Professional Documents
Culture Documents
Lich Su Van Minh The Gioi 1
Lich Su Van Minh The Gioi 1
19 – 2010/CXB/336 – 2244/GD
Mã số: 7X171y0 – DAI
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
BÀI MỞ ĐẦU
I. Khái niệm văn minh
II. Các nền văn minh lớn trên thế giới
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
LỜI NÓI ĐẦU
Lịch sử văn minh thế giới là môn học có nhiệm vụ cung cấp
những kiến thức cơ bản về quá trình ra đời và phát triển của các
nền văn minh tiêu biểu trong lịch sử loài người.
Giáo trình này gồm 8 chương đem lại cho người đọc sự hiểu
biết cơ bản và hệ thống về những nền văn minh thời cổ trung đại
ở phương Đông (Ai Cập, Lưỡng Hà, Ấn Độ, Trung Hoa, Đông
Nam Á) và phương Tây (Hy Lạp, La Mã, các nước Tây Âu) và
nền văn minh công nghiệp thời cận hiện đại.
Về đại thể, nội dung của mỗi chương đề cập đến những điều
kiện hình thành nên văn minh, giới thiệu trình độ phát triển kinh
tế và phân hóa xã hội, sơ lược lịch sử thành lập và cấu trúc của
Nhà nước, những học thuyết chính trị, quan điểm triết học và
các tôn giáo lớn cùng những thành tựu khoa học tự nhiên, kĩ
thuật và văn học nghệ thuật.
Phần mở đầu phân tích những nét chung về khái niệm văn
minh và văn hóa, phần kết luận nêu lên những nét khái quát
trong tiến trình phát triển của Lịch sử văn minh nhân Loại, sự
vận dụng vào quá trình hội nhập các trào lưu văn minh thế giới
và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
Trên cơ sở những kiến thức khoa học, môn học này có
nhiệm vụ góp phần xây dựng quan diểm nhân văn, biết quý trọng
và giữ gìn những sản phẩm vật chất và tinh thần của văn minh
nhân loại, biết vận dụng hữu ích vào việc hoàn thiện nhân cách
của mỗi người và kiến thiết đất nước theo đường lối công nghiệp
hóa, hiện dại hóa, làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng văn minh.
Sau một vài năm thử nghiệm trong giảng dạy tại các trường
đại học và cao đẳng, chúng tôi tiếp thu nhiều ý kiến đóng góp
của các thầy cô giáo, các nhà khoa học và sinh viên, tổ chức
biên soạn lại giáo trình lịch sử văn minh thế giới theo sự phân
công sau dây:
PGS. Nguyễn Gia Phu: Bài mở đầu, các chương I, II, III, V,
VI.
PGS. PTS. Đinh Ngọc Bảo: Chương IV.
PGS. Nguyễn Quốc Hùng: Chương VIII.
GS. Vũ Dương Ninh (Chủ biên): Chương VII, Kết luận.
Với thời lượng giảng dạy là 4 đơn vị học trình (60 tiết), giáo
trình này không thể đi sâu vào chi tiết mà chỉ mong muốn tạo
nên một cái nhìn khái quát và một sự hiểu biết cơ bản về lịch sử
văn minh của loài người.
Để cuốn sách ngày càng hoàn chỉnh, chúng tôi mong nhận
dược ý kiến đóng góp của bạn đọc.
Ngày 19-8-1998
CÁC TÁC GIẢ
BÀI MỞ ĐẦU
1. Chữ viết
Từ khi xã hội có giai cấp bắt đầu hình thành, chữ viết ở Ai
Cập đã ra đời. Chữ viết của Ai Cập cổ đại lúc đầu là chữ tượng
hình, tức là muốn viết chữ để biểu thị một vật gì thì vẽ hình thù
của vật ấy. Vì vậy, nhìn vào các bản viết chữ Ai Cập cổ đại, ta
thấy các hình vẽ nhƣ ngƣời, các loại động vật (chim, gia súc, dã
thú, côn trùng), cây cối, mặt trời, mặt trăng, sao, nƣớc, núi non
v.v...
Đối với các khái niệm trừu tƣợng hoặc phức tạp thì phải dùng
phƣơng pháp mượn ý. Ví dụ, muốn viết chữ khát thì vẽ hình con
bò đứng bên cạnh chữ nước, chữ chính nghĩa thì vẽ lông đà điểu,
vì lông đà điểu hầu nhƣ dài bằng nhau.
Tuy nhiên, hai phƣơng pháp ấy chƣa đủ để ghi mọi khái niệm,
vì vậy dần dần xuất hiện những hình vẽ biểu thị âm tiết. Những
hình vẽ biểu thị âm tiết này vốn là những chữ biểu thị một từ
nhƣng đồng âm với âm tiết mà ngƣời ta muốn sử dụng. Ví dụ,
con mắt tiếng Ai Cập là ar, do đó hình con mắt còn biểu thị âm
tiết ar.
