Klaus Eder

Hauke Mommsen

Correct tapen en bandageren

Klaus Eder
Hauke Mommsen

Correct tapen en bandageren

Het evenwicht tussen stabiliteit en mobiliteit

Houten, 2016
Tweede (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2016

ISBN 978-90-368-1605-2 ISBN 978-90-368-1644-1 (eBook)

DOI 10.1007/978-90-368-1644-1

© 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbe-
stand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij
op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni
1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk
verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van
(een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot
de uitgever te wenden.

Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen
aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.

NUR 894, 898

Vertaling: Taalcentrum-VU, Amsterdam
Eindredactie: Reactie redactiebureau (Lilian Reijnders)
Adviezen bij eindredactie: Hans Berkman, UMC Utrecht
Basisontwerp omslag: Spitta Verlag GmbH & Co. KG
Foto’s en illustraties: BSN medical GmbH, Hamburg

Bohn Stafleu van Loghum

Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten

www.bsl.nl
Inhoud

Ten geleide ................................................................................................................................................... 8

Voorwoord..................................................................................................................................................... 9

Deel 1 Algemeen

1.1 Basisprincipes ....................................................................................................................................... 13

1 Functionele verbanden – geschiedenis en achtergrond van het tapeverband .................................................13
2 Doel en nut van tapen – de zin van functionele verbanden .............................................................................17
3 Het bewegingsapparaat (anatomische principes) ............................................................................................27
4 Gewrichtsposities bij het aanleggen van een tapeverband en de neutraal-nulmethode ..................................34
5 Werking en positieve effecten van functionele verbanden ...............................................................................37
6 Indicaties en toepassingsvoorbeelden voor functionele verbanden/tapes .......................................................40
7 De drie belangrijkste toepassingsgebieden van functionele verbanden ..........................................................45
8 Negatieve gevolgen van immobilisatie, contra-indicaties voor functionele verbanden .....................................49

1.2 Tapeverband gebruiken ....................................................................................................................... 51

9 Het gebruik van niet-elastische tapes ..............................................................................................................51
10 Het gebruik van elastische tapes .....................................................................................................................53
11 Polstermateriaal voor verbanden en tapes – tips voor lastige tapeomstandigheden .......................................54
12 Effect van polstering aan de hand van compressieverdeling ...........................................................................56
13 Tapen in de praktijk ..........................................................................................................................................58
14 Tips en basisregels voor het tapen ..................................................................................................................59
15 Definities en functies van functionele verbanden .............................................................................................62
16 Tips voor sporters en patiënten ........................................................................................................................64

Inhoud 5
Praktijk

Deel 2 Specifieke toepassingen

2.1 Bovenste extremiteiten ...................................................................................................................... 71

17 Immobilisatie van het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht)...................................................................71
18 Extensiebeperking van de elleboog .................................................................................................................73
19 Epicondylitis .....................................................................................................................................................77
20 Buddytape met spalk .......................................................................................................................................79
21 Ontlasten van het middelste vingergewricht ....................................................................................................81
22 Skiduim ............................................................................................................................................................84
23 Blaar op de handpalm......................................................................................................................................88
24 Polsgewricht ....................................................................................................................................................91

2.2 Onderste extremiteiten ........................................................................................................................ 95

25 Ontlasten van het lengtegewelf .........................................................................................................................95
26 Ontlasten van de kuitspieren ............................................................................................................................98
27 Ontlasten van de achillespees .........................................................................................................................102
28 Ontlasten van de mediale knieband.................................................................................................................105
29 Koelverband .....................................................................................................................................................109
30 Hallux valgus ...................................................................................................................................................111
31 Driestrooks enkelgewrichtverband ...................................................................................................................114
32 Enkelgewricht klassiek .....................................................................................................................................116
33 Heel-lock en enkelsyndesmose .......................................................................................................................120
34 Compressieverband bij syndesmoseletsel .......................................................................................................122

6 Inhoud
35 Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht (verkorte versie van klassiek
enkelgewrichtverband en eenvoudig enkelgewrichtverband) ...........................................................................124
36 Patellapees ......................................................................................................................................................128
37 Patella elastisch ...............................................................................................................................................130
38 Patellacorrectie niet-elastisch ..........................................................................................................................133

Deel 3 Lichamelijke aspecten

39 Anatomie van de huid ......................................................................................................................................137

40 Receptoren van de huid en tapeverband .........................................................................................................139
41 Huidreacties en tapeverband ...........................................................................................................................141
42 Voor- en nabehandeling van de huid, huidbescherming ..................................................................................143
43 Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel ...............................................................145
44 Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden.........................................................................149

Deel 4 Materiaal voor tapeverbanden

45 Materiaal en verband .......................................................................................................................................155

46 Tapes/pleisterverbanden ..................................................................................................................................156
47 Onderlagen en polstermateriaal ......................................................................................................................157
48 Hulpmiddelen voor functionele verbanden.......................................................................................................158
49 Opslag van verbandmiddelen ..........................................................................................................................159

Inhoud 7
Ten geleide

Sinds een jaar of veertig ben ik betrokken bij topsport – als speler, trainer en bestuurder, en als voorzitter van het organisa-
tiecomité van het WK voetbal in Duitsland in 2006. In al die tijd is mijn fascinatie voor het voetbal nooit veranderd. Rondom
de sport hebben zich echter revolutionaire ontwikkelingen voorgedaan, met name op het gebied van de medische verzor-
ging van sporters. Vroeger stond bij het nationaal elftal vierentwintig uur per dag een masseur paraat, tegenwoordig zijn dat
drie artsen en vier fysiotherapeuten.
In mijn tijd als bondstrainer heb ik altijd veel waarde gehecht aan een optimaal functionerende medische staf, reden waarom
ik Klaus Eder en de helaas veel te jong overleden Hans Montag bij de DFB (Deutscher Fussball-Bund) heb gehaald. Hun
advies was voor mij altijd heel belangrijk. Ik ben dan ook erg verheugd dat Klaus Eder met dit boek een wezenlijk deel van
zijn ervaring doorgeeft, zodat vooral ook kleinere blessures, zoals die in de voetbalsport dagelijks voorkomen, snel en cor-
rect kunnen worden behandeld.

Franz Beckenbauer

8 Ten geleide
Voorwoord

Een functioneel verband creëert of behoudt de fysiologische balans tussen stabiliteit en mobiliteit. Het beschermt en onder-
steunt zowel passief als actief, en het ontlast selectief de bedreigde of geblesseerde delen van een functionele eenheid.
Een functioneel verband maakt functionele belasting mogelijk, verhindert extreme bewegingen en ondersteunt het gene-
zingsproces. Tapen is daarmee een geweldige methode om blessures aan het bewegingsapparaat te helpen voorkomen
en genezen.
In dit rijk geïllustreerde studie- en oefenboek is een beschrijving opgenomen van de belangrijkste functionele verbanden
aan het bewegingsapparaat voor therapie en nazorg bij sportblessures en -verwondingen. Veel van de in dit boek getoonde
tapes dienen bovendien ter preventie van blessures. Aan het belang hiervan wordt in de praktische sportgeneeskunde niet
meer getwijfeld. Alle getoonde tapes hebben hun nut in verschillende takken van sport in de praktijk bewezen.
Voorwaarde voor het succes van het tapen is enerzijds het toepassen conform de indicatie, anderzijds het correct aanleg-
gen van het tapeverband. Dat is niet iets wat je leert door het lezen van een boek, maar vooral door het keer op keer te
oefenen en door ervaring op te doen met het toepassen van tapemateriaal.
Dit boek met zijn talrijke foto’s is bedoeld als leidraad en als basis om de verschillende tapetechnieken correct aan te leren.
Er is veel aandacht besteed aan het gedetailleerd afbeelden van de afzonderlijke fasen van de bandagetechniek.
Correct tapen en bandageren is bedoeld voor iedereen die in de sportgeneeskunde werkzaam is en voor geïnteresseerden
die door hun dagelijks werk betrokken zijn bij de gezondheid van sporters, zoals fysiotherapeuten, artsen, trainers, mas-
seurs, sportwetenschappers en sportleraren. Dit boek is opgedragen aan alle sporters.

Hauke Mommsen, Klaus Eder

Voorwoord 9
Productoverzicht
®

Elastisch, huidvriendelijk verband

met korte rek. Onderlaag met
compressie-effect. Acrylastic® is
zeer huidvriendelijk, maar heeft Niet-elastisch kleefverband voor
minder kleefkracht. functionele verbanden. Hoog draagcom-
fort en eenvoudig in het gebruik.

® ®

Polstermateriaal dat kan worden

gebruikt om te beschermen tegen
druk of om doelgericht lokaal de druk
te verhogen.

Elastisch, op zichzelf klevend fixeerverband, plakt niet op de huis, extra

dun geweven, stevig en rekbaar. Fixeert, beschermt en ondersteunt.

Voor het pijnvrij en eenvoudig verwijderen van

klevend verband. ®

Huidvriendelijke spraylaag voor het beter

fixeren van polstermateriaal en verband.

10 Productoverzicht
Deel 1 Algemeen
1.1 Basisprincipes ....................................................................................................................................... 13
1 Functionele verbanden – geschiedenis en achtergrond van het tapeverband .................................................13
2 Doel en nut van tapen – de zin van functionele verbanden .............................................................................17
3 Het bewegingsapparaat (anatomische principes) ............................................................................................27
4 Gewrichtsposities bij het aanleggen van een tapeverband en de neutraal-nulmethode ..................................34
5 Werking en positieve effecten van functionele verbanden ...............................................................................37
6 Indicaties en toepassingsvoorbeelden voor functionele verbanden/tapes .......................................................40
7 De drie belangrijkste toepassingsgebieden van functionele verbanden ..........................................................45
8 Negatieve gevolgen van immobilisatie, contra-indicaties voor functionele verbanden .....................................49

1.2 Tapeverband gebruiken ....................................................................................................................... 51

9 Het gebruik van niet-elastische tapes ..............................................................................................................51
10 Het gebruik van elastische tapes .....................................................................................................................53
11 Polstermateriaal voor verbanden en tapes – tips voor lastige tapeomstandigheden .......................................54
12 Effect van polstering aan de hand van compressieverdeling ...........................................................................56
13 Tapen in de praktijk ..........................................................................................................................................58
14 Tips en basisregels voor het tapen ..................................................................................................................59
15 Definities en functies van functionele verbanden .............................................................................................62
16 Tips voor sporters en patiënten ........................................................................................................................64

12 Algemeen
 Basisprincipes
1.1 Basisprincipes
1 Functionele verbanden – geschiedenis en achtergrond van het
tapeverband

Traumatisch spierletsel

Tapeverband een districtskampioenschap bij de Wat is het bijzondere van tapen?

Op het werk of in de vrije tijd, bij amateurs. Het maakt het mogelijk om ‘Tapen’ is een functionele ver-
recreatieve of wedstrijdsport – ieder- na een blessure snel weer te gaan bandtechniek. Door het correct en
een gebruikt het al sinds jaren. Het sporten. In vrijwel alle sporten wor- doelmatig aanbrengen van een
is niet meer weg te denken bij bles- den gewrichten met behulp van deze dergelijk verband kunnen anato-
sures van het bewegingsapparaat, of techniek getapet en gestabiliseerd, of mische structuren worden ontlast
ze nu acuut zijn of chronisch. Spor- het nu voetbal is of handbal, volleybal, en ondersteund. Mits correct aan-
ters hebben er vaak een groot deel karate, boksen, duursporten of tennis, gebracht neemt de tape de fysiolo-
van hun successen aan te danken, bij trainingen of tijdens wedstrijden. gische en externe ‘stabilisatie’ van
of het gaat om olympische medail- Tapen maakt functionele verban- spieren, banden, kapsels, fasciën >>
les, een wereldkampioenschap of den mogelijk.

Basisprincipes - Functionele verbanden 13

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_1, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes
>> en pezen over. Op die manier
worden pijnlijke bewegingen doel-
gericht beperkt zonder dat nood-
zakelijke en gewenste bewegingen
van de gewrichten worden verhin-
derd.
Tapeverband is in de dagelijkse
medische praktijk en de sport niet
meer weg te denken bij de preven-
tie en therapie van blessures van
het bewegingsapparaat.
Geschiedenis van het tapen
Blessures van het bewegingsap-
paraat zijn zo oud als de geschie-
denis van de mensheid. Blessures
met symptomen zoals gezwollen
enkels, verrekte of gescheurde spie-
ren of pijnlijke gewrichten houden de
medische wetenschap van oudsher
bezig. Volgens de oudste overleve-
ringen behandelden heelkundigen
al meer dan drieduizend jaar gele-
den klachten aan het spier- en ske-
letstelsel.
Gewikkelde linnen verbanden
Al meer dan drieduizend jaar geleden
werden stroken linnen, die plakten
doordat ze in hars waren gedrenkt,
gebruikt bij de behandeling (het bijeen-
houden) van wonden (oudst bekende
14
documenten uit de medische weten- niet van hoogwaardige kwaliteit, te
schap: het Papyrus Edwin Smith en het poreus en daarom slecht toepas-
Papyrus Ebers). Dit blijkt onder andere baar.
uit de complexe linnen zwachtels aan
het spier- en skeletstelsel die bij mum- Paul Beiersdorf (1836-1896)
mies zijn aangetroffen. In 1882 was het de Duitse apothe-
Ook in werken van Hippocrates wordt ker Paul Beiersdorf, oprichter van de
het doelgericht immobiliseren en firma Beiersdorf AG, die in samen-
ontlasten van gewrichten door middel werking met dermatologen het kant-
van verbanden beschreven. en-klare geneeskundige pleister op
weefselbasis (het latere Leukoplast)
Gladiatoren in de Romeinse tijd uitvond en daarmee zijn eerste patent
Volgens de overlevering werd ook bij verwierf. De officiële patentdatum
de Romeinse gladiatoren aan blessu- geldt als oprichtingsdatum van de
repreventie gedaan door het aanbren- firma Beiersdorf AG.
gen van speciale verbanden.
Lorenz Heister (1683-1758,
Duits anatoom)
Veel later zijn gedetailleerde aanwij-
zingen over het gebruik en aanbren-
gen van verband te vinden in Lorenz
Heisters Handbuch der Wundarz-
ney. Daarin is het volgende te lezen:
‘Gewrichten dienen telkens weer te
worden bewogen, daar te lange rust
en vaste verbanden leiden tot stijfheid
van het weefsel.’
De resultaten van een tijdelijke immo-
bilisatie van gewrichten waren des-
tijds al bekend, het ontbrak echter
aan goed en bruikbaar verbandmate-
riaal. Elastisch verband bestond nog Uit: Verbandlehre van A. Hoffa, 2e druk,
niet en de pleisters van toen waren München 1900
Basisprincipes - Functionele verbanden

Uit: Leukoplast-Atlas Nr. II, verschenen
rond 1930
Virgil Pendleton Gibney (1847-1927)
De New Yorkse chirurg Virgil Pend-
leton Gibney zag het belang van
de geneeskundige pleister in. Hij
paste deze uitvinding toe voor een
nieuwe verbandtechniek, het naar
hem vernoemde gibneyverband, dat
tegenwoordig beschouwd wordt als
het eerste functionele verband. Met
dit materiaal en nieuwe aanbreng-
technieken werden voor het eerst
gewrichtsstructuren doelgericht geïm-
mobiliseerd. Het gibneyverband is
in de loop van de tijd vaak gemodifi-
ceerd, maar het principe ervan geldt
ook nu nog als de basis van veel
verbandtechnieken aan het enkelge-
wricht. Gibneyverbanden waren ook
in andere landen een groot succes en
Basisprincipes - Functionele verbanden
met het destijds ontwikkelde Leuko-
plast werden in veel Europese landen
nieuwe verbandtechnieken ontwik-
keld en geconcipieerd om doelgericht
gewrichtsstructuren te ondersteunen
en te ontlasten.
E. Bender, 1897
Met de uitvinding van de zelfkle-
vende, wel en niet- elastische textiel-
verbanden (klassieke ideaalverband)
werd de basis gelegd voor latere
verbandtechnieken met een functio-
nele verzorging van gewrichten.
Door de opkomst van recreatieve en
wedstrijdsporten met een verhoogde
kans op ongevallen ontstond de nood-
zaak specifieke aanbrengtechnieken
te gebruiken die bestand waren tegen
die specifieke vormen van belasting.
Dat geldt met name voor contact-
sporten, sporten waarbij veel wordt
gesprongen, en sporten met stop-
and-gobelasting en snelle richtingwis-
selingen. Door de groei van het aantal
mensen die een sport beoefenen met
een verhoogde kans op ongevallen,
zijn de gevolgen van blessures en
overbelastingsletsel in de loop der
jaren duidelijk toegenomen. De twee
belangrijkste indicaties voor het inzet-
ten van tapeverbanden in de genees-
kunde zijn:
1 preventie (voorkomen van blessu-
res aan het bewegingsapparaat);
Basisprincipes
2 behandeling en revalidatie van bles-
sures, zowel in de acute fase als in
het verdere genezingsproces.
Bij de preventie door middel van ver-
bandtechnieken stond de bescherming
van gezonde, eerder beschadigde en/
of verzwakte (insufficiënte) anato-
mische structuren op de voorgrond
(bijvoorbeeld kapsel-bandapparaat
van het enkelgewricht) om het blessu-
rerisico te verkleinen. Bij de therapeuti-
sche inzet van verband (fysiotherapie,
revalidatie, training) staat het zo snel
mogelijke, medisch zinvolle herstel van
de gewrichtsfunctie na een blessure
voorop. Hierdoor is de kans kleiner
dat het lichamelijke prestatievermo-
gen afneemt en specifieke technische
mogelijkheden en vaardigheden verlo-
ren gaan.
In de begindagen van het moderne
bandageren was zowel het gebruikte
materiaal als de aanbrengtechniek
vaak niet bestand tegen de extreme
belasting en de hoge eisen in de
sport en in het dagelijkse beroeps-
leven. Het verband ging loszitten
of de plaklaag liet los van de huid.
Daardoor was juist tijdens de belas-
ting een voldoende bescherming van
de gewrichten niet gewaarborgd. Uit
deze praktische ervaringen ontston-
den nieuwe verbandtechnieken, zoals
het tapen.
15
Basisprincipes
Tapen
Tapen is geïmporteerd uit Amerika.
Amerikaanse soldaten van het nationale
voetbalelftal, die in 1964 in Wiesbaden
(Duitsland) gestationeerd waren, ver-
bonden destijds voor elke wedstrijd
hun gewrichten met niet-elastische
pleisterstroken ten behoeve van een
hoge gewrichtsstabiliteit en daarmee
ter bescherming tegen blessures.
De tape neemt in dat geval de onder-
steunende en beveiligende functie van
gewrichten, spieren, pezen en ban-
den over. Doel van het tapeverband
is een maximale stabiliteit van het
gewricht terwijl het gewricht tegelij-
kertijd beweeglijk blijft.
Bij de oude Egyptenaren en Grieken
waren plakkende stroken linnen alleen
als passieve ondersteuning van het
gewricht bedoeld. De huidige ver-
bandtechniek is echter een complex
proces, omdat tapeverbanden zowel
passief als actief (o.a. neuromuscu-
laire) invloed uitoefenen.
Vooral de kennis van huidsensoren
en de invloed hiervan op de moto-
riek en de functie van gewrichten, en
de kennis van proprioceptie (dat wil
zeggen de bewuste en onbewuste
verwerking van informatie van het
zenuwstelsel over stand, beweging en
kracht van het gewricht en daarmee
het nieuw verworven inzicht in reflec-
torische, dynamische regelsystemen
16
voor gewrichtsstabilisatie) hebben bij de verzorging van jonge spor-
aangetoond dat tapen niet alleen een ters) als door medisch vakpersoneel
passieve, externe stabilisatie van worden toegepast. Tapen is echter
gewrichten bewerkstelligt. Immers, meer dan alleen maar ‘een gewricht
door de tape of het verband direct op beplakken of verbinden.’ Kennis van
het grootste menselijke zintuig, de de techniek en van de materialen
huid, te plakken worden actief stabi- is noodzakelijk, evenals regelmatig
liserende neuromusculaire en reflec- oefenen.
torische effecten mogelijk gemaakt.
Dankzij de ontwikkeling van nieuw
materiaal en het brede aanbod van
geavanceerde en moderne verband-
materialen is tapen inmiddels zowel
in de recreatieve als in de professi-
oneel beoefende sport, alsook in de
dagelijkse medische patiëntenzorg,
een vast onderdeel van preventie
en therapie. Tapen is wereldwijd
doorgedrongen en heeft in de loop
der jaren zijn deugdelijkheid bewe-
zen. Uiteenlopende tapematerialen
maken inmiddels deel uit van de
standaarduitrusting van de sportkof-
fer van verzorgers, en het beheer-
sen van tape- en verbandtechnieken
is een voorwaarde om sporters uit
alle mogelijke disciplines optimaal
te kunnen verzorgen. Professionele
sporters uit de hele wereld worden
tegenwoordig voorzien van diverse
tapes of zij tapen zichzelf in om het
risico op blessures te minimaliseren.
De meeste aanbrengtechnieken kun-
nen met de juiste scholing zowel door
leken (bijvoorbeeld ouders betrokken Profhandballer met een elleboogtape
Basisprincipes - Functionele verbanden
 Basisprincipes
2 Doel en nut van tapen – de zin van functionele verbanden
Een functioneel verband (tape) kan 2 Een helder inzicht in en kennis 3 Elke taping is individueel. Mensen
worden omschreven als een thera- van anatomisch structuren en verschillen onder meer qua voeten
peutisch of preventief verband met functionele mechanismen van het en voetvormen, zwakke plekken
diverse functies. Het wordt in zeer uit- bewegingsapparaat zijn abso- aan het bewegingsapparaat, con-
eenlopende gebieden ingezet. Zowel bij luut noodzakelijk. Het ondeskun- stitutie, mobiliteit van de gewrichten
kinderen als bij senioren, in recreatieve dig aanbrengen van tapes brengt en pijngevoeligheid. Communicatie
en wedstrijdsport, in ziekenhuizen en veel risico’s met zich mee. Het is met en feedback van de patiënt
in de praktijk van diverse specialisten daarom van belang dat tapever- of sporter zijn daarom noodza-
wordt tapen preventief, therapeutisch banden worden aangebracht door kelijk bij het aanbrengen van
of voor revalidatiedoeleinden gebruikt. kundige, speciaal geschoolde een tape. (Te strak aangebracht?
Het tapeverband moet een zo groot mensen. De manier waarop het Te los? Drukt het ergens tegen de
mogelijke (maximale) gewrichtsstabi- tapeverband moet worden aan- enkel? enzovoort). Sommige tape-
liteit toelaten, om op die manier een gebracht is afhankelijk van de verbanden moeten op grond van
gerichte inperking van de beweging aangetaste structuren. Voor het lichaamslengte en -omvang worden
te bereiken terwijl de bewegingsvrij- aanbrengen dienen de anatomi- aangepast aan de bouw en vorm
heid optimaal blijft. De belangrijkste sche structuren goed te worden van het lichaam (bijvoorbeeld een
functie van een tape is dan ook het gepalpeerd (bijvoorbeeld verloop enkelgewrichtstape).
creëren van een optimaal evenwicht van de achillespees, vorm van de 4 Voorafgaand aan het tapen dient
tussen noodzakelijke stabiliteit en knieschijf, mate van zwelling, door- altijd bij de patiënt een anamnese
functionele mobiliteit. bloedingssituatie). te worden afgenomen.
Het tapeverband moet tegelijkertijd – Wat is er gebeurd?
weefselstructuren ontlasten en belasting – Waar zit de pijn?
door zijn stabiliserende, ondersteunende – Medicatieanamnese (Is er sprake
functies mogelijk maken. Met name in van allergieën?)
de sportgeneeskunde is tapen de meest – Stollingsstoornissen (trombose-
gebruikte therapie bij aandoeningen van gevaar?)
het houdings- en bewegingsapparaat. – Lymfeafvoerstoornissen enzo-
Belangrijke regels bij het toepassen voort.
van tapen in de geneeskunde 5 Een tapeverband mag nooit worden
1 Het aanbrengen van een tape of aangebracht zonder grondige kennis
functioneel verband mag nooit een van de aandoening of blessure, dat
automatisme zijn. Niet bij elke aan- wil zeggen dat voor het tapen een
doening of blessure van het bewe- nauwkeurige en correcte diag-
Een speler brengt zelf tape aan voor een
gingsapparaat is intapen de meest wedstrijd. Controle door een arts of fysio- nose moet zijn gesteld. De correcte
zinvolle therapeutische strategie. therapeut kan hierbij van belang zijn. indicatie voor een tapeverband

Basisprincipes - Doel en nut van tapen 17

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_2, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes
moet door een arts of ervaren fysio-
therapeut worden gesteld. Dat geldt
ook voor preventieve verbanden.
Diagnose stellen na een supinatietrauma
van het enkelgewricht voor het aanbrengen
van een tape
6 Voor het aanbrengen van tapes is een
uitgebreide materiaalkennis vereist
(diverse pleisterverbanden, onderla-
gen- en polstermateriaal, hulpmidde-
len, opslag van het materiaal).
Onderbeenverband (combinatie van elas-
tisch en niet-elastisch materiaal)
18
7 De techniek van het aanbrengen
met verschillende materialen moet
door veel oefening en training wor-
den aangeleerd. Elke spier en elk
gewricht heeft een individuele anato-
mie en structuur. Het maakt verschil
of men het enkelgewricht van een
basketbalspeler met schoenmaat
50 tapet of dat van een gracieuze
balletdanseres met schoenmaat 32
wil stabiliseren. Er dient rekening te
worden gehouden met alle individu-
ele behoeften bij blessures.
Stabilisatie van duimaanzet en zadelge-
wricht tijdens een wedstrijd
Verder is het belangrijk te weten of
een weefselstructuur gezond is of
aangetast. Heeft de geblesseerde
sporter, die zijn voet heeft verstuikt,
tegelijkertijd een sterke zwelling
in dit gebied? Hoe stevig mag er
worden getapet of verbonden? Is
de uitgangspositie voor het tapen
dezelfde?
Het is belangrijk dat men na ver-
loop van tijd naast de toegenomen
vaardigheden en kennis ook een
‘gevoel’ voor de verbandmateria-
len en het aanbrengen ervan ont-
wikkelt.
Samenvattend, tapen is meer is dan
alleen maar ‘snel even aanbrengen en
vastplakken’. Belangrijke basisregels
voor correct tapen zijn van doorslagge-
vend belang voor het gewenste effect
(bijvoorbeeld stabilisatie).
De essentiële functies van het
tapeverband kunnen als volgt wor-
den omschreven.
Het functionele verband dient een
zo groot mogelijke stabiliteit en
tegelijk mobiliteit (beweeglijkheid)
van het gewricht te waarborgen.
Een fysiologisch evenwicht tus-
sen stabiliteit en mobiliteit is het
doel van de meeste tapes. Het
functionele verband beschermt
en ondersteunt zowel passief als
actief (onbewust reflectorisch en
neuromusculair) de gewrichten en
het weefsel. Het ontlast selectief
de mogelijk bedreigde, verstoorde
of geblesseerde delen van een
functionele eenheid. Verder kan het
de functionele belasting binnen de >>
Basisprincipes - Doel en nut van tapen

