~

~~
J~
T.C.
KÜLTÜR BAKANLIGI
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü

17.
ARAŞTIRMA SONUÇLARI
-TOPLANTISI
•
I.CILT

24-28 MAYIS 1999

ANKARA
T.C. KÜLTÜR BAKANLIGI YAYıNLARı
Yayın No: 2345/1
Anıtlar ve Muzeler Genel Müdürlüğü Yayınları
Yayın No: 73-1

YAYINA HAZıRLAYANLAR
Koray OLŞEN
Fahriye BAYRAM
Adil ÖZME
Kemalettin ATAŞ
Yaşar KEPENEK
Dr. Haydar DÖNMEZ
Ceyhan SÜVARİ

DİZGİ:
Meryem UYANIKER

ISBN: 975-17-2318-3 (Takım)

975-17-2319-1 u.cuo
ISSN: 1017-7663

Not: Bildiriler, sahiplerinden geldiği şekliyle ve sunuş sırasına göre

yayınlanmıştır.

KÜLTÜR BAKANLIGI MİLLİ KÜTÜPHANE BASIMEVİ

ANKARA-2000
 İçİNDEKİLER

MehmetTOP
Hakkari ve Çevresindeki Sanat Eserleri Yüzey Araştırması, 1998 1

Kadir PEKTAŞ
Bitlis Mezar Taşları (1998) 15

Sema ALPASLAN
Antalya İli ve Likya Bölgesinde Bizans Dönemine Ait
Mimari Plastik Eserler 29

Metin AHUNBAY, Turgut SANER

Binbirkilise ve Ayatekla'da (Meryemlik) 1998 Araştırmaları 39

Gabriele MIETKE
Untersuchungen Zur Baugeschichte von Basilika 3
in Kanlıdivane 1998 49

Mehmet İ. TUNAY
Akkale Yüzey Araştırması 1998 ,. 55

Ertuğrul DANIK
Ortaçağda Harput Yüzey Araştırması 1998 Y ılı Çalışmaları..................... 67
M. KADİROGLU, Z. KARACA, T. YAZAR
Çoruh Vadisi Ortaçağ Gürcü Mimarisi 1998 Yılı Yüzey Araştırması 81

Osman AYTEKİN
Artvin ve Çevresindeki Türk-İslam Eserleri Yüzey Araştırması 95

MariaANDALORO
Küçük Tavşan Adası: 1998 Report.. 109

Robert OUSTERHOUT, Winfried HELD

Imbros / Gökçeada 1998 123

KB. RECCHI FRANCESCHINI

The Seventh Survey of the Great Palace Area and The Third Study
Mission For The Boukoleon Restoration Project (1998) 137

Erendiz ÖZBAYOGLU
Krnalıada, Yassıada ve Sivriada Yüzey Araştırması 147

Lucienne THYS-ŞENOCAK
The Architectural Survey of the Ottoman Fortress
of Seddülbahir (1997-1998) 155
Levent Egemen VARDAR, Nalan AKYÜREK-VARDAR
Galatia Bölgesi Kaleleri/Yerleşmeleri Yüzey Araştırması:
Ankara İli, 1998 163

Karl STROBEL, Christoph GERBER

Feldforschungen in Tavium 1998 Vorbericht 169

Wulf SCHIRMER
Göllüdağ 177

R. ERGEÇ, A. SCHUTTE-MAISCHATZ, E. WINTER

Doliche 185

Elmar SCHWERTHEIM
Arbeiten in Alexandria Troas 1998 195

B. İPLİKÇİOGLU, G. ÇELGİN,A.V. ÇELGİN

Doğu ve Kuzeydoğu Lykia-Güneybatı Pisidia Epigrafik- Tarihi
Coğrafi Yüzey Araştırmaları (1991-1998 Çalışmaları) 199

