EĞİTİM NOTLARI – 18

Isıtma Sistemleri

ISITMA SİSTEMLERİ
Isıtma sistemleri 4 ana grupta incelenecektir.
1- Merkezi ısıtma (Bina altından ısıtma)
2- Tekil ısıtma (Kat ısıtması)
3- Bölge ısıtması (Uzaktan ısıtma)
a) Sıcak su ile bölge ısıtması
b) Kızgın su ile bölge ısıtması
c) Buhar ile bölge ısıtması
4- Sıcak hava ile ısıtma
Bölge ısıtmasının (Uzaktan ısıtma), merkezi ısıtmaya (Bina alından ısıtmaya) göre avantajları:
a) Baca maliyeti çok daha azdır.
b) Isıtıcılar daha az yer kaplar.
c) Evin içine yakıt ve kül taşıma problemi yoktur.
d) Temiz ve kolaydır.
e) Çevreyi daha az kirletir.
f) İşletme maliyeti daha küçüktür.
g) Otomatik kontrol maliyeti çok daha azdır.
h) Daha tehlikesizdir.
i) Daha sağlıklı ve konforlu bir ısıtma yöntemidir.
Bölge ısıtmasının dezavantajları:
a) Galerilerin, galerilerdeki boruların, izolasyonlarının ve konsollarının kuruluş maliyeti.
b) Galerilerdeki borulardan ısı kaybı. (İzolasyonlar da zamanla bozuluyor. Rutubet, hatta
izolasyonları farelerin yemesi, kontrol zorlukları sonucu, uzun vadede galerilerdeki boruların ısı
kayıpları çok ciddi boyutlara ulaşacaktır.)
c) Bu borulardaki su hacminin fazla olması denge deposu hacmini artıracaktır.
d) Galerilerdeki borular zamanla çürüyecektir. Arızaların lokal hale getirilmesi teorik olarak vanalar
ile sağlansa da, pratikte bu vanaların gereksinim duyulduğunda tam kapatma işlevini yapamadığı
bir gerçektir. Sonuçta, kuruluştan bir süre sonra (ortalama 5 yıl sonra) sistem sık sık kesintiye
uğrayacak. Vana kapatılarak lokalize edilemeyen arızalar, sistemin sık sık durmasına neden
olacaktır.
e) Bu arızalarda tonlarca su harcanacak, sistemin kireç bağlama riski artacaktır.
f) Sistem ne kadar iyi yapılırsa yapılsın, binalarda oluşacak sıcaklık farkları sonucu yakıt maliyeti de
artacaktır.
Sonuç olarak her apartman bloğunun altına bir kazan dairesi yapılmasın işletmede daha ekonomik ve
zaman içinde daha problemsiz olacağı söylenebilir.
Konut ısıtmasında doğal gaz söz konusu olduğunda; iki veya üç kata kadar olan binalarda kat ısıtması
(kat kaloriferi) üç ve daha azla katlı yapılarda ise (emniyet, kuruluş maliyeti gibi nedenlerle) her apartman
bloğunun altına bir kazan dairesi yapmak en uygun çözüm olmaktadır. Çünkü doğal gaz, bölge ısıtmasının
avantajlarının çok büyük bölümünü ortadan kaldırmaktadır. Doğal gaz bir merkezden dağıtıldığı için; doğal gaz da
bir bölge ısıtmasıdır denebilir. Doğal gazda her blok altına kazan dairesi yapılığında; çevre kirliliği, konfor,
kül – kurum taşınması ve pisliği problemleri söz konusu değildir.
Uzaktan ısıtma sistemleri (Bölge ısıtması); Bir termik santralin atık enerjisinin kızgın su veya buhar
sistemi ile konut ısıtmasında kullanılması söz konusu ise; işletmede daha ekonomik olacaktır. Türkiye’ de bugün
termik santrallerin atık enerjileri ile (Ambarlı termik santrali örneğinde olduğu gibi) deniz ve atmosfer ısıtılmaktadır.
Bu enerji konut ısıtmasında mutlaka kullanılmalıdır.

