Giáo D C Công Dân 7

bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o
hµ NHËT TH¡NG (Tæng Chñ biªn)

PH¹M V¡N HïNG (Chñ biªn) - §ÆNG THuý ANH - Vò XU¢N VINH
nguyÔn thÞ thu hð¬ng - ph¹m kim dung
gi¸o dôc c«ng d©n

7
(T¸i b¶n lÇn thø mðêi b¶y)
nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam
Hãy bảo quản, giữ gìn sách giáo khoa để dành tặng cho các em học sinh lớp sau !
B¶n quyÒn thuéc Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc ViÖt Nam - Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o.
01 - 2020/CXBIPH/298-869/GD M· sè : 2H714T0
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn nguyÔn ®øc th¸i
Tæng Gi¸m ®èc hoµng lª b¸ch
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung : Tæng biªn tËp phan xu©n thµnh
Biªn tËp lÇn ®Çu : trÇn v¨n th¾ng - t¹ hoµi nam

Biªn tËp t¸i b¶n : hoµng kim liªn
Biªn tËp kÜ thuËt : nguyÔn kim toµn - trÇn thanh h»ng
Tr×nh bµy b×a : bïi quang tuÊn
Söa b¶n in : hoµng kim liªn
ChÕ b¶n : c«ng ty CP dÞch vô xuÊt b¶n gi¸o dôc hµ néi
gi¸o dôc c«ng d©n 7

M· sè : 2H714T0
In...............b¶n (Q§........), khæ 17 x 24cm.
§¬n vÞ in : ...................®Þa chØ..............
C¬ së in : ...................®Þa chØ..............
Sè §KXB : 01-2020/CXBIPH/298-869/GD
Sè Q§XB : ........../Q§-GD/ngµy ......... th¸ng ......... n¨m .........
In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng..... n¨m .....
M· sè ISBN : 978-604-0-18577-8.
64
Bµi 1
Sèng gi¶n dÞ
1 truyÖn ®äc
B¸c Hå trong ngμy Tuyªn ng«n §éc lËp
S¸ng sím tinh m¬ ngµy 2 th¸ng 9 n¨m 1945, tõ çc lµng ngo¹i thµnh vµ çc
tØnh quanh Thñ ®« Hµ Néi, gÇn mét triÖu ngðêi tay cÇm cê, hoa, biÓu ng÷ ®· trïng
trïng ®iÖp ®iÖp kÐo vÒ Qu¶ng trðêng Ba §×nh, trµn ngËp c¶ nh÷ng ®ðêng phè xung
quanh. Dðíi bÇu trêi mïa thu trong xanh, l¸ cê ®á sao vµng hiªn ngang phÊp phíi
trªn lÔ ®µi nhð vÉy gäi, chµo ®ãn ®µn con yªu cña ®Êt nðíc.
Trong buæi lÔ long träng, ngðêi d©n ViÖt Nam n¸o nøc chê ®îi ®ðîc thÊy L·nh
tô, vÞ Chñ tÞch ®Çu tiªn cña nðíc Céng hoµ míi. Trong trÝ tðëng tðîng cña mäi
ngðêi, vÞ Chñ tÞch nðíc ®Çu tiªn sÏ kh«ng mÆc ¸o hoµng bµo, th¾t ®ai kh¶m ngäc
nhð mét vÞ Hoµng ®Õ ngµy xða, nhðng nhÊt ®Þnh ph¶i ¨n mÆc sang träng vµ ®Çy vÎ
uy nghiªm.
