Cocuklukdonmuzsan

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ
ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE MÜZİK VE

SANAT
ÇOCUK GELİŞİMİ
UZAKTAN ÖĞRETİM
ÖNLİSANS PROGRAMI
PROF. DR. SEYİT YÖRE

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ
ÇOCUK GELİŞİMİ UZAKTAN ÖĞRETİM ÖNLİSANS PROGRAMI
ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE MÜZİK VE

SANAT
PROF. DR. SEYİT YÖRE

Yazar Notu
Elinizdeki bu eser, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi’nde okutulmak için
hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir.

ÖNSÖZ
Bu kitap profesyonel müzik eğitimi olmayıp Çocuk Gelişimi eğitimi alan ve çocuklara
öğretmenlik yapacak olan lisans düzeyi öğrencilere yönelik olarak genel müzik bilgisi ve çocuklar
için müzik hususlarında dair bilgilendirme için hazırlanmıştır.
Amaca yönelik olan bu kitaptaki kuramsal ve uygulamalı bilgiler, olabildiğince ilgili

öğrencilerin anlayabilecekleri düzeyde sunulmuştur. Ancak konuyla ilgili öğrenciler, kendilerini
müziksel olarak geliştirmek üzere müzikle ilgili temel bilgi veren ve çocuklarda müzik uygulamasına
yönelik başka kaynaklardan da yararlanmalıdırlar.
Bu kitap 4 temel bölüm ve alt başlıklardan oluşmuştur ve her bölümde en temel bilgiler belirli
bir sınırlılıkta sunulmuştur. Ancak Çocuk Gelişimi öğrencilerinin, çocuklarla yapacakları eğitmenlik
açısından, okuyarak ve dinleyerek çok kaynaktan kendilerini geliştirmeleri gereklidir.
Kitapta, özellikle müzikle ilgili bilgileri görsel ve/veya işitsel olarak da algılamak için
dipnotlarda sunulmuş olan linkler önemlidir. Öğrencilerin de bunlardan yola çıkarak web ortamındaki
başka müziksel kaynaklardan yararlanabileceklerdir.
AUZEF Çocuk Gelişimi öğrencilerinin nitelikli olarak bilgilendirilmesini düşünerek bu

kitabın hazırlanmasını tarafıma yönlendiren İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa HAYEF Okul Öncesi
Eğitimi Ana Bilim Dalı Başkanı, Sayın Prof. Dr. Zarife SEÇER’e ve AUZEF Dekanlığına teşekkür
eder, yararlı olmasını dilerim.
Prof. Dr. Seyit YÖRE

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .......................................................................................................................... 3
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................. 4
YAZAR NOTU ............................................................................................................. 9
1. HAFTA: SANATIN TANIMLARI VE ÖZELLİKLERİ ................................... 11
Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? ............................................................................. 12
Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular................................................................... 13
Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri ..................................... 14
Anahtar Kavramlar ................................................................................................... 15
Giriş .......................................................................................................................... 16
1.1. Sanatın Tanımları ve Özellikleri ....................................................................... 17
Uygulamalar ............................................................................................................. 20
Uygulama Soruları.................................................................................................... 21
Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti .............................................................................. 22
Bölüm Soruları ......................................................................................................... 23
2. HAFTA: SANATIN DALLARI VE ÖZELLİKLERİ......................................... 25
Giriş .......................................................................................................................... 30
2.1. Sanatın Dalları ve Temel Özellikleri ................................................................. 31
Uygulamalar ............................................................................................................. 34
Bölüm Soruları ......................................................................................................... 37
3. HAFTA: SANAT DALLARININ ÇOCUKLARDA UYGULANMASI ............ 39
Giriş .......................................................................................................................... 44
3.1. Sanat Dallarının Çocuklarda Uygulanması ....................................................... 45
Uygulamalar ............................................................................................................. 47
Bölüm Soruları ......................................................................................................... 50
4. HAFTA: MÜZİĞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ ........................................... 52
Giriş .......................................................................................................................... 57
4.1. Müziğin Tanımı ve Özellikleri .......................................................................... 58
Uygulamalar ............................................................................................................. 61
Bölüm Soruları ......................................................................................................... 64
5. HAFTA: MÜZİĞİN UNSURLARI....................................................................... 66
Giriş .......................................................................................................................... 71
5.1. Müziğin Unsurları ............................................................................................. 72
Uygulamalar ............................................................................................................. 93
Bölüm Soruları ......................................................................................................... 96
6. HAFTA: MÜZİĞİN TÜRLERİ ............................................................................ 98
Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular................................................................. 100
Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri ................................... 101
Anahtar Kavramlar ................................................................................................. 102
Giriş ........................................................................................................................ 103
6.1. Müziğin Türleri ............................................................................................... 104
Uygulamalar ........................................................................................................... 107
Uygulama Soruları.................................................................................................. 108
Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti ............................................................................ 109
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 110
7. HAFTA: MÜZİĞİN SESLENDİRİLMESİ ....................................................... 112
Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz? ........................................................................... 113
Giriş ........................................................................................................................ 117
7.1. Müziğin Seslendirilmesi .................................................................................. 118
Uygulamalar ........................................................................................................... 121
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 124
8. HAFTA: ÇALGI MÜZİĞİ VE ÇALGILAR ..................................................... 126
Giriş ........................................................................................................................ 131
8.1. Çalgı Müziği ve Çalgılar ................................................................................. 132
Uygulamalar ........................................................................................................... 134
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 137
9. HAFTA: TELLİ ÇALGILAR VE TUŞLU ÇALGILAR.................................. 139
Giriş ........................................................................................................................ 144
9.1. Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar ....................................................................... 144
9.1.1. Yaylı Telli Çalgılar ................................................................................... 144
9.1.2. Mızraplı/Parmaklı Telli Çalgılar .............................................................. 146
9.1.3. Klavyeli/Tuşlu Çalgılar ............................................................................ 153
Uygulamalar ........................................................................................................... 157
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 160
10. HAFTA: ÜFLEMELİ ÇALGILAR VE VURMALI ÇALGILAR ................ 162
Giriş ........................................................................................................................ 167
10.1. Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar .......................................................... 167
10.1.1. Tahta Üflemeli Çalgılar .......................................................................... 167
10.1.2. Bakır Üflemeli Çalgılar .......................................................................... 168
10.1.3. Vurmalı Çalgılar ..................................................................................... 168
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 175
11. HAFTA: İNSAN SESİ MÜZİĞİ VE İNSAN SESLERİ ................................. 177
Giriş ........................................................................................................................ 182
11.1. İnsan Sesi Müziği ve İnsan Sesleri ................................................................ 183
Uygulamalar ........................................................................................................... 186
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 189
12. HAFTA: ÇOCUK MÜZİĞİ VE İŞLEVLERİ ................................................. 191
Giriş ........................................................................................................................ 196
12.1. Çocuk Müziği ve İşlevleri ............................................................................. 197
Uygulamalar ........................................................................................................... 200
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 203
13. HAFTA: MÜZİĞİN ÇOCUKLARDAKİ YANSIMALARI .......................... 205
Giriş ........................................................................................................................ 210
13.1. Müziğin Çocuklardaki Yansımaları .............................................................. 211
Uygulamalar ........................................................................................................... 213
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 216
14. HAFTA: MÜZİĞİN ÇOCUKLARDA UYGULANMASI.............................. 218
Giriş ........................................................................................................................ 223
14.1. Müziğin Çocuklarda Uygulanması ................................................................ 224
Uygulamalar ........................................................................................................... 228
Bölüm Soruları ....................................................................................................... 231
YAZAR NOTU
Sanatın ve dallarından biri olan müziğin canlılara olan olumlu etkisi çeşitli araştırmalarla
ortaya konulmuştur. Bu yüzden, insanların sanatı ve özellikle soyut olan müziği bilinçli olarak
belirlemeleri gerekmektedir ki olumlu etki ortaya çıkabilsin. Günlük yaşamda insanların kendi
istekleri dışında birçok yerde müziğe maruz kalabilmektedirler. Müziğin çeşitli amaçlarla araç
olarak bilinçsizce sunulması olumlu etkiyi olumsuza çevirebilmektedir. Bu yüzden sanat ve müzik
bireylerin tercihleriyle ilgilidir ve sunulacakları yerler de belirlidir. Sokaklarda sanatın ve müziğin
sunumu herkes tarafından tercih edilmeyeceğinden, kimine göre bu olumsuz olarak
değerlendirilebilir.
Sanatın ve müziğin yüzyıllarca geçirdiği aşamaları, sanatı yaratanları ve sunanları bilerek

sanatın dallarıyla bilinçlice ilgilenmek gerekir. Kimi toplumlarda özellikle müzik her yerde her
zaman sunulmaz, müziğin olumlu etkisini alabilmek için zaman ve mekân ilişkisiyle
değerlendirilir. Bu da müziğin o toplumlarda müziğin ciddiye alınan ve bilinçlice yapılan bir sanat
olduğunu gösterir. Bu yüzden sanat dallarının toplumlarca ve bireylerce değerlendirilmesi ve
algılanma durumu farklıdır. Ancak ideal olan sanat dallarının ve özelde müziğin olumlu etkisi için
bilinçlice alınmasıdır. Bu yüzden de bu kitapta da verildiği üzere, genelde sanata özelde müziğe
dair tarihsel ve diğer bilgilerin öğrenilmesi gereklidir.
Kitabı okuyan öğrenciler, eksiklik hissettikleri ve yer almasını istedikleri konular varsa e-
posta yoluyla yazara ya da yazara iletilmek üzere AUZEF Dekanlığına taleplerini yazarlarsa
kitabın diğer baskılarında yeni bilgiler sağlanmasına katkı sağlayabileceklerdir.
Sevgili öğrenciler, uygun bilgi birikimiyle alanınızda yapacağınız uygulamalarda başarılar

dilerim.
Prof. Dr. Seyit YÖRE

1. HAFTA: SANATIN TANIMLARI VE ÖZELLİKLERİ
Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz?
Sanatın Tanımları ve Özellikleri tartışılacaktır.

Bölüm Hakkında İlgi Oluşturan Sorular
Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru sanat kavramının ne olduğudur?. Bu soruyu kendinize
sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru ise sanatın özelliklerinin ne olduğudur? Sanatın tanımlarının içinde de olan bu
cevapları önce kendiniz cevaplamaya çalışıp bölümdeki bilgilerden de öğrenebileceksiniz.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız sanata dair bir değerlendirme ortaya
çıkabilecektir.
Bölümde Hedeflenen Kazanımlar ve Kazanım Yöntemleri
Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

edileceği veya
geliştirileceği
Sanatın tanımları Konuyu öğrenmeye önce Konuyla ilgili sunulanları

asıl kavramın tanımlarını okumak, kavramın ne ifade
öğrenip ne ifade ettiğini ettiğini irdeleyip algılama
algılamak. sürecini kolaylaştırmak.
Sanatın temel özellikleri Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili kavramları

fazla kavrama ve anlama anlayarak okumak, tekrar
sahip olduğunu ve her etmek, ilişkilendirmek ve
tanımın farklılığını öğrenip irdelemek.
sanatı bütünüyle algılamak.
İlgili kavramlar Konuyu öğrenirken birden

Konuyla ilgili geçen bilgileri
fazla kavramı içerdiğini
anlayarak okumak, tekrar
öğrenip algılamak.
etmek, ilişkilendirmek ve
irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Sanatın Tanımları
Giriş
Sevgili öğrenciler, üzerine çalışmaya başlayacağınız her konunun öncelikle temel

kavramlarını öğrenmeniz ve anlamanız gerekir. Temel kavramları bilmeden, asıl konunun
anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde sanatın tanımlarını ve bu tanımlardaki kavramlarla
birlikte sanatın özelliklerinin ne olduğunu öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde
öğreneceğiniz bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak ve anlayacaksınız.
1.1. Sanatın Tanımları ve Özellikleri
Sanatın ne olduğu sorusunun cevabına, öncelikle ‘sanat’ kavramının kökenini

irdeleyerek ulaşabiliriz. Bu açıdan her zaman kavramların kökenini irdelemek o kavramın diğer
özelliklerini öğrenmenin başlangıcıdır. Her türlü kavramın tanımında da ilk başvurulacak yazılı
kaynak ise güvenilir olan sözlüklerin yanı sıra, tarihsel bilgi veren kitaplar ve makalelerdir.
Sanat konusunun genişliği ve uluslararası olması nedeniyle de bir tek dilde sözlük veya kaynak
değil, yaygın farklı dillerdeki kaynaklar da kullanılarak tanımlar arasında benzerlik veya
farklılıkların da algılanması sağlanabilecektir. Bu açıdan bu alt bölümde verilen tanımlarda da
farklı dillerdeki sözlükler ve diğer kaynaklar kullanılmıştır.
“Sanat” teriminin tarihsel kökenine bakıldığında başlangıcından günümüze aynı

anlama sahip olmayan ve aslında ‘teknik’ ile ilişkili olan Latince “ars” sözcüğünden türediği
görülür. Sanat sözcüğü sürekliliği olan ancak düz olmayan bir çizgide ilerlemiş ve farklı
özellikleri veya unsurları kapsayan ve bunlara hoşgörülü olan birçok aşamadan geçmiştir
(Escuder González, 2017: 10).
Bu Türkçe kitap için öncelikle Güncel Türkçe Sözlük’ten sanat tanımlarına bakıldığında,
birincisi “bir duygu, tasarı, güzellik vb.nin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu
anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık,” ikincisi ise “belli bir uygarlığın veya
topluluğun anlayış ve zevk ölçülerine uygun olarak yaratılmış anlatım”dır.
Bu iki tanımdan yola çıktığımızda, sanatı oluşturmak için gereken “duygu,” “tasarı,”
“güzellik,” “yöntem,” “yaratıcılık,” “zevk,” “anlayış,” “anlatım” gibi unsurlar olduğunu
görebiliriz.
Türkçe dışındaki dillerdeki tanımlarla konunun genişçe algılanmasını sağlayabiliriz.

Buna göre, Türkçe ‘sanat’ denilen sözcüğün İngilizce ve Fransızcası ‘art,’ İtalyancası ‘arte’ ve
Almancası farklı olarak ‘kunst’ sözcüğüdür. Buna göre Oxford Learner Dictionaries’de sanat
(art) “özellikle resim, çizim veya heykelde fikir veya duyguları ifade etmek için hayal gücünün
kullanılması” olarak tarif edilip doğrudan sanatın resim, heykel ve mimari gibi belirli sanat
dallarıyla yansıtılmasına vurgu yapmıştır. Bu tanıma göre, sanat her ne kadar sözcük olarak
tanımlansa da aslen uygulayıp somutlaştırıldığında ortaya çıkabilecektir.
Bir de Türkçe’de her ne kadar sanat sözcüğü sanatın tüm dallarını kapsar olarak
algılansa da İngilizce’de ‘art’ sözcüğü genellikle resim, heykel ve mimariyi içine alan ‘görsel
sanatlar’ olarak ifade edilmektedir. Ancak görsel sanatlar, opera, tiyatro ve sinemayı da anlam
olarak kapsayabileceğinden yine de tartışmalı bir terimdir.
Cambridge Dictionary’nin sanata (art) dair “insanların belirli fikirleri ifade ettiği bir
etkinlik” tanımında ‘duygu’ sözcüğü geçmemektedir. Halbuki toplum için genel eğilim sanatla
duyguların ifadesi değil midir? Cambridge Dictionary’deki bir diğer tanımda da sanat, “resim
yapmak, [oyunda] oynamak, dans etmek ve müzik yapmak veya icra etmek”tir. Bu tanımda
dikkat edilmesi gereken “yapmak” ve “etmek” diye iki eylem (fiil) olmasıdır. Bunlara göre
sanatın bazı dalları hem yapılan hem de edilendir. Ama bazı dalları ise yapıldıktan sonrasında
edilendir. Buradaki “resim yapmak” ve “müzik yapmak” eylemlerindeki “yapmak” eylemi,
‘üretmek’ anlamındadır. Kısaca resim üretmek ve müzik üretmek eylemlerindeki ‘üretmek’ de
sanata dair bir sözcükle ifade edildiğinde sanat eseri ‘yaratmak’tır. “Dans etmek” ve “müzik
icra etmek”deki “etmek” eylemi ise üretilmiş sanat eserlerini ‘uygulamak,’ ‘sunmak’
anlamındadır. Doğrudan “oynamak” eylemi ise tiyatro ve benzeri sahne sanatlarında
oyuncunun eylemini ifade etmektedir. Burada ifade edebilmek açısından kavramların ve
dillerin ne kadar önemli olduğu da görülmektedir.
İngilizce ve Fransızca “art” sözcüğü üzerinden İngilizce sözlüklerdeki tanımların yanı

sıra İtalyanca ve Almanca’da farklılıklar var mıdır diye de bakmak sanata dair anlamlandırmayı
güçlendirecektir. Il Sabatini Coletti Dizionario della Lingua Italiana’da İtalyanca sanat (arte)
teriminin “hem teorik olarak hem de deneyim yoluyla edinilen bilgiye ve bir tekniğe dayanan
insan etkinliği” tanımlamasında, “teori,” “deneyim,” “bilgi” ve “teknik” söz konusudur.
Görüldüğü üzere diğer tanımlara göre İtalyanca bu tanım bilimsel yaklaşımdadır.
Almanca “kunst” terimi ise Duden: Deutsches Universalwörterbuch’ta “dünyadaki

veya doğadaki dilin [ve] seslerin anlamlarıyla ya da en çeşitli malzemelerden biçim [form]
yaratılması” olarak tanımlanmıştır. Bu defa “dil” ile edebiyata, “sesler” ile de müziğe vurgu
yapan bir sanat tanımı söz konusudur. Tanımdaki “biçim” ise bir eserin varlığını ifade
etmektedir.
Görüldüğü üzere sözlüklerdeki sanat tanımlarının farklılığı ve kapsamı bile aslında

sanatın soyutluğunu ve tam olarak da tanımlanamadığını göstermeye örneklerdir. Bu bağlamda
belki en baştaki tanımdan yola çıkıp sözcükleri birleştirerek topluca bir tanım ortaya koyabilir
miyiz?
Bunların sonunda şöyle yeni bir tanım sanatı kapsayıcı olabilir: ‘İnsanların kendi estetik
(güzellik) anlayışları, duyguları, fikirleri, bilgileri, deneyimleri, teknikleriyle sanata dair çeşitli
türler ve biçimlerle yarattıkları ve uyguladıkları somut ve soyut çalışmalardır.’ Sözlüklerden
yola çıkarak yaptığımız bu tanımların yanı sıra, sanatı yaratanların, uygulayanların ve sanat
üzerine fikir üretenlerin de görüşleri kendi yazdıkları ve onlarla ilgili yazılmış çok sayıda
kaynakta mevcuttur. Bunları da incelemek sanata dair fikirlerimize katkı sağlayacaktır.
Bütün tanımlardan sonra sanat nasıl ve ne ile temsil edilir, sunulur? sorusunun cevabı
aslında tanımlarda var, ama doğrudan cevap ise sanat bir eser/yapıt aracılığıyla temsil edilir ve
sunulur. “Eser” ya da “yapıt” sözcüklerinin anlamına burada bakmak gerekecektir. Buna göre
Türkçe sözlükte “Bir emek sonucunda ortaya konulan ürün” tanımındaki “ürün” sözcüğü duyu
organlarıyla algılananları ifade eder. Bu açıdan sanatın tanımlarındaki özellikleri kapsayıp
çeşitli tür ve biçimlerle ifade edilen eserler, yapıtlar ya da ürünler sanatın temsil edilmesi ve
sunulmasıdır.
Böylece, sanatı yapan/yaratan/üreten insanlar olarak ‘sanatçı’ların kendi estetik (güzelli

k) anlayışları, duyguları, fikirleri, bilgileri, deneyimleri, teknikleriyle sanata dair çeşitli
türler ve biçimlerle yarattıkları ve uyguladıkları eserlere ‘sanat eseri’ denilmektedir. Burada bir
ayrıntıya dikkat etmek gerekir ki bu da sanatı yaratan sanatçıyla yaratılmış sanat eserini
uygulayan arasındaki farkın anlaşılmasıdır. Yani kendine özgü sanat eseri yaratan kişiyle
uygulamalı sanatları (müzik, dans, tiyatro, opera gibi) uygulayan yani icra eden kişi farklıdır.
Örneğin, ilk defa özgün bir resmi yaratan insan olarak sanatçıya “ressam” denilmektedir
ve resim sadece duvar, kağıt, kumaş veya bez gibi nesneler üzerine boyayla yapıldığı için onun
uygulanması söz konusu değildir. Sadece başka ressamlar tarafından aynı resmin kopyası
yapılabilmektedir ki ancak bunu yapan kişiler de ressam olduğundan ve yaratabilme
yeteneğinden dolayı sanatçı sınıfına girmektedir. Ama örneğin müzikte bir şarkının müziğini
yaratan sanatçıya ‘besteci,’ sözünü yazan sanatçıya ise ‘söz yazarı’ denilmektedir1. Ama bu
şarkıyı uygulayan yani seslendiren kişiye ise sanatçı değil, ‘şarkıcı’ denilir. Besteci aynı
zamanda söz yazarı ve şarkıcı da olabileceğinden bu defa hem sanat eserini (şarkıyı) yaratan
hem de uygulayan konumundadır. O yüzden sanatçı ve uygulayanlara verilen adlandırmalar
konumlarına göre ifade edilir. Dolayısıyla sanatçı denilenin sanat eserini yaratan kişi olması
gerekir.
Tanımlarda görülen kavramlardan bilmediklerinizi yine sözlüklerden ve ilgili

kaynaklardan öğrenebilirsiniz.
1
Söz yazarı bir meslek dalı olduğundan şairlikle arasında fark vardır. Şair öncelikle şiir yazan bir
sanatçıdır. Onun şiirini bir besteci bestelediğinde, o şiir bir şarkının sözleri olur. Ama söz yazarı önceden
bestelenmiş bir ezgiye sonradan söz yazabilir ya da bestelenmek üzere sözler yazabilir ve bunu meslek olarak
yapandır. Ama ortaya çıkan eserde (şarkı sözleri) bir yaratım olduğundan söz yazarı da sanatçı olarak nitelenebilir.
Uygulamalar
Sanata dair tanımlamalarda geçen kavramların anlamlarının sözlüklerden ve başka

kaynaklardan incelenmesi, sanatı yaratanların, uygulayanların ve sanat üzerine fikir
üretenlerin de görüşlerinin çeşitli kaynaklardan incelenmesi, sanatın tanımları ve
özelliklerinin bire bir örnek eserlerden araştırılıp algılanması.
Uygulama Soruları
1. Sanat nedir?
2. Tanımlarda sanatın özellikleri nelerdir?
3. Sanatı sanat yapan özellikler nelerdir?
4. Sanatın dönemleri nelerdir?
5. Sanatın varlığı nelerle temsil edilir?
6. Sanatı kimler yaratır?
7. Sanatı yaratanın özellikleri nelerdir?
8. Sanatı yaratan ve uygulayan farklı mıdır?

Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti
Bu bölümde, öncelikle sanatın tanımını ve bu tanımların neleri kapsadığını

çeşitli kaynaklar yoluyla öğrendik.
Sanatın tanımlarında geçen diğer kavramları öğrenip bunları da kullanarak

sanata dair yeni bir tanımı öğrendik.
Sanatın özelliklerini ve sanatın ne ile temsil edildiğini, sanatın bazı malzeme

ve ürünleri olduğunu öğrendik.
Bölüm Soruları
1) Sanat sözcüğünün Latince karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
a) Art b) Arte c) Kunst d) Ars
2) “Bir duygu, tasarı, güzellik vb.nin anlatımında kullanılan .................. tamamı veya
bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık”.
a) anlayışların b) zevklerin c) yöntemlerin d) anlatımların
3) “Sanatın ne olduğu sorusunun cevabına, öncelikle sanat kavramının ..................

irdeleyerek ulaşabiliriz.”
a) anlamını b) kökenini c) genişliğini d) anlayışını
4) Sanat ‘ne’ ile sunulur, temsil edilir? Sorusunun cevabı aşağıdakilerden hangisi
değildir?
a) Güzellik b) Eser c) Yapıt d) Ürün
5) ............... “özellikle resim, çizim veya heykelde fikir veya duyguları ifade etmek için
hayal gücünün kullanılması...”
a) Tema b) Sanat c) Yöntem d) Estetik
6) “Ancak görsel sanatlar, ................, tiyatro ve sinemayı da anlam olarak

kapsayabileceğinden...”
a) edebiyat b) müzik c) mimari d) opera
7) “İlk defa özgün bir resmi yaratan insan olarak sanatçıya .............. denilmektedir...”
a) müzisyen b) ressam c) yazar d) şair
8) Aşağıdakilerden hangisi sanat eseri yaratan insanlara verilen bir ünvandır?
a) Zanaatçı b) Edebiyatçı c) Sanatçı d) Dansçı
9) Bir şarkının bestecisi aynı anda aşağıdakilerden hangisi de olabilir?
a) söz yazarı b) mimarı c) çizeri d) ressamı
10) ‘Müzik icra etmek’ sözündeki “etmek” aşağıdakilerden hangisinin karşılığıdır?
a) Çizmek b) Yaratmak c) Uygulamak d) Bestelemek

Cevaplar
1) d
2) c
3) b
4) a
5) b
6) d
7) b
8) c
9) a
10) c
2. HAFTA: SANATIN DALLARI VE ÖZELLİKLERİ
Sanatın Dalları ve Özellikleri tartışılacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru sanatın dallarının ne olduğudur? Bu soruyu kendinize
İkinci soru ise sanatın her bir dalının genel özelliklerinin ne olduğudur? Sanatın tanımlarının
ve dallarına dair bilgilerin içinde de olan bu cevapları önce kendiniz cevaplamaya çalışıp bölümdeki
bilgilerden de öğrenebileceksiniz.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız sanatın dallarına dair bir

değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Sanatın dalları Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili kavramları

fazla kavrama sahip anlayarak okumak, tekrar
olduğunu ve her birinin etmek, ilişkilendirmek ve
farklı özellikleri olduğunu irdelemek.
öğrenip sanatı bütünüyle
algılamak
Sanatın dallarına dair Konuyu öğrenirken sanatın

