]

Wykonywanie
świadectw
charakterystyki
energetycznej –
materiały pomocnicze
Zbigniew Rymarczyk
czerwiec 2009
 2

Spis treści

1.Założenia wstępne......................................................................................3

2.Obliczenie powierzchni i kubatury...............................................................4

3.Obliczenie wartości skrajnych EPH+W oraz EP’H+W na podstawie RMI......5

4.Obliczenie rocznego zapotrzebowania na energię końcową i pierwotną

QK,W i QP,W.......................................................................................................6

5.Miesięczne straty ciepła przez przenikanie i wentylację w okresie

miesięcznym QH,ht.............................................................................................8

6. Obliczenie miesięcznych zysków ciepła QH,gn.........................................10

7.Obliczenie współczynnika wykorzystania zysków ciepła...........................11

8.Obliczenie rocznego zapotrzebowania ciepła użytkowego do ogrzewania i

wentylacji..........................................................................................................12

9.Obliczanie rocznego zapotrzebowania na energię końcową i pierwotną

QK,H i QP,H......................................................................................................13

10. Obliczenie wskaźników EP i EK...............................................................14

 3

1. Założenia wstępne
Celem niniejszej pracy jest opracowanie świadectwa charakterystyki
energetycznej budynku mieszkalnego wielorodzinnego wyłącznie z lokalami
mieszkalnymi. Budynek został oddany do eksploatacji…

a. Liczba mieszkańców

Liczba mieszkańców w przedmiotowym budynku wielorodzinnym

wynosi … osób (liczbę mieszkańców w zależności od rodzaju budynku
lub lokalu mieszkalnego należy przyjmować zgodnie z projektem
budynku, a dla budynków istniejących na podstawie stanu
rzeczywistego (obj. do tabeli nr 15, zał. nr 5 str. 39 + obj. do tabeli nr 5,
zał. nr 6 str. 63).

b. Lokalizacja

Budynek zlokalizowany jest w miejscowości ….., III strefa

klimatyczna; najbliższa stacja meteorologiczna dla której określana jest
średnia temperatura powietrza zewnętrznego w analizowanym okresie
miesięcznym oraz punkt pomiarów promieniowania słonecznego (zał. nr
5, str. 29 obj. do zależności (1.12) i (1.13) + zał. nr 5, str. 33, obj. do
zależności (1.25)) znajduje się w …..

c. Ogrzewanie

Charakterystyka kotłowni:

Budynek zasilany jest w ciepło z …...

Charakterystyka systemu ogrzewania:

Typ instalacji: ciepło dostarczane z …..,.

Parametry pracy instalacji: …/… oC.

Przewody w instalacji…..

Rodzaje grzejników: ….

Osłonięcie grzejników: …..

Zawory termostatyczne: ….
 4

Liczba dni ogrzewania w tygodniu/liczba godzin na dobę: …/….

Modernizacja instalacji po 1985 roku: …..

d. Ciepła woda użytkowa

Ciepła woda użytkowa przygotowywana …..

e. Materiały i konstrukcje
Budynek o … kondygnacjach nadziemnych z pełnym
podpiwniczeniem, zbudowany w technologii tradycyjnej. Ściany
zewnętrzne zbudowane z ….. Piwnica nieogrzewana. Ściany piwnic
wykonane z …. Zastosowano stropy ….. Stropodach niewentylowany.
Okna w mieszkaniach i na klatkach schodowych drewniane, podwójnie
szklone. Drzwi wejściowe drewniane.

2. Obliczenie powierzchni i kubatury

Niżej przedstawiono rzuty poszczególnych kondygnacji oraz przekrój
pionowy budynku w celu określenia:

• Af - powierzchnia ogrzewana (o regulowanej temperaturze) budynku lub

lokalu mieszkalnego,

• A - sumy pól powierzchni wszystkich przegród budynku, oddzielających

część ogrzewana budynku od powietrza zewnętrznego, gruntu i
przyległych pomieszczeń nieogrzewanych, liczoną po obrysie
zewnętrznym,

• Ve - kubatury ogrzewanej części budynku, pomniejszoną o podcienia,

balkony, loggie, galerie itp., liczoną po obrysie zewnętrznym.

