ISO/ıeC 17025

STANDART REVİZYONU
BİLGİLENDİRME
KILAVUZU
*

karar kuralı
* Bu kılavuz b�lg�lend�rme amaçlıdır, bu b�lg�ler�n kullanımından
kaynaklanab�lecek hatalardan ve yükümlülüklerden TÜRKAK sorumlu değ�ld�r.
1. Karar Kuralı Ned�r?

Bel�rlenm�ş b�r spes�f�kasyona uygunluğu bel�rt�rken, ölçüm bel�rs�zl�ğ�n�n nasıl hesaba katı-
lacağını açıklayan kuraldır. (ISO / IEC 17025: 2017 madde 3.7 )

2. Standart Ne D�yor?

TS EN ISO/IEC 17025:2017 standardı aşağıda yer alan maddelerde karar kuralından bah-
setmekted�r:

“7.1.3 Müşter�, deney ya da kal�brasyon �ç�n b�r şartnameye veya standarda uygunluk beyanı
talep ett�ğ�nde (örneğ�n geçt�/kaldı, tolerans �ç�/tolerans dışı) şartname veya standart ve
karar kuralı açıkça tanımlanmalıdır. Seç�len karar kuralı, hâl�hazırda talep ed�len şartname
veya standartta yer almıyorsa müşter�ye b�ld�r�lmel� ve bu konuda müşter�yle anlaşılmalıdır.”

“7.8.6.1 B�r şartname veya standarda göre uygunluk beyanı sunulduğunda, laboratuvar
uygulanan karar kuralını, �lg�l� kuralın r�sk sev�yes�n� (yanlış kabul, yanlış ret ve �stat�ksel
varsayımlar g�b�) d�kkate alarak dokümante etmel� ve karar kuralını uygulamalıdır.
NOT Karar kuralı; müşter�, yasal düzenlemeler veya bağlayıcı dokümanlar tarafından öngö-
rülmes� hal�nde b�r üst düzeyde r�sk sev�yes�ne gerek yoktur.

“7.8.6.2 Laboratuvar uygunluk beyanını aşağıdak� durumları açıkça tanımlayacak şek�lde

raporlamalıdır:

a) uygunluk beyanının hang� sonuçlara uygulandığını,

b) hang� şartnameler�n, standartların veya bunlarla �lg�l� bölümler�n karşılandığını ya da
karşılanmadığını,
c) uygulanan karar kuralını (talep ed�len şartname veya standardın �çer�ğ�nde bulunmuyor-
sa).”

NOT Daha fazla b�lg� �ç�n ISO/IEC Kılavuz 98-4’e bakınız.

3. Uygulama Nasıl Olur?

Bel�rlenm�ş b�r gerekl�l�ğe göre b�r deney/kal�brasyon yapıldığında ve müşter� veya gerekl�l�k
b�r uygunluk b�ld�r�m�n� zorunlu kıldığında, deney/kal�brasyon sonuçlarının bu bel�rlenm�ş
gerekl�l�ğe uygunluk göster�p göstermed�ğ�n� bel�rten b�r açıklamanın rapor �çer�ğ�nde ver�l-
mes� zorunludur. Uygunluk beyanının hang� sonuçlara uygulandığını, hang� gerekl�l�ğe göre
b�r uygunluk değerlend�rmes� yapıldığını ve şartname veya standartta yer almıyorsa uygula-
nan karar kuralının ne olduğunu laboratuvar rapor �çer�ğ�nde �fade etmek durumundadır.
Bel�rs�zl�ğ�n uygunluk b�ld�r�m�n� etk�led�ğ� çeş�tl� olası durumlar vardır ve bunlar aşağıda
bel�rt�lm�şt�r:

a) Bel�rlenm�ş b�r güven düzey�ndek� bel�rs�zl�kle gen�şlet�lm�ş deney/kal�brasyon sonucu-

nun, ürün ya da deney standardında veya mevzuatta tanımlanmış b�r sınır veya sınırlar
dışına ya da �ç�ne düşmemes� gerekt�ğ�n�n açıkça bel�rt�ld�ğ� durumdur. Bu durumlarda
uygunluğun veya uymazlığın değerlend�r�lmes� kolaylıkla yapılab�l�r (Şek�l-1 durum 1, 5, 6 ve
10).

ISO/IEC 17025 STANDART REVİZYONU BİLGİLENDİRME KILAVUZU

KARAR KURALI S1
TÜRK AKREDİTASYON KURUMU
2018
b) Ancak bel�rlenm�ş b�r güven düzey�ndek� bel�rs�zl�kle gen�şlet�lm�ş deney/kal�brasyon
sonucunun, ürün ya da deney standardında veya mevzuatta tanımlanmış b�r sınır veya
sınırlar dışına ya da �ç�ne düşmemes� gerekt�ğ� açıkça bel�rt�lmem�ş �se, bu durumlarda
uygunluğun veya uymazlığın değerlend�r�lmes� aşağıdak� yaklaşımları kullanarak yapılab�l�r.
(Şek�l-1 durum 2,3,4,7,8 ve 9).

