2.1.2.7.

57
KAIS.KÖN.HOF BIBLIOTHEK

1.257 - B
Alt
 1
!
+

1257 - B.
1
 Alm. S. Iosephi, Sirin .27. fapic. I. I

EPISTOL A.
Cum Relatione, de eventu Legationis Apoftolicæ
in Chinam , fcripta à PP. Millionarijs Pekino ad
Præpoſitum Generalem S.J. Anno 1706. 1. Nov.
Admodum Reverende in Chriſto Pater Noſter.

Uanta fuit fpes noſtra concepta Pekini ex Sapientiſſima

determinatione Clementis XI. deablegando in Sinas Nun
cio , tantum præfumimusRomæ eſſe defiderium audiendi noi
va , excelsâ illâ fummi Pontificis, tenello gregi aded pater
nè commiſerentis, intentione digna. Atque ô ! utinam æ
quiſſimæ huic expectationi fatisfacere nobis daretur ! Ve.
rùm quantumvis Scriptura Deos nominet eos , qui ceteris à cælo præſtituti
fublimioribus conceptibus regunt orbem , humanis tamen infirmitatibus eo
rum conſilia involuit Deus : ut, licèt habeant intellectum ficut Angeli DEI ,
ad exequendum nihilominus ficut homines indigent Sublunaribus medijs ;
quibus deficientibus, cæleftes eorum cogitationes ad effectum in terra non
pertingunt.
Ominari incipit Adm: Reverenda Paternitas Veſtra, noftrâ forſan mini
morum filiorum fuorum focordiâ, ingentes SSmi. Patris conatus interijſſe, &
ideo juſtam in nos iram meditatur.Sed in longanimitate , quælumus, ſu
ftineat referenda humiliter: & fi lugenda repererit, judicet , nos jam diutiùs,
& acerbiùs ifthæc luxiffe ; cùm oculis, & omni corporis fenfu , totáque ani.
mâ experiamur, quam amarum fit Sancta amantiffimi Patris , Clementis XI.
defideria non potuiſſe complere.
Scribimus candidè ea, quæ habemus , non affectantes compoſitæ ora
tionis beneficio nos excuſare. Minùs culpamus quæ Sanctitatis Legatum :
aut quod pejus foret , ipfüm Legantem . Sua utrique laus integra manet per
omnem ſeculorum æternitatem ; quam ille legando , hic fortiter Legationem
amptestendo commeruit. Sequior Legationis eventus humanisCalibus tri
buatur. Præterea nondum ipes omnis fublata eſt , fore aliquam ,ut ſcopus,
quem fua Sanctitasperfpicaciſſimæ mentis acie intendit , felicillimè attinga
tur. Neque ex primo luccelfu tota conlilij fufcepti ſeries judicanda eſt.mini
Me.
A
minimus B. Petri, ùt S. Spiritu regente Romam adijt, & finè proventu Ro
mâ abijt. Sed fecundò rediturus, ipſo jubente , cujus ibi Vicarius futurus
erat. Eò autem Legatio Chriſti evaſit, ut dum Apoſtolicum culmen erigere
allaborat , Ipfe, humum ſpectante vertice ageretur in Crucem. Hoc ipfum
erat , contra humanæ prudentiæ ordinem , divinæ fapientiæ prodigium : ut ,
ubi ceciderat prima Ecclefiæ ſtruendæ columna , ibidem exurgeret nova Je
rufalem fabrica, in eam quidem firmitatem , ut portæ inferi adverſus eam
non prævalereót. Huic Divinæ Providentiæ perarduum negotium , paterno
Clementis XI. in Sinas amore cæptum , committentes , in timore coram Adm :
Rev : Paternitate Veſtra compendiô narramus , quæ Pekini cumprimis con
tigere ; precantes , ut æquè præceptis quis nos dirigat, quàm Societatis no
ſtre precibus adjuvet , quò efficaciter SSmi Patris Apoſtolicis conatibus fortu
natiùs collaboremus .

Actorum Pekinenſium ab Aprili Anni 1702. quo advenerat D. Lege

tus Apoftolicus, usque ad 28. Auguſti 1706. quo Is Pekino diſceſſit.
S. Primus.
Illuſtriſſimus D. Legatus jubet PP. Pekinenſes im
petrare Facultatem, publica cum authoritate per
veniendi in Regiam .
Uncians Illuſtriſſimus & Reverendiſt: DD.Carolus Thomas Maillard de
Tournon , Patriarcha Antiochenus, & Miſſionum Sinenſium Viſita
N tor Apoſtolicus, cum poteſtate Legati à Latere &c. datis ex Urbe 7 .
Febr: 1702. & in Pekin perlatis 17. Jan: 1704. Patri
Grimaldi , commiſſam
ſibi à Clemente XI. Pontifice Opt: Max: Legationem , petijt, libi in Portum
venturo informationes mitterentur, quibus dirigeretingreſſum in Regnum
ab Europæis diverſum . Obfecutus P. Grimaldiad ambos Portus Fokien, &
Canton, Literas quidem miſit, referentes : quid commodi , fpei & c.in hoc
vel illo cafu & c. Illuftriffimitamen arbitrio reliquit,quo qualitatem & mo
dum introitùs fui eligeret. Has Literas à ſe acceptas 8. Maij 1705. ad P. Gri
maldi ſcribit Illuſtriſſimus. Qui, ubi 8. Aprilis Cantone appuliffet , habitô
cum Senioribus variorum Ordinum Miſſionarijs conliliô , ſtatuerat, diſſimu
latâ coram aula fuâ authoritate , negotia Miſſionis tractare ; & ideo per P.
Beauvollier Patres Pekinenſes moneri fecit , Nankinum ſuas Literas dirige
rent, quò finè publica figura moturus effet. Sed paulò poft, de aliquorum
conſilio, contrarium reſolvens, mandat Ppbus per eundem P.Beauvollier :Sind
replica nuntiarent Imperatori , ſe adeſſe Patriarcham , Viſitatorem omnium
Miſſionum &c. peteréque in Regiam admitti. Caufam hujusmutatæ volun
tatis fuæ non dedit ; folùm innuit, itàopus videri , ut publicè affumptâ au
thoritate, evaderet vectigalium moleſtias, quas Cantone culiſlet. Primum
id
 3
id erat ſinè nobis con Glium. Neque ullum porrò petijt , quamquam priva
tis 8. Maij ad P.Grimaldifciberet : nè vereatur eloqui,fi quid fvadendum haberet.
Interim , ùt juſſi erant PP. Pekinenſes , rogant per literas ab Imperatore in
Tartaria exiſtente, facultatem Illuſtriſſimo Regiam fubeundi. Ad primas, &
ſecundas Imperator nîl determinavit : negavit ad ztias , Ad quartas indulſit
die gvo Lunæ 6tæ, aſſignans Illuſtriſſimo veſtitum Tartaro-Sinicum : & jubens
Eum ſumptibus ſupremi Præfecti ac Pro -Regis Cantonienſis honorifice Peki
num deduci.
Poterant Patres gaudere de hoc licentiæ ſucceſſu , quô adverſariorum
confufà eft dicacitas , & opinio : Ita enim Illuſtriſſimus ad P. Grimaldi Can
tone 4.Septemb. 1705. ingreffus meus putabatur Roma multò foredifficilior Esc.
Movit igitur Pekinumex Portu Canton Illuſtriſſimus 9. Septemb: aburbium
& Provinciarum Magiſtratibus fplendidè habitus ; ſed commoda navium Re.
giarum magnitudo obfuit celeritati , quam tamen avebat Imperator , curio.
lus videndi Viri à Pontifice ad extremum hunc Orientem ablegati : & cupi
dus beneficientiâ fuâ in hunc effundendâ fe commendabilem præſtare alteri
Orbi. Et revera aded ſpectabilis illa fuit, ut æternis digna ſit Romanorum
Faſtis.

S. Secundus,
Illuſtriſſimus multos accipit favores ab Impera
tore Kam-Hi.
Acultas veniendi Pekinum porta fuit, quâ Illuſtriſſimus 500. ferè leucis,
FXantungceu per longum liberalitatis .atrium ad Regiæ benevolentiæ Gazophy
lacium tranlivit. Menſe Novembri præmiſit Imperator in Provinciam
exploratores , qui iter maturari facerent. 27. Novemb: obviam
milit ſuum filium Cum - To , filium Pro -Regis, & ex ternis Eccleſijs unum
Patrem , qui Iluſtriſſimum 24. Leucis diſtantem , è navi gelatô jam Auviô fu
fciperent, terráque deportarent Pekinum . Ubi 4.Decembris juffu fuæMaje
ftatis domi noftræ intra murum Croceum , ponė palatium depofitus fuit : &
eodem adhuc die, per duos, è villa recreationis ſubmiſſos tertij ordinis Man
darinos , Imperiales gratias ſibi denuntiari audivit. 6ta Decembris Impera
tor prima illi miſit fercula, quæ probaret, ſi ijs in terra peregrina , ægrotus
inſuper, veſci poffer. Quo cognito, conſtitutæ ſunt Illi, ex Tribunali Hoeiki,
Su 4. alimoniæ portiones ( quales PP. Pekinenſes pro 8. recipiunt ) & licèt
renueret , coactus fuit acceptare , quamdiu in Regia eſfet moraturus. 12 .
Decemb: ex alvi fluxu deceſſit Petrus Sigotti chirurgus Illuſtriſſimi & Cubi
cularius, cui ex aula & medicus impendit operam , & medicinam , ac poſt
quam Illuſtriſſimum per duos Mandarinos feciſſet conſolari , pro ſepultura
unum jugerum, ex horto olerum cujusdem Reguli, ità petenti, conceffit ; in
quo favore ſua Majeſtas inſuper curavit, ut ille locus , lubinde ſepultura Itaa
fica vocatus , eller noftra tepulturæ vicinus. Verùm optabilius fuiffet , fi
A 2 Illu
4
Illuftrifſimus oblatam à nobis ſepulturam ſuſcepiſſet ; nè.ſuſpicaci Principi
oſtenderet etiam levem à nobis ſegregationis affestum . Qui interim ob
fervari curabat , an non Europæi in funere hoc auderent aliqua , præter ha
ctenus practicata ab Europæis antiquis ? cúmque diverla aliqua intellexiſſet,
diſplicere libi diſſimulavit. Imò funere adhuc domi noſtræ fèrvato , 19. De
cemb: miſit duos Phalianos, fuæ aliàs menſæ præparatos. Abſoluto funere
deſideravit Imperator Illuſtriſſimum præſtò videre; cúmque remoraretur hu
jus ægritudo : modum invenit , quo ( fed exemplo in Sinis inaudito ) citra
Majeſtatis fuæ præjudicium, oftenderet ægro favorem . 30. Decemb:
indicit audientiam : & 31. deſcendit, atque expectat Illuſtriſſimum in poma-,
rio, vix ſagitcä ja tu à Boreali Palatij porta diſfito ; jámque per omnesEunucho ,
rum excubias Cubiculariorum Princeps, primi Ordinis Mandarinus , promul
gaverat, cum charo , & ægroto hoſpite in omnibus cerimonijs pro audien
tia ſolenni requiſitis, diſpenſari à ſua Majeſtate : cùm in fella illuſtriſſimus ,
comitantibus fuis, noftrisque omnibus, per partem occidentalem deportatur
ad pomarium , & ad locum , ubi fedebatKam -Hi,inter brachia aliena induci
gur : Alexísque, ùt potuit , humi genibus , Tartaro -Sinicam dominationem
adoratus, rogatur : ſi Summus Pontifex rectè valeret ? rectè reſpondens D. Lea
gatus; elevatur , & in feltris acervatis coram afſidere jubetur. Succeſſitſva
ve colloquium , de itinere,ægritudine , Europa, Regione præſenti. Impera
tor , quali politâ Majeſtate , familiari fermone, & in facie aulæ ſuæ , ſubinde
corridens, Illuſtriſſimum exhilarare cupiebat , ante hæc tamen jam præmo
nitum : intelligeret, bæc nulli alteri extero Magnati à fe,aut exhibita, aut exbiben
da. Deinde Chàper Maridarinos primi ordinis , vinumverò in aureo cra
tere manu propriâ porrigebat; & ubi in menſa 35. Jancium aurearum , pri
mis modò labris dapes baſilicas delibáſlet, Illuſtriſſimum invitabat, & men
ſam ipli prorſus donatam , domum ferre præcepit. Antè autem epulanti in
dullit etiam riſum. Poſtea ad ſeria converſus, amicabiliter petivit : panderet.
fibi commiſſa Esc. Denique, à Stylo Curiæ quandoque Illuſtriſſimum aber
rantem , Ivaviter reduxit ad orbitam ; atque ultimò honorificè dimiſit.
Novus Annus Europæus, novos invenit favores. 1. Januarij promittic
Imperator mittenda Papæ munera : & 2. Januarij ea ſuo Yu Sien ( ideſt, co
ram aſiſtenti ) deferenda extradit ; & quia pauca ipfi videbantur , deprope,
rata videlicet , ob naves portu abituras, ampliora fpondet ad reditum Illua
ftriſſimi. 4. Januarij invitat fecum ad venationem iturum unum de Comiti.
bus Illuſtriſſimi Imperator, ipſi verò ob ægritudinem domi manenti, terno
quovis die à Mandarinis 2di ordinis deferendas baſilicas dapes decernit, doa
nec à venatione redijſſet; ad quam Illuſtriſſimi aulicos , ùt invitârat ,unà fe
cum aſſumpſerat.
Interim propinquabat novusAnnus Sinicus, quo munera deſignantur:
quæ dum Ppires timebant abbreviari,conſcij geſtorum aliquorum , quæ fuæ
Majeſtati diſplicere potuiflent; ecce , primo anni die , per primum Camera
rium , Illuſtriſſimo mittitur auguſtum munus, nè filijs quidem folitum fieri:
Sturio 180. librarum , piſces rariores à multis Stadiorum millibus allati, apri,
cervi, phaliani &c. menfa argento, & dapibus ponderola. Hæc longa bajus
lorum
 S

