Γενικό Εμπορικό Δίκαιο

5ο μάθημα

1
 ΤΑ ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ

• Σύμφωνα με το άρθρο 8 ΕμπΝ πας έμπορος,

φυσικό ή νομικό πρόσωπο, αλλοδαπός ή
ημεδαπός, τηρεί βιβλία.
• Οι μικρέμποροι δεν υποχρεούνται στην
τήρηση βιβλίων.
• Η υποχρέωση αρχίζει από τότε που αρχίζει η
εμπορική ιδιότητα μέχρι την απώλειά της.

2
 TA ΕΜΠΟΡΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ Η ΕΜΠΟΡΙΚΗ
ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ
1. Το ημερολόγιο
2. Το βιβλίο απογραφών
3. Το βιβλίο αντιγραφής επιστολών
4. Υποχρεωτικά βιβλία με βάση άλλους νόμους

3
 Υποχρεωτικά Εμπορικά Βιβλία
Το ημερολόγιο
Είναι βιβλίο στο οποίο αναγράφονται καθημερινά
όλες οι πράξεις και δοσοληψίες του εμπόρου,
ιδίως οι πληρωμές και οι εισπράξεις του, τα χρέη
του.
Το βιβλίο απογραφών
Εμφανίζει τα περιουσιακά στοιχεία του εμπόρου.
Ενημερώνεται στο τέλος κάθε δωδεκάμηνης
χρήσης, αφού πραγματοποιηθεί απογραφή της
κινητής και ακίνητης περιουσίας του εμπόρου, των
δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών του.
4
Το βιβλίο αντιγραφής επιστολών
Παλιά γινόταν αντιγραφή των επιστολών τις οποίες απέστελλε ο
έμπορος (σήμερα κρατούνται αντίγραφα επί εγγράφου ή
ηλεκτρονικού μέσου), ενώ οι επιστολές που λαμβάνει ο έμπορος
πρέπει να αρχειοθετούνται σε φάκελο, ή κατ’ άλλη άποψη να
βιβλιοδετούνται.
Ως επιστολές νοούνται και τα φαξ, emails, τηλεγραφήματα που
λαμβάνει ή αποστέλλει ο έμπορος.

Υποχρεωτικά βιβλία βάσει άλλων νόμων

Ανώνυμη εταιρία: βιβλίο μετόχων, πρακτικών γενικών συνελεύσεων
και πρακτικών διοικητικού συμβουλίου.
ΕΠΕ: Βιβλίο εταίρων, βιβλίο πρακτικών συνελεύσεων και βιβλίο
πρακτικών διαχείρισης.
[…]
Ό όρος «επίσημα» βιβλία αναφέρεται σε όλα τα βιβλία –
υποχρεωτικά και προαιρετικά- ανεξαιρέτως, που τηρούνται κανονικά.

5
 Η αποδεικτική δύναμη των εμπορικών βιβλίων
υπέρ του εμπόρου
• Ο κανόνας αποδεικτικής δύναμης εγγράφων:
Το ιδιωτικό έγγραφο αποδεικνύει κατά του
εκδότη του. Υπέρ του εκδότη μόνο εάν το
προσκόμισε ο αντίδικός του. (447 ΚΠολΔ)
• Η εξαίρεση για τα εμπορικά βιβλία:
Αποδεικνύουν και υπέρ του τηρήσαντος, αν και
δεν φέρουν την υπογραφή του, με την
προϋπόθεση ότι είναι συνταγμένα σύμφωνα με
τους νόμιμους τύπους. (448 παρ. 1 και ΕμπΝ 12, 13)
6
1. Κατά του εμπόρου:
Αν τα εμπορικά βιβλία προβάλλονται κατά του
εμπόρου αποτελούν πλήρη απόδειξη για όσα
αναφέρονται σε αυτά με δυνατότητα ανταπόδειξης
(445, 448, 444 ΚΠολΔ).
2. Κατά μη εμπόρου:
Αποτελούν πλήρη απόδειξη μόνο για το μέγεθος
της απαίτησης, με την προϋπόθεση ότι η ύπαρξη
της απαίτησης είναι ήδη αποδεδειγμένη κατ’ άλλο
τρόπο, και μόνο για ένα έτος αφότου έγινε η
σχετική εγγραφή, εκτός εάν ο υπόχρεος
αναγνώρισε με την υπογραφή του το περιεχόμενο.
7
3. Υπέρ του εμπόρου που τα τηρεί:
Μόνο εφόσον τα βιβλία τηρούνται κατά τον
εμπορικό νόμο => περιλαμβάνονται και τα
φορολογικά βιβλία όχι όμως τα προαιρετικά
εμπορικά βιβλία. (448 παρ. 1 και ΕμπΝ 12, 13)
Υποχρεωτική αποδεικτική δύναμη:
Η αποδεικτική δύναμη των εμπορικών βιβλίων
είναι υποχρεωτική για το δικαστήριο (παρά την έκφραση
του αρ. 12 ΕμπΝ «δύναται να παραδεχθεί ο δικαστής»).
Τι αποδεικνύει:
Πρέπει να αποδειχθεί όχι μόνο ότι έχει γίνει η
σχετική εγγραφή αλλά και ότι τα βιβλία έχουν
τηρηθεί «τακτικώς».