özellikler her bir dalının ortak Konuyla ilgili geçen bilgileri
özellikleri dışında kendine anlayarak okumak, tekrar
özgü kavramları ve etmek, ilişkilendirmek ve
özellikleri olduğunu irdelemek.
algılamak.
Sanatın dönem ve akımları Konuyu öğrenirken belirli Konuyla ilgili geçen bilgileri
tarihsel dönemler ve sanat anlayarak okumak, tekrar
akımları ve değişimler etmek, ilişkilendirmek ve
olduğunu öğrenip algılamak. irdelemek.
İlgili kavramlar Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla kavramı içerdiğini anlayarak okumak, tekrar
öğrenip algılamak. etmek, ilişkilendirmek ve
irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Sanatın Dalları
Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde sanatın, dallarının ve her bir sanat dalının temel
özelliklerinin ne olduğunu ilgili kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde
2.1. Sanatın Dalları ve Temel Özellikleri
Sanatın tanımını yaptıktan sonra sanatın ifade edilmesinin sanatçının çeşitli tür ve
biçimlerde yarattığı eserler aracılığıyla olduğunu yukarıda belirtmiştik. Bu sanat eserlerinin tür
ve biçimlerini belirleyen ise farklı sanat dallarıdır. Sanatın dallarının tek tek adları olmakla
birlikte, birden fazla sanatın gruplandığı “görsel sanatlar” ve “müzik ve sahne sanatları” gibi
sınıflamalar da yapılmıştır. Bu iki sınıflamanın varlığı bir tarafta olmakla birlikte, burada
sanatın dalları yani sanatlar tek tek sunulacak, buna göre genel özellikleri belirtilecektir.
Görsel sanatlar sınıflaması içine dahil edilen resim, heykel, mimarinin ortak özellikleri
hepsinde de çizim olmasıdır. Ressam, heykeltıraş ve mimar, sanatçı olarak öncelikle çizim
yapıp sonra asıl ortaya çıkaracağı eserin ayrıntılarını belirler. Ancak burada mimariden resim
ve heykel farklıdır. Resim ve heykel bir tek sanatçı tarafından doğrudan yaratılırken. mimarın
çizimi ise başkaları tarafından uygulandığında ancak mimarın eseri ortaya çıkabilmektedir. Bu
açıdan resim ve heykel bireysel olabilmekteyken, mimari çizim aşamasında bireysel, yaratım
aşamasında ise kolektif yani birden fazla kişi tarafından yaratılan sanattır. Tabii mimarinin
geçmişte sanat olarak kabul edilmesi, yapılardaki incelikli sanatsal değer taşıyan yaratımlardı.
Ancak günümüzdeki binalarda geçmişteki sanatsal yaratım durumu çoğunlukla olamadığından
dolayı, mimarinin güncel olarak sanatsal olup olmadığı yeniden düşünülebilir. Görsel sanatlara
sonradan dahil edilen fotoğraf ise diğerlerinden farklı olarak ‘fotoğraf makinası’ denilen araçla
oluşturulduğundan dolayı, sanata dair yaratım konusu fotoğraf için de ayrıca
değerlendirilmelidir.
Görsel sanatların teknikleriyle farklı malzemeler kullanılarak yaratılan “el sanatları” da

aslında doğrudan el işçiliği ile yaratılan eserlere dair bir sanat grubudur. Buna göre el sanatları,
kumaş, cam, ağaç, iplik, taş, kağıt, kalem gibi malzemelerle görseller ve yazı biçimlerini
kapsayan tüm çalışmalardır. Ancak sanatın yapıtının tek, eşsiz olması gereği nedeniyle, el
sanatları olarak sayılan her bir ürün birden fazla üretildiğinden sanat değil, zanaat olarak
değerlendirilir. Bu yüzden el sanatlarının sanat veya zanaat olma durumu ortaya çıkan ürünün
tekliğine veya çokluğuna bağlıdır.
Aslında yine görselliğe ait olup bireysel veya kolektif olarak bu defa bilgisayar
yazılımları ve farklı cihazlarla üretilen veya yaratılan güncel sanat alanı ise “dijital sanatlar”
olarak adlandırılmıştır. Dijital Sanatlar, sinema ve televizyon filmleri, dijital medya, video,
interaktif sanat, bilgisayar grafikleri ve animasyonları gibi yeni medya teknolojilerini
kapsamaktadır.
Tüm görsel, dijital, müziksel ve sahneye dair sanatlara etki edebilecek veya bunlardan
etkilenebilecek bir sanat dalı da “edebiyat”tır. Güncel Türkçe Sözlük’te edebiyat, “olay,
düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatı”
olarak tanımlanmıştır. Temelde öykü, roman ve şiir gibi türleri olan edebiyatın başka türleri ve
biçimleri de bulunmaktadır. Birçok film, müzik eseri, opera, dans ve tiyatro gibi sanat, edebiyat
eserlerinden yola çıkılarak yaratılmıştır.
Yukarıdaki görsel ve dijital sanatlar ve edebiyat sanatıyla değişik amaçlara göre işbirliği
de yapan müzik ve sahne sanatlarındaki ‘müzik,’ kendi başına saf müzik sanatını
kapsamaktadır. Sahne sanatları ise müzikli olan ‘opera,’ bale’ ve ‘danslar’la birlikte, müzikli
veya müziksiz olan ‘tiyatro’ sanatını kapsamaktadır. Bu kitabın ana konusu müzik sanatına dair
olduğundan müzik sanatının dalları ve türleri ayrıca ilgili bölümde verilecektir.
Bunlarla birlikte, eskiden beri gelen dijital olmayan eski ‘görsel sanatlar’ ve ‘müzik ve
sahne sanatları’ Dünya’daki her türlü değişiklikle birlikte zamana göre yeni akım, stil ve
tekniklerle biçimlendiğinden dolayı, sanatlar da değişen ve değişmeyen özellikleriyle aşağıdaki
tarihsel dönemlere ve akımlara göre değerlendirilir.
Aslında fotoğraf henüz yokken diğer görsel sanatlarda ortaya çıkıp edebiyat ve müzik
ve sahne sanatlarını da biçimlendiren sanat dönemleri tarihsel çağlara göre şöyledir:
1) İlk Çağ: Minos sanatı (MÖ. 2700-1100), Antik Yunan sanatı (MÖ. 480-320), Roma
sanatı (MÖ. 509-MS. 330)
2) Orta Çağ: Romanesk Dönem (11-12. yüzyıl), Gotik Dönem (12-15. yüzyıl)
3) Yeni Çağ: Rönesans Dönemi (1400-1550) ve Maniyerizm akımı (1520-1580)
4) Yakın Çağ: Barok Dönem (1600-1750), Rokoko (1720-80), Klasik Dönem (1750-
1850), Romantik Dönem (1780-1850) ve Çağdaş Dönem (1850-)
19. yüzyılın ortalarından itibaren başlayıp halen devam eden Çağdaş Dönem, birçok
sanat akımını ve bunlara eser yaratım bağlı tekniklerini kapsamaktadır. Bu sanat akımları ise
şöyledir2:
1) Realizm (1848–1900)
2) Empresyonizm (1865)
3) Ekpresyonizm (1900) ve Fovizm (1905)
4) Elektronik Sanat (1906)
5) Kübizm (1907)
6) Fütürizm (1909)
7) Primitivizm (1910)
8) Soyut Sanat (1910)
9) Konstrüktivizm (1913)
2
Antmen, 2009; Yöre, 2011; bkz. Little, 2006.
10) Dadaizm (1916)
11) Pürizm (1918)
12) Sürrealizm (1920)
13) Soyut Ekspresyonizm (1940)
14) Pop Art (1950)
15) Yeni Realizm (1950)
16) Minimalizm (1950)
17) Yoksul Sanatı (1960)
18) Kavramsal Sanat (1960)
19) Polistilizm (1960)
20) Postmodernizm (1970-)
Bu dönem ve akımlarla birlikte her bir sanat eserini yaratanların teknikleri ve stilleri
ayrıca incelenmelidir ve bireysel sanat eserinin estetik değeri de onu değerlendiren kişilerin her
türlü bireysel ve toplumsal özelliklerine göre değişecektir.
Sayılan tüm bu sanat dallarının hepsi olmasa da bir kısmının çocukluk döneminde nasıl
uygulanacağına dair bilgiler ise bir sonraki alt bölümde sunulmuştur.
Uygulamalar
Sanatın dallarına dair tanımlamalarda geçen kavramların anlamlarının sözlüklerden

ve başka kaynaklardan incelenmesi, sanat dallarının özelliklerinin çeşitli kaynaklardan
incelenmesi ve örnek eserlerden araştırılıp algılanması.
Uygulama Soruları
1. Sanatın dalları nelerdir?
2. Sanat dalları belirli bir gruplamayla sınıflanır mı?
3. Sanat dallarının ortak özellikleri var mıdır?
4. Sanatın tarihsel dönemleri nelerdir?
5. Sanatın dönemleri sanatta değişim midir?
6. Sanatın akımları nelerdir?
7. Sanatın her bir akımının özellikleri nelerdir?

Bu bölümde, öncelikle sanat dallarının neleri kapsadığını çeşitli kaynaklar

yoluyla öğrendik.
Sanat dallarında geçen diğer kavramları öğrenip bunları da kullanarak sanatın

sınıflanmasını öğrendik.
Sanat dallarının her birine etki eden belirli tarihsel çağ, dönem ve akımlarla
temsil edildiğini öğrendik.
Bölüm Soruları
1) “Birden fazla sanatın gruplandığı ................. ve “müzik ve sahne sanatları” gibi

sınıflamalar da yapılmıştır.”
a) dijital sanatlar b) çizim sanatları c) el sanatları d) görsel sanatlar
2) “............... çizim aşamasında bireysel, yaratım aşamasında ise kolektif...”
a) Müzik b) Roman c) Mimari d) Resim
3) Aşağıdakilerden hangisi tarihsel sıraya göre ilk sanat akımıdır?
a) Realizm b) Maniyerizm c) Romanesk d) Kübizm
4) “Görsel sanatlar sınıflaması içine dahil edilen resim, heykel, mimarinin ortak
özellikleri hepsinde de ............... olmasıdır.”
a) çizim b) yazım c) besteleme d) boya
5) Aşağıdakilerden hangisi sanat akımlarından biri değildir?
a) Empresyonizm b) Rönesans c) Maniyerizm d) Minimalizm
6) “Ancak burada resim ve heykel, ................. farklıdır.”
a) şiirden b) danstan c) müzikten d) mimariden
7) Aşağıdakilerden hangisi el sanatlarına dair malzemelerden biri değildir?
a) İplik b) Ses c) Taş d) Cam
8) “Bilgisayar yazılımları ve farklı cihazlarla üretilen veya yaratılan güncel sanat alanı
ise .................”
a) müzik sanatları b) el sanatları c) dijital sanatlar d) sahne sanatları
9) Aşağıdakilerden hangisi eser yaratımında çizim olan bir sanat dalı değildir?
a) Müzik b) Resim c) Heykel d) Mimari
10) Romanesk Dönem sanatı, aşağıdaki tarihsel çağlardan hangisindedir?
a) Yakın Çağ b) İlk Çağ c) Orta Çağ d) Yeni Çağ

Cevaplar
1) d
2) c
3) b
4) a
5) b
6) d
7) b
8) c
9) a
10) c
3. HAFTA: SANAT DALLARININ ÇOCUKLARDA UYGULANMASI
Sanatın Dallarının Çocuklarda Uygulanması hakkında bilgi verilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru çocukluğun hangi yaşları ve dönemleri kapsadığıdır?
Bu soruyu kendinize sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru ise sanatın hangi dallarının çocuklarda uygulanabileceğidir? Bu cevapları önce
kendiniz cevaplamaya çalışıp bölümdeki bilgilerden de öğrenebileceksiniz.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız çocukluk döneminde sanat

dallarının uygulanmasına dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Çocukluk dönemi Konuyu öğrenirken birden

fazla özelliği olduğunu ve
her birinin farklı özellikleri
olduğunu öğrenip algılamak.
irdelemek.
Çocuk döneminde sanatın Konuyu öğrenirken sanatın

dalları her bir dalının çocukluk
döneminde farklı
uygulandığını öğrenip
irdelemek.
algılamak.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Çocukluk Dönemi ve Çocuk tanımı

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde çocukluk döneminin ne olduğunu ve bu dönemde hangi
sanat dallarının uygulandığını ilgili kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu
bölümde öğreneceğiniz bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak ve anlayacaksınız.
3.1. Sanat Dallarının Çocuklarda Uygulanması
Yukarıda sayılan sanat dallarından imkanları çerçevesinde en uygun olanların

çocuklarda uygulanması konusundan önce çocukluğun ne olduğunu tanımlamak gerekir. Buna
göre insan yaşamında çocukluk dönemi birçok araştırmacı tarafından çalışılan bir konudur.
Çocukluk kavramını tanımlamaya yönelik de birçok yaklaşım ve tanım ortaya çıkmıştır.
Bunlarla birlikte günümüzde çocukluk kavramı, Birleşmiş Milletler’in 20.11.1989

tarihli “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme”nin Madde 1’de sunulan tanımına göre
açıklanmaktadır: “Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken
yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır” (UNICEF, 1989).
Türkiye’deki 5395 sayılı “Çocuk Koruma Kanunu”nda da UNICEF sözleşmesindeki
çocuk tanımı aynı kapsamda sunulmuştur (Resmi Gazete, 2005: 9501). Bu tanımlarda on sekiz
yaşına kadar belirlenen çocukluk dönemi, eğitim süreci de göz önüne alınarak ayrı ayrı
gruplanmıştır.
Günümüz çocukluk dönemi eğitiminde öncelikli referans alınan Montessori (1953),

çocuğun gelişimini 0-6, 6-12 ve 12-18 yaşlar olarak üç evreye ayırmış ve 0-6 yaşı öğrenmenin
en yoğun evresi olarak belirlemiştir (akt. Durakoğlu, 2011). Bununla birlikte, Milli Eğitim
Bakanlığı “Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP)”
kapsamında bir diğer gruplama ise “bebeklik dönemi (0-2 yaş), oyun çağı (2-6 yaş), okul çağı
(6-12 yaş), ergenlik çağıdır (13-19 yaş).” Bu yaş gruplamasının yanı sıra, çocukluk dönemi
gruplamasının hem yaş hem de eğitim sürecine dair sınıflaması ise “okul öncesi dönemi” ve
“okul dönemi” (MEGEP, 2009) biçimindedir.
Sanat dallarına dair eğitimler de okul öncesi ve okul dönemi olarak belirlenebilmektedir
ve imkanlar uygunsa öncelikle aile içinde başlayan okul öncesi dönem sanat eğitimi, devamında
toplu olarak okul öncesi eğitim kurumlarında devam etmektedir. Amerika Birleşik Devletleri
“Ulusal Sanat Vakfı”nın araştırma ve analizleriyle okul öncesi dönemde sanat alanları “müzik,
şarkı, dans; drama ve tiyatro, görsel sanatlar ve el sanatları” (Menzer, 2015) olarak
belirlenmiştir.
Bunların yanı sıra başta dil bilgisiyle başlayıp edebiyata ulaşan “dil sanatları, okuma,
yazma, konuşma, dinleme, seyretme ve görsel olarak temsil etme”yi (Bender-Slack & Young,
2016: 105) kapsayan bir gruptur.
Okul öncesinde başlayan bu sanat dalları, okul döneminde daha gelişerek devam
edebildiğinden sadece okul öncesi ve okul döneminde çocukların yaşlarına ve fiziksel
durumlarına sanat dallarının uygulanma dereceleri değişecektir. Özellikle aileler tarafından cep
telefonu ve tabletlerle okul öncesi dönemde tanıştırılan çocuklar için okul döneminde görsel ve
dijital sanatların cihazlarla yapılabilecek olanları da uygulanabilir.
Farklı sanat dallarının farklı yaş gruplarındaki çocuklarla uygulanması hususunda farklı
ülkelerde örnekler vardır. Örneğin, Finlandiya'da sanat eğitimine 15-16 yaş arası çocukların
eğitiminde öncelik verilmektedir. Müzik, edebiyat sanatları, görsel sanatlar, sahne sanatları ve
el sanatları, Temel Eğitim Yasası tarafından zorunlu olan Ulusal Temel Müfredat’a dahil
edilmiştir. Bu çalışma, öğrencilerin sanattaki hobilerini geliştirmek, kişisel gelişimlerini
desteklemek ve istenirse belirli bir sanat formundaki profesyonel çalışmalara başvurmalarını
sağlayacak bilgi ve becerileri sağlamak için tasarlanmıştır. Bir başka örnekte ise Ocak 2009'dan
beri Dublin’in kuzey iç kentindeki bir otel, 6-17 yaşları arasındaki çocuklara ücretsiz olarak
müzik, şarkı yazma, oyun yazma, TV ve medya için yazma gibi ilgili sanat etkinliklerinde
yaratıcı yazma eğitimi sağlamaktadır (Long, 2015).
Bu bilgilerle birlikte, sanat dallarının çocuklar için uygulanması, sanat dallarının

çocuklarla birlikte uygulanması ve sanat dallarının çocuklar tarafından uygulanması üç farklı
sınıflamadır. Çünkü çocuklara başka konular öğretilirken sanatın araç olarak kullanılmasıyla,
sanatın amaç olarak çocuklarla veya çocuklar tarafından uygulanması farklı yaklaşımlardır. Bu
açıdan sanat dallarının çocuklarda uygulanmasının ne ifade ettiği ilgili öğretmenler tarafından
belirlenmelidir. Öncelikli amaç, çocukların sanat dallarını doğrudan kendilerinin
uygulamalarıdır. İkincil olarak da başka şeyleri öğretmek için sanat dallarının kullanımıdır.
Bunlar “sanat eğitimi” ve “eğitimde sanat” (Long, 2015) olarak da ikiye ayrılmaktadır. Bu iki
durumda da çocuklarla sanatla ilişki içindedir. Bu yüzden çocuklarla sanatın uygulanabileceği
çokça etkinlik ve öğrenme süreci bulunmaktadır. Bu açıdan çocukluk dönemlerine göre en
erken “sanat eğitimi” okul öncesi dönemde (genelde 5 yaş) her bir çocuğun yeteneğine göre
başlarken, “eğitimde sanat”ın kullanılması da aynı dönemdedir.
Bu kitabın temel odağı, yukarıdaki diğer sanat dallarında da mutlaka veya gerektiğinde
kullanılan ‘müzik’ dalı olduğundan, bu sanat dalına ilişkin tüm çocukluk döneminde
verilebilecek bilgiler de ilgili bölümlerde sunulmuştur. Bu bilgilerin ilgili bölümlerini
çocuklarla uygulayabilecek öğretmenlerin de öncelikle kendilerini müzik sanatına dair
geliştirmesi gereklidir.
Uygulamalar
Sanatın dallarına dair tanımlamalarda geçen kavramların anlamlarının sözlüklerden

ve başka kaynaklardan incelenmesi, sanat dallarının özelliklerinin çeşitli kaynaklardan
incelenmesi ve örnek eserlerden araştırılıp algılanması.
Uygulama Soruları
1. Çocukluk nedir?
2. Çocukluğun farklı dönemleri var mıdır?
3. Hangi sanat dalları/grupları çocukluk döneminde uygundur?
4. Çocukluğun her döneminde uygulanabilecek sanat dalları/grupları farklı mıdır?
5. Hangi sanat grupları/dalları çocukların bir ürün yapmasına uygundur?
6. Sanat eğitimi ve eğitimde sanat birbirinden farklı mıdır?

Bu bölümde, öncelikle çocukluğun ne olduğunu çeşitli kaynaklar yoluyla

öğrendik.
Çocukluğun belirli dönemlerle belirlendiğini ve sanatın dallarının da bunlara

göre uygulanabileceğini öğrendik.
Her sanat dalının çocukluğun her döneminde uygulanmayacağını ve farklı

ülkelerde sanat eğitimine dair farklı uygulamalar olduğunu öğrendik.
Bölüm Soruları
1) “Sanat dallarına dair eğitimler de ............. ve okul dönemi olarak

belirlenebilmektedir.”
a) ergenlik b) bebeklik c) lise d) okul öncesi
2) “Çocukların yaşlarına ve fiziksel durumlarına sanat dallarının uygulanma ..............

değişecektir.”
a) anlayışları b) zevkleri c) dereceleri d) anlatımları
3) “Dil sanatları, okuma, ............, konuşma, dinleme, seyretme ve görsel olarak temsil
etme”yi kapsar.
a) sunma b) yazma c) izleme d) çizme
4) “Özellikle aileler tarafından ................ ve tabletlerle okul öncesi dönemde tanıştırılan

çocuklar...”
a) cep telefonu b) tiyatro c) bale d) opera
5) “............., edebiyat sanatları, görsel sanatlar, sahne sanatları ve el sanatları, Ulusal

Temel Müfredat’a dahil edilmiştir.”
a) Bale b) Müzik c) Resim d) Grafik
6) Montessori’ye göre, çocuklarda öğrenmenin en yoğun olduğu yaş evresi

aşağıdakilerden hangisidir?
a) 2-6 b) 6-12 c) 13-19 d) 0-6
7) ABD Ulusal Sanat Vakfı’na göre, aşağıdakilerden hangisi okul öncesi dönemde
çocuklara uygulanacak sanat alanlarından biri değildir?
a) Müzik b) Edebiyat c) Drama d) Dans
8) UNICEF’in Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’sine göre, insanlar kaç yaşına kadar
çocuk sayılır?
a) 6 b) 12 c) 18 d) 20
9) Doğrudan sanata dair eğitim vermekle ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a) Sanat Eğitimi b) Eğitimde Sanat
10) Çocukluk döneminde en erken “sanat eğitimi” hangi dönemdedir?

a) Lise b) Okul dönemi c) Okul öncesi d) Ergenlik
Cevaplar
1) d
2) c
3) b
4) a
5) b
6) d
7) b
8) c
9) a
10) c
4. HAFTA: MÜZİĞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
Müziğin Tanımı ve Özellikleri tartışılacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru müzik kavramının çeşitli kaynaklarda ne ifade
ettiğidir? Bu soruyu kendinize sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru müzik sanatının özelliklerinin ve kavramlarının ne olduğudur? Bu sorunun

yanıtını da bu bölümde arayınız.
Müziğin her bir özelliğinin birbirini etkileyen ve birbiriyle ilişkili unsurları ortaya çıkardığını
bu bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız müziğe dair bir değerlendirme

ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin tanımları Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla tanımı olduğunu ve her anlayarak okumak, tekrar
birinin farklı özellikleri etmek, ilişkilendirmek ve
Müziğin tanımlarında Konuyu öğrenirken birden

müziğin özellikleri fazla özelliği olduğunu ve
her birinin farklı kavramları
değerlendirmeleri içerdiğini
irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Tanımı
Giriş

kavramlarını ve özelliklerini anlamanız gerekir. Temel kavramları bilmeden, asıl konunun
anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin tanımlarının ve bu tanımlarda geçen
özelliklerin neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu
4.1. Müziğin Tanımı ve Özellikleri
Birinci bölümde sanatın tanımı ve özelliklerinde olduğu gibi, bu bölümün ilk konusu da
müziğin tanımının ve özelliklerinin ne olduğudur. Müziğin tanımı deyince de yine sanatın
tanımında olduğun gibi, bir tanım değil, birden fazla tanım görülecektir.
Müziğin ne olduğu sorusunun cevabına, öncelikle müzik kavramın kökenini irdeleyerek

ulaşabiliriz. Kavramların tanımında da ilk başvurulacak yazılı kaynakların ise güvenilir olan
sözlüklerin yanı sıra, tarihsel bilgi veren kitaplar ve makaleler olduğunu belirtmiştik.
Güncel olarak Türkçe’de de kullanılan “müzik” teriminin tarihsel kökenine

bakıldığında, başlangıcından günümüze aynı anlama sahip olmayan ve farklı toplumların
dillerine göre birbirine benzer veya çok farklı sözcükler kullanıldığı görülür. Latince “musica”
ve Antik Yunan’daki “mousikē” sözcüğünden türeyip Avrupa dillerinde “musica, music, musik
ve musique” olarak kullanılan (Harper, 2020) Türkçe’deki “müzik” sözcüğü, Türkiye’de
“mûsikî” olarak da kullanılmaktadır.
Bu Türkçe kitap için öncelikle Güncel Türkçe Sözlük’teki müzik tanımlarına

bakıldığında, birincisi “birtakım duygu ve düşünceleri belli kurallar çerçevesinde uyumlu
seslerle anlatma sanatı,” ikincisi ise “bu [ilk tanım] biçimde düzenlenmiş seslerden oluşan
eserlerin okunması veya çalınması”dır.
Oxford Learner’s Dictionary’de İngilizce müzik (music), “dinlemek için hoş veya
heyecan verici bir şekilde düzenlenmiş sesler” olarak tanımlanmıştır. Bu tanımın içindeki
dikkat edilmesi gereken kavramlardan biri “ses”tir. Yani müzik sanatı, en temel malzemesi olan
“ses”lerden oluşmaktadır. Tanımdaki ikinci kavram ise “dinlemek”tir. Yani seslerle yaratılan
müzik eseri birileri tarafından dinlenip işitsel olarak algılanacaktır. Tanımdaki “hoş veya
heyecan verici” olma durumu ise hem müzik eserini yaratanın hem de dinleyenin duygularına
dairdir ve bu duygular her bir dinleyiciye göre değişir. Bu yüzden tanımlardaki teknik bilgiler
dışında duygusal olan ifadeler tamamen görecelidir.
Il Sabatini Coletti Dizionario della Lingua Italiana’da İtalyanca müzik (musica) ise
“kültürel bir ifade olarak farklı kural ve türlere göre seslerin birleştirilmesi sanatı ve tekniği”
biçiminde tanımlanmıştır. Bu tanımın içinde de “kültür,” “kural,” “tür,” “ses,” “sanat” ve
“teknik” kavramları yer almıştır. Bu kavramlarla müzik sanatı, farklı kültürlerde (toplumlarda)
farklı kurallarla, farklı türlerle, farklı seslerle ve farklı tekniklerle ifade edilen bir sanat olarak
ortaya çıkmaktadır. Dünya’daki her insanın dinledikleri müzik eserlerine dair duygu ve
düşüncelerinin farklı olması gibi, müzik sanatı bir tek değil, toplumlara göre değişen özelliklere
sahiptir. Dolayısıyla farklı dillerde yapılan tanımlar da müzik sanatına dair farklı
değerlendirmelerle ilgilidir.
Almanca “tonkunst” (ses sanatı) olarak ifade edilen müzik, Duden: Deutsches
Universalwörterbuch’ta Almanca (musik), “sesleri ritim, ezgi (melodi), armoni ve stilistik
olarak bağımsız bir kompozisyon [beste] açısından belirli bir biçimde düzenlemek” olarak daha
teknik düzeyde tanımlanmıştır. Yine bu tanımda da bazı yeni teknik kavramlar görülmektedir.
“Ses,” “ritim,” “ezgi,” “stil,” “armoni” “kompozisyon” kavramlarının hepsi aslında bir müzik
eserini oluşturan tüm özelliklerdir. Bir müzik eseri, bir müzik yaratıcısının seslerle yarattığı
“ezgi,” seslerin süresiyle yarattığı “ritim”le temel olarak ortaya çıkar. Bu müzik yaratımı ya da
‘besteleme’ işinin sonucunda ortaya çıkan esere “kompozisyon” adı da verilir. Bu
kompozisyonları yaratan/yapan ve “besteci” de denilen kişiler, kompozisyonu kendi müziksel
alt yapılarına bağlı belirli bir anlayışla sürdürdüklerinde onların kişisel “stil”leri ortaya çıkar ve
aynı stili devam ettirdikleri sürece onların kendi müziksel ifadesi olur. Teknik özelliklerden
“armoni” ise sanat dallarında “uyum” anlamında olmasının yanı sıra, müzikte teknik olarak
“armonileme” kurallarını kapsar. Armonileme ise ‘çoksesli’ olarak ifade edilen müzik türlerine
ilişkin bir tekniktir. Bunun dışında sadece ezgiden oluşan bir müzik eserinde armonileme söz
konusu değildir3. Aşağıda notasyon örneklerindeki Neşeye Şarkı (Ode to Joy), tanımlardaki
birçok kavramı da içermektedir. Buna göre Neşeye Şarkı, Ludwig van Beethoven’ın seçtiği
sesler ve ses süreleriyle kendi stilinde bestelediği bir kompozisyon örneğidir.
Örnek 1a. Neşeye Şarkı’nın farklı sürelere sahip seslerden oluşan armonilenmemiş giriş
kısmıdır.
Örnek 1b. Örnek 1a’daki ezginin piyanoyla armonilenmesi.
3
Türkçe “Neşeye Şarkı” olarak geçen eserin birinci linkte
https://www.youtube.com/watch?v=M8s44ECw_k0 armoni olmayan örneği, ikinci linkte
https://www.youtube.com/watch?v=zFw0cmcihxU ise keman ve piyanoyla armonilenmiş örneğidir. İkinci linkte
keman ana ezgiyi çalarken piyanoda görünen dikey notalar ise armonilemeyi göstermektedir. Üçüncü link ise
https://www.youtube.com/watch?v=TKegTvdEnpM aynı eserin orkestra ve koroyla seslendirilmesidir.
Sözlüklerdeki tanımlamaların yanı sıra, tanınan belirli kişilerin de müziğe dair
tanımlamaları vardır ki bunlar da onların kişisel bilgi, deneyim, duygu ve düşünceleriyle
ilgilidir.
Örneğin yukarıda eserinden nota örnekleri verdiğimiz Klasik ve Romantik

Dönem bestecisi Ludwig van Beethoven, “müzik tüm bilgelik ve felsefeden daha yüksek bir
vahiydir” (akt. Gallagher vd., 2001: 156) sözüyle bir besteci olarak müziği teknik bir dille değil,
tamamen hissettiklerine göre ifade etmiştir. Klasik Dönem’den diğer besteci Wolfgang
Amadeus Mozart “müzik notalarda değil, aralarındaki sessizlikte”dir (akt. Amer, Naser &
Abdulmajeed, 2019: 60) diyerek, müziği hem teknik hem de duygusal olarak ifade etmiştir.
Çünkü “sessizlik” de müzik eserini oluşturan seslerin aralarındaki boşluklarda eserin
tamamlayıcı bir unsurudur.
Müzisyenler dışındaki tarihteki belirli kişilerin de müzik sanatını

değerlendirmeleri mevcuttur:
Romantik Dönem Rus yazarı Leo Tolstoy’a göre “müzik duyguların kestirme
yoludur” (akt. Molnar-Szakacs, 2015: 46), Romantik Dönem Fransız yazarı Alphonse de
Lamartine’e göre ise “müzik kalbin edebiyatıdır [ve] o konuşmanın bittiği yerde başlar” (akt.
Pradier, 2011: 14). Görüldüğü üzere, Tolstoy’a göre “duygu” olan müzik, Lamartine’e göre
kendi alanı olan “edebiyatla” ilişkilidir ve her iki tanım da duyguya yöneliktir.
‘Müzik nedir?’ sorusuna cevap olan yukarıdaki tanımların yanı sıra, kimilerinin
tanımı da ‘müzik ne işe yarar’ sorusuna cevap vermiştir:
19. yüzyıl Fransız İmparator Napoléon Bonaparte de “müzik bize insan ırkının
fark ettiğimizden daha büyük olduğunu söyleyen şeydir” (akt. Johnson-Gentile, 2016) sözüyle
müziğin bir anlatım aracı olduğunu ifade etmiştir. Bu söz, aslında farklı toplumlardaki insan
çeşitliliğiyle müzikteki çeşitliliğe atıfta bulunarak müzik sanatının çeşitliliğinin insan
çeşitliliğini gösterdiği anlamındadır. Yani Bonaparte’a göre müzik bunu anlatmaya yarayan bir
araçtır.
20 ve 21. yüzyıldan Amerikalı müzisyen Michael Jackson, “yaşamak,

damarlarınızdaki kanın dansıyla başlayarak müziksel olmaktır. Yaşayan her şeyin bir ritmi
vardır. Müziğini hissediyor musun?” (akt. Gardner, 2019: 9) sözüyle müziği insanın
yaşamasına dair bir araç olarak hisleriyle ifade etmiştir.
Farklı yüzyıllarda farklı işler yapan iki insan Jackson ve Bonaparte’ın görüşleri,
-gerçekte abartılı gibi görünse de- insanın varlığını müziğe bağlamıştır.
Çok sayıda olan bu tür kişisel tanımların çoğu benzer biçimde müziğe dair
duygusal ve ruhsal yansımalar içermiştir.
Siz öğrenciler de öğrendikleriniz ve hissettiklerinizle müziği bireysel olarak

tanımlayabilirsiniz.
Uygulamalar
Müziğe dair tanımlamalarda geçen diğer kavramların anlamlarının kaynaklardan

incelenmesi, müziğin özelliklerine dair bilgiler üzerine düşünülmesi ve müzik dinlemeleriyle
müziğin tanımları ve özelliklerinin bütün olarak algılanmaya çalışılması.
Uygulama Soruları
1. Müzik nedir?
2. Tanımlarda müziğin özellikleri nelerdir?
3. Müziğin temel malzemesi nedir?
4. Farklı dillerdeki tanımlarda müziğe yüklenen anlamlar nelerdir?
5. Kişisel tanımlar ve sözlüklerdeki tanımların karşılıklı irdelenmesi.