Thomas DREW-BEAR
Pisidia Antiokheia Tiyatrosunun Yazıtları : 209

Thomas CORSTEN, Candan NALBANTOGLU

Kibyra 215

Frank KOLB, Andreas THOMSEN

1998 Kyaneai Yüzey Araştırması Sonuçları 217

Ender VARİNLİOGLU
Karia'da Araştırmalar 1998 235

Mustafa Hamdi SAYAR

Kilikya'da Epigrafi ve Tarihi Coğrafya Araştırmaları 1998 237

Mustafa Hamdi SAYAR

Doğu Trakya'da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1998 245

Wolfgan BLÜMEL
Epigraphische Forschungen im Westen Kariens 1998 251

Helmut BRÜCKNER
Palaeogeographic Studies in the Büyük Menderes Deltaplain, 1998 ........ 255

Paul KESSENER, Susanna PIRAS

The 1998 Campaign of the Aspendos Aqueduct Research Project 263
Ina EICHNER
Frühbyzantinische Wohnhauser in Kilikien Arbaitsbericht
Über Die Kampagne 1998 275
Charles Brian ROSE
Post-Bronze Age Troy 283
Bakiye YÜKMEN .
1998 Yılı Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kars IIIerİ
Yüzey Araştırması 293
-~~--~~~-
 1998 YILI ADIYAMA.N, GAZiANTEP, HATAY, KARS iLLERi
YUZEY ARAŞTIRMASI

Bakiye YÜKMEN*

Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü adına 6 - 25.7.1998 tarih-

leri arasında yapılmış olan "1Jl98 Yılı Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kars illeri Yüzey
Araştırrnası" Mustafa Kemal Universitesi Araştırma Fonu, Ekin Ticaret A.ş. ve Adıya­
man Ili Besni Ilçesi TEDAŞ. tarafından finanse edllrniştirt.
Araştırmada Centre National de Recherches 8cientifique'ten Yrd. Doç. Dr. Mo-
nique Rico-De Bouard, Lyon ii Unive.rsitesi'nde Doktorant ve Fransız Anadolu Araştır­
maları Enstitüsü Araştırmacısı Onur Ozbek ekip elemanı olarak, Akşehir Müzesi Arke-
oloğu Şengül Salman Bakanlık temsilcisi olarak yer alrruşlardırs.
Megalit anıt türlerinden biri olan dolmenler tarih öncesi dönemlerden bu yana ayak-
ta olan kalıntılardandır ve anıtsal görünümleri ile dünyanın birçok yerine dağılmaktadır.
Bilgilerimize göre Türkiye megalitizmine yönelik ilk araştırmalar 1800'IÜ yıllara
gitmektedir. Daha sonra 1900'Ierde Morgan (1927)'ın Kafkas ağırlıklı çalışması, Velkov
ve Mikov'un (1932) Trakya ağırlıklı çalışmaları gelir.
Bu konuya yönelik Türk araştırmacılarınca yapılan çalışmalar ise 1960'Iara da-
yanmaktadır. Bu tarihlerdeki Prof. ŞAKansu, Prof. Enver Bostancı ve Prof. Kılıç Kök-
ten'in çalışmalarından sonra, 1971'den 1980'Iere kadar konunun Türkiye çalışmaları iyi-
ce durur.
1980'lerde istanbul Üniversitesi'nden Prof. Mehmet Özdoğan'ın çalışmaları ile
tekrar gündeme gelir. 1983 yılında Edirne Müzesi'nin yaptığı bir kazı ise, Türkiye'de ilk
dolmen kazısıdır. Bu çalışmalar tamamen Trakya megalit anıtlarına aittir. Buradaki anıt­
lara ait ikinci kazı gene Edirne Müzesi tarafından Arkeolog Murat Akman'la birlikte ya-
pılır.
Asırlarca, çeşitli kültürleri topraklarında konaklatarak, çok kültürlü bir özellik ka-
zanan Türkiye'nin, sadece Trakya kesiminde değil, doğu ve güneydoğusunda da var-
lıkları ispatlanmış bulunmaktadır (Yükmen 1997).

