏ¬÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ
flÿ⁄Î÷· ±fiı Ï⁄fi±Áfl¿Îfl¿ ◊Âı, ±L›◊Î ’ÒHÎ˝’HÎı ±‹·Ì ±fiı ‰ÎV÷Ï‰¿ √HÎÎÂı.
’fl_÷ Ë_‹ıÂÎ Áfl¿Îflı ±◊‰Î ÷ıHÎı ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı· T›„@÷ ¶ÎflÎ ÷I¿ÎÏ·fi Á‹› ’Òfl÷Ì ±Î’ı· (‹t÷), ¿˘¥ ‹fiÎ¥ ¿ı hÎÒÏÀfiı
¿ÎflHÎı (±ıfiÌ ΩHÎ Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ±◊‰Î ±ı ⁄Î⁄÷‹Î_ ±ı‹fiÌ Á_‹Ï÷ Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ) Ω‹ÌfiÿÎfl˘fiÌ fi ÷˘ …‰Î⁄ÿÎflÌ
±˘»Ì ¿ı ’ÒHÎ˝ ◊›ı· √HÎÎÂı, fi ÷˘ Ω‹ÌfiÿÎfl˘ (1) ................................ ±fiı (2) ............................. ±◊‰Î ⁄_fiı‹Î_◊Ì
¿˘¥ ±ı¿fiÌ ÁÎ‹ı ÿÎ‰˘ ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ ⁄_‘fi‘ÎflÌ ÁÎ‹ı ·ıHÎÎ_fiÌ fl¿‹ ‹ÎÀı ÿÎ‰˘ ¿fl‰ÎfiÌ Áfl¿Îflfiı ¿˘¥ ±Î‰U›@÷Î flËıÂı.
µ’›˝@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ fiÎ‹ı lÌ .................................... ±ı µ’›˝@÷ fiÎ‹ı lÌ ............................... ±fiı lÌ
.................................... fiÌ w⁄w‹Î_ ’˘÷’˘÷ÎfiÌ ÁËÌ±˘ ¿flÌfiı Á˘ÓM›_.
¬÷fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
69
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
fi‹Òfi˘ - 9
[…^±˘ Ïfi›‹-92]
±P›ÎÁ ±_√fi ı Ì flΩ ·_⁄Î‰‰ÎfiÌ ‹_…fl^ Ì ‹ı‚‰÷Î ±fiı ¿Î›‹Ì
fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷
±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı ±‹˘ ....................................., flËı‰ÎÁÌ ................................, Ï…S·ÎfiÎ
............................... √Î‹‹Î_ ËÎ· ............................... ¬Î÷Î/¿«ıflÌ‹Î_ ........................ ÷flÌ¿ı fi˘¿flÌ ¿fl÷Î (Ë‰ı ’»Ì ⁄_‘fi
‘ÎflÌ ÷flÌ¿ı Á_⁄˘Ï‘÷) ±fiı lÌ ............................... ÷ı lÌ ................... fiÎ Ïÿ¿flÎ ±fiı lÌ ............................... ÷ı lÌ
......................... fiÎ Ïÿ¿flÎ (…ı±˘ Ë‰ı ’»Ì Ω‹ÌfiÿÎfl ÷flÌ¿ı Á_⁄˘Ï‘÷ »ı) ÷ı±˘ Áfl¿Îflı ‹Î√HÎÌ ¿flı◊Ì «Ò¿‰‰Î w.......................
(wÏ’›Î ........................ Œ@÷) fiÌ fl¿‹ ÷◊Î Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl …ı ÷ı ≠‰÷˝‹Îfi Á‹›ı ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î Áfl¿ÎflÌ ÿflı◊Ì ÷ı
fl¿‹fi_ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì T›Î… ±fiı Ωı «Ò¿‰HÎÌ ¤Îfl÷ ÏÁ‰Î› ⁄ËÎflfiÎ ÿıÂ‹Î_ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷˘, ÷ı ÿıÂ ±fiı ¤Îfl÷ ‰E«ıfiÎ ≠‰÷˝‹Îfi
Ï‰Ïfi‹›fiÎ ÁkÎÎ‰Îfl ÿfl◊Ì Ï‰Ïfi‹› ¿flÌ ◊÷Ì Á‹Îfi fl¿‹ ÷ı‹… ±ıÀfia ÷◊Î ±ÁÌ· ‰E«ıfiÎ ⁄‘Î … «Î…˝ ±fiı ¬«˝ …ı Áfl¿Îfl
¿flı ±◊‰Î Áfl¿Îflfiı ¿fl‰Îfi˘ ≠Á_√ µ’„V◊÷ ◊Î› ÷ı ÷‹Î‹ «Ò¿‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±ı ±_√ı √…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌ (±Î ¬÷‹Î_ Ë‰ı ’»Ì
…ıfi˘ µS·ı¬ ““Áfl¿Îfl”” ÷flÌ¿ı ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ »ı) ÁÎ◊ı ±‹˘, ±‹ÎflÎ ‰ÎflÁ˘, ±ı@{Ì@›Àfl˘ ±fiı ‰ËÌ‰À¿÷Î˝±˘ ±Î ¬÷◊Ì Á_›@ ÷
±fiı T›„@÷√÷w’ı ºœ÷Î’Ò‰¿˝ ⁄_‘Î¥±ı »Ì±ı.
Ë‰ı ÷ı◊Ì ⁄_‘fi‘ÎflÌfiı ±P›ÎÁ ±_√fi ı Ì flΩ ÷Î.................. ◊Ì ÷Î................. Á‘Ì ‹_…fl^ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· »ı …ıfiÎ ±‰ı…‹Î_
√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ ’ZÎ‹Î_ w................ (w’Ì›Î ..............................) fi_ ÷Î.................. fiÎ fl˘… ¬÷ ¿flÌ ±Î’ı· »ı.
±fiı ÷ı◊Ì ⁄_‘fi‘ÎflÌfiı ‹_…fl^ ¿flÎ›ı· ±P›ÎÁfiÌ flΩ‹Î_ ÷ı‹fiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ÷Î............................ Á‘Ì ‰‘Îfl˘ ‹_…fl^ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· »ı ÷ı◊Ì ⁄_‘fi‘ÎflÌ ÏfiQfiÏ·Ï¬÷ Âfl÷˘±ı ±Î ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄_‘Î›ı· »ı.
±fiı ÷ı◊Ì µ’fl˘@÷ ⁄_‘fi‘ÎflÌ ‰÷Ì µ@÷ Ω‹ÌfiÿÎfl˘ ±Î ¬÷ Ω‹Ìfi ÷flÌ¿ı ±Î’‰Î ⁄_‘Î›Î »Ì±ı.
Ë‰ı µ’fl˘@÷ ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÌ Âfl÷ ±ı »ı ¿ı ±P›ÎÁfiÌ flΩ ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì Œfl… µ’fl ËÎ…fl ◊›Î Ï‰fiÎ ±◊‰Î Œfl… µ’fl ’fl÷
±ÎT›Î ⁄Îÿ hÎHÎ ‰Ê˝fiÎ Á‹›√Î‚Î‹Î_ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’_ ¿ı ÏfiT≤kÎ ◊Î™ ÷ı‰Î ≠Á_√ı ¿˘¥’HÎ Á‹›ı ÷ÎI¿ÎÏ·¿ Áfl¿Îflfiı ±◊‰Î
Áfl¿Îfl ÁÒ«fiÎ ±Î’ı ÷ı ‹…⁄ ‹Î√HÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·˘fi µ’fl ±‹·‹Î_ Ë˘› ÷ıÀ·Î T›Î…fiÎ Áfl¿ÎflÌ ÿfl◊Ì T›Î… ÁÏË÷
µ@÷ w..................................................... (wÏ’›Î .............................................................) «Ò¿÷ı ¿flÌ ±Î’ÌÂ.
±fiı ±Î ·ıÏ¬÷ ¬÷fiÎ fiÎHÎÎ_fiÌ µ’›@˝ ÷ flÌ÷ı ⁄_‘fi‘ÎflÌ lÌ ........................................ ±fiı / ±◊‰Î Ω‹ÌfiÿÎfl˘ lÌ
............................................ ±fiı / ±◊‰Î lÌ ...................................... «Ò¿‰Ì ±Î’ı I›Îflı ±Î ·ıÏ¬÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ flÿ⁄Î÷·
±fiı Ï⁄fi±Áfl¿Îfl¿ ◊Âı, ±L›◊Î ’ÒHÎ˝’HÎı ±‹·Ì ±fiı ‰ÎV÷Ï‰¿ √HÎÎÂı.
’fl_÷ Ë_‹Â ı Î Áfl¿Îflı ±◊‰Î ÷ıHÎı ±Ï‘¿Ú÷ ¿flı· T›„@÷ ¶ÎflÎ ÷I¿ÎÏ·fi Á‹› ’Òfl÷Ì ±Î’ı· (‹t÷), ¿˘¥ ‹fiÎ¥ ¿ı hÎÒÏÀfiı ¿ÎflHÎı
(±ıfiÌ ΩHÎ Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ±◊‰Î ±ı ⁄Î⁄÷‹Î_ ±ı‹fiÌ Á_‹Ï÷ Ë˘› ¿ı fi Ë˘› ÷˘ ’HÎ) Ω‹ÌfiÿÎfl˘fiÌ fi ÷˘ …‰Î⁄ÿÎflÌ ±˘»Ì ¿ı
’ÒHÎ˝ ◊›ı· √HÎÎÂı, fi ÷˘ Ω‹ÌfiÿÎfl˘ (1) ................................ ±fiı (2) ............................. ±◊‰Î ⁄_fi‹ ı Î_◊Ì ¿˘¥ ±ı¿fiÌ
ÁÎ‹ı ÿÎ‰˘ ¿fl÷Î_ ’Ëı·Î_ ⁄_‘fi‘ÎflÌ ÁÎ‹ı ·ıHÎÎ_fiÌ fl¿‹ ‹ÎÀı ÿÎ‰˘ ¿fl‰ÎfiÌ Áfl¿Îflfiı ¿˘¥ ±Î‰U›@÷Î flËıÂ.ı
µ’›@˝ ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ lÌ .................................... fiÎ ÁÎZÎÌ ÷flÌ¿ı ±Î…ı ÷Î................... fiÎ fl˘… ÁËÌ ¿flÌ »ı.
lÌ .................................... ±ı fiÌ«ıfiÎ±˘fiÌ w⁄w ‹Ë˘fl ¿flÌ Á˘Ó’· ı »ı —
1.
2.
¬÷fi˘ V‰Ì¿Îfl ¿›˘˝
70
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î
Ïfi›‹˘, 2002
Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹˘, 2002 Á_’ÒHÎ˝ ±fiø‹ÏHÎ¿Î
1.2
[1]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1
ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2
T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3
fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. ’ıLÂfi’ÎhÎ fi˘¿flÌ ‹ÎÀıfiÌ ¤fl÷Ì ±_√ı ‰›‹›Î˝ÿÎ — 15
11. fi˘¿flÌ‹Î_ ¿Î›‹Ì Ïfi›„@÷ ±◊‰Î fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ı ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÎ
÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±_√ıfiÌ ’Ò‰˝Âfl÷ — 15
12. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ µ’fl ¿˘HÎ ÁËÌ ¿flÂı — 16
13 ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ — 16
14. ¬˘Õ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄Ì∞ ¿«ıflÌ‹Î_ ⁄ÿ·Ì — 17
15. Ë_√Î‹Ì fi˘¿flÌfiÎ » ‹ÎÁfiÌ ±_ÿfl ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷ — 17
16. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ fi˘Ó‘ — 18
17. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflı ’fiÏfi˝›„@÷ ’Ëı·Î_ ÷⁄Ì⁄Ì ÁÏ‹Ï÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ¿fl‰Îfi_ ŒflÏ…›Î÷ — 18
18. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ÷fl÷ ’fiÏfi˝›„@÷ — 18
19. ¬˘Õ¬Î_’HÎ ±_√ı »^À»ÎÀfiÌ ¿˘HÎ ±fiı @›Îflı ‹_…^flÌ ±Î’Ì Â¿ı — 18
20. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ≠ÎÏÅ ±fiı ±_÷ — 18
21. ±ı¿ … Á‹›ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¶ÎflÎ …√Î±˘ ’fl ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‘flÎ‰‰Î ±_√ıfiÎ Ïfi›_hÎHÎ˘ — 18
22. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl …‚‰Î¥ flËı‰˘ — 18
23. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ‹˘¿>ŒÌ — 19
24. ’Ò‰˝·ZÎÌ ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ‹˘¿>ŒÌ ±fiı ’ÏflHÎÎ‹Ì ⁄œ÷Ì — 20
25. ‘ÎflHÎÎÏ‘¿Îfl ¿ı ‹˘¿>Œ flÎ¬ı· ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ Á‹ÎÏÅ @›Îflı fi ¿flÌ Â¿Î› — 20
26. ⁄Ì∞ …√Î ’fl ‘ÎflHÎÎÏ‘¿ÎflfiÌ ÷⁄ÿÌ·Ì — 20
27. ±˘»˘ ’√Îfl ‘flÎ‰÷Ì …√Î±ı ⁄ÿ·Ì ’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ — 21
28. ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î_ ¿¥ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±Áfl¿Îfl¿ ⁄fiı — 21
1.3
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ⁄ÿ·Ì µ’fl »^ÀÎ ◊fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌ±ı ⁄ÿ·ÌfiÌ …√Î±ı ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ Á_¤Ï‰÷ ÷ÎflÌ¬fiÌ
ΩHÎ Ë‰Î·˘ Á˘Ó’fiÎfl ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 21
30. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ¿¥ flÌ÷ı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Ì — 21
31. Ë‰Î·ÎfiÌ ·ı‰Õ-ÿı‰Õ ‹A› ‹◊¿‹Î_ Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿flfiÎfl ÷◊Î
Á_¤Î‚fiÎfl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ËÎ…flÌ‹Î_ ¿fl‰Ì — 21
32. ⁄œ÷ÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ ¿¥ flÌ÷ı ÏfiÏç÷ ¿fl‰Ì — 22
33. ≠˘Ï‰ÕLÀ ±fiı ±L› Œ_Õ — 22
34. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Á_’ÒHÎ˝ Á‹› Áfl¿ÎflfiÎ Ïfi›‹fi’ÎhÎ »ı — 22
35. Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅ — 22
36. Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì flÎ∞fiÎ‹_ — 22
≠¿flHÎ - 4
Áı‰ÎfiÎ flı¿Õ˝fiÌ Ω‚‰HÎÌ
37. ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰ÎfiÎ flı¿Õ˝fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 25
38. flÎ…’ÏhÎ÷ ±fiı Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰Î’˘◊ÌfiÌ Ω‚‰HÎÌ — 25
39. Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 26
40. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ≠Á_√˘fiÌ ÷◊Î …L‹ ÷ÎflÌ¬fiÌ fi˘Ó‘ ¿fl‰ÎfiÌ ’©Ï÷ — 26
41. ÏfiQfi’ÿı flÎF›ıkÎfl˘ËHÎ ¿ı fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì ÿÒfl ¿fl‰Î ‰√ıflıfiÎ ¿ÎflHÎ˘ Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ ÿÂÎ˝‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
42. «ÎÏflh› ±_√ıfiÎ T›„@÷√÷ ≠‹ÎHÎ’hÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ fiÏË ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
43. ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ıfiÌ Áı‰Î’˘◊Ì ⁄÷Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
44. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı Áı‰Î’˘◊Ì ’ÒHÎ˝ ¿flÌ ‹˘¿·Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 28
45. fi˘Ó‘ ¿fl‰ÎfiÌ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 28
46. Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ ‰ÎÏÊ˝¿ ¬flÎ¥ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 29
47. ’˘·ÌÁ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Áı‰Î ’hÎ¿fiÌ Ω‚‰HÎÌ — 29
48. Áı‰Î’˘◊Ì ±fiı Áı‰Î ’hÎ¿fiÎ ÏfiflÌZÎHÎ ⁄Î⁄÷ — 29
49. fi˘¿flÌfiÌ Á‹ÎÏÅ ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷ı‹fiÌ Áı‰Î’˘◊Ì Á’fl÷ fiÏË ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 30
50. fi˘¿flÌfiÎ flı¿Õ˝‹Î_◊Ì ‰Ì‹Î ¿_’fiÌ±˘fiı µ÷ÎflÎ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 30
≠¿flHÎ - 5
‰îÎÎÏfi¿ ±fiı Àı¿Ïfi¿· Á_Â˘‘fi‹Î_ fl˘¿Î›ı·
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı (±ı¿ÎÏ‘¿Îfl) ’ıÀLÀ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷
51. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flı· Á_Â˘‘fi ±_√ı ÷ıfiı ±ı¿ÎÏ‘¿Îfl (’ıÀLÀ) ‹ı‚‰‰Î µ’fl Ïfi›_hÎHÎ ⁄Î⁄÷ — 31
52. Ïfi›‹-51 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ Áfl¿Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ±Î¬flÌ — 31
≠¿flHÎ - 6
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
53. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 32
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (fi˘¿flÌfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
1.4
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
’ÏflÏÂp - 3 µ‹ı ÿ ‰Îfl˘fiÌ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 41

