འབྲོག་སྐད་

་-་རྲོང་ཁ་-་ཨིང་ལིཤ་སྐད་གསུམ་ཤན་སྦྱར་མིང་མཛྲོད་དང་

ཚྲོགས་ཚིག་དཔེ་དེབ།

Drokey- Dzongkha- English Lexicon & Phrase

Book

རྲོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚྲོགས། ༢༠༢༡

Dzongkha Development Commission 2021

པར་དབང་། ©༢༠༢༡ རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས། པར་དབང་ཧྲིལ་བུམ་རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས་ལུ་ཡོད། ཡིག་
ཐོག་གི་གནང་བ་ མེད་པར་བསྐྱར་སྐྲུན་དང་འདྲ་བཤུས་ཚུ་འབད་མི་ཆོག།

རྩོམ་སྒྲིག་མཉམ་འབྲེལ་པ། ཨྱོན་བསྟན་འཛིན། བསོད་ནམས་རིན་ཆེན། སྐྱིད་པ་ལྷ་སྒྲོན། ཡེ་ཤེས་ལྷ་མོ། སངས་རྒྱས་དབང་ཕྱུག།

ཞུན་དག་པ། ཞུན་དག་ཚོགས་ཆུང་། རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས།

འཕྲིན་ལས་དབང་ཕྱུག། སྐད་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་གྲོས་སྟོན་པ།

མཁས་དབང་ཀརྨ་དགེ་ལེགས། ལེགས་སྦྱར་བ། སྤ་རོ་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭ།

ངག་གཤིས་ཁུངས་གཏུགས། འཕྲིན་ལས་དབང་ཕྱུག། མཁན་པོ་ཚེ་རིང་དབང་ཕྱུག།

དཔེ་སྐྲུན། རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལྷན་ཚོགས།

འགྲེམས་ཨང་། ༡༢༢

བརྒྱུད་འཕྲིན་ཨང་། ༣༢༢༦༦༣

པར་འཕྲིན་ཨང་། ༣༢༢༩༩༢

ཡོངས་འབྲེལ་འཆར་སྒོ། www.dzongkha.gov.bt
 1. གྲངས་ཁ། ཨང་གྲངས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicons of Number

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གང་། g˚ang གང་། g˚ang One

2. དོ། d˚o དོ། d˚o Two

3. གཅིག། Cik གཅིག Ci One

4. གཉིས། ’nyi གཉིས། ’nyi Two

5. གསུམ། Sum གསུམ། Sum Three

6. བཞི། Zhi བཞི། Zhi Four

7. ལྔ། ’nga ལྔ། ’nga Five

8. དྲུག། dr˚u དྲུག dr˚u Six

9. བདུན། Dün བདུན། Dün Seven

10. བརྒྱད། Gä བརྒྱད། Gä Eight

11. དགུ། Gu དགུ། Gu Nine

12. བཅུ་ཐམ།/བཅུ་ཐམ་པ། cu tham pa བཅུ་ཐམ། cu tham Ten

13. བཅུ་གཅིག། cuk ci བཅུ་གཅིག cu ci Eleven

14. བཅུ་གཉིས། cuk ’nyi བཅུ་གཉིས། cu ’nyi Twelve

15. བཅུ་གསུམ། cuk sum བཅུ་གསུམ། cu sum Thirteen

16. བཅུ་བཞི། cu zhi བཅུ་བཞི། cu zhi Fourteen

17. བཅོ་ལྔ། cô ’nga བཅོ་ལྔ། co ’nga Fifteen

18. བཅུ་དྲུག། cu dr˚u བཅུ་དྲུག cu dr˚u Sixteen

19. བཅུ་བདུན། cup dün བཅུ་བདུན། cup dü Seventeen

20. ཅབ་བརྒྱད།/བཅོ་བརྒྱད། cop gä བཅོ་བརྒྱད། cop gä Eighteen

21. བཅུ་དགུ། cü gu བཅུ་དགུ། cϋ gu Nineteen

22. ཉི་ཤུ། nyi shu ཉི་ཤུ། nyi shu Twenty

23. ཁལ་གཅིག། khä ci ཁལ་གཅིག khä ci Twenty

24. ཁལ་གཅིག་དང་གཅིག། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག nyi shu tsa ci twenty one
cik
25. ཁལ་གཅིག་དང་གཉིས། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས། nyi shu tsa ’nyi twenty two

1
 ’nyi
26. ཁལ་གཅིག་དང་གསུམ། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ། nyi shu tsa twenty three
sum sum
27. ཁལ་གཅིག་དང་བཞི། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི། nyi shu tsa zhi twenty four
zhi
28. ཁལ་གཅིག་དང་ལྔ། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ། nyi shu tsa twenty five
’nga ’nga
29. ཁལ་གཅིག་དང་དྲུག། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་དྲུག nyi shu tsa twenty six
dr˚u dr˚u
30. ཁལ་གཅིག་དང་བདུན། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་བདུན། nyi shu tsa dϋn twenty seven
dϋn
31. ཁལ་གཅིག་དང་བརྒྱད། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་བརྒྱད། nyi shu tsa gä twenty eight
gä
32. ཁལ་གཅིག་དང་དགུ། khä cik d˚ang ཉི་ཤུ་རྩ་དགུ། nyi shu tsa gu twenty nine
gu
33. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་ཐམ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ། sum cu Thirty
cu tham pa
པ།
34. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་གཅིག sum cu so ci thirty one
cuk ci
གཅིག།
35. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་གཉིས། sum cu so ’nyi thirty two
cu ’nyi
གཉིས།
36. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་གསུམ། sum cu so sum thirty three
cu sum
གསུམ།
37. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་བཞི། khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་བཞི། sum cu so zhi thirty four
cu zhi
38. ཁལ་གཅིག་དང་བཅོ་ལྔ། khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་ལྔ། sum cu so ’nga thirty five
cô ’nga
39. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་དྲུག། khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་དྲུག། sum cu so thirty six
cu dr˚u dr˚u, so dr˚u
40. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་བདུན། sum cu so dϋn thirty seven
cup dϋn
བདུན།
41. ཁལ་གཅིག་དང་བཅོ་ khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་བརྒྱད། sum cu so gä thirty eight
cop gä
བརྒྱད།
42. ཁལ་གཅིག་དང་བཅུ་དགུ། khä cik d˚ang སུམ་ཅུ་སོ་དགུ། sum cu so gu thirty nine
cü gu
43. ཁལ་གཉིས། khä ’nyi བཞི་བཅུ། zhip cu Forty

2
44. ཁལ་གཉིས་དང་གཅིག། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་གཅིག། zhip cuzh˚e ci forty one
cik
45. ཁལ་གཉིས་དང་གཉིས། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་གཉིས། zhip forty two
’nyi cuzh˚e’nyi
46. ཁལ་གཉིས་དང་གསུམ། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་གསུམ། zhip forty three
sum cuzh˚esum
47. ཁལ་གཉིས་དང་བཞི། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་བཞི། zhip cuzh˚ezhi forty four
zhi
48. ཁལ་གཉིས་དང་ལྔ། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་ལྔ། zhip forty five
’nga cuzh˚e’nga
49. ཁལ་གཉིས་དང་དྲུག། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་དྲུག། zhip cu zh˚e forty six
dr˚u dr˚u
50. ཁལ་གཉིས་དང་བདུན། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་བདུན། zhip cuzh˚e forty seven
dϋn dϋn
51. ཁལ་གཉིས་དང་བརྒྱད། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་བརྒྱད། zhip cuzh˚e gä forty eight
gä
52. ཁལ་གཉིས་དང་དགུ། khä ’nyi d˚ang བཞི་བཅུ་ཞེ་དགུ། zhip cuzh˚egu forty nine
gu
53. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་ཐམ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ། ’ngap cu Fifty
cu tham pa
པ།
54. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་གཅིག། ’ngap cu nga ci fifty one
cuk ci
གཅིག།
55. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་གཉིས། ’ngap cu nga fifty two
cu ’nyi ’nyi
གཉིས།
56. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་གསུམ། ’ngap cu nga fifty three
cuk sum sum
གསུམ།
57. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་བཞི། khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་བཞི། ’ngap cu nga fifty four
cu zhi zhi
58. ཁལ་གཉིས་དང་བཅོ་ལྔ། khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་ལྔ། ’ngap cu nga fifty five
cô nga ’nga
59. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་དྲུག། khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་དྲུག། ’ngap cu nga fifty six
cu dr˚u dr˚u
60. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་བདུན། ’ngap cu nga fifty seven
cup dün dün
བདུན།
61. ཁལ་གཉིས་དང་བཅོ་ khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་བརྒྱད། ’ngap cu nga fifty eight
cop g˚ä gä
བརྒྱད།

3
62. ཁལ་གཉིས་དང་བཅུ་དགུ། khä ’nyi d˚ang ལྔ་བཅུ་ང་དགུ། ’ngap cu nga fifty nine
cü gu gu
63. ཁལ་གསུམ། khä sum དྲུག་ཅུ། dr˚uk cu sixty

64. ཁལ་གསུམ་དང་གཅིག། khä sumd˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་གཅིག། dr˚uk cu re ci sixty one

cik
65. ཁལ་གསུམ་དང་གཉིས། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་གཉིས། dr˚uk cu re sixty two
’nyi ’nyi
66. ཁལ་གསུམ་དང་གསུམ། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་གསུམ། dr˚uk cu re sixty three
sum sum
67. ཁལ་གསུམ་དང་བཞི། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་བཞི། dr˚uk cu re zhi sixty four
zhi
68. ཁལ་གསུམ་དང་ལྔ། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་ལྔ། dr˚uk cu re sixty five
’nga ’nga
69. ཁལ་གསུམ་དང་དྲུག། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་དྲུག། dr˚uk cu re sixty six
dr˚u dr˚u
70. ཁལ་གསུམ་དང་བདུན། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་བདུན། dr˚uk cu re sixty seven
dün dün
71. ཁལ་གསུམ་དང་བརྒྱད། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་བརྒྱད། dr˚uk cu re gä sixty eight
gä
72. ཁལ་གསུམ་དང་དགུ། khä sum d˚ang དྲུག་ཅུ་རེ་དགུ། dr˚uk cu re gu sixty nine
gu
73. ཁལ་ཕྱེད་དང་བཞི། khäpche d˚a བདུན་ཅུ། dün cu Seventy
zhi
74. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་ཐམ་ khäsum d˚ang བདུན་ཅུ། dün cu Seventy
cu tham pa
པ།
75. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་ khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་གཅིག། dün cu d˚ön ci seventy one
cuk ci
གཅིག།
76. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་ khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་གཉིས། dün cu d˚ön seventy two
cu ’nyi ’nyi
གཉིས།
77. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་ khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་གསུམ། dün cu d˚ön seventy three
cuk sum sum
གསུམ།
78. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་བཞི། khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་བཞི། dün cu d˚ön seventy four
cu zhi zhi
79. ཁལ་གསུམ་དང་བཅོ་ལྔ། khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་ལྔ། dün cu d˚ön seventy five
cô ’nga ’nga
80. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་དྲུག། khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་དྲུག། dün cu d˚ön seventy six
cu dr˚u dr˚u

4
81. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་ khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་བདུན། dün cu d˚ön seventy seven
cup dün dün
བདུན།
82. ཁལ་གསུམ་དང་བཅོ་ khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་བརྒྱད། dün cu d˚ön gä seventy eight
cop gä
བརྒྱད།
83. ཁལ་གསུམ་དང་བཅུ་དགུ། khä sum d˚ang བདུན་ཅུ་དོན་དགུ། dün cu d˚ön gu seventy nine
cü gu
84. ཁལ་བཞི། khä zhi བརྒྱད་ཅུ། gäp cu Eighty

85. ཁལ་གསུམ་དང་ཉི་ཤུ། khä sum d˚ang བརྒྱད་ཅུ། gäp cu Eighty

nyi shu
86. ཁལ་བཞི་དང་གཅིག། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གཅིག། gäp cu j˚a ci eighty one
cik
87. ཁལ་བཞི་དང་གཉིས། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གཉིས། gäp cu j˚a ’nyi eighty two
’nyi
88. ཁལ་བཞི་དང་གསུམ། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་གསུམ། gäp cu j˚a sum eighty three
sum
89. ཁལ་བཞི་དང་བཞི། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་བཞི། gäp cu j˚a zhi eighty four
zhi
90. ཁལ་བཞི་དང་ལྔ། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་ལྔ། gäp cu j˚a ’nga eighty five
’nga
91. ཁལ་བཞི་དང་དྲུག། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་དྲུག། gäp cu j˚a dr˚u eighty six
dr˚u
92. ཁལ་བཞི་དང་བདུན། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་བདུན། gäp cu j˚a dün eighty seven
dün
93. ཁལ་བཞི་དང་བརྒྱད། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་བརྒྱད། gäp cu j˚a gä eighty eight
gä
94. ཁལ་བཞི་དང་དགུ། khä zhi d˚ang བརྒྱད་ཅུ་གྱ་དགུ། gäp cu j˚a gu eighty nine
gu
95. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་ཐམ་པ། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ། gup cu Ninety
cu tham pa
96. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་གཅིག། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་གཅིག། gup cu g˚o ci ninety one
cuk ci
97. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་གཉིས། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་གཉིས། gup cu g˚o ’nyi ninety two
cu ’nyi
98. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་གསུམ། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་གསུམ། gup cu g˚o sum ninety three
cuk sum
99. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་བཞི། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་བཞི། gup cu g˚o zhi ninety four
cu zhi
100. ཁལ་བཞི་དང་བཅོ་ལྔ། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་ལྔ། gup cu g˚o ninety five
co ’nga ’nga, g˚o ’nga

5
 101. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་དྲུག། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་དྲུག། gup cu g˚o ninety six
cu dr˚u dr˚u
102. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་བདུན། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་བདུན། gup cu g˚o dün ninety seven
cup dün
103. ཁལ་བཞི་དང་བཅོ་བརྒྱད། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་བརྒྱད། gup cu g˚o gä ninety eight
cop gä
104. ཁལ་བཞི་དང་བཅུ་དགུ། khä zhi d˚ang དགུ་བཅུ་གོ་དགུ། gup cu g˚o gu ninety nine
cü gu
105. ཁལ་ལྔ། khä ’nga གཅིག་བརྒྱ། བརྒྱ་ cik ja, ja ci one hundred

གཅིག།
106. ཁལ་བཅུ་ཐམ་པ། khäcu tham pa ཉིས་བརྒྱ། nyi ja two hundred

107. ཁལ་བཅོ་ལྔ། Khä cô nga སུམ་བརྒྱ། sum ja three hundred

108. ཉི་ཤུ་གཅིག། nyi shu cik བཞི་བརྒྱ། zhip ja four hundred

109. ཉི་ཤོ་གཅིག་དང་ཁལ་ལྔ། nyi shu cik ལྔ་བརྒྱ། ’ngap ja five hundred

d˚ang khä ’nga
110. ཉི་ཤུ་ཕྱེད་དང་གཉིས། nyi shu pche དྲུག་བརྒྱ། dr˚uk ja six hundred
d˚ang ’nyi
111. ཉི་ཤུ་གཅིག་དང་ཁལ་བཅུ་ nyi shu cik དྲུག་བརྒྱ། dr˚uk ja six hundred
d˚ang khä cu
ཐམ་པ། tham pa
112. ཉི་ཤུ་གཅིག་དང་ཁལ་བཅོ་ nyi shu cik བདུན་བརྒྱ། dün ja seven hundred
d˚ang khä cô
ལྔ། ’nga
113. ཉི་ཤུ་གཉིས། Nyi shu ’nyi བརྒྱད་བརྒྱ། gäp ja eight hundred

114. ཉི་ཤུ་གཉིས་དང་ཁལ་ལྔ། Nyi shu ’nyi དགུ་བརྒྱ། gup ja nine hundred

d˚ang khä ’nga
115. སོང་ཕྲག་གཅིག། tong thra cik གཅིག་སོང་། སོང་ cik tong, tong one thousand
thra ci
ཕྲག་གཅིག།
116. འབུམ་གཅིག། bum cik འབུམ་གཅིག། bum ci one hundred
thousand

གྲངས་ཁ། ཨང་གྲངས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Number

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཆ་རོགས་རྩ་ནས་ཏི་རུ་སོང་ cha ro tsa nä ཆ་རོགས་ལས་ཏི་རུ་སོང་ cha ro lä te ru borrowed Nu.
tiru tong thra tong thra ci ki 1000 from my

6
 ཕྲག་གཅིག་བསྐྱིས་པི་ཁི། cik ki pi khi ཕྲག་གཅིག་བསྐྱིས་ཡི། yi friend.

2. ད་རིང་ང་ལ་ཏིར་ལྔ་བརྒྱ་ཅིག་ d˚a ring nga ད་རིས་ང་ལཱི་ཏི་རུ་ལྔ་ d˚a ri nga lu ti Today I need

la tir ’ngap ja ru ’ngap ja go Ngultrum five
དགོས་ཀྱི། cik gö ki བརྒྱ་དགོ་པས། pä hundard
3. ལམ་ནས་ཏིར་བཅུ་ཐམ་མཐོང་ lam nä tir cu ལམ་ཁ་ལས་ཏི་རུ་བཅུ་ lam kha lä ti ru found Ngul-
tham thong cu tham thõ yi trum ten on
སོང་། song ཐམ་མཐོང་ཡི། the way.
4. འབས་འབྲེ་གང་གནང་། brä bre g˚ang ཆུམ་བྲེ་གང་ཞུ་གེ་ chum dre g˚ã Can I have a
’nang zhu ge la bowl of rice.
ལགས།
5. ཀི་ཀེ་ཇི་གཉིས་ཨོ་ཤོག། ki ke j˚I ʼ nyi ཀེ་བ་ཀེ་ཇི་གཉིས་ ke wa ke j˚i Bring two ki-
’o sho ’nyi ba sho lo grams of
འབག་ཤོག། potatoes.
6. ཏི་རུ་འབུམ་གཅིག་དད་ཕོག་ tiru bum cik ཏི་རུ་འབུམ་གཅིག་དད་ ti ru bum ci gü Suffered a
gü pho song pho yi loss of hun-
སོང་། ཕོག་ཡི། dred thousand
Ngultrum.
7. ད་རིང་ནཱ་པ་ཏིརུ་ཉི་ཤུ་གཅིག་ d˚a ring nâ pa ད་རེས་ནངས་པར་ཏི་རུ་ d˚a re nâ pa ti These days
ti ru nyi shu runyi shu ci g˚i nothing can
གིས་ཅི་ཡང་མི་མོང་པ། cik g˚i ci yang ཉི་ཤུ་གཅིག་གིས་ག་ནི་ g˚a ni yang me be brought
with four
me nyong pa ཡང་མི་འཐོབ་པས། thop pä
hundard
Ngultrum.
8. ཕྱུར་ཀོག་ཏོ་གཅིག་ལ་ཏིར་ལྔ་ pchur kok to དར་ཚིལ་གོང་ཅིག་ལཱི་ d˚a tshi g˚õ ci A ball of
cik la tir lu ti ru’ngap cu cheese cost
བཅུ་ཨིནམ་པ། ’ngap cu ’im ཏི་རུ་ལྔ་བཅུ་ཨིན་པས། ’im pä Nu. fifty.
pa
9. ནོར་ཤ་སྐམ་སྲང་གང་ལ་ཏིར་ nor sha ka ནོར་ཤ་སྐམ་ཀེ་ཇི་གང་ no sha ke j˚i A kilo gram
sang g˚ang la g˚ã lu ti ru nyi of dry beef
ཁལ་བཅུ་ཐམ་ཨིནམ་པ། tir khä cu ལཱི་ཏི་རུ་ཉི་བརྒྱ་ཨིན་ ja ’im pä cost Nu. Two
hundard.
tham ’im pa པས།
10. ཏི་རུ་སོང་ཕྲག་བཅུ་ཐམ་གྱིས་ ti ru tong thra ཏི་རུ་སོང་ཕྲག་བཅུ་ཐམ་ ti ru tõ thra ci We get only
cu tham ba g˚i g˚i ’yak ci cam one yak with
གཡག་གཅིག་པས་མོང་གི། ’ya cik pä གྱིས་གཡག་གཅིག་ ci tho pä ten thuosand
Ngultrum.
nyong g˚e རྐྱངམ་གཅིག་ཐོབ་པས།

7
 2. ཏི་རུ། ཏི་རུའི་མིང་མཛོད། Lexicon of Currency

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཏིག་རྐྱང་། tik cang ཏིག་རྐྱང་། tik cang Silver coin used as cur-
rency.
2. ཐ་ལ། tha la ཐ་ལ། tha la A fifty chetrum coin.

3. ཤི་གི། shi g˚i ཤི་ཀི། shi ki A unit of currency equal

to 25 chetrum.
4. ཨ་ན། ’a na ཨ་ན། ’a na A type of coin.

5. བེ་གྲངས། b˚e dr˚ang བོད་ཉམ། b˚ö tram A kind of coin.

6. རྐྱང་ལོར། Cang lor གཅིག་ལོར། ci lor One Ngultrum currency

note.
7. ཏིར་གཉིས། tir ’nyi གཉིས་ལོར། ’nyi lor Two Ngultrum currency
note.
8. ཏིར་ལྔ། tir ’nga ལྔ་ལོར། ’nga lor Five Ngultrum currency
note.
9. ཏིར་བཅུ་ཐམ་པ། tir cu tham pa བཅུ་ལོར། cu lor Ten Ngultrum currency
note.
10. ཏིར་ཁལ་གཅིག། tir khä cik ཁལ་ལོར། khä lor Twenty Ngultrum cur-
rency note.
11. ཏིར་ལྔ་བཅུ། tir ’ngap cu ལྔ་བཅུ་ལོར། ’ngap cu lor Fifty Ngultrum currency
note.
12. ཏིར་ཁལ་ལྔ། tir khä ’nga བརྒྱ་ལོར། ja lor Hundred Ngultrum cur-
rency note.
13. ཏིར་ལྔ་བརྒྱ། tir ’ngap ja ལྔ་བརྒྱ་ལོར། ’ngap ja lor Five hundred Ngultrum
currency note
14. ཏིར་སོང་ཕྲག་གཅིག། tir tong thra སོང་ལོར། tong lor One thousand Ngultrum
cik currency note.

ཏི་རུའི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Currency

ཨང། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ང་ལ་ཏིག་རྐྱང་གཅིག་ཡང་ nga la tik cang ང་ལཱི་ཏིག་རྐྱང་གཅིག་ nga lu tik I don‟t have a
cik yang me cang ci yang single coin.
མེད། ཡང་མེད། mê
2. བོ་མ་ལ་ཤི་གི་གཅིག་སྟེར། b˚o ma la shi བུམོ་ལཱི་ཤི་ཀི་གཅིག་ b°um lu shi ki Give twenty five
g˚i cik ter ci j˚in chetrum to
བྱིན། daughter.
3. ང་ལ་ཏིར་ཨ་ན་གཅིག་ར་ tir ’a na cik ra ང་ལཱི་ཏི་རུ་ཨ་ན་གཅིག་ Nga lu ti ru ’a I don‟t have a

8
 མེད། me རང་མེད། na ci rã me penny.

4. དངཔ་ཕྱུག་པི་རྩ་ལ་བད་ d˚ãp chuk pi དང་ཕུ་ཕྱུགཔོ་ཚུ་ལཱི་བོད་ d˚ã phu pchup In olden days

tsa la b˚ä tshu lu b˚ö rich people
བང་རྒྱགས་ཙད་ཡོངས། dr˚ang jak tsä ཉམ་རྒྱགས་ཚད་འོང་། tram le sha would have
yong ong many silver
coins.
5. ངལ་རྐྱང་ལོར་གཅིག་ ngal cang lor ང་ལཱི་རྐྱང་ལོར་ཅིག་ nga lu cang Give me a one
cik ’nangsh lor ci ’nãsh Ngultrum cur-
གནང་ཞིག། གནང་ཞིག། rency note.
6. གཉིས་ལོར་མེད། ’nyi lor me གཉིས་ལོར་མེད། ’nyi lor me No two Ngul-
trum currency
note.
7. ཏིར་ལྔ་ལོར་སྐྱུར་དུ། tir ’nga lor ལྔ་ལོར་འབྱང་ད་ནུག། ’nga lor bjã Lost five Ngul-
cur d°u d˚a nu trum currency
note.
8. ཁྱོད་ལ་ཏིར་བཅུ་ཐམ་མེད་ chö la tir cu ཁྱོད་ལཱི་བཅུ་ལོར་མེད་ག། chö lu cu lor Do you have ten
tham me d˚a me g˚a Ngultrum cur-
ད། rency note.
9. ཁོ་རྩལ་ལས་བྱེད་ལས་ཏིར་ kho tsal lä j˚e ཁོ་འབད་སར་ལཱ་འབད་ kho bä sa la I was rewarded
lä tir ’ngap cu bä d˚e te ru with fifty Ngul-
ལྔ་བཅུ་སྟེར་གྱི། ter g˚i དེ་ཏི་རུ་ལྔ་བཅུ་བྱིན་དེས། ’ngap cu j˚in trum currency
d˚e note by working
for him.
10. སྙན་དར་ཁལ་ལྔ་ཕུལ་པི་ ’nyän d˚ar khä སྙན་དར་བརྒྱ་ལོར་ཕུལ་ ’nyän d˚a ja Offered hundred
’nga phü pi g°i lor phü yi ngultrum cur-
གི། ཡི། rency note as
ʼ nyen d°ar
11. ཏིར་ལྔ་བརྒྱ་ལོར་གསུམ་ tir ’ngap ja ཏི་རུ་ལྔ་བརྒྱ་ལོར་གསུམ་ Te ru ’ngap ja There are three
lorsum du lor sum du five Ngultrum
འདུག། འདུག། currency note.
12. ཏིར་སོང་ལོར་གཅིག་ tir tong lor cik ཏི་རུ་སོང་ལོར་གཅིག་ Te ru tong lor A thousand
’im pa ci ’im pä Ngultrum cur-
ཨིནམ་པ། ཨིན་པས། rency note .

9
 3. གནསཔོ་བརྙ་ལ་འགྲོ་སང་སྐོར་ནས། གནསཔ་བརྙ་བར་འགྱོ་ནིའི་སྐོར་གྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Looking for
accommodation

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱིམ་ནང་ལ་ར་བཞུགས་ khim nang la ra ཁྱིམ་ནང་ར་བཞུགས་ chim nã ra Are you at home
zhu lä yö d˚a zhu yö g˚a only?
ལས་ཡོད་ད། ཡོད་ག།
2. ད་རིང་ཁྱོད་གལ་འགྲོ་དགོ་ d˚a ring chö gal ད་རིས་ཁྱོད་ག་ཏེ་འགྱོཝ་ d˚a ri chö g˚ Where are you
dro go bi te jou ’mo going today?
སྦི། སོ།
3. ཁྱོད་ག་ལ་ཡང་ས་ཕྱིན་སྦི་ཡ། chö g˚a la yang ཁྱོད་ག་ཏེ་ཡང་མ་འགྱོ་ chö g˚a te Didn‟t you go
’ma chin bi ya yang ma jo any where?
ག། g˚a
4. ཅི་བྱི་དགོ་སྦི། ci j˚i go bi ག་ཅི་འབདཝ་སོ། g˚a ci bau What are you
’mo doing?
5. གནསཔོ་ཅིག་བརྙ་ལ་ཡོང་ ’näp ci ’nya la གནསཔོ་ཅིག་བརྙ་བ་ ’näp ci ’nya Came to look for
yong pi g°i wa ong yi an accommoda-
པི་གི། འོང་ཡི། tion.
6. གནསཔོ་ཅིག་མི ་ཤོང་སྦ་ག། ’nyäp ci ’mi གནསཔོ་ཅིག་མི་ཤོང་ ’näp ci mi can you adjust
shong ba g˚a shõ pä g˚a me with an ac-
པས་ག། commodation?
7. གནསཔོ ་ཤོང་དབའི། ཤོག ་ ’nyäp shong གནསཔོ ་ཤོང་དབའི། ’näp shong yes, you are well
ʼ wai, sho sho wai sho sho come.
ཤོག། ཤོག ་ཤོག།
8. དྲག་དྲག། གནསཔོ་བརྙ་ dr˚a dr˚a ’nyäp བཀའ་དྲིན་ཆེ། ka dr˚in che Thank you. I am
’nya cuk lä sem ’näp ’nya cu happy that you
བཅུག་ལས་སེམས་དགའ་ ga song གནསཔོ་བརྙ་བཅུག་སྟེ་ di sem ga yi let me to ac-
commodate at
སོང་། སེམས་དགའ་ཡི།
your palce.
9. ངའི་རྩལ་གནསཔོ་མི ་ཤོང་། ngai tsal ’näp ང་འབད་ས་གནསཔོ་མི་ nga bä sa I can‟t provide
’mä shong ’näp mi you accommoda-
ཤོང་། shong tion.
10. ངའི་རྩལ་མི་རྒྱགས་ཙད་ ngai tsal ’mi ང་འབད་སར་མི་ལུ་ཤ་ nga bä sa There are many
jak tsä yö ’näp ’mi le sha yö people with me.
ཡོད་གནསཔོ་མི ་ཤོང་པ། ’mä shong pa ཡོད་གནསཔོ་མི་ཤོང་ ’näp mi So, I cannot ad-
just accommoda-
པས། shong pä
tion.
11. གལ་ཡང་འགྲོ་སའི་ལམ་མི་ g˚al yang dro ག་ཏེ་འགྱོ་ནི་ཨིན་ན་ཡང་ g˚a te jo ni ’i I don‟t know
sai lam mi na yã mi she where to go, let
མཐོང་པ།འདི་ལ་ར་སོད་ thong pa di la མི་ཤེས་པས་ ནཱ་ར་སོད་ bä na ra dö me stay here on-
ly.
བེན། ra dö b˚en གེ། g˚e

10
12. ཁྱིམ་ནང་ལ་མ ་ཤོང་ན་ khim nang la ཁྱིམ་ནང་ན་མ་ཤོངན་ chim nã na If you can‟ ac-
’ma sho na ’yap ma shon commodated in-
གཡབ་ལ་སོད་བེན། la dö b˚en གཡབ་ནང་སོད་གེ། ’yap nã dö side the house, I
g˚e will stay in the
balcony.
13. གནསཔོ་ད་འདི་ལ་ར་བརྙ་ ’näp d˚a di la གནསཔོ་འདི་ནཱ་ར་བརྙ་ ’näp di na ra I have to seek
ra ’nya g°o pa ’nya go bä te shelter here only.
དགོ་པ་ ཏི་རུ་ཨིན་རུང་སྟེར་ ti ru ’in rung དགོ་པས་ ཏི་རུ་ཨིན་ ru ’i rung I will even pay
for it.
རེན། ter rän རུང་བྱིན་གེ། bj˚in g˚e

14. ད་རིང་ཞག་གཅིག་ད་སོད་ d˚a ring zh˚a ད་རིས་ཞག་གཅིག་འདི་ d˚a ri zha ci Let me stay for a
cik d°a dö b˚en di dö g˚e night.
བེན། སོད་གེ།
15. ནངས་པ་ཐོ་རོ་གནམ་ Nang pa tho ro ནངས་པ་དྲོ་པ་གནམ་ nã pa dr˚o Tomorrow
nam lõp cik dro pa ’nam nam morning I will
ལོངསཔ་ཅིག་འགྲོ་བེན། b˚en ནངམ་ཅིག་འགྱོ་གེ། ci jo g°e go as soon as
day breaks.

11
 4. ཁྱིམ་ནང་ནས་ཅ་ལ་སྐོར་ནས། ཁྱིམ་ནང་གི་མཁོ་ཆས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicons of Household Articles

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཕྱག་སྒམ། cha gam ཕྱག་སྒམ། cha gam Showcase

2. མེ་ལོང་། me long མེ་ལོང་། me long Mirror

3. ལྕགས་སྒྲོམ། ca drom ལྕགས་སྒྲོམ། ca drom Trunk

4. གདང་། Dang གདང་། Dã hanger

5. གཟར་ཤིང་། zar shing གཟར་ཤིང། zâ shi Hanger

6. མལ་ཆ། mä cha མལ་ཆ། mä cha Blanket

7. བེར་པ། b˚er pa བྱེམ་ཏ། bj˚em ta Quilt

8. སྒོ་རས། Go rä སྒོ་རས། go rä Curtain

9. སྒོ་གཡབ། go ’yap སྒོ་རས། go rä Curtain

10. སན། གདན། Tân/dän གདན། Dän Mattress/ matt

11. སྔས། ʼ ngä ཧང། hã Pillow

12. ཁེབས། Khep ཁེབས། Khep Covering

13. གདེང་ཁེབས། གདན་ deng khep, གདན་ཁེབས། den khep Bedsheet/ bed cover.
dän khep
ཁེབས
14. སྒྲོམ། Drom སྒྲོམ། Drom Box.

15. ཕ་རམ། pha ram སི་པ། si pa bamboo container usually

used to store butter.
16. མར་ཕ་རམ། mar pha ram སི་པ། si pa A bamboo container usu-
ally used to store butter.
17. སྒོག་ཕོར། Gok phor ཨེ་རས་སི་པ། ’e dzä si A bamboo container used
pa, to make chilli salad.
སིབ་ཅུང་། sip cu
18. ཀུ་ཏི་ལི། ku ti li ཀུ་ཏོ། ku to A small bamboo basket.
j˚a tshang
བྱ་ཚང་།
19. ཀུར་མ། Kur ma ཀུ་ཏོ། ku to A small bamboo basket
usually used to store
cheese.
20. ཐབ། thap ཐབ། Thap Oven

21. སྒྱིདཔ་པ། gith pa རྫིབུ། Dzip hearth

12
22. མེ་སྒྲོམ། me drom མེ་ཀྲེག། me tre Match box

23. ཇམ་ཕི། j˚am phi ཇམ་སྦྱིས། j˚am bji Kettle

24. ཏེམ་ཕ། tem pha ཨེན་ཙི། ’en tsi chopping board

25. ཇ་ཕར། ཇ་ཕོར། j˚a phar, j°a ཇ་ཕོར། ཕོརཔ། j˚a phor, Teacup
phor phop
26. དཀའ་རི། ka ri དཀར་ཡོལ། ka yö Clay ware, cup

27. ཚོད་མའི་ཇ་ཕར། tshö mi j˚a ཚོད་ཕོར། tshö phor curry bowl

phar
28. ཏང་ལཱི། tang lu བང་ཅུང་། b˚ang cu round bamboo container
used for storing and eat-
ing rice.
29. སྒྲོ་གཟོགམ། dro zom སྒྲོ་གཟུགསམ། dro zum Dagger

30. དཔའ་དང་། དཔའ་ pa d˚ang, pa དཔའ་རྟགས། pa tâ Sword

tang
རྟང་།
31. གྱིམ་ཛ། g˚im dz˚a གྱིམ་ཙི། g˚im tsi Scissors

32. ཀ་ཀྲི་ལ། ka tri la ཀ་ཀྲ་ལ། ka ta la pocket knife

33. ཀེམ་སྦ། kem ba འཛིནམ། Dzim Tongs

34. འཕྲུལ་མི་ལོ། thrü mi to འཕྲུལ་མེ་ལོ། thri me to Battery

35. འཕྲུལ་མེ། thrü me འཕྲུལ་མེ། thri me Torch

36. ཝ། Wa ཝ། Wa Tub/ trough

37. ཀོན། Kön མེ་ཕྱེ། mep pche Chips of pine wood con-
taining resin to produce
light.
38. སྣག་རྩི། ’nak tsi སྣག་རྩི། ʼ nâ tsi Ink

39. ཟླ་ཐོ། da tho ཟླ་ཐོ། da tho Calendar

40. ས་ཁ། ta kha སྟེགས། Tê Shelf

41. གླ་ང་། ’la nga སྟེགས། Tê Shelf

42. པག་ཁེ། pak khe སྣག་ཀོང་། ’nak kong ink jar

43. ཙིམ་ཕང་། tsim phang རྩང་དུམ། Tsang twig

d°um
44. ཐིག་ཤིང། thik shing ཐིག་ཤིང། thi shi Scale/ ruler

45. ལྡི་གུ། d˚i g˚i ལྡི་ཀུ། di ku ink-pad, stamp pad

13
46. གེ་མིག། ལྡེ་མིག། g˚e mik, de ལྡེ་མིག de mi Lock
mik
47. གེ་མིག་བུ། g˚e mik b°u ལྡེ་མིག་བུ། de mi b˚u Key

48. ཁབ། Khap ཁབ། Khap sewing needle

49. ཁབ་ཀུ། khap ku བཏབ་ཁབ། tap khap safety pin

50. རྟ་ཁབ། ta khap རྟ་ཁབ། ta khap Sewing needle which is

bigger in size.
51. པར། Par པར། Pâ Photograph

52. པར་ཤིང། par shing པར་ཤིང། pâ shi woodblock, frame.

53. ཐག་པ། thak pa ཐགཔ། Thâp rope

54. གའུ་ལི། g˚au li དངུལ་ཁུག། ʼ ngü khu wallet, purse

55. གླིང་ཁ། ’ling kha གླིངམ། ʼ lim Flute

56. ཟུར་གླིང་། z˚ur ’ling ཟུར་གླིངམ། zü ʼ lim flute, larger in size with
the blow hole on the side.
57. ཀོང་ཐང་། kong thang ཀོང་ཐག། kõ tha traditional mouth organ
made of bamboo or cop-
per.
58. ལྕགས། Câ ལྕགས། Câ Steel/ iron/ matel

59. གུར། g˚ur གུར། g˚û Tent

60. རྣང་ལུབ། ’nang lep གླང་ལུབ། ʼ lã lep Soap

61. ཆུ་ཤོག། chu shok ཆུ་ཤོག། chu sho Plastic

62. ཏོག་མ། to ma ཏོག་མ། tô ma Walking stick

63. རྟས་ཐག། tä tha ༡ རྟས་ཐག། 1 tä tha 1 lash, stick

2 tä ca 2 lash, whip
༢ རྟས་ལྕག།
64. ཀོམ་གདན། kom dän ཀོམ་སན། kom tä skin rug

65. ལྤགས་ཀོ་གདན། pa ko dän ཀོམ་སན། kom tä skin rug

66. ལྕགས་སྐུད། câ kü ལྕགས་སྐུད། câ kü iron wire

67. ཟངས་སྐུད་མི། z˚ang kü mi ཟངས་སྐུད། zã kü copper wire

68. གྲམ་ཙི་གདན། dr˚am tsi གྲམ་ཙེ་གདན། dram tsi intricate patterned

dän dän rug/carpet
69. སྤུ་ཕྲུག། pu thru སྤུ་ཕྲུག། pu tru Velvet

70. བཙུགས་ཕྲུག། tsuk thru བཙུགས་ཕྲུག། tsu tru thick wollen blanket.

14
71. གཡའ་ཁ། ’ya kha སྒ། Ga Saddle

72. བྱེ་ཁྱིམ། j˚e khim བྱི་སམ། bj˚i rat trap

dam/j˚i
dam
73. ཟླ་པ། da pa ཟླ་པ། da pa wooden bowl

74. རྩམ་སྡེར། tsam der སྡེརམ། Dem A large wooden bowl

usually used to store
wheat flour.
75. ར་མ། dza ma ས་རམ། sa dzam mud pot

76. ཚེམ་གཟུང་། tshem zung ཚེམ་ཤིང་། tshem shi A device used to tie the
cloth while stitching.
77. རྫེ་ཀོར། dze kor རྫེ་ཀོ། dze ko pot-mat

78. ཞུར་ཏི། zh˚ur ti ཆང་བཤོ། chang sho bangchang stainer

79. ཞུ་ཇང་། zh˚u j˚ang ཆང་ཀུ། chang ku A scoop used to pour

bangchang.
80. ལྕགས་གོང་། ca g˚ong ལྕགས་ཡོ། ca yo Griddle

81. གླ་ང་། ’la nga ལྷ་ང་། lha nga Pan

82. ཀེམ་སྦ། kem ba ཨམ་པུ། ’am pu Wooden or bamboo

clamp.
83. སིབ་སང་། sip sang ཟན་སྐྱ། z˚än ca Spatula

84. གཟར་ར། za ra གཟར་རུ། za ru Ladle

85. རང་ཁ། rang kha ར་ང་། ra nga Tablespoon

86. ཧྲི་ཤིང་། hri shing སྒྲིལ་ཤིང་། dri shing rolling pin

87. པིན་ཁྲི་མ། pin thri ma པང་ལུབ། pang lep Board

88. ཙེ་མ། tse ma གསིག་མ། si ma Stainer

89. ཇ་ཙག། j˚a tsa ཇ་ཙག། j˚a tsa Sieve

90. ར་ཤབ། dza shap ར་ཤབ། dza shap kitchen pad, oven glove

91. ཏོ་གོར། to g˚or གཙིག་ཀུ། tsi ku Mortar

92. ངི་སིང་། ngi sing ༡ རོ་ཏི། 1 do ti Pestle

2 la lhi
༢ ལག་ལྷི།
93. ཚོམ། tshom ལྷིའུ། མ་ལྷི། lhi, ma lhi large mortar.

94. དུང་ཁ། d˚ung kha པ་ལང་། pa lang dungkha—A bamboo

container used for storing

15
 liquids such as ara.
95. ཐང་གུ། Thanggu ཐང་ཁུག། thang khu A small leather sack.

96. ལོ་རས། to rä ལོ་ར། to ra A piece of cloth used for

packing food.
97. ཇ་ཧྲུ། j˚a hru ཇ་ཁྲུག། j˚a thru twirling stick

98. ཇ་དུ། j˚a d˚u ཇ་སྲུམ། j˚a sum Churn

99. དཀྲོགས་དོང་། tro d˚ong ཨོ་ཟོམ། ’o z˚om A milk Churn made from
bamboo.
100. ཟོམ་སྦ། z˚om ba ཨོ་ཟོམ། ’o z˚om A milk Churn made from
wood.
101. དཀྲོགས་དོང་ཁབ་ཏོ། tro d˚ong ཨོ་ཟོམ་གྱི་ཁབ་ཏོ། ’o z˚om g˚i lid of churn
khap tô khap to
102. ཧྲུ་མ། hru ma ཨོ་སྲུམ། ’o sum milk churn

103. ཨ་ར་ཟངས། ’a ra z˚ang ཨར་ཟངས། ‘ar z˚ã arazang—A large cylin-

drical pot made of copper
used for brewing ara.
104. ཁ་ཟངས། kha z˚ang ཁ་ར། kha dza khadza—A round pot
with two short handles
placed on top of the ara-
zang to help the bewing
process of the ara.
105. བར་ཟངས། b˚ar z°ang བར་ར། b˚ar dza barphit—A small pot
placed inside arazang to
collect ara during the
brewing process.
106. རྐང་གསུམ་པ། kang sum pa རྐང་གསུམ། kang sum kangsum—A tripod
placed inside the ’ara-
zang.
107. རྡུགས་ཐག། du tha ར་རྡུགས། ra du dutha—A long strip of
cloth fastened around the
joint of khadza and ara-
zang to help the brewing
process of the ’ara.
108. ཟངས་གཞོ། z˚ang zho ཟངས་གཞོང་། z˚ang zho Bowl

16
 ཁྱིམ་ནང་ནས་ཀྱི་ཅ་ལ་སྐོར། ཁྱིམ་ནང་གི་མཁོ་ཆས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Household Articles

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྲི་ཁ་ལ་སོད། thri kha la ཁྲི་གུ་སོད། thri g˚u dö Sit on the throne.
dö
2. གཟར་ཤིང་ཁ་ལ་ zar shing གཟར་ཤིང་གུ་དཔྱང་། zar shi g˚u Hang it on the
kha la pcang pchã hanger.
དཔྱང་།
3. མེ་ལོང་ལས་ལས་བཟོ་ me long tä lä མེ་ལོང་བལ་སྟེ་བཟོ་ me long ta te Look in the mir-
zo cö zo zo ror and make-up.
བཅོས། བཟོ།
4. རམ་ཉོས་སྦི་ཡ། dzam nyö bi རམ་ཉོ་ཡི་ག། dzam nyo yi Have you bought
ya g˚a earthen-pot?
5. གྲང་སུམ་གེམ་གཡོག་ drang sum གྱངམ་ད་ཕྱ་རུ་བཀབ་ j˚ãm d˚a phca When it is cold,
g˚em ’yok gö ru kap go put on woolen
དགོས། དགོ། quilt.
6. དུང་ཁའི་ནང་ལ་ཆང་ d˚ung khai པ་ལང་ནང་ཆང་ pa lang na chã Fill the dungkha
nang la de with alcohol.
བླུགས། chang ’lu འདེགས།
7. དཀྲོགས་དོང་ནང་ལ་ tro d˚ong ཨོ་ཟོམ་ནང་ཨོམ་ ’o z˚om nang There is milk in
nang la om ’om du the churn.
འོམ་འདུག། du འདུག།
8. ཁྲིའི་ཁལ་འཛག། thri khal ཁྲི་གུ་འཛེག། thri g˚u dze Climb on the
dz˚ak throne.
9. སན་ཁལ་཈ལ། tän khal nyä གདན་གུ་཈ལ། dän g˚u nyä Sleep on the mat-
tress.
10. གདན་ཁལ་སོད། dän khal dö གདན་གུ་སོད། dän g˚u dö Sit on the mat-
tress.
11. དཔེ་ཆ་ཅོག་ཙེ་ཁ་ལ་ pe cha cok དཔེ་དེབ་ཅོག་ཙེ་གུ་ pe d˚ep cok tse Keep the book on
tse kha la g˚u zha the table.
ཞོག། zh˚o བཞག།
12. སིབ་སང་མིན་འདུག། sip sang min ཟན་སྐྱ་མིན་འདུག། z˚än ca mi dû There is no ladle.
du
13. ར་ཤབ་གལ་བཞག་སྦི། dza shap ར་ཤབ་ག་ཏེ་བཞག་ཡི། dz˚a shap ga te Where did you
g˚al zha bi zha yi keep the kitchen
pad?
14. ཨ་ཤམ་བརྔོ་བེན་ ’a sham ’ngo གེ་ཟ་བརྔོ་དགོ་སྦེ་ g˚e z˚a ’ngo go I thought of roast-
b˚en j˚än ’la be zen lha nga ing corn but there
བྱསན་གླ་ང་མིན་འདུག། nga min du ཟེརན་ལྷ་ང་མིན་འདུག། me nu is no pan.
15. ཚོམ་ནང་བང་གལ་ tshom nang མ་ལྷི་ནང་ཨེ་མ་བརྡུང་ ma lhi na ’e I want to grind
b˚ang g˚al ma dung go bä chilli in mortar.
བརྡུང་དགོ་པ། d˚ung go pa དགོ་པས།

17
16. ཆང་བཀལ་བེན་བྱསན་ chang kä ཆང་བཀལ་དགོ་སྦེ་ chang kä go be I wanted to brew
b˚en j˚än zen ’ar z˚ang alcohol but I
ཨ་ར་ཟངས་ཅོ་མ་ ’ara z˚ang co ཟེརན་ཨར་ཟངས་ tshö ma thop could not find the
arzang.
མཐོང་། ma thong འཚོལ་མ་འཐོབ།
17. ཞུར་ཏི་ག་ལ་བཞག་པི། zhur ti g˚a la ཆང་བཤོ་ག་ཏེ་བཞག་ chang sho g˚a Where did you
zh˚a pi te zha ci keep the
ཅི།། bangchang stain-
er?
18. ཡི་གུ་འབྲི་སང་སྣག་རྩི་
yi gu dri ཡིག་གུ་འབྲི་ནིའི་སྣག་ yi g˚u dri ni Do you have ink
sang ’nak tsi ’nak tsi yö g˚a for writing?
ཡོད་ད། yö d˚a རྩི་ཡོད་ག།
19. ཝའི་ནང་ཆུ་སྦང་དགོ་པ། wai nang ཝ་ནང་ཆུ་སྦང་དགོ་ wa nang chu I want to soak in
chu bang go bang go pä bathtub.
pa པས།
20. གདན་ཁེབས་སོར་དགོ་ den khep sor གདན༌ཁེབས་སོར་དགོ་ dän khep sô go Need to change
go pa pä the bed
པ། པས། sheet?cover.

21. ཇ་དུང་གལ་བཞག་པི། j˚a d˚ung ཇ་སྲུམ་ག་ཏེ་་བཞག་ཅི། j˚a sum g˚a te Where did you
g˚al zha pi zha ci keep the churn?

22. ཁྱོད་ཀྱི་གྱིམ་ཛ་ངལ་ chö g°i g˚im ཁྱོད་ཀྱི་གྱིམ་ཙི་ང་ལཱི་ chö gi g˚im tsi Can I borrow
dz˚a ngal nga lu ’nya g°ê your scissors?
བརྙ་བེན། ’nya b˚en བརྙ་གེ།
23. ཀ་ཀྲིལ་རྣོ་མིན་འདུག། ka tril ’no ཀ་ཀྲ་ལ་རྣོས་མིན་ ka tra la ’nö The knife is not
min du min dû. so sharp.
འདུག།
24. ཁྱོད་ཀྱི་ཇ་ཕོར་ཡག་མི་ chö ki j˚a ཁྱོད་ཀྱི་ཇ་ཕོར་འཇའ་ཆི་ chö gi j˚a phor Your tea cup is
phor ya mi ja chi chi du very nice.
ཡག་འདུག། ya du ཆི་འདུག།

18
 5. བཟའ་སང་འཐུང་སང་སྐོར་ནས། བཟའ་འཐུང་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of Food and Drinks

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ལོ། To ལོ། To cooked rice

2. གཡུས་ཆུམ། ʼ ü chum གཡུས་ཆུམ། ʼ ü chum local rice

3. རྒྱ་ཆུམ། ja chum རྒྱ་ཆུམ། ja chum imported rice

4. ཐོ་རོ་གི་ལོ། tho ro g˚i དྲོ་མཛར། dr˚om dza, Breakfast

to dzau
མཛརཝ།
5. ཉི་མའི་མཛར་ཤེ། nyi mi dzar ཉི་མའི་ལོ། nyi mi to Lunch
she
6. མཛར་ཤེ། dzar she ཉི་མའི་ལོ། nyi mi to Lunch

7. ལོབ་ཆས། top chä བཞེས་སྒོ། zhe go Meal

8. དགོང་མའི་ལོབ་ g˚ong mai ཕྱི་རུའི་ལོ། pchi rui to Dinner

top zhä
ཞས།
9. འབས། br˚ä ཆུམ། Chum rice

10. ཁ་རང་། kha rang ཁ་རང་། kha rang grits, crushed corn

11. ཚོདམ། Tshöm ཚོདམ། Tshöm Curry

12. ཚོད་མ། tshö ma ཚོདམ། Tshöm Curry

13. རྒྱགས་ཅི། ja ci རྒྱགས་སྐལ། ja kä Ration

14. ཤ། Sha ཤ། Sha Meat

15. སྒོ་ང་། go nga སྒོང་རོག། gõ do Egg

16. ནོར་ཤ། nor sha ནོར་ཤ། no sha Beef

17. ཕག་ཤ། phak sha ཕག་ཤ། pha sha Pork

18. བྱེ་དོ ་ཤ། bj˚e d˚o བྱ་ཤ། bj˚a sha Chicken

sha
19. གླེ་གླེ་ཤ། ’le ’le sha ར་ཤ། ra sha Mutton

20. ལཱིག་ཤ། luk sha ལཱིག་ཤ། lu sha mutton

21. གཡག་ཤ། ʼ yak sha གཡག་ཤ། ʼ yâ sha Yak

22. ཈། Nya ཈། Nya Fish

23. ཈་སྐོམ་པ། nya kom pa ཈་སྐམ། nya kam dry fish

19
24. ཈་སྐམ་པ། nya kam pa ཈་སྐམ། nya kam dry fish

25. བསིལ་སྐམ། si kam བསིལ་སྐམ། si kam dry pork

26. ཤ་སྐོམ་སྦ། sha kom ba ཤ་སྐམ། sha kam dry beef

27. ཤ་སྐམ་སྦ། sha kam ba ཤ་སྐམ། sha kam dry beef

28. ཀོཝ་བསྒྱེས། kou gê ཀོཝ། Kou The skin of some animals

that is cooked and eaten.
29. རྐང་ཇུང་། kang j˚ung རྐང་ཅུང་། kã cu The knuckles of some ani-
mals, especially pig or cattle,
that is cooked and eaten.
30. གློ་ཝ། ʼ lo wa གློཝ། ʼ lou lungs

31. མཆིནམ་པ། chim pa མཆིནམ། Chim liver

32. གྲོད་པ། dr˚ö pa གྱོདཔ། g˚öp The tripe of some animals

that is cooked and eaten
33. རྒྱོ་མ། jo ma རྒྱུ་མ། ju ma Sausage

34. སྙིང་ཁ། ’nying kha དོན་ཧིང་། d˚ hi heart

35. ཕག་པའི་མགོ་ཏོ། phak pi go ཕག་མགོ། phang gu The meat from the head part
to of a pig that is cooked and
eaten.
36. རྩི་སྒྲོ། tsi dro རྩིབམ། རྩིབ་སྒྲོ། tsim, tsi dro ribs

37. རུས་གུ། rü g˚u རུ་ཏོ། ru to bone

38. ཚི་ལ། tshi la ཚི་ལཱི། tshi lu fats

39. སྣག་ཕ། ’nak pha ལྷ་པ། lha pa boneless meat

40. བྱ་རྒྱུ། j˚a ju བྱ་རྒྱུ། j˚a ju mild vegetable curry often

served with rice.
41. ཧོ་སྒྱེས། ho ge ཧོ་སྒྱེས། ho ge Salad

42. ལོ་མི་བྱ་རྒྱུ། lo mi j˚a ju ལོ་མི་བྱ་རྒྱུ། lo mi j˚a ju A watery dried-spinach cur-

ry.
43. སྐྱོ་ཛ། co dz˚a ཐུགཔ། Thup Porridge.

44. སྐྱུར་ཐུག། cur thu བོད་ཐུག། b˚a thup Porridge made from dough.

45. སྐྱོ་མེན། co men སྐྱོ་མ། co ma flour mush, sauce

46. ཆ་མི། cha mi ཨེ་མ་དར་ཚི། ʼ e ma d˚â tsi popular bhutanese curry with
thick gravy made of chilli
and cheese which can be ei-
ther extra hot, hot, or mild.
47. བང་ག་ལི་ཆ་མི། b˚ang g˚a ཨེ་མ་དར་ཚི། ʼ e ma d˚â tsi popular bhutanese curry with
thick gravy made of chilli

20
 li cha mi and cheese which can be ei-
ther extra hot, hot, or mild.
48. ཨེ་རས། ʼ e dzä ཨེ་རས། ʼ e dzä a spicy chili pickle

49. པུ་ད། pu d˚a པུ་ཏ། pu ta home-made buckwheat noo-

dle.
50. བཞེས་ཆ་གངམ། zhe cha བཞེས་ཆ་གངམ། zhe cha side dish.
g°ãm g˚ãm
51. སྒོ་ང་ཁུ་ར། go nga khu སྒོང་རོག་ gõ do se sep, Omelette
ra gõ lep.
བསྲེགས་
བསྲེགསཔ། སྒོང་
ལུབ།
52. སྤགས། Pâ སྤགས། Pâ Meat slice (either pork, beef,
pork, fish)
53. མར། Mâr བ་མར། b˚a ma butter

54. པོད། Pö ཚོ་ཏོ། tsho to cooking oil

55. ཆུ། Chu ཆུ། Chu Water

56. ཆུ་ཚན། chu tshän ཆུ་ཚན། chu tshe hot water

57. ཆུ་གྲང་མ། chu drang ཆུ་ཁོདམ། chu khöm cold water

ma
58. བཟའ་ཆུ། za chu བཟའ་ཆུ། za chu drinking water

59. ཇ་ཐང། j˚a thang ཇ་ཐང། j˚a tha black tea with salt.

60. ཇ་རྩམ། j˚a tsam ཇ་རྩམ། j˚a tsam Snacks with tea.

61. ཇ་རིལ། j˚a ri ཇ་རིལ། j˚a ri tea leaf

62. ཕི་ཀ། phi kha ཕི་ཀ། phi ka Black tea

63. མངར་ཇ། ʼ nga j˚a མངར་ཇ། ʼ ngâ j˚a Sugar tea

64. སྲུ་ཇ། su j˚a སྲུ་ཇ། su j˚a churned butter tea.

65. ཨོ་ཇ། ʼo j˚a ཨོ་ཇ། ʼ o j˚a Milk tea

66. ཆང་། Chang ཆང་། Chã Alcohol

67. ཧོབ་ཆང་། hop chang ཧུབ་ཆ། hup chu drink taken with meals.

68. སྦང་ཆང་། b˚ang སྦང་ཆང་། bang chang fermented grain drink taken
chang by heating or adding hot wa-
ter and strained through a
sieve.

21
69. སིང་ཆང་། sing chang སིང་ཆང་། sing chang kind of draught beer.

70. བསྐོལ་མ། kö ma ཆང་བསྐོལ། cã kö porridge-like drink brewed

from fermented grains usual-
ly served during baby shower
in bhutanese culture.
71. ཞོ། zh˚o ཞོ། zh˚o Curd

72. འོ་མ། o ma ཨོམ། ʼ om Milk

73. ད་ར། d˚a ra དརཝ། d˚au skimmed milk

74. ཕྱུར། Pchur དར་ཆུ། d˚â chu Whey

75. ཕབས། Phap ཕབས། Pho Yeast

76. སྤྲི། Pri སྤྱིས། Pci Colostrums

77. ཝེ། Wä སྦྱང་། Jã Honey

78. ཟོས་དོསམ། z˚ö d˚öm ཟོས་ཏོས། z˚ö tö preserved cheese

79. ཛ་ར། dz˚a ra འཛརཝ། Dzau roasted rice

80. ཛར། dz˚ar འཛརཝ། Dzau roasted rice

81. ཨ་ཤམ་ཕྱན། ’a sham གེ་ཟ་སྲིབ། g˚e z˚a sip flattened roasted corn
chen
82. ཨི་སྦི་ཕྱན། ’i bi chen བྱཱ་སྲིབ། bj˚a sip flattened roasted rice.

83. སྦོ་ཡོ། bo yo སྦོ་ཡོས། bo yo puffed roasted rice.

84. བ་དམ། b˚a d˚am བ་དམ། b˚a d˚am ground nut, peanut

85. བུལ་དོ། b˚ü d˚o བུལ་ཏོག bü do Soda

86. ཀྲེབ་ཀྲེབ། trep trep ཀྲུམ་ཀྲུ། trum tru cartilage

87. གཡེར་མ། ’yer ma ཐིང་ངེ། thi nge sichuan pepper

88. ཡིག་གཡེར་མ། yik ’yer ma གཞུང་ཐིང་། zhung thi Sichuan pepper, slightly big-
ger in size with stronger
taste.
89. རྣམ་ཁྲ་ཝ། ’nam thra མན་ཆུ་ཐིང་ངེ། män cu thi sichuan pepper, smaller in
wa nge size with mild taste
90. ཁུ་ར། ཁུར། khu ra, ཁུ་ལི། khu li Buckwheat bread
khur
91. ཀེབ་ཏང། kep tang ཀེབ་ཏ། kep ta Unleavened bread

92. མོ་མོ། mo mo མོ་མོ། mo mo Dumpling

93. ཤ་མོ་མོ། sha mo mo ཤ་མོ་མོ། sha mo mo non-veg dumpling

22
94. བྱང་སྦི་ལི། j˚ang bi li བྱང་སྦ་ལི། bj˚ang ba li noodle similar to pasta.

95. གཟན་གོང་། zeng g˚ong དྲོན་གོང་། dr˚ön g˚o cooked flour food.

96. མངོག་པ། ’ngok pa ཨ་ཁམ། དཀར་ ’a kha, ka kneaded flour food.

z˚ä
ཟས།
97. ལོབ་ལོབ། top top ལོ་པ། to pa A type of noodle soup.

98. ཏེང་ལུབ་བརྔོས་ teng lep ཕྱུར་གོ་མར་བརྔོ། chu g˚o ma fried yak cheese
’ngö lä ’ngo
ལས།
99. ཞོ་མར། zh˚o mar ཕུད་ལཱིས། phü lü milk cheese

100. ཕྱུར། Pchur ༡ གཡག་གི་དར་ 1 ’yak g˚i Dried yak cheese usually
d˚a tshi square in shape.
ཚི། ༢ ཕྱུར་གོ། 2 chu g˚o
101. ཕྱེ། Pche ཕྱེ། pche Flour

102. ལོ་ཐོག། lo thô ལོ་ཐོག lo thô Crop

103. ཨ་ཤམ། ʼ a sham གེ་ཟ། g˚e za Maize, corn

104. ནས། Nä ནག Nâ Barley

105. ༡. བྱཱ། 1. bj˚a Paddy

ཨི་པ། ཨིབ ʼ ai pa ʼ aip 2. rê
༢. རེད།
106. འབོ། Dro ཀར། Kâ Wheat

107. བྲཱ་ཝ། Bra wa བྱོཝ། bj˚ôu/j˚ôu Bitter Buckwheat

108. རྒྱོའོ་རེད། jowo rä རྒྱས་རེད། gä rê Sweet Buckwheat

109. ཡུངས་ཀར། yung kar པད་ཀར། pä kâ Mustard

110. ཀོང་པ། kong pa མོན་བྱཱ། möm j˚a Millet

111. སོན། Sön སོན། Sön Seed

112. ཨ་ཤོམ་ཕྱེ། ʼ a shom གེ་ཟ་ཕྱེ། g˚e z˚a Maize flour

che pchi/g˚e z˚a
chi
113. བྲཱ་བའི་ཕྱེ། Bra wai བྱོཝ་ཕྱེ། bj˚o pchi Bitter Buckwheat flour
che
114. ཀོང་པིའི་ཕྱེ། Kong pi མོན་བྱཱ་ཕྱེ། möm bj˚a Millet flour
che pchi/ möm
j˚a chi
115. འབོ་ཝ་ཀར་ཕྱེ། drowa kar ཀར་ཕྱེ། kâp chi Roasted wheat flour

23
 che
116. སྦང་ག་ལི་ཕྱེ། Bang g°a li ཨེ་ཕྱེ། ʼ ep chi Chili powder
che
117. ཡོང་ལྒ། yong ga ཡོང་ལྒ། yong ga Turmeric powder

118. རྣམ། ʼ nâm ཞིམ་རྩི།ཟིམ་རྩི། zh˚im tsi, Perilla seed

z˚im tsi

24
 བཟའ་སང་འཐུང་སང་སྐོར་ནས། བཟའ་འཐུང་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Food and Drinks

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཐོ་རོའི་ལོབ་བཞེས་ tho roi top མཛརཝ་ཟ་བར་ཤོག། dzau z˚a wa Come and have
zhê z˚al sho sho breakfast.
ཟལ་ཤོག།
2. ང་ལོ་སོང་། nga to song ང་ལོ་བཀྱེས་ཅི། nga to ke ci I am hungry.

3. ཐོ་རོའི་ལོ་ཟ་བེན། tho roi to z˚a དྲོ་མཛར་ཟ་གེ། dr˚omdza z˚a Let‟s have break-
b˚en g˚e fast.

4. འབས་དམར་པོའི་ལོ་ brä ’mar poi ཆུམ་དམརཔོ་གི་ལོ་ chum ’map g˚i I just love red
to di rang ga to di ra ga wä rice.
འདི་རང་དགའ་གི། g˚i འདི་ར་དགའ་བས།
5. འབས་དཀར་པོའི་ལོ་ brä kar poi to ཆུམ་དཀརཔོ་གི་ལོ་ chum kap g˚i The white rice is
’ngam g˚i to zh˚im mä delicious.
རྔམས་ཀྱི། ཞིམ་པས།
6. ཉི་མའི་མཛར་བཞེས་ཟ། nyi mai dz˚ar ཉིན་མའི་ལོ་ཟ། nyi mai to z˚a Have lunch.
zhê z˚a
7. ཉི་མའི་མཛར་བཞེས་མ་ nyi mai dz˚ar ཉིན་མའི་ལོ་མ་ཚུད་ག། nyi mai to ma Isn‟t the lunch
zhê ma nyong tshϋ g˚a ready?
མོང་པི་ཡ། pi ya
8. ཉི་མའི་མཛར་བཞེས་ nyi mai dz˚ar ཉིན་མའི་ལོ་ཚུད་སོ་ཡི། nyi mai to tshϋ The lunch is
zhê nyong si ready.
མོང་སོང། song
9. དགོང་མའི་ལོ་ཟ་བེན། g˚u mai to z˚a ཕྱི་རུའི་ལོ་ཟ་གེ། pchi rui to z˚a Let‟s have dinner.
b˚en g˚e
10. ལོ་དཀར་པ་མི་དགའ་ to kar pa mi ལོ་དཀརཔོ་མི་དགའ་ to kap mi ga I don‟t like white
ga ba wä rice.
པ། བས།
11. ཉི་མའི་མཛར་བཞེས་ཁ་ nyi mai dza˚r ཉིན་མའི་ལོ་ཁ་རང་ nyi mai to kha Prepare grits for
zhê kha rang rang zo d˚a lunch.
རང་བཅོས་དོང་། cö d˚ong བཟོ་ད།
12. ཁ་རང་ཟ་དགོ་མི་མནོ་ kha rang z˚a ཁ་རང་ཟ་དགོ་མ་མནོ། kha rang z°a I don‟t feel like
go ’mä ’no pa go ma ’no eating grits.
པ།

13. འབས་དམར་པིའི་དྲི་མ་ brä ’mar pi ཆུམ་དམརཔོ་དྲིམ་ chum ’map The smell red rice
dr˚i ma ’ngam dr°im zh°im is sweet.
རྔམས་གི། g°i ཞིམ་པས། pä
14. ལོ་བཅོས་ཤེས་ག། to cö she g˚a ལོ་འབད་ཤེས་ག། to bä she g°a Do you know

25
 how to cook?
15. ང་གིས་ལོ་བཅོས་བེན། nga g˚i to cö ང་གིས་ལོ་གཡོ་གེ། nga g˚i to ’yo I will cook rice.
b˚en g°e
16. ལོ་གུཛུ་བཅོས་སང་ཡོ། to g˚uz cö ལོ་ག་དེ་སྦེ་འབད་ནི་སོ། to g°a d°e be How to cook
sang yo bä ni ’mo food?
17. སྣ་ལ་འབས་འཁྲུས་ ’na la brä thru དང་པ་ཆུམ་འཁྱུ་སྦེ་ཀ་ d˚ang pa chum Firstly, rinse the
lä ka la nang chu be ka la na rice and put it in
ལས་ ཀ་ལ་ནང་ ’lu a nä chu ལའི་ནང་བླུགས། དེ་ ’lu d˚e lä chu the pot, add wa-
ter, and then boil
བླུགས། འ་ནས་ཆུ་ ’lu lä tsö gö ལས་ཆུ་བླུགས་སྦེ་བཙོ་ ’lu be tso go
it to cook.
བླུགས་ལས་བཙོས་ དགོ།
དགོས།
18. ང་གེས་ཚོདམ་བཅོས་ nga g˚e tshöm ང་གིས་ཚོདམ་བཙོ་གེ། nga g˚i tshöm I will prepare cur-
cö b˚en tso g°e ry.
བེན།
19. ཚོདམ་ཁའུ་ཧོར་ཧོར་ tshöm khau ཚོདམ་ཆུ་ཁོག་ཁོ་མས། tshöm chu kho The curry is more
hor hor ’im pa kho mä of soup.
ཨིནམ་པ།
20. ཚོདམ་མར་ཁོ་ཆོབ་ཆོ་ tshöm ma kho ཚོདམ་མར་ཁུ་ཆོབ་ཆོ་ tshöm ma khu The curry is oily.
chop chop ’im chop cho ʼ in
ཨིནམ་པ། pa ཨིན་པས། pä

21. བང་གལ་ཆ་མི་འདི་ཁ་ b˚ang gal cha ཨེ་མ་དར་ཚི་འདི་ཁ་ ’e ma d°a tshi The chilli and
mi di kha tsha di kha tshau cheese curry is
ཚ་གི། g˚i ཚཝ་མས། mä too hot.

22. ང་གེས་སྒོག་པ་བཅོས་ nga g˚e gok ང་གིས་ཨེ་རས་སྦྱོར་ནི། nga g˚i ’e zä jo I will prepare a
pa cö b˚en ni spicy chilli pick-
བེན། le.
23. སྒོག་པ་གུཛུ་བྱེད་ལས་ Gok pa g˚uz ཨེ་རས་ག་དེ་སྦེ་སྦྱོརཝ་ ’e zä g°a d°e How do you pre-
j˚e lä cö sang be jou ’mo pare spicy chilli
བཅོས་སང་ཡོ། yo སོ། pickle?
24. བང་ག་ལ་ སྒོག་པ་ b˚ang g˚a la ཨེ་མ་ སྒོགཔ་ བླམ་ ’e ma gop ’lam Cut the chillis,
gok pa ’lam b°än d°a ö si onion, tomato and
བླམ་བན་ད་ འོད་སུ་ b˚än d˚a ö su བན་ད་ འོད་སི་ཚུ་ tshu tup be coriander, then
add salt, sichuan
གུམ་བུ་བཏུབ་ལས་ g˚um b°u tup གཏུབས་སྦེ་ ཚྭ་ ཐིང་ tsha thing nge
pepper, cheese,
lä tsha ’yer d°a tshi tshu
ཚྭ་ གཡེར་མ་ ཕྱུར་ ma pchur ངེ་ དར་ཚི་ཚུ་བླུགས་ ’lu be jo go
and mix it well.

གུམ་བུ་བླུགས་ལས་ g°um b°u ’lu སྦེ་སྦྱོར་དགོ།

lä cö gö
བཅོས་དགོས།
25. བང་ག་ལའི་ཕྱེའི་སྒོག་ b˚ang g˚a li ཨེ་ཕྱེའི་ཨེ་རས། ’ep pchei ’e zä pickle made out

26
 པ། chei gok pa of chilli powder

26. བྲཱ་ཝའི་ཕྱེ་ཁུར་ཟ། bra wi che བྱཱོ་ཕྱེའི་ཁུ་ལི་ཟ། bj˚o che khu li Have bitter
khur z˚a z°a buckwheat bread.
27. རྒྱོའུ་རས་ཁུ་ར། j˚o rä khu ra རྒྱ་རེད་ཀྱི་ཁུ་ལི། gä re g˚i khu li sweet buckwheat
bread
28. ཀེབ་ཏང་རྔམས་ཀྱི། kep tang ཀེབ་ཏ་ཞིམ་པས། kep ta zh˚im Unleavened bread
’ngam g˚i mä is delicious.

29. ཀེབ་ཏང་འཚིགས་ kep tang tshi ཀེབ་ཏ་འཚིགས་སོ་ kep ta tshi so Unleavened bread
d˚u nu is burnt.
འདུག། ནུག།
30. བྲཱ་ཝའི་ཕྱེ་ཀེབ་ཏང་ཟ་ bra wi che བྱཱོ་ཕྱེ་གི་ཀེབ་ཏ་ཟ་དགོ་ bj˚o che g°i I feel like eating
kep tang z˚a kep ta z°a go bitter buckwheat
དགོ་མནོ་སོང་། go ’no song མནོ་ཡི། ’noi unleavened bread.

31. མོ་མོ་ཟ་སང་། mo mo z˚a མོ་མོ་ཟ་ནི། mo mo z°a ni I want to have

sang dumpling.
32. མོ་མོ་གུཛུ་བྱེད་ལས་ mo mo g˚uz མོ་མོ་ག་དེ་སྦེ་བཟོ་ནི་ mo mo g°a d°e How to prepare
j˚e lä cö sang be zo ni ’mo dumpling?
བཅོས་སང་ཡོ། yo སོ།
33. མོ་མོ་ནང་ཅི་ར་བླུགས་ mo mo nang མོ་མོའི་ནང་ག་ཅི་ར་ mo mo na g°a What ingredients
ci ra ’luk sang ci ra ’lup ’mo to be added in
སང་ཡོ། yo བླུགཔ་སོ། dumpling?

34. ཀོ་པི་ ཚྭ་ སྒོག་པ་ ko pi tsha gok ཀོ་པི་ ཚྭ་ སྒོགཔ་ ko pi tsha gop We have to add
pa ma kho ma khu ’e ma cabbage, salt, on-
མར་ཁུ་ བང་ག་ལ་ཤ་ b˚ang g˚a la མར་ཁུ་ ཨེ་མ་ཤ་ཚུ་ sha tshu ’lu go ion, oil and meat.
གུམ་བུ་བླུགས་དགོས། sha g˚um b°u བླུག་དགོ།
’lu gö
35. ཆུ་བཏུང། chu tung ཆུ་འཐུངས། chu thung Drink water.

36. སྲུ་ཇ་བཅོས། suj°a cö སྲུ་ཇ་བསྐོལ། suj°a kö Prepare churned

butter tea.
37. སྲུ་ཇ་འདི་ ཇ་ཐང་ནང་ suj°a di j˚a སྲུ་ཇ་འདི་ ཇ་ཐང་ནང་ su j°a di j°a Add butter and
thang nang la thang na mâ salt in aboiled
ལ་མར་དང་ཚྭ་བླུགས་ mar d˚ang མར་དང་ཚྭ་བླུགས་ d°ã tsha ’lu tea-leaf water and
churn well.
ལས་ བསྲུས་ལས་ tsha ’lu lä sü ཞིནམ་ལས་ བསྲུ་སྦེ་ zh˚im lä su be
lä cö gö zo go
བཅོས་དགོས། བཟོ་དགོ།
38. ཆུ་ཨོ་ཤོག། chu ’o sho ཆུ་འབག་ཤོག། chu ba sho Bring water.

27
39. སྐྱོ་མེན་ཟ་བེན། co men z°a སྐྱོ་མ་ཟ་གེ། co ma z°a g˚e Let‟s eat flour
b˚en mush.

28
 6. དགའ་མཐུན་གྱི་བླའུ་ཝ། དགའ་མཐུན་གྱི་བློ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of romantic talk

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱོད་མིང་ཅི་ཡོ། khö ming ci ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ག་ཅི་སོ། chö gi ming What is your
yo g˚a ci ’mo name?
2. ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ཅི་ཡོ། khö g˚i ming ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ག་ཅི་སོ། chö gi ming What is your
ci yo g˚a ci ’mo name?
3. ཁྱོད་འཇའ་རིསམོ་འདུག། khö jâ rim dû ཁྱོད་འཇའ་རིསམོ་ chö ja rim dû You are beauti-
ful.
འདུག།
4. རོགས་ཇིན་འཇའ་རིསམོ་ rô j˚in jâ rim མོ་འཇའ་རིསམོ་འདུག། chö ja rim dû She is beautiful.

འདུག། dû

5. ང་སེམས་ཤོར་སོང་། nga sem shor ང་སེམས་ཤོར་སོང་ཡི། nga sem shô I fell in love.
song so yi
6. ང་ཁྱོད་རྩ་ལ་ཡོང་དགོ་པ། nga khö tsa la ང་ཁྱོད་འབད་སར་འོང་ nga chö bä sa I want to come
yong go pa ong go bä to your place.
དགོ་པས།
7. ང་ཁྱོད་རྩལ་ཡོང་དགོ་སྦ། nga khö tsal ང་ཁྱོད་འབད་སར་འོང་ nga chö bä sa I want to come
yong go ba ong go bä to your place.
དགོ་པས།
8. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་དགོས་ག། khö ge nga gö ཁྱོད་ཀྱིས་ང་དགོ་ག། chö gi nga go Do you need
g˚a g˚a me?

9. ཁྱོད་ཀྱིས་ཡོང་བཅུག་ག། khö ge nga་ ཁྱོད་ཀྱིས་ང་འོང་བཅུག་ chö gi nga ong Will you allow
cu ong g˚a me to come?
yong cu g°a འོང་ག།
10. ཁྱོད་ཀྱིས་དགོས་ན་དགོང་ Khö ge gö na ཁྱོད་ཀྱིས་དགོ་པ་ཅིན་ཕྱི་ chö gi go ba If you need me,
g˚ong ma cin pchi ru I will come to-
མ་ཡོང་བེན། yong b˚en རུ་འཐོན་འོང་། thön ong night.
11. སྒོ་ཡག་ཤིང་མ་གཏོང་པར་ Go yak shing སྒོ་རྣལ་ལྕགས་མ་རྐྱབ་ Go ʼ näl câ ma Don‟t latch the
ma tong par cap pa zhâ door.
ཞོག། zh˚ok པར་བཞག།
12. སྐད་མ་ཇི་ རོགས་ཚོ་ kä ma j˚i ro སྐད་མ་རྐྱབ་ རོགས་ kä ma cap ro Please keep
tsho g˚e shê gi shê ong quiet, others
གེས ་ཤེས་ཡོང། yong ཀྱིས་ཤེས་འོང་། will notice.
13. དོམ་པ་ར་ཨིན་ན། d°om pa ra ’in དོན་ལས་ར་ཨིན་ན། d°ön lä ra ’in Are you sure?
na na
14. དོམ་པ་ར་དགའ་ག། d°om pa ra ga ཐེ་རི་སྦ་རི་ར་དགའ་ག། the ri ba ri ra Do you really
g˚a ga g˚a love me?
15. གཏན་གཏན་རང་ཨིན་ན། ten ten rang གཏན་གཏན་ར་ཨིན་ན། ten ten ra ’in Are you sure?
’in na na

29
16. མ ་ཤི་ཚེ་གང་གི་མག་པ་ ’ma shi tshe མ་ཤི་ཚེ་གང་རྨགཔ་ ma shi tshe Will you be my
g°ang g°i mak g°ang ’mâp bä husband life-
བྱིས་སང་ཨིན་ན། pa j˚i sang ’in འབད་ནི་ཨིན་ན། time?
ni ’in na
na
17. ནངས་པར་ནས་ཤར་ར་ར་ nang par nä ནངས་པ་ལས་ཤར་ར་ར་ Nâ ba lä sha Shall I come
sha ra ra sho daily from to-
ཤོག་ཡ། ya ཤོག་ག། ra ra shô g˚a morrow?
18. ཁྱོད་ནངས་པར་ནས་མ་ khö nang par ཁྱོད་ནངས་པ་ལས་མ་ chö nâ ba lä If you don‟t
nä ma yong come from to-
ཡོངས་ན་ བྱིར་དོ་ཆགས་ na j˚ir d°o འོངས་པ་ཅིན་ ཨ་ལཱི་ ma ong ba cin morrow, what
’a lu châ ba shall I do if I
ན་གུཛ་བྱི་སང་། chak na g˚uj ཆགས་པ་ཅིན་ག་དེ་སྦེ་
cin g˚a d˚e bä get pregnant?
j˚i sang
འབད་ནི། ni
19. ང་གེས་དོམ་པ་ར་ཨཔ་བྱི་ nga g˚e d°om ང་གིས་དོན་ལས་ར་ཨ་ nga g˚i dön lä I will surely be
pa ra ’ap j˚e ra ’a pa bä the father.
བེན། b˚en པ་འབད་འོང་། ong
20. ཁྱོད་སེམས་སྡུག་མི་ khö sem dû ཁྱོད་སེམས་སྡུག་མི་དགོ། chö sem dû mi You don‟t have
mi gö go to worry.
དགོས།
21. མི་གཞན་དང་མ་སོད་ ང་ mi zhen d˚ang མི་གཞན་དང་མ་སོད་ ’mi zhen Do not stay
ma dö nga d˚ang ma dö with others, I
རང་གིས་རང་བལ་བེན། rang g˚i rang ང་རང་གིས་ར་བལ་འོང་། nga ra gi ra ta will look after
ta b°en ong you.
22. ཨཔ་དང་ཨ་མའི་གདོང་ ’ap d˚ang ’a ཨ་པ་དང་ཨའི་གི་གདོང་ ’a pa d˚ang ’ai You can go in
mi dong la g˚i dong kha the morning
ལ་འཐོན་ལས་ ནངས་ thön lä nang ཁར་འཐོན་སྦེ་ ནངས་ after meeting
thön bê nâ ba
with my par-
པར་ཐོ་རོ་ནམ་ལོང་སུམ་ par tho ro པ་དྲོ་པ་གནམ་ནངམ་ད་ dr˚o ba ʼ nam ents.
nam long sum
སོང་།་ song སོང་། lâm d°a song
23. ཁྱོད་ཀྱི་འགྲུལ་འཕྲིན་ཨང་ khö gi drül ཁྱོད་ཀྱི་འགྲུལ་འཕྲིན་གྱི་ chö gi drül can I have your
thrin ’ang thrin g˚i ʼ ang mobile number?
གྲངས་ང་ལ་གནང་། dr˚ang nga la ཨང་ང་ལཱི་གནང། nga lu ’nang
’nang
24. ང་གེས་ཁྱོད་ལ་འགྲུལ་ Nga g°e khö ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་ འགྲུལ་ Nga g°i chö lu Is it okay, if I
la drül thrin drü thrin tang call you?
འཕྲིན་གཏང་ན་ཁྱད་མེད་ tang na khä འཕྲིན་བཏང་པ་ཅིན་ཁྱད་ pa cin khä mê
ད། mê d˚a མེད་ག། g˚a

25. ང་གེས་ཁྱོད་ལ་འགྲུལ་ Nga g°e khö ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་ འགྲུལ་ nga g°i chö lu Would you
la drül thrin drü thrin tang mind if I call
འཕྲིན་གཏང་ན་ཁྱོད་ tang na khö འཕྲིན་བཏང་པ་ཅིན་ཁྱོད་ ba cin chö tsîp you?
ཙིགཔ་མི་ཟ་ག། tsîp mi z˚a ཙིགཔ་མི་ཟ་ག། mi z˚a g˚a
g˚a

30
26. ང་ཁྱོད་ལ་འགྲུལ་འཕྲིན་ nga khö la ང་ཁྱོད་ལཱི་ འགྲུལ་ nga chö lu The reason for
drül thrin drül thrin asking your
ཨང་གྲངས་གནང་བྱིས་ ’ang dr°ang འཕྲིན་ཨང་གྲངས་གནང་ ’ang dr˚ang mobile number
is because I
མཁན་འ་འདི་ཁྱོད་ལ་ ’nang j˚i khän ཟེར་སླབ་མི་དེ་ཁྱོད་ལཱི་ ’nang z°er lap
love you.
a di khö la ga mi di chö lu
དགའ་སྦི་འད་གེ་ཨིན། bi ath g°e ’in དགའ་ནི་འདི་གིས་ཨིན། ga ni di g˚i ʼ in
27. ད་རིང་ངེ་རང་གཉིས་ལོབ་ d˚a ring nge ད་རིས་ང་བཅས་གཉིས་ d˚a ri nga cä Let‟s go and
rang ’nyi top ’nyi to ci ci have a meal to-
བཞེས་ཅིག་མཉོམ་ཟ་ལ་ zhä cik ’nyum ལོ་ཅིག་གཅིག་ཁར་ཟ་ kha z˚a wa jo gether today.
འགྲོ་བེན། z˚a la dro བར་འགྱོ་གེ། g˚e
b˚en
28. ད་རིང་ང་གཉིས་ལོབ་ d˚a ring nga ད་རིས་ང་བཅས་གཉིས་ d˚a ri nga cä Let us go and
’nyi top zhä ’nyi to ci ci have a meal to-
བཞེས་ཅིག་མཉོམ་པ་ཟ་ cik ’nyom pa ལོ་ཅིག་གཅིག་ཁར་ཟ་ kha z˚a wa jo gether today.
ལ་འགྲོ་བེན། z˚a la dro བར་འགྱོ་གེ། g˚e
b˚en
29. ཁྱོད་ཡག་ཤིན་བྱེད་ལས་ khö yak shin ཁྱོད་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་སོད་ chö le zhim bê Take care of
j˚e lä dö dö ʼ mӓ yourself.
སོད། སྨེ། You stay safe.
30. ཁྱོད་གཞན་དང་མ་འདྲ་སྦི་ khö zhen ཁྱོད་གཞན་དང་མ་ chö zhän You are excep-
d˚ang ma dra d˚ang ma tionally beauti-
གི་ར་འཇའ་རིསམོ་ཅིག་ bi g˚i ra ja འདྲཝ་ཅིག་སྦེ་ར་འཇའ་ drau ci bê ra ful/handsome.
འདུག། rim cik dû རིསམོ་འདུག། ja rim dû

31. ཁྱོད་ཀྱི་མིག་གུ་ཛུ་ཅིག་ khö gi ’mik ཁྱོད་ཀྱི་མིག་ཏོ་ག་དེམ་ chö gi ’mi to Your eyes are
g˚u dz˚u cik g˚a d˚em ci lä so beautiful.
ཡག་གི། yak g˚i ཅིག་ལུགས་པས། bӓ
32. ཁྱོད་ཡག་མི་ཡག་འདུག། khö yâ mi yâ ཁྱོད་འཇའ་ཆི་ཆི་འདུག། chö jâ chi chi You are so
beautiful.
dû dû
33. ང་གེས་ཁྱོད་ལ་དགའ། nga g°e khö la ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་དགའ། nga g˚i chö lu I love you, I
ga ga adore you.
34. ང་གེས་ཁྱོདལ་དགའ། nga g°e khöl ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་དགའ། nga g˚i chö lu I love you, I
ga ga adore you.
35. ང་གེས་ཁྱོད་ལ་གནམ་ nga g°e khö la ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་གནམ་ nga g˚i chö lu I love you so
’na mê sa mê ’na mê sa mê much, I adore
མེད་ས་མེད་དགའ་གི། ga g˚i མེད་ས་མེད་དགའ་བས། ga wä you so much
36. ང་ཁྱོད་ལ་སེམས་ཤོར་ nga khö la ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཤོར་སོ་ nga chö lu I fell in love
sem shor song sem sho so yi with you.
སོང་། ཡི།
37. ང་ཁྱོདལ་སེམས་ཤོར་ nga khöl sem ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཤོར་སོ་ nga chö lu I fell in love
shor song sem sho so yi with you.
སོང་། ཡི།

31
38. ང་ཁྱོད་ལ་སེམས་ཆགས་ nga khö la ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཆགས་ nga chö lu I fell in love
sem chak sem châ chi yi with you.
སོང་། song ཆི་ཡི།
39. ང་ཁྱོདལ་སེམས་ཆགས་ nga khöl sem ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཆགས་ nga chö lu I am in love
chak song sem châ chi yi with you.
སོང་། ཆི་ཡི།
40. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལ་དགའ་ག། khö g°e nga la ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལཱི་དགའ་ Chö gi nga lu Do you love
ga g˚â ga wä g˚â me?
བས་ག།
41. ཁྱོད་ད་ངའི་ཡོད་ན་མེད་ན་ khö d˚a ngai ཁྱོད་འདི་ངེ་གི་ཡོད་ན་ chö di nge g˚i You are my
yö na mê na yö na mê na ideal person.
ཨིན། ’in མེད་ན་ཨིན། ʼ in
42. ཁྱོད་དང་ང་མི་ཚེ་གཅིག་ khö d˚ang nga ཁྱོད་དང་ང་མི་ཚེ་གཅིག་ chö d˚ang nga Let us be a life-
mi tshe ci ’mi tshe ci ci long partner.
མཉོམ་པ་སོད་བེན། ’nyom pa dö གཅིག་ཁར་སོད་གེ། kha dö g˚e
b°en
43. ང་གེས་ཁྱོད་ད་ཕངས་ར་ nga g˚e khö ང་གིས་ཁྱོད་འདི་ཕངས་ nga g˚i chö di I truly care for
d˚a phang ra phã ra phã you.
ཕངས། phang ར་ཕངས།
44. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་མི་ཕངས་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་མི་ཕངས་ chö gi nga mi Don‟t you care
mi phang gop phã pä ʼ ya for me?
དགོཔ་ཡ། ya པས་གཡའ།
45. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་དོམ་པ་ར་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་དོན་ལས་ར་ chö gi nga Do you genu-
dom pa ra d˚ön་lä ra phã inely care for
ཕངས་ག། phang g˚a ཕངས་གཡའ། me?
ʼ ya

46. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་སེམས་ན་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་དོན་ཧིང་ན་ chö gi nga d˚ You are break-
sem na cuk hi na cup mä ing my heart.
བཅུག་གི། g˚i བཅུགཔ་མས་སྨེ། ’me
47. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་སེམས་སྐྱོ་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་སེམས་ chö gi nga You are making
sem co cu g˚i sem thrü cup me sad.
བཅུག་གི། འཁྲུལ་བཅུགཔ་མས་སྨེ། mä ’me
48. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་སེམས་དགའ་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་སེམས་ chö gi nga You make me
sem ga cu g˚i sem ga cup feel happy.
བཅུག་གི། དགའ་བཅུགཔ་མས། mä

49. ཁྱོད་དང་ང་མཉོམ་པ་ khö d˚ang nga ཁྱོད་དང་ང་གཅིག་ཁར་ chö d˚ang nga Shall we join
’nyom pa dom ci kha dom together?
བསོམ་བེན་མེན་ན། b˚en me na བསོམ་གེ་མེན་ན། g˚e me na
50. ངེད་རང་གཉིས་གཉེན་ Nge rang ’nyi ང་བཅས་གཉིས་གཉེན་ nga cä ’nyi Let us get mar-
ʼ nyen tong ’nyen cap g˚e ried.
གཏོང་བེན། b˚en རྐྱབ་གེ།

32
51. ཁྱོད་དང་ང་བཟའ་ཚང་ khö d˚ang nga ཁྱོད་དང་ང་བཟའ་ཚང་ chö d˚ang nga Shall we join
za tshang cik za tshang ci together as a
གཅིག་ལ་བསོམ་བེན་ la dom b˚en གཅིག་ཁར་བསོམ་གེ་ kha dom g˚e family?
མེན་ན། men na མེན་ན། me na

52. ཁོ་ངའི་སྙིང་གི་ཆ་རོགས་ kho ngai ’ny- ཁོ་ངེ་གི་སྙིང་གྲོགས་ kho nge g˚i He is my soul-
ing g˚i cha ro ’nying dr˚o mate.
ཨིན། ’in ཨིན། ʼ in
53. བོམ་འདི་སྣིང་ཚ་ཁག་ཁ་ bôm di ’ning བུམོ་འདི་ཧིང་ཚ་ཁག་ཁ་ b°um di hing She is captivat-
tsha khak kha tsha khak kha ing.
ཅིག་འདུག། ci dû ཅིག་འདུག། ci dû She is so
charming.
54. ཁྱོད་ད་ངའི་མི་ཚེ་གཅིག་ khö d°a ngai ཁྱོད་ངེ་གི་མི་ཚེ་གཅིག་ chö nge g˚i You are the
mi tshe cik g˚i ’mi tshe ci g˚i love of my life.
གི་གཉེན་གྲོགས་ཨིན། ʼ nyen dr°o ’in གི་གཉེན་གྲོགས་ཨིན། ’nyen dr˚o ʼ in
55. ང་ཁྱོད་དྲན་གི། nga khö dr˚en ང་ཁྱོད་དྲན་ཆི་ཡི། nga chö dr˚än I miss you.
g°i chi yi
56. ང་ཁྱོད་འཕྲད་དགོ་མནོ་ nga khö phrä ང་ཁྱོད་ཕྱད་དགོ་མནོ་ཡི། nga chö chä I‟m longing to
go ’no song go ʼ no yi see/meet you.
སོང་།
57. ཁྱོད་ངའི་ཨ་རོགས་དགའ་ khö ngai ’a ro ཁྱོད་ངེ་གི་ཨ་རོགས་ chö nge g˚i ’a Would you like
ga ro j˚i sang ro ga ro bän to be my lover?
རོགས་བྱིས་སང་ཡ། ya དགའ་རོགས་འབདན་ na
ན།
58. ངའི་སེམས་ལ་ཁྱོད་རང་ ngai sem la ངེ་གི་སེམས་ཁར་ཁྱོད་ར་ Nge g˚i sem My heart calls
khö rang kha chö ra out for you on-
དྲན་གི། dr˚än g˚i དྲན་མས། dr˚än mä ly.
You are always
in my mind.
59. ངའི་སེམས་ལ་ཁྱོད་རང་ ngai sem la ངེ་གི་སེམས་ཁར་ཁྱོད་ར་ nge g˚i sem I always think
khö rang ’no kha chö ra ’no of you in my
མནོ་བསམ་གཏོང་གི། sam tong g˚i མནོ་བསམ་གཏང་མས། mind.
sam tâm mä

60. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལ་ཁ་ཅིག་ khö g°e nga la ཁྱོད་ང་ལཱི་འུ་ཅིག་བཀལ་ chö nga lu u ci Give me a kiss.
kha cik num kä ’nang
ནུམ་ལས་གནང་། lä ’nang གནང།
61. ཁྱོད་ད་ང་གི་སྙིང་ཁ་ཨིན། khö d°a nga ཁྱོད་ངེ་གི་དོན་ཧིང་ཨིན། chö nge g˚i You are my
g°i ’nying kha d˚û hi ʼ in. heart.
’in
62. ང་ཁྱོད་མེད་ན་རྩ་ནས་མི་ nga khö me ང་ཁྱོད་མེད་པར་རྩ་ལས་ nga chö me ba I can‟t live
na tsa nä mi tsa lä mi châ without you.
ཆགས་པ། chak pa མི་ཆགས་པས།
pä

33
63. ང་ཁྱོད་མེད་ན་ཆགས་རང་ nga khö me ང་ཁྱོད་མེད་པར་ཆགས་ nga chö me ba I can‟t bear to
na châ rang châ ra mi châ be apart from
མི་ཆགས་པ། ར་མི་ཆགས། you.
’mä chak pa
64. ཁྱོད་དང་ང་ད་རིང་བཤལ་ khö d˚ang nga ཁྱོད་དང་ང་ད་རིས་ chö d˚ang nga Let‟s go for a
d˚a ring shä d˚a ri shä te walk together.
ལས་འགྲོ་བེན། lä dro b˚en བཤལ་ཏེ་འགྱོ་གེ། jo g˚e
65. ཁྱོད་ཀྱིས་ང་གཅིག་པས་ khö g°e nga ཁྱོད་ཀྱིས་ང་རྐྱངམ་ chö gi nga Please don‟t
cik pä cur lä câm ci ko zhâ leave me all
བསྐྱུར་ལས་མ་ཞོག། ma zh˚ô གཅིག་བཀོ་བཞག་མ་ད། alone.
ma d˚a
66. ང་གིས་ཁྱོད་བསྐྱུར་ལས་ nga g°e chö ང་གིས་ཁྱོད་བཀོ་མི་ nga gi chö ko I won‟t leave
cur lä mi zh˚ô mi zhâ you behind.
མི་ཞོག། བཞག།
67. ང་ཁྱོད་ལ་སེམས་གདིང་ nga khö la ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཀྱི་ nga chö lu I love you from
sem d˚ing nä sem gi ding lä the depth of my
ནས་དགའ་གི། ga g˚i གདིང་ལས་ར་དགའཝ་ ra gau ʼ in. heart.
ཨིན།
68. ང་ཁྱོད་ཀྱི་ཨིན། ཁྱོད་ངའི་ nga khö ge ’in, ང་ཁྱོད་ཀྱི་ཨིན། ཁྱོད་ངེ་ nga chö gi ’in I am yours. You
khö ngai g˚i chö nge g˚i are mine.
གི་ཨིན། ’in གི་ཨིན། ʼ in.
69. ང་གེས་ཁྱོད་ལ་དགའ་ nga g˚e khö la ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་དགའ་ nga g˚i chö lu I have feelings
ga wai sem yö ga wai sem yö for you.
བའི་སེམས་ཡོད། བའི་སེམས་ཡོད།
70. ང་ཁྱོད་ལ་སེམས་ཆགས་ nga khö la ང་ཁྱོད་ལཱི་སེམས་ཆགས་ nga chö lu I think I am in
sem cha rang sem châ châ love with you.
རང་ཆགས་སངཙོག་ས་ cha sang tsok ཆགས་ར་འདྲཝ་ཅིག་
ra drau ci dû
འདུག། sa dû འདུག།
71. ངའི་སེམས་སྤར་གང་འ་ ngai sem par ངེ་གི་སེམས་སྤར་རི་ Nge g˚i sem I am offering
gang a di khö pa ri g˚âm di my tiny fistful
འདི་ཁྱོད་ལ་སྟེར་སང་ཡིན། la ter sang yin གངམ་འདི་ཁྱོད་ལཱི་ heart to you.
chö lu j˚im ʼ in
བྱིནམ་ཨིན།
72. ང་བོ་མ་ལ་གནམ་མེད་ས་ nga b°o ma la ང་མོ་ལཱི་གནམ་མེད་ས་ nga mo lu ’na I am madly in
’na mê sa mê mê sa mê gau love with her.
མེད་དགའ་གི། ga g˚i མེད་དགའཝ་མས། mä I really love
her.
73. སྐྱེས་པའི་ཁ་ཚིག། ཟ་ Kê pai kha སྐྱེས་པའི་ཁ་ཚིག ཟ་ Kê b˚i kha Male‟s promis-
tshik, z˚a mai tshî, z˚a mai es and female‟s
མའི་དམ་ཚིག། d˚am tshik མའི་དམ་ཚིག། d˚am tshî loyalty.
74. ང་གེས་བྱེད་མཁན་འདི་ངེ་ nga g°e j˚e ང་གིས་འབད་མི་འདི་ང་ nga g˚i bä mi Whatever I do
khän di nge di nga cä’nyi is for our own
རང་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་དོན་ rang ’nyi g°i བཅས་གཉིས་ཀྱི་མཐའ་ gi tha d˚ön lu sake.