>> pijnvrije bewegingsruimte mogelijk
maken en ondersteunt het de gene-
zing van blessures.
In de praktijk betekent dit dat het func-
tionele verband:
u een stabiliserend, beschermend
effect heeft;
u passief en actief de structuren van
het bewegingsapparaat stabiliseert;
u preventief en therapeutisch steunt,
ondersteunt en ontlast (en daardoor
een pijnverzachtend effect heeft);
u tijdelijk immobiliseert en pijnlijke
eindgradige bewegingen verhin-
dert;
u een selectieve invloed heeft op de
gewrichten;
u functionele beweging en belasting
toestaat;
u comprimerend werkt op pathologi-
sche weefselreacties (bijvoorbeeld
overmatige zwellingen of hemato-
men).
Het functionele verband
beschermt (protectief effect)
Een functioneel verband beschermt
bijvoorbeeld bij al eerder aangetaste
of insufficiënte kapselbandstructuren
(chronische kapselbandzwakte van het
enkelgewricht). Hiervan is onder meer
Basisprincipes - Doel en nut van tapen
sprake bij sporters met zogenaamd
versleten banden die voortdurend leven
met de angst voor een enkelverstuiking.
In zulke gevallen is sporten vaak pas
mogelijk na het aanbrengen van tape
(balletdansers met zeer slappe enkel-
gewrichten). De tape kan de prestatie
van een sporter verhogen doordat de
component angst/vermijdingsgedrag
wordt beïnvloed. Zonder ingetapet
enkelgewricht voelen sporters zich
vaak onzeker. Een tape stabiliseert op
die manier niet alleen een anatomische
structuur, maar werkt ook mentaal.
Omdat de motoriek in de hersenen ont-
staat, wordt de invloed van de tape bij
talrijke sporten nog belangrijker.
Het functionele verband
ondersteunt en ontlast (pijn-
verzachtend effect)
Een functioneel verband is geen ver-
vanging voor een totale immobilisatie
zoals gips, maar wordt geïndiceerd bij
alle sportblessures en sportletsel waar-
bij geen volledige immobilisatie nodig
is. Doordat verbandstroken meestal
worden aangelegd conform het verloop
van anatomische structuren (kapsels,
banden, pezen of spieren), steunt,
ondersteunt en ontlast het verband
deze structuren. Op die manier kan
tapen ook leiden tot vermindering van
Basisprincipes
pijn. Vaak is dit een voorwaarde voor
verdere therapie of revalidatie.
Het functionele verband
stabiliseert passief en actief
(reactieve stabiliteit)
Het verband zorgt door zijn vaste
buitenste omhulsel voor een mecha-
nisch effect en biedt zo passieve sta-
biliteit evenals passieve bescherming.
Afhankelijk van het gebruikte materi-
aal (star, elastisch, klevend, cohesief,
non-adhesief enzovoort) en het soort
verband (bijvoorbeeld trekrichting, ver-
bandtechniek) wordt het mechanische
effect bereikt. Het verband wordt in
feite een soort tweede huid.
De huid als grootste zintuig fungeert
als bemiddelaar van het tapemateri-
aal. Actieve stabiliserende en bescher-
mende effecten worden door het
lichaam zelf tot stand gebracht doordat
sensoren in de huid, in de fasciën, in het
kapsel en in de musculatuur reageren
op het verband. Dat komt door reflectori-
sche contractie van bepaalde spiergroe-
pen, wat gewrichtsbeschermend werkt.
Hierdoor worden doorgaans een beter
bewegingsgevoel, betere bewegings-
controle en -coördinatie en een grotere
zekerheid en stabiliteit van de met de
tape behandelde anatomische structu-
ren bereikt. De actieve stabiliteit en de
19
Basisprincipes
beschermende werking worden dus in
eerste instantie teweeggebracht door
de prikkeling die het op de huid geplakte
verband op de betreffende receptoren
(‘voelers’ in het weefsel) uitoefent. Ook
de proprioceptoren (dieptesensibiliteit)
van de door het verband beïnvloede
spieren en pezen bepalen de reactie
van de gewrichtseenheid. Voor de sta-
biliteit van een gewricht zorgen daarom
niet alleen de anatomische structuren,
zoals een ligament (band), maar vooral
het samenspel van sensoren, zenuwen
en spieren. De tape kan dus niet alleen
de structuur van een band nabootsen,
maar ook de functie van die band verbe-
teren. Pathologische geautomatiseerde
bewegingspatronen, met als gevolg
vermijdingsgedrag en verkeerde belas-
ting, kunnen door een goed verband
en begeleidende therapiemaatregelen
worden verhinderd. Hierdoor kan in een
vroeg stadium worden begonnen met
revalidatie en wordt het trainingsverlies
geminimaliseerd doordat secundaire
fenomenen (bijvoorbeeld kracht- en
conditieverlies) worden vermeden.
Het functionele verband werkt
selectief
Een functioneel aangebracht tapever-
band vormt een doelgerichte immobili-
satie of ontlasting van de geblesseerde
20
of pathologische structuur. De pijnlijke
beweging kan doelgericht met het
tapeverband worden ingeperkt. Andere
bewegingen in deze gewrichtseenheid
zijn echter nog wel mogelijk.
Het functionele verband
verhindert pijnlijke en
eindstandige bewegingen
Met het aanbrengen van een functioneel
verband bereikt men een gelimiteerde,
bewust beperkte beweeglijkheid van
Volledige mate van beweging van het elle-
gewrichten en/of spieren. Het is hierbij booggewricht (buiging en strekking)
zinvol en functioneel gewenst om na
voorafgaand onderzoek alleen die bewe-
ging die tot een trauma heeft geleid of
die tot een hernieuwd sportongeval kan
leiden, doelgericht te ‘blokkeren’, terwijl
de niet betrokken delen bij voorkeur niet
worden gehinderd. Voorbeeld: inversie-
trauma aan het enkelgewricht, waarbij
de supinatiebeweging die tot het onge-
val leidt bewust wordt geblokkeerd.
Het functionele verband staat
een functionele beweging en
Duidelijke beperking met name bij de strek-
belasting toe king (buiging bijna vrij)
Mobilisatie is een voorwaarde voor
een verhoogde doorbloeding van banden, pezen en van het kraakbeen.
de desbetreffende structuur en een Door de wijze van aanbrengen van
betere voedingstoestand in het weef- het functionele verband in de pijn-
sel (trofiek), met name de vaatarme vrije bewegingsruimte wordt mobili-
en vaatvrije structuren van de kapsels, satie mogelijk gemaakt. Zo worden
Basisprincipes - Doel en nut van tapen

optimale omstandigheden gecreëerd
en is, anders dan bij volledige immobi-
lisatie, het risico op complicaties zoals
trombose, verstoorde wondgenezing,
verkorting van weefsel of spierverzwak-
king uiterst gering. Om goed te tapen
moet de behandelaar een duidelijke
voorstelling hebben van de gewenste
beperking van de gewrichtsbeweeglijk-
heid. Overdreven supinatiebeperkingen
kunnen tot een ongewenste verande-
ring van het bewegingspatroon leiden
met alle negatieve gevolgen van dien.
Zo kunnen als gevolg van de verstoorde
statica en biomechanica reactieve rug-
klachten of achillespeespijn ontstaan.
Het doel van tapen is het bereiken
van optimale stabiliteit bij gelijktijdig
gewenste functionele mobiliteit.
Preventieve bescherming door vingertapes
bij een balspeler
Basisprincipes - Doel en nut van tapen
Stabilisatie van gewrichten:
het enkelgewricht
Nog altijd is het verstuiken van het
enkelgewricht (inversie- of supina-
tietrauma) de meest voorkomende
sportblessure bij zowel recreatieve als
wedstrijdsport. Gevreesd is vooral de
telkens terugkerende (recidiverende)
neiging tot verstuiken (omklappen) van
het gewricht. Dat kan tot een chroni-
sche instabiliteit van het enkelgewricht
leiden. Het kapselbandapparaat van
het enkelgewricht wordt insufficiënt.
Drie mogelijke oorzaken voor een
instabiliteit van het enkelgewricht zijn:
1 proprioceptieve tekortkomingen =
functionele instabiliteit;
2 spierzwakte van de pronatorgroep;
3 anatomische verslapping van de
buitenbanden = mechanische insta-
biliteit.
Hoe kan gewrichtsstabiliteit voor
sportbelasting worden bereikt?
Op grond van wetenschappelijke inzich-
ten kan gesteld worden dat uitsluitend
krachttraining van spiergroepen niet
voor voldoende bescherming en stabi-
liteit van gewrichten zorgt. Spieren kun-
nen weliswaar gewrichten stabiliseren,
maar ze moeten op kracht, coördina-
tie en proprioceptie worden getraind.
Stabiliteit is iets dynamisch. Zo zorgt
Basisprincipes
een training die uitsluitend op appa-
raten met gecontroleerde bewegin-
gen wordt gedaan voor onvoldoende
bescherming bij plotselinge, onbe-
wuste bewegingspatronen in de sport.
Daarom is daarnaast een reactieve,
reflectorische training van het enkelge-
wricht noodzakelijk.
Bij een functionele instabiliteit van het
enkelgewricht valt vooral het gevoel
van onzekerheid op. Deze wordt ver-
oorzaakt door proprioceptieve tekort-
komingen, die bijvoorbeeld na uitval
van de mechanoreceptoren kunnen
ontstaan. Als gevolg hiervan domineert
een tekort aan neuromusculaire con-
trolemechanismen van het enkelge-
wricht.
De afferente banen van pees- en spier-
spoeltjes en van huid- en gewrichtsre-
ceptoren leveren sensorische feedback
voor het gehele gewricht. Deze infor-
matie wordt onder andere gestuurd
door proprioreceptoren. Dit onbewuste
systeem is van groot belang voor
de gecoördineerde gewrichtsstabili-
teit. Het gewricht kan daarmee in zijn
functie-eenheid direct — en aangepast
aan de situatie — reageren op onver-
wachte bewegingspatronen (bijvoor-
beeld verstuiken van het enkelgewricht).
Op die manier kan door een externe
gewrichtsstabilisatie (functioneel
21
Basisprincipes

tapeverband) niet alleen invloed trekkende bewegingen van de tape gewrichtsposities door. Reactief kan
worden uitgeoefend op de anatomi- op de huid worden precies die sen- de zenuw-spiereenheid dan invloed
sche structuur, maar ook op de mecha- soren geprikkeld. Ze geven op hun uitoefenen op de stabiliteit van het
nosensoren. Door de drukkende en beurt reflectorisch informatie over gewricht.

Proprioceptieve beenastraining met tapeverband (sportspecifiek)

Bron: Living-sport

22 Basisprincipes - Doel en nut van tapen

 Basisprincipes
Effect van het tapeverband op de sensomotoriek

Proprioceptie is de bewuste en onbewuste verwerking van afferente (toevoerende) informatie over gewrichtsstand, -beweging en -kracht door het
centrale zenuwstelsel (czs). Deze beïnvloeding van de motoriek draagt wezenlijk bij aan de bescherming (actief) van de gewrichten en spieren
bij belasting ervan. De mechanosensoren in de huid (druk- en trekreceptoren) leiden elke beweging van de huid verder (1), op dezelfde manier
geven de sensoren in de spieren (2) en in de pees (peesspoeltjes) informatie over wijzigingen van de gewrichtsstand. Via reflexmechanismen
op spinaal niveau (= ruggenmerg) en in de hersenen wordt de noodzakelijke contraregulatie in de vorm van gewrichts- of spierprotectie tijdig
gestuurd. Het tapeverband neemt deze beschermmechanismen over en ondersteunt ze zowel passief als actief.

Basisprincipes - Doel en nut van tapen 23

Basisprincipes

Mechanische (passieve) stabiliteit

Het tapeverband vormt een stevig omhulsel rond het enkelgewricht. Op die manier ontstaat een stabiliserende invloed op de passieve (banden)
en actieve (spieren) structuren van het enkelgewricht. Ongewenste pijnlijke bewegingen kunnen worden ingeperkt. Door prikkeling van de huid-
sensoren, de spierspoeltjes en het golginetwerk kunnen ook actieve mechanismen (reactief en reflectorisch) de gewrichtsstabiliteit bij beweging
en belasting positief beïnvloeden. Het tapeverband mag niet te strak worden aangelegd, aangezien het lymfe- en vaatsysteem niet te sterk mag
worden gecomprimeerd. De microcirculatie (bloed- en lymfeafvoer) dient te worden gestimuleerd.

24 Basisprincipes - Doel en nut van tapen

 Basisprincipes
Selectieve ontlasting

Weergave van een buitenbandblessure (rood omrand). Nauwkeurige Tapen bij een acute blessure vereist veel ervaring en kennis.
kennis van de anatomie van geblesseerde banden en van de geta-
pete voet is absoluut noodzakelijk, aangezien de tapestroken vaak
het verloop van anatomische structuren nabootsen en de stabilise-
rende taken ervan overnemen. Afhankelijk van de diagnose en de
ernst van de bandblessure is een hervatting van de sportieve belas-
ting daarna eventueel weer mogelijk.

Basisprincipes - Doel en nut van tapen 25

Basisprincipes

Fasefoto’s (meervoudige belichting)

Fysiologische beweeglijkheid van
het enkelgewricht
Weergegeven zijn de bewegingsmo-
gelijkheden na het aanbrengen van
een tapeverband (Leukotape) voor
een enkelgewricht na een klassiek
supinatietrauma (zonder en met een
bandage). De niet-elastische tape
werd zonder onderlaag (bijvoorbeeld
Gazofix) op de huid geplakt.

Strekking (dorsale extensie) en buiging (plan- Opheffen van de binnenste voetrand (supi-
taire flexie) in het bovenste enkelgewricht natie) en van de buitenste voetrand (pronatie).

Strekking en buiging in het bovenste De zijwaartse bewegingen worden doelgericht

enkelgewricht zijn vrijwel identiek aan de beperkt door de tape, waardoor de verzwakte
normale beweeglijkheid en slechts minimaal en geblesseerde structuren (bijvoorbeeld
ingeperkt. bandstructuren van het enkelgewricht) worden
beschermd.

26 Basisprincipes - Doel en nut van tapen

 Basisprincipes
3 Het bewegingsapparaat (anatomische principes)
Om functionele verbanden correct te dwarsgestreepte spieren en de hulp- schijf (groeischijf) met de schacht
kunnen aanbrengen is kennis van de structuren daarvan. verbonden. De diafyse bestaat uit een
functionele anatomie en van de com- harde corticalis (substantia compacta)
plexe samenhangen van het lichaam Het skeletsysteem vormt het pas- en vanbinnen een substantia spongi-
een absolute voorwaarde. sieve deel van het bewegingsap- osa (sponzig opgebouwd systeem van
u Welke bewegingsmogelijkheden paraat. fijne botbalkjes = trabekels). In de holle
heeft een gewricht? ruimte van de trabekels zit het been-
u Hoe is het verloop (bijvoorbeeld oor- merg. Tot de korte beenderen behoren
sprong en aanhechting) van afzon- Passief bewegingsapparaat de hand- en voetwortelbeentjes. Platte
derlijke spieren of spiergroepen? beenderen zijn onder andere de ribben,
u Hoe en waarheen verloopt de achil- Beenderen het borstbeen en de schouderbladen.
lespees of de patellapees? De structuur van botweefsel is groten- De meeste botten zijn aan de buiten-
u Hoe zijn de vingergewrichten opge- deels afhankelijk van de wijze en de kant bedekt met beenvlies (periost).
bouwd? enzovoort. omvang van de mechanische belas- Dit beenvlies is bijzonder pijngevoelig
ting van het bot. Het bot past zich (bijvoorbeeld bij scheenbeenkneu-
Voor optimaal tapen zijn alleen manu- qua structurele samenstelling aan de zing). Sesambeenderen liggen in een
ele vaardigheden en capaciteiten verschillende soorten belasting aan. pees, bijvoorbeeld in de knieschijf.
alleen niet voldoende. Ook kennis van Ontlasten van het bot leidt tot een
de anatomie en vooral palpatie is van poreuze botstructuur (inactiviteitsos-
wezenlijk belang. Voordat een gewricht teoporose). Een cyclische, repetitieve
getapet of verbonden wordt, dient het overbelasting van het bot (zoals bij
te verbinden gewricht in combinatie marathonlopers) kan leiden tot een
met zijn functie-eenheid (banden, kap- vermoeidheidsbreuk. Ook traumati-
sel, spieren) te worden onderzocht en sche gebeurtenissen (bijvoorbeeld
gepalpeerd. Correct tapen is dan ook verstuiken van het enkelgewricht) kun-
afhankelijk van de kennis van het bewe- nen tot een botbreuk (fractuur) leiden.
gingsapparaat en de pathologische Lange beenderen zijn de botten van
omstandigheden. Bij het bewegingsap- de vrije extremiteit (uitzonderingen: de
paraat van de mens kan onderscheid hand- en voetwortelbeentjes). Hierin
worden gemaakt tussen een actief en onderscheidt men een schacht (diafyse)
een passief systeem (skeletsysteem en aan beide uiteinden een epifyse. De
= botten, banden, gewrichten enzo- epifyse is bij het groeiende skelet kraak-
voort). Het actieve gedeelte van het benig of vanuit een botkern aangelegd
bewegingsapparaat bestaat uit de en is door middel van de epifysaire Fractuur van de buitenenkel ...

Basisprincipes - Het bewegingsapparaat 27

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_3, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes

Gewrichtsleer u Ze hebben een gewrichtsholte en

Gewrichten zijn vaste of beweeglijke een gewrichtskapsel.
verbindingen tussen kraakbenige en/ u Voorbeelden: schoudergewricht,
of benige skeletelementen. Op grond kniegewricht, vingergewrichten
van het soort verbinding wordt een enzovoort.
onderscheid gemaakt tussen ‘echte’
(diartrose) en ‘onechte’ (synartrose =
hechtende, verbindende) gewrichten.
De functies van gewrichten zijn het
mogelijk maken van bewegingen en
krachtoverdracht.

Eigenschappen van onechte

... na operatieve ingreep
Vermoeidsheidsbreuk van de arm van een
profhandballer
(onbeweeglijke) gewrichten
u Tussen de botten/skeletdelen
bevindt zich vulweefsel (bindweef-
sel en/of kraakbeen).
u Voorbeelden: syndesmosen (band-
verbindingen onderarm, onderbeen),
bandverbindingen van de wervelko-
Kniegewricht
lom, schedelnaden of symfysen, tus-
senwervelschijven. Alle echte en beweeglijke gewrichten
u Bewegingen zijn slechts in beperkte hebben dezelfde algemene morfolo-
mate mogelijk. gische eigenschappen. Ondanks de
vergelijkbare morfologische opbouw
Eigenschappen van echte van de afzonderlijke lichaamsgewrich-
ten zijn er essentiële verschillen, door
gewrichten
bijvoorbeeld de zeer uiteenlopende
u De botten/skeletelementen zijn door bewegingsmogelijkheden.
een spleet van elkaar gescheiden.
u Ze beschikken over een gewrichts- Voorbeelden
spleet en gewrichtsvlakken die met Schoudergewricht: kogelgewricht met
kraakbeen bedekt zijn. zeer veel bewegingsmogelijkheden,

28 Basisprincipes - Het bewegingsapparaat

 Basisprincipes
spiergeleid gewricht (slechte benige dubbellaagse gewrichtskapsel pro-
geleiding). duceert bij bewegingen gewrichts-
Vingergewricht: scharniergewricht, vloeistof (synovia) en voedt
uitsluitend buigen en strekken benige daarmee het kraakbeen.
geleiding met stabilisatie door middel u Intra-articulaire structuren: meniscus
van de zijbanden. Door het aanbrengen (vezelachtig kraakbeen), gewrichts-
van een tape is het mogelijk bepaalde lippen van bijvoorbeeld schouder- en
bewegingen doelgericht te beperken. heupgewricht, banden: kruisbanden,
zijbanden = gewrichtsstabilisatoren.
Voor het aanbrengen van functio-
nele verbanden is kennis van de De stabiliserende functie van kapsels
anatomie en de kenmerken van elk en bandstructuren kan deels door een
Hyalien kraakbeen = wit, glad, glanzend
afzonderlijk gewricht elementair. tapeverband worden overgenomen en
versterkt.
Overige gewrichtsonderdelen:
u Gewrichtsvlak: het met kraakbeen
bedekte deel van de onderling arti-
culerende botten dan wel skeletele-
menten.
u De gewrichtsvlakken zijn bedekt met
hyalien (melkachtig blauw) kraak-
been. Slijtage (degeneratie) van
hyalien gewrichtskraakbeen wordt
artrose genoemd. Het gewrichts-
kraakbeen is bradytroof, dat wil zeg-
gen slecht gevoed weefsel, omdat
het kraakbeen bij volwassenen
geen bloedvaten bevat. Het kraak-
been ‘voedt zich door beweging’,
om precies te zijn door de afwisse-
ling van belasting en ontlasting.
u Gewrichtskapsel: gewrichten wor-
den van hun omgeving afgesloten
door een gewrichtskapsel. Het Heupartrose = coxartrose

Basisprincipes - Het bewegingsapparaat 29

Basisprincipes

d
a

c e

f j
b

Opbouw van een echt gewricht

a = proximale gewrichtspartner, bijvoorbeeld
bovenbeen
b = distale gewrichtspartner, bijvoorbeeld
onderbeen
c = gewrichtsvlak met kraakbeenlaag
d = dubbellaags gewrichtskapsel
e = meniscus
f = gewrichtsvloeistof (synovia)
g = musculatuur, bijvoorbeeld bovenbeen
h = slijmbeurs (bursa)
i = peesschede
j = pees, bijvoorbeeld patellapees
k = bandstructuur, bijvoorbeeld binnenband
van de knie

30 Basisprincipes - Het bewegingsapparaat


Actief bewegingsapparaat
De structuren die tot het actieve bewe-
gingsapparaat worden gerekend, zijn
de musculatuur en anatomische ‘hulp-
voorzieningen’ zoals:
u fasciën;
u pezen;
Basisprincipes - Het bewegingsapparaat
u peesscheden;
u slijmbeurzen.
Musculatuur
De mens bezit ruim zeshonderd spie-
ren die via een complex samenspel van
hersenen, ruggenmerg en een zenuw-
netwerk verschillende functies uitoe-
fenen. Een spier (Latijn: musculus =
muisje) is een weefsel dat door contrac-
tie (samentrekken) van de afzonderlijke
spiervezels mobiliserende en stabilise-
rende functies kan overnemen.
Voorbeeld
1 Voorste bovenbeenspieren (mm.
quadriceps femoris). Functie: strek-
ken van de knie (agonist).
2 Achterste bovenbeenspieren (mm.
ischiocrurales). Functie: buigen van
de knie (antagonist = tegenspeler
van de voorste bovenbeenspieren).
Samen hebben ze een synergistische
functie, omdat ze zorgen voor de mus-
culaire stabilisatie van het kniegewricht.
De musculatuur van de mens kan
worden onderverdeeld op basis van
de microscopische structuur en de
mechanismen van de contractie.
Onderscheiden worden:
u gladde spieren (van maag, darmen,
luchtwegen);
Basisprincipes
u dwarsgestreepte spieren (skelet-
spier en hartspier).
De spiercellen van de skeletspieren
worden spiervezels genoemd. Afhan-
kelijk van stofwisselingsactiviteit en
contractie-eigenschappen worden ze
verder onderverdeeld in:
a type-I-vezels (= trage vezels, slow
twitch) die een hoog uithoudings-
vermogen hebben maar geen
bijzonder hoge krachten kunnen
ontwikkelen;
b type-II-vezels (= snelle vezels, fast
twitch) die hoge krachten kunnen
ontwikkelen maar ook veel sneller
vermoeid raken.
De musculatuur is aan de oppervlakte
omhuld door een stevige bekleding
van bindweefsel, de spierfascia.
Spierblessures zijn de meest voorko-
mende blessures in de recreatieve en
wedstrijdsport (spierpijn, spierkneu-
zing, spierverharding, spierverrek-
king enzovoort). Met behulp van een
groot aantal functionele verbanden
(bijvoorbeeld compressieverband) is
het mogelijk een positieve invloed uit
te oefenen op het genezingsproces.
Daarom is het voor de verzorger van
belang zich op de hoogte te stellen
van opbouw en functie, evenals van
31
Basisprincipes
de nabehandeling en het genezings-
proces van spierblessures.
Sportblessure aan de voorkant van het
bovenbeen
Pezen
De pezen vormen de verbinding tus-
sen skelet (botten) en musculatuur. Ze
brengen bij spiercontracties de kracht
over op het skelet.
Pezen verschillen sterk van vorm. Er
zijn spieren met korte pezen (bijvoor-
beeld de bilspier) en met heel lange
pezen (bijvoorbeeld vingerspieren).
De spieren van de rompwand bevatten
plaatvormige pezen, die aponeurosen
worden genoemd.
De pezen horen functioneel bij de spie-
ren. Blessures van de pezen (pees-
scheuring, -verrekking, -ontsteking)
hebben cruciale gevolgen voor het
functioneren van een spier.
Pezen zijn opgebouwd uit colla-
geen bindweefsel. Op grond van
32
hun krachtoverdrachtfunctie zijn ze Slijmbeurzen
bijzonder trek- en scheurbestendig. Slijmbeurzen zijn met vloeistof gevulde
Peesscheuren (bijvoorbeeld een ‘zakjes’ die vooral in de buurt van
gescheurde achillespees) treden gewrichten voorkomen.
daarom vrijwel uitsluitend op bij al Ze maken de verschuiving tussen de
beschadigde en/of gedegenereerde verschillende weefsellagen mogelijk
pezen. en zorgen voor de drukverdeling. Voor
een deel communiceren ze met een
Hulpstructuren van spieren gewrichtsholte (schouder, knieholte) en
zijn dan uitstulpingen van de gewrichts-
en pezen
holte, maar ze kunnen ook functioneel
Tot de zogenoemde hulpstructuren bij een gewricht horen (schouder).
van de spier-peeseenheid behoren: Een slijmbeursontsteking (bursitis) aan
u fasciën; de voorkant van de knie (bursitis prae-
u peesscheden; patellaris) en de zogeheten bakercyste
u slijmbeurzen; in de knieholte komen veel voor.
u sesambeentjes.
Peesschede
Een peesschede is een soort gelei-
dingskanaal – een met vloeistof gevuld
omhulsel van een pees – die voorkomt
op plaatsen waar pezen van de oor-
spronkelijke verlooprichting worden
afgeleid of waar ze direct tegen aan-
grenzende botarealen aanliggen. Ze
hebben een vergelijkbare opbouw als
gewrichtskapsels en slijmbeurzen.
Net als slijmbeurzen hebben ze een
beschermende functie voor de pezen
en reduceren ze wrijvingskrachten.
Ontstekingen van peesscheden, bij-
voorbeeld door overbelasting, zijn
uiterst pijnlijk. Bursitis aan de elleboog
Basisprincipes - Het bewegingsapparaat
 Basisprincipes
Sesambeentjes
Tot de hulpvoorzieningen van de
musculatuur behoren ook de sesam-
beentjes. Het zijn in pezen ingebedde
beentjes, bijvoorbeeld de knieschijf
(patella). Ze verlengen de hefboomarm
van de pees, wat een krachtbesparing
oplevert voor de spier.

Het sesambeentje van het kniegewricht,

de patella

Basisprincipes - Het bewegingsapparaat 33

Basisprincipes

4 Gewrichtsposities bij het aanleggen van een tapeverband en de

neutraal-nulmethode
Voor het aanleggen van een tapever- u Aan elke tape dient een bewegings-
band moet een uitvoerig onderzoek controle van het gewricht vooraf
worden gedaan naar het te tapen of te gaan. Welke mate van beweeg-
te verbinden gebied. De anatomie van lijkheid heeft het gewricht? Welke
gewrichtsstructuren is erg verschil- bewegingsrichting moet worden
lend en kan grote individuele variaties ingeperkt dan wel gestabiliseerd?
vertonen. Verder is het van belang of
het een normaal of acuut geblesseerd
gewricht betreft. Het aanbrengen van een tape bij acute
Is de indicatie voor het tapen gesteld, blessures wordt voorafgegaan door
dan zijn voor het aanleggen de volgende een uitvoerige diagnose.
aandachtspunten van belang.
u Het tapeverband moet aangepast
worden aan de individuele eigen- u Indien mogelijk moet het gewricht
schappen van een gewricht aan in een middenpositie worden
(grootte, vorm, afwijkingen, beweeg- gehouden of worden ondersteund!
lijkheid enzovoort). Functie- en bewegingscontrole Uitzondering: bewegingsbeper-
In de regel houdt de patiënt de uitgangs- king door pijn of zwelling, achilles-
houding actief aan. In bepaalde gevallen peestape.
is echter een passieve ondersteuning u De gewrichtshouding moet tijdens
van de uitgangshouding aan te bevelen. het tapen stabiel worden gehou-
Dat kan handmatig gebeuren of met den. Als het tapen lang duurt, is dat
een hulpmiddel: niet altijd mogelijk voor de sporter
u Het enkelgewricht wordt actief in of de patiënt. Daarom moet tijdens
positie gehouden. het aanleggen van het verband
de uitgangshouding telkens weer
worden gecontroleerd en eventu-
eel gecorrigeerd. Een verandering
van de gewrichtspositie tijdens het
tapen kan plooien of insnoeringen
Basketballer: schoenmaat 48, lengte van de weefselstructuur tot gevolg
2,10 m. De ankers moeten op grond van
de hefboomverhoudingen zeer hoog
hebben. Dit beïnvloedt de functie
(tot 15 cm boven de enkel) worden van het gewricht en kan tot druk- of
aangelegd voor optimale bescherming. schuurplekken leiden.

