You are on page 1of 11

1

Fedón 115 b 2: Ταῦτα δὴ εἰπόντος αὐτοῦ ὁ Κρίτων, Εἶεν, ἔφη, ὦ

Σώκρατες· τί δὲ τούτοις ἢ ἐμοὶ ἐπιστέλλεις ἢ περὶ τῶν παίδων ἢ περὶ

ἄλλου του, ὅτι ἄν σοι ποιοῦντες ἡμεῖς ἐν χάριτι μάλιστα ποιοῖμεν1;

(115.b.5) Ἅπερ ἀεὶ λέγω, ἔφη, ὦ Κρίτων, οὐδὲν καινότερον· ὅτι ὑμῶν

αὐτῶν ἐπιμελούμενοι2 ὑμεῖς καὶ ἐμοὶ καὶ τοῖς ἐμοῖς καὶ ὑμῖν αὐτοῖς

ἐν χάριτι ποιήσετε ἅττ' ἂν ποιῆτε, κἂν μὴ νῦν ὁμολογήσητε· ἐὰν δὲ

ὑμῶν [μὲν] αὐτῶν ἀμελῆτε καὶ μὴ 'θέλητε ὥσπερ κατ' ἴχνη κατὰ τὰ

νῦν τε εἰρημένα3 (115.b.10) καὶ τὰ ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ ζῆν, οὐδὲ

ἐὰν πολλὰ ὁμολογήσητε ἐν τῷ παρόντι καὶ σφόδρα, οὐδὲν πλέον

ποιήσετε. Ταῦτα μὲν τοίνυν προθυμησόμεθα, ἔφη, οὕτω ποιεῖν·

θάπτωμεν δέ σε τίνα τρόπον; Ὅπως ἄν, ἔφη, βούλησθε, ἐάνπερ γε

λάβητέ4 με καὶ (115.c.5) μὴ ἐκφύγω5 ὑμᾶς. Γελάσας δὲ ἅμα ἡσυχῇ

καὶ πρὸς ἡμᾶς ἀποβλέψας εἶπεν· Οὐ πείθω, ὦ ἄνδρες, Κρίτωνα, ὡς

ἐγώ εἰμι οὗτος Σωκράτης, ὁ νυνὶ διαλεγόμενος καὶ διατάττων

ἕκαστον τῶν λεγομένων, ἀλλ' οἴεταί με ἐκεῖνον εἶναι (115.d.1) ὃν

ὄψεται6 ὀλίγον ὕστερον νεκρόν, καὶ ἐρωτᾷ δὴ πῶς με θάπτῃ. ὅτι δὲ

ἐγὼ πάλαι πολὺν λόγον πεποίημαι, ὡς, ἐπειδὰν πίω τὸ φάρμακον,

οὐκέτι ὑμῖν παραμενῶ, ἀλλ' οἰχήσομαι ἀπιὼν7 εἰς μακάρων δή

1
ποιοῖμεν pres. opt. act. 1ª pl. ποιέω.
2
ἐπιμελούμενοι de ἐπιμελέομαι “preocuparse” (rige el genitivo ὑμῶν αὐτῶν).

3
εἰρημένα de λέγω (ἐρῶ, εἶπον, εἴρηκα). Participio perfecto pasivo.
4
λάβητε de λαμβάνω (λήψομαι, ἔλαβον, εἴληφα). Subjuntivo aoristo.
5
ἐκφύγω de ἐκφεύγω, compuesto de φεύγω (φεύξομαι, ἔφυγον, πέφευγα). Aoristo del subjuntivo.
6
ὄψεται de ὁράω (ὄψομαι, εἶδον, ἑώρακα). Futuro de indicativo.