34
ལ་ཨིན། tha d˚ön la ’in དོན་ལཱི་ཨིན། ʼ in.

35
 7. བྱའི་སྐོར་ནས། བྱའི་མིང་མཛོད། Lexicon of Birds

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. བྱརཛ་རྒོད་པ། j˚arz gôt pa ཁྱ་རྒོད། cha gö eagle

2. ཁྲུང་ཁྲུང་། thrung ཁྲུང་ཁྲུང་དཀརམོ། thrung thrung crane

thrung kâm
3. ལྕུང་ཁེ། cung khe ལྕུང་ཀ cung ka red-billed chough

4. འདམ་བྱ། dam j˚a འདམ་བྱ། dam j˚a duck

5. ཕ་དེན་མ། pha d˚en ma ཕོཝ་མ་ཀེ། phou ma ke bat

6. ཕུ་ཀྲུམ། phu trum ཕུ་ཀྲེ། phu tre pigeon

7. ཀ་ལོ། ka lo ཨོ་ལ། ʼ o la Crow

8. བྱང་ཅོ་ཏོག་ཏོ་ལ། j˚ang co tok ཏོག་ཏོ་རྒྱལམོ། tok to gäm wood pecker

to la
9. རྨ་ བྱ། ʼ mâ j˚a རྨ་ བྱ། ʼ mâ j˚a Peacock

10. ཀུ་ཧུང་། ku hung འུག་པ། Uk pa Owl

11. བྱ་སྦ།/ བྱཔོ། bj˚a ba བྱ་པོད། bj˚a pö/ j˚a pö rooster

bj˚ab
12. བྱེ་དོ།/ བྱམོ། j°e d˚o, བྱམོ། bj˚am/ j˚am Hen
bj°am
13. ཅིའུ་ཅིའུ། cin ciu བྱི་ཅུང། bj˚i cu/j˚i cu Chick

14. ཁྲ། Thra བྱ་ཁྲ། bj˚a thra/j˚a hawk, knite

thra
15. མདངས་ཁེན་ཐར། d˚ang khen བྱ་མདངས་ཕོ། bj˚a dang pho male himalayan
thar pheasant
16. མདངས་ཁེན་མཱམ། d˚ang khen བྱ་མདངས་མོ། bj˚a dang mo female himalayan
mâm pheasant
17. ཝེང་ཁྲེག་ཁྲེག། weng khrek སྐྱ་ག། ca g˚a, Magpie
khrek bj˚a ’o la bo
བྱ་ཨོ་ལ་སྦོ་དཀར། kar
18. བོད་མཁན་ཀ་ལོ། b˚ö khän ka སྐྱ་ག། ca g˚a, magpie
lo bj˚a ’o la bo
བྱ་ཨོ་ལ་སྦོ་དཀར། kar

19. ལས་ངན་ཀུབ་ཤི་ལ། tä ngän kup འདྲེ་ཏོག་ཟེམ། dre to z˚em Hoopee

shi la
20. སམ་ཅི་ལ། sam ci la ནལ་གཟནམ། na zäm Sparrow

36
 21. ཀ་ཕུ། ka phu བྱ་ཨ་ཁུ། j˚a ’a khu/bj˚a Cuckoo
’a khu
22. བར་ཅོ་སྐྱག་པི་ཁྲབ་ b˚ar co cak སྒོམ་ཆེན་པྱེ་ཏ་ཁོག་ gom chen ce ta a type of bird
pi khrap kho kho
ཁྲབ། khrap ཁོ།
23. དུས་དུས། d˚ü d˚ü ཐི་ལི་རྒྱལམོ། thi li gäm Dove

24. ཨོ་རོ། ’o ro བྱ་ཨོ་རོག bj˚a ’o ro Raven

25. ལུ་ཀོ། le ko ལུ་ཀོ། le ko kalij pheasant

26. ཟར་མུ་ཕོ། z˚ar mu pho ཟེརམོ། z°em blood pheasant, (itha-

ginis cruentus)
27. ཟར་མུ་མོ། z˚ar mu mo ཟེརམོ། z°em blood pheasant, (itha-
ginis cruentus)

བྱའི་སྐོར་ནས། བྱའི་ཚོགས་ཚིག Phrases of Birds

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. བྱརཛ་རྒོད་པ་ཇིག་པལ་ j˚arz gât pa ཁྱ་རྒོད་སྦོམ་འདུག། cha gö bôm dô The eagle is big.
j˚ik pal dû
འདུག།
2. ཁྲུང་ཁྲུང་ལྷོ་འདུག། thrung ཁྲུང་ཁྲུང་ལྷོད་ནུག། throng thrun black necked cranes
thrung lho hö nu arrived.
du
3. ལྕུང་ཁེ་རྒྱགས་ཚད་ cung khe j˚ak ལྕུང་ཀ་ལུ་ཤ་འདུག། cung ka le sha There are lots of red-
tshe dû dû billed chough.
འདུག།
4. ཕུ་ཀྲུམ་གྱིས ་ཤ་ཟ་ཡ། phu trum g˚i ཕུ་ཀྲེ་གིས ་ཤ་ཟ་འོང་ phu tre g˚I sha Do piegon‟s eat
sha z˚a ya z˚a ong g˚a meat?
ག།
5. ཡུལ་ནང་ལ་ཀ་ལོ་ yü nang la ka གཡུས་ཁར་ཨོ་ལ་ལུ་ ’ü kha ’o la le There are lots of
lo j˚ak tshe sha dû crows in the village.
རྒྱགས་ཚད་འདུག། dû ཤ་འདུག།
6. རྨ་ བྱ་ཅི་ལས་ཡག་གི ’ma j˚a ci lä རྨ་ བྱ་གནམ་མེད་ས་ ’ma bj˚a ’na The peacock is so
ya g˚i me sa me ja wä beautiful.
མེད་འཇའ་བས།
7. ཉིནམ་མ་ཀུ་ཧུང་མཐོང་ nyi ma ku ཉིནམ་མ་འུག་པ་ nyi ma ûp If you see owl during
hung thong thong ba cin tä day time, its bad
ན་ལས་ངན་ཨིན། na tä ngän མཐོང་པ་ཅིན་ལས་ ngän ’in omen.
’in ངན་ཨིན།

37
8. ཐོ་རོ་སྔར་ནས་བྱཔ་ tho ro ’ngar དྲོ་པ་ཧ་སག་བྱ་པོད་ dr˚o ba ha sa The cock is crowing
nä j˚ap dra bj˚a pö bô d˚e early in the morning.
བསྒྲགས་ཀྱི། g˚i འབོ་དེས།
9. བྱེ་དོ་གིས་སྒོ་ང་སྐྱེས་ j˚e d˚o g˚i go བྱམོ་གིས་སྒོང་རོག་ bj˚am g˚i gong hen layed egg.
nga ke dû do bü nu
འདུག། བུད་ནུག།
10. ཅིའུ་ཅིའུ་ལྡུམ་ཕྲེ་ནང་ལ་
ciu ciu dum བྱི་ཅུང་ལྡུམ་རས་ནང་ bj˚i cu dum rä chick entered the
phre nang la nang dzü nu garden.
འཛུལ་འདུག། dzü du འཛུལ་ནུག།
11. ཁྲ་གིས་བྱེ་དྲུ་ལས་ཀཱར་ thra g˚i j˚e བྱ་ཁྲ་གིས་བྱི་ཙི་འཐུ་ bj˚a thra g˚i hawk took away the
dru lä kâr bj˚i tsi thu ba rat.
སོང་། song འབག་ཡི། yi
12. མདངས་ཁེན་ཤ་སན་ d˚ang khen བྱ་མདངས་ཀྱི་ཤ་ bj˚a dang gi pheasant‟s meat is
sha ’man ’im sha ’man ’in medicine.
ཨིནམ་པ། pa སན་ཨིན།
13. ཝེང་ཁྲེག་ཁྲེག་གིས་ weng khrek སྐྱ་ག་གིས་གནོདཔ་ ca ga g˚i ‘’nöp magpie is harming.
khrek g˚i käu mä
གནོདཔ་བཀལ་གི། ’nöp käl g˚i བཀལཝ་མས།
14. ལས་ངན་ཀུབ་ཤི་ལ་གྲང་ tä ngän kup འདྲེ་ཏོག་ཟེམ་གྱངམ་ dre to z˚em The hoopee goes to
shi la drang jam d˚a b˚ö lu Tibet when it is cold.
སུམ་བོད་ལ་འགྲོ། sum b˚ö la ད་བོད་ལཱི་འགྱོ་འོང་། jo ong
dro
15. ཀ་ཕུ་བྱའི་དཔོན་པོ་ཨིན། ka phu j°ai བྱ་ཨ་ཁུ་བྱ་གི་དཔོན་bj˚a ’a khu bj˚a Cuckoo is the king of
pön po ’in ka g˚i pön ’in bj˚a birds, it comes all the
ཀ་ཕུ་ལྷ་ས་སྐོར་ནས་ phu lha sa ཨིན། བྱ་ཨ་ཁུ་ལྷ་ས་ ’a khu lha sa way from Lhasa.
ཡོང། kor nä yong སྐོར་ཏེ་འོང་། kor te ong

16. ད་རིང་གཅེས་གཅེས་མ་ d˚a ring ce ce ད་རིས་བྱི་ཅུ་སྦོ་ d˚a ri bji cu bo Today I

ma shing ’lön kâr shing ʼ löm saw………..showing
ཤིང་རོན་པའི་ཁ་ལ་བང་ pai kha la དཀར་ཤིང་རོནམ་གུ་ g˚u bj°ang to its chest sitting on a
tree. It‟s the sign of
ཏོ་ སོན་ལས་མཐོང་ brang to tön བྱང་ཏོ་ སོན་ཏེ་ tön te thong yi
wish fulfillment.
lä thong song sam d˚ön drup
སོང་ བསམ་པའི་དོན་ sam pai d˚ön མཐོང་ཡི་ བསམ་
དག་གྲུབ། tha drup དོན་གྲུབ།
17. ད་རིང་གཅེས་གཅེས་མ་ d˚a ring ce ce ད་རིས་བྱི་ཅུ་སྦོ་ d˚a ri j˚i cu bo Today I saw Bjicu
ma shing ka shing kam Bokar showing its
ཤིང་སྐོམ་པའི་ཁ་ལ་ kom bi kha la དཀར་ཤིང་སྐམ་གུ་ g˚u bj˚ang to chest sitting on a
dried tree so we will
བང་ཏོ་སོན་ལས་མཐོང་ brang to tön བྱང་ཏོ་སོན་ཏེ་མཐོང་ tön te thong yi
fall sick.
lä thong song na ni tsha ni
སོང་ ན་སང་ཚ་སང་ nasang tsha ཡི་ ན་ནི་ཚ་ནི་འོང་། ong
ཡོང། sang yong

38
18. ཟར་མུ་ཤ་ཟས་ན་རླུང་ལ་ z˚ar mu sha ཟེརམོ་གི ་ཤ་ཟ་བ་ z˚em g˚i sha Consumption of
z˚ä na ’lung z˚a wa cin pheasant‟s meat
ཕན། nä la phän ཅིན་རླུང་ནད་ལཱི་ཕན། ’lung lu phän helps in curing ma-
nia.
19. དུས་དུས་ཀྱི་ཤ་ཕོ་བའི་ d˚ü d˚ü gi ཐི་ལི་རྒྱལམོ་གི་ཤ་ thi li gäm g˚i Dove‟s meat helps in
sha pho wi sha phou nä lu curing stomach dis-
ནད་ལ་ཕན། nä la phän ཕོཝ་གི་ནད་ལཱི་ཕན། phän esses.
20. ཁཱ་ཡོང་སང་བྱི་སུ་མ་ khâ yong ཁཝ་རྐྱབ་ནི་འབདཝ་ khau cap ni When it is about to
sang j˚i su bäu d˚a nä zäm snow, lots of spar-
སམ་ཅིལ་ཇག་ཚི་འཐོན་ ma sam cil ད་ནལ་གཟནམ་ལུ་ le sha thön ong rows turn up.
གྱི། j˚ak tshi thön ཤ་འཐོན་འོང་།
g˚i
21. ནོར་བང་ལ་འགྲོ་སུ་མ་ nor br°ang la ནོར་གྱི་བྱང་ས་ nô g˚i bj˚ang saw a raven while
dro su ma ’o sa jou d˚a bj˚a going to cattle camp.
ཨོ་རོག་ཅིག་མཐོང་སོང་། ro cik thong འགྱོཝ་ད་བྱ་ཨོ་རོག་ ’o ro ci thong
song ཅིག་མཐོང་ཡི། yi

22. བྱང་ཅོ་ཏོར་ཏོར་ལ་གེས་ j˚ang co tor ཏོག་ཏོ་རྒྱལམོ་གིས་ tô to gäm g˚i The woodpecker is

tot la g˚e shing g˚u making hole on the
ཤིང་རྨིག་པ་བཏོན་གྱི། shing ’mik pa ཤིང་གུ་དོང་སྤེད་དེ། d˚ong pe d˚e tree.
tön g˚i

39
 8. ཀོ་གདོང་ནའི་སེམས་ཅན། སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་གྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Domestic Animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ནོར་སེམས་ཅན། no sem cen ནོར་སེམས་ཅན། no sem cä Cattle

2. བ།/ནོར། Bâ/ Nor བ། b˚a Cow

3. བིན་ཇུ། b˚in j˚u བོའུ་ཅུང། b˚o cu Calf

4. གླང་གུ། lung g˚u གླང། ʼ lã bull, ox

5. གླང་ཅུང་། lung cung གླང་ཅུང། ʼ lã cu young bull

6. བྲུམ་པང་ཤོ། br˚um pang བ་ཐམ། b˚a tham heifer

sho
7. བ་མེན། b˚a men བ་མེན། b˚a men Mithun

8. རྒྱ་ཚམོ། ja tsham རྒྱ་ཚམོ། ja tsham hybrid cow of mithun

9. རྒྱ་ཛ། ja dz˚a རྒྱ་ཚ། ja tsha hybrid bull of mithun

10. གླེ་གླེ། ’le ’le ར། Râ Goat

11. རྟ། Ta རྟ། Tâ Horse

12. བོང་གུ། b˚ong g˚u བོང་ཀུ། b˚ong ku Donkey

13. དྲེལ། d˚re དྲེལ། d˚re Mule

14. གསེབ། Sep གསེབ། Sep Stallion

15. རྒོདན་མ། g˚on ma རྒོདམ། Göm Mare

16. རྟའུ། རྟ་ཝ། tau, ta wa རྟེའུ་ཅུང།རྟེའུ། tiu cu, tiu Foal

17. ལཱིག Lu ལཱིག Lu Sheep

18. ཕག་པ། phak pa ཕགཔ། Phap Pig

19. ཕག་ཕོ། phak pho ཕོ་ཕག། ཕ་ཕག། pho pha, Boar

pha pha
20. ཕག་མོ། phak mo མོ་ཕག། mo pha Sow

21. གཡུས་ཕག ʼ ü phak གཡུས་ཕག། ʼ ü pha local pig

22. ཕག་ཅུང། phak cung ཕག་ཅུང། pha cu Piglet

23. ཀི། Ki རོ་ཁྱི། ཁྱི། ro chi, chi Dog

24. ཀི་མ། ki ma མོ་ཁྱི། mo chi bitch, female dog

25. ཀིམ། Kim མོ་ཁྱི། mo chi bitch, female dog

40
 26. ཀི་ཅུང་། ki cung རོ་ཁྱི་ཕྱུ་གུ།ཁྱི་ཕྲུག ro chi chu Puppy
gu, khi tru
27. སྤྲང་ཀི། prang ki སྤྱང་ཁྱི། pcã chi/cã stray dog
chi
28. ཞིམ་཈། zh˚im nya བྱི་ལི། bj˚i li/j˚i li Cat

29. ཞིམ་཈་པྲུ་གུ། zh˚im nya བྱི་ལིའི་ཕྱུ་གུ། bj˚i li chu Kitten

pru g˚u gu /j˚i li
chu gu
30. ཞིམ་཈་མོ། zh˚im nya བྱི་ལི་མོ། bj˚i li queen cat
mo mo/j˚i li mo
31. ཞིམ་཈་ཕོ། zh˚im nya བྱི་ལི་ཕོ། bj˚i li Tomcat
pho pho/j˚i li
pho
32. གཡག་རྒན། ’ya g˚en ༡ གཡག། 1 ʼ yâ yak
zh°u la 2 zh˚ӧli
ཞུ་ལ། ༢ ཞོལ་ལུ།
33. འབྲི། Bri འབྱིམོ། Bjim female yak

34. བྱེ། j˚e བྱི་ཙི། bj˚i tsi/j˚i Rat

tsi
35. མཛོ་པ། Dzo pa མཛོ། Dzo Cross breed of yak
and cow.(male)
36. མཛོ་མོ། Dzo mo མཛོ་མོ། Dzo mo Cross breed of yak
and cow.(female)

ཀོ་གདོང་ནས་སེམས་ཅན། སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་གྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Domestic Animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཡུལ་ནང་ལ་ནོར་སེམས་ yü nang la གཡུས་ཁར་ནོར་སེམས་ ’yü kha no sem There is lots of cat-
nor sem cen cän le sha du tle in the village.
ཅན་རྒྱགས་ཚད་འདུག། j˚ak tshe du ཅན་ལུ་ཤ་འདུག།
2. བ་གེས་བིན་ཇུ་སྐྱེས་ b˚a g˚e b˚in བ་གིས་བོའུ་ཅུ་འཚར་ b˚a g˚i bou cu The cow gave birth.
j˚u ke du tsha nu
འདུག། ནུག།
3. བིན་ཇུ་ཡ་ཏོག་ཏོ་ཅིག་ b˚in j˚u ya བོའུ་ཅུང་འཇའ་ཆི་ཆི་ bou cu jâ chi There is a beautiful
tok to cik du calf.
འདུག། ཅིག་འདུག། chi ci du

4. གནའ་ལ་གླང་གུ་གིས་ ’na la ’lang ཧེ་མ་གླང་གིས་ཞིང་རྨོཝ་ he ma ’lang g˚i In the olden days ox

g˚u g˚i sa zh˚ing ’mou ploughs field.

41
 ཞིང་ཚོད་དགོཔ་ཨིན། zh˚ing tshö ཨིན། ’ing
gop ’in
5. གླང་གུ་བོཛ་རོགས་ཀྱི་ lang g˚u གླང་ཅུང་རོགས་ཀྱི་ཞིང་ ’lang cu ro g˚i The bullock got into
b˚oz ro gi zh˚ing kha zü other‟s field.
ཞིང་ནང་ལ་འཛུལ་ zh˚ing nang ཁར་འཛུལ་སོང་ནུག། song nu
འདུག། zü dû

6. བོམ་འདི་ལ་བ་རྒྱགས་ B°om di la མོ་ལཱི་བ་ཐམ་ལུ་ཤ་ mo lu b˚a She has many heif-

b˚a j˚ak tshe tham le sha dû ers.
ཚད་འདུག། dû འདུག།
7. ངེའི་ཡུལ་ལ་བ་མེན་ ngei g˚i yül ངེའི་གཡུས་ཁར་བ་མེན་ ngei ’yü kha There is only a
la b˚a men b˚a men ci lä mithun in my vil-
གཅིག་མཱན་མེད། གཅིག་ལས་མེད། me lage.
cik mân me
8. ཁོ་རྒྱ་ཚམོ་བདས་ལས་ kho ja tsham ཁོ་རྒྱ་ཚམོ་བདའ་སྟེ་ kho ja tsham He was chasing hy-
dä lä dro g˚i dâ te jo d˚e brid cow.
འགྲོ་གི། འགྱོ་དེས།

9. རྒྱ་ཛ་གང་ལ་བཙོངས་སྦི། ja za g˚ang རྒྱ་ཚ་ག་ལཱི་བཙོངས་ཡི། ja tsha g˚a lu To whom did you

la tsong bi tsong yi sell the hybrid bull.
10. གླེ་གླེ་འོམ་ད་སན་ཨིན། ’le le om d˚a ར་གི་ཨོམ་སན་ཨིན། ra g˚i ’om The goat‟s milk is
’män ’in ’män ’in medicine.
11. རྟའི་ཁལ་ཁུར་ཙ་བཀལ་ tai khal khur རྟའི་གུ་ཁུར་ཆ་བཀལ་ཡི་ tai g˚u khur have you loaded the
tsa kä bi ya cha kä yi g˚a horse.
སྦི་ཡ། ག།
12. ད་རིང་ནངས་པར་བང་ d˚a ring ད་རེས་བོང་ཀུ་ཡང་ d˚a re b˚ong These days it‟s hard
nang par ku yang thong to find donkeys.
ཀུ་ཡང་མ་མཐོང་། b˚ang ku མཐོང་ས་མིན་འདུག། sa min du
yang ’ma
thong
13. རྟ་དྲེལ་འདི་ཁེ་ཀོ་ཡོད་ ta dr˚e di རྟ་དྲེལ་འདི་ཁེ་ཀོ་ཅན་ ta dre di khe The mule is an ener-
khe ko yö bi ko cän ci ’in getic horse.
སྦི་གི་ཨིན། g˚i ’in ཅིག་ཨིན།
14. རྟ་གསེབ་ཅིག་དགོས་པ། ta sep cik gö རྟ་གསེབ་ཅིག་དགོ་པས། ta sep ci go bä I need a stallion.
pa
15. མོ་གེ་རྟ་ད་རྒོདན་མ་ Mo g°e ta མོ་གི་རྟ་རྒོདམ་ཨིན་ mo g˚i ta göm Her horse is mare.
göm ma cik ’im bä
ཅིག་ཨིན་པ། ’im pa པས།
16. ཁོ་རྟའུ་བལ་མཁན་ཨིན་ kho tau ta ཁོ་རྟེའུ་ཅུང་བལ་མི་ཨིན་ kho teu cu ta He is the one looks
khan ’im pa mi ’im bä after foal.
པ། པས།
17. ལཱིག་གི་བལ་གྱི་སྐྱ་ lu g˚i bäl g˚i ལཱིག་གི་བལ་གྱི་སྐེད་ lu g˚i bä g˚i ke If we tie woolen
ca ra ki na ra cing ba cin waistband it doesn‟t
རགས་དཀྱི་ན་ནི་སྐེདཔ་ ni kep mi na རགས་བཅིང་པ་ཅིན་ kep mi na hurt.

42
 མི་ན། སྐེདཔ་མི་ན།
18. མདང་དགོངམ་ཞིང་ནང་ d˚ang g˚ôm ཁ་ཙ་ཕྱི་རུ་ཀེ་བ་ཞིང་ kha tsa pchi ru last night many
zh˚ing nang ke wa zh˚ing boars entered field.
ཕག་པ་རྒྱགས་ཚད་ phak pa j˚ak ནང་ཕགཔ་ལུ་ཤ་འཛུལ་ na phap le sha
འཛུལ་འདུག། tshe zü dû ནུག། zü nu

19. མོ་ལ་ཕག་པ་ཕོ་ལྔ་ mo la phak མོ་ལཱི་ཕོ་ཕག་ལྔ་འདུག། mo lu pho pha She has five hogs.
pa pho ’nga ’nga dû
འདུག། dû
20. ངལ་ཕག་པ་མོ་གཅིག་ ngal phak pa ང་ལཱི་མོ་ཕག་ཅིག་ཡང་ nga lu mo pha I don‟t have any
mo cik yang ci yang me sow.
ཡང་མེད། me མེད།
21. གཡུས་ཕག་གི་ཤ་ ʼ yü phak g°i གཡུས་ཕག་གི་ཤ་ཞིམ་ ’yü pha g˚i sha The local pork is
sha ’ngam zh˚im bä delicious.
རྔམས་གི། g˚i པས།
22. ཕག་ཅུང་གུམ་བུ་སྤང་ལ་ phak cung ཕག་ཅུང་ཚུ་སྤང་ནང་ pha cu tshu Piglets are sleeping
g˚um bu pang na nyä on the ground.
཈ལ་ལས་འདུག། pang la nyä ཈ལ་སོད་ནུག། dö nu
lä dû
23. ངའི་ཀི་བསྐྱུར་སོང། ngai ki cur ངེའི་རོ་ཁྱི་འབྱང་ད་ཡི། ngei ro chi I lost my dog.
song jang d°a yi
24. མོ་ལ་ཀི་མོ་ཁྱི་གསུམ་ Mo la ki mo མོ་ལཱི་མོ་ཁྱི་གསུམ་ mo lu mo chi She has three female
khi sum dû sum dû dogs.
འདུག། འདུག།
25. ཁོ་གེས་ཀིར་གན་ཕོ་ kho g˚e kir ཁོ་གིས་ཕོ་ཁྱི་ཅིག་ kho g˚i pho chi He brought a male
gän pho cik ci ba nu dog.
གཅིག་ཕྱོངས་འདུག། pchong dû འབག་འོང་ནུག།
26. ཀི་ཅུང་རྒྱགས་ཚད་ ki cung j˚ak རོ་ཁྱི་ཕྱུ་གུ་ལུ་ཤ་འདུག། ro chi chu g˚u There are many
tshe dû le sha dû puppies.
འདུག།
27. ཀི་ཅུང་གུམ་བུ་ལ་ལོ་ ki cung རོ་ཁྱི་ཕྱུག་གུ་ཚུ་ལཱི་ལོ་ ro chi pchu feed the puppies.
g˚um bu la g°u tshu lu to
སྟེར། to ter བྱིན། bj˚in
28. ཡུལ་ལ་སྤྱང་ཁྱི་རྒྱགས་ yü la pcang གཡུས་ཁ་སྤྱང་ཁྱི་ལུ་ཤ་ ’yü kha cang There are many
khi j˚ak tshe chi le sha dû stray dogs in the vil-
ཚད་འདུག། dû འདུག། lage.
29. ཞིམ་དཀར་པ་ཅིག་ཨིན་ zh˚im kar pa བྱི་ལི་དཀརཔོ་ཅིག་ bj˚i li kâp ci It is a white cat.
cik ’im pa
པ། ཨིནམ་པས། ’im bä

30. ཞིམ་པྲུ་གུ་བཅུ་ཐམ་ zh˚im pru བྱི་ལིའི་ཕྱུ་གུ་བཅུ་ཐམ་ bj˚i li chu g˚u There are ten kit-
g˚u cu tham cu tham tshâ tens.
སྐྱེས་འདུག། ke dû འཚར་ནུག།
nu

43
31. ཞིམ་མོ་འདི་ཡག་མི་ zh˚im mo di བྱི་ལི་མོ་འདི་འཇའ་བས། bj˚i li di ja wä The female cat is
ya mi ya du beautiful.
ཡག་འདུག།
32. ཞིམ་ཕོ་འདི་དགའ་གི། zh˚im pho di བྱི་ལི་ཕོ་འདི་དགའ་བས། bj˚i li pho di I like tomcat/male
ga g°i ga wä cat.
33. གཡག་གི་མར་སན་ ’yak g°i mar གཡག་གི་མར་སན་ ’ya g˚i mâ The yak‟s butter is
’män ’in ’män ’in medicine.
ཨིན། ཨིན།
34. འབྲི་རྒྱགས་ཚད་འདུག། bri j˚ak tse འབྱིམོ་ལུ་ཤ་འདུག། bjim le sha dû There are may fe-
dû male yaks.
35. བྱེ་གེས་གནོདཔ་བྱས་ j˚e g˚e ’nöp བྱི་ཙི་གིས་གནོདཔ་ bj˚i tsi g˚i ’nöp Coulnd‟t bear the
j˚ä lä dr˚e ra kä di bä ra ma harm caused by rats.
ལས་དྲེག་ར་ས་ཚུགས། ’ma tshu བཀལ་ཏེ་འབད་ར་མ་ tshu
ཚུགས།

44
 9. རི་དྭགས་སེམས་ཅན། རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Wild Animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཤ་ཝ། sha wa ཤཝ། Shau Reindeer

2. བྱག་སྦར། j˚a bar བྱག་ར། bj˚a ra/j˚a mountain goat

ra
3. རི་ཕག། ri phak རི་ཕག། ri pha wild boar

4. ཁ་ཤ། kha sha ཀ་ཤ། ka sha barking deer

5. ས་ཝར། Sa war འཕརཝ། ༼ར་དང་བྱམོ་ phâu

Jackal
སོགས་ཟ་མི།༽
6. སེམས་ཅན་འཕར། sem cen འཕརཝ་གི་རིགས་ཅིག་༼ནོར་ phâu Wolf
phar
ཟ་མི།༽
7. ཝམ། Wam དོམ། d˚om Bear

8. གཡག་དོམ། ’yak d˚om ལ་དོམ། la d°om A species of small

bear.
9. ཀི་དོམ། ki d˚om སྤང་དོམ། pã d°om A species of small
bear.
10. སག Tâ སག། Tâ Tiger

11. མེམ་ཕམ། mem pham སག། Tâ Tiger

12. གཟེ། Ze གཟིག། Zî Leopard

13. སྤྲ། Pra སྤྱ། pca/ca Monkey

14. རག་ཞ། rak zh˚a སྤྱ་དཀར། pca ka/ca langur

ka
15. གླངཔ་ཆེ། ʼ lãp che གླངམོ་ཆེ། ʼ lãm che Elephant

16. མ་ཧེ། ma he མ་ཧེ། ma he Buffalo

17. ནོརབུ་བསི་ལི། nup si li ནོར་བུ་བསི་ལི། nub si li Rhinoceros

18. ཆུ་ཕག། chu phak ཆུ་ཕག། chu pha Hippopotamus

19. ཏོར་ཏོར་ལ། tor tor la ཤིང་གེ་ཏ། shing g˚e ta Squirrel

20. བྱ་གཟེ། j˚a ze བྱ་གཟིག། bj˚a zi/j˚a Wildcat

zi
21. སིང་གེ། sing g˚e སེང་གེ། sing g˚e Lion

22. ཨུ་སི་ལ། ’u si la བྱི་ཐུར། bj˚i thur/ Porcupine

j˚i thur,

45
 23. རེ་གོང་། re g˚ong རི་བོང། ri b˚ong Rabbit

24. སྤོ་བིམ་ཞི། po b˚im སྦུལམོ་ཆེ། büm che Python

zh˚i
25. སྤོ། Po སྦུལ། Bü Snake

26. ཨ་ཅོ་གདོངདཀར། ʼ a co dong ཨ་ཅོ་གདོང་དཀར། ’a co dong Red panda

kar kâ

27. ཝེ་དོ། we d˚o འམོ།འ་དོམ། am, a d°om Fox

28. གླ།/ གླ་ཅུམ། ’la གླ་ཅུམ། ’la cum musk deer

29. ཀེམ། Kem འབོང་གྱིམ་ཙི། drõ gim tsi Takin

30. ཞི་ནར། zh˚i nar ཨ་ལྕོ་ཉེ་ཉེ། ’a cu nye yellow throated mar-

nye ten
31. བྲེཝ་སྒོམ་ཆེན། br˚ew gom ལ་ཁའི་བྱི་ཙིའི་རིགས་ཅིག། A type of wild rat.
chen
32. རྣ། ’na རྣཝ། ʼ nau Blue sheep.

ནགས་ནང་ནས་སེམས་ཅན། རི་དྭགས་སེམས་ཅན་གྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Wild Animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཤ་བ་ལ་རོཝ་བཅུ་ཐམ་ sha wa la ཤ་བ་ལཱི་རཝ་བཅུ་ sha wa lu rau deer has ten horns.
rôu cu tham cu tham dû
འདུག། dû ཐམ་འདུག།
2. བྱག་སྦར་ཉིམ་ཧོས་ལས་ j˚â bar nyim བྱག་ར་ཉིམ་བསྲོ་ bj˚â ra nyim so The mountain goat is
basking sun.
སད་འདུག། lhrö lä dä dû སོད་ནུག། dö nu

3. ཡུལ་ནང་ལ་རི་ཕག་ yü nang la ri གཡུས་ཁ་རི་ཕག་ལུ་ ’yü kha rip ha Many wild boars have
pha j˚ak le sha thön nu appeared in the vil-
རྒྱགས་ཚད་ཐོན་འདུག། tshe thön dû ཤ་ཐོན་ནུག། lage.
4. ཁ་ཤ་གལ་ཡོད་སྦི། kha sha g˚al ཀ་ཤ་ག་ཏེ་འདུག། ka sha g˚a te dû Where is the barking
yö bi deer.
5. ས་ཝར་གེས་ནོར་རྒྱགས་ Sa war g°e འཕརཝ་གིས་ནོར་ phau g˚i nô le Jackal killed many
nor j˚ak tshe sha sä nu cows.
ཚད་བསད་འདུག། sä du ལུ་ཤ་བསད་ནུག།
6. དོམ་གྱི་ཤ་སན་ཨིན། d˚om g˚i sha དོམ་གྱི་ཤ་སན་ཨིན། d˚om g˚i sha bear meat is medicine.
’män ’in ’män ’ing
7. ལ་དོམ་ཆུང་ངི་ཅིག་ la d˚om ལ་དོམ་ཆུང་ཀུ་ཅིག་ la d˚om chung The wild bear is a
chung ngi ku ci ’im bä small one.

46
 ཨིནམ་པ། cik ’im pa ཨིན་པས།
8. ང་གེས་ད་གཡག་དོམ་ nga g˚e ’yak ང་གིས་འདི་ལ་དོམ་ nga g˚I di la I have never seen
d˚om thong d˚om thong ma bear.
མཐོང་རང་མ་མོང་། ra ma nyong མཐོང་མ་མོང་། nyong
9. སེམས་ཅན་གྱི་རྒྱལཔོ་ར་ sem cen g°i སེམས་ཅན་གྱི་ sem cän g˚i king of animals is
gäp rang gäp་ra tâ ’im bä tiger.
སག་ཨིནམ་པ། tag ’im pa རྒྱལཔོ་ར་སག་ཨིན་
པས།
10. གཟེག་གི་པྲུ་གུ་ཡག་གི། zê g˚i pru གཟིག་གི་ཕྱུག་གུ་ zî g˚i pchu g˚u Leapord cub is good
g˚u ya g˚i lä bä looking.
ལུགས་པས།
11. ལམ་ལ་སྤྲ་ཅིག་ཕྲད་ lam la pra ལམ་ཁར་སྤྱ་ཅིག་ lam kha pca ci met a monkey on the
cik phre pchä ci way.
སོང་། song ཕྱད་ཅི།
12. མདང་སྤྲ་དཀར་པ་ཡག་ d˚ang pra ཁ་ཙ་སྤྱ་དཀར་ kha tsa pca kar Yesturday saw many
kar pa yâ ja chi chi lê sha of beautiful langurs.
ཏོག་ཏོ་རྒྱགས་ཚད་ tok to j˚ak འཇའ་ཆི་ཆི་ལུ་ཤ་ thong yi
མཐོང་སོང་། tshe thong མཐོང་ཡི།
song
13. དགེ་ལུགས་ཕུག་ལ་ ge le phu la དགེ་ལུགས་ཕུག་ལཱི་ ge le phu lu There are plenty of
’lãm che ’lam che le sha elephants in Gelephu.
གླངཔ་ཆེ་རྒྱགས་ཚད་ j˚ak tshe dû གླངམོ་ཆེ་ལུ་ཤ་ dû
འདུག། འདུག།
14. ང་གེས་མ་ཧེ་དགའ་གི། nga g˚e ma ང་གིས་མ་ཧེ་དགའ་ nga g˚i ma he I like buffalos.
he ga g˚i ga wä
བས།
15. ནོརབུ་བསི་ལི་གི་རོཝ་ nob si li g˚i ནོར་བུ་བསི་ལིའི་ nôb si li g˚i rau Rhinoceros‟s horn is
rôu nor b˚u nôb ’in jewel/precious gem.
ནོར་བུ་ཨིན། ’in རཝ་ནོརབུ་ཨིན།
16. གཙང་ཆུའི་ནང་ལ་ཆུ་ Tsang chui ཆུ་ནང་ཆུ་ཕག་ལྟེམ་ chu nang chu There are many hip-
nang la chu pha le sha zü popotamus in the riv-
ཕག་རྒྱགས་ཚད་འཛུལ་ phak j˚ak ལྟེ་འཛུལ་སོད་ནུག། dö nu er.
ལས་འདུག། tshe zü lä dû

17. ཤིང་ཁ་ལ་ཏོར་ཏོ་ལ་ shing kha la ཤིང་གུ་ཤིང་གེ་ཏ་ shing g˚u shing There is a squirrel on
tor ro la cik g˚e ta ci dû the tree.
ཅིག་འདུག། dû ཅིག་འདུག།
18. བྱེ་དོ་ཟ་མཁན་བྱ་གཟེ་ j˚e d˚o z˚a བྱམོ་ཟ་མི་བྱ་གཟིག་ bj˚am z˚a mi There are lots of wild-
khan bj˚a ze bj˚a zi le sha cats that hunt hens.
རྒྱགས་ཚད་ཐོན་འདུག། j˚ak tshe dû ལུ་ཤ་ཐོན་ནུག། dû
19. རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལ་སིང་གེ་ gä khap རྒྱལ་ཁབ་ནང་སེང་ gä khap nang There are not many
lion in the country.
47
 རྒྱགས་ཚད་མིན་འདུག། nang la sing གེ་གངམ་མིན་ seng g˚e g˚ãm
g˚e j˚ak tshe min nu
min dû འདུག།
20. མོ་གེས་ཨུ་སི་ལི་རྩང་ mo g˚e ’u si མོ་གིས་བྱི་ཐུར་གྱི་ mo g˚i bj˚i thur She brought many
li tsang j˚ak g˚i tsang le sha spines of porcupine.
རྒྱགས་ཚད་ཕྱོངས་ tshe chong རྩང་ལུ་ཤ་འབག་ ba ong nu.
འདུག། dû འོང་ནུག།
21. ང་གེས་ ཀྲོང་གསར་ལ་ nga g˚e ང་གིས་ཀྲོང་གསར་ nga g˚i trong sa I saw many pythons at
trong sa la lu büm che le Trongsa.
སྤོ་བིམ་ཞི་རྒྱགས་ཚད་ po b˚im zh˚i ལཱི་སྦུལམོ་ཆེ་ལུ་ཤ་ sha thong ci
མཐོང་སོང་། j˚ak tshe མཐོང་ཅི།
thong song
22. ས་དྲོད་ས་ལ་སྤོ་ཡོང། sa dr˚ö sa la ས་དྲོད་སར་སྦུལ་ sa dr˚ö sar There will be snake‟s
po yong büong in hot lands.
འོང་།
23. ཝ་སྦི་གདོང་དཀར་ཡག་ wa bi dong ཨ་ཅོ་གདོང་དཀར་ ’a co dong ka lä Pandas are beautiful.
kar yak g˚i bä
གི། ལུགས་པས།
24. རེ་གོང་གི་སྤུ་འཇམ་ཁྱུག་ ri gong g˚i རི་བོང་གི་སྤུ་འཇམ་ ri b˚ong g˚i pu The rabbit‟s fur is ex-
pu jam chuk jam cuk cu dû tremely soft.
ཁྱུ་འདུག། chu dû ཅུག་ཅུ་འདུག།
25. ཝེ་དོ་གེས་བྱེ་དོ་བསད་ we d˚o g˚e འ་དོམ་གྱི་བྱམོ་ a d˚om g˚i The fox killed the hen.
bj˚e d˚o sä bj˚am sä nu
འདུག། du བསད་ནུག།
26. གླ་གལ་ཡོད་སྦི་ཨིན་ ’la gal yö bi གླ་ཅུམ་ག་ཏེ་ཡོད་ག་ ’la cum g˚a te Where do we find
’in nam yö g˚â ʼ mo musk deer.
ནམ། སོ།
27. ཀེམ་འབྲུག་རྒྱལ་ཡོངས་ kem druk འབོང་གྱིམ་ཙི་ drong g˚im tsi Takin is Bhutan‟s na-
gäl yong gi druk g˚i gäl tional animal.
ཀྱི་སེམས་ཅན་ཨིན། sem j˚en ’in འབྲུག་གི་རྒྱལ་ yong sem j˚en
ཡོངས་སེམས་ཅན་ ’in

ཨིན།
28. ཞི་ནར་འགྲོ་གི། zh˚i nar dro ཨ་ལྕོ་ཉེ་ཉེ་འགྱོ་དེས། ’a co nye nye jo yellow throated martin
g˚i d˚e is going

48
 10. ཆུའི་ནང་ནས་སེམས་ཅན། ཆུ་ནང་གི་སེམས་ཅན་གྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Aquatic animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཈། Nya ཈། Nya Fish

2. གསེར་཈། ser nya གསེར་཈། ser nya Golden Fish

3. སྦལ་སྦལ། b˚e b˚e སྦལཔ། Bäp Frog

4. ཅུག་ཅུ་མ། cuk cu ma སྦལ་ཅུང། bä cu Tadpole

5. ཆུ་སྲིང་། chu sing ཆུ་སྲིན། chu sin Crocodile

6. དུང་དཀར་འབུ། d˚ung kar bu དུང་དཀར་འབུཔ། d˚ung ka bup Snail

7. སྲམ། Sam སྲམ། Sam Otter

ཆུའི་ནང་ནས་སེམས་ཅན། ཆུ་ནང་གི་སེམས་ཅན་གྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Aquatic animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཆུའི་ནང་ལ་཈་མིན་འདུག། chui nang la ཆུ་ནང་཈་མིན་འདུག། chu na nya min There is no fish
nya min dû dû in the water.
2. ཁྱོད་ཀྱིས་གསེར་཈་མཐོང་སྦི་ chö ge ser ཁྱོད་ཀྱིས་གསེར་཈་ Chö gi ser nya Have you seen
nya thong bi thõ yi g˚â golden fish?
ཡ། མཐོང་ཡི་ག།
yâ
3. འདག་པ་ནང་ལ་སྦལ་སྦལ་ འདམ་ནང་སྦལཔ་ dam nâ bäp le There are lots of
dak pa nang frogs in the
རྒྱགས་ཚད་འདུག། la bä bä j˚ak ལུ་ཤ་འདུག། sha dû mud.
tshe dû
4. ང་ཆུ་སྲིང་ལ་འཇིགས་ཀྱི། ང་ཆུ་སྲིན་ལཱི་ Nga chu sin lu I am scared of
nga chu sing dro bä crocodile.
la jik ki འདྲོགས་པས།
5. དུང་དཀར་འབུ་ཁན་གནག་ དུང་དཀར་འབུཔ་ d˚ug kar bup The snail is
’nap im bä black.
པ་ཨིན་པ། d˚ung kar bu གནགཔོ་ཨིན་པས།
khän ’nak pa
’im ba
6. ཆུའི་ནང་ལ་སྲམ་རྒྱགས་ chui nang la ཆུ་ནང་སྲམ་ལུ་ཤ་ chu na sam le There are lots of
sam j˚ak tshe sha du otters in the wa-
ཚད་འདུག། du འདུག། ter.

49
 11. ཕྱོགས་འདྲི་ཟང་དང་ལབ་ཟང་། ཕྱོགས་འདྲི་ནི་དང་སླབ་ནིའི་མིང་མཛོད། Lexicon of Asking and giving di-
rections

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཤར། Shar ཤར། Sha East
2. ལྷོ། Lho ལྷོ། lho South
3. ནུབ Nub ནུབ། nub West
4. བྱང་། bj˚ang བྱང་། bj˚ang North
5. ཕྱོགས་བཞི། chok zhi ཕྱོགས་བཞི། chok zhi four directions.
6. ཤར་ལྷོ། shar lho ཤར་ལྷོ། sha lho Southeast
7. ལྷོ་ནུབ། lho nub ལྷོ་ནུབ། lho nub Southwest
8. ནུབ་བྱང། nub bj˚ang ནུབ་བྱང། nub bj˚ang Northwest
9. བྱང་ཤར། bj˚ang shar བྱང་ཤར། bj˚ang sha Northeast
10. མཚམས་བཞི། tsham zhi མཚམས་བཞི། tsham zhi four cardinal direc-
tions.
11. སྟེང། Teng སྟེང། teng above
12. འོག Aog འོག ao Beneath
13. ཕྱོགས་བཅུ། chok cu ཕྱོགས་བཅུ། chok cu ten direction.
14. ཁ་ཐུག kha thu ཁ་ཐུག khathu Towards
15. ཤར་ལ། shar la ཤར་ཁ་ཐུག/ ཤར་བལ་སྟེ། shakhathu, sha eastward, towards
tadi the east, in the di-
rection of east.
16. ལྷོ་ལ། lho la ལྷོ་ཁ་ཐུག/ ལྷོ་བལ་སྟེ། lho khathu, lho southward, towards
tadi the south, in the
direction of south.
17. ནུབ་ལ། nub la ནུབ་ཁ་ཐུག/ ནུབ་བལ་སྟེ། nubkha thu, Westward, towards
nub tadi the west, in the di-
rection of west.
18. བྱང་ལ། bj˚angla བྱང་ཁ་ཐུག/ བྱང་བལ་སྟེ། bj˚angkhathu, “northward,” “to-
bj˚ang tadi wards the north,”
“in the direction of
north”
19. ཤར་ལྷོ་ལ། shar lho la ཤར་ལྷོ་ཁ་ཐུག sha lho khathû southeastward, to-
wards the southeast,
in the direction of
southeast

50
20. སོད། Tö སོད། tö Upper part
21. སད། ’mä སད། ’mä Lower part
22. བར། b˚ar བར། b˚â Middle, Centre, Be-
tween
23. ཡར་ལ། yâ la ཡར་ཁ་ཐུག ཡར་བལ་སྟེ། yâ kha thu, yâ Upward
tadi
24. མར། Ma མར། ma Down
25. མར་ལ། ma la མར་ཁ་ཐུག མར་བལ་སྟེ། ma kha thu, ma Downward
tadi
26. ཕར། Pha ཕར། pha That side
27. ཕར་ལ། pha la ཕར་ཁ་ཐུགཕར་བལ་སྟེ། phâ khathu, mâ that side, towards
tadi that side
28. ཚུར། tshur ཚུར། tshû This side.
29. ཚུར་ལ། tshur la ཚུར་ཁ་ཐུག ཚུར་བལ་སྟེ། tshû kha thu, this side, towards
tshû tadi this side
30. འ་་་ལ། a phe la ཨ་ཕར། ’a pha over there
31. འ་མེ་ལ། a me la ཨ་མར། ’amâ Down
32. འ་མེ། a me ཨ་མར། ’amâ Down
33. ཡེ་ལ། ye la ཨ་ཡར། ’ayâ Up
34. འདི་ལ། di la ནཱ། ཨ་ནཱ། nâ Here
35. གཡས། ’yä གཡས། ’yä Right
36. གཡས་ལ། ’yä la གཡས་ཁ་ཐུག གཡས་ ’yä khathu,’yä Rightward
tadi
བལ་སྟེ།
37. གཡསལ། ’yäl གཡས་ཁ་ཐུག གཡས་ ’yä khathu,’yä Rightward
tadi
བལ་སྟེ།
38. གཡོན། ’yön གཡོན། ’yön Left
39. གཡོན་ལ། ’yön la གཡོན་ཁ་ཐུག གཡོན་ ’yönkhathu, Leftward
yön tadi
བལ་སྟེ།
40. རྒྱབ་ལ། jâb la རྒྱབ་ཁར། jab khâ behind, back, rear
41. གདོང་ལ། dong la གདོང་ཁར། Dongkhâ In front of, forward.
42. ཐོག་ཁར། thog kha ཐོག་ཁར། tho khâ on top

51
43. འོག་ལ། aog la འོག་ལཱི། ao lu be-
low,under,beneath
44. ཕྱི་ལ། pchi la ཕྱི་ཁར། Pchi khâ out, outside
45. སྦུག་ལ། bû la སྦུག་ལཱི། bû lu middle,center
46. འུ་བྱུང་། au bj˚ung ཨ་ནཱ། ནཱ། ’anâ, nâ Here
47. འདི་བྱུང་། di j˚ung ཨ་ནཱ། ནཱ། ’anâ, nâ Here
48. རྒྱབ། Jab རྒྱབ། Jab behind,back,rear
49. སྟེང་ལ། Teng la སྟེང། Teng On top
50. ཟུར་ལ། z˚ur la ཟུར་ཁར། z˚û kha At the side,beside
51. ནང་ལ། Nang la ནང་ན། Nang na in,inside
52. རྩེ་ཏོ། རྩེ་ལ། Tse to, tse སྤྱི་ཏོ་ཁར། Pci to khâ Top, apex
la
53. ར་ལ། Ra la རྩ་བར། སྦོ་ལོག་ཁར། Tsa wa, bo lo Base, near, root
khâ

52
 ཕྱོགས་འདྲི་ཟང་དང་ལབ་ཟང་། ཕྱོགས་འདྲི་ནི་དང་སླབ་ནིའི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Asking and giving directions

ཨང འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

་།
1. ཤར། ལྷོ། ནུབ་དང་ shar lho nup ཤར་ལྷོ་ནུབ་དང་བྱང་ལཱི་ shâ, lho, nup east, west, north
d˚ang bj˚ang and south are
བྱང་ལ་ཕྱོགས་བཞི་བྱས་ la chok zhi ཕྱོགས་བཞི་ཟེར་སླབ་ d˚ang bj˚ang known as four di-
lu chok zhi rections.
ལས་ལབ་ཟང་ཨིན། bj˚ä lä lab ཨིན། z˚e ’lab ’in
z°ang ’in
2. ཤར་ལྷོ། ལྷོ་ནུབ། ནུབ་ Shar-lho, lho- ཤར་ལྷོ། ལྷོ་ནུབ། ནུབ་ Shâ-lho, lho- southeast, south-
nup, nup- west, northwest
བྱང་དང་བྱང་ཤར་ལ་ bj˚ang d˚ang བྱང་དང་བྱང་ཤར་ལཱི་ nup, nup- and northeast are
bj˚ang d˚ang known as four car-
མཚམས་བཞི་བྱས་ལས་ bj˚ang-shar la མཚམས་བཞི་ཟེར་སླབ་
tsham zhi bj˚ä bj˚ang-shâ lu dinal points.
ལབ་སང་ཨིན། lä lab zang ’in ཨིན། tsham zh˚i
z˚e ’lab ’in
3. གཏོར་མ་ཤར་ཁ་ཐུག་ལ་ tor ma shar གཏོརམ་ཤར་ཁ་ཐུག་ལཱི་ tôm shâ kha ritual cake was
kha thuk la thrown towards the
འཕངས་འདུག phang dû འཕངས་ནུག thu lu phang east direction.
nu
4. ང་ཤར་ལ་བཤལ་ལས་ nga shar la shä ང་ཤར་ལཱི་བཤལ་ཏེ་འགྱོ་ nga shâ lu I want to go to the
lä dro sang ’in shä te jo ni east.
འགྲོ་སང་ཨིན། ནི་ཨིན། ʼ in.
5. ཁྱོད་ཤར་ཁ་ཐུག་ལ་ཕྱིན་ chö shar kha ཁྱོད་ཤར་ཁ་ཐུག་འགྱོ་བ་ chö shâ kha if you go towards
thug la pchin east, you will have
ན་ བྱ་བ་ལམ་འགྲོ་ na bj˚a wa lam ཅིན་ བྱ་བ་ལམ་འགྲོ་ thu jo wa cin a good-fortune.
bj˚a wa lam
ཡག་ཞིན་ཡོང་། dô yag zhin ལུགས་ཤོམ་འོང་། dro lä shom
yong
ong
6. ད་འབདན་ ཤར་ལ་ d˚a bän shar la ད་འབདན་ཤར་བལ་སྟེ་ d˚a bän shâ now, don‟t go to-
tä la mân dro wards east.
བལས་ལས་མཱན་འགྲོ་ ya མ་འགྱོ་ས་རེ། ta de ma jo
’ma re
ཡ།
7. བོ་མོའི་ཡུལ་ལྷོ་ཕྱོགས་ Bo moi yü lho བུམོ་གི་གཡུས་ལྷོ་ b°um g˚i ’yü the girl‟s village is
chok samtse lho chô from samtse in the
བསམ་རྩེ་ནས་ཨིན་པ། nä ’im pa ཕྱོགས་བསམ་རྩེ་ལས་ samtse lä ’in South.
ཨིན་མས། mä
8. གླུད་ལྷོའི་ཁ་ཐུག་བསྐྱལ་ ’lü lhoi kha གླུད་འདི་ལྷོ་ཁ་ཐུག་ལཱི་ ’lü di lho kha Take the effigy
thuk kä zhi thu lu käsh towards the south.
ཞིག། བསྐྱལ་ཞིག།
9. ཉིམ་ནུབ་ལ་འཛུལ་ nyim nup la ཉིམ་འདི་ནུབ་ལཱི་ nyim di nuu the sun sets in the

53
 དགོཔ་ཨིན། dzü gop ’in འཛུལཝ་ཨིན། lu dzüw ’in. west.
10. ངའི་ཁྱིམ་གྱི་ནུབ་ཕྱོགས་ ngai khim gi ངེའི་ཁྱིམ་གྱི་ནུབ་ཁ་ཐུག་ ngei chim g°i there is a big cy-
nup chok la nup kha thu press tree in the
ལ་ཙན་དན་ཤིང་ཆོབ་པ་ ལཱི་ཙན་དན་ཤིང་སྦོམ་
tsen den shing lu tsen den western side of my
house.
ཅིག་ཡོད། cho pa ci yö ཅིག་ཡོད། shing bôm ci
yö
11. འབྲུག་གི་བྱང་ཁ་ཐུག་ལ་ drûk g˚i bj˚ang འབྲུག་གི་བྱང་ཁ་ཐུག་ལཱི་ drûk g˚i Tibet lies in the
kha thuk la bö bj˚ang kha north of Bhutan.
བོད་རྒྱལ་ཁབ་ཡོད་པི་ཁི་ gäl khab yö pi བོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁམས་ thu lu b˚ö gi
ཨིན། khi ʼ in ཡོདཔ་ཨིན། gä kham yöp
’in
12. རྨ་ བྱ་ད་རྒྱ་གར་ཤར་ལ་ ’ma bj˚a d°a ja རྨ་ བྱ་འདི་རྒྱ་གར་ཤར་ ’ ma bj˚a di Peacock is mostly
ga˚r shar la ja g°â shâ lu seen in the eastern
མང་དོ་མཐོང་དགོཔ་ mang d˚o ལཱི་མངམ་མཐོ ང མ་ཨིན། part of India.
mãm thôm
ཨིན། thong gop ʼ in
’in
13. ཐིམ་ཕུག་ནས་ཁ་བྱང་ thim phu nä ཐིམ་ཕུག་ལས་ཁ་བྱང་ thim phu lä Following the di-
kha bj˚ang tä kha bj˚ang ta rection towards
བལས་ལས་ཕྱིན་ན་ lä pchin na ’nä བལ་སྟེ་འགྱོ་བ་ཅིན་ te jo wa cin north from Thim-
phu will reach to
གནས་ཆེན་རྟ་མགོ་དང་ chen tang go གནས་ཆེན་རྟ་མགོ་དང་ nä chen tang
the sacred places
da˚ng cä ri la go d˚ang cä
ལྕགས་རི་ལ་ལྷོ། lho ལྕགས་རི་ལཱི་ལྷོ ད་འོ ང་། ri lu lhö ong
called Tango and
Chari.

14. ཡུས་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་ཁ་ཐུག་ yü g°i shar lho གཡུས་ཀྱི་ཤར་ལྷོ་ཁ་ ’yü gi shâ lho A stupa has to be
kha thuk la built in the south-
ལ་མཆོད་རྟེན་ཅིག་ chorten ci ཐུག་ལཱི་མཆོད་རྟེན་ཅིག་ kha thu lu east of the the vil-
chö ten ci lage.
བཞེངས་དགོ་པ། zheng go pa བཞེངས་དགོ་པས། zheng go pä
15. ལྷོ་ནུབ་མཚམས་ལ་སྲིན་ lhonub tsham ལྷོ་ནུབ་མཚམས་ལཱི་སྲིན་ lho nub The land of de-
la sin poai yul tsham lu sin mons is located in
པོའི་ཡུལ་ཆགས་ལས་ cha lä dûg པོའི་ཡུལ་ཆགས་ཏེ་ཡོད། poi yül cha di the south-west.
འདུག yö
16. གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་ཨོན་ gu ru rin po གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་ཨོན་ gu ru rin po Guru Rinpoche
che ’u gän yül che ’u gän was born in the
ཡུལ་གྱི་ནུབ་བྱང་ g°i nup j˚ang ཡུལ་གྱི་ནུབ་བྱང་ yul gi nup northwest of Odi-
yana.
མཚམས་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་ tsham la ku མཚམས་ལཱི་སྐུ་འཁྲུངས་ bj˚ang tsham
thrung dû lu ku thrung
འདུག ནུག nu
17. ངའི་ཡུས་འདི་ འདི་ ngai yü di di་ ངེའི་གཡུས་འདི་ ནཱ་ ngei ’yü di nâ My village located
lä bä wa cin in northeast from
ནས་བྱས་ན་བྱང་ཤར་ཁ་ nä j°ä na ni ལས་འབད་བ་ཅིན་ here.
bj˚ang shar bj˚ang shâ
ཐུག་ལ་ཆགས་ལས་ kha thu la བྱང་ཤར་ཁ་ཐུག་ལཱི་ kha thu lu
54
 ཡོད། chak lä yö ཆགས་ཏེ་ཡོད། châ di yö
18. ངེའི་ཡུས་སོད་ལ་ བླམ་ Ngai yü tö la ང་བཅས་ཀྱི་གཡུས་སོད་ nga cä gi ʼ yü There is a lama
’lam ci zhuk lä tö lu ’lam ci residing at the up-
ཅིག་བཞུགས་ལས་ཡོད། yö ལཱི་ བླམ་ཅིག་བཞུགས་ zhû di yö per part of our vil-
lage.
ཏེ་ཡོད།
19. ཁོང་གི་ཡུས་སད་ལ་ Khong g°i yü ཁོང་གྱི་གཡུས་སད་ལཱི་ khong gi ’yü There is a large
’mäd la/(’mäl) mä lu tsho lake at the lower
(སདལ) མཚོ་ཆོབ་པ་ tsho cho pa ci མཚོ་སྦོམ་ཅིག་འདུག bôm ci dû part of their vil-
lage.
ཅིག་འདུག། dû
20. ཡུས་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་ yü ’nyi ki bar གཡུས་གཉིས་ཀྱི་བར་ ’yü nyi gi The river is flow-
la tsang chu b°ar lä tsang ing peacefully be-
གཙང་ཆུ་ལྷུང་ལྷུང་འབབ་ lhung lhung ལས་ གཙང་ཆུ་ལྷུང་ chu lhung tween two the vil-
lages.
ལས་འགྲོ་གི། bap lä dro g˚i ལྷུང་སྦེ་འབབ་འགྱོཝ་ lhung bê bap
jou mä
མས།
21. ངེའི་ཡུས་ཀྱི་སྟེང་ལ་ ngai yü g˚i ང་བཅས་ཀྱི་གཡུས་ཀྱི་ nga cä gi ’yü There is a sacred
teng la gön pa gi tö lu gön monastery above
དགོན་པ་རྩ་ཅན་ཅིག་ tsa cän ci yö སོད་ལཱི་ དགོན་པ་རྩ་ our village.
pa tsa cän ci
ཡོད། ཅན་ཅིག་ཡོད། yö
22. གཙང་ཆུ་གུམ་བུ་མརལ་ tsang chu གཙང་ཆུ་ཚུ་མར་འབབ་ tsang chu The rivers flow
g°um b°u mal tshu ma bap down and meet in
བབས་ལས་ མཐའ་ bap lä tha yä སྟེ་ མཐའ་ཡས་རྒྱ་མཚོ་ te tha yä jam the mighty ocean.
ཡས་རྒྱ་མཚོའི་ནང་ jâm tshoi nang ནང་འཛོམས་ཨིན། tsho nang
dzom sang ’in dzom ’in
འཛོམས་སང་ཨིན།
23. རྒྱ་གར་རོ་རྗེ་གདན་ ja g˚ar dô je རྒྱ་གར་རོ་རྗེ་གདན་ ja gâ dô je To visit Bodhgaya,
dän j˚ä d°o downward direc-
མཇལ་དོ་ ཕུན་ཚོགས་ phün tsho ’ling མཇལ་བར་ ཕུན་ dän jä wa tion must be taken
phün tsho from Phuntsholing.
གླིང་ནས་ ཁ་མར་ལ་ nä kha mar la ཚོགས་གླིང་ལས་ ཁ་ ʼ ling lä kha
tä lä dro gö
བལས་ལས་འགྲོ་དགོས། མར་བལ་སྟེ་འགྱོ་དགོ། ma ta te jo go
24. འ་་་སྤང་ཐང་ནང་ལ་ a phê pang ཕར་གྱི་སྤང་ཐང་ནང་མེ་phar gi pang varieties of flowers
thang nang la thang nang have bloomed in
མེན་ཐོ་སྣ་ཚོགས་ཤར་ mên tho ’na ཏོག་སྣ་ཚོགས་ཤར་ནུག། me tô ’na that meadow.
འདུག tshok shar dû tsho shâ nu
25. ཡུས་ཀྱི་་་ངོ་ལ་ ངི་གི་ yü gi phä ngo གཡུས་ཀྱི་ཕར་ཁ་ཐུག་ ’yü gi phâ There is our cattle
la ngi g˚i nor camp on the other
ནོར་ཚེར་ས་ཡོད། tsher sa yö ང་བཅས་ཀྱི་ནོར་བྱང་ས་ kha thu nga side of the village.
cä gi nô
ཡོད། bj˚ang sa yö

55
26. ཁོང་རངཔ་ཚུརལ་ཤོག་ khong ramp ཁོང་ཚུ་ག་ར་ཚུར་ཤོག་ khong tshu Tell all of them to
tshul sho bj˚ä g˚a ra tshû come here/this
བྱས་ལས་ལབ་གཏོང་། lä lab tong ཟེར་སླབ་ད། shô z˚e ’lab side.
d˚a
27. དགོན་པའི་འདི་ལོག་ལ་ gön pai di lok དགོན་པ་གི་ཚུར་ཁ་ཐུག་ gön pa g˚i There is Lama‟s
tshû kha thu residence on the
བླ་མའི་གཟིམ་ཅུང་ཡོད། la ’la mai zim ལཱི་ བླ་མའི་གཟིམ་ཅུང་ lu ’la mai zim hither side of the
cung yö monastery.
ཡོད། cu yö
28. འ་་་ལ་མེན་ཐོ་ཡག་ a phe la men ཨ་ཕར་མེ་ཏོག་ལུགས་ ’a pha me tô The flower have
tho yak shin lä shom bä beautifully
ཤིན་ཤར་འདུག། shar dû ཤོམ་སྦེ་ཤར་ནུག། sha nu bloomed out there.
29. འ་མས་གཙང་ཆུ་ནང་཈་ a mä tsang chu མར་གྱི་གཙང་ཆུ་ནང་཈་ mâ g°i tsang There are lots of
nang nya lä fishes in the river
ལུ་ཤ་འདུག། sha dû ལུ་ཤ་འདུག། chu nang nya down there.
lä sha dû
30. འ་ཡས་ཡུས་ཀྱི་མིང་ཅི་ a yä yü gi ming ཨ་ཡར་གྱི་གཡུས་ཀྱི་ ’a yar g°i ʼ yü what is the name
ci lab gop ʼ in gi ming g˚a ci of village up
ལབ་དགོཔ་ཨིན་ནམ། nam མིང་ག་ཅི་སླབ་ཨིན་ན། ’lab ’in na there?
31. ཁྱོད་ག་ནས་ཡོང་དགོཔ་ chö g˚a nä ནཱ་ག་ཏེ་ལས་འོངམ་སོ། nâ g˚a te lä Where are you
yong gop yo om ʼ mo coming from?
ཡོ།
32. འདི་ཁྱིམ་ནང་སོད་ Di khim nang ནཱ་ ཁྱིམ་ནང་སོད་མི་ག་ nâ chim nang No one is staying
dä khen g˚ang dö mi g˚a in this house.
མཁན་གང་ཡང་མེད། yang mê ཡང་མེད། yang mê
33. ཁྱོད་ཀྱི་ཅ་ལ་ འདི་ཇུང་ chö gi ca la di ཁྱོད་ཀྱི་ཅ་ལ་འདི་ཨ་ནཱ་ chö gi ca la di kept your stuff
j˚ung la zhak ’a na zhâ yi things over here.
ལ་བཞག་པི་ཨིན། pi ʼ in. བཞག་ཅི།
34. སངྱས་ཀྱི་གཡས་ལ་ཤཱ་ sang gä ki ’yä སངས་རྒྱས་ཀྱི་གཡས་ sang gä gi ’yä Sharibu is at the
la sha ri b˚u lu sha ri b°u right side of Lord
རིའི་བུ་བཞུགས་ལས་ ལཱི་ཤཱ་རིའི་བུ་བཞུགས་ཏེ་ zhu di yö Buddha.
zhu lä yö
ཡོད། ཡོད།
35. ཁོ་ འདི་ངོ་ལ་སོད་ kho di ngo la ཁོ་ ཚུར་ཁ་ཐུག་སོད་ kho tshu kha He sat at this side.
dö dû thu dö nu
འདུག ནུག
36. གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་གི་གཡོན་ g˚u ru rin po གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་གི་གཡོན་ g°u ru rin po Khandro yeshi
che g˚i ’yön la che g˚i ’yön tshogyal is at the
ལ་ མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་ khan dro yê ལཱི་ མཁའ་འགྲོ་ཡེ་ཤེས་ lu khan dro left side of Guru
Rinpoche.
མཚོ་རྒྱལ་བཞུགས་ལས་ she tsho gäl མཚོ་རྒྱལ་བཞུགས་ཏེ་ yê she tsho
zhû lä yö gä zhuk te yö
ཡོད། ཡོད།
37. ཁོའི་རྒྱབ་ལ་ཡོད་སྦི་འདི་ khö g˚i jâb la ཁོ་གི་རྒྱབ་ལཱི་ཡོད་མི་ kho g˚i jab lu What is that be-
yö bi di ci ’ain yö mi di g˚a hind him?

56
 ཅི་ཨིན་ནམ། nam འདི་ག་ཅི་ཨིན་ན། ci ’aĩ na
38. ཁོ་ངའི་རྒྱབ་ལ་བསད་ kho ngai jab la ཁོ་ངེའི་རྒྱབ་ཁར་སོད་ཅི། kho ngeai jab He sat behind me.
dä song kha dö ci
སོང་།
39. མོ་ངའི་གདོང་ལ་ཡོད། mo ngai dong མོ་ངེའི་གདོང་ཁར་ཡོད། mo ngeai She is in front of
la yö dong kha yö me.
40. མོ་གི་ཁྱིམ་ ངའི་ཁྱིམ་ mo g˚i khim མོ་གི་ཁྱིམ་ ངེའི་ཁྱིམ་ mo g˚i chim Her house is just
ngai khim tëng ngë chim gi above my house.
སྟེང་ལ་རང་ཨིན། la rang ’ain གྱི་ལག་ལཱི་རང་ཨིན། ta lu rang ’aĩ
41. སྟེང་ལ་ལྷ་དང་ལྷ་མོ་ tëng la lha སྟེང་ལཱི་ལྷ་དང་ལྷ་མོ་ teng lu lha There is Gods and
dang lha mön d˚ang lha mo goddesses above.
བཞུགས་ལས་ཡོད། zhu lä yö བཞུགས་ཏེ་ཡོད། zhu di yö
42. ཁྱིམ་ཐོག་ཁརལ་དར་ khim tho khal ཁྱིམ་ཐོག་ཁར་དར་ཤིང་ chim tho kha Prayer flag is be-
dar cho kä gi d˚a shing kä ing hoisted on the
ཅོག་བཀལ་གྱི། བཀལ་དེས། dä roof.

43. འོག་ལ་ཀླུ་ཡོད། ok la ’lu yö འོག་ལཱི་ཀླུ་ཡོད། ok lu ’lu yö There is serpant

below/underneath.
44. འོལ་ཀླུ་ཡོད། ôl ’lu yö འོག་ལཱི་ཀླུ་ཡོད། ok lu ’lu yö There is serpant
below/underneath.
45. གཟར་སིབ་སང་གུམ་བུ་ zar sib sang གཟའ་རུ་ཟན་སྐྱ་ཚུ་ཐབ་ za ru z°än ca Keep the scoop
g°um b°u thab tshu thab gi and stirring spoon
ཐབ་ཀྱི་ཟུར་ལ་ཞོག། ki z°ur la zhok ཀྱི་ཟུར་ཁར་བཞག། besides the oven.
zur kha zhâ
46. ཨཔ་དང་ཨམ་ཁྱིམ་ནང་ ’ap dang ’am ཨ་པ་དང་ཨའི་ཁྱིམ་གྱི་ ’ap d˚ang ’ai Father and mother
chim nang la chim nang na are inside the
ལ་ (ནངལ) ཡོད། (nangl) yö ནང་ན་ཡོད། yö house.
47. རྟ་ཕྱི་ལ་(ཕྱིལ) ཐག་པ་ ta pchi la རྟ་ཕྱི་ཁར་ཐགཔ་ ta pchi kha The horse is teth-
(pchil) thak pa thâp tak te ered outside.
བཏགས་ལས་བཞག་ tak lä zhak dû བཏགས་ཏེ་བཞག་ནུག
zhâ nu
འདུག།
48. ངི་གི་ཡུས་སྦུག་ལ་ Ngi g°i yü bû ང་བཅས་ཀྱི་གཡུས་སྦུག་ nga cä gi ’yü There is a stupa
la chor ten cik bû lu chö ten right in the middle
མཆོད་རྟེན་ཅིག་ཡོད། yö ལཱི་མཆོད་རྟེན་ཅིག་ཡོད། ci yö of our village.
49. ཡུལ་ར་ལ་གནས་སམ་ yü ra la ’nä གཡུས་ཀྱི་སྦོ་ལོགས་ ’yü gi bo lo A new sacred
sam pa ci ko kha ’nä sarp place is opened
པ་ཅིག་སྐོ་ཕྱེ་འདུག། pche dû ཁར་གནས་གསརཔ་ ci go pche nû near the village.
ཅིག་སྒོ་ཕྱེ་ནུག།
50. ངི་གཉིས་གདོང་སྒོར་ ngi ’nyi dong ང་བཅས་གཉིས་གདོང་ nga cä nyi Two of us sat face
gor tang lä dä dong go cab to face.
གཏང་ལས་བསད། སྒོར་རྐྱབ་སོད་ཅི། dö ci

57
51. ཁོ་གཱལ་འགྲོ་སང་བྱས་ kho g˚al dro ཁོ་ག་ཏེ་ལཱི་འགྱོ་ནི་སྦེ་ kho g˚a tä lu where is he sup-
sang bj˚ä lä jo ni bä ’ai na posed to be going?
ལས་ཨིན་ནམ། ’ain nam ཨིན་ན།
52. ཁྱིམ་སྟེང་ལ། chim tëng la ཁྱིམ་གྱི་ལག་ལཱི། chim gi ta lu above the house.
53. འུ་བྱུང་ཡོད། au j°ung yö ཨ་ནཱ་ཡོད། ’a na yö here it is.
54. རྒྱབ་ལ་ཁེད། jab la khêd རྒྱབ་བཤུད་རྐྱབ། jab shü cab Shift back
55. རྒྱབ་བཤུད་ཁེད། jab shüd khêd རྒྱབ་བཤུད་རྐྱབ། jab shü cab Shift up
57. གཡས་ལ་སོང་། ’yä la song གཡས་ཁ་ཐུག་སོང་། ’yä kha thu go towards right.
song
58. ཡར་རྒྱུག yar jûg ཡར་བལ་སྟེ་རྒྱུག ya ta te jû run upward
59. ག་ལ་འགྲོ་སང་། g˚a la dro sâng ག་ཏེ་འགྱོ་ནི། g˚a te jo ni where are you go-
ing?
60. གལ་འགྲོ་སང་། g˚al dro sâng ག་ཏེ་འགྱོ་ནི། g˚a te jo ni where are you go-
ing?
61. ང་ཤར་ལ་འགྲོ་སང་ཨིན། nga shar la dro ང་ཤར་ཁ་ཐུག་འགྱོ་ནི་ nga shâ kha I am going to-
sang ʼ in wards the east.
ཨིན། thu jo ni ʼ in.
62. ང་ཤར་ཁ་ཐུག་ལ་འགྲོ་ nga shar kha ང་ཤར་ཁ་ཐུག་འགྱོ་ནི། nga shâ kha I am going to-
thuk la dro wards the east.
སང་། sang
thu jo ni
63. ག་ནས་ཡོང་པི། g˚a nä yong pi ག་ལས་འོངས་ཡི། g˚a lä yong yi where did you
come from?
64. ཡས་མ་ལ་ཡོང་པི། yä ma la yong ཡར་ལས་འོངས་ཡི། ya lä yong yi I came from up.
pi
65. ཐིམ་ཕུག་ལ་གམ་ཕལ་ thim phu la ཐིམ་ཕུག་ལཱི་ག་ཏེ་ལས་ thim phu lu Which is the way
g˚am phal dro g°a te lä jo ni towards Thimphu?
འགྲོ་སང་ཡོ། sang yo འགྱོ་ནི་སོ། ʼ mo
66. ཡེམ་ཕལ་ཨིན། yäm phal ’ain ཨ་ཡར་ལས་ཕར་ཨིན། ’a ya lä pha it is from the upper
’aĩ side.
67. གདོང་ནས་ཕར་ཐད་ཕྲང་ dông nä phar གདོང་ཁ་ལས་ཐད་ཕྲང་ dong kha lä go straight for-
thed thrang nä thä thrang te ward.
ནས་སོང་། song སྟེ་སོང་། song
70. འདི་ནས་ གཱན་ད་ཅིག་ di nä g˚an d°a ནཱ་ལས་ག་དེ་ཅིག་ཡོད་ nâ lä g˚a de how far is it from
ci yö pi ci yö g˚a here?
ཡོད་པི། ག?
71. འདི་ནས་གན་ད་ཅིག་ di nä g˚ân da ནཱ་ལས་ག་དེ་ཅིག་ཡོད་ག nâ lä g˚a de how far is it from
ci yö bi ci yö g˚a here?
ཡོད་སྦི།
72. གཡས་ཁ་ཐུག་སོང་། ’yä kha thu གཡས་ཁ་ཐུག་སོང། ’yä khathû go towards the
song song right.

58
74. གདོང་སྒོར། dong gor གདོང་སྒོར། གདོང་ dong ko, face-to-face,facing
dong tä each other.
གཏད།
77. ཡརལ་བལས་ལས་རྒྱུག yal tä lä jûg ཡར་བལ་སྟེ་རྒྱུག ya tadi jû run upward.

59
 12. དུས་ཚོད་ལབ་ཟང་། དུས་ཚོད་སླབ་ཐངས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Telling time

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. དུས་རབས། d˚ü rap དུས་རབས། d˚ü rap Century
2. རབ་བྱུང། Rab j˚ung རབ་བྱུང། Rap j˚ung Rabjung— a 60-year
cycle
3. གནམ་ལོ། ’nam lo གནམ་ལོ། ’nam lo Lunar Year
4. ལོ། Lo ལོ། Lo Year
5. ལོ་གསར། Lo sar ལོ་གསར། Lo sar New year
6. ལོ་ནག Lo nâ ལོ་ནག Lo nâ Inauspecious year
7. དང་པ། d˚ang pa དང་ཕུ། d˚ang phu olden times,long ago
8. དང་པ་དིང་པ། d˚ang pa དང་ཕུ་དིང་ཕུ། d˚ang phu olden times,long long
d˚ing pa d˚ing phu ago
9. ན་ནིང། Na ning ན་ཧིང། Na hĩ last year
10. ད་ཇི། D˚a j˚i དུས་ཅི། Dü ci this year
11. སང་ཕོད། Sang phö སང་ཕོད། Sang phö next year
12. བདུན་ཕྲག Dün thrâ བདུན་ཕྲག Dün thrâ week
13. གཟའ། Zâ རེས་གཟའ། Rê za day of the week
14. མིག་དམར། ’mik ʼ mar མིག་དམར། ’mik ʼ mar Monday
15. ལྷག་པ། Lhakpa ལྷག་པ།ལྷགཔ། Lhakpa, lhâp Tuesday
16. ཕུར་པ། ཕུར་བུ། Phur pa, Phur ཕུར་བུ།ཕུརབུ། Phurb˚u, Wednesday
b˚u phûb
17. པ་སངས། Pâ sang པ་སངས། Pâ sâ Thursday
18. སྤེན་པ། Pem pa སྤེན་པ། སྤེནམ། Pemb˚a, Pêm Friday
19. ཉི་མ། Nyi ma ཉི་མ། ཉིམ། Nyima, Saturday
Nyim
20. ཟླ་བ། da wa ཟླ་བ། ཟླཝ། dawa, dâu Sunday
21. ཆུ་ཚོད། Chu tshö ཆུ་ཚོད། Chu tshö 1. time
2. hour
22. སྐར་མ། Kar ma སྐར་མ། Kar ma Minute
23. ཐོ་རོ། Tho ro དྲོ་པ། dr˚o b˚a Morning
24. ཉིན་མ། Nyi ma ཉིན་མ། Nyi ma 1. afternoon
2. day

60
25. གོའུ་མ། g˚ou ma ཕྱི་རུ། Pchi ru Evening
26. དགོངསམ། g˚õm ཕྱི་རུ། Pchi ru Evening
27. ནུབ་མོ། Nûmo ནུབ་མོ། Nûmo Night
28. ནུབ་ཕྱེད། Nub chê ནུབམོ་ཕྱེད། Nûmpchê Midnight
29. དེན་དུར། d˚en d˚ur ད་ལོ། d˚ato Now
30. མདང་། Dang ཁ་ཙ། Khatsa Yesterday
31. ད་ཇི། d˚a j˚i ད་ཅི། d˚aci a little before
a while ago
32. དེན་དུར་ལོང་ང་ཅིག d˚en d˚ur long ད་ལོ་ཁམས། d˚ato kham a moment ago
nga ci
33. ཡབ་ཇི། yâb j˚i ལ་མ། Tâma later, after awhile
34. ད་རིང་། D°a ring ད་རིས། d˚a rî Today
35. ད་རེང་ནངས་པར། d˚a reng nang ད་རེས། d˚a rê Nowadays
par
36. ནངས་པར། Nang par ནངས་པ། Nâ b˚a Tomorrow
37. གནངས། ’nang གནངས་ཚེ། ’nang tshe day after tomorrow
38. གཞེས། Zhê གཞེས་ཚེ། Zhe tshe two days after tomor-
row
39. དགུ། Gu དགུ་ཚེ། Gu tshe three days after tomor-
row
40. བསྐུས། Kü བཅུ་ཚེ། Cu tshe four days after tomor-
row
41. འ་འདི་བོས་ནས། a di dr°ö nä འདི་འཕྲོ་ལས། Di thrö lä right
away,immediately
42. བར་བར་ར། B°ar b°ar ra རེས་ཅིག་སྐབས། Rê ci kap Sometimes
43. གཏན་དུ་ར། Tän d˚u ra ཨ་རྟག་ར། ’a ta ra always,every time
44. གནའ་ལ། ’na la ཧེ་མ། He ma 1 long ago 2 before
45. མཇུག་ལ། Jû la ཤུལ་མ། ཤུལ་ལས། Shü ma, Shu 1 after,next 2 later,
lä future
46. སོས་ཁ། Sö kha སོ་ཁ། So kha Spring
47. དབྱར་ཁ། ’yar kha བྱཱར། bj˚â Summer
48. སོན་ཁ། Tön kha སེར་ཁ། Sê kha Autumn
49. དགུན་ཁ། Gün kha དགུན། Gün Winter
50. དུས་བཞི། Düüzhi དུས་བཞི། Dü zhi Four seasons

61
51. བྱི་བའི་ལོ། j˚i wai lo བྱི་ལོ། bj˚i lo Rat Year
52. གླང་ལོ། ’lang lo གླང་ལོ། ’lang lo Ox Year
53. སག་ལོ། tâ lo སག་ལོ། tâ lo Tiger Year
54. ཡོས་ལོ། yö lo ཡོས་ལོ། yö lo Rabbit Year
55. འབྲུག་ལོ། druk lo འབྲུག་ལོ། druk lo Dragon Year
56. སྦྲུལ་ལོ། drϋl lo སྦྲུལ་ལོ། drϋ lo Snake Year
57. རྟ་ལོ། ta lo རྟ་ལོ། ta lo Horse Year
58. ལཱིག་ལོ། luk lo ལཱིག་ལོ། luk lo Sheep Year
59. སྤྲེལ་ལོ། trel lo སྤྲེལ་ལོ། trê lo Monkey Year
60. བྱ་ལོ། j˚a lo བྱ་ལོ། bj˚a lo Rooster Year
61. ཁྱི་ལོ། khi lo ཁྱི་ལོ། khi lo Dog Year
62. ཕག་ལོ། phak lo ཕག་ལོ། phâ lo Pig Year
63. ཟླ། d˚a ཟླཝ། daw Month
64. ཤར་སོང་སུམ། Shar tong sum ཤར་དཀརཝ་ད། sha kâu d˚a Dawn
65. ཉིམ་ཤར་གྱི། Nyim་shar g°i ཉིན་ཤར། Nyin shâ Sunrise
66. ཉིམ་ཤར་ཟུམ། Nyim shar ཉིམ་ཤརཝ་ད། Nyim shâu When sunrises
zum
d°a
67. ཉིནམ། Nyim ཉིནམ། Nyim day
68. ཉིན་དགུང་། Nyin gung ཉིན་དགུང། Nyin gung, noon,midday
Nyin pche
ཉིན་ཕྱེད།
69. ཉིནམ་ཕྱེད། Nyim pche ཉིནམ་ཕྱེད། Nyim pchê half-day
70. ཉིམ་ནུབ། nyi nup ཉིན་ནུབ། nyin nup sunset,sundown
71. ས་རུབ་མི་རུབ། Sa rup mi rup གནམ་སྲོ་ཁམས། ’nam so Dusk
kham
72. ཞག zh˚â ཞག zh˚â Night, halt
73. ཟླ་ནག da nâ ཟླ་ནག da nâ inauspicious month
74. ཟླཝ་དང་པ། dau d˚ang pa ཟླཝ་དང་པ། dau d˚angpa First Lunar Month
75. ཟླཝ་གཉིས་པ། dau ’nyi pa ཟླཝ་གཉིས་པ། dau ’nyi pa Second Lunar Month
76. ཟླཝ་གསུམ་པ། dau sum pa ཟླཝ་གསུམ་པ། dau sum pa Third Lunar Month

62
77. ཟླཝ་བཞི་པ། dau zhi pa ཟླཝ་བཞི་པ། Dau zhi pa Fourth Lunar Month
78. ས་ག་ཟླཝ། Sa g˚a dau ས་ག་ཟླཝ། Sa g˚a dau Saga Dawa—Fourth
Lunar Month
79. ཟླཝ་ལྔ་པ། dau ’nga pa ཟླཝ་ལྔ་པ། dau ’nga pa Fifth Lunar Month
80. སྤྲེལ་ཟླ། tren da སྤྲེལ་ཟླ། trê da Monkey Month—Fifth
Lunar Month
81. ཟླཝ་དྲུག་པ། dau dr˚uk pa ཟླཝ་དྲུག་པ། dau dr˚uk pa Sixth Lunar Month
82. ཟླཝ་བདུན་པ། dau dün pa ཟླཝ་བདུན་པ། dau dün pa Seventh Lunar Month
83. ཟླཝ་བརྒྱད་པ། dau gä pa ཟླཝ་བརྒྱད་པ། dau gä pa Eighth Lunar Month
84. ཟླཝ་དགུ་པ། dau gu pa ཟླཝ་དགུ་པ། dau gu pa Ninth Lunar Month
85. ཟླཝ་བཅུ་པ། dau cu pa ཟླཝ་བཅུ་པ། dau cu pa Tenth Lunar Month
86. ཟླཝ་བཅུ་གཅིག་པ། dau cu ci pa ཟླཝ་བཅུ་གཅིག་པ། dau cu ci pa Eleventh Lunar Month
87. ཟླཝ་བཅུ་གཉིས་པ། dau cung ’nyi ཟླཝ་བཅུ་གཉིས་པ། dau cu ’nyi Twelfth Lunar Month
pa pa
88. གཞིས་ནིང། Zhi ning གཞེས་ཧིང། Zhê hing before last year
89. གཞིས་ཕོད། Zhi phö གཞེས་ཕོད། Zhê phö the year after next
90. དགུ་ཕོད། Gu phö དགུ་ཕོད། Gu phö two years after next
91. བཅུ་ཕོད། Cu phö བཅུ་ཕོད། Cu phö three years after next
92. ལོ་འཁོར་བཅུ་གཉིས། Lo khor cung ལོ་འཁོར་བཅུ་གཉིས། Lo khô cu a 12-year cycle
’nyi ’nyi
93. གཏན་དུ། Tän d˚u གཏན་རྐྱང། ཨ་རྟག Tän cã, ’a ta, always,usual,regular,
ta b˚u daily
རྟག་བུ།
94. གནའལ། ’nal སྔོན་མ། ’ngö ma Earlier, in the past
95. གནའ་ལ། ’na la སྔོན་མ། ’ngö ma Earlier, in the past
96. ཁར་ནུབ། Khar nup ཁ་ཉིནམ། Kha nyim day before yesterday
97. གཞིར་ནུབ། Zhir nup གཞེས་ཉིནམ། Zhe nyim two days before yes-
terday
98. ཀུར་ནུབ། kur nup དགུ་ཉིནམ། Gu nyim three days before yes-
terday
99. མདང་ཁར་ནུབ། Dang khar ཁ་ཙ་ཁ་ཉིནམ། Khatsa kha last time
nub nyim
100. མདང་། Dâng མདང་ཞག dang zh˚a few days back
101. འ་བཟུམ་མ། â zum ma དེ་ཚེ། d˚e tshe that time

63
102. མདང་ཐོ་རོ། Dang tho ro ཁ་ཙ་དྲོ་པ། Khatsa yesterday morning
dr˚ob˚a
103. མདང་དགོངས། Dang gong མདངམ་ཕྱི་རུ། ཁ་ཙ་ dâm pchiru, last evening

ཕྱི་རུ། kha tsa pchi

ru
104. མདང་ཁར་ནུབ་ཨིན་ Dang khar ཁ་ཙ་ཁ་ཉིནམ་ཅིག་ Khatsa kha a few days back.
nub ’ain nam nyim ci kha
ནམ་ཅི། ci ཁར།
105. ཡབ་ཅི་པི་ཏི་ཅི་ནས། yab ci pi ti ci ཡུདཔ་ཅིག་ཁ་ལས། Yϋp ci kha lä After a while
nä
106. དེན་དུར་ར། D˚en d˚ur ra ད་ལོ་ར། d˚a to ra right
away,immediately
107. དེན་དུར་པུ་དོ་ཅིག་ D˚en d˚ur pu ཨ་ཙི་ཅིག་ལས། ’atsi ci lä shortly,in a while
d˚o cik nä
ནས།
108. གནས་སྐབས་ཅིག ʼ nä kap ci གནས་སྐབས་ཅིག ’nä kap ci for the time being
109. སྐབས་ཅིག kap ci སྐབས་ཅིག Kap ci nowadays,these days
110. ད་རེས་སྐབས་ཅིག d˚a re kap ci ད་རེས་སྐབས་ཅིག d˚a re kap ci nowadays,these days
111. བར་བར། B°ar b°ar སྐབས་སྐབས། Kap kap Sometimes
112. བར་བར་ར། B°ar b°ar ra སྐབས་སྐབས་ར། Kap kap ra frequently,often
113. ཙམ་ཙམ། Tsam tsam འཕྲལ་འཕྲལ། Thrä thrä Sometimes
114. འཕྲལ་འཕྲལ་ར། Thräl thräl ra འཕྲལ་འཕྲལ་ར། Thrä thrä ra frequently,often
115. རྟག་བུ་གནའ་བུ། Ta b˚u ’na b˚u རྟག་བུ་གནའ་བུ། Ta b˚u ’na always,regularly
b˚u
116. འཕྲལ་ལོང་ང་ཅིག Thräl long འཕྲལ་ཁམས་ཅིག་ Thrä kham recently,of late, lately
nga ci ci kha
ཁར།

64
 དུས་ཚོད་ལབ་ཟང་། དུས་ཚོད་སླབ་ཐངས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Telling time

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཨར་པ་ཡོང་སྦི། ’ar pa yong bi ནམ་འོངས་ཡི། nam ong yi When did you
come?
2. མདང་ཡོང་སྦི། dang yong bi ཁ་ཙ་འོངས་ཡི། khatsa aon- came yesterday.
gyi
3. ནམ་ལྷོ་སྦི། nam lho bi ནམ་ལྷོད་ཅི། nam höci When did you ar-
rive?
4. མདང་ལྷོ་སོང་། dang lho ཁ་ཙ་ལྷོད་ཅི། khatsa höci I arrived yesterday.
song
5. ཆུ་ཚོད་གཱན་ད་ཅིག་ཕྱིན་ chu tshö g˚an ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ཅིག་ཡར་ chutshö What is the time?
d˚a cik chin g˚ad˚em ci ya
སྦི། bi སོང་ཡི། si
6. ཆུ་ཚོད་གན་ད་ཅིག་ལ། chutshö g˚an ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ཅིག་ཁར། chutshö At what time?
da ci la g˚ad˚emci
kha
7. ཁྱོད་ཤོ་ག། chö sho ga ཁྱོད་དལ་ཁོམ་ཡོད་ག། chö d˚ä khom Are you free?
yö g˚a?
8. ཁྱོད་ལོ་ཅི་ནང་སྐྱེས་པི་ chö lo ci ཁྱོད་ལོ་ག་ཅི་ནང་སྐྱེས་ chö lo g˚a ci In which year were
nang kë pi yo na ke yi you born?
ཡོ། ཡི།
9. ཉིནམ་གཱན་ད་ཅིག་ཕྱིན་ nyîm g˚an ཉིནམ་ག་དེམ་ཅིག་ཡར་ nyim g˚a How many days
d˚a cik pchin d˚em cî yâ si have passed?
པི། pi སོང་ཡི།
10. ཁྱོད་རང་འཚབ་འཚབ་ cho rang ཁྱོད་ར་འཚབ་འཚབ་ chöra Don‟t be in
tshab tshab tshaptshap haste/hurry.
བྱི་མི་དགོས། bj˚i mi gö འབད་མི་དགོ། bä migo
11. ཁྱོད་རང་དུས་ཚོད་གཱན་ chö rang d˚ü ཁྱོད་ར་དུས་ཚོད་ག་དེམ་ Chö ra dü Doesn‟t matter how
tshö g˚an d°a tshö g˚a long you may take.
ད་ཅིག་འགོར་རུང་ཁྱད་ cik gor rung ཅིག་འགོར་རུང་ཁྱད་ d˚em ci gô r
མེད། khä mê མེད། khä mê
12. ཁྱོད་ཁྱིམ་ནང་ ཨརཔ་ chö khim ཁྱོད་ཁྱིམ་ནང་ནམ་ལོག་ chö chim na When will you be
nang ʼ arp lok nam lok hö back home?
ལོག་ལས་ལྷོ་སང་། lä lho sang ལྷོད་འོང་། ong
13. འདི་ནས་ཆུ་ཚོད་གཱན་ད་ d°i nä chu ནཱ་ལས་ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ཅི་ nâ lä chu At what time will
tshö g°an d°a tshö g°a dem you be moving
ཅིག་ལ་འགྲོ་སང་། ci la dro sang ལཱི་འགྱོ་ནི། ci lu jo ni from here?
At what time are
you leaving from
here?

65
14. ཁོ་དུས་ཚོད་ལ་ཀྲིག་སི་kho d˚ü tshö ཁོ་དུས་ཚོད་ཁར་ཀྲིག་ཀྲི་ kho d˚ü tshö He arrived right on
la trik si lho kha trik tri time.
ལྷོ་སོང་། song ལྷོད་ཅི། hö ci
15. ལས་འགོ་བཙུགས་སང་ lä go tsuk ལཱ་འགོ་བཙུགས་ནི་འདི་ lâ go tsu ni di It‟s too late to start
sang pchi ra pchi ra pchi the work.
འཕྱིས་ར་འཕྱིས་སོང་། pchi song འཕྱིས་ར་འཕྱིས་སོ་ཡི། so yi
16. ང་དུས་ཚོད་ཀྱིས་ལང་མ་ nga dütshö ང་དུས་ཚོད་ཀྱིས་ལང་མ་ nga dütshö I ran out of time.
g˚i lang g˚i lang ma
ཚུགས། matshu ཚུགས། tshu
17. ལས་མཇུག་བསྡུ་བསྡུ་ lä juk du du ལཱ་མཇུག་བསྡུ་ནི་ལཱི་ lâ jû du ni lu It is going to take a
la d˚ü tshö lä d˚ü tshö lä longer time to com-
ལ་དུས་ཚོད་ལུ་ཤ་འགོར་ sha gor sang དུས་ཚོད་ལུ་ཤ་འགོར་ནི་ sha go ni mä plete the work.
སང་ཨིན་པ། ’in pa མས།
18. ན་ནིང་དུས་ཚོད་འན་ད་ na ning d°ü ན་ཧིང་དུས་ཚོད་འ་ནེམ་ na hĩ d°ü around this time
tshö an d˚a tshö a nem ci last year
ཅིག་ལ། cig la ཅིག་ཁར། kha
19. གཟའ་སྐར། zä kar གཟའ་སྐར། Zâ kar Horoscope
20. ང་ལོ་སྤྲེལ་ལ་སྐྱེས་ nga lo trel la ང་སྤྲེལ་ལོ་ནང་སྐྱེས་ནུག། nga tre lo na I was born in the
kê dû ke nû (Monkey Year).
འདུག།
21. ཉིནམ་ལྔ་ཛུས་ཅིག་རྐྱབ་ nyim ’nga ཉིནམ་ལྔ་དེ་ཅིག་ཡར་ nyim ’nga d˚e It has been around
dzü ci cap ci ya so yi (five) days.
སོང་། song སོང་ཡི།
22. སྤྱི་ལོ་ ༢༠༠༨ ཀྱི་ ci lo nyi tong སྤྱི་ལོ་༢༠༠༨ཀྱི་ཧེ་མ། Pci lo nyi before 2008.
gä ki ’na la tong gä gi he
གནའ་ལ། ma
23. ནངས་པ་གནངས་ nang pa ཤུལ་མའི་གཟའ་མིག་ Shü mai zâ I will be going by
’nang za ʼ mik ’mik ʼ mar lu next (Monday).
གཟའ་མིག་དམར་ལ་ ʼ mar la dro དམར་ལཱི་འགྱོ་ནི། jo ni
འགྲོ་སང་། sang
24. ཁྱོད་རང་དུས་ཚོད་འཕྲོ་ Chö ra dü ཁྱོད་ར་དུས་ཚོད་འཕྲོ་ Chö ra dü Don‟t waste your
tshö thro’la tshö thro’lâ time.
བརག་མ་གཏོང་། བརག་མ་གཏང་།
’ma tang ma tang
25. ལོ་ཟ་སུམ་དུས་ཚོད་གཱན་ To z°a sum ལོ་བཟའཝ་ད་དུས་ཚོད་ to zhau d°a How long will it
d°ü tshö g°an d°ü tshö g°a take to have meal?
ད་ཅིག་འགོར་དགོ་བམ། d°a cik gor ག་དེམ་ཅིག་འགོར་འོང། d°em ci go
go b°am ong
26. ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་ zh˚ab drung ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་ zh˚ab drung Zhabdrung Nga-
nga ʼ wang nga ʼ wang wang Namgyal
རྣམ་རྒྱལ་མཆོག་ ’nam gäl རྣམ་རྒྱལ་མཆོག་ ’nam gäl came to Bhutan in
16th century.