Bu bölümde, öncelikle müziğin tanımlarını ve bu tanımların neleri kapsadığını

çeşitli kaynaklar yoluyla öğrendik.
Müziğin belirli kişilerce nasıl farklı tanımlandığını ve her bireysel tanımın müziğe
dair bir yön olduğunu öğrendik.
İlgili tanımlarda müziğin ne kadar ayrıntılı özelliklerinin olduğunu öğrendik.

Bölüm Soruları
1) Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de kullanılan “müzik” kavramlarından biridir?
a) Musica b) Musique c) Mousikē d) Mûsikî
2) “Müzik sanatı, temel malzemesi olan .................. oluşmaktadır.
a) duygulardan b) heyecanlardan c) seslerden d) düşüncelerden
3) .............., “birtakım duygu ve düşünceleri belli kurallar çerçevesinde uyumlu seslerle

anlatma sanatı,”
a) Tiyatro b) Bale c) Operet d) Müzik
4) Müziğin “teknik özelliklerden ‘armoni’ ise sanat dallarında .............. anlamındadır”.
a) Beste b) Uyum c) Çakışım d) Uyumsuzluk
5) “Besteleme işinin sonucunda ortaya çıkan esere ............... adı da verilir.
a) Kompozisyon b) Ritim c) Armoni d) Stil
6) ................. göre “müzik duyguların kestirme yoludur.”
a) A. de Lamartine b) W. A. Mozart c) L. Tolstoy d) N. Bonaparte
7) Müzikte armonileme, aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilen müzik türlerine ilişkin

bir tekniktir.
a) Teksesli b) Çoksesli c) Eşsesli d) Sesteş
8) Müziksel kompozisyonları yaratan kişilere verilen unvan aşağıdakilerden hangisidir?
a) İcracı b) Şarkıcı c) Besteci d) Yorumcu
9) Aşağıdakilerden hangisi “müzik” için İngilizce olan kavramdır?
a) Musica b) Music c) Mousikē d) Mûsikî
10) Müzik eserini oluşturan seslerin aralarındaki boşluklar aşağıdakilerden

hangisiyle ifade edilir?
a) Tür b) Armoni c) Nota d) Sessizlik

Cevaplar
1) d
2) c
3) d
4) b
5) a
6) c
7) b
8) c
9) b
10) d
5. HAFTA: MÜZİĞİN UNSURLARI
Müziğin Unsurları değerlendirilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru müziğin unsurlarının neler olduğudur? Bu soruyu
kendinize sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru müziğin unsurlarının nasıl oluştuğu ve hangi kavramlarla ifade edildiğidir? Bu
sorunun yanıtını da bu bölümde arayınız.
Üçüncü soru ise müziğin her bir unsurunun birbirini etkileyip etkilemediğidir? Bu sorunun
yanıtını da bu bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız müziğe dair bir değerlendirme

ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin unsurları Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla unsur olduğunu ve her anlayarak okumak, tekrar
Müziğin unsurlarının temel Konuyu öğrenirken birden

özellikleri fazla özelliği olduğunu ve
her birinin farklı kavramları
irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Temel ve Yan Unsurları

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin unsurlarının ve bunların özelliklerin neler
olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde öğreneceğiniz
bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak ve anlayacaksınız.
5.1. Müziğin Unsurları
Yukarıda farklı tanımların içinde unsurlarına da yer verilen müzik sanatında temel
olarak yine bir eseri oluşturacak unsurlar söz konusudur. Toplumlara göre değişen özellikler
söz konusu olsa da yine de uluslararası alanda herkes tarafından kabul edilen ve eğitimde de
yer alan ortak unsurlar burada yer almıştır.
Müziğin unsurları çeşitli kaynaklarda farklı olarak yer alsa da temel unsurlar ve yan
unsurlar olarak sınıflandırılabilir: Öncelikle müziğin en temel malzemesi ‘ses’tir. Seslerden
oluşan unsurlar ise ‘ezgi,’ ‘ritim’ ve ‘müziksel armoni’dir. Böylece müziğin sese dair üç temel
unsuru vardır. Müzik eserini yaratırken veya seslendirirken bu üç unsuru etkileyen diğer
unsurlar ise yan unsurlardır.
Müzik kuramı kitaplarında genellikle ‘müziksel olan’ ve ‘müziksel olmayan’ ses ayrımı
yapılır. Yani sadece düzenli titreşimdeki belirli seslerin müzikte kullanılabileceği, bunun
dışındaki seslerin müzikte kullanılamayacağı öngörülür. Ancak 19. yüzyılın sonunda bile
elektronik sesler ortaya çıkmaya başlamış ve ‘müziksel olmayan sesler’ de müzik eseri
oluşturmak için kullanılmaya başlanmıştır (Yöre, 2012).
Ancak, çocuklara müzik eğitiminde kullanılan sesler, çoğunlukla akustik -yani

elektronik olmayan- ve müzikte düzenli titreşime sahip olarak Antik Yunan’dan itibaren
kullanılan seslerdir:
Örnek 2. Müzikte bilinen farklı yedi temel ses4.
Ses, hava yoluyla iletilip canlılar tarafından işitilen fiziksel bir olgu olduğundan,
yukarıda örnekleri olan ve “nota” denilen işaretlerle görsel olarak yazılır. Notalar “porte”
denilen Örnek 2’deki beş temel çizgiye ve aralıklara yazılır. Örnek 1a, 1b ve 2’de olduğu gibi,
portenin en başına da ilgili notaların yerini belirleyen “anahtar” yazılır.
Porte üzerinde farklı çizgilere yazılan ve “DO, FA ve SOL” denilen üç farklı şekilde
anahtar vardır. Müzisyenler dışında, bu anahtardan çoğunlukla bilineni ise Örnek 2’deki “SOL
4
Dinleme linki: Örnek 2’deki sesleri dinleyip nota adıyla seslendirerek tekrar ediniz.
Anahtarı”dır. Örnek 1b’de piyanonun üst bölümünde “SOL Anahtarı” varken, alt bölümünde
ise “FA Anahtarı” görülebilir. Aşağıda Örnek 3’te tüm anahtarlar birlikte görülebilir:
Örnek 3. SOL, FA ve DO Anahtarları.
Bu anahtarlarda SOL Anahtarı’nın portenin alttan ikinci çizgisindeki ucu SOL sesini
ifade ettiğinden Örnek 2’deki gibi diğer notalar da buna göre sıralanıp adlandırılır. Örnek 3’te
FA Anahtarı’nın üst üste iki noktasının arasında kalan alttan dördüncü çizgi FA notası kabul
edildiğinden, diğer notalar da bu defa ona göre sıralanıp adlandırılırlar. DO Anahtarı’nda 3
rakamına benzeyen ve alttan üçüncü çizgiyi ortalayan kısım ise DO notası kabul edilerek diğer
notalar da bu defa ona göre sıralanıp adlandırılırlar. Bu anahtarlar insan sesleri ve özellikle daha
sonra görülecek olan çalgıların ses kapasitelerine göre kullanılır.
Bu bilgilerden sonra Örnek 2’deki gibi sırayla kalın sesten ince sese doğru (çıkıcı) veya
tersine ince sesten kalın sese doğru (inici), sesler sıralandığından buna “ses dizisi” denilir.
Dünya’da farklı toplumların müzik unsurları olan farklı ses dizileri vardır ve besteciler
kendilerine özgü yeni ses dizileri de oluşturabilmektedir.
Her ses dizisinde sesler yan yana geldiğinde aralarında sayısal bir mesafe vardır. Buna
da “ses aralığı” denilir. Seslerin aralıkları Tam (1), Yarım (1/2) ve Çeyrek (1/4) olarak ifade
edilir. Örnek 2’de DO-RE arası Tam aralık, ama Mİ-FA arası Yarım aralıktır. Birbirine eşit
olan Çeyrek aralıklar ise Türkiye’de “Türk Sanat Müziği” 5 ve “Türk Halk Müziği”6 olarak
adlandırılan müzik türlerinde ve Hindistan, Azerbaycan, İran ve Arap dünyası müziklerinde
yaygındır7. Sayılan bu ülkelerin geleneksel müzikleri dışında, 20. yüzyıldan itibaren çağdaş
müzik bestecileri de çeyrek aralıklı eserler bestelemişlerdir8.
Örnek 2’deki ses dizisinde tam ve yarım (Mİ-FA ve Sİ-DO) ses aralıkları bir aradadır.
Örnek 4’teki ses dizisi önce çıkıcı ve sonra inici olarak sadece yarım ses aralıklarından
oluşmuştur. Örnek 4’te görüldüğü gibi bazı notaların önüne yan unsurlardan olan sesleri
“değiştirici işaretler” işaretler konularak Örnek 2’deki tam ses aralıkları da yarım ses aralığı
5
Türk Sanat Müziği, TRT tarafından yapılan ve yaygın olarak kullanılan bir adlandırma olsa da akademik
açıdan Osmanlı’nın Eski Sanat Müziği’nin yeni eserlerle Türkiye’deki devamıdır. Bu yüzden Osmanlı Müziği
terimi Türk Sanat Müziği’ni de kapsamaktadır.
6
Türk Halk Müziği de yine TRT’de oluşturulmuş bir adlandırma olmakla birlikte, Türkiye’nin antik
dönemden gelen tüm coğrafyasını kapsayacak biçimde akademik açıdan Anadolu Halk Müziği terimi
kullanılmaktadır.
7
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=yV9iWCtQoE8 (Orta ve Yakın Doğu çeyrek
aralıklı Hijaz/Hicaz makam dizisi).https://www.youtube.com/watch?v=8CnhcGpmH9Y (Hindistan müziği),
https://www.youtube.com/watch?v=1YjHKX93NmM (Azerbaycan müziği),
https://www.youtube.com/watch?v=Hyu2axz7x3E (İran müziği).
8
Dinleme linki: Bazı bestecilerin kullandığı çeyrek aralıklı ses dizisi;
https://www.youtube.com/watch?v=Q2cV_QTvyXM.
durumuna getirilmiştir. Örnek 4’te ve Örnek 5’te görülen iki değiştirici işaret örneğinden sesleri
inceltene “Diyez,” sesleri kalınlaştırana ise “Bemol” denilmektedir.
Örnek 4. Diyez ve Bemol işaretleriyle yarım aralıklı ses dizisi.
Örnek 5. Sesleri yarım aralık değerinde değiştiren Diyez ve Bemol işaretleri.
Örnek 5’te görüldüğü üzere, sesleri yarım ses aralığı değerinde değiştiren “Tek Diyez”
ve “Tek Bemol”ün yanı sıra, sesleri tam ses aralığı değerinde değiştiren “Çift Diyez” ve “Çift
Bemol” de mevcuttur. Natürel adlı işaret ise, kelimenin anlamında olduğu gibi, Diyez veya
Bemol almış sesleri eski haline çevirmek için kullanılır.
Örnek 6. SOL sesinde değiştirici işaretler.
Örnek 6’da, önce natürel SOL sesi, sonra Bemol konulup kalınlaştırılmış SOL-Bemol
sesi, sonra Natürel İşareti konularak en baştaki durumuna getirilmiş SOL sesi, sonrasında Diyez
konulup inceltilmiş SOL-Diyez sesi ve en sonda tekrardan Natürel İşareti ile en baştaki
durumuna getirilmiş SOL sesi yer almıştır.
Yukarıdaki en bilinen Diyez ve Bemol biçimlerinin yanı sıra, çeyrek ses aralıkları için
kullanılan farklı biçimlerdeki ses değiştirici işaretler Örnek 7’dedir:
Örnek 7. Eşit çeyrek aralıklı Diyez ve Bemol biçimleri.
Örnek 7’deki eşit aralıklı çeyrek ses aralıklarının yanı sıra Türkiye’de Türk Sanat
Müziği’nde kullanılan eşit olmayan çeyrek ses aralıklarına özgü Diyez ve Bemol biçimleri de
Örnek 8’dedir.
Örnek 8. Türkiye’de müzik yaratımında kullanılan eşit olmayan çeyrek, yarım ve tam ses değiştirici
işaretler.
Yukarıdaki değiştirici işaretler notaların yanında göründüğü gibi, bir eserin içinde sabit
olarak devamlı yer alacak değiştirici işaretler, bir eserin Türkçe “Donanım” denilen en başına
(Örnek 2 ve 3 gibi) anahtarın yanına da konulabilir. Bu donanıma konulan değiştirici işaretler
aynı zamanda eserin hangi ses dizisiyle yaratıldığını da ifade eder. Örnek 9’da göründüğü gibi,
aynı eser içinde değişecek sesler olduğunda notaların yanına yine değiştirici işaretler konulur.
Örnek 9. Ses değişimine örnek Tembel Türküsü9
Tembel Türküsü’nün en başında ilk satırdaki porteden başlamak üzere en alt satıra kadar
Donanım’da Sol Anahtarı’nın yanında Sİ notasının olduğu çizgiye yarım ses aralığı değerindeki
Bemol işareti konulmuştur. Bu eser içindeki bütün Sİ seslerinin yarım ses aralığı daha kalın
seslendirileceği anlamına gelir. Bunun yanı sıra, ilk satırın ve son satırın sonundaki RE notası,
eserin Sİ-Bemol alan RE ses dizisinde (Örnek 10) olduğunu gösterir.
Örnek 10. Tembel Türküsü’nün ezgi malzemesi olan RE eksenli ses dizisi.
Örnek 9’da, her porte satırını dikey olarak bölen çizgiler görülmektedir. Bunlara “Ölçü
Çizgisi” denilir ve her bir çizginin arasında, notaların olduğu kısımlara da “Ölçü” adı verilir.
Her bir ölçü Donanım’da verilen ses sürelerine göre ayrılır. Ses sürelerini öğrendikten sonra bu
daha iyi anlaşılacaktır. Ancak konu itibariyle ses değiştirici işaret kullanıma dair, Örnek 9’un
ikinci porte satırının üçüncü ölçüsünden başlamak üzere, Sİ notasına Natürel İşareti konularak
Bemol kaldırılmış ve Sİ sesinin doğal haliyle -Bemol’süz- seslendirilmesi istenmiştir. Aynı
durum eserin üçüncü satırının birinci ve ikinci ölçüsünde de vardır. Bu ses değişimi farkını,
dipnot 6’daki dinleme linkinden şarkıyı dinlerken de algılamaya çalışabilirsiniz.
9
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=5c7FbwFpGfc (Tembel Türküsü’nü dinleyip siz de
tekrar ederek öğreniniz).
Yukarıda ölçüler porte satırlarına göre tarif edilmiş olsa aslında ölçüler en baştan sona
kadar 1’den başlayarak sayılır. Buna göre, Örnek 9’daki Natürel İşaretleri 6., 8. ve 9.
ölçülerdedir.
Örnek 9’daki notasyonda iki işaret daha görülmektedir. Bunları da yeri gelmişken
öğrenmek faydalı olacaktır. Bunlardan birincisi, eserin tüm porte satırlarında ve Örnek 11’da
görülen, Fransızca “Röpriz (Reprise)” denilen ‘tekrarlama’ işaretidir:
Örnek 11. Karşılıklı Röpriz örneği.
Örnek 11a’da, Porte’nin bir ölçüsünde sağ ve sol tarafta dikey olarak bir kalın bir ince
çizginin önünde iki noktadan oluşan iki tane Röpriz mevcuttur. Bir eserin notasyonunda bu
işaret olduğunda, sağdaki Röpriz öncesindeki ezgi (notalar, sözler) ikinci defa tekrar edilir ve
sonra diğer ölçülere geçilir.
Örnek 9’da ilk Porte satırının sol tarafında (1. ölçü başında) Röpriz olmamasına rağmen,
sağ tarafta (3. ölçü sonunda) vardır. Ancak sağ tarafta olan Röpriz dikkate alınarak ilk Porte
satırı tekrar edilir. Çünkü notasyon yazım kuralı açısından eserin başlangıç satırının sol tarafına
Röpriz yazılmaz, ancak -Örnek 9’daki gibi- diğer satırlara ikili (sol ve sağ) olarak yazılır.
Örnek 9’da görülen ve Örnek 12’de tek başına sunulan, ikinci tekrarlama işareti ise
İtalyanca “Senyö (Segno)’dür.
Örnek 12. Senyö işareti.
Senyö, bir müzik eserinde ikinci defa konulduğu yerden, birinci defa konulduğu yere (sondan
başa) dönüleceğini ve “Son” yazılan yerde de eserin bitirileceğini ifade eder. Buna göre, Örnek 9’un 15.
(son) ölçüsünün sonunda, Röpriz’in yukarısında görülen Senyö’nün aynısı eserin ilk ölçüsünün
yukarında da vardır. Buna göre Tembel Türküsü vb. eserler, Röpriz’ler yapılarak baştan sona kadar
seslendirildikten sonra, en sondaki Senyö nedeniyle yeniden başa dönülerek -varsa ikinci sözlerle-
yeniden seslendirilip “Son” yazan yerde bitirilecektir. Buna göre, Tembel Türküsü’ndeki “Son” ifadesi,
ilk satırın son (eserin 3.) ölçüsündedir.
Yukarıda görülen ses değiştirici işaretler ve tekrarlama işaretlerinin yanı sıra, müziğin
temel malzemesi üzerindeki değişimle, “ezgi” ritim ve “müziksel armoni” unsurunun
yaratılmasında ve seslendirilmesinde çeşitlilik sağlayan çok sayıda işaret vardır10. İlgili olanlar
yeri geldikçe sunulmuştur.
Bu işaretlerin çoğu, çocukluk döneminin farklı yaşlarında dinlenilip seslendirilebilecek

sözlü ve sözsüz eserlerle popüler müzik şarkılarında olabildiğinden, öğretmenlerin de bunları
bilmesi gerekmektedir.
Müziğin unsurlarına tek tek bakıldığında, “ezgi” ve “ritim” unsurunun birlikte

yaratıldığı görülür. Çünkü ritim unsuru seslerin süresinden oluştuğundan, her bir ezgi farklı
sesler ve farklı ses sürelerinden oluşur.
Yukarıdaki Örnek 1a’dan başlayarak diğer örneklerde de farklı biçimlerde notalar

vardır. Notalar, aslında uygulandığında gerçekten ortaya çıkan seslerin simgesel yazımı olduğu
gibi, notaların biçimlerindeki farklılıklar da seslerin süresini ifade edip ritim denilen unsuru
oluşturur. Seslerin süreleri nota biçimleriyle ifade edilirken, bir eser içinde belirli bir süre
‘sessiz’ kalmak da gerekecektir. Notalar gibi, farklı biçimlerde “Sus(ma)” veya “Sus İşareti”
denilen sessizlik işaretleri de Örnek 13a’da topluca görülmektedir. Bu aşamada notaların ve sus
işaretlerinin sürelerini kuramsal olarak öğrenip uygulamak da gerekecektir.
Örnek 13a. Müzikte ses ve sessizlik süreleri.
Örnek 13a’daki tüm işaretler, en sağ ve en soldaki adlandırmalarının yanı sıra, örneğin
ortasındaki “vuruş” denilen sayılarla ifade edilip uygulanır. Görüldüğü üzere bazı notalar ve
10
sus işaretlerinin adlarıyla vuruş sayıları birbirinin tersidir. Ancak uygulamalar, “Dörtlük
Nota/Sus” yani “1 vuruş” birim alınarak yapılır. 1 vuruş ise bir elin (ayağın) yukarıdan aşağıya
indirilip tekrar yukarıda kalmasıyla sayılır.
↓↑
Örnek 13b. 1 vuruşun ifadesi.
Bu birime göre de daha uzun veya daha kısa olan süreler ayarlanır. Örneğin 1 vuruşun
içine iki yarım (1/2) vuruş, dört çeyrek (1/4) vd. vuruşlar girer. 1 vuruş birden fazla yapıldığında
da 2 vuruş ve fazlası ortaya çıkar. Aslında günlük hayatta müzik dinleyicileri, istemli ya da
istemsiz olarak el, ayak ve vücut hareketleriyle dinledikleri müziğe ritimle eşlik ettiğinde temel
olarak 1 vuruşu yapmaktadırlar.
Örnek 13c. Müzikte ses sürelerinin birbirine oranları ve birleşik yazımı.
Örnek 13c, Örnek 13a’daki notaların yukarından aşağıya birbirlerine göre oranları ve
Sekizlik, Onaltılık ve Otuzikilik Nota’ların birleşik yazılış biçimleridir.
Bu vuruşların notasyondaki ifadesi ise Örnek 9’un ilk Porte satırının en solunda SOL
Anahtarı’ndan sonra gelen ve “Zaman İşareti” denilen “2/4” rakamlarıdır. Bu rakamlar, Örnek
13a’daki nota ve sus’ların adları ve süreleriyle (vuruşlarıyla) ilgilidir. Yani, Örnek 9’daki her
bir ölçü içine 2 tane Dörtlük Nota veya Dörtlük Sus sığacak demektir. 2 tane Dörtlük= 1 tane
İkilik Nota (2 vuruş) demektir. Örnek 9’da ve Örnek 13d’de görüldüğü gibi, “Sekizlik ve
Onaltılık Nota”lar Örnek 13a’daki gibi tek biçimleriyle değil, bir ölçünün içinde 1 vuruşa
sığacak sayıda birleşik nota biçimleriyle yer almıştır.
Örnek 13d. Mini Mini Bir Kuş şarkısındaki birleşik nota biçimleri11.
Örnek 13d’nin ilk ölçüsünde dört tane (FA) Onaltılık Nota (1/4, çeyrek vuruş), toplam
1 vuruştur. Aynı ölçüde ikinci birim vuruşta gelen (FA-DO) notalar ise birleşmiş iki tane
Sekizlik Nota olarak toplamda yine 1 vuruştur. Böylece her bir ölçünün içinde, Örnek 13’a’daki
Sekizlik ve Onaltılık Nota’ların birleşmesiyle yine 2/4’lük ölçü tamamlanmış olmaktadır.
Nota ve sus’lara ilişkin yeni bir unsur da Örnek 13d’nin üçüncü ölçüsündeki Sİ notasının
yanında görülen ‘nokta’dır (.). Çoğaltma Noktası denilen bu işaret, Örnek 13a’daki nota ve
sus’ların yanına konulduğunda, her birinin yarısı kadar vuruş olarak uzamasını ifade eder. Yani
Örnek 13d’nin üçüncü ölçüsündeki Sİ notası nokta olmaksızın (Sekizlik Nota) yarım (1/2)
vuruşken, nokta konulduğunda yarımın yarısı (çeyrek) vuruş daha eklenmiş olur. Böylece
sayısal olarak 0,50 olan (Sİ) yarım vuruşa, 0,25 çeyrek eklenerek (Sİ) 0,75 vuruş oluşur. Aynı
ölçüde diğer Sİ ise çeyrek (0,25) vuruş değerindedir. Sonuçta bahsedilen ölçü içindeki iki Sİ
notasının toplamı 0,75+0,25= 1 vuruş olarak tamamlanır. Bu 0,75 ve 0,25 sayıları Örnek
13b’deki 1 vuruşun içine sığdırılması, şarkının sözlerindeki hecelerde net anlaşılabilir. Buna
göre, üçüncü ölçüdeki “Pen” hecesindeki “e” harfi uzayarak 0,75 vuruşluk noktalı Sİ notasının,
“ce” hecesindeki “e” de kısalarak 0,25 vuruşluk Sİ notasının sürelerini belirtir. Bu bilgileri
bilmeden bu şarkıyı söyleyen herkes, aslında hecelerin uzatılması ve kısaltılmasıyla notaların
süresini de birim vuruşla istem dışı olarak yapabilmektedir.
Örnek 13a’daki nota ve sus’ların yanına nokta konulduğunda, adları da Türkiye’de

kısaca “Noktalı Sekizlik, Noktalı Dörtlük” olarak ifade edilir.
11
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=Ph5KNAQl8gM (Mini Mini Bir Kuş’u elinizle
birim vuruşu, 1 vuruş vurarak dinleyiniz ve tekrar ediniz).
Örnek 13e. Çoğaltma Noktası eklenmiş nota biçimleri.
Örnek 13e’de çoğunlukla kullanılan noktalı İkilik, Dörtlük ve Sekizlik notalar ve

karşılığında denk geldikleri değerleri yer almıştır. Buna göre, örneğin noktalı İkilik Nota 3
vuruş olduğundan, üç tane Dörtlük Nota’ya karşılık geldiği ifade edilmiştir.
Tüm bu ses sürelerinin bir “ezgi” yaratımında Örnek 9 ve Örnek 13d’de 2/4’lük ölçülere
bölünerek ifade edilmesi gibi, 3/4, 4/4, 6/8 gibi Zaman İşaretleri kullanılan eserler de vardır.
Zaman İşareti’ndeki “zaman” kavramı, 2/4’lük olduğunda, 2 zamanlı ritim, 3/4’lükte 3 zamanlı
ritim veya 6/8’likte, 6 zamanlı ritim denilerek nota adlarının sayılarını ifade eder.
Bu yüzden, 2/4’lük olan ölçülerin farklı nota süreleriyle tamamlanması gibi, diğer
Zaman İşareti olan ezgiler de birim notanın adına ve vuruşuna göre aynı biçimde tamamlanır.
Buna göre, 4/4’lük denilen bir ölçünün içinde de 4 tane Dörtlük (1 vuruşluk) Nota’yı
karşılayacak notalar olacak demektir.
Örnek 13f. 4/4’lük Zaman İşareti şarkı örneği12.
12
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=XhAM49zwe6g (Hoşgeldin Yeni Yıl şarkısını 1
vuruşu vurarak dinleyip tekrar ediniz).
Örnek 13f’de görüldüğü üzere, her bir ölçünün içine toplamda dört tane Dörtlük Nota
sığabilecek biçimde İkilik, Dörtlük ve Sekizlik Nota süreleriyle (4/4’lük) ezgi oluşmuştur. Bazı
notasyonlarda 4/4’lük anlamına gelen ve daha eski bir işaret olan C harfi de kullanılır.
Örnek 13g. 3/4’lük Zaman İşareti şarkı örneği13.
Örnek 13g’de görüldüğü üzere, her bir ölçünün içine toplamda üç tane Dörtlük
sığabilecek biçimde İkilik, Dörtlük ve Sekizlik Nota süreleriyle ezgi oluşmuştur. 3/4’lük ritim
kalıbı, Vals dansıyla özdeşleşmiştir. Ancak ses sürelerinin dizilme biçimleriyle Minuet14
(Menüe) ve Polonaise15 (Polonez) gibi başka 3/4’lük danslar da vardır.
Yukarıdaki örneklerde de görüldüğü gibi, bir ezgide ses sürelerinin birleşimiyle oluşan
ritmik kalıplar çoğunlukla bir Zaman İşareti’ne bağlı olarak belirlenir.
Müziğin temel unsurlarından “ezgi” ve “ritm”in sesler, ses süreleri ve gerektiğinde

sessizliklerden oluştuğunu söylemiştik. Yukarıdaki örneklerde sus işaretleri yoktu, aşağıdaki
Örnek 14’teki sus işareti de kendi süresiyle bulunduğu ölçüyü tamamlamıştır.
13
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=QHiXo2cOjys (Benim Annem şarkısını 1 vuruşu
vurarak dinleyip tekrar ediniz).
14
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=p1gGxpitLO8 (Minuet örneğini notaları takip
ederek dinleyip 1, 2, 3 şeklinde her bir ölçüdeki 3/4’lük ritmik kalıbı sayınız).
15
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=kFieMuQojdQ (Polonaise örneğini notaları takip
ederek dinleyip 1, 2, 3 şeklinde her bir ölçüdeki 3/4’lük ritmik kalıbı sayınız).
Örnek 14. Sus işaretine örnek şarkı16.
Örnek 14’te şarkıyı baştan sona söylerken birim 1 vuruş devam edecek ancak Dörtlük
Sus (1 vuruş) işaretinin geldiği ikinci, altıncı ve sekizinci ölçülerde susulacaktır. Sus işaretleri
aynı zamanda nefes almak için de bir boşluk oluşturduğundan, ikinci, altıncı ve sekizinci
ölçülerdeki susmalarda nefes alınarak şarkı söylenmeye devam edilebilecektir.
Buraya kadar birim vuruş sayısı Dörtlük Nota olan ezgi örnekleri sunulmuştur. Bunun
yanı sıra, birim vuruş sayısı Sekizlik Nota olan ve çocuk ezgilerinde örnekleri bulunan 5/8, 6/8,
9/8 Zaman İşaretli ritmik kalıplar da vardır.
Bu defa Örnek 13b’deki 1 vuruşluk birim vuruş hareketinin içine 5/8, 6/8, 9/8 nasıl
sığdırılacağı aşağıda sunulmuştur:
Örneğin, 5/8’lik Zaman İşareti’nde iki tane 1 vuruş içine beş tane Sekizlik Nota sığması
gerekiyor. Bunun için Örnek 15a’da görüldüğü üzere, ilk iki ok işaretinin iki tane (1, 2) Sekizlik
Nota’yı, ikinci iki ok işaretinin ise üç tane (3, 4-5) Sekizlik Nota’yı kapsayacak biçimde
vurulması gerekiyor. Kısaca üçüncü ve dördüncü ok işaretlerinin içine üç tane Sekizlik Nota
sığmalıdır. Bu da 1, 2, 1, 2, 3 diyerek sayılır.
16
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=itIw4vGU4HU (Ağaca Övgü şarkısını 1 vuruşu
vurarak dinleyip tekrar ediniz, sus işaretlerinde susup nefes alarak şarkıya devam ediniz).
↓↑↓↑
1 2 3 4 5
Örnek 15a. 5/8’lik vuruş.
Örnek 15a’daki vuruşun notayla ifadesi Örnek 15b’de ve Örnek 15c’deki şarkıdadır.
Örnek 15b. 5/8’lik ritmik kalıbın notadaki görünümü.
Örnek 15c. 5/8’lik Zaman İşareti’yle şarkı örneği17.
17
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=6Yl-iEZ4XMk (5/8’lik Yurdumda şarkısını
vuruşları yaparak dinleyip tekrar ediniz).
6/8’lik Zaman İşareti’nde iki tane 1 vuruş içine altı tane Sekizlik Nota sığması gerekiyor.
Bunun için Örnek 16a’da görüldüğü üzere, ilk iki ok işaretinin üç tane (1, 2, 3) Sekizlik Nota’yı,
ikinci iki ok işaretinin ise üç tane (4, 5, 6) Sekizlik Nota’yı kapsayacak biçimde vurulması
gerekiyor. Bu da 1, 2, 3, 1, 2, 3 diyerek sayılır.
↓↑↓↑
1 2 3 4 5 6
Örnek 16a’daki vuruşun notayla ifadesi Örnek 16b’de ve Örnek 16c’deki şarkıdadır.
Örnek 16b. 6/8’lik ritmik kalıbın notadaki görünümü.
Örnek 16c. 6/8’lik Zaman İşareti’yle şarkı örneği18.
18
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=xhJqBVqFfLM (6/8’lik Üç Elma şarkısını
vuruşları yaparak dinleyip tekrar ediniz).
Aslında 6/8’den sonra 7/8, 8/8, 9/8, 12/8 gibi Sekizlik Nota birim sayısına göre başka
ritmik kalıplar da mevcuttur. Yukarıdaki 5/8 ve 6/8 Zaman İşaretleri’nin vuruşuna göre diğerleri
de yapılabilecektir.
Ritim unsuruna bağlı bir yan unsur da Zaman İşareti’ndeki birim vuruşun dakikadaki
sayısını belirleyen ve İtalyanca “zaman” anlamındaki “Tempo”dur. Bunun belirleyicileri
“hızlı,” “çabuk,” “yavaş” gibi kavramlarla notasyonda da yazılmış olabilir (Örnek 16c). Her
notasyonda bu Tempo belirleyicileri yazılmamış olabileceğinden, varsa önceki ses kayıtları
örnek alınabilir, bu da yoksa her şarkıyı ifade edebilecek bir Tempo belirlenebilir. Tempo
belirleyicileri, Örnek 17’de görüldüğü üzere, uluslararası alanda İtalyanca terimlerle ifade
edilir. Örnek 17’deki “Moderato” terimi, “Orta Hızda” anlamındadır. Ancak bunların
dakikadaki vuruş sayısını belirleyen belirli sayı aralıkları vardır ve daha ileri müzik bilgisi ve
deneyimi gerektirmektedir. Yine de en çok kullanılan, anlamları ve vuruş sayıları bir öncekine
göre belirlenen İtalyanca tempo terimleri, müzik kültürü edinimi açısından aşağıdaki Tablo 1’de
sunulmuştur:
Tablo 1. Müzikte Ritmik Tempo Terimleri