Amaç
Anadolu megalit anıt geleneğinin hangi topluluklarca, hangi ihtiyaçlar içerisinde,
nerede, nasıl başlatıldığı ve böylesine geniş alanlara nasıl yayıldığı gibi, birçok karanlık
noktaları bulunmaktadır. Oysa Trakya örnekleri gibi Doğu ve Güneydoğu Anadolu do 1-
menleri de hızla yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu nedenle, envanterleme çalış­
ması, ileriki yıllarda da olacağı gibi, bu yıl yapılan çalışmanın belli başlı ilkesi Olmuştur.
Bu ilke iki yönlü yarar getirmektedir:
Yrd. Doç. Dr. Bakiye YÜKMEN, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölü-
mü, Antakya - HatayrTURKIYE
Bu çalışmaya ve bu çalışmanın öncesini oluşturan doktora çalışmam sırasında ..verdikleri izinler için Kültür Bakanlığı
Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne, desteklerinden dolayı Mustafa Kemal Universitesi'ne ve araştırmanın Hatay
bölümünün yol masraflarını karşıladıkları için Ekin Ticaret Anonim Şirketi'ne, ilgili müze müdürlüklerine ve araştırma-
ların sürdürüldüğü yerdeki köy muhtarlıklarına teşekkürlerimizi sunuyoruz. ..
2 Yukarıda adı geçenlere, Hatay çalışmaları sırasındaki içten yardımları için Doktorant Onur Ozbek'e ayrıca teşekkür
ederim.

293
 1- Yok olma tehlikesine karşın varlık ispatı.
2- Anadolu'daki yayılım sınırını belirleyebilmek.
Gerek Güneydoğu Anadolu yayılım sınırını tespit edebilmek ve gerekse Levant-
Anadolu ilişkisini daha sağlam temellere oturtabilmek için, Adıyaman ve Gaziantep ile
bu iki il arasında kalan ve Levant'a iyice sokulan Hatay, Doğu Anadolu yayılım sınırını
tespit edebilmek ve bu konuda Kafkas-ıran-Anadolu ilişkisini gözlemleyebilmek için
Kars bu yılki yüzeyaraştırmasının odak noktası olarak seçilmiştir.

ADIYAMAN VE GAZiANTEP ÇALIŞMALARI

1. Eski tespitler
2. Yeni tespitler, olmak üzere iki etapta ele alınmıştır.
Birinci etapta amaç şuydu:
-Daha önce tez çalışması sırasında çalışılmış olan örneklerde gözden kaçan
noktalar olup olmadığını tespit etmek 3 ,
-Çevrelerinde veya içlerinde, yüzeyde, tarihi bilgi verebilecek küçük buluntu olup
olmadığını araştırrnak-,
-Hasar görüp görmediklerini qôzlemlerneks,
-Basımda olan kitap için daha yeni ve detaylı fotoğraf çekimleri yapabilmek.
ikinci etapta ise amaç:
- Yeni dolmen alanlarının var olup olmadığını araştırmak, yeni tespit edilecek dol-
men alanlarında arkeolojik kanıt olabilecek herhangi bir obje bulabilmek ve bunu fotoğ­
raflamak,
-Bulunan yeni dolmenler için tipolojik yorumlara gitmek,
-Farklı tipolojilerde çizim yapmaktı.

Adıyemen Çalışmalan
Tez çalışması sırasında Adıyaman'ın Besni ilçesi'nin Kargalı Köyü sınırları içinde
67 (Resim: 1), Yoldüzü Köyü sınırları içinde ise 2 adet dolmen tespit edilmişti.
Kargalı'daki dolmenlerin olduğu alanda, tepenin eteklerinde, Roma Dönemine ait
olabilecek oda mezarlar ve tepenin kuzey kesiminde kaya oda mezarları yer almakta-
dır.
Ayrıca kaya oda mezarların doğusundaki küçük vadide, halkın "ziyaret" dediği,
içinde 4 adet basit toprak mezar bulunan, küçük bir alan yer almaktadır.

