‫الفبای زیست فناوری‬

‫زیست فناوری یا‬

‫بیوتکنولوژی شاخه ای از‬
‫علم تجربی است که در‬
‫آن دانشمندان تالش‬
‫دارند تا با استفاده از‬
‫جانداران مختلف‬
‫محصوالت کشاورزی‪،‬‬
‫صنعتی‪ ،‬دارویی و‪...‬‬
‫تولید کنند‪.‬‬
 ‫• چرا هر جاندار‪ ،‬جاندار شبیه به خودش را بوجود می آورد؟‬

‫• چه چیزی باعث شده تا رنگ چشم‪ ،‬رنگ پوست و سایر صفات افراد با یکدیگر متفاوت باشد؟‬

‫• امروزه با پیشرفت علم‪ ،‬انسان پاسخ برخی از این پرسش ها را یافته است‪.‬‬
 ‫• صفات ارثی صفاتی هستند که از والدین به فرزندان منتقل می‬
‫شوند‪ .‬از جمله این صفات می توان به رنگ چشم‪ ،‬پیوسته یا‬
‫آزاد بودن نرمه گوش‪ ،‬چال روی گونه‪،‬توانایی لوله کردن زبان‬
‫و هزاران صفت دیگر اشاره کرد‪.‬‬

‫‪ ‬عامل بوجود آورنده این صفات چیست؟‬

‫چرا رنگ مو در این دو کودک مشابه‬

‫است؟‬
 ‫نگاهی دقیق به سلول‬

‫همانطور که می دانیم سلول واحد تشکیل دهنده پیکر موجودات زنده است‪.‬‬ ‫•‬
‫هر سلول از مجموعه ای از اندامک ها که در سیتوپالسم قرار دارند‪ ،‬تشکیل‬
‫شده است‪ .‬از میان اندامک ها‪ ،‬هسته مرکز فرماندهی سلول می باشد و‬
‫کنترل فعالیت سایر بخش ها را دردست دارد‪ .‬از طرفی می دانیم که پیکر‬
‫سلول ها از یکسری درشت ملکول های زیستی ساخته شده است‪ .‬این‬
‫درشت ملکول ها که اجزاء اصلی سلول ند‪ ،‬عبارت اند از‪:‬‬
‫نوکلئیک اسیدها(دنا و رنا)‪ ،‬پروتئین ها‪ ،‬کربوهیدرات ها و چربی ها(لیپیدها)‬ ‫•‬
‫ملکول های زیستی‬
 ‫‪ DNA‬یا دنا بخش اعظم هسته را به خود اختصاص داده است‪ .‬آنچه که هسته را به‬

‫فرمانده سلول تبدیل کرده‪ ،‬این ملکول می باشد‪.‬‬

‫از نظر ساختاری ‪ DNA‬شکلی شبیه به نردبانی پیچ خورده دارد‪.‬‬

‫دنا بسیار طویل است بطوری که در هر سلول تقریبا ‪ 2‬متر دنا دیده می شود‪.‬‬

‫ضخامت دنا بسیار کم است بطوری که ‪ 25‬هزار رشته دنا برابر است با یک تار مو‪.‬‬

‫ملکول دنا‬
‫• ملکول دنا یک ملکول دو رشته ای مارپیچ مانند است‪ .‬این ساختار از ‪4‬‬
‫واحد سازنده که به هر کدام از این واحدها نوکلئوتید می گویند‪ ،‬ساخته‬
‫شده است‪ 4 .‬جزء سازنده دنا عبارت اند از‪ :‬آدنین(‪ ،)A‬تیمین(‪،)T‬‬
‫سیتوزین(‪ )C‬و گوانین(‪.)G‬‬