Tempo Adı Anlamı Dakikadaki
Vuruş Sayısı
Larghissimo Çok çok yavaş 24 ve altı
Grave Çok yavaş 25-45 arası
Largo Genişçe 40-60 arası
Lento Yavaş 45-60 arası
Larghetto Oldukça geniş 60-66 arası
Adagio Yavaşça 66-76 arası
Andante Yürüyüş hızında 76-108 arası
Moderato Orta hızda 108-120 arası
Allegro Çabuk (ve neşeli) 120-156 arası
Vivace Çabuk (ve canlı) 156-176 arası
Presto Çok çok çabuk 168-200 arası
Prestissimo Presto’dan daha 200 ve üstü
çabuk
Tablo 1’deki Tempo terimleri, aynı zamanda bir eserin seslendirilmesindeki

yorumlamayı da belirlediğinden, sadece ritmik zamanın değil, bütünün bir unsurudur.
Müzik eserini oluşturan ezgi ve ritim unsurundan sonra, üçüncü unsur ise her toplumun
müziklerinde olmayan ama artık günümüz popüler müzik şarkılarında ve popüler müzik alt
yapısındaki çocuk şarkılarında duyulan “müziksel armoni (musical harmony)” unsurudur.
“Uyum” anlamına gelen “armoni,” sanatın diğer alanlarında da bir terim olarak kullanılır.
Ancak müzikte armoni (müziksel armoni), bir müzik türünün veya eserin dokusunu belirleyen,
kendi kuralları olan bir unsurdur. Armoni çalışmaları, müzikle ilgili okullarda bir ders olarak
da müfredatta mevcuttur.
Müzikte doku, tüm müziksel malzemelerin ve unsurların kullanılması sonucu ortaya
çıkan bütüncül bir tınıdır. Buna göre, Dünya’daki toplumların müziklerinde “teksesli
(monofoni)” ve “çoksesli (polifoni, heterofoni, homofoni)” olmak üzere iki doku belirlenmiştir.
Teksesli denilen dokuda bir ya da daha fazla insan bir ezgiyi olduğu gibi çalgıyla çalıp
söylerken, çoksesli dokularda ise üst üste birden fazla ezgi (kontrpuan) ve/veya armonilemeyi
bir ya da daha fazla kişi çalıp söyleyebilir. Örneğin, bir piyanoda sağ elde bir ezgi olup sol elde
de armonilemeyi temsil eden ve üç veya daha fazla (dikey) sesten oluşan “akor”lar olduğundan
bu homofonik bir çoksesli dokudur.
Buraya kadar Örnek 1b haricindeki tüm ezgiler teksesli dokudadır. Bütün bu teksesli
ezgiler, gerektiğinde çoksesli dokuya çevrilebilir. Yukarıdaki Örnek 1b, Örnek 1a’nın
armonilenmiş yani homofonik çoksesli dokudaki örneğidir. Aşağıdaki Örnek 17 de bilinen bir
çocuk şarkısının homofonik çoksesli bir örneğidir.
Örnek 17. Homofonik çoksesli doku örneği19.
19
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=B5Xt_vmMo1I (Örnek 17’deki notayı da takip
ederek linki izleyip dinleyiniz).
En üstte sözlerin olduğu ezgi partisini bir ya da daha fazla insan olduğu gibi (teksesli)
söylerken, sözlerin olmadığı piyanonun SOL Anahtarı olan sağ el partisinde yine sözler olan
ana ezgi vardır. Asıl homofonik çoksesli doku FA Anahtarı’yla sol elle çalınan akorlarla
oluşmaktadır. Bu şarkıda sözlü kısım olmasa bile piyano iki elle kendi başına homofonik bir
çoksesli doku oluşturur.
Diğer bir çoksesli doku olan “heterofoni,” aynı ezgiyi birbirinden biraz daha farklı sesler
katarak çalıp söyleme (yorumlama) biçimidir.
Örnek 18. Heterofonik çoksesli doku örneği
Mozart’ın “K 491” numaralı Piyano Konçertosu’nun 211-214. ölçülerinden oluşan

Örnek 18’de, “Piyano” yazılı üst partide daha fazla ses ve ses süresiyle hareket eden ezgiyle
“Kemanlar” yazılı partide aynı anda her ölçü başında ortak sesle başlayıp daha az ses ve daha
uzun ses süreleriyle hareket eden ezgi, heterofonik bir çoksesli doku oluşturur. Kısaca Örnek
18, aslında aynı olan ezginin ortak ve farklı sesler ve ses süreleriyle aynı anda seslendirilmesiyle
oluşan heterofonik çokseslilik oluşumudur.
Asıl tam çoksesli sayılan “polifoni” ise bir piyano eseriyle Füg20 (Fugue) gibi formlarla
oluşturulabileceği gibi, birden fazla çalgı, insan sesi (koro) veya orkestrayla oluşur. Örnek
19’da İstiklâl Marşı’nın bir koro notasyonu polifonik dokuya örnektir.
20
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=Bbox4oi6HjA (J. S. Bach’ın üstü üste ezgilerden
oluşan Füg formundaki polifoni örneğini notayı da takip ederek linki izleyip dinleyiniz).
Örnek 19a. Polifonik doku koro (insan sesleri) örneği21.
Örnek 19’daki notasyonda herkes tarafından sadece en üstteki “Soprano” yazan parti
(çoğunlukla olduğu gibi) seslendirilirse, İstiklâl Marşı teksesli dokuda olur. Ancak diğer üç
partideki (Alto, Tenor ve Bas) sesler de Soprano’daki asıl ezgiyle aynı anda seslendirildiğinde
polifonik doku ortaya çıkar.
21
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=UjWCKspoE5k (Linkteki İstiklâl Marşı’nı
dinlerken korodaki farklı insan sesi gruplarıyla oluşan polifonik doku algılanabilir).
Örnek 19b. Polifonik doku orkestra örneği22.
Örnek 19b’de Mozart’ın 40. Senfoni’sinin başlangıcındaki yaylı çalgı gruplarıyla

yaratılan polifonik doku görülmektedir. Sus İşareti olan (nota olmayan) ölçülere gitgide başka
sesler de eklenerek eserin tamamı devam etmektedir. Notasyonda görülen çalgılar daha sonraki
bölümlerde belirtilecektir.
Yukarıdaki bilgilerle birlikte oluşan “ezgi, ritim ve armoni” unsurları, sözlerle veya
sözsüz olarak belirli bir çerçeve içinde oluşur. Bu çerçeveye de “form” ya da “biçim” denilir.
Biçim kelimesi cümle içinde başka amaçlarla da kullanıldığından “form” terimi daha çok
geçerlidir.
Yukarıda notasyonla ve dipnotlardaki seslendirme kayıtlarıyla örnekleri olan (Örnek

18’ye kadar) eserlerin her biri “şarkı” olarak geçmektedir. Bir müzik eserine “şarkı”
denildiğinde, doğrudan onun “şarkı” formunda olduğunu ifade etmiş oluruz.
Günlük yaşamda bütün sözlü müzik eserlerine şarkı denilse de bu bir form adıdır ve
farklı ülkelerde farklı şarkı formu yapıları vardır. Bunlar da “bir bölümlü,” “iki bölümlü,” “üç
bölümlü” vb. şarkı formları olarak ifade edilir.
Türkiye’de yaygın olan “türkü” de hepsi birbirinden farklı form yapılarında olan birer
şarkı formudur. Örneğin “bir bölümlü şarkı formu” A, “iki bölümlü şarkı formu” A+B, “üç
22
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=BfcXoB9y4rc (Örnek 19b orkestra notasyonu da
izlenerek dinlenip orkestradaki polifonik (tam çoksesli) doku algılanabilir).
bölümlü şarkı formu” A+B+A veya A+B+C gibi kodlanarak analiz edilir. Buna göre, Örnek
14’teki Ağaca Övgü, “bir bölümlü (A) şarkı formu”dur. Çocuk şarkıları genellikle bir ya da iki
bölümlüdür. Bu büyük harfleri oluşturan küçük harfler ve rakamlar da “motif” ve “cümle”
denilen alt bölümleri ifade eden kodlardır.
Örnek 20. Form analizi örneği.
Örnek 20’de görülen harf ve rakam kodlamaları, “a1-a2, b1-b2, c1-c2, c1-c3” birbirini
tamamlayan “motif” unsurunu, tamamlanmış ikişer motiften oluşan (4 ölçülük) ve “a, b, c ve
c’” harfleriyle kodlanan her bir Porte satırı da “cümle” unsurunu ifade etmektedir.
Notasyondaki “c’ (üssü) cümlesi “c” cümlesinin son ölçüsü değişen tekrarıdır. Bu değişim,
önceki harfe (c) üs (’) işareti konularak belirtilir. Buna göre, her iki cümle a+b ve a+c+c’
“dönem” adı da verilen “bölüm”leri oluşturduğundan, Örnek 20’deki şarkı A+B olmak üzere
(A: a+b, B: a+c+c’) iki bölümlüdür. Müzikte formlar “bölümlü” ve “bileşik” formlar olarak
ikiye ayrılır. Buna göre en temelinden şarkı olmak üzere, sözsüz olarak “Süit (Suite)”23 ve
23
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=zT7ISFpFohg (J. S. Bach’ın bir Çello Süiti
örneğinin bölümlerini hem dinleyerek hem de notasyondan takip etmeye çalışabilirsiniz).
“Sonat (Sonata)”24 gibi bir veya daha çalgıyla seslendirilen, “Konçerto (Concerto)”25 ve sözlü
bölümü de olabilen “Senfoni (Symphony)”26 gibi senfonik orkestrayla seslendirilen daha geniş
bölümlü formlar vardır. Bileşik formlar ise içinde çeşitli şarkı formlarını barındıran ve “müzikli
sahne sanatları” grubunda yer alan “Opera,”27 “Operet (Operetta)”28 “Oratoryo (Oratorio)”29 ve
“Müzikâl (Musical)”30dir. Tüm bu formlar, daha önce verilen sanatın dönemlerine, akımlarına
ve bestecilerine göre farklılıklar göstermektedir.
Burada örneklenen uluslararası formların yanı sıra, farklı ülkelerin müzik kültürlerine
özgü belirli bir terimle anılan ya da anılmayan formlar da mevcuttur. Örneğin, Osmanlı’ya özgü
olup Türkiye’de devam eden ve Türk Sanat Müziği olarak adlandırılan türde, şarkı formları
dışında, “Beste, Ağır Semâi, Yürük Semâi, Köçekçe” gibi sözlü, “Peşrev, Saz Semâi ve Sirto”
gibi sözsüz (çalgılar için) formlar mevcuttur. Türk Halk Müziği’nde ise hepsi “türkü” olarak
genellenen, ancak farklı adları ve özellikleri olan “Mani, Deyiş, Varsağı, Bozlak, Zeybek,
Halay, Semah” gibi çok sayıda form vardır. Bunların her birinin sabit olan veya olmayan
bölümleri vardır. Yukarıda bazı notasyon örnekleriyle de sunulan tüm bilgileri derinlemesine
öğrenmek mesleki bir müzik eğitimini gerektirmektedir.
24
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=9Tl_8ss21po (W. A. Mozart’ın Piyano Sonatı
örneğinin bölümlerini hem dinleyerek hem de notasyondan takip etmeye çalışabilirsiniz).
25
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=DoVwXtJkycU (L. v. Beethoven’ın Keman
Konçertosu örneğinin bölümlerini hem dinleyerek hem de orkestra notasyonu örneğiyle takip etmeye
çalışabilirsiniz).
26
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=jzUJWDU_1Rg (W. A. Mozart’ın çok bilinen 40.
Senfoni’sini canlı orkestra yorumuyla bölümlerini de takip ederek dinleyebilirsiniz).
27
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=eGBlIaiaoXM (G. Puccini’nin Tosca operasını
içindeki ‘müzikli konuşma formu’ “Reçitative (Recitative)” ve şarkı formu “Aria”larla dinleyip izleyebilirsiniz).
28
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=sWXuERqF-RI (Ü. Hacıbəyov’un Arşın Mal Alan
opereti bir Azerbaycan opereti örneği, şarkı formlarıyla dinleyip izleyebilirsiniz).
29
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=Xctk3cjoDZY (A. A. Saygun’un Yunus Emre
Oratoryosu bir Türkiye oratoryo örneği, şarkı formlarıyla dinleyip izleyebilirsiniz).
30
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=mREzIBmOpBY (A. L. Webber’in Phantom of the
Opera (Operadaki Hayalet) müzikali, Amerikan Broadway müzikal formu örneği, şarkı formlarıyla dinleyip
izleyebilirsiniz).
Uygulamalar
Müziğe dair temel ve yan unsurların ayrıntılı olarak irdelenmesi, kavramların ve

anlamlarının incelenmesi, müzik dinlemeleriyle müziğin tüm unsurlarının bütün olarak
algılanmaya çalışılması.
Uygulama Soruları
1. Müziğin seslerden oluşan temel unsurları nelerdir?
2. Müziğin temel unsurlarını etkileyen yan unsurları var mıdır?
3. Müzik eserindeki sesler nasıl değiştirilir?
4. Ses aralığı çeşitleri nelerdir?
5. Zaman İşaretleri seslerin hangi özellikleriyle ilgilidir?
6. Ritimler uygulanırken hangi kavramla ifade edilir?
7. Ritmik tempo terimleri nelerdir?
8. Şarkı müzikte nedir?
9. Müzikteki dokular nelerdir?
10. Her eserin bir biçimi var mıdır?

Bu bölümde, öncelikle müziğin temel unsurlarını ve bunları belirleyen ve etkileyen

çok sayıda yan unsuru öğrendik.
Müzik eserlerinin belirli bir dokusu ve formu olduğunu öğrendik.
Müziğin unsurlarıyla birlikte müziğin ne kadar ayrıntılı özelliklerinin olduğunu

öğrendik.
Bölüm Soruları
1) Aşağıdakilerden hangisi müziğin seslerden oluşan temel üç unsurundan biri değildir?
a) Müziksel Armoni b) Ritim c) Ezgi d) Tempo
2) “................. hava yoluyla iletilip canlılar tarafından işitilen fiziksel bir olgu.”
a) Anahtar b) Porte c) Ses d) Nota
3) “Her ses dizisinde sesler yan yana geldiğinde aralarında ............. bir mesafe vardır.”
a) ritmik b) ezgisel c) armonik d) sayısal
4) Aşağıdakilerden hangisi müziğin notasyonuna dair “anahtar” adlarından biri değildir?
a) SOL Anahtarı b) RE Anahtarı c) FA Anahtarı d) DO Anahtarı
5) Aşağıdaki ses ikililerinden hangisinin arası “yarım ses aralığı”dır?
a) Sİ-DO b) DO-RE c) SOL-LA d) RE-Mİ
6) Sesleri incelten ses değiştirici işarete ................. denilir?
a) Bemol b) Natürel c) Diyez d) Porte
7) Aşağıdakilerden hangi nota adı ve süresi ikilisi hatalıdır?
a) Dörtlük N./1 v. b) Birlik N./2 v. c) Sekizlik N./2 v. d) İkilik N./2 v.
8) Aşağıdakilerden hangisi “bölümlü” bir müzik formu değildir?
a) Sonat b) Ağır Semâi c) Opera d) Süit
9) “Notalar ............... denilen beş temel çizgiye ve aralıklara yazılır.”
a) Röpriz b) Porte c) Anahtar d) Senyö
10) Zaman İşareti’ndeki birim vuruşun dakikadaki sayısını belirleyen ............... dur
a) Lento b) Andante c) Moderato d) Tempo
Cevaplar
1) d
2) c
3) d
4) b
5) a
6) c
7) b
8) c
9) b
10) d
6. HAFTA: MÜZİĞİN TÜRLERİ
Müziğin Türleri tartışılacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru müziğin türlerinin neler olduğudur? Bu soruyu
İkinci soru müziğin türlerinin nasıl bir sınıflamayla oluştuğu ve hangi kavramlarla ifade
edildiğidir? Bu sorunun yanıtını da bu bölümde arayınız.
Üçüncü soru ise müziğin farklı uluslarda farklı türleri var mıdır? Bu sorunun yanıtını da bu
bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız müziğin türlerine dair bir


edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin türleri Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla tür olduğunu ve her anlayarak okumak, tekrar
Müziğin türlerinin Konuyu öğrenirken birden

sınıflanması fazla sınıflama olduğunu ve
her birinin farklı kavramları,
irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Türleri
Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin türlerinin ve sınıflamaların neler olduğunu
belirli özellikleriyle temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde
6.1. Müziğin Türleri
Müziğin yukarıda sunulan ve ses unsuruyla oluşturulan üç temel unsuru ve bunlara bağlı
unsurlar, müziğin her bir türüne özgü farklı özelliklere sahiptir. Öncelikle bir sınıflama terimi
olan “tür” kavramı, ortak özellikleri olan bir grubu ifade eder. Müzikte de form, stil ve
malzemelerin benzerlikleriyle ifade edilen bir yaratım sınıflamasıdır.
Müziğin unsurları dikkate alınarak bilgisayar ortamında çeşitli yazılımlar üretilip müzik
türlerine sınıflamaya yönelik çok sayıda araştırma ve yayın olsa da bunlar genellikle istatistiki
bulgular sunmuştur (bkz. Aucouturier & Pachet, 2003; Silla, Koerich, & Kaestner, 2008; Lee,
C.-H. et al., 2009; vd.).
Bilgisayar ortamındaki bir çalışma için yapılmış bir müzik türü sınıflamasında “tür”
olarak anılanlar şöyledir: “Klasik Pop ve Rock, Klasik [müzik], Dans ve elektronik [müzikler],
Halk [müziği], Hip hop, Jazz ve Blues, Metal, Pop, Punk, Soul ve Reggae” (Neuman et al.
2015). Ancak bu sınıflamada tek olan türler olması yanında “Dans ve elektronik” ve “Halk”
olarak çoğul ifade edilenlerin diğerleri gibi belirli tür olması konusu sorunludur.
Yukarıda tür olarak sayılanlardan “Klasik [müzik]” ve “Halk [müziği]” dışındakilar

Popüler müzik türleri olarak bilinirler (Borthwick, & Moy, 2004). Ancak “Halk [müziği]” geniş
kitlelere hitap etmesi nedeniyle Popüler müzik türü olarak da sınıflandırılmıştır (Blacking,
1981). Popüler müzik türü sayılanlardan başta Blues ve Country olmak üzere bazıları köken
olarak ‘halk müziği’ olarak ortaya çıkmış, Amerika Birleşik Devletleri müzik endüstrisi
aracılığıyla dönüştürülüp ‘popüler müzik’ türü haline getirilerek yayılmıştır. Benzer biçimde
fakir alt sınıf tarafından yaratılan Tango da aslında bir ‘halk dansı’ iken, ona özgü dans müziği
ve şarkı formu olarak uluslararası alana yayılıp popüler hale gelmiştir31. Aynı şekilde Polka bir
Çek halk dansı olarak ortaya çıkmış, ancak Avrupa Sanat Müziği bestecilerince çalgı müziği
formu haline getirilmiştir32.
Bu yüzden müzikte tür gibi sınıflamalar toplumlara göre değişebilir. Bununla birlikte,
Dünya’daki var olan müzik çeşitliliğini düşünerek ve daha çok eğitim amaçlı olarak biyolojik
Linnaeus taksonomisine göre (Aile, Cins, Tür ve Alt Tür) bir sınıflama yapabiliriz. Bu
taksonomiye göre Aile bir derecedir ve her Aile bir veya daha fazla Cins içerir. ‘Cins’ler
‘Tür’lere ve ‘Tür’ler de ‘Alt Tür’lere ayrılır.
Linnaeus taksonomisine göre bir örnek müziksel sınıflamada ‘Aile: Uluslararası

müzikler, Cins: Popüler müzikler, Tür: Rock müzik, Alt Tür: Hard Rock müzik’tir.
31
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=TG5F4rt2Ol4 (Tango dansı ve müziği).
32
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=xsOwumN3utE (Polka).
Yukarıdaki sınıflamayı Türkiye’ye özgü bir başka biçimde yaparsak, ‘Aile: Uluslararası
müzikler, Cins: Popüler müzikler, Tür: Rock müzik, Alt Tür: Anadolu Rock müzik’33 olabilir.
Yine aynı sınıflamayı bu defa ulusal açıdan yaptığımızda, ‘Aile: Ulusal müzikler, Cins:
Geleneksel müzikler, Tür: Türk Sanat Müziği (veya Türk Halk Müziği)’ olur.
İlk iki sınıflamada bir alt tür olmasına rağmen üçüncüsünde alt tür yoktur. Eğer bir türün
zaman içinde alt türü oluşursa, o zaman ona da bir adlandırma yapılabilir.
Bunların yanında müzikte doku örneklerinde çoksesli dokudaki müzik

örneklendirilmişti. Buna göre, Avrupa temelli “çoksesli sanat müziği”ne göre bir sınıflama
şöyle yapılabilir:
Aile: Uluslararası müzikler, Cins: Geleneksel müzikler, Tür: Oda müziği, Alt Tür:
Piyanolu müzikler veya Piyano müziği.
Buradaki “müzikler” ifadesi, herhangi bir form ya da eser adı kullanılmadığından bir
genellemedir. Tür veya Alt Tür’den sonra sırada bir eser ve onun formu gelmektedir.
Bu sınıflandırmaya göre, bu kitabın konusu olan “çocuk şarkıları” bir tür müdür?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, “şarkı” her müzik türünün içinde olabilen bir formdur ve
uluslararası alanda “çocuklara özgü şarkılar” anlamında “çocuk şarkıları” diye bir sınıflandırma
mevcuttur. O zaman “çocuk şarkıları,” bir toplumun kendine ait “ulusal müzikler” ailesinin
altında, popüler müzikler cinsine bağlı bir tür olabilir. Popüler müzikler cinsinin altında
olmasının nedeni de çocukların ayrı bir ‘kitle (popülasyon)’ olarak belirlenmesi ve popüler
müzik türlerinin yaratım alt yapısıyla da seslendirilebilmesidir. Belirli bir müzik türüne bağlı
çocuk şarkıları sınıflaması da ancak çocuk şarkıları türünün alt türü olarak yukarıdaki (Linnaeus
taksonomisi) sınıflamaya katılabilir.
Türkiye’de, özellikle TRT tarafından oluşturulup “Türk Sanat Müziği Çocuk

Şarkıları”34 olarak adlandırılan ve Türk Sanat Müziği’ne özgü yaratımı ve seslendirmesi olan
bir sınıflama da mevcuttur. Ancak bu da yine ‘ilk ve ortaöğretim dönemi çocukları’ açısından
“çocuk şarkıları” türü içinde bir repertuardır. Bununla birlikte, günümüze kadar Türkiye’deki
çocuk şarkıları repertuarı içinde Türk Halk Müziği repertuarından sözleri ve müziğiyle
çocuklara uygun olan veya uyarlanmış şarkılar vardır. Çünkü çocuklar için belirlenecek
repertuarda çocukların teknik bir biçimde müziği türlere ayırma durumu söz konusu değildir,
çocuk şarkıları repertuarı, çocuklar için sadece hoşlarına gidebilecek şarkılardır.
Buna göre, Türkiye’de müzik türlerine bakıldığında, ulusal ve geleneksel bağlamda

daha önce de adı geçen Türk Sanat Müziği ve Türk Halk Müziği vardır. Uluslararası bağlamda
ise “Klasik Müzik veya “Batı Klasik Müziği” olarak da anılan Avrupa (Çoksesli) Sanat Müziği
ve Popüler Müzik türleri vardır. Bunların hepsinin yaratımı, eğitimi ve seslendirmesi
33
“Anadolu Rock müzik” söylemi kendi döneminden itibaren olsa da gerçekte bunun bir Rock müzik
olup olmadığı tartışmalıdır.
34
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=7C2MrrtA4Eg (Türk Sanat Müziği Çocuk
Şarkıları örneklerini dinleyerek türler açısından algılamaya çalışınız).
Türkiye’de yapılmaktadır. Tüm bunların yanı sıra, özellikle “tür” kavramı çerçevesinde farklı
ülkelerde farklı sınıflamalar mevcuttur ve yapılabilir.
Son olarak burada açıklanması gereken ve yanlış da anlaşılan yapılarına göre “sanat
müziği” ve “halk müziği” sınıflamasıdır. Öncelikle bu yapısal sınıflamanın çok boyutlu teknik
özellikleri mevcuttur. Bunlar her ikisine de özgü müziksel unsurlar, yaratım, seslendirme ve stil
farklılıklarıdır. O yüzden “sanat müziği” diğer adıyla “ciddi (serious) müzik,” sanatsal değeri
çok yüksek olmasından dolayı değil, yaratımına ve seslendirilmesine yönelik kendine özgü
belirlenmiş ‘kurallar’ı olmasından dolayı ayrı sınıflamaya sahiptir. Bu açıdan “sanat müziği”
kurallı, halk müziği ise kuralsız olarak da sınıflanabilir. Çünkü sanat müzikleri belirlenen
kuramsal özellikleri ve amaçlarıyla bilinçlice yaratılıp kendine özgü eğitimle aktarılırken, halk
müzikleri ise belirli bir kurama ve eğitime dayanmadan yaratılıp daha çok kitleye yayılır. Bu
yüzden, halk müziklerinin dinleyici (popülasyon) sayısı da daha çok olduğundan, “popüler
müzikler” içinde de değerlendirilir.
Türkiye’deki türler açısından da Türk Sanat Müziği’nin -Orta ve Yakın Doğu geleneksel
müziklerinin bir parçası olarak- kökeni 9. yüzyıla dayanan kuramı, kurallı yaratımı, eğitimi ve
seslendirmesi varken, Türk Halk Müziği ise adıyla birlikte ancak 20. yüzyılın ilk çeyreğinde
halktan kaydedilip notasyona aktarılıp Türkiye’de TRT radyo kanalları aracılığıyla toplumun
tümüne sunulmaya başlanmıştır. Türk Halk Müziği’nin -her halk müziği gibi- geçmişe dayalı
kuramı olmadığından da Türk Sanat Müziği’nin kuramına göre bir kuramsallaştırma
yapılmaktadır.
Uygulamalar
Müziğin türlerine dair sınıflamaların incelenmesi, tür ve diğer kavramlar arasında

farkların irdelenmesi, farklı uluslarda farklı türler ve sınıflamalar olduğunun düşünülmesi,
müzik dinlemeleriyle müziğin türlerinin ve sınıflamaların algılanmaya çalışılması.
Uygulama Soruları
1. Müzikte türlere dair sınıflamalar nelerdir?
2. Farklı uluslarda farklı türler var mıdır?
3. Uluslararası müzik türleri var mıdır?
4. Her müzik türü aynı formda mıdır?
5. Müzikte türler ve formlar arasında ilişki var mıdır?