Sayfa - 1
 EĞİTİM NOTLARI – 18
Isıtma Sistemleri

Isıtma Tesislerinde Sistem Seçimi

Merkezi ısıtma sistemlerini kat ısıtması, bina altından ısıtma (Merkezi ısıtma) ve bölge ısıtması (Uzaktan
ısıtma) olarak üçe ayırmak mümkündür. Burada belki dördüncü bir boyut olarak şehir ısıtması düşünülebilir.
Ancak bu boyut tartışma konusu edilmeyecektir. Şehir ısıtması sisteminde bileşik ısı güç santralarında üretilecek
kızgın su ili primer devrede ısının dağıtımlısı, sekonder devrede ise; her bloğun altındaki ısı değiştiricide üretilen
90/ 70 ºC sıcak suyun kullanılmasıdır.
Diğer üç boyutta kullanılacak ısıtma sistemi yakıta sıkı sıkıya bağlıdır. Yakıt olarak kömür ve hatta fuel oil
kullanıldığında, ısıtma sistemi kat kaloriferinden bölge ısıtmasına gidildikçe daha ekonomik olur ve çevreyi daha
az kirletir. Bu nedenle yıllardır bölge ısıtmasının yaygınlaşması için çaba sarf edilmiş ve özellikle toplu konut
uygulamaları ile birlikte bunda bir ölçüde başarılı olunmuştur.
Ancak doğal gazın ısıtmada kullanılmaya başlanması ile beraber, tekil (münferit) ısıtmadan bölge
ısıtmasına doğru olan teknik, ekonomik ve çevresel avantajlar kaybolmaya başlamış, yeni en uygun çözümler
ortaya çıkmıştır. Burada söz konusu üç boyutta doğal gaz kullanıldığında en uygun ısıtma sistemi tartışılacaktır.
Doğal gazın yakıt olarak iki önemli özelliği vardır.
a- Doğal gaz her boyutta aynı mükemmellikte yakılabilir. Dolayısıyla farklı boyuttaki merkezi ısı
üreticileri arasında verim açısından çok büyük fark yoktur.
b- Doğal gaz her boyutta kullanımda çevreyi kirletmeyen bir yakıttır.
Buradan ortaya çıkan sonuç; değerlendirmeye esas olan doğal gazlı ısıtma sistemlerinin ekonomik
boyutudur.
1- Bölge ısıtması (Uzaktan ısıtma)
Doğal gaz, bölge ısıtmasının önemini azaltmıştır. Ancak bir termik santralin % 50’ ye varan atık ısısından
faydalanılarak toplu konut veya şehir ısıtmasını kızgın su (ya da buhar) ile yapmak ekonomiktir. Termik santral
söz konusu değilse doğal gaz kullanımında bölge ısıtması avantajlı değildir.
Bölge ısıtmasında boru kanallarındaki ısı kayıpları ve pompalama basınç kayıpları merkezi sistem
veriminin düşük kalmasına neden olmaktadır. Galeri şeklinde yapılmayan (Kanal tipi) dağıtım borularında
izolasyonlar rutubet ve çevre şartlarından dolayı zamanla bozulmakta ve dağıtım kayıpları teorik hesaplardan
fazla olmaktadır.
Bölge ısıtmasında 5- 10 yıldan itibaren oluşan arızalar genellikle vana kapatılarak çözümlenemediği için,
tüm sistemi kapsamakta ve kesintilere neden olmaktadır.
Doğal gaz yakıcılarının işletme, temizlik ve servis problemleri fuel oil yakıcılarına göre 1/5 – 1/10
mertebesindedir. Servis gereksinimi çok azdır.
Doğal gaz bölge ısıtmasının avantajlarını binalara kadar taşımaktadır. Konut ısıtmasında tek merkezden
kızgın sulu veya sıcak sulu ısıtma yerine, her bloğun altına doğal gaz ile çalışan kazan monte etmek daha
avantajlı ve ekonomiktir. Bu ekonomi hem yatırım. Hem de işletme ve bakım maliyetinde söz konusudur.
İşletme maliyetleri azısından bakıldığında kazan verimleri fark etmemektedir. Sistem otomatik kontrolle
çalıştığından blok bazında personelden tasarruf olanağı vardır. Bakım giderleri ise tek merkezde daha fazladır.
Dolayısıyla işletme maliyeti açısından da doğal gazlı blok bazında ısıtma daha elverişlidir.
Sonuç olarak doğal gazda bölge ısıtması dezavantajlıdır. Yıllık işletme maliyetinde yaklaşık % 20 daha
pahalıdır. Bunun yerine blok bazında (her apartmana bir adet) doğal gaz kazanı kullanarak, sıcak sulu ısıtma
tercih edilmelidir.