66
 འབྲུག་ལ་དུས་རབས་ chok druk la འབྲུག་ལཱི་དུས་རབས་ chok druk lu
d°ü rap cu d°ü rap cu
བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་བྱོན་ dr°uk pai བཅུ་དྲུག་པའི་ནང་བྱོན་ dr°uk pai
འདུག། nang j°ön dû ནུག། nang jön nu
27. ཁྱོད་ལོ་ཅིའི་ནང་སྐྱེས་པི། chö lo ci ཁྱོད་ལོ་ག་ཅི་ནང་སྐྱེས་ chö lo g˚a ci In which year were
nang ke pi nang kê yi you born?
ཡི།
28. ངེ་རང་ལོ་གསར་ལ་སྤྲོ་ nge rang lo ང་བཅས་ཀྱིས་ལོ་གསར་ nga chä gi lo We have to enjoy
sar la tro wa sar lu tro wa during the new
བ་སོན་དགོས། ལཱི་སྤྲོ་བ་སོན་དགོ། tön go year.
tön gö
29. ན་ནིང་ལོ་ནག་ཨིན། na ning lo nâ ན་ཧིང་ལོ་ནག་ཨིན། na hĩ lo nâ ’in Last year was a bad
year.
’in
30. དང་ཕུ་ངི་གི་ཕམ་གུམ་ d°ang phu དང་ཕུ་ང་བཅས་ཀྱི་ཕམ་ d°ang phu In the olden days
ngi g°i pham nga cä gi our parents faced
བུ་དཀའཝ་སྤྱད་འདུག g°um b°u kau ཚུ་དཀའཝ་སྤྱད་ནུ pham tshu difficulties.
cä dû kau cä nû In olden days, our
parents suffered.
31. དངཕུ་དིང་ཕུ་ཨའི་དང་ d°ang phu དང་ཕུ་དིང་ཕུ་ཨ་རྒས་ d°ang phu Long time ago there
d°ing phu ’ai d°ing phu ’a lived an old man
མེམ་ (མེ་མེ་) ཅིག་ dang mê mê དང་ཨང་རྒས་ཅིག་སོད་ gä d°ang ’ang and a woman.
བསད་འདུག (mêm) ci dä ནུག། gä ci dö nu
dû
32. ན་ནིང་ཆར་རོ་འབོལ་ na ning char ན་ཧིང་ཆརཔ་འབོལ་ཡི། na hing châp Last year, there was
ro böl song abundant of rain-
སོང་། bö yi fall.
33. ད་ཅི་ལོ་ཡག་གི། d˚a ci lo yak དུས་ཅི་ལོ་ཐོག་ལུགས་ dü ci lo tho lê The harvest is good
g˚i bä this year.
པས།
34. སང་ཕོད་ལོ་ཡག་སང་ sang phö lo སང་ཕོད་ལོ་ལུགས་ནི་ sang phö lo Next year will be
ya sang ’in a lä ni mä an auspicious.
ཨིན་པ། མས།
35. ངའི་བྱིར་དོ་འདི་བྱི་བའི་ ngai bj˚ir d˚o ངེའི་ཨ་ལཱི་འདི་བྱི་ལོ་ལཱི་ ngei ’a lu di My child was born
di bj˚i wai lol bj˚i lo lu ke in the rat year.
ལོལ་སྐྱེས་སོང་། ke song སྐྱེས་ཡི། yi
36. ཡུལ་ལ་ཕོ་རྒྱ་ལོ་གླང་བྱི་ yü la pho j°a གཡུས་ཁ་ལཱི་ཕོ་སྐྱེས་ལོ་ ’yü kha lu How many men are
lo ’lang j˚i pho kê lo there in the village
མཁན་གཱན་ད་ཅིག་ཡོད་ khän g°an གླང་འབད་མི་ག་དེ་ཅིག་ ’lang bä mi who were born in
the ox year.
བམ། d˚a ci yö འདུག g˚a d˚e ci dû
b°am
37. ང་སག་ལོ་ལ་སྐྱེས་ nga tâ lo la ང་སག་ལོ་ལཱི་སྐྱེས་ནུག། nga tâ lo lu I was born in the
kê dû kê nû tiger year.

67
 འདུག།
38. ང་སག་ལོལ་སྐྱེས་འདུག nga tâg lol kë ང་སག་ལོ་ལཱི་སྐྱེས་ནུག nga tâ lo lu I was born in the
dû kä nu tiger year.
39. ངའི་ཨམ་གྱི་ལོ་ཡོས་ ngai ’am g°i ངེའི་ཨམ་སྲུ་གི་ལོ་ཡོས་ ngei ’am su My wife‟s horo-
lo yö ’in g˚i lo yö ’in scope animal is
ཨིན། ཨིན། hare.
40. ངའི་ཨ་ཅེ་ལོ་འབྲུག་ ngai ’a ce lo ངེའི་ཨ་ཞེམོ་འབྲུག་ལོ་ ngei ’a zhem My elder sister‟s
druk ’in druk lo ma horoscope animal is
ཨིན། མ་ཨིན། ’in dragon.
41. གནམ་ལོ་སྦྲུལ་ལོ་ལ་ ’nam lo drül གནམ་ལོ་སྦྲུལ་ལོ་ལཱི་ ’nam lo drü In the year of
lo la gäl khap lo lu gä khap snake, a strong
རྒྱལ་ཁབ་ནང་སིར་ཅུམ་ nang sir cum རྒྱལ་ཁབ་ནང་ས་གཡོམ ་ nang sa yom earthquake occured
in the country.
ཤུགས་རང་ཡོང་འདུག། shuk rang ཤུགས་སྦེ་རང་རྐྱབ་ནུག། shu bä rang
yong dû cap nu.
42. གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ g°u ru rin po གུ་རུ་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་ g°u ru rin po Guru Rinpoche was
che chok trê che chok trê born in the year of
སྤྲེལ་ལོ་ལ་ (ལོལ) སྐུ་ lo la (lol) ku སྤྲེལ་ལོ་ལཱི་སྐུ་འཁྲུངས་ lo lu ku monkey.
འཁྲུངས་འདུག། thrung dû ནུག། throug nu
43. བྱ་རུང་ཁ་ཤོར་གྱི་ནང་ bj˚a rung kha བྱ་རུང་ཁ་ཤོར་གྱི་ནང་ bj˚a rung kha The sacred relic ’am
shor g°i nang shor g°i nang bj˚a zim‟s holy
རྟེན་རྩ་ཅན་ ཨམ་བྱ་ ten tsa cen རྟེན་རྩ་ཅན་ ཨམ་བྱ་ ten tsa cen body in bj˚a rung
རྫིམ་གྱི་སྐུ་གདུང་མཇལ་ ’am bj˚a dzim རྫིམ་གྱི་སྐུ་གདུང་མཇལ་ ’am bj˚a dzim
kha shor is allowed
g°i ku dung g°i ku dung to view once in
ཁ་འདི་ལོ་བྱའི་ལོལ་ཐེམ་ jäl kha di lo ཁ་འདི་ བྱ་ལོ་ལཱི་ཚར་རེ་ jä kha di bj˚a every rooster year.
པ་རེ་རེ་གནང་དགོཔ་ bj˚ai lol them གནངམ་ཨིན། lo lu tsha rê
pa re re ’nãm ’in
ཨིན། ’nang gop ’in
44. ནངས་པར་ནས་ལོ་ nang par nä ནངས་པ་ལས་ལོ་ nã pa lä lo The new year “pig
lo sarm pa sâp phâ lo year” will begin
གསརམ་པ་ཕག་ལོ་ phak lo thön གསརཔ་ཕག་ལོ་ from tomorrow.
thöm ’in
འཐོན་གི། g˚i འཐོནམ་ཨིན།
45. ཁྱོད་ཀྱི་ཁྱིམ་བཏང་ལས་ chö gi khim ཁྱོད་ཀྱི་ཁྱིམ་རྐྱབ་སྟེ་
chö gi chim How long has it
tang lä da cap te dau been after con-
ཟླ་གཱན་ད་ཅིག་ཕྱིན་པི། g°an d°a ci ཟླཝ་ག་དེ་ཅིག་སོང་ཡི། g˚a d˚e ci structing your
pchin pi song yi house.
46. ཟླཝ་དང་པ་འདི་ ཆོ་ dau d˚ang pa ཟླཝ་དང་པ་འདི་ ཆོ་ dau d˚ang pa The first month of
di cho thrul di cho thrül the lunar calander is
འཕྲུལ་ཟླ་བ་བྱས་ནས་ da wa bj˚ä nä འཕྲུལ་ཟླ་བ་ཟེར་དུས་ da wa z˚ê d°ü considered as an
auspicious month
དུས་བཟང་ཁྱད་པར་ཅན་ d°ü zang khä བཟང་ཁྱད་པར་ཅན་ཅིག་ zang khä par
of Cho thrul dawa.
par cen bj˚ä cen ci bä tsiu
བྱས་ལས་བརྩི་དགོཔ་ lä tsi gop ’in སྦེ་རྩིསཝ་ཨིན། ’in

68
 ཨིན།
47. ཟླཝ་གཉིས་པི་ནང་སློབ་ dau ’nyi pi ཟླཝ་གཉིས་པའི་ནང་ dau ’nyi pai The students must
nang ʼ lob nang ʼ lob gather in the school
ཕྲུག་ཚུ་སློབ་གྲྭ་ནང་ thru tshu སློབ་ཕྲུག་ཚུ་སློབ་གྲྭ་ནང་ thru tshu in Feburary.
འཛོམས་དགོས། ʼ lob dra nang འཛོམས་དགོ། ʼ lob dra nang
dzom gö dzom go
48. ཟླཝ་བཞི་པ་འདི་ས་ག་ dau zhi pa di ཟླཝ་བཞི་པ་འདི་ས་ག་ dau zhi pa di The fourth month
sa g˚a dau sa g˚a dau of the lunar caland-
ཟླཝ་བྱས་ལས་དུས་ bj˚ä lä d°ü ཟླཝ་ཟེར་དུས་བཟང་ z˚ê d°ü zang er is considered as
an auspicious
བཟང་ཆོབ་ ༼ཆོ་པ༽ zang cho pa སྦོམ་རྩིསཝ་ཨིན། bom tsiu ’in
month of Saga
(chop) tsi
བརྩི་དགོཔ་ཨིན། gop ’in
dawa.
49. ཟླཝ་ལྔ་པ་ལ་སྤྲེལ་ཟླ་ dau ’nga pa ཟླཝ་ལྔ་པ་ལཱི་སྤྲེལ་ཟླ་ dau ’nga pa The fifth month of
la tren da lu tren da the lunar calendar is
དང་སྤྲེལ་གྱི་ཟླ་བ་བྱས་ d˚ang trel gi དང་སྤྲེལ་གྱི་ཟླ་བ་ཟེར་ d˚ang trel gi considered as the
month of monkey.
ལ་ལབ་ཨིན། da wa bj˚ä la སླབ་ཨིན། da wa z˚ê
lap ’in ʼ lap ’in
50. ངི་གིས་ཟླཝ་དྲུག་པའི་ ngi g°i dau ང་བཅས་ཀྱིས་ཟླཝ་དྲུག་ nga cä gi dau We are going to
dr°uk pai dr°uk pai perform feast offer-
ནང་ལ་ དམངས་ཀྱི་ལྷ་ nang la པའི་ནང་ དམངས་ཀྱི་ nang ’mang ing ritual in the
community
ཁང་ནང་ལ་ ཚོགས་ ’mang gi lha ལྷ་ཁང་ནང་ཚོགས་ gi lha khang
lhakhang in the
khang nang nang tshô
འཁོར་ཅིག་བསྐོར་སང་ la tshok khor འཁོར་ཅིག་བསྐོར་ནི་སྦེ་ khor ci kor ni
sixth month of lu-
nar calander.
བྱས་ལས་ཨིན། ci kor sang ཨིན། bê ’in
j˚ä lä ’in
51. ཟླཝ་བཅུ་གཉིས་པི་ནང་ Dau cung ’nyi ཟླཝ་བཅུ་གཉིས་པའི་ dau cu ’nyi The annual rites
pi nang la yül pai nang ’yü will be performed
ལ་ ཡུལ་ལ་ཆོས་སྲུང་ la chö sung ནང་ གཡུས་ཁར་ལོ་ kha lo cho in the village by the
twelveth month of
གསོལ་སང་ཨིན། söl sang ’in ཆོག་གཏང་ནི་ཨིན། tang ni ’in
the lunar calander.
52. གཟའ་མིག་དམར་ལ་ za ʼ mik ’mar རེས་གཟའ་མིག་དམར་ rê za ’mik I am going to see a
la ’men kang ʼ mar lu ’men doctor in the hospi-
སན་ཁང་ནང་དྲུང་འཚོ་ nang dr°ung ལཱི་ སན་ཁང་ནང་དྲུང་ khang nang tal on Monday.
འཕྲད་ལ་འགྲོ་དགོ་པ། tsho phret la འཚོ་འཕྱད་པར་འགྱོ་ dr°ung tsho
dro go pa pchä pa jo go
དགོ་པས། pä
53. གཟའ་ལྷག་པལ་༼པ་ za lhak pa la རེས་གཟའ་ལྷགཔ་ལཱི་ rê za lhâp lu I am going to col-
(pal) thap lect firewood on
ལ་༽ ཐབ་ཤིང་འདྲུད་ shing drüd ཐབ་ཤིང་འཐུ་བར་འགྱོ་ thab shĩ thu Tuesday.
wa jo ni
དོ་འགྲོ་སང་། d°o dro sang ནི།
54. གཟའ་ཕུར་བུ་ལ་ za phur b°u རེས་གཟའ་ཕུརབུ་ལཱི་ rê za phûp lu I am going to wash
la zû d°ang zû d°ang g˚o my cloths and take

69
 གཟུགས་དང་གློག་པ་ ’lok pa thru གཟུགས་དང་གོ་ལ་འཁྱུ་ la chu ni ’in bath on Wednes-
sang ’in day.
འཁྲུ་སང་ཨིན། ནི་ཨིན།
55. གཟའ་པ་སངས་ལ་ za pâ sang la རེས་གཟའ་པ་སངས་ལཱི་ rê za pâ sã lu I am going to cir-
cumambulate the
མཆོད་རྟེན་བསྐོར་དོ་ chor ten kor མཆོད་རྟེན་བསྐོར་བ་ chö ten kor stupa on Thursday.
d°o dro sang
འགྲོ་སང་། འགྱོ་ནི། wa jo ni
56. གཟའ་སྤེན་པ་ལ་ལྷ་ཁང་ za pem pa la རེས་གཟའ་སྤེནམ་ལཱི་ལྷ་ rê za pêm lu I am going to offer
lha gang lha khang butter lamp in the
ནང་ལ་དཀར་མེ་འཕུལ་ nang la kar ཁང་ནང་དཀར་མེ་ Temple on Friday.
nang kâ me
དོ་འགྲོ་སང་། me phü d°o འཕུལ་བར་འགྱོ་ནི། phü wa jo ni
dro sang
57. གཟའ་ཉི་མ་ལ་ ཚོད་ za nyi ma la རེས་གཟའ་ཉིམ་ལཱི་ཚོད་ rê za nyim lu I want to go to veg-
tshö se throm tshö se throm etable market on
བསྲེ་ཁྲོམ་ལ་ཚོད་བསྲེ་ la tshö se ci བསྲེ་ཁྲོམ་ཁར་ཚོད་བསྲེ་ kha tshö se ci Saturday to buy
some vegetables.
ཅིག་ཉོལ་འགྲོ་དགོས་པ། nyol dro gö ཅིག་ཉོ་བར་འགྱོ་དགོ་ nyo wa jo go
pa pä
པས།
58. གཟའ་ཟླ་བ་གཞུང་གི་ za da wa རེས་གཟའ་ཟླཝ་གཞུང་ rê za dau Sunday is a Gov-
zhung g˚i zhung g˚i ngä ernment holiday
ངལ་གསོ་ཨིན། ngäl so ’in གི་ངལ་གསོ་ཨིན། so ’in
59. དེན་དུར་ཆུ་ཚོད་གཱན་ད་ d˚en d˚ur chu ད་ལོ་ཆུ་ཚོད་ག་དེ་ཅིག་ d˚a to chu What time is it right
tshö gan d˚a tshö g˚a d˚e now.
ཅིག་ཕྱིན་པི། cik chin pi སོང་ནུག། ci sõ nu
60. ཆུ་ཚོད་གཅིག་ལ་སྐར་མ་ chu tshö cik ཆུ་ཚོད་གཅིག་ལཱི་སྐར་མ་ chu tshö ci lu There are sixty
la kar ma kar ma dr°uk minutes in one
དྲུག་བཅུ་ཡོང་། dr°uk cu དྲུག་བཅུ་འོང་། cu ong hour.
yong
61. ཐོ་རོ་ལས་ལ་འགྲོ་སང་ tho ro lä la དྲོ་པ་ལཱ་སར་འགྱོ་ནི་ dr°o pa lâ sa Will you go to
dro sang yâ work in the morn-
ཡ། ཨིན་ན། jo ni ʼ in na. ing.

62. ད་རིང་ཉིན་མ་ ཚོད་ d˚a ring nyin ད་རེས་ཉིན་མ་ཚོད་བསྲེ་ d˚a re nyi ma Today during the
ma tshö se tshö se dum day time, I am go-
བསྲེ་ལྡུམ་རས་ནང་ལས་ dum rä nang ལྡུམ་ར་ནང་ལཱ་འབད་ནི། ra nang la bä ing to work in the
kitchen garden.
བྱི་སང་། lä j˚i sang ni
63. འབ་ཅི་དགོའུ་མ་ལད་མོ་ ap ci gou ma ལ་མ་ཕྱི་རུ་ལདམོ་བལ་ ta ma pchi ru I want go to watch
tä mo tâl dro täm ta wa jo a show this even-
བལལ་འགྲོ་སང་། sang བར་འགྱོ་དགོ་པས། go pä ing.
64. གནམ་དགོངསམ་ཕྱི་ལ་ ’nam gõm གནམ་ནུབ་མོ་ཕྱི་ཁར་ ’nam nup mo We must not go
pchi la pchi kha thön outside at night.
༼ཕྱིལ༽ འཐོན་སང་ (pchil) thön འཐོན་ནི་མི་འོང་། ni mi ong

70
 མི་ཡོང་། sang mi yong
65. ཡུས་ལ་ཞག་གསུམ་ yü la zh˚â གཡུས་ཁར་ཞག་གསུམ་ ’yü kha zh˚â Stayed three nights
in the village.
བསད་སོང་། sum dä song སོད་ཅི། sum dö ci
66. དེན་དུར་ལོ་ཟ་སྦིའི་ d˚en d˚ur to ད་ལོ་ལོ་ཟ་བའི་བསྒང་ d˚a to to z˚a I am/ we are eating
z˚a bi gang wai gang right now.
བསྒང་ཨིན་པ། ’in pa ཨིན་མས། ’imä
67. མདང་ལས་ལ་(ལསལ) dang lä la ཁ་ཙ་ལཱ་སར་སོང་ཡི། kha tsa la sa went to work yes-
(läl) pchin song yi terday.
ཕྱིན་སོང་། song
68. གནམ་དབྱར་ཁ་ལ་ཞིང་ ’nam ’yar kha གནམ་བྱཱར་ལཱི་ཞིང་ལཱ་ ’nam bj˚â lu We must do farm
la zh˚ing lä work harder during
ལས་ཤུགས་བྱས་ལས་ shuk j˚ä lä ra ཤུགས་སྦེ་རང་འབད་ zh˚ing la shû summer.
bê ra bä go
ར་བྱི་དགོས། j˚i gö དགོ།
69. གནམ་སོན་ཁ་ལ་ཤིང་ ’nam tön kha གནམ་སེར་ཁ་ལཱི་ ཤིང་ ’nam se kha The fruits ripe in
la shing drä lu shing drä Autumn season.
འབས་གུམ་བུ་འཚོས་ g°um b°u འབས་ཚུ་འཚོཔ་ཨིན། tshu tshôp ’in
དགོཔ་ཨིན། tshö gop ’in
70. གནམ་དགུན་ཁ་ ཁཱ ་ ’nam gün kha གནམ་དགུན་ལཱི་ཁཝ་ ’nam gün lu There was a heavy
kha shû bj˚ä khau shû bê snow fall in winter.
ཤུགས་བྱས་ལས་ར་ཡོང་ lä ra yong dû ཤུགས་སྦེ་ར་རྐྱབ་ནུག ra cap nu
འདུག
71. གནམ་སེར་ཁ་ལ་དབྱར་ ’nam ser kha གནམ་སེར་ཁ་ལཱི་དབྱར་ ’nam ser kha We go to collect
la ’yar tsa lu ’yar tsa cordyseps in spring
རྩ་དགུན་འབུཔ་འདྲུ་དོ་ gün bup dru རྩ་དགུན་འབུཔ་འཐུ་ gün bup thu season.
འགྲོ་དགོཔ་ཨིན། d˚o dro gop བར་འགྱོཝ་ཨིན། wa jou ’in
’in
72. ཨར་པ་ཡོང་སྦི། ’ar pa yong bi ནམ་འོངས་ཡི། nam ong yi When did you
come?
73. མདང་ཡོང་སོ། dang yong so ཁ་ཙ་འོངས་ཡི། kha tsa ong I came Yesterday.
yi
74. དགོའུ་མའི་ཆུ་ཚོད་ gou mai chu ཕྱི་རུའི་ཆུ་ཚོད་བརྒྱད་ pchi rui chu It is 8 pm.
tshö gä dung tshö gä dung
བརྒྱད་བརྡུངས་འདུག། dû བརྡུངས་ནུག nu
75. ཆུ་ཚོད་གཱན་ད་ཅིག་ལ་ chu tshö g˚an ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ཅིག་ཁར། chu tshö g˚a At what time?
d˚a cik la yo d˚em ci khâ
ཡོ།
76. ཉི་མའི་ཆུ་ཚོད་གསུམ་ལ། nyi mai chu ཉི་མའི་ཆུ་ཚོད་གསུམ་ལཱི། nyi mai chu At 3pm.
tshö sum la tshö sum lu
77. ཐོ་རོ་ཆུ་ཚོད་ཕྱེ་དང་དགུ་ tho ro chu དྲོ་པ་ཆུ་ཚོད་ཕྱེད་དང་ dr°o pa chu Come at 9:30 am
Come at 8:30 am.

71
 ལ་ཤོག། tshö che དགུ་ལཱི་ཤོག tshö pche d˚ã
d°ang gu la gu lu sho
(gul) sho
78. ལོ་གསར་འགྲོ་ལས་འགྲོ་ lo sar dro lä ལོ་གསར་གྱི་ཤུལ་ལས་ lo sa g°i shü Will be going after
dro sang lä jo ni Losar.
སང་། འགྱོ་ནི།
79. ང་ཉོ་ཚོང་གཏོང་སང་གི་ nga nyo ང་ཉོ་ཚོང་རྐྱབ་ནིའི་དུས་ nga nyo I don‟t have time
tshong tong tshong cap ni for shopping.
དུས་ཚོད་མིན་འདུག། sang g˚i dü ཚོད་མིན་འདུག། dü tshö min
tshö min dû du

72
 13. གནམ་གཞིའི་གནས་སངས་སྐོར་ནས། གནམ་གཤིས་གནས་སངས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Talking about
weather conditions

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཆར་རོ། ཆ་རོ། Cha ro ཆརཔ། châp Rain
2. ཉིམ། Nyim ཉིམ། nyim Sun
3. ཁཱ། Kha ཁཝ། khau Snow
4. སྨུག་པ། ʼ muk pa ས་སྨུག saʼ mû Cloud
5. རླུང་ཆར། ’lung char རླུང་ཆར། ’lung char Windstorm
6. སེ་ར། se ra སེརཝ། sêu Hailstone
7. ཁཱ་ཡོང་གི། kha yong g˚i ཁ་འབབ། kha bap Snowfall
8. སྨུག་པ་ག། ’muk pa g˚a ས་སྨུག་སྤུབས། sa ’mu pup Cloudy
9. བུ་ཡུག b˚u yû བུ་ཡུག། b˚u yû Hailstrom
10. གློག་ཀེམ་གྱི། ʼ lok kem g°i གློག་འཁྱུག ’lok chu Lightning
11. མེ་འབར་གྱི། me bar g˚i གློག་འཁྱུག ’lok chu Lightning
12. གནམ་འུར་གྱི། ’nam aur g˚i སྤྲིན་སྒྲ། trin dra Thunder
13. གནམ་མག་མོག ’nam mak གནམ་བག་བོག ’nam b°ak b°ok drowsy weather
mok
14. གནམ་སེར་སྐྱ་ ’nam ’ ser ca གནམ་སྤ་ལ་སྤུ་ལོ། ʼnam pa la pu Foggy weather
g˚ak dû lo
འགགས་འདུག།
15. ཁཱ་ཐར་ཐོར། kha thar thor ཁཝ་ཐ་རེ་ཐོ་རེ། khau tha re Light snow fall.
tho re
16. ལོག་ཆར། log char ཆརཔ་གཡུས་ངན། châp ʼ yüngä Monsoon rain.
17. རབ་རོམ། ’lab rom ཁྲུས་ཆར། thrüchar A late autumn rain
18. རབ་རོ་མ། ’lab ro ma ཁྲུས་ཆར། thrüchar A late autumn rain
19. ཆ་རོ་དྲག་ཆར། cha ro drak དྲག་ཆར། dr°ak char Downpour.
char
20. ཀྲག་ཆར། trak char ཤོ་ཆརམ། sho châm Pelt.
21. གནམ་བསིལ་ཀྲག་ ’nam sil trak གནམ་བསིལ་ཀྲག་ཀྲ། ʼ nam si trak cold weather
tra tra
ཀྲ།
22. རླུང་པ་ཁ་དྲགས། ’lung pa kha རླུང་མ་ཁོད་སི་སི། ’l ma khö si si Icy wind, Chill

73
 tsha d°râ wind
23. ཚ་དྲོད་ལྡན་ཏོག་ཏོ། tsha dr°ö dän ཚ་དྲོད་ལྡན་ཏོག་ཏོ། Tsha dr˚ö dän Moderate climate.
tok to
tok to
24. སྨུག་པ་ཐུག་ཁེན། ’muk pa thuk ས་སྨུག་སྟུག་པག་པ། Sa ʼ mû tu pak Dense cloud, thick
khan pa cloud, heavy cloud
25. གནམ་སྔོམ་པ། ’nam ’ngom pa གནམ་ཧོ་ཐིང་ཐི། ʼ nam ho thing Cloudless sky, blue
thi sky
26. གནམ་ཧིང་སང་ས། ’nam hing གནམ་ཧིང་སང་ས། ʼ nam hing Clear sky
sang sa sang sa
27. གནམ་སྤུབས་སུ་ཅིག ʼ nam pup su གནམ་སྤུབས་སུ་ཅིག ʼ nam pup su ci Quite cloudy sky
ci
28. ཆ་རོ་ཟམ་ཟིམ། cha ro z°am ཆརཔ་ཟམ་ཟིམ། châp z˚am Flurry, Light fine
z°im z˚im rain
29. གནམ་ངན་ལོང་ང་ ’nam ngän གནམ་ངན་སུ་ཅིག ʼ nam ngän su Quite bitter weather
long nga ci ci
ཅིག
30. གནམ་ངན་སེ་ཅིག ’nam ngän se གནམ་ངན་སུ་ཅིག ʼ nam ngän su Quite bitter weather
ci ci
31. གནམ་སྐྱོ་སི་སི། ʼ nam co si si གནམ་སྐྱོ་སི་སི། ʼ nam co si si dismal weather
32. གནམ་དགའ་ཏོག་ཏོ། ʼ nam ga tok གནམ་དགའ་ཏོག་ཏོ། ʼ nam ga tok to Fine weather
to

74
 གནམ་གཤིས་གནས་སངས་སྐོར་ནས། གནམ་གཤིས་གནས་སངས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Talking about
weather conditions

ཨང འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

་།
1. ཉིམ་ཤར་གྱི། Nyim shar g˚i ཉིམ་ཤར་དེས། nyim shâd˚ê The sun is rising.
2. ཉིམ་འཐོན་གྱི། Nyim thön g˚i ཉིམ་འཐོན་དེས། nyim thönd˚ê The sun is appear-
ing.
3. ཉིམ་ཤར་འདུག Nyim shar dû ཉིམ་ཤར་ནུག nyim shânû It is sunny.
4. ཉིམ་འཛུལ་སོང་། Nyim dzül ཉིམ་འཛུལ་སོ་ཡི། nyim dzüsi The sun has set.
song
5. ཆར་རོ ་ཤུགས་བྱས་ Char ro shu ཆརཔ་ཤུགས་སྦེ་རྐྱབ་ châp shû be There is a torrential
bj˚ä lä yong câpd˚ê downpour.
ལས་ཡོང་གི། g˚i དེས།
6. རླུང་པ་གནམ་མེད་ས་ ’lung pa ’nam རླུང་མ་གནམ་མེད་ས་ ʼ l ma ʼ na me The win is gusty.
me sa me sa me phu d˚ê
མེད་ཡོང་གི། yong g˚i མེད་འཕུ་དེས།
7. ད་རིང་ཉི་མས་འཚིག་ d˚a ring nyi ད་རིས་ཉིམ༌གིས་ d˚a rî nyim g°i the sun is scorching
mä tsik g˚i tshîp mä today.
གི། འཚིགཔ་མས།
8. ད་རིང་གནམ་དྲོད་ཀྱི། d˚a ring ’nam ད་རིས་གནམ་དྲོ་བས། d˚a rî ʼ nam It is warm today.
drö g˚i dr˚o wä
9. ཁཱ་ཟམ་ཟིམ་ཅིག་བུད་ Kha z˚am ཁཝ་ཟམ་ཟིམ་ཅིག་ khau z˚am There is a light
z˚im cik b°ü z˚im ci b˚ü d˚ê snowfall.
ཀྱི། g˚i བུད་དེས།
10. སེ་ར་ཤུགས་བྱས་ལ་ Se ra shuk སེརཝ་ཤུགས་སྦེ་རྐྱབ་ sêu shû bê cap There is a heavy
bj˚ä lä yong d˚ê hailstorm.
ཡོང་གི། g˚i དེས།
11. ཆར་རོ་ཡོང་ཡོང་ས་ Char ro yong ཆརཔ་རྐྱབ་རྐྱབ་ས་ར་ châp cap cap It is always raining.
yong sa dö g˚i sa ra döp mä
སོད་ཀྱི། སོདཔ་མས།
12. རླུང་ཆར་ཤུགས་ར་ཡོང་ ’lung char རླུང༌ཆར་ཤུགས་སྦེ་ ʼ lung char shû There is a fierce
shuk ra yong bê cap d˚ê wind and a heavy
གི། g˚i རྐྱབ་དེས། downpour.
13. ད་རིང་སྨུག་པ་གནག་ d˚a ring ’muk ད་རིས་ས་སྨུག་གནག་ d˚a ri sa ʼ mu It is grim and
pa ’nak d°ung ʼ nâ d°ung d°u gloomy today.
དུང་དུ་སྤུབས་འདུག། d°u pup dû དུང་དུ་སྤུབས་ནུག།
pûp nu
14. གནམ་ཡག་ཞིན་ ’nam yak གནམ་ལུགས་ཤོམ་ ʼ nam lê shom The weather is
zh°in dû dû pleasant.

75
 འདུག། འདུག།
15. ད་རིང་གནམ་ཡག་ d˚a ring ’nam ད་རིས་གནམ་ལུགས་ d˚a ri ʼ nam lê The weather is not
yâk zh°in min shom min dû pleasant today.
ཞིན་མིན་འདུག། dû ཤོམ་མིན་འདུག།
16. གནམ་བཟང་ར་བཟང་ ’nam zang ra གནམ་བཟང་ར་བཟང་ ʼ nam zang ra The weather is very
zang g˚i zang mä pleasant.
གི། མས།
17. གནམ་ངན་ར་ངན་གྱི། ʼnam ngän ra གནམ་ངན་ར་ངན་མས། ʼnam ngän ra The weather is very
ngän g˚i ngä mä gloomy.
18. ཅེར་ཅེར་ཁ་བའི་གནའ་ Cer cer kha ཆར་ལམ་དྲངསན་ Char lam dr˚ân The way to rain is
wai ’na len; ’u seu g˚i dr˚ang; paved by the hail-
ལུན། ཨུ་ལཱིམ་ཁ་གི་ lum kha g˚i སེརཝ་གིས་དྲང་། Char jû kumn stone; the way to
rain is ceased by
རབ་ཆི། ཨུ་ལཱིམ་ཁ་ rap chi (’u ཆར་མཇུག་བསྐུམསན་ seu g˚i kum.
the hailstone.
lum kha wai
བའི་རབ་ཆད། rap chä) སེརཝ་གིས་བསྐུམ།

76
 14. ཁྱིམ་གྱི་ཆ་ཤས་སྐོར། ཁྱིམ་གི་ཆ་ཤས་ཀྱི་མིང་མཛོད། lexicon of a components of building.

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཐབ་ཚང། Thab tshang ཐབ་ཚང། Thap tshâ Kitchen
2. མཆོད་བཤམ། Chö sham མཆོད་བཤམ། Chö sham shrine-room, altar
3. གཉེར་ཚང་། ’nyer tshang གཉེར་ཚང་། ’nyer tshã Store
4. གསང་སྤྱོད། Sang cö ཆབ་གསང། Chap sã toilet, restroom
5. ཁོབ་སང་། Khop sang གཤམ་བར། Sham b˚â Attic
6. གཡབ། ’yap གཡབ། ’yap balcony
7. ཤགས། Shâ སྟེང་སྒོ། Teng g˚o Varenda
8. སྒོ་བར། go b°ar སྒོ་བར་ནང་། Go b°â na corridor
9. སྐས་ཁ། Kä kha ཨེ་ཁུག། ʼ e khû Ladder

ཁྱིམ་ནང་སྐོར་ནས། ཁྱིམ་ནང་གི་ཚོགས་ཚིག། In a building phrases

ཨང འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

་།
1. མཆོད་གཤམ་ནང་ལ་ chö sham མཆོད་གཤམ་ནང་ལཱི་ Chö sham nã Make prostrations
nang la (nãl) lu châ tshä in the shrine room.
(ནངལ) ཕྱག་འཚལ། châ tshä ཕྱག་འཚལ།
2. ཈ལ་ཁང་འདི་གསང་ Nyä khang di ཈ལ་ཁང་འདི་ཆབ་ Nyä khang di This bedroom has
sang cö d°ang chap sâ d°ang attached toilet.
སྤྱོད་དང་གགས་ལས་ གསང་དང་གགས་ཏེ་
drak lä yö
drak te yö mi
ཡོད་མཁན་ཨིན། khän ʼ in ཡོད་མི་འདི་ཨིན།
di ʼ in.
3. ང་཈ལ་ས་གལ་ཡོ། nga nyä sa ང་཈ལ་ས་ག་ཏེ་སོ། nga nyä sa g°a Where is my bed-
g°al yo te ʼ mo room?
4. གསང་སྤྱོད་ག་ལ་ཡོ། Sang chö g°a ཆབ་གསང་ག་ཏེ་ཡོད་ག Chap sâ g°a te Where is the toilet.
la yo yö g°a
5. ཐབ་ཚང་ཧིང་སང་ས་ thab tshang ཐབ་ཚང་ཧིང་སང་ས་སྦེ་ thab tshang You have to
hing sang sa hing sang sa
བྱས་ལས་བཞོག་ bj˚ä lä zhok བཞག་དགོ། keep the kitchen
bê zhâ g˚o
དགོས། gö clean
6. མཆོད་བཤམ་ནང་ལ་སྐུ་ chö sham མཆོད་བཤམ་ནང་སྐུ་ chö sham There are lots

77
 གསུང་ཐུགས་རྟེན་ལུ་ nang la ku གསུང་ཐུགས་རྟེན་ལུ་ཤ་ nang ku sung of body, speech
sung thuk ten thuk ten lä
ཤ་བཞུགས་འདུག། lä sha zhuk dû བཞུགས་ནུག། sha zhû nu and mind reli-
gious objects in
the altar.
7. ཟ་འཐུང་ཚུ་གཉེར་ཚང་ z˚a thung tshu ཟ་འཐུང་ཚུ་གཉེར་ཚང་ z˚a thung tshu Grocery items
ʼ nyer tshang nyer tshang
ནང་ལ་བཙུགས་ལས་ nang la ’tsû lä ནང་བཞག་སྟེ་ཡོད། nang zhak te are kept in the
ཡོད། yö yö store room.
8. ངེ་རང་གིས་གསང་སྤྱོད་ Nge rang g°i ང་བཅས་ཀྱིས་ཆབ་ nga cä g˚i We must keep
sang cö hing chap sâ hing
ཧིང་སང་ས་བཞོག་ sang sa zhok གསང་ཧིང་སང་ས་ the toilet clean.
sang sa zhâ
དགོས། gö བཞག་དགོ།
go
9. ཁག་མ་ཆེ་བའི་ཅ་ལ་ཚུ་ khâ ’ma che ཁག་མ་ཆེ་བའི་ཅ་ལ་ཚུ་ khâ ma che Keep the unnec-
ཁོབ་སང་གནམ་ལ་ wai ca la tshu གཤམ་བར་ནང་བསྐྱལ་ wai ca la tshu essary things in
khob sang sham b°â
བསྐྱལ་བཞོག། ’nam la käl བཞག་ད། the attic.
zhok nang kä zhâ
d˚a

78
 15. ཚོ་གཞི་སྐོར་ནས། ཚོས་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་མིང་ཚིག་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of Colour and related terms

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. དཀར་པ། kar pa དཀརཔོ། Kâp White

2. སོར་པ། sor pa སེརཔོ། Sêp Yellow

3. དམར་པ། ’mar pa དམརཔོ། ’mâp Red

4. ནག་པ། nak pa གནགཔོ། ’nâp Black

5. སྔོ་དཀར། ’ngo kar སྔོ་དཀར། ’ngo kar sky blue

6. སྔོ་ནག། ’ngo nak སྔོ༌ནག ’ngo nâ dark blue

7. ལི་ཝང་། li wang ལི་ཝང་། Li wang Orange

8. ལྗང་ཁུ། jang khu ལྕང་ཁ། Cang kha Green

9. དམར་པའི་ཁ་དཀར། ’mar pai kha ཤ་ཁ། Shâ kha Pink

kar
10. ལྗང་ཁུ། jang khu ལྗང་ཁུ། Jang khu Green

11. སྔོམ་པ། ’ngom pa ཧོནམོ། Höm Blue

12. རྒྱ་མུག། gya muk སྨུགཔོ། ’mûp Purple

13. དཀར་པ་དཀར་རྐྱང་། kar pa kar དཀརཔོ་དཀར་རྐྱང་། Kâp kâ cang pure white,plain

cang white
14. ལཱིང་དམར། lung’mar ལཱིང་དམར། lung’mar reddish orange

ཚོ་གཞིའི་སྐོར་ནས། ཚོས་གཞི་དང་འབྲེལ་བའི་མིང་ཚིག་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Colour and related terms

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱོད་ཀྱི་ཚོས་གཞི་དགའ་ khö gi tshö ཁྱོད་ཀྱིས་ཚོས་གཞི་ Chö gi tshö What is your
zhi ga shö ra zhi ga shö d°e most favorite
ཤོས་ར་ཅི་ཡོ? ci yo? དགའ་ཤོས་དེ་ར་ག་ཅི་སོ། color?
ra g°a ci ʼ mo
2. ཤོག ་ཤོ་དཀར་པའི་ཁ་ལ་ shok sho kar ཤོག་ཀུ་དཀརཔོ་གུ་སྣག་ Sho g˚u kâp It was writ-
pai kha la g˚u ’nak tsi ten on white
སྣག་རྩི་ནག་པས་བྲིས་ ’nak tsi nak རྩི་ནགཔོ་བྲིས་ནུག། ’nâp g˚i dr˚i paper with
black ink.
འདུག། pä dri dû nu

79
3. ལག་རྒྱན་འདི་སྐྱ་སི་སི་ lak gän di ca ལག་རྒྱན་འདི་སྐྱ་སི་སི་ Lâ gän di ca si The cuff is
si si dû si dû bright white.
འདུག། འདུག།

4. བླ་མས་ན་བཟའ་སོར་པ་ ’la mä nam བླམ་གིས་ན་བཟའ་སེརཔོ་ ’lam g˚i nam The lama is

za sör pa cik zâ sêp ci zhê wearing a
ཅིག་བཞེས་འདུག། zhê dû ཅིག་བཞེས་ནུག nu yellow robe.

5. ང་མིའི་སྦུགས་ལ་ངོ་ཚ་ Nga’mi yi bu ང་མིའི་སྦུགས་ནང་ངོ་ཚ་ nga ’mi yi bû I was so em-

la ngo tsha lä nâ ngo tsha te brassed and
ལས་གདོང་རངཔ་དམར་ dong rãp སྟེ་གདོང་དམར་ཚེག་ཚེ་ blushed in
dong ’mâ tshê the crowd.
པ་ཕྱིན་སོང་། ’mar pa pchin ཡར་སོང་ཡི། tshe ya so yi.
song
6. གླེ་མོ་གི་མགོ་ཏོ་ཧ་ནག་ ’le mo g°i go གླེ་མོ་གི་སྐྱ་གནགཔོ་ ’le mo g˚i ca
to hra nak pa ’nâp dû lemo has
པ་འདུག། dû འདུག། black hair.
7. བློན་པོའི་བོ་དོ་ལི་ཝང་ ’lön poi b°o བློན་པོའི་ན་བཟའ་ལི་ཝང་ ’lön poi nam The minis-
d°o li wang zâ li wang ’in ter‟s scarf is
ཨིན་པ། ’in pa ཨིན་པས། pä orange.

8. ཁེན་ཇ་ལྗང་ཁུ་ཁྱོད་ལ་ Khen j˚a jang ཁེན་ཇ་ལྕང་ཁ་ཁྱོད་ལཱི་ Khen j˚a cang The green
khu khö la kha di chö lu shirt looks
གནམ་མེད་ས་མེད་ཕོག་ ʼ na me sa me གནམ་མེད་ས་མེད་ཕོག་ perfectly
ʼ na me sa me good on you.
གི།/ཡག་གི། phô g˚i/ ya པས། phô b˚ä
g˚i
9. བྱིར་དོ་ཚུ་གེས་གློག་པ་ j°ir d°o tshu ཨ་ལཱི་ཚུ་གིས་གོ་ལ་ཚོས་ ’alu tshu g˚î The children
g°i ’lok pa g˚o lai tshö prefer pink
ཚོས་གཞི ་ཤ་ཁ་ར་དགའ་ གཞི་ཤ་ཁ་ར་དགའཝ་ dresses.
tshö zhi shâ zhi sha kha ra
གི། kha ra ga g˚i མས། gau mä.
10. མེན་ཐོ་སྔོམ་པ་ལྷ་གེས་མི་ ʼ men tho མེ་ཏོག་ཧོནམོ་ལྷ་གིས་མི་ Me tô höm lha Gods do not
’ngom pa lha g˚î mi zhê accept the
བཞེས། g˚e mi zhê བཞེས། blue flowers.
11. རྟ་ཕོ་དཀར་པ་འདི་སྤུ་ཁ་ ta pho kar pa རྟ་ཕོ་དཀརཔོ་འདི་སྤུ་ཁ་ Ta pho kâp di The hair col-
di pu kha yâ our of the
ཡག་གི། g˚i ལུགས་པས། pu kha lä b˚ä white horse
is beautiful.
12. དྲེལ་རྒྱ་སྨུག་གོང་ཅི་ལས་ drel ja ʼ muk དྲེལ་རྒྱ་སྨུག་གོང་ག་ནི་བ་ dr°ê ja ʼ muk The brown
g°ong ci lä gong ga ni wa mule is so
མཐོ་གི། tho g˚i མཐོ་བས། tho wä expensive .
13. ཨ་ཞང་གེས་ཕྱུ་པ་ལྗང་ ʼ a zh°ang g°e ཨ་ཞང་གིས་བགོ་ལྗང་ ʼ a zh°â g°i Uncle is
chu pa jang wearing a
སེར་ཅིག་གྱོན་འདུག། ser ci g°ön dû སེར་ཅིག་གྱོན་ནུག gho jang ser yellowish

80
 ci g°ön nu green gho.
14. གནམ་སྔོམ་པ་ཧུ་དིང་དི་ ’nam ’ngom གནམ་ཧོནམ་ཧོ་དིང་དི་ ’nam höm ho Sky is clear
pa huding di ding di du and Blue.
འདུག dû འདུག
15. དྲག་ཤོས་སངས་རྒྱས་ལ་ dr°a sho sang དྲག་ཤོས་སངས་རྒྱས་ལཱི་ dr°a sho sang red scarf was
gä la b°u rä gä lu b°u rä conferred to
བུ་རས་དམར་པའི་བོ་དོ་ ’mar pai b°o བུ་རས་དམར་པའི་བཀབ་ Dasho San-
’mâ bi kap nê
gay.
གནང་འདུག། d°o ’nang dû ནེ་གནང་ནུག། ’nang nu
16. རིན་པོ་ཆེའི་ན་བཟའ་སོར་ Rin po chei རིན་པོ་ཆེའི་ན་བཟའ་ Rin po chei Rinpoche‟s
nam za sor namza sêp ’in robe is yel-
པ་ཨིན་པ། pa ’in pa སེརཔ་ཨིན་མས། mä low.
17. ཨམ་བསོད་ནམས་ཀྱི་ ʼ am sö°་nam ཨམ་བསོད་ནམས་ཀྱི་ am sonam gi All the hous-
chim g°a ra es of ʼ am
ཁྱིམ་རངཔ་དཀར་པ་ཨིན་ gi khim ཁྱིམ་ག་ར་དཀརཔོ་ཨིན་ Sonam‟s are
rangp kar pa kâp ’in mä
པ། ’in pa མས། white.

18. ཕྱུ་པ་ལག་རྒྱན་ནག་པ་ Chu pa lâ gän བགོ་གི་ལག་རྒྱན་ gho g°i lâ gän The cuff be-
came dirty.
ཕྱིན་འདུག། nak pa pchin གནགཔོ་འགྱོ་ནུག། ’nap jo nu
dû

81
 16. ཐིག་འཇལ་སང་། ཚད་འཇལ་ཐངས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Measurements

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱུ། Chu ཁྱུ། Chu chu—the distance between the elbow and the
tip of the stretched middle finger.
2. མཐོ། Tho མཐོ། Tho tho—the distance between the stretched thumb
and the tip of the middle finger.
3. སྤྱ་མཐོ། Pca tho སྤྱ་མཐོ། Pca tho Pca tho—the distance between the stretched
thumb and the tip of the index finger.
4. ཟུ་གང་། z°u གྱི་གང། g˚i g˚i gang—the distance between the stretched
g°ang g°ang thumb and the tip of the bent index finger.

5. སྤར་གང་། par སྤ་རི་གང། Pa ri Handful

g°ang g°ang
6. སྐིམ་ཐེངས། Kim གོམ་ཐེངས། g˚om step, the distance covered by a single step
theng thê
7. ཨེ་ཀར། ’e kar ཨེ་ཀར། ’e kar Acre
8. ཌིསི། Dr°is ཌིསི། Dr°is Decimal
9. བོང་གང་། b°ong མི་གཟུགས་ ’mi zû body-size
g°ang g˚ang
གང་།
10. མི་ཉར། Mi trar མི་ཉར། Mi trar Metre
11. ཀི་ལོ་མི་ཉར། Kilo mi- ཀི་ལོ་མི་ཉར། Kilo mi- Kilometer
trar trar
12. ཕིཉ། Phi ti ཕིཉ། Phit Feet
13. ཨིན་ཅི། ’in ci ཨིནཅ། ’inch Inch
14. ལི་ཉར། Li trar ལི་ཉར། Li trar Litre
15. ཀེ་ཇི། Ke j˚i ཀེ་ཇི། Ke j˚i Kilogram
16. གཞམ། zhâm འདོམ། dom dom—the distance across the body from one
hand to the other with stretched arms.
17. ལག་ལུབ་ lak lep ལག་གང་། Lak Four-finger Width, the measurement of the
g°ang g˚ang width of four fingers together when placed
གང་། flat.
18. སོར་གཉིས། sor ’nyi སོར་གཉིས། sor ’nyî Two-finger Width, the measurement of the
width of two fingers together when placed flat.
19. སོར་གསུམ། Sor sum སོར་གསུམ། sor sum Three-finger Width, the measurement of the
width of three fingers together when placed
flat.

82
20. མཐི་མང་གང་། thi མཐེབ་སོར་ Thep Thumb Width, the measurement of the width
mang sor of the thumb
g°ang གང་། g˚ang
21. བཅམ་གང་། Cam བཅམ་གང་། Cam Fist Height, the distance between the lower tip
g˚ang g˚ang and the upper tip of clenched fist

22. ཕུད་ཏ། phü ta ཕུད་ཏ། Phü ta Phü ta—a small traditional measuring con-
tainer round in shape usually made of bamboo
used for measuring grains, flour, etc.

23. བྲེ། Bre བྱེ། bj˚e bj˚e—a medium traditional measuring con-
tainer round in shape usually made of bamboo
used for measuring grains.
24. སྲང་། Sang སྲང་། sang sang—a type of beam balance, with a cross-
arm and pans, especially used for measuring
butter and meat.
25. བོ་དོལ། B°o d°ol དམ་སྦྱིས། d˚am bji bottle
26. ཅང་། Cang ཀུཝ། kû gourd

27. རྒྱར་ར། jar dz a རྒྱ་ཛི། Jâ dz˚i Jâ dz˚i—a large round container, usually made
of clay with straight sides and narrow neck
used especially for storing ferment, the origi-
nal mash of yeast used to brew liquor.

28. དུང་ཁ། d°ung པ་ལང་། Pa lang Pa lang—a container usually made of bam-
kha boo, with flat ends and curved sides, used for
measuring liquids; one palâ is the amount that
fits in this container.

83
 ཐིག་འཇལ་སང་། ཚད་འཇལ་ཐངས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Measurements

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཤིང་གཞམ་གང་ཨོ་ཤོག། shing zham ཤིང་འདོམ་གང་འབག་ shing dom Bring a wood
g°ang ʼ o sho g°ang bâ sho measuring one
ཤོག། dom
2. གཞམ་གང་མེན་པ་ཁྱུ་ zham g°ang འདོམ་གང་མེན་པར་ཁྱུ་ dom g°ang It is not one
men pa chu men pa chu dom but one
གང་ཨིན་པ། g°ang ’in pa གང་ཨིན་མས། g°ang ’in mä chu
3. ཐག་པ་མཐོ་ཁལ་གཅིག་ thak pa tho ཐགཔ་མཐོ་ཁལ་གཅིག་ thâp tho khä The robe is
khäl ci ’in pa twenty tho
ཨིན་པ། ཨིན་མས། ci ’in mä
4. སྐུད་མི་ཟུ་གང་བཞོག་ kü mi z°u སྐུདཔ་གྱི་གང་བཞག་ küp g°i g°ang Need to keep
g°ang zhô go zhâ go pä the the length of
དགོ་པ། pa དགོ་པས། the thread as
one gi.
5. སྤང་ཐག་སྐུད་མི་སྤྱ་མཐོ་ pang thâ kü སྤང་ཐག་ནང་སྐུདཔ་སྤྱ་ pang thâ Pangtha weav-
ing thread has
གང་བཞོག་དགོས་པ། mi ca tho མཐོ་གང་བཞག་དགོ། nang küp pca to be kept as
g°ang zhô gö tho g°ang zhâ one pca tho.
pa
go
6. མཐོ་གང་དང་ལག་ལུབ་ tho g°ang མཐོ་གང་དང་ལག་ལུབ་ tho g°ang need to make as
d°ang lak lep d°ang lâ lep tho g°ang and
གང་བཅོས་དགོ་པ། g°ang cö go གང་བཟོ་དགོ་པས། g°ang zo go lâ lep g°ang.
pa pä
7. ཅི་བྱས་རུང་སོར་གསུམ་ ci jä rung sör ག་ཅི་འབད་རུང་སོར་ ga ci bä ru What ever it is,
sum jä pai gö sor sum bä we need meas-
བྱས་པའི་དགོས་པ། pa སུམ་འབད་མི་དགོ་པས། mi go pä urement of sor
sum.
8. མཛར་སྤར་གང་སྟེར་གྱི། dzar par མཛརཝ་སྤར་གང་བྱིན་ dzâu par Gaving me a
g°ang ter g°i handful of dzâu.
དེས། g°ang bjin dê
9. ཨཔ་འདི་ཀིམ་མགྱོགས་ ap di kim jo jo ཨཔ་འདི་གོམ་ཐེངས་ ʼ ap di g°om This man is
dro gi the jo ba jo walking very
མགྱོགས་འགྲོ་གི། མགྱོགས་པར་མགྱོགས་ ba jo d°e fast
པར་འགྱོ་དེས།
10. ཧོག་པ་གཟུགས་བོང་ hok pa zuk ཧོ་ཀ་མི་གཟུགས་གང་ ho ka ’mi zû The hole has to
b°ong d°ang g°ang ko go be dug as equal
དང་འདྲན་འདྲ་བརྐོ་ dren dra ko བརྐོ་དགོ་པས། pä to human body
size.
དགོ་པ། go pa
11. བྲཱས་ཕུད་ཏ་གསུམ་ brä phü ta ཆུམ་ཕུད་ཏ་གསུམ་ chum phü ta Put three phü ta

84
 བླུགས་ལས་ལོ་བཅོས། sum ’luk lä to བླུགས་སྦེ་ལོ་འབད། sum ’lu bä to rice and cook.
cö bä
12. ཀར་བོ་ལྔ་དགོས་ཀྱི། kar dro ʼ nga ཀར་བྱེ་ལྔ་དགོ་པས། kâ bj°e ’nga I need five bje
gö gi go pä wheat.
13. མར་སྲང་བཞི་སློང་བེན། mar sang zhi མར་སྲང་བཞི་ལྷང་གེ། mâ sang zhi Plese give me
’long ben lhang ge one sã of butter
14. ཆང་རྒྱར་ར་གང་བླུགས་ chang j°ar ཆང་རྒྱ་རྫི་གང་བླུགས་ཏེ་ chã j°a dzi Need to fill and
dz°a g°ang ’lû g°ang ʼ luk te keep a ja dzi
ལས་བཞོག་དགོ་པ། lä zhô go pa བཞག་དགོ་པས། full of alcohol.
zhâ go pä
15. ཆང་དུང་ཁའི་ནང་ལས་ chang du°ng ཆང་པ་ལང་ནང་ལས་ chang pa Giving/ sercing
khai nang lä lang nang lä alcohol from
སྟེར་གྱི། ter g°i བྱིན་དེས། bj°in dê the pa la.

85
 17. བཟོ་དབྱིབས་སྐོར་ནས། བཟོ་དབྱིབས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Shapes

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གྲུ་བཞི། dr°up zhi གྲུ་བཞི། dru zhi Square
2. ཐི་གིར་གིར། thi g°ir g°ir ཐད་སྒོར་སྒོར། the gor gor Circular
3. ཐི་གིར་ལ། thi g°ir la ཐད་སྒོར་སྒོར། the gor gor Circular
4. སྒོར་སྒོར་མ། gor gor ma སྒོར་སྒོར་མ། gor gom Circular
5. གྲུ་གསུམ་པ། dr°u sum pa གྲུ་གསུམ། dr°u sum Triangular
6. ཟུར་བཞི z°ur zhi ཟུར་བཞི་མ། z°ur zhim four cornered
7. ཟུར་ལྔ་མ། z°ur ’nga ma ཟུར་ལྔ་མ། z°ur ’ngam five cornered, pentago-
nal
8. ཟུར་དྲུག། z°ur d°rû ཟུར་དྲུག་མ། z°ur dr°ûm sic cornered, hexagonal
9. ཟུར་བརྒྱད་མ། z°ur gä ma ཟུར་བརྒྱད་མ། z°ur g°ä ma eight cornered, octago-
nal
10. ཟུར་བཅུ་གཉིས། z°ur cu ’nyi ཟུར་བཅུ་གཉིས། z°ur cu ’nyim twelve cornered
11. ལུབ་ཏང་། lep tang ལུབ་ཏག་ཏ། lep tak ta Flat
12. གོང་གོང་། g°ong g°ong གོང་ཏོ་རིལ་རི། g°ong to ri ri ball shaped,
13. ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ། ka tra ko tra ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ། ka tra ko tra crooked, twisted
14. ཕྲང་ཏང་ཏ། thrang tang ཕྲང་ཏང་ཏ། thrang tã ta Straight
ta
15. ཡོན་ཅོ། Yon co གཡོ་གཡོཝ། ’yo ’you bent, tilted

16. ཟླུམ་པ། dum pa ཟླུམ་པོ། dum po Spherical

17. རིང་ཁེན། ring khän རིངམ། Rĩm Long
18. ཐུང་ངི། thung ngi ཐུང་ཀུ། th ku Short
19. སྙོམ་ཏོག་ཏོ་མིན་ ’nyom tok to མ཈མ་ཏོག་ཏོ་ ʼ nyam tok to uneven, not uniform
min dû mêp.
འདུག། མེདཔ།

86
 བཟོ་དབྱིབས་སྐོར་ནས། བཟོ་དབྱིབས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Shapes

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གླེ་མོའི་གདོང་ཐད་སྒྱིར་ ’le moi dong གླེ་མོའི་གདོང་འདི་ཐད་ ’le moi dong Lemo‟s face is
thä gir gir dû di thä gor go circular in shape
སྒྱིར་འདུག། སྒོར་སྒོ་ཨིན་མས། ’in mä
2. གྲུ་བཞི་ཏག་ཏ་འདུག། dr°u zhi tak ta གྲུ་བཞི་ཏག་ཏ་འདུག dr°u zhi tak ta It is perfectly
dû dû squared shaped.
3. འདྲན་འདྲན་མེད་པི་ཁི་ dren dren me སྙོམས་ཏོག་ཏོ་མིན་ ’nyom tok to Shape in not
pi khi ’nyön min dû uniform and
སྙོན་མས་ལ་ཨིན་པ། mä la ’in pa འདུག even

4. ཞབས་བོ་སྒོར་སྒོར་མ་ zh°ap dr°o gor ཞབས་བོ་སྒོར་སྒོརམ་ zh°ap thra gor Can you dance
gor ma cik gom ci cap going in circle.
ཅིག་གཏོང་། tong ཅི་རྐྱབ།
5. རོ་གྲུ་གསུམ་པ་ཅིག་ do dr°u sum རོ་གྲུ་གསུམ་པ་ཅིག་ do dr°u sum There is a tri-
pa cik dû pa ci dû angular shaped
འདུག། འདུག stone.
6. ལྷ་ཁང་གི་བྱང་ཟུར་ལྔ་ lha khang g°i ལྷ་ཁང་གི་བྱང་ཟུར་ལྔ་ Lha khang g°i The monastery
bj °ang z°ur bj°ang z°û has five sides.
ཨིན་པ། ’nga ’in pa ཨིན་མས། ’nga ’in mä
7. ཤིང་ལུབ་ཏང་ཅིག་ shing lep tang ཤིང་ལུབ་ཏང་ཅིག་དགོ་ shing lep tang I need a flat
cik gö gi ci go pä wood.
དགོས་ཀྱི། པས།
8. ཤིང་འདི་ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ་ shing di ka tra ཤིང་འདི་ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ་ Shing ka tra Tree is tilted
ko tra chin dû ko tra ya so
ཕྱིན་འདུག། ཡར་སོ་ནུག། nu
9. ཤིང་གཡོ་ཀྲོག་པ་ཅིག་ shing ’yo trok ཤིང་གཡོ་གཡོཝ་ཅིག་ shing ’yo ’you The tree is a
pa cik ’in pa ci ʼ in pä crooked one.
ཨིན་པ། ཨིན་པས།
10. རོ་ཐད་སྒོར་སྒོར་གྱིས་do thä gor gor རོ་གོང་ཏོ་རིལ་རི་གིས་ do g°ong to ri Can‟t construct
g i tsik pa ri g°i tsip cap wall with round
རྩིག་པ་གཏོང་མི་བཏུབ་ tong mi tup pa རྩིགཔ་རྐྱབ་མི་བཏུབ། mi tup shaped stones.
པ།

11. ཤིང་གཡོ་ཀྲོགཔ་ shing ’yo trôp ཤིང་ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ་བཞོག་ shing ka tra It is difficult to

zhok sang lâ ko ta zhok pa plain down
བཞོག་སང་ལཱ་ཁག་མི་ པར་ལཱ་ཁག་ཨིན་མས། crooked wood/
khak mi khak lâ kha ʼ in mä
timber.
ཁག་ཨིན་པ། ’in pa

87
12. འདི་མི་ད་གཟུགས་རིང་ di ’mi d°a zû མི་འདི་གཟུགས་རིངམ་ ’mi di zû rĩm This person is
ring khän dû dû tall
ཁེན་འདུག། འདུག།
13. བོམ་འདི་ལག་པ་ཐུང་ b°om di lak བུམོ་འདི་ལགཔ་ཐུང་ཀུ་ b°um di lâp This girl is short
pa thung ngi handed.
ངིཅིག་ར་ཨིན་པ། ci ra ’in pa ཅིག་ར་ཨིན་མས། thung ku ci ra
ʼ in mä

88
 18. བྱིར་དོ་སྐྱེས་པའི་སྐབས་ཀྱི། ཨ་ལཱི་གསར་སྐྱེས་སྐབས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Baby shower

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱོད་བྱིར་དོ་ཨརཔ་ Khö bj°ir d°o ཁྱོད་ཀྱི་ཨ་ལཱི་འདི་ནམ་ Chö gi ’alu di When did you
give birth to this
སྐྱེས་སྦི་ཡོ། ʼ arp kê bi yo སྐྱེས་སྐྱེསཝ་སོ། nam ke keu child?
’mo
2. གལ་སྐྱེས་པའི་ཡོ། g°al ke pi yo ག་ཏེ་ལཱི་སྐྱེས་སྐྱེསཝ་ g°a te lu ke Where is the birth
keu ’mo place?
སོ།
3. བུ་ཛ་ཨིན་པི་ཡ། བོམ་ b°u dz°a ’in pi བུ་སོ། བུམོ་སོ། b˚u ’mo? Is it a boy or a
ya? b°om ’in pi b˚um ’mo? girl?
ཨིན་པི་ཡ། ya?
4. བྱིར་དོ་སླ་ཏོག་ཏོ་སྐྱེས་ j°ir d°o ’la tok ཨ་ལཱི་འཇམ་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ ʼ a lu jam It was an easy
to ke dû wâ tong to bê ke delivery, wasn‟t
འདུག་ཝ། སྐྱེས་ནུག་སོ། nu ’mo it?
5. ལོ་ཟ་ཚུགས་ག། to z°a tshu g°a བཞེས་སྒོ་ཟ་ཚུགས་ Zhê go z˚a Are you able to
tshu bä g°a eat?
པས་ག།
6. བྱིར་དོ་སྐྱེས་ལས་འོམ་ bj°ir d°o ke lä ཨོམ་འཐོན་མས་ག ’om thöm mä Are you able to
om thön g°a g°a breastfeed well
འཐོན་ག།
7. བྱིར་དོ་སྦོང་སྦོ་཈ལ་ག། bj°ir do bong ཨ་ལཱི་སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ ’alu kî tong is the baby sleep-
bo nyel g°a to be nyäu ing peacefully.
཈ལཝ་མས་ག། mä g°a
8. བསྐོལ་མ་འདི་སྔམ་གྱི། köl ma di ’ngam ཆང་བསྐོལ་ཞིམ་པས། Chang kö The changkoe is
g°i, j°ir d°o na tasty; that means
བྱིར་དོ་ན་སང་ཚ་སང་ sang tsha sang ཨ་ལཱི་ན་ནི་ཚ་ནི་མི་འོང་ zh°im mä, ’a the baby will
lu na ni tsha have good life.
མེད་ཡོང་སང་ཨིན་པ། me yong sang ནི་མས། ni mi ong ni
’in pa
mä
9. བྱིར་དོ་གལ་ཡོད་སྦི། j°ir d°o g°al yö ཨ་ལཱི་འདིག་ཏེ་ཡོད་གོ? ’alu di g°a te Where is the ba-
bi yö g°o by?

10. བྱིར་དོ་ཀེ་ཇི་གན་ད་ j°ir d°o kä j°i ཨ་ལཱི་ཀེ་ཇི་ག་དེམ་ ’a lu ke j˚i How much did
g°an d°a ci dû g°a d˚em ci the baby weigh?
ཅིག་འདུག་གོ། g°o ཅིག་འདུག་གོ། dû g°o
11. སྤ། བྱིར་དོ་ཇིག་པ་ལ་ pa, j°ir d°o j°ik སྤ། ཨ་ལཱི་འདི་སྦོམ་ pâ ’alu di Wow! The baby་
pa la cik dû bôm du mä is big.
ཅིག་འདུག། འདུག་མས།
12. བྱིར་དོ་ཆུང་ངི་ཨེར་ཏོག་ j°ir d°o chung ཨ་ལཱི་འདི་ཆུང་ཀུ་སྦེ་ ’a lu di chung The baby is a cute
ngi ʼ er tok to ci ku bê hing and loveable one.
ཏོ་ཅི་ཨིན་པ། ’in pa ཧིང་ཚ་ཁག་ཁ་ཅིག་ tsha khak

89
 ཨིན་མས། kha ci ʼ in mä
13. བྱིར་དོ་ད་དོད་རིལ་རི་ j°ir d°o d°a d°ö ཨ་ལཱི་འདི་དོད་རིལ་རི་ ’a lu di d°ö ri The baby is solid
ri bê jâ rîm ci and handsome/
བྱས་ལས་འཇའ་རིསམ་ ril ri jä lä jâ སྦེ་འཇའ་རིསམོ་ཅིག་ dû beautiful/ smart.
rîm cik dû
ཅིག་འདུག། འདུག།
14. བྱིར་དོ་མེད་པའི་ཙོག་ j°ir d°o me pi ཨ་ལཱི་མེདཔ་བཟུམ་སྦེ་ ’a lu mep Its so peaceful as
tsok sa ki tong zum bê ki if there is no ba-
ས་སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་ཨིན་པ། to ’in pa སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་ཨིན་པས། tong to ʼ in päby.
15. ཚེ་རིང་བཅུག། tshe ring cu ཚེ་རིང་བཅུག། tshe ring cu May have a long
life.
16. ནད་དཀོན་བཅུག། nä kön cu ནད་ཉུང་བཅུག། nä nyung cu May the baby be
free of sickness
17. དར་ཞིང་རྒྱས་བཅུག D°ar zh°ing gä དར་ཞིང་རྒྱས་བཅུག། d˚ar zhing May the baby en-
cu gä cu joy peace and
prosperity
18. ཕྱུག་པ་འགྲོ་བཅུག། Chuk pa dro cu ཕྱུགཔོ་ཐལ་བཅུག། chûp thä cu May the baby be-
come rich/
wealthy.
19. འགོ་དཔོན་བྱི་བཅུག། go pön ji cu འགོ་དཔོན་འབད་ go pön bä cu May the baby
hold the post of
བཅུག། officer.
20. བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལུགས་ tra shi de lek བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལུགས་ Tra shi de lek Congratulations!
yö yö
ཡོད། ཡོད།
21. རྐྱེན་བར་ཆད་འབྱུང་མ་ Ken b°ar chä རྐྱེན་དང་བར་ཆད་ ken d°â b˚ar May there be no
jung ma cuk shi chä jung ma misfortunes and
བཅུག ་ཤིག། འབྱུང་མ་བཅུག། cu obstacles.

22. ཚེར་ལོ་བརྒྱ་ཐུབ་ tshe lo ja thup ཚེ་ལོ་བརྒྱ་ཐུབ་བཅུག། tshe lo jâ May the baby live
cuk ci thup cu for hundred years.
བཅུག་ཅིག།
23. བསམ་པ་བཟང་པོ་ཡོང་ Sam pa zang po བསམ་པ་བཟང་པོ་འོང་ Sam pa zang May the baby al-
yong cuk ci po ong cu ci ways bear good
བཅུག་ཅིག། བཅུག་ཅིག། thoughts.
24. རིག་པ་གསལ་དྲགས་ rik pa säl d°râ རིག་པ་གསལ་དྲགས་ Rik pa säl May the baby be
dr°â ong cu very intelligent
ཅིག་ཡོང་བཅུག་ཅིག། ci yong cuk ci འོང་བཅུག།
25. ཨཔ་དང་ཨ་མ་ལ་དྲིན་ ʼ ap d°ang ʼ ama ཨ་པ་དང་ཨའི་ལཱི་དྲིན་ ʼ a pa d°ang May the baby be
la dr°in len jor ‘ai lu dr˚in able to repay
ལན་འབྱོར་བཅུག། cuk ལན་འབྱོར་བཅུག། len jor cu kindness to the
parents.

90
26. བུ་ནོར་དར་ཞིང་རྒྱས་ b°u nor d°ar བུ་ནོར་དར་ཞིང་རྒྱས་ b˚u nor d°ar May you be
zh°ing gä cu zh˚ing gä cu blessed with
བཅུག། བཅུག། prosperity of
wealth and chil-
dren.
27. ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ z°ä nor long cö ཟས་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་ z°ä nor long May you be
phün sum tshok cö phün sum blessed with
ཕུན་སུམ་ཚོགས་ cu ཕུན་སུམ་ཚོགས་ tshok cu abundant food
and wealth
བཅུག། བཅུག།
28. དགའ་བའི་བོ་འཁྲབ། Ga wai dr°o དགའ་བའི་བོ་འཁྲབ། Ga wai dr°o May you dance
thrap, ki pai ʼ lu thrap, ki pai happily and sing
སྐྱིད་པའི་གླུ་ལུན། len སྐྱིད་པའི་གླུ་ལུན། ʼ lu len peacefully.

29. བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལུགས་ tra shi delek བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལུགས་ tra shi delek May you be
phün sum tshok phün sum blessed with good
ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་ par sho ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་ tshok par sho luck and prosperi-
ty.
ཤོག། ཤོག།
30. རྟེན་འབྲེལ་ཚུལ་ཙམ་ ten drel tshül རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཚུལ་ ten dre g°i This gift is mere-
tsam cik ’in tshül tsam ci ly a token of aus-
ཅིག་ཨིན། ཙམ་ཅིག་ཨིན། ’in piciousness
31. མང་དོ་ཕྱོང་སང་མེད། mang d°o མངམ་འབག་ནི་མིན་ mâm bâ ni I could not bring
chong sang mê much.
འདུག། min nu
32. སེམས་བསླུ་ཚུགསཔ་ sem ’lu tshûp ci སེམས་ལྷུ་ཚུགསཔ་ sem lhu It is merely to
rang ’in tshup ci ra please you.
ཅིག་རང་ཨིན། ཅིག་ར་ཨིན། ’in
33. ཁྱོད་འན་ད་ཕྱོང་ལས་ Khö an d°a ཁྱོད་དེ་སྦེ་འབག་འོང་ chö d°e bê bä You don‟t need to
ong mi go come bringing so
ཡོངས་མི་དགོས། chong lä yong མི་དགོ་དབའེ། ’wai much.
mi gö
34. མེ་ཏོག་ཆུང་རུང་མཆོད་ me tô chung མེ་ཏོག་ཆུང་རུང་མཆོད་ me tô chung It is just like,
rung chö pi dzä ru chö pai How small may
པའི་རས་ཅིག་ཨིན་པ། ci ’in pa པའི་རས་ཟེར་སླབ་དོ་ dzä z°er ’lap be the flower, it is
an offering sub-
བཟུམ་ཅིག་ར་ཨིན། d°o zum ci ra
stance.
ʼ in
35. ཁྱོདལ་དད་བཀལ་གྱི། Khö la gü käl ཁྱོད་ལཱི་དད་བཀལ་དོ། Chö lu gü kä It is going to be
g°i trouble for you.
d°o
36. སྐོས་མ་བཏུང། kö ma tung ཆང་བསྐོལ་འཐུང་། chang kö Please have
thung chang kö.
37. ཇ་བཏུང་། j°a tung ཇ་འཐུང་། j°a thung Have tea.
38. ངས་ལོ་བཅོས་བེན། ngä to cö b°en, ང་གིས་ལོ་འབད་གེ། nga g°i to bä I will cook, have

91
 ལོ་ཟས་ལས་སོང་། to zä le song ལོ་ཟ་སྦེ་སོང་། g°e, to za bä meal and go.
sô
39. ལཱ་ཁག་བྱས་ལས་ཡོང་ lâ kha jä lä ལཱ་ཁག་སྦེ་ཨིན་མས་ lâ kha bê ʼ in You took so
much trouble to
ལས་ཨིན་པ་ འན་ད་ yong lä ʼ in pa, དེ་སྦེ་འོང་མི་དགོ་པ་སྟེ། mä, d°e bê come, no need to
an d°a yong mi ong mi go ba come like that.
ཡོང་མི་དགོས། gö te
40. ཡོང་མ་དགོས་པ་དང་ yong ma gö pa འོང་མ་དགོཔ་དང་འདྲ་ Ong ma gop its better when
d°ang tsok sa, d°ang dra there is no need
ཙོག་ས། ཕྱོང་སང་ཅི་ chong sang ci བས། འབག་ནི་ག་ནི་ wä, bâ ni g°a of coming, had
nothing to bring,
ཡང་མེད། ཇ་བཏུང་ yang mê, j°a ཡང་མེད་པར་འོངས་ཏེ་ ni yang mê
had tea and gone.
tung lä chin ba ong te j°a
ལས་ཕྱིན་སོང་། song ཇ་འཐུང་སྦེ་ཡར་སོང་ thung bê ya
ཡི། so yi

92
 19. སློབ་གྲྭའི་སྐོར་ནས། སློབ་གྲྭ་ནང་གི་མིང་མཛོད། In a School lexicon

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སློབ་གྲྭ། ’lop dra སློབ་གྲྭ། ’lop dra School
2. གཞུང་། Zhung གཞུང་། Zhung Government
3. སྒེར། Ger སྒེར། Ger Private
4. སློབ་གྲྭ་ཆོབ་པ། ’lop dra chö pa སློབ་གྲྭ་ཆེ་བ། ’lop dra che wa higher school
5. སློབ་གྲྭ་ཆུང་ངི། ’lop dra chung སློབ་གྲྭ་ཆུང་བ། ’lop dra chung primary school
ngi wa
6. འགོ་བཙུགས། go tsuk གཞི་བཙུགས། zhi tsû Establish
7. སློབ་དཔོན། ’lop pön སློབ་དཔོན། ’lo pön Teacher
8. བྱིར་དོ། j°ir d°o ཨ་ལཱི། ʼ a lu Children
9. སློབ་ཕྲུག ’lop thrû སློབ་ཕྲུག ’lop thrû Students
10. མཐུན་རྐྱེན། thün ken མཐུན་རྐྱེན། thün ken Facilities
11. མེན་ཐོ་ལྡུམ་ར། ʼ men tho dum མེ་ཏོག་ལྡུམ་ར། me tô dum ra flower garden
ra
12. ལུའུ་བསྒྱུར་སང་། leu jur sang ལུའུ་བསྒྱུར་ནི། leu jû ni Dancing
13. དབྲུང་མ། ʼ hrung ma སྲུང་། Sung Story
14. པེཤ། Pesh དཔེ་ཆ། pe cha Books
15. ཧ་གོ་སོང་། ha g°o song ཧ་གོ་ཡི། ha g°o Understood
16. རྣིམ་ཅོ་཈ན། ’nim co nyän རྣམ་ཅོ་཈ན། ’nam co nyän Listen
17. ཁྱིམ་ལཱ། khim lâ ཁྱིམ་ལཱ། chim lâ Homework
18. འབྲི་སང་། drî sang འབྲི་ནི། drî ni To write
19. སླུབ་སང་། ’lup sang ལྷབ་ནི། lhab ni Learn
20. རྐང་ཁྲི། kang thri རྐང་ཁྲི། kang thri Chair
21. ཅོག་ས། cok sa འབྲི་ཁྲི། drî thri Table
22. བྱང་ཤིང་། bj°ang shing བྱང་ཤིང་། bj°ang shing Board
23. རྒྱལ་དར། gä d°ar རྒྱལ་དར། gä d°ar national flag
24. སློབ་གྲྭའི་སྒྲིག་གོ། ’lop drai drî g°o སློབ་གྲྭའི་སྒྲིག་གོ། ’lop drai drî g°o school dress
gho

93
25. སློབ་གྲྭའི་སྒྲིག་ ’lop drai drik སློབ་གྲྭའི་སྒྲིག་ལྷམ། ’lop drai drik school shoe
lham lham
ལྷམ།
26. སློབ་གྲྭའི་ཇོ་ལ། ’lob drai jo la སློབ་གྲྭའི་ཕད་ཅུང་། ’lob drai phä cu school bag
27. པི་སི། pi sî པི་སི། pi sî Pencil
28. ཀི་བཏབ། Ki tap ཀི་དེབ། Ki d°ep book

སློབ་གྲྭའི་སྐོར་ནས། སློབ་གྲྭ་ནང་གི་ཚོགས་ཚིག། In a School phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སློབ་གྲྭ་འདིའི་མིང་ ’lop dr°a di yi སློབ་གྲྭ་འདི་གི་མིང་ག་ཅི་ ’lop dr˚a di g°i What is the
ming ci yo ming g°a ci ’lap name of this
ཅི་ཡོ། སླབ་སོ། ’mo school?
2. སློབ་གྲྭ་འདི་ཡི་མིང་ ’lop d°ra di yi སློབ་གྲྭ་འདི་གི་མིང་དུར་ ’lop dr˚a di g°i The name of
ming d°ur ming d°ur ’lop this school is
དུར་སློབ་གྲྭ་ཆུང་བ་ ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་ཆུང་བ་ཨིན། dr°a chung wa Dhur Primary
School
ཨིན། chung wa ’in ’in
3. སློབ་གྲྭ་འདི་ཨར་པ་ ’lob dr°a di སློབ་གྲྭ་འདི་ནམ་གཞི་ ’lop dr˚a di nam When was this
ʼ ar pa go zhi tsu be beu school found-
འགོ་བཙུགས་པའི་ tsuk pai yo བཙུགས་འབད་འབདཝ་ moh ed?
ཡོ། སོ།
4. སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ནང་ ci lo ༡༩༩༡ སྤྱི་ལོ་ ༡༩༩༡ ལཱི་གཞི་ ci lo cik tong It was founded
gup ja gup cu in 1991.
འགོ་བཙུགས་པའི་ nang go tsuk བཙུགས་འབད་འབདཝ་ g°o ci lu zhi tsu
pai ʼ in
ཨིན། ཨིན། bä bäu ʼ in
5. སློབ་གྲྭ་ནང་ལ་སློབ་ ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་འདི་ནང་སློབ་ ’lop dr˚a di How many
nang ’lo pön g°a teachers are
དཔོན་ག་ཚོད་ཡོད་ nang la ’lo དཔོན་ག་དེ་ཅི་ཡོད་གོ། d˚e ci yö g°o there in this
pön g°â tshö school?
པའི་ཞུ།
yö pi zhu
6. སློབ་དཔོན་ ༨ ’lo pön gä yö སློབ་དཔོན་ ༨ ཡོད། ’lo bö ge yö There are 8
teachers.
ཡོད།
7. བྱིར་དོ་བསོམས་ j°ir d°o g°an སློབ་ཕྲུག་ཡོངས་སོམས་ ’lopthru yong- How many
d°a ci yö pi dôm g°ad˚e ci students are
ནས་གཱན་ད་ཅིག་ zhu ག་དེ་ཅི་ཡོདཔ་ཨིན་ན། yöp ʼ in na there in total?
ཡོད་པའི་ཞུ།

94
8. བྱིར་དོ་བསོམས་ j°ir d°o dom སློབ་ཕྲུག་སོམས་ཀྱིས་ ’lop thru dom ki In total there
nä khäl ʼ nga cik ja dün yö are 107 stu-
ནས་ཁལ་ལྔ་དང་ d°ang dün yö ༡༠༧ ཡོད། dents.
བདུན་ཡོད།
9. འདི་སློབ་གྲྭ་གཞུང་ di ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་འདི་གཞུང་གི་ ʼ lop dr°a di Is it a govern-
zhung g˚i ’ina. ment school?
གི་ཨིན་ན། zhung g°i ’in ཨིན་ན།
na
10. འདི་གཞུང་གི་སློབ་ di zhung g°i གཞུང་གི་སློབ་གྲྭ་ཨིན། zhung g˚i ’lop It is a govern-
ʼ lop dr°a ’in dr˚a ’in ment School
གྲྭ་ཨིན།
11. སློབ་གྲྭ་འདི་ནང་ ’lop dr°a di སློབ་གྲྭ་འདི་ནང་མཐུན་ ’lop dr˚a di What are the
nang thün ken facilities that
མཐུན་རྐྱེན་ཅི་ར་ཡོད་ nang thün རྐྱེན་ག་ཅི་ར་ཡོད་ག། g˚a ci ra yö g˚a are available in
ken ci ra yö this school.
པི། pi
12. འདི་སློབ་གྲྭ་ནང་ di ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་འདི་ནང་མཐུན་ ’lop dr˚a di nang The school
thün ken g°a ni does not have
མཐུན་རྐྱེན་ཅིའང་ nang thün རྐྱེན་ག་ནི་ཡང་མིན་ ya min dû any facilities
ken ci ang
མིན་འདུག། min dû འདུག།
13. སློབ་གྲྭ་ནང་མེན་ཐོ་ ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་ནང་མེ་ཏོག་ལྡུམ་ ’lop dr˚a di nang Is there flower
me tô dum rai lâ gardening
ལས་བྱི་སང་ཡོད་པི་ nang men tho རའི་ལཱ་འབད་ནི་ཡོད་ག། wrok in this
lä j°î sang yö bä ni yö g°a school?
ཡ། pi ya
14. མེན་ཐོ་བཏབ་སང་ men tho tap མེ་ཏོག་བཙུགས་ནི་གི་ me to tsu ni g°i We do have
sang lä j°î lâ bä ni yö flower garden-
ལས་བྱི་སང་ཡོད། sang yö ལཱ་འབད་ནི་ཡོད། ing work in the
school.
15. སོ་ནམ་གྱི་ལས་བྱི་ so nam g°i lä སོ་ནམ་གྱི་ལཱ་ཚུ་འབད་ so nam gi lâ Does the
j°î sang yö school engage
སང་ཡོད་ག? g°a ནི་ཡོད་ག? tshu bä ni yö in agricultural
g°a works?
16. སོ་ནམ་གྱི་ལས་བྱི་ so nam lä j°ê སོ་ནམ་གྱི་ལཱ་འབད་ནི་ so nam g°i lâ bä Yes, the school
sang yö la engages stu-
སང་ཡོད་ལགས། ཡོད་ལགས། ni yö la dents in agri-
cultural works.
17. སློབ་གྲྭ་ནང་ལས་ ’lop dr°a སློབ་གྲྭ་ནང་ལཱི་ལས་ ’lop dr˚a nang lu What are the
lä rim zhen g°a extra-curricular
རིམ་གཞན་ཅི་རང་ nang lä rim རིམ་གཞན་ག་ཅི་རང་ ci ra go dren activities in the
zhen ci rang
འགོ་འདྲེན་འཐབ་ འགོ་འདྲེན་འཐབ་ནི་ thap ni yöp ʼ mo school?
go dren thap
སང་ཡོད་པི། sang yö pi ཡོདཔ་སོ།

95
18. ཞབས་བོ་འཐེན་ Zhap dr°o ཞབས་ཁྲ་འཐེན་ནི། zhap thra then We have other
then sang, ni, leu jû ni, activities
སང་། ལུའུ་སྒྱུར་ leu jur sang, ལུའུ་བསྒྱུར་ནི། རྩང་མོ་ Tsang mo then likesinging,
dancing and
སང་། རྩང་མོ་འཐོན་ tsang mo thö འཐེན་ནི། སྲུང་གཏང་ནི་ ni, sung tang ni
story telling.
tshu yö
སང་། ཀྲུང་བཤིག་ sang, krung ཚུ་ཡོད།
shik sang
སང་ཚོ་ཡོད། tsho yö
19. ང་ནང་ལ་ཡོང་ཆོག་ nga nang la ང་ནང་ན་འོང་ཆོག་ག་ nga nang na May I come in
yong chô g°a wong chô g°a la Sir/ madam
ག་ལགས། la ལགས།
20. ནང་ལ་ཤོག། nang la shô ནང་ན་ཤོག nang na shô Come in
21. ད་ཝ་སྤུབ་སང་། d°a wa pup ད་ཝ་སྤུབ་ནི། d°a wa pup ni Now I am go-
sang ing to take at-
tendance.
22. ཡོད་ལགས། Yö la ཡོད་ལགས། yö la Yes sir
23. ད་བྱིན་པེཤ་འགོ་ d°a j°in pesh ད་སློབ་ཚན་འགོ་ d°a ’lop tshen Now, I am go-
go tsuk sang gu tsu ni ʼin ing to begin
བཙུགས་སང་ཨིན་ ’in no བཙུགས་ནི་ཨིན། the session.
ནོ།
24. ཁྱེད་ཀྱི་པེཤ་ཤོག་ khê gi pesh ཁྱེད་ཀྱི་དཔེ་དེབ་ཤོག་ chê gi pe dep Please turn to
shok dr°ang shok dr°ang khä page number
གྲངས་ ཁལ་ཅིག་ khä cik nang གྲངས་ ༢༠ ནང་སོན་ ci nang tönzh 20
ནང་སོན་ཞིག། tönzh ཞིག།
25. ཁྱེད་ཀྱིས་ཧ་གོ་སྦི་ Khê gi ha g°o ཁྱེད་ཀྱིས་ཧ་གོ་ཡི་ག། Chê gi ha g°o yi Did you un-
bi ya g°a dertstand?
ཡ།
26. དོགས་པ་མེད་ད། d°ok pa me དོགས་པ་མེད་ག། ཡོད་ D°ok pa mê g°a, Do you have
d°a, yön yö ba cin ’labsh any doubt? If
ཡོདན་ལབ ་ཤིག། labsh པ་ཅིན་སླབ ་ཤིག། so please ask
me.
27. ང་གེས་སོན་པའི་ Nga g°ê tön ང་གིས་སོན་པའི་དཔེ་ཆ་ nga g°i tön mi Did you all
pai pesh khê pe cha chê g°a understand
པེཤ་ཁྱེད་རངཔ་ rãp g°ê ha ཁྱེད་ག་ར་གིས་ཧ་གོ་ཡི་ ra g°i ha g°o yi what I just
taught?
གེས་ཧ་གོ་སོང་ག། g°o song g°a ག། g°a
28. སེམས་དྲནམ་བཏོན་ sem drem tön སེམས་དྲནམ་བཏོན་སྦེ་ sem drem tön bä pay attention
le yak shing ’nam co le shom and listen care-
ལས་ཡག་ཞིན་བྱས་ je le ’nim co རྣམ་ཅོ་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ bä nyen fully.
ལས་རྣིམ་ཅོ་཈ན། nyen ཈ན།
29. སློབ་དཔོན་ལགས། ’lo pön lâ, སློབ་དཔོན་ལགས། ང་ ’lopön lâ, nga Sir, may I go
to the toilet?

96
 ང་ཆབ་གསང་འགྲོ་ nga chap ཆབ་གསང་འགྱོ་ཆོག་ག་ chap sa jo chô
sang dro g°a lâ
ཆོག་ག་ལགས། ལགས།
chok g°a lâ.
30. དྲི་བ་རེ་མེད་ད། dr°i wa rê mê དྲི་བ་རེ་མེད་ག། dr°i wa rê mê Don’t you
d°a g°a
have any
questions?
31. ད་རིང་གི་སློབ་ཚན་ d°a ring g°i ད་རིས་ཀྱི་སློབ་ཚན་འདི་ d°a ri gi ’lop I will stop to-
ʼ lop tshen tshen d° i d°em day‟s lesson
འདིན་ད་ཇི་བྱེས་ din d°a j°i jê དེམ་ཅིག་སྦེ་བཞག་ནི། here.
ci bê zhâ ni
ལས་བཞོག་སང་། lä zhok sang
32. ནངས་པར་གྱི་དོན་ nang par gi ནངས་པ་གི་དོན་ལཱི་ཁྱིམ་ nâ ba g°i d°ön lu Let me give
dön la khim chim la ci bj°in you homework
ལ་ཁྱིམ་ལཱ་སྟེར་རེན། ལཱ་ཅིག་བྱིན་གེ། g°e for tomorrow.
la ci te ren.
33. ཁྱེད་རངཔ་གེས་ nang par yi ཁྱེད་ག་ར་གིས་ཁྱིམ་ལཱ་ nâ ba ga ra gi yi All of you
gu rangp dri gu tshau be dri Please finish
ཁྱིམ་ལཱ་ནངས་པར་ zim tang le o ནངས་པར་ཚརཝ་སྦེ་ te bâ sho the assignment
by tomorrow.
ཟིནཔ་བྱས་ལས་ sho lo བྲིས་དགོ་ས་རེད།
འབྲི་དགོས།
34. ནངས་པར་འཕྲད་ nang par ནངས་པར་འཕྱད་གེ། nâ ba pchä g°e See you tomor-
phrä b°en row.
བེན།

97
 20. གནས་དང་ལྷ་ཁང་མཇལ་སང་སྐོར། གནས་དང་ལྷ་ཁང་མཇལཝ་ད་གི་མིང་མཛོད། Going on a pilgrimage
lexicon

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. དཀོན་གཉེར། kön ’nyer དཀོན་གཉེར། kön nyer Shrinekeeper
2. ལྷ་ཁང་། Lha khang ལྷ་ཁང་། Lha khang Monastery
3. མཇལ་སང་། jê sang མཇལ། Jä Visit/ view
4. དཀར་མིན། kar min དཀར་མེ། kar me Butterlamp
5. ཕུལ། phül ཕུལ། Phü Offer
6. དགོན་པ། gön pa དགོན་པ། gön pa Monastery.
7. དགེ་སློང་། ge ’long དགེ་སློང་། ge ’long Monk
8. བླམ། ’lam བླམ། ’lam head abbot
9. སློབ་དཔོན། ’lo pön སློབ་དཔོན། ’lo pön Teacher
10. གདན་ས། den sa གདན་ས། den sa Residential seat
11. བཅགས། Cak བཅགས། Câ Establish
12. ནང་རྟེན། nang ten ནང་རྟེན། nang ten Inner/ sacred ob-
jects.
13. ངོ་མ། གཙོ་བོ། ngo ma, tso wo གཙོ་བོ། tso wo Main
14. སྐུ་གསུང་ཐུགས་ ku sung thuk སྐུ་གསུངས་ཐུགས་ ku sung thuk Body, speech
ten ten and mind relic.
རྟེན། རྟེན།
15. ལྡེབས་རིས། dep rî ལྡེབས་རིས། dep rî mural paintings
16. ཁྲུས་ཆུ། thrü chu ཁྲུས་ཆུ། Thrü chu blessed water
17. ཀྲུང་མ། krung ma སྲུང་སྐུད། sung kü blessed thread /
talisman.
18. སོན་ལམ། ’mön lam སོན་ལམ། ’mön lam Aspiration pray-
ers.
19. བྱིན་རབས། j°in lab བྱིན་རབས། bj°in lab Blessings/
blessed food
items.
20. སྒྲུབ་ཆུ། drup chu སྒྲུབ་ཆུ། drup chu Holy spring wa-
ter.
21. གནས། ’nä གནས། ’nä Sacret side.
22. དཀར་མེན་སྐུང་མ། kar men kung དཀར་མེ་སྐོངམ། kar me kõm butter lamp cup

98
 ma
23. ཚོགས། tshô ཚོགས Tshô offerings of food
and fruits
24. ཤིང་འབས། shing drä ཤིང་འབས། shing drä Fruits
25. མར་ཀྲིང་། mar tring མར་ཀྲི། mâ tri Dalda
26. སྐུ། Ku སྐུ། Ku Statue

གནས་དང་ལྷ་ཁང་མཇལཝ་ད་གི་ཚོགས་ཚིག། Going on a pilgrimage phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།
1. སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ Ku zu zang སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ Ku zu zang po Hello Shrine-
po ’lo pön ’lopön kön keeper (title of a
སློབ་དཔོན་དཀོན་ kön ʼ nyer སློབ་དཔོན་དཀོན་ person who takes
ʼ nyer care of a monas-
གཉེར། གཉེར།
tery).
2. སློབ་དཔོན་ འདི་ ’lo pön di སློབ་དཔོན་ནཱ་གི་དཀོན་ ’lo pön nâ g°i Are you the
näi kön Shrinekeeper of
ནསའི་དཀོན་གཉེར་ ʼ nyer ʼ in na གཉེར་ཨིན་ན་ལགས། kön ʼ nyer ’ina this monastery?
la
ཨིན་ན།
3. ཨིན། ང་ཨིན། ’in, nga ’in ཨིན་ལགས། ང་ཨིན། ’in la, nga ’in Yes, I am the
Shrinekeeper.
4. ངི་ལྷ་ཁང་འདི་མཇལ་ Ngi lha ང་བཅས་ཨ་ནཱི་ལྷ་ཁང་ nga cä a ni lha We are visiting
khang di jä khang jä wa this monastery for
ལ་འགོ་དང་པ་ཡོང་ la go d°ang མཇལ་བར་འགོ་དང་པ་ go d°ang pa the first time.
དགོཔ་ཨིན། pa yong gop འོངམ་ཨིན་ས། wõm ’in sa
’in
5. ཨིན་ན། ག་ནས་ ’in na, g°â ཨིན་ན། ག་ལས་ ’ina, g°â lä Is it? Where are
you coming
འབྱོན་དགོ་སྦི། nä jön go bi འབྱོནམ་སོ། jöm ʼ mo from?
6. ངི་ ཐིམ་ཕུག་ནས་ཡོང་ Ngi Thim- ང་བཅས་ཐིམ་ཕུག་ nga cä Thim- We are coming
phu nä yong phu lä wõm from Thimphu.
སྦིག་ཨིན། bik ’in ལས་འོངམ་ཨིན། ’in
7. དཀར་མིན་ཕུལད་ཡོང་ kar min དཀར་མེ་ཕུལ་བར་ kar me phü We have come
phüld yong wa wong yi here to offer but-
སྦི། bi འོངས་ཡི། ter-lamps.
8. དགོན་པ་འདིའི་མིང་ཅི་ gön pa di དགོན་པ་འདི་གི་མིང་ gön pa di g°i What is the name
ming ci yo ming g°a ci of this monas-
ཡོ། ག་ཅི་ཨིན་ན། ’ina tery?