±fiÁÒÏ« - ¿ 46
±fiÁÒÏ« - ¬ ‹ÎL› Ωı√‰Î¥±˘ Á_⁄_‘fiÎ Ïfi›‹fi˘ 46
ΩıÕÎHÎ - ±ı ÿflı¿ Áı‰Î±˘ ‹ÎÀı ≠Î◊Ï‹¿ ºÏp ‘˘flHÎ
…^◊ - ¿ 47
…^◊ - ¬ 47
…^◊ - √ 47
…^◊ - CÎ 47
…^◊ - « 47
ΩıÕÎHÎ - ¬ ÏfiHÎÎ˝›¿ ‹_Õ‚fiÎ ‹Î√˝ÿÂ˝fi ‹ÎÀıfiÎ Ïfi›‹˘ 49
±fiÁÒÏ« - √ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁ ¿flÎ‰‰Î …÷Î µ‹ıÿ‰Îflı
·¥ …‰Îfi˘ ΩHÎ¿ÎflÌ ’hÎ 50
±fiÁÒÏ« - CÎ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ‹ÎÀı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î µ‹ıÿ‰Îflı
¿fl‰ÎfiÎ ±ı¿flÎflfi˘ fi‹Òfi˘ 51
’ÏflÏÂp - 4 fi˘¿flÌfi _ ≠‹ÎHÎ’hÎ 52
’ÏflÏÂp - 5 …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ ŒflΩı ‹ Î_ ‰ˆ i ÎÎÏfi¿ ±◊‰Î Àı ¿ Ïfi¿·
Á_ Â ˘‘fifi˘ Á‹Î‰ı Â ◊÷˘ Ë˘›, ÷ı ± ˘±ı ¿flı · Ì Â˘‘fiÎ ±ı ¿ ÎÏ‘¿Îfl
(’ı À LÀ) fiı Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì ÁÒ « fiÎ±˘ 54
±ı¿ÎÏ‘¿Îfl ¿«ıflÌfiı ’fl¤ÎflÌ ±ı¿ÎÏ‘¿Îfl
≠ÎÅ ¿fl‰ÎfiÌ ±fl∞ ŒÎ¥· ¿fl‰Î ±_√ıfiÌ Ï‰fi_÷Ì ÷◊Î ÷ı ÁÎ◊ı
ΩıÕ‰Îfi_ ¿Î‹«·Îµ Ï‰ÏÂp Ï‰√÷‰HÎ˝fi 57
-----------
1.5
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›, flÎF›ı÷fl Áı‰Î, ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷,
Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3 - Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›
10. @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ — 15
11. ±L› Áfl¿Îfl˘ ËıÃ‚ fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹c¿ ‹‚Ì Ë˘› ÷ı‰Î ¿Î›‹Ì Áfl¿ÎflÌ 15
¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ ‹‚‰Î’ÎhÎ Á‹› —
12. ±ı¿ … ‹◊¿ı Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl — 15
13. ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÁÎ◊ı ≠‰ÎÁ‹Î_ ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀıfi˘ Á‹› — 16
14. ±fiÁ_‘Îfiı ±Î‰÷Ì flΩ±˘fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹›‹Î_ ·_⁄Î‰‰˘ — 16
15. ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ ¿ı‰Ì flÌ÷ı ¿fl‰Ì — 16
16. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …÷˘ Ë˘› ÷ı Á‹› ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿‹Î_ ŒıflŒÎfl 17
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› —
17. ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı· flΩ — 17
18. flΩ ÿflQ›Îfi Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 17
19. Ë‰Î·˘ Á˘Ó’‰ÎfiÎ V◊‚ı◊Ì ΩıÕÎ‰‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 18
20. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁfiÎ V◊‚ı … ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ 18
…^fiÎ ‹A› ‹◊¿◊Ì fi‰Î ‹A› ‹◊¿ı ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ —
21. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 18
22. ‰¿˝«Î…˝Õ ¿‹˝«ÎflÌ√HÎfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
23. ‰ı¿ıÂfi ÿflQ›Îfi ⁄ÿ·Ì — 18
24. ‰ı¿ıÂfifiı flΩ ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 18
25. F›Îflı Ë‰Î·Î‹Î_ Ï‰Ï‰‘ ¤_ÕÎfl (VÀ˘Á˝) ¿ı »^À¿ ¿ı Ï‰V÷Ïfl÷ ¿Î‹˘ ±◊‰Î ¿«ıflÌ±˘fi˘
Á‹Î‰ıÂ ◊÷˘ Ë˘› I›Îflı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
26. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹›fi˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ·_⁄Î‰‰˘ — 18
27. ¿›Î Á_Ωı√˘‹Î_ Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ ·_⁄Î‰Ì Â¿ı — 18
28. ±˘ÏÕÀ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ Ïfi›‹-27 ËıÃ‚fiÌ »^À»ÎÀ Á_⁄_‘ı Áfl¿Îflfiı ±Ëı‰Î·
‹˘¿·‰Î ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı ¿Î›˝‰ÎËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 19
1.6
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì ◊›ı·Ì ⁄ÿ·ÌfiÎ ≠Á_√ı Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰‰Îfi˘ Á‹› ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 19
30. ±Ï÷fl˘¿ÎHÎ — 19
31. Œfl… ’fl ΩıÕÎ‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ’√Îfl — 19
32. ±L› Áfl¿Îfl ËıÃ‚fiÌ …√Î±ı ΩıÕÎ‰Î ‹ÎÀı ‹‚÷˘ ΩıÕÎ‰Îfi˘ Á‹› — 20
≠¿flHÎ-4 - flÎF›ı÷fl Áı‰Î
33. T›Î’ — 21
34. ±Î Ïfi›‹˘ ±‹·‹Î_ ±ÎT›Î ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ◊›ı· ⁄ÿ·Ì fi‰Ì ⁄ÿ·Ì √HÎÎÂı — 21
35. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì @›Îflı ±V‰Ì¿Î›˝ — 21
36. Á_‹Ï÷ Ï‰fiÎ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ¿flÌ Â¿Î› fiÏË — 21
37. flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì — 21
38. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’√Îfl ±Î¿ÎflHÎÌfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 21
39. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ ‹Ëıfi÷ÎHÎÎfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÎ ÏÁ©Î_÷˘ — 21
40. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 22
41. ÏfiT≤ÏkÎ ’Ò‰ı˝fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi_ Ïfi›‹fi — 23
42. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ «Î· flËı‰Î ⁄Î⁄÷ — 23
43. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı
ÏÁÏ‰· Á…˝fifiÌ ÁÎfl‰Îfl ≠ÎM› ¿flÎ‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 23
44. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ¬«˝fi˘ ŒÎ‚˘ «Ò¿‰‰Î ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Î◊Ï‹¿ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 23
45. ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ ŒÎ‚ÎfiÎ ÿfl — 24
46. ±‹¿ Ï¿VÁÎ±˘‹Î_ ŒÎ‚ÎfiÌ ‹ÎŒÌ — 24
47. ŒÎ‚ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹·÷‰Ì flÎ¬Ì Â¿Î› fiÏË — 24
48. ŒÎ‚˘ «Ò¿T›˘ Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfi ±fiı flΩfiÎ ’√Îflfi˘ ÿÎ‰˘ — 24
49. «ÕÌ √›ı·Î ŒÎ‚Î ’fl «Ò¿‰‰ÎfiÎ T›Î…fi˘ ÿfl — 25
50. «œı· T›Î…fiÌ ‹ÎŒÌ — 25
51. ŒÎ‚˘ fiÏË ¤fl‰ÎfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ — 25
52. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î, ’√Îfl ±fiı ŒÎ‚˘ ±Î’‰Îfi˘ ⁄_‘ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 25
53. ⁄Ï‚›Î ÀÎ_¿fiÎflÎ±˘fiÎ ŒÎ‚Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ — 25
54. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fiflÎ√‹fi / ’Î»Î ⁄˘·Î‰Ì ·ı‰Î — 25
55. ¿¥ ÷ÎflÌ¬fiÌ ±Áfl◊Ì flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_◊Ì ’fl÷ ±Î‰ı· √HÎÎ› — 26
56. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±◊‰Î flΩfi˘ ’√Îfl
V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÷ıfiÌ T›„@÷√÷ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 26
57. flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ±ı flΩ ±fiı flΩ ’√ÎflfiÎ Ïfi›‹˘◊Ì ’˘÷Îfiı ‰Î¿ıŒ flÎ¬‰Î Ωı¥±ı — 26
58. ¤Îfl÷‹Î_ flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌ — 26
59. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 26
60. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ¤Îfl÷ / ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 26
61. ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î›, flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÎ Ïfi›˘@÷Î ’ÎÁı◊Ì ’ıLÂfi ¿ı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ V‰Ì¿Îfl Ï⁄fi’fl‰Îfi√Ì ’ÎhÎ — 27
62. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷ıfiÌ Á_‰√˝‹Î_ ⁄œ÷ÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ı ÏÁ©Î_÷˘ — 27
63. flÎF›ı÷fl Áı‰Î‹Î_ ⁄ı ¿ı ‰‘ …√Î±˘ ‘ÎflHÎ ¿flfiÎflfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 27
1.7
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı

flÎF›ı÷fl Áı‰Îfi˘ ’√Îfl √HÎ÷flÌ‹Î_ fiÏË ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
65. …ı‹fiÎ ·Î¤ ‹ÎÀı ¿ı …ı‹fiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì …√Î±˘ ∂¤Ì ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘›
÷ı‹fiÌ ’ÎÁı◊Ì ‹Ëı¿‹fiÎ ¬«˝ ±_√ı ¿fl‰ÎfiÌ ◊÷Ì ‰ÁÒ·Î÷ — 28
≠¿flHÎ-5 - Œfl…‹˘¿>ŒÌ, ⁄fl÷flŒÌ ±fiı w¬Áÿ
66. ⁄fl÷flŒÌ ±◊‰Î w¬ÁÿfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi˘ ±_÷ — 29
67. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi flΩ ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 29
68. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊Î — 29
69. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊Î‹Î_◊Ì Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_ ‰ÁÒ· ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı
Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ fi V‰Ì¿Î›Î˝ ⁄Î⁄÷fi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 30
70. F›Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±’Ì· ¿ı ’fi—Á‹ÌZÎÎfiı ’ÏflHÎÎ‹ı ÷ıfiÌ ⁄fl÷flŒÌ,
w¬Áÿ ¿ı Œfl…‹˘¿>ŒÌ flÿ ¿flÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊ÎÏ’÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ÷˘ ÷ıfiÌ
Œfl… ’flfiÌ √ıflËÎ…flÌfiÌ ‹t÷ ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — 31
71. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎfiÎ Á‹›ı Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÌ ‹t÷fi_ flΩ‹Î_ ’Ïfl‰÷˝fi — 32
72. ¿˘¥ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ Ï√flN÷Îfl ¿ı ±À¿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 33
73. Ïfi‰Î˝Ë ¤J◊ ±Î¬flÌ «Ò¿‰HÎÌ ÁÎ‹ı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
74. ’Î›flÌ ¿ı …√Î µ÷Îfl, w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌfiÎ ’ÏflHÎÎ‹ı, ÷ıfiÎ ±ı¿ ‰Ê˝ ⁄Îÿ
¬Î·Ì ’Õı·Ì …√Î±˘ ¿Î›‹Ì ‘˘flHÎı ¤fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 33
75. fi˘¿flÌ‹Î_ ’fi—V◊Î’fiÎ◊Ì ’√Îfl ±fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ¿Î›˝¿ÎflÌ √˘Ã‰HÎ flÿ ¿flÌ Â¿ı — 33
≠¿flHÎ-6 - ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷
76. ±P›ÎÁfiÌ flΩ ‹_…^fl ¿fl‰Î◊Ì K›ı› ’Îfl ’Õı ÷ı‹ Ë˘› I›Îflı
¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl‰Îfi√Ì’ÎhÎ fi◊Ì — 34
77. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ±fiı ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 34
78. ’flÿıÂ‹Î_ flΩ ÿflQ›Îfi T›„@÷fiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 34
79. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷fiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 34
80. ¤Îfl÷ Áfl¿Îflı ÃflÎT›Î ≠‹ÎHÎıfiÎ ÿflı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ÷ÒS› fl¿‹fiÌ Ï‰ÿıÂÌ ËÒ_ÏÕ›Î‹HÎfiÌ √HÎ÷flÌ — 34
81. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi flΩfiÎ ’√Îfl ±fiı ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√ÎflfiÌ
√HÎ÷flÌ ‹ÎÀı ’√Îflfi˘ ÏfiHÎ˝› ›˘B› ±Ï‘¿ÎflÌ ¿flÂı — 34
82. Ï‰ÿıÂÌ «·HÎ‹Î_ ’√ÎflfiÎ ÏËVÁÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 35
83. ’flÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 35
84. Ï‰Ï¤Lfi ÷Î·Ì‹Ì ›˘…fiÎ±˘ ËıÃ‚ ’flÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ·ı‰Î ‹ÎÀı ≠›˘Ï…÷ ¿fl‰Î‹Î_
±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ — 35
85. ’˘·ÌÁ ‹ËÎÏfiÿıÂ¿, ’˘·ÌÁ ¿Ï‹Âfifl ±◊‰Î Ïfi›Î‹¿, ÷⁄Ì⁄Ì Áı‰Î±˘ ±fiı ±Îfl˘B›
±fiı ÷⁄Ì⁄Ì ÏÂZÎHÎ ±fiı Á_Â˘‘fifiÎ ±ÎÿıÂÎfiÁÎfl ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ≠Ï÷Ïfi›„@÷ — 35
≠¿flHÎ - 6 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
86. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — 36
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (ËÎ…fl ◊‰Îfi˘ Á‹›, Œfl…‹˘¿>ŒÌ ‰√ıflı) Ïfi›‹˘,
2002 ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 37
1.8
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
’ÏflÏÂp - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷

±_ √ ı fi Ì ≠‹ÎHÎ¤Ò ÷ Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 46
’ÏflÏÂp - 4 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ
⁄ÿ·Ì ±_ √ ı ‹Î√˝ ÿ Â˝ ¿ ÁÒ « fiÎ±˘ 48
’ÏflÏÂp - 5 flÎF›ı k Îfl Áı ‰ ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ ±fiı
’ı L ÂfifiÎ ŒÎ‚Î ±_ √ ı fi Ì ‰ÁÒ · Î÷fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 51
’ÏflÏÂp - 6 ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷fiÎ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı
‹ Á ÎŒflÌ ¤J◊Î_ ÷◊Î ’ı Á ı … fiÎ Ïfi›‹fi ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 53
’ÏflÏÂp - 7 ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿı Â ‹Î_ ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiı
’√Îfl ±fiı ¤J◊Î, ±Î‰‰Î - …‰Î ±_ √ ı fi Î ’ı Á ı … ‰√ı fl ı ‹_ … ^ fl
¿fl‰Î ±_ √ ı fi Ì Âfl÷˘ ±fiı ⁄˘·Ì±˘ 55
Œ˘‹˝ - ±ı ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 58
Œ˘‹˝ - ⁄Ì Ω‹Ìfi¬÷ 59
Œ˘‹˝ - ÁÌ …ı‹fiı Ï‰ÿıÂ‹Î_ ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ / ÷Î·Ì‹ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰Ì
±Î’ı·Ì Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ’Òfl¿ ¬÷ 60
Œ˘‹˝ - ÕÌ ’Òfl¿ Ω‹Ìfi¬÷ 61
--------------
1.9
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3 - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
10. flΩfi˘ Ë¿ — 16
11. flΩfiÌ ±fl∞fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Ï‰«ÎflHÎÎ — 16
12. flΩfiÌ ‹_…^flÌ◊Ì Á_‰√˝fi_ Á_A›Î⁄‚ ±fiÏ«÷ ≠‹ÎHÎ‹Î_ CÎÀ‰_ fi Ωı¥±ı — 16
13. ÁÎ‹ÎL›÷— ±ı … ‹◊¿fiÎ ±◊‰Î Ï…S·ÎfiÎ ⁄ÌΩ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎflŒ÷ı flΩ
’fl √›ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ŒflΩıfiÌ ⁄…‰HÎÌ — 16
14. flΩfiÎ ±ı¿ ≠¿Îflfi_ ⁄ÌΩ ≠¿Îfl‹Î_ w’Î_÷fl — 16
15. …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿ÎflfiÌ flΩ±˘fi_ Á_›˘…fi — 17
16. Á‚_√ flΩfiÌ ‹ËkÎ‹ ‹ÿ÷ — 17
17. ŒflÌ flΩ ·ı‰ÎfiÎ ±ÎÂ›◊Ì flΩfiÎ ±_÷ı ±˙’«ÎÏfl¿ flÌ÷ı Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ìfi˘ ÏfiÊı‘ — 17
18. ±L› Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ‰¬÷ı ±◊‰Î flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi Ïfi›‹˘fi˘ ±‹· — 17
19. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ¿ı flÎF›ı÷fl Áı‰ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ ‰ı‚Î±ı
flΩ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±fiı ÷ıfiÌ ¤fl’Î¥ (flÌ¥Q⁄Á˝‹ıLÀ)fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 17
20. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘¿flÌ ¿ı fl˘…√ÎflÌfi˘ V‰Ì¿Îfl — 17
21. ±ı¿ ‰Ê˝fiÌ Á‚_√ fi˘¿flÌ ¿flı· Ë˘› ÷ı‰Ì ≠◊‹ Ïfi‹c¿ »˘ÕÌ ÿÌ‘Î ⁄Îÿ » Ïÿ‰Á‹Î_
ŒflÌ Ïfi‹Î›ı· Ë_√Î‹Ì Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩ ±Î√‚ ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
22. fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì »^ÀÎ ¿fl‰Î◊Ì ¿ı flÎ∞fiÎ‹Î◊Ì flΩfiÌ ÏÁ·¿fi˘ ±_÷ — 18
23. ‰‚÷fl ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ŒflÌ
fi˘¿flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰ı ÷ı ’Ò‰ı˝fiÌ fi˘¿flÌ flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
1.10
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 4 - flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷

24. flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 19
25. flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ — 19
26. flΩfiÎ Ë¿fiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 19
27. flΩ ‹_…^fl ¿flfiÎfl ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 19
28. ’√Îfl ±fiı ÏËÁÎ⁄ ±Ï‘¿ÎflÌ ¶ÎflÎ flΩfiÌ ’ÎhÎ÷Î ≠‹ÎÏHÎ÷ ¿›Î˝ ⁄Îÿ … ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiı flΩfiÌ ±_Ï÷‹ ‹_…^flÌ — 19
29. flΩ µ’fl Ë˘› ±◊‰Î ËıflŒıfl (ÀˇÎL{ÌÀ) ÿflQ›Îfi ±ı¿ ¬Î÷Î / ¿«ıflÌ‹Î_◊Ì ⁄Ì…ı ⁄ÿ·Ì
¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 19
30. ±‹¿ Á_Ωı√˘‹Î_ flΩfiÌ fiÎ‹_…^flÌ — 19
31. À>_¿Î Á‹›Î_÷flı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ±Î‘ÎÏfl÷ ‰Îfl_‰Îfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 19
32. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — 20
33. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ µ’„V◊Ï÷ — 20
34. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ ⁄ıÃ¿ ⁄˘·Î‰‰Ì — 20
35. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
36. «˘◊Î ‰√˝fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 20
37. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ¿ÎœÌ ±Î’‰Îfi_ Ïfi›‹fi ¿fl÷Ì Âfl÷˘ — 20
38. ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ◊Ì flΩfi˘ Ëy ≠V◊ÎÏ’÷ ◊÷˘ fi◊Ì — 21
39. flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ’Î»Î Œfl‰ÎfiÌ Á_¤Î‰fiÎ fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 21
40. flΩfi˘ ≠Îfl_¤ ±fiı Á‹ÎÏÅ — 22
41. flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ΩËıfl flΩ ÁÎ◊ı Á_›˘…fi — 22
42. flΩ ’ÒflÌ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Œfl… ’fl ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î — 23
43. flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰‰_ — 23
44. flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ’»ÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — 24
45. flΩ ’ÒflÌ ◊‰ÎfiÎ ±fiı flΩ ’fl◊Ì Œfl… ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ‰E«ıfi˘ 24
Á‹›√Î‚˘ ±Ï÷ø‹HÎ (±˘‰flVÀı›·) √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ —
≠¿flHÎ - 5 - ·ıHÎÌ ±fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩfiÎ ≠¿Îfl˘
46. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î±˘ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ¬Î÷ÎfiÎ ¿‹˝«ÎflÌ ‹ÎÀı ≠ÎÅ flΩ — 25
47. flΩ ≠‰ÎÁ flÎË÷ Á‹›ı ≠ÎÅ flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 26
48. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷_ — 26
49. ⁄ı Ïfi‹c¿˘ ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ — 27
50. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ¿Î‹ ¿fl÷Ì T›„@÷±˘fiı ≠ÎÅ flΩ — 27
51. ±fi√Î‹Ì ±fiı ’çÎÿ√Î‹Ì ΩËıfl flΩ±˘fiı ‰ı¿ıÂfi ÁÎ◊ı ΩıÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 27
52. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ’˘÷ÎfiÎ ¬«ı˝ flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î ’ÎhÎ — 27
53. ‰ı¿ıÂfi fiÏË ¤˘√T›Îfi_ ±˘ÏÕÀfiı ±Î’‰Îfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 28
54. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ‰ı¿ıÂfifi˘ ÏËVÁ˘ ¤˘√‰‰Î ’fl ÏfiÊı‘ — 28
55. ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_◊Ì fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î_ fi˘¿flÌfiÎ √Î‚ÎfiÌ Á‹ÎÏÅ — 28
56. ’Ò‰˝ÁÒ«fiÎ Ï‰fiÎ ‰ı¿ıÂfi ¬Î÷ÎfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’ı ÷˘ ÷ı ’√Îflfi˘ Ë¿ÿÎfl fiÏË — 28
1.11
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
57. ±‘˝’√ÎflÌ flΩ — 28
58. w’Î_÷Ïfl÷ flΩ — 29
59. Ï⁄fi…‹Î flΩ — 30
60. ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ — 31
61. ±…‹Î›ÂÌ ¿ı ±ı≠LÀÌÁfiı ‹‚÷Ì flΩ — 31
62. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷˘fiı ‹‚÷Ì flΩ — 32
63. ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı fi˘¿flÌ »˘ÕÌ ÿı‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ’»ÌfiÌ flΩ — 32
64. fi˘¿flÌ Á‹ÎÅ ◊‰ÎfiÎ Á‹›ı flΩ Á_⁄_‘Ì flΩ ’√Îflfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 33
65. flΩfi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl — 34
66. flΩfiÎ ’√ÎflfiÎ fl˘¿Õ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝flÌÏ÷ — 34
67. flΩ ’√Îfl — 35
68. flΩfiÎ ’√ÎflfiÌ ’ıÂ√Ì — 35
≠¿flHÎ - 6 - ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl

69. ≠ÁÒÏ÷ flΩ — 36
70. Ï’I≤I‰ flΩ — 36
71. ¿Á‰Î‰Õ ¿ı √¤˝’Î÷fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ flΩ — 37
72. ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 37
73. ±¿V‹Î÷◊Ì ◊›ı· ¥Ω ‹ÎÀı ¬ÎÁ ±Â@÷÷Î flΩ — 38
74. ËÎ˜„V’À· flΩ — 39
75. fiÎÏ‰¿˘fiı ‹Î_ÿ√ÌfiÌ flΩ — 39
76. ZÎ› / ¿ıLÁfl / ¿<WÃ fl˘√fiÌ flΩ — 40
≠¿flHÎ - 7 - ±P›ÎÁ flΩ
77. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀı Âfl÷˘ — 41
78. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀı ±Ï‘¿÷‹ Á‹›√Î‚˘ — 42
79. ±P›ÎÁ flΩ ‹_…^fl ¿fl÷Î ÁZÎ‹ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ — 42
80. ±P›ÎÁ flΩ ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 42
81. ±P›ÎÁ flΩfiÌ ±fl∞fiÌ fl…^±Î÷ ±fiı ÷ıfiÌ ‹_…^flÌ — 42
82. ±P›ÎÁ flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ ±fiı ⁄ÌΩ ≠¿ÎflfiÌ flΩ ÁÎ◊ı ÷ıfi_ Á_›˘…fi — 42
83. ±P›ÎÁø‹ µ’flÎ_÷ ·_⁄Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ±P›ÎÁ flΩfi_ Ïfi›‹fi — 43
84. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi flΩfi˘ ’√Îfl — 43
85. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 43
86. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 44
87. ±P›ÎÁ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ’©Ï÷ — 44
88. ±P›ÎÁ ¤J◊Î µ’flÎ_÷ ±L› ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 45
1.12
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 45

90. ±P›ÎÁ ‹ÎÀıfiÌ ŒÌ fi˘ ¬«˝ — 45
91. ±P›ÎÁ flΩ ⁄Îÿ ÏfiT≤ÏkÎ ¿ı flÎ∞fiÎ‹_ — 45
92. ⁄_‘HÎÌ¬÷ ¿flÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 46
93. ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ flΩ ÿflQ›Îfi ±P›ÎÁø‹fiÌ Âw±Î÷ — 46
94. ⁄œ÷Ì, ’ıLÂfi, ≠‰fl÷Î (ÁÌÏfi›˘flÌÀÌ) flΩ ±fiı ¥ΩŒÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı ±P›ÎÁ flΩfiÌ √HÎ÷flÌ — 46
≠¿flHÎ - 8 - ≠¿ÌHÎ˝
95. flΩfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Ë_√Î‹Ì ÷◊Î ±‰ı∞ fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 47
96. ±ıÕ‰˘¿ıÀ …fifl·fiı flΩ — 47
97. ¿flÎflfiÎ ‘˘flHÎı fiÌ‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩfiÌ ‹_…^flÌ — 47
98. ‹Îfiÿ‰ı÷fi◊Ì fi‰Î…‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ — 47
99. ±_Â¿Î·Ìfi ±fiı Ï⁄fi Á÷÷ fi˘¿flÌfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı flΩ — 47
100. ÂÎfl¿Î‹fiÎ Ï‹¿ıfiÌ¿, ‹¿Îÿ‹ ±fiı ÷Î·Ì‹ ’Î‹ı·Î ‹…^fl˘ (¿>·Ì) fiı flΩ — 48
≠¿flHÎ - 9 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
101. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 49
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
’ÏflÏÂp - 3 ‰ı¿ıÂfi / fi˘fi-‰ı¿ıÂfi ¬Î÷Î‹Î_ fi˘¿flÌ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ÁÒÏ« 60
fi‹Òfi˘ - 1 flΩ ‹ı‚‰‰Î ±◊‰Î ·_⁄Î‰‰Î ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ 62
fi‹Òfi˘ - 2 flΩfi˘ ÏËÁÎ⁄ 63
fi‹Òfi˘ - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flΩ, flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘ ·_⁄Î‰‰Î ±◊‰Î
w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ¤·Î‹HÎ ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 65
fi‹Òfi˘ - 4 flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ›˘B›÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66
fi‹Òfi˘ - 5 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ¿<À<_⁄fiÎ ÁP›fiÌ Ï⁄‹ÎflÌfiÎ
±Î‘Îflı w’Î_÷Ïfl÷ flΩ ‹ÎÀıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66
fi‹Òfi˘ - 6 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ
’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 67
fi‹Òfi˘ - 7 …ı ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩfiÌ
‹t÷ ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰Ì Ë˘› ÷ı±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 68
fi‹Òfi˘ - 8 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ’fl …÷Î ¿Î›‹Ì fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘›
÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 69
fi‹Òfi˘ - 9 ±P›ÎÁ ±_√ıfiÌ flΩ ·_⁄Î‰‰ÎfiÌ ‹_…^flÌ ‹ı‚‰÷Î ±fiı ¿Î›‹Ì
fi˘¿flÌ ’fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿flÌ ±Î’‰Îfi_ ¬÷ 70
----------------
1.13
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl µ’flÎ_÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î —
≠¿flHÎ - 3
‰‚÷fl ¤J◊Î_
10. ÁÎ‹ÎL› — 15
11. ‰‚÷fl ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl˘ — 15
≠¿flHÎ - 4
V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊_ (ÁÌ.±ı·.±ı.) ÷◊Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.)
12. V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ (ÁÌ.±ı·.±ı.) ‹_…^flÌ ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 16
13. V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Îfi˘ ÿfl (ÁÌ.±ı·.±ı.) — 16
14. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.) ‹_…^fl ¿fl‰Î ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 17
15. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 17
16. CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ (±ı«.±Îfl.±ı.) ±Î¿Îfl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 18
17. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› ÷ı‰Î ’Ï÷-’ÇÌ ⁄_fiı F›Îflı ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÎ ¿ı ¤ÎÕÎfiÎ ‹¿Îfi‹Î_16
flËı÷Î Ë˘› I›Îflı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
18. flΩ ÿflQ›Îfi ŒÎ‚‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¿ı ’fl÷ ¿flÌ ÿı‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fi_ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ — 18
19. ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿Ìfi_ ‹¿Îfi ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î ‹ÎÀıfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
20. ¤ÎÕÎ‹@÷ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿ ‹‚‰Î’ÎhÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı
V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î ¿ı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
21. Áfl¿ÌÀ ËÎµÁ / √ıVÀ ËÎµÁ / flıVÀ ËÎµÁ / ’Ï◊¿Îl‹‹Î_ fl˘¿ÎHÎfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ±’ÎhÎ÷Î — 19
22. ⁄ÿ·Ì ◊›ı· Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
23. ⁄ÿ·Ì ◊›Î ⁄Îÿ Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fi˘ ¿⁄Ωı ‘flÎ‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊_ — 20
24. ¤ÎÕ< fiÏË ¤fl÷Ì ‹ÏË·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 20
25. flΩ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î ±fiı / ±◊‰Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Îfi_ Ïfi›‹fi — 20
26. Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ÿflQ›Îfi CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î / V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 21
27. Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
28. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
29. ¤Îfl÷‹Î_ ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 22
30. Ï‰ÿıÂ‹Î_ ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 23
1.14
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
31. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ’fiÏfi˝›@÷ ¿flÎ›ı· ’ıLÂfifl˘fiÌ V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î / CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î ‹ÎÀıfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 23
32. ÿflı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 23
33. µ’ÎÕ ±fiı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 24
34. flΩ / ÷Î·Ì‹ / Œfl…‹˘¿>ŒÌ ¥I›ÎÏÿ Á‹›√Î‚Î ‹ÎÀı ±Î¿Îfl‰Î‹Î_ ±Î‰ı· V◊ÎÏfi¿ ‰‚÷fl ¤J◊Î
/ CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊Î Á_⁄_‘ı µ’ÎÕ ±fiı «Ò¿‰HÎÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ±Î’‰ÎfiÎ ◊÷Î_ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 25
≠¿flHÎ - 5
ÕÎ_√ ¤J◊
35. ÕÎ_√ ¤J◊ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 26
36. ÕÎ_√ ¤J◊ — 26
≠¿flHÎ - 6
fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊
37. fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ¿˘fiı ‹_…^fl ◊¥ Â¿ı — 27
38. fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 27
39. flΩ ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ — 27
40. ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 27
41. flΩ ‰√ıflı ÿflQ›Îfi fi˘fi-≠ı@ÀÌÁŸ√ ¤J◊ ±Î¿Îfl‰Î ±_√ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 27
≠¿flHÎ - 7
‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ
42. ÁÎ‹ÎL› — 28
43. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı / ±◊‰Î ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ÁÎ‹ÎL› ÏÁ©Î_÷˘ — 28
44. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÎ ¿ÎflHÎ˘ — 28
45. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ ¿Á˘ÀÌ — 29
46. ±ÿÎ·÷ ¶ÎflÎ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±◊‰Î ŒÌ — 29
47. ’ıLÂfifl ±fiı ¿Î›ÿÎ ±Ï‘¿ÎflÌ ‰√ıflıfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ±fiı ŒÌ — 29
48. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi V‰Ì¿Îfl‰ÎfiÌ ’fl‰Îfi√Ì — 29
49. ’flÌZÎÎ ¿Î›˝ ‹ÎÀı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 29
50. ÁıfiÎfiÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiÌ ’flÌZÎÎfiÎ Á_«Î·fi ‹ÎÀı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 30
51. Áfl¿ÎflÌ ±fiı Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ ±_Â¿Î·Ìfi ‹Ëı‹Îfi T›ÎA›Î÷Î±˘fiı ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi — 30
52. Ï‰rÏ‰zÎ·› ¶ÎflÎ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì ŒÌ — 31
53. flÎF›fiÎ ±ı¿ÏhÎ÷ Œ_Õ‹Î_ …‹Î ¿flÎ‰‰ÎfiÌ ŒÌ — 31
54. ŒÌ V‰Ì¿Îfl‰Î ’fl‰Îfi√Ì — 31
55. ‰˘Õ˝{ ±ıVÀıÀ‹Î_◊Ì ŒÌ fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 31
56. ⁄ËÎflfiÌ ¿˘¥ Á_V◊Î ‰÷Ì ·ı‰Î÷Ì ’flÌZÎÎ‹Î_ ¿Î‹ ¿fl‰ÎfiÌ ŒÌ — 31
57. ¥fiÎ‹ ‰√ıflı ‹ı‚‰‰Î ‹ÎÀı ’fl‰Îfi√Ì ±fiÎ‰U›¿ — 31
58. ⁄ıÃ¿ ŒÌ — 31
≠¿flHÎ - 8
‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊
59. ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌfiÎ Ïfi›‹fi ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 33
60. ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 33
61. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ fl¿‹ ±’ÒHÎÎ*¿ wÏ’›Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Ë˘› I›Îflı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊Îfi˘ ÿfl — 33
62. ‹ÏËfiÎfiÎ ÷ÒÀ¿ Á‹› ‹ÎÀı ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 33
1.15
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
63. Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹ ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33

