SIMBOL FONETIK BAHASA MELAYU.

Sistem ejaan bertujuan untuk mewakili bunyi yang digunakan oleh penutur
sesuatu bahasa. Untuk mencapai tujuan tersebut, berikut disenaraikan bunyi dalam
bahasa bahasa Melayu untuk dipadankan dengan simbol ejaan (huruf). Dalam hal ini
tumpukan hanya kepada ejaan Rumi sahaja.

SIMBOL FONOLOGI

Vokal Konsonan Diftong Konsonan gandingan

SIMBOL VOKAL BAHASA MELAYU

Huruf Simbol bunyi

a [a]

e (pepet) [e]
e taling [ə]
i [i]
o [i]
u [u]
SIMBOL KONSONAN BAHASA MELAYU

Huruf Simbol bunyi

b [b]

c [č]

d [d]

g [g]

h [h]

j [j]

k [k], [/], [Q]

l [l]

m [m]

n [n]

p [P]

q [q]

r [r]

s [s] [š]

t [t]

v [v]

w [w]

x [z]

y [Y]

z [z]
SIMBOL DIFTONG BAHASA MELAYU

Huruf Gabungan Vokal Simbol bunyi

ai [ai]

au [au]

oi [oi]

SIMBOL KONSONAN GANDINGAN BAHASA MELAYU

Konsonan Rangkap Simbol bunyi

gh []

ny [ɲ]

ng [ŋ]

sy [∫]

th []

dz [ð]

akh [x]

Berdasarkan senarai dalam jadual 1, 2, dan 3, kita dapati ada simbol-simbol bunyi
yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang mewakili dua huruf dalam bahasa
Melayu.
ARTIKULASI TAMBAHAN

Artikulasi tambahan atau ko-artikulasi ialah sebutan tambahan yang terjadi akibat
daripada pengaruh penyebutan sesuatu bunyi tertentu. Sewaktu menyebut sesuatu
bunyi tertentu terjadi juga sebutan tambahan secara sampingan kerana dalam
proses penyebutan sesuatu bunyi tertentu beberapa alat artikulasi turut terlibat
misalnya bibir, rongga hidung, lelangit keras, rengkung dan seumpamanya sehingga
berlakunya artikulasi tambahan seperti pembibiran, penyegauan, penglelangit-
kerasan dan perengkungan.
Apabila kita menyebut bunyi-bunyi dalam satu himpunan, akan wujud keadaan
pengaruh-mempengaruhi di antara bunyi-bunyi sehingga dalam keadaan tertentu
seolah-olah wujud satu unsur bunyi lain dalam himpunan bunyi-bunyi itu. Keadaan ini
disebut sebagai “artikulasi tambahan”.

Pembibiran

Glotalisasi Penyengauan

ARTIKULASI
TAMBAHAN

Penglelangitk erasan
Perengkungan
  Pembibiran

Unsur pembibiran hadir pada bunyi-bunyi konsonan atau vokal [a], [u] diikuti oleh
bunyi vokal [u], [o], [a] atau [i]. sewaktu menghasilkannya, kedudukan lidah
mengalami geluncuran dan bibir berkeadaan bundar.
Pembibiran atau dikenali sebgai labialisasi ialah artikulasi tambahan yang berlaku
kerana semasa hendak menyebut bunyi vokal belakang. Misalnya semasa kita
menyebut bunyi perkataan kuning. Sebenarnya semasa kita hendak menyebut bunyi
konsonan k yang diikuti oleh vokal belakang u dalam perkataan kuning itu berlaku
sedikit pembundaran bibir, iaitu pengaruh daripada hendak menyebut bunyi vokal
belakang u dalam perkataan kuning itu.
Artikulasi tambahan pembibiran ditanda dengan lambang w seperti dalam
contoh berikut:

kʷucing

kʷuning

lʷubang

sʷulit

tʷolak
  Penyengauan ( nasalisasi)