Bu bölümde, öncelikle müziğin türlerine dair sınıflamaları, belirli müzik türlerini

öğrendik.
Müzik türlerinin farklı uluslarda farklı sınıflanabileceğini ve bazı türlerin

uluslararası olduğunu öğrendik.
Müzik türlerinin aynı zamanda farklı kültürlere dair bir aidiyet oluşturduğunu
öğrendik.
Bölüm Soruları
1) “Bir sınıflama terimi olan ................ kavramı, ortak özellikleri olan bir grubu ifade
eder.”
a) Yapı b) Form c) Tür d) Şarkı
2) “Biyolojik Linnaeus ..................... göre bir sınıflama yapabiliriz.”
a) ritmine b) ezgisine c) formuna d) taksonomisine
3) “Örnek müziksel sınıflamada ‘Aile: Uluslararası müzikler, Cins: Popüler müzikler,

Tür: ................, Alt Tür: Hard Rock müzik’tir.”
a) Metal müzik b) Rock müzik c) Jazz müzik d) Punk müzik
4) “Sanat müziği” terimi aşağıdakilerden hangisiyle de anılır?
a) Popüler müzik b) Halk müziği c) Hafif müzik d) Ciddi müzik
5) “Müzikte tür gibi ................... toplumlara göre değişebilir.”
a) sınıflamalar b) yapılar c) sesler d) duygular
6) Türkiye’de müzik türlerine bakıldığında, ulusal ve geleneksel bağlamda daha önce

de adı geçen Türk Sanat Müziği ve ...................... vardır.
a) Türk Müziği b) Çoksesli Müzik c) Türk Halk Müziği d) Klasik Müzik
7) Aşağıdakilerden hangisi aynı zamanda “popüler müzik” türü olarak da sınıflanmıştır?
a) Sanat müziği b) Halk müziği c) Klasik müzik d) Jazz müzik
8) Aşağıdakilerden hangisi Çek halk dansıyken Avrupa Sanat Müziği formuna

dönüşmüştür.
a) Metal b) Country c) Polka d) Tango
9) Aşağıdakilerden hangisi ‘halk müziği’ kökenli bir ‘popüler müzik’ türüdür?
a) Rock müzik b) Operet c) Türk Sanat Müziği d) Blues
10) “Ciddi müzik” terimi aşağıdakilerden hangisi için kullanılır?
a) Soul müzik b) Sanat müziği c) Türk Halk Müziği d) Jazz müzik

Cevaplar
1) c
2) d
3) b
4) d
5) a
6) c
7) b
8) c
9) d
10) b
7. HAFTA: MÜZİĞİN SESLENDİRİLMESİ
Müziğin Seslendirilmesi değerlendirilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru müziğin seslendirilmesinin ne ve nasıl olduğudur? Bu

soruyu kendinize sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru müziğin seslendirilmesine dair kavramlar ve özellikler nelerdir?
Üçüncü soru ise müziğin seslendirilmesinin yeri, ortamı, seslendirme biçimleri var mıdır? Bu
sorunun yanıtını da bu bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız müziğin seslendirilmesine dair bir


edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin seslendirilmesi Konuyu öğrenirken birden

fazla seslendirme olduğunu
ve her birinin farklı
özellikleri olduğunu öğrenip
irdelemek.
algılamak.
Müziğin seslendirilme Konuyu öğrenirken birden

özellikleri fazla özellik olduğunu ve her
birinin farklı kavramları,
irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Seslendirilmesi
Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin seslendirilmesinin ve bunun özelliklerinin
neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde
7.1. Müziğin Seslendirilmesi
Önceki bölümde müziğin yani bir müzik eserinin yaratımına dair unsurlardan sonra, bu
bölümde müziğin nasıl ve hangi araçlarla seslendirildiğine dair bilgiler ve yeni kavramlar yer
almıştır. Öncelikle müziğin seslendirilmesine dair temel özellikler ve unsurlara dair bilgiler
aşağıda sunulmuştur.
Konuşma, yazma ve müziği seslendirme, insanlar tarafından sunulan en yetenekli eylem

biçimleri arasındadır. Müziğin seslendirilmesi, yaratılmış bir müzik eserini, tüm unsurlarıyla
yorumlayarak bir bütün halinde -yani seslerin işitilmesiyle- ortaya çıkarmaktır. Eğer ortada
yaratılmış bir müzik eseri yoksa ve seslendiren kendi müziksel altyapısıyla anlık (doğaçlama)
müzik yaratımı yapabiliyorsa, o zaman bir yaratıcı seslendirici durumundadır. Seslendirme, her
açıdan, hem bilişsel hem de motor becerilerini aynı anda ortaya çıkarmaktır.
Müziğin seslendirilmesi, genellikle bestecilerin notasyondaki müziksel fikirleri

kodladığı, seslendirenlerin notasyondan akustik sinyale yeniden kodladığı ve dinleyicilerin
akustik sinyalden fikirlere yeniden kodladığı bir iletişim sisteminin parçası olarak da görülür
(Palmer, 1997).
Ortak anlamdaki “performans,” “icra” ve “yorumlama” dışında, “çalma” (çalgıyla) ve

“söyleme” (insan sesiyle)” kavramlarıyla da anılan müziği/müzik eserini ‘seslendirme,’
müziğin türlerinin özelliklerine göre çok çeşitlidir.
Seslendirme, müzik aracılığıyla bir ‘iletişim’ olarak da tanımlanır. Buna göre müzik
eseri, besteci (gönderici), yorumcu (aktarıcı) ve dinleyici (alıcı) arasında duygusal bir iletişim
aracı (mesaj) olarak da düşünülmektedir (Lull, 2000; Wheaton, 2014).
Bir müzik eserinin seslendirilmesi, yorumcunun kendi dışında, “dinleyici” denilen insan
grubuna çeşitli ortamlarda eseri iletmesidir. Bu açıdan müziğin dinleyiciye iletildiği ortamlar
da teknik olarak seslendirmeyi belirler. Bu ortamın dijital ya da akustik olması, akustik ortamda
elektronik cihazların kullanılması ya da kullanılmaması, seslendirmenin niteliğine dair
özelliklerdir. Müziği seslendirilmesi, seslendiren (yorumcu) açısından hem ‘teknik’ hem
‘estetik’ken, dinleyici açısından ise sadece ‘estetik’tir ve göreceli bir beğeni (güzel veya güzel
değil) söz konusudur. Bu estetik durumu teknik imkanlara bağlı olarak seslendirenler açısından
da söz konusudur. Kısaca, müzik eserinin seslendirilmesini yapanların bunu yapmak için
kullandıkları araçlar ve ortamlar söz konusudur. Buna göre, insana dair müziğin
seslendirilmesinde, a) Seslendirenler, b) Seslendirme Araçları, c) Seslendirme Ortamları olarak
üç unsur ortaya çıkmaktadır.
Müziği seslendirenler ve seslendirme araçları daha geniş sunulduğundan, seslendirme

ortamlarında ise bir “mekân” söz konusudur. Mekânlar da ‘açık mekân’ ve ‘kapalı mekân’
olmak üzere iki tanedir. Müziğin dinleyiciye ulaştırılacağı açık veya kapalı konser salonları
olduğu gibi, bir “ev” olarak kullanılan mekânlar da seslendirme için kullanılmaktadır. Buna
göre, seslendirme ortamları, seslendirmenin amacı, araçları, imkânlarına ve seslendirenlere
göre değişkenlik gösterebilir.
Müziğin seslendirme yoluyla bir mekânda doğrudan dinleyiciye iletilmesi, 19. yüzyıla
kadar gelen bir özellikken, 19. yüzyıldan itibaren bir mekânda ses ve görüntü kayıt cihazlarıyla
kaydedilmiş seslendirme de müziğin iletim araçlarıyla dolaylı olarak dinleyiciye
iletilebilmektedir. Müziğin dolaylı iletim araçları sırasıyla Plak, Bant, Kaset, CD ve
dijital/elektronik medyadır. Plak, Bant, Kaset ve CD sadece müziğin dinlenilmesini (işitsel
iletimi) sağlarken, Video Kaset, VCD, DVD’den sonra dijital/elektronik medyanın bazısı da
(Youtube) müziğin seslendirilmesini görsel olarak (görsel-işitsel iletimi) sağlamaktadır.
Müziğin seslendirilmesi, aynı zamanda seslendirenlere özgü “yorumlama”yı da içerir.

Müzik eserinin yorumlanmasından, onun seslendirenlere göre teknik olarak değişeceği
anlaşılmamalıdır. Sadece seslendirme araçlarıyla yapılabilecek duyguya dair bir ifade etme
durumu söz konusudur. Örneğin, Avrupa Sanat Müziği’nin yorumlanması belirli ifade
kavramlarıyla yaklaşık olarak belirlenmiştir, ancak 20. yüzyıl bestecileri seslendirenleri özgür
bırakacak eserler de bestelemişlerdir.
Diğer sanat formlarında olduğu gibi, belirli bir müzik eseri için tek bir ideal yorum
yoktur; her seslendirme bir tür yorum içerir. Yorumlamanın bir işlevi, tüm özellikleriyle eserin
yapısını, diğer işlevi de duygusal içeriğini vurgulamaktır (Palmer, 1997).
Yukarıda Tablo 1’deki Tempo terimleri gibi, yine uluslararası yorumlama/ifade

terimleri de kullanılmaktadır.
Tablo 2. Müziğin Seslendirilmesindeki İfade Terimleri

İfade Adı Anlamı
Accelerando Hızlanma
Allargando Yavaşlama ve genişleme
Calando Daha yumuşak ve yavaş
Cantabile Şarkı söyler gibi
Comodo Rahatça uygun tempoda
Con dolcezza Tatlılıkla
Con emizione Duygulu
Con fuocoso Ateşli
Crescendo Seslerin şiddetini kademeli arttırma
Diminuendo Seslerin şiddetini kademeli azaltma
Dolce Tatlı
Forte: f Kuvvetli
Fortissimo: ff Çok kuvvetli
Grazioso Zarafetle
Leggiero Hafif
Marcato Belirterek
Marcatissimo Çok güçlü bir vurguyla
Mezzo Forte: mf Orta kuvvetli
Mezzo Piano: mp Orta hafif
Piano: p Hafif
Rallentando Kademeli yavaşlama
Riterdando Gecikerek kademeli yavaşlama
Sforzando: sf Kuvvetli bir vurguyla
Sotto voce Duyulabilecek kadar bir sesle
Subito Aniden
Strepitoso Gürültülü
Tablo 2’de, daha çok çalgılarda ve sadece notasyonda yazıldığı yerlerde uygulanan,
kimisi Tempo’daki değişimi de ifade eden terimler, Avrupa Sanat Müziği’ne özgü belirlenip
eserlerin notasyonunda yazılsa da daha çok sayıda olan bu yorumlama kavramları, başka
toplumların müziklerinde yazılmadan da seslendirenin duygusuna bağlı olarak seslendirme
esnasında ortaya çıkabilmektedir.
Her yönüyle yazılı müziklerle yazılı olmayan veya yazılı olsa da ağızdan ağıza/kulaktan
kulağa yayılan müzikler, yorumlanmaları da özgürlükler açısından farklıdır. Her yönüyle yazılı
müziklerde yazılanlara göre bir yorumlama varken, yazılı olmayan ve yazılı olsa da ağızdan
ağıza/kulaktan kulağa yayılan müziklerde ise seslendirenin hafızasındakine ve duygularına göre
yorumlama söz konusudur.
Özellikle her yönüyle yazılı olan Avrupa Sanat Müziği’nde bireysel seslendirmenin yanı
sıra topluca seslendirmede yorumlamayı belirleyen bir kişi vardır. Bu da o topluluğu yöneten
“şef”tir. Bilindiği gibi orkestralarda “orkestra şefi” denilen bir yönetici vardır ve orkestra
formlarındaki eserlerin yorumlanması, yazılı müzik olmasına rağmen, orkestra şefinin
yorumlamasına bağlıdır. Bu yüzden, bazı orkestra şefleri bazı eserlerde yaptırdıkları
yorumlamalarla da anılırlar. Orkestra şefleri, orkestra eserinin “partisyon” denilen (Örnek 19b)
notasyonunda Tempo ve ifade terimlerini kendine özgü belirterek buna göre bir yorumlama
ortaya çıkarabilirler.
Uygulamalar
Müziğin seslendirilmesine dair kavramların incelenmesi, kavramlar arasında farkların

irdelenmesi, farklı uluslarda farklı seslendirilmeler olduğunun düşünülmesi, müzik
dinlemeleriyle müziğin seslendirilmesinin algılanmaya çalışılması, kendinizce de
seslendirme yapılması.
Uygulama Soruları
1. Müziğin seslendirilmesi nedir?
2. Müziğin seslendirilmesine dair kavramlar nelerdir?
3. Müziğin seslendirilmesine dair ifade terimleri nelerdir?
4. Müziğin seslendirilme ortam ve mekanları nelerdir?
5. Müziğin seslendirilmesi teknik mi yoksa estetik midir?

Bu bölümde, öncelikle müziğin seslendirilmesinin ne olduğunu öğrendik.
Müziğin seslendirilmesine dair farklı özelliklerinin ve kavramların farklı olduğunu

öğrendik.
Müziğin seslendirilmesinin ifade biçimleri, ortamları, araçları ile teknik ve estetik

bir eylem olduğunu öğrendik.
Bölüm Soruları
1) Aşağıdakilerden hangisi müziği seslendirmeye dair kavramlardan değildir?
a) Performans b) Çalma c) Söyleme d) Gönderme
2) Müziğin seslendirilmesi bir ‘iletişim’ olarak tanımlandığında ‘besteci’

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Gönderici b) Alıcı c) Aktarıcı d) Mesaj
3) Aşağıdakilerden hangisi seslendirme kaydı yapılmış müziğin iletim araçlarından biri

değildir?
a) CD b) Notasyon c) Plak d) Kaset
4) “Konuşma, yazma ve müziği ..................., insanlar tarafından sunulan en yetenekli

eylem biçimleri arasındadır.”
a) seslendirme b) aktarma c) taşıma d) iletme
5) “Bir müzik eserinin seslendirilmesi, yorumcunun kendi dışında, ............... denilen

insan grubuna çeşitli ortamlarda eseri iletmesidir.”
a) çalıcı b) taşıyıcı c) dinleyici d) aktarıcı
6) “Müziğin seslendirilmesi, bestecilerin notasyondaki müziksel fikirleri kodladığı, bir

.................... sisteminin parçası olarak da görülür.”
a) performans b) icra c) seslendirme d) iletişim
7) Avrupa Sanat Müziği’nde topluca seslendirmede yorumlamayı belirleyen bir

................ vardır.
a) yorumcu b) şef c) icracı d) kemancı
8) Müziğin seslendirilmesi, dinleyici açısından sadece ...................’tir.
a) estetik b) teknik c) mekanik d) sempatik
9) Aşağıdakilerden hangisi insana dair müziğin seslendirilmesinde ortak anlamdaki

kavramlardan değildir?
a) Yorumlama b) Performans c) İcra d) Çalma
10) Aşağıdakilerden hangisi, müziğin seslendirilmesindeki İtalyanca ifade

terimlerinden değildir?
a) Forte b) Tempo c) Dolce d) Marcato
Cevaplar
1) d
2) a
3) b
4) a
5) c
6) d
7) b
8) a
9) d
10) b
8. HAFTA: ÇALGI MÜZİĞİ VE ÇALGILAR
Çalgı Müziği ve Çalgılar değerlendirilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru müziğin seslendirilmesine dair araçların neler
olduğudur? Bu soruyu kendinize sorarak ve yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
İkinci soru müziğin çalgılarla seslendirilmesine dair kavramlar ve özellikler nelerdir?
Üçüncü soru ise çalgı müziği ve çalgı sınıflamaları nelerdir? Bu sorunun yanıtını da bu
bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız müziğin çalgılarla seslendirilmesine

dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin çalgılarla Konuyu öğrenirken birden

seslendirilmesi fazla çalgı ve seslendirme
olduğunu ve her birinin
farklı özellikleri olduğunu
irdelemek.
Çalgı müziği ve kavramları Konuyu öğrenirken çalgı

müziğine dair birden fazla Konuyla ilgili geçen bilgileri
özellik olduğunu ve her anlayarak okumak, tekrar
birinin farklı kavramları, etmek, ilişkilendirmek ve
değerlendirmeleri içerdiğini irdelemek.
Çalgı sınıflandırılması Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla kavramı içeren anlayarak okumak, tekrar
sınıflandırmalar olduğunu etmek, ilişkilendirmek ve
öğrenip algılamak. irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Çalgı Müziği ve Çalgılar

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin çalgılarla seslendirilmesinin ve bunun
özelliklerinin neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu
8.1. Çalgı Müziği ve Çalgılar
Müziğin seslendirilmesi ve yorumlanmasına dair bilgilerinin yanında, müziğin

seslendirilmesine yönelik araçlar olduğunu belirtmiştik. Müziğin seslendirilmesine dair
araçlardan biri çalgılardır ve “Çalgı Bilimi” anlamındaki “Organoloji” çerçevesinde incelenir.
Çalgılar, çeşitli formlarla sadece çalgılar için bestelenmiş eserlerin seslendirilmesinde

bir araçken, aynı zamanda diğer seslendirme aracı insan seslerine (şarkıcılara) de eşlik eden
araçlardır. İçinde insan sesi olmayan tamamen çalgıların seslendirdiği eserler “çalgı müziği”
olarak nitelenir. Bunun da kendi içinde çalgıların adlarıyla, her birine özgü (piyano müziği,
keman müziği gibi) nitelenen gruplaması yapılabilmektedir.
Çalgı müziği, özel olarak bestelenen eserlerle veya doğaçlama olarak bir ya da daha
fazla çalgıcı (müzisyen/icracı/yorumcu) tarafından seslendirilebilmektedir. Bunlar, “oda
müziği” ve “orkestra müziği” olarak iki türde sınıflanmaktadır. Ancak oda müziği içinde
çalgılara göre alt tür (keman müziği, yaylı çalgı müziği vb) oluşturulabilmektedir. Orkestra
müziği de, her birine özgü eserler nedeniyle, kendi arasında “oda orkestrası müziği” ve “senfoni
orkestrası müziği” olarak iki ayrı alt türdür.
Müzik alanında, genellikle orkestra dışı karma “çalgı toplulukları” için kullanılan
İngilizce “ensemble” (topluluk) terimi, Türkçe’de Hırvatçası “ansamb[ı]l” olarak
kullanılmaktadır. Ensemble, sadece çalgı toplulukları içinde değil, insan sesi toplulukları için
de kullanılmaktadır.
Öncelikle yine kavramlardan yola çıkarak tanımlamak gerektiğinden Türkçe “çalgı”

terimi, “çalmak” (seslendirme) eylemini sağlayan bir aracın (aletin) adıdır. Türkiye’de günlük
konuşmanın ötesinde akademik iddiasındaki yazılarda dahi yanlış olarak ifade edilen
“enstrüman” (instrument) kelimesi ise İngilizce “musical instrument” (müzik aleti) teriminden
eksik olarak yerleşmiştir. Bu yüzden çalgı yerine kullanılabilecek doğru terim, “müzik aleti”dir.
Türkçe’de kullanılan bir diğer terim de Farsça “saz”dır. Bir bitki adı da olan “saz,”
çalgıların genel adı olarak (çoğulu “sazlar”) kullanılır. Osmanlı’dan günümüze “sazende”
terimi de herhangi bir “saz/çalgı/müzik aleti” çalan için kullanılmaktadır. Ancak “saz” kelimesi
doğrudan “bağlama” çalgısını ifade etmek üzere yanlış olarak da kullanılmaktadır.
Çalgı çalan kişiye Türkçe’de “çalgıcı” denilse de geleneksel toplum içinde “çalgıcılık”
alt bir meslek gibi düşünüldüğünden, eğitimli müzisyenler dahi “çalgıcı” terimini tercih
etmeyip yine yanlış olarak “enstrümancı” ya da “enstrümanist” gibi kelimeleri
kullanabilmektedirler. Buna göre Türkçe’de çalgı çalanlar için doğru kullanılabilecek iki tane
(çalgıcı veya sazende) kelime vardır. Bunlar dışında, çalgıların bireysel adlarıyla kimin hangi
çalgıyı müziği seslendirme aracı yaptığı çalgı adlarının sonuna eklenen takılarla (piyanist,
kemancı, udi vd.) ifade edilebilmektedir.
Çalgıları ve bunu çalanları çalgı adlarıyla nitelendirmek için çalgıları tanımak gerekir.
Çalgıların çeşitli sınıflamaları vardır, ancak kimisi aynı anda birden fazla sınıflamanın içine de
girebilmektedir. Buna göre çalgılar, Telli Çalgılar (Yaylı Telli ve Mızraplı Telli Çalgılar),
Nefesli/Üflemeli Çalgılar, Klavyeli/Tuşlu Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar olarak dört grupta
sınıflanır. Burada en anlaşılabilir bir sınıflamaya göre çalgılar görsel örnekleri ve dinleme
linkleriyle sunulmuştur.
Uygulamalar
Müziğin çalgılarla seslendirilmesine dair kavramların incelenmesi, kavramlar

arasında farkların irdelenmesi, farklı uluslarda farklı çalgılar ve sınıflamalar olduğunun
düşünülmesi, müzik dinlemeleriyle çalgı müziğinin seslendirilmesinin algılanmaya
çalışılması.
Uygulama Soruları
1. Çalgı müziği nedir?
2. Müziğin çalgılarla seslendirilmesi nedir?
3. Çalgı müziğine dair kavramlar nelerdir?
4. Çalgı sınıflamaları nelerdir?
5. Çalgı çalanlara verilen unvanlar nelerdir?

Bu bölümde, öncelikle müziğin çalgılarla seslendirilmesinin ve çalgı müziğinin ne

olduğunu öğrendik.
Müziğin seslendirilmesine dair farklı çalgılar ve onlara dair farklı özelliklerin ve

kavramların olduğunu öğrendik.
Çalgıların kendi arasında farklı sınıflamaları olduğunu öğrendik.

Bölüm Soruları
1) Çalgılar, “Çalgı Bilimi” anlamındaki ...................... çerçevesinde incelenir.”
a) Organoloji b) Antropoloji c) Sosyoloji d) Müzikoloji
2) Çalgılar, müziğin seslendirilmesinde bir ......................
a) gönderici b) seslendirme c) amaç d) araç
3) ..................., özel olarak bestelenen eserlerle veya doğaçlama seslendirilebilmektedir.
a) Plak b) Çalgı müziği c) Yorum d) Kaset
4) Çalgı müziğine söz gibi başka unsurları içermeyen müzik anlamında ................ de
denilir.
a) mutlak müzik b) sözsüz müzik c) saz müziği d) keman müziği
5) Türkçe ................... terimi, “çalmak” eylemini sağlayan bir aracın adıdır.
a) saz b) enstrüman c) çalgı d) müzik aleti
6) Aşağıdakilerden hangisi kelime açısından ‘Saz’ çalan kişi için kullanılan uygun
kavramdır?
a) Enstrümancı b) Çalgıcı c) Enstrümanist d) Sazende
7) Aşağıdakilerden hangisi çalgı müziği türlerindendir?
a) Söz Müziği b) Oda Müziği c) Salon Müziği d) Müzik Aleti

Müziği
8) Müzikte karma çalgı toplulukları için kullanılan İngilizce kelime aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Ensemble b) Ansambl c) Enstrümanist d) Instrument
9) Aşağıdakilerden hangisi, genel anlamı dışında özelde ‘Bağlama’ çalgısı için de

kullanılan bir terimdir.
a) Çalgı b) Müzik Aleti c) Enstrüman d) Saz
10) Aşağıdakilerden hangisi çalgı sınıflamalarından biri değildir?
a) Nefesli Çalgılar b) Sesli Çalgılar c) Telli Çalgılar d) Vurmalı Çalgılar

Cevaplar
1) a
2) d
3) b
4) a
5) c
6) d
7) b
8) a
9) d
10) b
9. HAFTA: TELLİ ÇALGILAR VE TUŞLU ÇALGILAR
Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar tanımlanacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru Telli Çalgılar’ın neler olduğudur? Bu soruyu kendinize
İkinci soru Tuşlu Çalgılar’ın neler olduğudur?
Üçüncü soru ise Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’a dair kavramların neler olduğudur?
Bunların cevaplarını da bu bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’a

dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Telli Çalgılar Konuyu öğrenirken birden

fazla Telli Çalgı olduğunu
irdelemek.
algılamak.
Tuşlu Çalgılar Konuyu öğrenirken birden

fazla Tuşlu Çalgı olduğunu
irdelemek.
algılamak.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin seslendirilmesine dair çalgı sınıflamalarından
ikisi olan Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar ile onların özelliklerinin neler olduğunu temel
kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde öğreneceğiniz bilgilerle konuyu
özümseyip daha kolay kavrayacak ve anlayacaksınız.
9.1. Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar
Öncelikle Telli Çalgılar, sadece gövdesine ve gövdesinden sapına kadar çelik, bakır,
pirinç, gümüş alaşımlı bakır sargı ve misina gibi teller takılıp Yay veya Mızrap denilen nesneler
veya parmaklar aracılığıyla ses üretilen çalgılardır. Telli Çalgılar, ses üretme araçlarının
farklılığından dolayı Yaylı Telli Çalgılar ve Mızraplı/Parmaklı Telli Çalgılar olarak da kendi
arasında ikiye ayrılır. Tuşlu (Klavyeli) Çalgılar ise Telli Çalgılar’dan sonra ayrıca sunularak
örneklendirilmiştir.
9.1.1. Yaylı Telli Çalgılar
Yaylı Telli Çalgılar, İngilizce “Bow” sözcüğünün Türkçe karşılığındaki “Yay”

denilen aracın tellere sürtülmesiyle ses üretilen çalgılardır. Türkçe’de Yay yerine Fransızca
“Archet” sözcüğünün okunuşuyla “Arşe” de Yay yerine kullanılır.
Görsel 1. Yay (Arşe) örneği.
Aşağıdaki Keman ailesine mensup uluslararası çalgılar bu sınıflamadadır:

Görsel 2. Keman ailesi çalgıları35.
Görsel 1’dekiler, tarihsel olarak Keman’dan yola çıkılarak yapıldığından,

Keman ailesi olarak anılmaktadır. Bunlardan Viyolonsel, kısaca Çello olarak da anılır. Avrupa
Sanat Müziği’ne özgü olan Keman ailesi çalgılarından başta Keman olmak üzere, Viyola ve
Çello farklı ülkelerin müziklerini seslendirmede de kullanılmaktadır. Kontrbas ise genellikle
bir çalgı topluluğu/orkestra içinde kullanılır. Farklı formlarda çoksesli dokuda iki Keman, bir
Viyola ve bir Çello’dan oluşan grup için bestelenen eserlerle Yaylı Çalgılar Dörtlüsü
oluşturulmuştur. Sadece bu dört çalgıdan oluşan Yaylı Çalgılar Orkestrası da mevcuttur.
Bunların yanı sıra, Türkiye’de de olmak üzere yerel ve ulusal farklı Yaylı Telli
Çalgılar mevcuttur.
Görsel 3. Kemane örneği36.
Görsel 3’te, Türkiye’de Kabak Kemane adıyla da anılan çalgının benzer veya
farklı adlarla benzer biçimde olanları farklı ülkelerde de mevcuttur. Türkiye’ye özgü diğer
Yaylı Telli Çalgılar, Kemençe (Karadeniz ve Klasik), Rebab ve Iklığ’dır.
35
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=iEBX_ouEw1I (Keman),
https://www.youtube.com/watch?v=pCPRe9_kUN0 (Viyola), https://www.youtube.com/watch?v=3qrKjywjo7Q
(Çello), https://www.youtube.com/watch?v=QupB4NN8fI0 (Kontrbas).
36
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=tkW4qol9qi4 (Kemane).
Görsel 4. Kemençe örneği37.
Görsel 4’te, Türkiye’de “Klasik Kemençe, İstanbul Kemençesi, Tırnak

Kemençesi” adlarıyla da anılan çalgının farklı adlarla benzer biçimde olanları farklı ülkelerde
de mevcuttur.
Görsel 5. Hindistan Sarangi örneği38.
Görsel 5’teki Sarangi Pakistan’da kullanılan bir çalgıdır ve oradaki benzerleri

Sarinda, Taus ve Dilruba’dır.
9.1.2. Mızraplı/Parmaklı Telli Çalgılar
Kemikten veya plastikten yapılan Mızrap, Pena, Tezene gibi farklı ad ve

biçimlerdeki nesnelerle ya da gerektiğinde veya her zaman parmaklarla çalınan çalgılardır.
37
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=UY6Uq0F_We8 (Klasik Kemençe).
38
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=UY6Uq0F_We8 (Sarangi).
Görsel 6a. Pena örnekleri.
Görsel 6a’da daha çok Gitar’ların veya benzeri çalgıların tellerine vurularak ses
çıkarmaya yarayan farklı Pena biçimleri görülmektedir.
Bu gruptaki çalgıların en başında çoğunlukla tek başına, bunun yanı sıra çalgı
topluluklarında da yer alan Gitar, hem Pena hem de parmaklarla çalınır. Pena yada parmaklarla
çalınması genellikle hangi müzik stilinde çalınacağıyla ilgilidir. Gitarlar da kendi arasında
Klasik Gitar, Akustik Gitar, Elektro Gitar ve Bas Gitar (Elektro) olarak sınflanır.
Görsel 6b. Gitar örnekleri39.
39
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=inBKFMB-yPg (Klasik Gitar),
https://www.youtube.com/watch?v=MRqjOuhZsoY (Akustik Gitar),
https://www.youtube.com/watch?v=vuJkSY-jNbY (Elektro Gitar),
https://www.youtube.com/watch?v=WXmdVEkJKGg (Elektro Bas Gitar).
Görsel 6b’deki örneklerden Klasik Gitar, tüm Gitar’ların tarihsel olarak öncü
örneği olup diğerleri 20. yüzyıldan itibaren ortaya çıkmıştır. Klasik Gitar çoğunlukla
parmaklarla çalınırken, diğerleri Pena kullanılarak çalınır.
Klasik Gitar’ın daha küçük biçimi olup özellikle çocuklar için kullanılan Ukulele
vardır. Gövdesi farklı olup yine Akustik Gitar gibi metal telleri olan Mandolin, Banjo,
Balalayka ve Buzuki gibi Pena aracılığıyla ses üreten ve farklı kültürlere ait çalgılar da vardır.
Görsel 7a. Ud örneği40.
Görsel 7a’daki Ud, Türkiye ve Orta ve Yakın Doğu müziklerini seslendirmek

için Mızrap denilen nesnenin tellere vurulmasıyla çalınır. Türkiye’deki diğer Mızraplı Telli
Çalgılar, Bağlama’lar, Tanbur, Lavta ve Kanun’dur.
40
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=KyNXeCfPB2U (Ud).
Görsel 7b. Mızrap örnekleri.
Görsel 8a. Bağlama örneği41.
Örnek 8a’da ailenin adını alan Bağlama dışında, Tanbura, Cura, Divan (Meydan)
Sazı, Bozuk, Çöğür ve Bulgari adlı farklı boy, tel ve ses özellikleri olan çeşitleri vardır.
Bağlama ailesi çalgıları, çoğunlukla Tezene denilen nesnenin ya da çoğunlukla Cura’da olmak
üzere parmakların tellere vurulmasıyla (Şelpe tekniğiyle) çalınır. Türkiye’deki Bağlama ailesi
çalgılarına benzer olup farklı adlar ve özelliklerde olan çalgılar da mevcuttur.
Görsel 8b. Tezene örnekleri.
41
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=IbJj9qSkDgE (Bağlama’lar).
Görsel 9. Tar örneği42.
Görsel 9’daki Tar, temelde İran ve Azerbaycan’da (ve Türkiye’de) kullanılan ve