�. Spes�f�kasyon sınırları, %95 güven�l�rl�k sev�yes�nde gen�şlet�lm�ş bel�rs�zl�k aralığı-

nın yarısı �le gen�şlet�lm�ş deney/kal�brasyon sonucu tarafından �hlal ed�lmezse, spes�f�kas-
yona uygunluk bel�rt�leb�l�r (Şek�l 1’de Durum 1 ve 6);

��. Deney/kal�brasyon sonucu, gen�şlet�lm�ş bel�rs�zl�k aralığının yarısı kadar aşağı

doğru uzatıldıktan sonra b�le spes�f�kasyon üst sınırını aşıyorsa, spes�f�kasyona uymazlık
bel�rt�leb�l�r (Şek�l 1’de Durum 5);

���. Deney/kal�brasyon sonucu, gen�şlet�lm�ş bel�rs�zl�k aralığının yarısı kadar yukarı

doğru uzatıldıktan sonra b�le spes�f�kasyon alt sınırı �hlal ed�l�rse, spes�f�kasyona uymazlık
bel�rt�leb�l�r (Şek�l 1’de Durum 10);

�v. Aynı part� üründen başka numuneler�n test ed�lmes� veya ölçümün tekrar ed�lmes�
�mkânı olmaksızın, ölçülen tek değer spes�f�kasyon sınırına yeter�nce yakın düşüp gen�şlet�l-
m�ş bel�rs�zl�k aralığının yarısı sınırı aşarsa, bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�ndek� uygunluğun
veya uymazlığın doğrulanması mümkün değ�ld�r. Bu durumda sonuç ve gen�şlet�lm�ş bel�r-
s�zl�k, bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�nde uygunluk veya uymazlığın göster�lemed�ğ�n� �şaret
eden b�r �fade �le b�rl�kte b�ld�r�lmel�d�r. (Şek�l 1'de durum 2, 4, 7 ve 9)

Eğer yasal şartlar, ret veya kabul �le �lg�l� b�r kararı zorunlu kılıyorsa, aşağıda Şek�l 1’dek�
durum 2 ve 7 spes�f�kasyon sınırına uygunluk olarak bel�rt�leb�l�r (hesaplanan ve raporlanan
daha düşük b�r güven�l�rl�k sev�yes� �le). Aşağıda Şek�l 1'dek� Durum 4 ve 9 spes�f�kasyona
uygunsuzluk bel�rt�leb�l�r (daha düşük b�r hesaplanan ve b�ld�r�len güven�l�rl�k sev�yes� �le).

Tek b�r part�n�n �k� veya daha fazla numunes� test ed�leb�l�yorsa veya ölçüm tekrarlanab�l�rse,
tekrarlı testler veya tekrarlanan ölçümler yapmak tavs�ye ed�l�r. Aynı numuneler üzer�ndek�
tüm test sonuçlarının veya tekrarlanan ölçüm sonuçlarının ortalama değer� ve bu ortalama
değer �ç�n yen� bel�rs�zl�k değer� tahm�n ed�ld�kten sonra, yukarıda (�) �la (�v) 'de tar�f ed�len
aynı kıyaslama yapılmalıdır.

Not: (�) �la (�v) �ç�n sonuçlar, ölçülen değer�n bel�rs�zl�k dağılım eğr�s�n�n ortalama değer�n
üstünde s�metr�k olduğu varsayımına dayanmaktadır. Bazı durumlarda, bu doğru olmayab�-
l�r, örn. ölçülen b�r değere öneml� b�r düzeltme yapılmayıp bel�rs�zl�ğe b�r katkı olarak düşü-
nüldüğünde veya s�metr�k olmayan dağılıma sah�p olduğu b�l�nen baskın b�r bel�rs�zl�k b�le-
şen�, normal dağılıma sah�pm�ş g�b�, başka b�r bel�rs�zl�k b�leşen� �le b�rleşt�r�ld�ğ�nde. Böyle
b�r durumda, ölçülen değer ve ölçüm bel�rs�zl�ğ� �ç�n daha doğru b�r hesaplama açık b�r
sonuca varılmasına olanak vereb�l�r.