ob.
Jorum ſeries in Equis, Aavis rutilans fignis, comitante cubiculi Imperialis Prin
ha.
çipe Primo Eunucho , Mandarinis, & Europæis plurimis , Sinísque Chriſtia.
nis . Exeunte autem novi anni Sinici feſtivitate . 26. Febr: invitatus fuit Il
fet luſtriſſimus ad Villam Regiam , Spectatum feſtivos ignes ; ubi, ut ejus valetu .
De
dini conſuleretur, juſſus eſt ſedere intra horci mænia loco præparato ; & poſt
ere ignium Spectacula , recreatus eſt tum bellarijs , tum mulicâ Eunuchorum :
70 aliàs in penetralibus Reginarum duntaxat audiri ſolita. Demum altâ jam
tra
b:
nocte hoſpitatus fuit in domo Regia , aſſignatis Excubitoribus ztijOrdinis
Mandarinis.
Initio veris Imperator ibat captum aquatiles aves in lacu Pecheli, ante
quam hæ in frigidiorem Tartariam avolent. Interim filius fingulis binis ,
ternisvę diebus Illuſtriſſimo mittebat dapes : Imperator verò hortabatur, ne
no Majum negligeret ; ſed ut ipſe conſtituerat, aptum præftolari tempus , ad
S, thermas concederet; aſſignato Mandarino Procuratore, & comite. Subinde
ibi exiſtentem identidem de falutis reſtauratione requirebat ; & tandem 10.
Junij ad finalem audientiam invitabat.
ITI Reducem é thermis Illuſtriſſimum recidiva infirmitas impedivit ; cujus
wee tempore diu , noctúque adftitem habuit vigilem .Mandarinum. Convale
2. fcenti deinde , more gentis , munera miſſa ſunt : 15. volumina ferici, & li.
a bra pretiofæ radicis Ginſem ; monitúsque eſt, ad calidiora Auſtri loca navi
de garet, dum ſua Majeftas in Tartariam abiret. Sed Illuſtriſſimus nolens elabi
Do occaſionem Imperatorem videndi , & Filios, petivit , & impetravit audien
no tiam pro29. Junij 1706. ad quam cum ſuis omnibus , & Patribus noſtris lo
E lenniter acceflit.
Imperator manè urbem repetens, Illuſtriſſimum omni honore fecit ex
cipi. Deductus eſt àcopioſis Mandarinis per atria majora ad aulam de re
creando corde dictam ; ubi debilisconſedit: atque diſpenſante iterum fuâ Ma
jeſtate cerimoniæ omiffæ funt : Ipséque Legatus innixusbrachijs PP. Perey
ra & Gerbillon ad confpectum Imperatoris inductus. Ubi iterum peractis
9. inclinationibus conſedit, coram Principe hærede, Nono, & 13tio Filio, Pro
ceribus item & Eunuchis non paucis. Dixit Imperatori debitas gratias : &
à familiari colloquio vilitavit præcipua ædificia , acccepitque abiens nunci.
ụm , quo, cras ad Principis hæredis hortum invitabatur. Huc bene manè
à tribusMandarinis deductus fuit, epulis exceptus, navi Regiâ circumvectus
ad ſpectandas villæ Imperialis delicias , ac nova munerum ad Pontificem
promiſſione recreatus. Necdum muros villæ egreſſus fuerat, cùm ſignifica.
tur Principem hæredem expectare in horto, à quo Illuſtriſſimus honore Re
gio exceptus fuit. Nam primò Sellam geſtatoriam intra muros admiſit. se
cundò, Princeps cymba alterâ unà navigabat , jam præiens quaſi deducendo,
jam latus Lembi applicans colloquendo & c. Tertiò indulfit Illuſtriſſimo con
ſcendere privatæ fuæ recreationis ædem : ibique oftendit Ei varia artificia,
& pretioſis potibus recreavit. An plaudebant, an fremebant Sinæ Aulici ,
dubium eſt; rati indignum Imperij Faftis , quod faftigium tanti Imperij ad
alienigenam amicè fele inclinaret.
Hæc obicer dicta, ut Laudetur Deus dans gratiam Noſtạis in oculis Im
A 3 pera
6
peratoris , quâ uterenter ad obſequium Illuſtriſſimi. Hi favores opusDEL
erant, & rectè; quo Sinä trahebantur ad Eccleliam ; & ideo non minus opta
ri, quàm procurari poterant.
$. Tertius .
Illuſtriſſimus de Controverſijs Rituum Sini
corum agit.
Dvenienti Illuſtriſſimo confeſtim ſupplicârunt noftri : convocaret Se
A niores Chriſtianos, examinaret , & Doctiſſimos Miſſionariorum eli
Sed Illuſtriſſimus reſpondit : jam factum
geret ad difputandum .
Rome Decretum ; ſupereſſe, ut praxis contraria inducatur, auferendásque li
tes , & condemnationem : Confilium hoc Illuſtriſſimi impracticabile videba
tur. Si enim tale fuiſſet, ut quid tot annis famam ſuam Adverſariorum den
libus expoluiſſent Jeſuitæ ? utquid tot, tantísque Sumptibus Procuratores
in Europam miſtifient. Quia verò Jeſuiitis certum, praxi contrariâ non lub
ftituram miſſionem , ideo luam tenent ſententiam ; donec aliter Sanctæ Sedi
videatur , pro cujus obedientia actutum omnia deferent.
P. Beauvollier petierat , ſaltèm ſcriptò legaliter ſuſcipi utriusque partis
fundamenta. Sed non conſenſit Illuſtriſſimus; cùm diceret Reverendiſſimi
Epiſcopi ( Domini Maigror) Procurator: omnia fua Romam miſla,pauca frag,
menta in Fokien reſtare. Interim informa juris admiſſum eſt noſtræ praxi
contrarium fcriptum Pris Viz de Lou, juſsúmque finè ea communicari P. Beau
vellier. Tandem vice unà admiffa eſt diſputatio inter P. Viz de Lou , & P.
Raymundum , Gallum illum , hunc Hiſpanum, Jeſuitas ambos : in qua prior
tantum concedere fuit coactus, ut adverſarij dicerent, ſocij ejusdem aliàsno
bis contrariæ Sententiæ : nolle fe P. Viz de Lou ſtare reſponſis ; oportere ab
ipſo Reverendiſſimo Cononenſi hanc Caufam defendi, atque ita ad ſecundam
diſputationem proceſſum non fuit. Subidem tempus P. Rouvet librum ſcrip
ferat, quo ex Sinicis textibus probabat , Tien fignilicare Dominum Cali, vivum
& verum . Hunc poftquam à Prælide Doctorum recepiſſit,approbante tex
tuum Legitimam allegationem , & ſenſum , dedit Reverendiſſimo Epiſcopo
Aſcalonenli in dogmaticis cenſurandum . De eodem , cùm apud Illuſtriſſi
mum mentio incidiſſet, is allacum , & à duobus adverſarijs properè reviſum
librum condemnavit , mandans Reverendiſl. Domino , ut exigeret à noftris
fub juramento omnia exemplaria Libri, qui tamen imprèſfus non erat : Sed
talis putabatur per errorem duorum illorum ignorantium diſtinguere inter
manu ſcriptum & impreſſum . Cognito deinde errore, reddidit quidem Do
mino Epifcopo Librum Illuſtriſſimus : ſed vetuit eum ulli hominum often
dere , cui non poffent adverſarij contradicere. Secundò Inaudijt Illuſtriſſimus
nóvam nos Pekini moliri Ecclefiam , & pro ea fervare ex vetere Ecclefiata
bellam Kim Tien, (Cælum colito ) rurſus præfigendam ; id ſeverè ichibuit,
donec à Sanéta Sede adeſfet determinatio , circa ufum vocis Tien . His addo
tertium , quod Pekini inter Illuſtriſſimum & Imperatorem contigit.
Nota
 7
Notatus pridem fuerat Illuſtriſſimus ad novitates pronus , unde a ſua
Majeſtate interrogatus fuit , quasnam inter Miſſionarios inducturus eſfit ?
Et 21. Decemb: per Internuncios Duos Mandarinos petit : quis de fua decla.
ratione circavoces, ritusque finicos, Romam miffa , fenfus ibidemfuerit ? Relpon .
dit Illuſtriſſimus: pervenille ed exemplar licèt non authenticum ; neminem
dubitâſſe de veritate facti : ſed num fufficienter, & fàtis plenè fua Majeſtas ab
Europæis Pekini informata fuiſſet. &c. Subjungunt Internuncij : Propone igie
tur pleniùs, & tuam de illa declaratione aperi mentem . Ad hæc percullis DD.
Sabinus, & Appiani, voce non articulata , manuum geſtu , pedum ftrepitu ,
Hluſtriſſimum impediunt loqui. Imò D.Sabinus coram 8. Jeſuitis, di&tisque
Mandarinis Italicè exclamat : Quid boc ? iſti volunt perforareparietem . Venerab:
Excellentia prætendat agritudinem de bis tractare inbabilem , neque ultra verbo in
officio fe ſinat intricari &c. Repofuit Illuſtriſſimus : valetudinem ſuam & vi
tam obſequio ritèedocendi Imperatoris impendendam. Cúmque diceretur,
hæc dari poſſe ſcripto , exeuntes è conclavi Mandarini , deſeruere Illuſtriſſi.
mum , ut fcriberet reſponſum . Sed dicti hortatores impediverunt. Unde
revocati Mandarini, audiverunt per linguam Domini Appiani varia , de
negotijs Illuſtriſſimi, de declaratione autem : quòd non pertinuerit ad Jefuitas
talia Imperatori proponere ; declarationem illam ab Imperatore expofcere fcriptò , es?
in llrbem mittendam .& c. eos effe inferioris gradus:mirátam audaces Europam.esca
Hæc nobis fequenti die Mandarini, fciente utique Imperatore ( non enim
aliàs ſub pæna vitæ liceret ) manifeſtârunt. Eodem iterum die præfati In
terouncij accedere Illuſtriſſimum voluerunt; fed propè prohibiti à D. Apa
piani , prætendente, Illuſtriſſimum ſumpſiſſemedicinam . Tandem admiſli,
petierunt abſolutè, mitti Imperatori ſcriptò negotia, quorum causâ venir
ler in Chinam. Scripſit igitur aliqua Illuſtriſſimus : fed nihil de Declaratio .
ne Imperatoris, nihil de Millionariorum controverlijs , unô ferè ſeculo in
Europa diſputatis. Idem egit Illuſtriſſimus 31. Decemb: cùm ipſe Impera
tor audientiæ tempore de ijsdem negotijs inquireret. Primâ verò Januari
1706. Reduces ad Illuſtriſſimum DD . Internuncij petunt : Sinica , que obfcurè
dicerentur, proponat Imperatori , eorum , propter aßiduum cum doctißimis Imperij
ufum , fcientißimo ; atque buic id placiturum . Sed Illuſtriſſimus Relpon
dit : de his agendum , ubi per valetudinem licuerit. Etiam P. Kiliano , nos
{tro in his Procuratori dictum à Domino Sabino : expectarent PPrres Illuſtriſſi.
mi valetudinem ; pararent interim non multa, nè omnibus fpolientur. Idem
P. 2. Januarij confidenter ſvaſit Illuſtriſſimo: audiret fuæ Majeſtatis fenfum ,
de vocibus, ritibus &c. Sinarum. Fruſtrà enim rectum ſenſum ab Europæis
quæri : quorum nullus cum æmulo Sina deſuper examinatus , in Literato
rum tribunali promoveretur Baccalaureus : quique iple ad vim faciendam
authoritate Sinarum uterentur . Repoſuit Illuſtriſſiinus ': ex Imperatore
ſenlum horum quæri non poffe , cùm ejus authoritas ſit non contradicibilis.
De reliquo, utique Sinarum teftimonium adhibendum , ſed mortuorum , non
verò vivorum : qui adulatione vel affectu ducti, dicunt, quod opportunum ,
non quod verum. Ex quo Reſponſo patuit confilium P. Viz deLou,ut ſo.
li admitterentur libri ; quorum quidem foli etiam interpretes cuperent elle
advertarij, Noſtri
 8
Noſtri videntes tempus labi, rogâruntReverendiffimuin Pekinenſem :
onus Controverfias audiendi fufciperet. Iſto annuente ; libello fupplici,22.
Januarij, id ab Illuſtriſſimo petitum , additúmque oretenus : ut eidem Reve
rendiſſimo committeret,noftri archivijdocumenta legaliter examinare. Re
nuit Illuſtriſſimus voleosfibi totum permitti, & per vices aliquas exhiberi.
Igitur 29. Februarij aliô libello rogatum : Illuſtrillimus juridice dignoſcat de
Imperatoris Declaratione olim Romam miffa , & de 45. documentis , quo
rum Catalogus deferebatur. Lecto Libello, ex templo reſolvit citare Reve.
rendiſſimum Cononenſem , ut hic intereſſet actui de recognoſcenda illa de
claracione &c. PPtres inſtabant : Illuſtriſſimus hunc actum perficeret ſolus;
non eſſe opus Reverendiff:Cononenſi, ità diſlito, & non accuſato. At verò
perſtitit propolitum : ut 5.menſes absque Controverſiæ agitatione laberen
tur. 5. FebruarijIlluſtriſſimus petit declarationis exemplar Tartaricum cum
Latina verſione,& noftrorum fubſcriptione nominum. Paruimus : porre ."
ximus declarationis Imperatoriæ Diploma Tartaricum , Anno 1700. datum :
unáque 90. documenta. Sed hoc minùs conſultè , quòd viſis tot armis, pu
gnæ facultaseſſet neganda. Hæc de Controverſijs intra cannas noftras.
Interim rumor tit venire Reverendiſſimum Cononenfem : & 29. Junij
iterum ab Illuſtriſſimo peritur in audientia coram Imperatore : quid negotij
baberet ? Nullum fupereffe, Reſpondenti Illuſtriſſimo , fua Majeſtas die 30 .
Junij, coram omnibus Jeſuitis , & aulicis tum Illuſtriſſimi , tum Sinenfibus,
inquit : Notum fac Pontifici, à bis mille annis reverenter fequimur Confucij Doctrie
ima
nam ; d ducentis dum circiter buc venit P. Riccius, & à 40. annis , quibus ego
pero, finè culpa, & errore vixerunt Europæi. Si impoſterum tui Europei vel unum
1
punctum babent contra eam doctrinam , omnes Europei difficulter manebitis in Chis
na. Ità Imperator ; quod etiam fcriptum , & eodem vefpere Illuſtriſſimo
datum. Sed hic per P. Gerbillon Imperatori inſinuavit : habere le homi
nem , ætate , moribus , literarum, & rerum Sinicarum inſignem ; advocatum
à fe adeſſe , promptúmque audiri à fua Majeſtate : Contenlit fubitò Impera
tor , promittens præſtantem hunc virum , in Tartariam , quò nunc abiret ,
accitum , & auditum iri. Dato hoc Reſponſo , jubetur r : Julij Reverendiff:
Cononenſis conſcribere, quænam in Confucio à lege Chriſtiana diſcrepent?
declinaverat id quidem D. Epiſcopus ; tandem tamen , cùm à Mandarinis
urgeretur , aliqua conſcribit : ſed longè alia. In quibus propoſitio ſecunda
hæc erat : Sacrificium ab Imperatore Calo fieri folitum , eft malum. Eam legen
tes Mandarini exarferunt in iram . &c. Quæ notans Illuftriffimus, mox pro
hibet coram Imperatore omnem diſputationem . Noſtri fcriptò proteſtan
tur : agi folùm coram Eo , bicne an ille fit textuum Sinicorum fenfus ? non autem
quanam licita ſintChriftianis ? Ad quæ nihil hodie ampliùs Illuſtriſſimus. Sed
ubi 2. Julij reduces Mandarini Reverendiſt: Cononenfem denuo urfiſfent ad