8
Απόσπασμα από εμπορικό βιβλίο (453 παρ. 2, 449 παρ. 2 ΚΠολΔ)
Στην πράξη προσκομίζεται στο δικαστήριο απόσπασμα από τα
εμπορικά βιβλία. Το αποδεικτικό μέσο είναι το εμπορικό βιβλίο και το
απόσπασμα ο τρόπος προσκομιδής του εμπορικού βιβλίου.

Μπορεί να συμφωνηθεί μεταξύ των μερών ότι τα εμπορικά βιβλία θα

αποτελούν πλήρη απόδειξη για την ύπαρξη και το ύψος της
απαίτησης (δικονομική σύμβαση/άποψη που υποστηρίζει ότι το
απόσπασμα δεν έχει πλήρη αποδεικτική ισχύ).

Στο πλαίσιο της προστασίας του καταναλωτή η νομολογία έχει κρίνει

ότι η συμφωνία για την αποδεικτική δύναμη του αποσπάσματος δεν
μπορεί να έχει το αποτέλεσμα να μεταθέτει το βάρος απόδειξης στον
πελάτη καταναλωτή => αν ο καταναλωτής αμφισβητήσει το υπόλοιπο,
δεν απαιτείται να αποδείξει αυτός την ανακρίβεια του υπολογισμού,
αλλά ο δανειστής που τα επικαλείται να αποδείξει την ακρίβεια.

9
 Η κατά του εμπόρου αποδεικτική δύναμη
• Η αυξημένη αποδεικτική δύναμη των βιβλίων
λειτουργεί μόνο υπέρ του εμπόρου. Εναντίον του τα
βιβλία (υποχρεωτικά ή προαιρετικά) θα έχουν τη
συνήθη αποδεικτική δύναμη, ακόμη και σε περίπτωση
άτακτης τήρησής τους (βλ. αρ. 432, 443 ΚΠολΔ).
• Οι λογιστικές εγγραφές δεν έχουν καθ’ εαυτές
δικαιοπρακτικό χαρακτήρα αλλά αποτελούν υλικές
πράξεις με οργανωτική λειτουργία
• Η καταχώριση κάποιου χρέους στα βιβλία του
εμπόρου οφειλέτη ως εσωτερικό γεγονός δεν μπορεί
να αποτελέσει αυτή και μόνη αναγνώριση χρέους,
όπως και αντίστροφα η διαγραφή απαίτησης ή
δικαιώματος από τα βιβλία δεν σημαίνει παραίτηση.