7
ἀπιών participio de ἄπειμι, compuesto de εἶμι (§ 208, 2º).
2

τινας εὐδαιμονίας, ταῦτά (115.d.5) μοι δοκῶ8 αὐτῷ9 ἄλλως λέγειν,

παραμυθούμενος ἅμα μὲν ὑμᾶς, ἅμα δ' ἐμαυτόν. ἐγγυήσασθε10 οὖν

με πρὸς Κρίτωνα, ἔφη, τὴν ἐναντίαν ἐγγύην ἢ ἣν οὗτος πρὸς τοὺς

δικαστὰς ἠγγυᾶτο. οὗτος μὲν γὰρ ἦ μὴν παραμενεῖν· ὑμεῖς δὲ ἦ μὴν

μὴ παραμενεῖν ἐγγυήσασθε ἐπειδὰν ἀποθάνω11, ἀλλὰ οἰχήσεσθαι

ἀπιόντα, ἵνα Κρίτων ῥᾷον φέρῃ, καὶ μὴ ὁρῶν μου τὸ σῶμα ἢ

καόμενον ἢ κατορυττόμενον ἀγανακτῇ ὑπὲρ ἐμοῦ ὡς δεινὰ

πάσχοντος, μηδὲ λέγῃ ἐν τῇ ταφῇ ὡς ἢ προτίθεται Σωκράτη ἢ

ἐκφέρει ἢ κατορύττει. εὖ γὰρ ἴσθι, ἦ δ' ὅς, ὦ (115.e.5) ἄριστε Κρίτων,

τὸ μὴ καλῶς λέγειν οὐ μόνον εἰς αὐτὸ τοῦτο πλημμελές, ἀλλὰ καὶ

κακόν τι ἐμποιεῖ ταῖς ψυχαῖς. ἀλλὰ θαρρεῖν τε χρὴ καὶ φάναι

τοὐμὸν12 σῶμα θάπτειν, καὶ θάπτειν (116.a.1) οὕτως ὅπως ἄν σοι

φίλον ᾖ καὶ μάλιστα ἡγῇ νόμιμον εἶναι. Ταῦτ' εἰπὼν ἐκεῖνος μὲν

ἀνίστατο εἰς οἴκημά τι ὡς λουσόμενος, καὶ ὁ Κρίτων εἵπετο13 αὐτῷ,

ἡμᾶς δ' ἐκέλευε περιμένειν. περιεμένομεν οὖν πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς

διαλεγόμενοι περὶ τῶν (116.a.5) εἰρημένων14 καὶ ἀνασκοποῦντες,

τοτὲ δ' αὖ περὶ τῆς συμφορᾶς διεξιόντες ὅση ἡμῖν γεγονυῖα εἴη,

8
μοι δοκῶ construcción personal en lugar de δοκεῖ μοι (§ 345).
9
αὐτῷ (τῷ Κρίτωνι) dativo regido por λέγειν (§ 295, 2º).
10
ἐγγυήσασθε de ἐγγυάω (medio ἐγγυάομαι o ἐγγυῶμαι,“dar garantía, garantizar”). Imperativo
aoristo.
11
ἀποθάνω de ἀποθνήσκω, compuesto de θνῄσκω (θανοῦμαι, ἔθανον, τέθνηκα). Aoristo del
subjuntivo.

12
τοὐμόν crasis por τὸ ἐμόν.
13
εἵπετο 3ª sing. impf. ἕπομαι (ἕψομαι, ἑσπόμην) “seguir”.

14
εἰρημένων de λέγω (ἐρῶ, εἶπον, εἴρηκα). Participio perfecto pasivo.
3

ἀτεχνῶς ἡγούμενοι ὥσπερ πατρὸς στερηθέντες διάξειν15 ὀρφανοὶ

τὸν ἔπειτα βίον. ἐπειδὴ (116.b.1) δὲ ἐλούσατο16 καὶ ἠνέχθη17 παρ'

αὐτὸν τὰ παιδία – δύο γὰρ αὐτῷ ὑεῖς σμικροὶ ἦσαν, εἷς δὲ μέγας –

καὶ αἱ οἰκεῖαι γυναῖκες ἀφίκοντο18 ἐκεῖναι, ἐναντίον τοῦ Κρίτωνος

διαλεχθείς τε καὶ ἐπιστείλας ἅττα19 ἐβούλετο, τὰς μὲν γυναῖκας καὶ

τὰ παιδία (116.b.5) ἀπιέναι ἐκέλευσεν, αὐτὸς δὲ ἧκε παρ' ἡμᾶς. καὶ

ἦν ἤδη ἐγγὺς ἡλίου δυσμῶν· χρόνον γὰρ πολὺν διέτριψεν20 ἔνδον.