34 Basisprincipes - Gewrichtsposities bij het aanleggen

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_4, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Controle van een tapeverband na het
aanleggen ervan
u Na het aanleggen van het tape-
verband kan de tape worden
gecontroleerd door middel van
gewrichtsbewegingen en functie-
onderzoek.
u Na het aanleggen van een tape of
verband bij een acute blessure zijn
speciale controle, onderzoek en
observatie vereist! Is er sprake van
zwellingen, dan is het dikwijls nood-
zakelijk de getroffen extremiteit tij-
dens het tapen hoog te leggen. Het
verband mag niet zo stevig worden
Basisprincipes - Gewrichtsposities bij het aanleggen
aangelegd dat het de bloed- en lymfe-
afvoer belemmert. De uitgangspo-
sitie van de gewrichten is in deze
gevallen niet altijd de middenposi-
tie, maar de houding die op grond
van de pijn en de zwelling mogelijk
is (vaak rusthouding).
u Het is belangrijk nooit een gewrichts-
houding of -positie te forceren!
Acute tape in pijnafhankelijke gewrichts-
positie van de vingers
Normale waarden van
gewrichtsbewegingen
De fysiologische bandbreedte van
bewegingsmogelijkheid en -omvang
is heel groot. Normwaarden vor-
men slechts een indicatie en moeten
niet als constante waarden worden
beschouwd die doorslaggevend zijn
voor de fysiologische of pathologische
bewegingsomvang.
Basisprincipes
Normmobiliteit
De term ‘normmobiliteit’ staat voor de
normale, fysiologische bewegingsom-
vang op grond van leeftijd, geslacht en
lichaamsbouw.
In de zogenaamde neutraal-nulme-
thode worden alle gewrichtsbewe-
gingen gemeten vanuit een uniform
gedefinieerde nulpositie ten behoeve
van diagnosedocumentatie. Dus in
een anatomisch normale houding met
de armen langs het lichaam, duimen
naar voren gericht, vingers naar bene-
den, voeten parallel en naast elkaar.
Dit is de houding die een gezond mens
rechtopstaand aanneemt. Deze hou-
ding wordt gebruikt voor de standaard-
meetmethode voor vergelijkingen van
opzij, waarbij wordt uitgegaan van een
uniforme gewrichtspositie (nulpositie).
Bij de schriftelijke verslaglegging wor-
den in principe drie getallen aangege-
ven, waarbij het getal nul in de regel
tussen de twee andere getallen in
staat, aangezien gewrichten normali-
ter vanuit de nulpositie in twee richtin-
gen kunnen worden bewogen.
Neutraal-nulmethode
35
Basisprincipes
Is het voor de patiënt niet mogelijk de
nulpositie in te nemen, dan staat de
nul aan het begin dan wel einde van
de getallenreeks.
Voorbeeld kniegewricht
u Normale bewegingsomvang: strek-
ken/buigen 5/0/140.
u Mogelijke bewegingsomvang van
een patiënt met knieartrose (gonar-
trose): extensie/flexie 0/20/110.
De patiënt kan zijn kniegewricht niet tot in
de nulpositie brengen (de knieholte raakt
de bank niet). Er ontbreken twintig graden
tot aan de nulpositie.
36
Circa 110 graden buiging
Hypermobiliteit
Bij veel patiënten, sporters, kinderen,
jongeren en mensen met een bind-
weefselaandoening is sprake van
overbeweeglijke gewrichten. Dit kan
een gevolg zijn van een blessure (bij-
Hypermobiele wervelkolom
voorbeeld kapselbandinsufficiëntie),
maar het kan ook aangeboren zijn
(syndroom van Ehlers-Danlos). Leg nooit een tape of verband
Hypermobiliteit en instabiliteit van aan voordat het gewricht in zijn
een gewricht zijn per definitie niet bewegingsfunctie en mogelijke
hetzelfde, aangezien veel hypermo- gewrichtspositie gecontroleerd en
biele gewrichten (bijvoorbeeld bij onderzocht is. Houd altijd rekening
dansers) musculair gestabiliseerd met individuele kenmerken.
kunnen worden.
Hypomobiliteit
Hypomobiliteit is de beperking van
de fysiologische beweeglijkheid door
structurele en/of functionele veran-
deringen van gewrichten (blessure,
artrose enzovoort).
Basisprincipes - Gewrichtsposities bij het aanleggen
 Basisprincipes
5 Werking en positieve effecten van functionele verbanden

Tapeverband en preventie dan wel reduceren. Beschermende wricht noodzakelijk, zodat het lichaam
Een tapeverband kan met het oog op tapeverbanden hebben een positieve de eigen gewrichtsbeschermende
blessurepreventie doelgericht wor- invloed op de genezingstijd en zor- mechanismen ter stabilisatie van
den toegepast. Als ondersteunend of gen er bovendien voor dat de sporter gewrichten kan inzetten.
beschermend verband stabiliseert het sneller weer sportieve belastingen
zwaarbelaste gewrichten. aankan. Ook na genezing van de Tape en immobilisatie
blessure is een preventieve stabilisa- Anders dan bij een gipsverband wordt
Voorbeeld: vingergewrichten tie aan het gewricht nog een tijd lang het gewricht niet volledig geïmmobili-
noodzakelijk. seerd maar gestabiliseerd en worden
bepaalde bewegingsrichtingen doel-
Een verband dat alleen maar bedoeld gericht ingeperkt. Voor het overige blijft
is ter voorkoming van blessures kan het gewricht mobiel en kan het blijven
door een sporter of patiënt met kennis functioneren.
van zaken eventueel ook zelf worden Op die manier kan vroegtijdig worden
aangebracht. In de recreatieve sport is begonnen met therapie of bewegings-
dit van groot belang omdat de meeste training en wordt langdurige werk- of
sportverenigingen niet beschikken trainingsuitval vermeden. Bovendien
over adequate medische verzorging is ondertussen gebleken dat complete
en ondersteuning. immobilisatie na blessures aan het
bewegingsapparaat een negatief effect
Een tapeverband vermindert het risico heeft op de wondgenezing. In sommige
op en de frequentie van blessures. gevallen is tijdelijke immobilisatie van
Dit effect wordt nog versterkt als het gewrichten echter geïndiceerd. In
wordt gecombineerd met specifieke een dergelijk geval moeten – net als
fysiotherapeutische oefeningen en bij gipsimmobilisatie – maatregelen
Bij al bestaande gewrichtsfunctie- doelgerichte kracht- en coördinatie- ter voorkoming van trombose worden
stoornissen, bijvoorbeeld een chroni- training. overwogen. Worden na het aanbren-
sche kapselbandinsufficiëntie aan het gen van een tapeverband de sportieve
enkelgewricht, kan een stabiliserende Voorbeeld: activiteiten meteen weer hervat, dan
enkelgewrichttape zowel de frequentie enkelgewrichtblessures is dat in de regel niet nodig, omdat
van een verstuikingstrauma als het vol- Behalve het tapeverband is preventieve de doorbloeding van de extremiteit
ledige verstuiken helpen verhinderen stabilisatietraining van het enkelge- hierdoor aanzienlijk toeneemt.

Basisprincipes - Werking en positieve effecten 37

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_5, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes
Tape en stofwisseling
Het behoud van de gewrichtsbeweeg-
lijkheid in het pijnvrije bewegings-
deel heeft een positief effect op de
gewrichts- en spierstofwisseling.
De zogenaamde spierpomp zorgt via
het bloed- en lymfevatstelsel voor de
afvoer van afvalstoffen in de wondge-
nezingsfase. Bovendien dragen bewe-
gingen bij aan het verminderen van de
pijn omdat daardoor ook ‘pijn- en ont-
stekingscellen’ beter en sneller worden
afgevoerd.
Door activiteiten zo snel mogelijk
weer op te pakken wordt slinken van
de spiermassa (atrofie) tegengegaan
en blijven spierfuncties behouden.
Coördinatieve en proprioceptieve ver-
mogens van het spier-peescomplex
kunnen met tape snel weer worden
getraind. Anders dan bij een gipsver-
band stimuleert het tapeverband de
receptoren van huid, spierstelsel en
pezen vanaf het begin. Daardoor kan
niet alleen via de bekende reflexme-
chanismen en neurale verbindingen
het gewricht stabiliseren, maar kan
ook de pijn afnemen. Dikwijls zijn dan
pas verdere therapeutische maatrege-
len mogelijk. Ook de stofwisseling van
het gewrichtskraakbeen wordt door
gewrichtsmobilisatie gestimuleerd.
38
Ten slotte worden de genezing en
resorptie van zwellingen en hemato-
men (bloeduitstortingen) in gewrichten
en spieren ondersteund en versneld
door een betere doorbloeding.
Mentale en psychische
aspecten
u Minder gevoel van ziek zijn.
u Extra motivatie door snelle moge-
lijkheid van belasting of hervatting
van training.
u Daardoor meer zelfvertrouwen en
zelfbewustzijn.
u Positief denken door snelle trai-
ningssuccessen en succesbeleving.
u Betere motoriek en hogere spierto-
nus door subjectief stabiliteitsgevoel
met een verband of tape.
u Geruststellend gevoel van veilig-
heid en bescherming = ‘mentale
gewrichtsstabilisatie’.
Passieve en actieve
stabilisatie
Een tapeverband zorgt voor subjec-
tieve en objectieve stabiliteit (actief en
passief) van het gewricht.
u Passieve stabilisatie. Beperkte sta-
biliteit van buitenaf door hoeveelheid
en soort van het gebruikte materiaal.
Basisprincipes - Werking en positieve effecten
u Actieve stabilisatie. Enkelstabili-
satie via de stimulatie van de recep-
toren van de huid, de gewrichts- en
spierspoelen: tijdens de beweging
en de belasting zorgt het tapever-
band voor actieve stabilisatie (reac-
tief, reflectorisch, neuromusculair,
proprioceptief enzovoort).
Vroegtijdige therapie en
revalidatie
Door het tapeverband kan in een vroeg
stadium worden gestart met therapie.
Veel fysio- en trainingstherapeutische
maatregelen zijn pas mogelijk nadat
een tape is aangelegd. De combina-
tie tapeverband en therapie zorgt voor
een optimalisering van het genezings-
proces zodat een snellere en effectie-
vere revalidatie mogelijk is.
u Cryotherapie (bijvoorbeeld voor-
afgaand aan een ‘comprimerend’
verband). Door de blijvende beweeg-
lijkheid in het verband of de tape
kan koudetherapie worden gecom-
bineerd met een bewegingsthera-
pie die de lymfeafvoer stimuleert.
Cryotherapie kan in de sport op
diverse manieren worden ingezet (ijs
afschaven, ijskompres, koudelucht,
ijsspray enzovoort). De meningen

hierover zijn verdeeld; in elk geval
moeten ze in de wondgenezingsfase
weloverwogen worden ingezet.
u Lymfedrainage (postoperatief,
posttraumatisch). Voor, tijdens of
na het aanleggen van een tape kan
het zinvol zijn lymfedrainage toe te
passen.
u Fysikalische therapie (elektrothe-
rapie, massage enzovoort).
u Fysiotherapie en fysiotherapeuti-
sche technieken (actief en passief,
Basisprincipes - Werking en positieve effecten
Basisprincipes
o.a. voor musculaire stabilisatie
van een gewricht met het oog op
kracht, coördinatie en proprioceptie,
spierverlengingstechnieken, myo-
fasciale technieken, manuele the-
rapie, osteopathie enzovoort).
Manuele therapie kan ook nut-
tig zijn voordat een tapeverband
wordt aangelegd (bijvoorbeeld aan
het enkelgewricht). Deblokkerende
maatregelen rond de voetwortel
en detoniserende greeptechnieken
aan de korte voetspieren dragen
eraan bij dat tapeverbanden langer
kunnen worden gedragen.
39
Basisprincipes

6 Indicaties en toepassingsvoorbeelden voor functionele

verbanden/tapes
Functionele verbanden kunnen specifiek u na fysiotherapeutische maatregelen
worden ingezet na traumatische bles- bij spierverrekking ter versterking
sures, na operaties, bij degeneratieve van het therapeutische effect (myo-
processen en vooral ook preventief. fasciale technieken, neuronale rek-
king, osteopathische technieken,
Voorbeelden voor posttraumatisch krachttraining enzovoort);
gebruik u spierfascielaesies;
u postoperatief.

Spierblessure van de m. rectus femoris

Complete kapselbandrupturen

Spierblessures vormen een van de meest Indicaties bij kapsel-

voorkomende toepassingsgebieden voor
functionele tapeverbanden in de sport bandblessures
u Gewrichtsdistorsie en -contusie;
u kapsel-bandkneuzing, -verrekking,
Indicaties bij spierblessures -ruptuur, -insufficiëntie;
u Kneuzing/contusie (vooral van de u hypermobiliteit/instabiliteit van ge-
m. quadriceps); wrichten;
u spierverharding/myogelose; u bandlaxiteit;
u spierverrekking/spiervezelscheu- u overbelastingsverschijnselen.
Ontlastend verband voor het bovenbeen ren (muscle strain injuries);

40 Basisprincipes - Indicaties en toepassingsvoorbeelden

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_6, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Buitenbandruptuur van de enkel Duidelijke afname van de zwelling door
tapeverband en lymfedrainage (vier dagen
na trauma)
Lymfedrainage bij hoogleggen van het Bandverrekking/-kneuzing aan de elleboog
spronggewricht met hematoomzwelling: indicatie voor een
stabiliserend elleboogverband
Basisprincipes - Indicaties en toepassingsvoorbeelden
Basisprincipes
Geïsoleerde bandruptuur aan het schou-
dergewricht (acromioclaviculair gewricht/
Tossy 1-blessure) en scheur in de voorkant
van het schoudergewrichtskapsel
41
Basisprincipes

Slijmbeursontsteking aan de elleboog Peesverrekking, gedeeltelijke ruptuur van

Indicatie bij peesblessures
en laesies van slijmbeurzen
of periosteum
u Peesverrekking;
u peesontsteking;
u insertie-tendopathieën = peesaan-
zetaandoeningen (patellapuntsyn-
droom, achillodynie enzovoort);
u slijmbeursontsteking;
u postoperatief na verwijdering van
peesnaad of slijmbeurs.
de pees, grote teen met hematoomzwelling
Indicaties bij botblessures
u Vermoeidheidsbreuk;
u ontsteking van het beenvlies
(periostitis);
u niet-gedisloceerde fracturen aan
vingers of tenen;
u genezen fracturen aan de extremi-
teiten.
Fractuur van het basiskootje van de grote
teen (ondanks lichte asafwijking en de
fractuurlijn die doorloopt in het gewricht, is
dit met stabiliserend tapeverband verzorgd,
omdat de patiënt een gipsbehandeling
weigerde).

Fractuur van de kleine teen (indicatie voor

Slijmbeursontsteking aan het kniegewricht een tapeverband)

42 Basisprincipes - Indicaties en toepassingsvoorbeelden

 Basisprincipes
Tapeverband kan ook toegepast wor- Indicatie van tapeverbanden Ook bij een verkeerde houding of stati-
den binnen het uitgebreide gebied van bij belastingspijn of sche veranderingen, bijvoorbeeld spreid-
de postoperatieve zorg (therapie en of platvoeten of doorgezakte voeten, kan
instabiliteit
revalidatie). Met name operatieve ingre- een tapeverband zinvol zijn.
pen aan gewrichten, pezen en spieren
kunnen, afhankelijk van het ziektebeeld
en het verloop van de nabehandeling,
optimaal worden ondersteund door mid-
del van tapeverbanden. Vaak wordt daar-
door een verdergaande therapie pas
mogelijk (vroeg functioneel). Tapes en
functionele verbanden hebben in deze
fase een slinkend, pijnverminderend en
gewrichtsstabiliserend effect.
Uitgesproken gedeformeerde voet.

Bij veel degeneratieve aandoeningen

van het bewegingsapparaat kan een
tapeverband de pijn verlichten en stabi- Elleboogartrose: ondersteuning door
liserend werken, zodat de belastbaar- tapeverband bij sport
heid kan worden verhoogd.

Artrose en vrije gewrichtslichaampjes aan

het enkelgewricht. De patiënt is gymleraar ‘Mocassintape’ aan de voet (rechtzetten met
Artrose (gewrichtsslijtage) van het en had zijn enkelgewricht bij de gymles zelf Leukotape) gecombineerd met elastische
kniegewricht getapet. tape aan het onderbeen (Leukotape K)

Basisprincipes - Indicaties en toepassingsvoorbeelden 43

Basisprincipes
Rechtzetten van de
wervelkolom met tape
Het aanbrengen van tape fungeert in
dit geval als een geheugensteuntje en
stimuleert de rechte houding (active-
rende tape). Tegelijkertijd helpt deze
tape bij de gedragstraining, omdat het
hiermee uitsluitend mogelijk is zich in
correcte houding te bewegen en de
rug te belasten.
Bovendien leidt deze tape tot een
tonusverhoging van de interscapulaire
musculatuur.
44
De diverse toepassingsmogelijk- Met name in blessuregevoelige sporten
heden zijn een groot voordeel van leggen in veel landen verzekeraars
functionele verbanden. een zogenaamde tapeplicht voor wed-
strijden op. Speciaal opgeleide tapers
kunnen in minder dan één minuut een
Preventieve training enkelgewricht intapen.
Meer dan 65% van alle profhandballers
en meer dan 40% van alle profvoet-
ballers laten verschillende gewrich- Het correct aanleggen van tapever-
banden behoort tot de basisvaardig-
ten preventief intapen. In sporten die
blootsvoets worden beoefend (bijvoor- heden van medisch verzorgers in de
beeld turnen) vormen tapeverbanden recreatieve en professionele sport.
de enige effectieve verzorgingsmo-
gelijkheid. Het Duitse nationale turn-
team gebruikt naar verluidt per atleet
ongeveer een kilometer tapeverband.
Sportschoen en orthese van een profhand-
baller. Het tapeverband biedt veel voordelen
ten opzichte van de orthese (bijvoorbeeld
flexibeler, niet te stijf, beter gevoel, meer
bewegingsvrijheid, doelgerichte stabiliteit
en inperking van bewegingen).
Basisprincipes - Indicaties en toepassingsvoorbeelden
 Basisprincipes
7 De drie belangrijkste toepassingsgebieden van functionele
verbanden
De medische verzorging van recrea- voorkomen van een hernieuwd
tieve en professionele sporters omvat trauma.
drie grote deelgebieden: Bij sporten zoals handbal, volleybal,
a preventie van sportblessures en basketbal en voetbal wordt dit tapever-
sportletsel; band veel toegepast.
b acute dan wel eerste verzorging
van blessures;
c behandeling en revalidatie van
acute sportblessures en chronisch
sportletsel.
Reactieve rompstabilisatietraining onder
begeleiding van een fysiotherapeut
Op al deze gebieden kunnen functionele
verbanden effectief worden ingezet. Bij een hoge trainings- en wed-
strijdfrequentie stijgt het blessureri-
Preventie (voorkomen van sico. Dit risico doet zich met name voor
in sporten met in coördinatief opzicht Oude kapselbandblessure aan het basisge-
blessures) wricht van de duim met ligamentaire laxiteit
extreme belasting. Denk hierbij bijvoor-
beeld aan sporten met een sprint-, u Voorkomen van blessures aan
sprong- en stop-and-gobelasting en vingergewrichten
voortdurende richtingwisselingen, maar Indicatie: te verwachten extreme
ook aan vecht- en contactsporten. belasting van de vingers (handbal) of,
Voor sommige sporters is het daarom bij oude blessures ter voorkoming van
belangrijk om behalve een preventieve een hernieuwd trauma.
atletiektraining ook de meest belaste
gewrichtsstructuren te verbinden of te
tapen.

Voorbeelden voor preventie

u Duimtape ter stabilisatie en fixatie
van de duim
Indicaties: verrekking, overstrekking,
luxatie, bandruptuur, instabiliteit van
Beenastraining ter preventie van knie- en het duimbasis- en zadelgewricht, Oude bandruptuur aan de pink: indicatie voor
enkelgewrichtblessures een stabilisatietape

Basisprincipes - De drie belangrijkste toepassingsgebieden 45

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_7, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes
Oudere, benig genezen fractuur aan de
wijsvinger: tape-indicatie
u Enkeltape
Meest gebruikte preventieve tapever-
band.
Preventief tapeverband in de sport
46
Door het toepassen van preventieve
tapeverbanden is het mogelijk een
hernieuwd trauma van beschadigde
of verzwakte structuren te verhinderen
en wordt het risico op blessures van
nog gezonde anatomische structuren
aanzienlijk kleiner.
Acute zorg ofwel
eerstehulpverlening bij
blessures
Ook bij acute sportblessures heeft een
functioneel verband een breed scala Bij onduidelijke diagnose nooit tapen.
aan toepassingen (kneuzing, hema- Deelname aan training of wedstrijd dient te
worden gestaakt.
toom, spierblessure, distorsie van
het enkelgewricht, na gereponeerde Voorbeelden van tapen na
vingerluxatie enzovoort). Het tapever-
een sportblessure
band neemt de pijnverminderende,
u Vingerblessure (kneuzing, lichte
stabiliserende, slinkende en compri-
bandverrekking)
merende functie over, en creëert zo
een goede uitgangsbasis voor een
fysiologische wondgenezing. Ook kan
het dienen als voorbereiding voor ver-
dere behandeling.
In veel gevallen kan met een tape-
verband het sporten worden voortge-
zet (bijvoorbeeld bij bagateltrauma’s).
Daarom is juist bij acute blessures een
correcte diagnose van het grootste
belang!
Basisprincipes - De drie belangrijkste toepassingsgebieden

u Distorsie van het enkelgewricht
Stabiliserende tape van het enkel-
gewricht.
Nadere diagnose en behandeling na
de sportblessure zijn noodzakelijk.
Onmiddellijke maatregelen dienen ter
plekke door medisch personeel te wor-
den uitgevoerd (bijvoorbeeld koelen,
hoog leggen).
Verbrandingen aan het onderbeen door te
lange koeling na een kuitblessure
Basisprincipes - De drie belangrijkste toepassingsgebieden
u Kniedistorsie met zwelling
Zwelling van de linkerknie: indicatie voor
een compressieverband met stabilisatie
door middel van een tapeverband tot de
definitieve diagnose wordt gesteld
Bij een acute blessure is een nauw-
keurige indicatie voor een tapever-
band noodzakelijk. Dit gebeurt in de
regel door een arts of een ervaren
fysiotherapeut na voorafgaande diag-
nose. Bij sportieve activiteiten met
het tapeverband moeten bewegings-
en pijngedrag van de geblesseerde
sporter nauwkeurig worden geobser-
veerd.
u Bij onduidelijke diagnose: nooit
een tapeverband aanleggen!
u Bij onduidelijke diagnose: deel-
name aan training of wedstrijd
staken!
Basisprincipes
u Bij kinder- of jeugdsport en bij
recreatieve sport: de belasting
niet voortzetten bij een blessure!
u Tapeverband met aansluitend
immobilisatie: regelmatig het
tapeverband controleren.
Behandeling en revalidatie
Doel van het functionele verband
in de behandel- en revalidatiefase
is het ondersteunen van de hoofd-
therapie (bijvoorbeeld fysiotherapie,
krachttraining, medicatie, operatie).
Het functionele verband dient in een
zo vroeg mogelijk stadium hervatting
van de gewrichts- of spierfunctie op
medisch verantwoorde wijze mogelijk
te maken.
Lymfedrainage van en elastisch tapeverband
aan het bovenbeen in de revalidatiefase na
een knieoperatie
47
Basisprincipes

Ook na een operatie kan een tapever-
band een goede ondersteuning bieden
tijdens het genezingsproces.
Voorbeeld van tapen tijdens
de revalidatiefase
u Enkelfractuur na operatief in-
grijpen
van verzwakte structuren (bijvoorbeeld
bandstructuren of atrofische spieren
die een gewricht in de therapiefase
nog niet kunnen stabiliseren).
Belangrijke doelstellingen van het
gebruik van een tape tijdens revali-
datie en behandeling zijn het voor-
komen van hernieuwd trauma, het
verhogen van de belastbaarheid en
het ondersteunen van het herstel van
de gewrichts- of spierfuncties.

Spier van het linkerbovenbeen in de revalida-

tiefase na kruisbandplastiek. Afhankelijk van
het klachtenbeeld kan een tapestabilisatie
van het kniegewricht in deze fase tot de
mogelijkheden behoren.

Tapen van het enkelgewricht bij benige con-

solidatie van de fractuur is mogelijk en zinvol

Verder is sprake van indicaties voor

het aanleggen van een tape na lang-
durige immobilisatie (posttraumatisch Tapeverbanden aan gewrichten of spieren
en postoperatief) en ter ondersteuning kunnen ook in het water worden gedragen!

48 Basisprincipes - De drie belangrijkste toepassingsgebieden

 Basisprincipes
8 Negatieve gevolgen van immobilisatie, contra-indicaties voor
functionele verbanden
Volledige immobilisatie van gewrich- u botontkalking; Musculatuur
ten of andere anatomische structuren u secundaire verkeerde houding en u Compartimentsyndroom (drukver-
gedurende kortere of soms ook lan- verkeerde belasting van de niet hoging in spierloges);
gere tijd is bijvoorbeeld noodzakelijk getroffen gewrichtsdelen (mogelijke u volledige spierrupturen;
bij een conservatieve fractuurbehan- gevolgen: rugpijn, schouderproble- u massieve spierhematomen en -con-
deling of bij achillespeesrupturen. men enzovoort); tusies;
Volledige immobilisatie is alleen toe- u overbelastingsreacties door loop- u spierontstekingen;
gestaan bij medische noodzaak. In steunen. u spierverrekking in combinatie met
alle andere gevallen geldt het principe vaatblessures.
van de pijnafhankelijke functionele Absolute contra-indicaties
behandeling. van sterk fixerende
De vele nadelen van complete immo-
verbanden
In het algemeen geldt een absolute
bilisatie (bijvoorbeeld in het gips) han-
contra-indicatie bij alle niet gediag-
gen samen met de volgende factoren:
nosticeerde en niet opgehelderde
u negatieve invloed op de circulatie
aandoeningen en blessures.
(bloed- en lymfevatsysteem);
u disfunctioneren van de spierpomp:
negatieve invloed op de stofwisse-
ling.

Vooral wat betreft de onderste extremi-

teit:
u stuwingen (veneus en lymfatisch); Beenderen
u hematoomvorming en zwelling- u Fracturen (uitzondering: dakpanver-
toename (vertraagde afvoer van band bij niet-gedisloceerde fractuur
weefsel- en gewrichtsvloeistoffen); van grote teen);
u oedeem; u fracturen met aanzienlijke schade
u trombose- en emboliegevaar; aan de weke delen;
u spieratrofie en secundaire spierdis- u osteonecrose (botnecrose);
balans; u recente benige bandscheuring of
u gewrichtsstijfheid en spiercontrac- -uitscheuring;
tuur; u acute, niet-gereponeerde luxatie of
u sudecksyndroom (reflexdystrofie); subluxatie.