W wymiarowaniu powierzchni i przestrzeni wykorzystano informacje

ujęte w normach:
• PN –EN ISO 13789 „Właściwości cieplne budynków. Współczynnik strat
ciepła przez przenikanie”
• PN –EN 12831 „Instalacje ogrzewcze w budynkach. Obliczenie
zapotrzebowania na moc cieplną”
• PN-70/B02365 „Powierzchnia budynków. Podział, określenia i zasady
obmiaru”
 5

• PN-ISO 9836:1997 „Właściwości użytkowe w budownictwie. Określenie i

obliczenie wskaźników powierzchniowych i kubaturowych”
Zgodnie z zasadami obmiaru, powierzchnia ogrzewanej części
budynku wynosi Af=…. m2.

3. Obliczenie wartości skrajnych EPH+W oraz EP’H+W na podstawie RMI

a. Współczynnik kształtu budynku A/Ve

Współczynnik kształtu (wskaźnik zwartości) budynku określono jako

iloraz A/Ve.

b. Maksymalna wartość rocznego wskaźnika zapotrzebowania na

energię pierwotną do ogrzewania i wentylacji oraz przygotowania
ciepłej wody użytkowej EPH+W

W przedmiotowym budynku do sporządzenia charakterystyki

energetycznej budynku niezbędne jest określenie energii do ogrzewania,
wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Zatem, zgodnie z
Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w
sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690, zm.: z 2003 roku Nr 33, poz. 270; z
2004 r. Nr 109 poz. 1156; z 2008 r. Nr 201 poz. 1238), maksymalne
wartości EP rocznego wskaźnika obliczeniowego zapotrzebowania na
nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji i
przygotowania ciepłej wody użytkowej, w zależności od współczynnika
kształtu budynku A/Ve należy obliczono na podstawie jednej z poniższych
zależności:

• dla A/Ve ≤ 0,2

EPH+W=73 +∆EP [kWh/(m2.rok)],

• dla 0,2 ≤A/Ve ≤ 1,05

EPH+W=55 + 90. (A/Ve) + ∆EP [kWh/(m2.rok)],

• dla A/Ve ≥ 1,05

EPH+W=149,5 +∆EP [kWh/(m2.rok)],

przy czym ∆EP=∆EPw jest dodatkiem na jednostkowe

zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotna do
przygotowania ciepłej wody użytkowej w ciągu roku

∆EPw = 7800/(300 + 0,1.Af) [kWh/(m2.rok)].

W przypadku przedmiotowego budynku wartość A/Ve = ….., a

zatem EPH+W=…

c. Obliczenie dopuszczalnej wartości wskaźnika EP dla budynku

przebudowywanego
 6

W przypadku budynku przebudowywanego dopuszcza się

zwiększenie wskaźnika EPH+W w porównaniu z budynkiem nowym o
takiej samej geometrii i sposobie użytkowania o 15 %, a zatem

EP’H+W=1,15 EPH+W. [kWh/

(m2.rok)].

W przypadku przedmiotowego budynku

EP’H+W=1,15 ……..

4. Obliczenie rocznego zapotrzebowania na energię końcową i pierwotną

QK,W i QP,W
Niżej przedstawiono zależności do wyznaczenie rocznego zapotrzebowania
na energię pierwotną przez system do podgrzania ciepłej wody użytkowej.

a. Roczne zapotrzebowanie ciepła użytkowego QW,nd

Roczne zapotrzebowanie ciepła użytkowego QW,Nd wyznacza się

na podstawie zależności (1.29) z Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. (Dz.U. Nr 201, poz. 1240)

QW,nd = VCWi . Li . cw . ρ W
.
(Θ cw – Θ o) . kt . tuz/(1000 . 3600)
[kWh/rok]

gdzie:

VCWi - jednostkowe dobowe zużycie wody, dm3/(j.o.).doba

Li-liczba jednostek odniesienia, osoby

cw- ciepło właściwe wody, 4,19 kJ/(kg.K)

ρ -gęstość wody, 1000 kg/m3

W

Θ cw– temperatura ciepłej wody w zaworze czerpalnym, oC

Θ o- temperatura zimnej wody, oC

kt– współczynnik korekcyjny dla temperatury ciepłej wody innej

niż 55 oC,

tuz- czas użytkowania, doby

Zgodnie z powyższą zależnością, w przedmiotowym budynku

QW,nd = ………….. [kWh/rok]

b. Średnia sezonowa sprawność całkowita systemu przygotowania

ciepłej wody użytkowej η w,tot
 7

Średnia sezonowa sprawność całkowita systemu przygotowania

ciepłej wody użytkowej η w,tot obliczana jest z zależności (1.27) RMI z
6 listopada:

η w,tot =η w,e η w,g η w,d η w,s

gdzie:

η w,e – średnia sezonowa sprawność wykorzystania (przyjmuje się 1,0),

η w,g - średnia sezonowa sprawność wytworzenia nośnika ciepła z energii

dostarczonej do granicy bilansowej budynku,

η w,d - średnia sezonowa sprawność transportu (dystrybucji) ciepłej wody

w obrębie budynku (osłony bilansowej lub po za nią),

η w,s - średnia sezonowa sprawność akumulacji ciepłej wody w

elementach pojemnościowych systemu ciepłej wody.