Nhðng khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh xuÊt hiÖn trªn lÔ ®µi, mäi ngðêi ®· v« cïng
ng¹c nhiªn. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cðêi ®«n hËu, vÉy chµo ®ång bµo, th©n mËt gi¶n
dÞ nhð mét ngðêi cha hiÒn vÒ víi ®µn con. B¸c mÆc bé quÇn ¸o ka-ki, ®éi mò v¶i
®· b¹c mµu vµ ®i ®«i dÐp cao su b×nh dÞ. C¶ mét biÓn ngðêi xao ®éng, hß reo nhð
sÊm dËy, ai còng cè nghÓn cao lªn ®Ó nh×n cho râ Ngðêi. NhiÒu ngðêi kh«ng cÇm
®ðîc nðíc m¾t v× sung sðíng, c¶m ®éng khi ®ðîc nh×n thÊy B¸c Hå.
“T«i nãi ®ång bµo nghe râ kh«ng ?”
Víi giäng nãi Êm ¸p, gÇn gòi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· xo¸ tan tÊt c¶ nh÷ng
g× cßn xa çch gi÷a vÞ Chñ tÞch nðíc víi mäi ngðêi vµ Ngðêi thËt sù lµ vÞ Cha giµ
kÝnh yªu cña d©n téc ViÖt Nam.
(Theo B¸c Hå kÝnh yªu
NXB Kim §ång, Hµ Néi, 1977)
3
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp ngµy 2-9-1945,
khai sinh ra nðíc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ
(¶nh : Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)
Gîi ý
a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ trang phôc, t¸c phong vµ lêi nãi cña B¸c Hå trong
truyÖn ®äc trªn ?
b) Theo em, trang phôc, t¸c phong vµ lêi nãi cña B¸c ®· cã t¸c ®éng nhð thÕ
nµo tíi t×nh c¶m cña nh©n d©n ta ? Em h·y t×m thªm nh÷ng vÝ dô kh¸c nãi vÒ sù
gi¶n dÞ cña B¸c Hå.
c) TÝnh gi¶n dÞ cßn biÓu hiÖn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo kh¸c trong cuéc sèng ?
LÊy vÝ dô minh ho¹.
d) Sèng gi¶n dÞ cã t¸c dông g× trong cuéc sèng cña chóng ta ?
2 Néi dung bμi häc
a) Sèng gi¶n dÞ lµ sèng phï hîp víi ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh cña b¶n th©n, gia ®×nh
vµ x· héi, biÓu hiÖn ë chç : kh«ng xa hoa l·ng phÝ ; kh«ng cÇu k×, kiÓu çch.
4
b) Gi¶n dÞ lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cÇn cã ë mçi ngðêi. Ngðêi sèng gi¶n dÞ sÏ
®ðîc mäi ngðêi xung quanh yªu mÕn, c¶m th«ng vµ gióp ®ì.
Ÿ Tôc ng÷ : Tèt gç h¬n tèt nðíc s¬n.
Ÿ Danh ng«n : “Trang bÞ quý nhÊt cña mét ngðêi lµ khiªm tèn vµ gi¶n dÞ”.
Ph. ¡ng-ghen
3 Bμi tËp
a) Trong çc tranh sau ®©y, theo em, bøc tranh nµo thÓ hiÖn tÝnh gi¶n dÞ cña
häc sinh khi ®Õn trðêng ? V× sao ?
1 2
3 4
5
b) Trong çc biÓu hiÖn sau ®©y, theo em, biÓu hiÖn nµo nãi lªn tÝnh gi¶n dÞ ?
(1) DiÔn ®¹t dµi dßng, dïng nhiÒu tõ cÇu k×, bãng bÈy ;
(2) Lêi nãi ng¾n gän, dÔ hiÓu ;
(3) Nãi n¨ng céc lèc, trèng kh«ng ;
(4) Lµm viÖc g× còng s¬ sµi, qua loa ;
(5) §èi xö víi mäi ngðêi lu«n ch©n thµnh, cëi më ;
(6) Th¸i ®é kh¸ch s¸o, kiÓu çch ;
(7) Tæ chøc sinh nhËt linh ®×nh.
c) T×m thªm nh÷ng biÓu hiÖn kh¸c cña tÝnh gi¶n dÞ vµ kh«ng gi¶n dÞ trong cuéc
sèng h»ng ngµy mµ em biÕt.
d) T×m tÊm gð¬ng sèng gi¶n dÞ cña nh÷ng ngðêi xung quanh em.