10
Εμφάνιση και ανακοίνωση των εμπορικών βιβλίων

• Τα εμπορικά βιβλία τα τηρούν οι έμποροι και

κατά κανόνα δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά
τρίτοι. Βλ. εμπορικό απόρρητο αρ. 16, 17 ν. 146/1914.
Εξαιρούνται περιπτώσεις όπου λαμβάνουν
γνώση βιβλίων και στοιχείων είτε Δημόσιες
Αρχές (π.χ. ΔΟΥ) για λόγους προστασίας του
δημοσίου συμφέροντος είτε ΟΤΑ και ΙΚΑ για
διεκδίκηση δικαιωμάτων τους.
• Επίσης μπορούν να γίνουν αντικείμενο εξέτασης
στο δικαστήριο σύμφωνα με όσα προβλέπει ο
νόμος.
11
 Ανακοίνωση
• Σημαίνει γνωστοποίηση ολόκληρου του βιβλίου
σε κάποιον τρίτο με σκοπό την εξέταση όλων των
εγγραφών του.
• Επιτρέπεται μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις που
απαριθμούνται περιοριστικά στο νόμο (αρ. 14
ΕμπΝ):
– α) κληρονομική διαδοχή (μπορούν να ζητήσουν οι έχοντες
έννομο συμφέρον π.χ. κληρονόμοι, κληροδόχοι, ή αιτία
θανάτου δωρεοδόχοι),
– β) κοινότητα υπαρχόντων (π.χ. συζυγική κοινοκτημοσύνη,
αλλά και κάθε μορφής κοινωνία),
– γ) διάλυση εταιρίας (π.χ. οι εταίροι προσωπικών εταιριών
που λύθηκαν) και
– δ) πτώχευση (όπου βιβλία παραδίδονται στο σύνδικο).

12
• Ειδικής μορφής ανακοίνωση προβλέπεται για
τους εταίρους προσωπικών εταιριών αρ. 755 ΑΚ,
ΕΠΕ (αρ. 34 ν. 3190/1955) και συμπλοιοκτησίας (αρ. 22
ΚΙΝΔ), οι οποίοι έχουν δικαίωμα να εξετάσουν
όλα τα έγγραφα και βιβλία της εταιρίας.
• Αντίθετα ο μέτοχος α.ε. δεν έχει δικαίωμα
ελέγχου των εταιρικών βιβλίων.

13
 Εμφάνιση
Εμφάνιση των εμπορικών βιβλίων κατά τις κοινές
διατάξεις
1. Επίδειξη κατά αρ. 902 ΑΚ
«Όποιος έχει έννομο συμφέρον να πληροφορηθεί το περιεχόμενο ενός εγγράφου
που βρίσκεται στην κατοχή άλλου έχει δικαίωμα να απαιτήσει την επίδειξη ή και
αντίγραφό του, αν το έγγραφο συντάχθηκε για το συμφέρον αυτού που το ζητεί,
ή πιστοποιεί έννομη σχέση που αφορά και αυτόν, ή σχετίζεται με
διαπραγματεύσεις που έγιναν σχετικά με τέτοια έννομη σχέση είτε απευθείας
από τον ίδιο είτε για το συμφέρον του, με τη μεσολάβηση τρίτου».
Σπάνια εφαρμογή στα εμπορικά βιβλία γιατί αυτά δεν περιέχουν
εγγραφές για το συμφέρον τρίτων, αλλά επειδή ο έμπορος
υποχρεούται ή πρέπει να τις πραγματοποιήσει. «Έννομη σχέση» που
αφορά και τον «τρίτο», συνήθως έγγραφο συστατικό ή αποδεικτικό
τέτοιας σχέσης. Συνήθως όχι τα ίδια τα βιβλία αλλά τα δικαιολογητικά
εκείνα βάσει των οποίων έγιναν οι εγγραφές.

14
2. Επίδειξη κατά αρ. 450 ΚΠολΔ
«1. Κάθε διάδικος οφείλει να επιδείξει τα έγγραφα που χρησιμοποίησε ή
επικαλέστηκε στη δίκη.
2. Κάθε διάδικος ή τρίτος έχει υποχρέωση να επιδείξει τα έγγραφα που
κατέχει και που μπορούν να χρησιμεύσουν για απόδειξη, εκτός αν συντρέχει
σπουδαίος λόγος που δικαιολογεί τη μη επίδειξή τους. Σπουδαίος λόγος
συντρέχει ιδίως στις περιπτώσεις που επιτρέπεται να αρνηθεί κανείς να
μαρτυρήσει».

Κατά τη διάρκεια εκκρεμούς δίκης.

Δεν ισχύουν προϋποθέσεις αρ. 902 ΑΚ.

15
Εμφάνιση των εμπορικών βιβλίων κατά τον
ΕμπΝ
«Διαδικαζομένης τινός υποθέσεως, ο δικαστής δύναται και αυτεπαγγέλτως
να διατάξη την εμφάνισιν των βιβλίων, δια να λάβη αντίγραφα των
αφορώντων την δικαζομένην υπόθεσιν χωρίων» (αρ. 15 ΕμπΝ).