99
9. ལཱིག་གི་རཝ་བྱས་ལས་ Luk g°i rau ལཱིག་གི་རཝ་ཟེར་སླབ་ Lû g°i rau ze It is called lû gi
jä lä lab gop ’lap ’in rau.
ལབ་དགོཔ་ཨིན། ʼ in ཨིན།
10. ལྷ་ཁང་འདི་ནང་ལ་དགེ་ Lha khang di ལྷ་ཁང་འདི་ནང་དགེ་ Lha khang di How many monks
nang la gê nâ gê ʼ long are there in this
སློང་གཱན་ད་ཅིག་ཡོད་ ’long g°an སློང་ག་དེམ་ཅི་ཡོད། g°a d°em ci yö lhakhang?
སྦི། d°a cik yö bi
11. བླམ་དང་སློབ་དཔོན་’lam d°ang བླམ་དང་སློབ་དཔོན་ག་ ’lam d°ang ’lo There are fifteen
’lo pön pön g°a ra tsiu monks including
རངཔ་རྩིས་སུམ་ཞལ་ rangp tsi ར་བརྩིཝ་ད་ཞལ་ the lama and the
d°a zhä teachers.
གྲངས་བཅོ་ལྔ་ཡོད། sum zhä གྲངས་བཅོ་ལྔ་ཡོད། dr°ang ce
dr°ang co
ʼ nga yö
’nga yö
12. ལྷ་ཁང་འདི་གང་གི་ Lha khang di ལྷ་ཁང་འདི་ག་གི་Lha khang di Whose residential
g°ang g°i g°a g°i dän sa seat is it?
གདན་ས་ཡོ། dän sa yo གདན་ས་ཨིན་ན། ’in na
13. གདན་ས་ནམ་བཅགས་ Dän sa nam གདན་ས་ནམ་བཅགས་ dän sa nam câ When was resi-
câ bi zhu dential seat estab-
སྦི་ཞུ། ཅི་ག? ci g°a lished?
14. དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་ dü rap cu དུས་རབས་བཅུ་དྲུག་ dü rap cu It was founded in
dr°uk pai dr°uk pai the 16th century.
པའི་ནང་ལ་བཅགས་ པའི་ནང་ལཱི་བཅགས་
nang la câ lä nang lu câ
ལས་གནང་འདུག། ʼ nang dû གནང་ནུག ’nang nu
15. ལྷ་ཁང་ནང་ནས་རྟེན་ Lha khang ལྷ་ཁང་གི་རྟེན་གཙོ་བོ་ lha khang g°i What is the main
nang nä ten ten tso wo g°a inner sacred reli-
གཙོ་བོ་ཅི་ཞུ། tso wo ci ག་ཅི་ཨིན་ན། ci ’ina gious object this
zhu temple?
16. ནང་རྟེན་ངོ་མ་འ་དི་ མི་ Nang ten རྟེན་གཙོ་བོ་འདི་མི་ ten tso wo di Is the main sacred
ngo ma a di ’mi ’mang lu object permitted
དམངས་ལ་མཇལ་ཁ་ ’mi ʼ mang la དམངས་ལཱི་མཇལ་ཁ་ äe kha yö g°a for public view-
ing?
ཡོད་སྦི་ཡ། jä kha yö bi ཡོད་ག་སོ། ’mo
ya
17. རྟེན་གཞན་ཅི་རང་ཡོད་ Ten zhen ci རྟེན་གཞན་ག་ཅི་ར་ ten zhen g°a What are the oth-
rang yö bi ci ra yö g°a er inner sacred
སྦི་ཞུ། zhu ཡོད་ག objects of venera-
tion?
18. སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་
ku sung thuk སྐུ་གསུངས་ཐུགས་རྟེན་ ku sung thuk There are many
ten jak tshä ten lä sha ra other inner sacred
རྒྱགས་ཚད་མཇལ་སང་ jä sang dû ལུ་ཤ་ར་མཇལ་ནི་ jä ni dû objects symbolis-
ing body, speech
འདུག། འདུག།
and mind of the
Buddha.

100
19. ལྷང་གོ་ཕྱིལ་ཕུད་ལས་ lhang g°o ལྷམ་ཕྱི་ཁར་ཕུད་དེ་ཤོག lham chi kha Please take off
chil phü lä phü d°e sho your shoes out-
ཤོག། sho side and enter.
20. ལྷ་ཁང་ནང་ལ་པར་ lhakhang ལྷ་ཁང་ནང་པར་བཏབ་ Lha khang nâ You are not al-
nang la par pâ tap mi chô lowed to take
བཏབ་མི་ཆོག། tab mi chô མི་ཆོག། photographs in-
side.
21. ལྡེབས་རིས་འདི་ཅི་ཡོ། dep rî di ci ལྡེབས་རིས་འདི་ག་ཅི་ dep ri di ga ci What is this mu-
yo gi ’ina ral painting?
གི་ཨིན་ན།
22. སྐྱབས་སུ་མཆིའོ། Kyap su chi སྐྱབས་སུ་མཆིའོ། cab su chi wo I go for refuge in
wo the Three Jewels.

23. ཕྱག་འཚལ་ལོ། châ tshä lo ཕྱག་འཚལ་ལོ། châ tshä lo I pay homage and
prostrate.
24. སློབ་དཔོན་ང་ལ་ཁྲུས་ ’lo pön nga སློབ་དཔོན་ང་ལཱི་ཁྲུས་ ’lo pön nga lu Can I have a
la thrü chu some Cleansing
ཆུ་ཅི་ཞུ་བེན། ci zhu b°en ཆུ་ཅིག་ཞུ་གེ། thrü chu ci Water please?
zhu g°e
25. ཀྲུང་མ་རེ་མེད་ད་ krung ma rê སྲུང་སྐུད་རེ་མེད་ག་སོ་ sung ke rê me Is there any tal-
mê d°a lâ g°a ’mo lâ isman?
ལགས། ལགས།
26. སོན་ལམ་ཡག་ཞིན་ ’mön lam སོན་ལམ་ལུགས་ཤོམ་ ’mön lam lä Make good aspi-
yak zh°in jä rational prayer.
བྱས་ལས་བཏབ་ཞིག། lä tapzh བཏབ ་ཤིག། shom tapsh
27. སོན་ལམ་གང་བཏབ་ ’mön lam སོན་ལམ་གང་བཏབ་ ’mön lam You will be
g°ang tab ’in blessed with
ཨིན་ལོ། lo ཨིན། g°ang tap ’in whatever aspira-
tional prayer you
make.
28. བྱིན་རབས་འཇུག་ཡོང། j°in ’lap juk བྱིན་རབས་འཇུག་འོང་། j°in ’lap jû You will be
yong wong blessed.

29. སྐུ་གསུང་བྱོན་མ་ཨིན། ku sung j°ön སྐུ་གསུང་བྱོནམ་ཨིན། ku sung j°öm spoken statue.

ma ’in ’in
30. ཤོ་ཅིག་ཞུ་བེན་ལགས། sho ci zh°u ཤོ་ཅིག་ཞུ་གེ་ལགས། Sho ci zh°u Can I throw a
b°en lâ g°e lâ Dice of Divina-
tion?
31. འ་འདི་སྒྲུབ་ཆུ་འདི་བླམ་ a di drup ཨ་ནཱི་སྒྲུབ་ཆུ་འདི་བླམ་ a ni drup chu Which lama re-
chu di ’lam di ’lam g°â g°i vealed this holy
གང་གིས་བཏོན་ལས་ g°ang g°i ག་གིས་བཏོན་གནང་ Water?
tön ’nang
གནང་པི་ཞུ། tön lä ʼ nang གནངམ་ཨིན་ན། ’nãm ’ina
pi zhu
32. ད་རིང་སློབ་དཔོན་དང་ d°a ring ’lo སློབ་དཔོན་དང་མཇལ་ ’lo pön d°ang Nice meeting

101
 མཇལ་ལས་སེམས་ pön d°ang jä སྦེ་སེམས་དགའ་ཡི།་ jä bê sem ga you, Shrinekeep-
lä sem ga yi, ka dr°in er! Thank you
དགའ་སོང་། བཀྲིན་ཆེ་ song, ka བཀྲིན་ཆེ་སོང་། che
སོང་། dr°in che
song
33. དགོན་པ་འདི་ད་གནམ་ g°n pa di d°a དགོན་པ་འདི་གནམ་ Gön pa di This monastery is
ʼ nam mê sa a very cheerful
མེད་ས་མེད་སེམས་ mê sem gâ མེད་ས་མེད་དགའ་ཏོག་ ʼ nam mê sa place.
mê gâ tok to
དགའ་ཏོག་ཏོ་འདུག། tok to dû ཏོ་འདུག།
dû
34. འདི་ལ་ར་སོད་དགོ་ di la ra dö ནཱ་ར་སོད་དགོ་མནོ་ཡི། nâ ra dö go I would love to
go ’no g°i stay here only
མནོ་གི། ’no yi
35. སྙིང་སམ་སམ་ཡོང་སང་ ’nying sam སེམས་སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་འོང་ sem ki tong to It is going to be
sam yong wong ni mä peaceful here
ཨིན་པ་བ། sang ’in pa ནི་མས།
b°a
36. ངི་འགྲོ་བེན། Ngi dro b°en ད་ང་བཅས་འགྱོ་ཡི་སྨེ། d°a nga cä jo now, we take
yi ʼ mä leave.
37. མཇུག་ལ་ལོག་ལས་ Jû la lok lä ལོག ་ཤུལ་ལས་མཇལ་ lok shü lä jä See you again
jä b°en ong some other days
མཇལ་བེན། འོང་། in future.

102
 21. ཚོད་མའི་བསྲེ་སྐོར་ནས། ཚོད་བསྲེ་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of Vegetables

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གདལ་མ Däl ma ཧོན་ཚོད་དང་འདྲ་བའི་ནགས་ Hön tshö d°ang vegetable nat-
dra wai tshö se g°i urally grown
ཚལ་ནང་རང་བཞིན་གྱིས་སྐྱེ་ rik ci in the forest.
བའི་ཚོད་བསྲེ་གི་རིགས་ཅིག།
2. ཈་ཅུང། nya cung མེ་ཏོག་ཧོནམ་ཤར་བའི་ Me to höm shâ wai Type of vege-
ti kha g°i tshö se table naturally
མིག་ཏོ་ལཱི་ཕན་པའི་རི་ཁ་གི་ g°i rik, ʼ mik to lu grown in the
forest which
ཚོད་བསྲེ་གི་རིགས་ཅིག། phän mi ci
is good for
eyesight.
3. ཈་ལ་ཁག་ཅུང་། nya la khak ཈་ཁག་ཅུ། nya khak cu Asparagus
cung
4. རྐང་རིང་ཤོ་མ། Kang ring དུང་ཤིང་ཤ་མུ། d˚ung shing sha Fir tree mush-
sho ma mu room.
5. ཀ་ཤ་ཤོ་མ། ka sha ཀ་ཤ་ཤ་མུ། Ka sha sha mu type of mush-
shoma room
6. ལཱིག་ཤོ་མ། ཡོ་ luk sho ལཱིག་ཤ་མུ། Lû sha mu type of mush-
ma/ yo mu room
མུ།
7. ཀི་དཀར། ki kar ས་ཁ་མཐོ་སའི་ཆུ་ནང་ཁ་ Ri kha g°i chu A type of
nang kha dok ʼ nâp weed eaten as
མདོག་གནགཔོ་སྦེ་སྐྱུ་རུ་ bê cur ru zum yö vegetable
which is
བཟུམ་ཡོད་པའི་ཚོད་བསྲེ་གི་ pai tshö se g°i rik
found in
ci
རིགས་ཅིག། ponds of high-
land.
8. གླག་སར་མ། ’lak sar ma ས་ཁ་མཐོ་སར་སྐྱེས་པའི་ཀི་ Sa kha tho sa ke Type of vege-
wai ki cu ram tables natural-
ཅུ་རམ་དང་འདྲ་བའི་ལ་ d°ang dra wai la ly grown in
highland.
སྒོགཔ་གི་རིགས་ཅིག། gop g°i rik ci
9. སྨེ་སྐམ། ’me kam ལ་སྒོག་པའི་རིགས་ཅིག། la gop g°i rik ci type of chives
found in high
altitude areas
10. པད་ཚོད། pä tshö པད་ཚོད། pä tshö Spinach
11. ལ་ཕུག la phu ལ་ཕུག la phu Raddish
12. མྱུང་མ། nyung ma གཡུང་དོ། ’yung d°o Turnip
13. སི་ལི་ཤོ་མ། si li sho ma ཤ་མུ་གི་རིགས། sham mu gi ri ci kind of mush-

103
 room
14. སེ་སེ་ཤོ་མ། se se sho སི་སི་ཤ་མུ། si si sha mu yellow chan-
ma terelle, can-
tharellus
cibarius
15. ཅང་ཤི། cang chi ཚོད་བསྲེ་གི་རིགས་ཅིག། Tshö se g°i rik ci type of vege-
table.
16. ཀའུ། Kau མེ་ཏོག་ཧོནམ་སྦེ་ཤར་མི་ཅིག། me to höm be shâ A kind of
mi gi ri vegetable
plant which
has blue flow-
er
17. ཀི་དཀར་པ། ki kar pa ཀེ་བ་དཀརཔོ། ke wa kâp white potato
18. ཀི་དམར་པ། ki ’mar pa ཀེ་བ་དམརཔོ། ke wa ’mâp red potato
19. དོ་སོད། d°o sö ཐོ་གཉིསམ། tho ’nyîm Type of wild
potato
20. སྔུན་གྲུ། ’ngun dr°u ཚོད་ཅུང། (གཡུང་རོག་གི་ Tshö cung A young fresh
turnip leaves.
འདབ་ཆུང་ཀུ་སྦེ་བའི་སྐབས་
ཚོདམ་སྦེ་བཟོ་ཟ་མི།)
21. ཤེ་བེན། she b˚en སྲནམ་ཅུམ། sem cûm Beans
22. ཀ་གུར། ka g˚ur ཀ་ཀུ་རུ། ka ku ru Pumpkin
23. ཀི། Ki ཀེ་བ། Ke wa Potato
24. སྒོག་པ། gok pa སྒོགཔ། Gôp Onion
25. སྒོག་པི་སླམ་པ། gok pi ’lam སྒོགཔ་གི་འདབ་མ། Gop g°i dâ ma Onion leaves
pa
26. བང་ཁ་ལ། b˚ang kha ཨེ་མ། e ma Chili
la
27. བང་ཁལ་སྐོམ་པ། b˚ang khal ཨེ་མ་སྐམ། ema kam Dried chili
kom pa
28. རྐྱ་ཁར་པའི་བང་ ca khar pi བྱི་ཙི་ཨེ་མ། bj°i tsi ema Imperial surya
b˚ang kha chili (indian
ཁ་ལ། la chili)
29. ཀི་ཅུ་པོག་ཏོ། ki cu pok ཨོ་ལ་མཆོ་ཏོ། ʼ o la cho to Caigua
to cyclanthera
pedata
30. ཁག་ཏེང་མ། khak teng ཁག་ཏེམ། khak tem Bitter gourd
ma
31. ཁུ་གུ་རུ། khu gu ru འོད་སི་བཟུམ་སྦེ་ཡོད་པའི་ ö si zum bê yö mi type of vege-

104
 ཚོད་བསྲེ་གི་རིགས། tshö se gi ri table.
32. ཤོ་མ་སྐམ། sho ma ཤ་མུ་སྐམ། sha mu kam Dried mush-
kam room
33. ཞིམ། zh˚im ནགས་སྐྱེས། nâ ke Fern
34. བཏབ་རི། tap ri སྤང་སྐྱེས། pang ke Fiddlehead
35. པ་ཆ། pa cha པ་ཚ། pa tshâ Ratten shoot
36. ཆུས་རུ། chü ru སྐྱུ་རུ། cu ru Seaweed
37. བྱི་ལི་རྣམ་ཅུ། bj°li ’nam བྱི་ལི་རྣམ་ཅོ། Bj°i li ’nam co Wood ear,
cu Auricularia
38. ཀོ་པི། ko pi ཀོ་པི། ko pi Cabbage
39. ཀྲང་མེ་ཤིང་གི་ trang me ཤ་མུ་གི་རིགས། shamu gi ri type of mush-
shing g°i room
ཤོ་མ། sho ma
40. ཨིས་ཀུསི། ’is kus སྦལ་ཁ། bä kha Squash
41. རོ་ལོམ། do lom རོ་ལོམ། do lom Eggplant
42. ས་སྒ། sa ga ས་སྒ། sa ga Ginger
43. འོད་སེ། ö se འོད་སི། ö si Coriander
44. བླམ་བན་ཟ། ʼ lam b˚än བླམ་བན་ད། ʼ lam b˚än d°a Tomato
z˚a
45. ཤོ་མ། sho ma ཤ་མུ། sha mu Mushroom

105
 ཚོད་མའི་བསྲེ། ཚོད་བསྲེ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Vegetables

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. དེམ་རྔམས་གྱི། d˚em’ngam དེམ་ཞིམ་པས། d°em zhim pä Dem is delicious
g˚i
2. ཈་ཅུང་ཚོད་མ་ཟས་ན་ nya cung tshö ཈་ཅུང་གི་ཚོདམ་ཟ་བ་ nya cung g°i Nya cung curry
ma z˚ä na mik tshöm z˚ä wa is good for eyes.
མིག་ལ་ཕན། la phän ཅིན་མི་ཏོག་ལཱི་ཕན། cin ʼ mi to lu
phän
3. ཈་ཁག་ཅུང་ག་ནས་ nya khak cung ཈་ཁག་ཅུ་ག་ཏེ་ལས་ nya khak cu From where did
g˚â nä chong g˚a te lä bâ yi you bring the
ཕྱོང་དགོ་སྦི། འབག་ཡི། asparagus?
go bi
4. རྐང་རིང་ཤོ་མ་རྒྱགས་ kang ring sho དུང་ཤིང་ཤ་མུ་ལུ་ཤ་ d˚ung shing Could collect
ma j˚ak tshä sha mu lä sha plenty of fir tree
ཚད་མོང་སོང་། nyong song ཐོབ་ཅི། thop ci mushroom.
5. གཱག་ཆུ་ནང་ལ་གླག་ g˚ak chu nang ཨེ་རས་ནང་ལཱི་སྒོགཔ་ ’a zä nang lu Put onion in the
la ’lak sar ma gop ’lu pickle.
སར་མ་བླུག། ’lu བླུག།
6. པད་ཚོད་ཚོདམ་ད་ Pä tshö tshöm པད་ཚོད་ཀྱི་ཚོདམ་ pä tshö gi I don‟t like sag
d°a ga ra mi tshöm di ga ra curry at all.
དགའ་ར་མི་དགའ་སྦ། ga ba འདི་དགའ་ར་མི་ mi ga wä
དགའ་བས།
7. ལ་ཕུག་ཟསན་ཡ་མ་ la phu zän ya ལ་ཕུག་ཟ་བ་ཅིན་ la phu z˚a wa If we take rad-
ma la ’nö gi chin yam lu dish its harmful
ལ་གནོད་ཀྱི། ཡམ་ལཱི་གནོདཔ་མས། ’nöp mä for sinus.
8. ཨམ་བདེ་སྐྱིད་ལྡུམ་ཕྲེ་ ’am de ki dum ཨམ་བདེ་སྐྱིད་ཀྱི་ལྡུམ་ ’am de ki gi There are lots of
phrä nang la dum ra nang turnip in Aum
ནང་ལ་མྱུང་མ་རྒྱགས་ nyung ma j˚ak ར་ནང་གཡུང་རོ ག ་ལུ་ ’yung do lä sha deki‟s garden.
ཚད་འདུག། tshä dû ཤ་འདུག། dû
9. སེ་སེ་ཤོ་མ་བཙོང་ན་ se se sho ma སི་སི་ཤ་མུ་བཙོང་པ་ si si sha mu They say if we
tsong na ni tir tsong ba cin ti sell yellow chan-
ནི་ཏིར་རྒྱགས་ཚད་ j˚ak tshä ཅིན་ཏི་རུ་ལུ་ཤ་འཐོབ་ ru lä sha tho terelle, We get
good price.
མོང་གི་ལོ། nyong g˚i lo པས་ལོ། bä lo
10. ཀི་དཀརཔ་ལས་ད་ ki karp lä d˚a ཀེ་བ་དཀརཔོ་བ་འདི་ ke wa kâp wa Red potato is
’mar pa ra tasteir than white
དམར་པ་ར་རྔམས་གི། ’ngam g˚i དམརཔོ་རང་ཞིམ་ di ’mâp ra potato.
པས། zh˚im pä
11. ངེ་རང་རང་པ་གཞི་དོ་ nge rang rang ང་བཅས་འཚོ་བ་ཐོ་ Nga cä tsho wa We all depend
pa zhi d˚o sö thô ʼ nyîm lu our livehood on

106
 སོད་ལ་བརྟེན་ནས་ la ten nä dö གཉིསམ་ལཱི་བརྟེན་ཏེ་ ten te döp ʼ in wild potatoes.
gop ʼ in
སོད་དགོཔ་ཨིན། སོདཔ་ཨིན།
12. སྔུན་གྲུ་ཚོད་མའི་ནང་ ’ngun dr˚u ཚོད་ཅུང་གི་ཚོདམ་ Tshö cung g°i It tastes much
tshö mi nang better if me add
རུས་གུ་བླུག་ན་ rü g˚u ’lu na ནང་རུ་ཏོ་བླུག་པ་ཅིན་ tshöm na ru to bones in turnip‟s
leave curry.
རྔམས། ’ngam ཞིམ། ʼ lû ba cin
zh°im.
13. ཤེ་བེན་གང་ལ་སྟེར་ she b˚en སྲནམ་ཅུམ་ག་ལཱི་བྱིན་ säm cum g˚â lu For whom are
you going to
སང་ཡོ། g˚ang la ter ནི་སོ། bj˚in ni ’mo give the beans?
sang yo
14. ཀ་གུར་ཇིག་པ་ལ་ ka g˚ur j˚ik ཀ་ཀུ་རུ་སྦོམ་ཅིག་ ka ku ru bôm It‟s a big pump-
ci ʼ in mä kin.
ཅིག་ཨིན་སྦ། pa la cik ’im ཨིན་མས།
ba
15. ད་ཇི་ཀི་འཐོན་ཁུངས་ d˚a j˚i ki thön དུས་ཅི་ཀེ་བ་ཐོན་ dü ci ke wa This year there is
thön khung no potato
མིན་འདུག། khung min dû ཁུངས་མིན་འདུག། min dû productivity.
16. སྐྱ་སྒོགཔ་ཟས་ན་རླུང་ Ca gop zä na སྐྱ་སྒོགཔ་ཟ་བ་ཅིན་ ca gop z˚a wa Taking garlic is
’lung la phen cin ’lung lu good for mania.
ལ་ཕན། རླུང་ལཱི་ཕན། phen
17. བང་ཁལ་ཆ་མི་ར་ b˚ang khal ཨེ་མ་ཚོདམ་ར་དགའ་ ’e ma tshöm ra I like chilli cur-
ga wä ry.
དགའ་གི། cha mi rang བས།
ga g˚i
18. བང་ཁལ་སྐོམ་སྦ་མིན་ b˚ang khal ཨེ་མ་སྐམ་མིན་ ’e ma kam min There is no dry
dû chilli.
འདུག། kom ba min འདུག།
dû
19. ང་ཀི་ཅུ་པོག་ཏོ་མ་པ་ nga ki cu pok ང་ཨོ་ལ་མཆོ་ཏོ་མ་པ་ nga ʼ o la cho I don‟t like cai-
tô ma pa nä tô ma pa lä mi gua at all.
ནས་མི་དགའ། mi ga ལས་མི་དགའ། ga
20. ཁག་ཏེམ་ཟས་ན་བད་ khak tem zä ཁག་ཏེམ་ཟ་བ་ཅིན་ khak tem z˚a If we take bitter
na b˚ä kän nä wa cin bä kän gourd its good
ཀན་ནད་ལ་ཕན། བད་ཀན་ནད་ལཱི་ཕན། nä lu phen for tuberculosis.
la phen
21. ཤོ་མ་སྐམ་མེ་ཉོ་ག། sho ma kam ཤ་མུ་སྐམ་མི་ཉོ་ག། sha mu kam mi Don‟t you buy
me nyo g˚â nyo g˚â dry mushroom.

22. ནགས་ནང་ལ་ཞིམ་ nak nang la ཚལ་མ་ནང་ནགས་ tshä ma nang There is fern in

zh˚im dû nak kê dû the forest.
འདུག། སྐྱེས་འདུག།
23. ཏབ་རི་ཚོད་མ་ཟ་དགོ་ Tap ri tshö སྤང་སྐྱེས་ཚོདམ་ཟ་ pang kê tshöm I felt like eating
ma z˚a go ’no z˚a go ’no yi bracken curry.

107
 མནོ་སོང་། song དགོ་མནོ་ཡི།
24. པ་ཆ་མོང་ཚུགས་ pa châ nyong པ་ཚ་འཐོབ་ཚུགས་པ་ pa tshâ thop It is hard to get
rattan shoot.
ཚུགས་ལཱ་ཁག་ tshu tshu lâ ལཱ་ཁག་འདུག། tshu ba lâ kha
འདུག། kha dû dû
25. སྐྱུ་རུ་བྱ་རྒྱུ་བསྐོལ་ cu ru j˚â ju kö སྐྱུ་རུ་གི་བྱ་རྒྱུ་བཀོལ་ cu ru g˚i jâ ju I would like to
drink a soup of
ལས་བཏུང་དགོ་སྦ། lä tung go ba ཏེ་འཐུང་དགོ་པས། kö te thong go edible water
pä moss.
26. ང་བྱི་ལི་རྣམ་ཅུ་ཅོ་དོ་ nga j°i li ’nam ང་བྱི་ལི་རྣམ་ཅོ་འཚོལ་ nga bj°i li I went to look
cu co d°o chin ’nam co tshö for woodear.
ཕྱིན་སྦི། bi བར་འགྱོ་ཡི། wa jo yi
27. ཀོ་པི་མོ་མོ་བཅོས། ko pi mo mo ཀོ་པི་མོ་མོ་བཟོ་ད། ko pi mo mo zo Can you prepare
cö d°a cabbage dump-
ling.
28. ཨིས་ཀུས་འདུག་ག། ’is kus dû g˚a སྦལ་ཁ་འདུག་ག། bä kha dû g°a Is there squash.
29. དོ་ལོམ་མི་དགོས། D°o lom mi gö དོ་ལོམ་མི་དགོ། d°o lom mi go I don‟t want
brinjal.
30. ཇའི་ནང་ས་ཁ་བླུགས་ j˚ai nang sa ཇའི་ནང་ས་སྒ་བླུགས་ j°ai nang sa ga Did you put gin-
kha ’luk pi ya ’lû ci g°a ger in the tea?
པི་ཡ། ཅི་ག།
31. འོད་སེ་ཆག་པ་ཅིག་ Ö se chak pa འོད་སི་ཆག་པ་ཅིག་ ö si chak pa ci It cost thirty
cik la tir khä lu ti ru sum cu ngultrum for a
ལ་ཏིར་ཁལ་གཅིག་ cik d˚ang cu ལཱི་ཏི་རུ་སུམ་ཅུ་ཨིན་ ’im pä bunch of corian-
der.
དང་བཅུ་ཐམ་པ་ཨིན་ tham pa ’im པས།
pa
པ།
32. བླམ་བན་ཟ་སི་ལས་ ʼ lam b˚än z˚a བླམ་བན་ད་བཏོགས་ ’lam bän d˚a plug and bring
si lä ’o sho tok bâ sho tomatoes.
ཨོ་ཤོག། ཏེ་འབག་ཤོག།
33. གང་གི་ཤོ་མ་ཤུ། g˚ang g˚i sho ག་གི་ཤ་མུ་ཨིན་ན། g˚â g˚i sha mu Whose mush-
ma shu room is it?
’in na

108
 22. མིང་ཚབ་མ། མིང་ཚབ་ཀྱི་མིང་ཚིག། Pronoun

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ང་། Nga ང། Nga i/me
2. ཁྱོད། khö ཁྱོད། chö you (SG)
3. ཁྱེད། khê ཁྱེད། chê you (HON, PL)
4. ཁོ། Kho ཁོ། མོ། kho/mo he/she
5. རོགས་ཁོང་། rô khong ཁོ། མོ། kho/mo he/she
6. རོགས། Rô རོགས། Ro other
7. རོགས་ཚོ། rô tsho རོགས། ro other
8. འདི་ཇུང། di j˚ung ནཱ། nâ you (HON)
9. ཕས་གུམ་བུ། Phä g°um b°u ཨ་ཕི་ཚུ། ʼ a phi tshu they/them
10. གཞན། Zhän གཞན། Zhän Others
11. རོགས། Rô གཞན། Zhän Others
12. འདི། Di འདི། /ནཱི། di/ ni This
13. འུ་འདི། u di ཨ་ནཱི།/འ་ནཱི། ’a ni/ a ni This
14. ཕས། Phä ཕི། Phi That
15. འོ་ཕས། o phä ཨ་ཕི། ’a phi That
16. ང་རང། nga rang ང་ར། nga ra Myself
17. ང་རང་ར། nga rang ra ང་ར་ར། nga ra ra Myself
18. ངའི་ཁི། ngai khi ངེ་གི། nge g˚i Mine
19. ངའི་གི། ngai g˚i ངེའི། Ngei Mine
20. ཁོ་རོང་། kho rong ཁོ་ར། མོ་ར། kho ra/mo ra himself/herself
21. ཁོ་རོང་ར། kho rong ra ཁོ་ར་ར། མོ་ར་ར། kho ra ra/mo ra himself/herself
ra
22. རོགས་ཀྱི། rô g°i ཁོ་གི། མོ་གི། kho g˚i/mo g˚i his/her
23. ཁོ་གེས། kho g˚e ཁོ་གིས། མོ་གིས། kho g˚i /mo g˚i him/her& he/she
24. ཁྱོད་རོང་། khö rong ཁྱོད་ར། khö ra Yourself
25. ཁྱོད་རོང་རང། khö rong ra ཁྱོད་ར་ར། chö ra ra Yourself

109
26. ཁྱོད་ཀྱི། khö g˚i ཁྱོད་ཀྱི། chö g˚i Yours
27. ཁྱེད་གུམ་བུ། khê g°um ཁྱེད་ཆ་ཁྱབ། che cha chap you all (PL)
b°u
28. ཁྱེད་གུམ་བུ་གི། khê g°um ཁྱེད་ཆ་ཁྱབ་ཀྱི། chê cha chap g˚i your (PL)
b°u g°i
29. རོགས་གུམ་བུ། rô g°um b°u རོགས་དེ་ཚུ། ro d°e tshu others
30. ར་ཁང་ར། ra khang ra ཁོང་ར་ར། khong ra ra they themselves
31. འདི་ཚོ་གུམ་བུ། di tsho g˚um ནཱ་ཆ་ཁྱབ།/ནཱ་བུ། nâ cha chap/na you (PL, HON)
b°u
b˚u
32. ཕས་གུམ་བུ། phä g˚um ཁོང་ར། khong ra themselves(PL)
b°u themself(SG)
33. རོགས་ཚོ་གི rô tsho g˚i ཁོང་གི། /ཁོང་ཆ་ཁྱབ་ khong g˚i Their
/khong cha chap
ཀྱི། g˚i
34. ངེ་རང་། nge rang ང་བཅས། /ང་བཅས་ nga cä/nga cä we/us/ourselves
ra
ར།
35. ངེ་རང་གི་། nge rang g˚i ང་བཅས་ཀྱི། nga cä g˚i our,ours
36. ངེ་རང་གུམ་བུ། nge rang ང་བཅས་ཆ་ཁྱབ། nga cä cha chap we,us
g˚um b°u
37. རོགས་ཚོ་གུམ་བུ། rô tsho g˚um གཞན་ཚུ། zhän tshu Others
b°u
38. འདི་ཚོ། di tsho འདི་ཚུ། di tshu These
39. འདི་གུམ་བུ། di g˚um b°u འདི་ཚུ། /ནཱི་ཚུ། di tshu/ ni tshu These
40. འུ་འདི་གུམ་བུ། u di g˚um bu ཨ་ནཱི་ཚུ། /འ་ནཱི་ཚུ། ’a ni tshu/ a ni These
tshu
41. འ་ཕས་གུམ་བུ། a phä g˚um ཨ་ཕི་ཚུ། ’a phi tshu Those
bu
42. འ་ཕས་མི་ཚོ། a phä ʼ mi ཨ་ཕི་མི་ཚུ། ’a phi ʼ mi tshu those people are
tsho
43. ང་ལ།/ངལ nga la ང་ལཱི། nga lu to me
44. ཁོ་ལ།/ཁོལ kho la ཁོ་ལཱི། kho lu to him
45. རོགས་ཚོ་གུམ་བུ་ rô tsho g˚um ཁོང་ལཱི། khong lu to them
b°u la
ལ།
46. ཁྱོད་ལ། khö la ཁྱོད་ལཱི། chö lu to you (SG)
47. ཁྱེད་གུམ་བུ་ལ། khê g˚um ཁྱེད་ཚུ་ལཱི། chê tshu lu to you (PL)

110
 b°u la
48. འདི་གུམ་བུ་ལ། di g˚um b°u ཨ་ནཱི་འདི་ཚུ་ལཱི། ’a ni di tshu lu to them
la
49. འདིའི་ཁ་ལ། di kha la ཨ་ནཱི་ཁར། ’a ni khar here
50. འདི་ཇུང་ལ། di j°ung la ཨ་ནཱི་ཁར། ’a ni khar Here
51. འདི་ལ། di la འདི་ལཱི། di lu Preposition+this
52. ཁྱོད་གེས། chö g°e ཁྱོད་ཀྱིས། chö g˚i by you
53. རོགས་ཚོ་གེས། rô tsho g°e ཁོང་གིས། khong g˚i by them
54. ང་ནས། nga nä ང་ལས། nga lä From me, from my
side
55. ངའི་རྩ་ནས། ngai tsa nä ང་ལས། nga lä From my side
56. ཁྱོད་ནས། khö nä ཁྱོད་ལས། chö lä་ From you
57. ཁྱོད་རྩ་ནས། khö tsa nä ཁྱོད་ལས། chö lä From you
58. རོགས་ཚོ་རྩ་ནས། rô tsho tsa ཁོང་ལས། khong lä From them
nä
59. ཁོ་ནས། kho nä ཁོ་ལས། kho lä From him
60. ཁོའི་རྩ་ནས། khoi tsa nä ཁོ་ལས། kho lä From him

མིང་ཚབ་མ། མིང་ཚབ་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Pronoun

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ང་ཨིན། nga ’in ང་ཨིན། nga’iñ I am
2. ང་རང་གེས་ཤེས nga rang g˚e ང་ར་གིས་ཤེས། nga ra g˚i shê I know
shê
3. ང་རང་ར་ཡོང་སོང་། nga rang ra ང་ར་ར་འོངས་ཡི། nga ra ra I came myself
yong song ong yi
4. ངའི་མིང་རོ་རྗེ་ཨིན། ngai ming dor ངེའི་མིང་རོ་རྗེ་ཨིན། ngei ming My name is Dor je
je ’in dor je ’in
5. ང་གིས་ལབ་བི་གི། nga g°e lap bi ང་གིས་སླབ་ཅི། nga g°i ’lap ci I told / I said
g°i
6. ཁོ་ངའི་ཆ་རོགས་ཨིན། kho ngai châ ro ཁོ་ངེའི་ཆ་རོགས་ kho ngei châ He is my friend
’in ཨིན། ro ’in
7. ཁོ་རོང་དུར་ནས་ཨིན། kho rong d°ur ཁོ་ར་དུར་ལས་ཨིན། kho ra d°ur He is from Dhur.
nä ’in lä ’in

111
8. རོགས་ཁོང་ར་འགྲོ་ཛེ་ rô khong ra dro ཁོ་ར་ར་འགྱོ་ནི་ཟེར་ kho ra ra j°o He is telling that
dz°e bj°ä lä ni z°e ’lap himself will be
བྱས་ལས་སླབ་ཀྱི། ʼ lap g°i སླབ་དེས། d°e going
9. རོགས་ཁོང་ར་འགྲོ་ rô khong ra dro ཁོ་ར་ར་འགྱོ་ནི་ཟེར་ kho ra ra j°o He was telling that
sang in bj°ä lä ni z°e ’lap he himself will be
སང་ཨིན་བྱས་ལས་ ʼ lap g°i སླབ་དེས། d°e going
སླབ་ཀྱི།
10. རོགས་/ཁོ་གི་ཨཔ་ rô/ kho g˚i ’apa ཁོ་གི་ཨ་པ་དྲགོས་ kho g°i ’apa His father is
dr°ag söo ’in ba dr°a shö ’in dasho.
དྲགས་ཤོས་ཨིན་སྦ། ཨིན།
11. ཁོ་གེས་ རོ་ཁོང་བོ་ kho g°e ro ཁོ་གིས་ཁོ་རའི་བུམོ་ kho g°i kho He have given to
khong b°o mol rai b°um lu his daughter.
མོལ་སྟེར་འདུག། ter dû ལཱི་བྱིན་ནུག། bj°in nu He gave it to his
daughter.
12. བོམ་ཕས་སློབ་དཔོན་ b°om phä ʼ lo མོ་སློབ་དཔོན་ཨིན་ mo ’lo pön ’in She is teacher
pön ’in pa pä
ཨིན་པ། པས།
13. ཁོ་སློབ་དཔོན་ཨིན་པ། kho ʼ lo pön ’in ཁོ་སློབ་དཔོན་ཨིན་ kho ’lo pön he is a teacher
’in pä
pa པས།
14. བོ་མའི་ཡུས་དུར་ནས་ b°o mai ʼ yü མོ་གི་གཡུས་དུར་ mo g°i ’yü She is from dhur.
d°ur nä ’in pa d°ur lä ’in pä
ཨིན་པ། ལས་ཨིན་པས།
15. རོགས་ཁོང་གིས་ལབ་ rô khong g°i མོ་ར་གིས་སླབ་ནི་ལོ། mo ra g°i ’lap She said she will
lap b°en/sang ni lo tell by herself.
བེན་/སང་ལོ། lo
16. བོམ་ཁོ་རང་གིས་རང་ b°om kho rang མོ་ར་གིས་སླབ་ནི་ལོ། mo ra g°i ’lap She said she will
g°i rang lap ni lo tell by herself.
ལབ་སང་ལོ། sang lo
17. རོགས་ཁོང་རང་བྱོན་ rô khong rang མོ་ར་ར་བྱོན་ནུག། mo ra ra She herself hsve
j˚ön dû bj°ön nu come.(HON)
འདུག།
18. རོགས་བོམ་ཁོ་རང་ rô b°om kho མོ་ར་གིས་ར་མཐོང་ mo ra g°i ra The girl herself
rang g°i rang thong nu has seen it.
གིས་རང་མཐོང་ thong dû ནུག།
འདུག།
19. ཁྱོད་ཅི་བྱས་པི། khö ci j˚ä pi ཁྱོད་ག་ཅི་འབད་ཡི། chö ga ci bä What happened to
yi you?
20. ཁྱོད་ཅི་བྱས་ལས་ངུ་ khö ci bj˚ä lä ཁྱོད་ག་ཅི་འབད་ chö ga ci bä Why are you cry-
ngu go bi ʼ nguw ’mo ing?
དགོ་སྦི། སྔུཝ་སོ།

112
21. ཁྱོད་ཅི་བྱསན་ངུ་དགོ་ khö ci bj˚än ཁྱོད་ག་ཅི་འབད་ chö ga ci bä Why are you cry-
ngu go b˚i ’nguw ’mo ing?
སྦི། སྔུཝ་སོ།
22. ཁྱོད་ཀྱི་ལས་ཅི་ཡོ། khö g°i lä ci yo ཁྱོད་ཀྱི་ལཱ་འགན་ག་ chö g˚i lâ gän What is your
work?
ཅི་སོ། g°a ci ’mo
23. ཁྱོད་ལ་འགན་ཁུར་ཅི་ Khö la g°än ཁྱོད་ལཱི་ལཱ་འགན་ག་ chö lu lâ gän What responsibil-
khur ci phok bi ity did you get?
ཕོག་སྦི། ཅི་ཕོག་ཅི། g°a ci phô ci
24. ང་གིས་ལབ་མཁན་འ་ nga g°i lab ང་གིས་སླབ་མི་འདི་ nga g°i ’lab Did you under-
khan a di khö mi di chö g°i stand what I said?
འདི་ཁྱོད་ཀྱིས་ཧ་གོ་ g°i ha g˚o song ཁྱོད་ཀྱིས་ཧ་གོ་ཡི་ ha g˚o yi g˚a
སོང་ང། nga ག།
25. ང་གེས་ལབ་མཁན་ nga g°e lap ང་གིས་སླབ་མི་དེ་ nga g°i ’lap Did you under-
khän khö g°i mi d°e chö stand what I said?
ཁྱོད་ཀྱིས་ཧ་གོ་སྦི་ཡ། ha g˚o bi ya ཁྱོད་ཀྱིས་ཧ་གོ་ཡི་ g°i ha g˚o yi
ག། g˚a
26. ཁྱོད་རང་འདིལ་སོད། khö rang dil dö ཁྱོད་ར་ནཱ་སོད་ད། chö ra nâ dö You can stay here
d°a
27. ཁྱོད་ཀྱིས་ལབ་སོང་ khö g°i lap ཁྱོད་ཀྱིས་སླབ་ཅི་ chö g°i ’lap ci You told me,
song men na men na didn‟t you?
མེན་ན། མེན་ན།
28. ད་ཁྱོད་རང་ར་ཤེས། d°a khö rang ra ད་ཁྱོད་ར་ར་མཁྱེན། d°a chö ra ra Now you are re-
shê khen sponsible for it
29. ཁྱེད་དང་ངི་མི་འདྲ། khê d°ang ngi ཁྱེད་དང་ང་བཅས་མི་ chê d°ang You and we are
mi dra nga cä mi dra not same.
འདྲ།
30. ཁྱེད་གུམ་བུ་མི་ཡག་ khê g˚um b°u ཁྱེད་ཆ་ཁྱབ་མི་ chê cha chap You all are not
ʼ mi yak zh°in ’mi lä shom good people.
ཞིན་མིན་འདུག། min dû ལུགས་ཤོམ་མིན་ min dû
འདུག།
31. ཁྱེད་རང་རངཔ་ཡོང་ khê rang rãp ཁྱེད་ག་ར་འོང་དགོ། chê g°a ra All of you must
yong gö ong go come.
དགོས།
32. ཁྱེད་རང་རི་ད་ཡོང་ khê rang ri d°a ཁྱེད་ག་ར་འོང་དགོ། chê g°a ra All of you must
yong gö ong go come
དགོས།
33. ཁྱོད་གའལ་འབྱོན་ Khö g˚al jön go ནཱ་ག་ཏེ་འབྱོན་ནི་སོ། nâ g°a te Where are you go-
ing? (HON)
དགོ་པི། pi bj°ön ni ’mo

113
34. ཁྱེད་གུམ་བུ་ཅི་བྱས་ Khê g˚um b°u ནཱ་བུ་ག་ཅི་འབད་ nâ b°u g°a ci What happened to
ci bj°ä pi lâ you all?
པི་ ལགས། དཔ་སོ་ལགས། bä dab ’mo la
35. ཁྱོད་གིས་རང་མཛད་ khö g°e rang ནཱ་གི་ར་མཛད་གནང་ Nâ g°i ra dzä You have done it.
(HON)
ལས་གནང་འདུག། dzä lä ’nang dû ནུག། ’nang nu
36. ཁྱེད་རངཔ་་བས་ khê rãp phep ནཱ་བུ་ག་ར་་བས་ Nâ b°u g°â ra You all have ar-
dû rived (HON)
འདུག། ནུག། phep nu
37. རོགས་ཚོ་ཐང་མེདཔ་ rô tsho thang ཁོང་ལུ་ཤ་མིན་ khong lä sha They are not
mep min dû min dû many.
མིན་འདུག འདུག།
38. རོགས་ཚོ་ཙ་མ་ཅིག་ rô tsho tsa ma ཁོང་ལུ་ཤ་མིན་ khong lä sha There arent many,
ci min dû, d˚ak min dû, d°ak only few of them.
མིན་འདུག་ དག་ འདུག། དག་པ་ pa ci cãm ci
cik bê dû
ཅིག་སྦེ་འདུག། ཅིག་རྐྱངམ་ཅིག་ dû

འདུག།
39. ཁོང་རོང་ར་ཨིན་པ་ khong rong ra ཁོང་ར་ར་ཨིན་པ་སྟེ། khong ra ra It was themselves.
’in pa tshin ’in pa te
ཚིན།
40. ཁོ་རང་ར་ལྷོ་འདུག Khong rang ra ཁོང་ར་ར་ལྷོད་ནུག khong ra ra They reached/ ar-
lhô dû lhö nu rived themselves
41. ངལ་ཆ་རོགས་ཅིག་ ngal châ ro cik ང་ལཱི་ཆ་རོགས་ཅིག་ nga lu châ ro Please help me

བྱས་ལས་གནང། j°ä lä ʼ nang འབད་གནང། ci bä ’nang

42. ཁོལ་ཅི་ཡང་མིན་ khol ci yang ཁོ་ལཱི་ག་ནི་ཡང་མིན་ kho lu g˚a ni He doesn‟t have
min dû yang min dû anything .
འདུག འདུག།
43. རོགས་ཚོ་ལ་ལས་ཐང་ rô tsho la lä ཁོང་ལཱི་ལཱ་ལུ་ཤ་ kho lu la lä He has lots of
thang mep duk sha du works
མེདཔ་འདུག། འདུག།
44. ཁྱོད་ལ་ཁུ་ར་ཅིག་ khö la khu ra ci ཁྱོད་ལཱི་ཁུར་ལུབ་ chö lu khur I will make khur
’lô, cha mi ci cö lep ci lho, ’e ley with Ema
སློག། ཆ་མི་ཅིག་ ཅིག་ལྷོག། ཨེར་མ་
lä ter go pa ma d°â tshi ci datshi and offer
བཅོས་ལས་སྟེར་དགོ་ དར་ཚིལ་ཅིག་བཟོ་ z˚o bä bj˚in
you.

པ། སྦེ་བྱིན་དགོ་པས། go pä
45. ང་ཁྱོད་ལ་བློ་གཏད་མི་ nga khö la ’lo tä ང་ཁྱོད་ལཱི་བློ་གཏད་ nga chö lu ’lo I cant trust you.
mi tshuk pa tä mi tshu pä
ཚུགས་པ། མི་ཚུགས་པས།
46. འུ་འདི་སའི་ཁ་ལ་ u di sai kha la ས་ཆ་ཨ་ནཱི་ཁར་ཁྱིམ་ sa cha ’a ni I want to construct
a house on this

114
 ཁྱིམ་ཅིག་(བཅོས་ khim ci ཅིག་རྐྱབ་དགོ་པས། kha chim ci land.
(cö/tong) gö pa chap go pä
/གཏོང་)དགོས་པ།
47. ཕས་/ འ་ཕས་མི་ལ་ Phä/ a phä ʼ mi ཨ་ཕི་མི་ལཱི་ངོ་ཚ་ནིའི་ ʼ a phi ’mi lu That person is
la ngo tsha ngo tsha ni shameless.
ངོ་ཚ་སང་དཔྲལ་གོ་ sang prä g˚o དཔྱལཝ་ཡང་མིན་ pcäu ya min
ཡང་མིན་འདུག། yang min dû འདུག། dû
48. ཁྱོད་ཀྱིས་བྱས་པའི་ khö g˚e j°ä pi lä ཁྱོད་ཀྱིས་འབད་མི་ chö g˚i bä mi I am not happy
di ngai sem la lâ di ngei sem with the work you
ལས་འདི་ངའི་སེམས་ ma b°ap/ma ལཱ་འདི་ངེའི་སེམས་ have done.
kha ma b°ap
ལ་མ་བབས/མ་ཚུད། tshü ཁར་མ་བབས།
49. ཁོང་གིས་བྱས་ན་ང་ khong g˚e j˚ä ཁོང་གིས་འབད་བ་ khong g˚i bä they wants me to
na nga rang ra wa chin nga come.
རང་ར་ཤོག་ལོ། shô lo ཅིན་ང་རང་ར་ཤོག་ rang ra shô
ལོ། lo
50. ངས་ལབ་སང་དང་ ngä lap sang ང་ལས་སླབ་ནི་དང་ nga lä ’lap ni I don‟t have any-
d°ang ter sang d°ang bj˚in thing to say or give
སྟེར་སང་ཅི་ཡང་མེད། ci yang mê བྱིན་ནི་ག་ཅི་ཡང་ ni g˚a ci ya you.
མེད། mê
51. ཁྱོད་ལས་ཅི་ཡང་ khö lä ci yang/ ཁྱོད་ལས་ག་ཅི་ཡང་ chö lä g˚a ci I don‟t expect any-
ci ang re wa mê ya re wa mê thing from you.
/ཅིའང་རེ་བ་མེད། རེ་བ་མེད།
52. རོགས་ཚོ་རྩ་ནས་ཕྱོང་ rô tsho tsa nä ཁོང་ལས་འབག་འོང་ khong lä bâ Brought it from
chong pi g˚i ’in them
པི་གི་ཨིན། འོངམ་ཨིན། ong õm ’in.
53. ཁོའི་རྩ་ནས་ལུན་ལས་ khoi tsa nä len ཁོ་ལས་ལུན་ཏེ་ང་ལཱི་ kho lä len te Get it from him
lä ngal ’ô sho nga lu bâ sho and give me.
ངལ་ཨོ་ཤོ། འབག་ཤོག།

115
 23. དྲི་བ་གཏོང་སང་། དྲི་ཚིག། Lexicon of Interrogatives

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གང་། g˚ang ག། g˚â Who?
2. གང་ཡོ། g˚ang yo ག་སོ། g˚â ʼ mo Who is this?
3. ཅི་ཡོ། ci yo ག་ཅི་སོ། g˚a ci ʼ mo What is this?
4. ཅི་བྱེད་ལས། ci j˚ä l ä ག་ཅི་འབད། g˚a ci bä Why?
5. གཱལ། g˚âl ག་ཏེ། g˚a te Where?
6. ག་ལ། g˚â la ག་ཏེ། g˚a te Where?
7. གུ་ཛུ་བྱས་ལས། gu dz°u bj˚ä ག་དེ་སྦེ། g˚a d˚e bä How?
lä
8. གཱན་ད་བྱས་ལས། g˚ân d˚a bj˚ä ག་དེ་སྦེ། g˚a d˚e bä How?
lä
9. གུ་ཛུ་ཡོ། g°u dz°u yo ག་དེ་སྦེ། g˚a d˚e bä How?
10. ནམ། nam ནམ། Nam When?
11. ཨརཔ། ཨར་པ། ’arp, ʼ ar pa ནམ། Nam When?

དྲི་བ་གཏོང་སང་། དྲི་ཚིག་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Interrogatives

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གང་ཡོ། g˚ang yo ག་འདི་སོ། g˚â di ’mo Which one?
2. གང་ཁི་ཡོ། གང་གི་ཡོ། g˚ang khi yo, ག་གི་སོ། g˚â g˚i ʼ mo Whose is it?
g°ang g°i yo
3. གང་ལ། g˚ang la ག་ལཱི། gâ lu To whom?
4. ཁོ་གཱལ་ཡོ། Kho g˚âl yo ཁོ་ག་ཏེ་སོ། Kho g˚a te ʼ mo Where is he?
5. ཨིན་ན། ’in na ཨིན་ན། ’in na Is it?
6. མེན་ན། men na མེན་ན། Men na Isn‟t it?
7. མེན་སྦི་ཡ། men bi yâ མེན་སྦོ། Men bô Isn‟t it?
8. གཱན་ད་ཅི། g˚ân d˚a ci ག་དེ་ཅིག g˚a d˚e ci How much/how
many
9. ཁྱོད་ལས་ཟིན་སུམ་ khö lä z˚in ཁྱོད་ལཱ་རོགསཔ་ད་ང་ chö la dzôp d˚a Can you call me
sum ngal jü nga lu jü thrin after your work

116
 ངའལ་བརྒྱུད་འཕྲིན་ thrin ci tong ལཱི་བརྒྱུད་འཕྲིན་ཅིག་ ci tang tshu is done?
tshuk g˚â g˚â
ཅིག་གཏོང་ཚུགས་ག། གཏང་ཚུགས་ག།

10. ཁྱོད་ཕྱག་ལས་ཟིན་ khö chak lä ནཱ་གིས་ཕྱག་ལཱ་ nâ g˚i châ la Can you please
z˚in sum ngal call me after
སུམ་ང་ལ་བརྒྱུད་འཕྲིན་ jü thrin ci རོགསཔ་ད་ང་ལཱི་ dzop d˚a nga your work done?
lu jü thrin ci (HON)
ཅིག་གནང་ཚུགས་ག། ’nang tshû g˚a བརྒྱུད་འཕྲིན་ཅིག་
’nang tshu g˚â
གནང་ཚུགས་ག།
11. ཐོ་རོ་གི་ལོ་ཟས་སྦི་ཡ། tho ro g°i to zä དྲོ་པ་གི་ལོ་ཟ་ཡི་ག dr˚o b˚a g˚i to Did you have
b˚i yâ z˚a yi g˚a your breakfast?

12. ཁྱོད་སན་དུས་ཚོད་ khö ’men dü ཁྱོད་སན་དུས་ཚོད་ chö ’men dü Are you taking
tshö khal za tshö kha za medicine on
ཁཱལ་ཟ་དགོཔ་ཨིན་ན། g˚op ’in na ཁར་ཟ་དོ་ག། time?
d˚o g˚â
13. ཁྱོད་ལས་ཟིན་སྦི་ཡ། khö lä z˚in bi ཁྱོད་ལཱ་ཚར་ཡི་ག chö la tsha yi Have you com-
yâ g˚a plete your work?

14. ཁྱོད་ལས་བྱས་ཟིན་སྦི་ khö lä bj˚ä ཁྱོད་ལཱ་འབད་ཚར་ཡི་ chö lâ bä tsha Are you done
z˚in bi yâ with your work?
ཡ། ག། yi g˚â
15. ཁྱོད་འགྲོ་ཆོགཔ་ཨིན་ khö dro chôp ཁྱོད་འགྱོ་ཆོགཔ་ཨིན་ chö jo chôp ʼ in Are you ready to
’in nâ nâ go?
ན། ན།
16. ཁྱོད་ན་ནིང་ཐིམ་ཕུའལ་ khö na ning ཁྱོད་ན་ཧིང་ཐིམ་ཕུག་ chö na hing Did you go to
thimphul thimphu song Thimphu last
ཕྱིན་སྦི་ཡ། སོང་ཡི་ག། year?
pchin bi yâ yi g˚â
17. ཁྱོད་གང་/ཅི་དགོས་ khö g˚ang/ci ཁྱོད་ག་འདི་དགོ་ནི་སོ། chö g˚â di go Which one do
gö sang you want?
སང་། ni ’mo
18. ཁྱོད་ཅི་བྱི་གུ་སྦི། khö ci bj˚i g°u ཁྱོད་ག་ཅི་འབདཝ་སོ། chö g˚a ci bäu What are you
bi ’mo doing?
19. གང་གིས་ལབ་ཀོ་སྦི། g˚ang g˚i lap ག་གིས་སླབ་དེས། g˚â g˚i ’lap d˚ê Who told you?
ko bi
20. འདི་ནོར་གང་ཁི་ཡོ། di nor g˚ang ཨ་ནཱི་ནོར་འདི་ག་གི་ ’a ni nô di g˚a Whose cow is
khi yo g˚i ’mo this?
སོ།
21. གང་དང་ཕྲད་པི། g˚ang d°ang ག་དང་ཕྱད་ཅི། g˚â d˚ang chä Whom did you
phrä pi meet with?
ci
22. ཁྱོད་ཀྱིས་རོགས་བོམ་ khö gi rô b˚om ཁྱོད་ཀྱིས་མོ་ག་ཅི་སྦེ་ chö gi mo g˚a Why did you
ci bj˚än shar bi ci bê dr˚ang beat the girl?

117
 ཅི་བྱསན་ཤར་སྦི། དྲངས་དྲངསམ་སོ། dr˚ãm ’mo
23. ཁྱོད་རོགས་ཁོ་ཅི་ khö rô kho ci ཁྱོད་ཀྱིས་མོ་ག་ཅི་སྦེ་ chö gi mo g˚a Why you have to
bj˚än dr˚ang ci be dr˚ang beat her?
བྱསན་དྲངས་དགོས་པི། go pi དྲངས་དགོཔ་སོ། gop ’mo
24. ལྕམ་མཁར་ནས་དུར་ cam khar nä ལྕམ་མཁར་ལས་དུར་ cam khar lä How long does it
d˚ur la chu d˚ur lu chu take to reach
ལ་ཆུ་ཚོད་གཱན་ད་ཅིལ་ tshö g˚an d˚a ལཱི་ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ tshö g˚a d˚em dhur from cham-
khar?
ལྷོ་དགོ་པི། cil ’lo go pi ཅིག་ཁར་ལྷོདཔ་སོ། ci kha lhöp ’mo
25. ཁྱོད་གའལ་སོད་དགོ་ khö g˚al dö go ཁྱོད་ག་ཏེ་སོདཔ་སོ། chö g˚a te döp Where do you
pi ’mo live?
པི།
26. ཁྱོད་གཱན་ད་བྱསན་སོད་ khö g˚an d˚a ཁྱོད་ག་དེ་སྦེ་སོདཔ་ chö g˚a d˚e bê How do you
bj˚än dö go pi döp ʼ mo live?
དགོ་པི། སོ།
27. ཁྱོད་གུ་ཛུ་བྱསན་སོད་ khö g˚u dz°u ཁྱོད་ག་དེ་སྦེ་སོད་ chö g˚a d˚e bê How have you
bj˚än dö go pi dö yö been?
དགོ་པི། ཡོད།
28. ཁྱོད་གུ་ཛུ་བྱསན་ཡོད་ khö g˚u dz°u ཁྱོད་ག་དེ་སྦེ་ཡོད། chö g˚a d˚e bê How have you
bj˚än yö pi yö been?
པི།
29. ཁྱོད་གཱན་ད་བྱསན་ཡོད་ khö g˚an d˚a ཁྱོད་ག་དེ་སྦེ་ཡོད། chö g˚a d˚e bê How have you
bj˚än yö pi yö been?
པི།
30. འདི་ཁྱོད་ཀྱིས་གུཛུ་ Di khö g˚e g˚u འདི་ཁྱོད་ཀྱིས་ག་དེ་སྦེ་ di chö g˚i g˚a How did you
dz°u bj˚än cö d˚e bê zo yi make this?
བྱསན་བཅོས་པི། pi བཟོ་ཡི།
31. ང་ཐིམ་ཕུག་ལ་གུཛུ་ nga thim phu ང་ཐིམ་ཕུག་ལཱི་ག་དེ་ nga thim phu How can I get to
la g˚u dz°u jä lu g˚a d˚e bê Thimphu?
བྱས་ལས་ལྷོ་ཚུགས་ lä lho tshuk སྦེ་ལྷོད་ཚུགས་ག།
hö tshu g˚â
སང་ཤུ། sang shu
32. ཁྱོད་ལ་ཏི་རུ་གཱན་ད་ཅི་
khö la ti ru ཁྱོད་ལཱི་ཏི་རུ་ག་དེམ་ chö lu ti ru g˚a How much mon-
g˚an d˚a ci yö d˚em ci yö ey do you have?
ཡོད་པི། pi ཅིག་ཡོད།
33. ཁྱོད་གཟུགས་རིང་ཐུང་ khö z˚û ring ཁྱོད་གཟུགས་རིང་ chö zû ring How tall are
thung g˚an d˚a thung g˚a you?
གཱན་ད་ཅི་ཡོད་པི། ci yö pi ཐུང་ག་དེམ་ཅིག་ཡོད། d˚em ci yö
34. འདི་ཁྱིམ་བཏང་ལས་ལོ་ di khim tang lä ཨ་ནཱི་ཁྱིམ་རྐྱབ་སྟེ་ལོ་ ’a ni chim cap How many years
lo g˚an d˚a ci te lo g˚a d˚em have gone by
གཱན་ད་ཅིག་ཕྱིན་པི། chin pi ག་དེམ་ཅིག་ཡར་སོང་ ci ya so yi since you built
this house?
ཡི།

118
35. ཕྱེ་གཱན་ད་ཅིག་དགོས་ pche g˚an d˚a ཕྱེ་ག་དེམ་ཅིག་དགོཔ་ pche g˚a d˚em How much flour
ci gö sang yo ci gop ’mo do you need?
སང་ཡོ། སོ།

36. འཛོམས་འདུ་ནང་མི་ག་ dzom du nang འཛོམས་འདུའི་ནང་ Dzom dui nang How many peo-
mi g˚a dz°ö ca ʼ mi g˚a d˚em ple are attending
ཛོད་བཅའ་མར་ mar to g˚o b˚i མི་ག་དེམ་ཅིག་གིས་ ci g˚i ca ma tô the meeting?
གཏོགས་དགོ་སྦི། བཅའ་མར་གཏོགས་ d˚e

དེས།
37. ཀི་འདི་གོང་ག་ཛོད་ཡོ། ki di g°ong g˚a ཀེ་བ་འདི་གོང་ག་དེ་ Ke wa di g˚ong What is the price
dz°ö yo g˚a d˚e ci ’mo of this potato?
ཅིག་སོ།
38. ཁྱོད་འུ་འདི་ལས་གཱན་ khö u di lä ཁྱོད་ཨ་ནཱི་ལཱ་འདི་ག་ chö ’a ni lâ di When will you
g˚an d°a cil complete this
ད་ཅིལ་ཟིན་དགོ་སྦི། z˚in gö b˚i དེམ་ཅིག་ཁར་ཚར་ g˚a d˚em ci work?
kha tshâ ong
འོང།
39. ཁྱོད་ལོ་གཅིག་ལ་ khö lo ci la ’nä ཁྱོད་ལོ་གཅིག་ལཱི་ chö lo ci lu ʼ nä How many times
kor d˚ap g˚an kor ca b˚a tsha will you go on
གནས་སྐོར་དབ་གན་ད་ d˚a ci/ g˚a གནས་སྐོར་རྐྱབ་པར་ g˚a d˚em ci jo pilgrimage in a
year?
ཅིག་/ག་ཛོད་འགྲོ་སང་ dz°ö dro sang ཚར་ག་དེམ་ཅིག་འགྱོ་ ni yö
yo
ཡོ། ནི་ཡོད།
40. ཁོ་ཐིམ་ཕུག་ལ་སོད་ kho thimphu la ཁོ་ཐིམ་ཕུག་ལཱི་སོདཔ་ kho thimphu I heard that he
dö g˚o b˚i ’in lu döp ’ing lo ’i lives in Thim-
དགོ་སྦི་ཨིན་ལོ། ཨིན་ lo ’in na ཨིན་ལོ ། ཨིན་ན། na phu, is it?
ན།
41. ད་ངེ་རང་ཕྱིན་ན་དྲག་པ་ d˚a nge rang ད་ང་བཅས་འགྱོཝ་ d˚a nga cä jow We should leave
chin na dr˚ak dr˚a ni mä me now, shouldn‟t
མེན་ན། དྲག་ནི་མས་མེན་ན། we?
pa me nâ nâ
42. ཁྱོད་མཛར་ཅུམ་ khö dzâ cum ཁྱོད་མཛར་ཅུམ་ཟ་ chö dzâ cum You‟re going for
a picnic, aren‟t
བཟའལ་འགྲོ་དགོ་པ་ z˚al dro g˚o pa བར་འགྱོ་དོ་གོ་ཤིག། z˚a wa jo d˚o you?
’in nash g˚osh
ཨིན་ནཤི།
43. ཁྱོད་བརྟན་དུ་རང་ཆང་ khö tän d˚u ཁྱོད་ཨ་རྟག་ར་ཆང་ Chö a ta ra You are taking
rang chang chang th m ’in alcohol every
འཐུང་དགོ་བི་ཨིན་ནཤི། thung go bi ’in འཐུངམ་ཨིན་ནོ་ཤིག། nosh day, aren‟t you?
nash
44. ཁྱོད་མངར་ཇ་འཐུང་ khö ’ngâ j˚a ཁྱོད་མངར་ཇ་འཐུང་ནི་ chö ’ngâ j˚a Would you like
to have sugar tea
སང་ཡ། སྲུ་ཇ་འཐུང་ thung sang ya; སོ། སྲུ་ཇ་འཐུང་ནི་སོ། thung ni ’mo or churned butter
sû ja thung sû ja thung ni
119
 སང་ཡ། sang ya ’mo tea?
45. ང་གིས་ཁྱོདལ་འགྲུལ་ nga g˚ê chöl ང་གིས་ཁྱོད་ལཱི་བརྒྱུད་ Nga g°i chö lu Should I give
drül thrin tong jü thrin tang ni you a call or
འཕྲིན་གཏོང་སང་ཡ། sang ya, yi g˚u འཕྲིན་གཏང་ནི་སོ། ’mo yi g˚u kä write you a let-
ter?
ཡི་གུ་བསྐྱལ་སང་ཡ།། kä sang ya ཡི་གུ་བསྐྱལ་ནི་སོ། ni ’mo
46. ཁྱོད་ལ་ལྷང་གོ་ཆ་ khö la lhang ཁྱོད་ལཱི་ལྷམ་ཆ་གཅིག་ chö lu lham Do you need one
g˚o cha ci go cha ci go ni or two pairs of
གཅིག་དགོས་སང་ཡ། sang ya, ’nyi དགོ་ནི་སོ། གཉིས་ ’mo ’nyi go ni shoes.
གཉིས་དགོས་སང་ཡ། go sang ya དགོ་ནི་སོ། ’mo

120
 24. བློ་འགོ་བཙུགས་ཐངས། བློ་འགོ་བཙུགས་ཐངས། Getting into conversation

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ། ku zu zang po སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ། Ku zu zang hi, hello
po
2. བྱོན་པ་ལུགས་སོ། bj˚ön pa lek བྱོན་པ་ལུགས་སོ། j˚ön pa lek so Welcome!
so
3. ཐོ་རོ་བདེ་ལུགས། Tho ro d˚e lek དྲོ་པ་བདེ་ལུགས། dr˚o b˚a de good morning
lek
4. ཉི་མ་བདེ་ལུགས། Nyi ma d˚e ཉིན་མ་བདེ་ལུགས། nyi ma de lek good afternoon
lek
5. དགོངས་མ་བདེ་ལུགས། Gong ma de ཕྱི་རུ་བདེ་ལུགས། Pchi ru de lek good evening
lek
6. ནང་ལ་འབྱོན། Nang la j°ön ནང་ན་བྱོན། Nang na Come in
bj˚ön please.(HON)
7. ཁྱིམ་ནངལ་ཤོག། khim nãl shô ཁྱིམ་ནང་ཤོག། Chim na shô Come in
please.
8. ས་ཕྲད་བི་ ལུ་ཤ་ཕྱིན་ ’ma phrä b˚i མ་ཕྱད་པར་ལུ་ཤ་ཡར་ Ma pchä b˚a We haven‟t
lä sha chin lä sha ya so met in ages.
སོང་། song སོ་ཡི། yi
9. ས་ཕྲད་བི་ ཙ་མ་ཅབ་སོང་ ’ma phrä b˚i མ་ཕྱད་པར་ཧ་ལམ་ཅིག་ ma pchä pa We haven‟t
tsa ma cap ha lam ci ya met in ages,
མེན་ན། song me na ཡར་སོ་ཡི་སོ། so yi ʼ mo isn‟t it?
10. ཁྱོད་གུཛུ་བྱསན་ཡོད་སྦི། khö g˚uz ཁྱོད་ག་དེ་སྦེ་ཡོད། chö g˚a d˚e How are you?
bj˚än yö b˚i bê yö
11. ང་ཡག་ཞིན་བྱས་ལས་ར་ nga yak zh°in ང་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ར་ nga lä zhim I am fine.
bj˚ä lä ra yö bä ra yö
ཡོད། ཡོད།
12. ང་ཀྲིག་སི་བྱསན་ཡོད། nga trik si ང་ཀྲིག་ཀྲི་ཅིག་སྦེ་ཡོད། I am doing
nga trik tri ci
bj˚än yö bä yö fine.
13. ཁྱོད་གུཛུ་བྱས་ལས་ khö g˚uz bj˚ä ནཱ་ག་དེ་སྦེ་བཞུགས་ How have you
nâ g˚a d˚e bê
lä zhûn yö bi been doing?
བཞུགསན་ཡོད་སྦི། ཡོད། zhû yö (HON)
14. ད་རིངས་ནངས་པར་ཕརལ་ d°a ring nang ད་རེས་ནངས་པ་ཕར་ da re nang pa You didn‟t
par phâl tshûl phâ tshû g°a have to go an-
ཚུརལ་ག་ལ་ཡང་འགྲོ་ ཚུར་ག་ཏེ་ཡང་འགྱོ་ ywhere these
g°a la yang te yang jo days, did you?
དགོཔ་མ་ཐོན་པ་ཝ། dro gôp ’ma དགོཔ་མ་ཐོན་པས་སོ། gop ma thön
thön pa wa pä ’mo
15. ཁྱོད་ཡང་ཡག་ཞིན་བྱས་ khö yang yak ནཱ་ཡང་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ར་ na yang lä Hope you are
zh°in bj˚ä lä zh°im bê ra also doing fine.
ལས་རང་ བཞུགས་ལས་ ra zhû lä yö བཞུགས་ཡོད་ག། zhû yö g˚a (HON)

121
 ཡོད་ད། d˚a
16. ཁྱོད་མིང་ཅི་ཡོ། ཁྱོད་ཀྱི་ khö ming ci ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ག་ཅི་སོ། chö g˚i ming What is your
yo/ khö g˚i g˚a ci ’mo name?
མིང་ཅི་ཡོ། ming ci yo
17. ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ཅི་བོས་དགོ་སྦི། khö g˚i ming ཁྱོད་ཀྱི་མིང་ག་ཅི་ཟེརཝ་ chö g˚i ming What is your
ci b˚ö go bi g˚a ci zew name?
སོ། ’mo
18. ངའི་མིང་པདྨ་བྱསན་བོས་ ngai ming pä ངེ་གི་མིང་པདྨ་ཟེར་སླབ་ nge g˚i ming I name is
ma bj°än b˚ö pä ma zer called as Pema.
དགོཔ་ཨིན། gop ’in ཨིན། ʼ lap ʼ in
19. ངའི་མིང་པདྨ་ཨིན། ngai ming pä ངེའི་མིང་པདྨ་ཨིན། ngei ming pä My name is
ma ’in ma ’in Pema
20. མཚན་ཅི་ཞུ་དགོ་སྦི། tshän ci zhu མཚན་ག་ཅི་ཞུཝ་སོ་ tshen g˚a ci May I know
go bi zhû ’mo lâ your name?
ལགས། (HON)
21. ཁྱོད་ག་ནས་ཡོ། khö g˚a nä yo ཁྱོད་ག་ཏེ་ལས་སོ། chö g˚a te lä Where are you
’mo from?
22. ཁྱོད་འཁྲུངས་ཡུལ་ག་ནས་ khö throng yϋ ནཱ་འཁྲུངས་གཡུས་ག་ཏེ་ na throng ’yü Where are you
g˚a nä yo g˚a te lä ’mo from? (hon)
ཡོ། ལས་སོ།
23. ཁྱོད་གལ་འགྲོ་སང་ཡོ། khö g˚al dro ཁྱོད་ག་ཏེ་འགྱོ་ནི་སོ། chö g˚a te jo Where will you
sang yo ni ’mo be going?
24. ང་འབྲུག་ནས་ཨིན། Nga druk nä ང་འབྲུག་ལས་ཨིན། nga druk lä I am from
’in ’in (Bhutan).
25. ཁྱོད་གལ་སོད་དགོ་སྦི། khö g˚al dö go ཁྱོད་ག་ཏེ་སོདཔ་སོ། chö g˚a te Where do you
bi döp ’mo live?
26. ཁྱོད་གལ་བཞུགས་དགོ་སྦི། khö g˚al zhu ནཱ་ག་ཏེ་བཞུགསཔ་སོ། nâ g˚a te Where do you
go bi live? (hon)
zhûp ’mo
27. ང་ཐིམ་ཕུག་ལ་སོད་དགོཔ་ nga thim phu ང་ཐིམ་ཕུག་ལཱི་སོདཔ་ nga thim phu I live in
la dö gop ’in lu döp ’in (Thimphu).
ཨིན། ཨིན།
28. གལ་འབྱོན་དགོ་སྦི། g˚al bjön go bi ག་ཏེ་འབྱོནམ་སོ། g˚a te bjöm Where are you
’mo going? (HON)
29. གལ་འགྲོ་དགོ་པི། g˚al dro go pi ག་ཏེ་འགྱོཝ་སོ། g˚a te jou Where are you
’mo going?
30. ཁྱོད་ཀྱིས་ཨིང་ལིཤི་མཁྱེན་ khö g˚e Eng- ནཱ་གིས་ཨིང་ལིཤ་མཁྱེན་ nâ g˚i English Do you speak
lish khän g˚a English?
ག། ག khän g˚a (HON)
31. ཁྱོད་ཀྱིས་ཨིང་ལིཤི་ཤེས་ khö g˚e Eng- ཁྱོད་ཀྱིས་ཨིང་ལིཤ་ཤེས་ chö g˚i Eng- Do you speak
lish shê g˚a lish shê g˚a English?
ག། ག

122
32. ང་གེས་ཨིང་ལིཤི་སྤུ་དུ་རེ་ Nga g°e Eng- ང་གིས་ཨིང་ལིཤི་ཨ་ཙི་ nga g˚i Eng- I do speak little
lish pu du re lish ’a tsi re English.
རེ་ཤེས། re shê རེ་ཤེས། shê
33. ང་གེས་ཨིང་ལིཤི་རྩ་ནས་ Nga g°e Eng- ང་གིས་ཨིང་ལིཤི་མ་པ་ nga g˚i Eng- I do not speak
lish tsa nä lish ma pa lä English at all.
རང་མི་ཤེས། rang ’mi shê ལས་མི་ཤེས། mi shê
34. ཁྱོད་ཕྱག་ལཱ་གཱལ་གནང་ khö châ lâ ནཱ་ཕྱག་ལཱ་ག་ཏེ་གནངམ་ nâ châ lâ g˚a Where do you
work? (HON)
དགོ་པི། g˚al ’nang go སོ། te ’nãm ’mo
pi
35. ཁྱོད་ལས་གཱལ་བྱི་དགོ་པི། khö lä g˚al ཁྱོད་ལཱ་ག་ཏེ་འབདཝ་སོ། chö lâ g˚a te Where do you
bj˚i go pi work?
bäu ’mo
36. ལགས། Lâ ལགས། Lâ Pardon? Yes?
(HON)
37. ཨ། ’â ཨ། ’â What/yes
38. ད་རིང་ནངས་པར་ལས་ཅི་ d°a ring nang ད་རེས་ནངས་པ་ལཱ་ག་ཅི་ d˚a re na b˚a What are you
par lä ci rang lâ g˚a ci ra bä doing nowa-
རང་བྱི་དགོ་པི། bj˚i go pi ར་འབད་དོ་གོ། d˚o g˚o days?
39. ད་རིང་ནངས་པར་ང་ པི་དི་ d˚a ring nang ད་རེས་ནངས་པར་ང་ཨ་ d˚a re nang These days
par nga pi d°i par nga ’atsi things are not
ཅིག་སབས་བདེ་ཏོག་ཏོ་ར་ ci tap de tok ཙི་སབས་མ་བདེ་བར་ tap ma de wa really going
well.
མ་ཡོངས། to ra ma yong ཡོད། yö
40. ག་ནས་འབྱོན་དགོ་སྦི། g˚â nä bj˚ön ག་ཏེ་ལས་འབྱོནམ་སོ། g˚a te lä Where are you
bj°öm ’mo coming from?
go bi (HON)
41. ཁྱོད་ག་ནས་ཡོང་དགོ་སྦི། khö g˚â nä ཁྱོད་ག་ཏེ་ལས་འོངམ་སོ། chö g˚a te lä Where are you
ôm ʼ mo coming from?
yong go bi
42. ང་བེང་ཀོག་ནས་ བྱས་ nga Bangkok ང་བེང་ཀོག་ལས་སྦེ་ nga Bangkok I came via
nä bj˚ä lä lä bê ôm ’in Bangkok.
ལས་ཡོང་པའི་གི་ཨིན། yong pi g°i ’in འོངམ་ཨིན།
43. གུཛུ་བྱསན་ཡོང་པི། g˚uz bj˚än ག་དེམ་ཅིག་སྦེ་འོངམ་ g˚a d˚em ci What is the
yong pi bê ôm ’mo purpose of
སོ། your visit?
44. འགྲངམ་བྱས་ལས་བཞེས་ drãm bj˚ä lä འགྲངམ་སྦེ་བཞེས། drãm bê zhe Eat until you
zhêsh are full.
ཞི།
45. འགྲངམ་བྱས་ལས་བཟའ་ drãm bj˚ä lä འགྲངམ་སྦེ་བཟའ་སྨེ། drãm bê z°a Eat until you
z°ash ’mê are full, okay?
ཞིག།
46. གསོལ་རས་ཞུས་སོང་ང། söl rä zh˚ü གསོལ་ར་ཞུ་ཡི་སྨེ། sö ra zh˚u yi Thank you for
song nga ʼ mê the treat.

123
47. ད་གསོལ་རས་ཞུས་ལས་ d˚a söl rä ད་གསོལ་རས་ཞུ་སྦེ་ d˚a sö rä I am going
zh˚ϋ lä cab zh˚ϋ be ya so now after your
ཅབ་སོང་ང་། song nga ཡར་སོ་ཡི་སྨེ། yi mä treat.
48. ད་གསོལ་རས་ཞུས་བྱསན་ d˚a sö rä zh˚ϋ ད་གསོལ་རས་ཞུ་སྦེ་ d˚a sö rä Now I am go-
bj°än zh˚ϋ be ya so ing after your
ཕྱིན་སོང་ང་། pchinsong nga ཡར་སོ་ཡི་སྨེ། yi mä treat.
49. ད་གནམ་མེད་ས་མེད་ d˚a ʼ na me sa གནམ་མེད་ས་མེད་ ’na me sa me Thank you so
me ka dr°in ka dr°in che much.
བཀྲིན་ཆེ་སོང་། che song བཀའ་དྲིན་ཆེ།
50. ནངས་པར་མཇལ་སྦེ་ནོ། Nang par jä ནངས་པ་མཇལ་གེ། Na b˚a jä g˚e See you tomor-
bê no row.
(HON)
51. པི་དི་ཅི་ནས་འཕྲད་བེན། Pi d˚i ci nä ཨ་ཙི་ཁ་ལས་མཇལ་གེ། ’a tsi kha lä See you in a
phrä b˚en jä g˚e while.
(HON)
52. ཡབ་ཅི་འཕྲད་ཡོང། yap ci phrä ལ་མ་འཕྱད་འོང། Tâ ma chä See you later.
yong
ong
53. ཁྱོད་དང་མཇལ་ལས་ khö d°ang jä ནཱ་དང་མཇལ་སྦེ་སེམས་ nâ d˚ang jä Pleased to
lä sem ga meet you.
སེམས་དགའ་སོང་། song དགའ་ཡི། bê sem ga yi (HON)
54. ཁྱོད་དང་འཕྲད་ལས་ khö d°ang ཁྱོད་དང་ཕྱད་སྦེ་སེམས་
chö d˚ang Pleased to
phrä lä sem chä bê sem meet you
སེམས་དགའ་སོང་། ga song དགའ་ཡི། ga yi
55. ད་ཡག་ཞིན་བྱས་ལས་ d°a yak zh°in ལུགས་ཤོམ་སྦེ་བཞུགས། lä zhim bê Stay safe, take
bj˚ä lä zhush zhû care.
བཞུགས ་ཤིག།
56. མཇུག་ལ་མཇལ་བེན། Jû la jä b˚en ཤུལ་ལས་མཇལ་གེ། shü lä jä g˚e See you next
time. (HON)
57. མཇུགལ་ཡག་ཞིན་བྱས་ jul yak zh°in ཤུལ་ལས་ལུགས་ཤོམ་ shü lä lä Will offer
bj˚ä lä jä sang zhim bê jä prayer to see
ལས་མཇལ་སང་སོན་ལམ་ ’mön lam tap སྦེ་མཇལ་ཚུགས་པའི་ tshu pai ’mön you in future.
བཏབ་བེན། b˚en སོན་ལམ་བཏབ་གེ། lam yö
58. ཁྱོད་འདིལ་ཞག་གཱན་ད་ khö dil zhâ ཁྱོད་ནཱ་ལཱི་ཞག་ག་དེ་ chö na lu zhâ How many
nights are you
ཅིག་སོད་སང་། g˚an d˚a ci dö ཅིག་སོད་ནི་སོ། g˚a d˚e ci dö going to spend
sang ni ’mo here?
59. ང་འདིལ་ཟླ་གསུམ་ཛོད་ nga dil da ང་ནཱ་ལཱི་ཟླཝ་གསུམ་དེ་ nga nâ lu dau I will be here
sum dz°ö ci for around
ཅིག་སོད་སང་ཨིན། dö sang ʼ in ཅིག་སོད་ནི་ཨིན། sum d˚e ci dö three months
ni ʼ in
60. ཁྱོད་འདིལ་བསད་ལས་ལོ་ khö dil dä lä ཁྱོད་ནཱ་སོད་དེ་ལོ་ག་དེ་ chö nâ dö d˚e How long you
lo g˚a have been
ག་ཛོས་/གཱན་ད་ཅིག་ཕྱིན་ dz°ö/g°an d°a ཅིག་ཡར་སོ་ཡི། lo g˚a d˚e ci here?

124
 སྦི། ci chin bi ya so yi
61. ཁྱོད་འདིལ་ཅི་བྱིལ་ཡོང་སྦི། khö dil ci bj˚il ཁྱོད་ནཱ་ལཱི་ག་ཅི་འབད་ chö nâ lu g˚a For what pur-
yong bi pose have you
བར་འོང་འོངམ་སོ། ci bê wa come here?
wong wõm
’mo
62. ང་འདིལ་གཞུང་གེས་ས་ nga dil zhung ང་ནཱ་ལཱི་གཞུང་གིས་ ས་ nga nâ lu I have been
g˚e sa jäl d°o zhung g˚i sa sent here by
འཇལ་དོ་བཏང་སྦི་གི་ཨིན། tang bi g°i ’in འཇལ་བར་བཏང་ jä wa tang the govern-
ment to survey
བཏངམ་ཨིན། tãm ’in
land.
63. ཁྱོད་ལས་གལ་བྱི་དགོ་སྦི། khö lä g˚al ཁྱོད་ལཱ་ག་ཏེ་འབདཝ་སོ། chö lâ g˚a te Where do you
bj˚I go bi bäu ’mo work?
64. ཁྱོད་འདིལ་ཅི་བྱི་དགོ་སྦི། khö dil ci bj˚i ཁྱོད་ནཱ་ག་ཅི་འབདཝ་སོ། chö nâ g˚a ci What are you
g˚o bi bäu ʼ mo doing here?
65. ཁྱོད་གི་ལས་གུ་ཛུ་ར་འགྲོ་ khö g˚i lä g˚u ཁྱོད་ཀྱི་ལཱ་ག་དེ་སྦེ་ར་ chö g˚i lâ g˚a How is your
dz°u ra dro d˚e bê ra jo work going?
གོ།/སྦི། g˚o/bi འགྱོ་དོ་གོ། d˚o g˚o
66. ངའི་ལས་་་ད་གོ་ད་ཅིག་ ngai lä phe ངེའི་ལཱ་འདི་ ཕྱེད་དག་ ngei lâ d˚i My work isn‟t
d˚a g˚o d˚a ci pche d˚a ko going that fine
འགྲོ་གི། dro g˚i ཀོ་དག་ཅིག་འགྱོ་དོ། d˚a ci jo d˚o or not so bad.
67. ངའི་ལས་་་ད་གོ་ད་ལོང་ང་ ngai lä phe ངེའི་ལཱ་འདི་ ཕྱེད་དག་ ngei lâ d˚i My work isn‟t
d˚a g˚o d˚a pche d˚a ko going that fine
ཅིག་འགྲོ་གི། long nga ci ཀོ་དག་མཚམས་ཅིག་ d˚a tsham ci or not so bad.
dro g˚e འགྱོ་དོ། jo d˚o
68. ངའི་ལས་ད་ཁེ་མེད་དད་ ngai lä d˚a ངེའི་ལཱ་འདི་ ཁེ་མེད་ ngei lâ d˚i My work is
khe mê gü mê khe me g˚ü doing no loss
མེད་ཅིག་འགྲོ་གི། ci dro g˚i དད་མེད་མཚམས་ཅིག་ mê tsham ci no gain.
འགྱོ་དོ། jo d˚o
69. ཁྱོད་ཕྱག་དཔེ་ཅིའི་ནང་ Khö châ pe ci ནཱ་ཕྱག་དཔེ་ག་ཅི་ནང་ nâ châ pe g˚a What subject
did you study?
གཟིགས་པི། nang zik pi གཟིགས་ཅི། ci nang zî ci (hon)
70. ཁྱོད་དཔེ་ཆ་ཅི་བལས་པི། khö pe cha ci ཁྱོད་དཔེ་ཆ་ཆོས་ཚན་ག་ chö pe cha What subject
tä pi chö tshen g˚a did you study?
ཅི་བལ་ཡི།
ci ta yi
71. ང་གེས་རོང་ཁ་དང་ཨིང་ nga g˚e ང་གིས་རོང་ཁ་དང་ཨིང་ nga g˚i I can speak
dzongkha dzongkha both Dzongkha
ལིཤི་གཉིས་ཁ་ད་རང་ཙོག་ d˚ang English ལིཤི་གཉིས་ཆ་ར་ཅོག་ d˚ang Eng- and English.
ས་ཤེས། ’nyi kha d˚a གཅིགཔ་ཤེས། lish ’nyi cha
rang tsok sa ra cok cîp shê
shê

125
72. སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་བྱས་ལས་཈ལ་ ki tong to bj˚ä སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་སྦེ་཈ལ། ki tong to bê sleep peaceful-
lä nyäsh nyä ly.
ཞིག།
73. སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་བྱས་ལས་ ki tong tong སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་སྦེ་གཟིམ། ki tong to bê sleep peace-
bj˚ä lä zimsh zim fully.(HON)
གཟིམས་ཤིག།
74. ཁྱོད་དགུང་ལོ་གཱན་ད་ཅིག་ khö gung lo ནཱ་དགུང་ལོ་ག་དེ་ཅིག་ nâ gung lo How old are
g˚an d˚a ci you? (hon)
བཞེས་པི། zhê pi བཞེས་ཅི་གོ། g˚a d˚e ci
zhê ci go
75. ཁྱོད་ལོ་ག་ཛོས་ཕྱིན་སྦི། khö lo g˚a ཁྱོད་ལོ་ག་དེ་ཅིག་ལང་ chö lo g˚a d˚e How old are
dz°ö pchin bi ci lang yi you?
ཡི།
76. ང་ལོ་ལྔ་བཅུ་ཕྱིན་སོང་། nga lo ʼ ngap་ ང་ལོ་ལྔ་བཅུ་ལངས་ཡི། nga lo ʼ ngap I am 50 years
cu lang yi old.
cu chin song
77. ཁྱོད་ལ་སྤུན་ག་ཚོ་ཡོད་པི། khö la pün g˚â ཁྱོད་ལཱི་སྤུན་ཆ་ག་དེ་ཅིག་ chö lu pün How many sib-
cha g˚a d˚e ci lings do you
tsho yö pi ཡོད། yö have?
78. ང་ལ་སྤུན་བུ་ཛ་བཞི་དང་ Nga la pün ང་ལཱི་ཕོ་སྤུན་བཞི་དང་མོ་ Nga lu pho I have four
b˚u dz°a zhi pün zhi brothers and
བོམ་ལྔ་ཡོད། d˚ang b˚om སྤུན་ལྔ་ཡོད། d˚ang mo five sisters
ʼ nga yö pün ʼ nga yö
79. ཁྱོད་གཉེན་བཏང་སྦི་ཡ། khö ʼ nyen ཁྱོད་གཉེན་རྐྱབ་ཅི་ག། chö ʼ nyen Are you mar-
tang bi ya cap ci g˚a ried?
80. ང་གཉེན་རྐྱབ་ལས་ཁ་ཡང་ ngaʼ nyen cap ང་གཉེན་རྐྱབ་སྦེ་ཁ་ཡང་ Nga ʼ nyen I have married
lä kha yang cap bce kha and divorced
བས་སོང་། brä song བྱལ་སོ་ཡི། yang bj˚ä so also
yi
81. ང་གཉེན་བཏང་ལས་ཁ་ Nga་ʼ nyen ང་གཉེན་རྐྱབ་སྦེ་ཁ་ཡང་ Nga ʼ nyen bê Yes, I got mar-
kha yang bj˚ä ried and di-
ཡང་ཕྲས་ལས་རྐྱབ་སོང་། tang lä kha བྱལ་སོ་ཡི། so yi vorced too.
yang phrä lä
cap song
82. ང་གཉེན་བཏང་སོང་དབའི། Nga ʼ nyen ང་གཉེན་རྐྱབ་ཅི་དབའི། Nga ʼ nyen Yes, I am mar-
tang song cap ci ʼ wai ried
ʼ wai
83. ཁྱོད་ལ་བྱིར་དོ་ག་ཛོས་ཡོད་ khö la bj˚ir ཁྱོད་ཨ་ལཱི་ག་དེ་ཅིག་ chö lu ʼ a lu How many
d˚o g˚a dz°ö g˚a d˚e ci yö children do
སྦི། yö bi ཡོད། you have?
84. ཁྱོད་ཀྱི་མག་པ་ལས་ཅི་ khö g˚i mak ཁྱོད་ཀྱི་རྨགཔ་ལཱ་ག་ཅི་ Chö g˚i ʼ map What job does
pa lä ci j˚i g˚u lâ g˚a ci b˚äu your husband
བྱིས་གུ་སྦི། bi འབདཝ་སོ། do?
ʼ mo

126
85. ཁྱོད་ཀྱི་ (གནས་མོ་ khö g˚i ʼ nä ཁྱོད་ཀྱི་ཨམ་སྲུ་ག་ཏེ་ chö g˚i ʼ am Where is your
mo/ ʼ näm g˚a su g˚a te lä wife from?
/གནསམོ་) ག་ནས་ཡོ། nä yö ལས་སོ། ’mo
86. འདིལ་དགའ་སང་ཨིན་པ་ dil ga sang ནཱ་ལཱི་དགའ་ནི་མས་ག། Nâ lu g˚a ni Will you be
ʼ im pa g˚a mä g˚a happy here?
ག།
87. དགའ་ད་དགའ་གི་ འན་ ga d˚a ga g˚i དགའ་ནི་འདི་དགའ་ g˚a ni d˚i ga I am happy
an d˚a j˚ä wä d˚e bäu here but it is
ད་བྱས་རུང་གནམ་མེད་ས་ rung ʼ na me བས་དེ་འབདཝ་ད་ d˚a ʼ na me sa verycold.
མེད་གྲང་གི། sa me dr˚ang གནམ་མེད་ས་མེད་ me jãm mä
g˚i
གྱངམ་མས།
88. ད་ཁྱོད་ཅི་བྱི་སང་ཡོ། d˚a khö ci bj˚i ད་ཁྱོད་ག་ཅི་འབད་ནི་སོ། d˚a chö g˚a ci What are you
sang yo bä ni ʼ mo going to do
now?
89. ད་ཁྱོད་གལ་འགྲོ་སང་ཡོ། d˚a khö g˚al ད་ཁྱོད་ག་ཏེ་འགྱོ་ནི་སོ། d˚a chö g˚a Where are you
dro sang yo te jo ni ʼ mo going to go
now?
90. ད་ང་ཕྱིན་སོང་ང་། d˚a nga chin ཡར་སོང་ཡི་མས། Yâ so yi ʼ mä Now I will
song nga take leave.
91. ད་ང་རྐྱབ་སོང་ང་། d˚a nga cap ཡར་སོང་ཡི་མས། Yâ so yi ʼ mä Now I am
song nga gone.
92. ཡ་ཡ་ ད་རིང་ངེ་རང་འཕྲད་ Ya ya d˚a ring ད་རེས་ང་བཅས་ཕྱད་དེ་ d˚a re nga cä Ok, I was hap-
nge rang phrä pchä d°e sem py to meet you.
ལས་སེམས་དགའ་སོང་ང་། lä sem g˚a སེམས་དགའ་ཡི། g˚a yi
song nga
93. ཡ་ཡ་ ཡག་ཞིན་བྱས་ Ya ya yak ལགས་སོ། ལུགས་ lâ so, lä zhim okay, safe
zh˚in bj˚ä lä bê j˚önsh journey.
ལས་འབྱོན་ཞིག། jönsh ཤོམ་སྦེ་བྱོན་ཞིག།

127
 25. གཟུགས་ཀྱི་ཡན་ལག། གཟུགས་ཀྱི་ཡན་ལག་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of Body parts

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གཟུགས། z˚u གཟུགས། z˚u Body
2. ཧ། སྐྱ། Hra ca སྐྱ། Ca Hair
3. ཚར་ཏི་མ། tshar ti ma སྤྱི་གཙུག ci tsû the crown
4. ཐོད་པ། thö pa ཐོདཔ། Thöp Skull
5. ཚོ་མ། tsho ma སྲོགམ། so Crown
6. སྤྱི་བོ། pchi wa སྲོག་བར་ནང་། so b°a na Crown
7. མགོ་ཏོ། g o tô མགུ་ཏོ། gu tô Head
8. མིག་རྫིམ། Mik dzim སྨིན་མཚམས། ʼ min tsham The centre of
forehead
9. དམིག་གཉིས་འཛོམས། ’mik ’nyi སྨིན་མཚམས། ʼ min tsham The centre of
dzom forehead
10. ཧྲཱན་མཚམས། hrân tsham སྐྱ་མཚམས། ca tsham Glabella
11. དཔྲལ་མགོ། prä go དཔྱལཝ། Pchäu Forehead
12. མིག Mik མིག་ཏོ། ’mi to Eye
13. མིག་ཕྲང་མ། ’mik thrang ཨའུ་ལྷ་ཅུ། ʼ au lha cu pupil
ma
14. རྫི་མ། dz˚i ma མིག་རྫིམ། ’mik dzim Eyelash
15. སྨིང་མ། ’ming ma སྨིན་མ། ’min ma Eyebrow
16. དམིག་ཕོར་གོ། ’mik phor g°o མིག་ཏོ་ཕོརཔ། ’mi to phôp Eye ball
17. དུ་མི། d˚u mi བྱེ་ཀེ། bj˚e ke Rheum
18. སྣ་ཆུ། ’na chu སྣ་ཆུ། ’na chu Rheum
19. གདོང་། dong གདོང་། Dong Face
20. སྣ་ཕ། ’na pha ལྷ་པ། lha pa nose
21. སྣ་ཕ་དམིག་པ། ’na pha ’mik ལྷ་པ་དོང་། ha pa d˚ong Nostril
pa
22. སྣ་ཕ་ཤོག་པ། ’na pha shok ལྷ་པ། lha pa Nose
pa
23. ཁ Kha ཁ། Kha Mouth
24. ཏོག་ཏོ་མ། tok to ma མཁུར་ཏོ། མཁུར་ khur to/khur Cheek

128
 ཚོས། tshö
25. མཁུར། Khur ཟ་ལབ། z˚a tap Cheek
26. རྣིམ་ཅོ། ’nim co རྣམ་ཅོ། ’nam co Ear
27. རྣིམ་ཅོ་དམིག་པ། ’nim co’mik རྣམ་ཅོ་དོང་། ’nam co d˚ong Ear hole
pa
28. མཆེཝ། མཆེ་བ། Chew che wa མཆེཝ། Chew canine tooth,
canine,
tusk,fang
29. མཆུ་སྡི ་ཤོ་རལ། Chu di sho rä ཤོ་རལ། sho rä cleft lip, hare-
lip
30. ཁ་རལ། kha rä ཁ་རལ། kha rä cleft lip, hare-
lip
31. སོ། So སོ། So Teeth
32. རྣེ། ’ne སོ་རྙིའུ།/རྙིའུ། so ʼ nyiw/ Gum
ʼ nyiw
33. སོའི་རྣེ། söi ’ne སོ་རྙིའུ།/རྙིའུ། so ʼ nyiw/ Gum
ʼ nyiw
34. ལྕེ། Ce ལྕེ། ce Tongue
35. མཆུ་སྡི། chu di མཆུ། Chu Lips
36. གམ་ལང་། g°am lang མ་མཁལ། Mang khe Chin
37. རྒྱ་བོ། Ja wo རྒྱ་བོ། Ja wo Moustache
38. རྒྱམ་ཞོལ། Jam zh°öl རྒྱམ་ཞོལ། Jam zh°ö Beard
39. གམ་ཐག། g°am thâ ས་ར། ’mâ ra Beard
40. ལག་ཛི། tak dz°i ལག་ཀོ། tâ ko Nape
41. ལག་ཛི་ཐག་རྩ། tak dz°i thak ལག་རྩ། tak tsa Nape
tsa
42. ཉོད་པ། nyö pa ལག་ཀོ། ’ö ko Neck
43. ཉོད་པའི་དམིག་པ། nyö pai ’mik ལྐོད་མའི་དུང་ཅུང། Kö mai d˚ung Throat
pa cu
44. དུ་མང་། d°u mang ཨོལ་མདུད། ’öl dü Adam‟s apple
45. དཔུང་པ། pung pa ཕྱག་ལག Pchâ tâ Shoulder
46. ལག་པ། lak pa ལགཔ། Lâp Hand
47. གྲུ་མང་། dr°u mang ཀི་ལི། Ki li Elbow
48. སི་མོ། si mo སེན་མོ། Sê mo Nail

129
49. པྲེ་མང་། prä mang མཛུབ་མོ། Dzû mo 1 finger 2 in-
dex finger
50. ལག་པའི་མིལ། lak pai mil ལག་ཐོ། lak tho Arm
51. ལག་པའི་སྙིང་མ། lak pai ’nying སྤ་རི། pâ ri Palm
ma
52. ལག་པའི་ཚིགས། Lak pai tshî ལག་ཚིག། lak tshî Wrist
53. མུག་དུམ། muk d°um མཛོག་ཕུ། dzo phû Punch
54. སྤར། Par སྤར་རི། pâ ri Handful
55. བྲཱང་དོ། brang d°o བྱང་ཁོག bj˚ang khô Chest
56. སྒལ་པ། gä pa སྒལ་ཏོ། Gä to Back
57. འོ་མ། o ma ཨོམ། ’om Breast
58. ཕོ་བ། pho wa ཕོཝ། Phou stomach, belly
59. གསུས་གོ། sü g°o ཕོ་ཅུངམ། pho c m Abdomen
60. གླང་མ། ’lang ma ཨ་བུག། ’a b˚û Buttock
61. སྐེདཔ། Kêp སྐེདཔ། Kêp Waist
62. མིག་ཆུ། ’mik chu མིག་ཆུ། ’mî chu Teardrop
63. ཐེབ། Theb ཚིལ་མ། Tshi ma Spit
64. གཅིན། Cin ཆུ། Chu Urine
65. སྟུག་པ། tuk pa ཨ་ཝ། ’a wa faeces,stool
66. མཁལ་མའི་གྲི་ཅུང་། khä mai dr°i མཁལ་རོག Khä dô Kidney
cu
67. མཆིནཔ། Chîm མཆིན་པ། chîm Liver
68. གྲོདཔ། dr°öp གྱོདཔ། g°öp Stomach
69. སྙིང་ཁ། ’nying kha དོན་ཧིང་། d˚û hing/d˚ö Heart
hing
70. གློ་བ། ’lo wa གློཝ། ’lou Lung
71. རུས་གོ། rü g°o རུ་ཏོ། Ru to Bone
72. ཤ། sha ཤ། Sha Flesh
73. ཁྲག། Thrâ ཁྲག Thrâ Blood
74. རྐང་། Kang རྐང་། Kang Bone marrow
75. པེག་ཏོམ། pek tom ཆུ་བུར། chu b˚ur Blister

130
76. ཆུམ་བུར། chum b˚ur ཆུ་བུར། chu b˚ur Blister
77. རྐང་པའི་པྲེ་མང་། kâ pi pre རྐང་མཛུབ། Kang dzup Toes
mang
78. ཚིགས། Tshî ཚིགས་ཏོ། tshî tô Joints
79. རྐང་པའི་ཏེ་གོ་ལ། kâ pai te g°o རྐང་མའི་ཚིགས་ཏོ། kã mai tshik to Ankle
la
80. རྐང་པ། kâ pa རྐངམ། Kâm Leg
81. བརད་དོ། ʼ lä d°o བརད་དོ། ’lä d˚o Thigh
82. པུས་མི། pü mi པུས་མོ། Pü mo Knee
83. པུས་མི་ཡང་ག་ལི། pü mi yang པུས་མོའི་འཁོར་ལོ། Pü mo khor lo Knee-
g˚a li cap,patella
84. རྐ་པའི་ནང་། ka pai nang རྐང་མའི་ཝ། kã mai wa Instep
85. སྒྱིད་ཐག gi thâ སྒྱིད་ཐག gi thâ Calf
86. ལྦ་བ། ba wa ལྦཝ། Bau Goitre
87. གདོང་ནས་སོ། Dong nä so གདོང་སོ། Dong so Incisor
88. སྟེང་ནས་སོ། teng nä so ཡ་སོ། Ya so upper teeth
89. འོག་ནས་སོ། og nä so མ་སོ། Ma so lower teeth
90. ཕུག་སོ། phuk so ཕུག་སོ། phuk so Molar
91. གླི་ཅུང་མ། ’li cung ma ལྕེ་ཅུང། Cä c m tonsil
92. སྣེ། ’ne རྐན། ken Palate
93. སྟེང་ནས་སྣེ། teng nä ’ne ཡ་རྐན། Ya ken upper palate
94. འོག་ནས་སྣེ། aog nä ’ne མ་རྐན། Maken lower palate
95. ཁའི་མཆུ་དི། khai chu d˚i ཁ་མཆུ kha chu Lips
96. སྟེང་ནས་མཆུ་དི། teng nä chu ཡ་མཆུ། Yam chu upper lip
d˚i
97. འོག་ནས་མཆུ་དི། og nä chu d˚i མ་མཆུ། Mam chu lower lip
98. སྤར་སྦུག། par bû སྤར་རི་སྦུག Pa ri bû Palm
99. མཐི་མང་། thi mang མཐེ་བོང་། The b˚ong Thumb
100. པྲེ་མང། pre mang མཛུབ་མོ། dzû mo fore finger
101. སྤེམ་པའི་རོ་མ། pem pai ro གུང་མཛུབ། g°ung dzup Middle finger
ma

131
102. རོ་མའི་རྒྱན་ཆ། ro mai jän སྲིན་མཛུབ། Sin dzup ring finger
cha
103. ལྷས་ལྕམ། lhä cam སྲིན་མཛུབ། Sin dzup ring finger
104. ཀི་ལི། ki li མཛུབ་ཅུང་། dzu cû Little finger
105. བསོད་ན་ལས་སྐྱིད། sö na lä ki མཛུབ་ཅུང་། dzu cû Little finger
106. སྦི་ཇུ་སྤྲུ་གུ། bi j°u tru g°u མཛུབ་ཅུང་། dzu cû Little finger
107. ངར་གདོང་། ngar dong ངར་གདོང་། ngâ dong shin,shinbone
108. བིན་ཐག། b°in thâ བྱིནམ་ཐག། bj°im thâ Calf
109. ག་ཇི་ལི་ཝང་། g°a ji li wang ཨེ་ཙི་འོག། ’e tsi wô Armpit
110. ཁེ་གུང་། khe g°ung མཆན་ལོགས། chen lô Ribcage
111. སྒྲོ། Dro རྩིབ་སྒྲོ། tsip dro Rib
112. སྐེད་པའི་གདུང་ཤིང་། ked pai dung སྒལ་ཚིགས། gä tshik Backbone
shing
113. ལྟི་ཝི་ཐག་པ། ti wi thak pa ལྟེའུ། Teu Navel
114. ལྟི་ཝི། ti wi ལྟེའུ་ཐག Tiu thâ Navel stiring
115. གསུས་གོ་སད། sü g°o ’mä ཕོ་ཅུམ། Pho cum Tummy
116. མདུན་སུམ། dün sum དཔྱི་སད། Pci ’mä Hip
117. གླང་མའི་དམིག་པ། ’lang mai ཨ་བུག་དོང། ’a b˚u d˚ong Anus
’mik pa
118. གླང་མ། ʼ lang ma ཨ་བུག་སྒང་ཚིགས། ‘a b˚û gang Buttock
tshik
119. སྟུ། tu སྟུ། Tu Vagina
120. རླིག་པ། ’lik pa ལྷིགཔ་རོག lhip to Testicle
121. རླིག་པ། ’lik pa ལྷིགཔ། Lhip Testicle
122. མཇེ། je མཇེ། Je Penis
123. མཇེའི་ལྤགས་གོ jei pa g°o མཇེ་ལྤགས། Je pak Foreskin
124. རླིག་པའི་ལྤགས་གོ ’lik pai pa g°o ལྷིག་ལྤགས། Lhik pâ Scrotum
125. སོད། ’mod ཧུང། Hung pubic hair
126. སོད། ’mod ཧུང་ཚང་། Hung tshang pubic hair
127. རླིད་སྦ། ’lid ba བྱ་ལུ། j˚a le Clitoris

132
128. བརད་དོ་བར། ’lä d°o b°ar སྒ་བར་ནང། ga b˚ar nâ pubic area
129. རྐ་པའི་རྟིང་པ། Kâ pai ting pa རྟིངམ། Tĩm Heel
130. རྟིང་རྩ། ting tsa རྟིང་རྩ། Ting tsa Achilles Ten-
don
131. ཁྲག་རྩ། thrâ tsa ཁྲག་རྩ། thrâ tsa Vein
132. བརར་ཁུ།་ dâ khu བརར་ཁུ། dâ khu Sperm
133. ཚདཔ། Tshäp རྔུལ་ནག Ngü nâ Sweat
134. ཀླདཔ། ’läp ཀླདཔ། ’läp Brain
135. ནང་གློ། nang ’lo ནང་ཁྲོལ། Nang thrö Viscera
136. རྒྱོ་མ། jo ma རྒྱུ་མ། Juma Intestine
137. ཁྲུས་སེར། thrü ser ཆུ་སེར། chu ser Pus/serum
138. བུ་ཚང། b°u tshang བུ་ཚང། b˚u tshang 1 womb 2
placenta
139. རྣ། ’nâ རྣག ’nâ Pus
140. པགས་ཀོ། Pa ko པགས་ཀོ། pa ko Skin
141. སྦསི་སྤུ། bas pu བ་སྤུ། b˚a pu the small hairs
of the
body,fuzz
142. རྣལ་པ། ’na ba རྣལ་པ། ’nä pa Earwax
143. སྣབ། ’nap ལྷབས། Hâp Mucus
144. རྩ། Tsa རྩ། Tsa Vein
145. ཙིར་སྦེ། tsir be མཛེརཔ། Dzêp Wart

གཟུགས་ཀྱི་ཡན་ལག། གཟུགས་ཀྱི་ཡན་ལག་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Body parts

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. འོ་མའི་མགོ། o mai go ཨོམ་གྱི་སྤྱི་ཏོག། ’om g˚i pci Nipple
tô
2. འོ་མའི་མགོ་ཏོ། o mai go to ཨོམ་གྱི་སྤྱི་ཏོག། ’om g˚i pci Nipple
tô
3. འོ་མའི་འགག། o mi gâ ཨོ་མའི་འགག། ’o mi gâ Breast

133
4. ང་གཟུགས་ན་གི། nga z°û na g°i ང་གཟུགས་ནཝ་མས། nga zû nau I am suffering
mä from body
ache.
5. ང་གཟུགས་ན་ལས་འདྲེགས་ nga z°û na lä ང་གཟུགས་ན་སྟེ་འབད་ nga zû na te I can‟t bear the
drê rang ma bä ra ma body ache.
རང་མ་ཚུགས། tshu ར་མ་ཚུག། tshu
6. ཁོ་རོག་ཏོ་ཕྱིན་ལས་རྐང་ kho bok to ཁོ་རོབ་རིལ་ཏེ་རྐངམ་གི་ kho bop rî te He fell down
chin lä kâ pi kãm g°i tshî and dislocated
པའི་ཚིགས་འཁྲུགས་འདུག། tshi thrû dû ཚིགས་དཀྲུགས་ནུག། trû nu the leg joints.
7. སྣ་ཕ་ནས་ཁྲག་འཐོན་གྱི། ’na pha nä thrâ ལྷ་པ་ནང་ལས་ཁྲག་ ha pa nang bleeding from
lä thrâ thöm nose.
thön g°i འཐོན་མས།
mä
8. པུས་མི་ན་ལས་ལམ་འགྲོ་མི་ pü mi na lä པུས་མོ་ན་སྟེ་ལམ་འགྱོ་ Pü mo na te I cannot walk
lam dro mi lam jo mi due to knees
ཚུགས་པ། tshuk pa མི་ཚུགས་པས། tshu pä pain.
9. ང་གནམ་སེད་ས་མེད་གཅིན་ nga ’na me sa ང་གནམ་མེད་ས་མེད་ཆུ་ nga ’na me My urine
me cin g°ang sa me chu blader is full.
གང་སོང། song གང་ཡི། g˚ang yi
10. ང་ཁ་ནས་སྐྱུཝ ་ཤོར་ར། nga kha nä cû ང་ཁ་ལས་ལོག་ནི་མས། nga kha lä lô I feel like vom-
sho ra ni mä iting.