®) Theo em, häc sinh cÇn ph¶i lµm g× ®Ó rÌn luyÖn tÝnh gi¶n dÞ ?
e) Em h·y sðu tÇm mét sè c©u th¬, c©u ca dao hoÆc tôc ng÷ nãi vÒ tÝnh
gi¶n dÞ.
Bµi 2
trung thùc
1 TruyÖn ®äc
Sù c«ng minh, chÝnh trùc cña mét nh©n tμi

“Kh«ng mét ai thêi cæ cã thÓ s¸nh b»ng !” - §ã lµ lêi khen vµ ®¸nh gi¸ cña
Mi-ken-l¨ng-gi¬* ®èi víi Bra-man-t¬, mét kiÕn tróc sð næi tiÕng cña ý thêi bÊy giê.
Bra-man-t¬ vèn kh«ng ph¶i lµ ngðêi mµ Mi-ken-l¨ng-gi¬ ða thÝch, mµ lµ mét k×nh
®Þch - ngðêi lµm h¹i kh«ng Ýt ®Õn sù nghiÖp cña «ng. Bra-man-t¬, v× ng¹i danh tiÕng
cña Mi-ken-l¨ng-gi¬ sÏ lÉy lõng, lÊn ¸t m×nh nÕu «ng hoµn thµnh ®ðîc ng«i mé cho
6
Gi¸o hoµng Giuy-l¬ II, nªn ®· t×m çch c¶n trë viÖc x©y dùng ng«i mé ®ã. §iÒu nµy
®· lµm Mi-ken-l¨ng-gi¬ v« cïng tøc giËn. Song, khi ®¶m nhËn x©y dùng nãc trßn
cña gi¸o ®ðêng Xanh Pi-e, c©n nh¾c xÐt duyÖt çc phð¬ng ¸n x©y dùng, Mi-ken-
l¨ng-gi¬ ®· c«ng khai ®¸nh gi¸ rÊt cao Bra-man-t¬. ¤ng tuyªn bè : “Víi tð çch lµ
nhµ kiÕn tróc, Bra-man-t¬ thùc vÜ ®¹i. Kh«ng mét ai thêi cæ cã thÓ s¸nh b»ng !”.
Lêi ®¸nh gi¸ trªn biÓu lé tÝnh çch trung thùc, träng ch©n lÝ vµ c«ng minh cña
mét nh©n tµi vÜ ®¹i.
(Theo Cuéc sèng vµ sù nghiÖp, TËp 5

NXB Kim §ång, Hµ Néi, 1976)
Chó thÝch
* Mi-ken-l¨ng-gi¬ (1475-1564) : nhµ th¬, ho¹ sÜ, nhµ ®iªu kh¾c, nhµ kiÕn tróc danh tiÕng cña
ý thêi k× Phôc hðng.
Gîi ý
a) Mi-ken-l¨ng-gi¬ ®· cã th¸i ®é nhð thÕ nµo ®èi víi Bra-man-t¬, mét ngðêi
vèn k×nh ®Þch víi «ng ?
b) V× sao Mi-ken-l¨ng-gi¬ l¹i xö sù nhð vËy ? §iÒu ®ã chøng tá «ng lµ ngðêi
nhð thÕ nµo ?
c) Em hiÓu thÕ nµo lµ trung thùc ?
a) Trung thùc lµ lu«n t«n träng sù thËt, t«n träng ch©n lÝ, lÏ ph¶i ; sèng ngay
th¼ng, thËt thµ vµ d¸m dòng c¶m nhËn lçi khi m×nh m¾c khuyÕt ®iÓm.
b) Trung thùc lµ ®øc tÝnh cÇn thiÕt vµ quý b¸u cña mçi con ngðêi. Sèng trung
thùc gióp ta n©ng cao phÈm gi¸, lµm lµnh m¹nh çc mèi quan hÖ x· héi vµ sÏ ®ðîc
mäi ngðêi tin yªu, kÝnh träng.