64. Œfl…‹˘¿>ŒÌ ËıÃ‚ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33
65. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ ¤J◊ÎfiÌ ’ÎhÎ÷Î — 33
≠¿flHÎ - 9
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
66. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 34
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl µ’flÎ_÷ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
Ï⁄ÕÎHÎ ±⁄˝ fi ±ı B ·˘‹flı Â fi (ÂËı fl Ì …^ ◊ ) (Â.…^ . ) fiÎ 44
CÎÀ¿˘ - …fi√HÎfiÎ, 1991
-------------
1.16
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3 - ÏfiT≤ÏkÎ
10. ÏfiT≤ÏkÎ ‰› — 15
11. ÏfiT≤ÏkÎ ¿Î›˝¿ÎflÌ ËıÏÁ›÷◊Ì ‘ÎflHÎ ¿flı· …√ÎfiÎ V‰w’ ‹…⁄ Ë˘› »ı, fiÏË ¿ı ÷ıHÎı ¿Î›‹Ì ËıÏÁ›÷◊Ì
‘ÎflHÎ ¿flı·Ì …√Î ‹…⁄ — 17
12. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ’»Ì fi˘¿flÌfiÌ ‹t÷ ·_⁄Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
13. ’fiÏfi˝›@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı Ïfi›‹-10 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
14. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ±◊‰Î ·_⁄Î‰Ì ±Î’ı· fi˘¿flÌfiÌ ‹›Î˝ÿÎ Á‹ÎÅ ◊÷Î_ ’Ëı·Î_ Ï¿VÁÎ±˘fiÌ Á‹ÌZÎÎ — 17
15. ÏfiT≤ÏkÎ ±_√ı flÎË÷ ⁄Î⁄÷fiÎ ÿÎ‰Î±˘ fi V‰Ì¿Îfl‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
16. fi˘¿flÌfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î ¥L¿Îfl ¿fl‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı, ÷ıfiÎ
±fi√Î‹Ì ¶ÎflÎ »^À˘ ¿fl‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı I›Î_ Á‘Ì fi˘¿flÌ‹Î_ «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ — 17
17. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi˘¿flÌfi˘ Á‹› ·_⁄Î‰Ì ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›˘ Ë˘› I›Îflı ⁄œ÷Ì fiÏË ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 18
18. √ıfl‰÷˝fi, fiÎÿÎflÌ ¿ı Ï⁄fi¿Î›˝ZÎ‹÷Î ⁄ÿ· fi˘¿flÌ‹Î_◊Ì w¬Áÿ ¿ı ŒflÏ…›Î÷ ÏfiT≤ÏkÎ — 18
≠¿flHÎ-4 - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
19. ’ıLÂfifiÌ Á_A›ÎfiÌ ‹›Î˝ÿÎ — 19
20. CÎÎ ±◊‰Î ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ’ÎhÎ÷Î — 19
21. ¬ÎÁ Á_Ωı√˘‹Î_ ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 19
22. ’ıLÂfifiı fiÏË ’HÎ √˛ıF›¥ÀÌfiı ‰ÎÏÊ˝¿Ì‹Î_ ÷⁄ÿÌ· ¿flÌ Â¿Î› — 19
23. ’ıLÂfi ÁÎflÌ «Î·«·√÷fiı ’ÎhÎ — 19
24. ’ıLÂfi ’Î»\_ ¬ıÓ«Ì ·ı‰Îfi˘ ¿ı ‹˘¿>Œ flÎ¬‰Îfi˘ Áfl¿Îflfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 20
≠¿flHÎ-5 - ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î
25. ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î — 22
26. ’ÎhÎ÷Î fi˘¿flÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 22
27. ¿¥ ™‹fl ’»ÌfiÌ fi˘¿flÌ ’ıLÂfi ’flI‰ı √HÎÎÂı — 22
28. ’fiÏfi˝›@÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ÏfiT≤ÏkÎ ’Ëı·ÎfiÌ ‹S¿Ì fi˘¿flÌfiÌ √HÎ÷flÌ — 23
1.17
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. ·U¿flÌ Áı‰Îfiı ’ıLÂfi Áı‰Î ÷flÌ¿ı √HÎ‰Î ±_√ıfiÎ Ï¿VÁÎ — 24

30. Œfl…‹˘¿>ŒÌfiÎ Á‹›fiÌ √HÎ÷flÌ — 24
31. fi˘¿flÌ‹Î_ ‹Ò‚ …√Î ’fl ’fi— ‹Ò¿‰Î◊Ì ’Ò‰˝ Áı‰ÎfiÌ √HÎ÷flÌ — 25
32. w¬Áÿ ¿ı ⁄fl÷flŒÌ ◊÷Î_ Áı‰Îfi_ flÿ ◊‰_ — 25
33. flÎ∞fiÎ‹_ ±Î’÷Î_ Áı‰Îfi_ flÿ ◊‰_ — 25
34. Áı‰Î‹Î_ ÷ÒÀ — 25
35. ±V◊Î›Ì …√Î ’flfi˘ Ï⁄fifl˘…√ÎflÌfi˘ Á‹› — 25
36. Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı √HÎ‰Î ⁄Î⁄÷ — 26
37. ‰›ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi ‹ÎÀı ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î‹Î_ µ‹ıfl˘ — 26
38. fi˘¿flÌ‹Î_ CÎÀfiÌ ‹ÎŒÌ ±fiı µ‹ıfl˘ — 26
39. Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î — 27
40. ¿˘¥’HÎ Áı‰Îfiı Ï⁄fi’ıLÂfi’ÎhÎ ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿fl‰Îfi˘ Áfl¿Îflfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 27
41. hÎÌΩ ’ZÎ ’ÎÁı◊Ì Áı‰Î ¬«˝ ‰ÁÒ·Î÷ — 27
42. ‰ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’»Ì Áı‰ÎfiÌ ’ÎhÎ÷ÎfiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 27
≠¿flHÎ-6 - ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl
43. ’ıLÂfi’ÎhÎ ’√Îfl — 28
≠¿flHÎ-7
’ıLÂfifiÎ ≠¿Îfl ±fiı ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Âfl÷˘
44. ’ıLÂfifiÎ Ï‰Ï‰‘ ≠¿Îfl˘ — 29
45. ‰›-ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi — 29
46. ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi — 29
47. hÎÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰ÎfiÎ ±_÷ı ÏfiT≤ÏkÎ — 29
48. ‰ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰ÎfiÎ ±_÷ı ÏfiT≤ÏkÎ — 30
49. ’«ÌÁ ‰Ê˝fiÌ ’ıLÂfi’ÎhÎ Áı‰Î ’ÒflÌ ◊›ı◊Ì V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ — 31
50. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ V‰ˆ„E»¿ ÏfiT≤ÏkÎ ±_√ıfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 32
51. ΩËıfl ZÎıhÎfiÎ µ’ø‹˘‹Î_ ¿ı ÷ıfiÌ ËıÃ‚ Á‹Î‰ıÂ ◊÷Î_ ’ıLÂfi — 33
52. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌfiÌ Âfl÷˘ — 35
53. ±Â@÷÷Î ÏÁ‰Î›fiÎ ¿ÎflHÎ˘Áfl »^ÀÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î_ ±Â@÷÷Î ’ıLÂfifiÌ ±√˛ÎèÎ÷Î — 35
54. ±Ïfi›Ï‹÷ ±fiı ±Á_›Ï‹÷ Àı‰˘fiı ¿ÎflHÎı ◊›ı· ±Â@÷÷Îfiı ¿ÎflHÎı ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ±√˛ÎèÎ — 35
55. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷ — 35
56. ‰‘ Áı‰Î ‹ÎÀı ±›˘B›÷Î ⁄Î⁄÷fi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ — 35
57. ‰‘ fi˘¿flÌ ¿fl‰ÎfiÌ ±Â@÷÷Î ⁄Î⁄÷ı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ ’fl ÁËÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ ‘flÎ‰÷Î ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌ±˘ — 36
58. ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ’fl ÏfiT≤kÎ ¿fl‰ÎfiÎ ÏfiHÎ˝›fiÌ ΩHÎ ¿flÌ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ÷⁄Ì⁄Ì
±’Ì· ⁄˘Õ˝fiı ±’Ì· ¿fl‰ÎfiÌ ÷¿ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 36
59. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ı ±’Ì·fiÌ ÁfiÎ‰HÎÌ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 36
60. ¤Îfl÷ ⁄ËÎfl ¿‹˝«ÎflÌ flΩ µ’fl Ë˘› I›Îflı ÷ıfiÎ ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚fiÌ fl«fiÎ — 37
61. Ïfi‹c¿ ÁkÎÎÏ‘¿ÎflÌfiÌ ΩHÎ ⁄ËÎfl ±Â@÷÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fiÏË ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 37
62. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÂjÎÏø›Î ¿flÎ‰‰Î ¥L¿Îfl ¿flı ÷ı‰Î Á_Ωı√˘‹Î_ ±Â@÷÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì
≠‹ÎHÎ’hÎ V‰Ì¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 37
1.18
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
63. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ±Â@÷÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ‹ÎÀı ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ±ı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl — 38
64. ±Â@÷÷Îfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ fl…^ ◊÷Î_ fi˘¿flÌfi˘ ±_÷ — 38
65. ‰‚÷fl ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 38
66. flÎF›ı÷fl Áı‰Î ÿflQ›Îfi ‰‚÷fl ’ıLÂfifiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 38
67. »^ÀÎ ¿fl‰ÎfiÌ fi˘ÏÀÁ ±Î’‰Î‹Î_ fi ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‰‚÷fl ’ıLÂfi µ’flÎ_÷ ±Ï‘¿ √˛ıF›¥ÀÌ — 39
68. ‰‚÷fl ’ıLÂfi ¿fl÷Î_ ±Î¬flÌ ’ıLÂfi ±˘»\_ fi Ë˘‰Î ⁄Î⁄÷ — 39
69. CÎÎ ±◊‰Î ¥Ω ’ıLÂfi ‹ÎÀıfiÌ ¿Î›˝’©Ï÷ — 39
70. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±_√ıfiÎ ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ fl…^±Î÷fiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 39
71. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ Ë_√Î‹Ì ‹_…^flÌ ±fiı I›Îfl⁄Îÿ ÷ıfiÌ ‹t÷‹Î_ ‰‘Îfl˘ — 39
72. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifi˘ ±Î‘Îflı ±Â@÷÷Î «Î· flËı ÷ı µ’fl — 39
73. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 40
74. ±’‰Îÿw’ Ï¿VÁÎ‹Î_ CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 40
75. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi µ’flÎ_÷ ‰‘ÎflÎfiÎ ’ıLÂfifiÌ √˛ÎèÎ÷Î — 40
76. ¿Î‹ÿÎfl˘fiı ‰‚÷fl ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷fi˘ ±Ï‘Ïfi›‹, 1923 …ı‹fiı ·Î√ ’Õ÷˘ Ë˘› ÷ı±˘fiı ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 40
77. flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfifiÌ ‹_…^flÌ — 41
78. ›˘B› Ï¿VÁÎ‹Î_ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ‹_…^fl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰÷_ flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfi — 41
79. ÿflı¿ Ï¿VÁÎ‹Î_ flËıÏ‹›÷ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ Áfl¿Îfl fiyÌ ¿flÂı — 41
≠¿flHÎ-8
’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fi_ Ïfi›‹fi
80. Áı‰Î √˛ıF›¥ÀÌ / ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ — 42
81. Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌ — 42
82. Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ¿<À<_⁄ — 43
83. ¿˘fiı √˛ıF›¥ÀÌ ‹‚Ì Â¿ı — 43
84. fiÎ‹Ïfi›„@÷ ±„V÷I‰‹Î_ fi Ë˘› I›Îflı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 44
85. fiÎ‹Ïfi›„@÷ — 44
≠¿flHÎ-9 - flÿ ¿›*
86. flÿ ¿›* 47
≠¿flHÎ-10 - ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ›˘…fiÎ, 1972
87. ¿˘fiı ·Î√ ’Õı — 48
88. ±Î ≠¿flHÎ‹Î_ ‰Î’flı· ÂOÿ˘ — 48
89. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ÷ıfiÎ ¿<À<_⁄fiÌ Ï‰√÷˘ ’ÒflÌ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 48
90. ¿<À_⁄ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹ — 49
91. ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿˘fiı ¿fl‰Ì — 49
92. Á√Ìflfiı ¿<À_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 51
1.19
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
93. ‹ÎfiÏÁ¿ flÌ÷ı ‹_ÿ, ±_‘ ‰√ıflı Á_÷Îfi˘fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 51
94. ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi‹Î_ Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ — 52
95. Áı‰Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflfiÎ ±‰ÁÎfi Á‹›ı flÎË÷ — 52
≠¿flHÎ-11
’ıLÂfifi_ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷fl - ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘
96. ’ıLÂfifiÎ fl˘¿Õ w’Î_÷fl ’fl Ïfi›_hÎHÎ — 54
97. ’ıLÂfifiÌ fl˘¿Õ‹Î_ w’Î_÷flfiÌ ‹›Î˝ÿÎ — 54
98. ’ıLÂfifi_ w’Î_÷fl @›Îflı Ïfifl’‰Îÿ ⁄fiı — 54
99. w’Î_÷flfiÌ fl¿‹ ‹‚÷Î_ ’Ëı·Î_ ’ıLÂfiflfi_ ±‰ÁÎfi — 55
100. ’ıLÂfifiÌ w’Î_÷Ïfl÷ fl¿‹fiÌ √HÎ÷flÌ ⁄Î⁄÷ — 55
101. ÏfiT≤ÏkÎfiÎ ’_ÿfl ‰Ê˝ ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷Ïfl÷ ÏËVÁÎfi_ ’fi—V◊Î’fi — 55
102. ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ’fl‰Îfi√Ì fiÏË ‹‚‰Î ⁄Î⁄÷ — 55
103. ’çÎÿ˚‰÷a ±Áfl◊Ì ±Î¬flÌ ’ıLÂfifiÌ Á‘ÎflHÎÎ — 55
≠¿flHÎ-12
÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ Ï‰fiÎ ’ıLÂfifi_ ‹ÒÕÌ¿Ú÷ w’Î_÷fl
104. T›Î’ — 56
105. ’ÎhÎ÷Î — 56
106. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 56
107. ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹ ¿›Î˝ ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀı ±Î‰ı·Ì ±fl∞ ’fl ’ıLÂfi
‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 57
108. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ’Ëı·Î_ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ÁÎ◊ı ¿ı ±·√ flÌ÷ı, ’fl_÷ ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹
◊›Î ’Ëı·Î_, ‹‚ı· ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ±fl∞ ±_√ı, ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 57
109. ’ıLÂfi «Ò¿‰HÎÌ Ë¿‹ ¿›Î˝ ⁄Îÿ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiı ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ±_√ıfiÌ ‹‚ı·Ì ±fl∞fiÎ ±Î‘Îflı
’ıLÂfifiÌ w’Î_÷Ïfl÷ fl¿‹fi˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 57
110. ’ıLÂfiflfiÌ ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬◊Ì ±ı¿ ‰Ê˝ ’Ëı·Î_, ’fl_÷ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ÁÎ◊ı ’ıLÂfi ‹_…^fl
±Ï‘¿ÎflÌfiı ‹‚ı· ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷flfiÌ ±fl∞ Á_⁄_‘ı w’Î_÷Ïfl÷ ‹ÒS›fiÌ fl¿‹fi˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi
±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õı ±Î’‰Îfi˘ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 58
111. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï‰w© ¬Î÷Î¿Ì› ¿ı L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ Âw ◊›ı· Ë˘› I›Îflı ’ıLÂfifi_ w’Î_÷fl — 59
≠¿flHÎ-13
÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ ⁄Îÿ ’ıLÂfifi_ ‹ÒÕÌ¿Ú÷ w’Î_÷fl
112. T›Î’ — 60
113. ’ÎhÎ÷Î — 60
114. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ — 60
115. ’ıLÂfifiÎ w’Î_÷fl ‹ÎÀıfiÌ ±fl∞ ‹‚÷Î_ ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ±ı ·ı‰ÎfiÎ_ ’√·Î_ — 60
116. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ·ı‰ÎfiÎ ’√·Î_ — 61
117. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ — 61
118. ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ ŒÌ — 61
1.20
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
119. ÷⁄Ì⁄Ì ‹_Õ‚ Á‹ZÎ µ’„V◊Ï÷‹Î_ «Ò¿ — 61

120. ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁfiÌ ’©Ï÷ — 61
121. ⁄Ì∞ ÷⁄Ì⁄Ì ÷’ÎÁ — 62
122. ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌfiÎ ÏfiHÎ˝› Ï‰w© ±’Ì· — 63
123. ±fl∞ ’Î»Ì ¬ıÓ«‰Î ⁄Î⁄÷ — 65
124. ¿˘ÃÎ‹Î_ ÿÂÎ˝‰ı· ‹ÒS›‹Î_ ŒıflŒÎfl ⁄Î⁄÷ — 65
125. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ w’Î_÷Ïfl÷ ‹ÒS›fiÌ «Ò¿‰HÎÌfi˘ ±Ï‘¿ÚÏ÷ — 66
≠¿flHÎ-14
’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹˘fi˘ ÏfiHÎ˝› ±fiı ÷ıfiÌ ±Ï‘¿ÚÏ÷
126. ÏfiT≤kÎ ◊÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ flÏ…VÀfl — 67
127. ÏfiT≤kÎ ◊fiÎfl / ◊›ı· Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ›ÎÿÌ ⁄fiÎ‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 67
128. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘fiÌ ≠Ïø›Î ±_√ıfi_ Á‹›’hÎ¿ — 67
129. flÎF›ıkÎfl Áı‰Î ±_√ıfiÎ ’ıLÂfi ŒÎ‚Î ÷◊Î flΩ ’√ÎflfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ⁄Î⁄÷ — 68
130. ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌfiÌ ¬flÎ¥ — 68
131. fi˘¿flÌfiÌ «¿ÎÁHÎÌ — 68
132. Áı‰Î’˘◊Ì‹Î_ flËı· hÎÒÏÀfiÌ ’Ò÷˝÷Î ⁄Î⁄÷ — 68
133. ÏfiT≤kÎ ◊÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ·ıHÎÎ_fiÌ ‹Ò·‰HÎÌ — 69
134. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ±_√ıfiÎ ·ıHÎÎ_ ÏÁ‰Î›fiÎ ·ıHÎÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ ±fiı ÷ıfiı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 69
135. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ‹Î_ ‰Á‰ÎÀ Á_⁄_Ï‘÷ ““·ıb_ ⁄Î¿Ì fi◊Ì”” ≠‹ÎHÎ’hÎ — 70
136. ’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ±ı Ï‰√÷˘ ‹ı‚‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
137. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
138. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ÷flŒ fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 70
139. ““fi˘ ÏÕ’ÎÀ˝‹ıLÀ· ¥L¿‰Î›flÌ”” / fi˘ ¥‰ıLÀ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 70
140. »ıS·Î ’√Îflfi_ ≠‹ÎHÎ’hÎ — 71
141. ’ıLÂfifiı ±Áfl¿÷Î˝ ¿˘¥’HÎ CÎÀfiÎfiÎ Á_ÿ¤ı˝ Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õfi˘ Á_’¿˝ ÁÎ‘‰Î ⁄Î⁄÷ — 71
142. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ¿Î‹«·Îµ «Ò¿‰HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 71
143. ¬Î÷Î¿Ì› ¿ı L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ’Õ÷fl fi Ë˘› ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi
±fiı Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 72
144. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Îfl˘’fiÎ‹_ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ fi Ë˘› ±◊‰Î L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ±Îfl_¤Î›ı· fi Ë˘› »÷Î_
¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ ⁄Î¿Ì‹Î_ Ë˘› ÷ı‹fiÌ ⁄Î⁄÷ı ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ‹_…^flÌfi˘ Ë¿‹ — 72
145. …ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ï‰w© ¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ ’Õ÷fl Ë˘› ±fiı ÷ıfiı ±Îfl˘’fiÎ‹ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· Ë˘› ±◊‰Î
÷ıfiÌ Ï‰w© L›ÎÏ›¿ ¿Î›˝‰ÎËÌ ±Îfl_¤Î›ı· Ë˘› I›Îflı ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 72
146. ¿Î‹«·Îµ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ Âfl÷˘ — 73
147. ÏfiT≤ÏkÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ΩËıfl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 73
148. ±Ï‘¿Îfl’hÎ ±ÎM›Î ⁄Îÿ ’ıLÂfifiÌ Á‹ÌZÎÎ — 74
1.21
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ-15
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı ÷ı‰Î Ï¿VÁÎ‹Î_
¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ fl¿‹fi˘ ÏfiHÎ˝› ±fiı ±Ï‘¿ÚÏ÷
149. fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ◊›ı· ±‰ÁÎfi ±_√ı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÎ ÿÎ‰Î±˘ — 75
150. ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ ’ÒHÎ˝ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 75
151. Áı‰Î ±_√ıfiÎ ±’ÒHÎ˝ ÿN÷flfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfi˘ ÏfiHÎ˝› — 76
152. Q≤÷¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Áı‰Î ±_√ıfiÌ ÿN÷flfiÌ ±≠ÎM›÷Î — 77
153. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õfiı ’ıLÂfifiÎ ¿Î√‚˘ fl‰ÎfiÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 77
154. ¿Î‹«·Îµ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 77
155. Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ ±Î¬flÌ ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÎ ±Ï‘¿Îfl’hÎ — 78
156. Áfl¿ÎflÌ ·ıHÎÎ_fiı Áfl¤fl ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 78
157. ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ±‰ÁÎfi ’Î‹ı
I›Îflı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı Q≤I› √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 78
≠¿flHÎ-16
Q≤÷¿ ’ıLÂfifl˘fiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ
158. Q≤÷¿ ’ıLÂfiflfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_ ¿<À<_⁄ ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹_…^flÌ — 79
159. ’ıLÂfi ±fiı ⁄Î¿Ì √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı Ïfi›Î‹¿, ’ıLÂfi ±fiı ≠˘Ï‰ÕLÀ Œ_Õ ¶ÎflÎ
±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î ±Ï‘¿ÚÏ÷ — 79
≠¿flHÎ-17
’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ
160. ’ıLÂfi ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› ÷ı ÷ÎflÌ¬ ⁄Î⁄÷ — 81
161. ‹ÎfiÏÁ¿ ±„V◊fl T›„@÷fiı ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ ≠Ïø›Î ⁄Î⁄÷ — 81
162. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±fiı ¿<À<_⁄ ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ Âw±Î÷ ¿fl‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ ⁄Î⁄÷ — 81
163. CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎfiÌ ±Î‰U›@÷Î ⁄Î⁄÷ — 81
164. ’ıLÂfifiÌ «Ò¿‰HÎÌ ¿›Î «·HÎ‹Î_ ¿flÌ Â¿Î› — 81
165. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌfiÌ «Ò¿‰HÎÌfiÌ flÌ÷ ⁄Î⁄÷ — 81
166. ’ıLÂfiflfi_ ±‰ÁÎfi ◊÷Î_ ⁄Î¿Ì «Õ÷ ’ıLÂfifiÌ fl¿‹fiÌ «Ò¿‰HÎÌ — 81
167. Ï÷ΩıflÌ Ïfi›‹˘ ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 82
≠¿flHÎ-18
’ıLÂfiflfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷
168. ’fiÏfi˝›„@÷ ÁÎ‹ÎL›÷— ⁄ÌΩ ’ıLÂfi ‹ÎÀı ’ÎhÎ fi ⁄fiÌ Â¿ı — 83
169. ’ıLÂfi ±fiı √˛ıF›¥ÀÌ ±◊‰Î ⁄˘fiÁfiÌ fl¿‹ ⁄Î⁄÷ı ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflı ¿fl‰ÎfiÎ ±ı¿flÎflfiÎ‹Î ⁄Î⁄÷ — 83
170. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ±Î ≠¿flHÎfiÌ Ωı√‰Î¥±˘fiÌ ΩHÎ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 83
171. ·U¿flÌ ¿Î›ÿÎ ËıÃ‚ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· CÎÎ ¿ı ¥Ω ’ıLÂfi ±◊‰Î ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi «Î· flÎ¬‰Î ⁄Î⁄÷ — 83
172. ÏfiT≤ÏkÎ‰› ’ıLÂfi ¿ı ÏfiT≤ÏkÎ ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ‹S¿Ì / ·U¿flfiÎ ’ıLÂfifl˘fiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ ⁄Î⁄÷ — 83
173. ‰‚÷fl / ±Â@÷÷Î ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfifl˘fiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 84
174. À>_¿Ì fi˘¿flÌ ‹ÎÀı ¿Ï‹ÂLÕ ¿flÎ›ı·Î ±◊‰Î ¥‹fl…LÁÌ ¿Ï‹ÂLÕ
1.22
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 85

175. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiÌ ⁄œ÷Ì ¿ı ⁄ÿ·Ì µ’fl ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 85
176. ’ıLÂfifl˘fiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ⁄Îÿ ¥ΩŒÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 85
177. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiı ¤J◊ÎfiÌ ‹_…^flÌ — 85
178. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ‹‚‰Î’ÎhÎ flΩ — 85
179. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiı Q≤I›-ÁË-ÏfiT≤ÏkÎ √˛ıF›¥ÀÌfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ÷Î — 85
180. ÁÂVhÎ ÿ‚˘fiÎ ’Ò‰˝ ¿˘Q⁄ÀLÀ @·Î¿˝ ±fiı ’Ò‰˝ VÀ˘Á˝‹ıfi ±_√ı ¬ÎÁ Ωı√‰Î¥±˘ — 85
181. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfifl˘fiÎ ’√Îflfi˘ «˘yÁ ÏfiHÎ˝› — 86
182. ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√Îfl fiyÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ — 86
183. ¿Î‹«·Îµ ’√ÎflfiÌ ‹_…^flÌ — 86
184. ‹Îfiÿ˚ ‰ı÷fi ‘˘flHÎı ’ıLÂfifl˘fiÌ Ïfi›„@÷ — 86
185. ’√Îfl fiyÌ ¿fl÷Ì ‰¬÷ı ’ıLÂfifiÌ ±ı¿_ÿfl fl¿‹ K›Îfi‹Î_ ·ı‰Î ⁄Î⁄÷ — 86
186. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı Ïfi›‹-28 ·Î√ ’ÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 87
187. ±L› Áfl¿Îfl ±◊‰Î ’_«Î›÷‹Î_◊Ì ’ıLÂfi ‹ı‚‰÷Î ’ıLÂfiflfiÌ ’fiÏfi˝›„@÷ ‰¬÷ı ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ — 87
188. ·U¿flÌ ‰˘flLÀ ±◊‰Î fi˘fi-¿Ï‹ÂLÕ ’ıLÂfifl˘fiÌ ‹S¿Ì ¬Î÷Î
ËıÃ‚ ’fiÏfi˝›„@÷‹Î_ Ïfi›‹˘ ·Î√ fiÏË ’Õ‰Î ⁄Î⁄÷ — 87
189. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄ÎÿfiÌ ‰ÎÏHÎ„F›¿ Ïfi‹c¿ — 87
190. ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ ¤Îfl÷ ⁄ËÎflfiÌ Áfl¿Îfl ËıÃ‚ Ïfi‹c¿ ⁄Î⁄÷ — 79
≠¿flHÎ-19
Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ / ’ıLÂfi µ’fl ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ flÎË÷
191. Ë_√Î‹Ì ‰‘Îfl˘ / ’ıLÂfi‹Î_ ‹˘ÓCÎ‰ÎflÌ flÎË÷ — 90
≠¿flHÎ-20
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ
192. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ — 91
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’ıLÂfi) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚
Àı⁄· 101
Œ˘QÁ˝
Œ˘QÁ˝fiÌ ±fiø‹ÏHÎ¿Î 105-106
Œ˘‹˝-1 ◊Ì 34 107-156
-------------
1.23
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flËıHÎÎ¿fiÎ ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1
ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. ·Î√ ’ÎÕ‰ÎfiÌ ‹ÎhÎÎ — 1
5. ¿flÎflfiÌ Âfl÷˘fiÌ L›Î›ZÎ‹÷Î — 1
6. ‹Î√˝ ±fiı ‹¿Îfi Ï‰¤Î√fiÎ Ë¿‹˘ — 1
7. ÁkÎÎfi˘ ±‹· ±fiı ÷ıfiÌ Á˘Ó’HÎÌ — 2
≠¿flHÎ - 2
T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ - 3
flËıHÎÎ¿fiÎ Áfl¿ÎflÌ ±Î‰ÎÁ
10. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ — 16

11. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ’Àı, ¤ÎÕı ¿ı Á_’ÎÏÿ÷ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 16
12. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¤˘√‰À˘ — 16
13. ±ı¿ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ‹Î_ ⁄ÌΩı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÏËVÁıÿÎflÌ◊Ì flËı÷˘ Ë˘› I›Îflı — 16
14. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ≠‰ÎÁ ±_√ı √ıflËÎ…fl Ë˘› I›Îflı flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¤˘√‰À˘ — 16
15. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁfi˘ ¿«ıflÌ ÷flÌ¿ı ±_Â÷— ¤˘√‰À˘ — 16
16. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 16
17. ‹˘…^ÿ ‹¿Îfi˘fi_ …\ÿÌ …\ÿÌ ¿ZÎÎ‹Î_ ‰√a¿flHÎ — 17
18. ¤ÎÕÎfiÎ Ï‰Ï¤Lfi ÿfl˘ — 17
19. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ Ë¿ — 18
20. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ’ÎÁı◊Ì ‰ÁÒ· ¿fl‰ÎfiÎ ¤ÎÕÎfi˘ ÿfl — 19
21. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ¨«Ì ¿ZÎÎfiÎ ±Î‰ÎÁ ‹ÎÀı ¤ÎÕÎfiÌ ‰ÁÒ·Î÷ — 19
22. µE« ÿflı ¤ÎÕ<_ ‰ÁÒ· ¿fl‰ÎfiÌ Áfl¿ÎflfiÌ ÁkÎÎ — 19
23. ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ ±fiı ¤ÎÕÎ‹Î_ CÎÀÎÕ˘ — 19
24. ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ˘fiÎ ±‰ı…‹Î_ ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î CÎfl¤ÎÕÎ ¤J◊ÎfiÎ ÿfl — 20
25. ¤ÎÕÎfiÌ ‹ÎŒÌ — 20
26. ±Ï‘¿ Áı‰Î±˘fi_ ¤ÎÕ< — 21
27. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘ ÏÁ‰Î›fiÌ T›„@÷±˘fiı flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ ¤ÎÕı◊Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 21
28. Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ ’Àı ±Î’‰ÎfiÎ Ïfi›‹˘ — 22
1.24
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
29. flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘ Áfl¿Îfl ¶ÎflÎ ’Àı ±Î’‰ÎfiÌ Âfl÷˘ — 22

30. Áfl¿ÎflÌ flËıHÎÎ¿fiÎ ±Î‰ÎÁ˘fi˘ ¤˘√‰À˘ ¿fl÷Î Áfl¿ÎflÌ
¿‹˝«ÎflÌfiı ≠Ï÷Ïfi›„@÷ ’fl ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı — 22
≠¿flHÎ - 4
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
31. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 23
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flËıHÎÎ¿fiÎ‹¿Îfi˘‹Î_ ‰Á‰ÎÀ) Ïfi›‹˘, 2002

ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ 24
’ÏflÏÂp - 3 flËıHÎÎ¿fiÎ ¤ÎÕÎ‹@÷ ±Î‰ÎÁ˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ’ÿ‘Îfl¿˘fiÌ …√Î±˘fiÌ ›ÎÿÌ 32
---------------
1.25
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_) Ïfi›‹˘, 2002
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î — 3
≠¿flHÎ-3
‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl ±fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‰√a¿flHÎ
10. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ≠¿Îfl — 15
11. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ’√Îfl lıHÎÌ±˘‹Î_ ‰√a¿flHÎ — 15
12. ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 15
13. ’çÎÿ‰÷a ±Áfl◊Ì ⁄œ÷Ì / ’ÿÎ‰fiÏ÷ / ’√Îfl‹Î_ Á‘Îfl˘ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ’Òfl¿ ‹Î√HÎÌ±˘fi_ Ïfi›‹fi — 15
14. ’fiÏfi˝›@÷ ’ıLÂfiflfiı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 15
15. ’ıLÂfiflfiı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 15
16. Ï‰ÂıÊ »^À»ÎÀ˘ — 16
17. ±ı¿ ’ÿ ’fl◊Ì ⁄ÌΩ ’ÿ ’fl …÷Î ÀˇÎ„L{À‹Î_ …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¿ZÎÎ ±◊‰Î ’√Îfl lıHÎÌ — 16
18. ¬_Õ Á‹›fiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ¿ZÎÎ ¿ı ’√Îfl lıHÎÌ — 16
≠¿flHÎ-4
¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_
19. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ fl¿‹ fiyÌ ¿fl‰Ì — 17
20. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 17
21. ‹ÎÁfiÎ ÷ÒÀ¿ Á‹› ‹ÎÀı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ √HÎ÷flÌ — 18
22. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ µ’flÎ_÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ¿fl‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
23. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ Á_¿‚Î›ı· Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄ı ¿ı ÷ı◊Ì ‰‘ …√Î±˘fi˘ Ë‰Î·˘
Á_¤Î‚÷Î ¿‹˝«ÎflÌfiı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 18
24. ≠ÎÁ_Ï√¿ flΩfiÎ Ïÿ‰Á˘fi_ ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 18
25. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ÷Î·Ì‹, flΩ ÿflQ›Îfi ÷◊Î flΩfiÌ ±Î√‚ ¿ı ’Î»‚ ΩıÕ‰Î‹Î_ ±Î‰ı·
flΩ±˘ ÿflQ›Îfi ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
26. ±ı¿◊Ì ⁄Ì∞ …√Î ’fl ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› (Ωı¥fiŸ√ ÀÎ¥‹) ÿflQ›Îfi ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 18
27. ¿Î›˝¤Îfl V‰Ì¿Îfl‰ÎfiÎ ¿ı Á˘Ó’‰ÎfiÎ Ïÿ‰Áı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ’ÎhÎ÷Î — 18
28. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 18
29. ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ¶ÎflÎ Áfl¿ÎflÌ ‰ÎËfifi˘ µ’›˘√ — 18
1.26
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ-5
‰ÎËfi ¤J◊_
30. ‰ÎËfi ¤J◊_ ¿˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 19
31. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ≠Îfl_Ï¤¿ ‹_…^flÌ — 19
32. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ±_√ıfiÌ Âfl÷˘ — 19
33. ‰ÎËfi ¤J◊_ ‹_…^fl ¿fl‰ÎfiÌ Á‹› ‹›Î˝ÿÎ — 20
34. ‰ÎËfi ¤J◊_ ‹ı‚‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ·˘√⁄¿ Ïfi¤Î‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 20
35. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÎ ÿfl — 20
36. ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ≠‹ÎHÎ’hÎ˘ — 20
37. ±ÎÃ Ï¿.‹Ì. ◊Ì ‰‘ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 20
38. flΩ ±◊‰Î Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ÿflQ›Îfi ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 21
39. ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi ÷◊Î ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi ‰ÎËfi ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 21
40. ’Ïfl‰Ëfi ¤J◊_ — 21
41. ÁÎ›¿· ¤J◊_ — 23
≠¿flHÎ-6
‹Î¥·ı… ¤J◊_
42. ‹ÁÎŒflÌfiÎ …\ÿÎ …\ÿÎ ≠¿Îfl˘ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 24
43. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ √ıflËÎ…flÌ — 24
44. ‹ÁÎŒflÌfi˘ ±Îfl_¤ ±fiı ±_÷ — 24
45. À>_¿Î ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 24
46. À>_¿Î flV÷Î ÏÁ‰Î›fiÎ ‹Î√ı˝ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 25
47. Ï‰‹Îfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 25
48. Ë¿ÿÎfl fi Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ — 26
49. flı·‰ı ¶ÎflÎ ≠‰ÎÁ ¿ı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁfiÌ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 26
50. ¤ÎÕÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 27
51. flV÷Î ‹Î¥·ı… ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰ÎfiÎ Ëı÷ ‹ÎÀı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÌ ¿ZÎÎ±˘ — 27
52. flV÷Î ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÎ ÿfl˘ — 27
53. fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 28
54. ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ, µ»ÌfiÌ ·Ì‘ı·Ì ¿ı ¤ÎÕı ‹ı‚‰ı·Ì ¿Îfl‹Î_ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı… ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 28
55. Ï‰‹ÎfiÌ ‹◊¿ ±fiı flËıÃÎHÎ ‰E«ı ’˘÷ÎfiÌ ¿Îfl ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ — 28
56. ΩËıfl ⁄Á ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfi˘ Ë¿ — 29
57. ¿·ı@Àfl˘ ÷◊Î Ï…S·Î Ï‰¿ÎÁ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ¿Î›‹Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÎ ±‰ı…‹Î_ fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÌ ‹_…^flÌ — 29
58. Áfl¿Îflı ¤ÎÕı ±Î’ı· ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Ì ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı fl˘Õ ‹Î¥·ı…fiÎ ÿfl — 30
59. Áfl¿ÎflÌ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘fiı ¤ÎÕÎ ’©Ï÷◊Ì ŒÎ‚‰ı· Áfl¿ÎflÌ ‰ÎËfifi˘ ¬Îfi√Ì µ’›˘√ 30
60. ±‹ÿÎ‰Îÿ ±fiı √Î_‘Ìfi√fl ‰E«ı ‹ÁÎŒflÌ — 30
61. ‹A› ‹◊¿ı ÷◊Î ≠‰ÎÁ‹Î_ Ë˘› I›Îflı ‹¿Î‹ µ’fl◊Ì V◊ÎÏfi¿ ‹ÁÎŒflÌ±˘ — 31
62. VÀÌ‹fl ±◊‰Î ·˘L« ¶ÎflÎ ¿flı· ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀı ‹Î¥·ı… ¤J◊_ — 32
63. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ «Ò¿‰HÎÌ ‹ÎÀıfiÌ ·ıHÎÎ ◊‰ÎfiÌ ÷ÎflÌ¬ — 32
64. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ ÿÎ‰Îfi˘ Ë¿ ·M÷ ◊‰Î ⁄Î⁄÷ — 32
65. ‰HÎ‰’flÎ›ı· ÀÌ¿ÌÀ˘ ±_√ı ¿ıLÁ·ıÂfi «Î∞˝Á — 32
1.27
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ-7
ÿˆÏfi¿ ¤J◊_
66. ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 33
67. ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ ±Î¿Îfl‰Î ±_√ıfiÌ ÁÎ‹ÎL› Âfl÷˘ — 33
68. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÂËıfl˘fi_ ‰√a¿flHÎ — 33
69. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÎ ÿfl˘ — 35
70. ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fi_ ‹Î‚¬_ — 36
71. ’˘÷ÎfiÌ ‹ÎÏ·¿ÌfiÌ ¿ı µ»ÌfiÌ ±◊‰Î ¤ÎÕı ·Ì‘ı· ¿Îfl◊Ì ‹ÁÎŒflÌ ¿fl‰Î Ë¿ÿÎfl
±Ï‘¿ÎflÌ±˘ F›Îflı ΩËıfl ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ‹ÁÎŒflÌ ¿flı I›Îflı ¨«Î ÿflı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
72. Ë˘À·‹Î_ flËı‰Î ‹ÎÀıfiÎ ‹‚‰Î’ÎhÎ ÿˆÏfi¿ ¤J◊Î_fiÌ √HÎ÷flÌ — 37
73. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı flËı‰Î ÷◊Î …‹‰Îfi_ ‹Œ÷ ±Î’‰Î‹Î_ ±ÎT›_ Ë˘› I›Îflı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
74. Áfl¿ÌÀ ËÎµÁ, flıVÀ ËÎµÁ ‰√ıflı‹Î_ fl˘¿Î÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
75. ≠‰ÎÁ ±◊‰Î Ë_√Î‹Ì ⁄ÿ·Ì ±_√ı ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 37
76. ÷Î·Ì‹ ÿflQ›Îfi ÿˆÏfi¿ ¤J◊_ — 38
≠¿flHÎ-8
⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_
77. ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ @›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ◊Î› — 39
78. ⁄ÿ·Ì ’fl ±ı¿ …√Î±ı◊Ì ⁄Ì∞ …√Î±ı …‰Î ‹ÎÀıfiÎ ËÎ…fl ◊‰ÎfiÎ Á‹› ÿflQ›Îfi
Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fi˘ Ë¿ — 39
79. ±ı¿ …√Î ’fl◊Ì ⁄Ì∞ ±fiı I›Î_◊Ì ’fi— hÎÌ∞ …√Î±ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì — 39
80. Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ ⁄ÿ·Ì ◊÷Î ’Ëı·Î_ ±◊‰Î ÷ı ’»Ì » ‹ÎÁfiÌ
±_ÿfl ÷ıfiÎ ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›ı ¿flı· ≠‰ÎÁ ⁄Î⁄÷ — 40
81. ’Ï÷ ±fiı ’IfiÌ ⁄_fiı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ Ë˘› I›Îflı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 40
82. …√ÎfiÎ ‹A› ‹◊¿ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› V◊‚ı …√Îfi˘ Ë‰Î·˘ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı
±◊‰Î Á_¤Î‚‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ⁄ÿ·Ì ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 40
83. ≠‰ÎÁ ÿflQ›Îfi ‹A› ‹◊¿ ⁄ÿ·Î› I›Îflı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 41
84. ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›˘ fi‰Î V◊‚ı ≠‰ÎÁ ¿flı I›Îflı ⁄ÿ·Ì ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 41
85. fi‰Ì …√Î±ı ΩıÕÎ÷Î_ ’Ëı·Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±ı ·Ì‘ı· flΩ ⁄Î⁄÷ — 41
86. ·Î_⁄Ì flΩ ’fl◊Ì ËÎ…fl ◊›ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÌ fi‰Î V◊‚ı Ïfi‹c¿ — 41
87. ⁄ÿ·Ì ±_√ı Ë‰Î¥ ‹Î√ı˝ ‹ÁÎŒflÌfi˘ Ë¿ — 41
88. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı flı·‰ı ¶ÎflÎ ¿flı· ≠‰ÎÁ ‹ÎÀı Ë¿ — 42
89. ΩËıfl ‰ÎËfi ¶ÎflÎ ¿flı· flV÷ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ ‰√˝fi˘ Ë¿ — 42
90. ⁄ÿ·Ì ≠Á_√ı ΩËıfl ‰ÎËfi ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› ≠¿Îflı flV÷ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ‹ÎÀıfiÎ ±Ï‘¿Îfl — 42
91. CÎfl‰¬flÌ — 42
92. Á_›˘Ï…÷ (¿˘Q’˘{ÌÀ) ⁄ÿ·Ì ¤J◊_ — 42
93. ⁄ÿ·Ì ±_√ı flı·‰ı ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ Œıfl‰‰Îfi˘ Ë¿ — 42
94. flı·‰ı◊Ì Á_¿‚Î›ı· V◊‚˘ ‰E«ı flV÷Î ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
95. ±ı¿ V◊‚ı◊Ì ⁄ÌΩ V◊‚ı …^fiÎ ±◊‰Î fi‰Î ‹A› ‹◊¿ı flV÷Î ‹Î√ı˝ CÎfl‰¬flÌ Œıfl‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
96. …^fiÎ V◊‚ ÏÁ‰Î›fiÎ ±L› V◊‚ı◊Ì CÎfl‰¬flÌ Œıfl‰‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
97. ““{Õ’Ì ‰Ëfi Áı‰Î”” ¶ÎflÎ CÎfl‰¬flÌ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 43
98. CÎfl‰¬flÌfi˘ ÁÎ‹Îfi ’ıÁıL…fl Àˇıfi ¶ÎflÎ ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 44
99. CÎfl‰¬flÌfiÎ ÁÎ‹ÎfifiÎ ’Ïfl‰Ëfifi_ ¬«˝ — 44
1.28
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
100. ⁄ÿ·Ì ’fl …÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi_ ‰ÎËfi ·¥ …‰Î ⁄Î⁄÷ — 44