Sayfa - 2
 EĞİTİM NOTLARI – 18
Isıtma Sistemleri

2- Merkezi bina ısıtması (Bina altından ısıtma)

Blok bazında merkezi bina ısıtmasında, doğal gaz, yakıt olarak diğer yakıtlarla her yönden kıyaslama
yapılamayacak kadar avantajlıdır. Bu noktada tek belirsizlik doğal gazın tekel olarak fiyatının devlet tarafından
belirlenecek olmasıdır. Dolayısı ile fiyatlar sadece ekonomik kriterlere göre değil; aynı zamanda, siyasi kriterlere
göre de belirlenecektir. Ancak, benzer problem fuel oil, hatta kömür için de söz konusudur.
Blok bazında merkezi ısıtmada doğal gaz kullanımı halinde alternatif, doğal gazlı kat kaloriferi ile ısınma
olacaktır. Eğer merkezi ısıtma mevcut olan binaların doğal gaza dönüşümü söz konusu ise, kesin olarak doğal
gaz kazanlı, sıcak sulu merkezi ısıtma daha avantajlıdır. Yeni bir bina söz konusu olduğunda ise, binanın boyutu
önem kazanır. İki katı geçmeyen birkaç daireli, kazan dairesi olmayan, küçük bir yapıda kat kaloriferi daha
ekonomik olabilir. Ancak daire sayısı fazlalaştığında, merkezi ısıtma yatırım maliyeti açısından avantajlı konuma
gelir. Seçilen cihazlara ve sisteme bağlı olmakla beraber, iki üç dairenin üzerinde merkezi ısıtma daha
avantajlıdır. Ayrıca 3 ve daha fazla katlı yapılarda bina altından ısıtma (Merkezi ısıtma) güvenlik nedeniyle de
tercih edilmelidir.
Sonuç olarak blokların ısıtılmasında, yakıt olarak doğal gaz kullanıldığında, en uygun yöntem doğal gazlı
merkezi sıcak sulu ısıtma sistemidir.
Kazan seçerken gaz yolları direnci kontrol edilmelidir. Bir kazanın gaz yolları direnci ne kadar fazla ise,
sesi ve brülör problemleri de daha büyük oranda olacaktır. Doğal gazda ideal kazan tipi ise, Atmosferik brülörlü
kazanlardır.
3- Kat ve villa ısıtması
Kat ve villa ısıtması boyutunda, doğalgaz yine rakipsizdir. Bu boyutta doğal gazda iki çözüm mevcuttur:
Duvar tipi kombi cihazlar:
Duvara monte edilen şofben tipindeki kombi cihazları hem ısıtma sıcak suyunu hem de kullanma sıcak
suyunu birlikte üretir. Cihazlar atmosferik brülörlü olup; ısıtma ve ısı değiştirici yüzeyleri paslanmaz çelik, bakır ve
bronz malzemelerden yapılabilmektedir.
1
Şekil olarak şofbenler benzer ve duvara asılarak monte edilirler.
Avantajları:
a- Alternatiflerine göre ucuzdur.
b- Hem ısıtma hem de kullanma suyu temini aynı zamanda mümkündür.
c- Duvara monte edildiği için az yer kaplar.
d- Sirkülasyon pompası ve kapalı genleşme tankı üzerindedir.
Dezavantajları ise:
a- Ömürlerinin 3 – 5 yıl gibi kısa olması. Özellikle Türkiye’ de kullanma suyunun çamurlu ve birçok
ilde kireçli olması ciddi sorunlar yaratacaktır.
b- Servis ve yedek parça giderlerinin fazla olması (Her ısıtma mevsimi sonunda bazı parça
değişikliklerine ihtiyaç göstermesi).
c- Kapasitelerinin sınırlı olması (Genellikle 20.000 – 25.000 kcal/ h)
d- Verimlerinin daha düşük olması.
e- Otomatik kontrol sistemlerinin sınırlı olması.
Şofbenlerin ekonomik ömürlerinin 8 – 10 yıl olduğu ve günde ortalama yarım saat kullanıldıkları
düşünülürse, ısıtma mevsiminde günde ortalama 20 saat çalışan kombi cihazların ömürlerinin cihaz kalitesine ve
kullanıma bağlı olarak 3 – 5 yıl olması doğaldır.
Sonuç olarak duvar tipi şofben prensibi ile çalışan kombi cihazlar, iki, en fazla üç katlı yapılarda, kazan
2
monte edilecek yeri olmayan 80 – 100 m daireler için dezavantajlarına rağmen pratik olmaktadır.
Baca sorunu olan yapılarda kombi cihaz kullanmaktan kaçınılmalıdır. Hermetik kombi ise daha fazla
problem yaratan cihaz tipidir.