Tetirli
Aynı ilçeye bağlı olan Tetirli Köyü'ndeki dolmen alanı köyün kuzeyinde yer al-
maktadır. Bu yılki çalışma sırasında tespit edilen bu köydeki dolmenler hafif bir tepenin
üzerinde bulunmaktadır.
Tetirli'de ayakta, yani sağlam durumda 20 adet dolmenin varlığı gözlenmiştir. Ka-
lan taş yığıntıları bir o kadar dolmenin de yok edildiğini göstermektedir.
Mesafe olarak çok yakın olmalarına rağmen, tip olarak çok benzer olsalar da,
Tetirli dolmenleri, daha küçük boyutları ile Kargalı ve Yoldüzü dolmenlerinden oldukça
farklıdır.

3 Örneğin doktora çalışması sırasında Adıyaman dolmenlerinde, bazı seramanller için olduğunu düşündüğümüz, genel-
likle kapak taşları üzerinde yer alan ve fincan zarfları olarak isimlendirilen küçük oyukların varlığına rastlanamamıştı.
Oysa bu yılki çalışmamızda Adıyaman'da da, bu oyuklara sahip bir dolmenin varlığı tespit edilmiştir.
4 Çalışmalar sırasında az da olsa küçük buluntuya rastlanmıştır. Daha sonra bu buluntular üzerine yapılacak olan çalış­
maların, tarihleme konusuna bir parça yardımcı olacağı düşünülmektedir.
5 Çalışmalar sırasında gerek Adıyaman'da gerekse Gaziantep'te bir çok dolmenin yok yakın zamanda tahrip olduğu, iç-
lerinin kazıldığı, bir önceki yıl hiç olmazsa restore edilebilecek özellikte olan birçogunun ise tamamen parçalandığı göz-
lemlenmiştir.

294
 Dolmenlerin olduğu tepenin doğusundaki tarlalarda açık paleolitik istasyonların
varlığı,kendini bol miktardaki sileks alet ile göstermiştir.

Gaziantep Çalişma/an
Gaziantep'te Yavuzeli ilçesi'ne bağlı Küçük Kara Kuyu, Balıık, Değirmitaş, Eski-
köy, Akkuyu, Keşreobası ve Yöreli köyleri araştmlmış, Küçük Kara Kuyu'da ve Ballık'ta,
tez çalışması sırasında tespit edilen örneklerin (Resim: 2) dışında yeni örneklerin var ol-
duğu görülmüştür. Ayrıca Ballık Köyü'nün kuzeydoğusunda, Güney Yokuş mevkiinde,
şu anda ayakta olmasalar da, yıkıntı durumundaki taşlardan, bir dolmen sahasının var
olduğu bu yıl gerçekleştirilen tespitlerdir.
Gene Yavuzeli'ne bağlı Süleymanobası Köyü'ne yakın Çakal Dere mevkiinde
dolmenlerin varlığı tespit edilmiştir.
Şehit Kamil ilçesi'ne bağlı Yayıktaş, Karahöyük, Yalangöz, Atabek, Beylerbeyi
köylerinde yapılan yüzeyaraştırmaları ise megalit anıtlar açısından verimli çıkmamıştır.