Basisprincipes - Negatieve gevolgen van immobilisatie 49

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_8, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Basisprincipes
Kapsels, banden, pezen
u Recente peesruptuur of peesuit-
scheuring met functieverlies;
u complexe of complete kapsel-band-
ruptuur met bijverschijnselen en/of
aanzienlijke instabiliteit.
Kraakbeen
u Afbrokkelend kraakbeen of kraak-
beenfractuur;
u flake fracture (versplintering in het
gewricht).
Vaten
u Acute vaatafsluiting.
Bacteriële infecties van gewrichten
of weefsel
u Empyeem;
u infectieziekten die gepaard gaan met
koorts.
50
Relatieve contra-indicaties
u Trombose in de anamnese;
u longembolie/veneuze trombose;
u arteriële afsluitingen;
u vaataandoeningen bij diabetici;
u ulcus cruris;
u bepaalde huidaandoeningen (bij-
voorbeeld nattende huidwonden);
u allergische huidaandoeningen.
In deze gevallen zouden, afhankelijk
van het ziektebeeld, bijvoorbeeld een
bepaalde ligging, medicamenteuze
therapie, functionele behandeling en
operatieve interventie zoals fixateur
externe of ook interne osteosynthesen
de voorkeur hebben boven een sterk
fixerend verband.
Voor het aanbrengen van een verband
is het noodzakelijk een indruk te krij-
gen van de doorbloeding, motoriek,
sensibiliteit en huidgesteldheid. Ook
moet worden gelet op hematomen,
zwellingen, wonden en blessures aan
de weke delen.
Ook de controle na het aanbrengen
van de tape moet afhankelijk van het
ziektebeeld worden doorgevoerd. Dit
geldt met name voor immobiliserende
verbanden.
Basisprincipes - Negatieve gevolgen van immobilisatie
Speciaal voor het aanbrengen van
tapeverbanden geldt de volgorde:
u vaststellen van de indicatie door
een arts of ervaren fysiotherapeut;
u anamnese (uitvragen van de patiënt
of sporter);
u inspectie en palpatie van de getrof-
fen structuren (bijvoorbeeld huid,
pezen);
u functiecontrole (niet alleen van de
getroffen structuur, maar van de
hele functieketen);
u correcte en comfortabele uitgangs-
houding van patiënt en therapeut;
u aanbrengen van het tapeverband
en controle, zowel in rust als tijdens
belasting;
u uitleg aan de patiënt over doel,
draagduur, complicaties.
Door het aanhouden van een vaste
volgorde bij het tapen kunnen nega-
tieve gevolgen van het tapen en com-
plicaties worden vermeden.
Stelregels ter vermijding van
complicaties
‘De patiënt met tapeverband heeft
altijd gelijk.’
‘Immobiliserende verbanden liever
een keer te veel dan te weinig con-
troleren.’
1.2 Tapeverband gebruiken
9 Het gebruik van niet-elastische tapes
Voor het snel maar correct aanbren- worden gekozen na het afmeten vastgehouden. De toppen van
gen van een functioneel verband met alleen met de tapestrook te werken duim en wijsvinger van dezelfde

Tapeverband
niet-elastische tape, bijvoorbeeld (dus niet met de rol in de hand). hand liggen op elkaar, de beide

gebruiken
Leukotape, bestaan tal van prakti- u De rol wordt losjes tussen duim en duimen bijna tegen elkaar aan bij
sche aanwijzingen. De keuze van het middelvinger vastgehouden, waar- het afscheuren.
gebruikte materiaal is gebaseerd op: bij de ringvinger en de pink de rol u Voordat de tape wordt afgescheurd,
u soort en ernst van de blessure; aan het andere uiteinde ondersteu- moet de tape strak worden aange-
u diagnose; nen en vasthouden. De middelvin- trokken. Hoe losser de tape bij het
u indicaties; ger wordt door het gat van de rol afscheuren wordt vastgehouden,
u zin en doel van het tapen; gestoken. hoe lastiger het is met een korte,
u tak van sport; u Een andere mogelijkheid is de wijs- snelle ruk een strook af te scheuren.
u de periode die de tape moet blijven vinger door de de rol te steken en u Met dezelfde techniek kan Leuko-
zitten; de hele rol tussen duim en middel- tape in de lengterichting worden
u aandoeningen van de patiënt (huid- vinger te houden. verdeeld (gesplitste tapestrook).
aandoeningen, allergieën enzo- u Belangrijk bij het vasthouden en
voort); afscheuren van de tape is dat de Aanleggen van het verband
u therapietrouw van de patiënt (com- rol losjes en vooral niet verkrampt u Na het afmeten van de betref-
pliance). wordt vastgehouden. Voor het fende plaats op het lichaam wordt
Verantwoordelijk voor indicatie, aan- afscheuren van de tape is niet veel de benodigde tapelengte van de
brengen, materiaal en controle van de kracht nodig. rol afgetrokken. Daarna wordt de
tape is de arts of fysiotherapeut. u Dat de tape zo eenvoudig is af te strook afgescheurd en aangelegd
scheuren, is een groot voordeel van en aansluitend op het lichaam
Praktische aanwijzingen en Leukotape, vooral tijdens sport- gemodelleerd.
tips voor het gebruik van wedstrijden waarbij vaak onder u Het is ook mogelijk de strook direct
tijdsdruk moet worden gewerkt. van de rol op het lichaam aan te
tape u Door de kartelrand kan Leukotape brengen, te modelleren en pas
Afscheuren van Leukotape (tape mag eenvoudig en zonder veel kracht daarna de strook van de rol af te
niet worden geknipt): worden afgescheurd. De tape hoeft scheuren.
u Iedere ervaren bandagist heeft een alleen maar goed strak te worden u Het is zaak nooit circulair comprime-
eigen manier van vasthouden en gehouden. De kartelrand voorkomt rend op het weefsel te tapen (afknel-
afscheuren. Tijdens het aanleggen bovendien dat de tape gaat rafelen. len!), vooral niet wanneer een tape
van een tapeverband kan de rol u De strook Leukotape wordt met bedoeld is voor tijdelijke immobilisa-
in de hand blijven, maar om prag- beide handen, zo dicht mogelijk bij tie (vertraagde bloeddoorstroming
matische redenen kan er ook voor elkaar, tussen duim en wijsvinger en lymfeafvoer!).

Tapeverband gebruiken - Het gebruik van niet-elastische tapes 51

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_9, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 u Bij neiging tot zwellingen heeft het overeenkomstige positie te brengen
de voorkeur de tape met omhoog- (bijvoorbeeld actieve lichte pronatie).
Tapeverband

gehouden dan wel hoog liggende u De tapestroken moeten in de regel

gebruiken

extremiteit aan te leggen (alleen altijd een gelijkmatige spanning

halfcirculair tapen), om stuwingen hebben.
te vermijden. Bovendien moeten u Voorafgaand aan het aanleggen van
tapes voor tijdelijke immobilisatie een tape dient altijd het materiaal
regelmatig worden gecontroleerd. gecontroleerd te worden, aangezien
u Circulaire Leukotape-stroken altijd kleefgedrag en het tapemateriaal
zonder rek in het weefsel aanleg- zelf door transport en opslagcondi-
gen (nooit circulair comprimerend ties (opslagduur, temperatuurinvloe-
tapen). Mocht de tapestrook circu- den, luchtvochtigheid enzovoort) in
lair worden aangelegd, dan moet uitzonderlijke gevallen kunnen zijn
worden gewaarborgd dat de betref- aangetast of beschadigd.
fende lichaamsregio bewogen of
belast wordt. Het tromboserisico
bij een tapeverband is vrijwel nul
als aansluitend sport wordt beoe-
fend, omdat hierdoor zowel de
doorbloeding als de stroomsnel-
heid van het bloed in de extremiteit
exponentieel toenemen.
u Bij een acute blessure of neiging tot
zwelling altijd halfcirculair tapen.
u Bij gewenste correctie van de ge-
wrichtspositie (bijvoorbeeld meer
pronatie in het enkelgewricht) is het
zaak de correctie niet met het aan
te leggen verband af te dwingen,
maar de lichaamsstructuur in de

52 Tapeverband gebruiken - Het gebruik van niet-elastische tapes

10 Het gebruik van elastische tapes
Voor het doelmatig gebruiken van zijn eenvoudig afrolbaar en worden en met sterke compressie op het
preventieve en therapeutische ver- goed verdragen door de huid. Daarom weefsel aanleggen.

Tapeverband
banden is kennis over de werking kunnen ze ook enkele dagen worden u Net als bij het niet-elastische tapen

gebruiken
en de geschiktheid van de verschil- gedragen. Ze zijn heel goed te com- geldt ook hier: heldere indicatie en
lende verbandmaterialen en -typen bineren met een niet-elastische tape diagnose, functiecontrole van de
een belangrijke voorwaarde. Het nut (Leukotape). Ook het gebruik van geblesseerde structuren, inspectie
en daarmee ook het effect van thera- Leukotape K (100% katoen, acry- en palpatie, controle van het func-
pieën met diverse verbanden worden laatkleefmiddel, elastisch) is bij veel tionele verband na het aanleggen,
wezenlijk beïnvloed door de verschil- blessures van het bewegingsapparaat checks.
lende fysische eigenschappen van geïndiceerd in een combinatie van u Voor gesplitste Tricoplast-stroken
kleefverbanden. elastische en niet-elastische verban- moet het verband met een schaar
Elastische kleefverbanden zoals Trico- den of tapes. worden ingeknipt. Daarna kan het
plast en Elastoplast zijn met name in kleefverband handmatig verder tot
de lengte rekbaar en kunnen daarom aan de gewenste lengte worden
worden gebruikt bij uiteenlopende ingescheurd.
ziektebeelden en blessures van het u Bij het in- en afscheuren het ver-
bewegingsapparaat. bandmateriaal strak houden en
niet in een hoek trekken. De inge-
scheurde verbanddelen altijd onder
spanning houden.
u Bij het werken met elastisch kleef-
verband altijd de tijd nemen. De
kleefstof niet met de vingers aan-
raken (alleen bij het prepareren en
Combinatie van Tricoplast en Leukotape
vasthouden van het verband).
u Tijdens het douchen elastische
verbanden met plasticfolie afdek-
Elastische kleefverbanden – ken (bij contact met water en vocht
Combinatie van een klassieke, niet-
gebruik en tips krimpt elastisch verband).
elastische tape (Leukotape) met elastische u Elastisch kleefverband wordt, u Verband dat los is gaan zitten moet
tape (Leukotape K) afhankelijk van de locatie en het altijd worden vervangen, aangezien
toepassingsbereik, uitgerekt en dan het anders zijn werking verliest.
Elastische kleefverbanden hebben aangebracht. De rekking van het u Vochtig geworden verband laten
een hoge mate van compressiewer- verband bedraagt in de regel 25 tot drogen (omwikkelen met ideaalver-
king, zijn slipvast (grote kleefkracht), 75%. Nooit met maximale rekking band mogelijk).

Tapeverband gebruiken - Het gebruik van elastische tapes 53

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_10, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 11 Polstermateriaal voor verbanden en tapes – tips voor lastige
tapeomstandigheden
Functionele verbanden en tapes u bij voorkeur niet vlak voor het aan- als doel ontlasting van structuren/
Tapeverband

hebben het meeste effect als ze leggen van de tape scheren, aan- drukreductie en opvullen van holtes;
gebruiken

rechtstreeks op de huid worden aan- gezien de huidreactie moet worden u minder druk- en trekwerking van de
gebracht. Helaas is het vanwege afgewacht, met name als het gebied tapestroken in deze gebieden;
anatomische omstandigheden (haar, voor het eerst wordt geschoren; u Cutinova hydro = ‘tweede huid’
uitstekende botten, huidverwondingen u gebruik van fixatiewindsel (Gazofix) (second skin) op de achillespees
enzovoort) niet altijd mogelijk het ver- en/of spray. of blaar aanbrengen.
band direct op de huid aan te brengen.
Een polstering moet alleen in het func- Drukgevoelige of geblesseerde
tionele verband worden aangebracht anatomische structuren
als het absoluut noodzakelijk is. Door Voorbeelden:
polstermateriaal of andere hulpmidde- u binnen- en buitenkant enkel;
len kan de stabiliteit van het verband u basis van het vijfde middenvoets-
worden beperkt, aangezien het directe beentje (buitenste rand voet, zenuw-
huidcontact verloren gaat. Daarom is knelpunt);
het belangrijk een tapeverband met u prominent uitstekende botten: onef-
een polstering bijzonder intensief te fenheden op het scheenbeen, exos-
controleren op stabiliteit. tosen, oude benige blessures; Voor het tapen: Cutinova hydro op de wond
u achillespees. aanbrengen
Gebruik van polstermateriaal
en hulpmiddelen Bij littekens, wondjes en hematomen
en bij zwellingen is het gebruik van
Zweterige en vochtige huid, sterke polstermateriaal meestal nuttig en
beharing noodzakelijk:
Mogelijkheden: u Er wordt een gelijkmatige en lokale
u vóór het tapen lijmspray (Leuko- drukverhoging in het aangetaste
spray) aanbrengen; gebied bereikt, wat kan leiden tot
u eventueel (af)knippen van haar of een verbetering van de microcircu-
verwijderen van sterke beharing, Uitsparing van de achillespees bij een latie en tot een betere resorptie.
huidcontrole! (oppervlakkige wond- enkeltape u Gelijktijdig gebruik van zalf en der-
jes, haarwortelontstekingen); gelijke middelen is mogelijk, wat
u bij regelmatig tapen is scheren Mogelijkheden: het effect nog kan verhogen (fixatie
aan te bevelen in geval van sterke u polsteren en afvlakken met schuim- van de schuimrubberlagen, bijvoor-
beharing; rubberlagen (Leukotape Foam) met beeld met Gazofix).

54 Tapeverband gebruiken - Polstermateriaal voor verbanden en tapes

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_11, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Polstermateriaal

Tapeverband
u Met textiel afgewerkte schuim-

gebruiken
rubberlagen (Leukotape Foam)
Eigenschappen:
– goede vastheid;
– langdurig polstereffect;
– huidvriendelijk;
– goede modelleerbaarheid bij
het sporten (past zich bij vocht
en warmte ook na het aanleg-
gen nog aan de anatomische
structuren aan);
– geen effectverlies (duurzaam
elastisch);
– herbruikbaar;
– goed te combineren met externa
(bijvoorbeeld zalf aangebracht
op de onafgewerkte zijde);
– goede hechting aan de huid door
aanbrengen met Leukospray.
u Vilten polsteringen (gelaagde stof
van wol)
u Cutinova hydro (vast hechtend
w o n d ve r b a n d ) = z o g e n a a m d e
‘tweede huid’.

Tapeverband gebruiken - Polstermateriaal voor verbanden en tapes 55

 12 Effect van polstering aan de hand van compressieverdeling
Tapeverband
gebruiken

Figuur 12.1 Horizontale doorsnede van

het distale onderbeen
1 binnenenkel
2 buitenenkel
1
3 hielbeen 4
4 sprongbeen
2
5 de holle ruimtes naast de achillespees
(tussen hiel en bot aan mediale en
laterale zijde) 5
3
6 de blauwe, rode en gele plekken in de 5
figuren 12.1 tot en met 12.3 stellen de
arteriële en veneuze vaten en de lymfe-
vaten voor

Figuur 12.2 Bij het aanleggen van een
tapeverband op het onderbeen zijn bij
onvoldoende polstering de holle ruimtes
naast de achillespees drukvrij, wat kan
leiden tot oedeem. Ook kan het tapever-
band geen gelijkmatige drukverdeling
uitoefenen. Met name de benige uitsteek-
sels zijn aan sterkere druk onderhevig.
Mogelijke gevolgen zijn beenvliesontstekin-
gen of drukplekken.
Figuur 12.3 Het doel van polstering is
het opvullen van anatomische holtes en
daarmee het reduceren van de druk op de
benige uitsteeksels. De polsters moeten
in de anatomische omgeving passen en
worden op maat geknipt. De randen van de
schuimrubberlagen worden afgerond – er
mogen geen scherpe randen achterblijven.
Polstering van botuitsteeksels is niet zinvol.
Al met al zorgt het polsteren voor een
gelijkmatige drukverdeling.

56 Tapeverband gebruiken - Effect van polstering aan de hand van compressieverdeling

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_12, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 12.4 L-vormig knippen (boeme-
rangvormig) en aanleggen van het
polstermateriaal aan de binnenenkel
(altijd rekening houden met de specifieke
anatomie en daarmee de specifieke
maatverhoudingen van enkelgewrichten).
Figuur 12.5 Het polstermateriaal voor de
buitenenkel wordt in U-vorm geknipt.
Tapeverband
gebruiken
Figuur 12.6 Voorbeeld van een ontlas-
tende, lokale drukverhoging door middel
van polstermateriaal (omhoogbrengen van
het dwarsgewelf van de voet door meer-
laags polstermateriaal).

Tapeverband gebruiken - Effect van polstering aan de hand van compressieverdeling 57

 13 Tapen in de praktijk
Ondanks alle individuele nuances Algemene aanpak
verdient het aanbeveling bij het Bekijken;
Tapeverband

tapen ook bepaalde handmatige Palperen;

gebruiken

automatismen en een vaste volgorde Inschatten;

van handelingen aan te leren. Op Afrollen;
die manier is het mogelijk de beno- Afmeten;
digde zekerheid bij het aanleggen Afscheuren;
te ontwikkelen en tijdverlies te ver- Aanleggen;
mijden. Modelleren;
Bekijken.
Praktische volgorde bij Inschatten

het tapen
u Anatomische structuur en tapema-
teriaal bekijken en voelen (zicht-
en tastdiagnose van weefsel en
tapemateriaal);
u tapelengte inschatten en afrollen,
dan overeenkomstig de anatomi-
sche situatie afmeten;
u tape afscheuren (voorafgaand aan
of – voor ervaren tapers – tijdens Aanleggen
het aanleggen);
u tape overeenkomstig de fysiologi-
sche en anatomische verlooprich-
ting met spanning aanleggen;
u modelleren van het tapeverband
(handmatig, zodat optimaal contact
wordt gemaakt met de huid of de
onderlaag);
u bekijken (inspectie van het vol-
tooide tapeverband in bewegings-
functie en onder belasting). Palperen Modelleren

58 Tapeverband gebruiken - Tapen in de praktijk

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_13, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
14 Tips en basisregels voor het tapen
Bij het aanleggen van een functioneel worden belemmerd of beperkt? Heeft Voorbereiding van de huid
tapeverband moeten enkele basis- het tapeverband een comprimerende u De huid dient intact te zijn en mag

Tapeverband
aspecten in acht worden genomen. of een stabiliserende functie? Om wat geen verwondingen vertonen

gebruiken
Hierna volgt een kort overzicht. voor soort gewrichtsproblematiek gaat (inspectie en palpatie).
het? Enzovoort. u Kleinere laesies (blaren, schaaf-
Uitrusting in de wonden enzovoort) moeten steriel
voorbereidingsfase worden afgedekt. De tape nooit op
Bij het aanleggen van een func- een open wond aanleggen.
Alle materialen moeten zo veel moge- tioneel verband worden diverse
lijk worden geprepareerd en binnen u Bij sterke beharing: eerst scheren
zintuigen gebruikt: voelen, tasten, of haren afknippen.
handbereik zijn, zodat het tapen snel luisteren en kijken.
en optimaal kan verlopen. – Cave: microverwondingen aan
u Voldoende verbandmateriaal: Leu- de huid door het scheren zijn
kotape in verschillende breedtes, Het inspecteren en palperen van de een potentiële bron van infectie.
huidbeschermende onderlagen (bij- te tapen anatomische structuur is – Bij een gevoelige huid een dag
voorbeeld Gazofix), elastisch kleef- essentieel. Is de huid onbeschadigd? van tevoren scheren (herstel
verband (bijvoorbeeld Acrylastic). Zijn er uitstekende botten? Is er van het geïrriteerde huidepi-
u Controle van het materiaal (kwali- sprake van zwelling (lymfecirculatie- theel) of een beschermende
teit!). stoornissen)? Zijn er drukgevoelige onderlaag aanbrengen.
u Verbandschaar. structuren? Crepitatie? u Voor een betere hechting kan kleef-
u Kleefspray (Leukospray). spray worden gebruikt (vervangt
u Wegwerpscheermesjes en derge- dan tevens het scheren).
Voor het aanleggen van een tape
lijke. – Bij gebruik van kleefspray het
moeten altijd een actuele diag-
u Schuimrubber polstermateriaal (bij- haar in de groeirichting model-
nose en functiecontrole van het
voorbeeld Leukotape Foam). leren.
gewricht of de musculatuur plaats-
u Pleisters (bij verwondingen) of – Resten van het kleefmiddel
vinden!
‘second skin’ (bijvoorbeeld Cutinova kunnen met taperemover of
hydro) bij blaren of drukplekken. wasbenzine worden verwijderd.
Dit korte onderzoek dient als laatste
Voor het aanleggen van een tape moet oriëntatie op het functioneren van het Informatie en uitleg aan de
altijd eerst worden stilgestaan bij het gewricht. Bovendien wordt aan de patiënt
doel ervan. hand hiervan het behandeldoel vast- De patiënt of sporter moet worden
Moet het verband gedeeltelijk immobili- gesteld. geïnformeerd over het nut en doel
seren? Welke bewegingsrichting moet van het functionele verband en over

Tapeverband gebruiken - Tips en basisregels voor het tapen 59

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_14, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 het behandelplan. Daarnaast dienen
ook verbandmateriaal, belastbaar-
Tapeverband
heid en verzorging aan de orde te
gebruiken
worden gesteld. Het is belangrijk dit
voor het aanleggen van het verband
te doen! Zijn er in de anamnese
aanwijzingen voor allergieën of con-
tra-indicaties (hart- en vaatziekte,
trombosegevaar)? Worden er pijn-
stillers geslikt (gevaar in het verkeer
bij zeer sterke pijnstillers en tapever-
band aan de voet!)? De patiënt moet
uitleg krijgen over mogelijke compli-
caties (bijvoorbeeld trombosegevaar
bij immobiliserend verband, toene-
mende pijn, sensibiliteitsstoornis-
sen). Eventueel is tromboseprofylaxe
noodzakelijk. Dit geldt met name in
combinatie met tape en aansluitend
immobilisatie.
Indicatie en diagnose
Een exacte diagnose door een arts of
ervaren fysiotherapeut waarbij de func-
tiestoornis wordt vastgesteld vormt
de basis voor het aanleggen van een
tapeverband. Het is zaak altijd reke-
ning te houden met contra-indicaties.
In geval van twijfel niet tapen.
Bij onduidelijkheden in diagnose
en ziektebeeld nooit tapen!
60
Houding van de patiënt, daarbij mogelijk. De gewrichtspositie
positie van gewricht en moet zodanig worden gekozen dat de
patiënt vrij is van pijn en de lymfeafvoer
therapeut
niet wordt belemmerd. Voorbereidende
De patiënt moet – afhankelijk van het
therapieën zijn vaak zinvol (lymfedrai-
doel van het verband – comfortabel
nage, koeling, myofasciale technieken,
in een rust- of functiepositie van het
manuele therapie enzovoort).
gewricht worden geplaatst. Zo nodig
hulpmiddelen (bijvoorbeeld kussen-
Tapeverbanden en tijdsdruk
tjes) gebruiken. De patiënt moet de
Vaak moet onder tijdsdruk (wedstrijd-
positie langere tijd kunnen volhouden.
sport) worden getapet. Snel tape aan-
Ook de arts of therapeut moet tijdens
leggen is alleen te leren door veel
het tapen zorgen voor een houding
oefenen en herhalen. De tapestroken
die de gewrichten ontziet, zodat hij vrij
moeten de anatomische structuren
en veilig kan werken. Bij zwellingen
volgen (cave: ontstaan van plooien,
en hematomen is hoog leggen van
drukplekken). Mocht een tapestrook
de betreffende extremiteit tijdens het
een enkele keer deze structuren niet
tapen aan te bevelen met het oog op
optimaal volgen, dan verdient het aan-
de lymfeafvoer. Tapeverbanden kun-
beveling de teugels ‘te laten vieren’.
nen afhankelijk van de indicatie zowel
onder belasting als bij ontlasting van
de gewrichten worden aangelegd. Ver- Controle van het verband
banden worden vaak aangelegd bij Na het aanleggen van een functio-
neel verband moeten altijd de ste-
ontlasting van de gewrichten en beëin-
vigheid, stabiliteit en functie worden
digd bij belasting.
gecontroleerd (ook in belaste positie,
Tijdens het tapen kan herpositione- bijvoorbeeld in stand). Aanpassingen
ren of verbeteren van de optimale en correcties zijn dan immers nog
gewrichtspositie noodzakelijk zijn mogelijk (bijvoorbeeld drukontlasting
(inspectie van de te behandelen struc- bij afknelling door het insnijden van
tuur!). De patiënt houdt de gewrichts- de tape). Ook moet worden gelet op
positie actief aan – een passieve doorbloeding, motoriek en sensibiliteit.
ondersteuning door de therapeut, een Elk verband dient na het aanleggen te
kussen of andere hulpmiddelen is worden getest onder actieve belasting.
Tapeverband gebruiken - Tips en basisregels voor het tapen
 De patiënt heeft altijd gelijk. In geval
van twijfel het verband opnieuw
aanleggen.
Bij een immobiliserend verband is een
zeer nauwgezette controle noodzake-
lijk! Bij verergering van de symptomen
(pijn, weefselspanning door toename
van de zwelling) moet de patiënt drin-
gend worden geadviseerd een arts te
raadplegen.
Huidvriendelijk verwijderen
Het is het beste als de arts of therapeut
het verband verwijdert, want dan kan
hij meteen huid en gewricht controle-
ren. Is de zwelling aan het gewricht
afgenomen? Is de functie hersteld?
Hoe heeft de huid gereageerd? Ver-
band of tape nooit snel en in een ruk
verwijderen! Het verband kan met een
stompe verbandschaar of een zoge-
noemde tapesnijder worden openge-
sneden. Net als bij het aanleggen van
het verband geldt ook bij het verwijde-
ren: neem er de tijd voor!
Tip
Til eerst op een anatomisch niet-
problematische plek (cave: vaat- en
zenuwbanen) het verband aan de rand
op en schuif op die plek de tapesnijder
Tapeverband gebruiken - Tips en basisregels voor het tapen
of schaar in een platte hoek naar bin-
nen. Nu kan het verband stap voor
Tapeverband
stap – nooit met één knip of snede –
gebruiken
langzaam worden verwijderd (cave:
uitstekende botstukken). Niet blind
erop los knippen! Altijd pas na zicht-
controle het verband verwijderen; zo
kunnen verwondingen aan de huid
worden vermeden.
De kunststof tapesnijder is voor-
zien van een scalpelmesje. Correcte
hantering is daarom van het grootste
belang. Controleer vooraf altijd of het
mesje niet los in de snijder ligt. Door
de punt van de tapesnijder en de rand
van de tape met bijvoorbeeld vaseline
in te vetten, zal het gemakkelijker zijn
het verband open te snijden. Vooral
bij grote verbanden is het raadzaam
met de andere hand de huid in tegen-
gestelde richting te trekken. Boven-
dien wordt op die manier de huid
beschermd.
Resten van kleefspray of pleis-
ters kunnen worden verwijderd met
Leukotape-remover (op alcoholba-
sis), wasbenzine of een alcoholhou-
dend desinfecteermiddel voor de
handen (bijvoorbeeld Sterilium). Voor
het herstel van de huid is nabehan-
deling met parfumvrije crème aan te
bevelen.
61
 15 Definities en functies van functionele verbanden

Begrip/materiaal Functies
Tapeverband

Ankerstroken Aanhechtmogelijkheid voor de stroken, liggen

gebruiken

niet-elastisch tapemateriaal (Leukotape) meestal distaal en proximaal van het gewricht.