Δεν αποσκοπεί στη διαπίστωση έννομων σχέσεων αλλά στην

ύπαρξη και το περιεχόμενο των ίδιων των εγγραφών, π.χ. έλεγχος
νομιμότητας ισολογισμού, έλεγχος ορθής καταχώρησης δοσοληψιών σε
αλληλόχρεo λογαριασμό, εξακρίβωση ύψους πωλήσεων και υπολογισμός
σχετικών δικαιωμάτων που τυχόν απορρέουν κλπ.
Η δικαζόμενη υπόθεση δεν είναι απαραίτητα εμπορική.

16
Προϋποθέσεις εμφάνισης εμπορικών βιβλίων
κατά τον ΕμπΝ
Απαραίτητος ο ακριβής προσδιορισμός της
εγγραφής που επιθυμεί ο αιτών να προσκομίσει
ο αντίδικός του, ώστε να είναι εφικτό στο
δικαστήριο να προσδιορίσει στο διατακτικό της
απόφασής του το αντικείμενο της εμφάνισης.
Η εμφάνιση διατάσσεται είτε αυτεπάγγελτα
από το δικαστήριο είτε κατόπιν αιτήσεως ενός
εκ των διαδίκων ακόμη και εάν ο αιτών δεν
φέρει το βάρος της απόδειξης.

17
 Τα εμπορικά βιβλία ως πράγματα

• Μεταβιβάζονται με ειδική και καθολική

διαδοχή κατά τις διατάξεις του κοινού
δικαίου. Σε περίπτωση μεταβίβασης
επιχείρησης πρέπει να παραδίδονται στο νέο
δικαιούχο.
• Σε περίπτωση πτώχευσης ανήκουν στην
πτωχευτική περιουσία υπό την έννοια ότι
περιέρχονται στην κατοχή του συνδίκου
πτώχευσης.

18
 Πρακτικό
O A ασκεί αγωγή στο Β. Σε αυτήν εκθέτει ότι ο
Β είναι έμπορος και ότι του χρωστάει από
συναλλαγματική το ποσό των 50.000 ευρώ.
Μεταξύ άλλων ζητάει σε περίπτωση που ο Β
αρνείται να του καταβάλει το οφειλόμενο
ποσό να επιβληθεί σε βάρος του (Β)
προσωπική κράτηση. Είναι βάσιμο το αίτημά
του;

19
 Η επιχείρηση
«Σύνολον εκ πραγμάτων, δικαιωμάτων,
πραγματικών καταστάσεων και σχέσεων,
αποτελούν οργανωμένην οικονομικήν ενότητα
περί το πρόσωπον του φορέως».

20
• Διάφοροι ορισμοί σε διάφορες διατάξεις νόμων:

Στο πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων από τη μεταβίβαση επιχείρησης

(οδηγία 2001/23/ΕΚ, π.δ. 178/2002) «μία οικονομική οντότητα, που
διατηρεί την ταυτότητά της, η οποία νοείται ως σύνολο
οργανωμένων πόρων με σκοπό την άσκηση οικονομικής
δραστηριότητας, είτε κύριας είτε δευτερεύουσας».

Αρ. 3 π.δ. 166/2003 για την καταπολέμηση των καθυστερημένων πληρωμών

στις εμπορικές συναλλαγές «κάθε οργάνωση, η οποία ενεργεί στo
πλαίσιο ανεξάρτητης οικονομικής ή επαγγελματικής της
δραστηριότητας, ακόμη και αν η δραστηριότητα αυτή
ασκείται από ένα και μόνο πρόσωπο» (συνεπώς
περιλαμβάνει και ελευθέρια επαγγέλματα).
=> Κατά περίπτωση ο ορισμός, κοινά στοιχεία η άσκηση
οικονομικής δραστηριότητας και η αυτονομία αποφάσεων
του φορέα της.