ἐλθὼν δ' ἐκαθέζετο λελουμένος καὶ οὐ πολλὰ ἄττα21 μετὰ ταῦτα

διελέχθη22, καὶ ἧκεν ὁ τῶν ἕνδεκα ὑπηρέτης καὶ στὰς (116.c.1) παρ'

αὐτόν, Ὦ Σώκρατες, ἔφη, οὐ καταγνώσομαί23 γε σοῦ ὅπερ ἄλλων

καταγιγνώσκω, ὅτι μοι χαλεπαίνουσι καὶ καταρῶνται24 ἐπειδὰν

αὐτοῖς παραγγείλω25 πίνειν τὸ φάρμακον ἀναγκαζόντων τῶν

15
διάξειν infinitivo futuro de διάγω, compuesto de ἄγω (ἄξω, ἤγαγον, ἦχα).
16
ἐλούσατο de λούω “lavar” (3ª sing. aor. ind. medio).

17
ἠνέχθη 3ª sing. aor. 2º ind. pasivo de φέρω (οἴσω, ἤνεγκον, ἐνήνοχα).
18
ἀφίκοντο 3ª. plur. indicativo aor. 2º ἀφικνέομαι (ἀφίξομαι, ἀφικόμην, ἀφῖγμαι) “venir, llegar”. Tema
ἀφικ-.
19
ἅττα = ἅτινα (pl. neutro de ὅστις).

20
διέτριψεν 3ª sing. indicativo aor. διατρίβω, compuesto de τρίβω (τρίψω, ἔτριψα, τέτριφα). Tema τριβ-
(§ 172).

21
ἄττα = τινά (pl. neutro del indefinido τις).

22
διελέχθη 3ª sing. aor. medio διαλέγομαι “conversar”.
23
καταγνώσομαι 1ª sing. futuro indicativo de καταγιγνώσκω, compuesto de γιγνώσκω (γνώσομαι,
ἔγνων, ἔγνωκα). Tema γνω-. Rige genit. σοῦ.

24
καταρῶνται de καταράομαι “increpar, insultar” (3ª plur. pres. indicativo).

25
παραγγείλω 1ª sing. subj. aor. παραγγέλλω.
4

ἀρχόντων. σὲ δὲ ἐγὼ καὶ ἄλλως (116.c.5) ἔγνωκα26 ἐν τούτῳ τῷ

χρόνῳ γενναιότατον καὶ πρᾳότατον καὶ ἄριστον ἄνδρα ὄντα τῶν

πώποτε δεῦρο ἀφικομένων27, καὶ δὴ καὶ νῦν εὖ οἶδ' ὅτι οὐκ ἐμοὶ

χαλεπαίνεις, γιγνώσκεις28 γὰρ τοὺς αἰτίους, ἀλλὰ ἐκείνοις. νῦν οὖν,

οἶσθα γὰρ ἃ ἦλθον (116.d.1) ἀγγέλλων, χαῖρέ τε καὶ πειρῶ ὡς ῥᾷστα

φέρειν τὰ ἀναγκαῖα. Καὶ ἅμα δακρύσας μεταστρεφόμενος ἀπῄει29.

Καὶ ὁ Σωκράτης ἀναβλέψας πρὸς αὐτόν, Καὶ σύ, ἔφη, χαῖρε, καὶ

ἡμεῖς ταῦτα ποιήσομεν. Καὶ ἅμα πρὸς ἡμᾶς, (116.d.5) Ὡς ἀστεῖος,

ἔφη, ὁ ἄνθρωπος· καὶ παρὰ πάντα μοι τὸν χρόνον προσῄει30 καὶ

διελέγετο ἐνίοτε καὶ ἦν ἀνδρῶν λῷστος31, καὶ νῦν ὡς γενναίως με

ἀποδακρύει. ἀλλ' ἄγε δή, ὦ Κρίτων, πειθώμεθα αὐτῷ, καὶ

ἐνεγκάτω32 τις τὸ φάρμακον, εἰ τέτριπται33· εἰ δὲ μή, τριψάτω34 ὁ

ἄνθρωπος. (116.e.1) Καὶ ὁ Κρίτων, Ἀλλ' οἶμαι, ἔφη, ἔγωγε, ὦ

26
ἔγνωκα 1ª sing. pf. indicativo de γιγνώσκω (γνώσομαι, ἔγνων, ἔγνωκα). Tema γνω-.
27
ἀφικομένων de ἀφικνέομαι (ἀφίξομαι, ἀφικόμην, ἀφῖγμαι). Participio aoristo 2º.
28
γιγνώσκεις 2ª sing. pres. γιγνώσκω (γνώσομαι, ἔγνων, ἔγνωκα). Tema γνω-.

29
ἀπῄει 3ª sing. impf. ἄπειμι, compuesto de εἶμι (§ 208, 2º).