Bij het aanleggen van de ankers de tape strak
houden, maar zonder wezenlijke compressie op
het weefsel aanleggen; goed modelleren, even-
tueel kleefspray gebruiken
Stroken De stroken vormen het eigenlijke verband. Het
meestal van niet-elastisch materiaal zijn de dragende, beschermende en stabilise-
(Leukotape), maar ook van elastisch rende hoofdbestanddelen van het functionele
pleisterverband (zelden) verband, die verantwoordelijk zijn voor de
diverse functies van het tapeverband

Fixeerstroken Bevestiging van de stroken (om losraken tegen

niet-elastisch materiaal (Leukotape) te gaan), meestal halfcirculair en dwars over de
stroken aangelegd

Afdekstroken Afsluiten van het verband (extern gesloten

niet-elastische tape (Leukotape) afdekking), versteviging voor de stroken, ook
halfcirculair

Circulair basisverband Extra compressie als basisverband

elastisch pleisterverband (bijvoorbeeld
Elastoplast) of cohesief verband
(bijvoorbeeld Gazofix), basisverband,
compressiewerking

62 Tapeverband gebruiken - Definities en functies

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_15, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
Aanvullend materiaal
Begrip/materiaal
Kleefspray
opspuitbaar kleefmiddel (Leukospray hypoallergeen)
Polstermateriaal
met textiel afgewerkte laag schuimrubber
(Leukotape Foam), polster watten (Artiflex), vilt
Onderlaag (huidbescherming)
onderlaag met compressiewerking: lengte- en
dwarselastisch, hypoallergeen pleisterver-
band (Tricoplast). Heel dun, cohesief: cohesief
fixatiewindsel (Gazofix) (kan met kleefspray op de
huid worden gefixeerd). Heel dun, adhesief: zelf-
klevend, elastisch vlies (Fixomull Stretch)
Hechtstroken
niet-elastisch pleisterverband/tape (Leukotape)
of huidkleurig verbandpleister (Leukoplast)
Afdekking
rekbaar buisverband (Tricofix)
Tapeverband gebruiken - Definities en functies
Tapeverband
gebruiken
Functies
Kleefmiddelen verbeteren de hechting tus-
sen huid en verbandmateriaal, bescher-
men de huid en reduceren epilatie
– Huidbescherming (hypoallergeen)
– Verbetering van de hechting tussen huid
en verband
Opvullen van holtes en afdekken of afvlakken
van uitsteeksels (bijvoorbeeld uitstekende
botten). Tevens geschikt om bijvoorbeeld
antiflogistische zalf op aan te brengen
Een onderlaag beschermt gevoelige huid,
reduceert of verhindert direct contact met
de huid en fixeert voorgevormde delen en
polstermateriaal
– Huidbescherming
– Fixatie van onder andere polstermateriaal
De over het verband aangebrachte hecht-
stroken zorgen voor extra bescherming van
het verband op plekken die mechanisch het
meest worden belast, bijvoorbeeld de hiel.
– Extra bescherming op mechanisch
zwaar belaste plekken
Bescherming tegen vervuiling
63
 16 Tips voor sporters en patiënten
Ook voor de patiënt bij wie een ver- Belangrijke informatie voor
band of tape is aangelegd zijn er patiënten en sporters
Tapeverband

belangrijke ‘gebruiksaanwijzingen’ Nadat het verband is aangelegd,

gebruiken

waarmee hij kan helpen het succes mogen geen nieuwe klachten of
van de behandeling te optimaliseren symptomen optreden!
en complicaties te vermijden. Op
de eerste plaats moet de patiënt op
de hoogte worden gebracht van het Tips voor de dagelijkse
doel van de tape (functie, draagduur, omgang met een
houdbaarheid enzovoort). Zowel een tapeverband
preventief als een therapeutisch ver- u Een tapeverband is gewoonlijk
band wordt beschouwd als onderdeel De communicatie tussen therapeut en bedoeld om de lichaamseigen
sporter is een onmisbare basis
van de behandeling. Het is daarom herstelmechanismen te ondersteu-
zinnig om de patiënt of sporter uitleg nen. Het is daarom belangrijk dat
te geven over de blessure en het ver- het gewricht of de spieren worden
loop van het herstel (advies en infor- bewogen en ook, afhankelijk van
matie). Op de tweede plaats moet de pijn en zwellingen, belast. Een
patiënt weten hoe hij zelf kan bijdra- wezenlijk voordeel van een func-
gen aan het herstel (door bijvoorbeeld tionele tape is het behoud van
oefeningen, regelmatig omhoog leg- mobiliteit bij extra stabiliteit voor de
gen van de extremiteit bij zwellingen, betreffende lichaamsstructuur.
koeling).
Heel af en toe komt het voor dat
bij een correct aangelegd verband
complicaties optreden. Bij de patiënt Voor een optimale samenwerking moet de
moet erop worden aangedrongen arts of therapeut de patiënt informeren over
bij dergelijke symptomen onmid- diens blessure of ziektebeeld
dellijk een arts te raadplegen. De
communicatie tussen patiënt/spor-
ter enerzijds en arts/fysiotherapeut
anderzijds garandeert een optimaal
behandelresultaat.

64 Tapeverband gebruiken - Tips voor sporters en patiënten

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_16, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
u Het dragen van ringen of andere u Bij het douchen plasticfolie of een u Toename van de zwelling, hema-
sieraden wordt bij een verband plastic zak gebruiken. Bij vinger- of toomontwikkeling, oedeem op tape-

Tapeverband
aan deze extremiteiten sterk afge- teentapes kan een wegwerphand- vrije delen van het lichaam.

gebruiken
raden. Er bestaat altijd het gevaar schoen worden gebruikt.
van zwellingen, weefselbloedingen
of fracturen. Vaak is het dan alleen
nog met hulpmiddelen mogelijk om
sieraden te verwijderen.

u Huidverkleuring van vingers en

tenen (blauwachtig/wit).
Mogelijke complicaties bij
een tapeverband
Bij onderstaande symptomen onmid-
dellijk een arts raadplegen. Het
u Het tapeverband beschermen
verband dient direct te worden open-
tegen vuil en vocht (bij sport niet
geknipt of verwijderd!
mogelijk).
u Toenemende pijn (kloppende, dreu-
nende, drukkende pijn).

u Sensibiliteitsstoornissen (gevoelloos,
verdoofd gevoel, gekriebel, jeuk),
optreden van verlammingsverschijn-
selen (parese) of toenemende beper-
king van de beweeglijkheid van een
gewricht (motorische uitval), inklem-
ming van de huid of van het weefsel

Tapeverband gebruiken - Tips voor sporters en patiënten 65

 door het verband, heftige jeuk onder Informatieblad voor de patiënt
het verband (eventueel nieuwe tape
Tapeverband

of huidbescherming aanbrengen). Aanleggen

gebruiken

tapeverband d.d. ...........................................................................

...........................................................................

Tijd ...........................................................................
...........................................................................

Controle van
het verband d.d. ...........................................................................
...........................................................................

Geplande
verwijdering d.d. ...........................................................................
...........................................................................

Informatie over
onderhoud en
complicaties d.d. ...........................................................................
...........................................................................

Door ............................................................................
............................................................................

Handtekening patiënt ...........................................................................

...........................................................................
Stempel/handtekening
arts ...........................................................................
...........................................................................

66 Tapeverband gebruiken - Tips voor sporters en patiënten

 Tapeverband
gebruiken
Tapeverband gebruiken - Tips voor sporters en patiënten 67
 extremiteiten
Bovenste
Praktijk
Deel 2 Specifieke toepassingen
 2.1 Bovenste extremiteiten ...................................................................................................................... 71
17 Immobilisatie van het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht)...................................................................71
18 Extensiebeperking van de elleboog .................................................................................................................73
19 Epicondylitis .....................................................................................................................................................77
20 Buddytape met spalk .......................................................................................................................................79
21 Ontlasten van het middelste vingergewricht ....................................................................................................81
22 Skiduim ............................................................................................................................................................84
23 Blaar op de handpalm......................................................................................................................................88
extremiteiten
Bovenste

24 Polsgewricht ....................................................................................................................................................91

2.2 Onderste extremiteiten ........................................................................................................................ 95

25 Ontlasten van het lengtegewelf .........................................................................................................................95
26 Ontlasten van de kuitspieren ............................................................................................................................98
27 Ontlasten van de achillespees .........................................................................................................................102
28 Ontlasten van de mediale knieband.................................................................................................................105
29 Koelverband .....................................................................................................................................................109
30 Hallux valgus ...................................................................................................................................................111
31 Driestrooks enkelgewrichtverband ...................................................................................................................114
32 Enkelgewricht klassiek .....................................................................................................................................116
33 Heel-lock en enkelsyndesmose .......................................................................................................................120
34 Compressieverband bij syndesmoseletsel .......................................................................................................122
35 Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht (verkorte versie van klassiek enkelgewrichtverband en
eenvoudig enkelgewrichtverband) ...................................................................................................................124
36 Patellapees ......................................................................................................................................................128
37 Patella elastisch ...............................................................................................................................................130
38 Patellacorrectie niet-elastisch ..........................................................................................................................133

70 Bovenste extremiteiten
2.1 Bovenste extremiteiten
17 Immobilisatie van het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht)
Volledig schouderbandage Materiaal
u Elastoplast of Acrylastic 10 cm:
Functie van de bandage 1-1,5 m
Stabilisatie van schouder- en schou- u Leukotape 3,75 cm: circa 5 m
derhoekgewricht, het schouderblad en u Fixomull Stretch 10 cm: 1-2 m
het AC-gewricht. u Leukospray
Beperkt alle functies van het schou-
dergewricht, met name de abductie. Overige aanwijzingen
u Geen circulaire toeren met Leuko-
Indicaties tape om de bovenarm

extremiteiten
u Verrekkingen en kleine inscheu- u Geen compressie van de boven-

Bovenste
ringen: arm
– van de gewrichtskapsels u Let op een pijnvrije houding van
– van het AC-gewricht het gewricht en op huidreacties
u Supraspinatus- en infraspinatus-
syndroom Draagduur/controle
u Irritaties van de bicepspees en de 6-8 dagen
rotatorenmanchet
u Fissuren van het tuberculum majus
humeri

Contra-indicaties
u Fracturen:
– van de bovenarm
– van de humeruskop
– van het tuberculum majus humeri
u Recente luxaties
u Gescheurde schouderligamenten

Bovenste extremiteiten - Immobilisatie van het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht) 71

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_17, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste
Figuur 17.1 Uitgangshouding: staand. Fixo-
mull Stretch (10-20 cm breed) halfcirculair
aanleggen op de onderste ribboog. Daarop
een halfcirculaire ankerstrook aanbrengen
Figuur 17.4 De gesplitste strook aanleggen
en met een verstevigende strook aan het
anker fixeren
72
Figuur 17.2 De lengte bepalen (meten) met
een 8-10 cm breed Elastoplast-verband dat
met maximale rek dorsaal en ventraal tot aan
het anker wordt afgemeten
Figuur 17.5 Dorsaal aanzicht. Aanleggen en
fixeren als ventraal, maar ongesplitst
Bovenste extremiteiten - Immobilisatie van het acromioclaviculaire gewricht (AC-gewricht)
Figuur 17.3 De ventrale strook inknippen
(halveren) tot boven de tepel om schuren te
voorkomen
Figuur 17.6 Ter versteviging van de Elasto-
plast-stroken wordt met tape een halfcirculair
anker aangelegd op de proximale bovenarm
(ter hoogte van de tuberositas deltoidea) en
naar het proximale anker op de bovenarm
18 Extensiebeperking van de elleboog
Bandage ter beperking van Overige aanwijzingen
de extensie van de arm u Aan de bovenarm geen compres-
sie uitoefenen
Functie van de bandage u Verband in supinatiepositie
Beperken van de extensiepositie in het aanleggen
ellebooggewricht zonder belemmering
van de flexie. Draagduur/controle
Lichte belemmering van supinatie en Circa 4 dagen, met Acrylastic tot
pronatie van de onderarm. 8 dagen

extremiteiten
Indicaties

Bovenste
u Contusies
u Distorsies
u Extensietrauma’s
u Overbelastingsklachten van de:
– m. biceps brachii
– m. brachialis
– m. brachioradialis

Contra-indicaties
u Alle fracturen en luxaties
u Massieve zwellingen
u Uitgebreide hematomen

Materiaal
u Leukotape 3,75 cm: 10 m
u Elastoplast of Acrylastic 8 cm: 2,5 m
u Leukospray

Bovenste extremiteiten - Extensiebeperking van de elleboog 73

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_18, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste

Figuur 18.1 Uitgangspositie: zittend. Figuur 18.2 Versteviging van het anker met Figuur 18.3 Distaal anker: circulair in het
Proximaal anker: circulair aan de proximale halfcirculaire tape midden van de onderarm met Acrylastic
bovenarm met Acrylastic aanbrengen aanleggen

Figuur 18.4 Versteviging van het anker met Figuur 18.5 Afmeten: Elastoplast-strook met Figuur 18.6 De strook halfcirculair met tape
halfcirculaire tape rek van het proximale naar het distale anker bevestigen
aanleggen

74 Bovenste extremiteiten - Extensiebeperking van de elleboog


Figuur 18.7 Eerste strook met Elastoplast:
afmeten in de benodigde functiepositie
extremiteiten
Bovenste
Figuur 18.8 Distaal vastzetten met halfcircu- Figuur 18.9 Tweede strook met Elastoplast:
laire tape. Fixatie gereed zonder rek van schouder tot pols afmeten
(arm in functiepositie)

Figuur 18.10 Stroken op elkaar leggen en in Figuur 18.11 Doorscheuren ... Figuur 18.12 De strook vanaf beide kopse
het midden inknippen kanten inknippen, maar er moet 5 cm blijven
staan in het midden van de strook.

Bovenste extremiteiten - Extensiebeperking van de elleboog 75

extremiteiten
Bovenste

Figuur 18.13 Strook in de binnenkant van de Figuur 18.14 Fixatie van de strook, halfcircu- Figuur 18.15 De elleboog proximaal en
elleboog modelleren. De proximale stroken lair met Leukotape. distaal circulair afdekken met Elastoplast
naar het proximale anker en de distale
stroken naar het distale anker spiraalvormig
laten uitlopen

Figuur 18.16 De afdeklaag halfcirculair met Figuur 18.17 Bandage gereed

tape fixeren

76 Bovenste extremiteiten - Extensiebeperking van de elleboog

19 Epicondylitis
Bandage ter ontlasting Materiaal
van het hand- en u Elastoplast of Acrylastic 8 cm: 2,5 m
u Leukotape 3,75 cm: 1 m
ellebooggewricht u Leukospray
u Leukotape Foam, eventueel Fixomull
Functie van het verband
Stretch
Ontlast de strekmusculatuur van de
onderarm richting insertie.
Overige aanwijzingen
Fixeert de pols en de duim.
u Geen compressie van de boven-
Beperkt de extensie van het elleboog-
arm
gewricht.
u Let op pijnvrije gewrichtspositie

extremiteiten
Verschuift de strekmusculatuur van de

Bovenste
u Eventueel ook externe medica-
onderarm naar lateraal.
menteuze therapie
u Uitgebreide fysiotherapie, bijvoor-
Indicaties
beeld spierverlenging, manuele
u Epicondylitis radialis
therapie, cyriaxtechniek, spier-
u Overbelasting van de handstrek-
opbouwtraining, elektrotherapie
spieren (bijvoorbeeld de m. exten-
(TENS), behandeling met hoge
sor digitorum, m. extensor carpi
voltages of ultrageluidtherapie
radialis)
u Tendovaginitis van de binnenste
Draagduur/controle
strekpezen
6-8 dagen
u Insertietendopathie, tendinitis of
myotendinitis

Contra-indicaties
u Alle fracturen, luxaties, zwellingen
en ontstekingen van het elleboog-
gewricht
u Neurologische stoornissen van de
hand
u Zwellingen en hematomen van de
onderarm en de hand

Bovenste extremiteiten - Epicondylitis 77

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_19, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste
Figuur 19.1 Uitgangspositie: zittend. Distaal
anker circulair aanleggen met Acrylastic
proximaal vanaf de pols
Figuur 19.4 Strook van Acrylastic of Elasto-
plast aan het distale anker fixeren
78
Figuur 19.2 Halfcirculair met tape verstevigen
Figuur 19.5 Inscheuren van de strook tot
circa 10 cm distaal van de laterale epicondy-
lus. Eerst afmeten: zonder rek tot schouder-
hoogte
Figuur 19.3 Proximaal circulair anker met
Acrylastic; verstevigen met halfcirculaire
tape met gespannen biceps. Daaronder weer
Acrylastic als huidbescherming toepassen
Figuur 19.6 De mediale strook wordt
omhoog om het olecranon geleid en met
matige rek omlaag naar het distale anker. De
laterale strook wordt met rek omhoog vlak
onder de laterale epicondylus spiraalvormig
naar het proximale anker geleid. De stroken
met tape halfcirculair fixeren
Bovenste extremiteiten - Epicondylitis
20 Buddytape met spalk
Buddytape met spalk: u Verrekkingen van de zijbanden van u Strekzijde niet afdekken
combinatie van de de middelste vingergewrichten (voor verband ter ondersteuning van
(Gelden voor beide verbanden) het middelste vingergewricht)
flexibele vingerspalk en
tape ter ontlasting van het Contra-indicaties Draagduur/controle
middelste vingergewricht u Volledige bandrupturen u 2-4 dagen (bij flexibele vinger-
u Fracturen spalk)
Functie van het verband u Massieve zwellingen, uitgebreide u Maximaal 4 dagen (bij verband ter
Flexibele vingerspalk hematomen ondersteuning het middelste vinger-
Fixatie van de geblesseerde vinger aan u Open verwondingen gewricht)
de naastliggende niet-geblesseerde

extremiteiten
u Primair slecht verzorgde verwon-

Bovenste
vinger. dingen
Extensie- en flexiebeperking. (Gelden voor beide verbanden)
Verband ter ondersteuning van het
middelste vingergewricht Materiaal
Stabilisatie van de collaterale banden u Leukotape 2 cm: circa 20 cm
(lateraal en mediaal). u Leukotape Foam
Sterke extensiebeperking bij geringe (voor flexibele vingerspalk);
flexiebeperking. u Leukotape 2 cm: ca. 20-30 cm
(verband ter ondersteuning van het
Indicaties middelste vingergewricht)
u Distorsies van de middelste vinger-
gewrichten Overige aanwijzingen
u Contusies van de middelste vin- u Het schuimrubber polstermateri-
gergewrichten aal (Leukotape Foam) zorgt voor
u Overbelasting van de middelste opvulling en voorkomt maceraties
vingergewrichten tussen de vingers
u Insufficiënt kapsel-bandapparaat (voor flexibele vingerspalk)
van de middelste vingergewrich- u Alleen halfcirculaire toeren aan-
ten leggen

Bovenste extremiteiten - Buddytape met spalk 79

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_20, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste

Figuur 20.1 Extra stabilisatie door de spalk Figuur 20.2 Om wondschuren te voorkomen Figuur 20.3 Het Leukotape Foam op maat
aan de naastliggende vinger wordt Leukotape Foam op maat geknipt knippen voor de gewrichten om mobiliteit
te garanderen en tussen de twee vingers
plaatsen

Figuur 20.4 Stabilisatie van de beide vingers Figuur 20.5 ... en een distale strook Figuur 20.6 Verband gereed, volair aanzicht
met een proximale ...

80 Bovenste extremiteiten - Buddytape met spalk

21 Ontlasten van het middelste vingergewricht
Tape ter ontlasting van het Overige aanwijzingen
middelste vingergewricht u Alleen halfcirculaire toeren
toepassen
Functie van het verband u Strekzijde niet afdekken
Stabilisatie van de collaterale banden
(lateraal en mediaal). Draagduur/controle
Sterke extensiebeperking bij geringe Maximaal 4 dagen
flexiebeperking.

Indicaties

extremiteiten
u Distorsies van de middelste vinger-

Bovenste
gewrichten
u Contusies van de middelste vinger-
gewrichten
u Overbelasting van de middelste
vingergewrichten
u Insufficiënt kapselbandapparaat
van de middelste vingergewrichten
u Verrekkingen van de zijbanden van
de middelste vingergewrichten

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Fracturen
u Massieve zwellingen, uitgebreide
hematomen
u Open verwondingen
u Primair slecht verzorgde verwon-
dingen

Materiaal
u Leukotape 2 cm: circa 20-30 cm

Bovenste extremiteiten - Ontlasten van het middelste vingergewricht 81

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_21, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste
Figuur 21.1 Uitgangspositie: zittend. Aanleg-
gen van een proximaal en distaal anker,
waarbij de nagel vrij moet blijven.
Figuur 21.4 Stabilisatie van het middelste
vingergewricht aan ulnaire zijde. De eerste
strook verloopt vanaf de radiale zijde van
het proximale anker spiraalvormig naar het
distale anker, waarbij het middelste gewricht
van ulnaire zijde wordt omvat, naar de radiale
zijde van het distale anker.
82
Figuur 21.2 De beide ankers worden aan Figuur 21.3 Anker gereed. De longitudinale
radiale en ulnaire zijde met twee longitudinaal ankers worden met een strook gefixeerd.
verlopende stroken verbonden.
Figuur 21.5 Volair aanzicht Figuur 21.6 Analoog aan de eerste strook
verloopt de tweede precies in tegengestelde
richting van proximaal radiaal naar distaal,
waarbij het middelste gewricht vanaf ulnair
wordt omvat.
Bovenste extremiteiten - Ontlasten van het middelste vingergewricht

Figuur 21.7 Ulnair aanzicht
Figuur 21.10 Fixeertoer circulair aanleggen
Bovenste extremiteiten - Ontlasten van het middelste vingergewricht
extremiteiten
Bovenste
Figuur 21.8 Stabilisatie van het middelste Figuur 21.9 Radiaal aanzicht. De vierde
gewricht van radiaal, analoog aan de stabili- strook loopt in tegengestelde richting van
satie van ulnair. De derde strook verloopt van proximaal naar distaal.
het proximale anker ulnair beginnend spiraal-
vormig naar het distale anker, waarbij het mid-
delste gewricht vanaf radiaal wordt omvat.
Figuur 21.11 Verband gereed
83
 22 Skiduim
Duimtape/kort duimverband Extra aanwijzing
u Letten op pijnvrije gewrichtspositie
Functie van het verband
Beperking van de beweging op alle Draagduur/controle
niveaus, bij het duimgewricht sterk, bij 2-6 dagen
het duimzadelgewricht gering.
Stabilisatie van de zijbanden.
Lichte belemmering van de dorsale
extensie en van de ulnaire en radiale
abductie van het handgewricht.
extremiteiten
Bovenste

Indicaties
u Distorsies van de duimgewrichten
u Contusies van de duimgewrichten
u Overbelasting van de duimge-
wrichten
u Insufficiënt kapselbandapparaat
van de duimgewrichten
u Overstrekking, verrekking van de
zijbanden van de duimgewrichten;
inscheuring van het kapsel

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Fracturen
u Massieve kapselscheuringen
u Massieve zwellingen, uitgebreide
hematomen
u Open verwondingen

Materiaal
u Leukotape 2 en 1 cm: circa 2 m
u Leukospray

84 Bovenste extremiteiten - Skiduim

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_22, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 22.1 Uitgangspositie: zittend. Aanleg-
gen van de eerste strook (wordt tevens als
anker gebruikt). Aan de radiale zijde van de
handpalm beginnen, via de volaire zijde van
de hand naar de ulnaire zijde via de handrug
het duimzadelgewricht omvattend terug naar
de handpalm.
NB. De handpalm kan bij sterke zweetvor-
ming worden voorbehandeld met kleefspray.
Figuur 22.4 Het distale anker met 2 cm
brede tape circulair om de eindfalanx van de
duim plaatsen (duimnagel blijft vrij).
Bovenste extremiteiten - Skiduim
extremiteiten
Bovenste
Figuur 22.2 Analoog aan de eerste strook Figuur 22.3 Eerste toer gereed (= anker)
loopt de tweede vanaf de radiale handzijde
via de handrug naar de ulnaire zijde via de
handpalm het duimzadelgewricht omvattend
terug naar de handrug.
Figuur 22.5 Eerste en tweede toer (dienen
tevens als anker) en distaal anker
85
extremiteiten
Bovenste

Figuur 22.6 De eerste strook verloopt van Figuur 22.7 ... naar de hypothenar ... Figuur 22.8 ... via de handrug, het basisge-
het distale anker volair ... wricht van de duim omvattend terug naar het
distale anker. Circulair bevestigen met een
strook tape.

Figuur 22.9 Dorsaal aanzicht Figuur 22.10 Volair aanzicht Figuur 22.11 De 2 cm brede tape wordt over
een lengte van circa 10-20 cm gehalveerd ...

86 Bovenste extremiteiten - Skiduim

 extremiteiten
Bovenste
Figuur 22.12 ... en korenaarvormig om het Figuur 22.13 Nog meer korenaren van Figuur 22.14 .... totdat het basisgewricht van
basisgewricht van de duim aangelegd. proximaal naar distaal aanleggen ... de duim goed gestabiliseerd is.

Figuur 22.15 Extra stabilisatie door het Figuur 22.16 De vrije uiteinden van de kore-
aanbrengen van twee 3,75 cm brede stroken naren afdekken. Verband gereed.
tape over het zadelgewricht van de duim.
Stroken op ongeveer 1 cm overlappend met
druk aanleggen.

Bovenste extremiteiten - Skiduim 87

 23 Blaar op de handpalm
Blaar op de handpalm
Functie van het verband
Bevorderen van een snelle genezing
van een blaar.
Verminderen van de drukpijn.
Beschermen van de huid van de hand-
palm.

Indicaties
extremiteiten

w Blaren
Bovenste

w Druk- en schuurplekken
w Open wonden

Contra-indicaties
–

Materiaal
w Fixomull Stretch (zelfklevend vlies)
w Hansaplast (blaarpleister) klein/
groot

Draagduur/controle
Meerdere dagen te gebruiken

88 Bovenste extremiteiten - Blaar op de handpalm

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_23, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 23.1 Uitgangspositie: zittend of
staand. Afmeten en afknippen van een
Fixomull Stretch, 10 cm breed en circa 20 cm
lang (afhankelijk van de grootte van de hand).
Figuur 23.4 Fixomull Stretch wordt
doorgeknipt in de lengte; afhankelijk van de
grootte van de hand.
Bovenste extremiteiten - Blaar op de handpalm
extremiteiten
Bovenste
Figuur 23.2 Gesloten blaar of kapot Figuur 23.3 Blaarpleister modelleren
geschuurde gedeelte van de huid afdekken (belangrijk voor betere hechting). Zo nodig
met blaarpleister. kleefspray gebruiken.
Figuur 23.5 Fixomull Stretch in het midden Figuur 23.6 Grof geprepareerd stuk Fixomull
vouwen en een ronde opening ter grootte van Stretch
de vinger uitknippen.
89
extremiteiten
Bovenste
Figuur 23.7 Individueel op maat geknipt en
geprepareerd stuk Fixomull Stretch
Figuur 23.10 Ter versteviging met Fixomull
Stretch een halfcirculaire strook aanleggen.
90
Figuur 23.8 Individueel geprepareerde Figuur 23.9 De Fixomull Stretch-strook om
strook van Fixomull Stretch de middelvinger en aan de volaire en dorsale
zijde van de hand aanleggen. Fixomull
Stretch op de handpalm over de gebles-
seerde plek en op de handrug modelleren.
Figuur 23.11 Om plooivorming te voorko- Figuur 23.12 ... en aan de dorsale zijde
men de strook aan radiale zijde inknippen modelleren. Verband gereed.
(halveren) ...
Bovenste extremiteiten - Blaar op de handpalm
24 Polsgewricht
Polsgewrichtverband
Functie van het verband
Beperken van alle bewegingsniveaus
van het polsgewricht, in het bijzonder
supinatie en pronatie.