11. ང་ཁ་ནས་སྐྱུ་སར་སར་བྱས་ nga kha nä cû ང་ཁ་ལས་ལོག་སག་ས་ nga kha lä lô I nearly vomit-

sar sar bj°ä sak sa bä yi ted.
སོང་། song འབད་ཡི།
12. ཕས་བོ་མོའི་རྐངཔ་རིང་ཁེན་ phä b°o moi ཨ་ཕི་བུམོ་གི་རྐངམ་ ʼ a phi b°um That girl has
kãp ring khen g˚i kãm rîm long legs.
འདུག dû རིངམོ་འདུག། dû
13. མོ་གི་བརད་དོ་ད་སྟེ་རིལ་རི་ Mo g°i ʼ lä d°o མོ་གི་བརད་དོ་འདི་ཐད་ mo g˚i ’lä She has got a
d°a te rî ri dû d˚o di thä rî pair of beefy
འདུག། རིལ་རི་འདུག ri dû thighs.
14. བོམ་མགོ་ཏོ་སོར་པ་ཅིག་ b°om go to sor བུམོ་མགུ་ཏོ་སེརཔོ་ཅིག་ b˚um gu tô The girl is a
pa ci ’in pa sêp ci ʼ in mä yellow haired.
ཨིན་པ། ཨིན་མས།
15. རོགས་བོ་མོའི་ལག་པ་ rô b°o mai lak མོ་གི་ལགཔ་འཇམ་ཅུག་ mo g˚i lâp Her hand is
pa jam chuk soft and tender.
འཇམ་ཁྱུག་ཁྱུག་ཨིན་པ། chû ’in pa ཅུ་ཨིན་མས། jam cuk cu
ʼ in mä

16. ཕས་བོམ་མིག་དཀྱུ་རིང་ཁེན་ phä b°om ’mik མོ་གི་མིག་ཏོ་དཀྱུས་ mo g˚i ’mi to She has long
cu ring khen cü rîm dû eyes.
འདུག། dû རིངམོ་འདུག།
17. ཕས་བོམ་མིག་དཀྱུ་རིང་ཁེན་ phä b°om ’mik མོ་གི་མིག་ཏོ་དཀྱུས་ mo g˚i ’mi to She is beautiful
cu ring khen with long eyes.

134
 བྱསན་འཇའ་རིསམོ་འདུག། j°än jâ rim dû རིངམོ་སྦེ་འཇའ་རིསམོ་ cü rîm bê jâ
འདུག། rîm dû
18. ཕས་བོམ་གླང་མ་ཇིག་པ་ལ་ phä b°om ’lang ཨ་ཕི་བུམོ་གི་ཨ་བུག་ ʼ a phi b°um That girl has
ma j°ik pa la g˚i ’a b˚u plumpy and
འདུག།། dû སྦོམ་འདུག། bôm dû rounded but-
tock.
19. སི་མོ་དང་ཧ་བཏུབ་ལས་ཧིང་ si mo d°ang སྐྱ་དང་སེན་མོ་བཏོག་སྟེ་ ca d°ang si Cut your hair
hra tup lä hing mo tok te and nails and
སང་སང་སོད་དགོས། sang sang dö ཧིང་སང་ས་སོད་དགོ། hing sang sa stay hygienic.
gö dö go
20. སྤྱིའུ་འགྲིམ་ལས་མུག་དུམ་ chiu drim lä སྲོག་བར་ན་འགྱིམ་ sô b°â na If you punch
mug d°um on the crown,
བཏང་ནན་ཐོདཔ་བོགན་ tang nan thöp མཛོག་ཕོག་བླུགས་པ་ gim dzo phu the skull will
’luk pa cin come out.
འགྲོ། b°ôn dro ཅིན་ཐོདཔ་བོག་འགྱོ་ thöp b°ok jo
འོང་། ong
21. མིག་འཛོམས་དང་ཧན་ ’mik dzom སྨིན་མཚམས་དང་སྐྱ་ ’min tsham The centre of
d°ang hran d°ang ca forehead and
མཚམས་ཚོ་དཔྲལ་མགོའི་ tsham tsho prä མཚམས་ཚུ་དཔྱལཝ་གི་ tsham tshu the glabella are
the adornment
རྒྱན་ཆ་ཨིན། goi gän cha ’in རྒྱན་ཆ་ཨིན། pchäu g°i
of the fore-
gän cha ’in
head.
22. བོམ་གུམ་བུ་མིག་རྫིམ་དང་ b°om g°um b°u བུམོ་ཚུ་མིག་ཏོ་གི་མིག་ b°um tshu The girls look
’mik dzim ’mi to g°i beautiful when
སྨིན་མ་གནག་པ་བཅོས་ d°ang ’min ma རྫིམ་དང་སྨིན་མ་ཚུ་ ’mik dzim they make their
eyelashes and
སུམ་(འཇའ་རིསམོ་/ཡག་ ’nak pa cö sum གནགཔོ་བཟོཝ་ད་འཇའ་ d°ang ’min
eyebrow black.
(jâ rim/yâ tok ma tshu ’nâp
ཏོག་ཏོ་)མཐོང་གི། ཆི་ཆི་མཐོངམ་མས།
to) thong g°i z°ou d°a jâ
chi chi thõm
mä
23. གདོང་ཟིམ་འཕྲོས་འཕྲོས་ཀྱི་ dong zim thrö གདོང་ཟིམ་འཕྲོས་ dong zim In the middle
thrö ki bû la thrö thrö g°i of a beautiful
སྦུག་ལ་སྣ་ཕ་ལུབ་ཏང་དང་ ’na pha lep འཕྲོས་ཀྱི་སྦུག་ན་ལྷ་པ་ bû na lha pa face, there is a
flat nose and
རྣིམ་ཇོ་ཀྲོང་ཀྲོང་གཉིས་ tang d°ang ལུབ་ཏང་དང་རྣམ་ཅོ་ lep tang
two upright
’nim j°o trong d°ang ’nam
འདུག trong ’nyi dû ཀྲོང་ཀྲོ་གཉིས་འདུག co trong
ears.
trong ’nyi dû
24. མཆུདི་ཤོ་རལ་ནང་ནས་རྣེ་ chud sho räl ཁ་ཤོ་རལ་ནང་ལས་ kha sho rä We can see the
nang nä ’ne na lä so Teeth, tongue,
དང་ལྕེ་ཕྲང་ཕྲང་མཐོང་གི། d°ang ce སོ་རྙིའུ་དང་ལྕེ་ཕྲང་ཕྲང་ ’nyiu d°ang and palate
through the
thrang thrang མཐོང་མས། ce thrang
cleft lips.

135
 thong g°i thrang thong
mä
25. གདོང་ནས་སོ་དཀར་པ་ dong nä so kar གདོང་སོ་དཀརཔོ་ ཡ་ dong so kâp White inscisors
pa teng nä so with wide up-
སྟེང་ནས་སོ་སྦེད་ཅན་འོག་ bê cen og nä so སོ་སྦོམ་ མ་སོ་ཕྱ་སི་སི་
ya so bôm per and thin
ma so pcha lower teeth.
ནས་སོ་པྲ་མུ་ཨིན་པ། pra mu ’in pa ཨིན་མས། si si ʼ im mä
26. ཀར་ཤི་སྐྱོ་སན་དཀྲུག་ལས་ kar shi co ཀར་ཕྱེ་སྡུར་ཏེ་ཟཝ་ད་ kâ pche dur When we drink
’män truk lä wheat flour
ཟ་སུམ་རྣེ་ཁཱལ་སྦྱར་གྱི། z°a sum ’ne རྐན་གུ་སྦྱརཝ་མས། te z°au d°a porridge, the
ken g°u bjau flour sticks on
khal jar g°i
mä the palates.
27. བོམ་གུམ་བུ་གདོང་ཁ་ལ་ b°om g°um b°u བུམོ་ཚུ་གདོང་གུར་སན་ b°um tshu Girls look
dong kha la dong g°u beautiful when
སན་དཀར་པ་དབུར་མཆུ་དི་ ’men kar pa དཀརཔོ་དབུར། ཁ་ they apply red
ʼ men kâp ʼ û,
lipsticks and
ཁཱལ་སན་དམརཔོ་དབུར་ ’ur chu d°i མཆུ་དང་མཁུར་ཚོས་ kha chu blushy cheek
khal ’men
སུམ་འཇའ་རིསམོ་མཐོང་གི། ’marp ʼ ur sum དམརཔོ་བཟོཝ་ད་འཇའ་ d°ang khur bones.
tshö ʼ mâp
jâ rim thong རིསམོ་མཐོང་མས།
g°i zou d°a jâ
rim thong
mä
28. ཕོ་རྒྱ་གུམ་བུ་རྒྱམ་ཞོལ་དང་ pho j°a g°um ཕོ་རྒས་ཚུ་རྒྱམ་ཞོལ་ pho gä tshu Men must keep
b°u jam zhöl jam zhö the mustache
གམ་ཐག་ཀྲེག་རུང་རྒྱ་བོ་ d°ang g°am དང་རྨ་ ར་ཀྲེག་བཀོ་རུང་ d°ang ’ma rä even if they
shave their
དྲག་ཁིག་ཁི་ཞོག་དགོས། thak trek rung རྒྱབོ་འདི་དྲག་ཁིག་ཁི་ tre ko rung
beard and side-
j°a wo d°ra jau d°i d°ra
khik khi zh°ô བཞག་དགོ locks.
khik khi zhâ
gö
go
29. ཉོད་པའི་ཁ་ནས་ལྦཝ་གིས་ nyö pai kha nä ཨོལ་ལྐོག་ཁའི་ལྦཝ་འདི་ ’ö ko khai The goiter on
bau g°i nyöp bau d°i g°i the neck is af-
ཉོདཔ་དང་དུ་མང་ལ་གནོད་ d°ang d°u གིས་ལྐོལ་མའི་དོ ང་དང་ kö mai fecting the
thorax and the
ཀྱི། mang la ’nö g°i ཨོལ་ཀྲུ་ཚུ་ལཱི་གནོདཔ་ d°ong d°ang
tonsils.
’ö tru tshu lu
མས། ’nöp mä
30. མདང་སྤང་བརྐོས་ལས་ད་ Dang pang ko ཁ་ཙ་ཏོག་ཙེ་བརྐོ་ནི་འདི་ kha tsa tok Today my
lä d°a ring tse ko ni d°i shoulders and
རིང་དཔུངཔ་དང་ལག་པའི་ p mp d°ang གིས་ད་རིས་ཕྱག་ལག་ g°i d°a ri arms are ach-
ing because I
ཐོ་མིལ་ན་གི། lak pai tho mil དང་ལག་ཐོ་ནཝ་མས། pcha tâ
dug field yes-
na g°i d°ang lak terday.
tho nau mä

136
31. དབང་ཚད་རངཔ་ངའི་ལག་ ’wang tshäd དབང་ཚད་ག་ར་ངེའི་སྤ་ ’wang tshä Every authori-
rãp ngai lak g°a ra ngei ty is in my
པའི་སྤར་སྦུག་ལ་ཨིན། pai par bû la རི་སྦུག་ལཱི་ཨིན། pa ri bû lu palm.
’in ’in
32. ལྟི་ཝི་བཅད་ས་ལ་ཐོདཔ་ ti wi cä sa la ལྟེའུ་བཏོག་སར་ཐོདཔ་ tiu tô sa One must die
thöp pô gö thöp pô go where you
སྤོག་དགོས། སྤོག་དགོ། where born.
OR
One must
break the skull
where you cut
your navel.
33. དམག་མིའི་སྒྲིག་ནང་ལ་བང་ ’mak mi drik དམག་མིའི་སྒྲིག་ནང་ ’mâ mi g°i as per army‟s
nang la br°ang discipline you
དོ་ཕྱིལ་བཏོན། གམ་ལང་ d°o chil tön, བྱང་ཁོག་ཕྱི་ཁར་བཏོན། drî nang should raise
bj°ang kho your chin and
ཡལ་སེང་བྱསན་སོད་དགོས། g°am lang yâl མ་མཁལ་ཡར་འཐུ་སྦེ་ pchi kha tön, stretch your
seng j°än d°ö སོད་དགོ། mang khê yâ chest out.
gö
thu be d°ö
go
34. གྲུ་མང་འོགལ་བཙུགས་བྱས་ dr°u mang ôl ཨེ་ཙི་འོག་ལཱི་བཙུགས་ ’e tsi wô lu put him under
tsuk bjä nä tsû bê dzo the armpit and
ནས་མུག་དུམ་ཤར/བཏང་ muk d°um སྦེ་ མཛོག་ཕུ་གིས་དྲང་ phu gi punched.
ལས་སྟེར་འདུག། shar/ tang lä ནུག། dr°ang nu
ter dû
35. མཆན་ལོང་གི་རྩི་གུ་གཉིས་ chen long g°i མཆན་ལོགས་ཀྱི་རྩིབས་ Chen lok g°i Two to three
tsi g°u ’nyi tsip dro ’nyi ribcages were
གསུམ་ཛོད་ཅིག་བཅག་ sum dz°ö ci câ སྒྲོ་གཉིས་གསུམ་དེ་ཅིག་ sum d°e ci fractured.
འདུག། dû བཅག་ད་ནུག། câ d°a nu
36. བྱིར་དུ་ཨམ་ཅིག་ འོམ་ཟིང་ bj°ir d°u ’am ci ཨ་ལོ་གི་ཨའི་ཅིག་ ཨོ་ ’a lu g°i ’ai One mother
om z°ing lä o ci ’om g°i gâ had a swollen
ལས་ འོ་མའི་མགོ་ཏོ་ཁལ་ mai go to khal མའི་འགག་སྦོ་སྟེ་ ཨོམ་ bô te ’om g°i breast and
there is wound
རྨ་ ཐོན་འདུག། ’ma thön dû གྱི་མགུ་ཏོ་གུ་རྨ་ ཐོན་ gu tô g°u
on the nipple.
’ma thön nu
ནུག།
37. སྒལ་པ་ཁལ་སྐེད་པའི་གདུང་ gäl pa khal ket སྒལ་ཏོ་གི་སྒལ་ཚིགས་ gä to g°i gä There are 21
pai dung shing tshik khäl ci spinal cords in
ཤིང་རུས་གོ་སྒལ་ཚིགས་ rü g°o gäl ཁལ་གཅིག་དང་གཅིག་ d°ang cî back bone.
ཁལ་གཅིག་དང་གཅིག་ཡོད་ tshik khäl cik ཡོདཔ་ཨིན། yöp’in
d°ang cik yö
སྦི་ཨིན་པ། b°i ’in pa
38. ཁོ་གསུས་གོ་ན་མཁན་འདི་ kho sü g°o na ཁོ་ཕོཝ་ན་མི་འདི་ཕོ་ཅུམ་ kho phou na He had stom-
khän d°i sü mi d°i pho ach ache be-

137
 གསུས་གོའི་སད་ལ་རྨ་ ཐོན་ g°oi ’mäd la ནང་རྨ་ ཐོན་ནུག་ལོ། cum nang cause there
’ma thön dû lo ’ma thön nu was wound/
འདུག་ལོ། lo ulcer in the
abdomen.
39. ལག་ཛི་གཞུ་ཙོག་ས་བཀུག། Tak dz°i zhu ལག་ཀོ་གཞུ་དེ་བཀུག། tâ ko zhu d°e Lower your
tsok sa kû, kêp nape like bow
སྐེདཔ་཈་ཙོག་ས་ཕྲང་། nya tsok sa སྐེདཔ་མདའ་དེ་ཕྲང་། kû, kêp da and straighten
d°e thrang your back like
thrang
arrow.
40. འུ་འདི་མི་འདི་ བིན་ཐ་དོས་ u d°i mi d°i ཨ་ནི་མི་འདི་བྱིནམ་ཐག་ ’a ni ’mi di He is very ac-
b°in thâ d°ö bj°im thâ tive although
མལ་བྱས་རུང་སྒྱིད་ཐག་ཡང་ སྦོམ་རུང་སྒྱིད་ཐག་ཡང་ he has large
mal bj°ä rung bôm ru g thâ calf.
མི་ཡང་འདུག། དྲག་འདུག།
gi thâ yang mi
yang dr°â dû
yang dû
41. ཤ་ཚིལ་ཁོག་ཁོ་དང་རུས་ sha tshil khok ཤ་ཚི་ལཱི་ཁོག་ཁོ་དང་རུ་ sha tshi lu Your flush is
kho d°ang rü khok kho full of fat and
གོང་རྐང་གིས་ནེན་ལས་ཨིན་ g°ong kang g°i ཏོ་ག་ར་རྐང་གིས་གང་སྟེ་ d°ang ru tô bones are filled
with bone mar-
པ། nen lä ’in pa ཨིན་པས། g°â ra kang
row.
g°i g°ang te
ʼ in pä
42. སྤུ་རེ་ནས་ཚདཔ་རེ་ཕྲུ་ལཱི་ལཱི་ pu rê nä tshäp བ་སྤུ་རེ་ལས་རྔུལ་ནག་ b°a pu rê lä Sweating from
rê phru lu་lu ’ngü na re every body
འཐོན་གྱི། རེ་ཙར་བཙིར་བཏང་ tsar tsir hair.
thön g°i
འཐོན་དེས། tang thön
d°ê
43. ཧ་རེ་ནས་ཚདཔ་རེ་རེ་འཐོན་ hra re nä tshäp སྐྱ་རེ་ལས་རྔུལ་ནག་རེ་ Ca rê lä ’ngü Sweats droping
re re thön g°i na re thön from every
གྱི། འཐོན་དེས། d°ê hair.
44. དམིག་ནས་དུ་མི་འཐོན། ’mik nä d°u mi མིག་ཏོ་ལས་བྱེ་ཀེ་ཐོན། ’mi tô lä bj°e Mucus coming
thön, ’na pha ke thön, lha out from
སྣ་ཕ་ནས་སྣ་ཆུ་འཐོན། nä ’na chu ལྷ་པ་ལས་ལྷབ་ཞལ། pa lä lhap nose,eye filled
with rheum
ཁ་ནས་ཁ་ཆུ་ཐོན་ལས་ thön, kha nä ཁ་ལས་ཁ་ཆུ་འཛག་སྦེ་ zh°ä, kha lä
and saliva
kha chu thön kha chu dzâ
བསད་འདུག། lä dä dû ་ སོད་ནུག། drooling from
bê dö nu the mouth.

138
 26. གཉེན་དང་ཉེ་བ། ནང་མི་ཉེ་ཚན་གྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of Kinship

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཨ་པ། ʼ a pa ཨ་པ། ʼ a pa Father
2. ཨ་མ། ʼ a ma ཨའི། ʼ ai Mother
3. ཨ་ཞང་། ʼ a zh°ang ཨ་ཞང་། ʼ a zh˚â maternal uncle
4. ཨ་ནེ། ʼ a ne ཨ་ནེ། ʼ a ne paternal aunt
5. ཨུ་གུ། ʼ u g°u ཨ་ཁུ། ʼ a khu paternal uncle, step-
father.
6. ཨམ་ཅུང་། ཨ་མ། ʼ am cung, ཨམ་ཅུངམ། ཨ་མ། ʼ am cum, ʼ a mother‟s sister,
ʼ a ma ma stepmother
7. མེས་མེས། mê mê ཨ་རྒས། ʼ a gä grandfather, grandpa
8. ཨའི་ཡ། ʼ ai ya ཨང་རྒས། ʼ ang gä grandmother, grand-
ma
9. བུ་ཛ། b˚u dz°a བུ། b˚u Son
10. བོ་མ། b˚o ma བུམོ། b˚um Daughter
11. བུ་ཚབ། b˚u tshab བུ་ཚབ། b˚u tshab adopted child
12. ཕ་ཚབ། Pha tshap ཕ་ཚབ། Pha tshap adopted father, foster
father
13. མ་ཚབ། ma tshap མ་ཚབ། Ma tshap adopted mother, fos-
ter mother, surrogate
mother
14. ཉེ་བ། nye wa ཉེཝ། Nyeu Relatives
15. སྤུན། Pün སྤུན་ཆ། Pün cha Sibling, cousin
16. ཨ་ལྕེ། ʼ a ce ཨ་ཞེམོ། ʼ a zh˚em elder sister
17. ཇུ་ཇུ། j˚u j˚u ཕོ་རྒནམ། Pho gêm elder brother
18. ན་ཅུང་། na j˚ung ནུ༌གཅུང། Nu cû younger brother
19. ནུ་མ། nu ma ནུམོ། སྲིངམོ། Num Sĩm the younger sister of
a female sibling
20. མག་པ། mak pa རྨགཔ། ʼ mâp Husband
21. ནཱ་མ། nâ ma མནའམ། ’nâm daughter-in-law
22. གནས་མ། ’nä ma གནསམོ། ཨམ་སྲུ། ’näm, ʼ am su Wife
23. ཚ་བ། tsha wa ཚ་བོ། Tsha wo Nephew

139
24. ཚ་མ། Tsha ma ཚམོ། Tsham niece‟‟
25. དིབ། d°ip ཚ་བོ་ཅུང་། དི་བུ། Tshaw cu, d˚i Grandson
b˚u
26. དི་མི། d°i mi ཚམོ་ཅུང་། དི་བུམོ། Tsham cu, d˚i Granddaughter
b˚um
27. ཨ་ཞང་། ’a zh˚ang སྐུདཔོ། Küp brother-in-law
28. གནས་མོའི་སྤུན་ལ། ’nä moi སྐུདཔོ། Küp brother-in-law
pün la
29. མེས་མེས། mê mê གྱོསཔོ། j˚öp father-in-law
30. ཨའི་ཡ། ʼ ai ya སྒྱུགམོ། Jûm mother-in-law
31. ཁྱིམ་ཨ་མ། ཁྱིམ་ཨ་ khim ʼ a བཟའ་དཔོན། Za pön head of the family
ma, khim
པ། ʼ a pa
32. ཇུ་ཇུ། j˚u j˚u ཨ་ཞེམོ་གི་རྨགཔ། ’a zhim g°i brother-in-law
’mâp
33. མག་པ་དང་ཨ་ཞང་། Mak pa རྨག་སྐུད། ʼ mâ kü brother-in-law
d˚ang ’a
zh˚ang
34. ཨ་ལྕེའི་མག་པ། ’a j°i mak ཨ་ཞེམོ་གི་རྨགཔ། ’a zhim g°i brother-in-law
pa ’mâp
35. ནུ་མའི་མག་པ། Nu mai སྲིངམ་གི་རྨགཔ། sĩm g°i ’mâp, brother-in-law
mak pa
ནུམོ་གི་རྨགཔ། num g°i ʼ mâp
36. ཇུ་ཇུའི་གནས་མོ། j°u j°ui ’nä ཕོ་རྒནམ་གི་ཨམ་སྲུ། Pho gäm g°i Sister in-law
mo ’am su
37. ན་ཇུང་གི་གནས་མོ། na j°ung ནུ་གཅུང་གི་ཨམ་སྲུ། nu cu g°i ’am Sister in-law
g°i ’nä mo su
38. རྨག་རོགས། ʼ ma ro རྨག་རོགས། ʼ ma ro Inlaw
39. རོ་རྗེ་སྤུན། Dô je pün རོ་རྗེ་སྤུན། Dô je pün spiritual siblings
40. ཕ་སྤུན། Pha pün ཕ་སྤུན། Pha pün paternal relatives
41. མ་སྤུན། Ma pün མ་སྤུན། Ma pün maternal relatives
42. ཕའིསྤུན། Phai pün ཕ་སྤུན། Pha pün paternal relatives
43. མའི་སྤུན། Mai pün མ་སྤུན། Ma pün maternal relatives
44. ཕས་སྤད། phä pä ཕ་སྤད། Pha pä father and child
45. མས་སད། mä ʼ mä མ་སད། Ma ʼ mä mother and child

140
46. ཕམ་དང་བུ་གཞི། pham ཕམ་བུ་གཞི། Pham b˚u zhi Parents and children
d°ang b˚u
zhi
47. ཉེཝ་ཉེན་འཁོར། nyeu nyen གཉེན་ཉེཝ། ʼ nyen nyeu kin, family and rela-
khor tives
48. གཉེན་ཉེཝ། ʼ nyen nyeu གཉེན་ཉེཝ། ʼ nyen nyeu kin, family and rela-
tives
49. སྤུན་སྤུན་ཆ། pün pün སྤུན་སྤུན་ཆ། Pün pün cha siblings and cousins
cha
50. ཞང་ཚན། zh°ang ཞང་ཚན། Zh°ang tshän maternal uncle and
tshän nephew/niece

གཉེན་དང་ཉེ་བ། ནང་མི་ཉེ་ཚན་གྱི་ཚོགས་ཚིག། phrases of Kinship

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ངི་གུམ་བུ་ཁྱིམ་ཚང་གདང་ Ngi g°um b°u ང་བཅས་ཚུ་ཁྱིམ་ཚང་ Nga cä tshu We are neigh-
khim tshang chim tshang bors.
རས་ཨིན། dang rä ʼ in གདང་རས་ཨིན། dang rä ’in
2. ཁྱོདལ་བོམ་ག་ཛོས་ཡོད་པི། Khöl b˚om ཁྱོད་ལཱི་བུམོ་ག་དེམ་ཅིག་ chö lu b˚um how many
g˚a dz°ö yö g˚a d˚em ci daughters do
pi ཡོད། yö you have?
3. ཨ་མ་འདི་ བྱིར་དུ་གུམ་ ʼ a ma di j˚ir ཨའི་འདི་ ཨ་ལཱི་ཚུ་གི་ ʼ ai di ʼ alu the mother is
d˚u g˚um tshu g˚i deeply con-
བུའི་དོན་ལ་ སྡུག་བསྔལ་ b°ui d˚ön la དོན་ལཱི་སྡུག་བསྔལ་ d˚ön lu d cerned of her
children.
ས་མེད་གནམ་མེད་འཁུར་ dung ngäl sa གནམ་མེད་ས་མེད་འབག་ ʼ ngel ʼ na
me ʼ nam me me sa me
ལས་བསད་འདུག། khur lä dä dû སྟེ་སོདཔ་མས།
bak te döp
mä
4. ང་ཨ་ཞང་དང་མཉོམ་པ་སོད་ nga ʼ a ང་ཨ་ཞང་དང་མ཈མ་ nga ʼ a zh˚â I am living with
zh°ang d˚ang my uncle.
དགོཔ་ཨིན། ʼ nyom pa dö གཅིག་སོདཔ་ཨིན། d˚ang ci
kha döp ʼ in
gop ʼ in
5. ཨ་ནེ་དགོན་པལ་ཅབ་/ཕྱིན་ ʼ a ne gön pal ཨ་ནེ་དགོན་པར་ཡར་སོ་ ʼ a ne gön aunt went to the
cap/ chin pa lu yâ so monastery.
སོང་། song ཡི།
yi
6. ངའི་ཨུ་གུ་དྲགོས་མོང་སང་ ngai ʼ au g˚u ངེའི་ཨ་ཁུ་དྲགོས་འཐོབ་ ngei ʼ a khu there is a ru-
dr˚ak shö dr˚a shö mour that my
ལོ་རྒྱུས་འདུག། ནིའི་ལོ་རྒྱུས་འདུག uncle is likely

141
 nyong sang thop ni lo jü to receive
lô jü dû dû Dasho title.
7. ངི་གི་མེམ་ཤི་ལས་ལོ་གསུམ་ Ngi gi mêm ང་བཅས་ཀྱི་ཨ་རྒས་ Nga cä g˚i It‟s been three
shi lä lo sum ʼ a gä j˚ong years since our
རྐྱབ་སོང་། cap song གྱོངས་ཏེ་ལོ་གསུམ་ te lo sum grandfather
passed away.
ལངས་སོ་ཡི། lang so yi
8. རོགས་ཚོ་གི་ཨའི་ཡ་དེན་ rô tsho g˚i ཁོང་གི་ཨང་རྒས་འདི་ད་ khong g˚i Their
ʼ ai ya d˚en ʼ ang gä di grandmather is
དུར་གཞོན་པ་རང་ཨིན་པ། d˚ur zhön pa ལོ་གཞོནམ་སྦེ་ར་འདུག། d˚a to zhöm still young.
rang ʼ in pa bê ra dû
9. བསོད་ནམས་ཀྱི་ཨའི་གེས་ Sö nam g˚i བསོད་ནམས་ཀྱི་ཨང་རྒས་ Sö nam g˚i Sonam‟s
ʼ ai g˚e to ʼ anggä g˚i grandmother
ལོ་ཡང་ཡག་ཞིན་ཟ་མི་ yang yak ཀྱིས་བཞེས་སྒོ་ཡང་ zhê go yang suffers from
loss of appetite.
ཚུགས་པ། zh˚in z˚a mi ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ཟ་མི་ lä zhim bê
tshuk pa z˚a mi tshu
ཚུགས་པས། pä
10. འདི་བུཛུ་འདི་གེས་ཚགས་ཁ་ di b˚uz di g˚e བུཚ་འདི་ཚགས་ཁར་ག་ b˚utsh di The lad is good-
tshâ kha ci tshâ kha for-nothing.
ཅི་ཡང་མི་ཚུད་པ། ནི་ཡང་མི་ཚུད་པས། g˚a ni yâ
yang mi tshü
mi tshü pä
pa
11. སྤུན་ནང་/སླ་ནས་ཆོབ་པ་ Pün nang སྤུན་ཆའི་ནང་ལས་སྦོམ ་ Pün chai He is the eldest
(’la) nä cho nang lä bôm among the sib-
རང་ཁོ་ཨིན། pa rang kho ཤོས་ར་ཁོ་ཨིན། lings.
shö ra kho
’in
ʼ in
12. ངེ་རང་ཨ་སྦ་དཔྱལ་ཐེ་འཐོན་ nge rang ’a ང་བཅས་ཀྱི་ཨ་པ་འདི་ Nga cä g˚i Our dad is go-
ba pä the ’a pa di pcä ing bald.
གྱི། thön g˚i དཔྱལ་ཐེ་འཐོན་དེས། thê thön d˚ê
13. ནུམ་འདི་ དེན་དུར་དཔེཆ་ num di d˚en ནུམོ་འདི་ད་ལོ་དཔེ་ཆ་ num di d˚a The younger
d˚ur pech ta to pe cha ta sister is still
བལ་བའི་བསྒང་རང་ཨིན། wai gang བལ་བའི་བསྒང་ར་ཨིན། wai gang ra studying.
rang ’in ʼ in

14. ངའི་ནུམ་གཉེན་བཏང་ལས་ ngai num ངེའི་སྲིངམོ་གཉེན་རྐྱབ་སྟེ་ ngei sĩm My younger

‘nyen tang lä ʼ nyen cap sister got mar-
བྱིར་དོ་བུ་ཛ་ཅིག་སྐྱེས་སོང་། bj˚ir d˚o bu ཨ་ལཱི་བུ་ཅིག་སྐྱེས་ཡི། te ʼ a lu b˚u ried and gave
dz°a cik ke ci kê yi birth to a baby
boy.
song
15. ཁྱོད་ཀྱི་མག་པ་དེ་གནམ་ khö g˚i mak ཁྱོད་ཀྱི་རྨགཔ་དེ་གནམ་ chö g˚i Your husband
pa di ’na me ʼ mâp d°e looks absolutely
མེད་ས་མེད་ཡིད་ཁལ་ཡོང་ sa me yi khal མེད་ས་མེད་ཡིད་ཁར་འོང་ ’na me sa charming.
yong tok to ci me yi kha

142
 ཏོག་ཏོ་ཅིག་མཐོང་གི། thong g˚i ཏོག་ཏོ་ཅིག་མཐོངམ་ ong tok to
ci thõm mä
མས།
16. ཁྱོད་ཀྱི་གནསམོ་འདི་ ཅི་ khö g˚i ’näm ཁྱོད་ཀྱི་ཨམ་སྲུ་འདི་ chö g˚i ʼ am Your wife looks
di ci lä yak su di zhen exceptionally
ལས་ཡག་པའི་གཞན་དང་ pai zhen གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ d˚ang ma beautiful.
མ་འདྲཝ་ཅིག་འདུག། d°ang ma འཇའ་རིསམོ་ཅིག་འདུག། dra wai jâ
drau ci dû rîm ci dû
17. ཁྱོད་ཀྱི་གནསམོ་འདི་ གང་ khö g˚i ’näm ཁྱོད་ཀྱི་ཨམ་སྲུ་འདི་ chö g˚i ʼ am་ Your wife looks
di g˚ang su di zhen exceptionally
དང་ཡང་མ་འདྲ་སྦི་གི་ d˚ang yang གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་ beautiful.
d˚ang ma
འཇའ་རིསམོ་ཅིག་འདུག། ma dra bi g˚i འཇའ་རིསམོ་ཅིག་འདུག། dra wai jâ
jâ rîm cik dû rîm ci dû
18. དིབ་བཀྲ་ཉེས་ཚོ་གིས་ d˚ïp tra nyê ཚ་བོ་ཅུང་བཀྲ་ཉེས་ཚུ་ tsha wo The mischie-
tsho g˚e mêm cung tra vous grandsons
མེམ་སྐྱིད་ཏོང་ཏོང་སོད་རང་ kit tong to dö གིས་ཨ་རྒས་འདི་སྐྱིད་ཏོང་nyê tshu g˚î don‟t let the
grandfather live
མི་བཅུག་པ། rang mi chuk ཏོ་སྦེ་སོད་ར་མི་སྟེར་བས། ’a gä di
peacefully.
pa kitong to be
dö ra mi tê
wä
19. ཁྱོད་ཀྱི་དི་མི་འདི་ གཟུགས་ khö g˚i d˚i mi ཁྱོད་ཀྱི་ཚམོ་ཅུང་འདི་ chö g˚i Your grand-
di zû zhi dem tsham cu di daughter has
གཞི་ལྡེམ་ལྡེམ་ཁྱུག་ཁྱུག་ dem chuk གཟུགས་གཞི་ཁྱུག་ཁྱུག་ zû shi chû got a long and
slender figure.
ཅིག་འདུག། chuk cik dû ལྡེམ་ལྡེམ་ཅིག་འདུག། chû dêm dê
chi dû
20. རང་གི་ཕམ་ངོ་མ་མེད་ན་ནི་ rang g˚i རང་གི་ཕམ་ངོ་མ་མེད་པ་ rang g˚i If you do not
pham ngo ma pham ngo have biological
ཕ་ཚབ་དང་མ་ཚབ་བཙུགས་ mê na pha ཅིན་ ཕ་ཚབ་མ་ཚབ་ ma mê pa parents, you
should adopt
དགོས། tshap d˚ang བཙུགས་དགོ། cin pha
foster father and
ma tshap tsû tshab ma
foster mother.
gö tshab tsû go
21. བུ་ཚབ་གསོ་དགོས་ན་ནི་ b°u tshap so བུ་ཚབ་གསོ་དགོ་པ་ཅིན་ bu tshap so For adopting a
gö na ni yik go pa cin child, we have
ཡིག་ཆ་ཁྲིམས་ཁང་བརྒྱུདན་ cha thrim ཡིག་ཆ་ཁྲིམས་ཁང་བརྒྱུད་ yik cha to arrange legal
documents
བཅོས་དགོས། khang jün cö དེ་བཟོ་དགོ། thrim
through court.
gö khang jü
d°e z°o go
22. བོམ་མེདན་ནཱམ་བཙུགས། b°om mên བུམོ་མེདན་མནའམ་ b°um mên Arrange a
nâm tsû ’nâm tsû daughter-in-law
བཙུགས། if you do not
have a daughter.
23. བུཛུ་མེདན་བོ་མོལ་མག་པ་ Bu°z mên b°o བུ་མེདན་བུམོ་ལཱི་རྨགཔ་ b°u mên if you do not

143
 བཙུགས། mol mak pa བཙུགས། b°um lu have son, ar-
tsû ’mâp tsû range a son-in-
law.
24. ཁང་/རོགས་བཟའ་ཚང་ Khang/ rô za ཁོང་བཟའ་ཚང་གཉིས་ Khong za The family is
tshang ’nyi tshang ’nyi living happily.
གཉིས་དགའ་ཏོག་ཏོ་བྱསན་ ga tok to དགའ་ཏོག་ཏོ་སོད་ནུག། ga tok to dö
བསད་འདུག། bj˚än dä dû nu
25. ཕ་རྒས་དགོ་མནོ་ལས་བུ་ Pha gä go ’no ཕ་རྒས་པ་མནོ་སྟེ་བུ་གསོ་ Pha gä pa Brought up a
lä b˚u sö dû ’no te b°u son perceiving
གསོས་འདུག ནུག། so nu aging of the fa-
ther.

144
 27. ཁཱད་བྱི་སང་/ བསླབ་བྱསྟེར་སང། བསླབ་བྱ་བྱིན་ནིའི་ཚོགས་ཚིག། Giving advice phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཤོབ་མ་ལབ། shob ma lab ཤོབ་མ་རྐྱབ། shop macap Do not tell lie.
2. རྐུན་པ་མ་བྱི། kün pa bj˚i ཨརཝ་མ་བརྐུ། Aûmaku Do not steal.
3. ཆང་མ་འཐུང། chang ’ma ཆང་མ་འཐུང། chang ma- Do not drink al-
thung thung cohol.
4. འཐབ་རྫིང་མ་བྱི། thap dzing འཐབ་རྒྱག་མ་འབད། thap jâ ma Do not get into
ma j°î bä fights.
5. ཤགས་མ་གཏོང་། sha ’ma tong ཁ་ཤགས་མ་རྐྱབ། Kha shâ ma Do not quarrel.
cap
6. རོགས་ལ་སྐྱོན་མ་བཏགས། rôl chün ’ma རོགས་ལཱི་སྐྱོན་མ་ Rô lu kön Do not criticize
tâ ma tâ others.
བཏགས།
7. ཆ་རོགས་ངན་པ་དང་ châ ro ngän ཆ་རོགས་ངན་པ་དང་ Cha rô ngӓn Do not take bad
pa d˚ang ci company.
མཉོམ་པ་མ་བསོམས། pa d˚ang གཅིག་ཁར་མ་བསོམས། kha ma dom
ʼ nyom pa
ma dom
8. རྒྱལ་ཁབ་ལ་ཕྱག་ཡག་ j˚ä khap la རྒྱལ་ཁབ་ལཱི་ཕྱག་ Gyä khap lu Serve the country
cha yak châ lä zhim well.
ཞིན་ཞུ། zh˚in zh°u ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ཞུ།
bê zh˚u
9. དཔེཤི་ཡག་ཞིན་བྱསན་ pesh yak དཔེ་ཆ་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ Pe cha lä Study well.
zh˚in bj˚än zhim bê tash
༼བྱས་ལས༽བལ་ཞིག། (bj˚ä lä) བལ་ཞིག།
tash
10. མནོག་བསམ་གོག་ཤི་མ་ ’nok sam མནོ་བསམ་ཟོགཔོ་མ་ ’no sam z˚ôp Do not bear ill
g˚oksh ’ma ma tang thoughts.
གཏོང་ཞིག། tongsh བཏང་།
11. སེམས་གོག་ཤི་མ་ཡི་ཞིག། sem g˚oksh མནོ་བསམ་ཟོགཔོ་མ་ ’no sam z˚ôp Do not bear ill
ma yi zh˚i ma tang thoughts.
བཏང་།
12. སེམས་བཅོ་ཁ་གཏོང་ཡ། sem co kha སེམས་བཅོ་ཁ་རྐྱབ ་ཤིག། sem co kha Mend your
tong ya capsh thoughts/ mind.
13. བསམ་པ་བཟང་པོ་བསྐྱེད་ sam pa བསམ་པ་བཟང་པོ་ Sam pa zang practice positive
z˚ang po kê po kê go attitudes.
དགོས། gö བསྐྱེད་དགོ།
14. དགེ་བ་གཱན་ད་དྲག་དྲག་ ge wa g˚an དགེ་བ་ག་དེ་དྲག་དྲག་ Ge wa g°a practice virtous
d˚a dr°â dr°â d°e dr°â dr°â activities as much
བསྒྲུབ་དགོས། བསྒྲུབ་དགོ། as possible.
drup go

145
 drup gö
15. སྡིག་པའི་ལས་མ་བྱི། dik pai lä ma སྡིག་པའི་ལཱ་མ་འབད། Dik pai la Do not perform
j˚î ma bä negative deeds.
16. རོགསལ་བསམ་པ་མ་ངན་ râl sam ba རོགས་ལཱི་བསམ་པ་མ་ Rô lu sam pa Do not harbour
ma ngän zhi ma ngänsh evil thoughts
ཞིག། ངན་ཞིག། against others.
17. ཕམ་དང་སློབ་དཔོན་ཚོ་ལ་ pham d˚ang ཕམ་དང་སློབ་དཔོན་ཚུ་ pham d˚ang Do not go against
’lo pön tsho ʼ lö pön tshu parents and
ངོ་རྒོལ་མ་བྱི། la ngo göl ལཱི་ངོ་རྒོལ་མ་འབད། lu ngo gö ma teachers.
ma j°î bä
18. གང་དང་ཡང་འཆམ་ལས་ g˚ang d˚ang ཀུན་དང་མཐུན་ཏེ་སོད་ kün d˚â Live friendly with
yang cham thünte dö-go everyone.
སོད་དགོས། lä dö gö དགོ།
19. གོང་མ་ལ་གུས་ཞབས་ g°ong ma la གོངམ་ལཱི་གུས་ཞབས་ g˚ong ma lu Respect the el-
gü zh˚ab yak g˚ü zh˚ap lä ders/ seniors/ su-
ཡག་ཞིན་བྱི་དགོས། zh˚in j˚î gö ལུགས་ཤོམ་སྦེ་འབད་ zhim bê bä periors.
དགོ། go
20. གོང་མའལ་ཞབས་ཏོག་ཞུ་ g˚ong mâl གོངམ་ལཱི་ཞབས་ཏོག་ཞུ་ g˚õm lu You should serve
zh˚ap tô seniors/ superiors.
དགོས། zh˚ap tô དགོ། zh˚u go
zh˚u gö
21. སོ་རས་ལག་ལུན་མ་འཐབ་ ’nyo dz°ä lak སོ་རས་ལག་ལུན་མ་ ʼ nyo dz°ä Do not abuse nar-
len ’ma thap lak len ma cotic substances.
ཡ། ya འཐབ་ས་རེད། thap ʼ ma rê
22. དཔལ་ལྡན་འབྲུག་པའི་ päl dän drug དཔལ་ལྡན་འབྲུག་པའི་ päldän You must abide
pai driglam drûb˚i dri- by the social eti-
སྒྲིག་ལམ་རྣམ་གཞགལ་ ’nam zhal སྒྲིག་ལམ་ལཱི་གནས་ klam lu ʼ nä quette of the
Kingdom of Bhu-
གནས་དགོས། ’nä gö དགོ། go
tan.
23. མ་ཎི་རྩ་འགེངས་ལས་ ma ni tsa མ་ཎི་རྩ་འགེངས་ཏེ་ ma ni tsa Do not say much
geng lä geng te jang, to the children,
བགྲང་། བྱིར་དོ་གུམ་བུ་ལ་ drang, j˚ir བགྱང་། ཨ་ལཱི་ཚུ་ལཱི་ ’a lu tshu lu concentrate on
chanting mani.
གནམ་མེད་ས་མེད་མ་ལབ། d°o g˚um གནམ་མེད་ས་མེད་མ་ ’na me sa
b°u la ’na me ma ’lap
me sa me སླབ།
ma lap
24. མནོག་བསམ་གལ་སློ་སློ་ ’nok sam མནོ་བསམ་ག་ཐོབ་མ་ ’no sam g˚a Instead of think-
g˚al ’lho ’lho thop ma ing too much eat
མ་གཏོང་བུ་ ལོ་རྩ་ ’ma tong b°u བཏང་པར་ལོ་རྩ་ tang pa to well.
འགེངས་ལས་ཟ། to tsa geng འགེངས་ཏེ་ཟ། tsa geng te
lä z˚a z˚a
25. ཕམ་དྲིན་ཅན་ཨིན་པ་ pham dr°in ཕམ་དྲིན་ཅན་ཨིན་པས་ pham dr°in Parents are great

146
 དྲིན་ལམ་ཡག་ཞིན་བྱས་ cän ’im pa དྲིན་ལན་ལུགས་ཤོམ་སྦེ་ cän ’im bä, benefactor, one
dr°in lam dr°in len lä must repay grati-
ལས་འཇལ་དགོས། འཇལ་དགོ།
yak zh˚in j°ä zh˚im bê jä tude.
lä jä gö go
26. ཕམ་བུ་གཞི་འཛོམས་ pham b˚u ཕམ་བུ་གཞི་འཛོམས་ས་ Pham b˚u Where parents
zhi dzom sâl zhi dzom sa and children
སའལ་ངོ་ཚ་བི་བླའུ་/གཏམ་ ལཱི་ངོ་ཚ་བའི་གཏམ་སླབ་ lu ngo tsha gather one must
ngo tsha b˚i not speak shame-
ལབ་སང་མི་ཡོང། ’lau/ tam lap ནི་མི་འོང་།
wai tam ’lap
ful or filthy
ni mi ong.
sang mi words.
yong
27. ཕམ་བུ་གཞི་འཛོམས་ pham b˚u ཕམ་བུ་གཞི་འཛོམས་ Pham b˚u Where parents
zhi dzom sal zhi dzom sa and children
སའལ་བཙོག་ཁ་མ་ལབ། tso kha ma སར་བཙོ ག ་ཁ་མ་སླབ། tso kha ma gather one must
lap ’lap avoid vulgar
speech.
28. མི་འཛོམས་སལ་ཟས་མ་ mi dzom sal མི་འཛོམས་ས་ཟས་མ་ ’mi dzom sa Do not show edi-
z°ä ’ma tön z°ä ma tön ble stuffs in gath-
བཏོན། སོན། ering.
29. ཤེས་ཚད་རོགསལ་མ་ལབ། shê tshä rôl ཤེས་ཚད་མི་ལཱི་མ་སླབ། shê tshä ’mi Do not tell every-
ma lap, khäp lu ma ’lap, thing that you
མཁསཔ་རོགས་ཀྱིས་བྱེད་ ro g°i bj◦ê མཁསཔ་རོགས་ཀྱིས་ khäp ro g°i know, they will
act wise.
ཡོང་། yong འབད་འོང། bä ong
30. ཡོད་ཚད་ཅིགཔ་རོགསལ་ yö tshä cip ཡོད་ཚད་མི་ལཱི་མ་བྱིན། Yö tshä ’mi Do not expose
rôl ’ma tön; lu ma bj°in; what you have,
མ་བཏོན། ཕྱུགཔ་རོགས་ chûp rô g°i ཕྱུགཔ་རོགས་ཀྱིས་ pchûp ro g°i They will act
wealthy.
ཀྱིས་བྱེད་ཡོང་། bj°ê yong འབད་འོང། bä ong
31. གཏམ་(མི་/རོགས)་དང་ tam ’mi གཏམ་མི་དང་བསྟུན།། Tam ’mi Accord words
d°ang thrî lä d°ang tün; with other people,
འཁྲིལ་ལས་ལབ་དགོས། lap gö; ’lok གོ་གཡུས་དང་བསྟུན།། g°o ’yü Accord costumes
with society,
སློག་པ་མི་དང་འཁྲིལ་ལས་ pa ’mi d°ang སེམས་ཆོས་དང་བསྟུན།། d°ang tün;
Accord mind with
thrî lä g°ön sem chö
གྱོན་དགོས། སེམས་ཆོས་ gö; sem chö d°ang tün
spiritual/ religious
activities.
དང་མཐུན་ལས་བྱི་དགོས། d°ang thün
lä j°î gö
32. ཕ་སླབ་པའི་ཁལ་མ་཈ན། pha lap pai ཕ་སླབ་པའི་ཁ་ལཱི་མ་ Pha ’lap pai Turning deaf to
khal ’ma kha lu ma the words of fa-
བུ་རུས་སྦལ་ཁ་ནས་ཤིང་ nyen; b°u rü ཈ན་ན།། བུ་རུས་སྦལ་ nyen na; b°u ther, the stick
may slip out of
ཤོར། bä kha nä ཁ་ལས་ཤིང་ཤོར།། rü bä kha lä
the son tortoise‟s
shing shor. shing shor
mouth.
33. ཁ་ཡག་ཞིན་རོགསལ་ལབ། kha yak གཏམ་ཧནམ་རོགས་ལཱི་ tam hêm ro Say pleasant
zh°in rôl lu ʼ lap; z°ä words to others,

147
 ཟས་ཡག་ཞིན་རང་ཟས། lap; z°ä yak སླབ། ཟས་ཞིམ་རང་ཟ། zh°im rang eat delicious food
zh°in rang z°a oneself.
z°ä
34. གུ་ཛུ་རང་འཆམ་ལས་ g°u dz°u འཆམ་ཚེ་ཧིང་གཏམ་མ་ Cham tshe Do not share se-
rang cham lä hing tam ma cret when you are
བསད་རུང་སྙིང་གཏམ་ dä rung ’ny- བཤད།། རྒྱགས་ཚེ་ཁ་ friendly; you will
shä; jâ tshe
be left with no
རོགསལ་མ་ལབ། ing tam rôl ལན་མི་འབྱོར།། kha len mi words when you
ma lap; jûl
མཇུགལ་འཐབ་ལས་འགྲོ་ thap lä dro
bjor quarrel.

སུམ་ཁ་ལན་མི་འབྱོར། sum kha len

mi bjor
35. མིལ་ངོ་ཚ་མེདན་ཀི་དང་ mil ngo tsha མི་ལཱི་ངོ་ཚ་མེདན་ཁྱི་དང་ ’mi lu ngo Shameless person
mên ki tsha mên khi is like a dog and a
འདྲ། ཀིལ་མཇུག་མ་ d°ang dra; འདྲ། ཁྱི་ལཱི་མཇུག་མ་ d°ang dra; dog without tail is
a bad omen.
མེདན་ ལས་ངན་ཨིན། kîl juk ma མེདན་ལས་ངན་ཨིན། khi lu jû ma
mên tä ngän mên tä ngän
’in ’in
36. སྦྱིན་པ་གཏངན་ཀི་ལ་ jim pa tân ki སྦྱིན་པ་གཏང་ན་ཁྱི་ལ་ bjin pa tãn If you are to ex-
khi la tang; tend generosity
གཏང་། ཀི་གིས་སྤང་གི་རྩྭ་ la tang; ki གཏང་།། སྤང་གི་རྩྭ་ནི་ pang g°i tsa do it to dogs,
g°i pang g°i The dog do not
མི་ཟ། tsa mi z°a ཁྱིའི་མི་ཟ།། ni khi mi z°a
eat grass.
37. དམ་ཆོས་མ་ཧ་ཡ།། d°am chö ma དམ་ཆོས་མ་ཧ།། D°am chö Do not haste for
ha ya; jik ma ha; jig religious affair,
འཇིག་རྟེན་མ་འཕྱི་ཡ།། ten ma chi འཇིག་རྟེན་མ་འཕྱི།། ten ma pchi Do not delay for
ya worldy affairs.
38. ཁ་སོར་གསུམ་བདག་ kha sor sum ཁ་སོར་གསུམ་བདག་ Kha sor sum You must control
dâ dzin j°î dâ dzin thap your three finger
འཛིན་བྱི་དགོས། འཛིན་འཐབ་དགོ། span mouth.
gö go
39. གཉེན་དང་གྲོགས་ཀྱི་བར་ ʼ nyen d°ang གཉེན་དང་གྲོགས་ཀྱི་ ’nyen d°ang A couple must
dr°ô gi b°ar dr°ô gi b°â have unwavering
ལ་ཐ་དམ་ཚིག་ཡག་ཞིན་ la tha d°am བར་ན་ཐ་དམ་ཚིག་ loyalty and faith-
na tha d°am fulness.
བསྟེན་དགོས་ཡ། tshî yak བསྟེན་དགོ་སྨེ། tshî ten go
zh°in ten gö
’mä
ya
40. དགོངམ་རྣིམ་ཅུ་རྣེ་པ་མ་ gôm ’nim cu ཕྱི་རུ་རྣམ་ཅོ་ཚང་མ་ Pchi ru ’nam Do not dig your
’ne pa ’ma co tshang ears at night, do
སློང་། ཐོ་རོ་ལག་པའི་སི་ ’long; tho ro སློངས། དྲོ་པ་ལག་པའི་ ma ’long; not cut your
hand‟s nail in the
མོ་མ་བཏུབ། lak pai si mo རྩེ་མ་བཏོག། dr°o pa lak
morning.
’ma tup pai tse ma tô
41. བློ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་ལ་ ’lo kön cho བློ་དཀོན་མཆོག་གསུམ་ ’lo kön cho Place your trust in
sum la tän; sum lu tän; tripple Gem,
One will never
148
 གཏད་ན།། མགུ་ནག་མི་ gu nâ ’mi la ལཱི་གཏདན།། མགུ་ནག་ gu nâ ’mi lu lose bet to an ob-
stacles.
ལ་རྒྱལ་མི་ཤོར།། gä mi shor མི་ལཱི་རྒྱལ་མི་ཤོར།། gä mi shor
42. ཤེས་རུང་མི་ལ་དྲིས།་ shê rung ’mi ཤེས་ཀྱང་མི་ལཱི་དྲིས།་ She cang ’mi Ask even if you
la dr°i; jok lu dri; jok know,
མགྱོགས་རུང་རྟ་ལ་བཞོན། rung ta la མགྱོགས་ཀྱང་རྟ་ལཱི་ cang ta lu Ride horse even if
you are fast.
zhön བཞོན། zhön
43. བསྟུན་གྲོས་མིལ་ཅོ། ཐག་ tün dr°ö ’mil གྲོས་མི་ལཱི་འདྲི། ཐག་ Dr°ö ’mi lu Consult with oth-
cô; thak dri; thâ rang ers and decide
རང་གིས་བཅད། rang g°i cä རང་གིས་བཅད། g°i cä yourself.
44. བྱིར་དོ་མཁས་རུང་ཕ་མའི་ bj°ir d°o khä བུ་མཁས་རུང་ཕ་མའི་ B°u khä ru how wise the son
rung pha pha mai ’lap may be, needs
སླབ་བྱ་དགོས། ཚོང་ mai ’lap bj°a སླབ་བྱ་དགོ། ཚོང་ bj°a go; advice of parents;
how veteran the
མཁས་རུང་སྔ་མའི་འཕྲོ་ gö; tshong མཁས་རུང་སྔོན་ tshong khä
merchant may be,
khä rung ru ’ngön sak
དང་འཁྲིལ་དགོས། ’nga mai བསགས་འབས་བུ་དགོ། drä b°u go
needs accumulat-
ed merits of the
thro d°ang past.
thrî gö
45. ཡུས་ཀྱི་ཆུ་འཐུང་ན། ཡུས་ yü g°i chu གཡུས་ཆུ་འཐུངན། ’yü chu If you drink water
thung na; yü thûn; ’yü of a village. You
ཀྱི་ཁྲིམས་བསྲུང་དགོས། g°I thrim གཡུས་ཁྲིམས་བསྲུང་། thrim sung must follow the
sung gö laws of that vil-
lage.
46. ཆ་རོགས་ངན་པ་དང་མ་ châ ro ngen ཆ་རོགས་ངན་པ་ར་མའི་ Drok ngen Bad friends are
pa dz°a mai like bottom of
བསོམས་ཡ། ཁྱོད་རོང་ pa d°ang ma ཨུབ་དང་འདྲ།། གང་ ’up d°ang pot,
dom ya; khö Whatever it
ཡང་མུ་ལཱི་འགྲོ། rong yang རེག་ཚད་ག་ར་གནགཔོ་ dra; g°ang
touches becomes
rek tshä g°â
mu lu dro ལཱི་འགྱུར།། black.
ra ’nâp lu jur
47. ལག་སོང་ཁོ་གིས་ང་མ་ Lak tong kho ལག་སོང་གི་རྔ་མ་ Lak tong g°i Do not beat
g°e nga ma ’nga ma drums empty
བརྡུངས། ཁ་སོང་ཁོ་གིས་ dung; kha བརྡུངས།་ཁ་སོང་གིས་ dung; kha handed. Do not
perform rituals of
བོན་མ་གསོལ། tong kho བོན་མ་གསོལ། tong g°i
g°e b°ön ’ma b°ön ma söl Bön with empty
söl handed.
48. སྐྱིད་རུང་཈ལ་ལས་མ་ཟ། ki rung nyä སྐྱིད་རུང་཈ལ་ཏེ་མ་ཟ། Ki ru nyä te Do not eat sleep-
lä ma z°a; ma z°a; dû ing even in good
སྡུག་རུང་ལོང་ལས་མ་ཟ། duk rung སྡུག་རུང་ལོངས་ཏེ་མ་ཟ། rung long te times,
long lä ma ma z°a Do not eat stand-
ing even in pain.
z°a
49. གཞོན་པལ་སེམས་ཀྱིས་ zhön pal གཞོན་དུས་སེམས་ཀྱིས་ Zhön dü sem If one‟s mind

149
 ཚོར་ལས་མ་བྱས་ན། རྒས་ sem g°e མ་འབདན། རྒས་དུས་ gi ma bän; does not act in
tshor lä ma gä dü lü gi young, Then old
སུམ་བྱཝ་མི་ཡོང་། bjä na; gä ལཱིས་ཀྱིས་མི་ལྕོགས། mi cô aged body will
sum j°au mi not be able act.
yong
50. ཆུང་ངི་བསྒང་ལས་མ་བྱས་ chung ngi གཞོན་དུས་སེམས་ཀྱིས་ Zhön d°ü If one‟s mind
gang lä ma sem gi ma does not act in
ན།་རྒཔ་རྒ་མོལ་འགྲོ་སུ་མ་ j°ä na; gâp མ་འབདན། རྒས་དུས་ bän; gä d°ü young, Then old
aged body will
བྱཝ་མི་ཡོང་། ga mol dro ལཱིས་ཀྱིས་མི་ལྕོགས། lü g°i mi cô
not be able act.
su ma j°au
mi yong
51. ཉིམ་གྱང་གི་ལྡེབ་ལ་དྲོད། Nyim j°ang ཉིམ་གྱང་གི་ལྡེབ་ལཱི་དྲོ། Nyim jang Sun is warmer
g°i dep la g°i dep lu near the wall,
དྲོད་རུང་ཧོ་ས་འདི་ཇུང་ དྲོ་རུང་སྲོ་ས་དེ་ནང་མེན། dr°o; dro however,it is not
dr°ö; dr°ö
the place to bask;
མེན། བྱིར་དོ་ཕ་མའི་སྐོ་ལ་ rung so sa di བུ་ཆུང་ཕ་མའི་སྒོ་ཁར་ rung so sa
Children feel
d°e nang
སྐྱིད། སྐྱིད་རུང་སོད་སི་ j°ung men; སྐྱིད། སྐྱིད་རུང་སོད་ས་ men; b°u
peaceful with
j°ir d°ô pha mother, however,
འདི་ཇུང་མེན། mai ko la kî, དེ་ནང་མེན།
chung pha it is not the place
mai go kha to live.
kî rung dö si
kî, kî rung
di j°ung men
dö sa d°e
nang men
52. ལོང་ལོང་སེམས་ཀྱིས་མ་ Long long ལོང་ལོང་སེམས་ཀྱིས་མ་ Long long If one do not rise
sem g°e ma sem g°i ma up by mind,
ལོང་ན། ལཱིས་ཤ་ཁྲག་ཕུང་ long na; lü ལོངན། ལཱིས་ཤ་ཁྲག་ lôn; lü sha Flesh and blood
bearing body
པོ་གིས་ལོང་མི་ཚུགས། sha thra ཕུང་པོས་ལོང་མི་ཚུགས། thra phung
cannot rise.
phung po gê pö long mi
long ’mi
tshû
tshu
53. བློ་རོགས་ཚོ་གིས་བཙོངན་ ’lô rô tsho བློ་གཞན་གྱིས་བཙོངན་ ’lô zhen g°i Embrassement
g°ê tsôn che tsôn pche made by others is
ཕྱེད་ཁོས་དང། རང་གིས་ khö d°ang; ཕྱེད་ཀ། རང་གིས་ ka; rang g°i just a partial, but
it‟s fully embrass-
བཙོངན་ཧྲིལ་བུམ་ཨིན། rang g°ê བཙོངན་ཧྲིལ་བུམ། tsôn hrî
ing if it is done by
tsôn hrî b°um
oneself.
b°um ’in
54. ལམ་འཛོལ་བ་ཉི་མའི་ཧ་ Lam dzö wa ལམ་འཛོལ་བ་ཉི་མའི་ཧ་ Lam dzö wa Misleading path
nyi mai ha nyi mai ha is just a length of
འཕྱི། གྱོས་ཀོ་འཛོལ་ན་ chi; jö ko འཕྱི། གྱོས་འཛོལ་བ་ pchi; j°ö dzö a day; but making
errors in a plan
བསྐལ་པའི་མགུ་མཇུག། dzö na kä བསྐལ་པའི་འགོ་མཇུག། wa kä pai
would be until the
pai gu jû gum jû
end of era.
55. བྱིར་དོ་མི་དང་མཉོམ་པ་ j°ir d°o ʼ mi བུ་རོགས་དང་ཆ། ནོར་ b°u ro d°ang Children should
d°ang ’nyom be kept with oth-

150
ཞོག་དགོས། ནོར་རང་དང་ pa zh°o gö; རང་དང་ཆ། châ; nor ers; where as
nor rang wealth must be
མཉོམ་པ་ཞོག་དགོས། d°ang ’nyom
rang d°ang kept with oneself.
pa zh°o gö châ

151
 28. འགྲོ་འགྲུལ་བྱི་སུམ། གླ་འཁོར་ནང་འགྲོ་འགྲུལ་འབདཝ་ད་གི་ཚོགས་ཚིག། Taking a taxi phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སྤ་རོལ་འགྲོ་ཟང་གླ་ paröl dro སྤ་རོ་འགྱོ་ནི་གི་གླ་འཁོར་ Paro jo ni g°i From where
z°ang ’la khor ’la khor g˚a te can I catch a
འཁོར་ག་ནས་མོང་ ག་ཏེ་ལས་འཐོབ་ག? lä thop g˚a? taxi to Paro?
g˚â nä nyong
དགོ་བམ། g˚o b°am
2. སྤ་རོ་ལ་མེན་འགྲོ་ག། paro la men སྤ་རོ་མི་འགྱོ་ག? Paro mi jo g˚â Aren‟t you go-
dro g˚â ing to Paro?

3. ཁྱེད་འགྲོ་མཁན་གན་ khê dro khän ཁྱེད་འགྱོ་མི་ག་དེམ་ཅིག་ Chê jo mi g˚a How many of

g˚an d˚a ci yö d˚em ci yö you are going
ད་ཅིག་ཡོད་པི། pi ཡོད། there?
4. འགྲོ་མཁན་ངི་གཉིས་ dro khän ngi འགྱོ་མི་ང་བཅས་གཉིས་ Jo mi nga cä Only two of us
ʼ nyi ra ’in ’nyi ra ’in are going.
ར་ཨིན། ར་ཨིན།
5. མི་ཚང་སོང་ག། ’mi tshang མི་ཚང་སོ་ཡི་ག? ’mi tshang so yi Have you got
song g˚â g˚â the required
number of pas-
sengers?
6. ཁྱོད་ག་ལ་འགྲོ་སང་། khö g˚âl dro ཁྱོད་ག་ཏེ་འགྱོཝ་སོ། Chö g˚a te jou Where are you
going?
sang ’mo
7. ག་ལ་འགྲོ་སང་ཡོ། g˚âl dro sang ག་ཏེ་འགྱོ་ནི་སོ། g˚a te jo ni ’mo Where are you
going?
yo
8. ང་ཐིམ་ཕུག་ལ་འགྲོ་ nga thim phu ང་(ཐིམ་ཕུག་)ལཱི་འགྱོ་ནི་ nga thimphu lu I will be going
la dro sang ʼ in jo ni ʼ in to (Thimphu.)
སང་ཨིན། ཨིན།
9. ཁྱོད་གླ་འཁོར་གཏོང་ chö ’la khor ནཱ་གླ་འཁོར་གྱི་དེད་ Nâ ’la khor g˚i Are you a taxi
tong khän ’in dê ’yôp ’in na driver?
མཁན་ཨིན་ན། na གཡོགཔ་ཨིན་ན།
10. ང་ཡང་ཐིམ་ཕུག་ལ་ nga yang thim ང་ཡང་ཐིམ་ཕུག་ལཱི་འགྱོ་ nga ya thim I will be also
phu la dro phu lu jo ni going to Thim-
འགྲོ་སང་། sang ནི། phu.
11. ང་ཡང་མི་ཤོང་ག། nga ya ’mi ང་ཡང་མི་ཤོང་ག? nga ya mi Can‟t I also
shong g˚a shong g˚a squeeze in?
12. ང་ཡང་འགྲོ་བེན། nga yang dro ང་ཡང་འགྱོ་གེ་མས། nga ya jo g˚e Let me also go
ben mä (by this taxi).
13. མི་ཤོང་པ། ཙིགཔ་མ་ ʼ mi shong pa, མི་ཤོང་པས་སྟེ། mi shong pä te Sorry, I cannot
tsep ma z˚a ya gõm ma thrê squeeze you in.
ཟ་ཡ། དགོངསམ་མ་ཁྲེལ།

152
14. ཡ་ཡ་ འཛུལ་དོང། ya ya dzü ཡ་ཡ་ འཛུལ་ད། Yaya dzü d˚a Okay, get in.
d˚ong
15. བཏུབ་བཏུབ་ བྱོན། tup tup jön བཏུབ་སྟེ། བྱོན། Tup te, bjön Okay then, get
in.
16. གླ་གཱན་ད་ཅིག་ཡོ། ’la g˚an d˚a ci གླ་ཆ་ག་དེམ་ཅིག་སོ། ’la cha g˚a How much is
yo d˚em ci ’mo the fare?
17. ཁལ་བཅུ་ཐམ་ཨིན་པ། khä cu tham ཉིས་བརྒྱ་ཨིན། Nyi ja ’in It‟s Nu 200.
’in pa
18. གཅིག་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་ cik ja ’ngap cu གཅིག་བརྒྱ་ལྔ་བཅུ་སྦེ་ Cik ja’ngap cu Can‟t you take
bj˚a lä dro ben bê jo g˚e mä me for 150?
བྱས་ལས་འགྲོ་བེན་ me na འགྱོ་གེ་མས།
མེན་ན།
19. ངའི་ཅ་ལ་གུམ་བུ་ག་ ngai ca la ངེ་གི་ཅ་ལ་ཚུ་ག་ཏེ་ nge g˚i cala Where can I
g°um bu g˚âl tshu g˚a te tsu put my luggag-
ལ་བཙུགས་སང་ཡོ། བཙུགས་ནི་སོ། ni ’mo es?
tsuk sang yo
20. རྒྱབ་ལ་བཙུགས་ jap la tsuk རྒྱབ་ཁར་བཙུགས་ད། Jap kha tsû d˚a Put it at back.
tong
གཏོང་།
21. སྟེང་ལ་བཀལ་གཏོང་། teng la kä tong ཐོག་ཁར་བཀལ་ད། Tho kha kä d˚a Put on the car-
rier.
22. འདི་ནས་ཕས་ཐིམ་ di nä phä thim ནཱ་ལས་ཐིམ་ཕུག་ཚུན་ཀི་ nâ lä thim phu How many kilo
phu la tshün metres will be
ཕུག་ལ་ཚུན་ཀི་ལོ་མི་ kilo mitre gân ལོ་མི་ཀྲར་ག་དེམ་ཅིག་ tshün kilo mi- there from
tre g˚a d˚em ci here to Thim-
ཉར་གཱན་ད་ཅིག་ཡོང་ d˚a ci yong g˚o འོང་ག?
ong g˚â phu?
གོ།
23. ཀི་ལོ་མི་ཉར་ཁལ་ལྔ་ Kilo metre ཀི་ལོ་མི་ཀྲར་གཅིག་བརྒྱ་ Kilo metre cik There are 100
khäl ʼ nga dû ja yö kilo metres.
འདུག། ཡོད།
24. ཡུན་གཱན་ད་ཅིག་ yün g°ân d˚a ci དུས་ཡུན་ག་དེམ་ཅིག་ d˚ü yün g˚a How long will
d˚em ci gô ong it take to get
འགོར་གོ་བམ། gor g˚o b°am འགོར་འོང། there?
25. ཆུ་ཚོད་གཅིག་ལྷག་ chu tshö cik ཆུ་ཚོད་གཅིག་ལྷགཔ་ Chu tshö cî lhâp It may take
lhak dz°ö ci little more than
ཛོས་ཅིག་འགོར་སང་ gor sang yong ཅིག་འགོར་ནི་འོང། ci gô ong an hour.
ཡོང་།
26. འུ་བྱུང་ལ་སྤུ་དོ་ཅིག་ u j˚ung la pu ནཱ་ཨ་ཙི་ཅིག་སྒུགས་ nâ ’a tsi ci gû Can you please
d˚o ci gû ya stop here for a
སྒུགས་ཡ། གནང་མས། ’nang mä while?
27. ང་ཆབ་གསང་འགྲོ་ nga chap sang ང་ཆབ་གསང་འགྱོ་དགོ་ nga chap sang I want to go to
dro go pa jo go pä toilet.

153
 དགོ་པ། པས།
28. སྣུམ་འཁོར་འགྲོས་ ‘num khor drö སྣུམ་འཁོར་འགོར་ལུ་སྦེ་ ’num khor go lä Please drive
be da ’me slowly?
ཀྱིས་བྱས་ལས་གཏོང་ ki bj˚ä lä tong བདའ་སྨེ།
ya
ཡ།
29. ང་མགོ་ཏོ་མུ་གི། nga go to mû ང་མགུ་ཡུ་འཁོརཝ་མས། nga gu yu khôu I am feeling
g˚i mä gidiness/ diz-
ziness.
30. ང་བསྐྱུག་པ་གོ། nga cuk pa g˚o ང་བསྐྱུག་ནི་མས། nga cû ni mä I feel like vom-
iting.
31. སྣུམ་འཁོར་ཤུགས་ ʼ num khor སྣུམ་འཁོར་ཤུགས་ཚད་ ’num khor shû It is against the
shuk tshä lä gä tshä lä gä te law to drive
ཚད་ལས་བརྒལ་ tang nân thrim ལས་བརྒལ་ཏེ་བཏང་པ་ tang pa cin beyond the
speed limit.
བཏང་ནཱན་ ཁྲིམས་ lä gä bi ’im pa ཅིན་ ཁྲིམས་ལས་ thrim lä gä wa
’in
ལས་འགལ་སྦི་ཨིན་ བརྒལ་བ་ཨིན།
པ།
32. ལམ་བརྙའ་ལས་བག་ lam ’nya lä ལམ་བདའ་སྟེ་འབུར་ལམ་ lam da te bur There are so
b°ak tar b°ok lam lä sha dû many speed
ཏར་བོག་ཏོར་རྒྱགས་ tor j˚ak tshä ལུ་ཤ་འདུག། bumps on the
road.
ཚད་འདུག། dû
33. འ་ཕས་སྒོར་ལབ་ལ་ a phä gor tap ཨ་ཕི་སྒོར་ལབ་ཁར་ཨ་ཙི་ ’a phi gô tap Stop for some
la pu d˚u cik khâ ’a tsi ci gû time at that
སྤུ་དུ་ཅིག་བསྒུག་ gû lä ʼ nang ཅིག་བསྒུག་གནང་། turning.
’nang
ལས་གནང།
34. ཏམ་ཁུ་འཐུང་མི་ཆོག། Tam khu ཏམ་ཁུ་འཐུང་མི་ཆོག། Tam khu thung Not allowed to
thung mi chô mi chô Smoke.
35. ང་ཆུ་བར་ཆུ་ཚུན་ nga chu b˚ar ང་ཆུ་བར་ཆུ་ཚུན་བསྐྱལ་ nga chu b˚a chu Can you please
chu tshün käl tshün kä ’nang drop me till
བསྐྱལ་ལས་གནང་། lä ’nang གནང་མས། mä (Chubachu)?

154
 29. བཱསི་ནངའགྲོ་འགྲུལ་བྱི་གསུམ། བཱསི་ནང་འགྲོ་འགྲུལ་འབདཝ་དའི་ཚོགས་ཚིག། Going by bus phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ང་བཱསི་ནང་འགྲོ་སང་། Nga b˚âs nang ང་བཱསི་ནང་འགྱོ་ནི། nga b˚âs nâ jo I will go by bus.
ni
dro sang
2. མོང་སྒར་ལ་འགྲོ་སང་ Mong gar la dro མོང་སྒར་ལཱི་འགྱོ་མིའི་ Mong gar lu jo Which is the bus
sang b˚âs g˚ang mi b˚âs g˚â di that goes to
བཱསི་གང་ཨིན་ནམ། ’in nam བཱསི་ག་འདི་ཨིན་ན། Monggar?
’in na

3. བཱསི་གི་ཤོག་འཛིན་ག་ b˚âs g˚i shok བཱསི་གི་ཤོག་འཛིན་ག་ b˚âs g˚i shok Where can I get
dzin g˚a te lä the bus ticket?
ནས་མོང་གོ་བམ། dzin g˚â nä ཏེ་ལས་འཐོབ་ག།
thop g˚â
nyong g˚o b˚am
4. འ་འདི་བཱསི་འདི་ཆུ་ A di b˚âs di chu ཨ་ནཱི་བཱསི་འདི་ཆུ་ཚོད་ ’a ni b˚âs di At what time
chu tshö g˚a does this bus
ཚོད་ གཱན་ད་ཅིག་ལ་ tshö g˚an d˚a cik ག་དེམ་ཅིག་ཁར་འགྱོ་ d˚em ci khâ jo leave?
la dro sang ’in
འགྲོ་སང་ཨིན་ནམ། nam འོང་། ong

5. གླ་གཱན་ད་རེ་ཡོ། ’la g˚an d˚a rê yo གླ་ཆ་ག་དེ་རེ་སོ། ’la cha g˚a d˚e How much is the
rê ’mo fare?

6. སོད་ཁྲི་ཨང་ ༩ པ་ Dö thri ’ang gu སོད་ཁྲི་ཨང་ ༩ པ་ Dö thri ’ang gu Where is the seat

pa g˚a j˚ung ’in pa di g˚a te ’in no 9?
ག་བྱུང་ཨིན་ནམ། nam འདི་ག་ཏེ་ཨིན་ན། na
7. ཐིམ་ཕུག་དང་སྤ་རོ་གི་ Thimphu d˚ang ཐིམ་ཕུག་དང་སྤ་རོ་གི་ Thimphu d˚ang How many buses
paro g˚i b°ar la paro g˚i b˚â na ply between Paro
བར་ལ་བཱསི་གཱན་ད་ བར་ན་བཱསི་ག་དེམ་ b˚âs g˚a d˚em and Thimphu?
b˚âs g˚an d˚a ci
ཅིག་ཡོད་པི་ཤུ། yö pi shu ཅིག་ཡོདཔ་སོ། cî yöp ’mo

8. ལྷུན་རྩེ་དང་ཐིམ་ཕུག་ Lhüntse d˚ang ལྷུན་རྩེ་དང་ཐིམ་ཕུག་ lhüntse d˚ang On which days

thimphu g°i b°ar thimphu g˚i does Lhuntse-
གི་བར་ལ་བཱསི་ གི་བར་ལ་བཱསི་ནམ་ b˚â na b˚âs Thimphu bus
la b˚âs ’arp
run?
ཨརཔ་དང་ཨར་པ་ར་ d˚ang ’ar pa ra དང་ནམ་ར་ཡོད་ག། nam d˚ang
nam ra yö g˚a
ཡོད་པི། yö pi
9. བཱསི་ནང་ལ་མི་གན་ད་ b˚as nang la mi བཱསི་ནང་མི་ག་དེམ་ b˚âs nâ ’mi How many pas-
g˚an d˚a ci shong g˚ad˚emcî sengers can go in
ཅིག་ཤོང་གོ། g˚o ཅིག་ཤོངམ་སོ། shôm ’mo this bus?

155
10. བཱསི་ནང་མི་ཚད་ལས་ b˚âs nang mi བཱསི་ནང་མི་ཚད་ལས་ b˚âs nã ’mi There is excess
tshä lä gä so passengers in the
བརྒལ་ལས་འདུག། tshä lä gä lä dû བརྒལ་སོ་ནུག། nu bus.
11. གླ་འཐེབ་ལུན་མི་ཆོག། la’ thep len mi གླ་འཐེབ་ལུན་མི་ཆོག། ’la thep len mi It is not allowed
chô chô to collect extra
fare.
12. ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་ Thrim sung gak ཁྲིམས་སྲུང་འགག་པ་ Thrim sung gak You will be
pa g˚i zung yong pa g˚i zung ong caught by the
གིས་གཟུང་ཡོང་། གིས་གཟུང་འོང། Traffic Police.