W przedmiotowym budynku:

η w,tot =η w,e η w,g η w,d η w,s

c. Roczne zapotrzebowanie na energię końcową do przygotowania

ciepłej wody użytkowej QK,W

Roczne zapotrzebowanie na energię końcową QK,W jest obliczone

ze wzoru

QK,W = QW,nd/η w,tot [kWh/rok)],

d. Energia elektryczna pomocnicza na przygotowanie ciepłej wody

użytkowej Eel,pom,W

Energia elektryczna pomocnicza na przygotowanie ciepłej wody

użytkowej wyraża się wzorem (1.32):

Eel,pom,W=Σ i qel,W,i. Af . tel,i . 10-3 [kWh/rok)],

gdzie:

qel,W,i - zapotrzebowanie mocy elektrycznej do napędu i-tego

urządzenia pomocniczego w systemie przygotowania ciepłej wody,
odniesione do powierzchni użytkowej (ogrzewanej), W/m2

tel,i – czas działania urządzenia pomocniczego w ciągu roku,

zależny od programu eksploatacji instalacji ciepłej wody, h/rok.

e. Roczne zapotrzebowanie na energię pierwotną przez system do

podgrzania ciepłej wody QP,W
 8

Roczne zapotrzebowanie na energię pierwotną przez system do

podgrzania ciepłej wody wyraża się wzorem

QP,W = wW . QK,W + wel . Eel,pom,W [kWh/rok)],

gdzie:

wW – współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na

wytworzenie ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej,

Wel – współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na

wytworzenie energii elektrycznej.

5. Miesięczne straty ciepła przez przenikanie i wentylację w okresie

miesięcznym QH,ht
Niżej przedstawiono sposób obliczeń miesięcznych strat ciepła przez
przenikanie Qtr oraz wentylację Qve.

5.1. Obliczenie Qtr

a. Powierzchnie

Wyniki obliczeń pola powierzchni przegród otaczających

przestrzeń o regulowanej temperaturze, obliczane są wg wymiarów
zewnętrznych przegrody, przy czym wymiary okien i drzwi przyjęto
jako wymiary otworów w ścianie.

b. Współczynniki przenikania ciepła

Współczynniki przenikania ciepła i-tej przegrody pomiędzy

przestrzenia ogrzewaną i stroną obliczane są za pomocą programu
do sporządzania charakterystyki energetycznej budynków.

c. Długości mostków cieplnych

Długości liniowych mostków ciepła wprowadzono jako dane

wejściowe do programu do sporządzania charakterystyki
energetycznej budynków.

d. Wartości liniowych współczynników przenikania ciepła Ψ i

Wartości liniowych współczynników przenikania ciepła Ψ i przyjęto

wg PN – EN ISO 14683:2008 (wg RMI zalecana jest także norma PN –
EN ISO 10211: 2008, tablice mostków cieplnych, obliczenia
szczegółowe mostków cieplnych z wykorzystaniem programów
komputerowych).

e. Współczynnik strat ciepła przez przenikanie Htr

Współczynnik strat ciepła przez przenikanie Htr obliczany jest na

podstawie wzoru
 9

Htr = Σ i [btr,i.(Ai . Ui + Σ ili . Ψ i)]

[W/K],

gdzie:

btr,i – współczynnik redukcyjny obliczeniowej różnicy temperatury

i – tej przegrody.

f. Wartość Qtr

Wartość Qtr dla każdego miesiąca obliczana jest ze wzoru

Qtr = Htr . (Θ int,H - Θ e) . tM . 10-3 [kWh/miesiąc],

gdzie:

Θ int,H – temperatura wewnętrzna dla okresu ogrzewania w budynku

lub lokalu mieszkalnym przyjmowana zgodnie z wymaganiami
zawartymi w przepisach techniczno – budowlanych, oC

Θ e – średnia temperatura powietrza zewnętrznego w analizowanym

okresie miesięcznym według danych dla najbliższej stacji
meteorologicznej, oC

tM – liczba godzin w miesiącu, h.