Indicaties
u Distorsies
u Contusies

extremiteiten
u Verrekkingen van de ulnaire en

Bovenste
radiale banden
u Irritaties van de metacarpale
gewrichten

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Fracturen
u Sterke hematoomvorming
u Uitgebreide huidverwondingen
u Neiging tot zwellingen

Materiaal
u Leukotape 3,75 cm: circa 2,5-3 m
u Leukospray
u Eventueel als onderlaag Gazofix of
Tricoplast 6 cm

Overige aanwijzingen
u Letten op pijnvrije gewrichtspositie
u Niet aanleggen bij neiging tot
zwellingen

Draagduur/controle
Maximaal 8 dagen

Bovenste extremiteiten - Polsgewricht 91

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_24, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Bovenste

Figuur 24.1 Uitgangspositie: zittend. Onder- Figuur 24.2 Een ronde opening voor de Figuur 24.3 Tricoplast naar proximaal laten
laag van Tricoplast; beginnend aan de ulnaire duim uitknippen. uitlopen naar het begin van de onderlaag.
zijde van de distale onderarm, spiraalvormig
omlaag, het polsgewricht omwikkelen in de
richting van de duim.

Figuur 24.4 Onderlaag van Tricoplast Figuur 24.5 Met tape circulair een proximaal Figuur 24.6 Een distaal anker halfcirculair
anker aanleggen (voor onervaren tapers aanleggen ter hoogte van het basisgewricht
halfcirculair, om stuwing te voorkomen) van de vinger. Dit wordt volair aangesloten
op nog een halfcirculair anker.

92 Bovenste extremiteiten - Polsgewricht


Figuur 24.7 De eerste strook loopt in de
handpalm van het distale naar het proximale
anker.
Figuur 24.10 De vierde strook loopt door het
midden over de handrug van het distale naar
het proximale anker.
Bovenste extremiteiten - Polsgewricht
Figuur 24.8 De tweede strook loopt volair
van de ulnaire zijde van de handpalm naar
de radiale zijde van het proximale anker.
Figuur 24.11 Ander aanzicht
extremiteiten
Bovenste
Figuur 24.9 De derde strook loopt volair van
de radiale zijde van de handpalm naar de
ulnaire zijde van het proximale anker.
Figuur 24.12 De vijfde strook loopt dorsaal
van de radiale zijde van de handrug van het
distale anker naar de ulnaire zijde van het
proximale anker. De zesde strook loopt dor-
saal van de ulnaire zijde van de handrug van
het distale anker naar de radiale kant van het
proximale anker.
93
extremiteiten
Bovenste

Figuur 24.13 De stroken halfcirculair met
tape aan het distale en proximale anker
bevestigen.
Figuur 24.14 De zevende strook begint aan
het proximale anker aan de radiale zijde en
wordt distaal circa 10 cm in de lengte inge-
scheurd (gesplitst) tot aan het duimzadelge-
wricht.
Figuur 24.15 De gesplitste strook rondom
het duimzadelgewricht aanleggen voor extra
stabilisatie van het polsgewricht.

Figuur 24.16 Ander aanzicht Figuur 24.17 Halfcirculair van proximaal Figuur 24.18 Halfcirculaire afdekking van de
naar distaal aan de dorsale zijde afdekken. volaire zijde. Verband gereed.

94 Bovenste extremiteiten - Polsgewricht

2.2 Onderste extremiteiten

25 Ontlasten van het lengtegewelf

Ondersteunende en ontlas- Overige aanwijzingen
tende tape voor het lengte- w Zorgen dat pelotte goed zit
en dwarsgewelf w Pelotte halfcirculair fixeren
w Druk op de metatarsale kopjes
Functie van het verband vermijden
Ontlasten van het lengte- en dwarsge- w Onbelast beginnen, belast afsluiten
welf. w Bij ontstoken doorgezakte voet
Ontlasten van de metatarsale gewrich- geen pelotte aanleggen
ten. w Bij plantair hielspoor de Leukotape
Ontlasten van de metatarsale stralen Foam-polsteringen fixeren met

extremiteiten
bij vermoeidheidsverschijnselen. Leukospray

Onderste
Indicaties Draagduur/controle
w Ontstoken spreidvoet 10-14 dagen
w Ontstoken doorgezakte voet
w Plantair hielspoor (onderste
calcaneusspoor)
w Correctie van de voetstatica
w Nabehandeling van vermoeid-
heidsfractuur

Contra-indicaties
w Fracturen
w Acute reumatische aanval
w Voetschimmelinfectie

Materiaal
w Leukotape 3,75 cm: 1,0-1,5 m
w Leukotape Foam
w Leukospray

Onderste extremiteiten - Ontlasten van het lengtegewelf 95

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_25, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Onderste
Figuur 25.1 Uitgangspositie: rugligging,
knie licht ondersteund. Voorbereiding van
een individueel op maat geknipte Leukotape
Foam-pelotte ter ondersteuning van het dwars-
gewelf van de voet.
Figuur 25.4 Aangebrachte pelotte halfcircu-
lair bij belasting op de voetrug afsluiten.
96
Figuur 25.2 Pelotte met Leukospray voorbe- Figuur 25.3 ... halfcirculair fixeren met een
reiden en ... strook tape die tegelijkertijd als anker dient
en die bij belasting (staand) op de voetrug
wordt afgesloten.
Figuur 25.5 De eerste strook met spanning Figuur 25.6 ... terug naar de uitgangspositie.
van het distale anker plantair en mediaal
dwars over de voetzool rondom de calcaneus.
Onderste extremiteiten - Ontlasten van het lengtegewelf
 extremiteiten
Onderste
Figuur 25.7 De tweede strook verloopt Figuur 25.8 Strook gereed Figuur 25.9 Plantaire voetzool
analoog aan de eerste van het distale anker halfcirculair afdekken.
plantair en lateraal met spanning dwars over
de voetzool rondom de calcaneus naar de
uitgangspositie. Deze strook begint bij de
metatarsale 5.

Figuur 25.10 Afwerkstrook ter versteviging Figuur 25.11 Dorsaal afdekken bij belasting. Figuur 25.12 Verband gereed
van de correctiestroken

Onderste extremiteiten - Ontlasten van het lengtegewelf 97

 26 Ontlasten van de kuitspieren
Ontlastende bandage voor Draagduur/controle
de kuitspieren w Maximaal 8 dagen
w Controle na 2 dagen
Functie van het verband
Verschuift de kuitmusculatuur in de
richting van de geblesseerde plek.
Ontlast de geblesseerde spieren.

Indicaties
w Spierverrekking
extremiteiten

w Spieroverstrekking
Onderste

w Spiervezelscheur
w Spierbundelscheur

Contra-indicaties
w Volledige spierruptuur
w Fracturen
w Massieve hematomen
w Spataderen

Materiaal
w Onderlaag: Tricoplast 8 cm: 2,5 m
of Tricofix 10 cm: 4 m
w Leukotape 3,75 cm: ca. 10 m
w Leukospray

Overige aanwijzingen
w Verankering halfcirculair
w Stroken symmetrisch aanleggen
w Onbelast (liggend) aanleggen,
belast (staand) afdekken
w Bij diepliggende hematomen
oppassen voor compartimentsyn-
droom!

98 Onderste extremiteiten - Ontlasten van de kuitspieren

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_26, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 26.1 Uitgangspositie: buikligging,
knie in 45 graden flexie. Aanleggen van een
Tricofix-onderlaag over het gehele onder-
been.
Figuur 26.4 De 2 cm brede strook afmeten
van het proximale naar het distale anker.
Onderste extremiteiten - Ontlasten van de kuitspieren
Figuur 26.2 Distaal anker boven de malleoli
aanleggen, proximaal anker aan de kop van
het scheenbeen. Beide ankers zijn open aan
de scheenbeenzijde.
Figuur 26.5 De strook halfcirculair aan het
proximale anker fixeren met 3,75 cm tape.
extremiteiten
Onderste
Figuur 26.3 Longitudinale ankers verbinden
het proximale met het distale anker, waarbij
het scheenbeen vrij blijft.
Figuur 26.6 De stroken met rek aan het
distale anker fixeren. Altijd tegelijkertijd met
de laterale en mediale ankers beginnen. Met
een strook tape halfcirculair fixeren.
99
extremiteiten
Onderste
Figuur 26.7 Aanleggen van de korenaarvor-
mig oplopende strook van het ene naar het
andere longitudinale anker. Distaal begin-
nen. Stijgend in een hoek van ca. 45 graden
afwisselend een keer van mediaal en een
keer van lateraal beginnen.
Figuur 26.10 NB. Deze stijgende stroken
worden door het midden op de kuit met
matige druk aangebracht. De vrije uiteinden
worden aan de longitudinale ankers gefix-
eerd. Hierbij wordt het stijgende uiteinde licht
benadrukt met matige spanning.
100
Figuur 26.8 Kruispunt van de twee stijgende
stroken precies onder de geblesseerde plek.
Figuur 26.11 De taperol bevindt zich daarbij
altijd aan het stijgende vrije uiteinde en moet
bij elke strook van de ene in de andere hand
worden gewisseld om een gelijkmatige rek
naar proximaal te garanderen. De laatste
stijgende strook eindigt circa 2-3 cm distaal
van de geblesseerde plek.
Onderste extremiteiten - Ontlasten van de kuitspieren
Figuur 26.9 Meer stroken volgen op een
afstand van circa 2 cm verspringend naar
proximaal. Het kruispunt wordt altijd bepaald
door de even stroken (tweede, vierde,
zesde, …).
Figuur 26.12 Vervolgens de stroken van
proximaal naar distaal op dezelfde wijze.
De geblesseerde plek halfcirculair met tape
afsluiten.
 extremiteiten
Onderste
Figuur 26.13 Strook gereed, het gezonde Figuur 26.14 De vrije uiteinden aan de
gebied blijft vrij. scheenbeenkant bevestigen.

Figuur 26.15 Dorsaal in liggende positie met Figuur 26.16 Ventraal halfcirculair afdekken Figuur 26.17 Verband gereed
tape halfcirculair afdekken. bij belasting in staande positie.

Onderste extremiteiten - Ontlasten van de kuitspieren 101

 27 Ontlasten van de achillespees
Bandage ter ontlasting van Overige aanwijzingen
de achillespees w Liggend (buikligging) beginnen
w Knie circa 30-40 graden gebogen
Functie van het verband w Voet extreem gespitst (plantaire
Ontlasten van de achillespees door het flexie)
verschuiven van de musculatuur in de w Afdekking bij belasting staand
richting van de insertie van de pees. aanleggen
w Plooien vermijden
Indicaties w Voor het afdekken actieve en
w Achillodynie (irritatie van de passieve functiecontrole (buigen,
extremiteiten

achillespees) strekken)
Onderste

w Overbelastingsverschijnselen aan w Gesplitste strook zonder rek

de overgang spier-pees aanleggen
w Pijn aan de peesaanzet aan het
hielbeen Draagduur/controle
w Postoperatief ontlastend na het w Draagduur 4-6 dagen
verwijderen van gips w Om de dag controleren

Contra-indicaties
w Gedeeltelijke peesruptuur
w Peesruptuur
w Peeskneuzing
w Uitgebreide hematomen
w Uitgesproken spataderen

Materiaal
w Elastoplast 8 cm: 2,5 m
w Leukotape 3,75 cm: circa 4-5 m
w Leukospray
w Eventueel Leukotape Foam voor
hielpolster

102 Onderste extremiteiten - Ontlasten van de achillespees

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_27, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 27.1 Een bandage van Acrylastic is al
aangelegd. Dan is de uitgangspositie: buiklig-
ging, knie in circa 45 graden flexie, voet in
plantaire flexie. Halfcirculair distaal anker
aanleggen ter hoogte van de basisgewrich-
ten van de tenen.
Figuur 27.4 De laterale strook wordt met rek
circulair om het distale anker geleid en op
zichzelf gefixeerd.
Onderste extremiteiten - Ontlasten van de achillespees
Figuur 27.2 Strook afmeten van Acrylastic
of Elastoplast (8-10 cm breed). Aan het begin
de strook 15 cm distaal van het distale anker
inknippen: een derde van de breedte lateraal,
twee derde mediaal.
Figuur 27.5 Halfcirculaire fixeerstrook van
tape.
extremiteiten
Figuur 27.3 Inscheuren tot aan het distale
Onderste
anker. Mediale twee derde deel wegknippen,
het laterale derde deel blijft aan de strook.
Figuur 27.6 Afmeten: onder submaximale
tot maximale spanning de Elastoplast-strook
tot aan het proximale anker en distaal eerst
vastzetten met een halfcirculaire strook tape
(afhankelijk van het gewenste ‘katapulteffect’ =
gewenste ontlasting). Elastoplast-strook
halfcirculair aan het proximale anker fixeren,
eventueel met twee stroken tape.
103
extremiteiten
Onderste

Figuur 27.7 Tweede strook: afmeten vanaf
het distale anker tot aan de knieholte
(zonder rek).
Figuur 27.8 Halfcirculair aan het distale
anker fixeren (iets proximaal van de eerste
strook om te veel materiaal onder de
basisgewrichten van de tenen te vermijden).
Correctiestrook halveren en inscheuren tot
aan het plantaire distale uiteinde van de
calcaneus.
Figuur 27.9 De gesplitste stroken worden
rondom de hiel en over de achillespees
kruisend spiraalvormig naar het proximale
anker geleid. Kruispunten: achillespees en
kuitmidden.

Figuur 27.10 Aan het proximale anker Figuur 27.11 Het onderbeen circulair met Figuur 27.12 Verband gereed.
halfcirculair met tape fixeren. Elastoplast van distaal naar proximaal
afdekken.

104 Onderste extremiteiten - Ontlasten van de achillespees

28 Ontlasten van de mediale knieband
Bandage ter ontlasting van u Staand – knie circa 20 graden
de mediale knieband gebogen
u Aanbrengen onder volledig
Functie van het verband aanspannen van de spieren
Ontlasten mediale knieband
Ondersteunen mediale structuren van Draagduur/controle
de knie u Maximaal 8 dagen
u Controle op de tweede dag
Indicaties
u overstrekken mediale knieband

extremiteiten
u verrekking mediale knieband

Onderste
u irritatie aanhechting
u kapselinscheuringen mediale
knieband

Contra-indicaties
u Volledige spierscheuringen
u Zwellingen aan het kniegewricht
u Uitgebreide hematomen
u Doorbloedingsstoornissen
(arterieel en veneus)

Materiaal
u Elastoplast of Acrylastic 10 cm:
2,5 m; 8 cm: 2,5 m
u Leukotape 3,75 cm: circa 4 m
u Leukospray

Overige aanwijzingen
u Stroken symmetrisch aanleggen
u Gesplitste strook niet met rek
aanleggen

Onderste extremiteiten - Ontlasten van de mediale knieband 105

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_28, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 Daaroverheen een anker van tape –
extremiteiten

halfcirculair en twee stroken breed. Distaal

Onderste

anker aanleggen met een circulaire toer met

Figuur 28.1 Uitgangspositie: staand, knie in
lichte flexie, hiel ondersteunen met een rol
tape. Proximaal anker aanleggen door middel
van een circulaire toer met Acrylastic 8 cm
als onderlaag in het bovenste derde deel van
het bovenbeen.
Acrylastic 6-8 cm als onderlaag ter hoogte Figuur 28.2 Modelleren van de eerste strook
van het kuitmidden. Versterken met halfcir- langs het verloop van de binnenband.
culaire stroken tape. Strook van Elastoplast
afmeten (8-10 cm breed) met rek van het
proximale naar het distale anker. Strook
bevestigen met tape.

Figuur 28.3 Ander aanzicht. Eerste strook
gereed.
Figuur 28.4 De tweede strook verloopt van
het distale anker anterolateraal spiraalvormig
omhoog, rondom de binnenkant van de knie
en de achterkant van het bovenbeen naar
het proximale anker.
Figuur 28.5 De tweede strook afknippen
parallel aan het proximale anker (= schuin).
Aansluitend fixeren met een bevesti-
gingsstrook tape.

106 Onderste extremiteiten - Ontlasten van de mediale knieband


Figuur 28.6 De derde strook verloopt van
het proximale anker anterolateraal spiraal-
vormig over de voorzijde van het bovenbeen,
rondom de kniebinnenzijde en de kuit naar
het distale anker. Parallel afknippen en
bevestigen.
Figuur 28.9 ... inscheuren of -knippen tot op
circa 10 cm.
Onderste extremiteiten - Ontlasten van de mediale knieband
Figuur 28.7 De vierde strook zonder rek
afmeten vanaf het proximale anker tot aan de
binnenenkel.
Figuur 28.10 De ongesplitste vierde strook
aan de binnenkant van de knie modelleren
ter hoogte van de gewrichtsspleet.
extremiteiten
Onderste
Figuur 28.8 De vierde strook in het midden
op elkaar leggen (kleefzijde naar buiten) en
in het midden inknippen ...
Figuur 28.11 De gesplitste proximale strook
met rek spiraalvormig naar het proximale
anker aanbrengen. Beide proximale stroken
met tape bevestigen.
107
extremiteiten
Onderste

Figuur 28.12 De gesplitste distale stroken
met rek spiraalvormig naar het distale anker
aanbrengen. Beide distale stroken met tape
bevestigen.
Figuur 28.13 Verband gereed (detailaan-
zicht)
Figuur 28.14 Verband gereed (totaalaan-
zicht). NB. Voor extra stabilisatie kan het
verband met Acrylastic circulair worden
afgedekt, met een uitsparing voor het
kniegewricht.

108 Onderste extremiteiten - Ontlasten van de mediale knieband

29 Koelverband
Verband ter ontlasting van
de enkel
Functie van het verband
Koelen.

Indicaties
w Distorsies
w Overstrekkingen
w Kapselinscheuringen

extremiteiten
w Zwellingen

Onderste
Contra-indicaties
w Complete bandrupturen
w Gescheurde gewrichtsbanden
w Gewrichtsfracturen
w Massieve, uitgebreide hematomen

Materiaal
Comprilan

Extra aanwijzing
IJsspray kan plaatselijk tot bevriezin-
gen leiden

Draagduur/controle
Wisselen na 15 minuten met 10 minuten
pauze

Onderste extremiteiten - Koelverband 109

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_29, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Onderste

Figuur 29.1 Inhoud van de ijsbox Figuur 29.2 Schuimrubber beschermers aan Figuur 29.3 De beschermers fixeren ...
- ijsblokjes/water; beide zijden aanleggen.
- geprepareerde schuimrubber beschermers,
bijvoorbeeld Leukotape Foam;
- elastisch verband;
- Nawafluid.

Figuur 29.4 ... met een eveneens nat, koud Figuur 29.5 Elastisch verband met Figuur 29.6 Eventueel nakoelen met ijs-
elastisch verband dat met rek wordt fixatieklemmen vastzetten. water, Nawafluid of koelspray.
aangebracht.

110 Onderste extremiteiten - Koelverband

30 Hallux valgus
Correctie van de hallux u Aanraking van het nagelbed met
valgus het anker aftekenen
u Exacte neutrale positie aanhouden
Functie van het verband
Beperken van alle bewegingsniveaus. Duur/controle
Stabilisatie van het groteteengewricht. Maximaal 8 dagen
Tegengaan dan wel vertragen van de
deformatie.
Corrigeren van een verkeerde positie.

extremiteiten
Indicaties

Onderste
u Distorsies
u Contusies
u Flexie- en extensietrauma’s
u Kapselirritaties
u Kapselscheuren

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Fracturen
u Uitgebreide hematomen
u Acute reumatische aanval (jicht)

Materiaal
u Leukotape 3,75 cm: 1,0-1,5 m
u Leukospray

Overige aanwijzingen
u Circulaire tapestroken zonder rek
aanleggen
u Distale ankers halfcirculair
aanleggen

Onderste extremiteiten - Hallux valgus 111

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_30, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Onderste
Figuur 30.1 Het distale anker circulair
rondom de grote teen aanleggen (nagel
vrijlaten), het proximale anker halfcirculair ter
hoogte van de tarsometatarsale gewrichten.
Figuur 30.4 Correctiestrook aan het distale
anker plantair en dorsaal vastzetten met
een circulaire fixeerstrook. Grote teen in een
pijnvrije (of gecorrigeerde) positie brengen en
aan het proximale anker vasthechten.
112
Figuur 30.2 Proximaal en distaal anker Figuur 30.3 Correctiestrook inscheuren.
gereed.
Figuur 30.5 Een mediale correctiestrook Figuur 30.6 De correctiestrook halfcirculair
verloopt eveneens van het distale naar het bevestigen.
proximale anker. Distaal bevestigen. De
afbeelding toont de voet in de gecorrigeerde
en/of pijnvrije houding.
Onderste extremiteiten - Hallux valgus

Figuur 30.7 Mediaal aanzicht
Figuur 30.10 Correctiestrook halfcirculair
vastzetten.
Onderste extremiteiten - Hallux valgus
extremiteiten
Onderste
Figuur 30.8 Gesplitste correctiestrook van Figuur 30.9 ... naar het proximale anker.
mediaal aan het distale anker vasthechten.
Deze strook ter hoogte van het basisgewricht
kruislings van het distale naar het proximale
anker laten uitlopen ...
Figuur 30.11 Halfcirculair afdekken. Verband
gereed.
113
 31 Driestrooks enkelgewrichtverband
Driestrooks u Eventueel in combinatie met
enkelgewrichtverband externe medicamenteuze therapie

Functie van het verband Draagduur/controle

Stabiliseren van het enkelgewricht. Maximaal 4 dagen
Goede compressiewerking bij hema-
toom- en oedeemtherapie.
Lichte beperking van de supinatie en
pronatie.
extremiteiten

Indicaties
Onderste

u Laterale enkelbandlaesie door

supinatietrauma (inversietrauma)
u Overstrekking en verrekking van
de fibulaire bandstructuren en het
kapsel

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Gescheurde gewrichtsbanden
u Gewrichtsfracturen
u Massieve, uitgebreide hematomen

Materiaal
u Tricoplast of Acrylastic 8 cm: 2,5 m
u Leukotape 3,75 cm: 1,0-1,5 m
u Leukospray

Overige aanwijzingen
u Elastische tape niet te strak
aanleggen
u Overdreven provoceren van de
pronatie vermijden

114 Onderste extremiteiten - Driestrooks enkelgewrichtverband

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_31, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 31.1 Uitgangspositie: rugligging,
knie ondersteund in lichte flexie, voet
in 90°. Een onderlaag met Gazofix als
huidbescherming aanleggen, beginnend
aan de rand van de voet proximaal van het
basisgewricht van de tenen. Wikkeltechniek
in pronatie. NB. Hiel ook meenemen. Na
het aanleggen met beide handen goed
modelleren.
Onderste extremiteiten - Driestrooks enkelgewrichtverband
Figuur 31.2 Het distale anker halfcirculair
(voetzool blijft ca. 1-2 cm open) proximaal
van het basisgewricht van de tenen aanleg-
gen, het proximale anker circulair in twee
stroken, een handbreed boven de malleoli.
De eerste tape loopt vanaf het distale anker
lateraal en plantair, de laterale malleolus
tot een derde van dorsaal bedekkend en
rondom de achillespees spiraalvormig naar
het proximale anker. NB. De stijgingshoek
bedraagt circa 45 graden.
extremiteiten
Onderste
Figuur 31.3 De tweede en derde strook
verlopen analoog aan de eerste, echter
telkens circa 1 cm ventraal verspringend.
De vierde strook begint aan de plantaire
zijde van de calcaneus, loopt omhoog tot
aan de ventrale punt van de laterale mal-
leolus over de talushals en spiraalvormig
rondom de achillespees naar het proximale
anker.
Figuur 31.4 Verband gereed
115
 32 Enkelgewricht klassiek
Klassiek Draagduur/controle
enkelgewrichtverband Maximaal 4 dagen

Functie van het verband

Stabiliseert het bovenste en onder-
ste enkelgewricht in zijn fysiologische
functieniveau.
Werkt preventief tegen het ontstaan/
uitbreiden van een hematoom (verbe-
teren van resorptie).
extremiteiten
Onderste

Indicaties
u Middelzware distorsies van de
enkelgewrichten
u Overstrekking van het fibulaire
bandapparaat
u Kapselscheuringen
u Bandinsufficiëntie
u Subluxatie van het os naviculare

Contra-indicaties
u Volledige bandruptuur
u Gescheurde gewrichtsbanden
u Gewrichtsfracturen
u Massieve, uitgebreide hematomen

Materiaal
u Onderlaag: Tricoplast 8 cm: 2,5 m
of Gazofix 8 cm: 4 m
u Tape: Leukotape 3,75 cm: circa 10 m

Extra aanwijzing
Eventueel in combinatie met externe
medicamenteuze therapie

116 Onderste extremiteiten - Enkelgewricht klassiek

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_32, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 32.1 Uitgangspositie: rugligging. Onder-
laag aanleggen met Gazofix, beginnend aan de
laterale voetrand proximaal van de basisge-
wrichten van de tenen. In pronatierichting
wikkelen en de hiel ook meenemen. Ongeveer
een handbreed boven de malleoli eindigen.
Figuur 32.4 ... terug naar het distale anker
aanleggen.
Onderste extremiteiten - Enkelgewricht klassiek
Figuur 32.2 Het distale anker verloopt proxi-
maal van de basisgewrichten van de tenen en
blijft plantair circa 1-2 cm open. Het proximale
anker verloopt circulair een handbreed boven
de malleoli van dorsaal naar ventraal.
Figuur 32.5 De tweede strook verloopt van
het distale anker plantair en lateraal naar de
laterale zijde van de calcaneus en rondom de
achillespees over de talushals terug naar het
distale anker. NB. Bij grote voeten kan het zijn
dat het distale anker niet kan worden bereikt en
de strook proximaal daarvan over zichzelf heen
komt te liggen. Van belang is dat de beide stro-
ken over de talushals kruisen, om een prolaps
van de talus te verhinderen.
extremiteiten
Onderste
Figuur 32.3 De eerste strook loopt van het
distale anker plantair en mediaal naar de
mediale zijde van de calcaneus rondom de
achillespees en over de talushals ...
Figuur 32.6 De derde strook verloopt
U-vormig van distaal naar proximaal zodat
de malleoli van dorsaal voor een derde
deel bedekt zijn. De vierde strook verloopt
hoefijzervormig van mediaal naar ventraal,
zodat de malleoli van distaal voor een
derde deel bedekt zijn.
117
extremiteiten
Onderste
Figuur 32.7 De vijfde strook verloopt
analoog aan de derde strook met een ver-
springing van ca. 1 cm naar ventraal.
Figuur 32.10 Vervolgens een correctie-
strook, beginnend aan het talonaviculaire
gewricht en dalend rondom de voetzool
naar de laterale voetrand verder omhoog
over de talushals naar de mediale malleo-
lus rondom de achillespees ...
118
Figuur 32.8 De zesde strook verloopt Figuur 32.9 Strook zeven en acht idem
analoog aan de vierde strook met een ver-
springing van circa 1 cm naar proximaal.
Figuur 32.11 ... naar het distale anker aan Figuur 32.12 Het onderbeen van dis-
de laterale voetrand. NB. Voor de definitieve taal naar proximaal circulair afdekken.
fixatie aan het distale anker wordt de voor-
voet in een lichte pronatiepositie gebracht.
Onderste extremiteiten - Enkelgewricht klassiek
 extremiteiten
Onderste
Figuur 32.13 De voetzool en de voetrug
halfcirculair afdekken. De tape ter hoogte
van de metatarsalia II en III inknippen om
compressie in de voorvoet te voorkomen.

Figuur 32.14 De tape bij belasting afslui- Figuur 32.15 Verband gereed
ten.

Onderste extremiteiten - Enkelgewricht klassiek 119

 33 Heel-lock en enkelsyndesmose
Enkelgewricht heel-lock Materiaal
De achttoer is heel belangrijk en mag u Basisverband en Leukotape
alleen worden aangelegd in combi- 3,75 cm: circa 1,5 m
natie met een basisverband. Hij is
als afsluitende toer voor alle enkelge- Extra aanwijzing
wrichten geschikt. u Mag alleen in combinatie met een
Dit functionele verband ontlast de basisverband worden aangelegd
syndesmose van de voorste en ach-
terste tibiofibulaire banden (lig. tibio- Draagduur/controle
fibulare anterius et posterius) en de u Afhankelijk van het basisverband
extremiteiten

membrana interossea, door de beide maximaal 14 dagen

Onderste

malleoli dichterbij elkaar te brengen. u Controle op dag 2 en dag 8

Tegelijkertijd wordt ook het onderste
enkelgewricht gestabiliseerd.