Unsur bunyi penyengauan hadir pada vokal-vokal yang mengikuti bunyi-bunyi

konsonan sengau dan pada struktur-struktur yang telah dinyatakan dalam bahagian
vokal-vokal sengau.
Penyegauan atau nasalisasi merupakan artikulasi tambahan yang berlaku
pengaruh daripada proses penyebutan bunyi perkataan yang mengandungi
konsonan sengau yang diikuti oleh vokal. Semasa menyebut bunyi sengan, misalnya
m, n, ny, ng seperti dalam perkataan malam, nasi, nyamuk, ngantuk, pengaruh bunyi
sengau m, n, ny dan ng merebak kepada bunyi vokal kerana rongga hidung tidak
sempat ditutup sepenuhnya semasa menyebut bunyi vokal dalam perkataan
tersebut.
Lambang penyegauan atau nasalisasi ditanda dengan lambang seperti dalam
perkataan yang berikut:

makan

nangka

nyanyi

mengantuk
  Pelelangitkerasan (palatalisasi)

Unsur bunyi ini hadir sewaktu membunyikan perkataan yang mengandungi vokal
rangkap [ai], [iu], [io] atau [ia]. Dalam penghasilan unsur bunyi ini, lelangit keras turut
berfungsi. Pelelangitkerasan juga berlaku sewaktu membunyikan perkataan yang
mengandungi urutan bunyi vokal dan konsonan [n] yang seterusnya diikuti oleh
konsonan letusan.
Contoh : kencang, anjing dan anjung.
Penglelangitkerasan atau palatalisasi juga merupakan artikulasi tambahan
yang berlaku akibat proses penghasilan bunyi lelangit keras. Penglelangit kerasan ini
terhasil sebelum bunyi letusan lelangit keras c dan j dan lambang yang digunakan
untuk melambangkan penglelangitkerasan ialah lambang

punca

manja

belanja

senja

belunjur
  Perengkungan

Perengkungan ialah artikulasi tambahan yang berlaku akibat daripada pengucapan

bunyi rengkungan. Bunyi seperti ini banyak terdapat dalam bahasa Arab. Simbul
yang digunakan bagi melambangkan bunyi perengkungan ialah seperti yang terdapat
pada fonem yang berikut:

d
  Glotalisasi

Glotalisasi merupakan cirri suprasegmental yang berlaku sebelum penyebutan bunyi

vokal. Glatalisasi biasanya berlakju pada awal bunyi vokal yang hadir pada
perkataan yang disebut secara satu-satu. Sebelum bunyi vokal itu dilafazkan, alat
artikulasi mengambil sedikit masa untuk melafazkan bunyi vokal tersebut, dan ini
mengakibatkan udara terhenti sebentar pada glottis semasa menyebut bunyi vokal
dalam perkataan itu.

Misalnya : ʔadek, ʔabang, ʔalat

Unsur bunyi ini terhasil apabila dalam sesuatu perkataan itu terdapat turutan
dua vokal yang sama dan sewaktu membunyikannya berlaku hentian di antara kedua-
dua vokal itu. Unsur bunyi ini menyerupai bunyi hentian glottis. Sewaktu
menghasilkannya, udara ditahan pada bahagian glottis kemudian dilepaskan dengan
serta-merta untuk menghasilkan bunyi yang mengikutinya.
.