21
• Η διενέργεια μη πρωτότυπα εμπορικών πράξεων
(γεωργικών, μεταλλευτικών, κτηνοτροφικών κλπ.) θα πρέπει να
θεωρείται εμπορική, αν αυτό γίνεται στο πλαίσιο
επιχείρησης, λόγω της μεσολάβησης, της
εκμετάλλευσης μέσων παραγωγής και
απασχόλησης προσωπικού στην αγορά. Εδώ η
επιχείρηση θα αποτελεί λόγο εμπορικότητας
δευτερογενώς, δηλ. με αναλογία νόμου ή
δικαίου.
• Διαφορετική έννοια από την «επιχείρηση» των
αρ. 2 και 3 ΔΑΕ. Η έννοια δεν υποδηλώνει παρά
τη συνδρομή των χαρακτηριστικών της
εμπορικότητας.
22
 Η επιχείρηση ως υποκείμενο δικαίου?
• Εκφράσεις π.χ. «βιβλία επιχείρησης», «συμφωνίες μεταξύ
επιχειρήσεων», «αίτηση της επιχείρησης», «προσλήψεις που
κάνουν οι επιχειρήσεις» δεν σημαίνουν ότι η
επιχείρηση είναι αυτοτελές υποκείμενο
δικαίου.
• Υποκείμενο δικαίου αποτελεί μόνο ο φορέας
της, δηλ. ν.π. ή φ.π.

23
Μεταβίβαση επιχείρησης εν ζωή («asset deal»)
Είτε ολόκληρη η επιχείρηση ως οικονομικό
σύνολο είτε κλάδος.
Μεταβίβαση κεντρικού οργανωτικού στοιχείου,
π.χ. “αέρας”, ή τόσων στοιχείων, ώστε να
διατηρούν την οργανική τους ενότητα υπό το
νέο φορέα.
Δυνατή μία ενιαία υποσχετική δικαιοπραξία,
ωστόσο περισσότερες εκποιητικές, με τον
απαιτούμενο τύπο. Εξαίρεση όπου νόμος ορίζει
π.χ. συγχώνευση.

24
• Αιτία της μεταβίβασης μπορεί να είναι πώληση,
δωρεά, εισφορά σε άλλη εταιρία κλπ.
• Προηγείται συνήθως διαπραγματευτικό στάδιο,
όπου τα μέρη θα έχουν π.χ. υποχρέωση
καλόπιστης συμπεριφοράς, εχεμύθειας, διαφώτισης
του αγοραστή από τον πωλητή για την κατάσταση της
επιχείρησης, και γενικά προστασία του άλλου μέρους.
• Ειδικότεροι κανόνες, π.χ. για την τήρηση της
εχεμύθειας που τα μέρη οφείλουν να τηρήσουν
μπορούν να συμφωνηθούν με υπόμνημα κατανόησης
(memorandum of understanding, “MoU”) ή επιστολή
προθέσεων («letter of intent»).

25
• Οικονομικός και νομικός έλεγχος (due
diligence), ώστε αγοραστής προσδιορίσει
αξία επιχείρησης και πωλητής περιορίσει
ευθύνη του (537 ΑΚ).
• Συνήθως θα υπάρχει μία γενική σύμβαση
μεταβίβασης και θα ακολουθήσουν επί
μέρους εκτελεστικές δικαιοπραξίες
(«closing») αφού εκπληρωθούν κάποιες
αιρέσεις π.χ. λήψη άδειας από αρμόδια διοικητική
αρχή, επιτροπής ανταγωνισμού κλπ.

26
• Η επιχείρηση δεν είναι «πράγμα» και άρα ούτε
«κύριο πράγμα» κατά την έννοια του 953 ΑΚ.
Αναλογική εφαρμογή 953 ΑΚ, ώστε εκποιητική
και υποσχετική δικαιοπραξία περιλαμβάνουν και
παρεπόμενα πράγματα και δικαιώματα που δεν
είναι δυνατόν μεταβιβασθούν μόνα τους αλλά
απαραίτητα για λειτουργία επιχείρησης π.χ.
επωνυμία.
• Μεταβίβαση αδειών κατά κανόνα όχι με
μεταβίβαση επιχείρησης αλλά χωριστά, εκτός
εάν νόμος επιτρέπει και ταυτόχρονη μεταβίβαση
αδειών π.χ. στη συγχώνευση.