fcribendum ; hic autem ignorantiam prætendiffet : quam illi Imperatori de
tulerunt ; Illuftrifſimus 3. Julij prohibitionem
tore diſputarent , lub poenis contra avocantes Exc.iteravit,
ſtatutis.
nè coram Impera
Mandarini In.
ternuncij tertiò reverli 7. Julij coram Reverendiff.CononenG &Domino Quet
ti , coëgerunt Catechiſtam Chiem Sieu , qui Reverendiffi propoſitiones fcripfe .
fat :
 Alm. S. Josephi, Sirin . 27. fapie . 9. 9
rat , easdem exhibere. Invectus ibi fuerat Reverendiff.nos compellando Do
natiſtas & c. omnia relata Imperatori à Mandarinis, acta hæc indignè ferenti
bus. Sed priusquam adfuiſſet Cononenſis , ter , in Majo fcilicet , ad Con
troverſias redire petierant Noſtri. Verùm horrenda indignatio Illuſtriſſimi
contra P. Bouvet impedivit omnia. 15. Ejusdem libellum tertium ſuppli
cem offert P. Kilianus , in quo ità : contenti ſumus, non comparente Reverendiff
Cononenfi, ut D. Appianus Acta examinet : ſed in prafentia alicujus Noftri, cum fcia
tur D. Appiani publicus nobis effe Adverfarius, ingratus Chriſtianis, lingua nonbene
gnarus. & c. Qui cùm fibi credipretendit, ingentes Pape conatus privat fructu.
Suſcepit minùs æquô animo libellum Illuſtriſſimus, & in Cancellaria lervari
juſſit; à P.Kiliano aurem alium afferri.
Idem , jam præſente , ùt fuprà D. Conenfi , quartum omnino parat li
bellum fupplicem : ut coram dicto Reverendiff: tandem Controverſiæ audian
tur. At illuſtriſſimus P. Kilianum , ùt Procuratorem ampliùs admittere re
cufavit. Conſtitútus itaque Procurator P. Beauvollier , fcripto accipit à Re.
verendiff: Cononenſi: fe nihil habere in contrarium ; ac proinde petit ab Il
luſtriſſimo Sententiam ferride Declaratione & c. Interpofuit hic Illuſtriſſimus
mandatum , cupiens libi deferri ejusdem Declarationis Originale Sinicum .
Quod dudum negatum fuerat extitiffe : cùm prima purè Idea fuerit Sinica.
Unde iratus Illuſtriſſimus totum iterum Sencentiæ dicendæ negotium ſuſpen
dit. Atque ità omnis controverſiarum diſputandarum occafio præcila eſt.
Ad Controverſiarum relationem pertinet Caſus, alter , qui Chriſtianis
accidit triſtis ; alter, qui infeliciſſimus Domino Cononenſi ad Imperatorem
evocato . Qud antequam evocaretur , 28. Julij , accedunt duo Mandarini
14. Julij Illuſtriſſimum , & petunt , ut fuæ ad Pontificem Epiſtolæ infereret
tum Reſponſum Imperatoris datum tempore audientiæ 30. Junij, tum decre.
tum quod ſequitur : Si Ego Imperator Kam -Hi tibi Chao donarem meas veteres cre
pidas , tu eas alto loco bonorificè collocares; nonnè ab ijs rogares Mandarinatum ?
opes ? &c. licèt recogitanti tibi eas effe, à me datas, reverentia naſceretur in corde.
Allegoriæ explicationem reliquerunt Illuſtriſſimo, & diſcefferunt. 22. Ju
lij Mandarini alijevocant D. Cononenfem DD. Guetti , Appiani , Angelita ,
& PPeres Gerbillon, Ant. Thomas, Pereyra, & Beauvollier, verbúmque Regium
annunciantes Illuſtriſſimo : Scias Imperatorem Dicere : Tien Chu, quo vos utimi
ni, babere totinconvenientias, ac Tien noftrum. Replicuit Illuſtriſſimus : Nos,
Tien chu , bene explicamus. Neque nos , ait Mandarinus , malè Tien : & infuper
latiùs. Vos per Tien chu , dicitis, Cali Dominus : nos , per Tien, Dominus cæli, terras
omniúmque viventium , & non viventium . Secundò quærit Imperator : cur
Appiani dicitur Pi Tien Siam ? id eſt, juxta imaginem cæli? Reſpondit. D. Ap
piani : ità me nefcientem vocârunt. Et Mandarinus : nè boc dicas; es Interpres,
intellige nomen tuum . Imperator tibi dicit. Ex doctrina tua, vocaberis Pi Tien chu
Siam : Imago Domini Cæli. Simile quid objicipoterat Reverendiſt: Epiſcopo
Berytenſi, nomen ferenti : Tien mim , fubditus cæli,vel Dei. Sed Illuſtriſſi
mus aſſeruit : moriendum potiùs, quàm Tien adhibendum pro DEO. Indignantes
dicto Internuncij Tartarice murmurabant: nonne prædiximus : homo iſte per fas,
& nefas vult defendere Ten Tam ( Reverendiff:
B
Cononeniem Jed
) bec ejus verba
fcribere
10
fcribere non audemus, nè irafcatur Magnus Dominus. Sic malè contentiabierunt
Mandarini.
Dein 28. Julij iter indicentes , & ingreſſi, imponente ſuis, noftrisque
præceptum Illuſtriſſimo: primò, abſtineant coram Imperatore loqui de Reli.
gione. Secundò , nihil nociturum Miſſioni proponant. Tertiò , nullo pun
čto ſic procedant, quin retrocedere poſſint. Ità inſtituti diſceſsêre in Tarca
riam, 11. Auguſti redituri. Sed 10. Auguſti præcucurrit D. Appiani, malum
referens ſucceſſum Reverendiffimi Cononenſis. Die autem 11. Auguſti
cum reliquis noſtris reverſo P.Gerbillon, ſcriptum mittit Illuſtriſſimus per
Camerarium ſuum Dominicum Marchini : quaſi pridem id fcripfiffet , cùm
adhucfueret atramentum ; quo annullabat acta coram Imperatore. Suc
ceſſit Mandarinus Henkama cum decreto Suæ Majeſtatis. Primò, ren Tam ( D.
Cononenſis) ignorans eff Lingue Sinica ; quatuor literas legerejuffus,duasnon novit ?
in tertia erravit, quartam explicavit. Secundò, non intelligitCy. Tertiò, negat Impera.
torfuum effefubditum , qui non colit, ùt antè, Calum , Confucium , Defunctos. ' Quartò
mala fide negat ren Tam, fefcire, an 5000. Chriſtianorumin Fokien babeantAulas avo
rum, & ijs præſtent ritus ? Quinto Sine videntes, ex paßione litigari,avertentur à fide
veſtra. Sextò, boceſt eandem in China deftruere. Septimò, fiMißionarij violabunt le
ges patria, babetKam -Hi leges pænales, fecundùm quas puniet. Hæc dic Pontifici. Ità
habet infelix Caſus EpiſcopiCononenſis huc referendus. Vid. infrà S.5.
Alter Chriſtianorum ità habet : Incidens 21. Febr: annus novus Sinicus,
congregavit multos Chriſtianos, quos Illuſtriſſimus admiſit remotè loquens
de tabelis, cultu avorum & c. At quidquid live Illuſtriſſimus dixit , live Chri
ſtiani reſponderunt , fide ftetit Interpretis Appiani. Poft hæc 8. Februa
rij in tribus Ecclefijs queruntur Chriſtiani fuper propoſitionibus Appiani.
Noſtri quærunt ex Reverendiſſimo Ordinario Pekinenfi , quid querulis re
fpondendum ? & audiunt : Picari funt,animi vagi, aliud dicunt İlufirißimo, ali
ud nobis. Captiofa Domini Appiani quaftiones, argentea crucule, Romana munuſcu
la quidlibet ab ijseliciunt &c. De cetero dicta Iluſtrißimi illos non obligantadhuc.
Sed cavendum ; nè prorumpat in Decretum pro plenitudine poteftatis fua. Ex hac
oratione abundè collegimus motuum cauſam . Septima Martij nobis inſcijs
Chriſtiani proponunt, luas difficultates Domino Appiani , & P. Froſoloni,
reponentibus : Illuftrißimo obedite. Scit omnia Imperator. Ef Cbà ( mandatum )
ut Chriſtiani agant pro libitu. Chriſtiani petunt exhiberi Chà, cogitántque ac
cedere Mandarinum Henkama à D. Appiani allegatum . Sed ambo retroce
dunt , dicentes: effe Chà interpretativum : quia Imperator ſciens non con
tradicit. Inde advertentes Chriſtiani Chà non adeſſe , atque adeò Patriæ le
gibus ftandum , parant libellum fupplicem , & Illuſtriſſimo offerunt. Accipi
tur ; nil reſpondetur. Porrigunt ſecundum ; laceratur à P.Froſfolini, & ju..
bentur faceſſere inobedientesmagno Domino. Ijsdem diebus quærit ex P.
Gerbillon ſua Majeſtas : quid Tolo ( feu Illuſtriſſimus Legatus ) agat cum Chri
ftianis ? Patre diffimulante , pergit Ille : necdum agnofcit ,quòd renegabunt,firi.
tus aboleat ? Hoc P. Gerbillon Epiſcopo Pekinenſi , iſte retulit Illuſtriſſimo ,
ajenti : bortati fumus ea tollere , non precepimus. Chriſtianorum motus funt culpa
Patrum . Sed quomodo culpa Patrum ? declarabit contrarium Relatio fe
quens . 21. Mar
 21. Martij P. Gerbillon adduxerat peregrinos Chriſtianos:ad quos dum
benedicturus ijs egreditur Illuſtriſſimus, videt 100. alios accurrere, & in his
5. libellos fupplices elevari. Quærit Illuſtriſſimus : an eos oftenderintJefuitis ?
Relpondetur : Non : res enim noftrâ intereft. Tum Illuſtriſſimus : non acceptan
be, nisi fubfcriptos ab illis. Et Chriſtiani: non eft nobis commune - negotium . Ad
hæc Illuſtriſſimus: quid igitur petitis ? Refpondet de genibus fenex : Pi Tien
Siam ( D. Appiani ) indixit deftruendas Tabulas Majorum & c. Appianus fe no
minari audiens: mentitur, inquit , fenex iſte. Illuſtriſſimus verò colligi jubet
à famulo libellos; collectos nititur laceçare : ſed cùm non poſſet, porrigit P.
Gerbillon , ut ille perageret; dúmque iſte deprecatur ‫و‬, Illuſtriſſimus humi
projectos conculcat : & domum fuam perpetuo interdicit libelliferis , atque
à reliquis triſticer abeuntibus vultum avertit. ' Reſciviſſe hoc Imperatorem
retulit P. Kilianus P. Froſfolini, quæſtúmque fuiſſe coram Proceribus : è qui
bus Mandarinus primus in infantia baptizatus fidem cum Adfamilia
voluit , nè videretur contra Ritus Patriæ conſentire &c.
renegare
hæc P. Froſſo .
lini refpondit : Illuſtriſſimum nunc minùstractabilem eſſe , à quo viâ Mania
lanâ ex Urbe reſçivit per ſuum Agentem, Decretum eſſe factum , licèt neſcia
tur , quid contineat. Excepit P.Kilianus : Si factum eft, expectetur , fi enim
riçus prohibet, non timebimus mori in fancte fidei Obedientia ſi non prohibet, quid
precipitamus ? Ità ille. Et clariùs 23. Martij id patuit. Illuſtriſſimus veluti
caſu quærit ex P. Gerbillon, quid Pekinenſi in Aula novi ? refpondetur: pera
veniſſe ad fuam Majeftatem rumorem , quòd fua Illuſtriſſima Dominatio pro ,
biberet Ritus Patrios. Ideóque dixiſſe Imperatorem : Tolo eft perturbatorpacis,
qui venit ad evertendam legem Chriftianam . Replicavit Illuſtriſſimus. Se non
probibuiſſe quidquam ; voluitque Patribus incumbere, ut Chriſtianos commotos
componant. Sed quistot millia , reponit Pater, comprimat ? potiùs fine caufa
non excitentur. Paulo poſt 24. ejusdem reſcit P. Suarez ſtatuille Chriſtia
nos , Illuſtriſſimum deferre ad Tribunal Rituum , ùt reum læfæ Majeftatis
Divinæ & humanæ : utpote cujus utriusque nomen in libellis fibi fupplici.
ter ab illis oblatis conculcâffet. P. Suarez exhorreſcens, accurit die non fe
ſto ad Templum , redarguit Concionem , compeſcit ſcandalofum propoſi
tum .
Tandem poft unum menſem quies reddita, versáque vindi&ta in D.
Appiani , & lamenta coram Ordinario Paſtore fuo expoſita: fi mali, inquie
bant , probantur. Ritus,obediemus ufque ad mortem ; fin aliter , volumus audiri , nè
fruftrà puniamur, & gentiles àfancta lege avertantur.
Subſequo Aprili D.Appiani & P.Froffoloni conati ſunt Chriſtianis per
fvadere , eos pejerâffe , cùm fuum juramentum notitiæ Sinicorum rituum à
Patribus Romam miffæ appoſuiſſent. Dicebant enim : Vos jurâſtis non efle
erroneam opinionem aliquorum Miſſionariorum . Atqui dantur homines ,
qui circa Confucij cultum errant. Ergo. Major eſt falla. Quia non jurâ
runt, non eſſe erroneam : ſed eſſe communem , & veram Imperij opinionem esco
nihilominus aliquibus injectus fuit ſcrupulus : qui perjurium à fe factum con
fitebantur, & fcriptô retractabant. Dequo ſcripto mirè exultabant præcla
ri Confeſſarij. Hæc in Aprili acta. Pejus in Majo. Cujus. die 18. Lu Joannes
Catechista noſter , & Licentiatus Graduatus Illuſtriſſimo tentavit Libellum
B 2 luppli
12
ſupplicem offerre ſed non eſt adıniſſus, circa ſuum Confeſſionis Caſum , qui
ità habet : Lu Joannes ad altare communicaturus , monetur in aurem : fi fit
perjurium confeſſus , quô communiter cum ceteris peccâſſet ? id exaggera
tum graviter à D. Appiani , & P. Froſſolini. Homo fimplex & rectus rece
dit territus, examinat juramenti formulam ; ſed ejus haud integrè memor,
reſolvit potiùs confiteri, quam in dubio conſcientiæ communicare. Acce
dit igitur D. Appiani confeſſurus, ſed confeſſio & retractatio ſcriptò petitur.
Obedit Lu Joannes, & abfolvitur. Charta fertur Illuſtriſſimo : qui eam ad ter
rorem , & exemplum reliquis Chriſtianis oſtendit. Hi autem dolum Ap-
piani cognoſcentes, dolentésque ita malè adminiſtrari Sacramentum pæni
tentiæ , Lu Joannem monent, quid fecerit ? & quid fua Charta factum , recen
fent. Ille formam præftici juramenti olim compoſitam relegit, probat, & fi
etitiamillam retractationem effe afferit. Nètamen vel hac ipsâ gloriarencur
Adverfàrij, eam à D. Appiani repetit. Hic in Cancellaria repolicam aſſeve
rat. Unde Lu Joannes aliam offert Denuntiativam : quòd imaginaria fuiffet
retractatio præcedens ; cùm modò bene recognita juramenti facti formula,
non agnofcat ie pejerâffe. Non acceptatur hæc 2da charta , fed jubetur redi
re ! támque diu ad Illuſtriſſimum non eſt ad miſſus, donec ipfe fubiret; &
cùm chartam a genuflectente Illuſtriſſimus nollet ſuſcipere: Catechiſta lachrië
mabundus accedit ad imaginem Crucifixi , ejúsque illam pedibus ſubſternit.
Sed ab'irato Illuſtriſſimo cubiculô exturbatur , vapulaturus à famulis : nist
pellem ocyter fugâ fubduxiflet. Patet ex his , an culpâ Patrum Chriſtia
norum indignatio , & animi amaritudo fit excitata, hoc , quo deControver
fijs agendum erat , tempore .