Contoh :
taat, saat, jumaat, keadaan dan suun
FONEM

Fonem ialah unit bahasa yang diwujudkan bagi memudahkan deskripsi bunyi.
Fonologi pula ialah bidang yang mengkaji sistem bunyi bahasa (Abdullah Hassan,
2006: 62). Manusia dapat menghasilkan banyak bunyi atau fon, tetapi daripada fon-
fon tersebut, hanya beberapa sahaja yang distingtif atau berbeza. Bagi menentukan
sama ada fon itu adalah distingtif, fon-fon dibandingkan dan dikontraskan antara satu
dengan yang lain. Dengan demikian, kita dapat mengenal pasti fon-fon yang distingtif
daripada yang hanya berbeza sebutan. Ini ialah kerana mereka dihasilkan pada
konteks yang berlainan, tetapi tidak distingtif. Hanya golongan fonfon
yang distingtif itulah yang dikenali sebagai fonem.
Fonem wujud di dalam susunan tertentu dan susunan ini berlainan daripada
satu bahasa kepada bahasa yang lain. Mengkaji kewujudan dan penggunaan fonem
daripada aspek demikian adalah mengkaji struktur fonologi bahasa tersebut. Apabila
kita sudah dapat mengenal pasti fonem dalam bahasa, maka kita dapat pula
membentuk sistem ejaannya. Ini dilakukan dengan memberi lambang kepada fonem
tadi.
Setiap fonem diberi satu lambang huruf seperti fonem /p/ diberi lambang huruf
p. Oleh kerana bilangan huruf terhad, ada juga fonem yang diberi lambang gabungan
dua huruf, seperti fonem yang diberi lambang huruf ng. Ini
bermakna, apabila manusia membentuk sistem ejaan, manusia sudah mengenali
konsep fonem. Apabila kita menyusun sistem ejaan atau lambang tulisan, maka
huruf akan dibuat supaya melambangkan fonem (Abdullah Hassan, 2006: 62-63).
Di dalam bahasa Melayu, sistem fonologi menggunakan kaedah analisis
segmental. Ada 33 buah fonem dalam bahasa Melayu yang terdiri daripada 24
fonem asli dan 9 fonem pinjaman. Daripada kajian, didapati kontras
fonem bahasa Melayu lebih banyak berlaku pada konteks pangkal dan tengah
perkataan daripada pada akhir perkataan. Pada akhir perkataan, kontras antara
fonem bersuara dengan yang tak bersuara menjadi neutral
atau hilang. Daripada 24 fonem asli Melayu, terdapat 6 fonem vokal dan 18 fonem
konsonan. Fonem vokal ialah /i/, /e/, /a/,, u/ dan /o/. Manakala fonem konsonan pula
ialah /p/, /b/, /t/, /d/, /k/, /g/, /c/,/j/, /m/, /n/, /s/, /h/, /r/, /l/, /w/ dan /y/.
Terdapat pelbagai jenis fonem dalam bahasa Melayu. John Lyons (1968), Peter
Ladefoged (1975), Gleason (1961), Hill (1958) mengatakan bahawa fonem dapat
dibahagikan kepada dua jenis iaitu fonem segmental dan fonem suprasegmental.

FONEM

SEGMENTAL SUPRASEGMENTAL

FONEM SEGMENTAL
Fonem segmental atau bunyi penggalan merujuk kepada proses mengeluarkan unit
linguistik daripada ujaran atau teks yang berurutan. Fonem ini dapat dianalisis
kewujudannya.

VOKAL

FONEM
SEGMENTAL

DIFTONG KONSONAN
  Fonem vokal

Keenam-enam fonem vokal bahasa Melayu dapat dijadualkan dalam rajah berikut.
Ada tiga vokal depan, dua vokal belakang dan satu vokal tengah.

FONEM VOKAL

VOKAL DEPAN VOKAL TENGAH VOKAL BELAKANG

Semua fonem vokal dalam bahasa Melayu menjadi sengau apabila didahului
oleh konsonan sengau. Vokal yang disengaukan ini tidak berkontras dengan vokal
yang tidak disengaukan. Oleh itu yang demikian, vokal sengau hanya menjadi alofon
kepada fonem vokal yang tidak disengaukan.
Carta Fonem Vokal

Bahagian lidah Depan Tengah Belakang

Cara sebutan

Hadapan Sempit atau Tinggi i

Hadapan Separuh Sempit e

atau Separuh Tinggi

Hadapan Separuh Luas atau ε

Separuh Rendah

Hadapan Luas atau Rendah A

Belakang Sempit atau U

Tinggi

Belakang Separuh Sempit O

Belakang Separuh Luas atau ‫כ‬

Separuh Rendah

Bahagian tengah e
 a) Vokal depan

Ada tiga fonem vokal depan / i, e, a /. Contohnya:

/i/: /itu/ ‘itu’, /kita/ ‘kita’, /laki/ ‘laki’
/e/: /eloʔ/ ‘elok’, /beta/ ‘beta’, /sate/ ‘sate’
/a/: /aku/ ‘aku’, /batu/ ‘batu’, /kita/ ‘kita’

Setiap vokal depan berkontras dengan vokal depan lain dalam pasangan terkecil.
Contohnya:

1. /i/ dan /e/ [bila] ‘pertanyaan waktu’

[bela] ‘balasan’

2. /e/ dan /a/

[bela] ‘balasan’ [bala] ‘musibah’

3. /i/ dan /a/

[bila] ‘pertanyaan waktu’ [bala] ‘musibah’

 b) Vokal belakang

Ada dua fonem vokal belakang : /o/ dan /u/.

Contohnya:

/o/ : /otak/ ‘otak’, /kotaʔ/ ;kotak’, /moto/ ‘moto’

/u/ : /ulam/ ‘ulam’, /gula/ ‘gula’, /laku/ ‘laku’

Kedua-dua vokal belakang berkontras di antara satu dengan yang lain dalam
pasangan terkecil.
Contohnya:

1. [urat] ‘saluran darah dalam tubuh’ [orat] ‘memikat kaum lain’

2. buru] ‘unggas’ [boroɳ] ‘membeli banyak’

 c) Vokal tengah

Hanya ada satu fonem vokal tengah iaitu /ə/. Contohnya:

/ə/: /əmaʔ/ ‘emak’, /kəna/ ‘kena’, /kitə/ ‘kita’

Vokal belakang ini berkontras dalam pasangan terkecil dengan semua vokal lain.
Contohnya:

/ə/ • [bəri] : ‘memindahkan milik secara rela’

dengan • [biri] : ‘kambing dari kawasan sejuk’

/i/
• [bəla] : ‘pelihara’
/ə/ • [bela] : ‘balasan’

dengan
/e/ • [əntah] : ‘tak tahu, kenapa’
• [antah] : ‘padi yang tertinggal dalam beras’

/ə/
dengan • [bəla] : ‘pelihara’
• [bola] : ‘benda bulat disepak sebagai mainan’
/a/
/ə/ • [səkat] : ‘halang’
• [sukat] ; ‘ukur’
dengan
/o/
/ə/
dengan
/u/
  Fonem Diftong

Bahasa Melayu mempunyai tiga diftong, iaitu / ai, au, oi/.

ai

au

oi
 Carta Fonem Vokal

Cara Penghasilan Diftong

Vokal depan luas ke vokal depan ai
sempit
Vokal depan luas ke vokal belakang au
sempit
Vokal belakang separuh sempit ke oi
vokal depan sempit

1. Penyebaran
Diftong / ai, au / boleh berlaku pada tengah perkataan dalam sukukata
terbuka, tetapi semuanya /ai/, /au/ dan /oi/ berlaku pada suku kata terbuka
pada akhir perkataan contohnya:

Diftong Awal Akhir

Ai hairan Pandai

Au taulan Pulau

Oi - Baloi
 Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong
[ au ].

[pulai] ‘sejenis pohon’

/ ai/ dan
/au/
[pulau] ‘tanah yang timbul di laut’

Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong

[ oi ].

[kalau] ‘agak-agak’
/au/ dan /oi/• [kaloi] ‘ikan guarami’
Gambar rajah di atas menunjukkan penghasilan fonem diftong [ ai ].