27
• Παρεπόμενες υποχρεώσεις μεταβιβάζοντος:
Εάν δεν συμφωνηθούν ρητά στη σύμβαση
ενδεχομένως να συνάγονται από αρ. 200 και
288 ΑΚ:
-Να μην αποκαλύψει μυστικά επιχείρησης,
-πελατολόγιο,
-μεθόδους οργάνωσης,
-συστάσεις προς πελάτες,
-μη ανταγωνισμός αποκτώντος,
-κάθε άλλη πράξη απαραίτητη, ώστε πραγματική
«παράδοση» επιχείρησης και αποκτών υπεισέλθει
στη θέση μεταβιβάζοντος.

28
• Ελαττώματα μεταβιβαζόμενης επιχείρησης
Αρ. 534 επ. ΑΚ αναλογικά – νομικά και πραγματικά
ελαττώματα.
Παραδείγματα πραγματικού ελαττώματος:
μη επαληθευόμενη προσδοκία ορισμένου κύκλου
εργασιών ή ορισμένης κερδοφορίας, ανακρίβεια
ισολογισμού, μειωμένη πελατεία, έλλειψη άδειας
λειτουργίας, τυχόν παράνομη λειτουργία επιχείρησης
κλπ.
• Συνέπεια: μείωση τιμήματος. Υπαναχώρηση από την
πώληση μόνο κατ’ εξαίρεση δεκτή. Δικαίωμα
διόρθωσης ή αντικατάστασης κατ’ άρθρο 540 ΑΚ θα
πρέπει να αποκλεισθεί. Αν ελάττωμα οφείλεται σε
πταίσμα πωλητή=> δικαίωμα αποζημίωσης αγοραστή.
29
• Παραγραφή: Διίστανται οι απόψεις α) διετής
554 ΑΚ β) 20ετής 249ΑΚ
Η παραγραφή αρχίζει από το χρονικό σημείο,
κατά το οποίο παραδίδεται ή εγχειρίζεται στον
αγοραστή το τελευταίο από τα ακίνητα και
κινητά στοιχεία της επιχείρησης ή περιέρχεται
στην εξουσία του το τελευταίο από τα στοιχεία
που συναπαρτίζουν την επιχείρηση, αφού από
τότε ο αγοραστής αποκτά τη δυνατότητα να
εξετάσει το πωληθέν και να αποκαλύψει τις
ελλείψεις του (ΑΠ 737/2011)

30
• Αυτοτελής μεταβίβαση πελατείας χωρίς
μεταβίβαση της επιχείρησης.
• Συνέπειες μεταβίβασης εμπορικής επιχείρησης:
Ο αποκτών αποκτά εμπορική ιδιότητα.
• Ο αποκτών θα ευθύνεται απέναντι στους
δανειστές έως την αξία των μεταβιβαζόμενων
στοιχείων για τα χρέη που ανήκουν στην
επιχείρηση, ενώ η ευθύνη του μεταβιβάζοντος
εξακολουθεί να υπάρχει (479 ΑΚ).
• Προστασία δικαιωμάτων εργαζομένων (π.δ.
178/2002) σε περίπτωση μεταβίβασης επιχείρησης
τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του
μεταβιβάζοντος από τη σύμβαση εργασίας
μεταβιβάζονται στον αποκτώντα.

31
Μεταβίβαση επιχείρησης αιτία θανάτου
• Μεταβίβαση καθολική, όπως κάθε κληρονομική
διαδοχή, όμως όχι περιουσίας ως σύνολο αλλά
των κατ’ ιδίαν περιουσιακών στοιχείων.
• Ευθύνη κληρονόμων σύμφωνα με κληρονομικό
δίκαιο (1885, 1901, 1904 ΑΚ) και όχι 479 ΑΚ.
• Δυνατή η διανομή με απόφαση του δικαστηρίου
κατ’ άρθρο 483 ΚΠολΔ προς αποφυγή
τεμαχισμού της.
• Ανηλικότητα κληρονόμου δεν εμποδίζει
συνέχιση επιχείρησης (773, 1623, 1624 ΑΚ).