S. Quartus.
Illuſtriſſimus alia à Controverſijs tractat ne
gotia Pekini .
Rrant, qui putant neſciviſſe Imperatorem cauſam adventûs Domini Pa
triarchæ in Chinam. Cùm enim Sciverit, cur à le petita Declaratio Ri
-tuum Sinicorum miſſa fuerit in Urbem : novit etiam , cur indè huc vene
rit Vilitator. Nihilominus fua Majeſtas 25. Decemb: per Mandarinos petijt
ab Illuſtriſſimo negotia , ob quæ 3000. Leucarum emenfus fit ? quibus Illu
ftrillimus refpondit: ut nomine Pontificis gratias ageret pro impenfis Mißioni Fam
voribus : ut roget, bos à ſua Majeſtate continuari. Petiverunt illi porrò : quis
in Europa de declaratione Imperatoris Senfus ? Ad quod palàm reſpondere Ullu
ſtriflimus declinavit. Sed clausô cubiculô locutus eſt Mandarinis. Qui rur
ſum 26. Decemb. urſerunt , ut Illuſtriſſimus negotia ſua Imperatori lcripto
exhiberet. Conſcriptus idcirco fuit libellus Italicus, & cum Internuncijs ſe
cretum colloquium habicum. Patuit ſubinde illud. De hoc ipfe Illuſtriſſi
mus dixit P. Gerbillon : le coactum fuille Imperatori revelare totum ordinem
luæ Viſitationis : Illúmque fpopondiſſe pro Patrum Innocentia. At Licen
tiam
 13
tiam dedifle , ceteros per Chinam , extra aulam ſcilicet, viſitandi. 27. De
cemb. antequam ļibellus Italicus verteretur , Mandarini Generalibus verbis
nunciant , jam videri finitum negotium ; quæri ab Illuſtriſſimo, à quo vellet
in Tartaricum verti? hac voce finitum , deceptus Interpres , decepit & Illu
ſtriſſimum credentem , omnia in libello impetrata. Ità ipfe dicebat P. Kilia
no. Sed is advertit Mandarinorum verba in favorabilibus ampliata ; inonens
tamen PPtres aulicos,& hi Mandarinos, ut læta nuncia communicent. Ne-.
gatur mox, aliud Illuſtriſſimo dictum , quam cenferi finitum negotium , ideſt
Sinicè, quaſi conceffum . Quomodo enim , fubjungunt Mandarini, dicimus ,
finitum , fi fola veſtra de illo Relacio Imperatori innotuit ? Libellus autem
gratiarum actioni addebat ſequentia : Interim , quando Ejus Imperialibus mane
datis debeo obedire, adjungo: quòd tanta fit ſolicitudo fue Sanétitatis de Salute Veſtre
Majeftatis, ut defideret babere correſpondentiam cum ifta Aula; & fit, qui continuò
fignificaret profperum ftatum Sue Regie Perſone : &fibi notasfaceret illas res, in
quibus effet poſibile prevenire cumſatisfactione Veftram Majeftatem. Ad quem effe
étumjuvaret, ut bic effet ftabilis aliqua perfona perſpect & prudentia, integritatis, &
doctrina: qua etiam effet fuperior omnium Europæorum :poſsésque ſatisfacere deſi.
derio fua Beatitudinis,& fervitio fua Majeſtatis, & perfectè regulare iftam Mißio.
nem , quam tantopere fovet patrocinium , & benevola documenta Claritatis veſtre
Majeftatis. Avidus, Imperator necdum mundè deſcripta hæclegit, & dixit:
Ludicra ifta ! an alia proponuntur ? Mandarini coram facie Dominiſui le humi
liârunt, quod non magis ſeria apportâffent. Dein - 28. Decemb. referunt
$
Illuſtriſſimo : Imperatorem cenfere : fuperior Generalis eligatur vir quifaltèm 10.
annis habitavit in China & 'c. Perculit id Illuſtriſſimum , & ſeu morbo , ſeu
Characteri ſuo confilus, ait : Heri conceffa , bodie negantur ; & ideo, quia alij ad
Imperatoris aures bæferunt. P. Pereyra audiens, rogat, nè Illuſtrillimus tan
gat Perſonam Imperatoris, qui nil concefferit, nil negârit. Sed Illuſtriſſimus
irâ percitus, non patiar , inquit , fermonem meum à quopiam interturbari ; quod
dixi, referatur. Relatum igitur à D. Appiani audiverunt Mandarini ; quibus
hoc verbum erat cftrum ; exclamabantfurentes : Magnum Dominum uti
que orbi formidabilem , per ludibrium , haberi animi inconftantis ab adve.
na.
Interim P. Pereyra pergit admonere : alià opus effe in bac Aula agendi res
gula. Sed Illuſtriſſimus inter lacrymas ab ira expreſſas Pereyram reum in
crepat, & examinari jubet à fuo Auditore : num is Imperatorem avertiſſet ?
addit contemptu epiphonema : 30. annis in China laboravit, fed Imperatori,
Pereyra volebat fe excufare: ſed D. Auditor per brachium arreptum è con
clavi illum extrahit. Imperator confeftim per Eunuchum hæcedo &tus, mit
tit, qui reprehendendo interpretem Appianum , corrigeret Illuſtriſſimum ,
luísque Proceribus colloquens , ait : an ſuſpicatur novus hofpes , ab antiquis Eu
ropeis bunc fuperioratum peti ? Falfum eft. Nec acceptabunt illi moleftias,ut quod
alij vellent , iſte ſuperior apudnos ſolicitaret. Novi modeſtiam . His dictis, jubet
nos contra proteſtari, aliàs à fe nequam habendum , qui ſuperioratum acce
ptaret. Hanc proteſtationem , 30. Decemb. porreximus Illuſtriſſimo quam
à genuflectentibus, poft manùs ofculum, recepit, fubjungens : conftat, aliquos
negotium boc apud Imperatorem evertiſſe. Cogitent, quòd reſiſtant Pontifici & Ece
B 3 clefia.
14
clefia. Voluiſtabilire bominem ad Aularum correſpondentiam & Mißionis bonum .
Sed &c. Siluêre ad hæc noftri, & fìlentes abierunt. . Hoc primum extra Se- .
riem Controverſiarum negotium . Sequitur fecundum.
Audientes PPtres , hominem deliderari , qui literarum commercium in
ter aulas exerceret, ſtatuerunt id petere ab Imperatore,non habituro eas ra
tiones contra hunc , quas contra Superiorem Generalem . Proponunt ita
que votum fuum Principi Cubiculario , hic Imperatori. Qui 31. Decemb.
audire voluit Illuſtriſſimum . Ab hoc præfente petit Imperator : quid à fe vee
lit ? reſpondetur : bomo pro literarum commercio clementißimè concedatur. Fa
cilè, ait Imperator, ecce Europaos meos. Elige. Excipit illuſtriſſimus dicens :
oportere effe bominem de Confidentia Pontificis, expertum ftyli Curia Romana. Ro
mam námque venire omnium aularum Legatos, & ibi diſci Principum negotia tra.
&tari. Diſplicuit oratio Imperatori ſubjungenti : Quid veftri moris ? neſcio.
Nos non volumus dicere : bic eft de Confidentia ; & imig et fummicum medijs. debent
mibifidem , & obfequium. Ponë me annuere petitioni Tua, nunquidTuus de.Confi
dentia vir ,loquetur Nobis per interpretem ? feità :nunquid eruntſuſpiciones ? diffic
dentie ? Esc. Sed eligatur , reponit Illuſtriſſimus , qui diù noctuque in linguana
incumbat perdifcendam . Exploſit reſponſum Imperator, & pertinaci audiena
tiæ finem fecit.
Aliud negotium ita habet : Licèt non nihil offendiſler Imperatorem Il
luſtriſſimus , audet tamen , per D.Appiani,ordinario Internuncio Mandari
no Henkama , ſignificare: quòd Imperatori haberet deferenda ſecreta, Adeſt
Mandarinusastutum voluntatem Illuſtriſſimi excepturus ; quæ erat : quòd
fupplicet licentiam emendi Domum Pekini ære luo. Aſtutus Mandarinus,
ut magis exploraret viſcera Illuſtriſſimi, oftendit facilitatem ; ut, quærenti,
cur gratia non requiratur per antiquos Europæos ? an ? etcui diffidat Illu .
ftriflimus? relpondeatur confidentiùs. Et omnino tantùm potuit Tartari
aſtutia, ut plurima eliceret. Quæ poftea Imperatori, de Illuftrifſimi in PPrres
Pekinenſes animo , referret. Dúmque fpe alitur Illuſtriſſimus, redit 4. Febr.
Henkama, quaſiex proprio corde loquens, revera autem ex Imperatoris, &
annuntiat : emere domum , aut eam dari ab Imperate, aquèfacilè eft. VidedataEu
ropeis ! majora accipies, fi juxtàplacitum ipfius petiveris. Placebis autem , fi oftena
deris te amare concordiam : & rogabis per illos ,quos libenter auditfua Majeſtas,&
qui foli de Te bene loquuntur. An non peregrinus bic nobis es ? an non ceterà ignotus??
Quis Te magnatem in Europa aftimatum , Pontifici cbarum & c. crederet ? nisi illi,qui
aulam hactenus non fefellêre ,id affecurarent in aure Imperatoris, illis ſemper ea ex
cauſa addicti ? Illuſtriſſimus gratam libi eſſe monitionem oftendit , & poft
quam Mandarinus ad aulam receffiffet, confeſtim acciri fecit PPtres aulicos.
Quod Imperator obſervans, mandat Patribus, adirent Illuſtriſlimum , fed ab
audita ejus propoſitione ad ſe reverterentur è veſtigio. Conveniunt obea
dientes Patres Illuſtriſſimum , & Commiſſionem accipiunt , regios favores
pro coëmenda domo expofcendi. Reſponderunt illi:non poffe id expediri
jubitò , ſed per moram , & prævias diſpoſitiones. Ità enim in hac aula exi
gere pragmaticam , dicebant. Contento deluper D. Patriarcha , à quo ad
luam Majeftatem regrediuntur ; & ità inquirenti eloquuntur, quæ poftulan .
da
 15
da juſſiſſet Illuſtriſſimus. Imperator hæc audiens , oftendit , ſe non voluiſſe
per monitionem Henkamæ, ut Illuſtriſſimus per PPtres oraret; fed hos con
fuleret: inſtrućtusque ab ijs , abſtineret à petacitate. Capítque de negotio
difcurrere afferens argumenta prona, & adverſa. Pro prima parte videban-.
tur fuæ Majeſtati præcipua : complacencia Pape, plauſus Europæ , folatium
Illuſtriſſimi, ſatisfactio alicujus ſui Clientis , memoria Legationis &c. In ad
verſis reponebat , unde gratia negaretur : incertitudo cujus Nationis , Ordi.
nis , in dolis „ Vir ille de confidentia futurus eſſet, qui domum petitam habita
ret , diverſam ab illa , quam ſuaMajeſtas exædificari juſſiſſet antiquis ſuis Eu
ropæis , amplam , & commodam . Si enim ideo , arguebat ſapiens Princeps,
domus alia indulgenda , ac apparanda, quia viri hujus incolæ , ab Illuſtrilli
mo defignandi, non eſt eadem vita vobiſcum ceteris, à Nobis perquam co
gnitis Europæis , valebit gratiæ petendæ argumentum pro ſingulis: qui ubi
diverſi à vobis fuerint animi &c. Interloqui humillimè Henkama petivit,
& annuente Imperatore, dixit : fi concederetur domus cum conditione,utef
ſet omnibuscommunis. Repoſuit Imperator : fieri nequit. Et dimiſſis no
ftris, ad Senatores ferid loquitur ; non advertitis ergo; negato Superiore, petivit
Virum de Confidentia pro literarum commercio; negato boc , orat pro domo ; & ab
bac redibit ad iftum : ab ifto ad illum , ne dubitate. Inclinârunt le omnes fagaci
prudentiæ Domini fui, eámque approbârunt. Sed Imperator moneri præ
cepit noſtros, nè præſumerent porrò inſtare. Cúmque triſtes abire intelli
geret, addit : peti poffe , fed non impetrandum . Demum nè ullius repulta fie
f ret, jamè palatio exeuntibus noftris dicitur : Loquerentur ,ubi poftmenfem pa
tuerint Sigilla : id eft, gratiarum petendarum ſignatura , & Tribunal aper
tum fuerit. Sic finijt negotium ifthoc , cum acerrima ſuſpicione contra
Jeſuitas ,utoportuerit dari fcripto juratum teſtimonium à P.Kiliano, de ne
gatione Imperatoris ; quod in Cancellaria reponi juſſit Illuſtriſſimus non ni
hil conturbatus.
Triſtiuseſt negotium , quod nunc ſubjungimus. Januarij & anni Eu
ropæi die primo ſtatuerat Imperator Kam-Hi munera mittenda ſummo Pon
tifici: permiſsúmque Illuſtriſſimo eligere Latorem ; qui ab illo nominatus
fuit D. Sabinus Mariani Ejusdem Auditor. Mandarinus , qui munera usque
ad Portum comitari jubebatur , ſignificavit Imperatori moleſtias, & tædia
itinerum ,metum etiam errorum , ed quòd Sabino loqui non poſſet. Lau.
davit ſua Majeſtas providam fervi ſui induſtriam : decrevitquenon folùm ad
Portum usque,ſed ad Europam Romam usque aſſignandum legatum linguæ
gnarum ex Aſiſtentibus throno ſuo . Igitur poſt conſilia habita , nomina.
tur Imperialis China LegatusP. Joachimus Bouvet ; Eíque foli loquens , co
ram Illuſtriſſimo, & Domino Sabino ex una , & ex altera parte coram pri.
mo Cubiculario , & osto Mandarinis , ac Rituum Tribunalis Præſide , Eunu.
chus de primis unus , mandatum , verbúmque Imperatoris denuntiat , folitis
inclinacionibus, & reverentia a P. Bouvet exceptum . Die altera P. Bouvet,
& D.Sabinus Imperatori valedicunt; qui ad folum Patrem converfus , ver
balia mandata Papæ referenda &c. pronuntiavit : eique Credentiales cum
muneribus obferatis extradi juſſit. Relatum totum Illuſtriſſimo, audire dil
ſimu.
 16
fimulanti; imò per Provincias ſpargenti : Patrem Bouvet Domino Sabino
adjunctum , pur per influffo d'alterui (pro interprete ) & imminute de eo ad
SSmum fcribenti. Quia putabat , P.Bouvet le inconfulto tantam Legatio
nem ſuſcipere non debuille, utì aſſeruit 12. Maij. Sed quomodo conlüli po
cuit Illuſtriſſimus ? cùm Imperator hunc noftro decerneret honorem inſcio,
& ſubinde renuere non aulo. Nihilominus tot licèt aſſerentibus, quaſi cre
dere nollet, Legationis negotium P. Bouvet contuliſſe Imperatorem , præ
lumpſit in terra aliena, ſui lolius confilij ſecurus, alia efficere; quin refecte
ret , periculofam effe caufàm , circa Principum Legationes. Interim Tri
bunal Pimpu claves pro munerum ciltis mittit P. Bouvet publica deputatio.
ne ſuorum Mandarinorum. Sufcepit has venerabundus Legatus, ſed illisad
Aulam redeuntibus claves expetit Illuſtriſſimus, conſignátque Domino Sabi
no fruftrà ſexies proteſtante Bouveto. Adeſt tandem deducturus Manda
rinus , & Cantonem diſceditur ; ubi naves deprehendunt abijſſe , jubentur
tamen expe &tare ; Mandarino poftquam extradidiſſet Credenciales Domino
Sabino eas P. Bouvet præripienti, ad Aulam remeante. Sed & P. Bouvet
urlit D. Sabinum , ut ſibi fcripto daret : quod Legationis Diploma non èma
nu ſua, ſed Mandarini , minùs accuratè accepiſſet. Dequo edoctus Illuſtriſ
fimus , & iratus edixit : Fore potiùs, ut munera ad mare projiciantur , quam P.
Bouvet committantur ; præcepturúmque fe P. Gerbillon , ut Bouveto abdicationem
preciperet plenam . P. Gerbillon , à 20.annorum Aulæ hujus experientiam
inſtructus, bene notabat Tragediam : & quàm ea functio annihilanda eſſet,
fi litigia hæc Pekini reſcirentur; judicavit rem tegendam, ſcripsitque P. Bou
vet : Diploma, claves, ipfa etiam munera Sabino dimitteret , modò Legatio
hæc ſuccederet, & ex China tandem aliquando , cum Sanctæ Sedis , Religio
nísque honore quocunque demum Prælide folveret , curaturum fe , nè ubi
Imperator mutationem factam intellexerit, ipfi, nobísve offenderetur. Ita
negotium iſtud interea conſtitit.
Sed aliud novum ità : Exiſtentem in Thermis Illuſtriſſimum inviſunt P.
Kilianus, & MandarinusHenkamá cui dimiſfo Patre, dixit Illuftriffimus :quòd
unicè aveat cor totum pandere Imperatori. Bene babet , fubdit Henkama ,
cùm tua valetudo confirmata fuerit , id age ſincerè intra decendium . Confiden
ter loqui pergit Illuſtriſſimus: ſpero , quòd fufficiam audientia publica Ritibus, fi
fua Majeſtas illam mibi indulferiti Ne dubita, Concludit Henkama ; & poft
alia ultro, citróque dicta, quæ dein tum Imperatori, tum nobis narravit , ad
Aulam redit. Mittitur poſthæc 10. Junij , qui denunciet : poſt biduum ab
Imperatore Illuſtriſſimum eſſe audiendum ; ſed craftino moxdie adeò repen
tè ægrotare cæpit Illuſtriſſimus, ut comparere nequiverit. Reſtituto non
nihil, 20.Junij , mittit fua Majeſtas internuncium cum muneribus , & inter
rogatione : quænam vellet Illuftrißimus ? fi rigidè , fuo alicui Miniſtro, bæc com
municanda Imperator mandat, excipit Illuſtriſſimus, pandam ritè , qua mibi li
cuerit communicare , concernentia Imperatorem ipſum , & familiam Ejus. Iratus,
& miratus fuit Imperator, hæc intelligens; quod advena diceret , le portare
negotia propria fibi , auguſt&que Familie fua , penicillum arripit , fcribitque
proceſſum , quem hactenus clementer tenuiflec cum Illuftriffimo in his, iftis ,
illis
 Alm.S. Josshi, Sara. 27. fagie. I. 17
illis & c.occafionibus : & quàm ineptè Illuſtriſſimus correſpondiffet, &c. His
in particulari fat fusè notatis, ſubnectit decretum : abſolutèjubemus, eloquere,
quailla dicenda nobis babes. His auditis ſibi legi , reſpondit refolutè Illuftrifſi
mus : negotium unum eft: quòd P. Bouvet fefaciat Legatum Imperatoris. Alte.
rum , quod Lufitaniimpediantalios Europaos venireinobfequium SuaMajeſtatis. Quæ
omnia ingenti zelo , & fpiritu pronuntiabat; fed fibi quoquenocitura. Unde
ea D. Appiani interpretari recuſabat primùm ; juſſus autem, Mandarinis de
tulit. Qui refponfum hoc ſcriprd expetebant. Et licèt omnes contrà nite
rentur , fcriptum fuit , in Cancellaria ritè fignatum , & Internuncijs aulicis
datum . Dominus Appiani 22. Junij nobis iple aperuit duos articulos valde
malos in eo Scripto poſitos, fcilicet : Primô, P.Bouvetadjunctus Domino Sabino
Interpres, ambit eſſe Legatus : Patrésque Pekinenfes audent Legationi fcriptopatroci.
nari. Secundò, Imperatorprudenter quidem componit difcordias; fed fecuris admo
venda radici, Luſitanisſcilicet: qui, nisi fefuis Legibus ſubmittant,Europeos in Chi
nam non permittunt &c. Hæc nobis Dominus Appianus. Interim Mandari
ni ſcriptum ad Aulam detulerunt. Eô visô, Primogenitus Imperatoris 34.
annorum Vir exclamavit : mortedignus eſt advena bic ! quidmovet ? nonne Bouvet
eſt nofter Legatus Imperator verd iram diſſimulans, inquiebat : rectè fcripfe
runt Pekinenfes. Et ad hosconverſus quærit : an mortem meruiſſet Illuſtriſſi
mus in Europa hæc fcribendo ? ſubticuerunt reſponſum Patres, & Impera
torem venerati ſunt. Is penicillô arreptô ſcribit Illuſtriſſimo. Primò, repre
! henſionem propoſitionis primæ. Secundò, monet , ut negotia curet Religio
nis, ad quæ fola miſſus eſſet. Tertiò, aliàs bene in Sina egiffe Europäos, nunc
ab Ejus adventu, malè. Quartò, Quomodo tollenda radix diſcordiarum , cùm
ipſe graviſſimas excitet ? Quintò, neminem porrò Miſſionarium admiſſum
iri, nisiſtrictè in Portu examinatum , de ijs , quæ per Præfestos Mandarinos
eſſet injunéturus. Rogârunt P Ptres Dominum Appiani, ut præcurreret hoc
minax Decretum , diſponerétque Illuſtriſſimum ad patientiam humilem , quâ
deliniret nunc Mandarinos, & fubinde per hos acrem Imperatoris volunta
tem . Et omnino his venientibus, iram prellit Illuſtriſſimus, reveritus pacate
Imperatoris documenta. Certior, reddicus Imperator, quærit : num Illu
ftrißimus agnofceret,uter fuusLegatus ad Pontificem ?cui bocperfcripturuseffet: pre
hendénsqueiterum penicillum ,novum fcribit Decretum ,non revelandum ,
nisi Illuſtriſſimoexpetente. Sed obtemperaret ſvalui Illuſtriſſimus, & Man
darinis diceret : bocfe mandatum non minùs reverenter accepturum , acprius: non
autem de cere, ut talia inquirat. Mandarini petunt : An aliter quid fieri poteft,
quàm ut P. Bouvet Imperatoris Kam -Hi Legatus legitimus revocetur ? perterritus
quæſtione Illuſtriſlimus, ſolvitur in lacrymas, quarum cauſam rogatus, dicit :
nobis Pontifex imputabit, ſirevocato Bouveto aut cunctantiùs, autnunquam Romam
pervenerint, de quibus per Manilamjamfcripfiffet. Tum preces addit humiles, ut
uterque juberentur nomine Imperatoris Legatione fungi. Ad hæc corde de.
linito Imperator Illuſtriſſimo infinuat : ſe reconciliatum : ambos ituros. Scri
beret Sabino , quæ vellet agi pro fuo nomine : Scripturúmque le Bouveto,
quîiſte ſe gerere debeat &c. Adeò aureus lacrymarum imber pretium fuit, &
lytrum , quo redempta mala, ab irata Majeſtate
С
metuenda. Sed iterum plora
vit
18
vit Illuſtriſſimus, quod folus Bouvetus, & non Sabinus dicereturfuusab Impe
ratore. Interim Appianus Mandarinis interpretatus eſt, gemere Illuſtriſſi
mum, quod Religio per ejuſmodi paſſa fuiſſet, &c. Cui tamen nihil horum ob
futurum promittebat Imperator,liporrò Illuſtriſſimus, quem Mandarini con
folabantur , bene procederet, & emendatè. Pater Gerbillon gratulabatur
Illuſtriſſimo tranſijſe nimbum tam gravè incumbentem. Sed adhuc nubes
trahi advertebantur fulminaturæ data occaſione in Jeſuitas, & Luſitanos, qui
bus Illuſtriſſimus exprobrat , Mandarinis jam digreſſis : quòd hos, & illos
impediviſſent venire in Sinam , etiam Dominum Appiani decenturi fuiſſent
Macai, nisi, Illuſtriſſimus contra obſtitiſſet, &c. Sic, ùt poſt tempeftatem va
lidam , fed jam exoneratam fieri amat , reſiduo nondum pacati animi impetu
Illuſtriſſimus obmurmurabat, nigram fàbam cudens in malum authoris & mz
rorem .
Teſtimonium dat omnium triſtillimum negotium, occaſione Reverendißi
mi Cononenſis. Multistentârat Imperatorhabere ab Illiſtriſſimo ſatisfactionem
aliquam læli ſui, à di&to Reverendiſſimo honoris ; fcilicet humiliationem ali
quam, & ùt Mandarini conſulebant, generalia fàltèm verba, quibus Illuſtriſſi
mus fateretur ſe erâlle producendo Reverendiſſimum , tanquam rerum , & lin
guæ in China gnarum , & peritum ; qui tamen tam turpiter, & publicè fuiſſet
deprehenſus ignorans. Sed abnuit fe fubmittere,corrigeréve Illuftrifſimus,
unde aggravavit manum ſuamImperator in mandatis utiingratis, ità indecod
ris. Provocavit quidem Illuſtrillimus ad Characterem Legati Apoftolici. Sed
quiinter Gentiles non aliam movet ſpeciem , quàm cujuslibet Legati ſecularis.
ImòImperator urſit: cur fueLegationis inftrumenta non produxerit ? Etſiporrò
pro illius norma haberi velit, iſta exhibeat. Verùm Illuſtriſſimus ſibi videba
tur habere cauſas ſua non producendi ; ſtimulabátque Reverendiſſimos Epiſco
pos Cononenfem, & Pekinenfem fidem de fuæ perſonæ qualitate, & Apofto .
lica Legatione facerent per literas olim Româ acceptas. Quætamen inefficaces
erant. Unde agnoſcendæ illius Perſona negotium hælit, juſúfque fuit Pe .
kino diſcedere,hocmodo quo Imperator volebat lemel ſtatutum ab ipſo abi
tùs diem eſſe immutabilem . Quamquam abeunti non defuerint aliqui hono .
respropè pares illis, quibusin Regiam fuit admiſſus.
Munera porrò Imperialia Pontifici deſtinata cum Ptre Bouvet, & Domi
no Sabino Cantone revocata fuerant , donec Roma veniret, qui legitima luæ
Legationis inſtrumenta probaret. Et hoc ſe facturum decretó illo occulto
(de quo fuprà) comminatus fuerat Imperator. Quod dein executioni dedit ;
dum nec verbô , nec fcriptô , nec Mediatore ullo ab Illuſtriſſimo placatus ,
citatis equis, 25. dierum itinere , ſuam revocavit Legationem ſcribensCanto
nem : Licèt antiqui Europei fide jubeant, Tolo ( Illuftriflimum ) verè effe Legatum
ſummi Pontificis, ijs tamenin Imperij negotijs, hic & nunc credi non poßit, donec aliter
legalibus inſtrumentis probaretur,