‫• همانطور که در شکل رو به رو می بینید‪ ،‬در دو رشته دنا همواره آدنین‬

‫مکمل تیمین و سیتوزین مکمل گوانین می باشد‪.‬‬
 ‫بروی دنا اطالعات و دستورهایی برای تعیین شکل سلول و ایجاد صفات‬ ‫•‬
‫ارثی موجود می باشد‪ .‬این اطالعات در واحد هایی به نام ژن سازماندهی‬
‫به زبون ساده میگم؛ اگه دنا‬ ‫شده است‪ .‬در واقع‪ ،‬ژن عامل تعیین کننده صفات هست‪.‬‬
‫نبود ما هم وجود نداشتیم‪.‬‬
‫تمامی صفاتی که در بدنمون‬
‫ملکول دنا ملکول بسیار طویلی‬
‫میبینیم به دنا وابسته س(‪:‬‬
‫است؛ ژن ها بصورت قطعه قطعه‬
‫بروی دنا قرار گرفته اند و در مواقع‬
‫لزوم فعال شده و صفت مورد نظر را‬
‫ایجاد می کنند‪ .‬بطور مثال موهای‬
‫من فرفری است‪ .‬ژن مربوط به این‬
‫صفت حتما روشن بوده که موهای‬
‫من را به حالت کنونی در آورده است‪.‬‬
 ‫انواع صفات‬
‫صفات تک ژنی‪ :‬صفاتی که در نتیجه عمل یک ژن حاصل می شوند‪ .‬مثل پیوسته یا آزاد بودن‬
‫نرمه گوش‪ ،‬چال روی گونه و توانایی لوله کردن زبان‬
‫برای ایجاد شدن هر یک از صفات باال‪ ،‬ژن خاصی فعال بوده که توانسته صفت موردنظر را ایجاد‬
‫کند‪.‬‬
‫صفات چندژنی‪ :‬صفاتی که تحت کنترل دو یا بیش از دو ژن می باشند‪ .‬مثل اندازه قد‪ ،‬رنگ‬ ‫•‬
‫پوست‪ ،‬رنگ چشم‬
‫بطور مثال‪ ،‬برای ایجاد شدن رنگ چشم در یک انسان‪ ،‬چند ژن مختلف با هم همکاری می‬ ‫•‬
‫کنند تا صفت موردنظر را بروز دهند‪.‬‬

‫صفت تک ژنی‬ ‫صفت چند ژنی‬

‫یک ژن وارد عمل شده و رنگ سبیل را در‬ ‫چند ژن وارد عمل شده و رنگ پوست را‬
‫فرد بروز داده است‪.‬‬ ‫در فرد بروز داده است‪.‬‬
‫دانش آموزی می گوید از شباهت دو نفر می توانیم به شباهت های ژن های آنها پی ببریم‪ .‬نظرشما‬ ‫•‬

‫در این باره چیست؟پاسخ هم آره هست و هم نه‪ .‬چطور؟؟؟ در صورتی که مثال دو فرد رنگ موی‬

‫طبیعی آنها روشن باشد‪ ،‬قطعا آن دو فرد ژن مربوط به رنگ موی مشابهی دارند و از این نظر با هم‬

‫تفاوتی ندارند‪ .‬البته پر واضح است که اگر کسی با آرایش کردن رنگ موی خود را شبیه به رنگ‬

‫موی کسی دیگر کند‪ ،‬این ربطی به ژن های مشابه ندارد‪.‬‬

 ‫بیان ژن‬
‫• همانطور که گفته شد ملکول دنا مهمترین نقش را در ایجاد کردن صفات موجود در پیکر یک جاندار ایفا می کند‪.‬‬
‫اما چطور؟ چطور ژن ها صفاتی مثل رنگ چشم را بروز می دهند؟؟؟ برای پی بردن به پاسخ این پرسش باید با بحث‬
‫بیان ژن آشنا شویم‪.‬‬