32
Μεταβίβαση συνόλου μετοχών ή άλλων εταιρικών
συμμετοχών (“share deal”)
• Μεταβίβαση όχι της επιχείρησης ως οικονομικού
συνόλου αλλά μετοχών της. Εάν μεταβίβαση 100%
μετοχών τότε οικονομική ομοιότητα με μεταβίβαση
επιχείρησης.
• Διαφορά: Μεταβίβαση με μία πράξη χωρίς ανάγκη
μεταβίβασης κατ’ ιδίαν στοιχείων (διαπραγματεύσεις,
διατυπώσεις, δαπάνες, χρόνος, κίνδυνος ματαίωσης
μεταβίβασης ενός στοιχείου κλπ.) => απλούστευση της
σύμβασης μεταβίβασης.
• Ωστόσο ρήτρες για οικονομική και λογιστική
κατάσταση εταιρίας, εκκρεμείς συμβάσεις και δίκες,
δηλώνεται η νόμιμη λειτουργία της εταιρίας,
περιέχονται εγγυητικές δηλώσεις κλπ.

33
• Ευθύνη κατ’ αρχήν μόνο για ύπαρξη
μεταβιβαζόμενου δικαιώματος επί των
μετοχών (467, 470 ΑΚ). Άποψη ότι αναλογικά
και τα αρ. 534 επ., όπως γίνεται δεκτό για
πραγματικά ελαττώματα επιχείρησης.

34
• Μίσθωση επιχείρησης
Η επιχείρηση μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο
μίσθωσης ως σύνολο – αρ. 638 ΑΚ μίσθωση
προσοδοφόρου πράγματος.
Δικαιώματα και υποχρεώσεις μισθωτή από τις
σχετικές διατάξεις π.χ. υποχρέωση εκμετάλλευσης πράγματος.
Υποχρεώσεις εκμισθωτή π.χ. παράλειψη ανταγωνισμού κατά
τη διάρκεια της μίσθωσης, από την αρχή της καλής πίστης.

35
• Η επιχείρηση ως αντικείμενο εισφοράς σε
εταιρία
Η επιχείρηση ή κλάδος της μπορεί να αποτελέσει
αντικείμενο εισφοράς σε άλλη εταιρία, οπότε
εφαρμόζεται το αρ. 479 ΑΚ. Εάν εισφορά σε α.ε. θα
πρέπει να γίνεται αποτίμηση της αξίας της
επιχείρησης κατ’ άρθρο. 17 ν. 4548/2018.
• Επικαρπία σε επιχείρηση
Κατά την κρατούσα άποψη δεν είναι δυνατή στο
σύνολο της επιχείρησης. Δυνατή όμως στα
επιμέρους στοιχεία της.

36
• Ενέχυρο σε επιχείρηση
Κατ’ αρχήν ενέχυρο σε επιχείρηση δεν είναι δυνατό λόγω της
ειδικότητας της εμπράγματης ασφάλειας. Ωστόσο ν.
2844/2000 εισήγαγε πλασματικό ενέχυρο και κυμαινόμενη
ασφάλεια επί ομάδας πραγμάτων με κυμαινόμενη σύνθεση
(π.χ. εμπορευμάτων).
• Ανάθεση σε τρίτους της διοίκησης και διαχείρισης της
επιχείρησης
Π.χ. Ειδική σύμβαση διαχείρισης (σύμβαση έργου ή εργασίας
ή εντολής) και αμοιβή διαχειριστή με ποσοστό από καθαρά
κέρδη.
• Κατάσχεση επιχείρησης
Η ΑΠ (ολομέλεια) 7/2009 δέχθηκε ότι είναι δυνατή η
κατάσχεση ολόκληρης επιχείρησης (αρ. 1022 ΚΠολΔ). Η
κρατούσα στη θεωρεία άποψη υποστηρίζει το αντίθετο.

37
• Αναγκαστική διαχείριση σε επιχείρηση
Μπορεί να διαταχθεί η αναγκαστική διαχείριση
επιχείρησης του οφειλέτη με απόφαση του μονομελούς
πρωτοδικείου (1034 ΚΠολΔ).
Ο διαχειριστής που διορίζεται πρέπει να είναι
πρόσωπο κατάλληλο και προτιμώνται όποιοι ασκούν το
ίδιο ή συγγενικό επάγγελμα ή έχουν τις απαιτούμενες
ειδικές γνώσεις ή πείρα. Μπορεί ακόμη και ο οφειλέτης
(με επόπτη) ή ο δανειστής.
Σκοπός της αναγκαστικής διαχείρισης είναι μετά
την αφαίρεση των εξόδων, η καταβολή του προϊόντος
διαχείρισης από καρπούς ή εισοδήματα στο δανειστή ή
τους δανειστές που τη ζήτησαν ή μεταγενέστερα
αναγγέλθηκαν, ώσπου να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις
τους.