Sayfa - 3
 EĞİTİM NOTLARI – 18
Isıtma Sistemleri

3.1 Döşeme tipi ısıtma cihazları (Villa kaloriferi)

Doğal gaz ile veya sıvı yakıtla çalışabilen kazan + boyler + otomatik kontrol sisteminden oluşan (veya
boylersiz) ısıtma sistemleri (villa kaloriferi), ısıtma ve kullanma sıcak suyunu birlikte üretir.
Doğal gaz söz konusu olduğunda, atmosferik brülörlü villa kaloriferi ideal çözümdür.

Avantajları:
a- Uzun ömürlüdür.
b- İşletme verimi çok yüksektir.
c- Otomatik kontrole müsaittir.
d- Boyler (Kullanma suyu) sıcaklığı sabit kalacaktı. (55 ºC veya ayarlanan sıcaklıkta). Aynı anda 2 –
3 banyoda sıcak ve kullanma olanağı vardır.
e- Aynı binada döşeme ısıtması ve radyatörlü ısıtma için tek kazan kullanılabilecektir.
f- Doğal gaz, LPG, sıvı yakıt dönüşümlü tipleri mevcuttur.
g- Özellikle kazanı, ayrı bir katta planlanan villalarda, ortam sıcaklığının sabit kalması, gece
işletmesi, uzaktan kumanda imkanları ile idealdir.
h- Ev güvenliği tam güvenlik sistemi ile sağlanmıştır.
i- Yakıttan ortalama % 40 tasarruf sağlar.
Dezavantajları:
a- Kazan dairesi hacmine ihtiyaç vardır. (Küçük bir çamaşır odası (1,5 x 2 m) kadar )
b- İlk yatırım maliyeti daha fazladır. (Ancak ilk yılın sonunda daha ekonomiktir). Doğal gazlı kat ve
villa kaloriferi uygulamalarında sonuç olarak; kazan konulması için ayrı yer bulunmayan, 80 – 100
2
m kullanma alanı olan tek dairelerde, döşemelerde ısı yalıtımı yapılması kaydı ile, en fazla 2 veya
3 katlı binalardaki küçük dairelerde kombi şofbenlerin kullanılması; villa tipi uygulamalarda ise
atmosferik brülörlü boylerli kazan kullanılması daha uygundur.

KAYNAKLAR
1- Isısan Çalışmaları No: 70 Kalorifer Tesisatı – ISISAN
2- Kalorifer Tesisatı Proje Hazırlama Teknik Esasları, Yayın No: 84 – TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ
ODASI

Sayfa - 4