Tezene vb. ile çalınan bir çalgıdır.
Görsel 10. Pipa örneği43.
Görsel 10’daki Pipa, parmaklara takılan özel Mızrap’larla çalınan Çin

kültüründeki bir telli çalgıdır.
42
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=t0oaRIqxCyM (Tar).
43
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=PImQ7BddYa0 (Pipa).
Yukarıda bir gövdesi bir de sapı olan Gitar, Ud, Bağlama, Tar ve Pipa dışında,
sapı olmaksızın gövdelerdeki tellerle yatay (Kanun, Koto) ve dikey (Arp) tutularak parmaklar
ve/veya Mızrap vb. nesnelerle çalınan aşağıdaki çalgılar da vardır.
Görsel 11. Kanun örneği44.
Görsel 11’deki Kanun, parmaklara takılan özel Mızrap’larla çoğunlukla dizler

üzerinde veya sehpada çalınan Türkiye, Orta Doğu ve Asya kültüründeki bir telli çalgıdır.
Görsel 12. Koto örneği45.
Görsel 12’deki Koto, parmaklara takılan özel Mızrap’larla yere veya sehpaya
konularak çalınan, kökeni Çin’e dayanan ancak Japonya’da kullanılan bir telli çalgıdır.
Benzerleri, Kore’de Gayageum, Moğol’larda Yatga, Sunda’larda Kacapi, Vietnam’da Đàn
tranh’tır.
44
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=xL1QRZ1nfro (Kanun),
45
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=ujzMHLac404 (Koto).
Görsel 13. Arp örneği46.
Görsel 13’teki Arp, parmakların telleri çekmesiyle yere konularak çalınan,

kökeni Antik Yunan’daki Lir’e dayanan uluslararası bir telli çalgıdır.
46
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=fi72A2C8f90 (Arp).
9.1.3. Klavyeli/Tuşlu Çalgılar
Tümüne “klavye” ya da “tuş takımı” denilen tuşlara parmakların basılmasıyla

çalınan, bazıları hava yoluyla bazıları da içindeki tellerle ses çıkaran çalgılardır.
Bu çalgıların en eskisi, kısaca Org (Organ) denilen ve genellikle kiliselerde olup

Kilise Orgu ya da Borulu Org adını da alan, 20. yüzyılda elektronik çeşidi de (Elektronik Org)
üretilip farklı çalgı sesleri üretebilen çalgıdır.
Görsel 14a. Borulu Org örneği47.
Görüldüğü üzere, Görsel 14’teki Org, dört katlı klavyesi dışında, altta üç pedalı,
tuşların önünde ve sağ ve sol tarafta farklı ses düğmeleriyle karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu
Borulu Org’tan metal ya da tahta borulardaki hava yoluyla ses üretilir. Borulu Org’lar sabit
iken, körük aracılıyla havayı sağlayıp ses üreten Körüklü Org’lar ise daha küçük olduğundan
taşınabilirdir.
47
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=ev7VRaVpUpA (Borulu Org).
Görsel 14b. Körüklü Org örneği48.
Görsel 14b’deki Org’ta alttaki iki pedal ayaklarla hareket ettirilerek, gövde
içindeki körük yoluyla tuşlara basıldıkça sesler üretilir. Tuşların yanı sıra, bas ese düğmeleri
olup körük sistemiyle ses üreten bir diğer yaygın çalgı da Akordeon (Akordiyon) ve
benzerleridir.
48
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=LRApbg_8OGM (Körüklü Org).
Görsel 15. Akordeon örneği49.
Körük sistemiyle ses üreten bir diğer yaygın çalgı da Akordeon ve benzerleridir.
Görsel 15’teki Akordeon’da soldaki tuşların yanı sıra, ortada havayı sağlayan körük ve sağda
bas sesler için düğmeler vardır. Bu üç unsur aynı anda müziğin seslendirilmesini sağlar.
Hava yoluyla ses üretilen çalgıların yenı sıra, klavyesindeki tuşlara basıldığında,
içindeki metal tellerin çekilmesi ya da tellere tokmakların vurmasıyla ses üreten çalgılar ise
Klavsen (Çembalo) ve sonrasında gelen Piyano’dur.
Görsel 16. Klavsen örneği50.
49
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=sZyiS_9Znck (Akordeon).
50
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=ryQ2WjmcYWI (Klavsen).
Görsel 17. Piyano örneği51.
Piyanolar da kendi arasında Kuyruklu (Büyük veya Küçük) ve Dik (Duvar)

Piyano olarak iki gövde biçimiyle anılır. Görsel 17’deki Küçük Kuyruklu Piyano örneğidir.
51
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=fzQbI58BzBo (Piyano).
Uygulamalar
Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’a dair kavramların incelenmesi, çalgılar arasındaki

farkların irdelenmesi, farklı uluslarda farklı çalgılar ve sınıflamalar olduğunun düşünülmesi,
müzik dinlemeleriyle bu bölümdeki ve farklı Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’ın
seslendirilmesinin algılanmaya çalışılması.
Uygulama Soruları
1. Telli Çalgılar nedir?
2. Telli Çalgılar’ın kendi arasındaki ayrımları nelerdir?
3. Tuşlu Çalgılar nedir?
4. Telli Çalgılar’ın kendi arasındaki farkları nelerdir?
5. Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’a dair kavramlar nelerdir?

Bu bölümde, öncelikle müziğin çalgılarla seslendirilmesine dair araçlardan Telli

Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’ın neler olduğunu öğrendik.
Farklı uluslarda farklı Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar olduğunu öğrendik.
Telli Çalgılar ve Tuşlu Çalgılar’ın kendi arasında farklı sınıflamaları ve çalma

teknikleri olduğunu öğrendik.
Bölüm Soruları
1) Yaylı Telli Çalgılar, ................. denilen aracın tellere sürtülmesiyle ses üretilen
çalgılardır.
a) Yay b) Mızrap c) Tezene d) Parmak
2) Türkiye’ye özgü Yaylı Telli Çalgılar, .................., Kemençe, Rebab ve

Iklığ’dır.
a) Dilruba b) Sarinda c) Taus d) Kemane
3) “..................., kısaca Çello olarak da anılır.”
a) Keman b) Viyolonsel c) Viyola d) Gitar
4) Aşağıdakilerden hangisi bir Yaylı Telli Çalgı değildir?
a) Ud b) Keman c) Kemane d) Sarangi
5) Aşağıdaki çalgılardan hangisi Tezene ile çalınır?
a) Kontrbas b) Çello c) Bağlama d) Arp
6) Aşağıdakilerden hangisi hem Hindistan hem de Pakistan’da kullanılan bir çalgıdır?
a) Koto b) Ud c) Tar d) Sarangi
7) Aşağıdakilerden hangisi Bağlama ailesi çalgılarından biri değildir?
a) Cura b) Buzuki c) Çöğür d) Tanbura
8) .................., parmaklara takılan özel Mızrap’larla çalınan Çin kültüründeki bir

telli çalgıdır.
a) Pipa b) Koto c) Gayageum d) Kacapi
9) ..................... gibi metal telleri olan Mandolin, Banjo, Balalayka ve Buzuki

gibi Pena aracılığıyla ses üreten ve farklı kültürlere ait çalgılar da vardır.
a) Bağlama b) Klasik Gitar c) Arp d) Akustik Gitar
10) Aşağıdakilerden hangisi Tuşlu Çalgılar’dan biri değildir?
a) Piyano b) Tanbura c) Akordeon d) Org

Cevaplar
1) a
2) d
3) b
4) a
5) c
6) d
7) b
8) a
9) d
10) b
10. HAFTA: ÜFLEMELİ ÇALGILAR VE VURMALI ÇALGILAR
Nefesli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar tanımlanacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru Nefesli Çalgılar’ın neler olduğudur? Bu soruyu
İkinci soru Vurmalı Çalgılar’ın neler olduğudur?
Üçüncü soru Nefesli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar’a dair kavramların neler olduğudur?
Bunların cevaplarını da bu bölümde arayınız.
Son soru ise tüm çalgıların sonunda çocuklara özgü çalgıların olup olmadığıdır?
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız Nefesli Çalgılar, Vurmalı Çalgılar

ve çocuklara özgü çalgılara dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Nefesli Çalgılar Konuyu öğrenirken birden

fazla Nefesli Çalgı olduğunu
irdelemek.
algılamak.
Vurmalı Çalgılar Konuyu öğrenirken birden

fazla Vurmalı Çalgı
irdelemek.

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Nefesli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin seslendirilmesine dair çalgı sınıflamalarından
diğer ikisi olan Nefesli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar ile çcouklara özgü çalgıların özelliklerinin
neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde
10.1. Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar
Öncelikle “üflemeli” ya da “nefesli” olarak iki kavramla anılan çalgılar, dudaklar

arasına konulup içine hava üflenilerek ses üretilen çalgılardır. Bunlar da kendi arasında Tahta
Üflemeli Çalgılar ve Bakır Üflemeli Çalgılar olarak ikiye ayrılır. Nefesli/Üflemeli Çalgılar’dan
sonra Vurmalı Çalgılar ayrıca sunularak örneklendirilmiştir.
10.1.1. Tahta Üflemeli Çalgılar
Bu çalgılardaki “tahta” ifadesi üretim malzemesinin “ağaç” olmasıyla ilgilidir.

Bunlardan en bilineni ve Dünya’daki en eski üflemeli çalgı olan Görsel 18’deki Flüt’tür.
Görsel 18. Flüt örneği52.
Görsel 18’deki, ahşaptan yapılmış ve yan tutulup çalındığı için Türkçe Yan Flüt
denilen aslında “Çapraz” (Traverse) denilen Flüt örneğidir. Günümüzde hem ahşap (Barok)
hem de metal alaşımdan (Barok sonrası) yapılmaktadır. Bunun yanı sıra, farklı kültürlerde
sesleri benzer veya farklı olup farklı adlarla anılan çok sayıda çalgı örneği vardır. Bireysel ya
da orkestrada çalınan diğer Tahta Üflemeli Çalgılar ise Obua, Korangle, Klarnet ve Fagot’tur.
52
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=be1jJCH32OU (Flüt).
Görsel 19. Kaval örneği53.
Görsel 19’daki Kaval, Türkiye’de halk müziğinde yaygın olarak kullanılan bir
tür Flüt çeşididir. Bunun yanı sıra Türkiye’de kullanılan diğer Tahta Üflemeli Çalgılar, Ney,
Mey ve Zurna’dır.
10.1.2. Bakır Üflemeli Çalgılar
Bu çalgılardaki “bakır” ifadesi, çalgının yapıldığı malzemenin bakır veya diğer

metal alaşımlardan olmasıyla ilgilidir. Bunlardan en bilineni Görsel 20’deki Trompet’tir.
Görsel 20. Trompet örneği54.
Görsel 20’deki Trompet’in tarih olarak daha eski, basit ve biçim olarak benzeri
Borazan ve Boru da denilen Bugle’dir. Bireysel ya da orkestrada çalınan diğer Bakır Üflemeli
Çalgılar ise Korno, Trombon, Saksafon ve Tuba’dır.
10.1.3. Vurmalı Çalgılar
Bu çalgılar, metal ya da ağaç bir gövdeye çeşitli hayvan derileri ya da plastik bir
yüzeyin gergin bir biçimde yerleştirilmesiyle yapılanlar ve tamamı metal veya ağaç
malzemelerden yapılanlar olarak iki tiptedir. Vurmalı Çalgılar’a genellikle ellerle ya da başka
53
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=UMszA4lGzMg (Kaval).
54
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=1XYvae_BxWk (Trompet).
araçlarla vurularak ses üretiletilir. Ancak Marakas gibi bazıları da sallanarak üstündeki
malzemeleriyle ses üretirler. Bunların uluslararası olanları dışında, her toplumda farklı adlar
alıp benzerleri olabilmektedir.
Görsel 21a. Davul örneği55.
Görsel 21a’daki Davul, senfoni orkestralarında ve popüler müzik gruplarında yer

alan Bas Davul örneğidir, bir Tokmak’ın plastik yüzeye vurulmasıyla ses üretilir. Bunun
dışındaki deri veya plastik yüzeyi olan Trampet, Timpani, Tef vardır. Sayılan çalgılardan
Timpani’ler, notayla ifade edilebilen düzenli titreşimdeki sesleri çıkarabilirken, diğerleri ise
bunun dışındadır.
55
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=E3ZSLMKcdzQ (Davul).
Görsel 21b. Asma Davul örneği56.
Görsel 21b’deki Asma Davul örneği ise Tokmak ve Titrek’in deri yüzeye
vurulmasıyla ses üretilen ve Türkiye’de halk müziğinde kullanılan bir çalgıdır. Türkiye’deki
diğer deri yüzeyli Vurmalı Çalgılar, Darbuka, Tef, Kudüm ve nadiren Bongo’dur.
Görsel 22. Zil örneği57.
Görsel 22’deki Zil, senfoni orkestralarında ve popüler müzik gruplarında

kullanılmaktadır ve metal Vurmalı Çalgılar’a bir örnektir. Bunun parmaklara takılarak çalınan
bir başka çeşidi daha vardır.
56
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=3lEVpkx5VhA (Asma Davul).
57
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=JrQDMmAN3_o (Ziller).
Metal ya da ağaç malzemeden yapılıp yine tokmaklar vurularak notayla
tanımlanabilen düzenli titreşimli ses üretilebilen Vibrafon, Ksilofon ve Marimba gibi birbirine
benzer çalgılar vardır:
Görsel 23. Ksilofon vb. örneği58.
Yukarıdaki çalgıların çocuk eğitimiyle ilişkisinde, özellikle Vurmalı Çalgılar ve

sonra Nefesli Çalgılar’dan bazıları okul öncesi dönemi ve okul dönemi çocuklarının müzikle
olan ilişkisinde, doğrudan kendilerinin müzik yapması için kullanılmaktadır. Çocuklar için
yaygın olarak kullanılan bu çalgılar, Orff Çalgıları adıyla da bilinmektedir.
1920’li yıllarda Alman besteci Carl Orff ve Alman eğitimci Gunild Keetman’ın
müzik, drama, hareket ve konuşmayı birleştirilmesiyle geliştirdiği Orff-Schulwerk veya Orff
Yaklaşımı’nda öğrencilere önce yetenek seviyelerini göre çalgılar öğretilerek onların müziği
katılımlı olarak deneyimlemesini amaçlamıştır. Orff Yaklaşımı’na göre öğrenciler tek başlarına
ve gruplar halinde şarkı söyler, çalgı çalar ve dans ederler (Andrews, 2011). Bu yüzden,
özellikle okul öncesi dönemindeki çocuklara aşağıdaki minyatür çalgılar veya benzer başka
araçlarla (kaşık gibi) ritmik uygulamalar yaptırılır. Böylece, çocuklar sadece şarkı söylemek ya
da müziği dinlemekle kalmayıp müziği uygularlar. Onlar müziğin iki temel unsuru ezgi ve ritmi
uygulamakla müziği seslendirmiş olurlar.
Orff Çalgıları’nın en ön plandaki örneği, vurularak bir ezgi de çalınabilen

Ksilofon vb. çalgılardır. Bunun yanında, minyatür Davul, Tef, Trampet, Bongo, Tumba,
Marakas, Üçgen, Tahta Bloklar ve Zil çeşitleri gibi sadece ritim vuruşu uygulanabilen çalgılar
vardır.
58
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=nd9xha3vk58 (Ksilofon).
Görsel 24. Orff Çalgıları örneği59.
Görsel 24’te Orff Çalgıları’nın sayılan bazı örnekleri yer almıştır, bunlar 15-25
parça arasında değişen bir set halinde de satılmaktadır.
Okul öncesi döneme yönelik Orff Çalgıları ilkokul dönemi çocuklarında da

kullanılabilir, bunlara ek olarak hava yoluyla ses üreten çalgılardan Blok Flüt, Mızıka (Ağız
Armonikası), Melodika ve biraz daha yetenekli çocuklar için Bandoneon uygundur.
Ortaokul ve Lise dönemlerinde özel olarak bire bir Piyano, Gitar, Mandolin ve
Ukulele eğitimi almış çocuklarla daha ileri düzeyde müzik yapılabilir.
Profesyonel çalgı eğitimi her zaman bireyseldir, ancak amatörce olan ve yaklaşık
yeteneğe sahip 5 civarı öğrenciyle toplu çalgı eğitimi de yapılabilir.
Doğrudan yeterli müzik ve çalgı eğitimi almamış olan çocuk eğitimi

öğretmenleri de gitgide müzikle ilişkilerini geliştirip en azından Orff çalgılarını çalabilmeye
çalışabilirler.
59
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=8phLjSXnD-8 (Orff Çalgıları).
Uygulama Soruları
1. Üflemeli Çalgılar nedir?
2. Üflemeli Çalgılar’ın kendi arasındaki ayrımları nelerdir?
3. Vurmalı Çalgılar nedir?
4. Vurmalı Çalgılar’ın kendi arasındaki farkları nelerdir?
5. Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar’a dair kavramlar nelerdir?
6. Orff Çalgıları nelerdir?

Bu bölümde, öncelikle müziğin çalgılarla seslendirilmesine dair araçlardan

Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar’ın neler olduğunu öğrendik.
Farklı uluslarda farklı Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar olduğunu öğrendik.
Üflemeli Çalgılar ve Vurmalı Çalgılar’ın kendi arasında farklı sınıflamaları ve

çalma teknikleri olduğunu öğrendik.
Çocuklara özgü de Orff Çalgıları olduğunu öğrendik.

Bölüm Soruları
1) Üflemeli ya da .................... olarak anılan çalgılar, içine hava üflenilerek ses üretilen
çalgılardır.
a) yaylı b) mızraplı c) körüklü d) nefesli
2) Türkiye’ye özgü diğer Tahta Üflemeli Çalgılar, .................., Ney, Mey ve

Zurna’dır.
a) Kaval b) Saksafon c) Trompet d) Bugle
3) “Bu çalgılardaki ‘tahta’ ifadesi üretim malzemesinin ................ olmasıyla ilgilidir.”
a) bakır b) ağaç c) plastik d) metal
4) Bakır Üflemeli Çalgılar, Bugle, Trompet, Korno, .............., Saksafon ve Tuba’dır.
a) Trombon b) Flüt c) Kemane d) Sarangi
5) “..................’a genellikle ellerle ya da başka araçlarla vurularak ses üretiletilir.”
a) Yaylı Çalgılar b) Tuşlu Çalgılar c) Vurmalı Çalgılar d) Telli Çalgılar
6) Aşağıdakilerden hangisi tokmak vurularak çalınan ve düzenli titreşimli ses

üretilebilen çalgılardan değildir?
a) Vibrafon b) Ksilofon c) Marimba d) Asma Davul
7) Aşağıdakilerden hangisi Tahta Üflemeli Çalgılar’dan biri değildir?
a) Flüt b) Trompet c) Obua d) Mey
8) Aşağıdakilerden hangisi deri veya plastik yüzeyi olan Vurmalı Çalgılar’dan biri
değildir?
a) Zil b) Trampet c) Timpani d) Davul
9) Aşağıdakilerden hangisi Orff Çalgıları’ndan biri değildir?
a) Ksilofon b) Marakas c) Tumba d) Kontrbas
10) Aşağıdakilerden hangisi Tokmak ve Titrek kullanılarak çalınır?
a) Darbuka b) Asma Davul c) Kudüm d) Tef

Cevaplar
1) d
2) a
3) b
4) a
5) c
6) d
7) b
8) a
9) d
10) b
11. HAFTA: İNSAN SESİ MÜZİĞİ VE İNSAN SESLERİ
İnsan Sesi Müziği ve İnsan Sesleri değerlendirilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru, çalgılardan sonra müziğin seslendirilme

araçlarından diğeri olan ‘insan sesi’yle yapılan müziğin ne olduğudur? Bu soruyu kendinize
İkinci soru İnsan Sesi Müziği’nin ne demek olduğudur?
Üçüncü soru İnsan Sesi Müziği’ndeki İnsan Sesleri’nin özelliklerinin ve kavramların neler
olduğudur? Bunların cevaplarını da bu bölümde arayınız.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız İnsan Sesi Müziği ve İnsan Sesleri
sınıflandırmasına dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
İnsan sesi müziği Konuyu öğrenirken birden

fazla insan sesi müziği
irdelemek.
İnsan sesleri Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

fazla insan sesi olduğunu ve anlayarak okumak, tekrar
her birinin farklı özellikleri etmek, ilişkilendirmek ve

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
İnsan Sesi Müziği ve İnsan Sesleri

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin seslendirilmesine dair İnsan Sesi Müziği ve
İnsan Sesleri’nin özelliklerinin neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız
amaçlanmıştır. Bu bölümde öğreneceğiniz bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak
ve anlayacaksınız.
11.1. İnsan Sesi Müziği ve İnsan Sesleri
Çalgılardan sonra diğer seslendirme araçları insan sesleridir ve bu da “insan sesi bilimi”
anlamındaki “Vokoloji” çerçevesinde değerlendirilir. Çalgılardan önce en eski müzik aleti,
insan sesi olarak bilinir ve bundan dolayı, çalgı müziğinden önce insan sesi müziği vardır. İnsan
sesinin biyolojik olması, insanlar tarafından üretilen çalgılara göre doğaldır.
“Bütün kültürlerde bir tür şarkı vardır. Eski zamanlarda ilkel seslendirmeler
muhtemelen iç çekimler, çığlıklar, homurdanmalar ve ulumalardan oluşuyordu, ancak bu vokal
sözler bile icracının sanatına atfedilen bazı varyasyonları içerebilir. İnsan sesi bu nedenle hem
tarihi hem de kültürel açıdan tartışılması gereken en önemli müzik aletlerinden biridir” (Titze,
1991: 232).
İnsan sesi müziği, belirli sözlere bağlı ezgiler yaratılmasıyla oluşur. Aynen sadece
çalgılar için yapılan ‘sözsüz’ müzik gibi, insanların seslerine göre solo (tek başına) veya koro
(toplu olarak) söyleyebilecekleri ‘sözlü’ eserler yaratılmaktadır. İnsan sesi müziği, “vokal
müzik” ve “sözlü müzik” olarak da bilinir.
Söz unsuru ise çoğunlukla özel yazılmış şarkı sözleri veya önceden var olan şiirlerden
oluşmakla birlikte, günümüzde insan sesiyle üretilebilecek farklı heceler de söz olarak
kullanılmaktadır. Her türlü insan sesinin bir ezgiyle birleştirilmesi ve/veya armonilenmesiyle
müziklendirilmiş sözler ortaya çıkmaktadır.
İnsan sesi müziğinin en temel formu “şarkı” olarak bilinir. Bu şarkıların farklı dillerde
farklı form yapıları ve adları vardır. İngilizce “Song,” Almanca “Lied,” Fransızca “Chanson,”
İtalyanca “Canzone” veya Opera formunda “Aria” ve “Recitative,” Rusça “Pesnya” farklı şarkı
formlarıdır.
Bu sözlü müzik (şarkı) formları, uygun kapasitede olan ve “şarkıcı” denilen insan sesleri
tarafından seslemdirilir. Çalgılarda başta Keman ailesi örneğinde olduğu gibi, insan sesleri de
kapasiteleri, ince ve kalın olma durumları ve ses renklerine göre sınıflandırılmıştır. Bu
sınıflandırmaya özgü özel olarak şarkılar da bestelenmiştir.
Koloratür Soprano: En ince kadın sesi60.
Soprano: İnce kadın sesi61.
Mezzo-Soprano: Orta kalınlıkta kadın sesi62.
60
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=TcTM-m7q3PE (Koloratür Soprano).
61
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=XuFYO5cxKbo (Soprano)
62
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=M9A7sqLm9Fc (Mezzo-Soprano).
Alto: Kalın kadın sesi63.
Kontralto: En kalın kadın sesi64 (Kalın erkek sesi rengi).
Biyolojik açıdan kadın yukarıdaki kadın seslerinden Alto ve Kontralto en az bulunabilen

seslerdir. Erkek sesleri ise aşağıdaki gibi gruplanır:
Kontrtenor: En ince erkek sesi65 (İnce kadın sesi rengi).
Tenor: İnce erkek sesi66.
Bariton: Orta kalınlıkta erkek sesi67.
Bas: Kalın erkek sesi68.
Bas Profondo/Kontrbas: En kalın erkek sesi69.
Özellikle operalardaki baş roller ve çoksesli korolar bu ses gruplarına göre belirlenip
besteciler her birinin özelliklerine göre besteleme yaparlar. Örneğin bir besteci, bu seslerden
birisi için (Soprano için, Tenor için vb. belirterek) solo eser besteleyebilmektedir. Genellikle
insan sesi için bestelenmiş eserlere bir veya daha fazla çalgı farklı müziksel dokularda eşlik
edebilir.
Çalgı eşliği olan veya olmayan çoksesli koro müziği70 de çoğunlukla Soprano, Alto,
Tenor, Bas insan seslerine göre belirlenmektedir.
İnsan seslerinin kapasitesi ve rengi, ergenlik dönemi bitişine göre net olarak ortaya
çıkabilmektedir. Bu yüzden 18 yaşa kadar çocuk sayılan insanların ses özellikleri, belirli bir
eğitim süreciyle 18 yaş sonrasından itibaren erkek veya kadın sesi gruplarına göre belirlenmeye
başlanır. Dolayısıyla 18 yaşına kadar olan sesler “çocuk sesi” sayılacaktır ve çocukların
seslendireceği şarkıların kapasiteleri de yaş gruplarına göre belirlenmelidir.
İnsan sesleri, aynı tını ve ses kalitesine sahip değildir. Bu nedenle, profesyonel bir
şarkıcı olmak isteyen kişinin sıra dışı özellikleri olan bir sese sahip olması gerekir. İnsan
seslerinin doğal yönden estetik bir ‘ses’ özelliği ve akustik (mikrofonsuz) olarak yansıtılmasını
sağlayacak bir enerji düzeyi olmalıdır. Bu enerji düzeyi, vücudun ve özellikle boğazın yapısına
ve oranlarına bağlıdır. Bu özellikler, bir insan sesinin belirli kalitesini ve gelişme potansiyelini
belirler. Bir kişinin doğal şarkı söyleme sesi, eğer büyük bir odada duyulamayacak kadar
zayıfsa, gerçekte bir şarkıcılık kariyerine uygun değildir (Eken, 2004: 10). Ancak günümüzde
popüler müzik türlerindeki şarkıcıların sesleri yetersiz olsa bile, mikrofon ve diğer elektronik
63
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=BBeXF_lnj_M (Alto).
64
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=s9Em80GzksQ (Kontralto).
65
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=yF4YXv6ZIuE (Kontrtenor).
66
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=ERD4CbBDNI0 (Tenor).
67
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=pqxdnGBaPgo (Bariton).
68
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=Aek0O4VISdQ (Bas).
69
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=3UQIQZl2Uas (Bas Profondo).
70
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=mTeg1d-Rx18 (Çoksesli Koro).
yazılımların desteğiyle hem konserlerde hem de kaydedilmiş halde yeterli gibi
yansıtılabilmektedir.
Uygulamalar
Müziğin farklı insan sesleriyle seslendirilmesine dair kavramların incelenmesi,

kavramlar arasında farkların irdelenmesi, farklı insan seslerinin kendine özgü rengi ve tınısı
olduğunun düşünülmesi, müzik dinlemeleriyle farklı insan seslerinden toplu ve bireysel insan
sesi müziğinin seslendirilmesinin algılanmaya çalışılması.
Uygulama Soruları
1. İnsan sesi müziği nedir?
2. İnsan sesi sınıflamaları nelerdir?
3. İnsan sesi müziği bireysel mi toplulukla mı seslendirilir?
4. Çocuk sesleri insan sesi sınıflamalarına dahil midir?
5. İnsan sesiyle seslendirme yapanlara ne adlar verilir?