38
• Επιδίκαση επιχείρησης
Κατά το άρθρο 483 ΚΠολΔ σε περίπτωση διανομής
κοινού πράγματος, στο οποίο υπάρχει εμπορική,
βιομηχανική, βιοτεχνική κλπ. επιχείρηση που αποτελεί
οικονομικό σύνολο, το δικαστήριο μπορεί με αίτηση
κάποιου από τους κοινωνούς να επιδικάσει ολόκληρη
την προς διανομή επιχείρηση σε εκείνον που το ζητεί,
έναντι καταβολής χρηματικού ποσού ίσου προς την
αγοραία αξία της επιχείρησης.
Αν την επιχείρηση ζητούν περισσότεροι κοινωνοί,
το δικαστήριο επιδικάζει την επιχείρηση σε εκείνον που
κατά την κρίση του είναι πιο ικανός να τη συνεχίσει κατά
τρόπο επωφελή.

39
• Η διακοπή της επιχείρησης
Μπορεί να διακοπεί εκουσίως ή ως αποτέλεσμα
νομικής επιταγής. Διάκριση επιχείρησης και φορέα
της π.χ. δυνατό η επιχείρηση να κλείσει αλλά ο φορέας της να
συνεχίζει να υφίσταται.
Ο θάνατος του φορέα (φ.π.), ή η λύση του φορέα
(ν.π.) ή η πτώχευση δεν οδηγεί απαραιτήτως στη
διακοπή, αφού μπορεί η επιχείρηση να συνεχίσει,
π.χ. από τους κληρονόμους ή να εκποιηθεί σε τρίτους από τον εκκαθαριστή ή
το σύνδικο.
Εκκαθάριση έννομων σχέσεων με τρίτους πριν τη
διακοπή της επιχείρησης, με τους κανόνες κάθε
έννομης σχέσης π.χ. καταγγελία συμβάσεων, απόλυση προσωπικού,
τα χρέη να καταβληθούν, οι απαιτήσεις κατά τρίτων να εισπραχθούν κλπ.

40
• Η επιχείρηση στην πτώχευση
Δεν πτωχεύει η επιχείρηση αλλά ο φορέας της
(δηλ. το φυσικό ή ν.π.). Κατά τη διάρκεια των
πτωχευτικών εργασιών δυνατή η προσωρινή
συνέχιση της επιχείρησης από το σύνδικο (αρ. 78, 84
ΠτΚ). Δυνατότητα εκποίησης της επιχείρησης του
οφειλέτη ως σύνολο αρ. 135 επ. ΠτΚ.

• Προστασία επιχείρησης
Υποστηρίζεται ότι είναι δυνατή η προστασία της
επιχείρησης ως άυλου αγαθού με τις διατάξεις 914,
57, 58 ΑΚ (προσβολή προσωπικότητας).

41
• Οργάνωση επιχείρησης
-Ανάθεση σε τρίτες επιχειρήσεις
Ανάθεση σε άλλη επιχείρηση της παραγωγής («σύστημα φασόν») ή
συναρμολόγησης ή συσκευασίας κλπ. προϊόντος της αναθέτουσας
επιχείρησης. Σύμβαση έργου (αρ. 681 επ. ΑΚ). Η περαιτέρω ανάθεση
από την άλλη εταιρία του έργου που έχει αναλάβει συνιστά
υπεργολαβία.
-Outsourcing
Συμβατική ανάθεση σε τρίτη εταιρία επιμέρους λειτουργιών της
επιχείρησης, π.χ. καθαρισμός, μεταφορές, ασφάλεια κτιρίου. Η
εταιρία που αναλαμβάνει, μεριμνά για ανεύρεση, διάθεση και
εποπτεία προσωπικού ενταγμένου στη δική της οργάνωση, που
εκτελούν στη θέση του προσωπικού της αναθέτουσας τις λειτουργίες
που τους έχουν ανατεθεί.
-Offshoring (ή Nearshoring)
Μεταφορά ορισμένων τμημάτων της επιχείρησης σε τρίτες χώρες
όπου υπάρχει χαμηλό κόστος εργατικού δυναμικού.

42