‫• دنا ملکولی است که اطالعات بروی آن به شکل کد ذخیره شده اند(دقیقا مثل کدهای برنامه نویسی)‪ .‬رمزگشایی‬
‫اطالعات دنا طی ‪ 3‬مرحله رخ می دهد‪ -1 :‬در ابتدا آنزیم هایی از روی دنا ملکولی دیگر بنام رنا را ایجاد می کنند‪.‬‬
‫‪ -2‬در مرحله بعد ریبوزوم رنا را در بر می گیرد و با توجه به کدهای موجود بروی آن‪ ،‬آمینواسیدها را به هم وصل‬
‫می کند و در نهایت پروتئین می سازد‪ .‬این مسیر که طی آن از دنا‪ ،‬پروتئین ساخته می شود را بیان ژن می گویند‪.‬‬

‫• حواسمان باشد که ریبوزوم مستقیما نمی تواند با دنا ارتباط برقرار کند و پروتئین بسازد‪ .‬رنا ملکولی حدواسط‬
‫است که شرایط را برای آغاز پروتئین سازی توسط ریبوزوم فراهم می کند‪.‬‬
 ‫بیان ژن به روایت تصویر‬

‫ساخته شدن‬
‫ریبوزوم با توجه به کدهای رنا‪،‬‬ ‫پروتئین‬
‫ملکول رنا‬ ‫آمینواسیدها را بهم وصل می‬
‫ملکول دنا‬ ‫کند‪.‬‬
‫• طی سال های اخیر‪ ،‬علم زیست شناسی پیشرفت های فراوانی را به خود دیده است‪ .‬با ظهور علم زیست‬
‫فناوری‪ ،‬محققین این توانایی را بدست آورده اند که محصوالت مختلفی که کاربردهای مهمی در پزشکی‪،‬‬
‫صنعت و کشاورزی دارند را تولید کنند‪.‬‬

‫• یکی از توانایی هایی که دانشمندان حوزه زیست فناوری بدست آورده اند‪ ،‬توانایی آنها در انتقال ژن از یک‬
‫جاندار به جاندار دیگر می باشد‪.‬‬

‫• انسولین پروتئین مهمی است که نقش بسیار قابل توجهی در تنظیم قند خون ایفا می کند‪ .‬افراد دیابتی غالبا‬
‫نیازمند این پروتئین هستند‪ .‬در زمان های گذشته بدست آوردن این دارو نه تنها مشکل بلکه بسیار گران‬
‫تمام می شد اما امروزه دانشمندان علم زیست فناوری توانسته اند ژن مربوط به این پروتئین را به باکتری ها‬
‫انتقال دهند و مقادیر فراوانی از این داروی مهم را در مدت زمان اندک و بسیار ارزانتر نسبت به قبل بدست‬
‫آورند‪ .‬اما چطور؟؟؟‬
 ‫اینکه چطور این مراحل را انجام میدهیم زیاد مهم نیست‪ ،‬مهم‬ ‫• در مرحله اول محققین ژن‬
‫مربوط به انسولین را از‬
‫این است که آنها را انجام می دهیم‪.‬‬ ‫دنای انسان استخراج‬
‫برای فهم بهتر این مسیر از توضیحات تخصصی اجتناب می‬ ‫کردند‪.‬‬
‫شود‪.‬‬
‫• در ادامه دنای مربوط به‬
‫یک باکتری نیز استخراج‬
‫شد‪ .‬چرا اصال از باکتری‬
‫استفاده می شود؟؟؟ خب‪،‬‬
‫باکتری ها برخالف سلول‬
‫ژن انسولین انسانی‬ ‫دنای باکتریایی‬ ‫سلول باکتری‬
‫های ما که بسیار دیر تکثیر‬
‫می شوند‪ ،‬تکثیر سریعی‬
‫دارند‪ .‬باکتری ای که در‬
‫شکل میبینید هر ‪ 20‬دقیقه‬
‫یک بار تقسیم سلولی‬
‫انجام می دهد و به دو‬
‫سلول تبدیل می شود‪.‬‬
‫درادامه خواهید فهمید چرا‬
‫تکثیر سریع مهم است(‪:‬‬
 ‫• در مرحله بعد‪ ،‬محققین با‬
‫استفاده از آنزیم های‬
‫دنای باکتریایی برش خورده‬ ‫خاصی دنای باکتریایی را‬
‫ژن انسولین انسانی‬ ‫برش زده‪ ،‬ژن انسولین‬
‫انسانی را وارد دنای باکتری‬
‫می کنند (در واقع دو‬
‫بخش دنای باکتری و ژن‬
‫انسولین انسانی را به هم‬
‫می چسبانند)‪.‬‬
 ‫• با چسباندن دو بخش‬
‫دنای نوترکیب‬ ‫دنای باکتریایی و ژن‬
‫انسولین انسانی بهم‪،‬‬
‫دنای جدیدی حاصل‬
‫می شود که به آن دنای‬
‫نوترکیب می گویند‪.‬‬
 ‫• در ادامه‪ ،‬دنای نوترکیب‬