Hatay Araştırma/an
Hatayaraştırmaları sırasında Kumlu'ya bağlı Terzihöyük, Hasanuşağı, Muhar-
rem, Keferkale, Reyhanlı Kızılkaya, Aktaş, Karabatak, Karatepe, Karaçahk, Kırıkhan­
Hassa arasında Karamağara, Kanlıören, Mazmanlı, Hassa'ya bağlı Çevlik, Çatalyurt,
Varcıgöl, Çetinkaya, Tof, Şarkhamam, Müşrüfe, Sinaniı'ya bağlı Çardaklı, Tosun Pınarı,
Aknehir'e bağlı Karaçay, Demirbağ, Büyük Çat, Koyunoğlu, Kuşalanı, Sutaşı, Meydan'a
bağlı Gözene, Sebenoba, Karaköse, Yayık Damlar, Yayladağ'a bağlı Kızıl Çat, Kulaç,
Görentaş, Sofular, Büyük Avara, Yeniköy, Arapköy, Karakaya, Bellene, Kovalcık, Avsu-
yu, Şenköy'e bağlı Dursunlu köyleri incelenmiştir.
Yapılan çalışma sırasında Kızılkaya ve Çatal Yurt köylerinde, yoğun olarak, dol-
men arazileri tespit edilmiştir.
Kızılkaya..dolmenleri Reyhanlı-Kırıkhan karayolundan, Kırıkhan'a doğru giderken
solda yer alan Oz Kızılkaya Köyü'nün sınırları içindedir. Dolmenlerin olduğu tepe Akpı­
nar ve Kızılkaya köylerine aittir.Tepeyi batı istikametinde, doruğa doğru biraz tırmanın­
ca, önce, tonozlu girişlere sahip oda mezarlar ile karşılaşılmaktadır. Oda mezarların bi-
raz yukarısında antik zeytin pres yerleri bulunmaktadır. Tepenin yukarısında ise del-
menler hakimdir. Hepsi doğuya bakan dolmenlerin hakim olduğu tepe bir nekropol gö-
rünümündedir.
Kireçtaşı yapıya sahip olan Kızılkaya'da 150 civarında dolmenin varlığı tespit edil-
miştir. Bu sayı sadece henüz dikili durumda olan dolmenleri kapsamaktadır. Tamamen
tahrip olanları dahil edecek olursak bu sayı yaklaşık 250'ye ulaşmaktadır.
Burada yapılan çalışmalar sırasında birbirinden büyük farklılıklar gösteren 4 tip
tespit edilmiştir. Adıyaman ve Gaziantep'e yaklaşan tiplerin (Resim: 3) yanı sıra bunlar-
dan oldukça farklı tipler mevcuttur, Kızılkaya'da tespit edilen dolmenlerin içerisinde, li-
teratürlerde karşııaştığımız, ısrail ve Suriye dolmen tiplerinin benzerleri kolaylıkla görü-
lebilmektedir.
Çatalyurt, dolmenlerin yoğun olarak yayıldığı ikinci alandır. Çatalyurt dolmenleri
Hassa'ya bağlı olan Çevlik Köyü'nden başlayıp, Varcıgöl-Çetinkaya arasında devam et-
mekte ve Çatalyurt'u da içine alarak geniş bir sahayı kapsamaktadır.
Çatalyurt dolmenleri Adıyaman, Gaziantep ve Hatay'da bulunan diğer dolmenle-
rin aksine tamamen düz bir arazide yer almaktadır. Alanın kayaç yapısı metamorfiktir.
Yan taşları ve kapak taşı yekpare olan dolmenlerin sayısı Adıyaman, Gaziantep
örneklerine oranla oldukça sınırlıdır. Bu mekandaki dolmenler daha parçalı taşlardan
yapılmışlardır. Boyutları, özellikle yekpare taşlardan yapılmış olan nadir Varcıgöl örnek-
lerinde oldukça küçüktür. Bu yıl yapılan ilk gözlemlere göre Çatalyurt dolmenlerinde 3
genel tip var gibidir. Burada rastladığımız 3. tipe (Resim: 4) ne Adıyaman'da, ne Gazi-
antep'te, ne Kars'ta ne de Hatay'da rastlanmıştır. Bu tipin, gözlemlenen yapım tekniğin­
deki farklılığa dayanarak, tüm bu örneklerden daha yeni olabileceği düşünülmektedir.