Dần dần, những chữ chỉ âm tiết biến thành chữ cái, ví dụ, hòn
núi nhỏ đọc là ca đƣợc dùng để biểu thị phụ âm k. Tổng số chữ
tƣợng hình của Ai Cập cổ đại có khoảng 1000 chữ, trong đó số
chữ cái có 24 chữ.
Vào thiên kỉ II TCN, ngƣời Híchxốt đã học tập chữ cái của
ngƣời Ai Cập để ghi ngôn ngữ của mình. Về sau, loại chữ viết
truyền sang Phênixi, trên cơ sở ấy, ngƣời Phênixi đã sáng tạo ra
vần chữ cái đầu tiên trên thế giới.
Chữ viết cổ của Ai Cập thƣờng đƣợc viết trên đá, gỗ, đồ gốm,
vải gai, da... nhƣng chất liệu dùng để viết phổ biến nhất là giấy
papyrus. Vốn là ở hai bên bờ sông Nin có một loại cây là
papyrus, ngƣời Ai Cập lấy thân loại cây này chẻ thành những tờ
giấy, ép mỏng rồi phơi khô. Đó là loại giấy sớm nhất thế giới.
Do vậy, về sau trong ngôn ngữ nhiều nƣớc châu Âu, giấy đƣợc
gọi là papier, paper... Để viết trên các loại giấy đó, ngƣời Ai
Cập cổ dùng bút làm bằng thân cây sậy, còn mực thì làm bằng
bồ hóng.
Loại chữ tƣợng hình này đƣợc dùng trong hơn 3000 năm, sau
đó, không còn ai biết đọc loại chữ này nữa.
Vào thế kỉ V, một học giả Ai Cập tên là Ghêrapôlông đã
nghiên cứu cách đọc loại chữ cổ này nhƣng không thành công.
1000 năm sau, đến thế kỉ XVII mới có một số ngƣời đặt lại vấn
đề đó nhƣng vẫn chƣa có kết quả.
Năm 1798, Bônapác (tức Napôlêông sau này) viễn chinh sang
Ai Cập. Tại một địa điểm gần thành phố Rôdétta (Rosetta), trong
khi đào chiến hào, binh lính Pháp đã phát hiện đƣợc một tấm bia,
đặt tên là tấm bia Rôdétta. Trên tấm bia này khắc hai thứ chữ:
phần trên khắc chữ Ai Cập cổ, phần dƣới khắc chữ Hy Lạp.
Ngay sau đó, các học giả tìm cách giải mã thứ chữ đó nhƣng kết
quả vẫn chƣa hơn gì những lần trƣớc. Mãi đến năm 1822,
Sampôliông (Champollion), một nhà ngôn ngữ học ngƣời Pháp
32 tuổi mới tìm đƣợc cách đọc thứ chữ này. Chính từ đó, một
môn khoa học mới đƣợc ra đời, đó là môn Ai Cập học. Học giả
nhiều nƣớc, nhƣ Pháp, Đức, Anh... đã nghiên cứu ngôn ngữ Ai
Cập, biên soạn sách tiếng Ai Cập cổ, đặc biệt biên soạn cuốn Từ
điển chữ tượng hình Ai Cập. Nhờ đọc đƣợc chữ Ai Cập cổ,
ngƣời ta mới biết đƣợc nhiều tƣ liệu quý giá thuộc các lĩnh vực
nhƣ lịch sử, văn học, thiên văn, toán học... của Ai Cập cổ đại.
2. Văn học
Ai Cập cổ đại có một kho tàng văn học khá phong phú, bao
gồm tục ngữ, thơ ca trữ tình, các câu chuyện mang tính chất đạo
lí, giáo huấn, trào phúng, truyện thần thoại... Trong số đó,
Truyện hai anh em, Nói Thật và Nói Láo, Nói chuyện với linh
hồn của mình, Lời kể của Ipuxe, Lời răn dạy của Đuaúp, Sống
sót sau vụ đắm thuyền v.v... là những truyện tƣơng đối tiêu biểu.
Truyện Nói Thật và Nói Láo kể chuyện hai anh em, ngƣời anh
tên là Nói Láo, ngƣời em tên là Nói Thật. Nói Láo huênh hoang
rằng có một vật có thể chứa đƣợc cả núi rừng. Nói Thật không
chứng minh đƣợc nhƣ thế là nói láo nên đã bị móc mắt. Nói Thật
trở thành đầy tớ của ngƣời anh và bị đày đọa rất cực khổ. Nhƣng
có một cô gái xinh đẹp đã yêu và lấy anh chàng mù lòa và sinh
đƣợc một đứa con trai. Lớn lên, đứa con quyết báo thù cho cha.
Một hôm, nó dắt một con bò của mình đến nhà của Nói Láo. Nói
Láo muốn đổi con bò, nhƣng đứa bé không đồng ý, lại còn bịa ra
nhiều chuyện hoang đƣờng về con bò của mình. Hơn nữa, nó
còn xin các thần phán xử Nói Láo. Các thần không tin những lời
bịa đặt về con bò và nhớ lại những chuyện hoang đƣờng mà