‫دنای نوترکیب‬ ‫باکتری نوترکیب‬ ‫به یک باکتری انتقال داده‬

‫می شود؛ باکتری حاصل‬
‫شده را باکتری نوترکیب‬
‫می نامند چون در دنای‬
‫ژن انسولین‬
‫انسانی‬ ‫آن ژن انسولین انسانی‬
‫حضور دارد‪.‬‬
 ‫• بعد باکتری نوترکیب‬
‫را وارد دستگاهی که‬
‫پر از غذاست می‬
‫کنند؛ این دستگاه‬
‫فرمانتور نام دارد و به‬
‫باکتری نوترکیب‬ ‫دستگاه فرمانتور‬
‫باکتری این اجازه را‬
‫می دهد تا با سرعت‬
‫بسیار زیادی تکثیر‬
‫کند و باکتری های‬
‫جدیدی‬ ‫نوترکیب‬
‫بوجود آورد‪.‬‬
 ‫های‬ ‫• باکتری‬
‫به‬ ‫که‬ ‫نوترکیب‬
‫میزان زیادی تکثیر‬
‫باکتری های نوترکیب با‬
‫انجام بیان ژن‪ ،‬از روی ژن‬ ‫شده اند‪ ،‬بیان ژن‬
‫باکتری نوترکیب‬ ‫دستگاه فرمانتور‬
‫انسولین‪ ،‬پروتئین‬ ‫انسولین را آغاز می‬
‫انسولین را می سازند‪.‬‬
‫کنند‪ .‬آنها از روی‬
‫انسولین‪،‬‬ ‫ژن‬
‫پروتئین انسولین را‬
‫بوجود می آورند‪.‬‬
 ‫• محققین با استفاده‬
‫خاص‬ ‫روشی‬ ‫از‬

‫بیان ژن در باکتری‬ ‫سلول باکتری را‬

‫دستگاه فرمانتور‬ ‫استخراج پروتئین‬
‫نوترکیب و ایجاد‬ ‫انسولین‬ ‫متالشی کرده و با‬
‫شدن پروتئین‬
‫انسولین‬ ‫استفاده از روش‬
‫خاصتر‬ ‫هایی‬
‫انسولین تولید شده‬
‫را از باکتری ها‬
‫می‬ ‫آوری‬ ‫جمع‬
‫کنند‪.‬‬
 ‫خالص‬ ‫• انسولین‬

‫داروی انسولین‬ ‫خالص سازی‬

‫سازی می شود و‬
‫انسولین‬ ‫پس از آن بعنوان‬
‫دارو برای کنترل‬
‫افراد‬ ‫خون‬ ‫قند‬
‫بیمار مورد استفاده‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬
‫مثال های متنوعی وجود دارد که در آنها علم زیست فناوری توانسته‬
‫محصوالت باارزشی را در اختیار انسان ها قرار داده است‪.‬‬