[balai] ‘bangunan berhimpun’

/ai/ dan /oi/• [baloi] ‘memandai’
  Fonem konsonan

Ada 18 fonem konsonan dalam bahasa Melayu. Konsonan ini terdiri daripada bunyi
letupan, sengau, letusan, getaran, sisian dan separuh vokal. Semuanya dipaparkan
dalam jadual berikut.

LETUPAN

SEPARUH
SENGAUAN
VOKAL

FONEM
KONSONAN

SISIAN LETUSAN

GETARAN
Carta Fonem Konsonan

Daerah sebutan 1 2 3 4 5 6
Dua Gusi Gusi Lelangit Lelangit Pita
Cara sebutan bibir Lelangit keras Lembut suara
keras
Letupan tidak p t k
bersuara
Letupan b d g
bersuara
Letusan tak
bersuara
Letusan
bersuara
Sengauan m n
Geseran tak S
bersuara
Geseran H
bersuara
Getaran
Sisian i
Separuh vokal w y/j
Rajah dan carta di atas menunjukkan tentang carta konsonan-
konsonan dalam bahasa Melayu.
 a. Konsonan letupan

Ada tujuh fonem letupan /p, b, t, d, k/ dan /g/

Semua konsonan letupan tak bersuara berlaku di pangkal, tengah dan akhir
perkataan. Konsonan letupan bersuara tidak berlaku pada akhir perkataan melainkan
dalam kata pinjaman. Contoh:

Fonem Awal Tengah Akhir

/p/ paya bapa atap

/t/ talam bata sikat

/k/ kolam luka Arak

Semua letupan bersuara boleh berlaku pada awal dan tengah perkataan.
Penggunaan letupan bersuara pada akhir perkataan hanya berlaku pada kata
pinjaman sahaja. Fonem /k/ yang berlaku pada akhir perkataan itu sebenarnya
adalah hentian glotis. Walau bagaimanapun hentian glotis ini tidak membezakan
makna apabila dikontraskan dengan [k]. tidak ada perbezaan antara [araʔ] dan [arak].
Oleh sebab itu [k] dan [ʔ] bukanlah dua fonem yang berlainan, dan tidak diberi
lambang huruf yang berlainan. Kedua-duanya diberi lambing k sahaja. Contohnya:

Fonem Awal Tengah Akhir

/b/ bayar laba bab (Arab)

/d/ dua kuda had (Arab)

/g/ getah raga beg (Arab)

 b. Konsonan sengau

Ada empat bunyi konsonan sengau /m, n/ dan /ɳ/ berlaku pada awal, tengah dan
akhir perkataan. Contoh:

Fonem Awal Tengah Akhir

/m/ Main lama malam

/n/ nasi sana ikan

/ɲ/ ɲaman taɲa -

/ɳ/ ɳaɳa buɳa buaɳ

c. Konsonan letusan

Ada satu letupan tak bersuara /c/ dan satu letusan bersuara /j/.
1. Kedua-dua leusan ini berlaku pada awal dan tengah perkataan sahaja dan
tidak berlaku pada akhir perkataan.

Fonem Awal Tengah Akhir

/c/ Cabai baca -

/j/ Jalan meja -

d. Konsonan getaran

Hanya ada satu getaran /r/ yang boleh berlaku pada awal, tengah dan akhir kata.
Contoh:

Fonem Awal Tengah Akhir

/r/ rata mara pasar
 e. Konsonan sisian

Hanya ada satu sisian /l/ yang boleh berlaku pada awal, tengah dan akhir kata.
Contoh:

Fonem Awal Tengah Akhir

/l/ lari gali bakal

f. Konsonan pinjaman

Ada sepuluh konsonan pinjaman dalam bahasa MElayu. Semuanya dipinjam

daripada bahasa Arab dan Inggeris.
Ada sepuluh bunyi konsonan yang kita pinjam. Semuanya adalah fonem
konsonan geseran. Fonem-fonem pinjaman ini berasal dari perkataan-perkataan
pinjaman. Ada bunyi yang disesuaikan dengan bunyi bahasa Melayu dan ada yang
bervariasi bebas dengan fonem-fonem asli. Daripada sepuluh fonem pinjaman ini,
Sembilan dipinjam daripada bahasa Arab, dan satu daripada bahasa Inggeris, iaitu
fonem /v/. fonem /f/ juga dipinjam daripada bahasa Inggeris, tetapi fonem ini terlebih
dahulu sudah dipinjam daripada bahasa Arab.
Fonem geseran yang dipinjam adalah seperti dibawah:

Huruf Fonem Contoh Penggunaan

f /f/ filem
v /v/ variasi
th /ө/ mithal (misal)
dh /ð/ dharab (darab)
z /z/ zaman
sy /š/ mesyuarat
kh /x/ khat
gh / ghaib
FONEM SUPRASEGMENTAL

Fonem ini juga disebut sebagai fonem suprapenggalan iaitu ciri atau sifat bunyi yang
menindihi atau menumpangi sesuatu fonem. Fonem ini terdiri daripada tekanan,
kepanjangan, jeda, tona dan intonasi.

TEKANAN

JEDA KEPANJANGAN

FONEM
SUPRASEGMENTAL

INTONASI TONA
  Tekanan

Merupakan ciri lemah atau kerasnya suara penyebutan sesuatu suku kata. Biasanya
berlaku pada suku kata dalam perkataan. Dalam bahasa Melayu tekanan berlaku
dalam vokal. Bunyi vokal selalunya disebut dengan lantang dan boleh dipanjangkan.
Lazimnya ia berlaku dalam suku kata yang kedua seperti “ki ta”, “ba pa”, “sa tu” dan
seumpamanya. Bagi bahasa Inggeris tekanan boleh membezakan makna.
Contohnya,

maksud memajukan (kata kerja) Dengan perkataan conduct insult dan semuanya boleh membawa maksud yang berbeza dalam bahasa Ing

 Kepanjangan

Ia juga disebut sebagia pendek bunyi merupakan ciri khusus yang terdapat pada
perkataan dalam bahasa-bahasa tertentu. Ciri kepanjangan dan panjang pendek ini
juga boleh membezakan makna dalam bahasa-bahasa tertentu seperti bahasa Arab,
Inggeris, tetapi tidak membezakan makna bagi bahasa Melayu. Ia di tanda dengan
tanda titik dipanggil mora. Jika tanda mora itu satu titik . kepanjangan bunyinya
setengah mora ; dua titik kepanjangan satu mora, dan jika empat titik ::
kepanjangan ialah dua mora. Dalam bahasa Inggeris perbezaan makna terjadi
apabila kepanjangan ini digunakan.

Contoh, sit bermaksud duduk, dan si:t bermakna tempat duduk.

  Jeda

Disebut persendian ialah ciri atau unsur hentian (senyap) dalam ujaran sebagai
tanda pemisah unsur linguistik, iaitu perkataan, ayat dan rangkai kata. Jeda atau
persendian ini ditanda dengan + . Bagi bahasa Inggeris unsur ini membezakan
makna. Contoh, I scream ‘’saya menjerit’’ dan ice cream ‘’aiskrim” bunyinya sama
sukar dibezakan tetapi maknanya lain. Dalam bahasa Melayu, Terdapat rangkai kata
yang boleh mengelirukan jika tidak memakai jeda, misalnya ujaran belikantin (belikan
tin). Bagi membezakan makna itu perlu tanda dengan jeda seperti berikut:
Belikan + tin “ membelikan tin = tin yang dibeli”
Beli + kantin “ membeli kantin = kantin yang dibeli”
Jeda atua persendian merupakan perbezaan dalam bahasa. Jeda juga digunakan
untuk membezakan makna ayat. Contoh :

‘Saya membaca buku kakak’ boleh dibezakan seperti berikut,

# Saya membaca buku kakak# (maksudnya saya membaca buku kepunyaan kakak)
# Saya membaca buku# kakak (saya memberitahu kakak bahawa saya membaca buku)
  Tona