101. Â˘Œfl ±◊‰Î @·Ìfiflfi˘ ≠‰ÎÁ — 44
102. flı·‰ı ¶ÎflÎ ‰ÎËfifiÎ ’Ïfl‰ËfifiÎ ¬«˝fiÌ ¤fl’Î¥ — 45
103. ‰ÎËfifiı ’˘÷ı … Ë_¿ÎflÌ ¿ı Àˇ¿‹Î_ ·ÎÿÌfiı ÷ıfi_ ’Ïfl‰Ëfi ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ — 45
104. flV÷Î ‹Î√ı˝ ‰ÎËfifiÎ ’Ïfl‰Ëfi ‹ÎÀıfiÎ ÿfl˘ — 45
105. ⁄ÿ·Ì ±_√ı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ‹‚÷_ ‰‘ÎflÎfi_ ¤ÎÕ< — 46
≠¿flHÎ-9
±L› ‹ÁÎŒflÌ±˘
106. ÏfiT≤ÏkÎ Á‹›ı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ — 47
107. ÏfiT≤ÏkÎ Á‹›ı ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌfi˘ Ï‰¿S’ — 48
108. ÏfiT≤ÏkÎ ‰ı‚Î±ı ‰÷fifiÎ V◊‚ı …‰ÎfiÌ ‹ÁÎŒflÌ ±_√ıfiÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ Ï⁄·˘ ±Î¿Îfl‰ÎfiÌ ’©Ï÷ — 48
109. Œfl…fiÎ »ıS·Î V◊‚ı … ÏfiT≤ÏkÎ ⁄Îÿ V◊Î›Ì ◊‰Î ‹ÎÀıfi_ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 49
110. fi˘¿flÌ‹Î_ Ë˘› ÷ı ÿflQ›Îfi ±‰ÁÎfi ’Î‹ı·Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’Ïfl‰ÎflfiÎ ÁP›˘±ı ¿flı·˘ ≠‰ÎÁ — 49
111. flΩ µ’fl …÷Î_ ¿ı flΩ µ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ¿flı· ≠‰ÎÁ — 51
112. flΩ ±◊‰Î Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi ≠‰ÎÁ — 51
113. flΩ ’flfiÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı Œfl… ’fl ŒflÏ…›Î÷ ’fl÷ ⁄˘·Î‰‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı ‹‚‰Î’ÎhÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 51
114. Ï⁄fiÁfl¿ÎflÌ Á_V◊Î±˘fiÌ ⁄ıÃ¿˘‹Î_ ËÎ…flÌ ±Î’‰Î ‹ÎÀı ≠‰ÎÁ — 51
115. flΩ / Œfl…‹˘¿>ŒÌ ÿflQ›Îfi ÿV÷Î‰ıΩı ‰√ıflıfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ‹ÎÀı ¿flı· ≠‰ÎÁ — 52
116. Áfl¿ÎflÌ ŒflΩı ⁄Ω‰÷Ì ‰¬÷ı K›Îfi‹Î_ ±Î‰ı· Ï‰√÷˘fi˘ ’flÎ‰˘ ±Î’‰Î ‹ÎÀıfi˘ ≠‰ÎÁ — 52
117. ÏfiT≤kÎ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ¬Î÷Î¿Ì› ÷’ÎÁ‹Î_ ËÎ…fl flËı‰Î ‹ÎÀıfi_ ≠‰ÎÁ ¤J◊_ — 53
118. ’flÌZÎÎ‹Î_ ËÎ…flÌ ±Î’‰Î ±_√ıfi˘ ≠‰ÎÁ — 54
119. ≠¿ÌHÎ˝ ≠‰ÎÁ˘ — 54
≠¿flHÎ-10
‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄·˘ ‹ÎÀı µ’ÎÕ ÷◊Î Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
120. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄·˘ µ’fl ≠Ï÷ËV÷ÎZÎfl — 56
121. Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌ±˘ — 56
122. Ïfi›_hÎHÎ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ ŒflΩı ±fiı ±Ï‘¿Îfl — 56
123. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ ‹ÎÀı Ï⁄·˘fiÎ µ’ÎÕ ±Ï‘¿ÎflÌfiÌ …‰Î⁄ÿÎflÌ — 56
124. ¬˘ÀÎ ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î_ Ï⁄·fiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ ‹ÎÀı ÏÂV÷fiÌ ¿Î›˝‰ÎËÌ — 56
125. ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î__ Ï⁄· ±_√ıfi_ flÏ…VÀfl — 56
≠¿flHÎ-11
flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
126. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 57
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (‹ÁÎŒflÌ ¤J◊Î) Ïfi›‹˘, 2002
ËıÃ‚ …ı±˘fiı ÁkÎÎ Á’fl÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ÷ı ±Ï‘¿ÎflÌ±˘
Ωı Õ ÎHÎ ±⁄˝fi ±ıB·˘‹flıÂfi (ÂËıflÌ …^◊) (Â.…^.) fiÎ CÎÀ¿˘
- …fi√HÎfiÎ, 1991 67
--------------
1.29
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
≠¿flHÎ - 1 - ÁÎ‹ÎL›
1. À>_¿Ì Á_iÎÎ ±fiı ±Îfl_¤ — 1
2. T›ÎÏÅ — 1
≠¿flHÎ - 2 - T›ÎA›Î
9. T›ÎA›Î —
≠¿flHÎ - 3 - ’√Îfl
10. Áfl¿ÎflÌ fi˘¿flÌ‹Î_ ≠◊‹ Ïfi‹c¿ ‰ı‚Î±ı ’√Îfl — 17
11. ‰‘ ‹ËI‰fiÌ ŒflΩı ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì ±L› …√Î±ı Ïfi‹c¿ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
12. Ïfi›‹-11 ËıÃ‚ fiyÌ ◊÷Î ’√Îfl ‹ÎÀı Ï‰¿S’ — 17
13. ‰‘ ‹ËI‰fiÌ ŒflΩı ¿ı …‰Î⁄ÿÎflÌ‰Î‚Ì fi Ë˘› ÷ı‰Ì ⁄Ì∞ …√Î
’fl ¿‹˝«ÎflÌfiÌ Ïfi‹c¿ ‰¬÷ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
14. ±ı¿ … …√ÎfiÎ µ’·Î ’√Îfl ‘˘flHÎ‹Î_ Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
15. µ’·Ì …√Î±ı◊Ì fiÌ«ıfiÌ …√Î ’fl ’Î›flÌ µ÷ÎflfiÎ Á‹›ı ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
16. ±ı¿ … ±◊‰Î ⁄Ì∞ Á‹Îfi ’√Îfl ‘˘flHÎ‰Î‚Ì ÷ı … ±◊‰Î ±L› …√Î ‘ÎflHÎ
¿flÌ Ë˘› ÷ı‰Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 17
17. Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ …√Î ’fl◊Ì ‹Ò‚ …√Î ’fl ’fl÷ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
18. Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ ±ı¿ …√Î±ı◊Ì Á_‰√˝ ⁄ËÎflfiÌ ⁄Ì∞ …√Î ’fl
Ïfi‹c¿ ◊÷Î_ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
19. ’˘÷ÎfiÌ Ï‰fi_÷Ì◊Ì fi‰Ì …√Î ’fl Ïfi‹‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 18
20. ±…‹Î›ÂÌfi˘ ±…‹Î›ÂÌ Á‹› ’Òfl˘ ◊÷Î_ fiyÌ ◊÷˘ ’√Îfl — 19
21. …^Ïfi›flfiÎ ’√Îflfiı ±Î‘Îflı Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfi˘ ’√Îfl ‰‘ÎflÌ ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 19
22. ““’»ÌfiÎ fiÌ«ıfiÎ Ïfi›‹”” fiÎ ·Î¤ ±fiı ÷ıfiÌ ÷¿ — 20
22. fi‰Ì Ïfi‹c¿ Á‹›ı ’√Îfl — 21
24. …√ÎfiÎ ’√Îfl ‘˘flHÎ‹Î_ ŒıflŒÎfl ◊÷Î ’√ÎflfiÌ ⁄Î_‘HÎÌ — 21
25. ÏÂZÎÎI‹¿ w’ı fiÌ«·Ì …√Î±ı µ÷Îfl‰ÎfiÎ ≠Á_√ı ’√Îfl — 22
26. ÏÂZÎÎI‹¿ ‘˘flHÎı ’√Îfl‹Î_ CÎÀÎÕ˘ — 22
27. ¿Î›‹Ì ±fiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îflfi˘ Á_⁄_‘ — 23
28. ±Î’‰Î‹Î_ ±Î‰ı· ZÎÏ÷’ÒHÎ˝ ⁄œ÷Ì ¿ı Ïfi‹c¿ Á‹›fi˘ ¤Ò· ¤flı·˘ ’√Îfl — 24
29. ±L› Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiı ±_√÷ ÿflı …ı …√Îfi˘ ’√Îfl Ïfi›÷ ¿›˘˝ Ë˘› ÷ı‰Ì …√Î µ’fl ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îfl — 24
30. ±˘»Î ÿflı ¿Î›˝¿ÎflÌ ’√Îfl fiyÌ ¿fl‰ÎfiÌ ÁkÎÎ — 24
1.30
ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿
31. ‹Ò‚ ’√Îfl‹Î_ …ıÀ·˘ ‰‘Îfl˘ ◊÷˘ Ë˘› ÷ıÀ·˘ ±_√÷ ’√Îfl‹Î_ CÎÀÎÕ‰Î ⁄Î⁄÷ — 25
32. ≠ÏÂZÎHÎ ±◊‰Î ÷Î·Ì‹fiÎ ±P›ÎÁø‹ ÿflÏ‹›Îfi ’√Îfl — 25
33. flΩ ’fl◊Ì ¿ı ¬ÎÁ Œfl… ’fl◊Ì ’fl÷ ±Î‰÷Î ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiı ŒflÏ…›Î÷ ≠÷ÌZÎÎfiÎ Á‹› ÿflÏ‹›Îfi ’√Îfl — 25
34. ’˘·ÌÁ ÷Î·Ì‹ ‹ËÎÏ‰zÎ·›‹Î_ ÷Î·Ì‹ ËıÃ‚fiÎ ÷Î·Ì‹Ì±˘fiı ‹‚‰Î’ÎhÎ T≤ÏkÎ¿Î (VÀÎ¥’LÕ) ⁄Î⁄÷ — 25
35. ÷Î·Ì‹ ‹ÎÀı ‹˘¿·‰Î‹Î_ ±Î‰÷Î Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ±˘fiÎ V◊Îfiı ¿Î›˝¿ÎflÌ ⁄œ÷Ì ±Î’‰Î ⁄Î⁄÷ — 25
36. ›˘B› ‹_…^flÌ ÏÁ‰Î› ’˘÷ÎfiÌ …√ÎfiÎ ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl ⁄ËÎfl √Î‚ı· Á‹› ‹ÎÀı ’√Îfl ±fiı ¤J◊Î ‹‚‰Î’ÎhÎ fi◊Ì — 25
37. flÎF›’Î· ±◊‰Î ‹_hÎÌfiÌ ÁÎ◊ı flËÌfiı ’˘÷ÎfiÎ ZÎıhÎÎÏ‘¿Îfl ⁄ËÎflfiÌ ‹_…^fl ◊›ı· ±Ï‘¿Ú÷ √ıflËÎ…flÌ — 26
38. ÁÎ‹ÎL›ø‹ ÷flÌ¿ı ¥ΩŒÎfiÌ ±Î¿ÎflHÎÌ — 26
39. ¥ΩŒÎ ‹ÎÀı √HÎ÷flÌ‹Î_ ·ı‰Î‹Î_ ±Î‰÷Ì Áı‰Î — 27
40. V◊Ï√÷ ¥ΩŒ˘ — 29
41. ËÕ÷Î‚fiı ¿ÎflHÎı Œfl… ’fl◊Ì √ıflËÎ…flÌ — 30
42. ±’Ïfl’@‰ ¥ΩŒ˘ — 30
43. ¥ΩŒ˘ ±À¿Î‰‰ÎfiÎ ¿ı fiÌ«ı µ÷Îfl‰ÎfiÎ Ë¿‹ flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı ±◊‰Î ŒıflŒÎfl ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı I›Îflı — 31
44. ¤Ò÷¿Î‚fiÌ Á‚_√ fi Ë˘› ÷ı‰Ì ¿Î›˝¿ÎflÌ ¿ı Ë_√Î‹Ì fi˘¿flÌ ¿ıÀ·Î ±_Âı
¥ΩŒÎfiÌ √HÎ÷flÌ‹Î_ ·¥ Â¿Î› ÷ı ⁄Î⁄÷ — 31
≠¿flHÎ - 4 - ±ı¿ ¿fl÷Î_ ‰‘Îflı …√Îfi˘ Ë‰Î·˘
45. ⁄ı ±◊‰Î ‰‘ …√Î±˘ ’fl Ïfi‹c¿ ±_√ı ’√Îfl — 33
46. ’˘÷ÎfiÌ …√Î µ’flÎ_÷ ±L› ‰‘ÎflÎfi˘ Ë‰Î·˘ Á_¤Î‚‰˘ — 33
47. ¬ÎÁ ’√Îfl / ‰‘ÎflÎfiÎ ’√ÎflfiÎ ÿfl — 33
48. ‰‚÷fl ¤J◊ÎfiÌ ‹‚‰Î’ÎhÎ÷Î — 34
49. ¬ÎÁ ’√Îfl ±◊‰Î ‰‘ÎflÎfiÎ ’√ÎflfiÌ ‹_…^flÌfiÌ Âfl÷˘ — 34
≠¿flHÎ - 5 - flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘
50. flÿ ¿fl‰Î ⁄Î⁄÷ ±fiı ±’‰Îÿ˘ — 36
’ÏflÏÂp - 1 √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (’√Îfl) Ïfi›‹˘, 2002 ËıÃ‚

-------------
1.31
1.32
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
[2]
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002 fiÎ Á_¿·fi‹Î_ √…flÎ÷ Áfl¿Îflı ±’fiÎT›Î
‹…⁄fiÎ ±fiı ÷Î. 15-11-2002 ◊Ì flÿ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰ı·Î ‹_⁄¥ flÎF› Áı‰Î
Ïfi›‹˘, 1959 fiÎ Ïfi›‹˘ ÁÎ◊ı ¿ÕÌ ÿÂÎ˝‰÷Ì ›ÎÿÌ
fi˘Ó‘ — ±Î ›ÎÿÌ ¿ı‰‚ Á_ÿ¤˝ Ωı‰Î‹Î_ ÁËÎ›¤Ò÷ ◊‰Î ‹ÎÀı … Á_¿Ï·÷ ¿fl‰Î‹Î_ ±Î‰Ì »ı ±fiı ±ı‹Î_ µS·ı¬
¿flÎ›ı· ¿˘¥’HÎ ÂOÿ≠›˘√◊Ì Ïfi›‹˘fi_ ¿˘¥’HÎ flÌ÷ı ±◊˝CÎÀfi ◊Î› »ı ±ı‹ √HÎ‰_ fiÏË.
√. ‹. Áı. (flΩ) ‹_. ‹. Áı. Ïfi. √. ‹. Áı. (flΩ) ‹_. ‹. Áı. Ïfi.
Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘ Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘
fi˘ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ fi˘ Ïfi›‹ ø‹Î_¿ Ïfi›‹ ø‹Î_¿
1 2 1 2
≠¿flHÎ - 1 9 (10) ................ 9 (10)