30
προσῄει 3ª sing. impf. πρόσειμι (compuesto de εἶμι, § 208, 2º).

31
λῷστος superl. de ἀγαθός (como ἄριστος, βέλτιστος y κράτιστος; § 89).
32
ἐνεγκάτω 3ª sing. imperativo aor. 2º de φέρω (οἴσω, ἤνεγκον, ἐνήνοχα).
33
τέτριπται 3º sing. pf. indicativo pasivo τρίβω (τρίψω, ἔτριψα, τέτριφα). Tema τριβ- (§ 172).

34
τριψάτω 3ª sing. imperativo aor. τρίβω (τρίψω, ἔτριψα, τέτριφα). Tema τριβ- (§ 172).
5

Σώκρατες, ἔτι ἥλιον εἶναι ἐπὶ τοῖς ὄρεσιν35 καὶ οὔπω δεδυκέναι36. καὶ

ἅμα ἐγὼ οἶδα καὶ ἄλλους πάνυ ὀψὲ πίνοντας, ἐπειδὰν παραγγελθῇ

αὐτοῖς, δειπνήσαντάς τε καὶ πιόντας εὖ μάλα, καὶ συγγενομένους37

γ' ἐνίους ὧν38 ἂν τύχωσιν ἐπιθυμοῦντες. ἀλλὰ μηδὲν ἐπείγου39· ἔτι

γὰρ ἐγχωρεῖ. Καὶ ὁ Σωκράτης, Εἰκότως γε, ἔφη, ὦ Κρίτων, ἐκεῖνοί τε

ταῦτα ποιοῦσιν, οὓς σὺ λέγεις – οἴονται γὰρ κερδαίνειν ταῦτα

ποιήσαντες – καὶ ἔγωγε ταῦτα εἰκότως οὐ ποιήσω· οὐδὲν γὰρ

(117.a.1) οἶμαι κερδανεῖν ὀλίγον ὕστερον πιὼν ἄλλο γε ἢ γέλωτα

ὀφλήσειν40 παρ' ἐμαυτῷ, γλιχόμενος τοῦ ζῆν καὶ φειδόμενος

οὐδενὸς ἔτι ἐνόντος. ἀλλ' ἴθι, ἔφη, πείθου καὶ μὴ ἄλλως ποίει. Καὶ ὁ

Κρίτων ἀκούσας ἔνευσε τῷ παιδὶ πλησίον ἑστῶτι41. (117.a.5) καὶ ὁ

παῖς ἐξελθὼν καὶ συχνὸν χρόνον διατρίψας ἧκεν ἄγων τὸν

μέλλοντα δώσειν τὸ φάρμακον, ἐν κύλικι φέροντα τετριμμένον42.

ἰδὼν δὲ ὁ Σωκράτης τὸν ἄνθρωπον, Εἶεν, ἔφη, ὦ βέλτιστε, σὺ γὰρ

τούτων ἐπιστήμων, τί χρὴ ποιεῖν; Οὐδὲν ἄλλο, ἔφη, ἢ πιόντα

35
ὄρεσιν de ὄρος, -εος (τό). Dat. plur.

36
δεδυκέναι de δύω “sumergirse, hundirse” (inf. pf.).
37
συγγενομένους de συγγίγνομαι (participio aoristo 2º). Rige un τούτοις sobrentendido (§ 296, 1º).

38
ὧν genitivo regido ἐπιθυμοῦντες. El antecedente de este pronombre relativo es un τούτοις
sobrentendido (véase la nota anterior).

39
ἐπείγου 2ª sing. pres. imperat. medio ἐπείγω.

40
ὀφλήσειν inf. fut. act. ὀφλισκάνω (ὀφλήσω, ὦφλον, ὤφληκα).

41
ἑστῶτι part. perf. 2º act. ἵστημι “ponerse de pie” (§§ 200, III; 201, Obs.).