$. Quin
 19
9. Quintus.
Eventus quidam memorabiles, occaſione Illuſtrif
fimi Domini Patriarchæ , & Reverendiffimi
Epiſcopi Cononenſis accidentes .
Rimus eſſe poteſt, qui Illuſtriſſimo fuit infelicium ultimus, & paulò antè
recenſitus: revocatio ,videlicet Legationis Imperialis cum muneribus
ad Pontificem ; cujus tamen famaper Manilam, & Moſcoviam præi
verat. Nihilomiſimus Nos,ut perſvaderemus, nè propter Illuſtriſſimi per
tinaciam , honori SSmi Patris detraheretur ; fed nihil obtinuimus. Ve
titíque fumus ultrà rogare. Originales noſtras, ſupplicandi gratiâ fæpe fæ
piusin Tartariam miſſas ad ſuam Majeſtatem , fecum ferent Procuratores no
ſtri, cum alijs ſcriptis Ephemeridibus, & c. Quæ in Europam ad Admodum Re
verendam Paternitatem Veſtram expedire viſum fuit. Illi autem funt P. An
tonius Barros Hiſpanus, & P. Antonius Beauvollier Gallus.
Secundus eventus eſt, quòd ſpes magnæ pro re Chriſtiana ſqualeant everſæ .
O ! quanta meffis fperabaturex gratiarum Imperialium pluvia!Imperatorſole
bat dicere: fe cupere, ut Sine fiantChriſtiani: & li ritibus Sinicis contrarietur Illu
ſtriſſimus , fcripturum ſe Pontifici, cui imputandum , fi ejus pereat Religio.
1 Lacrymæ impediunt meminiſſe, quanta bona interierint.
Tertius eſt: quod abeunte Illuftrifſimo,ReverendiſſimusEpiſcopusCono
nenſis D. Maigrot Gallus, juſſus ſit intra murum croceum domi noſtræ ſub
fiſtere Pekini , unà cum Catechiſta fuo Amanuenſi. Cauſam detentionis
arguimus , offenſum Imperatorem ex Colloquio in Tartaria habito 2. Au
guſti, quod hic addimus, Litera I. Imperatorem. Litera R. Reverendiffi
mum exprimente. Cùm enim dictus Reverendiſſimus adeò rerum Chinæ
intelligens ab Illuſtriſſimo Imperatori eſſet propoſitus : idémque fubinde
cum alijs in Tartariam ad conſpectum Imperatoris fuiſſet evocatus, no
tatu dignum accidit hoc colloquium. Igitur ab admiſſo coram fe, & uni
verſa tunc præfente aula, rogat I. num tu libros Sinicos intelligis ? R. Liò Liù
hoc eſt : bene parùm. I. Tolo ( Illuſtriſſimus ) te exiſtimat in bis præclarum ;
& ideo ut te nofcerem , & probarem vocavi. Legifrine Su Xu ? R. Legi. I. Sed
quid ? R. non memini. I. cur non didiciſti memoriter ? R. non eſt moris Eu
ropeorum . Hucuſque immediatè Imperator , & Epiſcopus colloqueban
tur. Sed quia Imperator diſtinctè quidem , ſubmiſſiùs tamen loquebatur ,
juſſit propiùs accedere Ptrem Perenin ùtinterpretem; quem iſte egit, exceptis
periculofioribus reſponſis, quæ danda immediatè Epiſcopo permilit: nè hic
præjudicatum fibi ab interprete diceret malè poftmodum . Igitur Imperator :
itáne,inquit, vel duo verba neſcis ex Su Xu ?? Reverendiflimus cæpit aliqua; fed
moxftitit, Imperatore textum per tres paginas profequente, & ex pire Tho
mas ſciſcitante: nihilne vos Europei memorie mandatis multa equidem , reſpondet
P Thomas in genua projectus, memoriâ conamur complecti: multa omittimus.
Ad quod ſubrilit ; & ad Epiſcopum revertens faciem , pergit I. An libros legere
C 2 noſti ?
20
nóſti ? R. Liò Liù : I. Lege characteres ſuper vertice meo poſitos quatuor. R. Prima eft
boa. Secunda ,yn . Tertiam non nofco. Quartamlego, ngo. I. Errasprimaeſt Hoa. Se.
çundayen. Tertia, yin . Quarta,go. igitur legendum Hoyenyingo. Nunc explica. R.
Nefcio. I. Si quatuor Literas non intelligis,quomodo Libros explicas?? pro quibus vel ipfi
Sine conſuluntDictionaria. R. Si illis eft difficilè, mirum non eft, me ignorare. I. Sed
cur Tolote dicit fcientißimum ? daréque polſe rationem deijs , quæ tu negas in Confucio
cum veftra Lege convenire ? & alijs es antefignanus. Et tua interpretatio babetur
plurimi, & certißimè infallibilis. R. Tolo meantea non novit. I. Infortunatusfum bo
die. Si fcribere ſcirestuasrationes,fcriptò tibi refponderem . Necfcribis, nec legis;
quid agam tecum ? Tu Batonin ( P. Perenin ) dic illi : Tua fcripta fcatent erroribus.
En unum : citas textum Yue lin ex Libro Liki. Deciperis; Ifte Confucij non eft; fed
Liupuvey : quem reprehendimus in dogmatibus, laudamus in ftylielegantia, & ideo
fervamus. R. Scivi effe Liupuveij; ſedes inveni inter Tomulos Liki , tanquam par ?
tem Schole Literarie . I. Unde hoc fcis. R. Legi in magno opere Similitaciven. I. Affer
textum . R. Non recordor. I. audiviſti caufam , cur ſervamus. Sed & aliàs errâſti.
R. Quodfcripfi,funt explicationes ex libris Sinicis. I. quale refponfum ? fi libros nen
intelligis,ùt confiteris, & ego experior, ergo ex alio loqueris? R.Omnino. Ego primis
non inveni, que objicerem ; ſed quime Sinicam docuerunt, etiam bæc nihil valere in
ftruxerunt. I. Si ità : cur tibi ab equè ignorantibus imponi es paffus ? fedponeme tibi
dicere: quæfcripfifti vera funt? vel quæ fcripfifti falfa ſunt? quid concludes ? R. mi.
binon videntur ea cum Lege noftra convenire. I. ütjudicas. An noftra ſatisintelligis ??
R. nonnihil. I. nonnibil! ſi ego nonnibil veſtra intelligens, ea velim dirigere, tu me
liùs intelligens, quid diceres ? R. juxta parùm quoad intelligo, resità mihi videtur.
I. Sicne, antequam reifundamentum videas,decides ? legere,fcribere,loquineſcis; unde
ergo tibi librorum notitia , in quibus audacter dijudicas; quid veri, falſi, & c. Quidcom
mune authoribus noftris claſicis, quid non? unde bæc authoritas ? Et cur interea ,que
mala effe judicas, omififti,aliaş à Te improbata:vocem Kim Tien ? (cole coelum )Cultum
Confucij ?? Tabellas defunctorum an in bis ampliùs nibillitigas, & controvertis effe
mali ? R. Non fuimonitus, ut hoc quoque exponerem . I. Quid igiturmali in Kim Tien ?
( cælum cole) R. Tien non ſignificatDominum cæli. I. Miror Te, Nonne jam dixi, Tien
Jignificat cæli Dominum , meliùs quàm Tien Chu, velTien Ti Van Ve Chi Chu. Nam Tien
Chuexprimittantùm ,Dominum cæli, Tien Ti Vam Ve Chi Chu, Dominum cæli, terra, &
decies mille rerum . Tien verò, Dominum cæli, terre & Entium univerforum ; Dic,
cur me populivocant : Van Sui? (decies mille annos ) R. ut fignificent veſtre Maje
ſtati deſiderium longeve vite. I. Rectè. Difce ergo voces Sinicas non ſignificare fem
per , út fonant. Dein colimus Confucium , & Defunctos ex reverentia. Quid non
concordatjam cum tua Religione ? & quomodo id cæpit? an poft Ly Mattbeu uſque boa
die ? an Ly Mattheu legiſti? Reverendiſſimus converſus ad Perem Perenin quæ
rit : quis iſte? & audiens eſſe prem Mattheum Riccium ( qui probavit) Tien , feu 1