Bu bölümde, öncelikle müziğin insan sesleriyle seslendirilmesinin ve insan

sesi müziğinin ne olduğunu öğrendik.
Müziğin seslendirilmesine dair farklı insan sesleri ve onlara dair farklı

özelliklerin ve kavramların olduğunu öğrendik.
İnsan seslerinin kendi arasında farklı sınıflamaları olduğunu öğrendik.
Çocuk seslerinin yetişkin insan sesi grubu dışında ayrı bir sınıflama olduğunu
öğrendik.
Bölüm Soruları
1) İnsan sesleri, “insan sesi bilimi” anlamındaki ............... çerçevesinde değerlendirilir.
a) Vokoloji b) Organoloji c) Fenomenoloji d) Etnoloji
2) “İnsan sesi müziği, belirli ................. bağlı ezgiler yaratılmasıyla oluşur.”
a) çalgılara b) ritimlere c) dizilere d) sözlere
3) “En eski müzik aleti, .................. olarak bilinir.”
a) Flüt b) İnsan sesi c) Çalgı sesi d) Şarkı
4) “İnsan seslerinin kapasitesi ve rengi, ................. dönemi bitişine göre net olarak
ortaya çıkabilmektedir.”
a) ergenlik b) okul öncesi c) lise d) yaşlılık
5) “İnsan sesi müziğinin en temel formu .............. olarak bilinir.”
a) aria b) konçerto c) şarkı d) sonat
6) Aşağıdakilerden hangisi Opera formundaki şarkı formlarından biridir?
a) Chanson b) Lied c) Canzone d) Aria
7) Aşağıdakilerden hangisi en kalın erkek sesidir?
a) Kontrtenor b) Bas Profondo c) Kontralto d) Bariton
8) Aşağıdakilerden hangisi insan sesi müziğine verilen adlardan biridir?
a) Vokal müzik b) Çalgılı müzik c) Sözsüz müzik d) Eşlikli müzik
9) Aşağıdakilerden hangisi bir şarkı formu terimi değildir?
a) Lied b) Chanson c) Aria d) Akustik
10) Aşağıdakilerden hangisi kadın seslerinden biri değildir?
a) Soprano b) Tenor c) Mezzo-Soprano d) Alto

Cevaplar
1) a
2) d
3) b
4) a
5) c
6) d
7) b
8) a
9) d
10) b
12. HAFTA: ÇOCUK MÜZİĞİ VE İŞLEVLERİ
Çocuk Müziği ve İşlevleri tartışılacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru, çocuk müziğinin ne olduğudur. Bu soruyu

kendinize sorup yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
Çocuk müziğinin olumlu işlevlerinin neler olduğu ise ikinci sorudur. Bunun yanıtını
da bu bölümde göreceksiniz.
Çocuk müziğinin işlevlerinin çocuklardaki yansımalarının neler olduğu ise üçüncü

sorudur. Bu da bu bölümü belirleyecek sorulardan biridir.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız çocuk müziğine dair bir


edileceği veya
geliştirileceği
Çocuk müziği Konuyu öğrenirken birden

fazla çocuk müziği olduğunu
irdelemek.
algılamak.
Çocuk müziğinin işlevleri Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri
fazla işlevi olduğunu ve her anlayarak okumak, tekrar

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Çocuk Müziği ve İşlevleri

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin yaratılması ve seslendirilmesine dair çocuk
müziği ve işlevlerinin neler olduğunu temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır.
Bu bölümde öğreneceğiniz bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak ve
anlayacaksınız.
12.1. Çocuk Müziği ve İşlevleri
Çocuk müziği veya çocuklara özgü müzik, “Çocuk Şarkıları,” “Okul Müziği,” “Okul
Şarkıları” ve “Eğitim Müziği” terimleriyle de anılan ve çocuklara özel eğitici sözlerin kullanılıp
özel olarak bestelenen veya halk şarkılarından uyarlanan şarkılardır.
Çocuk müziği geniş bir terimdir ve yetişkinler tarafından çocuklar için yaratılan
müzikleri, çocukların ve yetişkinlerin birlikte yaşadığı müzik uygulamalarını ve çocukların
kendilerinin yaptığı müzikleri içerir (Vestad, 2017).
Çocuk müziği geçmişten günümüze ortaya çıkanlar açısından (Yöre, 2004), aşağıdaki
altı form grubuyla sınıflanabilir:
1. Ninniler
2. Tekerlemeler
3. Halk Şarkıları Uyarlamaları
4. Bestelenmiş Özgün Şarkılar
5. Marşlar
6. Popüler Müzik Şarkıları Uyarlamaları
Ninni, çocuklar kendi başına uyumaya başlayıncaya kadar dinletilen her toplumun
kendine özgü ve en eski çocuk müziği formudur. Tekerlemeler, Halk Şarkıları Uyarlamaları,
Bestelenmiş Özgün Şarkılar, Marşlar ve Popüler Müzik Şarkıları Uyarlamaları ise okul öncesi
dönem ve okul dönemi çocuklarına göre söz, ezgi ve ritim özelliklerine değişkenlik gösterir.
Yetişkinlerce çocuklara özgü ve sözlü olarak hazırlanan veya çocuğun kendi yarattığı
şarkıların yanı sıra, özellikle Avrupa Sanat Müziği bestecilerinin çoksesli dokudaki sözsüz
müzikleri (çalgı müziği) de çocukların zihinsel gelişimi ve terapi olarak kullanılmaktadır.
Çoksesli dokulu müzik dinletilmesindeki hedeflerden biri de çok boyutlu müziksel yapıyı
algılayabilmedir. Çünkü diğer türlü çocuk şarkıları teksesli dokuda seslendirilmektedir.
Müziğin çocuklarda olumlu işlevlerine ilişkin ise farklı bilim dallarında çok sayıda
araştırma ve yayın mevcuttur (bkz. Črnčec, Wilson, & Prior, 2006; Hourigan & Hourigan, 2009;
Hopyan et al., 2012; Campbell, 2018).
Müziğin çocuklardaki yararlı işlevleri çok sayıdadır ve araştırmalara göre ortaya

çıkarılmış olanlar genel olarak şöyledir:
Çok sayıda teori ve deney, müziğin çocukların büyümesi üzerinde olumlu etkisi
olduğunu göstermiştir. Müzik eğitimi alan çocuklar, müzik eğitimi almayan akranlarına
kıyasla, okul yaşamlarında genellikle üstün yaratıcılık ve hayal gücü sergilerler. Müziği
öğrenmek, sadece çocukların kişiliklerinin gelişmesine katkıda bulunan zekasını ve ahlakını
geliştirmekle kalmayıp aynı zamanda estetik yeteneklerini de geliştirir. Çocuklar için müzik
geliştirmek çok yönlü eğitimi teşvik etmek için önemli bir gelişmedir. Müzik eğitimi, kaliteli
eğitimin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu bir tür estetik eğitimidir [ve müzik eğitimi], müzik
sanatının eşsiz bir şeklidir. [Bu] sadece müzik bilgisi ve becerisi eğitiminin bir türü değil, aynı
zamanda müzik sanatının özel kurallarına uygun olarak eğitim faaliyetlerini yürütmektir
(Zhou, 2015: 200).
Doğrudan müzik eğitimi veya müzikle olan ilişkinin çocukların akademik başarısına
etkisi tek yararlı işlev değildir. Müziğin entelektüel, sosyal-duygusal, motor, dil ve genel
okuryazarlık dahil olmak üzere, okula hazır olma konusunda tüm çocuk gelişimi ve becerilerini
olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Ayrıca müzik, insan bedeni ve zihninin birlikte
çalışmasına yardımcı olur. Erken gelişim sırasında çocukların müzikle ilişkisi, onların
kelimelerin seslerini ve anlamlarını öğrenmelerine yardımcı olur. Müzikle dans etmek
çocukların kendilerini ifade etmelerine olanak sağlarken, motor becerilerini geliştirmelerini de
sağlar. Çocuklar ve yetişkinler için müzik, hafıza becerilerini güçlendirmeye de yardımcı olur.
Sayılan bu işlevlerin yanı sıra müziğin çocuklarda ve yetişkinlerde terapi etkisi, çok
sayıda araştırma ve uygulamada ortaya çıkmıştır. Bu açıdan sağlıklı çocuklar kadar otizmli veya
mağduriyet vd. durumları olan çocukların müzikle ilişkisinin olumlu işlevleri olduğu
görülmektedir (bkz. Nelson, Anderson, & Gonzales, 1984; Strehlow, 2009).
UNESCO (2016), erken çocukluk gelişiminin değerlendirilebileceği dört ana profil alanını
vurgulamıştır. Bunlar yürütücü işlev, sosyal ve duygusal gelişim, motor gelişim ve erken
okuryazarlık ve aritmetiktir. Ek olarak, erken müzik deneyimlerinin bilişsel, duygusal,
fiziksel ve sosyal alanları kapsayan çok çeşitli gelişimsel özellikler üzerinde faydalı bir etkiye
sahip olabileceği bildirilmiştir. Bu tür çalışmalardaki temel özellikler, yararlı müzik yapımının
sürekli, aktif (şarkı söyleme ve çalgı çalma) ile karakterize edilmesi, gruplar halinde veya
bireysel olarak üstlenilen üretken fırsatlar (besteleme ve doğaçlama) içermesi ve çocuklar için
‘eğlenceli’ olumlu bir deneyim olmasıdır (Barret et al., 2019).
Özellikle okul dönemi çocukları için müzik eğlenceli ve sosyal olmakla birlikte, ders
dışı faaliyetler olarak çocuğun yeteneklerini, ilgi alanlarını ve tutkularını geliştirmede
önemlidir. Özellikle bir müzik aleti çalmayı öğrenmek zenginleştirici bir etkinliktir. Müzik
eğitimi ile akademik başarı arasında uzun zamandır bir ilişki vardır, ancak aşağıdaki gibi başka
faydaları da vardır (Lamont, 1998, 2002, 2016):
1. Müzik beynin gelişmesine yardımcı olur.
2. Müzik onlara odaklanmayı öğretir ve stresi azaltır.
3. Müzik, matematiği anlamaya yardımcı olur.
4. Müzik bir tür kendini ifade etme biçimidir.
5. Müzik sosyal becerileri geliştirebilir.
6. Müzik özgüveni artırabilir.

Ayrıca, son araştırmalar aile ortamlarında bireysel ve paylaşılan müzik yapımının olumlu
ebeveynlik uygulamalarına ve küçük çocuklarda erken kimlik gelişimine katkıda bulunduğunu
göstermektedir. Genel olarak araştırmalar, müziğin küçük çocukların öğrenme ve gelişiminde
genellikle önemli bir bileşen olduğunu ve erken çocukluk eğitimcilerinin öğrenme ve bakım
uygulamalarında hayati bir araç olabileceğini göstermektedir. Toplu olarak bu çalışmalar,
müziğin ses ve dil, sözel bellek, uzamsal akıl yürütme, farklı işitsel algıların potansiyel ve
gerçek etkilerine, öz düzenleme, sosyal beceriler ve genel yönleriyle okulla ilgili kazanımlara
dair bir kanıt tabanı inşa etmektedir (Barret et al., 2019).
Araştırmalara göre belirlenmiş müziğin çocuklardaki yararlı işlevleri, her bir çocuğun
özellikleri, aile ve çevre faktörlerine göre farklı yansıyabilir.
Müziğe dair olumlu işlevlerin yanı sıra, aile içerisinde ebeveynlerin çocuğu gözetmeden
dinlediği, sözleri ve müziksel özellikleriyle çocuklara uygun olmayan şarkılar da çocukları
olumsuz yönde etkileyebilir. Bu yüzden, bebeklik dönemi, okul öncesi ve okul dönemi
çocuklara uygun müziklerle ancak olumlu işlevler sağlanabilir.
Uygulamalar
Çocuk müziğine dair tanımlamalarda geçen diğer kavramların anlamlarının

kaynaklardan incelenmesi, çocuk müziğine dair formların farklı eserlerle dinleme yoluyla
algılanması, müziğin çocuklar üzerindeki olumlu işlevlerinin gözlemlenmesi, çocuklara
olumsuz işlevi olabilecek müzik eserleri üzerine düşünülmesi.
Uygulama Soruları
1. Çocuk müziği nedir?
2. Çocuk şarkısı formları nelerdir?
3. Müziğin çocuklarda olumlu işlevleri nelerdir?
4. Müziğin çocuklarda olumsuz işlevleri nasıl önlenebilir?
5. Çocuklarla uygulanacak şarkıların özellikleri nelerdir?

Bu bölümde çocuk müziğinin ve şarkı formlarının ne olduğunu öğrendik.
Çocuk müziğinin olumlu işlevlerinin neler olduğunu ve müziğin çocuklara nasıl

yansıdığını çeşitli araştırmaların sonuçlarından öğrendik.
Çocuk müziğinin, özellikle profesyonel müzik eğitimi almamış eğitmenler tarafından

nasıl ve hangi yöntemlerle uygulanacağına dair bilgiler ve yönlendirmeler öğrendik.
Toplamda çocuk müziği ve müziğin çocuklarla ilişkisi ve uygulanmasına dair bilgiler

edindik.
Bölüm Soruları
1) Aşağıdakilerden hangisi çocuk müziğine dair terimlerden biri değildir?
a) Çocuk Şarkıları b) Okul Müziği c) Popüler Müzik d) Okul Şarkıları
2) Aşağıdakilerden hangisi çocuk müziği formlarından biridir?
a) Süit b) Tekerleme c) Sonat d) Yürük Semai
3) “Erken gelişim sırasında çocukların müzikle ilişkisi, onların kelimelerin .............. ve

anlamlarını öğrenmelerine yardımcı olur.”
a) seslerini b) görüntülerini c) biçimlerini d) harflerini
4) “Müzik, .................. anlamaya yardımcı olur.”
a) çevreyi b) vücudu c) matematiği d) sevgiyi
5) “Müziğin çocuklarda ve yetişkinlerde ................ etkisi, çok sayıda araştırma ve

uygulamada ortaya çıkmıştır.”
a) hareket b) terapi c) sevinç d) dans
6) Erken müzik deneyimleri ..............., duygusal, fiziksel ve sosyal alanları kapsayan

faydalı bir etkiye sahiptir.
a) akılsal b) bilinçsel c) kişisel d) bilişsel
7) “Yetişkinlerce çocuklara özgü ve sözlü olarak hazırlanan veya çocuğun kendi

yarattığı ................”
a) hareketler b) beceriler c) şarkılar d) oyunlar
8) “Sözleri ve müziksel özellikleriyle çocuklara uygun olmayan şarkılar, çocukları hangi

yönde etkileyebilir?
a) olumsuz b) olumlu c) terapik d) aritmetik
9) Aşağıdakilerden hangisi “bir tür estetik eğitimidir?”
a) temel eğitim b) zorunlu eğitim c) müzik eğitimi d) sosyal eğitim
10) Çocuklara çoksesli dokulu müzik dinletilmesindeki hedeflerden biri aşağıdakilerden

hangi müziksel yapıyı algılatmaktır?
a) çok boyutlu b) keyifli c) tek boyutlu d) sınırlı

Cevaplar
1) c
2) b
3) a
4) c
5) b
6) d
7) c
8) a
9) c
10) a
13. HAFTA: MÜZİĞİN ÇOCUKLARDAKİ YANSIMALARI
Müziğin Çocuklardaki Yansımaları değerlendirilecektir.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru, müziğin çocuklara nasıl yansıdığıdır? Bu

soruyu kendinize sorup yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
Müziğin çocuklara yansımalarıyla, müziğin işlevleri arasındaki ilişki olup olmadığı

ise ikinci sorudur. Bunun yanıtını da bu bölümde arayınız.
Müziğin çocuklardaki yansımalarının çocukluk dönemlerine göre değişken olup

olmadığı da bu bölümü belirleyecek sorulardan biridir.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız çocuk müziğine ve müziğin

çocuklara yansımalarına dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin çocuklardaki Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

yansımaları fazla yansıma olduğunu ve anlayarak okumak, tekrar
Müziğin çocuklardaki Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

işlevleri ve yansımaları fazla işlev ve yansıma anlayarak okumak, tekrar
ilişkisi olduğunu ve bunların ilişkisi etmek, ilişkilendirmek ve

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Çocuklardaki Yansımaları

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin çocuklarda yansımalarının neler olduğunu
temel kavramlarla öğrenerek başlamanız amaçlanmıştır. Bu bölümde öğreneceğiniz bilgilerle
konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak ve anlayacaksınız.
13.1. Müziğin Çocuklardaki Yansımaları
Müzik, toplumlardaki yetişkinlerin ve çocukların yaşamında giderek daha önemli bir rol
oynamaktadır. Çocukların çoğu, resmî olan veya olmayan ortamlarda müziği doğrudan
seslendirmese de bulundukları yerlerde düzenli olarak müzik dinlemektedir. Kayıtlı müzik
dinlemek, çocukların başlıca eğlence etkinliklerinden biridir (Boal-Palheiros & Hargreaves,
2001).
Yapılan çok sayıda araştırmaya göre müziğin çocuklardaki yansımalarına dair birçok
sonuç ortaya çıkmıştır (bkz. Davies, 1986; Sinclair, 1998; Kanellopoulos, 2007; Young &
Gillen, 2007; Bannan, 2014; Bhebbe & Maphosa, 2018) ve bunlar aşağıda sunulmuştur:
Her yaştan çocuğun kendini müzikle ifade edebilmesi, her zaman gözlemlenebilen bir
durumdur. Bebeklerin bile müziğe tepki olarak ellerini sallamaları, zıplamaları veya hareket
etmeleri ve Ninni yoluyla uyumaları, çocukların müzikle olan ilişkilerinin en erken örnekleridir.
Ayrıca okul öncesi dönemdeki pek çok çocuk şarkı yapabilir ve oyun oynarken öz-bilinç
olmadan kendilerine şarkı söyleyebilir. Okul dönemi çocuklar da grup halinde birlikte şarkı
söyleyebilmekte ve bir müzik aleti çalmayı öğrenebilmektedirler. Ortaöğretimdeki büyük
çocuklar ise en sevdikleri şarkılarda, şarkıcıların ve müzik gruplarının müziğinde dans ederler
ve arkadaşlıklar oluşturmak ve duyguları paylaşmak için müziği kullanırlar.
Bebekler bir şarkının ezgisini kelimeleri anlamadan çok önce tanırlar. Sessiz, arka plan
müziği bebekler için, özellikle uyku zamanında yatıştırıcı olabilir. Ancak, yüksek sesli arka
plan müziği, odanın gürültü seviyesini yükselterek bir bebeği aşırı uyarabilir.
Yeni yürümeye başlayan çocuklar ise dans etmeyi ve müzik dinlemeyi sever. Yürümeye
başlayan çocuk müziklerinin temel özelliği, dili ve ezberlemeyi teşvik eden tekrarlamadır.
Tekerlemeli şarkılar küçük çocukları güldürür. Tanıdık bir şarkıda doğru kelimenin yerine
farklı bir kelime eklendiğinde çocukta farkındalık oluşabilir (Friedman, 2010; Bright Horizons,
2020).
Okul öncesi dönemindeki çocuklar, sadece şarkı söylemek için şarkı söylemeyi severler.
Yetenekleri konusunda kendileri bilinçli olmasalar da çoğunluğu seslerinin çıkmasına
isteklilerdir. Onlar çoğunlukla kelimeleri ve melodileri tekrarlayan şarkıları severler, belirli bir
ritim aracıyla (Orff Çalgıları vb.) ritimleri vururlar. Okul öncesi çocuklar, oyuncaklar,
hayvanlar, oyun etkinlikleri ve insanlar gibi tanıdık şeyler hakkındaki tekerlemeler ve
şarkılardan hoşlanırlar (Friedman, 2010; Bright Horizons, 2020).
Çoğu okul dönemindeki çocuklar ise sayma, heceleme veya bir dizi olayı hatırlamayı
içeren şarkıları seslendirmekle ilgilenir. Artık bilinçli olduklarından, okul dönemindeki
çocuklar farklı müzik türlerinden hoşlandıklarını veya sevmediklerini ifade etmeye başlarlar.
Çocuklar için yapılan müzik dersleri gibi doğrudan müzik eğitimine de ilgi gösterebilirler
(Friedman, 2010; Bright Horizons, 2020).
Lise dönemi çocuklar, artık daha bilinçli olabildiklerinden, arkadaşlıklar kurmak,
kendilerini ebeveynlerden ve küçük çocuklardan ayırmak için müzik deneyimlerini
kullanabilirler. Genellikle bir grup arkadaşla okuldan sonra bir arada olup müzik dinlemek
onların temel müziksel etkinliklerindendir. Bu dönemdeki çocuklar genellikle müzik ve çalgı
dersleri almak veya bir müzik grubunda olmaya büyük ilgi duyarlar (Friedman, 2010; Bright
Horizons, 2020).
Genel olarak eğlenceli müziksel etkinliklerle çocukları ve çocuklara ‘uygun müziği’ bir
araya getirmenin dezavantajı yoktur. Doğduğumuz andan itibaren müziğin avantajlarından
yararlanabiliriz. Rahatlatıcı sesleri ve ritmik hareketleri dinlemenin mutluluğundan, yeni dil ve
sosyal beceriler kazanmaya kadar, uygun müzikler çocukların ve onlara bakan insanların
hayatlarını canlandırabilir ve zenginleştirebilir (bkz. Boal-Palheiros & Hargreaves, 2001,
Friedman, 2010).
Uygulamalar
Müziğin çocuklara yansımalarının kaynaklardan incelenmesi, çocukların müziğe

verdikleri tepkilerin gözlemlenmesi, müziğin çocuklar üzerindeki yansımalarının işlevlerinin
irdelenmesi.
Uygulama Soruları
1. Müziğin çocuklara yansımaları nelerdir?
2. Çocuk şarkısı formlarının farklı yansımaları var mıdır?
3. Müziğin çocuklara yansımalarının işlevleri nelerdir?
4. Müziğin çocuklara yansımalarının çocukluk dönemlerinde farklı mıdır?
5. Müziğin avantajları nelerdir?

Bu bölümde müziğin çocuklara nasıl yansıdığını ve yansımaların neler olduğunu

çeşitli araştırmaların sonuçlarından öğrendik.
Müziğin farklı çocukluk dönemlerinde farklı yansımaları olduğunu öğrendik.
Müziğin çocuklar için avantajları olduğunu öğrendik.

Bölüm Soruları
1) “Kayıtlı müzik dinlemek, çocukların başlıca ............ etkinliklerinden biridir.”
a) ezberleme b) hareket c) eğlence d) öğrenme
2) Okul öncesi dönemdeki pek çok çocuk ............. yapabilir ve söyleyebilir.
a) dinleme b) şarkı c) ezber d) okuma
3) “Bebekler bir şarkının ............... kelimeleri anlamadan çok önce tanırlar.”
a) ezgisini b) dokusunu c) formunu d) çalgılarını
4) “................ yoluyla uyumaları, çocukların müzikle olan ilişkilerinin en erken

örnekleridir.”
a) Rock müzik b) Çello c) Ninni d) Konçerto
5) “Yürümeye başlayan çocuklara dair müziklerin temel özelliği, dili ve ezberlemeyi

teşvik eden ...............”
a) kelimedir b) tekrarlamadır c) harekettir d) danstır
6) Hangi dönemdeki çocuklar genellikle müzik ve çalgı dersleri almak veya bir müzik
grubunda olmaya büyük ilgi duyarlar?
a) Okul öncesi b) Bebeklik c) İlkokul d) Lise
7) Aşağıdakilerden hangisi okul dönemindeki çocukların ilgilendiği şarkıların

içeriğinde yoktur?
a) hatırlama b) koşma c) sayma d) heceleme
8) Ne tür şarkılar okul öncesi çocukları güldürür?
a) Tekerlemeli b) Karmaşık c) Basit d) Tanıdık
9) Bir grup arkadaşla okuldan sonra bir arada olup müzik dinlemek hangi dönem
çocukların temel müziksel etkinliklerindendir?
a) Okul öncesi b) Bebeklik c) Lise d) İlkokul
10) Uygun müzikler çocukların ve onlara bakan insanların hayatlarını ne yapar?
a) canlandırabilir b) zorlaştırabilir c) karıştırabilir d) sınırlayabilir

Cevaplar
1) c
2) b
3) a
4) c
5) b
6) d
7) c
8) a
9) c
10) a
14. HAFTA: MÜZİĞİN ÇOCUKLARDA UYGULANMASI
Müziğin Çocuklarda Uygulanması tartışılacaktır.

Bu bölümde cevabı aranacak ilk soru, müziğin çocuklarda nasıl uygulanacağıdır? Bu

soruyu kendinize sorup yanıtını aşağıdaki bölümde arayınız.
Müziğe dair unsurların çocuklara ve çocuklar tarafından uygulanmasının farklı

dereceleri var mıdır? Bunun yanıtını da bu bölümde arayınız.
Müziğin çocuklarda ve çocuklarla uygulanmasına dair farklı yöntemlerin olup

olmadığı da bu bölümü belirleyecek sorulardan biridir.
Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız çocuk müziğine ve müziğin

çocuklara uygulanmasına dair bir değerlendirme ortaya çıkabilecektir.

edileceği veya
geliştirileceği
Müziğin çocuklara Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

uygulanması fazla uygulama olduğunu ve anlayarak okumak, tekrar
Müziğin çocuklarla Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

uygulanma yöntemleri fazla yöntemin olduğunu ve anlayarak okumak, tekrar

irdelemek.
Anahtar Kavramlar
Müziğin Çocuklarda Uygulanması

Giriş

anlaşılması kolay değildir. Bu bölümde müziğin çocuklarda yve çocuklarla uygulanmasının
neler olduğunu ve hangi yöntemlerle uygulandığını temel kavramlarla öğrenerek başlamanız
amaçlanmıştır. Bu bölümde öğreneceğiniz bilgilerle konuyu özümseyip daha kolay kavrayacak
ve anlayacaksınız.
14.1. Müziğin Çocuklarda Uygulanması
Müziğin çocukluk dönemlerine göre uygun olarak uygulanması sonucunda yararlı

işlevleri olabilmektedir. Bu yüzden çocuklarla müziksel etkinlik yapacak olanların ve
eğitimcilerin de bilinçli bir şekilde çocuklara yönelik müzikleri seçebilmeleri gerekir.
Bu açıdan öncelikle bebeklere basit ve kısa şarkılar söylemek ve dinletmek gerekir.