42
τετριμμένον part. perf. pasivo τρίβω. Véase Gramática § 172.
6

περιιέναι43, ἕως ἄν σου βάρος (117.b.1) ἐν τοῖς σκέλεσι γένηται44,

ἔπειτα κατακεῖσθαι· καὶ οὕτως αὐτὸ ποιήσει. Καὶ ἅμα ὤρεξε45 τὴν

κύλικα τῷ Σωκράτει. Καὶ ὃς λαβὼν καὶ μάλα ἵλεως, ὦ Ἐχέκρατες,

οὐδὲν τρέσας οὐδὲ διαφθείρας οὔτε τοῦ χρώματος οὔτε τοῦ

προσώπου, ἀλλ' ὥσπερ εἰώθει ταυρηδὸν ὑποβλέψας πρὸς τὸν

ἄνθρωπον, Τί λέγεις, ἔφη, περὶ τοῦδε τοῦ πώματος πρὸς τὸ

ἀποσπεῖσαί46 τινι; ἔξεστιν ἢ οὔ; Τοσοῦτον, ἔφη, ὦ Σώκρατες,

τρίβομεν ὅσον οἰόμεθα μέτριον εἶναι πιεῖν47. (117.c.1) Μανθάνω, ἦ δ'

ὅς· ἀλλ' εὔχεσθαί γέ που τοῖς θεοῖς ἔξεστί τε καὶ χρή, τὴν μετοίκησιν

τὴν ἐνθένδε ἐκεῖσε εὐτυχῆ γενέσθαι· ἃ δὴ καὶ ἐγὼ εὔχομαί τε καὶ

γένοιτο48 ταύτῃ. Καὶ ἅμ' εἰπὼν ταῦτα ἐπισχόμενος καὶ μάλα

εὐχερῶς49 καὶ εὐκόλως50 (117.c.5) ἐξέπιεν51. καὶ ἡμῶν οἱ πολλοὶ τέως

43
περιιέναι inf. pres. περίειμι, compuesto de εἶμι (“dar vueltas, ir por todas partes”).

44
γένηται 3ª sing. aor. 2º subj. γίγνομαι (γενήσομαι, ἐγενόμην, γέγονα).

45
ὤρεξε 3ª sing, indicativo aoristo ὀρέγω.

46
ἀποσπεῖσαι de ἀποσπένδω (inf. aor.).

47
πιεῖν de πίνω (πίομαι, ἔπιον, πέπωκα). Sobre la función de este inf. aor. 2ª puede consultarse
Gramática § 377.

48
γένοιτο 3ª sing. opt. aor. 2º γίγνομαι (γενήσομαι, ἐγενόμην, γέγονα). Sobre la función de este
optativo puede consultarse Gramática § 338.

49
εὐχερῶς adv. derivado de εὐχερής, ές (“prontamente, con destreza”).

50
εὐκόλως adv. derivado de εὔκολος, ον (“serenamente, de buen humor”).

51
ἐξέπιεν 3ª sing. ind. aor. 2º ἐκπίνω, compuesto de πίνω (πίομαι, ἔπιον, πέπωκα).
7

μὲν ἐπιεικῶς οἷοί τε ἦσαν κατέχειν τὸ μὴ δακρύειν, ὡς δὲ εἴδομεν52

πίνοντά τε καὶ πεπωκότα, οὐκέτι, ἀλλ' ἐμοῦ γε βίᾳ καὶ αὐτοῦ

ἀστακτὶ ἐχώρει τὰ δάκρυα, ὥστε ἐγκαλυψάμενος ἀπέκλαον53

ἐμαυτόν – οὐ γὰρ δὴ ἐκεῖνόν γε, ἀλλὰ τὴν ἐμαυτοῦ τύχην, οἵου

ἀνδρὸς (117.d.1) ἑταίρου ἐστερημένος εἴην54. ὁ δὲ Κρίτων ἔτι

πρότερος ἐμοῦ, ἐπειδὴ οὐχ οἷός τ' ἦν κατέχειν τὰ δάκρυα,

ἐξανέστη55. Ἀπολλόδωρος δὲ καὶ ἐν τῷ ἔμπροσθεν χρόνῳ οὐδὲν

ἐπαύετο δακρύων, καὶ δὴ καὶ τότε ἀναβρυχησάμενος κλάων καὶ

(117.d.5) ἀγανακτῶν οὐδένα ὅντινα οὐ κατέκλασε τῶν παρόντων

πλήν γε αὐτοῦ Σωκράτους. Ἐκεῖνος δέ, Οἷα, ἔφη, ποιεῖτε, ὦ

θαυμάσιοι. ἐγὼ μέντοι οὐχ ἥκιστα τούτου ἕνεκα τὰς γυναῖκας

ἀπέπεμψα, ἵνα μὴ (117.e.1) τοιαῦτα πλημμελοῖεν· καὶ γὰρ ἀκήκοα

ὅτι ἐν εὐφημίᾳ χρὴ τελευτᾶν. ἀλλ' ἡσυχίαν τε ἄγετε καὶ καρτερεῖτε.