Xamti non ſignificare cælum materiale , non Li , non Taikie, & cujus ſiſtema
D. Maigrot voluit everſum ) reſpondit Imperatori : non legi librum iftum. I.
Ly Mattheu, & Socij à 200. annis noſtris buc venerunt, ante quos Sina nibilde Incarna
tionefcivit,nihil de Tien Chu : qui in terris noftris Incarnatus non eft. Cur ergo ante
Ly Mattheu licebatDeum vocare Tien ? & quæ nunc inconvenientia probibet ? R. Quiz
cælumnon eft Cæli Dominus. Imperator tono ſeveriori : Dixitibi, Tien fignificat
celi
 21

ræli Dominum . Tum ſubſtitit pauliſper ſua Majeſtas; dein rurſus: nos hono.
ramus Confucium , ùt Magiſtrumgratipro doctrina:nos coram tabellisdefunctorum,
nec bonorem , nec fortunaspetimus; En Tua tria puncta ! fidifplicentvobis, cogitatis de
bis terris deferendis. Sine advertentes veftram diſcordiam, & diffenfionem , Religi
onem fugient. Ego ipfevos intueor, ut qui veniſtis ad illam deftruendam . Ad hæc
nihilReverendiſſimodicente , quievit paululùm Imperator ; cùm facta reve
rentia duo Tu Sien ( Aſſiſtentes ) ità locuti ſunt: exuberat bodie bonitas cordis Veſtre
MajeſtatisproreEuropeorum , quam ipfi fubruunt. Nè gratis profundat Sapientiam .
Ignorans iſte etiam pertinax eft. Imperator ſubridens iterum reſumit : vis difpu
tare de libris ? R. non habeo vires cum veſtra Majeftate diſputandi. Tum Impera
tor ad Prem Beauvollier : Quid tu de voce Tien ? Rdit Pter Beauvollier : Tien, ex
literacompoſitione, & veraacceptione re Ta ,fignificat primum Magnum , feu effe, quod
fuit ante cælos,terram & c. quodque creavit illa. I. TenTam (Reverendiſſimus) quid
opponis R. Homo rudisdiſputarenon debet. I. An alij in Sinafentiunt tecum ? R.uti.
que. I.ubi? & qui ? R. neſcio. I. Difficulter Europæi capiunt librosnoſtros. Linym ( P.
Vizde Lou) fenfum in multis non penetravit. Hìc Imperator protrahens ſche
dam, quatuor lineis exaratam, dixit : examinavi nomen tuuń , ren Tam ; Tune po
ftremam intelligis. R. Significat, protegere. I. Erras, boc nomen Religioſo indignum .
R. In Chinam ingreſo bocnomen dedêre, fignificansEunuchum . Sed eſt nomen ex
ecrandi illius Eunuchi, quifamiliam Imperialem præcedentem Taimingam cum
Imperio Sinico deftruxit. Et ideo pter Berenin noluit vertere reſponſum Re
verendiflimi dicentis : ſe ſcire quòd ſignificet Eunucbum : nè Imperatorex
Familia Tartarica, fciri ea geſta adverteret. Imperator interim Guettum al
loquitur : Quomodo vocaris ? R. Fam Cheu . Tum ad Reverendiſſimum : quâin
Provincia moraris ? R.in Fokien. I. Quot ibi Chriſtiani? R. Circiter 5000. I. An bi
tecum Sentiunt ? R. Extra urbem Focbeu non noſco Chriſtianos. Et illi pauperesfunt,
non habent aulam , ubi tabellas collocent. Nefcio de particularibus. I. Pone , me per
Mandarinos deprebenfurum, te falfa afferuiffe. Quid tefuturum putas ? Tum ad
Mandarinos introductores : abducite bominem ignorantem ,&falſidicum . Man.
data dein mittam deorfum . Sic finijt colloquium.
Perpendat Admodum Reverenda Paternitas, quæſo , aliquas propoſi
tiones. Prima : VeſtraMajeſtas dicit, me decipi : alium eſſe Sinarum ſenſum .
Sed ego ignorans ſto tamen contrario ſenſu meo. Secunda : Alijin Sina con
ſentiunt, me docuerunt : ſed qui, & ubi, neſcio. Tertia: moratus ſum 20.an
nisin Fokien , ibi 5000. Chriſtianorum ; ſed non noviillos, & illorum ritus,&c.
Quid ex ijs mali fequi poteft? Quarta: non legi librum Ly Mattheu ; & ejus
tamen lyſtema olim everterat.
Sed pejùs accidit Domino Guetti , olim horologiopego , nunc Sacerdoti
in China , quem Illuſtriſſimus Pekinum , Imperator in Tartariam pro emen
dandis horologijs acciverat & ſecum remanere juſſerat; quod dum facit, adve
nit Pekino D.Burgheſi medicus à Reverendiſſimo Cononenſi. Jam eo reverſo
ex Tartaria , affert literas ; de quibus edoctus Imperator in eas inquirit; fed
Guettus unam earum citd lacerat, & recondit ; deprehenfus , & redargutus
fraudis,atque mendacij, jubetur fragmenta componere, epiſtolas tradere ;quæ
nihil criminis habebant. Prima dicebat : illi ( Jeſuitæ ) nullum non movent la
C3 pidem
22

pidem , ut dimittaris. . Sed non eft vulgandum . Siremaneres in aula, Patriarcba gaita
deret. Secunda , nova referebat de Domino Breton Clerico, & Millionario
ex Seminario Pariſino : & de juvene Sina Nicolau , quòd fumptibus horum
dominantùm educatus, fiat alienior ; id quod dolendum eſſet de adoleſcente,
Unde patet totum malum fuiffe, quod D. Guetti, propter tam levia voluerit
deprehendi in fraude. Facti pænitens dixit: mallefe, contrafeveritatem die
cere, quam pro fe falfa. Arripuit ſponlionem Imperator, vel potiùs Primoge.
nitus, tricarum & , negotiorum amans; juſsítque ediceret, quæ fciret circanego
tia Illuſtriſſimi,Reverendiſſimum , Jeſuitarum , & c. Dixit plurima tunc incau
tusGuettus,quæ prætereo. Scriplit aliqua , quæ hic refero ; emendavit plu
ra , quæ Procuratores noftri fecum ferent ad Admodum Reverendam Pater.
nitatem Veltram. Scripſit igitur Guectus ità : Ego Fam Cheu omnium non mea
mini. Noto aliqua. Primò, Pontifex quæritur contra Jeſuitarum inobedientiam . Secun .
dò, Jefuitæ non docueruntChriſtianos jejunia fervare :88 laxiſunt in Cultu cæli, Con .
fucij, tabellis. De Cy inſepulturis, de mutuo dando, &c. Tertiò, To!o miffus eft, ut Jea
fuitas emendet : mißiones , & reliqua examinet. Quartò, Pontifex miſit Ten Tam , ut
diſceret, & penetraret ex libris Sinicis ; quid fintſacrificia, es pæfcriberet Romam ,
ut decidatur, quis fentiat malè. Quintò, Quòd dixerim Papam conqueri de Jeſuitis,
audivi ab illuftriſsimo. Sextò . Jefuitæ non gaudent etiam alios venire in Chinamprædi
catumfanctam Legem . Septimò, Yen Tam à 6. vel 7.annis mifit Romam , quacum Sancta
Lege non conveniunt in Lege, & Ritu Sinico. Oétavò, Pontifex mifit Ten Tam ut libros
Sinicos examinaret, diſputaret, &C. Nonò, in Europa Religioſi ceteri conqueruntur ,
quòd Jefuitæ fe non dicant àfuo Fundatore ; fed in hoc Sanctißimo Nomine quarant
fuperioratum. Decimò, Ego Fam CheufumèSocietate Sancte legis, inTheologia Bacca
laureus. Pontifex Societatem S. Legiş tanquam Radicem , & primas tenentem bono
rat ; Societatem Jefu verò, & S. FranciſciOrdines extremos ramos dicit, Undecimò,
Licentiatus Kiam gueypiao Provincia Fokien , 8 Baccalaureus Liſoleam docuerunt
Reverendißimum Cononenfem . Hæc D. Guetti Scripſit tunc. Plura aliàs ad
multorum damnum. Duo jam dicti Literati mox à Tribunali Pekinum citati
fuerunt , unà cum Reverendiſſimo Mezzafalce Vicario Apoſtolico. Per Ori
ginalia , quæ mittimus , non accuſamus Guettum , ſed defendimus ab illo
læſos .