‫• انتقال ژن مقاومت به سرما از ماهی به گوجه فرنگی یکی دیگر از این‬

‫مثال هاست‪.‬‬
‫• سرما عامل مهمی است که به گوجه فرنگی می تواند آسیب جدی وارد‬
‫کند‪.‬‬
‫• ماهی هایی که در آب های سرد زندگی می کنند‪ ،‬پروتئینی دارند که به‬
‫ماهی این توانایی را می دهد تا در دماهای بسیار پایین به زندگی خود‬
‫ادامه دهند‪.‬‬
‫• محققین ژن مربوط به این پروتئین را در ماهی شناسایی کرده و آنرا از‬
‫ماهی به گوجه فرنگی منتقل کردند‪ .‬با انجام این تحقیق گوجه هایی‬
‫ایجاد شدند که دیگر به سرما حساس نبودند‪.‬‬
 ‫• تولید برنج طالیی مثالی دیگر از خدمت رسانی علم زیست فناوری در حوزه کشاورزی می باشد‪.‬‬

‫• این نوع برنج دارای ماده است که در بدن به ویتامین ‪ A‬تبدیل می شود‪ .‬این ماده به طور طبیعی در‬
‫برنج وجود ندارد‪ .‬زیرا برنج های معمولی ژن ایجاد کننده این ماده را ندارند‪ .‬پژوهشگران این ژن را به‬
‫برنج معمولی وارد و برنج طالیی ایجاد می کنند‪.‬‬

‫• در دنیا کشورهای فقیر بسیاری وجود دارند که تنها غذای آنها در روز مقدار کمی غالت می باشد‪ .‬در‬
‫این کشورها به علت کمبود ویتامین ‪ A‬هزاران کودک در معرض نابینایی قرار دارند‪ .‬برنج طالئی می‬
‫تواند راه چاره بسیار مطمئنی برای این مردم باشد‪ .‬البته هنوز در این کشورها برنج طالئی تولید نشده‬
‫است‪.‬‬
‫• فرض کنید دانش‪ ،‬امکانات و مهارت موردنیاز برای دست کاری ‪ DNA‬را دارید‪،‬‬
‫یعنی می توانید صفات جانداران را به میل خود تغییر دهید‪ .‬در این حالت چه‬
‫کارهایی انجام می دادید؟‬
 ‫آیا ژن تنها عامل تعیین کننده صفات است؟‬
‫• بعضی تفاوت ها که بین افراد یک نوع جاندار وجود دارند‪ ،‬به علت‬
‫عوامل موجود در محیطی است که جانداران در آن رشد و زندگی‬
‫می کنند‪.‬‬
‫به عبارتی درست است‬
‫که ژن ها نقش اصلی‬
‫در بروز صفات را دارند‬
‫اما از تاثیر محیط بر‬
‫چگونگی فعال شدن‬
‫ژن ها نباید غافل‬
‫شویم‪.‬‬
‫عوامل محیطی تاثیر گذار بروی بیان ژن‬
‫دما‬ ‫•‬
‫‪PH‬‬ ‫•‬
‫نور‬ ‫•‬
‫تغذیه‬ ‫•‬
‫ورزش‬ ‫•‬
‫داروها‬ ‫•‬
 ‫تاثیر نور‬
‫رنگ پوست یک صفت چند ژنی است که عوامل محیطی(عالوه بر ژن ها) در تعیین آن نقش دارند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اگر کسی برای طوالنی مدت در معرض نور خورشید قرار گیرد‪ ،‬اصطالحا گفته می شود که او دچار آفتاب سوختگی‬ ‫‪‬‬
‫شده است‪ .‬نکته جالب توجه این است که اگر آن فرد از نظر ژنتیکی پوستی سفید داشته باشد و برای مدت طوالنی‬
‫در معرض نور باشد‪ ،‬ژن مربوط به رنگدانه مالنین(رنگدانه سیاه رنگ) در سلول های پوستش فعال می شود و بمرور‬
‫زمان بواسطه تجمع این رنگدانه‪ ،‬پوست فرد تیره خواهد شد‪.‬‬
 ‫تاثیر دما بروی بیان ژن‬