295
 Oldukça geniş bir alana yayılmış olan Çatalyurt dolmenlerinin sayısı yaklaşık
300'ü bulmaktadır.
Kulaç'ta Davul Kayalar mevkii, çalışmanın ilginç bölgelerinden biri idi. Davul Ka-
yalar doğaloluşumlaridi (Resim: 5). Fakat görünümleri ve kendiliğinden oluşumları in-
sanların çeşitli amaçlar için yararlanmaları na oldukça elverişli özellikler içeriyordu. Tüm
alana sileks parçalar yayılmıştı. Yaklaşık 2.5x2 m. boyutlarında, bir çatı oluştururcasına
birleşmiş olan iki kayanın altı yoğun bir şekilde insan tarafından yontulmuş sileks par-
çalar ve yumrular ile dolu idi. Aralarında alet olanları varsa da, artık durumdaki parça-
lar yoğunlukta idi. Artıkların yoğun oluşu ve yumruların oluşu bu mekanın alet işlik yeri
olarak kullanılmış olabileceğini akla getirmektedir.

Kars Areştırmelsrı
Burada vereceğimiz Kars dolmenlerine yönelik bilgiler doktora çalışması sırasm­
daki, önceki yılların bilgilerine dayanmaktadrr". Bu çalışma sırasında Kars'ın Arpaçay 11-
çesi'ne bağlı bulunan Carcı Köyü'nün sınırları içerisindeki 15 adet dolmen incelenmiştir.
Türkiye'nin diğer kesimlerindeki dolmenlerden oldukça farklı bir mimari sergile-
yen Kars dolmenlerinde yön birliği bulmak mümkün değildir. Yön, dolmenlerin yer aldı­
ğı vadinin ortasından geçen Kuzey Dere (Küçük Dere)'nin yaptığı menderesıere göre
kendini göstermektedir. Derenin iki tarafındaki hafif yamaçlara sıralanmış olan ve ilk ba-
kışta taş yığını izlenimi veren (Resim: 6) dolmenlerin, kendilerini Türkiye'nin diğer dol-
menlerinden farklı kılan poligonal odalarından sonraki, ikinci farklı özellikleri olan kori-
dorları, dereye doğru yönlenmiştir.
Yapımcıları olan toplumda su kültünün hakim olabileceğini akla getiren, suya
uzanan koridorlara sahip Kars dolmenleri volkanik kayaç yapısına sahiptir. Hepsi böl-
genin doğal kayacı olan bazalttan yapıımıştır. Dolmenlerin yer aldığı vadi köyün kuzey-
doğusuna düşmektedir. Ustleri birkaç yassı kapama taşı ile kapatılmış olan dolmenle-
rin (Resim: 7) bir kısmı tektonik hareketler sonucunda yukarıdan gelen malzeme ile del-
muştur.
Kars'ta gene Arpaçay ilçesi sınırları içerisinde, bu dolmenlerin yer aldığı vadiye
benzer özelliklerde bir kaç vadi daha bulunmaktadır. Ne yazık ki bu yılki çalışmalar sı­
rasında Kars'a gidilemediğinden, Kars dolmenleri hakkında bütünsel bir yoruma gide-
memekteyiz. Burada Kars dolmenleri için, sadece önceki yılların çalışmalarını vermek-
le yetinmek zorundayız.
Sonuç olarak; yaklaşık 3 hafta devam eden çalışmalar sırasında, Gaziantep
(Çizim: 1) ve Adıyaman (Çizim: 2)'da tespit edilen yeni dolmenler ile önceden tespit
edilmiş olan (Yükmen 1997) dolmenler arasında tipolojik aynılığın varlığı saptanmıştır.
Yerel kayaçtan yapılmış olan her iki ilin dolmenleri kireçtaşı tepelerde yer almak-
ta ve doğuya bakmaktadırlar.
ilk defa bu yıı varlıkları tespit edilen Hatay dolmenlerinin ise bir kısmı tepelikIer-
de yer alırken, diğer bir kısmı oldukça düz olan bir alanda yer almaktadır. Bu dolmen
alanı seçiminde coğrafi konumdan çok malzemenin etken olduğunu göstermektedir.
Hepsi doğuya bakan Hatay dolmenlerinin.,(Çizim: 3) tespiti, Levant-Türkiye del-
menleri tipolojik benzerliğini kuvvetlendirmiştir. Onceleri Levant ile Türkiye dolmenleri
arasında sadece bir tip ile benzerlik kuruluyor iken, bu yıl tespit edilmiş olan Hatay dol-
menleri ile, bu tipolojik benzerliğin ortak noktaları artmış ve kuvvetlenmiş bulunmaktadır.
Kars bölgesi megalit anıtları (Çizim: 4) ile Kafkas megalit anıtları arasında bir
benzerlik söz konusu ise de, bu benzerlik bir tıpkı basımdan oldukça uzaktır. Bu da bi-
ze Kars dolmenlerinde bir içsel evrimin varlığını düşündürmektedir.
Adıyaman, Gaziantep ve Kars dolmenleri, Trakya dolmenlerinden oldukça farklı­
dır. Adıyaman ve Gaziantep dolmenleri ile Trakya dolmenleri, genelde yan kenar taşla-