Functie van het verband

Ontlasten van de syndesmose van de
voorste en achterste tibiofibulaire ban-
den (lig. tibiofibulare anterius et poste-
rius) en de membrana interossea.
Stabilisatie van het enkelgewricht.

Indicatie
u Als afsluitende toer bij alle
enkelbandages

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Gescheurde gewrichtsbanden
u Gewrichtsfracturen
u Massieve, uitgebreide hematomen

120 Onderste extremiteiten - Heel-lock en enkelsyndesmose

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_33, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 33.1 Uitgangspositie: rugligging. De
strook begint proximaal van de laterale mal-
leolus en verloopt in een hoek van 45 graden
omlaag rondom de achillespees ...
Figuur 33.2 ... verder naar de mediale zijde
van de calcaneus en via de voetzool naar de
laterale voetrand ...
extremiteiten
Onderste
Figuur 33.3 ... omhoog over de voetrug
(talushals), omlaag via de achillespees naar
de laterale zijde van de calcaneus, over de
voetzool naar de mediale voetrand, omhoog
via de talushals ...

Figuur 33.4 ... naar het uitgangspunt. Figuur 33.5 Verband gereed

Onderste extremiteiten - Heel-lock en enkelsyndesmose 121

 34 Compressieverband bij syndesmoseletsel
Enkelsyndesmose Overige aanwijzingen
Het compressieverband bij een syn- u Gewrichtspositie: circa 10 graden
desmoseletsel mag alleen in combi- plantaire flexie in het bovenste
natie met een basisverband worden enkelgewricht, onderste enkelge-
aangelegd. Het is geschikt als afslui- wricht in 0 gradenpositie
tende toer voor alle beschreven enkel- u Na 5 minuten de belasting door te
gewrichtverbanden. lopen controleren

Functie van het verband Draagduur/controle

Sterke compressie van de malleolen- u Afhankelijk van het basisverband,
extremiteiten

vork. maximaal 14 dagen

Onderste

Eindgradige beperking van de dorsale u Controle op dag 2 en dag 8

en plantaire flexie.

Indicaties
u Blessures van de syndesmose
(articulatio tibiofibularis)
u Distorsies
u Insufficiënt bandapparaat

Contra-indicaties
u Volledige bandrupturen
u Gescheurde gewrichtsbanden
u Gewrichtsfracturen
u Massieve, uitgebreide hematomen

Materiaal
u Basisverband en Leukotape
3,75 cm: 1,5 m.

122 Onderste extremiteiten - Compressieverband bij syndesmoseletsel

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_34, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 34.1 Uitgangspositie: rugligging. De
strook begint iets proximaal aan de laterale
malleolus en verloopt met matige rek omlaag
over de talushals naar de mediale voetrand
en de voetzool ...
Figuur 34.4 Verband gereed
Onderste extremiteiten - Compressieverband bij syndesmoseletsel
extremiteiten
Onderste
Figuur 34.2 ... verder omhoog via de laterale Figuur 34.3 ... rondom de achillespees terug
en dorsale zijde van de calcaneus, van naar het uitgangspunt.
daaruit naar de mediale malleolus en via de
talushals naar het uitgangspunt. Nu weer
omhoog rondom de achillespees, de mediale
calcaneus en de voetzool naar de laterale
voetrand, omhoog via de talushals naar de
mediale malleolus ...
123
 35 Voorbereidende opvulling rond het enkelgewricht
(bij een verkorte versie van klassiek enkelgewrichtverband en
eenvoudig enkelgewrichtverband)
Enkelsyndesmoseletsel Eenvoudig enkelgewrichtverband Tape:
• Lichte distorsies • Leukotape 3,75 cm: ca. 10 m
Functie van het verband • Overstrekking van het fibulaire • Leukotape Foam/Leukospray
Klassiek enkelgewrichtverband bandapparaat
Stabiliseert het bovenste en onder- • Lichte kapselinscheuringen Eenvoudig enkelgewrichtverband
ste enkelgewricht in zijn fysiologische • Lichte bandinsufficiëntie Onderlaag:
functieniveau. • Lichte subluxatie van het os navi- • Tricoplast 8 cm: 2,5 m of
extremiteiten

Werkt preventief tegen het ontstaan/ culare • Gazofix 8 cm: 4 m

Onderste

zich uitbreiden van een hematoom • Preventief Tape:

(verbeteren van resorptie). • Leukotape 3,75 cm: ca. 5 m
Contra-indicaties • Leukotape Foam/Leukospray
Eenvoudig enkelgewrichtverband Eenvoudig enkelgewrichtverband
Stabiliseert het enkelgewricht in alle Klassiek enkelgewrichtverband Extra aanwijzing
functieniveaus. • Volledige bandrupturen • Eventueel in combinatie met
Goede compressiewerking. • Gescheurde gewrichtsbanden externe medicamenteuze therapie
Profylaxe en therapie van hematomen • Gewrichtsfracturen
en oedemen. • Massieve, uitgebreide hematomen Draagduur/controle
• Maximaal 4 dagen (klassiek
Indicaties Materiaal enkelgewrichtverband)
Klassiek enkelgewrichtverband Klassiek enkelgewrichtverband • 24 uur tot maximaal 2 dagen
• Middelzware distorsies van de Onderlaag: (eenvoudig enkelgewrichtverband)
enkelgewrichten • Tricoplast 8 cm: 2,5 m of
• Overstrekkingen van het fibulaire • Gazofix 8 cm: 4 m
bandapparaat
• Kapselinscheuringen
• Bandinsufficiëntie
• Subluxatie van het os naviculare

124 Onderste extremiteiten - Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_35, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 extremiteiten
Onderste
Figuur 35.1 Voor een snellere genezing kan Figuur 35.2 Hiertoe wordt het stuk Leuko- Figuur 35.3 ... dichtgevouwen om de snij-
het tapeverband na een recente blessure tape Foam in drieën gevouwen ... lijnen te behouden ...
worden ondersteund met beschermstukken
van Leukotape Foam waarop externa worden
aangebracht. Verder kunnen holle ruimtes
zoals het gebied rondom de malleoli beter
worden opgevuld.

Figuur 35.4 ... en in drie stukken geknipt. Figuur 35.5 Een van de stukken wordt nu Figuur 35.6 ... zodat twee delen van
verdeeld in de verhouding 1 : 2 ... verschillende grootte ontstaan: groot deel =
U-strook; klein deel = boemerang.

Onderste extremiteiten - Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht 125

extremiteiten
Onderste

Figuur 35.7 Uit het grotere deel ongecen- Figuur 35.8 Beschermstuk van Leukotape Figuur 35.9 Een beschermstuk van
treerd een U-strook knippen zodat twee Foam met kleefspray aanbrengen. Leukotape Foam kan worden voorzien van
‘pootjes’ van verschillende breedte ontstaan een vloeibaar preparaat.
voor rond de malleolus. Het smalle pootje
wordt in het verloop van de achillespees
aangelegd, het bredere komt pretibiaal te lig-
gen. NB. De hoeken afronden. De van rubber
voorziene kant komt tegen het lichaam aan.

Figuur 35.10 Een beschermstuk van Leuko- Figuur 35.11 NB. Bij gebruik van gel 2-3 Figuur 35.12 De laterale U-strook aanleggen.
tape Foam kan worden voorzien van zalf. minuten wachten tot de alcohol is verdampt
om huidirritaties te voorkomen.

126 Onderste extremiteiten - Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht


Figuur 35.13 Fixeren met Gazofix, dat tege-
lijkertijd dienstdoet als onderlaag.
extremiteiten
Onderste
Figuur 35.14 Onderlaag van Gazofix. NB.
Ter voorkoming van een vensteroedeem
moet in elk geval bij recente blessures ook
de hiel worden omwikkeld.

Onderste extremiteiten - Voorbereidende opvulling van het enkelgewricht 127

 36 Patellapees
Tape bij patella- Draagduur/controle
puntsyndroom Wisselen na maximaal 2 dagen

Functie van het verband

Druk op de patellapees verplaatst de
patella naar proximaal.

Indicaties
• Patellapuntsyndroom
extremiteiten

Contra-indicaties
Onderste

• Zwellingen van het kniegewricht

• Patellafracturen
• Bursitis
• Ziekte van Osgood-Schlatter
• Reumatische ontstekingen
• Ontstekingachtige artrose (artritis)

Materiaal
• Huidbescherming Fixomull Stretch
5 cm breed, ca. 1 m lang
• Leukotape 3,75 cm: 1 m
• Leukospray

Extra aanwijzing
• In combinatie met intensieve
fysiotherapie, bijvoorbeeld
spierverlengende technieken,
spieropbouwtraining, manuele
therapie, cyriaxtechniek, TENS
(transdermale elektrische zenuw-
stimulatie), ultrageluidtherapie

128 Onderste extremiteiten - Patellapees

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_36, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 36.1 Uitgangspositie: rugligging, hiel
ondersteund, knie gestrekt (ten behoeve van
betere ontspanning van de patellapees)
Figuur 36.4 De halfcirculaire strook aan
dorsale zijde halfcirculair met tape afsluiten.
Verband gereed.
Onderste extremiteiten - Patellapees
Figuur 36.2 De pijnlijke plek aan de patel-
lapunt lokaliseren.
extremiteiten
Onderste
Figuur 36.3 De strook onder compressie
halfcirculair aanleggen. NB. Om de virtuele
lengte te vergroten en zo de patellapees
beter te ontlasten verdient het aanbeveling
om de stroken te halveren of in drieën te
delen.
129
 37 Patellacorrectie elastisch
Tape voor patellacorrectie I

Functie van het verband

Door sterkere spiertrekking naar medi-
aal en distaal dan wel lateraal wordt de
plaats van de patella gecorrigeerd.

Indicaties
u Patellapuntsyndroom, proximaal of
distaal
extremiteiten

u Chondropathie
Onderste

u Dislocatie van de patella

Contra-indicaties
u Zwellingen van het kniegewricht
u Patellafracturen
u Bursitis
u Ziekte van Osgood-Schlatter
u Reumatische ontstekingen
u Ontstekingachtige artrose (artritis)

Materiaal
u Elastoplast 10 cm: 2,5 m
u Leukotape 5 cm: ca. 1 m
u Leukospray

Overige aanwijzingen
u Aanleggen op onbelast been,
staand
u Knie gestrekt

Draagduur/controle
Maximaal 3 dagen

130 Onderste extremiteiten - Patella elastisch

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_37, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV

Figuur 37.1 Uitgangspositie: staand met
taperol onder de hiel. Proximaal anker circulair
aanleggen met 8 cm breed Acrylastic. Verste-
vigen met twee à drie halfcirculaire tapestro-
ken. Patellacorrectiestrook aanbrengen met
8-10 cm breed Elastoplast aan het proximale
anker en met tape bevestigen.
Figuur 37.4 Correctie naar mediaal onder
matige rek en het onderbeen een- of
tweemaal omwikkelen (afhankelijk van de
grootte van de patiënt) tot de rol Elastoplast
weer ...
Onderste extremiteiten - Patella elastisch
extremiteiten
Onderste
Figuur 37.2 Ter hoogte van de patella de Figuur 37.3 De ringvormige opening rond de
strook ringvormig uitknippen. patella modelleren.
Figuur 37.5 ... ter hoogte van de patella van Figuur 37.6 ... ingeknipt ...
lateraal aankomt. De rol Elastoplast verder
naar mediaal leiden waar het verband, afhan-
kelijk van de dikte van het been
(50-70 cm), wordt afgeknipt ...
131
extremiteiten
Onderste

Figuur 37.7 ... en tot aan de laterale rand
van de patella wordt ingescheurd of -geknipt.
Figuur 37.8 De proximale gesplitste strook
spiraalvormig met matige rek rondom het
bovenbeen naar het proximale anker leiden.
De distale gesplitste strook spiraalvormig om
het onderbeen uit laten lopen ...
Figuur 37.9 ... en met een fixeerstrook
bevestigen. NB. Zo nodig kan het verband
circulair worden afgedekt met Acrylastic,
waarbij het kniegewricht vrij blijft. Verband
gereed.

132 Onderste extremiteiten - Patella elastisch

38 Patellacorrectie niet-elastisch
Tape voor patellacorrectie II Overige aanwijzingen
• In combinatie met intensieve
Functie van het verband fysiotherapie, bijvoorbeeld spier-
Corrigeren en sturen van de patella. verlengende technieken, spierop-
Compenseren van de musculaire bouwtraining, manuele therapie,
insufficiëntie. cyriaxtechniek, TENS (transder-
male elektrische zenuwstimulatie),
Indicaties ultrageluidtherapie
• Beginnende chondropathie • Eventueel tijdelijke schoencor-
• Lateralisatie van de patella rectie

extremiteiten
als gevolg van musculaire

Onderste
insufficiëntie Draagduur/controle
Wisselen na maximaal 2 dagen
Contra-indicaties
• Zwellingen van het kniegewricht
• Patellafracturen
• Bursitis
• Ziekte van Osgood-Schlatter
• Reumatische ontstekingen
• Ontstekingachtige artrose (artritis)

Materiaal
• Onderlaag Fixomull Stretch
8-10 cm breed
• Elastoplast 6 of 8 cm: 1 m

Onderste extremiteiten - Patellacorrectie niet-elastisch 133

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_38, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
extremiteiten
Onderste

Figuur 38.1 Uitgangspositie: rugligging, knie Figuur 38.2 De tweede strook aanbrengen Figuur 38.3 Nu de tweede strook aan de
gestrekt. Eventueel Fixomull Stretch als ter hoogte van de mediale gewrichtsspleet. eerste fixeren, de patella optillen, ...
huidbescherming over de patella aanbren- De tweede strook circa 5 cm boven de pa-
gen. De eerste strook met tape aanhechten tella (ventraal) afscheuren.
van lateraal ter hoogte van de gewrichts-
spleet tot aan het midden van de patella, circa
10 cm boven de patella (ventraal) afscheuren
en weer losjes terugleiden.

Figuur 38.4 ... naar mediaal corrigeren en

fixeren. NB. Het verband kan bij belasting
(staand) dorsaal met Fixomull Stretch of met
een strook tape worden afgesloten.

134 Onderste extremiteiten - Patellacorrectie niet-elastisch

Deel 3 Lichamelijke aspecten
 39 Anatomie van de huid ......................................................................................................................................137
40 Receptoren van de huid en tapeverband .........................................................................................................139
41 Huidreacties en tapeverband ...........................................................................................................................141
42 Voor- en nabehandeling van de huid, huidbescherming ..................................................................................143
43 Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel ...............................................................145
44 Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden.........................................................................149
Lichamelijke
aspecten

136 Lichamelijke aspecten

39 Anatomie van de huid
De huid (cutis of integumentum) is pijn, kou, warmte, aanraking, druk, cellen van de immuunafweer en
meer dan alleen maar het buitenste spanningen), wordt de functie van het wondgenezing) die regeneratieve
omhulsel van het lichaam. Het is een tapeverband geoptimaliseerd (wissel- functies hebben.
extreem complex zintuig en – met een werkingen). De opperhuid (met een dikte die vari-
oppervlakte van twee vierkante meter – De huid wordt anatomisch in meerdere eert tussen 0,03 en 4 mm) is continu
het grootste van het lichaam. Weten- lagen onderverdeeld: aan het regenereren (binnen 27 dagen
schappelijk is aangetoond dat de huid u opperhuid (epidermis); volledig nieuw).
door zijn hoge sensorendichtheid u lederhuid (dermis of corium);
reflectorisch invloed uitoefent op de u onderhuids weefsel (subcutis). Lederhuid
gewrichts- en spierfunctie. De opper- u Deze laag bevat zweet-, geur- en
en de lederhuid wegen samen zo’n Het onderhuids weefsel ligt boven op talgklieren en bloed- en lymfevaten.
drie kilo. Als ook het onderhuids weef- de algemene lichaamsfascie (vaste u En receptoren voor kou, warmte
sel wordt meegerekend, kom je op een collageenvezels). Ook de fascie maakt en tastzin.
gewicht van tien à vijftien kilo. Zonder verschillende neurale en reflectori- u De lederhuid bevat een groot aan-
de huid zou het menselijk lichaam sche verbindingen met gewrichts- en tal bloedcellen in het vrije weefsel
onbeschermd zijn (bescherming tegen spiersystemen. Dit is geen levenloze (immuunafweer, wondgenezing).
kou, hitte, straling, chemische invloe- substantie, maar beschikt over talrijke u De lederhuid is verantwoordelijk
den, micro-organismen enzovoort.). Via sensoren die in wederzijdse wisselwer- voor het uiterlijk van de huid.
de natuurlijke zuurbeschermingsman- king staan met andere anatomische u Deze laag bevat een driedimen-

Lichamelijke
tel kan de huid actief optreden tegen structuren. Zelfs contractiele elemen- sionale constructie van elastisch

aspecten
micro-organismen en vreemde kiemen ten komen in het fasciesysteem voor. en ook stabiel bindweefsel (elas-
en via de doorbloedingssituatie is de In elke laag bevinden zich typische tine en collageen).
huid betrokken bij het reguleren van celstructuren die verschillende taken
de bloedcirculatie en de lichaamstem- kunnen vervullen. Onderhuids weefsel
peratuur. Via transpiratie voorkomt de u Onderhuids weefsel bestaat
huid dat het lichaam oververhit raakt. Opperhuid uit vetweefsel = los bindweef-
u De bovenste huidlagen van de sel (wateropslag, stootkussen,
Voor functioneel tapen zijn de vele opperhuid bestaan deels uit warmte-isolatie, energieopslag).
sensoren (receptoren) in de huid van verhoornde, afgestorven cellen (ver- u Deze laag bevat tal van uitlopers
cruciaal belang. Door deze zintuig- vellen, zuurbeschermingsmantel). van de strakke vezels van de
lijke taak van de huid, het waarnemen u De twee onderste lagen bestaan lederhuid. Deze vezels zijn ook
van invloeden van buitenaf (vibraties, uit levende cellen (onder meer verbonden met de lichaamsfascie.

Lichamelijke aspecten - Anatomie van de huid 137

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_39, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 Huidlagen
1 hoornlaag (bovenste laag van de
epidermis)
2 papillenlaag (stratum papillare)
opperhuid 3 haarwortel (wortelschede = haarfollikel)
(epidermis)
4 talgklier (bestaat uit meerdere klier-
kwabjes)
5 papillaire capillairen (voorzien de
opperhuid en het onderhuids weefsel
van voedingsstoffen)
6 arteriële vaten (arterie l arteriola)
7 veneuze vaten (vena l venula)
8 lymfatische vaten (lymfevaten)
9 zenuwstructuur
lederhuid 10 lichaampjes van Vater-Pacini (druk- en
(dermis) aanrakingsreceptoren)
11 meissnertastlichaampjes (aanrakingsre-
ceptoren)
12 zweetklieren (met uitscheidings-
kanaaltjes naar de poriën van de
opperhuid)
13 onderhuids weefsel (subcutaan
vetweefsel)
Lichamelijke
aspecten

onderhuids
weefsel
(subcutis)

fascie

spier

138 Lichamelijke aspecten - Anatomie van de huid

40 Receptoren van de huid en tapeverband
Het is wetenschappelijk aangetoond
dat een tape niet alleen mechanisch Tastreceptoren (mechanosensoren)
en passief stabiliseert als een extern 1 meissnertastlichaampjes
omhulsel, maar ook actief via prik- 2 vater-pacinilichaampjes
3 merkeltastlichaampjes
keling van de mechanosensoren in
4 haarzakjes
de huid en via proprioreceptoren van 5 pijnreceptoren
spieren en pezen. De sensoren van
de huid bevinden zich voornamelijk
in de opper- en lederhuid. Hier wor-
den onder meer aanrakingen, druk en
spanningen waargenomen. De onbe-
haarde huid (handpalm, voetzolen) is
wat betreft mechanosensoren anders
samengesteld dan de behaarde huid.
Hierna worden de functies van deze
structuren kort uitgelegd.

Tastreceptoren
(= mechanosensoren)

Lichamelijke
aspecten
u Meissnertastlichaampjes (druk- en
aanrakingsreceptoren);
u vater-pacinilichaampjes (druk, aan-
raking en vibratie);
u merkeltastlichaampjes (exact gelo-
kaliseerde druk- en aanrakings-
sensoren);
u haarzakjes (druk en aanraking van
behaarde huidoppervlakken);
u pijnreceptoren (vrije zenuwuitein-
den).

De dichtheid van de mechanosenso-

ren in de huid bedraagt 10-100 per
vierkante centimeter!

Lichamelijke aspecten - Receptoren van de huid en tapeverband 139

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_40, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 Thermoreceptoren
u Ruffinilichaampjes (warmte);
u krauselichaampjes (koude).
Pijnreceptoren
(nociceptoren)
Pijnreceptoren zijn vrije zenuwuitein-
den. Alle huidreceptoren staan in ver-
binding met een zenuwvezel die de
informatie verder leidt naar het cen-
traal zenuwstelsel.
De vrije zenuwuiteinden reiken tot in
de epidermis (op een vierkante cen-
timeter huid bevinden zich zo’n 200
pijnpunten!).
Al die zenuwvezels en receptoren
maken de huid als ‘voeler’ tot een hoog-
Lichamelijke
aspecten
tape
zweet
huid
140
gespecialiseerd zintuig. De beschreven
oppervlaktesensibiliteit (exteroceptie)
speelt bij de werking van tapes en
bandages een belangrijke rol, aan-
gezien de exteroceptoren via neurale
verbindingen naar het ruggenmerg en
de hersenen gewrichtsfuncties kunnen
beïnvloeden (zonder sensoriek geen
motoriek).
Samenvatting
Somatosensorisch systeem
a) Oppervlaktesensibiliteit (extero-
ceptie):
– mechanoreceptoren;
– thermoreceptoren;
– nociceptoren.
b) Dieptesensibiliteit (proprioceptie):
– waarneming van stand;
tape
olie/vet
huid
Lichamelijke aspecten - Receptoren van de huid en tapeverband
– waarneming van beweging;
– waarneming van kracht.
De dieptesensibiliteit neemt bewegin-
gen en gewrichtsposities waar door
middel van verschillende mechanosen-
soren in de musculatuur, in pezen en
in gewrichten. Via het samenspel van
spierspoeltjes, peesorganen, gewrichts-
sensoren en huidsensoren worden
gewrichts- en spierfuncties beïnvloed.
Functionele verbanden beïnvloeden het
somatosensorisch systeem en kunnen
daardoor bijdragen aan de stabilisatie
van gewrichten.
Tussen huid en verband mogen geen
ongewenste bewegingseffecten optre-
den (bijvoorbeeld door zweet, vuil,
crèmes, oliën, lotions, vetten, poeder).
tape
poeder
huid
41 Huidreacties en tapeverband
Het tapeverband direct aanleggen op wasbenzine goed aan de lucht
de droge en schone huid is de meest laten drogen.
effectieve en zinvolle methode, maar
zelfs bij optimaal huidcontact kan in
uitzonderlijke gevallen het verband van
de huid losraken. Extreme gewrichts-
bewegingen en -belastingen tijdens
sport, sterke zweetsecretie of afge-
schilferd huidepitheel kunnen de kleef-
eigenschappen van verband nadelig
beïnvloeden. Medicatie met zalf of crème kan leiden tot ver-
weken van de huid en bij het aanleggen van
Ook kan er sprake zijn van reacties tape tot huidirritaties leiden. Bovendien wordt
van de huid op het verband. Dit kan hierdoor direct contact tussen kleefmiddel
en huid belemmerd (slechte hechting van de
verschillende oorzaken hebben. Mechanische irritatie van de huid: minimale bandage). Voor het tapen de huid inspecteren!
u Onverdraagzaamheid, overgevoelig- inscheuringen of blaren in de epidermis door
heid of allergie (anamnese!). verkeerd aangelegde tape, waardoor de
NB. Een onderlaag (Gazofix) en huid te sterk wordt opgerekt bij te geringe
verschuifbaarheid van de huid.
kleefspray (Leukospray) verbeteren

Lichamelijke
de hechting en werken huidbescher-

aspecten
mend (hypoallergene plaklaag).
u De huid was al voor het tapen sterk
geïrriteerd (bijvoorbeeld door zon-
nebrand, haarwortelontsteking,
regelmatig wisselen van verband,
medicatie met zalf, chemische irri-
tatie door desinfectiemiddel).
NB. Onderlagen, huidbeschermers
en verband niet te vaak wisselen
en nooit met een snelle rukbewe-
ging verwijderen, trek- en compres- Bij huidaandoeningen en -ziekten voor het
aanleggen van een tape overleg plegen met
siebelasting van de tape vermijden,
Maceratie: verweking en opzwellen van de een arts. In het algemeen is een intacte huid
huid goed schoonmaken en bovenste huidlaag door afscheiding van voorwaarde voor het aanleggen van een
verzorgen, desinfectiemiddel en vloeistoffen (zweet of secreten). functioneel verband.

Lichamelijke aspecten - Huidreacties en tapeverband 141

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_41, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 Huidirritaties kunnen ontstaan door:
u huiddefecten: voor het tapen
afdekken met steriel wondverband
of ‘second skin’;
u handen van arts en therapeut:
deze dienen te voldoen aan de
hierboven genoemde voorwaar-
den (schoon, droog, geen zalf of
crème, geen wondjes);
u zeer sterke beharing: in dat geval
is afknippen (in uitzonderlijke
gevallen scheren) noodzakelijk.
Lichamelijke
aspecten

142 Lichamelijke aspecten - Huidreacties en tapeverband

42 Voor- en nabehandeling van de huid, huidbescherming
Voorwaarde voor het aanbrengen van Opbrengen van een dunne laag kleef-
functionele verbanden is een groten- spray (Leukospray; figuur 42.1) heeft
deels intacte huid. Kleine huiddefecten diverse functies:
kunnen bijvoorbeeld met een steriel u verbetert de hechting tussen tape-
wondverband worden afgedekt, gro- materiaal en huid;
tere wondvlakken en allergische huid- u werkt huidbeschermend bij
reacties moeten worden beschouwd overgevoeligheid voor rubber-
als contra-indicaties voor een functio- harskleefmassa’s, omdat de dunne
neel verband. hypoallergene kleeffilm direct huid-
Een goede hechting van het verband contact met de kleeflaag voorkomt;
op de huid is een belangrijke voor- u vermindert epilatie als de haren
waarde voor de effectiviteit van het na het sprayen in de groeirichting
verband en garandeert dat het ver- worden gestreken (figuur 42.2) en Figuur 42.1 Opsprayen van Leukospray
voor het aanleggen van een bandage.
band goed en langdurig blijft zitten. het verband met de groeirichting
De huid van de patiënt moet daarom mee wordt verwijderd.
droog en schoon zijn. Restjes zweet,
olie, vet of poeder vormen een film op Bij een extreem gevoelige huid en bij
de huid die rechtstreeks contact tus- een lange verblijfsduur van een ver-
sen kleefstof en huid belemmert, met band is het aan te raden bovendien

Lichamelijke
als gevolg een slechte hechting van een onderlaag als huidbescherming

aspecten
het verband (zie ook hoofdstuk 40, aan te brengen. Hiervoor zijn elasti-
onder ‘Samenvatting’). sche kleefverbanden geschikt met een
Voor de handen van de taper gelden hypoallergene kleefmassa, bijvoor-
dezelfde voorwaarden, omdat die zowel beeld Tricoplast, of voor bepaalde indi-
met de huid van de patiënt als met de caties het kleefvlies Fixomull Stretch,
kleeflaag van het pleisterverband in of Gazofix ten behoeve van een betere
contact kunnen komen, bijvoorbeeld hechting op een met Leukospray-film
Figuur 42.2 Rechtstrijken van de haren voor
bij het afscheuren van Leukotape. De aangelegd elastisch cohesief fixeer- het aanleggen van de tape.
handen moeten daarom grondig wor- verband.
den gewassen, zorgvuldig gedroogd
en eventueel met benzine gereinigd.
Scheren van de huid is alleen in uitzon-
derlijke gevallen – bij extreem sterke
beharing – noodzakelijk.