‫• همانطور که در شکل زیر می بینید‪ ،‬محققین بخشی از پوشش خرگوشی را تراشیده اند‪ .‬آن بخش را برای مدت زمانی معین در‬
‫معرض دمای پایین قرار دادند‪ .‬پس از این دوره آنها مشاهده کردند که رنگ موهای بخشی از پوست خرگوش که در معرض دمای‬
‫پایین بود از سفید به سیاه تغییر کرد‪ .‬پس نتیجه گرفتند که محیط(دمای پایین) بروی چگونگی بروز ژنها تاثیر گذار است‪.‬‬
 ‫تاثیر تغذیه بروی بیان ژن‬

‫این دو موش وراثت مشابهی دارند اما تغذیه آنها متفاوت بوده است‪ .‬غذای موش سمت راست‬ ‫•‬
‫تنها یک ویتامین گروه ‪ B‬را ندارد‪ .‬همانطور که آشکار است رشد موش سمت راست بواسطه‬
‫کمبودی که در رژیم غذایی خود دارد‪ ،‬محدود شده است‪.‬‬
 ‫تاثیر عوامل محیطی بروی اندازه قد‬

‫همانند رنگ پوست و رنگ چشم‪ ،‬اندازه قد نیز یک صفت چند ژنی است اما عوامل محیطی هم در تعیین اندازه قد‬
‫نقش قابل توجهی دارند‪.‬‬
‫تغذیه‪ ،‬ورزش و سیگار نکشیدن عوامل محیطی اند که اندازه قد را تحت تاثیر قرار می دهند‪ .‬مثال نوزادی که به‬
‫دنیا می آید و این پتانسیل را از طریق ژن های خود دارد که در آینده فردی ‪ 2‬متری باشد‪ ،‬در صورتی که در‬
‫معرض عوامل نامناسب محیطی(سیگار کشیدن‪ ،‬تغذیه نامناسب و ورزش نکردن) قرار گیرد‪ ،‬این احتمال وجود دارد‬
‫که از تمام پتانسیل خود برای افزایش قد استفاده نکند و در آینده فردی ‪ 175‬سانتی متری باشد‪.‬‬
 ‫• تاثیر ‪ PH‬بروی بیان ژن‬

‫• همانطور که در شکل زیر دیده می شود‪ PH ،‬نیز از جمله فاکتورهایی می باشد که می تواند بروی ژن ها تاثیر بگذارد‪.‬‬
‫محققین گیاهی را در دو خاک اسیدی و قلیایی کشت دادند‪ .‬گیاه رشد کرد و به مرحله گلدهی رسید؛ گیاهی که در خاک‬
‫اسیدی بود‪ ،‬گل های آبی(پایین سمت راست) اما گیاهی که در خاک قلیایی بود‪ ،‬گل های بنفش(پایین سمت چپ) ایجاد‬
‫کرد‪.‬‬
‫‪ DNA‬درون هسته به همراه پروتئین ها‪ ،‬رشته هایی به نام کروموزوم را می سازد‪.‬‬ ‫•‬
‫سلول های هر جاندار تعداد مشخصی کروموزوم دارند مثال انسان ها ‪( 46‬یا دو‬ ‫•‬
‫دسته ‪23‬تایی) کروموزوم دارند‪.‬‬
‫کروموزوم ها فقط در سلول های در حال تقسیم و با استفاده از میکروسکوپ قابل‬ ‫•‬
‫دیدن هستند‪.‬‬
‫همانطور که در تصویر زیر دیده می شود‪،‬‬ ‫کاریوتایپ‬
‫از ‪ 46‬کروموزوم انسان ‪ 2‬کروموزوم ‪ X‬و ‪Y‬‬
‫کروموزوم های جنسی هستند و در‬
‫تعیین جنسیت نقش دارند‪ .‬فردی که ‪XX‬‬ ‫تعداد و نحوه ی قرارگیری کروموزوم ها در هسته سلول‬ ‫•‬
‫باشد مونث و کسی که ‪ XY‬باشد مذکر‬
‫یک جاندار را کاریوتایپ می گویند‪.‬‬
‫خواهد بود‪.‬‬
‫شکل زیر کاریوتایپ هسته سلول انسان را نشان می‬ ‫•‬
‫دهد‪ .‬همانطور که مالحظه می کنید‪ ،‬در هسته سلول های‬
‫انسانی ‪ 23‬جفت کروموزوم دیده می شود‪ .‬هر فرد ‪23‬‬
‫کروموزوم را از پدر و ‪ 23‬کروموزوم دیگر را از مادر‬
‫دریافت می کند‪.‬‬