ISO/IEC 17025 STANDART REVİZYONU BİLGİLENDİRME KILAVUZU

KARAR KURALI S2
TÜRK AKREDİTASYON KURUMU
2018
 v. Sonuç tam spes�f�kasyon sınırı üzer�ndeyse, bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�nde
uygunluk veya uymazlık beyan etmek mümkün değ�ld�r. Bu durumda sonuç ve gen�şlet�lm�ş
bel�rs�zl�k, bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�nde uygunluk veya uymazlığın göster�lemed�ğ�n�
�şaret eden b�r �fade �le b�rl�kte b�ld�r�lmel�d�r. (Şek�l 1'de durum 3 ve 8)

c) Eğer ürün veya deney standardı, laboratuvar raporunda uygunluk b�ld�r�m�n� zorunlu kılar
ancak �lg�l� standartlarda uygunluğun değerlend�r�lmes�nde güven düzey�n�n ve ölçme bel�r-
s�zl�ğ�n�n etk�ler�ne �l�şk�n her hang� b�r b�lg� vermez �se, laboratuvar -güven düzey�n� ve
ölçme bel�rs�zl�ğ�n� göz önünde bulundurmaksızın- elde ed�len deney sonucunun yalnızca
bel�rt�lm�ş sınırlar �ç�nde olup olmadığına dayanarak uygunluğun veya uymazlığın değerlen-
d�r�lmes�n� yapab�l�r.

Not: Bu genell�kle paylaşılan r�sk olarak adlandırılır, çünkü son kullanıcı bazı r�skler� alır;
şöyle k�, üzer�nde anlaşmaya varılan b�r ölçüm yöntem�yle test ed�ld�kten sonra ürün spes�f�-
kasyona uygun olmayab�l�r. Bu durumda, üzer�nde anlaşmaya varılan ölçüm yöntem�n�n
bel�rs�zl�ğ�n�n kabul ed�leb�l�r olduğu ve bunun gerekt�ğ�nde hesaplanab�leceğ� yönünde üstü
kapalı b�r varsayım bulunmaktadır. İlg�l� mevzuat veya yasal şartlar paylaşılan r�sk �lkes�n�
geçers�z kılab�l�r ve bel�rs�zl�k r�sk�n� b�r tarafın üzer�ne yükleyeb�l�r.

d) Müşter� �le laboratuvar arasında yapılan anlaşma veya karar kuralı, deney/kal�brasyon
sonuçlarının değerlend�r�lmes�yle �lg�l� hükümler �çereb�l�r. Anlaşma hükümler�; uygunluk
veya uymazlığın değerlend�r�lmes�nde güven düzey� ve ölçme bel�rs�zl�ğ�n�n etk�ler� �le
deney/kal�brasyon sonucunun ürün ya da deney standardının ya da müşter�n�n bel�rtt�ğ�
sınırlara göre değerlend�r�lmes�n�, hatta deney sonucunun hang� güven düzey�ne göre
uygun olup olmadığının hesaplanmasını �çereb�l�r. Bu durumda uygunluğun veya uymazlı-
ğın değerlend�r�lmes� anlaşmanın bu hükümler�ne göre yapılmalıdır. Anlaşma hükümler�
yasal şartlar �le çel�şmemel�d�r. Ayrıca paylaşılan r�ske a�t değerlend�rmeler burada da geçer-
l�d�r.

e) Sonuç tam spes�f�kasyon sınırı üzer�ndeyse, bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�nde uygunluk

veya uymazlık beyan etmek mümkün değ�ld�r. Bu durumda sonuç ve gen�şlet�lm�ş bel�rs�zl�k,
bel�rt�len güven�l�rl�k sev�yes�nde uygunluk veya uymazlığın göster�lemed�ğ�n� �şaret eden b�r
�fade �le b�rl�kte b�ld�r�lmel�d�r.

Eğer yasal şartlar güven düzey�ne bakılmaksızın uygunluk veya uymazlık şekl�nde b�r
değerlend�rme b�ld�r�m�n� zorunlu kılıyorsa, b�ld�r�m mevzuatın bel�rtt�ğ� sınıra (ölçüte) göre
yapılmalıdır:

(�) Sınır "<" veya ">" olarak tanımlanmış ve deney sonucu sınıra eş�tse, uymazlık bel�rt�l�r,

(��) Sınır "≤" veya "≥" olarak tanımlanmış ve deney sonucu sınıra eş�tse, uygunluk bel�rt�l�r.

ISO/IEC 17025 STANDART REVİZYONU BİLGİLENDİRME KILAVUZU

KARAR KURALI S3
TÜRK AKREDİTASYON KURUMU
2018
Şek�l-1: Karar kuralına �l�şk�n durumlar