Καὶ ἡμεῖς ἀκούσαντες ᾐσχύνθημέν τε καὶ ἐπέσχομεν τοῦ δακρύειν.

ὁ δὲ περιελθών, ἐπειδή οἱ βαρύνεσθαι ἔφη τὰ (117.e.5) σκέλη,

κατεκλίνη ὕπτιος – οὕτω γὰρ ἐκέλευεν ὁ ἄνθρωπος – καὶ ἅμα

ἐφαπτόμενος αὐτοῦ οὗτος ὁ δοὺς τὸ φάρμακον, διαλιπὼν χρόνον

ἐπεσκόπει τοὺς πόδας καὶ τὰ σκέλη, κἄπειτα σφόδρα πιέσας αὐτοῦ

τὸν πόδα ἤρετο εἰ αἰσθάνοιτο, (118.a.1) ὁ δ' οὐκ ἔφη. καὶ μετὰ τοῦτο

αὖθις τὰς κνήμας· καὶ ἐπανιὼν οὕτως ἡμῖν ἐπεδείκνυτο ὅτι ψύχοιτό

52
εἴδομεν 1ª plur. ind. aor. 2º ὁράω (ὄψομαι, εἶδον, ἑώρακα).
53
ἀπέκλαον 1ª sing. impf. ἀποκλάω “llorar o lamentarse por alguien” (transitivo).

54
ἐστερημένος εἴην 1ª sing. perf. opt. pas. στερέω. Sobre la función de este optativo puede consultarse
Gramática §§ 341, 348.

55
ἐξανέστηv 3ª sg. aor. ind. act. ἐξανίστημι (“levantarse”).
8

τε καὶ πήγνυτο. καὶ αὐτὸς ἥπτετο καὶ εἶπεν ὅτι, ἐπειδὰν πρὸς τῇ

καρδίᾳ γένηται αὐτῷ, τότε οἰχήσεται. (118.a.5) Ἤδη οὖν σχεδόν τι

αὐτοῦ ἦν τὰ περὶ τὸ ἦτρον ψυχόμενα, καὶ ἐκκαλυψάμενος –

ἐνεκεκάλυπτο γάρ – εἶπεν – ὃ δὴ τελευ- ταῖον ἐφθέγξατο – Ὦ

Κρίτων, ἔφη, τῷ Ἀσκληπιῷ ὀφείλομεν ἀλεκτρυόνα· ἀλλὰ ἀπόδοτε

καὶ μὴ ἀμελήσητε. Ἀλλὰ ταῦτα, ἔφη, ἔσται, ὁ Κρίτων· ἀλλ' ὅρα εἴ τι

ἄλλο (118.a.10) λέγεις. Ταῦτα ἐρομένου αὐτοῦ οὐδὲν ἔτι ἀπεκρίνατο56,

ἀλλ' ὀλίγον χρόνον διαλιπὼν ἐκινήθη τε καὶ ὁ ἄνθρωπος

ἐξεκάλυψεν αὐτόν, καὶ ὃς τὰ ὄμματα ἔστησεν· ἰδὼν δὲ ὁ Κρίτων

συνέλαβε τὸ στόμα καὶ τοὺς ὀφθαλμούς. (118.a.15) Ἥδε ἡ τελευτή, ὦ

Ἐχέκρατες, τοῦ ἑταίρου ἡμῖν ἐγένετο, ἀνδρός, ὡς ἡμεῖς φαῖμεν ἄν,

τῶν τότε ὧν ἐπειράθημεν ἀρίστου καὶ ἄλλως φρονιμωτάτου καὶ

δικαιοτάτου.