‫کاریوتایپ یک فرد مذکر‬

 ‫سوال‬ ‫• سوال زیر جالب توجه است؛ در پاسخ‬
‫باید گفت که تعداد کروموزوم به‬
‫تنهایی میزان پیچیدگی ساختاری و‬
‫کروموزوم بزرگتر= تعداد ژن‬ ‫اندازه پیکر یک جاندار را مشخص‬
‫بیشتر= تعداد پروتئین‬
‫نمی کند‪ .‬آنچه منجر به ایجاد شدن‬
‫ساختاری پیچیده می شود‪ ،‬اندازه‬
‫بیشتر= داشتن ساختار‬ ‫کروموزوم ها و تعداد ژن موجود بروی‬
‫بزرگتر و پیچیده تر‬ ‫کروموزوم هاست‪.‬‬
‫• بطور مثال درست است که پروانه‬
‫تعداد بسیار بیشتری کروموزوم‬
‫نسبت به انسان دارد اما کروموزوم‬
‫های انسان به مراتب بزرگتر از‬
‫کروموزوم های پروانه هستند و تعداد‬
‫ژن هایی که بروی کروموزوم های‬
‫انسان وجود دارد‪ ،‬بسیار بیشتر از‬
‫تعداد ژنهای پروانه است‪.‬‬
 ‫تقسیم سلولی‬
‫فرایندی است که طی آن سلول مادری به دو یا تعداد بیشتری سلول‬
‫جدید که سلول های دختری نامیده می شوند‪ ،‬تقسیم می شود‪.‬‬
 ‫تقسیم میتوز‬
‫نوعی تقسیم سلولی که در سراسر عمر ما انجام می شود و سبب رشد و ترمیم بافت های آسیب دیده‬
‫بدن می شود‪.‬‬
‫در این تقسیم یک سلول(سلول مادری) به دو سلول(سلول های دختری) کامال مشابه تقسیم می شود و‬
‫طی آن تعداد کروموزوم ها بی تغییر باقی می مانند‪.‬‬
‫نکته‪ :‬در ابتدای ایجاد شدن یک جنین‪ ،‬دو سلول جنسی از پدر و مادر با هم ترکیب می شوند و سلول‬
‫تخم را ایجاد می کنند‪ .‬این سلول تخم با انجام تقسیم میتوز به صورت پی در پی یک توده سلولی(همان‬
‫جنین) را ایجاد می کند‪ .‬این سلول ها بمرور پیکر نوزاد را بوجود می آورند‪.‬‬
 ‫تقسیم میتوز به روایت تصویر‬
‫سلول های‬
‫دختری از نظر‬
‫محتوای‬
‫کروموزومی کامال‬
‫کروموزوم ها‬
‫شبیه سلول‬
‫مادری هستند‪.‬‬
‫یعنی اگر یک‬
‫سلول انسانی با‬
‫سلول‬ ‫‪ 46‬کروموزوم‬
‫مادری‬ ‫تقسیم میتوز‬
‫دهد‪ ،‬دو سلول‬
‫سلولهای‬ ‫دختری ‪46‬‬
‫دختری‬ ‫کروموزومی ایجاد‬
‫خواهد کرد‪.‬‬
 ‫سرطان‬
‫تقسیم نامتقارن سلول های بدن را سرطان می نامند‪.‬‬ ‫•‬