156
 30. གནམ་གྲུ་ནང་འགྲོ་སུམ། གནམ་གྲུ་ནང་འགྲོ་འགྲུལ་འབད་བའི་སྐབས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Taking a flight phrases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གལ་འགྲོ་སང་ཡོ། G°al dro sang ག་ཏེ་འགྱོ་ནི་སོ། g˚a te jo ni Where are you
yo ’mo flying to?
2. བེང་ཀོག་ལ་འཕུར་སང་ B°eng kok la བེང་ཀོག་ལཱི་འཕུར་ནི་ B°eng kok lu I‟m flying to
phur sang ’in phû ni ’in Bangkok.
ཨིན། ཨིན།
3. ཤོག་འཛིན་བཏོག་ས་གལ་ shok dzin tok ཤོག་འཛིན་བཏོག་ས་ག་ Shok dzin tô Where is the
sa gâl ’in nam sa g˚a te ’in ticketing coun-
ཨིན་ནམ། ཏེ་ཨིན་ན། na ter?
4. བེང་ཀོག་ལ་འཕུར་སང་གི་ b°eng kok la བེང་ཀོག་ལཱི་འཕུར་ནི་གི་ b°eng kok lu I would like to
phur sang g˚i phû ni g˚i book a ticket to
ཤོག་འཛིན་ཅིག་དགོས་ཀྱི་ shok dzin cik ཤོག་འཛིན་ཅིག་དགོ་ shok dzin cî Bangkok.
ས། gö ki པས་ས་ལགས། go pä sâ la
5. ནམ་འཕུར་སང་གི་ཡོ། nam phur sang ནམ་འཕུར་ནི་གི་སོ། nam phû ni When are you
g°I yo g˚i ’mo going to fly?
6. གནངས་ཀྱི་དགོས་སང་། ’nang g°i gö གནངས་ཚེ་གི་དགོ་ནི། ’nã tshe g˚i go I want for day
sang ni after tomorrow.
7. ཡིག་གུ་ཅི་ར་དགོས་དགོ་ Yi g˚u ci ra gö ཡིག་ཆ་ག་ཅི་ར་དགོ་ག། Yik cha g˚a ci What are the
go b˚am ra go g˚â documents that I
བམ། need to procure.
8. ངོ་སྤྲོད་ལག་ཁྱེར། ཁྲིམས་ Ngo trö lak ངོ་སྤྲོད་ལག་ཁྱེར། Ngo trö lâ You need to pro-
kher, thrim kher thrim duce your Citi-
སྲུང་ཉོག་མེད་ལག་ཁྱེར། sung nyok mê ཁྲིམས་སྲུང་ཉོག་མེད་ sung nyok mê zenship Identity
Card, security
ལམ་ཡིག་ཚད་ཀྱི་ངོ་པར་ lak kher, lam ལག་ཁྱེར། ལམ་ཡིག་ lak kher, lam
clearance Certif-
yik tshä kin go yik ngo par
གུམ་བུ་དགོས། par g°um b°u ངོ་པར་ཚུ་དགོ། tshu go
icate and a pass-
port-size photo.
gö
9. བེང་ཀོག་ཚུན་གླ་གཱན་ད་ b°eng kok བེང་ཀོག་ཚུན་གླ་ག་དེམ་ b°eng kok What is the air-
tshün ’la g˚an tshün ’la g˚a fare till (Bang-
ཅིག་ཡོ། d˚a cik yo ཅིག་སོ། d˚em cî ’mo kok)?
10. ཕརལ་དང་ཚུརལ་བྱི་སུམ་ phâl d˚ang ཕར་དང་ཚུར་འབདཝ་ད་ phâ d˚ang It is Nu. 20000
tshû bäu d˚a for a round trip
ཏི་རུ་སོང་ཕྲག་ཁལ་གཅིག་ tshûl j˚î sum ti ཏི་རུ་སོང་ཕྲག་ཁལ་ ticket.
ti ru tong thrâ
ru tong thrâ
ཨིན་པ། གཅིག་ཨིན། khä ci ’in
khäl cik ’in pa
11. གནམ་གྲུ་གང་ཡོ། ’nam dr°u གནམ་གྲུ་ག་འདི་སོ། ‘nam dr˚u g˚â Which airline is
g˚ang yo it?
di ’mo
12. གནམ་གྲུ་འདི་སོད་ཁྲི་གཱན་ ’nam dru di dö གནམ་གྲུ་འདི་སོད་ཁྲི་ག་ ‘nam dr˚u di What is the seat-
ing capacity of

157
 ད་ཅིག་བྱི་མཁན་ཡོ། thri g˚an d°a དེམ་ཅིག་འབད་མི་སོ། dö thri g˚a this airline?
cik j˚i khän yo d˚em ci bä mi
’mo
13. བེང་ཀོག་ལ་གནམ་གྲུ་ b˚eng kok la བེང་ཀོག་ལཱི་གནམ་གྲུ་ b˚eng kok lu On which days
’nam dru za ’nam dr˚u za of the week does
གཟའ་ཨརཔ་དང་ཨར་པ་ ’arp d˚ang ’ar གཟའ་ནམ་དང་ནམ་ར་ nam d˚ang the flights fly to
(Bangkok)?
ར་འཕུར་དགོཔ་ཞུ་ཝ། pa ra phur gop འཕུརཝ་སོ། nam ra phuw
zh°u wa ’mo
14. རང་པ་གྲལ་སྒྲིག་ལས་ rang pa dr°ä ག་ར་གྱལ་ནང་འབྱོན་ g˚â ra g˚ä na Please come in
drik lä jön queue every-
འབྱོན་གནང། ʼ nang གནང་། jön-’nang body.
15. ཁྱོད་ཀྱི་ལམ་ཡིག་དང་ཤོག་ khö ki lam yik ནཱ་གི་ལམ་ཡིག་དང་ nâ g˚i lam yik May I have your
d˚ang shok d˚ang shok passport and
འཛིན་ཞུ་བེན། dzin zh˚u b˚en ཤོག་འཛིན་ཞུ་གེ། dzin zh˚u g˚e ticket?
16. འུ་འདི་ལ་ཡོད། u di la yö ཨ་ནཱ་ཡོད། ’a na yö Here it is.
17. འུ་འདི་ཁྱོད་ཀྱི་འཛུལ་ཤོག་ u di khö ki dzü ཨ་ནཱི་ནཱ་གི་འཛུལ་ཤོག་ ’a ni nâ g˚i This is your
shok ’in dzü shok ’in Boarding Pass.
ཨིན། ཨིན།
18. འཛུལ་སང་དུས་ཚོད་ནམ་ dzül sang d˚ü འཛུལ་ནིའི་དུས་ཚོད་ Dzü ni d°ü When is the
tshö nam yo tshö nam ’mo boarding time?
ཡོ། ནམ་སོ།
19. ཀར་མ་ཆོག་པའི་ཅ་ལ་ད་ཅི་ kar ma chok འབག་ཐག་མ་ཆོག་པའི་ Bâ thâ ma cho Hope you are not
pai ca la d°a ci carrying any
ཡང་མེད་པི་ཡོང་། yang mê pi ཅ་ལ་འདི་ག་ནི་ཡང་མེད་ pai ca lâ tshu prohibited items?
yong པས་སོང། g˚a ni yang
mê pä-song
20. ཁྱོད་རང་གི་ཅ་ལ་གུམ་བུ་ཅ་ khö rang g°i ca ཁྱོད་རའི་ཅ་ལ་ཚུ་ཅ་དམ་ Chö rai ca lâ Have you de-
lâ g°um b°u ca clared your
དམ་འགོ་དཔོན་ལ་སོན་སྦི་ འགོ་དཔོན་ལཱི་གསལ་ tshu ca d˚am goods to the cus-
d˚am go pön la go pön lu säl tom officer?
ཡ། tön bi ya སོ ན་འབད་ཡི་ག།
tön bä yi g˚â
21. ད་རིང་གི་གནམ་གྲུ་འཕུར་ d˚a ring g˚i ད་རིས་ཀྱི་གནམ་གྲུ་ d˚a ri g˚i Today the flight
’nam dr˚u ’nam dr˚u phû delayed.
སང་འཕྱིས་སོང་། phur sang chi འཕུར་ནི་འཕྱིས་སོ་ཡི། ni pchi so yi
song
22. ནང་ལ་འཛུལ་སང་འབྲི་ nang la dzü ནང་སྐྱོད་འབྲི་ཤོག་འདི་ Nang cö dri Please fill up this
sang dri shok immigration
ཤོག་འདི་བཀང་གནང་། di kang ’nang བཀང་གནང་། shô di kang form.
’nang
23. ཕྱིར་སྐྱོད་འབྲི་ཤོག་འདི་ chir cö dri ཕྱིར་སྐྱོད་འབྲི་ཤོག་འདི་ Pchir cö dri Please fill up this
shok di kang shô di kang emigration form.
བཀང་གནང་། ’nang བཀང་གནང་། ’nang

158
24. ཉིནམ་གཅིག་ལ་གནམ་གྲུ་ nim cik la ཉིནམ་གཅིག་ལཱི་གནམ་ nyim cî lu How many
’nam dr˚u g˚an ’nam dr˚u g˚a flights are there
གཱན་ད་ཅིག་འཕུར་གོ་བམ། d˚a ci phur g˚o གྲུ་ག་དེ་རེ་འཕུར་དོ་ག། d˚e re phu d°o in a day?
b˚am g°â
25. འབྲུག་ལ་གནམ་གྲུ་ཐང་ Drû la ’nam འབྲུག་ལཱི་གནམ་གྲུ་ཐང་ drû lu ’nam How many air-
dr˚u thang dr˚u thang ports are there in
གཱན་ད་ཅིག་ཡོད་སྦི་ཤུ། g˚an d˚a ci yö ག་དེམ་ཅིག་ཡོད་ག། g˚a d˚em ci yö Bhutan?
bi shu g˚a
26. འབྲུག་ལ་གནམ་གྲུ་གཱན་ད་ drû la ’nam འབྲུག་ལཱི་གནམ་གྲུ་ག་ drû lu ’nam How many air-
dr˚u g˚an d˚a dr˚u g˚a d˚em lines are there in
ཅིག་ཡོད་སྦི་ཤུ། ci yö bi shu དེམ་ཅིག་ཡོདཔ་སོ། ci yöp ’mo Bhutan?
27. གནམ་གྲུ་ནང་ལ་སྤྲོ་བའི་ ’nam dr˚u གནམ་གྲུ་ནང་ལཱི་སྤྲོ་བའི་ ’nam dr˚u What in-flight
nang la tro wai nang lu tro entertainment
ལས་རིམ་ཅི་ར་འདུག་གོ། lä rim ci ra dû ལས་རིམ་ག་ཅི་ར་འདུག་ wai lä rim g˚a programs are
there?
g˚o གོ། ci ra dû g˚o
28. འབྲུག་མཁའ་འགྲུལ་ནང་ drû kha drül འབྲུག་མཁའ་འགྲུལ་ Drû kha drül Drukair provides
nang la zh˚ap nang na very good in-
ལ་ཞབས་ཏོག་ཆོག་སྒྲིག་ tô chô dri dû ནང་ན་ཞབས་ཏོག་ཆོག་ zh˚ap tô chô flight services.
འདུག། སྒྲིག་འདུག། drî dû
29. འབྲུག་མཁའ་འགྲུལ་འདི་ drû kha drül di འབྲུག་མཁའ་འགྲུལ་ Drû kha drül To how many
gä khap g˚an di gä khap g˚a countries does
རྒྱལ་ཁབ་གཱན་ད་ཅིག་ནང་ d˚a ci nang འདི་རྒྱལ་ཁབ་ག་དེམ་ d˚em ci nang Drukair fly?
འཕུར་འགྲུལ་བྱི་དགོཔ ་ཤུ། phur drül j˚i ཅིག་ནང་འཕུར་འགྲུལ་ phû drül bäu
g°op shu ’mo
འབདཝ་སོ།
30. རྒྱལ་ཁབ་ལྔའི་ནང་འཕུར་ gä khap ’ngai རྒྱལ་ཁབ་ལྔ་ནང་འཕུར་ Gä khap ’nga It flies to five
nang phur drül nang phû drül countries.
དགོཔ་ཨིན། j˚i g°op ʼ in འགྲུལ་འབད་འོང། bä ong
31. སྤ་རོ་ནས་བེང་ཀོག་ཚུན་ཆུ་ pa ro nä b˚eng སྤ་རོ་ལས་བེང་ཀོག་ཚུན་ Pa ro lä b°eng How many
kok tshün chu kok tshün chu hours‟ does the
ཚོད་གཱན་ད་ཅིག་འགོར་ tshö g˚an d˚a ཆུ་ཚོད་ག་དེམ་ཅིག་ tshö g˚a d˚em flight take from
Paro to Bang-
དགོཔ་ཞུ། ci gor gop zh°u འགོར་འོང་ག། ci gô ong g˚a
kok?
32. གནམ་གྲུ་གཏོང་མཁན་འདི་ ’nam dr˚u གནམ་གྲུའི་དེད་དཔོན་ ’nam dr˚ui Is the pilot Bhu-
tong khän di d˚e pön di tanese?
འབྲུགཔ་ཨིན་ནམ། dr˚up ’in nam འདི་འབྲུགཔ་ཨིན་ན། drûp ’in na
33. ད་རིང་གནམ་ཡག་ཞིན་ d˚a ring ’nam ད་རིས་གནམ་གཤིས་ d˚arî ’nam shi Today,the plane/
yak zh°in mê lä zhim mê flight could not
མེད་པོ་གནམ་གྲུ་འཕུར་མ་ po ’nam dr˚u ལུགས་ཤོམ་མེད་པར་ b˚a ’nam dr˚u take-off due to
bad weather.
ཚུགས། phur ma tshû གནམ་གྲུ་འཕུར་མ་ phû ma tshû

159
 ཚུགས།
34. ཉེན་སྲུང་འགོ་དཔོན་ཚུ་ nyen sung go ཉེན་སྲུང་འགོ་དཔོན་ཚུ་ Nyen sung go The Security Of-
pön tshu g˚i pön tshu g˚i ficers will do the
གིས་ཞིབ་དཔྱད་བྱི་ཡོང་། zh˚ip cä j˚i གིས་ཞིབ་དཔྱད་འབད་ zh˚ip cä bä security check-
up.
yong འོང། ong
35. མཚོན་ཆའི་རིགས་ཅི་ཡང་ tshön chai rik མཚོན་ཆའི་རིགས་ག་ཅི་ Tshön chai rik You are not
ga ci yang bâ permitted to car-
ཀར་མི་ཆོག། ci yang kar mi ཡང་འབག་མི་ཆོག། mi chô ry any kind of
chok weapons.
36. ཅ་ལ་ཀེ་ཇི་ ༢༠ ནས་ ca lâ kê j˚i khä ཅ་ལ་ཀེ་ཇི་ ༢༠ ལས་ Ca lâ kê j˚i You have to pay
extra charge if
ལྷག་ལས་ཀར་ན་ནི་གླ་ ci nä lhak lä བརྒལ་ཏེ་འབག་པ་ཅིན་ khä ci lä gä te your luggage
kar na ni ’la bâ ba cin ʼ la exceeds 20 kg.
འཐེབ་སྤྲོད་དགོས། thep trö gö གླ་ཆ་འཐེབ་སྤྲོད་དགོ།
cha thep trö
go
37. སྒོ་སྒྲིག་ར་ནས་སོད་ཁྲི་འདི་ go dri ra nä dö སྒོ་སྒྲིག་རྩ་བའི་སོད་ཁྲི་ Go dri tsa wai I prefer the win-
thri di ga g˚i dö thri di ga dow side seat.
དགའ་གི། འདི་དགའ་བས། wä
38. རོགས་ད་སྒོ་སྒྲིག་མེད་པའི་
Rô d°a go dri མོ་གིས་འདི་སྒོ་སྒྲིག་མེད་ mo g˚i di go She prefers the
mê pai dö thri dri mê sai dö seat without a
སོད་ཁྲི་ལ་དགའ། la ga སའི་སོད་ཁྲི་དགའ། thri ga window.
39. ཇོ་ལ་འདི་གདོང་ལ་ཡོད་ j˚o la di dong དོ་ཕད་འདི་གདོང་ཁར་ D°o phä di Please place
la yö pai dö dong kha yö your hand lug-
པའི་སོད་ཁྲི་འོག་ལ་བཞོག། thri og la zhô ཡོད་པའི་སོད་ཁྲི་གི་འོག་ pai dö thri g˚i gage under the
seat in front of
ལཱི་བཞག་གནང། ô lu zhâ ’nang
you.
40. ཁྱོད་རང་གི་བཞུགས་ཐག་ khö rang g˚i རང་སོའི་བཞུགས་ཐག་ Rang soi zhuk Please fasten
zhuk thâ dam thâ dam ’nang your seat belt.
བསམ་གནང་། བསམ་གནང།
’nang
41. སོད་ཁྲི་ཚོ་ཀྲིགསེ་བྱས་ dö thri tsho སོད་ཁྲི་ཚུ་ཀྲིག་ཀྲི་སྦེ་ Dö thri tshu Please ensure
triks jä lä yar trik tri bê yâ that your seat
ལས་ཡར་ཕྲང་ལས་བཞོག། thrang lä zhô ཡར་ཕྲང་གནང། thrang ’nang back is upright.
42. གནམ་གྲུ་འཕུར་སང་བྱི་གི། ’nam dr˚u གནམ་གྲུ་འཕུར་ནི་ ’nam dr˚u phû The flight is
phur sang j˚i ni bä d˚o about to take off.
g˚i འབད་དོ།
43. སལ་བཞུགས་ལས་གནང་། Sal zhû lä རྩ་བར་བཞུགས་གནང། Tsa wa zhû Please remain
ʼ nang ’nang seated.
44. གནམ་གྲུ་ནང་ལ་གཏམ་ཁུ་ ’nam dr˚u གནམ་གྲུ་ནང་ཏམ་ཁུ་ ’nam dr˚u You are not al-
nang la tam nang tam khu lowed to smoke
བཞེས་མི་ཆོག། khu zhê mi chô བཞེས་མི་ཆོག། zhê mi chô in the flight.
45. ངེ་རང་གནམ་གྲུ་འདི་ Nge rang ’nam ང་བཅས་ཀྱི་གནམ་གྲུ་ Nga cä g˚i Our flying time

160
 དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་གཅིག་ dr˚u di d°ü འདི་དུས་ཡུན་ཆུ་ཚོད་ ’nam dr˚u di will be of one
yun chu tshö d°ü yün chu hour and 45
དང་སྐར་མ་བཞི་བཅུ་ཞེ་ལྔ་ cik d˚ang kar གཅིག་དང་སྐར་མ་བཞི་ tshö cî d˚ang minutes.
གི་རིང་འཕུར་སང་ཨིན་པ། ma zhip cu བཅུ་ཞེ་ལྔ་གི་རིང་འཕུར་ kar ma zhip
zh˚ê ’nga g˚i cu zh˚ê ’nga
ring phur sang འགྲུལ་འབད་འོང། g˚i ring phû
’in pa drül bä ong
46. གནམ་གྲུ་ཆགས་སང་བྱི་གི། ’nam dr˚u chak གནམ་གྲུ་ཆགས་ནི་ ’nam dr˚u châ The flight is
sang j˚i g˚i ni bä d˚o about to land.
འབད་དོ།
47. འགྲུལ་པ་ཕོ་མོ་རང་བ་ལ་ Drül pa pho འགྲུལ་པ་ཕོ་མོ་ཡོངས་ Drül pa pho Ladies and gen-
mo rang b˚a la mo yong lu tlemen, Wel-
འབྲུག་ལ་བྱོན་པ་ལུགས་སོ་ drû la j˚ön pa ལཱི་འབྲུག་ལཱི་བྱོན་པ་ come to Bhutan!
drû lu j˚ön pa
ཡོད། lek so yö ལུགས་སོ་ཡོད། lek so yö
48. ད་ངེ་རང་སྤ་རོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་
d˚a nge rang ད་ང་བཅས་སྤ་རོ་རྒྱལ་ d°a nga cä pa We have now
pa ro gä ci ro gä cî ’nam arrived at the
གནམ་གྲུ་ཐང་ནང་ལྷོ་སོང་། ’nam dr˚u སྤྱིའི་གནམ་གྲུ་ཐང་ནང་ dr˚u thang (Paro) Interna-
tional Airport.
thang nang lho ལྷོད་ཅི། nang hö ci
song
49. གནམ་གྲུའི་ནང་ནས་ མ་ ’nam dr˚ui གནམ་གྲུའི་ནང་ལས་མ་ ’nam dr˚ui We request you
nang nä ma nang lä ma all to check and
འཐོན་པའི་གནའ་ལ་ རང་ thön pai ’na la ཐོན་པའི་ཧེ་མ་རང་གི་དོ་ thön pai he ensure that you
have your hand
གི་ཇོ་ལ་དང་འགྲོ་འགྲུལ་ rang g˚i j˚o la ཕད་དང་འགྲོ་འགྲུལ་ ma rang g˚i
luggage and all
d˚ang dro drül do phä d˚ang
ཡིག་ཆ་གུམ་བུ་ ཀྲིགསི་ yik cha g˚um ཡིག་ཆ་ཚུ་ཀྲིག་ཀྲི་ཡོད་ dro drül yik
the travel docu-
ments with you
ཡོད་མེད་གཟིགས་གནང་། b°u triks yö མེད་གཟིགས་གནང། cha tshu trî before leaving
mê zik ʼ nang tri yö mê zik the aircraft.
ʼ nang
50. ཁྱོད་ཀྱི་སྟེང་ལ་ཡོད་པའི་ khö g˚i tëng la ནཱ་གི་ལག་ལཱི་ཡོད་པའི་ nâ g˚i tâ lu yö When you open
yö pai drom di pai ca la tsû the overhead
སྒྲོམ་འདི་ ཁ་ཕྱེ་སུམ་ kha chê sum ཅ་ལ་བཙུགས་སྒྲོམ་འདི་ drom di kha compartment,
you should be
དྲནམ་བཏོན་ལས་ཕྱེ་ dr˚em tön lä ཁ་ཕྱེཝ་ད་དྲནམ་བཏོན་ pchêu d˚a
careful.
chê ʼ nang dr˚em tön te
གནང་། ཏེ་ཕྱེ་གནང། pche ’nang
51. གནམ་གྲུའི་ཐང་ནང་ཆ་ ’nam dr˚ui གནམ་གྲུའི་ཐང་ནང་ཆ་ ’nam dr˚u If you need any
thang nang châ thang nã châ help at the air-
རོགས་རེ་དགོཔ་ཐོན་ན་ནི་ རོགས་རེ་དགོཔ་ཐོན་པ་ port, please feel
ro re gop thön ro re gop free to contact
ངིའི་ལས་བྱི་མཁན་ཚུ་ལ་ na ni ngi lä j˚i ཅིན་ང་བཅས་ལཱ་འབད་ thöm b˚a cin our ground staff
གཡང་ཟ་བག་ཟ་མེད་པར་ khän tshu la མི་ཚུ་ལཱི་གཡང་ཟ་བག་ nga cä lâ bä for any infor-
’yang z˚a bâ mi tshu lu mation or assis-
གསུང་གནང་ཟེར་ཞུ་སང་ z˚a me par ཟ་མེད་པར་གསུང་གནང་ ’yang z˚a b˚a tance.

161
 ཨིན། sung ’nang zer ཟེར་ཞུ་ནི་ཨིན། z˚a mê b˚â
zh˚u sang ’in sung ’nang
z˚er zh˚u ni
’in
52. ངེ་རང་གི་གནམ་གྲུའི་ནང་ nge rang g˚i ང་བཅས་ཀྱི་གནམ་གྲུའི་ Nga cä g˚i We hope you
’nam dr˚ui ’nam dr˚u enjoyed flying in
ལ་ཐུགས་སྤྲོ་ཏོག་ཏོ་བྱུང་སྦི་ nang la thû tro ནང་ལཱི་ཐུགས་སྤྲོ་བ་བྱུང་ nang lu thû our flight.
ཡོང་བྱས་ལས་རེ་བ་ཡོད། tok to jung bi བྱུངམ་འོང་མནོ་བའི་རེ་ tro wa jung
yong jä lä re jûm-ong ’no
wa yö བ་ཡོད། wai re wa yö
53. ལོག་ལས་མཇུག་ལ་ཡང་ lok lä jû la ལོག ་ཤུལ་ལས་ཡང་ lok shü lä We look forward
yang jön pai re yang jön ni re to seeing you on-
འབྱོན་པའི་རེ་བ་ཡོད་བྱེ་ འབྱོན་ནིའི་རེ་བ་ཡོད་ wa yö z˚ê board again in
wa yö j˚e lä the future.
ལས་ཞུ་སང་ཨིན། zh˚u sang ’in ཟེར་ཞུ་ནི་ཨིན། zh˚u ni ’in

162
 31. དྲུང་འཚོ་མཇལ་ས་ལ། དྲུང༌འཚོ༌འབད་སར་འགྱོ་བའི་སྐབས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases for seeing a doctor

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཐོ་བཀོད་བྱི་ས་གལ་ཡོ། tho kö j˚i sa ཐོ་བཀོད་འབད་ས་ག་ཏེ་སོ། Tho kö bä sa Where can I reg-
g°al yo g˚a te ’mo ister?

2. སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་དྲུང་ Ku zû zang སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་དྲུང་ Ku zû zang Good morning

po dr˚ung po dr˚ung Doctor!
འཚོ། tsho འཚོ། tsho
3. ཅི་ར་ན་དགོ་སྦི། ci ra na go bi ག༌ཅི༌ནཝ༌སོ། g˚a ci nau What are you suf-
’mo fering from?
4. མགོ་ཏོ ་ཤུགས་བྱས་ལས་ go tô shû j˚ä མགུ༌ཏོ ༌ཤུགས་སྦེ་ནཝ་མས། Gu tô shû bê I have a severe
lä na g°i nau mä headache.
ན་གི།
5. གྲང་ཤུམ་ཡང་བྱི་གོ་སྦི་ཡ། Dr°ang གྱང༌ཤུགས་ཡང་རྐྱབ་མས་ j˚ang shû yã Having fever too?
shum yang cap mä g˚a
j˚i g˚o bi ya ག།
6. རྐང་ཚིགས་ལག་ཚིགས་ kang tshi lak རྐང༌ཚིགས་ལག་ཚིགས༌ཚུ་ kang tshi lak Ankles and wrists
tshi g°um tshi tshu yã are also paining.
གུམ་བུ་ཡང་ན་གི། b°u yang na ཡང་ནཝ༌མས། nau mä
g˚i
7. གལ་ན་དགོཔ་ཡོ། g˚al na gop ག་ཏེ་ལཱི་ནཝ་སོ། g˚a te lu Where does it
yo nau’mo hurt?
8. བར་བར་དྲོད་འབར་གྱི། b˚ar b˚ar འཕྲལ་འཕྲལ་དྲོད༌འབར་ Thrä thrä Sometimes there
dr˚ö bar g˚i dr˚ö bâ yang is also a fever.
རྐྱབ༌མས། cap mä
9. ཉོདཔ་ཚ་གི། nyöp tsha ལྐོདམ་ཚཝ་མས། köm tshau sore throat.
g˚i mä
10. ཁྱོད་ཀྱི་ཁྲག་ཤུགས་བལ་ khö gi thrâ ཁྱོད་ཀྱི་ཁྲག་ཤུགས་བལ་གེ། chö g˚i thrâ Let me check
your blood pres-
བེན། shû ta b˚en shû ta g˚e sure.
11. ལག་པའི་རྩ་ཡང་བལ་ lak pai tsa ལག་རྩ་ཡང་བལ་གེ། lak tsa yang Let me also check
yang ta b˚en ta g˚e your pulse.
བེན།
12. ཁྱོད་ཚ་རིམས་ཤུགས་ khö tsha rim ཁྱོད་ལཱི་ཚ་རིམས༌ཚབས་ Chö lu tsha You have caught
shuk j˚ä nä rim tshab a nasty cough and
བྱས་ནས་རང་ཕོག་འདུག། rang phok ཆེན་སྦེ་ར་ཕོག་ཆི་ནུག། chen bê ra cold.
dû phô chi nu
13. གསུས་གོ་ཚ་སང་པུ་དོ་ sü g˚o tsha ཕོཝ༌ཚ་མི་འདི་ཨ་ཙི་ཅིག་ phou tsha mi stomach aching
sang pu d°o di ’a tsi ci has been little
ཅིག་དྲག་གི། དྲག་པས། eased.
ci dr˚â g˚i dr˚â pä

163
14. ཁ་ནས་བསྐྱུག་སང་ཙོག་ kha nä cuk ཁ་ལས་བསྐྱུག་ནི་བཟུམ་ Kha lä cû ni I have been expe-
sang tsok sa zum bä d˚e riencing from
ས་བྱས་ལས་ མགོ་ཏོ་ j˚ä lä go to འབད་དེ་མགུ་ཡུ་འཁོརཝ་ gu yu khou nausea and giddi-
ness for the last
མུང་མུ་ས་རང་ཧབ་ཏ་ mung mu sa འཁོར་སར་བདུན་ཕྲག་ kho sa dün
one week.
rang hap ta thrâ ci d˚e ci
གཅིག་གི་རྩིས་རྐྱབ་སོང་། cik g°i tsi གཅིག་དེ་ཅིག་གི་རྩིས་ཡར་
gi tsi ya so yi
cap song སོ་ཡི།
15. ཁྲག་རླུང་ནད་གཞི་ཨིན་ thrak ’lung ཁྲག་རླུང་གི་ནད་གཞི་ཨིན་ Thrâ ʼ lung It is a high blood
nä zhi ’im pa g˚i nä zhi ʼ im pressure.
པ། མས། mä
16. གཟུགས་རང་པ་བུ་རུདཔ་ zuk rang pa གཟུགས༌ཆ་མ཈མ་ Zû cha ’nyam I got rashes all
br˚üp thön po ro thön te over my body and
ཐོན་ལས་གཡའ་གྱི། lä ’ya g˚i སྤོ༌རོ༌ཐོན༌ཏེ་གཡའཝ་མས། ʼ yau mä its itching.
17. པགས་ཀོ་གི་ནད་ཨིན་པ། pâ ko g˚i nä པགས་སྲིན་གྱི་ནད་གཞི་ Pak sin g˚i nä You have a skin
zhi ʼ im mä infection.
’im pa ཨིན་མས།
18. རྐངཔ་ན་ལས་བརྒྱང་སྐུམ་ kãp na lä རྐངམ་ན་སྟེ་བརྐྱང་སྐུམ་ར་ Kãm na te Due to leg pain
jang kum ra cang kum ra it‟s difficult to
ར་བྱིས་མི་བཏུབ་པ། j˚i mi tup pa འབད་མི་བཏུབ་པས། bä mi tup pä stretch and relax.
19. འུ་འདི་སན་འདི་གིས་རྐང་ u di ’men di འ་ནཱི་སན་འདི་གིས་རྐང་ A ni ’men di These medicine is
g˚i kang tshi g˚i kang tshi helpful for reliev-
ཚིགས་ལག་ཚིགས་ན་ lak tshi na ཚིགས་ལག་ཚིགས་ན་མི་ལཱི་ lak tshi na ing joints pain.
སང་ལ་ཕན། sang la phän ཕན། me lu phän
20. ཕོཝ་ན་ལས་དྲེག་ར་མ་ phou na lä ཕོ་ཅུངམ་ན་སྟེ་འབད་ར་མ་ Pho c m na I am having a se-
dr˚ê ra ma te bä ra ma vere abdomen
ཚུགས། tshu ཚུགས། tshu upset.
21. ཡམ་འདི་གིས་སྣ་ཕ་ yam di g˚e ཡམ་འདི་གིས་ལྷ་པ་གཡའ་ yam di g˚i ha The sinusitis is
’na pha ’ya pa ’ya te sup itchy and have
གཡའ་ལས་བསུབ་ཀྱི། lä sup gi སྟེ་བསུབ་མས། mä problem of nose
block.
22. ཕྲུམ་རུས་སྦིག་དང་ phrum rü དར་ཚི་རུལ་རུལཝ་དང་ d˚â tshi ri riu rotten cheese, yak
b˚ik d°ang d˚ang ʼ yak meat and radish
གཡག་ཤ། ལ་ཕུག་ཟ་ ’yak sha la གཡག་ཤ། ལ་ཕུག་ཚུ་ཟཝ་ sha, la phû will further ag-
སུམ་ཡ་མའི་ནད་ལ་མང་ phu za sum ད་ཡམ་ནད་ལཱི་ ཧེང་སྐལ་ tshu z˚au d˚a gravate the sinusi-
tis.
ya mai nä la yam nä lu
དོ་རང་གནོད་ཡོང། mang d°o གནོད་འོང་། heng kä ’nö
rang ’nö ong
yong
23. མཛེ་ནད་མོང་སྦི་ཙོག་ས་ dze nä མཛེ་ནད་ཐོབ་ཐོབ་བཟུམ་ Dze nä thop It seems like you
nyong b˚i thop zum ci have got leprosy.
འདུག། tsok sa dû ཅིག་འདུག། dû

164
24. ཆུ་ཚན་འདི་ནད་ཅི་ལ་ཡང་ chu tshen di ཆུ་ཚན་འདི་ནད་རིགས་ཀུན་ Chu tshen di warm water is a
nä ci la yang nä rik kün lu natural remedy
ཕན་པའི་རང་བཞིན་གྱི་ phän pai ལཱི་ཕན་པའི་རང་བཞིན་གྱི་ phän pai for all kinds of
diseases.
སན་ཅིག་ཨིན། ’men cik ’in སན་ཅིག་ཨིན། rang zhin g˚i
’men ci ’in
25. ཁྱོད་མཁྲིས་རོའི་གཤག་ khö thrî doi ཁྱོད་མཁྲིས་རོའི་གཤག་ Chö thrî doi You have to un-
shak cö j˚i shak cö bä go dergo an opera-
བཅོས་བྱིས་དགོ་པ། go pa བཅོས་འབད་དགོ་པས། pä tion to remove
gallstone.
26. རྐེདཔ་ནཱན་རངས་བདུག་ kep nân རྐེདཔ་ན་བ་ཅིན་རངས་ kêpnawa- If you suffer from
’lang pa d˚û cin’langdûca backache, you
རྐྱབ་དགོས། gö བདུག་རྐྱབ་དགོ། p-go must take steam
bath.
27. འུ་འདི་སན་ཟ་སུམ་ ཆང་ u d˚i ’men ཨ་ནཱི་སན་ཟཝ་ད་ཆང་དང་ ’a ni ’men While taking this
z˚a sum z˚au d˚a medicene, You
དང་ཤ་ཁ་སྲུང་བྱི་དགོས། chang d˚ang ཤ་ཁ་སྲུང་འབད་དགོ། chang d˚ang should avoid con-
sha kha sung sha kha sung suming alcohol
and meat.
j˚i gö bä go
28. ཁྱོད་རྐངཔ་གཡས་པའི་ khö kãp ’yä ཁྱོད་ཀྱི་རྐངམ་གཡས་པའི་རུ་ chö g˚i kãm We will have to
pai rü g˚o ’yä pai ru to take X-ray be-
རུས་གོ་བཅག་པའི་ཙོག་ cak pai tsok ཏོ་འདི་བཅག་བཅགཔ་ di câ câp zum cause it appears
that you have sus-
ས་འདུག། གློག་པར་ sa dû, ’lok བཟུམ་འདུག། གློག་པར་ dû, ’lok pâ
tained fracture on
par tap gö tap go pä
བཏབ་དགོས་པ། pa བཏབ་དགོ་པས། your right foot.

29. ལག་པའི་རྨ་ ཀ་འདི་པུ་དོ་ lak pai ’mâ ལགཔ་གི་རྨ་ འདི་ཨ་ཙི་ lâp g˚i ’ma di your hand cut
ka di pu d˚o ’atsi tsem go needs few stitch-
ཅིག་བཙེམ་དགོ་པ། cik tsem g˚o བཙེམ་དགོ་པས། pä es.
pa
30. སན་བཅོས་འདི་གིས་མ་ ’men cö di སན་བཅོས་འདི་གིས་མ་ ’men cö di g˚i If this treatment
g˚i ma dr˚ak ma dr˚â b˚a doesn‟t work, you
དྲག་ན་ནི་ཉིནམ་བདུན་གྱི་ na ni nyim དྲག་པ་ཅིན་བདུན་ཕྲག་ cin dün thrâ will have to un-
dergo a course of
རྒྱབ་ནས་གསེར་ཁབ་ dün g˚i jap གཅིག་གི་རྒྱབ་ལས་གསེར་ ci g˚i jap lä
acupuncture after
nä ser khap ser khap cap
གཏོང་བེན། tong b˚en ཁབ་རྐྱབ་གེ། g˚e
a week.
31. ཁྱོད་ཀྱི་ནད་རྩ་མེད་ཕྱིན་ khö gi nä tsa ཁྱོད་ཀྱི་ནད་གཞི་འདི་རྩ་མེད་ chö g˚i nä zhi You are fully re-
mê chin dû di tsa mê yâ covered from this
འདུག། ཚ་གྱང་མ་ལང་ ཡར་སོ་ནུག། ཚ་གྱང་མ་ so nu tsha gä illness. Don‟t
tsha j˚ang་
worry.
ཡ། ma lang ya ལང་ས་རེད། ma lang ʼ ma
rê

165
 32. ནདཔ་བལ་ལ་འགྲོ་ཟུམ་བློའུ་ལབ་ཐངས་ཀྱི་ཚིག། ནདཔ་བལ་བར་འགྱོཝ་ད་སེམས་གསོ་འབད་བའི་ཚོགས་ཚིག།
Phrases for Expressing condolences while visiting a patient

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱོད་ན་འདུག་བྱས་ལས་ khö na dû j˚ä ཁྱོད་ན་ནུག་ཟེར་ཁ་ཙ་ chö na nu z˚ê I came to know
lä dang ’mân kha tsa lä gä only yesterday
མདངས་མཱན་མ་ཤེས། ལས་བརྒལ་མ་ཤེས། ma shê that you have
’ma shê fallen ill.
2. འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྲུབ་ jung wa zhi lä འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྲུབ་ Jung wa zhi lä There will be no
drup pai zû ma dr˚up pai lü di one whose
པའི་གཟུགས་མ་ན་མ་ཚ་ na ma tsha dö པའི་ལཱིས་འདི་མ་ན་མ་ཚ་ ma na ma body, made of
སོད་མཁན་གང་ཡང་མི་ khän g˚ang བར་སོད་མི་ག་ཡང་མི་ tsha wa dö mi flesh and bone
(four elements),
yang mi yong g°a yang mi
ཡོང། འོང། wong.
that would live
fine always.
3. ཨིན་རུང་ ན་ལོང་ཡོད་རུང་ ’in rung na ཨིན་རུང་ ན་ལོང་ཡོད་ ’in rung na As it is said,
long yö rung long yö rung „We have time
ཤི་ལོང་མེད་ཡོང་བྱི་དགོཔ་ shi long mê རུང་ཤི་ལོང་མེད་ཟེར་དོ་ shi long mê to fall ill, but
we have no time
ཙོག་ས་ མ ་ཤི་པུ་སོད་སང་ yong j˚i gop བཟུམ་མ་ཤི་བར་སོད་ནིའི་ z˚er d°o zum
to die,‟ so it is
tsok sa ’ma shi ma shi wâ dö
དོན་ལ་ སན་བཅོས་རིམ་ pu dö sang དོན་ལཱི་སན་བཅོས་རིམ་ ni d˚ön lu
important that
we receive
གྲོ་བྱི་དགོསཔ་ཁག་ཆེ། d°ön la ’men གྲོ་ཚུ་འབད་དགོཔ་ཁག་ ’men cö rim treatment and
cö rim dr°o j˚i dr˚o tshu bä
göp khak che ཆེ། gop khâ che
perform rituals.

4. སེམས་མ་ཤི་ཡཱ། མོ་ sem ’ma shi སེམས་མ་ཤི་སྨེ། མོ་ sem ma shi Don‟t be de-
ya, mo tap tsî mä, mo tap tsî pressed, If you
བཏབ་རྩིས་བཏབ་བྱས་ tap j˚ä lä rim བཏབ་རྩིས་བཏབ་འབད་ tap bä d˚e rim receive treat-
ment and con-
ལས་ རིམ་གྲོ་དང་སོན་ dr°o d˚ang དེ་རིམ་གྲོ་དང་སན་བཅོས་ dr˚o d˚ang
duct ritual, you
’men cö jä na ’men cö bä wa
བཅོས་བྱས་ན་ཁྱོད་ khö jo ba འབད་བ་ཅིན་ཁྱོད་ cin chö jo b˚a
will recover.

མགྱོགས་པ་རང་དྲག་ཡོང་། rang dr˚â yong མགྱོགས་པ་ར་དྲག་འོང་། rang dr˚â ong

5. ཁྱོད་ན་པ་ཅི་ར་ ཤི་སང་གི་ khö na pa ci ra ཁྱོད་ནཝ་ཅིག་ར་ཤི་འོང་ chö nau ci ra Shouldn‟t be
shi sang g°i shi ong z˚e worried that
ཚ་གྱང་འཁུར་ལས་སྡུག་ tsha j°ang ཟེར་ཚ་གྱང་འབག་སྟེ་ tsha gä bak te you may die as
you fall sick.
བསྔལ་བྱི་ཟེ་མི་ཡོང་། khur lä dû ngäl སྡུག་བསྔལ་འབད་ནི་མི་ dung ʼ ngäl bä
j˚i z˚e mi yong ni mi ong
འོང་།
6. ན་མཁན་བརྒྱ་ཡི་སྦུག་ནས་ na khän ja yi ན་མི་བརྒྱ་ཡི་སྦུག་ལས་ Na mi ja yi bȗ Only a few die
bû nä shi khän lä shi mi cî out of hundreds
ཤི་མཁན་གཅིག་དང་ cik d˚ang ’nyi ཤི་མི་གཅིག་དང་གཉིས་ d˚ang nyî lä of sick people.
Those who die
གཉིས་མཱན་མི་འཐོན། mân mi thön; ལས་མི་འཐོན། འདི་རང་ mi thön; di
early are as a
rang soi tshe

166
 འདི་རང་གི་ཚེ་སྔ་མའི་ལས་ di rang g˚i སོའི་ཚེ་སྔ་མའི་ལས་ལས་’nga mai lä lä result of their
tshe ’nga mai jûm ma tô ’mi previous life‟s
དང་འཁྲིལ་ལས་འབྱུང་པི་ lä d˚ang thrî lä བྱུངམ་མ་གཏོགས་ མི་ན་ na tshä cip shi karma. If all the
sick people are
གི་མ་གཏོགས་ མི་ན་ཚད་ jung pi g°i ma ཚད་ཅིགཔོ ་ཤི་བ་ཅིན་ wa cin dzam
to die as soon as
tô ʼ mi na tshä ʼ ling nang ’mi
གཅིག་པོ ་ཤི་ན་ནི་ འཛམ་ cik po shi na ni འཛམ་གླིང་ནང་མི་ཡང་ yang dzô ong
they fall sick,
then there won‟t
གླིང་ནང་མི་རངཔ་ཟིན་ dzam ʼ ling རོགས་འོང་། be any person
nang mi rãp
འགྲོ། z˚in dro.
left in this
world.
7. འཛམ་གླིང་ནང་ མ་ན་མ་ dzam ʼ ling འཛམ་གླིང་ནང་ མ་ན་མ་ Dzam ʼ ling There is no one
nang ma na ma nang ma na in the world
ཚ་བར་སོད་མཁན་གང་ tsha wa dö ཚ་བར་སོད་མི་ག་ཡང་མི་ ma tsha wa dö who does not
become ill.
ཡང་མི་ཡོང་། khän g˚ang འོང། mi g°â yang
yang mi yong
mi ong
8. ཁྱོད་རང་མགྱོགས་ khö rang jok ཁྱོད་ར་མགྱོགས་པར་དྲག་ chö ra jo b˚a You should eat
jok dr˚â sang dr˚â ni d˚ön well to recover
མགྱོགས་དྲག་སང་དོན་ལ་ ནིའི་དོན་ལཱི་ བཞེས་སྒོ་ lu zhê go tsa soon.
d˚ön la to tsa
ལོ་རྩ་འགེངས་ལས་ཟ་ geng lä z˚a gö རྩ་འགེངས་ཏེ་ཟ་དགོ། geng te z°a go

དགོས།
9. ལོ་ཁམས་མེད་རུང་ཁྱོད་ to kham mê ལོ་ཁམས་མེད་རུང་ཁྱོད་ར་ to kham mê Even if you
rung khö rang rung chö ra to don‟t have ap-
རང་ལོ་རྩ་འགེངས་ལས་ཟ་ to tsa geng lä ལོ་རྩ་འགེངས་ཏེ་ཟ་ས་ tsa geng te petite try to eat
well.
ཡ། z˚a ya རེད། z°a ’ma rê

10. སྐྱོ་ཛ་ཇ་ཕོར་གང་གང་དོ་དོ་ co dz°a j˚a ཐུགཔ་ཕོརཔ་གང་གང་དོ་ thûp phop Try to have one
phor g˚ang g°ang g°ang or two cups of
རྩ་འགེངས་ལས་བཏུང་། g˚ang d˚o d˚o དོ་རྩ་འགེངས་ཏེ་འཐུང་། d°o d°o tsa porridge.
tsa geng lä geng te thung
tung
11. སེམས་སྒྲིང་སྒྲི་བྱས་ལས་ sem dring dri སེམས་སྒྲིང་སྒྲི་སྦེ་སོད། sem dring dri Please be
j˚ä lä dö bê dö strong.
སོད།

167
 33. གཉེན་ཡ་བལ་འགྲོ་མཁན་དང་ཕྲེ་སུམ་སེམས་གསོ་ལབ་ཐངས་ཀྱི་ཚིག། གཉེན་ཡ་བལ་འགྱོ་མི་དང་ཕྱདཔ་ད་སེམས་གསོ་
འབད་བའི་ཚོགས་ཚིག། Phrases for Expressing condolences to a divorcee
ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།
1. བསྐོས་པའི་ལས་ལས་བོས་ kö pai lä lä བསྐོས་པའི་ལས་ལས་ Kö pai lä lä As a saying goes,
br˚ö mi thar bj˚ô mi thä „We cannot escape
མི་ཐར། བྱསན་ལབ་ jän lap gop བྱོག་མི་ཐལ། ཟེར་དོ་ z˚er d°o zum fate,‟ the pain that
you are going
དགོཔ་ཙོག་ཟ་ རོགས་མི་ tsok z˚a ro བཟུམ་ རོགས་མི་ཡང་ ro ’mi yang
through is nothing
’mi yang shi shiu mä sân
ཡང་ཤི་གི་བྱིན་ ཁྱོད་འན་ g˚i j˚in khö ཤིཝ་མས་ས་གིན་ ཁྱོད་ compared to the
chö din di g°i one who faces
དཱན་མེན་པ། an dân men འདིནི་འདི་གི་དོ་མེན་པས། d°o mem pä death.
pa
2. རོགས་ཀྱིས་བསྐྱུར་བཞག་ Rok ki cur རོགས་ཀྱིས་བཀོ་བཞག་ ro gi ko zhâ Instead of being
zhak bi g˚i jä yi z˚er sem depressed thinking
སྦི་གི་བྱས་ལས་ སེམས་ lä sem shi lä ཅི་ཟེར་ སེམས་ཤི་སྟེ་ shi te dö ni that someone has
left you, you
ཤི་ལས་སོད་ཛེ་མི་ཡོངས་ dö dz˚e mi སོད་ནི་མེན་པར་ ཨའེ་ mem b˚a ’ai
should be strong
yong ’ai rang nga cä tshe
ཨའེ་ རང་ཚེ་སྔ་མའི་ལས་ tshe ’nga mai ང་བཅས་ཚེ་སྔ་མའི་ལས་ ’nga mai lä
and accept that
your karmic con-
ར་ཟིན་སྦི་ཨིན་པ། ཨིན་ lä ra z˚in b˚i འབས་རོགས་སོངམ་འོང་ drä zô sõp nection has come
’im pa ’in ong ni mä ’in
རུང་ཁྱད་མི་ཡོང་ རང་བུས་ rung khä me ནི་མས། ཨིན་རུང་ཁྱད་ rung khä mê
to an end. howev-
er, you should
གཞི་ཕམ་ཅིག་ཨིན་བྱས་ yong rang མེད་ རང་བུ་གཞི་ཕམ་ rang b˚u zhi think that you are
b˚ü zhi pham pham cî ’in also a parent of the
ལས་མནོ་བསམ་བཏང་ ཅིག་ཨིན་ཟེར་མནོ་སྟེ་
cik ’in j˚ä lä z˚er ’no te dö children.
ལས་སོད་དགོས། ’no sam tang སོད་དགོ། go
lä dö gö
3. གཉེན་ཡ་བལ་འགྲོ་མཁན་ ’nyen ya dr˚ä གཉེན་ཡ་བལ་འགྱོ་མི་ ’nyen ya dr˚ӓ It is not only you,
dro khän khö jo mi chö who is getting a
ཁྱོད་རྐྱང་པ་མེན། གང་ར་ cang pa men; ཁྱོད་རྐྱངམ་གཅིག་མེན། câm ci men; divorced, in fact, it
all depends on our
ཨིན་རུང་ ཚེ་སྔ་མའི་ལས་ g˚ang ra ’in ག་ར་ཨིན་རུང་རང་གི་ཚེ་ g°a ra ’in
previous life‟s
rung tshe rung rang g°i
དང་འཁྲིལ་དགོས། ’nga mai lä སྔ་མིའི་ལས་དང་འཁྲིལ་ tshe ’nga mi
karma.
d˚ang thri gö དགོ། lä d°ang thrî
go
4. སེམས་ཤི་ལས་སོད་སང་ sem shi lä dö སེམས་ཤི་སྟེ་སོད་ནི་མེན་ Sem shi te dö Instead of being
sang men bu ni mem pa depressed, you
མེན་སྦུ་ རང་གི་བྱིར་ཏོ་ཚུ་ rang g˚i j°ir པར་ རང་གི་བུ་གཞི་ཚུ་ rang g°i b˚u should shoulder
the responsibility
ལ་ དཔེཤ་ཡག་ཞིན་སྟེར་ to tshu la ལཱི་ ཆོས་ཡོན་ཏན་ zhi tshu lu
of supporting your
pesh yak chö yön ten
སང་ལ་བརྩོན་ཤུགས་ zh°in ter ལུགས་ཤོམ་བྱིན་ནི་ལཱི་ lä zhim j˚in
children‟s educa-
tion.
བསྐྱེད་དགོས། sang la tsön བརྩོན་ཤུགས་བསྐྱེད་དགོ། ni lu tsön shû
shuk ke gö ke go

168
 34. མི་ཤི་སཱལ་འགྲོ་སུམ་སེམས་གསོའི་ཚིག་ལབ་ཐངས། མི་ཤི་སར་འགྱོ་བའི་སྐབས་སེམས་གསོ་འབད་ནིའི་ཚོགས་ཚིག།
Phrases for Expressing condolences to a deceased family
ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།
1. ཁྱོད་ཀྱིས་འན་ད་སེམས་ khö ge an d˚a ཁྱོད་ཀྱིས་དེ་སྦེ་སེམས་སྐྱོ་སྟེ་ chö g˚i d°e be You should not
sem co lä du sem co di duk be depressed of
སྐྱོ་ལས་སྡུག་བསྔལ་བྱས་ ngäl jä lä dö སྡུག་བསྔལ་འབག་སོད་ནི་ ʼ ngäl bâ dö ni the grievance
like that.
ལས་སོད་ཛེ་མི་ཡོང་། dz˚e mi yong མི་འོང་། mi ong

2. བསྐོས་པའི་ལས་ལས་ kö pai lä lä བསྐོས་པའི་ལས་ལས་བྱོག་ Kö pai lä lä As a saying

br˚ö ’mi thar bj˚ô mi thä goes, „We can-
བོས་མི་ཐར། བྱསན་ j˚än lap gop མི་ཐལ། ཟེར་སླབ་དོ་ z˚er ’lap d°o not escape fate,‟
each and every
ལབ་དགོཔ་ཙོག་ས་ tsok sa ngä བཟུམ་ ང་བཅས་ར་མི་རང་ zum nga chä
one of us has to
rang mi rang ra ’mi rang
ངས་རང་མི་རང་རང་སོ་ rang so soi lä རང་སོ་སོའི་ལས་དང་རྣམ་ rang so soi lä
face our karma
and its conse-
སོའི་ ལས་དང་རྣམ་སྨིན་ d˚ang ’na ’min སྨིན་འདི་མོང་དགོ། d˚ang ’na min quences.
di nyong gö di nyong go
འདི་མོང་དགོས།
3. སྡུག་བསྔལ་འདི་མི་རང་ du ngäl di ’mi སྡུག་བསྔལ་འདི་མི་རང་ Duk ʼ ngäl di This suffering
rang cang ma ’mi rang câm does not just
རྐྱང་མ་ལ་ཕོག་པི་མེན་ la pho pi men རྐྱངམ་གཅིག་ལཱི་ཕོགཔ་མེན་ ci lu phôp fall on one self,
each and every
ངས་རང་རངཔ་ལམ་འདི་ ngä rang rãp ང་བཅས་ག་ར་ལམ་འདི་ men nga cä
one of us must
lam di nä ra g˚â ra lam di
ནས་ར་བཙར་ལས་འགྲོ་ tsar lä dro gö ལས་ར་བཙར་ཏེ་འགྱོ་དགོ། experience it
lä ra tsâ te jo sooner or later.
དགོས། go
4. དུས་ཚོད་ཧབ་ཕྱི་ཅིག་ d°ü tshö hap དུས་ཚོད་ཧ་ཕྱི་ཅིག་མ་ d°ü tshö hap It is just a mat-
chi cik mân chi cî ma to ter of time when
མཱན་དོ་རང་ཡང་ལམ་འདི་ d˚o rang yang གཏོགས་རང་ཡང་ལམ་འདི་ rang ya lam di one has to face
death.
ནས་ར་བཙར་དགོས། lam di nä ra ལས་ར་བཙར་དགོ། lä ra tsâ go
tsar gö
5. ངེ་རང་གང་ར་ཨིན་རུང་ nge rang ང་བཅས་ག་ར་ཨིན་རུང་སྐྱེས་ Nga cä g°a ra It is natural that
g°ang ra ’in ’in rung kê all of us, once
སྐྱེསཔ་ནས་ཤི་སང་གི་ rung kêp nä ཞིནམ་ལས་ཤི་ནི་འདི་རང་ zh°im lä shi ni born, must die.
རང་བཞིན་ཨིན། shi sang g˚i བཞིན་ཨིན། di rang zhin ci
rang zhin cik ’in
’in
6. རང་སེམས་རང་གིས་ rang sem rang རང་གི་སེམས་འདི་རང་གིས་ rang g°i sem One must con-
g°i dak dzin di rang g°î trol one‟s emo-
བདག་འཛིན་བྱས་ལས་ j˚ä lä ge wa བདག་འཛིན་འབད་དེ་དགེ་ d°â dzin bä tion and per-
form fenural
དགེ་བ་བསྒྲུབ་སང་མཱན་ drup sang བ་བསྒྲུབ་ནི་མ་གཏོགས་སྔུ་ d°e ge wadrup
rites rather than

169
 དོ་ངུས་ལས་སོད་ཛེ་མི་ mân d°o ngü རལ་སྦེ་སོད་ནི་མི་འོང་། ni ma tô ’ngu being in griev-
lä dö dz˚e mi rä bê dö ni mi ing state.
ཡོང་། yong ong
7. ཁྱོད་ཀྱིས་ངུས་ལས་ར་ khö ki ngü lä ཁྱོད་ཀྱིས་སྔུ་རལ་སྦེ་སོད་པ་ chö g˚i ’ngu If you keep on
ra dö na ni rä bê dö pa crying with
སོད་ན་ནི་ གཤིན་པ་ shin pa ’nan ཅིན་ གཤིན་པོ་འདི་ཧེང་ cin shin po di grievance, the
deceased will
གནན་ཁེན་ར་འཁོར་བ་ khen ra khor སྐལ་ར་འཁོར་བ་འཁྱམས་ཏེ་ heng kä ra
only wander in
wa cham lä lä khor wa cham
འཁྱམས་ལས་ལས་ཡོང་། yong ལཱིས་འོང་། di lü ong
the samsara.

8. ཚ་གྱང་སྡུག་བསྔལ་ tsha j˚ang dû ཚ་གྱང་སྡུག་བསྔལ་འབག་ Tsha gä dukIf you remain in

ngäl khur lä ʼ ngäl bâ di dö
anxiety and
འཁུར་ལས་སོད་ན་ནི་ dö na ni rang སྟེ་སོད་པ་ཅིན་ རང་ལཱི་ emotional it
b˚a cin rang
will not make
རང་ལ་གནོད་སང་མཱན་དོ་ la ’nö sang གནོད་ནི་མ་གཏོགས་ཕན་པ་ lu ’nö ni ma tô
situation any
mân d˚o phän phäm b˚a g°a
ཕན་པ་ཅི་ཡང་མེད། pa ci yang mê ག་ནི་ཡང་མེད། ni yang mê
better; instead it
will only make
things worse.
9. ད་རིང་ཁྱོདལ་ཕོག་པའི་ d˚a ring khöl ད་རིས་ཁྱོད་ལཱི་ཕོག་པའི་ d°a ri chö lu I understand the
pho pai dû phô pai duk kind of unbear-
སྡུག་བསྔལ་འདི་ བཟོད་ ngäl di zö ma སྡུག་བསྔལ་འདི་ བཟོད་མ་ ʼ ngäl di zö ma able pain that
you are going
མ་ཚུགས་པའི་སྡུག་ tshu pai dû ཚུགས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ tshup cî ʼ im
through today;
ngäl ’im nga nga g°i shê;
བསྔལ་ཨིནམ་ང་གི་ཤེས། g˚i shê; ’in ཨིནམ་ང་གིས ་ཤེས། ཨིན་ ’in rung chö but don‟t be
disheartened!
ཨིན་རུང་ཁྱོད་སེམས་མ་ rung khö sem རུང་ཁྱོད་སེམས་མ་ཕམ། དེ་ sem ma Instead, it is
ma pham; di pham; d˚e wa important that
ཕམ། འདི་བ་ད་གཤིན་པ་ wa d°a shin བ་འདི་ གཤིན་པོ་ལཱི་ཕན་ di shin po lu you perform the
ལ་ཕན་པའི་དགེ་བ་དགེ་ pa la phen pai པའི་དགེ་བ་དགེ་རྩ་ཚུ་ phen pai ge fenural rites and
ge wa ge tsa wa ge tsa tshu rituals for the
རྩ་ཚོ་ཡག་ཞིན་བྱས་ལས་ ལུགས་ཤོམ་སྦེ་བསྒྲུབ་
tsho yak zh˚in lä zhim bê deceased.
གཏོང་དགོསཔ་ཁག་ཆེ། j˚ä lä tong དགོཔ་ཁག་ཆེ། drup gop khâ
göp khak che che

170
 35. གོ་སེ་ཡར་སེང་། གོ་གནས་ཡར་སེང་དང་འབྲེལ་བའི་ཚོགས་ཚིག། Phrases related to promotion

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ངའི་རྩ་ནས་བཀྲ་ཤིས་ ngai tsa nä tra ང་ལས་བཀྲིས་བདེ་ལུགས་ nga lä tra shi I wish to offer
shi de lek yö de lê yö ʼ mä my congratula-
བདེ་ལུགས་ཡོད། ཡོད་སྨེ། tion to you.
2. ད་རིང་གཟེ་སྐར་ཡག་ d˚a ring ze kar ད་རིས་གཟའ་སྐར་དགེ་བའི་ d˚a ri zâ kar I congratulate
yak zh˚in yö ge wai nyim you on your
ཞིན་ཡོད་པའི་ཉིན་མ་ལ་ pai nyi ma la ཉིནམ་ལཱི་གོ་གནས་བཞེས་ lu g˚o ʼ nä well-deserved
promotion on
གོ་སེ་ཡར་བཞེས་པ་ལ་ g˚o se yar zhê མི་ལཱི་ལུགས་སོ་ཡོད། zhê mi lu lek
this virtuous
pa la lek so yö so yö
ལུགས་སོ་ཡོད། day.

3. ད་རིང་བཀྲིས་པའི་ཉིན་ d˚a ring tra shi ད་རིས་བཀྲ་ཤིས་པའི་ཉིནམ་ d˚a ri tra shi I really appreci-
pai nyi ma la pai nyim lu ate your promo-
མ་ལ་གོ་ས་ཡར་སེང་ g˚o sa yar seng ལཱི་གོ་གནས་བཞེས་ཏེ་ངལ་ g˚oʼ nä zhê tion on this aus-
picious day.
བཞེས་ལས་ངལ་རངས་ zhê lä ngä རངས་ཡི། te ngä rang
rang song yi
སོང་།
4. འདི་ནས་ཕར་ལའང་ d˚e nä phar ད་ལས་ཕར་ཡང་ཁྱོད་ཀྱི་གོ་ d˚a lä phâ may you re-
lâng khö ki g˚o yang chö g˚i ceive promo-
ཁྱོད་ཀྱིས་གོ་ས་ཚུ་ཡར་ sa tshu yar la གནས་ཚུ་གོང་ནས་གོང་དུ་ g˚o ʼ nä tshu tions here after
too. (rise higher
ལ་ཡར་ལ་སེང་ལས་ yar la seng lä འ་ལ་བཅུག། g˚ong nä
and higher)!
dro cû g˚ong d˚u
འགྲོ་བཅུག། phä cû
5. སག་གསད་པར་རིགས།། tâ sä ba rik; སག་གསད་པར་རིགས།། tâ sä b˚â rik; As a saying
d˚om sä ba pa d˚om sä b˚a goes „A man of
དོམ་གསད་པར་དཔའ་ tang; z°er lap དོམ་གསད་པར་དཔའ་ noble breed to
pa tâ; z˚er
kill a tiger and a
རྟང།། ཟེར་ལབ་དགོཔ་ gop tsok sa ö རྟགས།། ཟེར་སླབ་དོ་ d˚o zum bê ö sharp sword to
bap d˚ang thrî
ཙོག་ས་འོས་འབབ་དང་ bi go se nyong བཟུམ་སྦེ་ འོས་འབབ་དང་ bap d˚ang kill a bear,‟ I
dän pai g˚o have a deep ap-
འཁྲིལ་སྦི་གོ་སེ་མོང་མི་ mi di la ngai ལྡན་པའི་གོ་གནས་བཞེས་ ʼ nä zhê mi lu preciation for
kha thû nä ga
འདི་ལ་ངའི་ཁ་ཐུག་ནས་ tshor yö མི་ལཱི་ངེའི་ཁ་ཐུག་ལས་ ngei kha thû your well-
lä gâ tshor deserved pro-
དགའ་ཚོར་ཡོད། དགའ་ཚོར་སྦོམ་ཡོད། bôm yö motion.
6. འདི་ནས་ཕར་ལའང་གོ་ d˚i nä phar ད་ལས་ཕར་ཡང་གོ་ས་ཡར་ d˚a lä phâ Hereafter too,
lâng g˚o se yar yang g˚o sa may you rise
སེ་ཡར་ངོའི་ཟླཝ་ཙོག་ ngoi dau tsok ངོའི་ཟླཝ་བཟུམ་སྦེ་འ་ལ་ yar ngoi d˚au higher and
higher like a
ས་འ་ལ་བཅུག། sa phel cû བཅུག། zum bê phê
waxing moon.
cû
7. དཔེར་གཏམ་ནས་ ཨ་ per tam nä ’a དཔྱེ་གཏམ་ལས་ཡང་། ཨ་ Pce tam lä As a saying

171
 མའི་བུ་ཛ་ལ་ཡོན་ཏན་ mai b˚u dz°a la མའི་བུ་ལ་ཡོན་ཏན་ཡོདན།། yang ʼ a mai goes „If a moth-
yön ten yö na; b˚u la yön er‟s son is ca-
ཡོད་ན།། དགའ་ལྡན་ཁྲི་ ga den thri la དགའ་ལྡན་ཁྲི་ལ་བདག་པོ་ ten yön; ga pable, there is
no claimant to
ལ་བདག་པོ་མེད།། dak po mê; jä མེད།། ཟེར་དོ་བཟུམ་སྦེ་ den thri la
the Gâdän Thri
lä lap gop tsok dak po mê;
བྱས་ལས་ལབ་དགོཔ་ sa khö rang g˚i ཁྱོད་རའི་ཡོན་ཏན་དང་ z°er d˚o zum
(Joyous
Throne),‟ I real-
ཙོག་ས་ ཁྱོད་རང་གི་ pesh d˚ang འཁྲིལ་ཏེ་གོ་གནས་འཐོབ་ bê chö rai ly appretiate
thrî lä g˚o sa yön ten
དཔེཤ་དང་འཁྲིལ་ལས་ nyong khän a མི་འདི་ལཱི་ རྗེས་སུ་ཡི་ d˚ang thrî te
and happy for
the well-
གོ་ས་མོང་མཁན་འ་འདི་ di la jê su yi རངས་སྦོམ་ཡོད། g˚o ʼ nä thop deserved pro-
rang cho pa yö mi di lu jê su motion.
ལ་ རྗེས་སུ་ཡི་རངས་
yi rang bôm
ཆོབ་པ་ཡོད། yö

8. འདི་ནས་ཕར་ལའང་བྱེད་ d˚i nä phar ད་ལས་ཕར་འབད་རུང་ར་ d˚a lä phâ bä Henceforth,

lâng j°ê rung rung ra serve the nation
རུང་གཞུང་གི་ཕྱག་ཡག་ གཞུང་ལཱི་ཕྱག་ཕྱིད་ལུགས་ zhung lu châ with loyally.
zhung g˚i châ
ཞིན་བྱས་ལས་ཞུ་ཡ། ཤོམ་སྦེ་ཞུ་སྨེ། chî lä zhim
yak zh˚in j°ä lä bê zh˚u ʼ mä
zh˚u ya
9. དྲག་དྲག། ཚགས་ཁར་ dr˚a dr˚a; tshâ དྲག་དྲག་ཚགས་ཁར་ཚུད་ dr˚â dr˚â; Wonderful!
tshâ kha tshü You have hit a
ཚུད་འདུག། ངལ་ khar tshü dû; ནུག། ངལ་རངས་ཡོད། དེ་ nû; ngä rang home run. Hats
ngä rang song; off to you! thats
རངས་སོང་། འན་ད་ an d˚a cik ra ཅིག་ར་ཨིན། yö, d˚e cî ra
it.
’in
ཅིག་ར་ཨིན། ’in

10. སྐུ་ཚེ་ཉི་ཟླ་དང་མ཈མ།། ku tshe nyi da སྐུ་ཚེ་ཉི་ཟླ་དང་མ཈མ། Ku tshe nyin May you live
d˚ang ’nyam; d˚a d˚ang long as sun and
ཕྱག་ལཱ་དར་ཤིང་རྒྱས་ མཛད་ཕྲིན་དར་ཞིང་རྒྱས། ʼ nyam; dzä moon; may
châ lâ d˚ar
your activities
བཅུག། དགའ་སྐྱིད་ཀྱི་ shing jä cu; དགའ་སྐྱིད་ཀྱི་ཉི་མ་ཤར་བར་ thrin d˚ar
flourish; and
zh˚ing gä; ga
ཉི་མ་ཤར་བཅུག་ཞེ། ga kî ki nyi ma ཤོག། kî ki nyi ma
may the sun of
shar cu zh˚e peace and hap-
shar war sho piness shine on
you.
11. ཡག་ཞིན་འཕྱིན་འདུག། yak zh˚in chin ལུགས་ཤོམ་ཡར་སོང་ནུག། lä zhim yâ so Well done!
dû
nu

172
 36. ངལ་རངས། ངལ་རངས་ཀྱི་ཚིག་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases for Words of appreciation
ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།
1. བཀྲིས་བདེ་ལུགས་ Tra shi de lek བཀྲ་ཤིས་བདེ་ལུགས་ཡོད། Tra shi de lek Congratulation!
yö yö
ཡོད།
2. ལུགས་སོ་ཡོད་དོ། lek so yö d˚o ལུགས་སོ་ཡོད། Lek so yö Congratulation!

3. ངལ་རངས་སོང་། ngäl rang song ངལ་རངས་ཡི། ngä rang yi I really appreci-

ate.
4. དྲག་དྲག། འན་ད་ dr˚a dr˚a; an དྲག་དྲག དེ་སྦེ་ར་ཨིན། dr˚â dr˚â d˚e Well done! You
d˚a ra ’in bê ra ’in did it.
ར་ཨིན།
5. འན་ད་ར་བྱི་དགོས། an d˚a ra j˚i gö དེ་སྦེ་ར་འབད་དགོ། d˚e bê ra bä You must do such
go a great job. Keep
it up.
6. འན་ད་ར་མཛད་ an d˚a ra zä gö དེ་སྦེ་ར་མཛད་དགོ། d˚e bê ra dzä You must do such
go (HON) a great job. Keep
དགོས། it up.
7. འན་ད་ཅིག་ར་ཨིན། an d˚a cik ra ’in དེ་ཅིག་ར་ཨིན། d˚e ci ra ’in It should be like
that.
8. ཚགས་ཁར་ཚུད་ tsha kha tshü ཚགས་ཁར་ཚུད་ནུག། Tshâ khâ tshü You have done a
du nû good/great job.
འདུག།
9. ཀྲིག་སི་ར་རྐྱབ་སོང་། trik si ra cap ཀྲིག་ཀྲི་ར་བཏང་ཡི། Trî tri ra tang It has gone per-
song yi fectly.
10. ཡག་ཞིན་འཕྱིན་ yak zh˚in chin ལུགས་ཤོམ་ཡར་སོ་ནུག། Lä zhim yâ so Well done!
dû nû
འདུག།
11. ཁྱོད་དྲག་གི། chö dr˚â g˚i ཁྱོད་དྲག་པས། chö dr˚â pä You are better.

12. སེམས་དགའ་སོང་། sem ga song སེམས་དགའ་ཡི། sem ga yi I am happy.

13. སེམས་གདིང་ནས་ར་ sem ding nä ra སེམས་ཀྱི་གདིང་ལས་ར་ sem gi ding lä I really appreciate

ga tshor cho pa ra ga tshor you from the bot-
དགའ་འཚོར་ཆོབ་པ་ yö དགའ་ཚོར་སྦོམ་ཡོད། bôm yö tom of my heart.
ཡོད།
14. བསམ་པ་རོགས་ sam pa dzô བསམ་པ་རོགས་ཅི། Sam b˚a dzô I am satisfied.
song ci
སོང་།

173
 37. གཉེན་གཏོང་ས་ལ། གཉེན་སོན་བརྩི་སར། At a wedding ceremony

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཡུས་ནང་ནས་མི་རྒད་ yü nang nä mi གྲོང་ཡུལ་གྱི་མི་རྒན་ dr˚ong yü Elderly persons of the
gath dr˚ü gan g˚i ’mi gän village
དྲུས་རྒན་དྲུས་མ། dr˚ü ma རྒས། gä
2. ཨཔ་དང་ཨམཙོག་ས་ ʼap d°ang ʼ a ཨ་པ་དང་ཨའི་འདྲ་བའི་ ʼ a pa d°ang The relatives who are
ma tsok sa jä ʼ ai dra wai like father and mother
བྱས་པའི་ཉེཝ། pai nyeu ཉེཝ། nyeu
3. བོམ་དང་བུ་ཛ། b˚om d˚ang སན་ཆུང་བུམོ་དང་སག་ ʼ men ch The young girls and
b˚u dz˚a b˚um d˚ang healthy boys.
ཤར་གཞོནམ། tâ sha zhöm
4. དྲིན་ཆེན་རྩ་བའི་བླ་མ། dr˚in chen tsa དྲིན་ཅན་རྩ་བའི་བླ་མ། dr˚in cän the Gracious Root
wai ʼ la ma tsa wai Guru.
ʼ lam
5. བླ་མ་སློབ་དཔོན་དང་ ’la ma ’lo pön བླ་སློབ་དང་རྒན་རབས་ ʼ la ʼ lop Lam Lopens and the
d˚ang gan gun d˚ang gän erudite elderly people.
རྒན་དན་གོ་ཤེས་཈ན་ g˚o shê nyän གོ་ཤེས་཈ན་ཤེས། rap g˚o shê
ཤེས། shê nyän shê
6. གཟི་བརྗིད་ཆེ་ཏོག་ཏོ། Zi jî che tok གཟི་བརྗིད་ཆེ་ཏོག་ཏོ། zi jî che tok those with charismatic
tok to personality and those
བསོད་བདེ་བསོད་ བསོད་བདེ་ཅན། sö de cän who are fortunate.
sö de sö nam
ནམས་ཆོབ་པ། chop pa
7. ན་ཚོད་རན་མཁན། na tshö rän ན་ཚོད་རན་མི། na tshö rän those who are matured
khan; jik ten mi; jik ten to adulthood, the ones
འཇིག་རྟེན་པའི་ལས་ pai lä ci rang འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱ་བ་ག་ཅི་ g˚i j˚a wa who have acquired
enough experience in
ཅི་རང་བྱེད་རུང་སྦྱང་བ་ j°ê rung jang ལཱི་ཡང་སྦྱང་བ་ཐོབ་ཐོབ། g˚a ci lu
worldly affairs
wa yö bi g˚i yang j˚ang
ཡོད་སྦི་གི། wa thop
thop
8. སོ་ནམ་པའི་ལས་དང་ So nam pai lä སོ་ནམ་དང་བཟོ་རིག་ so nam Those who put great
d˚ang zo ri cu d˚ang zo ri deal of effort in agri-
བཟོ་རིག་བཅུ་གསུམ་ sum lä ngom བཅུ་གསུམ་གྱི་ལཱ་ལཱི་ cu sum g˚i cultural works and the
thirteen arts and crafts.
ལས་ངོམ་སང་མེད་ sang mê bi g˚i ངོམ་ནི་མེད་པར་སྙིང་ lâ lu ngom
nying rü ke ni mê pa
པའི་གི་སྙིང་རུས་ khan རུས་སྐྱེད་མི། ʼ nying rü ke
བསྐྱེད་མཁན། mi
9. སྐལ་བ་བཟང་པའི་མི་ kä wa zang pai སྐལ་ལྡན་ཕོ་མོ་ཚུ་གིས་ käl dän pho the right side line is
mi dr˚ä ’yä pai mo tshu g˚i formed by fortunate
གྲལ་གཡས་པའི་ lok nä cä གཡས་གྲལ་བཅད། ʼ yä dr˚ä cä men and women.

174
 ལོགས་ནས་བཅད།
10. ན་ཚོན་དར་ལ་བབས་ na tshö d°ar la ལང་ཚོ་དར་ལ་བབ་པ། lang tsho The youth of progres-
b°ap pi d˚ar la b˚ap sive age.
པི། pa
11. རིགས་རྒྱུད་ཡོན་ཏན། rik jü yön tän རིགས་རུས་ཡོན་ཏན། rik rü yön Knowledge of Line-
tä age.
12. ཕོ་གསར་མོ་གསར་ pho sar mo sar ཕོ་གསར་མོ་གསར་ཚུ་ pho sar mo The left line is formed
rang pa dr˚ä sar tshu g˚i by the young boys and
རང་པ་གྲལ་གཡོན་ ’yön nä cä གིས་གཡོན་གྲལ་བཅད། ʼ yön dr˚ä cä girls
ནས་བཅད།
13. གཟུགས་ལ་ན་ཚ་ zû la na tsha ལཱིས་ལཱི་ན་ཚ་མེད། lü lu na body be free of illness
mê tsha mê and mind free of wor-
མེད། sem la du ngan སེམས་ལཱི་སྡུག་བསྔལ་ sem lu duk ries.
སེམས་ལ་སྡུག་ mê མེད། ʼ ngäl mê

བསྔལ་མེད།
14. འོག་ཐོག་ནོར་གྱིས་ og thok nor g˚i འོག་ཐོག་ཕྱུགས་ཀྱིས་ Ôg thok May the ground floor
nen chuk g˚i be filled with cattle.
ནེན། གང་། g˚ang
15. བར་ཐོག་འབྲུ་གིས་ b˚ar thok dru བར་ཐོག་འབྱུ་གིས་གང་། b˚ar thok ju May the middle floor
g˚i nen g˚i g˚ang be filled with grains.
ནེན།
16. སྟེང་ཐོག་མི་གིས་ནེན། teng thok mi སྟེང་ཐོག་མི་གིས་གང་། teng thok May the top floor be
g˚i nen ʼ mi g˚i filled with people.
g˚ang
17. རྒྱུད་པ་ཆུ་ལས་རིང་། jü pa chu lä མི་རྒྱུད་ཆུ་ལས་རིང་། ʼ mi jü chu May your family line-
ring lä ring age be longer than riv-
er.
18. མི་ཚེ་ཉི་ཟླ་དང་མ཈མ། mi tshe nyi da མི་ཚེ་ཉི་ཟླ་དང་མ཈མ། ʼ mi tshe May live as long as
d˚ang ʼ nyam nyin d˚a the sun and moon.
d˚ang
ʼ nyam
19. བང་མཛོད་རྣམ་ཐོས་ b˚ang dzö ཕྱག་མཛོད་རྣམ་ཐོས་ châ dzö May your treasure be
ʼ nam thö sä equal to that of
སྲས་དང་མ཈མ། d˚ang ʼ nyam སྲས་དང་མ཈མ། ʼ nam thö sä Vaishravana.
d˚ang
ʼ nyam
20. སེམས་གོ་ཡངས་ཏོག་ sem g˚o yang སྣང་བ་གུ་ཡངས། ʼ nang wa May your mind be
tok to g˚u yang very spacious.
ཏོ།
21. དགའ་བ་དང་སྐྱིད་པ་ ga wa d°ang ki དགའ་བ་དང་སྐྱིད་པ་ Ga wa when we all merrily
pa dzom lä yö d˚ang ki pa and peacefully gath-

175
 འཛོམས་ལས་ཡོད་སྦི་ bi gang འཛོམས་ཏེ་ཡོད་པའི་ dzom te yö ered here.
b˚i kap
བསྒང་། སྐབས།
22. རྟེན་འབྲེལ་ཕུན་སུམ་ ten drê phün རྟེན་འབྲེལ་ཕུན་སུམ་ ten drê I would like to make a
sum tshok pai phün sum small auspicious an-
ཚོགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ lo jü z˚ur tsam ཚོགས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཟུར་ tshok pai lo nouncement.
ཟུར་ཙམ་ཅིག་ཞུས་ cik zhü sang ཙམ་ཅིག་ཞུ་ནི་ཨིན། jû z˚ur tsam
ʼ in cî zh˚u ni
སང་ཨིན། ʼ in
23. ཕོ་བཟང་གེ་སར་རྒྱལ་ Pho zang g°e ཕོ་བཟང་གེ་སར་རྒྱལ་ pho zang The male prodigy who
sar gä poi trü g˚e sar gä is an emanation of
པོའི་སྤྲུལ་པ། pa པོའི་སྤྲུལ་པ། poi trü pa King Gesar.
24. མོ་བཟང་སེང་ལྕམ་ Mo zang seng མོ་བཟང་སེང་ལྕམ་ mo zang The female prodigy
cam drû moi seng cam who is an emanation
འབྲུག་མོའི་སྤྲུལ་པ། trü pa འབྲུག་མོའི་སྤྲུལ་པ། drû moi trü of Sengcam Drukmo,
pa the Lion Consort
25. ཁྱེད་གཉིས་ཀྱི་མཐུན་ khe ’nyi ki ཁྱེད་གཉིས་ཀྱི་མཐུན་ chê ’nyi g˚i The friendship of two
thün lam thün lam of you.
ལམ། ལམ།
26. རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད། ju nor long cö, རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད། བུ་ ju nor long The wealth and pros-
b˚u jü, j˚a wa cö, b˚u jü, perity, the family de-
བུ་རྒྱུད། བྱ་བ་ལམ་ lam drö རྒྱུད། བྱ་བ་ལམ་འགྲོ། j˚a wa lam cendants, the good
fortune
འགྲོས། dro
27. ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་ chö d˚ang jik ཆོས་དང་འཇིག་རྟེན་གྱི་ chö d˚ang Whatever the temporal
ten g°i lä ci ra jik ten g˚i and spiritual business
གྱི་ལས་ཅི་ར་བརྩམས་ tsam rung བྱ་བ་ག་ཅི་ར་བརྩམས་ j˚a wa g˚a you set up, may they
flourish always.
རུང་གོང་ལས་གོང་དུ་ g˚ong lä g˚ong རུང་གོང་ནས་གོང་དུ་ ci ra tsam
d˚u phä sang rung g˚ong
འ་ལ་སང་དོན་ལ་ d°ön la ten drê འ་ལ་བའི་ཐབས་དང་ nä g˚ong
རྟེན་འབྲེལ་ཞུ་དགོཔ་ zh˚u gop ’in no རྟེན་འབྲེལ་ལཱི་ཞུཝཨིན་ d˚u phê wai
thap d˚ang
ཨིན་ནོ། ནོ། ten drê zh˚u
ni ʼ in no
28. ལུགས་པས་གོ། lä bä g˚ô ལུགས་པས་གོ། lä bä g˚ô May good fortune
prevail!

176
 38. སློག་པའི་མིང། གྱོན་ཆས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicons of Article of clothing

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སློག་པ། ’lok pa གྱོན་ཆས། g˚ön garments, clothing
chä
2. ཅ་པ་ལ། ca pa la ཀྲེབ་ཀྲེམ། trep Sandal, slipper
trem
3. ཐགས་རས། thâ rä དཀྱི་ར། ki ra kira —the general name for an ankle-length
dress worn by bhutanese women
4. སྦོ་ཏོ། bo to བཀབ་ནེ། kap ne kapne—men‟s scarf

5. སྐྱ་རགས། ca rak སྐེད་རགས། ke râ kerâ—a kind of hand-woven sash fastened

around the waist
6. ཁེན་ཇ། khen j˚a ཁེན་ཇ། khen j˚a Shirt

7. ཆུ་པ། chu pa གོ། g˚o g˚o—the name of a clothing outfit worn by

bhutanese men
8. བཟང་གོས། zang g˚ö བཟང་གོ། zang g˚o glad rags, a dress for special occasion

9. སོད་གོས་རྐྱང་ tö gö གོང་། g˚ong Collar

cang sha
ཤ།
10. སད་ཏུང་། tä tung སོད་གོ། tö g˚o 1 tög˚o—a long-sleeved short jacket-like
garment worn by bhutanese women over a
kira
2 tög˚o—inner white shirt worn by men
from inside the g˚o and folded up the
sleeves
11. གོས་ཆེན་སད་ g˚ö chen གོས་ཆེན་སོད་གོ། g˚ö chen göchen tög˚o—a women‟s tög˚o woven
tä tung tö g˚o from silk which includes both brocade and
ཏུང་། satin
12. འོན་ཇུ། on j˚u འོན་ཇུ། on j˚u onj˚u—a long-sleeved blouse worn on the
upper part of the body, under the kira by
bhutanese women
13. གྲུ་ཙི་འོན་ཇུ། dr˚u tsi གྲུ་ཙི་འོན་ཇུ། dr˚u tsi dr˚utsi onj˚u—onj˚u made of silk
on j˚u on j˚u
14. ཨཙ། ’atsh མགུ་བཙུམ། gu tsûm women‟s gown

15. སྒྲིག་གོ། dri g˚o སྒྲིག་གོ། drî g˚o uniform

16. དོར་མ། d˚or ma བཅིང་དོརམ། cing trousers, pants

d˚ôm
དོརམ། d˚orm
17. ཁེ་ཝ། khe wa ཆར་བཀབ། char raincoat, trench coat
kap

177
18. ཆར་ལུབ། char lep ཆར་ལུབ། char lep raincoat, trench coat

19. ཆུ་ལྷམ། chu lham ཆུ་ལྷམ། chu wellington, gumboot

lham
20. འཆམ་གོས། cham g˚ö འཆམ་གོ། cham outfits for mask dance
g˚o
21. ཉིན་གདུགས། nyin dû ཉི་གདུགས། nyin dû umbrella, parasol

22. ཏི་ག། ti g˚a ཐུབ་ཅི། མཐེབ་ཅུ། thup ci, Button

thep cu
23. ཐུག་གདན། thû dän གདོང་ཁེབས། dong Apron
khep
24. ནང་ཤབ། nang ནང་ཤབ། nang theinner lining of g˚o, tög˚oetc.
shap shap
25. སྣམ་བུ། ’nam b˚u སྣམ་བུ། ’nam ’namb˚u—a heavy woollen cloth, serge
b˚u
26. ཕུ་དུང་། phu ཕུ་དུང་། phu Sleeve
d˚ung d˚ung
27. སྒྱེ་མ། ge ma ཆ་རི། cha ri chari—a coarse blanket woven from yak
hair
28. སྒྱེམ་བེར་པ། gem b˚er ཆ་རི། cha ri chari—a coarse blanket woven from yak
pa hair
29. ཕྱི་ཤབ། chi shap ཕྱི་ཤབ། chi shap outer layerof g˚o

30. དམག་གོས། ’mâ g˚ö དམག་གོ། ’mâ g˚o military dress

31. དཔེ་གསར། pe sar དཔེ་གསར། pe sar pesar—a g˚o or kira of new design

32. ཐགས་རས། thâ rä ཐགས་རས། tha rä 1 the general name for an ankle-length dress
worn by bhutanese women 2 a horizontal
striped kirawith white as the dominate col-
our
33. སྐུད་ཤུད་ kü shü སྐུད་ཤུད་ཐགས་ར། kü shu küshu thâra—akira, usually with a white
thâ rä thâ ra background, for women with intricate pat-
ཐགས་རས། terns and designs
34. འཇའ་འགྲིགས་ ja dri ma འཇའ་འགྲིགསམ། jâ drîm jadrîm—a striped cloth with rainbow-
coloured patterns
མ།
35. གཡུས་ ’yü thâm གཡུས་ཐགསམ། ’yü ’yüthâm— a striped cloth with rainbow-
tham coloured patterns
ཐགསམ།
36. སྤང་རྩེ། pang tse སྤང་རྩེ། pang tse pangtse—a white cloth usually marked with
a pattern of black and red stripes
37. དམར་ཁྲ། ’mâ thra དམར་ཁྲ། ’mâ thra a variegatedred cloth, a plaid weave having
a predominantly red or maroon colour with

178
 other colours present
38. སན་ཙི་དམར་ ’män tsi སན་ཙི་དམར་ཁྲ། ’män tsi ’mäntsi ’mâthra—a cloth with alternate yel-
’mâ thra ’mâ thra low warp bands, having sophisticated de-
ཁྲ། signs, on plain weave red ground
39. ལཱིང་སེར་མ། lung ser ལཱིང་སེརམ། lung lungsêm—a cloth with alternate green red,
ma sêm having sophisticated designs, on yellow
ground
40. སེར་ཁྲ། sê thra སེར་ཁྲ། sê thra a variegated yellow cloth, a plaid weave
having a predominantly yellow, orange, or
red colour with other colours present
41. སྒྲོམ་ཅུང་ཅན་ drom སྒྲོམ་ཅུང་ཅནམ། drom cu dromcûcäm—a cloth (literally „with little
cung cän cäm boxes‟) having intricate patterns and de-
མ། ma signs
42. མོན་ཐགས། mön thâ མོན་ཐགས། mön thâ mönthâ— a cloth with narrow white warp
bands on black ground, worn solely by
women
43. སྔོ་ཤམ། ’ngo སྔོ་ཤམ། ’ngo ’ngosham — a kira, usually with a black or
sham sham blue background, for women with intricate
patterns and designs
44. ཤིང་ལོ་ཅནམ། shing lo ཤིང་ལོ་ཅནམ། shing lo shinglocäm—name of any cloth (literally
cäm cäm „with tree leaves‟ ) containing intricate pat-
terns and designs
45. ཨ་ཐང་དམར་ ’a thang ཨ་ཐང་དམར་ཁྲ། ’a thang ’adang’mâthra — a striped cloth with regu-
’mâ thra ’mâ thra lar patterns having predominantly red or
ཁྲ། yellow colour with other colours present
46. ས་དཀྱིས། ’ma ki སད་དཀྱིས། ’mä kî wrapper, lower garment

47. སད་གཡོགས། ’mä yo སད་གཡོགས། ’mä ʼ yo petticoat, underskirt

48. ཞྭ་མ། zh˚a ma ཞྭམོ། zh˚âm cap, hat

49. ཡ་ཁྲ། ya thra ཡ་ཁྲ། ya thra yathra—a coarse woolen cloth with differ-
ent colours and designs
50. སྦོ་ཏོ། bo to རགས་ཅུང་། râ cu râcû—a piece of mantle, usually having
variegated designs, worn by bhutanese
women over the shoulders on formal occa-
sions
51. ལག་རྒྱན། la gä ལག་རྒྱན། la gä lâgä—a pair of white cuffs neatly folded
over the sleeves of g˚o
52. ལག་ཤུབས། lak shup ལག་ཤུབས། lak shup Gloves

53. སྣབ་ཕིས། ’na phi ལྷབ་ཕྱིས། hap chi Handkerchief

54. ལྷང་གོ། lhang ལྷམ། Lham Shoes

g˚o
55. ཨར་ཅོ་ལོ་ར། ʼ ar co to ཨ་ཅོ་ལོ་ར། ʼ a co to Towel
ra ra
179
56. ཨོམ་སོ། ’om so ཨོམ་སོ། ’om so sock, stocking

180
 སློག་པ། གྱོན་ཆས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Article of clothing

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ Ku zû zang po སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ཚོང་ ku zû zang po Hello (shop-
tshong pön tshong pö keeper)
ཚོང་དཔོན། དཔོན།
2. ཨཔ་ཚོང་དཔོན། ’ap tshong pön ཨཔ་ཚོང་དཔོན། ’ap tshong pö Hello (sales-
man/women)
3. ཨམ་ཚོང་དཔོན། ’am tshong pön ཨམ་ཚོང་དཔོན། ’am tshong pö Hello (sales-
woman)
4. སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ Ku zû zang po ’a སྐུ་གཟུགས་བཟང་པོ་ཨ་ ku zû zang po Hello ‟ama
ma ’a ma
ཨ་མ། མ།
5. སྦྱིན་བདག། j˚in dâ སྦྱིན་བདག j˚in dâ sir/ma‟am (own-
er)
6. ཇུ་ཇུ་གལ་འགྲོ་གོ་པི། j˚u j˚u g˚al dro ཨའུ་ག་ཏེ་འགྱོཝ་སོ། ’au g˚a te jou Where are you
g˚o pi ’mo going brother?
7. ང་ཆུ་པ་ཅིག་དང་སད་ Nga chu pa ci ང་གོ་དང་སོད་གོ་ཅིག་ nga g˚o d˚â tö I am looking for
dang tä tung cî g˚o cî ta go bä a g˚o and tög˚o.
ཏུང་ཅིག་བལ་དགོས་ ta gö pa tshong བལ་དགོ་པས་ཚོང་དཔོན། tshong pö
པ་ཚོང་དཔོན། pön
8. གང་གི་དོན་ལ་ཡོ། d°ang g°i dön la ག་གི་དོན་ལཱི་སོ། g˚â g˚i d˚ön lu For whom?
yo
’mo
9. ང་རང་དོན་ལ་ཨིན། Nga rang dön la ང་རའི་དོན་ལཱི་ཨིན། nga rai d˚ön It‟s for myself.
ʼ in lu ’in
10. ཆུ་པ་གང་ཙོག་ས་ Chu pa g°ang གོ་ག་བཟུམ་བཞེས་ནི་སོ། g˚o g˚â zum What type of g˚o
tsok sa zhê sang are you looking
བཞེས་སང་ཡོ། yo
zhê ni ’mo for?
11. དམར་ཁྲ། སེར་ཁྲ། ʼ mâ thra, sê དམར་ཁྲ། སེར་ཁྲ། སྤང་ ’mâ thra sê Can I have a
thra, pang tse thra pang tse look at mathra,
སྤང་རྩེ་གུམ་བུ་བལ་ g°um b°u ta རྩེ་ཚུ་བལ་གེ། tshu ta g˚e sêthra and
pangtse
བེན། b°en
12. འ་བྱུང་ལ་ཡོད་གཟིགས་ A j°ung la yö ཨ་ནཱ་ཡོད་གཟིགས་ཤིག། ’a nâ yö zîsh Here they are,
ziksh you can have a
ཤིག། look.
13. ཆུ་པ་གཱན་ད་བྱས་པིག་ Chu pa g°an d°a གོ་ག་བཟུམ་བཞེས་དགོ་ g˚o g˚â zum We have any
jä pik zhê gö type you may
བཞེས་དགོས་རུང་ཡོད། rung yö རུང་ཡོད། zhê g˚o rung like.
yö
14. ཆུ་པ་ནང་ཤབ་ཡོད་སྦི་ Chu pa nang གོ་ནང་ཤབ་ཡོད་མི་དང་ g˚ô nang shap We have both
shap yö bi gi yö mi d˚ang the types of

181
 གི་དང་མེད་སྦི་གི་ d°ang mê bi g°i མེད་མི་གཉིས་ཆ་ར་ཡོད། mê mi ’nyî g˚o—with and
ʼ nyi kha d°a ra cha ra yö without lining
གཉིས་ཁ་ད་ར་ཡོད། yö
15. གོང་གི་ཁྱད་པར་གཱན་ད་ g°ong g°i khä གོང་གི་ཁྱད་པར་ག་དེ་སྦེ་ g˚ong g˚i khä How are price
par g°ân d°a ra par g˚a d˚e bê differences?
ར་ཡོད་བམ། yö b°am ར་ཡོད་ག་སོ། ra yö g˚a ’mo

16. འདི་ལ་གོང་གཱན་ད་ཅིག་ Di la g°ong g°an ཨ་ནཱི་ལཱི་གོང་ག་དེམ་ཅིག་ ’a ni lu g°ong How much is

d°a ci yo g˚a d˚em ci this?
ཡོ། སོ། ’mo
17. འདི་ལས་པི་དི་ཆུང་ངི་ Di lä pi d°i འདི་བ་ཨ་ཙི་ཆུང་སུ་ཅིག་ di wa ’a tsi Is there a bit
chung ngi ci mê chung su ci smaller than
ཅིག་མེད་ད། d°a མེད་ག། mê g˚a this?
18. ཡོད་ཡོད། འུ་འདི་གྱོན་ Yö yö, u di g°ön ཡོད་ཡོད། ཨ་ནཱི་གྱོན་ yö yö ’a ni Yes, yes, please
lä tash g˚ön tash try this.
ལས་བལ་ཤིག། བལ་ཤིག།
19. འུ་འདི་ཀྲིག་སི་འདུག། U di trik si dû ཨ་ནཱི་ཀྲིག་ཀྲི་འདུག། ’a ni trik tri This is my size.
dû
20. འུ་འདི་ཡག་ཞིན་མཐོང་ U di yak zh°in ཨ་ནཱི་ལུགས་ཤོམ་མཐོང་ ’a ni lä zhim This looks good.
thong g°i thöm mä
གི། མས།
21. འདི་ཁྱོད་ལ་ཕོག་གི། Di khö la phô g°i འདི་ཁྱོད་ལཱི་ཕོག་པས། di chö lu phô This looks good
pä on you.
22. ཨིན་སྦི་ཡ། ཚིན་ཀཱར་ ʼ im bi ya, tshin ཨིན་ན། དེསན་འབག་ཆི་ ’in na, d˚ên bâ Really? I will
kâr sang chi g˚e take it then.
སང་། གེ།
23. གོང་པི་དི་ཅིག་ཕབ་སང་ g°ong pi d°i ci གོང་ཨ་ཙི་ཕབ་ནི་མེད་ག་ g˚ong ’a tsi Is there any dis-
phap sang mê phap ni mê count please?
མེད་ད་དབའི། d°a ʼ wai དབའི། g˚a ’wai
24. ཁེབ་སང་ར་མེད། གོང་ Khep sang ra ཁེབ་ས་ར་མེད་སྟེ། གོང་ khep sa ra mê I don‟t have
mê, g°ong nyung te, g˚ong much profit out
ཉུང་ཤོས་ར་འུན་ད་ཅིག་ shö ra un d°a ci ཉུང་ཤོས་ར་འ་ནེམ་ཅིག་ of this; this is
nyung shö ra a
the last price on
ལ་བཙོང་དགོཔ་ཨིན། la tsong gop ʼ in ནང་བཙོངམ་ཨིན། nem cî nang offer.
tsôm ’in
25. ཁྱོད་རང་ཀཱར་ན་པི་དི་ Khö rang kâr na ཁྱོད་འབག་པ་ཅིན་ཨ་ཙི་ chö bâ wa cin If you really buy
pi d°i ci phap lä ’a tsi phap it, I will give
ཅིག་ཕབ་ལས་སྟེར་ ter ren ཕབ་བྱིན་འོང། bj˚î ong you some dis-
count.
རེན།
26. བསོམས་ལས་གན་ད་ Dom lä g°ân d°a བསོམས་ཀྱིས་ག་དེམ་ dôm gi g˚a How much do I
ci chin bi shu d˚em ci yâ so have to pay you
ཅིག་ཕྱིན་སྦི ་ཤུ། ཅིག་ཡར་སོང་ཡི་ག། all total?
yi g˚â

182
27. སོང་ཕྲག་ལྔ་ར་ཨིན་པ། Tong thrâ ʼ nga སོང་ཕྲག་ལྔ་ར་ཨིན་མས། tong thrâ ’nga It is five thou-
ra ’im mä sand only.
ra ʼ im pa

183
 39. བཟའ་སང་བཏུང་སང་ཚོང་ཁང་ནང་ལ། བཟའ་ཆས་ཚོང་ཁང་ནང་། At a grocery store

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. འདི་ནས་བཟའ་སང་ di nä za sang ནཱ་ལས་བཟའ་ཆས་ཀྱི་ nâ lä zâ chä What type of gro-
g˚i rik ci rang g˚i rik g˚a ci cery items do we
གི་རིགས་ཅི་ར་མོང་ nyong gop zhu རིགས་ག་ཅི་ར་འཐོབ་ག་ ra thop g˚a get from here?
དགོཔ་ཤུ་ལགས། la སོ་ལགས། ’mo lâ
2. ངའི་ནང་ལ་རང་པ་ ngai nang la ངེའི་ནཱ་ལཱི་ག་ར་ཚངམ་སྦེ་ ngei nâ lu g˚a I have all the gro-
rang pa tshãp ra tshâm be cery items.
ཚངཔ་ཡོད། yö ཡོད། yö
3. ཅི་ར་དགོས་རུང་མོང་ ci rang gö rung ག་ཅི་བཞེས་རུང་འཐོབ་ g˚a ci zhê rû You name it, I
nyong la thop lâ have got it
ལགས། ལགས།
4. ཅི་དགོས་སང་ཡོ། ci gö sang yo ག་ཅི་དགོ་ནི་སོ། g˚a ci go ni What is it that you
’mo are looking for?
5. བས་དང་མར་ཁུ་ brä d˚ang mar ཆུམ་དང་མར་ཁུ་དགོ་ནི་ chum d˚â mâ I need some rice
khu gö g˚i sa khu go ni be and cooking oil.
དགོས་གི་ས། སྦེ་ཨིན་ས། ’ing sa
6. བས་ཡག་ཞིན་གཱན་ད་ brä yak zh˚in སྟེ། ཆུམ་ལུགས་ཧེང་ག་ tê chum lê What qaulity of
g˚an d˚a j˚ä bi heng g˚a zum rice do we get
བྱས་སྦི་གི་ར་ཡོད་པི། g˚i ra yö pi བཟུམ་ར་ཡོདཔ་སོ། ra yöp ’mo from here?
7. བས་མ་འདྲཝ་ལུ་ཤ་ brä ma drau le ཆུམ་མ་འདྲཝ་ལུ་ཤ་ཡོད། chum ma drau We have rich vari-
sha yö le sha yö eties of rice here.
ཡོད།
8. ཀེ་ཇི་ཁལ་གཅིག་ལྔ་ ke j˚i khä cik ཀེ་ཇི་ཁལ་གཅིག་ལྔ་དང་ ke j˚i khä cî We have in the
’nga d˚ang ’nga d˚â ’ngap pack of 25 kilos
དང་ལྔ་བཅུ་བྱིད་ ’ngap cu j˚i ལྔ་བཅུ་འབད་མི་ཡོད། cu bä mi yö and 50 kilos.
མཁན་ཡོད། khän yö
9. གོང་ཡང་ལུགས་ཧི་ g˚ong yang lê གོང་ཡང་ལུགས་ཧེང་དང་ g˚ong yâ lê The price varies
hing d˚ang thri heng d˚â thrî with quality.
དང་འཁྲིལ་ལས་ཡོད། lä yö འཁྲིལ་ཏེ་ཡོད། te yö
10. ཀེ་ཇི་ལྔ་བཅུ་བྱིད་ ke j˚i ’ngap cu ཀེ་ཇི་ལྔ་བཅུ་འབད་མི་ལཱི་ ke j˚i ’ngap cu What is the price
j˚i khän la g°an bä mi lu g˚a for a 50-kilo pack?
མཁན་ལ་གཱན་ད་རེ་ d˚a re sung go ག་དེ་རེ་གསུང་དོ། d˚e re sung
གསུང་དགོ་པི། pi d˚o
11. ཏི་རུ་གཅིག་སོང་སུམ་ te ru cik tong དངུལ་ཀྲམ་གཅིག་སོང་ ’ngϋl tram cik It‟s Nu. 1300 only.
sum ja ra ’im tong sum ja ra
བརྒྱ་ར་ཨིན་པ། pa སུམ་བརྒྱ་ར་ཨིན། ’ing
12. གོང་པི་དི་ཅིག་ཕབ་ g˚ong pi d˚i ci གོང་ཨ་ཙི་རེ་མར་བཅག་ g˚ong ’a tsi re Isn‟t there any dis-
phop sang mê mâ châ ni mê count?