Ÿ Tôc ng÷ : C©y ngay kh«ng sî chÕt ®øng.
Ÿ Danh ng«n : “Ph¶i thµnh thËt víi m×nh, cã thÕ míi kh«ng dèi tr¸ víi
ngðêi kh¸c”.
SÕc-xpia
7
3 Bμi tËp
a) Trong nh÷ng hµnh vi sau ®©y, hµnh vi nµo thÓ hiÖn tÝnh trung thùc ? Gi¶i
thÝch v× sao ?
(1) Lµm hé bµi cho b¹n ;
(2) Quay cãp trong giê kiÓm tra ;
(3) NhËn lçi thay cho b¹n ;
(4) Th¼ng th¾n phª b×nh khi b¹n m¾c khuyÕt ®iÓm ;
(5) Dòng c¶m nhËn lçi cña m×nh ;
(6) NhÆt ®ðîc cña r¬i, ®em tr¶ l¹i ngðêi mÊt ;
(7) Bao che thiÕu sãt cña ngðêi ®· gióp ®ì m×nh.
b) ThÇy thuèc giÊu kh«ng cho ngðêi bÖnh biÕt sù thËt vÒ c¨n bÖnh hiÓm nghÌo
cña hä. Em cã suy nghÜ g× vÒ viÖc lµm ®ã cña ngðêi thÇy thuèc ?
c) H·y kÓ l¹i nh÷ng viÖc lµm thÓ hiÖn tÝnh trung thùc hoÆc thiÕu trung thùc mµ
em thÊy trong cuéc sèng h»ng ngµy.
d) §èi víi ngðêi häc sinh, ®Ó rÌn luyÖn tÝnh trung thùc, theo em cÇn ph¶i
lµm g× ?
®) H·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn nãi vÒ ®øc tÝnh trung thùc (hoÆc sðu tÇm mét
®o¹n th¬ hay ca dao, tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ ®øc tÝnh nµy).
Bµi 3
tù träng
1 TruyÖn ®äc
Mét t©m hån cao thðîng

§©y lµ mét c©u chuyÖn cã thËt do chÝnh ngðêi trong truyÖn thuËt l¹i. ¤ng lµ
mét gi¸o viªn ngðêi Anh. Mçi khi kÓ, «ng thðêng kh«ng cÇm ®ðîc nðíc m¾t, xóc
®éng, nghÑn ngµo. ¤ng nãi :
8
Nhµ t«i ë mét phè gi÷a Thñ ®« Lu©n §«n. Mét h«m, t«i võa ra khái cöa th×
gÆp mét cËu bÐ chõng mðêi hai, mðêi ba tuæi ¨n mÆc tåi tµn, r¸ch rðíi ; mÆt mòi
gÇy gß, xanh xao ; ch×a nh÷ng bao diªm khÈn kho¶n mêi t«i mua gióp mét bao.
T«i më vÝ tiÒn vµ chÐp miÖng :
- RÊt tiÕc lµ t«i kh«ng cã xu lÎ.
- Thða «ng, kh«ng sao ¹. ¤ng cø ®ða cho ch¸u mét ®ång tiÒn vµng. Ch¸u chØ
ch¹y lo¸ng mét l¸t ®Õn hiÖu bu«n ®Ó ®æi, råi hoµn l¹i cho «ng tiÒn lÎ cßn thõa.
T«i ch¨m chó nh×n cËu bÐ vµ lðìng lù :
- ThËt chø ?
- Thða «ng, thËt ¹. Ch¸u kh«ng ph¶i lµ mét ®øa dèi tr¸.