5.2. Obliczenie Qve

a. Wartości Vo, Vinf

Vo – obliczeniowy strumień powietrza wentylacyjnego, wymagany ze

względów higienicznych, liczony zgodnie z PN-83/B-09430/AZ3:2000
“Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego I
użyteczności publicznej. Wymagania” (dla kawalerki przyjmowany
80 m3/h (0,022 m3/s)

Vinf – strumień powietrza infiltrującego przez nieszczelności,

spowodowany działaniem wiatru i wyporu termicznego

Vo dla przedmiotowego budynku:

Dla budynku bez próby szczelności:

Vinf = 0,2 . kubatura wentylowana / 3600.

b. Współczynnik strat ciepła na wentylację Hve

Współczynnik Hve obliczamy ze wzoru:

Hve = ρ aca Σ k (bve,k. Vve,k,mn)

[W/K],

gdzie:
 10

ρ aca – pojemność cieplna powietrza, 1200 J/(m3.K)

bve,k- współczynnik korekcyjny dla strumienia k,

Vve,k,mn – uśredniony w czasie strumień powietrza k, m3/s

k – identyfikator strumienia powietrza.

W przypadku budynku z wentylacja naturalną

Hve = 1200 (Vo + Vinf] [W/K],

c. Wartości Qve

Wartości miesięcznych strat ciepła przez wentylację budynku

obliczana jest ze wzoru:

Qve = Hve . (Θ int,H - Θ e) . tM . 10-3

[kWh/miesiąc].

5.3. Obliczenie QH,ht

Niżej obliczono miesięczne straty ciepła przez przenikanie i

wentylację budynku zgodnie z zależnością:

QH,ht = Qtr + Qve

[kWh/mies.]

6. Obliczenie miesięcznych zysków ciepła QH,gn

6.1. Obliczenie miesięcznych wewnętrznych zysków ciepła Qint

Wartości Qint obliczane są według zależności

Qint = qint.Af . tM.10-3, [kWh/mies.]

gdzie:

qint – jednostkowe wewnętrzne zyski ciepła, W/m2

Af - powierzchnia pomieszczeń o regulowanej temperaturze w

budynku lub lokalu mieszkalnym, m2

tM – liczba godzin w miesiącu, h

Uwaga: do wewnętrznych zysków ciepła należy dodać odpowiednie

wartości strat ciepła z instalacji CO oraz c.w.u.

6.2. Wartości zysków ciepła Qsol od promieniowania słonecznego

 11

Wartości zysków ciepła Qsol od promieniowania słonecznego obliczamy

ze wzoru

Qsol = Σ i (Ci . Ai . li . g . kα .
Z)
[kWh/mies.]

gdzie:

Ci – udział powierzchni płaszczyzny szklonej do całkowitego pola

powierzchni okna, zależny od wielkości konstrukcji okna, wartość średnia
wynosi 0,7,

Ai – pole powierzchni okna lub drzwi balkonowych w świetle otworu w

przegrodzie, m2

li – wartość energii promieniowania słonecznego dla danego miesiąca,

kierunku świata oraz stacji meteorologicznej, kWh/(m2.mies.)

g – współczynnik przepuszczalności energii promieniowania

słonecznego przez oszklenie,

kα - współczynnik korekcyjny wartości li ze względu na nachylenie

płaszczyzny połaci dachowej do poziomu; dla ściany pionowej kα wynosi
1,0,

Z – współczynnik zacienienia budynku ze względu na jego usytuowanie

oraz przesłony na elewacji budynku.

6.3. Obliczenie zysków ciepła wewnętrznych i pochodzących od słońca

QH,gn

Miesięczne wewnętrzne zyski ciepła i pochodzące od słońca obliczane

są z zależności

QH,gn = Qint + Qsol [kWh/mies.]

7. Obliczenie współczynnika wykorzystania zysków ciepła

a. Obliczenie stosunku zysków do strat γ H

Wartość stosunku zysków wewnętrznych i słonecznych do strat

związanych z przenikaniem ciepła i wentylacją obliczana jest z
zależności:

b. Obliczanie wewnętrznej pojemności cieplnej strefy budynku lub

całego budynku Cm

Wartość Cm oblicza się na podstawie wzoru:

 12

Cm= Σ i Σ j (ci,j . ρ i,j

.
di,j. Aj)
[J/K],

gdzie:

ci,j – ciepło właściwe materiału warstwy i-tej w elemencie j-tym, J/

(kgK)

ρ i,j - gęstość materiału warstwy i-tej w elemencie j-tym, kg/m3

di,j - grubość warstwy materiału, m

Aj- powierzchnia warstwy i-tej materiału w elemencie j-tym, przy

czym łączna grubość warstw nie może przekraczać 0,1 m, m2

Uwaga: obliczenie wartości Cm możliwe jest także za pomocą

uproszczonej zależności:

Cm= stała . Af [J/K],

gdzie wartość stałej jest przyjmowana na podstawie konstrukcji

budynku, np. dla budynku o bardzo ciężkiej konstrukcji wartość
stałej wynosi 370000, zaś dla budynków o ciężkiej konstrukcji
wartość ta wynosi 260000.

c. Obliczenie stałej czasowej budynku τ

Stałą czasową budynku oblicza się na podstawie zależności:

τ = .

d. Obliczenie parametru numerycznego aH

Parametr numeryczny aH obliczany jest na podstawie zależności:

e. Obliczenie η H,gn

Dla mamy

Dla mamy

8. Obliczenie rocznego zapotrzebowania ciepła użytkowego do

ogrzewania i wentylacji
 13

a. Obliczenie zapotrzebowania ciepła z poszczególnych miesięcy QH,nd,n

Obliczenie zapotrzebowania ciepła QH,nd,n dokonywane jest za

pomocą zależności:

QH,nd,n = QH,ht - η H,gn . QH,gn [kWh/rok].

b. Obliczenie rocznego ciepła użytkowego budynku QH,nd

Wartość QH,nd jest sumą zapotrzebowania ciepła z poszczególnych

miesięcy, w których wartości obliczeniowe są dodatnie:

QH,nd= Σ n QH,nd,n . [kWh/rok]

9. Obliczanie rocznego zapotrzebowania na energię końcową i

pierwotną QK,H i QP,H
a. Obliczenie η H,tot

Średnia sezonowa sprawność całkowita systemu grzewczego

budynku η H,tot wyraża się zależnością:

η H,tot =η H,g .η H,s .η H,d .η H,e

gdzie:

η H,g – średnia sezonowa sprawność wytworzenia nośnika ciepła z

energii dostarczonej do granicy bilansowej budynku,

η H,s- średnia sezonowa sprawność akumulacji ciepła w

elementach pojemnościowych systemu grzewczego budynku,

η H,d- średnia sezonowa sprawność transportu (dystrybucji)

nośnika ciepła w obrębie budynku (osłony bilansowej lub poza nią),

η H,e- średnia sezonowa sprawność regulacji i wykorzystania

ciepła w budynku (w obrębie osłony bilansowej).

b. Obliczenie QK,H

Roczne zapotrzebowanie na energię końcową QK,H obliczane jest z

zależności

[kWh/(m2.mies.)]

c. Obliczenie Eel,pom,H

Energia pomocnicza Eel,pom,H na potrzeby systemu ogrzewania i

wentylacji określana jest na podstawie zależności

Eel,pom,H= Σ i qel,H,I . Af . tel,i . 10-3 [kWh/rok]

 14

gdzie:

qel,H,i – zapotrzebowanie mocy elektrycznej do napędu i – tego

urządzenia pomocniczego w systemie ogrzewania, odniesione do
powierzchni ogrzewanej,

Af – powierzchnia o regulowanej temperaturze (ogrzewana),

tel,i- czas działania urządzenia pomocniczego w ciągu roku.

d. Obliczenie QP,H

Roczne zapotrzebowanie na energię pierwotną przez system

grzewczy i wentylacyjny do ogrzewania i wentylacji oblicza się na
podstawie zależności:

QP,H = wH . QK,H + wel . Eel,pom,H [kWh/rok)],

gdzie:

wH – współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na

wytworzenie ciepła do ogrzewania,

Wel – współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na

wytworzenie energii elektrycznej.

10. Obliczenie wskaźników EP i EK

a. Obliczenie QP

Roczne zapotrzebowanie na energię pierwotną przez system

grzewczy i wentylacyjny do ogrzewania i wentylacji obliczane jest na
podstawie wzoru:

QP= QP,H + QP,W [kWh/rok]

b. Obliczenie EP

Wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną EP jest

określany za pomocą zależności

[kWh/(m2.rok)]

c. Obliczenie QK= QK,H + QK,W

Roczne zapotrzebowanie na energię końcową przez system

grzewczy i wentylacyjny oraz system do podgrzania ciepłej wody
jest obliczany na podstawie zależności

QK= QK,H + QK,W. [kWh/rok]

d. Obliczenie EK
 15

Wskaźnik rocznego zapotrzebowania na energię końcową oblicza

się z zależności

. [kWh/(m2.rok)]

Załączniki:

• Wydruk z programu komputerowego wybranych obliczeń

• Świadectwo charakterystyki energetycznej dla budynku