184
 སང་མེད་པིའི་ཤུ་བ། pi shu wa ནི་མེད་ག་སོ། g˚a ’mo

13. ལུ་ཤ་བཞེས་ན་ནི་པི་ le sha zhê na ni ལུ་ཤ་བཞེས་པ་ཅིན་ཨ་ཙི་ le sha zhê b˚a I will allow you
pi d˚i re phap cin ’a tsi re some discount if
དི་རེ་ཕབ་ལས་སྟེར་ lä ter ren རེ་མར་ཕབ་བྱིན་འོང་། mâ phap bj˚î you buy in afair
quantity.
རེན། ong
14. རེ་རེ་གཉིས་གཉིས་ re re ’nyi ’nyi རེམ་གཉིསམ་འབད་བ་ rem ’nyîm bä I cannot allow you
j˚än mar phap wa cin mâ any discount if you
བྱདན་མར་ཕབ་སང་ sang mê ཅིན་མར་ཕབ་ནི་མེད། phap ni mê just buy in modest
quantity.
མེད།
15. མཇུག་ལང་ང་གིས་ ju lang nga g˚i ཤུལ་ལས་ཡང་ང་གིས་ནཱ་ shϋ lä yâ nga I will be your
di nä rang kâ g˚î nâ lä ra bâ regular customer
འདི་ནས་རང་ཀཱ་རེན། ren ལས་ར་འབག་འོང་། ong from now on.
16. པི་དི་ཅིག་ཕོབ་ལས་ pi d˚i cik phop ཨ་ཙི་ཕབ་གནང་སྦྱིན་ ’a tsi phap So, please give
lä ’nang jin da ’nang jin dâ me some discount.
གནང་སྦྱིན་བདག། བདག།
17. འན་ད་བྱད་ན་ནི་པི་དི་ an d˚a j˚ä na ni དེ་འབད་བ་ཅིན་ཨ་ཙི་རེ་ de bä wa cin I should give you
pi d˚i cik phap ’a tsi mâ phap some discount
ཅིག་ཕབ་ལས་ཕུལ་ lä phü sang ra མར་ཕབ་ཕུལ་ནི་ར་མམ། phϋ ni ra then.
སང་ར་ཨིན། ’in ’mam
18. ཅི་ནི་དང་ཨོ་ཕྱེ་ཀེ་ཇི་
ci ni d˚ang o ཅི་ནི་དང་ཨོ་ཕྱེ་ཀེ་ཇི་རེ་རེ་ ci ni d˚â op Can I have a kilo
phe ke j˚i g˚ang che ke j˚i re of sugar and amilk
གང་གང་གནའ་དོང་། g˚ang ’na གནང་ད། re ’nang d˚a powder each?
d˚ong
19. འ་ནེ་ཁ་ལག་འཁྲུ་སང་ a ne kha la thru དེ་ལས་ ཁ་ལག་འཁྱུ་ d˚e lä kha lâ Then please give
sang ’lang le chu nî ’lang me 6 numbers of
གླང་ལུ་དྲུག་དང་ dru d˚ang ’lôp ནིའི་གླང་ལུབ་དྲུག་དང་གོ་ lep dr˚ϋ d˚â face soap and 10
numbers of laun-
གློགཔ་འཁྲུ་སང་གླང་ thru sang ’lang ལ་འཁྱུ་ནིའི་གླང་ལུབ་བཅུ་ g˚o la chu nî
dry soap.
le cu tham ’na ’lang lep cu
ལུ་བཅུ་ཐམ་གནའ་ d˚ong ཐམ་གནང་ད། tham ’nang
དོང་། d˚a
20. ད་རིང་ཏི་རུ་པི་དི་ཅིག་ d˚a ring te ru ད་རིས་ཏི་རུ་ཨ་ཙི་མི་ལང་ d˚a ri ti ru ’a I dont have enough
pi d˚i mi lang tsi mi lang ni cash today, so is it
མི་ལང་པ་ལགས། pa lak nang par ནི་མས་ས་ལགས། mä sa lâ nâ okay if I paidyou
the balance tomor-
ནངས་པར་སྤྲོདན་མི་ trön me tup g˚a ནངས་པ་སྤྲོདཔ་ད་མི་ b˚a tröp d˚a
row?
’mi tup g˚a
བཏུབ་ག། བཏུབ་ག།
21. གཞན་ཅིང་མི་བཞེས་ zhän cîng me གཞན་ག་ནི་ཡང་མི་ zhän g˚a ni yâ Would you like bo
zhe g˚a mi zhê g˚a buy anything
ག། བཞེས་ག། more?
22. མེད། དགོསཔ་རེ་ me göp re thön མེད། དགོཔ་རེ་ཐོན་པ་ mê gop re Nothing more. I

185
 ཐོན་ན་ནི་མཇུག་ལ་ཀཱ་ na ni ju la kâ ཅིན་ཤུལ་ལས་འབག་ནི། thön b˚a cin will come next
ren shü lä bâ ni time if there is a
རེན། need.
23. གཱན་ད་ཅིག་ཆིན་སྦི་ g˚an d˚a cik ག་དེ་ཅིག་ཡར་སོང་ཡི་ག། g˚a d˚e cî ya What is the total
chin bi shu si g˚a amount?
ཤུ།
24. གཱན་ད་ཅིག་ཕོབ་སྦི་ g˚an d˚a cik ག་དེ་ཅིག་གནས་ཡི་ག། g˚a d˚e cî ’nä What is the total
pho bi shu yi g˚a amount?
ཤུ།
25. ཉིས་སོང་སུམ་བརྒྱ་ nyi tong sum ja ཉིས་སོང་སུམ་བརྒྱ་སུམ་ nyî tong sum It‟s Nu. 2330 only.
sum cu ra ’im ja sum cu ra
སུམ་ཅུ་ར་ཨིན་པ། pa ཅུ་ར་ཨིན་མས། ’immä
26. ལགས་སོ། བཀའ་ la so ka dr˚in ལགས་སོ། བཀའ་དྲིན་ lâ so kâ dr˚î All right. Thank
che song che you.
དྲིན་ཆེ་སོང་། ཆེ།

186
 40. ཚོད་མའི་བསྲེ་བཙོང་ས། ཚོད་བསྲེ་ཁྲོམ་ཁར། At the vegetable market

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. བང་གཱལ་ཀེ་ཇི་ལ་ b˚ang gal ke j˚i ཨེ་མ་ཀེ་ཇི་ལཱི་ག་དེ་རེ་ ’e ma ke j˚i lu How much do
la g˚an d˚a cik g˚a d˚e re you charge for a
གཱན་ད་ཅིག་གསུང་ sung go bi གསུང་དོ། sung d˚o kilo of pepper?
དགོ་སྦི།
2. ལྔ་བཅུ་བྱེད་ལས་སྟེར་ ’ngap cu j˚ê lä ལྔ་བཅུ་རེ་སྦེ་བཏང་ཡི། ’ngap cu re be I am selling it for
ter song tang yi Nu. 50 per kilo.
སོང་།
3. འུ་འདི་ཁལ་གཅིག་ au di khä cik ཨ་ནཱི་འདི་སུམ་ཅུ་སོ་ལྔ་སྦེ་ ’a nî di sum This one, I am
d˚ang ce nga cu so ’nga be selling it for Nu.
དང་བཅེ་ལྔ་བྱད་ནས་ j˚ä nä ter song བཏང་ཡི། tang yi 35 per kilo.
སྟེར་སོང་།
4. ག་ནེ་བང་གཱལ་ཡོ། g˚a ne b˚ang ག་ཏེ་གི་ཨེ་མ་སོ། g˚a te g˚i ’e Where are these
g˚al yo ma ’mo peppers grown?
5. རུས་སྦིས་ས་གི་ཨིན་ rü bi sa g˚i ’im རུས་སྦིས་ས་གི་ཨིན། ཨེ་ rü bi sa g˚i The peppers are
ba ’ing ’e ma lê fresh produce
སྦ། b˚ang g˚al yak མ་ལུགས་ཤོམ་ཡོད། zhim yö zhê from Rubesa.
Would you like to
བང་གཱལ་ཡག་ཤིང་ zh˚in yö བཞེས་ས། sa
buy?
zhe sa
ཡོད།
བཞེས་ས།
6. ཨིན་པ་ལགས། ’im pa la ཨིན་ལགས། འདི་ཚུ་ག་ར་ ’ing lâ di tshu Yes, all of these
di rang ba nga g˚a ra nga rai vegetables are
འདི་རང་སྦ་ང་རང་ rang zh˚ing ང་རའི་ཞིང་ནང་ལས་ཐོན་ zh˚ing nâ lä directly from my
farm.
ཞིང་ནང་ནས་ཐོན་སྦི་ nang nä thön bi ཐོནམ་ཨིན། ལུགས་ཤོམ་ thön thöm
g˚i ’in ’ing lê zhim
གི་ཨིན། yak zh˚in yö ཡོད། yö
ཡག་ཞིན་ཡོད།
7. འདི་ཟ་སུམ་འཇམ་ di z˚a sum jam འདི་ཟཝ་ད་ལཱི་འཇམ་ཏོང་ di z˚au d˚a lu It is so tender and
tong tong yö bi jam tong to yö you can eat the
ཏོང་ཏོང་ཡོད་སྦི་ཁལ་ khal pa g˚o ཏོ་ཡོད་པའི་ཁར་པགས་ཀོ་ b˚i khâ pâ ko whole thing with-
out any waste.
པགས་གོ་ཡང་མེ་ yang ’me thön ཡང་མི་འཐོན། yâ mi thön

འཐོན།
8. འུ་འདི་ཤོ་མ་མིང་ཅི་ au di sho ma ཨ་ནཱི་ཤ་མུ་གི་མིང་ག་ཅི་སོ། ’a nî sha mu What do you call
ming ci yo g˚i ming g˚a this mushroom?
ཡོ། ci ’mo

187
9. སངས་རྒྱས་ཤོ་མ་བྱད་ san jä sho ma སངས་རྒྱས་ཤ་མུ་ཟེར་སླབ་ Sang gä sha It is called
j˚ä lä lap göp mu z˚ê ’lap Sanggä Shamu
ལས་ལབ་དགོསཔ་ ’in ཨིན། ’ing (Matsutake).
ཨིན།
10. ཤོ་མ་གཞན་ཡང་མེད་ sho ma zhän ཤ་མུ་གཞན་ཡང་མེད་ག། Sha mu zhän Do you have any
yang me d˚a yâ mê g˚a other types of
ད། mushroom?
11. ཡོད། བྱི་ལི་རྣམ་ཅོ་ yö j˚i li ’nam co ཡོད། བྱི་ལི་རྣམ་ཅོ་དང་སི་ yö bj˚I li ’nam Yes. I have Bj˚ili
d˚ang si li sho co d˚â si si ’Namco (Wood
དང་སི་ལི་ཤོ་མ་ཡོད། ma yö སི་ཤ་མུ་ཡོད། sha mu yö Ear) and Sisi
Shamu (Yellow
Chanterelle).
12. ཚོད་བསྲེ་གཞན་ཅི་ tshö se zhän ci ཚོད་བསྲེ་གཞན་ག་ཅི་ར་ Tshö se zhän What other vege-
d˚ang ci rang g˚a ci ra yö tables do you
དང་ཅི་རང་ཡོད་སྦི་ཤུ་ yö bi shu wa ཡོད་ག་སོ། g˚a ’mo sell?
བ།
13. བླམ་བན་ཟ། ཀི། ’lam b˚än z˚a, བླམ་བན་ད། ཀེ་བ། ’lam b˚än d˚a I have tomato,
ki, gok pa, ke wa gôp potato, onion,
སྒོག་པ། ཙོང་། ཤེ་ tsong, she b˚en, སྒོགཔ། དུང་སྒོགཔ། d˚ung gôp garlic, spring on-
ion, beans, car-
བེན། ལ་ཕུག་དམར་ la phu ’mar ba, སྲནམ་ཅུམ། ལ་ཕུག་ säm cum la
rot, raddish,
la phu, ka g˚ur, phû mâp la
པ། ལ་ཕུག། ཀ་ kiu, ö sö g˚am དམརཔོ། ལ་ཕུག། ཀ་ཀུ་ phû ka kur
pumpkin, chives
and corriander.
གུར། ཀིའུ། འོད་ b˚u yö རུ། ཀི་ཅུ་རམ། འོད་སི་ཚུ་ ki cu ram yö
si tshu y
སོས་གམ་བུ་ཡོད། ཡོད།

188
 41. ཚོར་སྣང་། ཚོར་སྣང་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of an Emotions

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. དུར་པའི་ཡུལ་དགའ་ Dhur pai yul ga དུར་གྱི་གཡུས་དགའ་ཏོག་ d°ur g°i ʼ yü gâ Dhur is love-
tok to dû tô to dû ly/pleasant vil-
ཏོག་ཏོ་འདུག། ཏོ་འདུག། lage.
2. སེམས་སྐྱོ་སི་སི་བྱེད་ Sem co si si jê lä སེམས་སྐྱོ་སི་སི་སྦེ་མ་སོད། Sem co si si be Don‟t be sad.
ma dö ma dö
ལས་མ་སོད།
3. ད་རིང་ང་སེམས་མ་ d°a ring nga ད་རིས་ང་སེམས་སྐྱོ་ལྷང་ d°a ri nga sem Today I am
sem ma ga chek co lhang lha feeling weepy.
དགའ་ཆེག་ཆེག་བྱེད་ chek jê g°i ལྷང་འབདཝ་མས། beu mä
གི།
4. གདོང་ར་སྐྱོ་མདོག ་ Dong ra com do གདོང་སྐྱོ་མདོག ་ཤིག་ཤི་ Dong com do Don‟t be
shi shi jê lä ma shi shi zo be glummy.
ཤིག་ཤི་བྱེད་ལས་མ་ dö བཟོ་སྦེ་མ་སོད། ma dö
སོད།
5. འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ Druk gäl khab འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ Druk gäl khab It‟s peaceful in
nang la sem ki nang sem kî Bhutan.
ལ་ སེམས་སྐྱིད་ཏོང་ tong to jê lä yö སེམས་སྐྱིད་ཏོང་ཏོ་སྦེ་ར་ tong to be ra
ཏོ་བྱེད་ལས་ཡོད། ཡོད། yö
6. ང་ལ་སྡུག་ངལ་ཆོ་པ་ Nga lu du ngäl ང་ལཱི་སྡུག་བསྔལ་སྦོམ་ར་ Nga lu dû ngä I am very dis-
cho pa rang phô bôm ra phô ci tressed.
རང་ཕོག་སོང་། song ཕོག་ཅི།
7. སེམས་རྣམ་རྟོག་ Sem ’nam to lang སེམས་རྣམ་རྟོག་ལངས་ནི་ Sem ’nam to Shouldn‟t be
nam tô lang lang ni mi surprised/
ལངས་སང་མི་ཡོང་། sang mi yong མི་འོང། wong shocked.
8. རྣམ་རྟོག་ལོང་སི་སི་ ’nam to long si རྣམ་རྟོག་ལང་སི་སི་སྦེ་མ་ ’nam to lang si Don‟t tell
si jê lä ma lap si be ma lap shockingly.
བྱེད་ལས་མ་ལབ། སླབ།
9. གནས་ཚུལ་འདི་ཧ་ ʼ nä tshül di ha གནས་ཚུལ་འདི་ཧ་ལས་སི་ ʼ nä tshül di ha The news is an
lä si si ci ʼ im pa lä si si ci ʼ imä amazing one.
ལས་སི་སི་ཅིག་ སི་ཅིག་ཨིན་པས།
ཨིནམ་པ།
10. རང་གཅིག་པས་སོད་ Rang cik pä dö རང་གཅིག་སྦེ་སོདཔ་ད་ Rang ci be döp Shouldn‟t be
sum jik sang mi d°a drô ni mi scared when
སུམ་འཇིགས་སང་མི་ yong འདྲོག་ནི་མི་འོང། wong you are alone.
ཡོང།
11. འདི་ས་འཇིགས་སི་སི་ Di sa jî si si ci ས་ཁོངས་འདི་འདྲོག་སི་སི་ Sa khong di It‟s a scary

189
 ཅིག་ཨིནམ་པ། ʼ im pa ཅིག་ཨིན་པས། drô si si ci place.
ʼ imä
12. འཇིགས་ལས་འུར་ jî lä ur thap g˚i འདྲོག་བྱེལ་འཐབ་མས། drô bj˚ê thap Nustling with
mä fear.
འཐབ་གི།
13. ཁྱོད་འོན་ད་ཙིགཔ་མ་ Chö on d°a tsip ཁྱོད་དེ་སྦེ་ཙིགཔ་མ་ཟ་ Chö d°e be tsip Don‟t be an-
ma z˚a ʼ wai ma z˚a ʼ wai noyed/ angry
ཟ་དབའི། དབའི། like that.
14. རོགས་ད་རིང་ Rok d°a ring ’u ཁོ་ད་རིས་དབུགས་འགམ་ Kho d°a ri ’u Today he is bit
gam long nga gam su ci ʼ imä upset.
དབུགས་འགམ་ ʼ im ba སུ་ཅིག་ཨིན་པས།
ལོངས་ང་ཨིནམ་སྦ།
15. ནམ་ར་བྱེད་རུང་ Nam ra jê rung ནམ་རང་འབད་རུང་སེམས་ Nam ra bä ru You should nbe
sem la tsha jang sem lu tsha concerened al-
སེམས་ལ་ཚ་གྱང་བྱིད་ jî gö ལཱི་ཚ་གྱང་འབག་དགོ། g˚ä bâ go ways.
དགོས།
16. སེམས་འཁྲུལ་སི་སི་ sem thrϋ si si ê སེམས་འཁྲུལ་སི་སི་སྦེ་ sem thru si si You shouldn‟t
lä dö sang mi be dö ni mi be melancholic.
བྱེད་ལས་སོད་སང་མི་ yong སོད་ནི་མི་འོང། wong
ཡོང།
17. ཁྱོད་སེམས་ཤི་ལོངས་ Chö sem shi ཁྱོད་སེམས་ཤི་སུ་ཅིག་ Chö sem shi su You are bit dis-
long nga ʼ im pa ci ʼ imä sa appointed.
ང་ཨིནམ་པ་ས། sa ཨིན་པས་ས།
18. སེམས་ཕམ་སི་སི་བྱེད་ sem pham si si སེམས་ཕམ་སི་སི་སྦེ་སོད་ sem pham si si You are loking
jê lä dö dû be dö nû regretful.
ལས་སོད་འདུག། ནུག།
19. ཡ་ཁྲ་བཙོང་ལས་བློ་ Yathra tsong lä ཡ་ཁྲ་འདི་བཙོང་སྦེ་བློ་ཕམ་ Yathra di I regretted a lot
’lo pham si si tsong be ’lo after selling my
ཕམ་སི་སི་རྐྱབ་སོང། cap song སི་སི་འབད་ཡི། pham si si bä Yathra.
yi
20. ཁྱོད་མེད་བུ་སེམས་ Chö mê b°u sem ཁྱོད་མེད་པར་སེམས་ Chö me pa sem I am bit melan-
thrϋ lhang lhang thrϋ lhang lha cholic in your
འཁྲུལ་ལྷང་ལྷང་རྐྱབ་ cap song འཁྲུལ་ལྷང་ལྷང་འབདཝ་ bäu mä absence.
སོང། མས།
21. འཁྲུལ་ནང་ལོང་སི་སི་ thrϋ nang long འཁྲུལ་སྣང་ལང་སི་སི་གི་ thrϋ nâ lang si It‟s a senti-
si si g°i lo jü ʼ im si g°i lo jü mental talk.
གི་ལོ་རྒྱུས་ཨིནམ་པ། pa ལོ་རྒྱུས་ཨིན་པས། ʼ imä
22. ལས་འོ་འདི་ཙོག་ས་ངོ་ Lä odi tsok sa ལཱ་འདི་བཟུམ་ངོ་ཚ་སི་སི་ Lâ di zum ngo Such work are
ngo tsha si si tsha si si ʼ imä an embrassing.
ཚ་སི་སི་ཨིནམ་པ། ʼ im pa ཨིན་པས།

190
23. མི་འཛོམས་སལ་ངོ་ཚ་ ʼ mi dzom sal མི་འཛོམས་སར་ངོ་ཚ་རིལ་ ʼ mi dzom sa Don‟t embar-
ngo tsha ri ri ma ngo tsha ri ri rase me public.
རིལ་རི་མ་བཅོས། cö རི་མ་བཟོ། ma zo
24. བག་འདི་འཇིགས་སི་ Brâ di jî si si du བྱག་འདི་སྐྱི་གཡའ་སི་སི་ bj°â di ke ’yä This clif is
si si dû scary.
སི་འདུག། འདུག།
25. བཟའ་སང་འཐུང་སང་ Za sang thung ཟ་ནི་འཐུང་ནི་ལཱི་གཡང་ཟ་ z°a nit hung When it comes
sang la ’yang nil u ’yang z˚a to have meals,
ལ་གཡང་ཟ་སང་མི་ z˚a sang mi ནི་མི་འོང། ni mi wong you should not
hesitate.
ཡོང། yong
26. གཡང་ཟ་སི་སི་ཨིནམ་ ’yang z˚a si si གཡང་ཟ་སི་སི་ཨིན་པས། ’yang z˚a si si It is so hesitant.
ʼ im pa ʼ imä
པ།
27. ཁོ་གིས་བློ་བཙོང་སི་ Kho g°i ’lo tsong ཁོ་གིས་བློ་བཙོང་སི་སི་
Kho gi ’lo He is going
si si jê g°i tsong si si bäu shameless.
སི་བྱེད་གི། འབདཝ་མས། mä
28. ཧམ་ཐལ་ཐལ་བྱེད་ ham thä thä jê ཧམ་ཐལ་ཐལ་སྦེ་བལ་སོད་ ham thä thä be He was stand-
lä tän dö dû tâ dö nû ing speechless.
ལས་བལསན་སོད་ ནུག།
འདུག།
29. ཁྱོད་ཕྱིན་པའི་ཤུལ་ལ་ Chö chin pai shü ཁྱོད་འགྱོ་བའི་ཤུལ་ལཱི་ ང་ Chö jo wai shü After your de-
la nga sem tong lu nga sem parture, I will
ང་སེམས་སོང་ཧུར་ hur hur lü sang སེམས་སོང་ཧང་ཧ་སྦེ་ལཱིས་ tong hang ha be left with
loneliness.
ཧུར་ལཱིས་སང་ཨིནམ་ ʼ im pa ནི་མས། be lü ni mä

པ།
30. ད་རིང་ཐོ་རོ་ནས་ང་ d°a ring tho ro ད་རིས་དྲོ་པ་ལས་ང་སེམས་ d°a ri dr°o ba Today right
nä nga sem lä nga sem from the morn-
སེམས་ཚབ་ཚུབ་བྱེད་ tshap tshup je ཚབ་ཚུབ་འབདཝ་མས། tshap tshup ing I felt bit
anxious.
གི། g°i beu mä
31. དུར་པའི་ཡུལ་ལ་ d°ur pai ʼ yü la དུར་གྱི་གཡུས་ཁར་ d°ur g°i ʼ yü In Dhur village,
ʼ nyen gi ga tön kha ʼ nyen g°i the marriage
གཉེན་གྱི་དགའ་སོན་ di tro tok to dû གཉེན་གྱི་དགའ་སོན་འདི་ ga tön di tro celebration is
very exciting.
འདི་ སྤྲོ་ཏོག་ཏོ་ སྤྲོ་བ་ཆེ་ཏོག་ཏོ་འདུག། wa che tok to
dû
འདུག།
32. ཁྱོད་ང་དང་མ཈མ་ Chö nga d°ang ཁྱོད་ང་དང་མ཈མ་ཡོད་པ་ Chö nga d°ang I feel confident
ʼ nyam yö na ʼ lo ʼ nyam yö pa if you are with
ཡོད་ན་བློ་བདེ་གི། de g°i ཅིན་བློ་བདེ་བས། cin ’lo de wä me.
33. རང་ལ་རྒྱུ་ཡོད་ན་བློ་ Rang la ju nor རང་ལཱི་རྒྱུ་ནོར་ཡོདན་བློ་ Rang lu ju nor If you have
yö na ’lo de pak yön ’lo de pâ wealth, it will

191
 བདེ་པག་པ་ཨིན། pa “in བདེ་པག་པ་ཨིན། pa ʼ in be comfortable.

34. ན་འཐེན་འགྲོ་རན་ Na thän dro ren ན་འཐེན་འགྱོ་རནམ་ད་ Na then jo rem When it‟s time
sum sem ma ga d°a sem ma ga to leave, don‟t
སུམ་སེམས་མ་དགའ་ si si ma jî ʼ wai སེམས་མ་དགའ་སི་སི་མ་ si si ma bä be melancholic.
སི་སི་མ་བྱེད་དབའི། འབད་དབའི། ʼ wai
35. སྒྱིད་ཐག་ངར་སི་སི་ Gi thâ ngar si si སྒྱིད་ཐག་བསྐྱུར་སུ་ཅིག་ gi thâ cû su ci It‟s an apathetic
ci ʼ im ba mena ʼ imä pa ya? job, isn‟t it?
ཅིག་ཨིནམ་སྦ་མེན་ ཨིན་མས་པ་ཡ?
ན?
36. འཐོན་ཁུངས་མེད་ Thön khung mê འཐོན་ཁུངས་མེད་པའི་ལཱ་ Thön khung Unproductive
pai lä di gi tha mê pai lâ bä ni work is an
པའི་ལས་འདི་སྒྱིད་ ngar si si cik འབད་ནི་འདི་སྒྱིད་ཐག་སྐྱུར་ di gi thâ cû si apethetic.
ཐག་ངར་སི་སི་ཅིག་ ʼ im pa སི་སི་ཅིག་ཨིན་པས། si ci ʼ imä

ཨིནམ་པ།
37. གཡག་འདི་བཙོང་ ʼ yak di tsong གཡག་འདི་བཙོང་ད་པ་ ʼ yak di tsong If I sell this yak,
nan jû la nga ʼ lo d°a pa cin shu I may regret
ནན་མཇུག་ལ་ང་བློ་ khö sang ʼ im pa ཅིན་ཤུལ་ལས་ང་བློ་འགྱོད་ lä nga lo gö ni later.
འཁོད་སང་ཨིནམ་པ། ནི་མས། mä
38. བྱིར་དོ་ཚུ་དང་མཉོམ་ j°ir do tshu ཨ་ལཱི་ཚུ་དང་གཅིག་ཁར་ ʼ alu tshu I feel homely
d°ang ʼ nyomba d°ang ci khar with the chil-
སྦ་སེམས་བང་ཆགས་ sem b˚ang chak སེམས་བང་ཆགས་ཏོག་ཏོ་ sem b˚ang châ dren.
ཏོག་ཏོ་བྱེད་ལས་ཡོད། tok to j°ê lä yö སྦེ་ཡོད། tok to be yö

192
 42. སེམས་ཅན་གཟུགས་སྐོར་ནས། སེམས་ཅན་གྱི་གཟུགས་ཀྱི་སྐོར་གྱི་མིང་མཛོད། (Lexicon of Body Parts of

an Animal)

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ར་ཝ། Rau རཝ། Raô Horn

2. མཇུག་མུ། ju ma མཇུག་མ། ju ma Tail

3. ཨོག་ཤ། ’ok sha ཨོད་ཤལ། ʼ ö shä Dewlap

4. གླངམ་ཆེ་སྣ་ཕ། ’lam che ’na pha གླངམོ་ཆེའི་ལྷ་པ། ʼ lam chei lha Trunk
pa
5. མཆེ་ཝ། che wa མཆེཝ། Cheu Tusk

6. མིག་ཕད། mik phä རྨིགཔ། ʼ mip Hoof

7. སྲི་མུ། si mu སྡེའུ་བཞར། deu zhâ claw

8. ཝ་གམ། wa gam ཟ་ལབ། z˚a tap jaw

9. སྤུ། Pu སྤུ། Pu fur, hair

10. ལག་པ། lak pa ལགཔ། Lap front legs

11. རྐྐཱ་པ། kâ ba རྐངམ། Kãm hind legs

12. རྐངཔ། Kãp རྐངམ། Kãm hind legs

13. སྤུང་། Pung བྱ་ལ། j˚a la hump

14. རྟའི་ཟེ་ཝ། tai z˚e wa རྟའི་རལཔ། taî räp mane of the horse

15. བཤུབ། Shup གསོབ། Sop scale

193
 སེམས་ཅན་གྱི་གཟུགས་ཀྱི་སྐོར་གྱི་ཚོགས་ཚིག། (Phrases of the Body Parts of an Animal)

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གླང་གུ་ར་ཝ་འོན་ད་རིང་མི་ ʼ lang g°u ro གླང་གི་རཝ་དེ་མའི་ ʼ lang g°i rau Such a long ox‟s
wa on d°a d°e mi ring horn.
རིང་། ring mi ring རིང་མི་རིང། mi ring
2. གཡག་གི་མཇུག་མ་རྒྱན་ཆ་ ʼ yak g°i jû གཡག་གི་མཇུག་མ་ ʼ yâ g°i jû ma Yak‟s tail is used for
ma gän cha gäncha be decoration purposes.
བྱེད་ལས་ལག་ལུན་བྱིད་ j°ê lä lak len རྒྱན་ཆ་སྦེ་ལག་ལུན་ lak len thap
བཏུབ། j°î tup འཐབ་ཨིན། ʼ in
3. གླང་གུ་ལ་ཨོག་ཤ་ཡོང་། ʼ lang g°u la གླང་ལཱི་ཨོད་ཤལ་འོང། ʼ lang lu ʼ ö Ox has dewlap.
ʼ og sha yong shä ong
4. གླངཔོ་ཆེ་གི་མཆེ་ཝ་གོང་ཆོཔ་ ʼ lang po che གླངམོ་ཆེ་གི་མཆེཝ་ ʼ lãm che g°i An elephant‟s ivory
g°i che wa cheu g°ong is expensive.
ཡིན། g°ong chôp གོང་སྦོམ་ཨིན། bôm ʼ in
yin
5. སག་གི་སྲི་མོ་རྣོས་ཡོང། Tâ g°i si mo སག་གི་སྡེའུ་བཞར་ Tâ g°i deu Tiger‟s paw will be
ʼ nö yong zhâ ʼ nö khek sharp.
རྣོས་ཁེག་ཁེ་འོང་། khe ong Tiger has sharp paw.
6. བྱ་འདི་སྤུ་ཡག་ཏོག་ཏོ་འདུག། j°a di pu yak བྱ་འདི་གི་སྤུ་ཁ་ bj°a di g°i The bird‟s feather is
tok to dû pu kha lê bä beautiful/lovely.
ལུགས་པས།
7. སྤྲ་ལག་པ་ལ་ངང་ལ་འདུག། pra lak pa la སྤྱའི་ལགཔ་ཁར་ངང་ Pcai la ba Banana is is on
ngang la du ngang la dû monkey‟s hand.
ལག་འདུག། Monkey is holding
banana.
8. རྟའི་གཟེ་བ་ཡག་ཏོག་ཏོ་ Tai ze wa རྟའི་རལཔ་འཇའ་ཆི་ Tai räp ja The mane of horse is
yak tok to chi chi dû beautiful.
འདུག། dû ཆི་འདུག། The horse‟s mane id
beautiful.
9. སྤོ་གི་བཤུབ་འཇིགས་ཆག་ Po g°i shup སྦུལ་གྱི་གསོབ་འདྲོག་ Bü g°i sop The snake shedded
jik chak drô sisi be its fraitening skin.
ཆག་བྱྱ྄ེད་ལས་ཕུདན་འདུག། chak jê lä སི་སི་སྦེ་ཕུད་བཞག་ phü zhâ nu
phün dû ནུག།

194
 43. སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་བཞེས་སྒོ། སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་གྱི་བཞེས་སྒོ་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of foods of animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཕག་པི་ལོ། phak pi to ཕགཔ་གི་ལོ། Phâp g°i tô Pigswill

2. འཇོབ། Jop ནོར་གྱི་ཆག། Nô g°i châ fooder, feed

3. ཆག། Chak ཆག Châ Fodder

4. རྩྭ། Tsa རྩྭ། Tsa

སྒོ་ནོར་སེམས་ཅན་གྱི་བཞེས་སྒོ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of foods of animals

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཕག་པའི་ལོ་རྒྱགས་ Phak pai tô jak ཕགཔ་གི་ལོ་ལུ་ཤ་ Phâp g°i tô le There are lots of
tshä dû sha dû Pigswill
ཚད་འདུག། འདུག།
2. ནོར་ལ་འཇོབ་སྟེར། Nor la jop ter ནོར་ལཱི་ཆག་བྱིན། Nô lu châ bj°in Feed the cattle

3. བྱས་དོ་ལོ། j°ä d°o tô བྱ་གི་གཟེགམ། bj°a g°i zêm Chicken Feed

4. རྟ་གི་ཆག། Ta g°i châ རྟ་གི་རྩྭ། Ta g°i tsa Fodder

5. གླེ་གླེ་རྩྭ། ʼ le ʼ le tsa ར་གི་རྩྭ། Ra g°i tsa

6. ཀིར་རྒན་ལོ། Kir gän tô རོ་ཁྱི་གི་ལོ། Ro chi g°i tô Dog food

7. ཞིམ་཈་ལོ། zh°im nyâ tô བྱི་ལི་གི་ལོ། bj°i li g°i tô Cat food

8. ལཱིག་གི་རྩྭ། Luk g°i tsa ལཱིག་གི་རྩྭ། Lû g°i tsa

195
 44. ལཱ། ལཱ་གཡོག་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of an Occupation

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. བཟོ་ཝ། Zo wa བཟོ་བོ། Zôu Carpenter

2. རྩིག་བཟོ་ཝ། Tsik zo wa རོ་བཟོཔ། རྩིག་བཟོཔ། do zop, tsi zop Mason

3. རྩེ་སྦོན་མ། Tse bön ma རྩེ་དཔོནམོ། tsi pöm lead dancer

4. ཞབས་ཁྲ་འཐོན་མཁན། zh°ab thra ཞབས་ཁྲ་འཐེན་མི། zhap thra the Singer

thön khän mi
5. ཞབས་ཁྲ་གཏོང་མཁན། zh°ab thra ཞབས་ཁྲ་རྐྱབ་མི། zhap thra cap Dancer
tong khan mi
6. རྒོ་པ། Go pa རྒཔོ། Gap headman, block
leader
7. དམངས་ཨ་པ། ʼ mang ʼ apa དམངས་མི། ʼ mang mi community repre-
sentative
8. ཚོགས་པ། Tshog pa ཚོགས་པ། tshok pa 1. head of sub-
block 2. Party
9. ལས་ཚན། Lä tshän སྤྱི་འབོད། ci bö village messenger

10. མི་སེར། ʼ mi ser མི་སེར། ’mi se people, public

11. ཈་རོགས་པ། Nya rok pa ཈་རོགསཔ། nya rop Fisherman

12. ཤ་རོགས་པ། Sha rok pa ཤ་རོགསཔ། sha rop, Hunter

sha da mi
ཤ་བདའ་མི།
13. རྫི་པ། Dzi pa ནོར་རྫིཔ། nô dzip Cowboy

14. ལཱིག་ར། Luk dza ལཱིག་རྫིཔ། lu dzip Shepherd

15. གླེ་གླེ་འཚོ་མཁན། ʼ le ʼ le tsho ར་འཚོ་མི། ra tsho mi Goatherd

khän
16. གཡག་རྫི། ʼ yak dzi གཡག་རྫིཔ། ʼ ya dzip yak-herder

17. གཞུང་གཡོག་པ། Zhung ʼ yok pa གཞུང་གཡོགཔ། zh ʼ yop civil servant

18. དྲག་ཤོས། drâ shö དྲག་ཤོས། dra sho senior official

with red scarf
19. བདག་པོ། Dak po ཇོ་བདག j˚o da proprietor, owner

20. ཁྱིམ་ནང་སོད་མཁན། Khim nang dö ཁྱིམ་ནང་སོད་མི། chimna dӧ mi house-holder

khän
21. ཁྱིམ་སྲུང་སྦ། khim sung ba ཁྱིམ་སྲུངཔ། chim sup house-keeper

196
22. ནང་གི་ཨ་མ། Nang g°i ʼ ama ནང་གི་ཨམ། nang gi ʼ am lead lady of the
family
23. ཁྱིམ་གྱི་ཨ་སྦ། Khim g°i ʼ aba ནང་གི་ཨཔ། nang gi ʼ ap lead man of the
family
24. ནང་གི་ཨ་སྦ། Nang g°i ʼ aba ནང་གི་ཨཔ། nang gi ʼ ap lead man of the
family
25. མགྲོན་པ། Drön pa མགྱོནམོ། Göm Guest

26. ཚོང་པ། tshong pa ཚོང་པ། ཚོང་དཔོན། tshõ pa, tshõ Shopkeeper

pö
27. ཚོང་དཔོན། tshong pön ཚོང་པ། ཚོང་དཔོན། tshõ pa, tshõ Shopkeeper
pö
28. ཚོང་ཉོ་མཁན། Tshong nyo ཚོང་ཉོ་མི། tshõ nyo mi Customer
khan
29. ཚོང་བཙོང་མཁན། Tshong tsong ཚོང་བཙོང་མི། tshõ tsõ mi Shopkeeper
khan
30. གཱ་རི་གྲས་སྦ་ལ། Gâ ri drä ba la དེད་གཡོགཔ། d˚e ʼ yop Driver

31. ཐབ་ཚང་སྦ། Thab trshang ཐབ་ཚངཔ། thap tshap Cook

ba
32. ཕིག་ཟངས་འཕྱག་ Phik z°ang ཕྱགསམ་འཕྱག་མི། pcham cha mi Sweeper
chak khän
མཁན།
33. དྲུང་འཚོ། dr˚ung tsho དྲུང་འཚོ། dr˚ tsho Doctor

34. བྱིར་དུ་ལ་མཁན། j°ir d°u ta ཨ་ལཱི་ལ་མི། ʼ a lu ta mi Babysitter

khän b˚u dzip
བུ་རྫིཔ།
35. རུབ་མཁན། Rup khän རུབ་མི། rup mi Helper

36. ལས་མ། Lä ma ལས་མི། lä mi Worker

37. ཆང་ཟེ། Chang z˚e ཆང་ཟེ། chã z˚e alcoholic, drunk-

chã z˚e g˚u ru ard
ཆང་ཟེ་གུ་རུ།
38. བདུན། Dün འདྲེ། Dre Ghost

39. དུག་སྟེར་མཁན། d°uk ter khän དུག་གཏང་མི། d˚u tã mi poisoner

40. དཔའབོ། Pao དཔའ་བོ། Pau shaman (male)

41. དཔའམོ། Pâm དཔའ་མོ། Pam shaman (female)

42. ཁྲོམ་དཔོན། throm pön ཁྲོམ་དཔོན། throm pön Mayor

197
43. ཁྱིམ་ཚང་། chim tshang ཁྱིམ་ཚང་། chim tsha Neighbors

44. ག཈འ་རྒོད། ʼ nya gö ག཈འ་རྒོད། ʼ nya gö hero, he-man

45. ཐགས་འཐག་མཁན། Thâ thak khän ཐགས་འཐག་མི། thâ tha mi Weaver

198
 ལཱ་གཡོག་གི་མིང་ཚོགས་ཚིག། Phrases of an Occupation

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. འོ་འདི་ཁྱིམ་གྱི་རྩིག་བཟོ་ O di khim g°i ཨ་ནི་ཁྱིམ་གྱི་རོ་བཟོཔ་ ʼ a ni chim Who could be the

tsik zo g°ang g°i do zôp mason of this
གང་ཡིན་ནམ། yin nam ག་ཨིན་ན? g°a ʼ ina house?
Who was the ma-
son of this house?
2. ཁྱོད་ཀྱིས་རྩེ་དཔོནམོ་ Chö ki tse ཁྱོད་ཀྱིས་རྩེ་དཔོནམོ་ Chö ki tse You are capable
pöm cok pa pöm cô ni of a leading
ལྕོགས་པ། ལྕོགས་ནི་མས། mä dancer.
3. རྒ་པའི་མིང་ཅི་ཡོ། Ga pai ming ci རྒཔོ་གི་མིང་ག་ཅི་ཨིན་ Gâp g°i ming What is the name
yo g°a ci ʼ ina of Gup.
ན?
4. ཁྱོད་ནོར་རྫིཔ་ཨིན་ན? Chö nor dzip ཁྱོད་ནོར་རྫིཔ་ཨིན་ན? Chö nor dzip Are you a cow-
ʼ ina ʼ ina boy?
5. འབོགཔ་གམ་བུ་ཡུལ་ལ་ Brôp g°am b°u གཡག་རྫིཔ་ཚུ་གཡུས་ ʼ yak dzip Haven‟t the yak
yul la ma ʼ lo tshu ʼ yü kha herders arrived at
མ་ལྷོ་ས། sa ཁར་མ་ལྷོད་ག? ma lhö g°a the village?
6. ད་རིང་དྲག་ཤོས་བྱོན་སང་ d°a ring dr°ak ད་རིས་དྲག་ཤོས་བྱོན་ནི་ d°a ri dr°â The Dasho is vis-
shö j°ön sang sho bj°ön ni iting today.
ཨིནམ་སྦ། m ba ཨིན་པས། ʼ imä
7. ཁྱིམ་གྱི་བདགཔོ་འདིལ་ Khim g°i dâp ཁྱིམ་གྱི་ཇོ་བདག་ནཱ་མིན་ Chim g°i j°o The owner of the
dil min dû dâ nâ min dû house is not here.
མིན་འདུག། འདུག།
8. ངའི་ཨཔ་ཐབ་ཚངཔ་ཨིན། Ngai ʼ ap thab ངེའི་ཨ་པ་ཐབ་ཚངཔ་ Ngi ʼ apa My father is the
tshãp ʼ in thab tshãp cook.
ཨིན། ʼ in
9. རོགས་ངེའི་ཡུལ་ནས་ Rô ngei yul nä ཁོ་ང་བཅས་ཀྱི་གཡུས་ Kho nga cä He is the strong-
ʼ nya gö ʼ in ki ʼ yü khai est man from our
ག཈འ་རྒོད་ཨིན། ཁའི་ག཈འ་རྒོད་ཨིན། ʼ nya gö ʼ in village.
10. འོ་་་ཐགས་འཐག་མཁན་ O phe thâ thak ཨ་ཕཱི་ཐགས་འཐག་མི་ ʼ a phi thâ That girl who is
khän b°om jâ thâ mi b°um weaving is beau-
བོམ་འཇའ་རིསམོ་ཅིག་ rim ci dû བུམོ་འདི་འཇའ་རིསམོ་ di jâ rim ci tiful.
That weaver girl
འདུག། ཅིག་འདུག། dû
is beautiful one.

199
 45. རྒྱན་ཆ། རྒྱན་ཆ་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of an Ornaments

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ཤི་ནབ། shi nâp མགུ་ཤད། gu shä Comb

2. སི་བྱུང་། si jung སིན་ཅུ། sin cu Earrings

3. བྱ་ར། bja ra བྱུ་རུ། bj˚i ru/j˚i ru Necklace

4. གཟི། Zi གཟི། Zî cat‟s eye

5. གཡུ། ʼu གཡུ། ʼû turquoise

6. གདོབ། Dop གདོབ་ཅུ། dop cu Bracelet

7. ལགསི་སྒམ། Laks gam མཛུབ་དཀྱི། dzu ki Ring

8. ཀོ་མ། ko ma ཀོ་མ། ko ma Brooch

9. ཁབ་གུ། Laks gam བཏབ་ཁབ། tap khap

10. རྒྱབ་ཐག། jap tha རྒྱབ་ཐག jap tha chain connecting

the two brooches
11. ཐིང་ཁབ། thing khap ཐིང་ཁབ། thing khap brooch used in
olden times
12. ཐ་ལ་ཀོ་མ། Tha la ko ma ཐ་ལ་གིས་བཟོ་བའི་ཀོ་ Tha la g°i zo
wai ko ma
མ།

200
 རྒྱན་ཆ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of an Ornament

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ཐོ་རང་ལོངཔ་ཅིག་ཤི་ནཔ་ Tho rang lõp ci དྲོ་པ་ལོངམ་ཅིག་མགུ་ dr°o pa lõm Comb as soon
shi nâp g°i brä ci gu shä cap as one gets up.
གི་བྲཱས་དགོས། gö ཤད་རྐྱབ་དགོ། go
2. སི་ཇུང་འདི་གསེར་གྱི་ Si j°ung di ser སིན་ཅུ་འདི་གསེར་གྱི་ Sin cu di ser Is this earing
g°i cö bi ya g°i zo zou made up of
བཅོས་སྦི་ཡ? བཟོ་བཟོཝ་ཨིན་ན? ʼ ina gold?
3. བྱ་ར་ཆ་གཱན་ད་ཅིག་ཡོད་སྦི། J°a ra cha gân བྱུ་རུ་ཆ་ག་དེམ་ཅིག་ bj°u ru cha How many
d°a ci yö bi g°a dem ci yö pairs of neck-
ཡོད། lace do you
have?
4. འོ་འདི་གཟི་ངལ་བཙོང་ས། O di zi ngal ཨ་ནཱི་གཟི་འདི་ང་ལཱི་ ʼ a ni zi di Please sell this
tsong sa nga lu tsong onyx to me.
བཙོང་ས། sa
5. ངོས་གི་གདོབ་ཆ་ཅིག་ཉོས་ Ngö g°i dop cha དངུལ་གྱི་གདོབ་ཅུ་ཆ་ ʼ ngül g°i dop I brough two
ci nyö bi g°i cu cha ci nyo pairs of silver
བིའི་གི་། གཅིག་ཉོ་ཡི། yi bracelet.
6. ཁོ་གིས་ངལ་གསེར་གྱི་ Kho g°i ngal ser ཁོ་གིས་ང་ལཱི་གསེར་གྱི་ Kho g°i nga He have given
g°i laks gam ci lu ser g°i dzu me a golden
ལགསི་སྒམ་ཅིག་སྟེར་གྱི། ter ren མཛུབ་དཀྱི་ཅིག་བྱིན་ ki ci bj°in d°ê ring.
དེས།
7. ངལ་ཀོ་མ་ཆ་གཅིག་ཉོས་ Ngal ko ma cha ང་ལཱི་ཀོ་མ་ཆ་གཅིག་ཉོ་ Nga lu ko ma Could you
ci nyö lä ʼ nang cha ci nyo please buy me a
ལས་གནང་། གནང་དབའི། ʼ nang ʼ wai pair of brooch?

201
 46. གཟུགས་ཁམས་དང་ནད་གཞི་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of the Health and diseases

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ནད་གཞི།/ ན་ཚ། Nä zhi, na tsha ན་ཚ། na tsha Disease, sick-
ness
2. མིག་སོར་པི་ནད། Mik sor pi nä མཁྲིས་ནད། thri nä Jaundice
3. དྲནམ་མེདཔ་ཕྱིན་སོང་། Dram mep chin དྲན་མེད་བརྒྱལ་ནི། dr˚än me gä To faint
song ni
4. ན་ཟུག། na z˚u ན་ཟུག། na z˚u Pain
5. ཕག་ནད། phak nä ཕག་ནད། phâ nä Epilepsy
6. ཚད་པའི་ནད། Tshä pai nä ཚད་ནད། tshä nä Malaria
7. གྲང་ཤུ། dr°ang shu གྱང་ཤུམ། j˚ã shu Chill
8. དྲོད་བར། dr˚ö b˚ar དྲོད་བར། dr˚ö b˚a Fever
9. གློ་གཤམ། ʼ lo sham ཚ་ཀྲེམ། གློ་ནད། tsha trem Flu, cough and
cold
10. བྲི་པ། Bri pa སྤོ་རོ། po ro Rashes
11. འབྲུམ་ནད། Brum nä འབྲུམ་ནད། drum nä Smallpox
12. མིག་རིམ། ’mik rim མིག་ནད། ’mi nä Eyesore
13. ཚིགས་དཀྲུག། Tshik truk ཚིགས་དཀྲུག། tshî tru ni Sprain
14. བཅག། Câk བཅག། Câ Fracture
15. ཟིངས། Z°ing སྦོ། Bo Swell
16. ཁ་ནས་བསྐྱུག་གི། Kha nä cû g°i ཁ་ལས་བསྐྱུག་ནི། kha lä cû ni Vomit
17. ཁམས་ཕོག་གཏོང་གི། kham pho tong ཁམས་ཕོག་རྐྱབ་ནི། kham pho cap To feel nauseat-
g°i ni ed
18. མགོ་ཏོ་མུང་གི། Go tô mung g°i མགུ་ཡུ་འཁོར་ནི། gu yu kho ni To feel dizzy
19. ན་སང་། Na sang ན་ནི། na ni Ache, pain
20. ཚ་སང་། Tsha sang ཚ་ནི། tsha ni Burning sensa-
tion
21. འཚིག་སང་། Tshik sang འཚིག་ནི། tshi ni Burn
22. ཏེག་ཁྲོན། tek thron སྲིན་ཐོལ། sin thö Boil
23. གནད་འབྱུང་། ʼ nä jung བྱ་ཐོལ། རྨིག་རྨ། bj˚a thö Sty
’mik ’ma
24. བྲི་པ། Bre pa དྭངས་བྱེམ། d˚am j˚em Pimple

202
25. སྨེ་བ། ʼ me wa ཧིང་ནག། hi na Mole
26. མཚན་རྟགས། tshän tâ མཚན་རྟགས། tshän ta Birthmark
27. ལྦ་བ། Ba wa ལྦཝ། Bou Goitre
28. ཕྱི་རས། Chi rä ཤོ་རལ། sho rä Cleft
29. གྲང་བ། dr°ang wa གྲང་བ། dr˚ã wa 1 gonorrhoea 2
urinary tract in-
fection
30. སྐྱགས་ནད། Cak nä བཤལ་ནད། shä nä Diarrhoea
31. ཆབ་གསང་བཀག་ནད། Chap sang kak ཆབ་གསང་དམ་ནད། chap sa d˚am Constipation
nä nä
32. སྤྱོའོ་ནད། Cô nä འཇང་ལཱིད་ནད། jã lü nä Piles
33. ཅི་ནི་ནད། Ci ni nä གུ་རམ་ནད། g˚u ram nä Diabetes
34. ཁསི་རྐང་ནད། Khas kang nä ཁ་ཚ་རྐང་ནད། kha tsa kã nä Foot and mouth
disease
35. སྣིང་ཁའི་ནད། ʼ nn=ing khai དོན་ཧིང་གི་ནད་གཞི། d hi g˚i nä Heart disease
nä zhi
36. རྨག། ʼ mak རྨ། ʼ ma Wound
37. འབྱུར་ཏོ་སྐུ་ནད། Jur to ku nä སྐྱེ་ཟུག། ke z˚u Labor
38. བཚིར་ནད། Tshir nä བཙིར་ཟུག། tsi z˚u Push while de-
livering a baby
39. བརྙདཏ། ʼ nyat ཧད་བཏགས། hä tâ Provoke
40. སྦུང་སྡུག་ནད། Bung duk nä དབུགས་བསག་ནད། ʼ û sâ nä Asthma, breath-
ing problem
41. མཛེ་ནད། Dze nä མཛེ་ནད། dze nä Leprosy
42. པག་གོ་ནད། Pak go nä ཤ་བཀྲ། shap tra Ringworm
43. རྐངཔ་ཞ་བ། Kãp zh°a wa རྐངམ་ཞ་བོ། kam zhâu Crippled
44. རྐངཔ་ཀོ་ཀྲ། Kãp ko tra རྐངམ་ཀོ་ཀྲ། kam ko tra Bow-legged
45. རྐངཔ་གཡོན་འགྱོ། Kãp ʼ yon jo རྐངམ་ཀོ་ཀྲ། kam ko tra Bow-legged
46. མིག་ལོང་མ། ʼ mik long ma མིག་ཏོ་ཞརཝ། mik to zhâu Blind
47. ཏིའུ་ལི། Tiu li བྱ་རྡུགས། j˚a dû Deaf
48. གླེང་ཁོ། ʼ leng kho གླེན་གོ། ʼ leng g˚o Dumb (male)
49. རྩ་རྒས། Tsâ gä རྩ་རྒས། tsa gä Dumb (male)
50. གླེང་ཁོ་མ། ʼ leng kho ma གླེན་གོམོ། ʼ leng g˚om Dumb (female)

203
51. རྩ་རྒས་མ། Tsâ gä ma རྩ་རྒསམོ། tsa gäm Dumb (female)
52. འཆོལ་ལོང། Chö long འཆོལ་ལོ། chö lo Mad
53. བྱིར་དུ་བཤོར། j°ir d°u shor མངལ་ཤོར། ʼ ngä sho Miscarriage
54. ལོ་ཁམས། To kham ཟ་ཁམས། z˚a kham Appetite
55. ཟ་ཁམས། z°a kham ཟ་ཁམས། z˚a kham Appetite
56. མིག་དཀར་སྦ། ʼ mik kar ba ལིང་ཏོག ling to Cataract
57. བད་ནད། Bä nä གློ་འབར་ནིའི་ནད། ʼ lo bâ ni Cough
58. ཀིཝི་ཤར། kiwi shar ཨག་ཚི་རྐྱབ། ʼ ak tshi Sneeze
59. མིག་འཁྲུལ། ʼ mik thrül མིག་འཁྲུལ། ’mi thru Optical illusion
60. ཧིག་དུམ། Hik d°um ཧིག་ཀུ། ’iki Hiccup
61. རྨེན་འབས། ʼ men drä རྨེན་འབས། ʼ men dri Scar
62. གྲང་ཤུམ། dr°ang shum འདར། dâ Shiver
63. མིག་གཡོན་འགྱོ། ʼ mik ʼ yon jo མིག་ཏོ་ར་གཡོ། ’mi to ra ’yӧ Squint
64. ཤུགས། Shû ཁེ་ཀོ། khe ko Strength
65. ཧའི། Hai ཧའི། Hai Yawn
66. རྔམ། ʼ ngam ཧའི། Hai Yawn
67. སོ་ན་གི། So na g°i སོ་ན་ནི། so na ni Toothache
68. རྩ་སྐུམ་སྦི་ནད། Tsa kum bi nä རྩ་སྐུམ་ནད། tsa kum nä Paralysis

204
 གཟུགས་ཁམས་དང་ནད། གཟུགས་ཁམས་དང་ནད་གཞི་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of the Health and diseases.

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. མིག་སེར་སྦའི་ནད་མོང་ན་ ʼ mik ser bai nä མཁྲིས་ནད་ཐོབ་པ་ཅིན་ Thri nä thop If one gets in-
nyong na tsha pa cin tsha fected by jaun-
ཚྭ་ཉུང་དུ་ཟ་དགོས། nyung d°u z°a ཚྭ་ཉུང་སུ་སྦེ་ཟ་དགོ། nyung su be
dice one must
reduce salt con-
gö z°a go sumption.
2. ང་རང་དྲན་མེད་འགྲོ་སར་ Nga rang dr°än ང་དྲན་མེད་བརྒྱལ་ནི་ Nga dr°än mê I am almost
mê dro sar sar gä ni beu mä fainting.
སར་བྱེད་ཀྱི། jê g°i འབདཝ་མས།
3. ན་ལས་འདྲེག་རང་མི་ Na lä drê rang ན་ཟུག་གི་འབད་རང་མ་ Na zû g°i bä ra The pain is un-
mi tshu ba ma tshu bearable.
ཚུགས་སྦ། ཚུགས།
4. གནམ་དབྱར་ཁ་ཚད་པའི་ ʼ nam ʼ yar kha གནམ་བྱཱ་ཚད་ནད་ ʼ nam bj°â tshä In summer
tshat pai nä nä thop ni g°i there is high
ནད་མོང་སང་ཉེན་ཁག་ nyong sang འཐོབ་ནི་གི་ཉེན་ཁག་ nyen khâ yö risk of getting
malaria.
འདུག་གོ། nyen khâ dû ཡོད།
g°o
5. གློ་ཤམ་གི་ན་བཟུམ་དྲོད་ ʼ lo sham g°i na ཚ་རིམས་གྱིས་ནཝ་ད་ Tsha rim gi When one suf-
zum dr°ö b°ar nau d°a dr°ö fers from
བར་ལས་གྲང་ཤུམ་བྱིད་ lä dr°ang shum དྲོད་བར་ཏེ་གྱང་ཤུམ་ b°ar te j°ang cold,they expe-
rience rise and
ཀྱི། j°î gi རྐྱབ་ཨིན། shu cap mä
fall of tempera-
ture.
6. ང་ཁ་ནས་བསྐྱུག་སར་ Nga kha nä cuk ང་ཁ་ལས་བསྐྱུག་ནི་ Nga kha lä cû I feel like vom-
sar sar j°ê g°i ni zum beu mä iting.
སར་བྱེད་ཀྱི། བཟུམ་འབདཝ་མས།
7. ཁྱིམ་འདི་ནང་ལ་ ན་སང་ Khim di nang la ཁྱིམ་འདི་ནང་ ན་ནི་ཚ་ Chim di nã na In this house
na sang tsha ni tsha ni dzo there is no end
ཚ་སང་ཟིན་སང་མིན་ sang z°in sang ནི་རོགས་ནི་མིན་འདུག། ni min dû to sickness and
pain.
འདུག། min dû
8. སྒལ་པ་ཁ་ལ་ཏེག་ཁྲོན་ Gäl pa kha la སྒལ་ཏོ་གུར་སྲིན་ཐོལ་ Gä to g°u sin There is boil on
tek thron thön thö thön nû the back.
འཐོན་འདུག། dû འཐོན་ནུག།
9. ཁའི་རམ་བལ་རྨེ་ བ་ Khai ram b°al ཁ་གི་ཉེ་འདབ་ལཱི་ཧིང་ Kha g°i nye You will look
ʼ me wa yön jâ dap lu hĩ nâ yö beautiful if you
ཡོདན་ འཇའ་རིསམོ་ rîm thong ནག་ཡོད་པ་ཅིན་འཇའ་ pa cin jâ rîm have mole near
you mouth.
མཐོང། རིསམོ་མཐོང་། thong
10. ད་རིང་ནང་པར་ལྦ་ཝ་ཡོད་ d°a ring nang ད་རེས་ནངས་པར་ལྦཝ་ d°a rê nang pa These days
par ba wa yö bau yö mi ʼ na there are not
མཁན་གནམ་མེད་ས་མེད་ khän ʼ nam me ཡོད་མི་གནམ་མེད་ས་ me sa me min mat many peo-

205
 མིན་འདུག། sa me min dû མེད་མིན་འདུག། dû ple having goi-
ter.
11. སྐྱགས་པའི་ནད་འདི་ཆུ་ Cak pai nä di བཤལ་ནད་འདི་ཆུ་ལས་ Shä nä di chu Diarrhea is
chu nä ten lä lä ten te thop caused by wa-
ནས་བརྟེན་ལས་མོང་སྦི་ nyong bi ʼ im ba བརྟེན་ཏེ་འཐོབ་ཨིན། ʼ in ter.
ཨིནམ་སྦ།
12. ལཱིས་སྦྱོང་བྱེདན་ཅི་ནི་ནད་ Lü jong jên ci ལཱིས་སྦྱོང་འབད་བ་ཅིན་ Lü jong bä wa Exercising can
ni nä lä kak cin g°u ram nä prevent diabe-
ལས་བཀག་ཚུགས། tshu གུ་རམ་ནད་གཞི་ལས་ zhi lä kak tshu tes.
བཀག་ཚུགས།
13. ང་སོ་ན་ལས་ཉིནམ་ Nga so na lä ང་སོ་ན་སྟེ་ཉིནམ་གསུམ་ Nga so nâ te It has been
nyim sum dzü nyim sum d°e about three
གསུམ་ཛུས་ཅི་རྐྱབ་སོང་། ci cap song དེ་ཅིག་སོང་ཡི། ci song ye days that I have
been suffering
from toothache.
14. རྩ་སྐུམ་ནད་ཀྱི་ཁབ་འདི་ Tsa kum nä ki རྩ་སྐུམ་ནད་ཀྱི་ཁབ་འདི་ Tsa kum nä ki It is must to
khab di ma pa khab di ngê have polio vac-
མ་པ་ནས་རང་བཙུག་ nä rang tsuk gö ངེས་པར་དུ་བཙུག་དགོ། par d°u tsû go cination.
Getting polio
དགོས།
vaccination is
must.

206
 47. ས་ཆ། ས་གནས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of the Places

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. སྤང་ཞིང། kam zh˚ing སྐམ་ཞིང། kam zh˚ĩ dry land

2. ཆུ་ཞིང། chu zh˚ing ཆུ་ཞིང། chu zh˚ĩ wet land

3. ཁྱིམ་ས། khim sa ཁྱིམ་ས། chim sa Plot

4. མ་ཁིམ། ma khim མ་ཁྱིམ། ma chim maternal house, main

house
5. བཙོན་གང༌། tsön g˚ang བཙོན་ཁང༌། tsön kha Prison

6. བཱ་ཛར། Ba dzar ཁྲོམ། Throm town, market

7. ཡུལ། Yül གཡུས། ’yü village, countryside,

rural area
8. རྒྱ་མཚོ། jam tsho རྒྱ་མཚོ། jam tsho ocean, sea

9. མཚོ། Tsho མཚོ། Tsho Lake

10. རྒྱལ་ས་ལྟེ་བ། gä sa te wa རྒྱལ་ས་ལྟེ་བ། gä sa te wa Capital

11. ངལ་ས། nyä sa ངལ་འཚོ་ས། ngä tsho sa resting place

12. ཚ་ཆུ། tsha chu ཚ་ཆུ། tsha chu hot spring

13. སན་ཆུ། ʼ män chu སན་ཆུ། ʼ män chu mineral water

14. གཟུགས་འཁྲུ་ས། zu thru sa ཆུ་འཁྱུ་ས། chu chu sa washroom, bathroom

15. ཆུ་དབོག་ས། chu ʼ o sa ཆུ་དབོག་ས། chu ʼ ô sa water distribution

point
16. ཆུ་མཐའ་མ། chu tha ma ཆུ་འགྲམ། chu dram bank, riverside

17. ཆུའི་རྐ། chui ka ཆུ་རྐ། chu ka spring, water source

18. ཆུའི་རྫིང། chui dzing ཆུ་རྫིང། chu dzĩ pond, pool

207
19. བྱེ་དོ་ཏང་། j˚e d˚o tang བྱ་ཁྱིམ། bj˚a chim/j˚a Coop
chim
20. ནོར་ར། nor ra ནོར་ཁྱིམ། no chim Cowshed

21. ཕག་པིའི་ཁིམ། phak pi khim ཕག་ཁྱིམ། pha chim Pigsty

22. རྟ་རས། ta rä རྟ་ར། ta ra mews, stable

23. རྩེད་མི་ཐང་ཁ། tse mi thang རྩེདམོ་ཐང་། tse thã play ground

kha
24. ནགས། Nak ནགས་ཚལ། nâ tshä Forest

25. ནགས། Nak ཚལ་མ། tshä ma bush

26. ནོར་ཚེར་ས། nor tsher sa ནོར་བྱང་ས། no bj˚ã sa/no grazing land for cattle
j˚ã sa in the forest
27. སན་གང། ʼ mäng g˚ang སན་ཁང། ʼ mäng kha Hospital

28. གནམ་གྲུ་ཐང་ཁ། ʼ nam dr˚u གནམ་གྲུ་ཐང། ʼ nam dr˚u thã Airport

thang kha
29. སྤང་ཁ། pang kha སྤང་ཐང། pã tha Ground

30. དུར་ཁྲུད། d˚ü thru དུར་ཁྲོད། d˚ü thrö Grave

31. སྦ་སྒོར། ba go སྦ་སྒོར། bâ go Hut

32. ཨ་རིང་། ʼ a ring ཨ་རིང་། ʼ a ri Terrace

33. ཞིང་། zh˚ing ཞིང་། zh˚ĩ Field

34. ལྡུམ་བས། dun bre ཚོད་བསྲེ་ལྡུམ་ར། tshö se dum vegetable garden

ra
35. བྲཱ། Brâ བྱག bj˚â Cliff

36. ཕུག་པ། Phuk pa བྱག་ཕུག bj˚â phu cave

37. ཁ་མཐོ་ས། kha tho sa ས་ཁ་མཐོ་ས། sa kha tho sa Highland

38. གངས། Gang གངས་རི། gã ri Mountain

208
39. ཁ་དམའ་ས། Kha ʼ ma sa ས་ཁ་དམའ་ས། sa kha ʼ ma sa, lowland
tha sa
མཐའ་ས།
40. ལ། La ལ། La pass

41. ཏང་། Tang ཚང་། Tshã nest

209
 ས་གནས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of the Places

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ཁྱོད་ལ་སྤང་ཞིང་ཨེ་ཀར་ Chö la pang ཁྱོད་ལཱི་སྐམ་ཞིང་ཨེ་ཀར་ Chö lu kam How many acres
zh°ing ʼ e kar zh°ing ʼ e kar of dry land do
གཱན་ད་ཅིག་ཡོད་སྦི། gân d°a ci yö ག་དེམ་ཅིག་ཡོད། g°a d°em ci yö you have?
bi
2. ཁྱོད་བཱ་ཛར་ལ་མིན་འགྲོ་ Chö ba dz°ar ཁྱོད་ཁྲོམ་ཁར་མི་འགྱོ་ག? Chö throm kha Don‟t you want
la min dro mi jo g°a? to go to town?
ག། g°a
3. གཞུང་ལ་འགྲོ་དགོས་ཀྱི། Zhung la dro རྒྱལ་ས་ལྟེ་བ་ཐིམ་ཕུག་ལཱི་ Gä sa te wa I have to go to
gö ki thim phu lu jo the capital,
འགྱོ་དགོ་པས། go pä Thimphu.
4. དུར་པའི་ཚ་ཆུ་མིང་ d°ur pai tsha དུར་གྱི་ཚ་ཆུ་འདི་མིང་ d°ur g°i tsha Hotspring of Dur
chu ming chu di ming is one of the most
གཏམ་ཅན་ཅིག་ཨིན། tam cen ci གཏམ་ཅན་ཅིག་ཨིན། tam cen ci ʼ in popular
ʼ in hotspring.
5. ནགས་ནང་ལ་ཤོ་མ་ཅོད་ Nak nang la ནགས་ཚལ་ནང་ཤ་མུ་ Nak tshäl nang Let‟s go to col-
sho ma cö sha mu tshö wa lect mushrooms
འགྲོ་བེན། dro b°en འཚོལ་བར་འགྱོ་གེ། jo g°e from the forest.
6. ཨཔ་དང་ཨམ་ནོར་བང་ ʼ ap d°ang ཨ་པ་དང་ཨ་མ་ནོར་གྱི་ ʼ apa d°ang Father and moth-
ʼ am nor ʼ ama nô g°i er have gone to
ལ་རྐྱབ་སོང་། br°ang la བྱང་ས་ཡར་སོང་ཡི། bj°ang sa yâ so temporary hut
cap song yi where cattle
graze.
7. སྤང་ལ་བཤལ་ལས་འགྲོ་ Pang la shä སྤང་ཐང་ནང་བཤལ་བར་ Pang thang Lets wander/hang
lä dro b°en nang shä wa jo out in meadow
བེན། འགྱོ་གེ། g°e
8. ཕུག་པ་འཇིགས་ཆག་ཆ་ Phuk pa jik བྱག་ཕུག་འདི་འདྲོག་སི་སི་ bj°â phu di drô The cave seems
chak cha ci si si ci ʼ im pä so scary.
ཅིག་ཨིན་སྦ། ʼ im ba ཅིག་ཨིན་པས།
9. གཡག་ཚོ་ཁ་མཐོ་ས་ལ་ ʼ yak tsho གཡག་ཚུ་ས་ཁ་མཐོ་ས་ལཱི་ ʼ yâ tshu sa kha The yak lives in
kha tho sa tho sa lu zhâp the highland.
བཞོག་གི། la zhok g°i བཞགཔ་ཨིན། ʼ in
10. གངས་ལ་ཁ་ཆགས་ g°ang la kha གངས་རི་གུ་ཁཝ་ཆགས་ g°ang ri g°u It snowed on the
chak dû khau châ nû mountain.
འདུག། ནུག།

210
 48. འབུཔ་གི་མིང་མཛོད། Lexicon of an Insects

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. བྲུག་ཏུ་ལ། Br°uk tu la གྱོག་མོ། j˚o mo Ant

2. སི་གང་། Si brang སེར་སྦྱངམ། sip jam Bee

3. ཝས་གང་། Wä brang བྱག་སྦྱངམ། bjâ bjam rock bee

4. སྤོ་ཏོམ། Po tôm བྱག་སྦྱངམ། ཤིང་གུར་ bjâ bjam rock bee

ཆགས་མི་སྦྱངམ།
5. ཏུག་པི་གང་ཁ། Tuk pi brang ཨ་སྦྱངམ། ʼ a bjam dung beetle
kha
6. ཕྱེམ་པ་ལ། Chem pa la ཕྱེམ་ལ། pchem la Butterfly

7. ཟོ་གང་མ། z°o brang ma སྦྱང་ནག bjã na/jã na Housefly

8. གོན་ཇུང་མ། Gon j°ung ma གནམ་གྲུ་འབུཔ། ’nam dru bup Dragonfly

9. རྐརང་མའི་སྨྱུ་གུ། Krang mai ལྕོང་འབུཔ། cäm bup Earthworm

ʼ nyu g°u
10. ཀི ་ཤིག། Ki shik ཀི་ཤིག། ki shi Flea

11. ཤིག། Shik ཤིག Shî Louse

12. ཧོ་མ། Hro ma སྲོ་མ། so ma Nit

13. སྤང་བྱཝ་ལི། Pang j°au li ཅིའུ་དབ། ciu d˚âp Grasshopper

14. པདཏ། päth པདཔ། Päp Leech

15. པདཏ་ཆོ་པ། Path cho pa ཟངས་པད། z˚ã pä Leech

16. ཆུ་ལཱིམ། Chu lum ཙི་ཙི་དམརམོ། tsi tsi ʼ mâm Lizard

17. ཟན་དོམ་མ། Z°an d°om ma ཟན་དོམ། z˚än d˚om Mosquito

211
18. ཕྲུམ་སང་། Phrum sang བབ་ཤནམ། b˚ap chäm Spider

19. ཕྲུམ་ཤུང་། Phrum sang བབ་ཤནམ། b˚ap chäm Spider

20. ཤ་འབུ། Sha bu ཤ་འབུཔ། sha bup Maggot

21. ཕོ་ཡོངས་མ། Pho yong ma ཅབ་ཕྱེ། cäp chi sand fly

22. དེར་དེར་ལ། d°er d°er la ཀེན་རྩ་ལ། ken tsa la Tick

23. ཀེངས་མས། Keng la ཀེན་རྩ་ལ། ken tsa la Tick

24. ལུགས་པད། Lek päth ཆུ་པད། 1. chu pä 1.black leech

25. གཡའ་རྒན་མགོ་ག་ ʼ ya gän go g°a ཟི་ལིམ། z˚i lim beetle

la
ལ།
26. ག་ཛི་ཝ། g°a dz°I wa འབུཔ་རྐང་མང། Bup kang centipede
mang
27. ཕྱེམ་པ་ལ་བུ་མཁན། Chem pa la b°u ཕྱེབ་ལ་འབུཔ། tõ phu j°i li caterpillar
khän
28. གཱ་ག་མ། Gâ g°a ma White grubworm

29. སྤོ་གཤོང་། Po shong རི་ཁར་རྩ་ཐོག་ཁར་སོད་མི་ caterpillar

སོང་ཕུ་བྱི་ལི་དང་འདྲ་བའི་
འབུཔ།
30. སྦས་སྦས། Bä bä སྦལཔ། Bäp frog

31. ཅུག་ཅུ་མ། Cuk cu ma སྦལ་ཅུང་། äc Tadpole

212
 འབུཔ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of an Insects

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ང་བྲུག་ཏུལ་གྱིས་རྨུ་ སོང་། Nga bruk tul ང་ལཱི་གྱོག་མོ་གིས་སོ་བཏབ་ Nga lu j°ô I got stung by
g°i ʼ mu song mo g°i so an ant.
ཅི། tap ci
2. སི་གང་ཝས་སན་ཨིན། Si brang wä སེར་སྦྱངམ་གྱི་སྦྱངམ་སན་ Sep bjam g°i The honey of
ʼ men ʼ in bjâm ʼ men bee is a medi-
ཨིན། ʼ in cine.
3. ཕྱེམ་པ་ལ་མ་འདྲཝ་ཅིག་ Chem pa la ཕྱེམ་ལ་མ་འདྲཝ་ཅིག་ Pchem la ma The butterfly
ma drau ci dû drau ci dû looks unique.
འདུག། འདུག།
4. ཡར་ཕང་ཀི་ཤིག་གིས་གཏོང་ Yer phang ki ཡར་ཕར་ཀི་ཤིག་གིས་རྐྱབ་ Yar phar ki Even the flea
shik g°i tong shi g°i cap leaps.
ཡོང། yong འོང་། ong
5. ངའི་མགོ་ཏོ་ཁཱལ་ཤིག་ Ngai go tô ངེའི་མགུ་ཏོ་གུར་ཤིག་ Ngei gu to My hair got
khal shik tak g°u shî tâ nû lice.
བཏགས་འདུག། dû བཏགས་ནུག།
6. ཁྱོད་ཡུལ་ནང་པདཏ་ཡོད་ད? Chö yül nang ཁྱོད་ཀྱི་གཡུས་ཁར་པདཔ་ Chö ki ʼ yü Do you see
päth yö d°a kha päp ong leeches at your
འོང་ག? ga village?
7. ཟན་དོམ་གྱི་རྨུར་ནན་ཚད་ z°än d°om g°i ཟན་དོམ་གྱིས་སོ་བཏབ་པ་ z°än d°om If mosquito
ʼ mur nan g°i so tap pa bites it will
པའི་ནད་མོང་། tshä pai nä ཅིན་ཚད་ནད་འཐོབ་འོང། cin tshä nä cause malaria.
nyong thop ong
8. འོ་འདི་ཆུའི་ཨུམ་ནང་ཅུག་ཅུ་ O di chui ʼ um ཨ་ནཱི་ཆུ་རྫིང་ནང་སྦལ་ཅུང་ ʼ a ni chu This pond has
nang cuk cu dzing nang lots of small
མ་རྒྱགས་ཚད་འདུག། ma jak tshä ལུ་ཤ་འདུག། bä cung le frogs.
dû sha dû

49. ལམ་དང་ཟམ། ལམ་དང་ཟམ་གྱི་མིང་མཛོད། Lexicon for Road and Bridges

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

213
1. སྐོར་ལམ། kor lam སྐོར་ལམ། kô lam long way

2. ལམ་རྒྱ་གྲམ། lam ja dr˚am ལམ་རྒྱ་གྲམ། lam ja dr˚am four-way inter-

section, junction.

3. ལམ་ཁ་བལ། Lam kha bräl ལམ་ཁ་བྱལ། ལམ་གཅིག་ lam khap j˚ä three-way inter-
section, junction
ལས་ ས་གནས་སོར་སོར་ཅིག་
ན་ ཁ་བྱལ་སའི་ལམ།
4. ལམ་སྒོ་ལབ། lam go tap ལམ་སྒོར་ལབ། lam gô tap turning

5. གཱ་རི་ལམ། Ga ri lam སྣུམ་འཁོར་ལམ། ʼ num khor road, motor way

lam
6. གཞུང་ལམ། zhung lam གཞུང་ལམ། zh lam Highway

7. རྟ་ལམ། ta lam རྟ་ལམ། ta lam mule track

8. གསེབ་ལམ། sep lam གསེབ་ལམ། sep lam narrow path

9. ནོར་ལམ། nor lam ནོར་ལམ། nô lam path for the cattle

10. རྐང་ཟམ། kang z˚am རྐང་ཟམ། kã z˚am Footbridge

11. སྤྲིང་ཟམ། tring z˚am སྤྲིང་ཟམ། trĩ z˚am suspension bridge

12. ཟམ་པ། z˚am pa ཤིང་ཟམ། shĩ z˚am wooden bridge,

ccantilever bridge
13. ཆུ་ལམ། chu lam ཆུ་ལམ། chu lam waterway, irriga-
tion channel
14. ཕྲང་ལམ། thrang lam ཕྲང་ལམ། thrã lam short cut

15. གྱེན། གྱེན་ལམ། g˚en གྱེན། གྱེན་ལམ། g˚en ascent, inclina-

tion, pitch, slope,
rise, uphill

214
 ལམ་དང་ཟམ་གྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of Route and Bridges

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ལམ་སྐོར་ལམ་ལས་ Lam kor lam ལམ་སྐོར་ལམ་བར་སྟེ་ Lam kor lam The path one should
tä lä dro gö da te jo go be taking is detour.
ལས་འགྲོ་དགོས། འགྱོ་དགོ།

2. ལམ་རྒྱ་གྲམ་སྦུག་ལ་ Lam ja ལམ་རྒྱ་གྲམ་གྱི་སྦུག་ལཱི་ Lam ja dr°am In the cross road it‟s so

dr°am bû la g°i bu lug u confusing.
མགོ་ཏོ་མུ་ལས་ལས་ go to mû lä མགུ་ཐོམ་དེ་ལཱིས་དོ། thom d°e lü
སོང། lä song d°o

3. དུར་པའི་ཡུལ་གཱ་རི་ d°ur pai yül དུར་གྱི་གཡུས་ཁར་སྣུམ་ d°ur g°i ʼ yü The village of Dhur is
gâ ri lam kha ʼ num connected with motor
ལམ་བཏོན་འདུག། tön dû འཁོར་གྱི་ལམ་བཏོན་ khor g°i lam road.
ནུག། tön nû

4. སྤྲིང་ཟམ་འདི་ཨརཔ་ tring z˚am སྤྲིང་ཟམ་འདི་ནམ་རྐྱབ་ Tring z°am di When was the suspen-
di ʼ arp cap nam cap ci sion bridge built?
རྐྱབ་སྦི། bi ཅི།
5. ཆུའི་ཧོ་འདི་ལ་ཟམ་པ་ Chui hrô di རོང་ཆུ་འདི་ཁར་ཤིང་ཟམ་ Rong cu di Across this stream
la z˚am pa khar shing there is a need to build
ཅིག་བཙུག་དགོ་སྦ། ci tsû go ba ཅིག་རྐྱབ་དགོ་པས། z°am ci cap a cantilever bridge.
go pä
6. ནངས་པར་ཡུལ་ཆུའི་ Nang par ནངས་པར་གཡུས་ཀྱི་ཆུ་ Nang par ʼ yü Tomorrow the water-
yül chui lam ki chu lam way of village is to be
ཡུརཔ་བཟང་སང་ཨིན། yurp zang ལམ་ཚུ་སེལ་ནི་ཨིན། tshu sel ni cleared.
sang ʼ in ʼ in
7. ཕྲང་ལམ་ལས་ལས་ thrã lam tä ཕྲང་ལམ་བར་སྟེ་འགྱོ་བ་ Thrang lam Taking the short cut
lä chin na da te jo wa ensure fast reach.
ཕྱིན་ན་མགྱོགས་ jok jok lho ཅིན་མགྱོགས་པར་ལྷོད་ cin jok par
མགྱོགས་ལྷོ། འོང། lhö ong

8. གྱེན་ལས་ལས་འགྲོ་མི་ g˚en tä lä གྱེན་ལམ་བདའ་སྟེ་འགྱོ་ g°en lam da Walking through steep

dro mi tshuk te jo mi tshu slope is challenging.
ཚུགས་པ། pa མི་ཚུགས་པས། pä

215
 50. ཐགས་འཐག་སང་ཅ་ལ་སྐོར་ནས། ཐགས་ཆས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of weaving Articles

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཐར་སྦ། Ther ba ཐགས་ཤིང་ thâ shi loom

2. ཏག་མ། Tâ ma ཏག་མ། Tâm weaving beater, made from

wood that pushes weft
through the warp to the
cloth.
3. སྤུན་ཇུང་། Pün j˚ung སྤུན། Pün weft, filling yarn

4. སྐེད་ཐག། ke tha སྐེད་ཐག ke tha back strap using which the

weaver can lean back and
use the body weight to ten-
sion the loom while weaving
5. ཀབ། Kab ཐགས་བྱན་ཤིང་། thâ jen shĩ Setting poles.

6. ཐིང་ངེ། Thi nge ཐིག་ཤིང་། thi shĩ metal or bamboo rod which
is of the desired length of the
cloth to be woven and used
while winding the warp
yarns
7. སྐུད་མི། Kü mi སྐུདཔ། Küb yarn, thread

8. ཡོ་ག། Yo ga (ཡོག་པ) yok pa Spindle

9. སྤྱ་འཕང་། Pca phang བལ་ཁལ་ནི་གི་ཅ་ལ། Wooden spinner

216
 ཐགས་འཐག་སང་ཅ་ལ་སྐོར་ནས། ཐགས་ཆས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases for weaving Articles

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ད་ང་རང་གྱོན་སང་ཨེན་དར་ d°a nga rang ད་ང་ར་གྱོན་ནིའི་སག་ d°a nga ra Now I wanr to
g°ön sang g°ön ni tâ ri weav a Taricêm
མ་ཅིག་འཐག་དགོས་སྦ། ʼ aen d°ar ma རིས་ཅནམ་ཅིག་འཐག་ cêm ci tha go for myself.
ci thâ gö ba དགོ་པས། pä

2. ཁྱོད་ཐང་སྦྱར་འཐག་སང་ Chö thang jar ཁྱོད་ཕྱ་གནག་འཐག་ནི་ Chö cha ʼ nak Don‟t you have
thak sang mê thâ ni mê g°a a woolen textile
མེད་ད་ ཡོད་ན་ང་གིས་སྦྲེན་ d°a yö na nga མེད་ག་ ཡོད་པ་ཅིན་ང་ yö pa cin nga to be woven, if
so I will set for
ལས་སྟེར་རེན། g°i bren lä te གིས་སྦྱེན་བྱིན་གེ། g° jen j°in g°e
you.
ren
3. ཁྱོད་ཀྱིས་ངལ་ རྩིད་པའི་ Chö kin gal ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལཱི་ རྩིད་ Chö ki nga lu Can you please
tsith pai khe tsit pai char weave a yak hair
ཁེ་བ་ཅིག་འཐག་ལས་ wa ci thâ lä པའི་ཆར་བཀབ་ཅིག་ kap cu thâ rain coat for me.
གནང་། ʼ nang འཐག་གནང་། ʼ nang

4. ཁྱོད་ཀྱིས་ངལ་ རྩིད་པའི་ Chö kin gal ཁྱོད་ཀྱིས་ང་ལཱི་ རྩིད་ Chö ki nga lu Can you help me
tsit pai g°e tsit pai bj°em to make a stripe
གེ་མའི་ཁྲ་ཅིག་བཅོས་ལས་ mai thra ci cö པའི་བྱེམ་ཏ་གི་ཁྲ་ཅིག་ ta g°i thra ci of the yak hair
blanket.
ཨོ་ཤོ། lä ʼ o sho བཟོ་འབག་འོང་གནང་། zo bâ ong
ʼ nang
5. ལཱིག་གི་བལ་འཁལ་སང་ Luk g°i bä ལཱིག་གི་བལ་འཁལ་ནི་ Lü g°i bä khä I have sheep
khäl sang ni ci dang küp wool and a
དང་ གྲུག་བཞུ་སང་ཅིག་ d°ang dr°uk ཅིག་དང་ སྐུདཔ་འཁལ་ khä ni ci yö thread to be
spun.
ཡོད། zhu sang ci ནི་ཅིག་ཡོད།
yö
6. སྣེམ་ཚོ་གཏོང་སང་དོན་ལ་ ʼ nem tsho སྐུདཔ་ཚོ་རྐྱབ་ནིའི་དོན་ Küp tsho cap For dying yarns,
tong sang ni dön lu ja we need indigo
རྒྱ་ཚོད། བཙོད། ཙང་རྒྱ་ d°ön la jä ལཱི་ རྒྱ་ཚོས། བཙོད། tshö, tsö, plant and the
ingridents such
དང་། འོ་འདི་གམ་བུ་གི་ tshö, tsö, ཙང་རྒྱ་དང དེ་ཚུ་གི་ tsang ja d°ang
as ash solution,
tsang ja d°e tshu g°i
རས་སྦྱོར་ ཐལ་ལའི་ཐལ་ d°ang o dig རས་སྦྱོར་ ཐལ་ཁུ། dzä jor thä
yeast, rock acid,
etc are needed
ཁུ། ཕབ། སན་རྩི་། am b°u g°i ཆང་གི་ཕོཝ། སན་རྩི་ khu chang g°i
dzä jor thä lai phou, ʼ mem
བགའུ་སྐྱུར་གམ་བུ་ཚང་ thä khu, བྱག་སྐྱུརཔོ་ཚུ་ཚང་དགོ། tsi, bj°â cûp
དགོས། phap,ʼ men tshu tshang
tsi,brâu cur go
g°am bu
tshang gö

217
7. ངའི་སྐུད་མི་པི་ཏི་ཅིག་ Ngai kü mi pi ངེའི་སྐུདཔ་ཨ་ཙི་ཅིག་ Ngei küp ʼ a Can you please
ti ci tü lä ʼ o tsi ci gong bâ roll my threads a
བཏུས་ལས་ཨོ་ཤོག། sho སྒོང་འབག་གནང་། ʼ nang bit.

8. ཁྱོད་ཀྱི་ཏག་མ་ཅིག་དང་ Chö ki tâ ma ཁྱོད་ཀྱི་ཏགམ་དང་སྒྲིལ་ Chö ki tâm Can I borrow a

ci d°ang dril d°ang dril beater and a
སྒྲིལ་མ་ཅིག་བརྙ་བེན། ma ci ʼ nya ཤིང་ཅིག་བརྙ་གེ། shing ci ʼ nya roller of yarns.
b°en g°e

9. སྤང་ཐགས་དང་ཁྲི་ཐགས་ Pang thâ སྤང་ཐགས་དང་ཁྲི་ Pang thâ I know hoe to

d°ang thri d°ang thri thâ weave on both
གཉིས་ཁ་ད་ར་འཐག་ཤེས། thâ ʼ nyi kha ཐགས་གཉིས་ཆ་ར་ ʼ nyi cha ra hard loom and
loom.
d°a ra thak འཐག་ཤེས། thâ shê
shê
10. ང་ད་ཨའི་ག་བུར་ཅིག་ Nga ʼ ai g°a ང་ ཨའི་ཀ་པུར་ཅིག་ Nga ʼ ai ka pur I want to weave
b°ur ci thâ go ci thâ go pä sa an Aikapur. Can
འཐག་དགོ་སྦ་བྱིའན་ ཁྱོད་ ba j°in chö འཐག་དགོ་པས་ས་ chö ki pe you set a sample
for mr please.
ཀྱིས་དཔེ་ཞེང་བཙུགས་ kip e zh°eng ཁྱོད་ཀྱིས་དཔེ་ཤིང་ཅིག་ shing ci tsû
tsu lä ʼ o sho ʼ nang
ལས་ཨོ་ཤོ། བཙུགས་གནང་།

11. སྐེད་ཐག་ རྐེད་པལ་བསྐོར་ Ke thak ke སྐེད་ཐག་རྐེད་པར་བསྐོར་ Ke thak par If you weave

pâl kor lä kãp kor zh°im lä tying the back
ལས་ རྐངཔ་རྐང་ཐེགལ་ kang thêl ཞིནམ་ལས་ རྐངམ་ kãm kang tä strap around
your waist and
ཀྲིང་ལས་འཐག་ན་ནི་ tring lä thak རྐང་གཏད་ཤིང་གུ་གཏད་ shing gu tä
the leg stretched
na ni tâm dro d°e tring pa
བཏགམ་འགྲོ། དེ་ཀྲིང་པ་ཅིན་ བཏགམ་ cin tâm lê properly on the
foot rest, the tex-
ལུགས་ཤོམ་འགྱོ་འོང་། shom jo ong tile would be
beaten properly.

12. མེན་ཐོ་འདྲུ། སྤུན་ Men tho dru, མེ་ཏོག་འཐུ། སྤུན་རྒྱུ།

Me tô thu, pü You should
pün tsû, ʼ nä ju, hang shö, weave by mak-
བཙུགས། སྣས་བཤོས། shö, tâm tong ཧང་བཤོ། བཏགམ་རྐྱབ་ tâm cap be ing flowers, put-
ting weft, pull-
བཏགམ་གཏོང་ལས་ lä thâsh སྦེ་འཐགས་ཤིག། thâsh
ing Ney and
འཐགས་ཤིག། beating the beat-
er.

218
 51. བོཝ་གི་མིང་མཛོད། lexicon of Taste

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. མངར་མ། ʼ ngâr ma མངརམོ། ʼ ngâm Sweet

2. སྐྱུར་མ། Cur ma སྐྱུརཔོ། Cûp Sour

3. ཁག་པ། khak pa ཁག་ཏེག་ཏེ། ཁག་དྲགས། kha te te, khak Bitter

dr˚a
4. ཁ་ཚ། Kha tsha ཁ་ཚ་ཐང་ཐ། ཁ་ཚ་དྲགས། kha tsha thang hot, spicy
tha, kha tsha dr˚a
5. གྲང་མ། dr˚ang ma ཁོད་སི་སི། khö si si Icy

6. རུལ་དྲི། rü dri རུལ་དྲི། rü dri rotten taste

7. གར་མ། g˚ar ma གར་དྲགས། g˚â dr˚a Strong

8. ཀེབ་ཀེབ། Kep kep ཚ་ཏོམ། tsha tom Hot

9. གྲངམོ་དྲོནམོ། dr˚am dr˚öm གྲངམོ་དྲོནམོ། dr˚am dr˚öm Warm

10. དྲོད། dr˚ö དྲོད། dr˚ö Heat

བོཝ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of the Taste

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. གུ་རམ་མངར་མ་ g˚u ram ’ngâr གུ་རམ་མངརམོ་འདུག། g˚u ram ’ngâm The chocolate is
ma du du sweet.
འདུག།
2. ཀུདཏ་སྐྱུར་མ་ཡོང་། Küth cur ma ཨམ་ལ་སྐྱུརཔོ་འོང་། ’am la cūp ong Gooseberry
yong would be sour.
3. ཐོ་རོ་ནས་ཆུ་གྲང་མ་མ་ Tho ro nä chu དྲོ་པ་ལས་ཆུ་ཁོད་སི་སི་མ་ dr˚o pa lä chu Don‟t drink chill
dr˚ang ma ma khö sisi ma water right in the
འཐུང་། thung འཐུང་། thung morning.
4. ཆང་གར་མ་འདུག། Chang g˚ar ཆང་གར་དྲགས་འདུག་སྨེ། châ g˚â drâ du The liquor taste
ma du ’me strong.
5. ཇ་ཀེབ་ཀེབ་འཐུང་བེན། j˚a kep kep ཇ་ཚ་ཏོམ་སྦེ་འཐུང་གེ། j˚a tsha tom be Let‟s have tea
thung b˚en thung g˚e hot.
6. ཆུ་གྲངམོ་དྲོནམོ་བཅོས་ chu dr˚âm ཆུ་གྲངམོ་དྲོནམོ་བཟོ་སྟེ་ chu dr˚âm Wash face by ar-
dr˚öm cö lä dr˚öm zo te ranging luke
ལས་ཁ་ལག་འཁྲུ། kha lâ thru གདོང་འཁྱུ། dong chu warm water.

219
 52. མཆོད་ཆས་ཀྱི་མིང་མཛོད། Lexicon of the Religious Items

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. མཆོད་བཤམ། chö sham མཆོད་བཤམ་ chö sham altar, shrine room

2. དཀྱིང་སྒོར་ king g˚or དཀྱིལ་འཁོར་ kil khor mandala

3. སྐུ་རྟེན་ ku ten སྐུ་རྟེན་ ku ten idol, statue, icon

4. ཐུགས་རྟེན་ thuk ten ཐུགས་རྟེན་ thuk ten Stupa

5. ལྷུང་བཟེད་ lhung ze ལྷུང་བཟེད་ lhung ze bowl, begging bowl

6. དུང་། d˚ung དུང་། d˚ung Trumpet

7. རྒྱ་གླིང་། ja ’ling རྒྱ་གླིང་། ja ’ling A reed like instrument simi-

lar to clarinet but silightly
larger used during Buddhist
ceremonies.
8. དུང་དགར། d˚ung gar དུང་དཀར། d˚ung kar white conch

9. རྐང་དུང་། kang d˚u རྐང་དུང་། kang d˚u thigh-bone trumpet, femur

10. སྐུ་ཐང་། ku thang སྐུ་ཐང་ ku thang religious painted scroll

11. ང་། Nga རྔ། ’nga Drum

12. རྔ་གཟུང་། ’nga zung རྔ་གཟུང་། ’nga zung drum stand

13. ངར་རྒྱུག། ngar ju རྔས་ཏོག། ’ngä tõ Drumstick

14. བིར་ཅུ། b˚ir cu སྦྱིར་རྔ། bjir ’nga A pair of straight drumstick.

15. དྲིལ་བ། dr˚i ba དྲིལ་བུ། dr˚î b˚u 1 Buddhist ritual bell 2

cowbell, dog-bell
16. དྲིལ་བུའི་ཤུབས། dr˚i bui དྲིལ་ཤུབས། dr˚î shup bell case
shup
17. རོ་རྗི། dor ji རོ་རྗེ། do je vajra —An implement,
used along with driba.
18. རོལ་མ། rö ma རོལ་མོ་ Röm Cymbal

19. བོད་རི། b˚ö ri བལ་རོལ། b˚ä rö A type of cymbals.

20. ཀྲང་ཀྲི་ trang ti ཀྲང་ཀྲི་ trang trî Rattle

21. སྤོ་སང་། po sang སྤོ་སང་། po sang A type of cymbals.

22. སིང་སྙན། sing ʼ nyän སིལ་སྙན། sing nyan A type of cymbals.

23. ཕུར་བ Phur b˚a ཕུར་པ་ Phūp ritual dagger

220
24. ཐོད་པ། thö pa ཐོདཔ་ thö pa Skull

25. སྤོས་གཟུང་། pö zung སྤོས་གཟུང་། pö zung Censer

26. བསང་ཕོར། sang phor བསང་ཕོར། sang phor Censer

27. གསེར་སྐྱེམས་ཕུད་ཅུང་། ser kem ཕུད་ཀོང་། phü kong select portion bowl—A
phü cung kind of bowl into which the
select portion of tea, milk,
wine etc. is placed in secret
mantra ceremonies.
28. ཀུང་མ། kung ma ཀོང་བུ། Kôm butter lamp vessel

29. བཞུགས་ཁྲི། ཁྲི། zhu thri, བཞུགས་ཁྲི། ཁྲི། zhu thri A raised seat.
thri
30. བཞུགས་ཁྲིའི་ཁེབས། Zhu thri ཁྲི་ཁེབས། thri khep throne cover, seat cover
Khep
31. རྒྱབ་ལ། jap la རྒྱབ་ལ། jap la A raised seat.

32. བུམ་པ། b˚um pa བུམ་པ། b˚um pa bumpa—A pitcher-like ves-

sel used as a container for
cleansing water known as
thrüchu.
33. ཅོག་རྩ། cok tsa ༡ ཅོག་ཙེ། 1 cok tse A small low table
2 cän te
༢ ཅན་སྟེགས། 3 tsho thri
༣ ཚོགས་ཁྲི།
34. མཆོད་ཁྲི། chö thri མཆོད་ཁྲི། chö thri offering stand

35. གཏོར་མ། tor ma གཏོར་མ། tor ma torma—It is made from

flour, butter, earth etc., and
water kneaded into dough
and pressed into different
shapes and often coloured
and ornamented. It is used
in Buddhist rituals, espe-
cially in secret mantra, as
an offering.
36. ཚེ་གཏོར། tshe tor ཚེ་གཏོར། tshe tor tshetor —A long life torma.

37. ཏིང་། Ting ཏིང་། Ting ting—An offering bowl.

38. པད་ཐེར། pä ther པད་སྡེར། pä der platter, saucer

39. ཟངས་གཞོང་། z˚ang གཏོར་གཞོང་། tor zhong z˚angzhong—A large bowl,

zhong usually made out of wood,
used for kneading dough to
make torma.

221
40. པང་ལུབ། pang lep གཏོར་ཁྲི། to thri panglep—A stand on which
feast offerings are placed.