NÐt mÆt cña cËu bÐ tr«ng rÊt cð¬ng trùc vµ tù hµo tíi møc lµm t«i tin vµ giao
ngay cho cËu mét ®ång tiÒn vµng. Nhðng n¨m phót, mðêi phót, råi mðêi l¨m phót
tr«i qua mµ vÉn kh«ng thÊy cËu trë l¹i. T«i b¾t ®Çu nghi ngê cËu bÐ. Nöa giê sau,
chê mÊt c«ng, t«i l÷ng th÷ng tiÕp tôc cuéc d¹o ch¬i vµ tù nhñ : “CÇn rót kinh
nghiÖm, kh«ng nªn tin vµo bän trÎ nµy” !
Vµi giê sau, khi trë vÒ nhµ, t«i ng¹c nhiªn, thÊy cã mét cËu bÐ ®ang ®îi t«i.
DiÖn m¹o cËu bÐ nµy rÊt gièng cËu bÐ ®· cÇm tiÒn cña t«i, nhðng nhá h¬n vµi tuæi,
gÇy gß, xanh xao h¬n vµ tho¸ng mét nçi buån tuyÖt väng :
- Thða «ng, cã ph¶i «ng võa ®ða cho R«-be mét ®ång tiÒn vµng kh«ng ¹ ?
T«i khÏ gËt ®Çu. CËu bÐ tiÕp :
- Thða «ng, ®©y lµ tiÒn lÎ hoµn l¹i... R«-be nhê ch¸u... mang ®Õn tr¶ «ng...
R«-be lµ anh ch¸u... chóng ch¸u må c«i... Anh ch¸u kh«ng thÓ mang tiÒn tr¶ «ng
®ðîc... v× anh Êy... bÞ xe chÑt*... ®ang n»m ë nhµ vµ khã lßng... sèng næi...
Em bÐ kh«ng nãi ®ðîc hÕt c©u v× nh÷ng tiÕng nÊc xÐ lßng. T«i s÷ng sê c¶
ngðêi, tim se l¹i v× hèi hËn, hái dån :
- VËy b©y giê R«-be ë ®©u ? H·y dÉn t«i ®Õn.
Sau khi dõng l¹i mét chót trðíc chiÕc hÇm nhá cña mét c¨n nhµ ®æ n¸t, em
bÐ nãi :
- Thða «ng, ®©y lµ nhµ chóng ch¸u.
Trong mét gãc tèi cña c¨n hÇm, c¹nh chiÕc bÕp lß cò kÜ ®· t¾t ngÊm tõ l©u,
gi÷a mét ®èng giÎ r¸ch, t«i nhËn ra R«-be n»m dµi, bÊt ®éng. MÆt em lóc nµy tr¾ng
bÖch. Mét dßng m¸u ®á tõ tr¸n ch¶y xuèng.
9
R«-be ®ða m¾t nh×n vÒ phÝa t«i, giäng thÒu thµo, yÕu ít :
- Thða «ng, «ng h·y l¹i gÇn ®©y.
T«i quú xuèng bªn em, cÇm lÊy bµn tay em - bµn tay kh¼ng khiu, gÇy gß, ®¸ng
thð¬ng, l¹nh ng¾t.
- S¸c-l©y, em ®ða tiÒn tr¶ «ng råi chø ?
CËu bÐ gËt ®Çu, m¾t vÉn sðng mäng.
- ... ¤i ! §Êy, «ng xem, ch¸u kh«ng ph¶i lµ ®øa dèi tr¸ mµ.
T«i cói s¸t xuèng ngðêi em, h«n vµo chç tr¸n bÞ thð¬ng nøt r¹n vµ nãi víi
R«-be r»ng : “Em h·y b×nh t©m, dï bÊt cø t×nh huèng nµo, t«i còng sÏ nu«i nÊng
S¸c-l©y cho em”. T«i nãi dÞu dµng, ©u yÕm an ñi R«-be, ®Ó çi chÕt cña em ®ðîc
thanh th¶n.