1 (1) ................ 1 9 (11) ................ 9 (27)
1 (2) ................ fi‰˘ 9 (12) ................ 9 (12)
2 ................ 2 9 (13) ................ 9 (13)
3 ................ 3 9 (14) ................ 9 (13-¿)
4 ................ fi‰˘ 9 (15) ................ 9 (13-¬)
5 ................ 4 9 (16) ................ 387
6 ................ 5 9 (17) ................ 9 (14)
7 ................ 6 9 (18) ................ fi‰˘
8 ................ 8 9 (19) ................ 9 (15)
≠¿flHÎ - 2 9 (20) ................ fi‰˘
9 (1) ................ 9 (2) 9 (21) ................ fi‰˘
9 (1) ................ 9 (2) 9 (22) ................ fi‰˘
9 (2) ................ fi‰˘ 9 (23) ................ 9 (16)
9 (3) ................ fi‰˘ 9 (23) ................ 9 (16)
9 (4) ................ fi‰˘ 9 (23) ................ 9 (16)
9 (5) ................ fi‰˘ 9 (24) ................ 9 (17)
9 (6) ................ 9 (4) 9 (24) ................ 9 (17)
9 (7) ................ 9 (5) 9 (25) ................ fi‰˘
9 (8) ................ 9 (8) 9 (26) ................ 9 (18)
9 (9) ................ 9 (9) 9 (27) ................ 9 (18-¿)
2.1
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘ Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘
1 2 1 2
9 (28) ................. 9 (19) 9 (64) ................. 9 (46)

9 (29) ................. fi‰˘ 9 (65) ................. 9 (47)
9 (30) ................. 9 (20) 9 (66) ................. 9 (47-¿)
9 (31) ................. fi‰˘ 9 (67) ................. 9 (48)
9 (32) ................. 9 (21) 9 (68) ................. 9 (42)
9 (36) ................. 433 9 (69) ................. 9 (48-¿)
9 (37) ................. 9 (24) 9 (70) ................. fi‰˘
9 (38) ................. 9 (25) 9 (71) ................. fi‰˘
9 (39) ................. 9 (26) 9 (72) ................. fi‰˘
9 (40) ................. 9 (28) 9 (73) ................. fi‰˘
9 (41) ................. fi‰˘ 9 (74) ................. 9 (49)
9 (42) ................. 9 (30) 9 (69) ................. 9 (48-¿)
9 (46) ................. 663 9 (70) ................. fi‰˘
9 (47) ................. 395 9 (71) ................. fi‰˘
9 (48) ................. 9 (35) 9 (72) ................. fi‰˘
9 (49) ................. fi‰˘ 9 (73) ................. fi‰˘
9 (50) ................. 9 (36) 9 (74) ................. 9 (49)
9 (54) ................. 383 9 (78) ................. 9 (53)
9 (55) ................. 9 (40) 9 (79) ................. fi‰˘
9 (56) ................. 9 (41) ±fiı 9 (80) ................. 9 (54)
Á.’ı.Ïfi. 41-¿ 9 (81) ................. fi‰˘
9 (57) ................. fi‰˘ 9 (82) ................. 9 (56)
9 (58) ................. fi‰˘ 9 (83) ................. 91-¿
9 (59) ................. fi‰˘ 9 (84) ................. 56-¿
9 (60) ................. fi‰˘ 9 (85) ................. 9 (57)
9 (61) ................. 9 (43) 9 (86) ................. 9 (58)
9 (62) ................. ’Ïfl.-50 9 (87) ................. fi‰˘
9 (63) ................. 9 (44) 9 (88) ................. 9 (59)
9 (89) ................. fi‰˘
2.2
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘ Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘
1 2 1 2
≠¿flHÎ - 3 36 ............................... 677

10 .............................. 619 37 (1) ....................... 659
11 .............................. 681 37 (2) ....................... 674 (¬)
12 .............................. 620 37 (3) ....................... 674 (√)
13 .............................. 627 37 (4) ....................... 640 ±fiı 641
14 .............................. Á.fl.Ïfi.-12 fi˘Ó‘-1 38 ............................... 673
15 .............................. Á.fl.Ïfi.-15 39 ............................... 682
16 .............................. 736 40 ............................... 629
17 .............................. 628 41 ............................... 630
18 .............................. 626 ±fiı 658 42 ............................... 639
19 .............................. 680 43 (1) ....................... 644 (1)
20 .............................. 638 43 (2) ....................... 641
21 .............................. Á.fl.Ïfi.-12 fi˘Ó‘-3 43 (3) ....................... 704
22 .............................. 618 (¬) 44 ............................... 645
23 .............................. 618 (¿) 45 ............................... 646
≠¿flHÎ - 4 ≠¿flHÎ - 5
24 .............................. 651 46 ............................... Á.fl.Ïfi.-8 ±fiı 9
25 .............................. Á.fl.Ïfi.-15 47 ............................... fi‰˘
26 .............................. 679 48 ............................... 737
27 .............................. 623 ±fiı 625 49 ............................... 739
28 .............................. 624 50 ............................... Á.fl.Ïfi.-9¿, 9¬ ±fiı 11
29 .............................. fi‰˘ 51 ............................... 633
30 .............................. 683 ±fiı 683-¿ 52 ............................... 742
31 .............................. 622 53 ............................... 743
32 .............................. 663 ±fiı 665 54 ............................... 744
33 .............................. 664 55 ............................... 745
34 .............................. 666 56 ............................... 746
35 .............................. 661, 662 668 ◊Ì 672 57 ............................... Á.fl.Ïfi.-10 (¿)
2.3
√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002
Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘ Ïfi›‹˘, 2002 1959 fi˘
1 2 1 2
58 ............................... Á.fl.Ïfi.-10 (√) 81 ............................... 23 - ’Ïfl. ““50””

59 ............................... Á.fl.Ïfi.-10 (CÎ) 82 ............................... 6 ±fiı 22 - ’Ïfl. ““50””
60 ............................... Á.fl.Ïfi.-13 83 ............................... 7 - ’Ïfl. ““50””
61 ............................... 809 84 ............................... 19 - ’Ïfl. ““50””
62 ............................... 782-¿ 85 ............................... 11 - ’Ïfl. ““50””
63 ............................... 753 Á.fl.Ïfi.-6 85 ............................... 11 - ’Ïfl. ““50””
64 ............................... fi‰˘ 86 ............................... 10 - ’Ïfl. ““50””
65 ............................... fi‰˘ 87 ............................... 11 - ’Ïfl. ““50””
66 ............................... fi‰˘ 88 ............................... 14 - ’Ïfl. ““50””
67 ............................... Á.fl.Ïfi.-14 89 ............................... 15 - ’Ïfl. ““50””
68 ............................... fi‰˘ 90 ............................... 16 - ’Ïfl. ““50””
≠¿flHÎ - 6 91 ............................... 18 - ’Ïfl. ““50””
69 ............................... 771 ±fiı 773 92 ............................... 17 - ’Ïfl. ““50””
70 ............................... fi‰˘ 93 ............................... 20 - ’Ïfl. ““50””
71 ............................... 771 fi˘Ó‘ 94 ............................... 21 - ’Ïfl. ““50””
72 ............................... 748 ≠¿flHÎ - 8
73 ............................... 749 95 ............................... 784
74 ............................... 774 ◊Ì 777 ±fiı 780 96 ............................... fi‰˘
75 ............................... 779 ±fiı 780 97 ............................... ’Ïfl. ““51””
76 ............................... fi‰˘ 98 ............................... 804
≠¿flHÎ - 7 99 ............................... ’Ïfl. ““51-¿””
77 ............................... 751 ±fiı ’Ïfl. ““50”” 100 ............................ 805
78 ............................... 5 - ’Ïfl. 6 ≠¿flHÎ - 9
79 ............................... 4 - ’Ïfl. ““50”” 101 ............................ 864
80 ............................... 23 - ’Ïfl. ““50””
2.4

Raja Na Niyamo

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Raja Na Niyamo

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

√…ﬂÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î

‰Ê˝ 2005 — ’˛◊‹ ±T≤ÏkÎ 15,000 ﬁ¿·˘.

Áfl¿ÎflÌ ‹K›V◊ ‹ƒHÎÎ·›, √Î_‘Ìfi√fl.

¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÎ ±ÎÏÀÛ¿·-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹Îfi. flÎ…›’Î·lÌ

±_√˛ı∞‹Î_ ’˛ÏÁK‘ ◊›ı·Î √…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î Ïfi›‹Îı, 2002 ±fi ¿>‚÷Î

(ÕÎ˜. ‹_…\·Î Á⁄˛‹H›‹)

¤Îfl÷fiÎ Á_Ï‰‘ÎfifiÌ ¿·‹-309fiÎ ’fl_÷¿ ËıÃ‚ ‹_⁄≥fiÎ flÎ…›’Î·ı, ’Îı÷ÎfiÎ

(60) ““’ıLÂfi ‹_…^fl ¿flfiÎfl ±Ï‘¿ÎflÌ”” 11

14. flΩfiÎ ±ı¿ ≠¿Îflfi_ ⁄ÌΩ ≠¿Îfl‹Î_ w’Î_÷fl — 16

fi‹Òfi˘ - 4 flΩ ’fl◊Ì ’Î»Î Œfl÷Î_ ›˘B›÷Î ±_√ıfi_ ÷⁄Ì⁄Ì ≠‹ÎHÎ’hÎ 66

(23) ““Œfl…”” Œfl…‹Î_ fiÌ«ıfiÎfi˘ Á‹Î‰ıÂ ◊Î› »ı —-

fi˘Ó‘ — fiÌ«ıfiÌ …√Î±˘ Áfl¿Îflı ‹t÷Ì …√Î±˘ ÷flÌ¿ı ΩËıfl ¿flı· »ı —-

(√) flΩ ’fl µ÷flı· Ï⁄fiflÎ…’ÏhÎ÷ Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌfiÎ Ï¿VÁÎ‹Î_, flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œ›ı˝◊Ì ÷ı …ı

√…flÎ÷fiÎ flÎF›’Î·lÌfiÎ fiÎ‹ı ±fiı ÷ı‹fiÎ Ë¿‹◊Ì

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

1. 9(23) Œfl… µ’fl ‰ËÌ‰ÀÌ ’_ÿfl Ïÿ‰Á ’_ÿfl Ïÿ‰Á

2. 9(34) ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎ ‰ËÌ‰ÀÌ fiÌ«ıfiÌ Âfl÷˘fiÎ ’Î·fifiı

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

5. 9(52) ⁄Îfl ‹ÎÁ 1. ÏÂZÎHÎ ÏÂZÎHÎ ±Î’‰Î µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4 fiÎ

6. 9(52) ÷Î·Ì‹ ±_√ı flΩ ±_√ı ’Õı·Ì ÷ı‹fiÎ Ïfi›_hÎHÎ µ’fl˘@÷ ‹tÎ-4

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

7. 9(60) ’ıLÂfi ‹_…^fl (1) ÁÏ«‰Î·›fiÎ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ ¬Î÷ÎfiÎ ‰ÕÎfiÌ

‰√˝-hÎHÎ ±ﬁı ‰√˝-

8. 27 (1) ·ıHÎÌ ±fiı ‰ËÌ‰ÀÌ ±Î Ïfi›‹˘ ±ı Âfl÷ı ¿ı ≠ÎÅ

(2) ±ÁÎ‘ÎflHÎ - µ’fl ‹…⁄ - 540 Ïÿ‰Á ±ı Âfl÷ı ¿ı Ωı flΩ ≠ÎÅ

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

(3) ±ÁÎ‘ÎflHÎ ‰ËÌ‰ÀÌ (1) F›Îflı flΩfiÌ ¿<· fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÌ

(4) ¬ÎÁ ‰ËÌ‰ÀÌ Ïfi›‹ ËıÃ‚ fiÎHÎÎ_ Ï‰¤Î√fiÌ

9. 39 ÷⁄Ì⁄Ì ±Ï‘¿ÎflÌ±ı ÷ıfiı ’ıLÂfi Á_’ÒHÎ˝

10. 44 flΩ ’ÒflÌ ◊›Î ⁄Îÿ flΩ ‹_…^fl Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝«ÎflÌ ÷ıfiÌ

ø‹ Ïfi›‹ ÁkÎÎfi˘ …ı‹fiı ÁkÎÎ T›Î’ fi˘Ó ‘ Ï‰‰flHÎ

11. 69 ≠ÁÒÏ÷ flΩ ‹_…^fl ¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎ ÷ı‹fiÌ ËıÃ‚fiÎ

12. 72 ¥flÎÿÎ’Ò‰˝¿ ¿flı· ¬Î÷ÎfiÎ ÁÏ«‰˘ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ

13. 75 Áfl¿ÎflÌ …ËÎΩı Ïfi›‹-37 ËıÃ‚ Á_’ÒHÎ˝ ÁkÎÎ

¿˘·‹-11 - ⁄Îÿ ¿˘·‹-6)

±P›ÎÁ ‹ÎÀı ÷⁄Ì⁄Ì

ÁÎ‹ı ·Ì‘ı· ﬂΩ ±◊‰Î ΩËıﬂ ÏË÷‹Î_ ‹ÎL›

ÿÂÎ˝‰÷Ì 90 Ïÿ‰ÁfiÌ w’Î_÷Ïfl÷ flΩfiÌ ‹›Î˝ÿÎ‹Î_ flËÌfiı

(¿˘·‹-7 ±˘»Î ¿˘·‹-10)

¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ÁËÌ

¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ÁËÌ

±‘˝’√ÎflÌ flΩfiÌ ÏÁ·¿ (¿˘·‹-5

ÏÁ·¿‹Î_ ﬁ Ë˘› ÷ı‰Ì Ï⁄ﬁ…‹Î

·Ì‘ı·Ì ¿<· ±‘˝’√ÎﬂÌ ﬂΩ

flΩ µ’fl◊Ì ’Î»Ì Œfl÷Î_

¿«ıflÌfiÎ ‰ÕÎfiÌ ÁËÌ

fi˘¿flÌ ÿflQ›Îfi ·Ì‘ı·Ì ±ÁÎ‘ÎflHÎ flΩ ±fiı ±L› ≠¿ÎflfiÌ flΩ

±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ....................................., flËı‰ÎÁÌ ................................, Ï…S·ÎfiÎ

±Î ¬÷◊Ì Á‰˝fiı ΩHÎ ◊Î› ¿ı Ë_ ....................................., flËı‰ÎÁÌ ................................, Ï…S·ÎfiÎ

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

’ÏflÏÂp - 3 µ‹ı ÿ ‰Îfl˘fiÌ ÂÎflÌÏfl¿ ›˘B›÷ÎfiÌ ÷’ÎÁHÎÌ ±_ √ ı fi Î Ïfi›‹˘ 41

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

64. Áfl¿ÎflfiÌ Áı‰Î‹Î_ Ïfi›„@÷ ÿflQ›Îfi ’√Îfl ⁄Î_‘HÎÌ ‹ÎÀı

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

’ÏflÏÂp - 3 Áfl¿ÎflÌ ¿‹˝ « ÎflÌ±˘fiÌ flÎF›ı k Îfl Áı ‰ Î‹Î_ ≠Ï÷Ïfi› „ @÷

√…flÎ÷ ‹S¿Ì Áı‰Î (flΩ) Ïfi›‹˘, 2002

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ - 4 - flΩfiÌ ‹_…^flÌ ±fiı flΩ ’fl◊Ì ’fl÷ Œfl‰Î ⁄Î⁄÷

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

≠¿flHÎ - 6 - ±P›ÎÁ flΩ ÏÁ‰Î›fiÌ ±L› ¬ÎÁ flΩ±˘fiÎ ≠¿Îfl

ø‹Î_¿ Ï‰√÷˘ M≤WÃ ø‹Î_¿

89. ±P›ÎÁ flΩ ÿflQ›Îfi ‹ÁÎŒflÌ ¤J◊_ — 45