Traducción de Carlos García Gual:

“Después de que él hubo dicho esto, habló Critón: - Bien, Sócrates, ¿qué
nos encargas a éstos o a mi, acerca de tus hijos o de cualquier otro
asunto, que nosotros podamos hacer a tu agrado y que haremos muy a
gusto? -Lo que continuamente os digo -dijo él-, nada nuevo. Que
cuidándoos de vosotros mismos haréis lo que hagáis a mi agrado y al de
los míos y de vosotros mismos, aunque ahora no lo reconozcáis. Pero si
os descuidáis de vosotros mismos. y no queréis vivir tras las huellas, por
así decir, de lo que ahora hemos conversado y lo que hemos dicho en el
tiempo pasado, por más que ahora hicierais muchas y vehementes
promesas, nada más lograréis. -En eso nos afanaremos -dijo-, en hacerlo
así. ¿Y de qué modo te enterraremos? Como queráis - dijo- , siempre que
me atrapéis y no me escape de vosotros. Sonriendo entonces
serenamente y dirigiéndonos una mirada, comentó: No logro persuadir,
amigos, a Critón, de que yo soy este Sócrates que ahora está dialogando y
ordenando cada una de sus frases, sino que cree que yo soy ese que verá
56
ἀπεκρίνατο 3ª sg. aor. ind. ἀποκρίνω (voz media).
9

un poco más tarde muerto, y me pregunta ahora cómo va a sepultarme. Lo


de que yo haya hecho desde hace un buen rato un largo razonamiento de
que, una vez que haya bebido el veneno, ya no me quedaré con vosotros,
sino que me iré marchándome a las venturas reservadas a los
bienaventurados, le parece que lo digo en vano, por consolaros a vosotros
y, a la par, a mí mismo. Salidme, pues, fiadores ante Critón -dijo-, pero con
una garantía contraria a la que él presentaba ante los jueces. Pues él
garantizaba que yo me quedaría. Vosotros, por tanto, sedme fiadores de
que no me quedaré después que haya muerto, sino que me iré
abandonándoos, para que Critón lo soporte más fácilmente, y al ver que mi
cuerpo es enterrado o quemado no se irrite por mí como si yo sufriera
cosas terribles, ni diga en mi funeral que expone o que lleva a la tumba o
que está enterrando a Sócrates. Pues has de saber bien, querido Critón,
que el no expresarse bien no sólo es algo en sí mismo defectuoso, sino
que, además, produce daño en las almas. Así que es preciso tener (116 a)
valor y a firmar que sepultas mi cuerpo, y sepultarlo del modo que a ti te
sea grato y como te parezca que es lo más normal”. Después de decir
esto, se puso en pie y se dirigió a otro cuarto con la intención de lavarse, y
Critón le siguió, y a nosotros nos ordenó que aguardáramos allí. Así que
nos quedamos charlando unos con otros acerca de lo que se había dicho,
y volviendo a examinarlo, y también nos repetíamos cuán grande era la
desgracia que nos había alcanzado entonces, considerando simplemente
que como privados de un padre íbamos a recorrer huérfanos nuestra vida
futura. Cuando se hubo lavado y le trajeron a su lado a sus hijos - pues
tenía dos pequeños y uno ya grande- y vinieron las mujeres de su familia,
ya conocidas, después de conversar con Critón y hacerle algunos
encargos que quería, mandó retirarse a las mujeres y a los niños, y él vino
hacia nosotros. Entonces era ya cerca de la puesta del sol. Pues había
pasado un largo rato dentro. Vino recién lavado y se sentó, y no se
hablaron muchas cosas tras esto, cuando acudió el servidor de los Once y,
puesto en pie junto a él, le dijo: - Sócrates, no voy a reprocharte a ti lo que
suelo reprochar a los demás, que se irritan conmigo y me maldicen cuando
les mando beber el veneno, como me obligan los magistrados. Pero, en
cuanto a ti, yo he reconocido ya en otros momentos en este tiempo que
eres el hombre más noble, más amable y el mejor de los que en cualquier
caso llegaron aquí, y por ello bien sé que ahora no te enfadas conmigo,
sino con ellos, ya que conoces a los culpables, Ahora, pues ya sabes lo
que vine a anunciarte, que vaya bien y trata de soportar lo mejor posible lo
inevitable. y echándose a llorar, se dio la vuelta y salió. Entonces Sócrates,
mirándole, le contestó: - ¡Adiós a ti también, y vamos a hacerlo! y
dirigiéndose a nosotros, comentó: - ¡Qué educado es este hombre! A lo
largo de todo este tiempo me ha visitado y algunos ratos habló conmigo y
se portaba como una persona buenísima, y ved ahora con qué nobleza
10