Merupakan naik turun suara dalam pengucapan. Banyak bahasa mempunyai tona
dan ia mengubah makna. Terdapat dua jenis tanda yang berbeza digunakan untuk
membezakan tinggi rendah sesuatu perkataan. Pertama menggunakan tona
mendatar, seperti “ibu”. Kedua tona meninggi, contoh “guni”. Ketiga tona turun-naik,
contoh “kuda” dan akhir sekali tona menurun, contohnya “marah”. Yang kedua
memakia tanda nombor 1 hingga 4 untuk menunjukkan perbezaan tona, Tona tinggi
(keras) menggunakan satu, tona sederhana tinggi (keras) menggunakan dua, tona
rendah (lemah) menggunakan tiga dan tona sangat rendah (sangat lemah)
menggunakan empat.

 Intonasi

Turun naik nada suara dalam pengucapan ayat atau prasa. Intonasi juga disebut
lagu bahasa. Bahasa Melayu terdapat pelbagai intonasi atau lagu yang terdapat
dalam ayat. Contohnya ayat berita yang menurun pada akhir ayat, ayat tanyapula
meninggi apaila di akhir ayat. Semua jenis ciri suprasegmental, iaitu tekanan,
kepanjangan, jeda, tona secara kombinasi turut membentuk intonasi dalam ayat dan
digunakan dalam pertuturan seharian.
TRANSKRIPSI FONETIK
Transkripsi fonetik dikenali juga sebagai transkripsi sempit, iaitu pengkaji memberi
lambang fonetik setepat-tepatnya dan terperinci yang merangkumi lambang
koartikulasi seperti lambang pembibiran, penyengauan, nasalisasi, perengkungan,
penglelangit kerasan dan glotalisasi. Dalam transkripsi fonetik terdapat segala bunyi
segmental, jenis koartikulasi dan jugaciri-ciri suprasegmental yang ditumpangi oleh
perkataan atau ayat dalam transkripsi ini. Oleh itu,transkripsi bertujuan untuk
mencatatkan setepat mungkin semua sifat yang terdapat pada pengucapan
seseorang penutur yang natif. Walau bagaimanapun, tidak semua bunyi koartikulasi
wujud dalam bahasa Melayu.
Terdapat lambang-lambang yang mewakili setiap fonetik tersebut. Lambang-
lambang koartikulasi bagi pembibiran ialah [w], penyengauan atau dikenali
jugasebagai nasalisasi dan lambangnya ialah [], perengkungan [ L, d, z ],
penglelangitkerasan [ j ] dan glotalisasi atau pengglotisan lambangnya ialah [?].
Lambang permulaan ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonetik ialah [ #.
Lambang akhiran ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonetik ialah #].
Lambang jeda atau hentian sebentar bagi ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi
fonetik ialah //. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi perkataan dalam pertuturan
untuk transkripsi fonetik ialah +.
TRANSKRIPSI FONEMIK

Transkripsi fonemik pula dikenali sebagai transkripsi luas. Dalam transkripsi fonemik
tiada koartikulasi. Transkripsi fonemik mencatatkan bunyi-bunyi bahasa dengan
menggunakan fonem-fonem yang terdapat dalam sesuatu bahasa itu dengan mudah
dan secara umum. Oleh itu,transkripsi fonemik adalah berbeza dengan transkripsi
fonetik kerana transkrispi fonemik tidak menggunakan ciri-ciri koartikulasi atau ciri-ciri
suprasegmental seperti dalam transkripsi fonetik.Transkripsi fonemik hanya
bertujuan untuk memberikan lambang-lambang bunyi dengan mudahdalam bentuk
lambang bunyi segmental sahaja.
Lambang permulaan ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonemik ialah
/ #. Lambang akhiran ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi fonemik ialah #/.
Lambang jeda atau hentian sebentar bagi ayat atau ujaran pertuturan bagi transkripsi
fonemik ialah //. Lambang jeda atau hentian sebentar bagi perkataan dalam
pertuturan untuk transkripsifonemik ialah +.
Namun, terdapat sedikit persamaan kedua-dua transkripsi ini. Persamaannya
ialah, semua permulaan kata dalam ayat baik dalam transkripsi fonetik mahupun
fonemik mesti dimulai dengan huruf kecil. Dalam kedua-dua transkripsi ini, tiada
penggunaan huruf besar, tanda koma, tanda titik, tanda seru, tanda soal,
tandasempang, pembuka dan penutup kata dalam penulisan transkripsi fonetik dan
fonemik.
RUMUSAN