6 Careı dolmenlerine ait ilk bilgiler Prof. Ş.A.Kansu'ya aittir. Prof. Kansu, Dr. Kamil Hüdadat Arran tarafından gönderi-
len, Careı dolmenlerinin varlığını haber veren mektubu aynen yayınlayarak Kars dolmenlerinden haberdar olmamızı
sağlarruştrr. Manevi huzur/arında kendilerine teşekkürü bir borç biliriz.

296
rının tek ve yassı taşlardan yapılmış olmaları ile benzeşseler de, Trakya dolmenlerinin
geçitli mezar odaları tiplerinden oldukça farklıdırlar. Kars dolmenleri ise, suya doğru
uzanan koridorları ile bunların hepsinden oldukça farklıdır (Çizim: 5)
Göçün qüzerqahr, bilindiği gibi sürekli sorgulanmaktadır. Megalit anıtların yayılım
rotası için de çeşitli fikirler vardır. Her uygarlık için geçiş yeri olan Anadolu'nun megalit
anıtlar ıçin de aynı rolü üstlend~i artık açıktır. Onemli olan bu yayılımın rotasının, Ana-
dolu'dan mı diğer bölgelere, diger bölgelerden mi Anadolu'ya, yoksa bir üçüncü olası­
lık olarak, Anadolu'nun, birkaç uç arasında kalan bir geçiş yeri mi, olduğunu belirleye-
bilmektir.
Sadece tipolojinin bu rotayı açıklamasını beklemek hayalci ve yanlış bir beklenti
olur. Tarihlendirmeye yönelik açıklamalar için arkeolojik materyale ihtiyaç vardır. Trak-
ya anıtlarının kökeninin yapılan bir kaç kazıda elde edilen arkeolojik materyale göre Bal-
kanlar'a? dayandığı içlerinde ele geçen malzemeden anlaşılmıştır.
Adıyaman-Gaziantep-levant ve Kars-Kafkaslar dolmen tarihi bağlantıları için ve
dolayısı ile yayılımın biçimine yönelik yorumlar için arkeolojik materyale ihtiyaç bulun-
maktadır. Göç teorilerine yardımcı olabilecek anlamda ne Kafkas, ne de levant ülkele-
rinde, elde sağlıklı arkeolojik malzeme bulunmaktadır. Bu nedenle, her üç bölge anıtla­
rının kuruluş zamanlarına yönelik yorumlara gitmek için henüz çok erkendir. Bu tür yo-
rumlar için ileride yapılması gereken kazıları ve çeşitli yaşlandırma tekniklerini bekle-
mek gerekmektedir.
KAYNAKÇA