llora por mí. Conque, vamos, Critón, obedezcámosle, y que alguien traiga
el veneno, si está triturado y si no, que lo triture el hombre. Entonces dijo
Critón: -Pero creo yo, Sócrates, que el sol aún está sobre los montes y aún
no se ha puesto. Y, además, yo sé que hay algunos que lo beben incluso
muy tarde, después de habérseles dado la orden, tras haber comido y
bebido en abundancia , y otros, incluso después de haberse acostado con
aquellos que desean. Así que no te apresures; pues aún hay tiempo.
Respondió entonces Sócrates: - Es natural, Critón, que hagan eso los que
tú dices, pues creen que sacan ganancias al hacerlo; y también es natural
que yo no lo haga . Pues pienso que nada voy a ganar bebiendo un poco
más tarde, nada más que ponerme (117 a) en ridículo ante mí mismo,
apegándome al vivir y escatimando cuando ya no queda nada. Conque,
¡venga! - dijo-, hazme caso y no actúes de otro modo. Entonces Critón, al
oírle, hizo una seña con la cabeza al muchacho que estaba allí cerca, y el
muchacho salió y, tras demorarse un buen rato, volvió con el que iba a
darle el veneno que llevaba molido en una copa. Al ver Sócrates al
individuo, le dijo: -Venga, amigo mío, ya que tú eres entendido en esto,
¿qué hay que hacer? - Nada más que beberlo y pasear -dijo- hasta que
notes un peso en las piernas. y acostarte luego. Y así eso actuará. Al
tiempo tendió la copa a Sócrates. Y él la cogió, y con cuánta serenidad,
Equécrates, sin ningún estremecimiento y sin inmutarse en su color ni en
su cara, sino que, mirando de reojo, con su mirada taurina, como
acostumbraba. al hombre, le dijo : - ¿Qué me dices respecto a la bebida
ésta para hacer una libación a algún dios? ¿Es posible o no? - Tan sólo
machacamos, Sócrates -dijo-, la cantidad que creemos precisa para beber.
– Lo entiendo - respondió él-. Pero al menos es posible, sin duda, y se
debe rogar a los dioses que este traslado de aquí hasta allí resulte feliz.
Esto es lo que ahora yo ruego, y que así sea. y tras decir esto, alzó la copa
y muy diestra y serenamente la apuró de un trago. Y hasta entonces la
mayoría de nosotros, por guardar las conveniencias, había sido capaz de
contenerse para no llorar, pero cuando le vimos beber y haber bebido, ya
no; sino que, a mí al menos, con violencia y en tromba se me salían las
lágrimas, de manera que cubriéndome comencé a sollozar, por mí, porque
no era por él, sino por mi propia desdicha: ¡de qué compañero quedaría
privada! Ya Critón antes que yo, una vez que no era capaz de contener su
llanto, se había salido, y Apolodoro no había dejado de llorar en todo el
tiempo anterior, pero entonces rompiendo a gritar y a lamentarse
conmovió a todos los presentes a excepción del mismo Sócrates. Él dijo: -
¿Qué hacéis, sorprendentes amigos? Ciertamente por ese motivo despedí
a las mujeres, para que no desentonaran. Por que he oído que hay que
morir en un silencio ritual. Conque tened valor y mantened la calma. Y
nosotros al escucharlo nos avergonzamos y con tuvimos el llanto. Él
paseó, y cuando dijo que le pesaban las piernas, se tendió boca arriba,
11

pues así se lo había aconsejado el individuo. Y al mismo tiempo el que le


había dado el veneno lo examinaba cogiéndole de rato en rato los pies y
las piernas, y luego, apretándole con fuerza el pie, le preguntó si lo sentía,
y él dijo que no. Y después de esto hizo lo mismo con sus pantorrillas, y
ascendiendo de este modo nos dijo que se iba quedando frío y rígido.
Mientras lo tanteaba nos dijo que, cuando eso le llegara al corazón,
entonces se extinguiría. Ya estaba casi fría la zona del vientre cuando
descubriéndose, pues se había tapado, nos dijo, y fue lo último que habló:
-Critón, le debemos un gallo a Asclepio. Así que págaselo y no lo
descuides. - Así se hará - dijo Critón-. Mira si quieres algo más. Pero a
esta pregunta ya no respondió, sino que al poco rato tuvo un
estremecimiento, y el hombre lo descubrió, y él tenía rígida la mirada. Al
verlo, Critón le cerró la boca y los ojos. Éste fue el fin, Equécrates, que
tuvo nuestro amigo, el mejor hombre, podemos decir nosotros, de los que
entonces conocimos, y, en modo muy destacado, el más inteligente y más
justo.

You might also like