S. Sextus.
Quo nunc ftatu Res Sinenſis ab abitu Pekinenſi
Illuſtrillimi Domini Patriarchæ .
Reviter perſtringimus ſubſecutas Illuſtriſſimi abitum calamitates , ea
rúmque omina , nè mærorem Admodum Reverendi Patris accumule
B mus . Primò : dolet Imperator , quòd inauditos à Sinis favores in ad
venam infructuosè profuderit in Sole Suæ Curiæ . Hocidem exprobrat cum
Primogenito , & Principe hærede , nobis ferro magis, & igne timendis, nisi
illos Parens Sanctæ Legi devinciat.
2 do
 23
2dd Imperator Læſam credit Majeſtatem Suàm , quam vindicare cæpit,
revocando munera, añullando Legationem, detinendo Epiſcopum Cononen
ſem ,advocando eujusdem Magiſtros ad Tribunal, citando inopinatè Dominum
Mezzafalce, proceſſum ſat violentum, inter minas, per mittendo cum Guetti ,
volendo , ut diem immobilem lui abitùs ſtatueret Illuſtriſſimus.
ztid Sulpicaturgravia latere inter Miſſionarios. Unde urgetur, D. Gu.
ettus,utprodat , quid quid novit etiam de Jeſuitis. Inſtituuntur clàm exa
mina varia. Primogenitus fecit mancipium fi &tè baptizari , ut per illud nos
frequentans domeſtica exploraret.
40 Coram Imperatore obloquuntur jam aliqui San &tæ Legi. Proceres
aliqui uxores, liberos, familiam tentârunt adigere ad abnegandum ; cùm vide
ant Imperatorem Sanitæ Legis Regi offenfum .
5td Bonzijexultant, & jactant dæmoniorum oracula , variáque omina de
S. Legis interitu.
6td Religio luſpecta redditur, quia Suprema illius Capita alios, & ſeinvi.
cem Miſſionarijcoram Imperatore, & Gentilijudiceaccuſant.
7md Pontificia authoritas nonnihil labefactata eſt. Quanquam Sua Ma.
jeſtas ex parte fua nihil de illius remiſerit reverentia. Imd Magnates
perperam loquentes corripuerit dicens : non effe eandem culpam Legati,& Leo
gantis.
8vd Magis paſſa eſt reverentia PontificijLegati ; quem tamēregijs fumpti
bus,& debito honore Pekino Cantonem dimiſit Imperator,præcavens, nè quæ
Eicontingeret per viam injuria , ſi ſua ſciretur offenſa.
9nd Miſſionariorum fama temerata : & cumprimis nomen Jeſuitarum
peſſumdatum . Qui Apoſtolicos prædicatores fub oculis Imperatoris impunè
dehonorat , multos à fideabſterret, præfertim plebejos, àSuaMajeſtate, ve.
luti Divino Numine ità pendentes : ut unde idle averterit, eò illi ſe conver
tere piaculum ducant morte dignum. Atque ita Chriſtianidebiles timent, &
vacillant : gentiles horrent, & abominantur. Non eft , ùt in Europa ; ubi ,
citra detrimentum Gloriæ Divinæ & Salutis animarum propagandæ , luditur
& illuditur quandoque in aulis Principum nomen Jefuitarum. Quod hìc de
cedit honori Millionariorum , decedit fructuiMiſſionum .
Interim Solamur nos Decreto San &tiffimi20. Novemb. 1704. dato , quod
nec dum publicatum eſt. Si decretis Imperatoris congruit, fàlva res; fi con
tradicit, vineam hanc Domino vinez commendamus, & nos primi uſque ad
mortem Sanctæ Sedi obediemus.

S. SEPTImus.
Querelæ Illuſtriſſimi contra P Ptres Pekinenfes.
E terreatur Paternitas Veſtra hoc paragrapho, & querelarum Catalo
N go ; non enim ideo veræ ſunt, quia dicuntur. Homines capaces ſunt
erroneè judicare, & judicari. Dominus Patriarcha agnovit multa ſe
aliter habere, quàm primò intuitu fuo, vel aliorum relatione apprehenderit.
Faci
 }