Lichamelijke aspecten - Voor- en nabehandeling van de huid, huidbescherming 143

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_42, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 Als er een vervolgverband moet wor-
den aangelegd, moet het insmeren met
crème achterwege blijven met het oog
op de hechting van het kleefmiddel, of
moet worden gewacht tot het middel
volledig in de huid is opgenomen.

Figuur 42.3 Een basisverband van Trico-

plast, een hypoallergeen pleisterverband dat
zowel in de lengte- als in de breedterichting
elastisch is, werkt comprimerend en be- Figuur 42.5 Gazofix, een cohesief elastisch
schermt de gevoelige huid. fixeerverband, als huidbescherming aange-
bracht op een film van Leukospray, vormt een
ultradun verband.
Nabehandeling van de huid
Lichamelijke

Nadat het verband is verwijderd, wordt

aspecten

de huid zorgvuldig schoongemaakt.

Met wasbenzine en gaasjes kunnen
Figuur 42.4 Voor bescherming van grote
restjes kleefspray en pleistermassa huidoppervlakken is het zelfklevende vlies
gemakkelijk van de huid worden ver- Fixomull Stretch uitermate geschikt.
wijderd. Daarna is het aan te raden
de huid te verzorgen met een onge-
parfumeerde huidcrème die de zuur-
beschermingsmantel en het vet- en
vochtigheidsgehalte van de huid in
stand houdt.

144 Lichamelijke aspecten - Voor- en nabehandeling van de huid, huidbescherming

43 Invloed van functionele verbanden op het bloed- en
lymfevatstelsel
Een functioneel tapeverband heeft Spier- en gewrichtspomp
niet alleen invloed op het gewricht of Spierpomp
de spier, maar heeft ook effect op het Een contractie van de skeletmuscu-
bloed- en lymfevatstelsel. Dit is een latuur zorgt er onder andere voor dat
belangrijk aspect van het functionele intramusculaire venen de circulatie
verband, omdat bij elke blessure aan bevorderen en de afvoerende diepe
het bewegingsapparaat ook het bloed- venen worden gevuld. Cruciaal bij dit
en lymfevatstelsel in elke fase van laatste is het strekken van de antago-
de wondgenezing een rol van belang nisten tijdens de contractie; dat zorgt
speelt en er in verschillende mate bij er hoofdzakelijk voor dat intramuscu-
betrokken kan zijn (spierscheuring met lair bloed vrijkomt.
hematoom, zwelling na distorsie van
Het verband zorgt (net als anatomi-
het enkelgewricht).
sche structuren in het lichaam zoals
Er is sprake van wisselwerkingen
fasciën, botten en septa) voor een
tussen enerzijds het bloed- en lymfe-
stevige ondersteuning bij toenemende
vatstelsel en anderzijds het – in meer-
weefseldruk, zodat – afhankelijk van
dere of mindere mate comprimerende
de structuur via druk-, zuig- of pomp-

Lichamelijke
– verband.
werking – ontstuwing van veneuze en

aspecten
Daarom is het belangrijk niet alleen
posttraumatische zwellingen kan wor-
op de onbetwiste voordelen van deze
den bereikt (geringe rustdruk, hoge
behandelmethode te wijzen, maar ook
werkdruk). Door de invloed van de
op de mogelijke gevaren en complica-
spiercontracties verbetert de functie
ties. Bij een gedeeltelijke immobilisa-
van de diepe venen, lymfevaten en
tie van gewrichten, zelfs al bij het niet
epifasciale huidvenen.
correct aanleggen (te sterke compres-
sie), kunnen doorbloedingsstoornis-
Gewrichts- en huidpomp
sen optreden. Daarom worden hierna
Niet alleen de spiercontracties, maar
de functies van het vatenstelsel kort
ook de gewrichtsbewegingen beïn-
uiteengezet.
vloeden de vaatstructuren. Zelfs bij
het rekken van de huid worden opper-
vlakkige vaten al gecomprimeerd.
Het complexe bloed- (rood = arterieel, blauw =
veneus) en lymfevatstelsel (groen) van het Daarom is het vanuit functioneel oog-
menselijk lichaam. punt belangrijk om bij verwondingen

Lichamelijke aspecten - Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel 145

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_43, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 zo vroeg mogelijk te beginnen met
bewegen.
Hematomen/zwellingen/
effusies en zwelling
verminderende behandeling
Zwellingen of oedemen zijn ophopin-
gen van vloeistof in weefsel of in een
lichaamsholte, vaak zijn ze zicht- of tast-
baar (bijvoorbeeld gewrichtseffusie).
Lichamelijke
Bestaande zwellingen of hematomen
kunnen aanleiding zijn voor secun-
daire weefselveranderingen zoals
fibrose (weefselverharding), verkalking
(bijvoorbeeld verkeerd behandelde
hematomen) of bewegingsbeperkin-
gen.
Zwellingen in het gewricht hebben
bovendien invloed op de motoriek en
ook op de proprioceptie.
Zwellingverminderende
behandeling Door lymfedrainage vermindert het
u Compressieverband (weefseldruk- eiwitgehalte van een oedeem.
veranderingen zorgen voor een
reductie van het vochtaandeel). Ontstoken zwellingen met warme huid,
u Hoog leggen van het zwellingsge- rode plekken en pijn zijn een contra-
bied (verminderen van de veneuze indicatie voor een functioneel verband
bloeddruk, verbeteren van de tot aan nadere diagnose.

resorptie).
aspecten

u Spier- en gewrichtspomp (invloed In de vroege fase van een posttrauma-

Gewrichtseffusie
Als een zwelling gepaard gaat met een
bloeding, spreekt men van een hema-
toom (bloeduitstorting in het weefsel) of
van hemartrose (bloed in het gewricht).
Bij een zwelling in het weefsel of
gewricht moet de oorzaak door een
arts worden vastgesteld!
op de veneuze bloedsomloop) =
‘actieve’ stimulatie van de lymfe.
u Manuele lymfedrainage als spe-
ciale vorm van massage (rek- en
verschuiftechnieken van de huid
en onderhuid = ontstuwingsthe-
rapie). In de postoperatieve en
posttraumatische fase kan ontstu-
wingstherapie optimaal worden
gecombineerd met een functioneel
verband.
tische zwelling of effusie is tijdige com-
pressietherapie om meerdere redenen
noodzakelijk:
u indammen van de zwelling (stimule-
ren van de resorptie van vloeistof);
u lokale drukverhoging;
u bewegingsbeperking van gebles-
seerde structuren.
Houd rekening met contra-indicaties
voor een compressietherapie en zie
de betreffende leerboeken voor ont-
stuwingstherapieën.

146 Lichamelijke aspecten - Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel
Bij spierblessures (spierkneuzing,
spiercontusie, spierverrekking en der-
gelijke) moet voldoende distaal van de
laesie worden begonnen met de com-
pressie. De compressie moet distaal het
grootst zijn om te verhinderen dat bloed
wegzakt (intra- of intermusculair). Een
compressieverband moet de eerste uren
van het genezingsproces nauwkeurig
worden geobserveerd en gecontroleerd.
Bij distorsies van bijvoorbeeld het
enkelgewricht moet in de vroegste fase
zowel met niet-elastisch (Leukotape) als
met elastisch materiaal (bijvoorbeeld
verband met korte rek) worden gewerkt.
Compressieverband kan bovendien
worden gecombineerd met zalfmedi-
catie om de resorptie te bevorderen.
Al met al is de compressietherapie een
actieve en functionele ontstuwingsthe-
rapie. De effectiviteit en werking kunnen
nog worden bevorderd door extra maat-
regelen (bijvoorbeeld lymfedrainage,
beweging, ligging, gedeeltelijke belas-
ting, lymfetaping met Leukotape K ).
Behalve met de reksterkte van het
verband (elasticiteitseigenschappen)
moet rekening worden gehouden met
de compressiediepte of de compres-
siedruk in het weefsel.
Lichamelijke aspecten - Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel
Comprimerende verbanden worden
(om stuwing te voorkomen) van distaal
naar proximaal aangelegd, waarbij de
compressiedruk continu afneemt.
Elk compressieverband is een indivi-
dueel op de sporter of patiënt afge-
stemd verband waarbij rekening moet
worden gehouden met de algemeen
geldende compressieregels.
Functionele waarde van de
compressietherapie
Naast het aantal toeren en de druk van
het verband op het weefsel (statische
werking) is vooral de zogeheten rust-
en werkdruk van belang voor het
effect van de compressie. De verschil-
lende elasticiteitseigenschappen van
verbanden beïnvloeden de verhou-
ding van werkdruk ten opzichte van
rustdruk (dynamische werking).
Definitie rustdruk
Rustdruk is de druk die uitsluitend
door het verband wordt uitgeoefend
(compressie) van buitenaf (in rusttoe-
stand van de spieren).
De rustdruk is afhankelijk van:
u verbandeigenschappen (elastisch
of niet-elastisch);
u soort verband (verband met korte,
gemiddelde of lange rek);
u aantal toeren (omwikkelingen);
u uitgangspositie;
u soort of mate van blessure.
Definitie werkdruk
Werkdruk is de druk die de spieren
van binnenuit tegen het verband uit-
oefenen (door toename van het spier-
volume bij contracties).
Voor het stimuleren van ontstuwing zijn
verbanden met korte rek het meest
geschikt. Elastische verbanden met korte
rek (Elastoplast, Tricoplast, Acrylastic)
hebben door de aard van het materiaal
een rekbaarheid tussen 30% en 90%.
Ze worden gekenmerkt door een hoge
werkdruk bij een geringe rustdruk.
Lichamelijke
Niet-elastisch verband zoals Leuko-
aspecten
tape heeft, afhankelijk van de manier
van aanbrengen, een te verwaarlozen
rustdruk. Bij actieve spieraanspanning
heeft het door de hoge werkdruk even-
eens een ontstuwend effect.
Verbanden met lange rek kunnen tot
200% van hun oorspronkelijke lengte
worden uitgerekt. Vanwege die grotere
elasticiteit is de rustdruk hierbij sterker
dan bij verbanden met korte rek, maar
de functioneel zo belangrijke werkdruk
is duidelijk geringer. Vanwege die grote
elasticiteit zijn verbanden met lange
147
 rek ook lastiger te sturen bij de ontstu-
wingstherapie, omdat de compressie-
sterkte van het verband, afhankelijk
van de aanlegdruk en het aantal toe-
ren, ongewenst kan stijgen (krimpen
van het verband door de tendens om
uit de gerekte lengte terug te keren
naar de oorspronkelijke lengte).
– elastische tape (zogenoemde
lymfetaping met Leukotape K ).
en fysiologie van het lymfe- en
bloedvatenstelsel noodzakelijk.
Compressieverband met toevoe-
ging van lymfedrainage alleen
aanleggen na indicatie door een
arts of ervaren fysiotherapeut.

Regels voor
compressietherapie met
functionele verbanden
u Weinig beperking van de gewrichts-
beweeglijkheid (actieve gewrichts- Lymfedrainage gecombineerd met
en spierpomp). lymfetape
u Een te los verband heeft geen
effect, een te strak verband belem-
mert of beschadigt de werking van
Horizontale doorsnede van een onderbeen:
Lichamelijke

de bloed- en lymfevaten. rustdruk door een verband; invloed van het

aspecten

u Bij het aanleggen moet de druk verband op het venenstelsel.

van distaal naar proximaal continu
afnemen.
u Er mag geen verheviging optre-
den van de symptomen: jeuk,
doof gevoel, pijn, huidverkleuring,
gespannen gevoel.
u Een compressieverband kan wor-
den aangelegd met de extremiteit
in hoogligging.
u Een compressieverband kan wor- u Het is belangrijk voor elke compres-
den gecombineerd met ontstu- sietherapie eerst onderzoek uit te
wende therapieën: voeren en een diagnose te stellen.
– enkelgewrichtverband en lym- u Bij compressietherapie met ver- Werkdruk door de musculatuur. Door con-
fedrainage (intacte, proximaal bandmateriaal is een omvang- tractie van de spieren wordt van binnenuit
gelegen lymfeafvoergebieden); rijke kennis van de anatomie weerstand tegen het verband uitgeoefend.

148 Lichamelijke aspecten - Invloed van functionele verbanden op het bloed- en lymfevatstelsel
44 Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden
Met behulp van een tapeverband of verschillende soorten andere verbanden kunnen gewrichtsbewegingen in verschillende
mate worden beperkt (afhankelijk van diagnose en indicatie).

De tabellen 44.1 en 44.2 bevatten een overzicht van de mate van de gewenste immobilisatie bij verschillende indicaties.

Tabel 44.1
Mate van bewegings- zwak licht
beperking

Lichamelijke
Verband zonder wezenlijke druk of rek aangelegd steun- matige verbandrek, circulair aangelegd steun-

aspecten
verband verband

Diagnosen en indica- bijvoorbeeld zalfverband, ter ondersteuning bij zwellingen/hematomen aan gewricht of weef-
ties lichte spier- en gewrichtsproblemen, compres- selstructuur, bijvoorbeeld musculatuur, dis-
sieverband torsie/contusie, venencompressieverband
peesschedeontstekingen, slijmbeursontste-
kingen enzovoort

Verband/materiaal verband met korte, gemiddelde of lange rek (niet bijvoorbeeld elastisch kleefverband
klevend), buisverband, compressieverband

>>

Lichamelijke aspecten - Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden 149

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_44, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 >> Mate van bewegings- Gemiddeld Gedeeltelijk
beperking

Verband functioneel verband, tapeverband

Diagnosen en preventief
Lichamelijke

indicaties postoperatief, posttraumatisch

aspecten

kapsel-band-ligamentblessures
diverse spierlaesies (mild/moderate/severe strain)
blessures/overbelasting/aandoeningen van de ‘hulpvoorzieningen’ van de spieren (slijmbeurzen,
pezen, peesschedes) enzovoort

Verband/materiaal gewoonlijk niet-elastisch kleefverband, tape (Leukotape), combinatie met elastisch verband
mogelijk (bijvoorbeeld Gazofix) of met elastisch kleefverband (Leukotape K)

150 Lichamelijke aspecten - Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden

Tabel 44.2
Mate van bewegingsbeperking sterk volledig

Verband desault- of gilchristverband gipsverband

‘rugzakverband’ (redressieverband)
immobilisatiespalk

Diagnoses en indicaties fracturen, luxaties, band- of spierruptu- fracturen, luxaties, band- of spierruptu-

Lichamelijke
ren enzovoort ren, ernstige kneuzingen of distorsies

aspecten
(tijdelijk), pre- of postoperatieve tijde-
lijke immobilisatie bij fracturen,
immobilisatie van niet belastings-
stabiele osteosynthesen, tijdelijke
immobilisatie bij bacteriële infecties en
aseptische ontstekingen van extremi-
teiten, pareses enzovoort
Verband/materiaal buisverband of -bandage, niet-elas- gipsverband
tisch/elastisch kleefverband synthetisch rigide verband (thermo-
plastische kunststof)

Lichamelijke aspecten - Mogelijkheden van immobilisatie door functionele verbanden 151

Deel 4 Materiaal voor tapeverbanden
 45 Materiaal en verband .......................................................................................................................................155
46 Tapes/pleisterverbanden ..................................................................................................................................156
47 Onderlagen en polstermateriaal ......................................................................................................................157
48 Hulpmiddelen voor functionele verbanden.......................................................................................................158
49 Opslag van verbandmiddelen ..........................................................................................................................159
tapeverbanden
Materiaal voor

154 Materiaal voor tapeverbanden

45 Materiaal en verband
Bij een functioneel verband is hoogwaar- worden verkregen door de techniek elastisch pleisterverband bestaat bijna
dig verbandmateriaal dat recht doet aan van het verbinden en door de verschil- volledig uit textielelastisch katoenweef-
de indicatie net zo belangrijk als des- lende materialen te combineren. De sel. Het mag maar beperkt rekbaar zijn
kundige aanlegtechniek. Zonder goed basismaterialen van het tapen of van (30-60%), weinig krimpkracht hebben,
verbandmateriaal zal een bandage, de functionele verbandtechniek zijn de weinig vermoeidheidsverschijnselen
hoe perfect ook aangelegd, slechts een tapes of pleisterverbanden. Hieronder (elasticiteitsverlies) vertonen en het
beperkt effect hebben. Gedetailleerde verstaan wij niet-elastisch of elastisch moet trekvast zijn.
kennis van de verschillende materia- materiaal van verschillende lengte
len is daarom een voorwaarde voor het en breedte, voorzien van een zelfkle- Huidverdraagzaamheid
vakkundig gebruik ervan. vende laag. Goede huidverdraagzaamheid en
Een functioneel verband heeft twee Voor de kwalitatieve beoordeling van lucht- en waterdampdoorlatendheid
essentiële doelstellingen: pleisterverbanden zijn de volgende zijn wezenlijke eigenschappen van
u optimale actieve en passieve sta- criteria van belang: kleefkracht, ste- een tape- of pleisterverband – vooral
biliteit; vigheid van het materiaal en huidver- wanneer het verband voor een langere
u optimale, doelgerichte mobiliteit. draagzaamheid. periode direct op de huid wordt geplakt
of wanneer de verbanden vaak, in uit-
Deze doelstellingen worden het best Kleefkracht zonderlijke gevallen meermalen per
bereikt met een rechtstreeks op de Directe, duurzame kleefkracht – ook dag, moeten worden verwisseld.
huid geplakt verband. Door de hech- onder extreme omstandigheden – is Bij een duurzaam verband en/of
ting aan de huid wordt via mechano- en een belangrijk criterium. De benodigde gevoelige huid is extra huidbescher-
nociceptoren de voor de actieve stabi- kleefkracht is afhankelijk van de indi- ming in de vorm van een onderlaag
lisatie noodzakelijke neuromusculaire catie. Voor een bandage ter ontlasting meestal noodzakelijk. Bovendien
reactie opgewekt. De optimale pas- van de achillespees waarbij grote trek- moeten tapes/pleisterverbanden aan
sieve stabiliteit wordt gegarandeerd krachten kunnen optreden, is een zeer de weefselkant water- en vuilafstotend
wanneer gebruik wordt gemaakt van sterke hechting noodzakelijk, terwijl geïmpregneerd zijn.
zo min mogelijk stevig op elkaar plak- voor een circulair compressieverband
kende lagen tape. Elke laag beweegt een geringe hechting aan de huid vol-

tapeverbanden
Materiaal voor
zich licht ten opzichte van de andere, staat.
wat leidt tot een verlies van stabiliteit.
Hoe meer lagen, hoe groter het verlies. Stevigheid van het materiaal
Meerlaags verband is bovendien dik- Voor niet-elastische tapes zijn stabiliteit,
ker en bemoeilijkt het aantrekken van trekvastheid en handmatige scheur-
schoenen. Doelgerichte mobiliteit kan baarheid de belangrijkste criteria. Een

Materiaal voor tapeverbanden -Materiaal en verband 155

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_45, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 46 Tapes/pleisterverbanden
‘Tape’ of ‘pleisterverband’ is de verza- op huid of op een onderlaag. Het weef- Pleisterverbanden, een andere naam
melnaam voor verschillende soorten sel is water- en vuilafstotend geïmpreg- voor tapes, behouden hun elasticiteit
materialen die zijn voorzien van een neerd, zeer trekvast, maar vanwege de door sterk gerekte draden van 100%
zelfklevende laag (drager). licht getande rand uitstekend scheur- katoen en een speciaal weefprocedé.
baar. De tape wordt geleverd op rol- De rekbaarheid van deze tape in leng-
In principe onderscheiden we elasti- len met een lengte van tien meter, de terichting bedraagt circa 60%.
sche en niet-elastische tapes. meest gebruikte breedte is 3,75 cm. Een bijzonder soort elastisch verband
Daarnaast is er speciaal voor vinger- en is Tricoplast, dat zowel in de lengte-
Niet-elastische tapes teenverbanden een tape met een breedte (ca. 60%) als in de breedterichting
van twee centimeter verkrijgbaar. Vooral (ca. 30%) elastisch is. Het is hierdoor
voor verbanden aan de thorax is tape bijzonder geschikt voor gewrichtsver-
met een breedte van 5 cm erg geschikt. banden, bijvoorbeeld aan het enkelge-
Voor speciale toepassingen zoals wricht en aan de knie.
patellaverbanden worden ook lichtere Ook qua kleeflaag verschillen de elas-
tapes geproduceerd. tische tapes van elkaar.
De zinkoxide-rubberkleefmassa van
Elastische tapes het Elastoplast-pleisterverband heeft
een zeer hoge kleefkracht en is daarom
vooral geschikt voor verbanden die een
hoge trekbelasting te verduren krijgen,
zoals verbanden ter ontlasting van de
achillespees.
Elastische tapes met een kleefmassa
Voorbeeld van een niet-elastische tape: van polyacrylaat (Acrylastic, Trico-
Leukotape plast) zijn hypoallergeen, dat wil
zeggen dat ze bijzonder huidvrien-
De universele tape (Leukotape) voor delijk zijn. Ze zijn daarom ook goed
tapeverbanden
Materiaal voor

de in dit boek beschreven verban- geschikt voor verbanden met een

den is wit en wordt gekenmerkt door lange verblijfsduur. Ook van elasti-
een zeer sterke kleefkracht en een sche tapes is de bovenlaag water- en
krachtig katoenweefsel. De zinkoxide- vuilafstotend.
rubberkleefmassa hecht betrouwbaar Voorbeeld van een elastische tape: Acrylastic

156 Materiaal voor tapeverbanden - Materiaal en verband

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_46, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
47 Onderlagen en polstermateriaal
Onderlagen Niet-klevende onderlagen moeten, om Polsters
Afhankelijk van soort en plaats van het een goed huidcontact te waarborgen, Het doel van een polster is de druk die
functionele verband kan ter bescher- altijd in combinatie met kleefspray het verband op het weefsel uitoefent
ming van een gevoelige huid een (Leukospray) worden toegepast. gelijkmatig te verdelen. Om drukplek-
onderlaag worden aangebracht om ken te vermijden worden uitstekende
direct contact van de tape met de huid Het elastische fixeerverband Gazo- delen, zoals uitstekende botten, met
te voorkomen. Een onderlaag kan ook fix is cohesief, dat wil zeggen dat het polstermateriaal afgevlakt. Door het
worden gebruikt om voorgevormde alleen op zichzelf hecht maar niet aan opvullen van holtes kan oedeem op
delen en polsters op de huid te fixeren. de huid of aan haren. Hiermee kan deze plekken worden voorkomen.
Is bijvoorbeeld bij een zwelling een eenvoudig, snel en veilig een niet-glij- Bovendien kan het polstermateriaal
extra compressie-effect nodig, dan is dende en plooivrije onderlaag worden worden gebruikt als drager van percu-
het dunne, zowel in lengte- als breed- aangelegd, vooral aan de extremitei- taan werkende medicamenten.
terichting elastische Tricoplast ideaal. ten. Ook dunne lagen schuimstof kun- Met textiel beplakt schuimrubber
Voor het afdekken van grote opper- nen als onderlaagmateriaal worden (Leukotape Foam) kan eenvoudig en
vlakken, bijvoorbeeld aan de thorax, gebruikt. snel in de gewenste vormen worden
is het luchtdoorlatende, hypoallergene geknipt. Voor volledig opvullen is het
vlies Fixomull Stretch heel geschikt. vlies-polsterverband Artiflex geschikt.

tapeverbanden
Materiaal voor
Gazofix is een cohesief elastisch fixeerver- Fixomull Stretch, een zelfklevend vlies, is Van Leukotape Foam, een zacht, met textiel
band dat alleen aan zichzelf hecht. bijzonder geschikt als onderlaag voor grote beplakt latexschuim, kunnen snel polster-
oppervlakken. delen op maat worden geknipt.

Materiaal voor tapeverbanden - Onderlagen en polstermateriaal 157

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_47, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
 48 Hulpmiddelen voor functionele verbanden
De in dit hoofdstuk beschreven extra Huidvriendelijke kleefspray (bijvoor- Aanvullende tape
hulpmiddelen en instrumenten maken beeld Leukospray). Functie: bevestigen van verband of
het aanleggen en verwisselen van ver- tape op mechanisch sterk belaste
banden gemakkelijker en verhogen Polstermateriaal plaatsen; extra tapestroken ter verbete-
het effect en het draagcomfort. (polstering) ring van de fixatie bij te los verband of
Functie: opvullen van anatomische tape (bijvoorbeeld extra pronatiestrook
Kleefspray holtes (bijvoorbeeld binnen-/buiten- bij het tapen van het enkelgewricht).
kant enkel); polsteren; afvlakken van Niet-elastische tape (Leukotape).
uitstekende botten; drager voor zalf;
extra lokale compressie; bij huidlae-
sies.
Schuimrubber polsters (Leukotape
Foam).

Onderlaagverband
Functie: beschermen van de gevoelige
huid; bij huidlaesies (blaren); bij sterk
behaarde lichaamsdelen; bij vochtige
huid door transpiratie; voor het fixeren
van polstermateriaal, pleisters of vilt;
voor extra compressiewerking.
Cohesief fixeerverband (Gazofix,
eerst kleefspray op de huid aanbren-
gen), pleisterverband (bijvoorbeeld
Tricoplast).
Kleefspray
tapeverbanden
Materiaal voor

Afdekverband
Functie: huidbescherming, voor Functie: beschermen van de tape of
behaarde lichaamsdelen die niet worden het verband tegen vervuiling; voorko-
geschoren (betere hechting); maakt opti- men van ‘manipulatie’ door patiënt of
male hechting mogelijk tussen huid en kleding. Remover voor het eenvoudig verwijderen
onderlaagverband; bij sterke transpiratie. Buisverband (bijvoorbeeld Tricofix). van tape

158 Materiaal voor tapeverbanden - Hulpmiddelen

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_48, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV
49 Opslag van verbandmiddelen
Houdbaarheid en opslag verliest de kleefmassa zijn innerlijke
De houdbaarheid van pleisters op rub- vastheid (cohesie). Dit geldt ook voor
berharsbasis (bijvoorbeeld Leukotape, de cohesieve laag van verband (rub-
Elastoplast) is niet onbeperkt, aan- ber; bijvoorbeeld Gazofix) en voor
gezien de kleefmassa voor ongeveer latexschuim (Leukotape Foam). De
twee derde uit substanties bestaat oververhitte kleefmassa wordt vettig,
die onderhevig zijn aan natuurlijke dik vloeibaar en verliest zijn kleef-
veroudering. Als ze bij kamertempera- kracht. Bij hoge temperaturen, bijvoor-
tuur, droog en beschermd tegen licht beeld in tropische gebieden, wordt
worden bewaard, behouden ze hun daarom aanbevolen tapemateriaal in
kleefkracht jarenlang en zijn ze tot de de koelkast te bewaren en het in een
laatste centimeter te gebruiken. thermotas of ijsbox te vervoeren.
Door opslag bij te lage temperaturen
wordt de vloeibaarheid aangetast. Het Straling
verband zal dan ongeschikt zijn voor De ultraviolette straling van het zonlicht
gebruik vanwege de te geringe kleef- en vooral ook de intensieve uv-straling
kracht. Dit proces is echter omkeerbaar, van de hoogtezon hebben, voor zover
dat wil zeggen dat bij verwarming – ze rechtstreeks en gedurende langere
bijvoorbeeld door de huid – het ver- tijd op de pleistermassa kunnen inwer-
band zijn volledige kleefkracht weer ken, hetzelfde denaturerende effect
terugkrijgt. op rubber als te hoge temperaturen.
Cohesief verband verliest zijn kleefver-
Te hoge temperaturen mogen, latexschuim wordt brokkelig.
vermijden
Bij opslag bij te hoge temperaturen
gedurende een langere periode (bij-

tapeverbanden
voorbeeld tijdens de zomer in de auto,

Materiaal voor
of in de buurt van de verwarming) gaat
de kleefkracht onomkeerbaar verloren.
Dit proces is definitief omdat het onge-
mengde rubber al bij circa 60-70nC
wordt gedenatureerd. Op die manier

Materiaal voor tapeverbanden - Opslag van verbandmiddelen 159

K. Eder, H. Mommsen, Correct tapen en bandageren, DOI 10.1007/978-90-368-1644-1_49, © 2016 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media BV