Durum 1 Durum 2 Durum 3 Durum 4 Durum 5

Ölçülen sonuç Ölçülen sonuç Ölçülen sonuç sınırın Ölçülen sonuç, Ölçülen sonuç,
belirsizlik belirsizlik aralığının tam üzerindedir; bu belirsizlik aralığının belirsizlik aralığının
aralığının yarısı yarısından az bir pay sebeple, herhangi bir yarısından az bir pay yarısı kadar aşağı
kadar yukarıya ile üst sınırın önemli güvenilirlik ile üst sınırın doğru uzatılsa bile,
doğru uzatıldığın- altındadır; bu seviyesinde uygunluk üstündedir; bu üst sınırın
da bile üst sınırın sebeple, uygunluk veya uymazlık sebeple, uymazlık ötesindedir.
altındadır. belirtmek mümkün belirtmek mümkün belirtmek mümkün
Bu sebeple ürün değildir. Bununla değildir. değildir. Bu sebeple, ürün
spesifikasyona birlikte, %95'in spesifikasyona uygun
uygundur. altında bir güvenilirlik Bununla birlikte, Bununla birlikte, değildir
seviyesi kabul güvenilirlik %95'in altında bir
edilebilirse, uygunluk seviyesine güvenilirlik seviyesi
belirtmek mümkün bakmaksızın bir karar kabul edilebilirse,
olabilir. vermek zorunlu ise: uymazlık belirtmek
Eğer gerek, ölçülen mümkün olabilir.
değer ≤ üst sınır ise,
bir uygunluk
belirtmek mümkün
olabilir. Eğer gerek,
ölçülen değer <üst
sınır ise, bir uymazlık
belirtmek mümkün
olabilir.

= Üzerinde
anlaşmaya
varılan yöntemle
ölçüm sonucu
= Üzerinde
anlaşmaya
varılan
yöntemle
belirsizlik aralığı

Durum 6 Durum 7 Durum 8 Durum 9 Durum 10

Ölçülen sonuç Ölçülen sonuç Ölçülen sonuç sınırın Ölçülen sonuç, Ölçülen sonuç,
belirsizlik aralığının belirsizlik aralığının tam üzerindedir; bu belirsizlik aralığının belirsizlik aralığının
yarısı kadar aşağıya yarısından az bir pay sebeple, herhangi bir yarısından az bir pay yarısı kadar yukarı
doğru uzatıldığında ile alt sınırın önemli güvenilirlik ile alt sınırın doğru uzatılsa bile,
bile alt sınırın üstündedir; bu seviyesinde uygunluk altındadır; bu alt sınırın ötesindedir.
üstündedir. Bu sebeple, uygunluk veya uymazlık sebeple, uymazlık Bu sebeple, ürün
sebeple ürün belirtmek mümkün belirtmek mümkün belirtmek mümkün spesifikasyona uygun
spesifikasyona değildir. Bununla değildir. değildir. Bununla değildir.
uygundur. birlikte, %95'in birlikte, %95'in
altında bir güvenilirlik Bununla birlikte, altında bir güvenilirlik
seviyesi kabul güvenilirlik seviyesi kabul
edilebilirse, uygunluk seviyesine edilebilirse, uymazlık
belirtmek mümkün bakmaksızın bir karar belirtmek mümkün
olabilir. vermek zorunlu ise: olabilir.
Eğer gerek, ölçülen
değer ≥ alt sınır ise,
bir uygunluk
belirtmek mümkün
olabilir. Eğer gerek,
ölçülen değer > üst
sınır ise, bir uymazlık
belirtmek mümkün
olabilir.

ISO/IEC 17025 STANDART REVİZYONU BİLGİLENDİRME KILAVUZU

KARAR KURALI S4
TÜRK AKREDİTASYON KURUMU
2018
Referans ve daha fazla b�lg� �ç�n bakınız;

1. ILAC –G8 Spes�f�kasyona Uygunluk B�ld�r�m� İle İlg�l� Rehber

2. APLAC TC-004 Test ve Kal�brasyon Sonuçlarını ve Spes�f�kasyona Uygunluğu B�ld�rme

Yöntem�

3. EUROLAB “Cook Book” – Doc No. 8 - Ölçüm Bel�rs�zl�kler�n�n Kullanılarak Spes�f�kasyo-

na Uygunluğun Tesp�t� – Olası Stratej�ler

4. Eurolab Techn�cal Report No.01/ 2017

5. Pendr�ll, L. R. (2014). Us�ng Measurement Uncerta�nty �n Dec�s�on-Mak�ng and Confor-

m�ty Assessment. Metrolog�a, S206-S218.

6. ISO/IEC Gu�de 98-4 (JCGM 106) Uncerta�nty of measurement -- Part 4: Role of measure-
ment uncerta�nty �n conform�ty assessment

7. Eurachem/CITAC Gu�de Use of uncerta�nty �n compl�ance assessment, 2007,

8. Eurachem/CITAC Gu�de Use of uncerta�nty �n compl�ance assessment Leaflet Vers�on 19

(2015-04-01) www.eurachem.org.

ISO/IEC 17025 STANDART REVİZYONU BİLGİLENDİRME KILAVUZU

KARAR KURALI S5
TÜRK AKREDİTASYON KURUMU
2018