BOSTANC" E. Y, 1952 "Gökırmak Vadisinde Yeni Prehistuvar Araştırmaları Yeni Paleolitik Buluntular",
A. U.D.TC. F. Dergisi, C.X, 1-4.
KANSU, Ş. A., 1963 "Marmara Bölgesi ve Trakya'da iskan Tarihi Bakımından Araştırmalar." Bel/eten, C.27
1964 "Kuzeydoğu Anadolu'da Arpaçay (Çaycı Köyü) Dolmenlerinden Galerili Bir Dolmen
Hakkında", Bel/eten, C.3.
KÖKTEN, i. K., 1944 "Orta, Doğu ve Kuzey Anadolu'da yapılan Tarih Öncesi Araştırmaları." Bel/eten C.8,32:
659-680.
1960 "Anadolu Maraş Vilayetinde Tarihten Diptarihe Gidiş." Bel/eten Sayı 10, 1-2: 42-51
1967 Karain Klavuzu, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlü-
ğü Yayınları, Seri: 1.
MIKOV, v., 1934 "Razkopki Vıf Sakar Planina" Godishnik Na Narodnia Muzei, 6.
MORGAN, J., De., 1889 MissionScientifique Au Caucase: Etudes Arceologiques & Historiques Tome I, Les
Premiers Ages Ernest Leroux, Paris.
1927 La Prehistoire Orientale, Tome III, Libraire Orientaliste, Paul Gauttner, Paris
ÖZDOGAN, M., 1982 "Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları.", TA.D. XXVI-1: 37-62.
1983a "Trakya'da Tarih Öncesi Araştırmaların Durumu ve Bazı Sorunlar." Güney-Doğu Avru-
pa Araştırmalan Dergisi, 10-11, Ayrı Basım, Ed. Fak. Basımevi: 21-58.
1983b "Trakya Araştırmaları ve Taşlıbayır Kurtarma Kazısı", I. Araştırma Sonuçlan Toplantısı:
63-68.
1984 "1983 Yılı Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları" II. Araştırma Sonuçlan Toplantısı:
221-232.
1987 "1986 Yılı Trakya ve Marmara Bölgesi Araştırmaları" V. Araştırma Sonuçlan Toplantısı
157-173.
1988 "1987 Yılı Edirne ve Balıkesir llleri Yüzey Araştırmaları" VI. Araştırma Sonuçlan
Toplantısı Ankara: 571-590.
ÖZDOGAN, M. ve M. AKMAN, 1991 "1990 Yılı Trakya ve Marmara Bölgesi Araştırmaları." ıx. Araştırma
Sonuçlan Toplantısı Ankara: 405-423.
YÜKMEN, B., (Yayımda) Anatolian Megaliths. Proceedings of the U.I.S.P.P. Xıııth Conqres, 1996, Forli, Italy.
1997 Türkiye'de Megalit Sorunu: Doğu ve Güneydoğu Anadolu Dolmenleri., Basılmamış
Doktora Tezi.
(Yayımda) Doğu ve. Güneydoğu Anadolu Dolmenleri lşığmda Anadolu Megalitleri, Arkeoloji
ve Sanat Yayınları, IstanbuL.

? Son veriler ışığında bilim adamları Balkan megalitizminin Batı Avrupa'dan etkilendiğini ileri sürerler.

297
Resim 2: Gaziantep, Küçük Karakuyu, dolmen

298
 Resim 3: Hatay, Kızılkaya, dol-
men

Resim 4: Hatay, Çatalyurt, Kü-

çük Ger, dolmen

Resim 5: Hatay, Kulaç-Davulka-

yalar doğaloluşumları

299
Resim 7: Kars, dolmenlerinde üst kapak taşı durumu

300