222
 མཆོད་ཆས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག།

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. མཆོད་བཤམ་ནང་ལ་སྐུ་ག་ chö sham མཆོད་བཤམ་ནང་སྐུ་ག་ chö sham How many statues
nang la ku nang ku g˚a are ther in the al-
ཙོས་ཡོད་སྦི། g˚a tsö yö bi དེམ་ཅིག་འདུག d˚e ci dû tar?
2. མཆོད་བཤམ་ནང་སྐུ་གན་ད་ chö sham མཆོད་བཤམ་ནང་སྐུ་ག་ chö sham How many statues
nang ku g˚an nang ku g˚a are ther in the al-
ཅིག་ཡོད་སྦི། d˚a ci yö bi དེམ་ཅིག་འདུག d˚e ci dû tar?
3. ལྷ་ཁང་ནང་སྐུ་རྒྱགས་ཚད་ lha khang ལྷ་ཁང་འདི་ནང་སྐུ་རྟེན་ Lha khang di In the temple there
nang ku jak nâ ku ten le- are lot of stsatues.
འདུག། tshe du ལུ་ཤ་འདུག། sha dû
4. ཆོས་པོ་ཏི་རང་སྦ་གསུང་རྟེན་ chö po ti rang ཆོས་ཀྱི་པོ་ཏི་ཚུ་ལཱི་ Chö ki po ti Religious scrip-
ba sung ten tshu lu sung tures are known as
བྱས་ལས་ཞུ་སང་ཨིན། j˚ä lä zh˚u གསུང་རྟེན་ཟེར་སླབ་ ten z˚e ’lap religious object of
words.
sang ’in ཨིན། ’in

5. མཆོར་རྟེན་འདི་གི་ནང་ལ་ chor ten di ཐུགས་རྟེན་འདི་གི་ནང་ Thū ten di g˚i As relic of mind

g˚i nang la nang zung ’la there is mummy
གཟུང་བླ་མའི་སྐུ་ཕུང་ zung ’la mi གཟུང་བླ་མའི་དམར་ mai ’mar of the learned
saint.
བཞུགས་ལས་ཡོད། ku phum zhu གདུང་བཞུགས་ཡོད། dung zhū yö
lä yö
6. སངས་རྒྱས་ཕྱག་ལ་ལྷུང་ sang gä cha སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཕྱག་ལཱི་ sang gä ki Buddha has beg-
la lhung ze cha lu lhung ginf bowl at his
བཟེད་བསྣམས་ལས་ཡོད། ’nam lä yö ལྷུང་བཟེད་བསྣམས་ཏེ་ ze ’nam te yö hand.
ཡོད།
7. ཁྱོད་ཀྱིས་རྒྱ་གླིང་འཕུ་ཤེས་ chö g˚i ja ཁྱོད་ཀྱི་རྒྱ་གླིང་འཕུ་ chö ki ja ’ling Do you know how
’ling phu she phu she g˚a? to blow clarinet?
ག? g˚a ཤེས་ག?
8. དུང་དཀར་གཡས་འཁྱིལ་ d˚ung gar ’yä དུང་དཀར་གཡས་ d˚ung kâ ’yä Right turned
khi di nor b˚u khil di nõp ci conch is one of the
འདི་ནོར་བུ་ཨིན། ’in འཁྱིལ་འདི་ནོར་བུ་ཅིག་ ’in jewels.
ཨིན།
9. རྐང་དུང་འཕུ། kang d˚ung རྐང་དུང་འཕུ། kang d˚u phu Blow the trumpet.
phu
10. འདི་སྐུ་ཐང་གང་གིས་ di ku thang སྐུ་ཐང་འདི་ག་གིས་ Ku thang di Who built this re-
g˚ang g˚i g˚a g˚i zheng ligious painted
བཞེངས་སྦི་ཤུ། zheng bi shu བཞེངས་ཡི་ག? yi g˚a? scroll?
11. དུང་འདི་མཆོད་བཤམ་ནང་ d˚ung di chö དུང་འདི་མཆོད་བཤམ་ d˚ung di chö The trumpet is
sham nang la sham nâ zhâ kept in the alter.
ལ་བཞགས་འདུག། zhâ du ནང་བཞགས་ནུག། nu

223
12. ང་གིས་ང་ཆ་གཅིག་ཉོས་སྦི། nga gi nga ང་གིས་རྔ་ཆ་གཅིག་ཉོ་ nga g˚i ’nga I bought a pair of
cha cik nyö bi cha ci nyo yi drums.
ཡི།
13. རྔ་གཟུང་གང་གིས་བཀཱ་རི། ’nga zung རྔ་གཟུང་ག་གིས་འབག་ ʼ nga zung g°a Who took the
g˚ang g˚i kâ g°i bâ ye drum holder?
ri ཡི།
14. ང་བརྡུང་སང་གི་དོན་ལ་ངར་ nga dung རྔ་བརྡུང་ནི་གི་དོན་ལཱི་ ʼ nga dung ni To beat the drum,
sang g˚i dön g°i d°ön lu drum strick is
རྒྱུག་དགོས། la ngar ju gö རྔས་ཏོག་དགོ། ʼ ngä tô go needed.
15. དྲིལ་བ་སྐད་འདུག། dr˚i ba kä du དྲིལ་བུ་སྐད་འདུག། dr˚il bu kä du The ritual bell has
good sound.
16. རོར་རྗི་གང་གིས་ཨིན་ནམ། dor ji g˚ang རོ་རྗེ་ག་གིས་ཨིན་ན། Dô je g°a g°i Whose vajra is it?
g˚i ’in nam ʼ ina
17. འཆམ་ཏོང་སུམ་རོལམོ་ cham tong འཆམ་རྐྱབ་ད་རོལ་མོ་ Cham cap d°a While performing
sum röm röm dung go mask dance, beat-
ཚེངས་དགོས། tsheng gö བརྡུང་དགོ། ing of cymbal is
required.
18. བོད་རོལ་ཅིག་དགོས་གི། bö rö cik gö བལ་རོལ་ཅིག་དགོ་ Bä rö ci go pä Cymbal of Nepal
g˚i is needed.
པས།
19. སྦིར་རྒྱུག་ག་ནས་ཆོང་སྦི། bir juk g˚a nä སྦྱིར་རྔ་ག་ཏེ་ལས་ Bjir ʼ nga g°a From where did
chong bi te lä bâ ye you brought the
འབག་ཡི། drum strick.

20. བང་ག་ཆིབས་གྲལ་ཙར་ b˚ang g˚a བང་རྔ་འདི་ཆིབས་གྲལ་ b°ang ʼ nga di The drum is used
chip dr˚äl chip dr°ä g°i during the cere-
སུམ་བརྡུང་དགོ་སྦི་ཨིན། tsar sum གྱི་སྐབས་ལཱི་བརྡུངམ་ kap lu dûm monial procession.
dung go bi ʼ in ཨིན། ʼ in

21. རོལམ་སྤོ་སང་ང་ལ་གནང་། röm po sang རོལ་མོ་སྤོ་སང་ང་ལཱི་ Röm po sang Please give me the
nga la ’nang nga lu ʼ nang Posang cymbal.
གནང།
22. སིལ་སྙན་ཁོལ་གཏེར། si ngän khol སིལ་སྙན་ཁོ་ལཱི་བྱིན། Si ʼ nyen kho Give smaller
ter lu bj°in cymbal to him.
23. ཐོད་པའི་ནང་ལ་བདུད་རྩི་ thö pi nang la ཐོདཔ་གི་ནང་ལཱི་བདུད་ Thöp g°i nang Inside the skull
düa tsi kang lu dü tsi kang there is stored
བཀང་ལས་བཞགས་འདུག། lä zha du རྩི་བཀང་བཞགས་ནུག། zhâ nû ambrosia.
24. ལྷ་ཁང་ཀོ་གདོང་མཆོད་དྲིལ་ lha khnag ko ལྷ་ཁང་གི་སྒོ་ཁར་ Lha khang g°i The religious bell
dong chö dr˚i go khâ chö is hanging outside
དཔྱང་ལས་འདུག། cang lä du མཆོད་དྲིལ་དཔྱང་སྟེ་ dri pcang te the temple.
Outside the temple
འདུག། dû
there is a religious
bell hanging.

224
25. མཐོ་སྐལ་འདི་ནང་ལ་ཤིང་ tho kä di མཐོ་སྐལ་འདི་ནང་ཤིང་ Tho ke di The container is
nang shing nang shing filled by fruits.
འབས་བཀང་ལས་འདུག། drä kang lä འབས་བཀང་ནུག། drä kang nû
du
26. འདི་རོལ་མའི་སྤུར་རས་ di rö mi pu rä རོལ་ཁེབས་འདི་འཚེམ་ Rö khep di The cover cloth of
tshem dru tshem dr°u cymbal is embroi-
འཚེམ་དྲུ་དྲུ་ལས་རང་ dru lä rang དྲུབ་འཐུ་སྟེ་བཙེམ་ thu te tsem dered.
བཙེམ་འདུག། tsem du ནུག། nû

27. ཅོག་ཙ་ཁ་ལ་ཁེབས་བཏང་ chok tsa kha ཚོགས་སྟེག་གུར་ Tshok tek g°u The food offering
la khep tang tshok khep shelf is covered by
འདུག། du ཚོགས་ཁེབས་རྐྱབ་ cap nû cover cloth.
ནུག།
28. ཚོགས་བསགས་སང་དོན་ tsho sak sang ཚོགས་བསགས་ནི་གི་ Tshô sak ni To accumulate
dön la män g°i d°ön lu merits one need to
ལ་མན་ཌལ་ཅིག་ཕུལ་ drä cik phü དོན་ལཱི་མཎ་ཌལ་ཕུལ་ män dr°ä phü offer mandala.
དགོས། gö དགོ། go

29. བསང་ཕོར་ནང་ལ་བསང་ sang phor བསང་ཕོར་ནང་བསང་ Sang phor Inside the contain-
nang la sang nang sang er holding incense
གཏོང་དགོ་སྦི། tong go bi གཏངམ་ཨིན། tãm ʼ in make incense of-
fering.
30. སྤོས་དུང་ནང་ལ་སྤོས་ pö d˚ung སྤོས་དུང་ནང་སྤོས་ Pö d°ung We out incense in
nang la pö nang pö tsûp incense container.
བཙུགས་དགོ་སྦི་ཨིན། tshu go bi ʼ in བཙུགསཔ་ཨིན། ʼ in
31. དཀར་མིན་ཕུལ་སང་དོན་ kar min phü དཀར་མེ་ཕུལ་ནི་གི་ Kar me phü To offer butter
sang d˚ön la ni g°i d°ön lu lamp one needs
ལ་ཀུང་མ་ཅིག་དགོས། kung ma cik དོན་ལཱི་ཀོང་བུ་དགོ། kong b°u go butter lamp cup.
gö
32. ཚེ་དར་འདི་ཚེ་ཁུག་གནང་ tshe d˚ar di ཚེ་དར་འདི་ཚེ་ཁུག་ Tshe d°ar di Scarf of longitivi-
tshe khu tshe khû ty is waved while
སུམ་གཡབ་དགོས། ’nang sum གནངམ་ད་གཡབ་ཨིན། ʼ nãm d°a performing life
’yab go bi ʼ yap go lengthening ritual.
33. བླ་མའི་ཁྲི་ལ་ཁེབས་ཅིག་ ’la mi thri la བླ་མའི་ཁྲི་གུ་ཁྲི་ཁེབས་ ʼ la mai thri On the seat of la-
khep cik tong g°u thri khep ma one needs seat
གཏོང་དགོས་སྦ། gö ba རྐྱབ་དགོ། cap go cover.
34. ཚེ་དབང་གནང་སུམ་ཚེ་ tshe wang ཚེ་དབང་གནངམ་ད་ཚེ་ Tshe ʼ wang When empower-
’nang sum ʼ nãm d°a ment of longitivity
གཏོར་དགོས། tshe tor gö གཏོར་དགོ། tshe tor go is made, we need
ritual cake of life.
35. བུམ་པ་ག་ནས་ཉོས་སྦི། b˚um ba g˚a བུམ་པ་ག་ཏེ་ལས་ཉོ་ཡི། b˚um pa g˚a From where did
nä nyö bi te lä nyo yi you buy the pitch-
er/vase?

225
36. བུམཔ་ག་ནས་ཉོས་སྦི། b˚ump g˚a nä བུམ་པ་ག་ཏེ་ལས་ཉོ་ཡི། b˚um pa g˚a From where did
nyö bi te lä nyo yi you buy the pitch-
er/ vase?
37. མཆོད་པའི་ཏིང་ཡོད་ད། chö pi ting yö མཆོད་པའི་ཏིང་ཡོད་ག། chö bi ting yö Do you have of-
d˚a ga fering bowl?

226
 53. ལག་ཆ་གི་ཚོགས་ཚིག། Phrases of the Tools

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ས་རི་ཡ་ཝ་བཅོས་ཤེས་ག? Ta ri ya wa ས་རི་གི་གཡུག་པ་བཟོ ་ Ta ri g˚i ’yu Do you know how
cö she g˚a? pa zo she to make the handle
ཤེས་ག? g˚a? of an axe.

2. ལྕགས་གཟེར་ཀེ་ཇི་གང་སྐྱི་ câ zer ke j˚i ལྕགས་གཟེར་ཀེ་ཇི་གང་ Câ zer ke j˚i Can I borrow a

g˚ang ki ben g˚â ki g˚e kilo gram of nail?
སྦེན། སྐྱི་གེ།

3. བྱོ་ར་ཅིག་ཨོ་ཤོག། j˚o ra ci ’o ཏོག་ཙི་ཅིག་འབག་ཤོག། tok tsi ci bâ Get a hoe.

sho sho
4. གཞུ་ཐག་ཅིག་ཁལ་དགོ་ Zhu thâ ci གཞུ་ཐག་ཅིག་ཁལ་དགོ་ Zhu thâ ci I got to twirl bow
khä go ba khä go pä string.
སྦ། པས།
5. སུ་རེད་འདི་ཙན་ལྡན་ཤིང་ Su rê di tsen སོ་རལ་འདི་ཙན་ལྡན་ཤིང་ So rä di tsen The quiver is com-
dän shing g°i dän shing g°i posed of cypress
གི་བཅོས་སྦི་ཨིན་སྦ། cö bi ʼ im ba གི་བཟོ་བཟོཝ་ཨིན། zo zou ʼ in tree.

6. དངཔོ་ཕྱད་ད་གཏོང་ས་མ་ d°ãp cä d°a དང་ཕུ་དམག་རྐྱབ་ད་མེ་ d°ang phu In the ancient

tong sa ma ʼ mak cap d°a times the projectile
མེ་མདའ་ལག་ལུན་འཐབ་ me da lak len མདའ་ལག་ལུན་འཐབ་ me da lak len is used during the
war.
དགོསཔ་ཨིནམ་སྦ། thab göp ʼ im ཨིན། thap ʼ in
ba

7. ཈་བཟུང་སང་དོན་ལ་རྐོ་མ་ Nya zung ཈་བཟུང་ནིའི་དོན་ལཱི་རྐོ་མ་ Nya zung ni For fishing we

sang d°ön la d°ön lu ko need a hook.
དགོས། ko ma gö དགོ། ma go

227
 54. ཁྱིམ་སྐོར་ནས། ཁྱིམ་གྱི་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཚོགས་ཚིག། Phrases for Parts of house

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཁྱིམ་བཅོས་སང་ཅ་ལ་ Khim cö ཁྱིམ་རྐྱབ་ནིའི་ཅ་ལ་བསྒྲིག་ Chim cap ni ca Arrange the
sang ca la j°î la drî go pä tools for build-
བྱིས་དགོ་སྦ། go ba དགོ་པས། ing house
2. ཁྱིམ་ཐོག་གཉིས་བཅོས་ Khim thok ཁྱིམ་ཐོག་གཉིས་རྐྱབ་ནིའི་ Chim thô ʼ nyi To build a two
ʼ nyi cö sang cap ni d°ön lu storied house
སང་དོན་ལ་ ཤིང་བཟོ་བ་ d°ön la དོན་ལཱི་ ཤིང་བཟོཝ་ཅིག་ shing zou ci there is a need
to search one
ཅིག་དང་ རྩིགས་བཟོ་བ་ shing zo wa དང་ རྩིགས་བཟོཝ་ཅིག་ d°ang tsik zou
carpenter, one
ci a nä lä ci d°e lä ʼ mi
ཅིག་ འ་ནས་ལས་མིའང་ ʼ miang gân དེ་ལས་ལས་མི་ཡང་ག་དེ་ yang g°a d°e
mason and as
many labour as
གཱན་ད་མང་མང་བཅོ་དགོ་ d°a mang མང་མང་འཚོལ་དགོ་པས། mang mang possible
mang co go tshö go pä
སྦ། ba
3. ཁྱིམ་འགྱམ་བཙུགས་དགོ་ Khim jam ཁྱིམ་འགྱམ་བཙུགས་དགོ་ Chim jam tsû Please read as-
tsuk go ba go pä za kar cit trology in order
སྦ་ གཟས་སྐར་ཅིག་ zä kar ci tä པས་ གཟའ་སྐར་ཅིག་ a ʼ nang to lay founda-
tion
བལས་ལས་གནང་། lä ʼ nang བལ་གནང་།
4. རབ་གསལ་ཁལ་ གདུང་ Rap säl khal རབ་གསལ་གུ་ གདུང་ Rap säl g°u On the balcony
dung d°ang dung d°ang fix beam and
དང་གདུང་ཁལ་པདྨ་ཆོས་ dung khal pä དང་གདུང་གུ་པདྨ་ཆོས་ dung g°u pä make a carving
on the beam
བརྩེགས་བཀལ། ma chö tsek བརྩེགས་བཀལ། ma chö tsê kä
käl
5. ལྡིང་རིའི་ཁལ་རླུང་བཟེད་ Ding ri khal ལྡིང་རིའི་གུ་རླུང་བཟེད་ Ding ri g°u On the roof
ʼ lung zê käl ʼ lung zê käl beam fix truss
བཀལ། བཀལ།
6. འདིའི་ཁལ་ཁེ་ཤིང་སྦང་ Di khal khe དེའི་གུ་རྩིམས་གདང་ཅུང་ d°ei g°u tsîm On it lay tsim
shing bang dang c tram dangcū and
གབ་བཀྲམ་ལས་མོང་ g°ap tram lä བཀྲམ་ཞིནམ་ལས་ཁྱིམ་ zh°im lä chim roof it
གཡོ་དགོས། mong ʼ yo gö ཐོག་བཀབ་དགོ། thô kap go
7. འ་ནས་བོག་གཉིས་ A nä b°ok དེ་ལས་བོག་གཉིས་ d°e lä b°ok Then we have
ʼ nyi tsek käl ʼ nyi tsek käl to arrange dou-
བརྩེགས་བཀལ་ལས་སྟེང་ lä teng la བརྩེགས་བཀལ་ཞིནམ་ zh°im lä thô ble bok and on
it we have to
ལ་བོག་ཁེབས་དང་ངང་པ་ b°ok khep ལས་ཐོག་ཁར་བོག་ཁེབས་ khar b°ok khep
arrange bokhep
d°ang ngang d°ang ngang
བཀལ་པའི་ཁ་ལ་ཕོ་ pa käl pai དང་ངང་པ་བཀལ་བའི་ཐོག་ pa kä wai thô and ngangpa
with ngangkhep
ལུགས་བཀལ་དགོས། kha la pho ཁར་ངང་ཁེབས་བཀལ་ khan gang on it
lek käl gö khep kä go
དགོ།

228
8. ཁྱིམ་མོང་གཡོ་ཟིན་པ་ Khim mong ཁྱིམ་ཐོག་བཀབ་ཚརཝ་ Chim thô kap Right after the
ʼ yô zöin pa tshau ci d°ar roofing is done,
ཅིག་ དར་ཅོག་ཅུར་ལས་ cik d°ar cok ཅིག་ དར་འཕྱར་ཞིནམ་ pchâ zh°im lä erect prayer
flag and make
གསེར་སྐྱེམས་ཕུལ་ cur lä ser ལས་གསེར་སྐྱེམས་ཕུལ་ ser kem phü go
drink offerings
kem phü gö
དགོས། དགོ། to the spirits
9. གཟུར་ཤིང་དཔྱངས་ལས་ Zur shing གཟུར་ཤིང་དཔྱངས་སྦེ་ Zur shing After hanging
cang lä ten pcang bê ten the zurshing
བརྟེན་འབྲེལ་བརྩི་དགོས་ drrel tsi gö བརྟེན་འབྲེལ་བརྩི་དགོཔ་ drel tsi gop ʼ in make a celebra-
tion
སྦ། ba ཨིན།
10. གནམ་དགུན་ཁལ་ ཁོབ་ ʼ nam gün གནམ་དགུན་ བཤམས་ ʼ nam gün In winter hang
khal khop sham b°â na lu dryleaves of
སང་གནམ་ལ་ལོམ་ sang ʼ nam བར་ནང་ལཱི་ ལོམ་དཔྱངས་ lom pcang ca turnip and keep
things in sham-
དཔྱངས་ ཅ་ལ་ཚོ་ la lom cang ཅ་ལ་ཚུ་བཙུགས་སྦེ་བཞག་ la tshu tsû bê
bar
ca la tsho zhâ go
བཙུགས་བྱས་ལས་ tsû j°ä l2 དགོ།
བཞོག་དགོས། zhok gö
11. ཁྱིམ་དིག་ལས་བཅོས་ན་ Khim d°ik lä ཁྱིམ་དིག་དིགམ་སྦེ་བཟོ་བ་ Chim d°ik d°îm To build the
cö na ni nor bê zo wa cin house perfectly,
ནི་ ནོར་བུ་བ་གམ་དང་ b°u b°a ཅིན་ ནོར་བུ་བ་གམ་དང་ nor b°u b°a put norbu
bagam, brezhu
བྲེ་གཞུ་གླང་ཐ་གམ་བུ་ g°am d°ang བྲེ་ གཞུ་གླང་སྣ་ཚུ་ g°am d°ang
and lang na
bre zhu dre zhu ʼ lang
བཙུགས་དགོས། ʼ lang tha བཙུགས་དགོ། ʼ na tshu tsû go
g°am b°u
tsû gö

229
 55. གཡག་དང་རྟ་བར་སྟེ་འགྱོཝ་ད་སླབ་ནི་གི་ཚིག།

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ད་རྩྭ་རངཔ་ཟས་ཟིན་སོང་ d˚a tsa rangp ད་རྩྭ་ག་ར་ཟ་ཚར་ནུག་ Now all the
d˚a tsa g˚a ra
zey zin song za tshâ nū grass has been
ཚེརསི་སྤུས་ལས་ཀར་དགོ་ tshers pü ley གླགས་སྤོ་སྟེ་འབག་དགོ་ ’lak po te bâgrazed, let me
shift this pole
པ། kar go pa པས། go pä
herd.
2. སྤང་ཁམ་ནང་ལ་ཅ་ལ་ཚོ་ཅི་ Pang kham གྱང་ས་ནང་ལཱི་ཅ་ལ་ག་ཅི་ Jang sa nang Check if there
nang la ca la lu ca la g˚a ci is anything left
ཡང་མ་ལས་པ་ག་བལ་ tsho ci yang ཡང་མ་ལཱིས་པས་ག་བལ་ yâ ma lü pey in the hut.
ཞིག། ma ley pa g˚a ཞིག། g˚a tash
tash
3. སྣལ་གཡག་བདད་ལས་ ’nal ’yak dä ཧེ་མར་གཡག་བདའ་སྦེ་ he mâ ’yak First go herding
ley mosh da be josh the yaks.
མོཤི། འགྱོ་ཞིག།
4. རབ་རུབ་བྱས་ལས་གཡག་ rap rup bjey རབ་རུབ་སྦེ་གཡག་ཁུར་ rap rup be Help in unload-
ley ’yak khur ’yak khur cha ing baggage
ཁུར་ཆ་ཕོབ་ཞིག cha phopsh ཆ་ཕབ་ཞིག། phapsh from the yak.
5. ད་ཇིན་ཅ་ལ་སྤང་ཁམ་ནང་ d˚a jin ca la ད་འབདན་ཅ་ལ་ཚུ་གྱང་ d˚a beyn ca Now, put all the
pang kham la jang sa na things in hut.
ལ་བཙུགས་ལས་ཞིབ་ཞི། nang la tsū ley ས་ན་བཙུགས་ཞིག། tsush
zhipsh
6. ང་གིས་མེ་འཕུ་བེན། ཁྱོད་ nga g˚i me ང་གིས་མེ་འཕུ་གེ། ཁྱོད་ nga g˚i me I will make a
phu ben choe phu g˚e choe fire, you go and
ཀྱིས་ཆུ་ལུན་སོང་ཞིག། ki chu len ཀྱིས་ཆུ་ལུན་པར་སོང་ ki chu len pâ fetch water.
songsh ཞིག། songsh
7. ཕྱེད་ཁུས་ཀྱིས་ནོར་སློག་དོ་ Phe khü ki nor ལ་ལཱི་གིས་ནོར་སྐྱོར་བར་ La lu g˚i nõ Some can go
‘’lok d°o song cõ wa song and bring back
སོང་ཞིག་ ཕྱེད་ཁུས་ཀྱིས་ zhik སོང་། ལ་ལཱི་གིས་བོའུ་ La lu g˚i bou the cattles while
some may erect
སིར་གུང་ཕུརབ་བརྡུང་ཞིག། Phe khü ki sir ཅུང་གི་ཙོ་ཕུར་བརབས་ cu g˚i tso
the pole for
g˚ung phurp phū dapsh
dungsh ཤིག calf.
8. ད་ཇེན་གཅིག་གིས་ཨེའམ་ d˚a jen ci g˚i བོའུ་ཅུང་ཤི་མི་བ་ཨོམ་ Bou cu shi mi Milk the cow
em zhösh b˚a ’om zho whose calf is
བཞོས ་ཤིག། བཞོ་ཞིག། zhik dead.
9. ད་རིང་ཚེརསི་གསམ་པ་ལ་ d˚a ring ད་རེས་གླགས་གསརཔ་ d˚a re ’la Today we could
tshersi sam ba sarp na g˚a reach to a new
དགའ་ཏོག་ཏོ་སློ་སོང་། ད་ la ga tok to ’lo ན་དགའ་ཏོག་ཏོ་སྦེ་ལྷོད་ tõ tõ be lhö grazing hut
happily. Now
ཇེན་སྐྱེལ་མར་ཟ་ཞིག། song ཅིག། ད་འབདན་བསྐོལ་ ci d˚a ben kö
have some clar-
d˚a j˚en kel mâ z˚ash
ified butter.

230
 mar zash མར་ཟ་ཞིག།
10. སྡེབསི་བཅོས་ལས་཈ལ་ d˚epsi cö lä མལ་ཆ་བཟོ་སྦེ་཈ལ། mä cha zo be Make a bed and
nyäsh nyä sleep.
ཞིག།
11. ཁྱོད་ཐ་སལ་མི་འགྲོ་ག་ Chö tha sal mi ཁྱོད་ཐ་ས་ལཱི་མི་འགྱོ་ག་ chö tha sa lu Aren‟t you go-
dro g˚a mi jo g˚a jo ing to warmer
འགྲོ་ན་མ཈མ་འགྲོ་བེན། Dro na ’nyam འགྱོ་བ་ཅིན་མ཈མ་ wa cin ’nyam place (south)?
If you are, lets
dro b˚en གཅིག་འགྱོ་གེ། ci jo g˚e
go together.
12. ལའི་ཁ་ལ་སློ་བཟུམ་གསེར་ Lai kha la ’lô ལ་ཁར་ལྷོདཔ་ད་གསེར་ La khâ lhöp As we reach on
zum ser kem d˚a ser kem pass we must
སྐྱེམས་ཕུལ་ལས་འགྲོས་ phü lä drö gö སྐྱེམས་གཏོར་སྦེ་འགྱོ་ tõ be jo go make an offer-
ing of drinks.
དགོས། དགོ།
13. འུ་ཇུང་ལ་རྩྭ་ཡང་འདུག་ ངེ་ u jung la tsa ནཱ་ལཱི་རྩྭ་ཡང་འདུག་ ང་ nâ lu tsa yâ There are
yang du nge du nga cä ra grasses here,
རང་ཚ་ཕུ་གཏོང་བེན། rang tsha phu བཅས་ར་ཇ་དང་བཞེས་ j˚a dang zhe lets prepare tea
and meals.
tong b˚en སྒོ་འབད་ཟ་གེ། go be z˚a g˚e
14. ངེ་རང་འདི་རིང་གནས་སང་ Nge rang di ད་རེས་ང་བཅས་ཞག་ཨ་ d˚a re nga cä Let us halt our
ring ’ne sang zhä ’ani night under this
འུ་ཇུང་ཤིང་རའལ་སོད་བེན། ujung shing ནི་ཤིང་རྩ་བར་སོད་གེ། shing tsa wâ tree today. The
rain doesn‟t
ཆ་རོ་ཡང་ཕོག་མིན་འདུག། râl dö b˚en ཆརཔ་ཡང་མི་འཛག་ dö g˚e
percolate.
Cha ro yang charp yâ mi
phok min du པས། dzâ pe
15. ཏོ་མ་གཏོང་ལས་སྐེདཔ་སློང་ to ma tong lä ཏོ་མ་བཙུགས་ཏེ་སྐེདཔ་ to ma tsuk te Straighten your
kep ’longsh kep thrangsh back the the
ཞིག་ ཕྲང་ཞིག། help of walking
stick.

༉ ལ་ཅིག་དཀར་པ་བརྒལ་པའི་ཕར་ཙམ་ནང་། ལཱིང་འདི་ནག་པོ་བགོམས་པའི་ཚུར་ཙམ་ནང་།
བ་ལཱི་སུ་ལཱི་འདྲ་བའི་ཤིང་ཅིག་འཐུ། མེ་ཆེན་པདྨ་འདྲ་བའི་མེ་ཅིག་འཕུ། ཐབ་དང་རི་གསུམ་འདྲ་བའི་གྱིདཔ་ཅིག་བཙུགས།
གསེར་དང་དངུལ་གྱིས་བརྡུངས་པའི་དིག་ཅིག་བཀལ། གངས་དཀར་བདུད་རྩི་འདྲ་བའི་ཆུ་ཅིག་དབོག། ཇ་འདི་བཟང་ཇ་ཡིན་

231
ཀྱང་ཉུང་ཙམ་བླུགས། མར་འདིའབྲི་མར་ཡིན་ཀྱང་མང་ཙམ་བླུགས། ཚྭ་འདི་ཤེལ་ཚྭ་ཡིན་ཀྱང་ཉུང་ཙམ་བླུགས། མར་ཅིག་
བླུགས་ཚེ་བསོད་ནམས་ཅན་གྱིས་བླུགས། ཚྭ་ཅིག་བླུགས་ཚེ་ཕོ་ཚོད་ཅན་གྱིས་བླུགས། ཇ་ཅིག་བསྲུ་ཚེ་ཁོངས་ཁྲོ་ཅན་གྱིས་བསྲུ།
༼ཇ་བསྲུ་ཚེ་པུང་ཤུགས་ཅན་གྱིས་བསྲུ།༽ ཇ་ཐེངས་དང་པ་མི་ཕུལ་དང་པ་ཕུལ། ཇ་ཐེངས་དང་པ་སྟེང་ཕྱོགས་ལྷ་ལ་ཕུལ། ཇ་
ཐེངས་གཉིས་པ་མི་ཕུལ་གཉིས་པ་ཕུལ། ཇ་ཐེངས་གཉིས་པ་བར་ཕྱོགས་བཙན་ལ་ཕུལ། ཇ་ཐེངས་གསུམ་པ་མི་ཕུལ་གསུམ་པ་
ཕུལ། ཇ་ཐེངས་གསུམ་པ་འོག་ཕྱོགས་ཀླུ་ལ་ཕུལ།

232
 56. སྤྱིར་བཏང་ཁྱད་ཚིག། Common adjectives
ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ།

1. ཡག་ཞིན། Yak zhin ལུགས་ཤོམ། le shom good

2. འཇའ་རིསམོ། Jâ rîm འཇའ་རིསམོ། j°â rim beautiful, pretty,

handsome,
3. ཡ་ཏོག་ཏོ། Ya tok to འཇའ་ཆི་ཆི། jâ chi chi nice, good ,at-
tractive
4. སྙན་ཏོང་ཏོང་། ʼ nyen tong ཧན་ཏོང་ཏོ། hen tõ to soothing, melo-
tong dious, pleasing
5. ཟོག་པ། z°ok pa ཟོགཔོ། z°op rude

6. གོག་ཤ། g°ok sha ཟོགཔོ། z°op rude

7. བྱིས་ཁག་ཁ། j°î khak kha བཟོ་ཉེས། བཟོ་ཉེས། zo nyä ugly

8. ཧིང་སང་སང་། Hing sang sa ཧིང་སང་ས། hĩ sã sa clean

9. སྐྱ་དིང་དིང་། ca d°ing d°ing སྐྱ་དིང་དིང་། câ dĩ di clear, bright

10. ར་རྡུག། Ra dû རྙིངམ། ’nyim old, rag

11. སྐྱ་ཐེར་ཐེར། Ca ther ther སྐྱ་ཐལ་ཐལ། câ thä thä faded

12. ་་ཁར་སོག་སོག། Phe khar sok སྐྱ་ཐལ་ཐལ། câ thä thä faded

sok
13. རིང་མཁན། Ring khän རིངམ། ཡར་དང་མར་ མི་ Rim long, tall

ཤིང་ཚུ་ལཱི་སྦྱར་ནི།
14. ཇིག་པ་ལ། j°ik pa la སྦོམ། སྦོམ ་ཤོས། སྦོམ་སུ་ bôm, bôm big, bigger,
sho, bôm su somewhat big
ཅིག ci
15. ཆུང་ངི། Chung ngi ཆུང་ཀུ། ch ku Small

16. ཙེ་ཙེ། Tse tse ཆུ་ཀུ་ཅིག། ཆུང་ཀུ་ལ་ཀ ch ku ci, Small

ch ku la ka
17. གཟུགས་ཐུང་ངི། Zuk thung ngi གཟུགས་ཐུང་ཀུ zu thung ku short

18. བོག་ཏོ་ལ། b°ok to la བོག་ཏོ་ལ། bok to la Short and fat

19. རྒྱགས་པ་ལ། jak pa la རྒྱགས་པ་ལ། jak pa la Stout

20. ཈མས་ཡོད་པི་ཁི། Nyam yö pi རྒྱགས་ཏོ་རིལ་རི། jâ to ri ri Stout

khi

233
21. སྦེག་པ། Bek pa སྐམ་དྲགས་ལ། kam dra la tiny, thin, skinny

22. རྔམ་ཏོག་ཏོ། ʼ ngam tok to ཞིམ་ཏོང་ཏོ། zhim to to sweet, delicious

23. གནག་དུང་དུང། ʼ nak d°ung གནག་དུང་དུང། ’nâ d du Dark

d°ung
24. གནག་ཏང་ཏང། ʼ nak tang tang གནག་ཏང་ཏ། ’nâ tã ta Black

25. ཐལ་ཁོག་རིལ་རི། Thäl kho ri ri ཐལ་ཁོག་རིལ་རི། ས་ཁོག་ thä go ri ri, dusty

sa kho kho
ཁོ།
26. དྲེག་པ་ཁོག་ཁོ། dr°ek pa kho དྲེག་པ་ཁོག་ཁོ། dre pa kho filthy, dirty
kho kho
27. ཁམས་ལོག་སི་སི། Kham lô si si ཁམས་ལོག་སི་སི། kham lo si si dirty, filthy

28. ཡ་མཚན་ཆེ་ཏོག་ཏོག། yam tshän che ཡ་མཚན་ཆེ་ཏོ་ཏོ། ཧ་ལས་ ha le si si, amazing, aston-
tok tok yam tshen ishing
སི་སི། che to to
29. ངལ་རངས་ཏོག་ཏོ། Ngal rang tok ངལ་རངས་ཏོག་ཏོ། ngä rã to to impressive
to

30. བསམ་པ་རོགས་ཏོག་ཏོ། Sam pa dzok བསམ་པ་རོགས་ཏོ་ཏོ། sam ba dzo impressive

tok to to to
31. མཁས་པ། Khä pa མཁས་པ། སྤྱང་དྲགས། khe ba, cã clever, smart
dra
མགུ་བདེ་དྲགས།
32. བརྗིད་ཁག་ཁ། Jî khak kha དོད་རིལ་རི། do ri ri healthy

33. དོད་ཁག་ཁ། d°ö khak kha དོད་རིལ་རི། do ri ri healthy

34. རྒྱགས་ཚད། Jak tshä འབྱོརཔ་འབྱོརཔ། jôb jo abundant,

enough
35. ཈མ་ཆུང་། ʼ nyam chung ཈མ་ཆུང་། ’nyam chu humble

36. ཏེ་རིལ་རི། Te ril ri སྒོང་རོག་རིལ་རི། g°ô to ri ri spherical

37. དགོད་བོ་ཆེ་ག། Gö dr°a che དགོད་བ་སི་སི། gö dra si si funny

g°a
38. ཐུག་མཁན། Thuk khän སྟུག་པག་པ། tu pa pa Thick

39. ཧབ་སིང་སི། Hrap sing si སྲབ་འཕྲོས་འཕྲོས། sab thrö thin

thrö
40. ཐད་སྒྱིར་སྒྱིར། Thä gir gir ཐད་སྒོར་སྒོར་། the gô go spherical, round

41. འཇམ་ཆུག་ཆུག། Jam chuk chu འཇམ་ཅུག་ཅུ། jam cu cu delicate, soft

234
42. གློག་པ་ཚ་འབུར་འབུར། ʼ lok pa tsha གོ་ལ་ཚ་ཏོག་ཏོ། g°o la tsha thick clothes
bur bur to to
43. ཡངས་སོམ་སོམ། Yang som som ཡངས་འཕྲོས་འཕྲོས། yã thrö thrö Light

44. ལྗུད་ཅན། Jü cen ལྕི་དྲག ལྗིད་ལྕི་དྲགས། ci dra, ji ci Heavy

dra
45. ཐད་སྲད། Thä sä ལྕི་དྲག ལྗིད་ལྕི་དྲགས། ci dra, ji ci Heavy
dra
46. སེམས་ཤོར་སི་སི། sem sho si si སེམས་ཤོར་སི་སི། sem sho si charming, attrac-
si tive
47. གཟིར་ཐོམ་ཐོམ། Zir thom thom གཟིར་ཐོབ་ཐོབ། zi thob tho Drowsy

48. རང་ག་རོང་གོ། Rang g°a rong རང་རོང་། rang rong Messy

g°o
49. ཀ་ཀྲག་ཀོ་ཀྲོག། Ka trak ko trok ཀ་ཀྲ་ཀོ་ཀྲ། ka tra ko tra Crooked

50. གྲང་ཆུག་ཆུག། dr°ang chuk འཁོལ་སི་སི། khö si si Freezing

chuk
51. ཧག་ཧོག། Hak hok ཧ་ཀ་ཧོག་ཀ། ha ka ho ka with many pot-
holes
52. པག་ཏར་སྤོག་ཏོར། Pak tar pok tor པག་ཏར་སྤོག་ཏོར། pa ta po to Bumpy

53. གཡག་གཡོག། ʼ yak ʼ yok གཡག་གཡོག། མི་གི་རང་ ’yo ’you Crooked

བཞིན།
54. འར་འུར། Ar ur འར་འུར། ar ur Noisy

55. ལུབ་ཏང་། Lep tang ལུབ་ཏག་ཏ། lep ta ta Flat

56. ཚ་གྱང་ལོང་། Tsha j°ang ཚ་གྱང་ལང་་། tsha ja lã Worry

long
57. ཡིད་ཆེས། Yi chê ཡིད་ཆེས། yi chä Appreciation

58. སྤྲོ་ཏོག་ཏོ། Tro tok to སྤྲོ་ཏོག་ཏོ། tro to to Entertaining

59. འདོདཔ་ཆེ་དྲགས། Döp che dr°ak འདོདཔ་ཆེ་དྲགས། döb che dra Greedy

60. ཀྲེག་པ། Trek pa ཀྲེག་པ། trek pa Greedy

61. ལགཔ་ཡངས་དོག་དོག། Lâp yang d°ok ལགཔ་ཡངས་དྲགས། lap yã dra generous, altruis-
d°ok tic
62. ཕུང་ཏུས། Phung tü དཀྲོགས་ཤིང་། tro ni interrupt, agitate

63. འཁྲུལ་གུར། Thrül g°ur འཁྲུལ་སྐོར། thru ko Deceptive

64. མགུ་འཁོར། Gu khor མགོ་བསྐོར། gu kô deception, fraud

235
65. སྲ་དྲགས། Sa dr°ak སྲ་དྲགས། sa tra Tough

66. བཀྲ་མ་ཤིས་པ། tra ma shi pa བཀྲ་མ་ཤིསཔ་ tra ma shib bad person

67. ཧམཔ་མཐོ། Hâmp tho ཧམ་པ་ཅན། kham dze Arrogant

68. ཆང་ཟེ། Chang z°e ཆང་ཟེ། chã dzä alcoholic, drunk-

ard
69. ཤོབ་བྱས། Shop j°ä ཤོབ་ཟེ། shob dzä Liar

70. ལོ་ལུགས། Tô li ལོ་ལུགས་ཅན། to li cen Glutton

71. ཟ་དགོ་མནོ་སི་སི། Z°a go ʼ no si si ཟ་དགོ་མནོ་སི་སི། z°a go ’no si mouth-watering

si food
72. རྐུན་བྱེད། Kün j°ê ཨར་མཁན། ’a khä person who is
expert in stealing
73. ས་མེད་གནམ་མེད། Sa mê ʼ nam གནམ་མེད་ས་མེད། ’nâ me sa very much, too
mê me much
74. གནམ་མེད་ས་མེད། ’na me sa me གནམ་མེད་ས་མེད། ’na me sa very much, too
me much
75. འ་འདི་འབོས་ནས། A di drö nä འདི་འཕྲོས་ལས། d°i thrö le Immediate

236
 57. སྤྱིར་བཏང་ལས་ཚིག། Common verbs

ཨང་། འབོག་སྐད། སྒྲ་ཕབ། རོང་ཁ། སྒྲ་ཕབ། ཨིང་ལིཤ

1. ཡོད། Yö ཡོད། Yö have

2. མེད། Mê མེད། Mê don‟t have

3. སོང་། Song སོང་། འགྱོ། jo ni Go

4. ཤོག། Sho ཤོག། Sho come

5. འདུག། Dû འདུག། Dû there is

6. མིན་འདུག། min du མིན་འདུག། min du not there

7. ཨིན། ’in ཨིན། ’in Yes

8. ཨིནམ་པི་ཡོང་། ’im pi yong ཨིནམ་འོང་། ’im wõ may be

9. མེན། Men མེན། Men No

10. སོད། Dö སོད། dö sit

11. ཟ་བེན། z˚a ben ཟ་ནི། z˚a ni will eat

12. ཟས་སོང་། z˚ä song ཟ་ཡི། z˚a yi ate, eaten

13. ཟས་འདུག། z˚ä du ཟ་ནུག། z°a nu ate, eaten

14. ཟ་བཅུག། z°a cu ཟ་བཅུག། z°a cu let it/he/she/then eat

15. འཐུང་སང་། thung sang འཐུང་ནི། th ni will drink

16. འཐུང་སོང་། thung song འཐུང་ཡི། th yi drank

17. འཐུང་བཅུག། thung cu འཐུང་བཅུག། th cu let it/he/she/then drink

18. ཈ལ། nyä ཈ལ། nyä sleep

19. ཈ལ་སང་། nyä sang ཈ལ་ནི། nyä ni will sleep

20. ཈ལ་ཞིག། nyäzh ཈ལ་ཞིག། nyä ni sleep!

21. ལོང་། Long ལོང་། lõ ni wake up, stand up

22. ལོང་སོང་། long song ལོང་ཡི། lõ ni woke up, stood up

23. ལོང་འདུག། long du ལོང་ནུག། lõ ni woken up

24. ལོང་ཞིག། Longzh ལོང་ཞིག། longzh wake up!

25. བརྒྱང་། Jang བརྐྱང་། cã stretch

237
26. བརྐྱང་གི། cang g˚i བརྐྱང་དོ། cã do stretching

27. བརྐྱངས་འདུག། cang du བརྐྱངས་ནུག། cã nu stretched

28. བརྒྱང་། Jang བརྐྱང་ཞིག། cã zhi stretch!

29. བསྐུམ་སང་། Kum བསྐུམ་ནི། kum ni will pull inwards, will retract

30. སྐུམས། Kum སྐུམས་ཤིག། kum shi pull inwards! retract!

31. བསྐུམས་སོང་། kum song བསྐུམས་ཡི། kum yi pulled inward

32. བསྐུམས་འདུག། kum du བསྐུམས་ནུག། kum nu pulled inward

33. བཞོག། Zhô བཞག། zha ni keep

34. བཞག་འདུག། zhâ du བཞག་ནུག། zha nu has/have kept

35. ཀཱར་སང་། kâr sang འབག་ནི། bâ ni will carry, will take

36. ཀཱར་འདུག། kâr du འབག་ནུག། bâ nu taken

37. ཀཱར་སོང་། kâr song འབག་ཡི། bâ yi took

38. ཀཱར་ཤིག། Kârsh འབག་ཞིག། bâ zhi take!

39. ཨོ་ཤོག། ’o sho འབག ་ཤོག། bâ sho bring!

40. འཆོང་འདུག། chong du འབག་འོང་ནུག། bâ wong brought

nu
41. འཆོང་གི། chong g˚i འབག་འོང་དོ། bâ wong bringing
do
42. འཆོང་སོང་། chong song འབག་འོང་ཡི། bâ wong brought
yi
43. སྟེར། Ter བྱིན། bj˚in give, handover
trö
སྤྲོད།
44. སྟེར་སོང་། ter song བྱིན་ཡི། bj°in yi gave, given

45. སྟེར་སང་། ter sang བྱིན་ནི། bj°in ni will give

46. སྟེར་གྱི། ter g˚i བྱིན་དོ། bj°in do giving, handing

47. སྟེར་ཤིག། Tersh བྱིན་ཞིག། bj°in zhi give!

48. སྟེར་འདུག། ter du བྱིན་ནུག། bj°in nu given, handed over

49. ལངས་སོང་། lang song ལངས། lã enough

50. ལང་རང་ལངས་ lang rang ལང་ཡི། lã yi Enough

lang song
སོང་།

238
51. ལུན། ’len ལུན་ཞིག། ལུན་ད། len zhi, get, fetch! receive!
len da
52. ལངཔ་ལུན། lãp len ལངམ་སྦེ་ལུན། lâm bä get enough, fetch enough
len
53. ལུན་སོང་། ’len song ལུན་ཡི། len yi got, fetch

54. ལུན་སང་། ’len sang ལུན་ནི། len ni to receive, to fetch

55. བྱེད། J°e འབད། bä Do

56. བྱིད་སོང་། j°i song འབད་ཡི། bä yi Done

57. བྱིད་སང་། j°i sang འབད་ནི། bä ni to do

58. བྱིད་ཀྱི། j°i g˚i འབད་དོ། bä do Doing

59. བྱིད། J°i འབད་ཞིག། bä zhi do!

60. སྟེར་འདུག། ter du བྱིན་ནུག། bj°in nu Gave

61. སྤོག། Po འབལ། bä uproot

62. སྤོག་སོང་། po song འབལ་ཡི། bä yi uprooted

63. སྤོག་སང་། po sang འབལ་ནི། bä ni will uproot

64. སྤོག་དགོ་པི། po go pi འབལ་དོ། bä do uprooting

65. སྤོག ་ཤིག། Posh འབལ་ཞིག། bä zhi uproot!

66. སྤོག་འདུག། po du འབལ་ནུག། bä nu uproot

67. འཐེན། Then འཐེན། then pull

68. འཐེན་སོང་། then song འཐེན་ཡི། then yi pulled

69. འཐེན་སང་། then sang འཐེན་ནི། then ni will pull

70. འཐེན་འདུག། then du འཐེན་ནུག། then nu pulled

71. འཐེན་ཞིག། Thensh འཐེན་ཞིག། then zhi pull!

72. བཙུགས། Tsû བཙུགས། tsu put

73. བླུགས། ʼ lu བླུགས། འདེགས། ʼ lu, de pour

74. བཙུགས་སོང་། tsû song བཙུགས་ཡི། tsu yi Put

75. བཙུགས་སང། Tsû sang བཙུགས་ནི། tsu ni will put

76. བཙུགས་གི། tsû g˚i བཙུགས་དོ། tsu ni putting on

77. བཙུགས་ཤིག། Tsûsh བཙུགས་ཤིག། Tsûsh put!

239
78. བཙུགས་འདུག། tsû dû བཙུགས་ནུག། tsu nu put, worn

79. བཏོན། Tön བཏོན། Tön remove, withdraw take out

80. བཏོན་སོང་། tön song བཏོན་ཡི། tön yi removed, withdraw, taken out

81. བཏོན་སང་། tön sang བཏོན་ནི། tön ni with take out, will remove,
will withdraw
82. བཏོན་འདུག། tön du བཏོན་ནུག། tön nu removed, taken out, with-
drawn
83. བཏོན་ཞིག། Tönsh བཏོན་ཞིག། tön zhi take out! withdraw! remove!

84. ལབ། Lap སོན། tön to study

85. ལབ་སོང་། lap song སོན་ཡི། tön yi taught

86. ལབ་སང་། lap sang སོན་ནི། tön ni to teach

87. ལབ་འདུག། lap du སོན་ནུག། tön nu taught

88. ལབ་ཞིག། Lapsh སོན་ཞིག tön zhi to teach

89. བཏང་སོང་། tang song བཏང་ཡི། tã send, release, free

90. བཏང་འདུག། tang du བཏང་ནུག། tã nu sent, released, freed

91. བཏང་ཞིག། Tangsh བཏང་ཞིག། tã zhi send! release! free!

92. ཤར་སོང། shar tu དྲང་ཡི། dr˚ã beaten

93. ཤར་འདུག། shar du དྲང་ནུག། dr˚ã nu beat, beaten

94. ཤར་ཞིག། Sharsh དྲང་ཞིག། dr˚ã zhi beat!

95. བརྡུངས། Dung བརྡུངས། d beat, hit

96. རྡུངས་ཤིག། Dungsh རྡུངས་ཤིག། d shi beat! hit

97. བརྡུངས་སོང་། dung song བརྡུངས་ཡི། d yi Grinded

98. བརྡུངས་འདུག། dung du བརྡུངས་ནུག། d nu Grinded

99. རྡུང་གི། dung g˚i རྡུང་དོ། d do Grinding

100. འཐབ། Thap འཐབ། d ni animal fight

101. འཐབ་འདུག། thap du འཐབ་ནུག། thab nu Fought

102. འཐབ་སོང་། thap song འཐབ་ཅི། thab ci Fought

103. འཐབ་བཅུག། thap cu འཐབ་བཅུག། thab cu let them fight

104. མུར། Mur རྨུར། ’mû Chew

240
105. མུར་སོང་། mur song རྨུར་ཡི། ’mû yi Chewed

106. མུར་ཞིག། Mursh རྨུར་ཞིག། ’mû zhi chew!

107. མུར་སང། mur sang རྨུར་ནི། ’mû ni will chew

108. ཟིབ། z˚ip འཇིབ། jip ni to suck

109. ཟིབ་སོང་། z˚ip song འཇིབས་ཅི། jip ci Sucked

110. ཟིབ་འདུག། z˚ip du འཇིབས་ནུག། jip nu Sucked

111. ཟིབ་ཤིག། z˚ipsh འཇིབས་ཤིག། jip shi suck!

112. ཟིབ་སང་། z˚ip sang འཇིབ་ནི། jip ni will suck

113. ཟིབ་སོང་། z˚ip song འཇིབས་ཡི། jip yi Sucked

114. ཏེབ་སང། tep sang ཏེབ་ནི། teb ni to stuck

115. ཏེབ་སོང་། tep song ཏེབ་ཅི། teb ci Stuck

116. ཏེབ་ཀྱི། tep g˚i ཏེབ་ད། teb da Stuck

117. ཏེབ་ལས་འདུག། tep lä du ཏེབ་ད་ནུག། teb da nu Stuck

118. ལྡག། dâ ལྡག། da lick

119. ལྡག་ཞིག། Dâzh ལྡག་ཞིག། Dâzh lick!

120. ལྡག་འདུག། dâ du ལྡག་ནུག། da nu Licked

121. མིད། Mi ལྐོད་མར་གཏང་། kö ma tã Swallow

mi
མིད
122. མིད། Mi ལྐོད་མར་བཏང་ཞིག། kö ma tã swallow!
zhi
123. མིད་འདུག། mi du ལྐོད་མར་བཏང་ནུག། kö ma tã Swallowed
nu
124. མིད་སོང་། mi song ལྐོད་མར་བཏང་ཡི། kö ma tã Swallowed
yi
125. མིད་ཀྱི། mi ki ལྐོད་མར་བཏང་དེས། kö ma tã Swallowing
de
126. སོ་བཏབ། so tap སོ་བཏབ། so tab Bite

127. སོ་བཏབ་སོང་། so tap song སོ་བཏབ་ཅི། so tab ci Bit

128. སོ་བཏབ་ཤིག། so tapsh སོ་བཏབ་ཞིག། so tab zhi bite!

129. སོ་བཏབ་འདུག། so tao du སོ་བཏབ་ནུག། so tab nu Bitten

130. སོ་བཏབ་གི། so tap g˚i སོ་བཏབ་དེས། so tab de Biting

241
131. རྨུར་སོང་། ’mur song གདུང་རྐྱབ་ཅི། dung cab Sting
ci
132. རྨུར་འདུག། ’mur du གདུང་རྐྱབ་ནུག། dung cab Sting
nu
133. འབོས། Bö འབོ། bô Call

134. འབོས་སོང་། bö song འབོ་ཡི། bô yi Call

135. འབོས ་ཤིག། Bosh འབོ་ཞིག། bô zhi call, shout

136. ལབ། Lab སླབ། ’lab say, tell

137. ལབ་སོང་། lab song སླབ་ཅི། ʼ lab ni Said

138. ལབ ་ཤིག། Labsh སླབ་ཞིག། ʼ lab zhi say!

139. སླུབ། ’lup ལྷབ། lhap ni study, read

140. སླུབ་ཤིག། ’lupsh ལྷབ་ཞིག། lha ni study! read!

141. སླུབ་སོང་། ’lup song ལྷབ་ཅི། lhab ci studied, read

142. སླུབ་འདུག། ’lup du ལྷབ་ནུག། lhab nu studied, read

143. སློ། ’lo ལྷག lhâ Read

144. སློ ་ཤིག། ’losh ལྷག་ཞིག། lha zhi read!, study!

145. སློ་ཟིན་སོང། ’lo z°in ལྷག་ཚར་ཡི། lhâ tsha done reading, done studying
song yi
146. ནུམ། Num ཧུམ། hum Smell

147. ནུམ་ཤིག། Numsh ཧུམ་ཞིག། hum zhi smell!

148. དྲིམ་མནམ་གྱི། drim nam དྲིམ་མནམ་དོ། drim nam Smelling

g˚i do
149. བལ། Ta བལ། ta see, watch

150. ལ་ཞིག། Tash ལ་ཞིག། ta zhi see!, watch!

151. མཐོང་། Thong མཐོང་། thõ See

152. མཐོང་སོང་། thong song མཐོང་ཅི། thõ ci Saw

153. མཐོང་འདུག། thong du མཐོང་ནུག། thõ nu Saw

154. ཁ་བཙུམས་ལས་ kha tsum ཁ་བཙུམས་སྦེ་སོད། kha tsum shut up!

lä dö be dö
སོད།
155. སྐད་མ་བྱིད། ke ma j˚i སྐད་མ་རྐྱབ། ke ma cab shut up!

156. ཁ་བཙུམས། kha tsum ཁ་བཙུམས། kha tsum shut up!

242
157. བཙུམས། Tsum བཙུམས། tsum Close

158. བཙུམས་ཞིག། Tsumsh བཙུམས་ཞིག། tsum zhi close!

159. སྙན། ’nyän ཈ན། nyän ni Listen

160. སྙན་ཞིག། ’nyänsh ཈ན་ཞིག། nyän zhi listen!

161. སྙན་སོང་། ’nyän song ཈ན་ཡི། nyän yi Listened

162. ཧ་གོ། ha go གོ། g˚o Understand

ha go
ཧ་གོ།
163. གོ་སོང་། go song གོ་ཡི། gô yi Understood

164. ཤེས་འདུག། she du ཤེས་ནུག། she nu Knew

165. ཤེས། She ཤེས། she Know

166. ཤེས་སོང་། she song ཤེས་ཅི། she ci Knew

167. གཏུབ། Tup བརམ། dzam ni, chop, mince

tô ni
168. གཏུབ་ཤིག། Tupsh བརམ་ཞིག། dzam zhi chop!, mince!

169. རྩབ། Tsap གཏུབ། ཚོད་སྲེ་སོགས། tub Chop

170. གཏུབ། Tup བཏོག། tô ni Cut

171. བཤུས་ཤིག། Shush བཤུབས་ཤིག། shub shi peel off

172. བཤུས་སོང་། shü song བཤུབ་ཅི། shub ci peeled off

173. བཤུས་འདུག། shü du བཤུབས་ནུག། shub nu peeled off

174. སྐྱེལ་ཞིག། Kesh སྐྱེལ་ཞིག། ཡི་གུ་དང་ ke zhi send!

ཅ་ལ་ཚུ་སྐྱེལ་བཏང་ནི།
175. སྐྱེལ་སོང་། ke song སྐྱེལ་ཡི། ke yi Sent

176. བཀལ། Kä བཀལ། kä ni stack, put

177. བཀལ་ཞིག། Käsh བཀལ་ཞིག། kê zhi stack! put!

178. བཀལ་འདུག། kä du བཀལ་ནུག། kê nu put! stacked!

179. གྱོན། g˚ön གྱོན། g˚ön ni wear

180. གྱོན་ཞིག། gönsh གྱོན་ཞིག། gön zhi wear!

181. གྱོན་སོང་། g˚ön song གྱོན་ཡི། gön yi wore

182. གྱོན་འདུག། g˚ön du གྱོན་ནུག། gön nu wore

243
183. བཀིངས། King བཅིངས། སྐེད་རག་ cĩ fasten

སོགས་བཅིངས་བ།
184. བཀིངས་ཤིག། Kingsh བཅིངས་ཤིག། cĩ shi fasten!

185. གཅད། Cä བསམ། སྒོ་དང་སྒྲོམ་ dam ni shut, close

སོགས་བསམ་ནི།
186. གཅད་ཤིག། Cash བསམས་ཤིག། dam shi shut! close!

187. འཐེན། Then འཐེན། then Pull

188. འཐེན་ཞིག། Thensh འཐེན་ཞིག། then zhi pull!

189. འཐེན་འདུག། then du འཐེན་ནུག། then nu pulled

190. འཕུལ། Phü འཕུལ། phü ni Push

191. འཕུལ་ཞིག། Phüsh འཕུལ་ཞིག། phü zhi push!

192. གཙུབ། Tsub གསོབ། sop ni prick, stab

193. གཙུབ་ཤིག། Tsubsh གསོབས་ཤིག sop shi prick!, stabbed!

194. བསུབ། Sup བསུབ། sup ni block

195. སུབས ་ཤིག། Supsh སུབས་ཤིག། sub shi block!

196. གཡོ། ’yo བཀབ། ཅ་ལ་ཚུ་གུ་ག་ kap ni cover

ཅི་གུ་ཅི་བཀབ་ནི།
197. གཡོ་ཞིག། ’yosh བཀབ་ཞིག། kab zhi cover!

198. གཡོ། ’yo བཀབ། བཀབ་ནེ་ kab wear

བཀབ་ནི།
199. འཐིང་། Thing འཐིང་། གདན་སོགས་ thing spread

འཐིང་ནི།
200. འཐིང་ཞིག། Thīsh འཐིང་ཞིག། thing zhi spread!

201. འཐག། Tha འཐག། ཙེའི་ རེ་དེ་ thâ ni weave, knit

བི་ཆབ་ཚུ་འཐག་ནི།
202. འཐག་ཞིག། Thash འཐག་ཞིག། thâ weave!, knit!

203. བཀོལ། Kö བཀོལ། kö order, employ, make use of

204. བཀོལ་ཞིག། Kösh བཀོལ་ཞིག། kö zhi order!

244
205. སྐོལ། Kö སྐོལ། kö prepare, as in tea

206. སྐོལ་ཞིག། Kösh སྐོལ་ཞིག། kö zhi prepare!

207. དྲན། drän དྲན། drän remember

208. བླུག། ’lu བསྐང་། gang to pour

209. བླུག་ཞིག། ’lush བསྐང་ཞིག། kang Pour

210. ངུ། Ngu སྔུ། ʼ ngu ni Cry

211. ངུ་ཞིག། Ngush སྔུ་ཞིག། ’ngu zhi cry!

212. བཀག། kâ བཀག། ཤིང་སོགས་ kâ ni Chop

བཀག་ནི།
213. བཀག་ཞིག། Kâsh བཀག་ཞིག kâ zhi chop!

214. བཀག་སང་། kâ sang བཀག་ནི། kâ chop!

215. བཀག་འདུག། kâ du བཀག་ནུག། kâ nu chopped

216. བཅད། cät བཅད། cä ni put on the lid, cover

217. བཅད་ཞིག། Catsh བཅད་ཞིག། cä zhi put on the lid!

218. གཏོར། Tor གཏོར། tô spread, sprinkle

219. གཏོར་ཞིག། Torsh གཏོར་ཞིག། tô zhi spread!, sprinkle!

220. འཐོན། Thön འཐོན། thön take out, pull out

221. འཐོན་ཞིག། Thönsh འཐོན་ཞིག། thön zhi pull out!, take out!

222. འཐོན་འདུག། thön du འཐོན་ནུག། thön nu taken out, took out, pulled out

223. སྦང་། bang སྦང་། གོ་ལ་ཆུ་ནང་སྦང་ bã Soak

ནི།
224. སྦང་ཞིག། Bangsh སྦང་ཞིག། bã zhi soak!

225. སྦང་སང་། bang sang སྦང་ནི། bã Soak

226. སྦང་འདུག། bang du སྦང་ནུག། bã nu soaked

227. འདྲུ། Dru འཐུ། thu ni pick up, lift

228. འདྲུ་ཞིག། Drush འཐུ་ཞིག། thu zhi pick up!, lift!

229. མཐུད། thü མཐུད། thü Join

230. མཐུད་ཞིག། Thüsh མཐུད་ཞིག། thü zhi join!

245
231. འཐིམ། Thim འཐིམ། thim immerse, sink, drown

232. བརལ། Däl བརལ། Dä spread

233. བརལ་ཞིག། Dälsh བརལ་ཞིག། dä zhi spread!

234. ཀི། Ki བརབས་ཤིག། ཤིང་དང་ dab zhi erect!, fix!

མི་སོགས། ལྷོང་དང་
དོན་གཅིག
235. ཀི་ཞིག། Kish བརབ་ཞིག། dab zhi erect!, fix!

236. བདེན། Den བདེན། den true, correct

237. དཀྱོམ། Com དཀྲུམ། trum crush, smash

238. དཀྱོམ་ཞིག། Comsh དཀྲུམ་ཞིག། trum zhi crush!, smash!

239. ཨེབ། ’ap མནེམ། རྐངམ་གིས་ ’nem press

ཨེབ་ནི།
240. ཨེབ་ཞིག། ’apsh མནེམ་ཞིག། ’nem zhi press!

241. ཨེབ་གི། ’ap g˚i མནེམ་དོ། ཅ་ལ་སོགས་ ’nem do pressing

ཅ་ལ་གཞན་གྱིས་ཨེབ་
ནི།
242. ཨེབ་སོང་། ’ap song མནེམས་ད་ཡི། ’nem da pressed
yi
243. ཏོང་། tong དཔག། མདའ་དང་ pag Aim

མདུང་སོགས་ཚད་
དཔག་ནི།
244. ཏོང་ཞིག། Tongsh དཔག་ཞིག། pag zhi aim!

245. སྤང་། Pang སྤང་། ལཱ་ངན་པ། pang avoid

246. སྤངས་ཤིག། Pangsh སྤངས་ཤིག། pang shi avoid!

247. འཕྲད། Phre འཕྱད། pchä meet

248. འཕྲད་འདུག། phre du འཕྱད་ནུག། གང་ཟག་ pchä nu Met

གསུམ་པ་ལཱི།
249. ཕྱག། Cha ཕྱག། ཤེལ་ གདོང་ pchâ clean, wipe

ལྷཔ་ ཁ་སོགས་ཕྱག་ནི།

246
250. ཕྱག་ཞིག། Chash ཕྱག་ཞིག། pcha clean!, wipe!
ni/cha ni
251. ཕྱག་འདུག། cha du ཕྱག་ནུག། pchâ nu swept

252. འ་ལ། Phäl འ་ལ། phä develop

253. འ་ལ་སོང་། phäl song འ་ལ་ཡི། phe yi developed

254. བགོས་སོང། gö song བགོ་ཡི། go yi shared

255. བགོས་འདུག། gö du བགོ་བཤའ་རྐྱབ་ནུག། gob sha shared

cab ni
256. ཕྱལ། Chä ཕྱལ། pchä unlock, open

257. ཕྱལ་སོང་། chä song ཕྱལ་བཏང་ཡི། pchä tã yi unlocked, opened

258. ཕྱལ་ཞིག། Chäsh ཕྱལ་ཞིག། pchä zhi unlock!, open!

259. ཕུད། Phü ཕུད། བགོ་ལ་སོགས། phü take off, to remove

260. ཕུད་ཞིག། Phüsh ཕུད་ཞིག། phü zhi take off!, remove!

261. དཔོག། Pô དཔོག། pô ni remove

262. དཔོགས་ཤིག། Posh དཔོགས་ཤིག། pô shi remove!

263. བརྐུསམ་བྱི་གི། küm j˚i g˚i བརྐུ་དོ། ku do stealing

264. བརྐུསམ་བྱེད་སོང་། küm j˚e བརྐུ་ཡི། ku yi Stole

song
265. བརྐུསམ་བྱེད་ küm j˚e du བརྐུ་ནུག། ku nu Stole

འདུག།
266. བཤིག། Shi བཤིག། shi dismantle
shup
བཤུབ།
267. ཕངས། Phang ཕངས། གཅེས། phã ni show affection, love

268. སྐྱེ། Ke སྐྱེ། ས་ལས་སྐྱེ་བའི་ ke ni Grow

རིགས།
269. སྐྱེ་གི། ke g˚i སྐྱེ་དོ། སྐྱེ་དེས། ke do growing

270. སྐྱེ་འདུག། ke du སྐྱེས་ནུག། ke nu grown

271. ཤི། Shi ཤི། shi ni Die

272. ཤི་ཞིག། Shish ཤི་ཞིག། shi zhi die!

273. ན། Na ན། ཟུག་རྐྱབ་ནི། na ni get sick

247
274. ན་སོང་། na song ན་ཡི། na ni was sick

275. ན་འདུག། na du ན་ནུག། na nu is sick

276. རྨག་བཏོན་སོང། ’mak tön རྨ་ བཏོན་ཡི། མི་སེམས་ ’ma tön yi wounded, injured
song
ཅན་གྱི་གཟུགས་གུ་ ་
གྱི་ཅུང་སོགས་ཀྱིས་
གཟུགས་ཁར་རྨ་ བཏོན་
ནི།
277. གཟིར། Zir གཟིར། zir cramp

278. རྐངཔ་གཟིར། kãp zir རྐངམ་གཟིར། kam zir cramp

279. དགའ། Ga དགའ། སེམས་དགའ། ga happy

280. བགའ། Ga བགའ། ga laugh

281. བགའ་ཞིག། Gash བགའ་ཞིག། ga zhi laugh!

282. སེལ། Se སེལ། Se clear

283. སེལ་ཞིག། Sesh སེལ་ཞིག། sä zhi clear!

284. འཁྲུ། Thru འཁྱུ། chu ni wash

285. འཁྲུ་གི། thru g˚i འཁྱུ་དོ། གོ་ལ་དང་ chu do washing

གཟུགས་འཁྱུ་ནི།
286. འཁྲུས་ཞིག། Thrush འཁྱུ་ཞིག། chu zhi wash!

287. ཡར། Yar མཆོངས། chõ ni jump, hop

288. ཡར་ཤིག། Yarsh མཆོངས་ཤིག། chõ shi jump!, hop!

289. ཡར་འདུག། yar du མཆོངས་ནུག། chõ nu jumped, hopped

290. བརྒྱུག། ju བརྒྱུག། ju Run

291. རྒྱུགས་ཤིག། Jush རྒྱུགས་ཤིག། ju ni run!

292. འབྲི། dri འབྲི། dri write

293. བྲིས། dri བྲིས་ཤིག། dri shi write!

294. འབྲི་བཅུག། dri cu འབྲི་བཅུག། dri cu let he/she/them write

295. མོང་། ’nyong ཐོབ། thob Get

248
296. ཤོར། Shor ཤོར། shô lose, drop

297. ཤོར་སོང་། shor song ཤོར་ཡི། shô ni lost, dropped

tã ni
298. ཤོར་འདུག། shor tu ཤོར་ནུག། shô nu lost, dropped

299. ཡོང་། Yong འོང་། wong come

300. ཡོང་གི། yong g˚i འོང་དོ། wong do coming

301. ཡོང་སོང་། yong song འོང་ཡི། wong yi came

302. དབོད། ’hröt བདའ། dâ chase

303. དབོད་ཞིག། ’hrötsh བདའ་ཞིག། dâ zhi chase!

304. དབོད་འདུག། ’hrö du བདའ་ནུག། dâ chased

305. བཙོང་། Tsong བཙོང་། tsõ ni Sell

306. བཙོང་ཞིག། Tsõsh བཙོང་ཞིག། tsõ zhi sell!

307. ཉོ། Nyo ཉོ། nyo Buy

308. ཉོ་ཞིག། Nyosh ཉོ་ཞིག། nyo zhi buy!

309. ཉོས་སོང nyö song ཉོ་ཡི། nyo yi bought

310. སོར། So སོར། so exchange

311. སོར་ཞིག། Sosh སོར་ཞིག། so zhi exchange!

312. བློ་འབལ། “lo bäl གློ་འཁོག། ʼ lo kho ni cough

313. སྔམ་ཡའི། ’nyam yai ཧའི་འཕྱར། hai pcha yawn

314. སྔམ་ཡའི་གི། ’nyam yai ཧའི་འཕྱར་དེས། hai pcha yawning

g˚i de
315. ལོ་བཀྱེ། to ke ལོ་བཀྱེ། tou ke hungry

316. ལོ་གི། tou g˚i ལོ་བཀྱེ་དོ། tou ke do is/am/are hungry

317. སྐོམ། Kom སྐོམ། kom thirsty

318. ཁ་སྐོམ་སོང་། kha kom ཁ་སྐོམ་ཆི། kha kom thirsty

song chi
319. ཅིན་ཤོར། cin shor ཆུ་གང་། chu gang need to urinate

320. སྟུག་པ་ཤོར། tuk pa shor ཨ་བ་གང་། ’a wa need to excrete

gang
321. ཆར་རོ་ཡོང་གི། char ro ཆརཔ་རྐྱབ་དོ། chab cab raining
yong g˚i do

249
322. ཤར། Shar ཤར། shar Rise

323. ཉིམ་ཤར་གྱི། nyim sha ཉིམ་ཤར་དོ། nyim sha sun is rising

g˚i do
324. སྨུགཔ་བགའ། ’mup gâ ས་སྨུག་སྤུབས། sa ’mu cloudy
pub
325. མིག་ཀོམ། ’mik kom གཉིད་སྡུག་རྐྱབ། ’nyi du sleepy, drowsy
cab
326. མིག་སེ། ’mik se གཉིད་ཚོར། ’nyi tsho awaken

327. མིག་སེ་སོང་། ’mik se གཉིད་ཚོར་ཡི། ’nyi tsho awakened

song yi
328. བློ་འཁོལ། ’lo khö བློ་འཁོལ། ’lo khö regret, sad

329. སེམས་ཤི། sem shi སེམས་ཤི། sem shi regret, sad

330. སེམས་ཤོར། sem shor སེམས་ཤོར། ཅ་ལ་དང་ sem sho Love

མི་ལཱི་སེམས་ཤོར་ནི།
331. དབུག་བགམ། ’u gam དབུག་བགམ། ’u gam frustration

332. ཙིགཔ་ཟ། tsip za ཙིགཔ་ཟ། tsib za angry

333. ཙིགཔ་ཟ་བཅུག། tsip za cu ཙིགཔ་ཟ་བཅུག། tsib za cu irritate

334. ཙིགཔ་ཟ་ཞིག། Tsip zash ཙིགཔ་ཟ་ཞིག། tsib za get angry!, feel irritated!
zhi
335. སེམས་སྐྱོ། sem co སེམས་སྐྱོ། sem co Sad

336. ཤག་གཏོང་། sha tong ཤག་རྒྱབ། sha gap quarrel

337. འཐབ་ཀྱི། thap g˚i འཐབ་དེས། thab de quarrel

338. འཐབ་སོང་། thap song འཐབ་ཅི། thab ci quarreled

339. འཐབ་སང་། thap sang འཐབ་ནི། thab ni will quarrel

340. འཐབ་ཞིག། Thapsh འཐབ་ཞིག། thab zhi quarrel

341. རྫིང་གི། dzing g˚i རྫིང་དེས། dzing de fighting

342. རྫིང་སོང་། dzing song རྫིང་ཡི། dzing yi fought

343. རྫིང་སང་། dzing sang རྫིང་ནི། dzing ni will fight

344. རྫིང་ཞིག། Dzīsh རྫིང་ཞིག། dzing zhi fight!

345. འཇིགས། Ji འདྲོག། dro scare

346. འཇིགས་སོང་། ji song འདྲོག་ཡི།། dro yi scared

250
347. འཇིགས་གི། ji g˚i འདྲོག་པས། dro be scary, scared

348. འཇིགས་བཅུག། ji cu འདྲོག་བཅུག། dro cu scare!

349. མནའ་འབོ། ’na bo མནའ་འབོ། ’na bo promise, swear

350. མནའ་འབོ་སང་། ’na bo sang མནའ་འབོ་ནི། ’na bo ni will promise, will swear

351. མནའ་འབོས། ’na bö མནའ་འབོ་ཞིག། ’na bo ni promise!, swear!

352. འཛག། dz˚ak འཛེག། ཁྱིམ་ ཤིང་ dze climb

ཀཝ་ ཚུ་གུ་འཛེག་ནི།
353. འཛག་སང་། dz˚ak sang འཛེག་ནི། dze ni will climb

354. འཛག་ཞིག། dz˚ash འཛེགས་ཤིག། dze ni climb!

355. འགན་ཛ། gän dz˚a གྱེན་འཛེགས། gän dze climb the hill

356. གེན་འཛག་ཞིག། gen dz˚ash གྱེན་འཛེགས་ཞིག། gän dze climb

zhi
357. ཡལ་སོང་། yâl song ཡར་འགྱོ། ya jo go up
ya sõ
ཡར་སོང་།
358. མལ་སོང་། mâl song མར་འགྱོ། ma jo go down
ma sõ
མར་སོང་།
359. ཕལ་སོང་། phâl song ཕར་སོང་། pha sõ go there

360. ཚུལ་ཤོག། tshul sho ཚུར་ཤོག། tshu tshu come here

sho
361. བསྐྱུགས། Cu བསྐྱུགསཔ། pcub vomit

362. བསྐྱུག་སང་། cu sang བསྐྱུག་ནི། pcu ni will vomit

363. བསྐྱུགས་སོང་། cu song བསྐྱུགས་ཡི། pcu yi vomited

364. སྐྱུགས་ཤིག། Cush སྐྱུགས་ཤིག། pcu shi vomit!

365. འཁལ། Khä འཁལ། སྐུདཔ་ khä twist

ཐགཔ་ཚུ་འཁལ་ནི།
366. འཁལ་སང་། khä sang འཁལ་ནི། khä ni will twist

367. འཁལ་ཞིག། Khäsh འཁལ་ཞིག། khä ni twist!

368. ཧྲི། Hri བསྒྲིལ། རེ་དི་ གདན་ dri ni Roll

ཚུ་བསྒྲིལ་ནི།

251
369. ཧྲི་སོང་། hri song བསྒྲིལ་ཡི། dri ni rolled

370. ཧྲི་ཞིག། Hrish བསྒྲིལ་ཞིག། dri zhi roll!

371. བསྒོང་། Gong བསྒོང་། མལ་ཆ་དང་གོ་ gong Roll

ལ་སོགས་གཅིག་ཁར་
སྒོང་ནི།
372. བསྒོངས་སོང་། gong song བསྒོངས་ཡི། gong yi rolled

373. སྒོངས ་ཤིག། Gosh སྒོངས་ཤིག། gong shi roll!

374. བཅོས། Cö བཟོ། zo ni

375. བཅོས་སོང་། cö song བཟོ་ཡི། zo ni made

376. བཅོས་ཤིག། Cösh བཟོ་ཞིག། zo zhi make!

377. བཅག། Câ བཅག། མེ་ཏོག་དང་ câ break

ཧོན་དོག་སོགས་བཅག་
ནི།
378. བཅགས་སོང་། câ song བཅགས་ཡི། câ yi broke

379. བཅགས ་ཤིག། Cash བཅགས་ཤིག། câ shi break!

380. སྦྱར། Bjâr སྦྱར། bjâ ni stick, join, glue

381. སྦྱར་སོང་། bjâr song སྦྱར་ཡི། jô ni joined, glued

382. སྦྱར་ཞིག། Bjârsh སྦྱར་ཞིག། jâ zhi glue!, join!

383. བརྗེད། je བརྗེད། bje forget

384. བརྗེད་འདུག། je du བརྗེད་སོ་ནུག། bje so nu forgot

385. ཇུར་རྐྱང་གཏོང་། j˚ur cang ཚོགས་བར་གཏང་། tsho da tã scold

tong ni
386. ཇུར་རྐྱང་གཏང་ j˚ur cang ཚོགས་བར་བཏང་ཡི། tsho da tã scolded
tang song yi
སོང།
387. ཇུར་རྐྱང་གཏོང j˚ur cang ཚོགས་བར་གཏང་ཞིག། tsho da tã scold!
tosh zhi
ཞིག།
388. ཀཱར། Kâr འབག་འགྱོ། ba õ ni Take

389. བཟེད། ze བཟེད། ze catch, receive, accept

390. བཟེད་སོང་། ze song བཟེད་ཡི། ze yi caught, received, accepted

252
391. བཟེད་ཞིག། Zesh བཟེད་ཞིག། ze zhi catch!, accept!

392. བྲེག། Bre ཀྲེག། tre ni scratch

བཞར། zjâ
393. བྲེག་སོང་། bre song ཀྲེག་ཡི། བཞར་ཡི། tre ni, scratched
zha ni

394. བྲེག་ཞིག། Bresh ཀྲེགས་ཤིག། tre shi scratch

395. གཡའ། ’ya གཡའ། ’ya Itch

396. གཡའ་སོང་། ’ya song གཡའ་ཡི། ’ya yi itched, itchy

397. དབོག། ’og དབོག། ཆུམ་ མར་ ’o scoop, collect

དང་ཆུ་སོགས་དབོག་ནི།
398. དབོག་སང་། ’og sang དབོག་ནི། ’o shi will scoop, will collect

399. དབོགས་ཤིག། ’osh དབོགས་ཤིག། ’o shi scoop!, collect

400. རུགས། Ru སྒྱོམ། jom collect

401. རུགས་ཀྱི། ru g˚i སྒྱོམ་དོ། jom do collecting

402. རུགས་ཞིག། Rush སྒྱོམས་ཤིག། jom shi collect!

403. འཕྲོག། Phro འཕྱོག། pcho/cho snatch

404. འཕྲོག་ཞིག། Phrosh འཕྱོག་ཞིག། pcho zhi snatch!

405. བསླུ་སང་། ’lu sang ལྷུ་ནི། lhu ni will flatter

406. བསླུ་ཞིག། ’lush ལྷུ་ཞིག། ཨ་ལཱི་རྔུཝ་ད་ lhu zhi flatter!

ལྷུ་ནི།
407. བསླུ། ’lu ལྷུ། lhu flatter

408. དབུར། ʼ ûr དབུར། ʼ û ni apply

409. དབུར་ཞིག། ʼ ûrsh དབུར་ཞིག། ʼ û ni apply!

410. དབུར་འདུག། ʼ ûr du དབུར་ནུག། û nu applied

411. སྐྱུར། Cur བཀོ། ko ni throw, dispose

412. སྐྱུར་སོང་། cur song བཀོ་ཡི། ko tãni threw, disposed

413. སྐྱུར་ཞིག། Cursh བཀོ་ཞིག། ko ni throw!

253
414. སྐྱུར་གཏོང་། cur tong བཀོ་གཏང་། to tang throw

415. སྐྱུར་སང་། cur sang འབྱང་ནི། bjã ni will lose

416. སྐྱུར་སོང་། cur song འབྱང་ཡི། jang ni Lost

417. བསྡུ། Du བསྡུ། ལོ་ཐོགས་དང་ཅ་ du collect

ལ་ཚུ།
418. བསྡུས་སོང་། dü song བསྡུ་ཡི། thu ni, du picked up, collected
ni
419. བསྡུ་ཞིག། Dush བསྡུ་ཞིག། du zhi collect!, pick up

420. བློ་བོ་བཙོང་། ʼ lo tsong བློ་བོ་བཙོང་། ʼ lo tsõ disgrace

421. བློ་བོ་བཙོང་སོང་། ʼ lo tsong བློ་བོ་བཙོང་ཡི། ʼ lo tsõ yi was disgraced

song
422. ཀོག་ཏོ་བཅོས། cok to cö ཨང་སྒོང་སྒྲིལ། གྲེང་གོ་ ’ang go Roll
dri
དང་ཨ་ཁག་སོགས་སྒོང་
བསྒྲིལ་ནི།
423. ཀོག་ཏོ་བཅོས་ cok to cö ཨང་སྒོང་བསྒྲིལ་ཡི། ʼ ang g°õ rolled
song dri ni
སོང་།
424. བཙིར། Tsir བཙིར། tsi ni squeeze

425. བཙིར་ཞིག། Tsirsh བཙིར་ཞིག། tsi ni squeeze!

426. བལབ། Tap བལབ། གོ་ལ་དང་ཤོག་ tab fold

གུ
427. བལབ་ཞིག། Tapsh བལབ་ཞིག། tab zhi fold!

428. བཏག། Ta བཏེག། མེ་དང་འཕྲུལ་ te ni switch on, put on

མེ་སོགས།
429. བཏག་ཞིག། Tash བཏེག་ཞིག། teg zhi switch on, put on

430. བཟུང་། Zung བཟུང་། zung hold

she
བཤེད།
431. བཟུང་སོང་། zung song བཟུང་ཡི། བཤེད་ཡི zung yi held

432. བཟུངས་ཤིག། Zūsh བཟུངས་ཤིག། zung shi hold!

433. ཐོགས། Tho ཐོགས། ག་ཅི་གུ་ཅི་གུ་ tho obstruct

254
 ཐོགས་ནི།
434. ཐོགས་སོང་། tho song ཐོགས་ཡི། tho yi got obstructed

435. གསད། sä གསད། sä Kill

436. བསད་ཞིག། Sash བསད་ཞིག། sä zhi kill!

437. བསད་འདུག། sä du བསད་ནུག། sä nu killed

438. དབལ། ’rä ཧལ། hrä ni Tear

439. དབལ་འདུག། ’rä du ཧལ་ནུག། hrä nu torn

440. དབལ་ཞིག། ’räsh ཧལ་ཞིག། hrä zhi tear!

441. འགས། gä འགས། gä explode

442. འགས་འདུག། gä du འགས་ནུག། gä nu exploded

443. འགས་བཅུག། gä cu འགས་བཅུག། gä cu let it explode

444. འཚིག། tshi འཚིག། མེ་གིས་འཚིག་ tshi burn

ནི།
445. འཚིག་གི། tshi g˚i འཚིག་དོ། tshi do burning

446. འཚིག་བཅུག། tshi cu འཚིག་བཅུག། tshi cu let it burn

447. འཚིག་སོང་། tshi song འཚིག་ཡི། tshi yi burnt

448. རུལ། rü རུལ། rü Rot

449. རུལ་བཅུག། rü cu རུལ་བཅུག། rü cu let it rot

450. རུལ་གི། rü g˚i རུལ་དོ། rü do rotting

451. གྲང་། dr˚ang གྱང་། བསིལ་གྱིས་གྱང་ j˚ã ni feel cold

ནི།
452. གྲང་གོ། dr˚ang g˚o གྱངམ་མས། jâm me feeling cold

453. གྲང་བཅུག། dr˚ang cu གྱང་བཅུག། j˚ã cu let it/her/him/them feel cold

454. དྲོད་རེང་། dr˚ö reng དྲོད་གྱང་། dr˚ö j°ã become cold

ni
455. དྲོད་རེང་སོང་། dr˚ö reng དྲོད་གྱང་ཡི། drö j˚ã yi has become cold
song
456. དྲོད་རེང་བཅུག། dr˚ö reng དྲོད་གྱང་བཅུག། drö j˚ã cu let it become cold
cu
457. དྲོད་བཏག་གི། drö ta g˚i དྲོད་བཏག་དོ། ཚ་ཏོམ་ drö ta do warming

255
 བཟོ་དོ།
458. དྲོད་བཏགས་ཤིག། drö tash དྲོད་བཏགས་ཤིག། drö ta zhi warm it!

ཚ་ཏོམ་བཟོ་ཞིག། tsha tom

zosh
459. གཞོང་། Zhong གཞོང་། ལགཔ་གིས་ zhõ ni flatter

མགུ་ཏོ་སོགས་གཞོང་ནི།
460. གཞོང་སོང་། zhong གཞོང་ཡི། zhõ yi flattered
song
461. གཞོང་ཞིག། Zhõsh གཞོང་ཞིག། zhõ zhi flatter

462. ཤོར། shôr ཤོར། shô drop

463. ཤོར་བཅུག། shôr cu ཤོར་བཅུག། shô cu let it drop

464. འཕུར། Phur འཕུར། phû Fly

465. འཕུར་སོང་། phur song འཕུར་ཡི། phû yi flew

466. འཕུར་ཞིག། Phursh འཕུར་ཞིག། phû zhi fly!

467. དཔྱྐཱང་། Cã དཔྱང་། ལྕགས་གཟེང་ cã hang

དང་གཟར་ཤིང་སོགས་
གུ།
468. དཔྱྐཱང་སང་། cã sang དཔྱང་ནི། cã ni will hang

469. དཔྱྐཱང་ཞིག། Cash དཔྱང་ཞིག། cã zhi hang!

470. དཔྱྐཱང་ནས་བཞོག་ Câng nä དཔྱང་བཞག་ཞིག། cã zha zhi hang!

zhosh
ཞིག།
471. འབྲུད། brü འབུད། bü drop

472. འབྲུད་སོང་། brü song འབུད་ཡི། bü yi dropped

473. འབྲུད་འདུག། brü du འབུད་ནུག། bü nu dropped

474. འབྲུད་བཅུག། brü cu འབུད་བཅུག། bü cu let it drop

475. འཆམ། Cham འཆམ། cham get along

476. འཆམ་གི། cham ge འཆམ་གེ། cham ge lets get along

477. ཕོབ། Phob ཕབ། phab bring down

256
478. ཕོབ་ཞིག། Phobsh ཕབ་ད། phab da bring down!
phabsh
ཕབ་ཞིག།
479. འབབ། Bap འབབ། ཤིང་སོགས་གུ་ ba ni get down

ལས་འབབ་ནི།
480. འབབ་ཞིག། Bapsh འབབ་ཞིག། bap ni get down!

481. བཞུ། zhu བཞུ། zhu melt

482. བཞུ་སོང་། zhu song བཞུ་ཡི། zhu yi melted

483. བཞུ་བཅུག། zhu cu བཞུ་བཅུག། zhu cu let it melt

484. བཏགས། Tâ བཏགས། གླང་དང་ ta ni wear, put on

བསམ་ནིའི་རིགས་
ཆག་པ་ རཝ་ཚུ།
485. བསམ། Dam བསམ། dam tie

486. བསམ་ཞིག། Damsh བསམ་ཞིག། dam zhi tie

487. བཏགས། Tâ བཏགས། མིང་བཏགས་ tâ name

ནི།
488. བཏགས་ཤིག། Tâsh བཏགས་ཤིག། tâ shi name it/him/her!

489. རྔོས། Ngö བརྔོ། སྲེག། ʼ ngo ni, Fry

se ni
490. རྔོས་ཤིག། Ngösh བརྔོ་ཞིག། ’ngo zhi fry!

491. བཤུད། Shü བཤུད། shü ni drag

492. བཤུད་ཞིག། Shush བཤུད་ཞིག། shü zhi drag!

493. འགྲེལ་ཏ་དབུར། de ta ʼ ur འགྱེལ་ཏ་རྐྱབ། ge ta cap Slip

ni
494. འགྲེལ་ཏ་དབུར་ de ta ʼ ur འགྱེལ་ཏ་རྐྱབ་ཅི། ge ta cab slipped
song ni
སོང་།
495. འགྲེལ་ཏ་འུར་ de ta ur cu འགྱེལ་ཏ་རྐྱབ་བཅུག། ge ta cab let it/him/her slip
cu
བཅུག།
496. བརྔོ། ’ngo བསྣད། གྲེང་སྒོང་ ʼ nä ni mash, knead

ལགཔ་གིས་བསྣད་ནིའི་

257
 རིགས།
497. བརྔོ་སོང་། ’ngo song བསྣད་ཡི། ʼ nä ni mashed, kneaded

498. བརྔོ་གི། ’ngo g˚i བསྣད་དོ། ’nä do mashing, kneading

499. བརྔོ་ཞིག། ’ngosh བསྣད་ཞིག། ’nä zhi mash!, knead!

500. འཐད། Thä བསྣད། རྐངམ་གིས་ ’nä crush, knead, mash

བསྣད་ནིའི་རིགས།
501. འཐད་ཞིག། Thäsh བསྣད་ཞིག ’nä zhi crush!, knead!, mash!

502. འཐད་སོང་། thä song བསྣད་ཡི། ’nä yi crushed, kneaded, mashed

503. སློང་། ʼ long སློང་། ཀེ་བ་དང་ ས་ ʼ lõ ni dig out

སློང་ནི།
504. སློང་ཞིག། ʼ lõsh སློང་ཞིག། ʼ lõ ni dig out!

505. སློང་སང་། ʼ long sang སློང་ནི། རོ་སློང་ནི། ʼ lõ ni dig out!

506. སློང་སོང་། ʼ long song སློང་ཡི། ʼ lõ yi dug out

507. བརྐོ། ko བརྐོ། ko till

508. བརྐོ་ཞིག། Kosh བརྐོ་ཞིག། ko zhi till!

509. འཔྱར། Cur འཕྱར། དར་ཤིང་། char ni erect

510. འཔྱུར་ཞིག། Curzh འཕྱར་ཞིག། pchar zhi erect!

511. བསྟིར་སང་། tir sang བསྟིར་ནི། ti ni to compress

512. བསྟིར་སོང་། tir song བསྟིར་ཡི། ti yi compress

513. བསྟིར་ཞིག། Tirsh བསྟིར་ཞིག། ti zhi compress

514. བཏོན། tön སྤེད། pe ni drill

515. འབོར། Bor སྤེད། pe ni drill

516. བཏོན་སང། tön sang སྤེད་ནི། pe ni will drill

517. བཏོན་ཞིག། Tönsh སྤེད་ཞིག། pe zhi drill1

518. བསྒྱིར། Gir བསྒྱིར། gi spin, turn around

519. བསྒྱིར་སོང་། gir song བསྒྱིར་ཡི། gi ni spinned, turned around

520. བསྒྱིར་ཞིག། Girsh བསྒྱིར་ཞིག། gi zhi spin!, turn around!

521. བསྐོར། Kor བསྐོར། གནས་བསྐོར་ ko ni circumambulate

258
 སོགས།
522. བསྐོར་སོང་། kor song བསྐོར་ཡི། kô yi Circumambulated

523. བསྐོར་ཞིག། Korsh བསྐོར་ཞིག། kô zhi circumambulate!

524. བཤལ་ལས་འགྲོ་ shäl lä dro བཤལ་བར་འགྱོ་དོ། shä ni roaming around

g˚i
གི།
525. བཤལ་སོང་། Shäl song བཤལ་ཡི། shä yi roamed around

526. བཤལ་ལས་སོང་། shäl lä བཤལ་བར་སོང་། shä wa sõ roam around

song
527. བསྒུག། Gû བསྒུག། gû wait

528. བསྒུག་སང་། gu ni བསྒུག་ནི། gu ni will wait

529. སྒུགས་ཤིག། Gush སྒུགས་ཤིག། gu shi wait!

530. སྦུར། Bur སྤར། pa ni move

531. སྦུར་གི། bur g˚i སྤར་དོ། pa ni moving

532. སྦུར་ཞིག། Bursh སྤར་ཞིག། pa zhi move!

533. བརྙའ། ʼ nya བརྙའ། ʼ nya borrow

534. བརྙས་སོང་། ʼ nyä song བརྙ་ཡི། ’nya yi borrowed

535. བརྙ་ཞིག། ʼ nyash བརྙ་ཞིག། ’nya zhi borrow!

536. བསྐྱི་སང་། ki sang བསྐྱི་ནི། ki ni lend me please!

537. བསྐྱི་སོང། ki song བསྐྱི་ཡི། ki yi lended

538. རྒྱལ། Jä རྒྱལ། gä Win

539. རྒྱལ་གྱི། jä g˚i རྒྱལ་དོ། gä do winning

540. ཕམ། pham ཕམ། pham lose (esp. competition)

541. ཕམ་སོང་། pham song ཕམ་ཡི། pham yi Lost

542. ཕམ་ཞིག། Phamsh ཕམ་ཞིག། pham zhi lose!

543. འཕྲལ་སང་། phrä sang འབྱལ་ནི། jä ni depart, divorce

544. འཕྲལ་གི། phrä g˚i འབྱལ་དོ། j°ä do departing, divorcing

545. འཕྲལ་ཞིག། Phräsh འབྱལ་ཞིག། j°ä zhi depart!, divorce!

546. འཛོམས་སང་། dzom sang འཛོམས་ནི། dzom ni to gather

547. འཛོམས་སོང་། dzom song འཛོམས་ཡི། dzom yi gathered

259
548. འཛོམས་ཤིག། Dzomsh འཛོམས་ཤིག། dzom shi gather!

549. ཧད་བཏགས་མ་ hä ta ’ma ཧད་བཏགས་མ་འཚོལ། he ta ma don‟t provoke

cö tshö
བཅོ།
550. ཧད་བཏགས་བཅོ་ hä ta ’ma ཧད་བཏགས་འཚོལ་ཡི། he ta tshö provoked
co song yi
སོང་།
551. ཧད་བཏགས་བཅོ་ hä ta ’ma ཧད་བཏགས་འཚོལ་ he ta tshö provoke!
cosh zhi
ཞིག། ཞིག།
552. ཧད་བཏགས་བཅོ་ hä ta ’ma ཧད་བཏགས་འཚོལ་ he ta tshö provoked
co du nu
འདུག། ནུག།
553. ལ་ཁག་སོང་། La kha ལ་ཁག་རྐྱབ་ཅི། lâ kha it was tough
song cab ci
554. དྲེགས་མ་ཚུགས། dre ma དྲེགས་མ་ཚུགས། dre ma couldn‟t bear
tshu tshu
555. རྨུ། ’mu ཧབ། རོ་ཁྱི་ཧབ་ནི། hab bark

556. ནོར་སྐད་སྒྲ་གི། nor kä dra ནོར་སྐད་རྐྱབ། nô ke cab moo

ni
557. བྱཔོ་སྒྲ་སང་། j˚âp da g˚i འབོ། བྱ་པོད་འབོ་ནི། b°ô calling of rooster

558. འཛོལ་འདུག། Dzö འཛོལ་སོང་ནུག འཛོལ་ dzö sõ nu made a mistake

ནུག
559. རྒྱང་། Jang རྒྱང་། མི་དང་སེམས་ jã to open (opening mouth of
animals and people)
ཅན་གྱི་ཁ་དང་ ལྷོད་
སོགས་ཀྱི་ཁ་རྒྱང་ནི།
560. ཚ་གི། Tsha g˚i ཚཝ་མས། tshau mä hurt, burn

561. ཚ་སོང་། Tsha song ཚ་ཡི། tsha yi Hurted, burn feel jealous

562. མགོ་ཏོ་མུང་། Go tô mung མགུ་འཁོར། gu khô To get giddness

563. མནོ། ’no མནོ། ’no Think

564. འཆོལ། Chö འཆོལ། chö To be mad

565. ཁྲག་ཡོང་སང་། thra yong ཟླ་ཁྲག་འཐོན་ནི། da thra To menstruate

sang thön ni
566. ཁྲག་ཆད་སོང་། thra chä ཟླ་ཁྲག་ཆད་ཡི། da thra menstruation have
song chä yi stopped

260
567. རྒྱོ་སང་། jo sang རྒྱོ་རྐྱབ་གེ། jo cap g˚e Let‟s have physical inter-
lü drel bä course
ལཱིས་འབྲེལ་འབད་གེ། g˚e
568. རྒྱོས་སོང་། jö song ལཱིས་འབྲེལ་འབད་ཡི། lü drel bä Had intercourse
yi
569. རྒྱོ་བེན། jo b˚en ལཱིས་འབྲེལ་འབད་གེ། lü drel bä Let‟s have physical inter-
g˚e course
570. མ་རྒྱོས། ma jö ལཱིས་འབྲེལ་མ་འབད། lü drel Didn‟t have intercourse
ma bä jo
རྒྱོ་མ་རྐྱབ། ’ma cap
571. མཇེ་ལོང་། je long མཇེ་ལོང་། Je lõ Penis erect

572. མཇེ་ལོང་སོང། je long མཇེ་ལོང་ཡི། je lõ yi Penis erected

song

261