‫سلول های سرطانی از سازوکارهای عادی تقسیم و رشد سلول ها جدا می افتند(دیوونه میشن و تمام‬ ‫•‬

‫فکر و ذکرشون تقسیم شدن میشه)‪ .‬علت دقیق این پدیده هنوز دقیقا مشخص نیست ولی احتمال‬

‫دارد عوامل ژنتیکی یا عوامل محیطی که موجب اختالل در فعالیت سلول ها می شوند‪ ،‬در هسته سلول‬
‫اشکال وارد کنند‪ .‬از جمله عوامل محیطی سرطان زا می توان به مواد رادیو اکتیو‪ ،‬مواد شیمیایی و‬

‫سمی(دود سیگار) یا قرار گرفتن در معرض تابش بیش از حد اشعه هایی مانند نور آفتاب‪.‬‬
‫در بدن ما سیستم های ترمیمی وجود دارد که از شکل گیری و رشد سلول های سرطانی جلوگیری می‬ ‫•‬

‫کنند‪ .‬گاهی این سیستم ها بدرستی عمل خود را انجام نمی دهند؛ تحت این شرایط سلول سرطانی‬

‫ممکن است پدید آید‪.‬‬

 ‫مراحل شکل گیری سرطان‬
‫مرحله‬
‫آغاز‪:‬‬ ‫• ‪ -1‬جهش در دنا‪ :‬طی این مرحله تغییراتی ناخواسته و مخرب در ساختار دنا رخ می دهد‬
‫جهش‬ ‫و شرایط را برای ایجاد شدن سلول سرطانی فراهم می آورد‪.‬‬
‫• ‪ -2‬مرحله تشکیل تومور‪ :‬در این مرحله در صورتی که سیستم های ترمیمی‪ ،‬سلول‬
‫جهش دار را حذف نکنند‪ ،‬سلول تقسیم غیرطبیعی و سریع خود را از سر می گیرد؛ پس‬
‫از مدتی یک ساختار توده مانند سلولی که تومور نامیده می شود‪ ،‬شکل می گیرد‪ .‬در‬
‫صورتی که در این مرحله سلول های سرطانی توسط پزشک تشخیص داده شوند‪ ،‬می‬
‫مرحله‬ ‫توان از رشد تومور جلوگیری کرد‪.‬‬
‫ادامه‪:‬‬ ‫• ‪ -3‬مرحله متاستاز‪ :‬در این مرحله سلول های سرطانی در کل بدن پخش می شوند‪ .‬در‬
‫تشکیل‬ ‫صورتی که فرد در این مرحله از سرطان خود اطالع یابد‪ ،‬شانس باالیی برای درمان‬
‫تومور‬ ‫نخواهد داشت‪.‬‬

‫مرحله‬
‫پایان‪:‬‬
‫متاستاز‬
 ‫نشانه های سرطان‬

‫• وجود خون در مدفوع یا باال آوردن خون‬

‫البته هیچ یک از این عالئم‬ ‫• ضعف و خستگی‬
‫به تنهایی دلیلی بر بروز‬
‫سرطان نیست‪ .‬تشخیص‬
‫قطعی سرطان بوسیله‬
‫• کاهش وزن غیرمنتظره‬
‫پزشک و با انجام تست های‬
‫مختلف رخ می دهد‪.‬‬ ‫• بروز مشکل در بلع‬