24
Facilè mihi perſvadeo, illumpro fingulari ſuaprudentia,vix quidquam horum
in urbem perſcripturum . Quia verò de fimilibus aliquando in Sina ſcriplit, &
dixit, meritòformido, nèalij minùs prudentes, & magis averſi, ejuſmodi de
lationibus fibi nomen velint comparare. Atque ideo tam querelas eorum ,
quam noſtra reſponſa Admodum Reverendæ Paternitatis Veltræ notitiæ , ac
que arbitrio appono.
Ima PPres Pekinenſes non miſerunt aliquem ex ſuis qui in portu expe.
Etaret Illuſtriſſimum , & adveniêti ſerviret. Reſpondetur: de hoc non audivi
mus queri iplum Illuſtriſſimum : fed eos , qui volunt videri zelare honorem
ejus, & proponere placitura. Duo ſunt in Sina portus, fcilicet Fokien & Can .
ton . Oportuerat ergo ad ambos portus per 500: leucas Pekinô diſſitos mit
tere Patres in incertum , ubi & quando venturus eſſet Illuſtriſſimus; & quibus
fumptibus? & cujus licentia ? dum vix biduo Aulâ abeſſe liceat , nè Impe
rator indignetur. Sed dicecur: hoc peti poterat. Bene habet. Sed ad quod
tempus? & licèt adfuiſſent noſtri, querela alia fuiſſet: Illuſtriſſimum à noftris
duci velut captivum, non quò ille, fed quò nos vellemus.
2da Non procurâruntPptres, ut Illuſtriſſimi, &12. Sociorum ejus fupel
lex itineraria immunis eſſet à vectigalibus. Reſpondetur: Hæc querela uſque
ad nonam incluſivè reperitur in Epiſtolis Illuſtriſſimi manu , vel juſſu fcriptis.
Laboravit P. Grimaldi circa vectigalium levamen omnino. Ità teſtatur
Illuſtriſſimusin ſuis 8. Maj1705. Non funtadbuc liberares mea, non obftante favore
Reverentie Veftra, & folicitudineppum Viz de Lou, & Beauvollier. Cogitetaliquis,
quàm parùm valerent commendaticiæ Pris Prioris alla Minerva , vel P. Re.
& toris Collegij Romani apud Telonarium Urbis Veteris, ut tranfire permitte
ret Mandarinum cum multis focijs, & onere raro.
3tia Quinque menfes, quibus Illuftriflimus fuit Cantone, PPres nullas lite
ras fcripferunt. Refpond: Illuſtriſſimus in Aprili monuerat Patres, ſe Cantone
Nankinum abiturum ; adeóque ed dirigerent luas. Sed tertia Maji iter revo .
cavit. Hoc PPtres finiente Junio primò reſciverunt atque adeò iterum Can
tonem fcripferunt literas, quæ eo pervenire poterant Auguſti principio. Ecce 1
5. menſes ? & cauſam literariæ dilationis. Hanc lublatam fignificat Illuſtrif
limus de 4.Septembris ita fcribens: Cito quinque veftras de 17. 22. 28.29.31.
Julij.
4ta PPtres non procurârunt ex Aula Legatum , qui Illuſtriſſimum dedu
ceret Pekinum. Reſpondetur ex literis Illuſtriſſimi 4. Septembris Cantone da
tis : Gaviſus fum quòd non fintventuri mißi ab Aula ; fic fum liber à magna fubjectio
ne. Eft mibi pergratum , quòdfua Majeſtasfciat, quòd debeam viſitareChriſtianita
tem Sinenſem .
5ta Non reſpondit P. Grimaldi de Vicario Apoſtolico conſtituendo Nan
kiniex Societate Jesu, quem ille deligere juſſus fuerat. Reſpondetur: ſcripſiſſe qui
dem Illuſtriſſimum : deſidero, utmibi proponat ſubjectum idoneum inter P PiresSocie
tatis; ut fit Vicarius Apoſtolicus in Diæcefi Nankinenſdurante vacantiaillius Ecclefia .
Sed ideo ad unum verbum , defidero, non reſpondiſſe P.Grimaldi, quia noſtri
Superiores non folent proponere pro dignitatibus Eccleſiaſticis fuos, nisiju
beat,
 Hm.de legenhin lirim in. fapie. I. 25
beat, qui jubere poteſt. Deinde Primas Indiarum , Metropolita Goanus
jam providerat.
6ta. Idem P. Grimaldi non reſpondit de ſubjectione facienda Vicarijs
Apoſtolicis. Reſpondetur : Ad hanc 8. Maij ab Illuſtriſſimo datam : Bene fiet,
fi Reverentia Veftra moneat fuosfubditos, ut in recipiendis Dicarijs Apoſtolicis adhi
beant obfervantiam , que illis debetur ; ad monftrandam obedientiam Decretis San
Ste Sedis. Ad hanc, inquam , quid refponfi exigitur , ubi fola executio in
nuitur ? Imò P.Grimaldi ſignificavit Illuſtriſſimo, ſe de his coràm acturum .
7ma. Prorex Cantonenlis non viſitavit , & valedixit Illuſtriſſimo nisi
per ſuum Filium. Reſpondetur: unde hic nobis culpa ? Etfi enim P. Pereyra
ad ſupremum Præfectum Cum To olim ſcripſerit , ut Illuſtriſſimo omni hu
manitate ferviret ; quia iſte Præfectus maritimus Patri notus erat. Prore.
gem illum nemo præmonuit , quia nulli notus extitit ; utpote qui extra
Aulam ſemper fuit.
8va.Præmia à Mandarinis data famulis Illuſtriſſimi, fuerunt juſtò mino
ra . Reſpondetur : Illuſtriſſimum hoc joci causâ ſcripſiſſe.
gna. Non obediverunt PPtres monitioni Illuſtriſſimi de praxi contraria
ftatim inducenda. Reſpondetar : Si fufficientes fuêre rationes, Domino Maigrot,
non obedire DecretisCongregationum & InnocentijX. fore quoque ut diffe
ramus obedire Illuſtriſſimo, cùm fortè contrarium declaraverit Clemens XI.
Ioma. PPtres Pekinenfes non exceperunt Illuſtriſſimum Hexis genibus,
Reſpondetur. Imperator audiens venire Europæum Magnatem , edoctusque
de ejus veſtitu; infignibus, ritibus , nè peregrinos ritus videretur in ſuo Im
perio velle fovere , ſtatuit Illuſtriſſimo veſtitum Tartaro - Sioicum ; ut hunc
indutus , pro ejusdem quoque ratione admitteret Cerimonias. Interim il.
lius Aulici omnes hæc præſtari volebant ad regulam Romanam ; inducebántque
Miſſionarios, qui amplexarentur Illuſtriſſimi pedes , de genibus illi loquen.
tes ; Qui eorum Capitibus manum imponebat. Sed Imperator malè hæc
ferens, voluit nos abſtinere à genuum Aexione: cùm hoc ùt jurisdizionale
apprehenderent. Informatusdeſuper Illuſtriſſimus non dimiſit ex animo
Sulpicionem contra nos , dicens : Noſtrum fuiffe , Imperatorem informare, feta
lem Dominum effe, cui hac deberentur. Ceterum tamen non femel genu Alexi
mus coram eo .
: " Ilma. PPtres non adftiterunt Illuſtriſſimo tanquam Legato , ei debitum
obſequium corporali præfentiâ exhibendo. Reſpondetur: Queſtum infuper
fuiſſe Illuſtriſſimum : quod Pekini fuiſſet Legatus Proregis Goani, cui no.
ftri diu noctuque adftitiffent; fehoc ſcire , & velle vindicare , ut ubi noſtri
ad fe venerint tota die in atrio fint expectaturi , & ſuam faciem non viſuri.
Hæc loquebatur Illuſtriſſimus ijs diebus , quibus ei Sacerdos Dei ejusmodi
fuggerebat. Quidquid fit de illo Legato , cujus tempore vix 5. Jeſuitæ re.
periebantur Pekini : nunc Illuſtriſſimo domi noſtre exiſtenti, femper ſex
Jefuitæ , ex alijs & alijs domicilijs advenæ , fuêre ad obfequium . P. Grimaldi
habituatè ægrotabat. Quatuor ab Imperatore continuò occupabantur in
villa : alternis diebus P. Pereyra, & c. Hæc omnia Illuſtriſſimus ſcivit. Cur
ergo offenditur ? & cui ?
D Izma
26
12ma PPeres neglexerunt bonis conſilijs promovere negotia Illuſtriſſi
mi. Reſpondetur :omnino. Sed quia Illuſtriſſimus ea non petebat, oblata con
temnebat. Teſtis eſt Reverendiſſimus Pekinenſis , 8. menſibus contuber
nalis. Quàm amarè exceperit Patrem Grimaldi, apta loco , tempori (va
dentem. Circa funus Cubicularij fui, quod volebat à nobis in ſuperpellicijs per
plateas Pekinenſes deferri. Quàm contemptim audierit Prem Kilianum, ro
gantem ,nèdiffidentias contra Miſſionarios coram Aula prodat. Quam de
Ipoticè filere Prem Pereyra , & è conclavi extrahi à Domino Sabino jufferit.
Quàm neglectim admiferit Prem Gerbillon, & Dominum Epiſcopum Pekinen
ſem monentes de offenſo Imperatore 28. Decemb. Addo teſtimonium Do
mini Appiani , qui Reverendiſſimum Epiſcopum Pekinenfem graviter, re
prehenium 22. Junij narravit ; quod Illuftriffimo in thermis conſtituto ſigni
ficâſſet, quid Jeluitætimerent, ſvaderent, ſupplicarent &c. reſponsúmquetu
liſſe: Jeſuitis fat effe debere, quòdipfe velit, & mandet, ſe ſuorum geftorum rationes
daturum DEO, Pontifici.
1ztia PPrrespræjudicârunt Medico Illuſtriſſimi, quò minùs acceptus eſſet
Imperatori. Reſpondetur: Quomodo præjudicârunt? qui libello fupplice Im
peratori nuntiârunt congratulabundi, D. Burgheſij (medici) adventum ? led
præjudicavit ſibi ipſe D.Medicus: ut negligeretur à ſua Majeſtate, alias tam
avida Europæum Archiatrum habendi. Nam imo Ejus juventus cenfebatur
inexperta. 2do Carentia librorum , cenfebatur negligentia. 3tio Juſſusexplo
rare arteriam Imperatoris, a momentaneo tactu judicabat de Corporis habi
tudine contra artem Medicorum Sinenſium. 40 Quod fcripturus Recipe ad
hiberet librum. 50 Qyòd non curaverit Illuſtriſſimi Chirurgum , ſed melio
ra adhuc promiſerit eo agonizante. 6to Quod ( licèt nos virtutem, Chriſtia
nam æſtimarémus) diſpenſatorem Illuſtriſſimi egerit : obiter , rudique pelle
veſticus ſubierit Pekinum , ceu vilis mediaſtinus . Hæc præjudicâſſe dicun
tur. Et deinde , anbené ſubſtitiſſet in China D. Doctor ? arguat abexemplo
Ptris Nicolai Cima Ord : S. Auguſtini Medici, qui Pekini annum integrum non
duravit ob eorum defectum , quæ ſuæ arti putabat parata , exigebat oppor
tuna.
14ta PPtres impediverunt, quò minùs Illuſtriſſimus fua poſtulata conſe 1
queretur ab Imperatore. Reſpondetur: Criminale id eſſe. Proteftamur co
ram DEO , & Sancta Sede contra calumniam. Dieta , & fcripta declaramus
falfà, & nulla, donec nobis probationes Adverſariorum exhibeantur; quibus
firefpondere nefciverimus, habeamurrei.
15ta PPrres procurârunt, ut eos Imperator nollet viſitari. Refpondetur :
Quando procurârunt? An imo Dum Imperatori ſignificârunt Illuſtriſſimi ùt
Viſitatoris adventum, peteréque acceſlum ? tunc enim ſua Majeftas 6..Julij re
fpondit : non veniat hofpes novus. Poteramusque acquieſcere & dicere: ac
quiefcimusdecreto. Sed inſtitimus, donec impetraremus. An 2do dum illatê
in lectulum Illuſtriſſimo, & munus exequi non valente, nos 22. Januarij per
libellum ſupplicavimus, ut luppleret D. Epiſcopus Pekinenſis ? Porrò con
ſtat 26. Decemb. nullo noftrum præfente , expofuiſſe Illuſtriſſimum Manda
rinis feriem lua viſitationis : & per eosdem, nobis ignaris, ab Imperatore
reſpon
 27 .
reſponſum accepiffe : abftineretà Pekinenfibus, pro quorum innocenti vita ſpon
deret & c. Quod ubi Illuſtriſſimus Patri Gerbillon ſua ſponte recenſuit, nos
Imperatori gratias egimus,non impedivimus. Et certè Jeſuitas efle viſitatos
Pekini, Romæ referent Commentaria Illuſtriſſimi; narrántque hic Domini
Epiſcopi, Vicarij,Chriſtiani, & gentiles, ex quibus Illuſtriſſimo jubente , Do
mino Appiano exequente, indigniſſimi quique de vitæ noftræ ratione interro
gati fuerunt; & lucro fuo admonitiutcontra nos teſtimonium dicerent. Qui
de hocfcivimus, & nè nudo manùs ſigno contradiximus.
16ta PPtres minùs reverenter de Illuſtriſſimo locuti ſunt : Refpondetur :
accuſetur reus , & puniatur. Locuti fumus de impatientiæ exceſſibus, de
accuſatione indigna Gallorum & Luſitanorum &c. Quæ ſcandalizârunt popu
lum, offenderunt aulam & c. ídque ex conſcientia, nè noceretur pufillogregi.
17ma PPrres non compreſſerunt motus Chriſtianorum . Refpondetur : Si
non comprimere ſignificat, eos non induxiffe ad obediendum Illuſtriſſimo: facere
non potuimus. Agebatur de Legum Patriarum violatione cum pæna mortis,
& declaudenda plurimis janua Salutis. Unde juſtum nobis videbatur per
mittere eos , ut fua reverentes Filij Patri Illuſtriſſimo proponerent. Si non
comprimere ſignificat motos non componere; quid fecerimus communiter, quid
P.Suarez ſpecialiter, jam ſuprà narratum eſt.
18ma PPtres non procurârunt, ut Epiſcopi, præ ceteris , diſtincto honore
haberentur ab Imperatore. Reſpondetur : Semper honorem debitum Reve.
rendiſſimis præftitum à Sina Chriſtiano. SedGentiles animales non capiunt
Spiritualia. Peccârunt imprimis Mandarini, coram quibus Illuſtriſlìmus Epi.
ſcopalem Cellitudinem elevabat per D.Appiani dicens: Illos effe, qui tenent
clavum , & ſublimes cum Clero tradunt ſcientias. Jeſuitas, aliósque Religi
oſos eſſe ad dedolandam puerorum ruditatem , ad ægris affiſtendum & c.cre .
diturum proinde Illuſtriſſimum , quòd fua Majeſtas Epifcopum &Clerum
cum differentia præ ceteris honorabit. Sed Imperatori Gentili non ideo æſtie
matur Europæus , quia in Eccleſiaſtica fulget dignitate , ſed quia ſcientificis
obſequijs ei , diu , noctúque aſſiſtit. Nobis, teſte DEO, non elt culpa, fipoft
tot Spiritualis poteſtatis prædicationes,elucidationes, ab Illuſtriſſimo factas,
Imperator non facis profecerit.
i
19na PPtres procurârunt Reverendiſſimi D. EpiſcopiCononenſis,& Do
mini Guetti humiliationem . Reſpondetur : Repeti hic poffe, fi placet , collo
quium Imperatoris & Reverendiſſimi; & ſapienterconcludendum , quod
innocentiæ noſtræ fuffragabitur. Fluctus tamen prævidemus in Europa, &
motus contra nomen noſtrum , ſed injurioſos. Cur declaratus fit Reveren
diſſimus D. Maigrot Epiſcopus Cononenfis ab Imperatore Kam -Hicoram
aula fua, ac plurimis alijs, etiam Filijs fuis Regijs 2. Auguſti 1706. publicè, igno
raosin rebus,& vocibus ſinicis , ipfe dedit occaſionem ; licèt Anno 1700. à Se
minario Gallorum , coram Congregatione , & fummo Pontifice, etiam ty
pis propoſitus fuerit, tanquam ob comparatam characterum , librorum ,ulu
úmque ſinicorum notitiam , promeritus , ut inter Doctores hujus Nationis,tan .
quam unusex bominibus bujus mundi perſpicacißimis habeatur. Quâ fraude igitur
à tantæ famæ poffeffione, tam erudicum , tam eximium deturbârunt Jeluitä ?
D 2 Certè
28
Certè li Reverendiſſimusin actu illo publicode Characteribus,vocibus, & ufi
bus Sinarumnovit aliquid, potuit, & debuit ,fi unquam, in hoc theatro pro
ducere : ut Doctrinæ fuæ in orbe, & urbe vulgatæ opinionem ftabiliret. Quis
enim dicat à Ppbus ſubornatum Imperatorem , ut Scientiam Reverendiſſimi
derideret? Characteres eilmperator obtulit. Non novit ReverendiſſimusD.
Maigrot. Provocavit ad libros ; textum & interpretationem ignoravit , &
ignorare ſe profeflus eſt. Si hoc fecit humilitatis ftudiô , majus fuit, quàm fi
Infulam mutâſſet cucullô. Neque ei videtur licuiſſe ,per humilitatem hanc,
enormiter ſuæ , & fociorum Sententiæ præjudicare ; quam , ùt veram , contra
Jeſuitas, tot libris, & dictis, per tot annos, in utroque orbe acerrimè, & cum
plauſu, ùt undique acclamabatur, defendit. Sed difficultas manet : quis Re
verendiſſimum huic humilitatis fuæ occaſioni fecit obnoxium ? an Jeſuitæ ?
minimè. Innegabile eft, illum , nobis.non petentibus, imò excuſantibus pro
pter locorum diſtantiam , invitatum ab Illuſtriſſimo Pekinum 29. Januarij
1706. Innegabile : Reverendiſſimi adventum 1. Januarijlignificatum Manda
rinis Internuncijs à Domino Appiani. Innegabile. 30. Junij in facie ſuorum , &
Jeſuitarum , Illuſtriſſimum denuntiâfle Imperatori: hunc Reverendiſſimum
ideo à ſe vocatum , quod ſcientiâ finicâ confpicuus, capax ſit Imperatori red
dendi rationem de omnibus, quæ inter Europæos diſputantur: fi ea ex do.
ctrina Confucij cum lege Chriſtiana rectè combinentur. His ità animadverſis,
an Paternit. Veſtra Admodum Reverenda credet fas eſſe, utAdverſarijcontra
nos proceſſum moliantur,tanquam nos Dominum Epiſcopum malo dolo in
tùum infortunium induxifſemus ?
2oma p Ptres non procurâruntutidem Epifcopus, cum Catechiſta ſuo, Ita
tim cum Illuſtrimo dimitteretur Pekino. Refpondetur: Ità apud Imperatorem
inſtitimus, ut nos amentes diceret : quòd pro odientibusnos eandem commi
ferationis cantilenam repeteremus; maximè pro Domino Guetto, qui faſſus
eſt, ſe dixiſſe, & fcripfiffeplura ex invidia, & odio in nos. Tandem , cùm fe .
queremur Conſilium , & Legem Chriſti, prohibuit Imperator vel verbulum
deinceps. Offenſus eſt Imperator fraudibus, falſidicentiæ, calumnijs publicis
ad innocentes opprimendos, & quidem in conſpectu Majeſtatis , Familiæ, &
Aulæ ſuæ .
2 Ima PPtres procurârunt,utP. Bouvet ab Imperatore jungeretur Domino
Sabino, & de hoc cafu fecerunt imprimi nuncia publica fuum in favorem . Re
fpondetur : Quæ circa hanc Legationem acta, cognoſcet Paternicas Veſtra ex Pris
Bouvet Epiſtolis, ad quas accuratè fcribendas Cantone otium habuit.
22da PPtres procurârunt falfa juramenta Chriſtianorum : Reſpondetur: hoc
criminale eſt, & probationis onus coram Angelis Dei contra ejus Sacerdotes
exigit. Suprà dictum , quid D. Appiani& Froſfolloni egerint , ut fcrupulum
præſtiti juramenti injicerent Chriſtianis, vel ut veritatem , ut ipfi dicebant,
explorarent. Nunc fatis eſt monuiſſe : à Procuratoribus noftris afferri jura
mentum denuo a Chriſtianis confirmatum .
23tia P Ptres exercuerunt violentiam in moroſos debitores contra Cano
nes. Reſpondetur: Sufficit Paternitati Veſtræ purgatio P.Pereyræ porrecta Illu
ſtriſſimo 8. Martij, & iteratæ repræſentationes P. Kiliani & P. Thomas quæ af
ferent Procuratores noſtri. 24+2
 29
244 pptres feceruntContra &us uſurarios, aut ufuræ proximos, & inde.
coros. Reſpondetur ; quod fupra.
25ta PPtres non impediverunt, nè Illuſtriſſimus infra ſuam dignitatem ali
quoties tractaretur. Refpondetur. Qui leget Ephemeridesfive Illuſtriſſimi fami
liarium , livenoftras,notabit,quoties Illuftrifſimus fe oppofuerit Imperatori,
omnis aurem oppofitio eſt inhonoratio &
; hanc committere quidem , nolle
tamen inhonorari, eſt corpore mergi in Tyberim , & nolle madefieri. Nón
ne nos potentiam madefactivam impediemus ? tergere poſſumus madorem
& exprimere ; ſemel autem ità madefactus ſinè incommodo ficcari non po
teſt: Notum eſt, quod Mandarinus Chao dixerit ad Illuſtriſſimum : noſter
Imperator eft mons adamantinus, gofypium qaò tergitur, nonledit: ſed cryſtałym ,&
cryſtallo duriores cautes : firefiftendo violes reverentiam Imperatoris, non evades in
bonorationem . Reverentiam penfa in bilance Sinica , non Romana. Multa fortè in
Europa inculpabilia , bic criminalia . Ceterùm , quod contigit, contigit particu
lari Perſonæ Illuſtriſſimi; atque inter medias amaritudines dulcedinem Impe
rator affudit ; cum honore dimittens, & dimittere volens Illuſtriſſimum , cùm
diceret : ſe Patris inftar corrigere tentâffe; neque minùs amanter fe deinceps
habiturum , fi Filij Sapientis inftar agnoverit errorem . Adjungo , unde co
gnofcatur Gentilium de Illuſtriſſimolenſus. 26. Julij queſtuseftIlluſtriſſimus
Mandarino Chao: quòd avocatis in Tartariam Appiano , & Guetto , fibi non
relinqueretur Interpres. Refpondit Chao : voca quemlibet alium , es omnium Su
perior. Ad quod Illuſtriſſimus in impatientia relpondere volebat : ſe tantùm
nominetenus talem effe. Sed interpretum nemo id interpretari voluit , unde
valde, Illuſtriſſimus exarſit , & ut reſponderetur juſſit. “ Subinde dicens ad.
Mandarinum,Túne vides, quò me pprresin Regia tractent modo ?judicáſti bene, ſimalè.
At Mandarinus : Tenemodicèbonorant pptres ? Ego certum volo, quòd te colant, &
ampliùs timent (id eſt,phraſi Tartaricâ, ſublimiore reverentiâ ) novi diſcernere pro
bum & fimulatum vultum . Imperator ex me quæfivit : quomodo, Europei antiqui er
ga Teſebabeant ? Reſpondi: Superiorem venerantur, & ampliùs timent; corameo nec
confident; loquuntur illi genuinâ reverentiâ . Etiam Veſtre Majeftatis mandatum ipſi
preleguntſtando. Reſpondent etiam genuumflexione. Omne Verbum premittit bono
ris fignificationem . Hec ego Domino meo. Et verafunt. Et licèt ego Europæam lin
guam non intelligam , ex incenfo vultu, voce, geſtu, adverto , Te talia imperare que
tuum bonorem pæniterepoßint. Nihilominus, dum bos Europeos de tua loquela roga
mus, illi tuo nomine, nonniſilaudabilem manſvetudinem nobis reſpondent. Volunt cau
tum tuo bonori, & nisi Te venerarentur, bæc nónne per tot menfes præſtarent ? Adin.
bonor andum Tefufficeret interpretari tuam impatientiam . Teftesfumus Mandarini.
Præterea nónne illi Imperatori dixerunt: Te effe dignitate Magnum , virtute, capacita
teedc. habere ex meritis confidentiam , ut vos vobis aftimatis, apud ſummum Pontific
cem ? Tuum Principem pofſe comparari cum noftris Vice Regibus. Hic Illuſtriſſimus
quæſivit: quisboc dixiffet? -Mandarinus Relpondit : ſufficit, ea nobis nota fierinon
potuiſſe, Te, aut tuisnondum præfentibus, nisi per Europeos antiguos, amicè nobifcum ,
& pacificècommorantes, qui tibi veniendi viam aperuerunt, & laborant bodiedum pro
Teapud Imperatorem . Etfituusbic Appiani, qui folus inter tuos nobis utcunque loqui
poteft, ejusmodi dixiffet; putas, quia bomo ignotus apud Sapientißimum Imperatorem
D3 Kam Hi
30
Kam - Hi inveniret fidem ? Ità, & plura alia per fesqui horam Mandarinus ; qui
nobis eodem adhucdiediſcurſum huncce retulit. Et interim uſquead zomam
multis alijs manifeftavit.
Mitto ad Paternitatem Veftram Admodum Reverendam hanc brevem
Relationem properô calamo ſcriptam à Pere Kiliano Stumps, cui, cùm eſſet re
rumactarum diſtinctior notitia, commendavi,ut ex Diario ſuo , eam confice
ret, in qua nec otium fuit aliquas literas emendare
Pekini 1. Novemb. 1706.

Admodum Reverendæ Paternitatis Veſtræ .

1

Filiorum minimus .

ANTONIUS THOMAS.

Authoritate Ordinarij.
Vetero - Pragæ in Aula Regia apud Wolffgangum Wickhart, Archi
Epiſcopalem Typographum An: 1708.
-
 1

1
Österreichische Nationalbibliothek

+Z16481570X