Melalui bab ini kita dapat mengetahui maksud fonologi iaitu salah satu cabang dalam
ilmu bahasa yang mengkaji tentang bunyi-bunyi yang berfungsi serta memberikan
makna dalam sesuatu bahasa manakala fonetik pula ialah salah satu cabang
fonologi yang membincangkan tentang bidang yang mengkaji segala jenis bunyi-
bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat-alat artikulasi manusia dan juga memberikan
lambang kepada bunyi-bunyi tersebut dan bagi fonemik pula, ianya merupakan
cabang fonologi yang menganalisa sistem sesuatu bahasa yang dikaji secara
sinkronik.
Bab ini juga telah menerangkan cara-cara penghasilan fonem-fonem yang
terdapat dalam bahasa Melayu. Setiap fonem mempunyai cara tersendiri untuk
dilafazkan yang melibatkan kedudukan lidah, bibir, lelangit dan alat-alat artikulasi
yang lain.Setiap kedudukan alat-alat artikulasi menghasilkan bunyinya yang
tersendiri yang akan menghasilkan.
Selain daripada itu, kita dapat mengetahui bahawa dalam bahasa Melayu
terdapat sebahagian huruf-hurufnya adalah pinjaman dan ada sebahagian huruf
digabungkan untuk menghasilkan satu bunyi yang dipanggil diftong. Melalui tugasan
ini juga kita dapati dalam symbol fonetik bahasa Melayu terdapat simbol-simbol bunyi
yang diwakili oleh satu huruf dan ada juga yang mewakili dua huruf dalam bahasa
Melayu.
Bukan itu sahaja, tugasan ini juga menyentuh tentang artikulasi tambahan
iaitu sebutan tambahan yang terjadi akibat daripada pengaruh penyebutan sesuatu
bunyi tertentu. Sewaktu menyebut sesuatu bunyi tertentu terjadi juga sebutan
tambahan secara sampingan kerana dalam proses penyebutan sesuatu bunyi
tertentu beberapa alat artikulasi turut terlibat misalnya bibir, rongga hidung, lelangit
keras, rengkung dan seumpamanya sehingga berlakunya artikulasi tambahan seperti
pembibiran, penyegauan, penglelangit-kerasan dan perengkungan.
 Melalui tugasan ini juga dapat dirumuskan bahawa Fonem ialah unit bahasa
yang diwujudkan bagi memudahkan deskripsi bunyi. Fonologi pula ialah bidang yang
mengkaji sistem bunyi bahasa (Abdullah Hassan, 2006: 62). Manusia dapat
menghasilkan banyak bunyi atau fon, tetapi daripada fon-fon tersebut, hanya
beberapa sahaja yang distingtif atau berbeza. Bagi menentukan sama ada fon itu
adalah distingtif, fon-fon dibandingkan dan dikontraskan antara satu dengan yang
lain. Dengan demikian, kita dapat mengenal pasti fon-fon yang distingtif daripada
yang hanya berbeza sebutan. Ini ialah kerana mereka dihasilkan pada konteks yang
berlainan, tetapi tidak distingtif. Hanya golongan fonfon
yang distingtif itulah yang dikenali sebagai fonem. Fonem terbahagi kepada dua iaitu
fonem segmental dan suprasegmenta.