Ninni ve tekerleme türü kısa şarkı formları ve özellikle Piyano, Arp ve Ksilofon sesiyle
hazırlanmış sözsüz ezgiler71, onlar için uygundur. Aileler veya çocukluk dönemi eğitimi almış
bakıcılar, banyo yapmak, giyinmek veya yemek yemek için bir veya iki satırlık sözlerle ezgi
oluşturmayı deneyebilir.
Belirli bir amaca yönelik ezgi oluşturma durumu, okul öncesi dönemi eğitmenleri için
de geçerlidir. Burada ezgiler aracılığıyla çocuklara bir şeyler öğretmek veya yapmaları gerekli
şeyleri eğlenceli hale getirmek için müziğin kullanımı söz konusudur. Çocukluk dönemi
eğitmenleri, daha fazla müziksel öğrenme etkinliği bulabileceklerdir.
Genel eğitim gibi müzik eğitimi de ‘basitten karmaşığa’ ilkesiyle yapılır. Buna göre
müziğin ezgi ve ritim unsuru göz önüne alındığında, 2 zamanlı (2/4) ve 4 zamanlı (4/4) kısa ve
içinde söz ve ezgi tekrarı olan şarkılar, okul öncesi dönemi çocukları için uygundur. 3 zamanlı
(3/4) şarkılar biraz daha ileri dönemde olabilir. Okul öncesi dönemi çocuklarında müzik, sadece
çocukların şarkı söylemesinin ötesinde, hareketli olmalarından dolayı, dans ve drama (temalı
oyun) ile birlikte uygun olacaktır.
Çocuklar şarkı söylerken alkışlamaları, ayaklarıyla tempoya eşlik etmeleri ve Orff

Çalgıları ve uygun nesnelerle ritim uygulamaları müziğe doğrudan katılımı sağlamak açısından
önemli ve zaten gereklidir.
Okul öncesi dönemdeki çocuklarda ise 2, 3 ve 4 zamanlı şarkıların ötesine geçilerek 6

zamanlı (6/8) şarkılar da devreye girebilir. Aksatımlı yapısı (1, 2 + 1, 2, 3) olan 5 zamanlı (5/8)
şarkılar ise çocukların müziksel deneyimi arttıkça uygulanabilir. Az sayıdaki 7 (7/8), 8 (8/8), 9
(9/8) ve 12 (12/8) zamanlı şarkılar da ise ses süreleri arttıkça ezgi uzunluğu da arttığı için,
çocukların yaş ve müziksel deneyimlerinin de aynı biçimde artmış olmasına dikkat edilmelidir.
Özellikle Türkiye’de Aksak adıyla anılan 9 zamanlı (9/8) ritmik kalıbın aksatımlı özelliği, daha
çok müziksel deneyim gerektirir.
Yukarıdaki 2. Bölüm’de “Müziğin Unsurları”na dair notasyonlu şarkı örnekleri gibi,

aşağıdaki Örnek 21, aynı ritmik birimle (Sekizlik Nota) Aksak 9/8’lik (1, 2 + 1, 2 + 1, 2 + 1, 2,
3) ve 5/8’lik Zaman İşareti içermektedir. Her ikisi de aksatımlı olan iki Zaman İşareti’nin aynı
anda bir şarkıdaki varlığı, okul döneminde yaşı, müzik algısı ve deneyimi ilerlemiş çocuklara
uygunluğu gösterir.
71
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=gaw_KJHkGCA (Arpla sözsüz müzik).
Örnek 21. 9/8 ve 5/8 Zaman İşareti içeren şarkı72.
Örnek 21’deki şarkının en başında “Çabuk” yazması, aksatımlı ritim kalıplarıyla birlikte
şarkının Tempo’sunun da hızlı olmasını belirtir. Bu açıdan ritim yapıları kadar Tempo da
önemlidir. Notasyonda belirtilen Tempo ifadesi, uygulamada değiştirilebilir, çocuklar şarkılara
hakim oldukça, şarkılar hızlandırılabilir. Örnek 21’in notasyonunda 9/8 ve 5/8 Zaman İşaretleri
vuruş sayılarının sayılmasına göre yazıldığından, açık olarak 9/8 ve 5/8 olarak
görülmemektedir. Onun yerine 9/8=2+2+2+3/8 şeklinde, 5/8=2+3/8 şeklindedir.
↓↑↓↑↓↑↓↑
1 2 3 4 5 6 7 8 9
72
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=0Yhk1HzFvo4 (Örnek 21’deki şarkıyı dinleyip
Zaman İşaretlerini vurarak algılamaya çalışınız).
↓↑↓↑
1 2 3 4 5
Örnek 22b. 5/8’lik vuruş.
Bu teknik bilgiler ve müziksel unsurlar, okul dönemi sınıf ve bireysel müzik eğitiminde
müzik öğretmenleri tarafından çocuklara öğretilebilecektir. Ancak okul öncesi ve okul dönemi
çocuklara müzik öğretmeni dışındaki eğitmenler müziği sadece uygulatmalı, müziğe dair nota
vd. teknik bilgileri öğretmemelidir. Sınıf eğitiminde, çocukların müziği ve unsurlarını
uygulayarak ve dinleyerek öğrenmeleri gerekir. Müzik, dans ve oyun çocuklar için, şarkıların
sözleriyle eğitim dışında, sadece keyifli ve estetik bir etkinlik olmalıdır. Ancak bu kitapta
sunulan bilgiler, çocuklara müziksel uygulamalar yaptırmaya yönelik olarak ilgili eğitimler
tarafından öğrenilmelidir.
Eğitmelerin okul öncesi ve okul dönemine yönelik öğrenecekleri şarkıları, günün

koşullarına uygun bir alt yapıyla çocuklara uygulatması, müziksel algılamayı daha keyifli hale
getirecektir. Bunun için teknolojik imkanlardan yararlanılıp CD kayıtları ile mp3 ve mp4
formatında internet ortamında yayınlanmış çocuk şarkıları kayıtları eğitmenlerin işine
yarayacaktır. Özellikle Karaoke şeklinde çocuk şarkıları için hazırlanmış altyapılar Youtube
başta olmak üzere, benzer web sayfalarında mevcuttur. Bu kitapta ilgili konular ve eserlerle
ilgili dipnotlarda verilen linkler de buna örnektir.
EK1’de adları sunulan 70 tane Türkçe çocuk şarkısının notaları ve seslendirilmiş

kayıtlarıyla çocuklara yönelik müzikli etkinlikler çeşitli basılı ve elektronik kaynaklarda
mevcuttur. Bunlar ilgili eğitimenlerce edilinip öğrenilmeli ve daha sonra ‘basitten karmaşığa’
göre çocuklara öğretilmeli ve uygulanmalıdır. Türkçe şarkılar dışında farklı dillerdeki çocuk
şarkılarının ezgilerine eğitmenlerce sözler uyarlanıp bu şarkılar da çocuklara öğretilebilir73.
Çocuk Gelişimi eğitimi almış eğitmenlerin bir diğer çalışması ise Barış Manço gibi
popüler müzik müzisyenlerinin çocuklar için/çocuklara uygun yaptıkları şarkıları veya
müziksel formu itibariyle çocuk şarkısı düzeyinde (AB, ABA) olan günümüzdeki popüler
müzik şarkılarını çocuklara uygun sözler uyarlayıp kullanmaktır.
Müziğin çocuklarda uygulanmasına dair bazı uluslararası yöntemler vardır. Özellikle

çocuklarda hareket ve müziğin birlikte uygulanmasına dair daha önceki bölümde bahsettiğimiz
Orff-Schulwerk yöntemi gibi, Dalcroze ve Kodaly olarak anılan iki ayrı yöntem ve bunların
birbirine benzer ve farklı özellikleri vardır. Bunların yanı sıra, bir de Suzuki yöntemi olmasına
rağmen, bu yöntem doğrudan çalgı eğitimine odaklandığından ancak ilkokul döneminden
73
Dinleme linki: https://www.youtube.com/watch?v=en9ZkOo2rRA (İngilizce çocuk şarkıları).
itibaren çocukların çalabileceği çalgılar için kullanılabilir (bkz. Tekin Gürgen, 2006;
Büyükgönenç Polat, 2018). Çocuk Gelişimi öğretmen adayları ve öğretmenleri, en güncel olan
Orff-Schulwerk yönteminin eğitimini özel kurslarla alıp kendilerini geliştirmiş olarak
çocuklarla uygulamalar yapabilirler.
Farklı dönemdeki çocuklarla müzik uygulamaları çok değişik biçimlerde yapılabilmekle

birlikte, “dinleme, şarkı söyleme, hareket ve [çalgı] çalma” (Temmerman, 2000: 54) olmak
üzere, kısaca dört biçimde özetlenmektedir. Bu dört biçimin kimlere, nasıl, hangi müziklerle
uygulanabileceği öğretmenlerin çalışmalarıyla ortaya çıkabilecektir.
Öğrenciler açısından müziği seslendirmek onu dinlemekten daha uygun olabilir. Ancak,
öğretmenler sahip oldukları koşullarda ne yapabileceğini belirlemelidir. Çünkü dört müzik
uygulaması biçimi koşullara göre belirlenebilecektir.
Uygulamalar
Müziğin çocuklara ve çocuklarla uygulanmasına dair farkların irdelenmesi ve

kaynaklardan incelenmesi, çocuk müziğine dair formların farklı eserlerle dinleme yoluyla
algılanması, çocuklarla uygulamak üzere okul öncesi dönem ve okul dönemi olarak
derecelerle şarkı repertuarı belirlenmesi, çocuklara dinletilmek üzere sözsüz eserler
hazırlanması, seçilen şarkıların drama ve dansla birleştirilmesine yönelik hazırlık yapılması.
Uygulama Soruları
1. Çocuklarla uygulanacak şarkıların özellikleri nelerdir?
2. Çocuklarda hareket ve müziğin uygulanmasına dair yöntemler nelerdir?
3. Okul öncesi dönemi çocuklara uygulanması gereken şarkıların özellikleri

nelerdir?
4. Okul öncesi dönemi çocukları şarkılara hangi çalgılarla katılabilir?
5. Okul dönemi çocukları hangi çalgıları çalabilir?
6. Çocuklarda müzik başka hangi sanat dallarıyla birlikte uygulanır?

Bu bölümde çocuklarda ve çocuklarla müziğin nasıl uygulanabileceğini öğrendik.
Çocuklara ve çocuklarla müziğin, profesyonel müzik eğitimi almamış eğitmenler

tarafından nasıl ve hangi yöntemlerle uygulanacağına dair bilgiler ve yönlendirmeler
öğrendik.
Toplamda çocuk müziği ve müziğin çocuklarla ilişkisi ve uygulanmasına dair bilgiler

edindik.
Bölüm Soruları
1) “................. bilinçli bir şekilde çocuklara yönelik müzikleri seçebilmeleri gerekir.”
a) Çocukların b) Arkadaşların c) Eğitimcilerin d) Okulların
2) Ezgiler aracılığıyla çocuklara bir şeyler öğretmek için ........... kullanımı söz
konusudur.
a) sayıların b) müziğin c) kelimelerin d) harflerin
3) Genel eğitim gibi müzik eğitimi de .............. ilkesiyle yapılır.
a) basitten karmaşığa b) karmaşıktan basite c) genelden özele d) özelden basite
4) “Çocuklar şarkı söylerken ..............., ayaklarıyla tempoya eşlik etmeleri müziğe

doğrudan katılımı sağlamak için önemli ve gereklidir.”
a) konuşmaları b) nefes almaları c) alkışlamaları d) giyinmeleri
5) ................., okul dönemi sınıf ve bireysel müzik eğitiminde müzik öğretmenleri

tarafından çocuklara öğretilebilecektir.”
a) Kavramlar b) Müziksel unsurlar c) Hareketler d) Terimler
6) Aşağıdakilerden hangisi çocuklara yönelik dört müzik uygulaması biçiminden biri

değildir? “
a) Şarkı söyleme b) Hareket c) Dinleme d) DJ olma
7) Aşağıdakilerden hangisinin adıyla anılan çocuklara yönelik çalgılar vardır?
a) Dalcroze b) Kodaly c) Orff d) Suzuki
8) Aşağıdakilerden hangisi okul öncesi dönemi çocuklara uygun olmayan bir Zaman
İşareti’dir?
a) 5/8 b) 2/4 c) 4/4 d) 3/4
9) Aşağıdakilerden hangisi müziğin çocuklarda uygulanmasına dair uluslararası

yöntemlerden biri değildir?
a) Dalcroze b) Orff c) Mozart d) Kodaly
10) Müzik, dans ve oyun çocuklar için ..................... bir etkinlik olmalıdır.
a) keyifli b) teknik c) mecburi d) sınırsız

Cevaplar
1) c
2) b
3) a
4) c
5) b
6) d
7) c
8) a
9) c
10) a
KAYNAKLAR
Kitaplar / Makaleler
Amer, E. S., Naser, A. A., & Abdulmajeed, R. K. (August 2019). Silence as a Tactic of
Communication in Pragmatics, Novel, and Poetry. AWEJ for Translation & Literary
Studies, 3 (3), 51-67. http://awej-tls.org/wp-content/uploads/2019/08/4.pdf.
Andrews, S. K. (2011). Gunild Keetman: Das Schulwerk, Music and Movement Education,
and Critical Pedagogy. American Educational History Journal, 38 (1/2), 305-320.
Antmen, A. (2009). 20. Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar (2. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
Aucouturier, J. J. & Pachet, F. (2003). Representing musical genre: A state of the art. Journal
of New Music Research, 32 (1), 83-93.
https://csl.sony.fr/wp-content/themes/sony/uploads/pdf/pachet-02c.pdf.
Bannan, N. (2014). Music, play and Darwin’s children: Pedagogical reflections of and on the
ontogeny/phylogeny relationship. International Journal of Music Education, 32 (1),
98-118. https://doi.org/10.1177/0255761413491173.
Barret, M. et al. (2019). Beliefs and Values About Music in Early Childhood Education and
Care: Perspectives From Practitioners. Frontiers in Psychology, 10 (724), 1-18.
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.00724.
Bender-Slack, D. & Young, T. (2016). Preservice Teachers’ Understanding of the Language

Arts: Using a Lens of Critical Literacy. Mid-Western Educational Researcher, 28 (2),
105-127. https://www.mwera.org/MWER/volumes/v28/issue2/v28n2-BenderSlack-
FEATURE-ARTICLE.pdf.
Bhebhe, S. & Maphosa, C. (July 2018). Teachers’ Perceptions on Music Education in

Swaziland Primary Schools. The International Journal of Humanities & Social
Studies, 6 (7), 164-171.
http://internationaljournalcorner.com/index.php/theijhss/article/view/131725/91237.
Blacking, J. (1981). Making artistic popular music: the goal of true folk. Popular Music, 1, 9-
14 [Online 2008]. https://doi.org/10.1017/S026114300000088X.
Boal-Palheiros, G. & Hargreaves, D. J. (July 2001). Listening to music at home and at

school. British Journal of Music Education, 18 (2), 103-118.
https://doi.org/10.1017/S0265051701000213.
Borthwick, S. & Moy, R. (2004). Popular Music Genres: An Introduction. NY: Routledge.
Büyükgönenç Polat, B. (2018). Okul Öncesi Müzik Eğitiminin Önemi ve Eğitim Yöntemleri.
Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, 4 (7), 52-64.
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/640398.
Campell, D. (2018). The Mozart Effect for Children: Awakening Your Child’s Mind, Health,
and Creativity with Music. NY: HarperCollins Publishers Inc.
Črnčec, R., Wilson, J. W., & Prior, M. (2006). The Cognitive and Academic Benefits of
Music to Children: Facts and fiction. An International Journal of Experimental
Educational Psychology, 26 (4), 579-594.
https://doi.org/10.1080/01443410500342542.
Davies, C. (November 1986). Say it till a song comes (reflections on songs invented by
children 3–13). British Journal of Music Education, 3 (3), 279-294.
https://doi.org/10.1017/S0265051700000796.
Durakoğlu, A. (2011). Maria Montessori’ye Göre Okul Öncesi Çocukluk Döneminin

Özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 133-145.
Eken, S. (2004). The Human Voice: Psyche, Soma, Function, Communication. Frederiksberg
C: The Royal Dannis Academy of Music.
https://www.dkdm.dk/~/media/Files/Kunst%20og%20udvikling/Udgivelser/08102014
%20Susanna%20Eken_UK.ashx.
Escuder González, A. (2017). What is art?: A research on the concept and perception of Art
in the 21st Century (BA Thesis). Universität Wien, Vienna.
Friedman, S. (March 2010). Theater, Live Music, and Dance: Conversations about Young
Audiences. YC Young Children, 65 (2), 36-41.
https://mymission.lamission.edu/userdata/desilvlp/docs/Theater,%20Live,%20Music%
20and%20Dance%20-%20NAEYC.pdf.
Hourigan, R. & Hourigan, A. (2009). Teaching Music to Children with Autism:

Understandings and Perspectives. Music Educators Journal, 96 (1), 40-45.
https://doi.org/10.1177/0027432109341370.
Hopyan, T. et al. (2012). Children using cochlear implants capitalize on acoustical hearing for
music perception. Frontiers in Psychology, 3 (425), 1-9.
https://doi.org/10.3389/fpsyg.2012.00425.
Gallagher, L. M. et al. (2001). Music therapy in palliative medicine. Support Care Cancer,
(9), 156-161. https://doi.org/10.1007/s005200000189.
Gardner, H. (2019). The Impact of African-American Musicianship on South Korean Popular

Music: Adoption, Appropriation, Hybridization, Integration, or Other? (Master's
thesis). Harvard Extension School, Cambridge, MA.
https://dash.harvard.edu/handle/1/42004187.
Kanellopoulos, P. A. (Fall, 2007). Children’s Early Reflections on Improvised Music-Making

as the Wellspring of Music-Philosophical Thinking. Philosophy of Music Education
Review, 15 (2), 119-141.
https://www.researchgate.net/publication/236765445_Children's_Early_Reflection_on
_Impovised_Music-Making_as_the_Wellspring_of_Musico-Philosophical_Thinking.
Johnson-Gentile, K. (2016). My Walk of Faith, Hope, and Love. Bloomington, IN: Balboa
Press.
Lamont, A. (1998). Music, Education, and the Development of Pitch Perception: The Role of
Context, Age and Musical Experience. Psychology of Music, 26 (1), 7-25.
https://doi.org/10.1177/0305735698261003.
Lamont, A. (2002). Musical identities and the school environment. In Musical Identities. eds.
R. A. R. MacDonald, D. J. Hargreaves, D. Miell. NY: Oxford University Press, pp.
41-59.
Lamont, A. (2016). Musical development from the early years onwards. In The Oxford
Handbook of Music Psychology (Second Edition). eds. S. Hallam, I. Cross, M. Thaut.
NY: Oxford University Press, pp. 399-414.
Lee, C.-H. et al. (June 2009). Automatic Music Genre Classification Based on Modulation
Spectral Analysis of Spectral and Cepstral Features. IEEE Transactions on
Multimedia, 11 (4), 670-682. DOI: 10.1109/TMM.2009.2017635.
https://doi.org/10.1109/TMM.2009.2017635.
Little, S. (2006). İzmler: Sanatı Anlamak. çev. N. Özer. İstanbul: YEM Kitap.
Long, S. D. (2015). The Arts in and out of School: Educational Policy, Provision and Practice
in Ireland Today. International Electronic Journal of Elementary Education, 8 (2),
267-286. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1085882.pdf.
Lull, J. (2000). Popüler Müzik ve İletişim. çev. T. İblağ. İstanbul: Çhiviyazıları Yayınevi.
MEGEP (2009). Çocuk Gelişimi ve Eğitimi: Çocuğun Gelişimi. Ankara: MEB.

http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Geli%C5%9Fim.pdf.
Menzer, M. (2015). The Arts in Early Childhood: Social and Emotional Benefits of Arts
Participation. Washington: National Endowment for the Arts.
https://www.arts.gov/sites/default/files/arts-in-early-childhood-dec2015-rev.pdf.
Molnar-Szakacs, I. (2015). Please Don’t Stop the Music: Commentary on “Musical Sounds,
Motor Resonance, and Detectable Agency.” Empirical Musicology Review, 10 (1-2),
46-49. https://emusicology.org/article/view/4596/4074.
Nelson, D. L., Anderson, V. G., & Gonzales, A. D. (Fall 1984). Music Activities as Therapy
for Children with Autism and Other Pervasive Developmental Disorders. Journal of
Music Therapy, 21 (3), 100-116. https://doi.org/10.1093/jmt/21.3.100.
Neuman, Y. et al. (2015). The personality of music genres. Psychology of Music, 44 (5),
1044-1057. https://doi.org/10.1177/0305735615608526.
Palmer, C. (1997). Music Performance. Annual Review of Psychology, 48, 115-138.

https://doi.org/10.1146/annurev.psych.48.1.115.
Pradier, M. F. (2011). Emotion Recognition from Speech Signals and Perception of Music
(Thesis). Universität Stuttgart, Stuttgart.
Silla, C. N., Koerich, A. L. & Kaestner, C. A. A. (2008). A Machine Learning Approach to

Automatic Music Genre Classification. Journal of the Brazilian Computer Society, 14
(3), 7-18. https://link.springer.com/content/pdf/10.1007/BF03192561.pdf.
Sinclair, F. T. (1998). Benjamin Britten’s music for children: Reflections on youth and
innocence (DMA Thesis). Institute: The University of North Carolina at Greensboro,
Greensboro.
Tekin Gürgen, E. (Güz 2006). Müzik Eğitiminde Yaratıcılığı Geliştiren Yöntem ve

Yaklaşımlar. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (12), 81-93.
http://kaynakca.yaraticidrama.org/?p=35.
Temmerman, N. (2000). An investigation of the music activity preferences of pre-school

children. British Journal of Music Education, 17 (1), 2000, 51-60.
https://doi.org/10.1017/S0265051700000140.
Titze, I.R. (1991). The human voice as a biological musical instrument. In Music, Language,
Speech and Brain. eds. J. Sundberg, L. Nord, R. Carlson. Wenner-Gren Center
International Symposium Series. Palgrave, London, pp. 232-242.
https://doi.org/10.1007/978-1-349-12670-5_22.
Vestad, I. L. (2017). Introduction: Children’s music-an emerging field of research. Nordic

Journal of Art and Research, 6 (2), 1-6. https://doi.org/10.7577/information.v6i2.2274.
Wheaton, E. (2014). The Artist and the Audience: An Interdisciplinary Study of Composer-
Audience Relationships in Musical Communication (MA Thesis). Carleton University,
Ottawa, Ontario. https://doi.org/10.22215/etd/2014-10328.
Young, S. & Gillen, J. (2007). Toward a Revised Understanding of Young Children’s

Musical Activities: Reflections from the “Day in the Life” Project. Current
Musicology, (84), 79-99. https://doi.org/10.7916/D81N7ZR0.
Yöre, S. (Aralık, 2004). Türkiye’de Çocuk Müziği. Çoluk Çocuk Dergisi, 12 (45), 38.
Yöre, S. (2011). Çağdaş Müzik: Bestecilik Ana Akımları, Teknikleri ve Başlıca Besteciler.
Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (3), 1-20.
Yöre, S. (2012). Temel Besteleme Malzemeleriyle Çağdaş Müzik. İstanbul: Bağlam

Yayıncılık.
Zhou, J. (2015). The Value of Music in Children’s Enlightenment Education. Open Journal of
Social Sciences, (3), 200-206. http://dx.doi.org/10.4236/jss.2015.312023.
Web Kaynakları
Bibliographisches Institut GmbH (2020). Duden: Deutsches Universalwörterbuch.

https://www.duden.de/rechtschreibung/Kunst.
Bright Horizons Family Solutions (2020). Children and Music: Benefits of Music in Child
Development. https://www.brighthorizons.com/family-resources/music-and-children-
rhythm-meets-child-development.
Cambridge University Press (2020). Cambridge Dictionary.

https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/art.
Corriere Della Sera (2020). Il Sabatini Coletti Dizionario della Lingua Italiana.
https://dizionari.corriere.it/dizionario_italiano/A/arte.shtml.
Harper, D. (2020). Online Etymology Dictionary. https://www.etymonline.com/word/music.
Oxford University Press (2020). Oxford Learner’s Dictionaries.

https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/art_1?q=art.
Resmi Gazete (2005). Çocuk Koruma Kanunu (s. 9501-14).

https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5395.pdf.
TDK (2019). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/.
UNICEF (1989). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme.

https://www.unicef.org/turkey/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair-
s%C3%B6zle%C5%9Fme.
EK1. Çocuk Gelişimi Öğretmenleri İçin Kaynaklar
Müzik Bilgisi Kitapları
Boone, B. & Schonbrun, M. (2018). Müzik Teorisi 101. çev. F. Sezer. İstanbul: Say Yayınları.
Danhauser, A. & Baran, İ. (2006). Temel Müzik Kuralları. Ankara: Evrensel Müzikevi.
Paraşkev, H. (2016). Temel Müzik Teorisi. çev. A. Destan. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Çocuklarla Müzik Uygulaması & Repertuar Kitapları
Akyol Kip, A. N. (2009). Alkış: Çocuklara Şarkılar (Notalar & CD). Ankara: Kök Yayıncılık.
Akyol Kip, A. N. (2010). Yaşa Müzik Çok Yaşa (Notalar & CD). Ankara: Kök Yayıncılık.
Bayraktar, Ö. (2018). 140 Müzik Aktivitesi: Müzik, Sınıf ve Anaokulu Öğretmenleri İçin.
İstanbul: Kitap Dostu Yayınları.
İdiz, C. (2019). Çocuklar ve Gençler için Yıldıztozu Şarkıları (Notalar & CD). İstanbul: Pan
Yayıncılık.
Milli, Z. M. & Özyoğurtçu, S. (2017). Orffestra-Bir Varmış Bir Yokmuş: Hikayeler ile Orff
Schulwerk Uygulamaları. Ankara: Eğiten Kitap.
Milli, Z. M. & Özyoğurtçu, S. (2018). Orffestra: Türk Müziği İle Orff Schulwerk
Uygulamaları. Ankara: Eğiten Kitap.
Tarman, S. & Durak, Y. (2012). Ödüllü Yeni Nesil Çocuk Şarkıları (Notalar & CD).. Ankara:
Müzik Eğitimi Yayınları.
Çocuklara Yönelik Şarkılar & Müzikli Uygulama Linkleri
Ezo Sunal: LALALA Dünyası

https://www.youtube.com/channel/UCzEGRFih5LH4L-dsfFCeW9Q.
TRT Çocuk Korosu Şarkıları

https://www.youtube.com/results?search_query=trt+%C3%A7o%C3%A7uk+korosu+%C5%
9Fark%C4%B1lar%C4%B1+.
SANSEV Çocuk Koroları
https://www.youtube.com/watch?v=pPLlfr_N1RM.
https://www.youtube.com/watch?v=kyOy5KQIZKw.
https://www.youtube.com/watch?v=oGo4FbAZdZ8.
https://www.youtube.com/watch?v=fs7494RW-lA.
https://www.youtube.com/watch?v=gqO_U-kN68M.
EK2. Çocuklara Yönelik Türkçe Şarkı Listesi
1. Uç Uç Böceğim
2. Leylek Leylek Havada
3. Fış Fış Kayıkçı
4. Yağmur Yağıyor
5. Karga
6. Araba
7. Yağ Satarım
8. Yarın Bayram Olsa
9. Makarayı Sar
10. Ninni
11. Şarkılı Bilmece
12. Süt İçtim
13. Gelin Ayşe
14. Sarı Mendil
15. Allı Gelin
16. Atatürk
17. Bayrağım
18. Biricik Öğretmenim
19. Sabah
20. Yaşasın Okulumuz
21. Çok Çalışkan Olmalıyız
22. 4-5 Yaş Türküsü
23. Saklambaç
24. Okul Sevgisi
25. Evim
26. Mutlu Çocuk
27. Minik Kuş
28. Kırmızı Balık
29. Küçük Kurbağa
30. Tavşan Kaç
31. Uyu Küçük Tavşan
32. Tilkiyi Tuttuk
33. Bekle Cici Köpeğim
34. Atım
35. Neyim Var?
36. İnatçı İki Keçi
37. Yavru Geyik
38. Sonbahar Geldi
39. Saatli Türkü
40. Saat
41. Ay Dede ile Gökyüzü
42. Ay Dede
43. Mevsimler
44. Daire
45. Sayılar
46. Gözlerim
47. Ellerim Parmaklarım
48. Bilmece
49. İşte Gözüm İşte Kulağım
50. Temiz Çocuk Ol
51. Sağlık
52. Spor ve Sağlık
53. Kardan Adam
54. Meslekler
55. Küçük Oduncular
56. Haberleşmek Ne Güzel
57. Postacı
58. Yalancı
59. Elbiselerim
60. Küçük Ayşe Küçük Asker
61. Askerler
62. Yurdumda
63. Ilgaz
64. 23 Nisan
65. Aksakallı Dede
66. Beyaz Kelebekler
67. Çiçekler Rondu
68. Taşıtlar
69. Annem
70. Arı

Cocuklukdonmuzsan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cocuklukdonmuzsan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ

ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE MÜZİK VE

PROF. DR. SEYİT YÖRE

ÇOCUK GELİŞİMİ UZAKTAN ÖĞRETİM ÖNLİSANS PROGRAMI

ÇOCUKLUK DÖNEMİNDE MÜZİK VE

PROF. DR. SEYİT YÖRE

hazırlanmış bir ders notu niteliğindedir.

Amaca yönelik olan bu kitaptaki kuramsal ve uygulamalı bilgiler, olabildiğince ilgili

AUZEF Çocuk Gelişimi öğrencilerinin nitelikli olarak bilgilendirilmesini düşünerek bu

Prof. Dr. Seyit YÖRE

Sanatın ve müziğin yüzyıllarca geçirdiği aşamaları, sanatı yaratanları ve sunanları bilerek

Sevgili öğrenciler, uygun bilgi birikimiyle alanınızda yapacağınız uygulamalarda başarılar

Prof. Dr. Seyit YÖRE

Sanatın Tanımları ve Özellikleri tartışılacaktır.

Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

Sanatın tanımları Konuyu öğrenmeye önce Konuyla ilgili sunulanları

Sanatın temel özellikleri Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili kavramları

İlgili kavramlar Konuyu öğrenirken birden

Sevgili öğrenciler, üzerine çalışmaya başlayacağınız her konunun öncelikle temel

Sanatın ne olduğu sorusunun cevabına, öncelikle ‘sanat’ kavramının kökenini

“Sanat” teriminin tarihsel kökenine bakıldığında başlangıcından günümüze aynı

Türkçe dışındaki dillerdeki tanımlarla konunun genişçe algılanmasını sağlayabiliriz.

İngilizce ve Fransızca “art” sözcüğü üzerinden İngilizce sözlüklerdeki tanımların yanı

Almanca “kunst” terimi ise Duden: Deutsches Universalwörterbuch’ta “dünyadaki

Görüldüğü üzere sözlüklerdeki sanat tanımlarının farklılığı ve kapsamı bile aslında

Böylece, sanatı yapan/yaratan/üreten insanlar olarak ‘sanatçı’ların kendi estetik (güzelli

Tanımlarda görülen kavramlardan bilmediklerinizi yine sözlüklerden ve ilgili

Sanata dair tanımlamalarda geçen kavramların anlamlarının sözlüklerden ve başka

2. Tanımlarda sanatın özellikleri nelerdir?

3. Sanatı sanat yapan özellikler nelerdir?

4. Sanatın dönemleri nelerdir?

5. Sanatın varlığı nelerle temsil edilir?

6. Sanatı kimler yaratır?

7. Sanatı yaratanın özellikleri nelerdir?

8. Sanatı yaratan ve uygulayan farklı mıdır?

Bu bölümde, öncelikle sanatın tanımını ve bu tanımların neleri kapsadığını

Sanatın tanımlarında geçen diğer kavramları öğrenip bunları da kullanarak

Sanatın özelliklerini ve sanatın ne ile temsil edildiğini, sanatın bazı malzeme

1) Sanat sözcüğünün Latince karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

a) Art b) Arte c) Kunst d) Ars

a) anlayışların b) zevklerin c) yöntemlerin d) anlatımların

3) “Sanatın ne olduğu sorusunun cevabına, öncelikle sanat kavramının ..................

a) anlamını b) kökenini c) genişliğini d) anlayışını

a) Güzellik b) Eser c) Yapıt d) Ürün

a) Tema b) Sanat c) Yöntem d) Estetik

6) “Ancak görsel sanatlar, ................, tiyatro ve sinemayı da anlam olarak

a) edebiyat b) müzik c) mimari d) opera

a) müzisyen b) ressam c) yazar d) şair

8) Aşağıdakilerden hangisi sanat eseri yaratan insanlara verilen bir ünvandır?

a) Zanaatçı b) Edebiyatçı c) Sanatçı d) Dansçı

9) Bir şarkının bestecisi aynı anda aşağıdakilerden hangisi de olabilir?

a) söz yazarı b) mimarı c) çizeri d) ressamı

10) ‘Müzik icra etmek’ sözündeki “etmek” aşağıdakilerden hangisinin karşılığıdır?

a) Çizmek b) Yaratmak c) Uygulamak d) Bestelemek

Sanatın Dalları ve Özellikleri tartışılacaktır.

Bu soruların cevaplarıyla sizin de yanıtınızı arayacağınız sanatın dallarına dair bir

Konu Kazanım Kazanımın nasıl elde

Sanatın dalları Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili kavramları

Sanatın dallarına dair Konuyu öğrenirken sanatın

İlgili kavramlar Konuyu öğrenirken birden Konuyla ilgili geçen bilgileri

Sevgili öğrenciler, üzerine çalışmaya başlayacağınız her konunun öncelikle temel

Görsel sanatların teknikleriyle farklı malzemeler kullanılarak yaratılan “el sanatları” da