Bµn tay khèn khæ cña em n»m gän trong tay t«i l¹nh dÇn, l¹nh dÇn...
Em bÐ nghÌo tóng cña t«i ®· tõ gi· câi ®êi qu¸ ng¾n ngñi nhð vËy ®Êy. Çi chÕt
®ã lµm cho t«i thÊy r»ng, trong cuéc ®êi t«i chða hÒ ®ðîc thÊy mét cö chØ, hµnh
®éng nµo ®Ñp ®Ï, cao c¶ nhð vËy. Mét t©m hån v« cïng cao thðîng Èn n¸u trong
mét em bÐ sèng trong c¶nh rÊt ®çi cùc khæ nghÌo nµn.
(Theo TruyÖn ng¾n nðíc Anh)
10
Chó thÝch
* BÞ xe chÑt : bÞ ®ông xe, bÞ t«ng xe...
Gîi ý
a) V× sao R«-be l¹i nhê em m×nh lµ S¸c-l©y ®Õn tr¶ l¹i tiÒn cho ngðêi mua diªm -
t¸c gi¶ c©u chuyÖn trªn ?
b) ViÖc lµm ®ã thÓ hiÖn ®øc tÝnh g× ?
c) Hµnh ®éng cña R«-be ®· t¸c ®éng thÕ nµo ®Õn t×nh c¶m cña t¸c gi¶ ? V× sao ?
a) Tù träng lµ biÕt coi träng vµ gi÷ g×n phÈm çch, biÕt ®iÒu chØnh hµnh vi
cña m×nh cho phï hîp víi çc chuÈn mùc x· héi, biÓu hiÖn ë chç : cð xö ®µng
hoµng, ®óng mùc, biÕt gi÷ lêi høa vµ lu«n lµm trßn nhiÖm vô cña m×nh, kh«ng ®Ó
ngðêi kh¸c ph¶i nh¾c nhë, chª tr¸ch.
b) Tù träng lµ phÈm chÊt ®¹o ®øc cao quý vµ cÇn thiÕt cña mçi con ngðêi. Lßng
tù träng gióp ta cã nghÞ lùc vðît qua khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô, n©ng cao
phÈm gi¸, uy tÝn ç nh©n cña mçi ngðêi vµ nhËn ®ðîc sù quý träng cña mäi ngðêi
xung quanh.
Ÿ Tôc ng÷ : - ChÕt vinh cßn h¬n sèng nhôc.
- ChÕt ®øng cßn h¬n sèng quú.
- §ãi cho s¹ch, r¸ch cho th¬m.
Ÿ Danh ng«n : “ChØ cã tÝnh tù lËp vµ tù träng míi cã thÓ n©ng chóng ta lªn
trªn nh÷ng nhá nhen cña cuéc sèng vµ nh÷ng b·o t¸p cña sè phËn”.
A.X. Pu-skin
3 Bμi tËp
a) Em h·y cho biÕt, trong çc hµnh vi sau ®©y, hµnh vi nµo thÓ hiÖn tÝnh tù
träng ? Gi¶i thÝch v× sao ?
(1) Kh«ng lµm ®ðîc bµi, nhðng kiªn quyÕt kh«ng quay cãp vµ kh«ng nh×n
bµi cña b¹n ;
(2) Dï khã kh¨n ®Õn mÊy còng cè g¾ng thùc hiÖn b»ng ®ðîc lêi høa
cña m×nh ;
11
(3) Khi cã khuyÕt ®iÓm vµ ®ðîc nh¾c nhë, Nam ®Òu vui vÎ nhËn lçi,
nhðng ch¼ng mÊy khi söa ch÷a ;
(4) ChØ nh÷ng bµi kiÓm tra nµo ®ðîc ®iÓm cao T©m míi ®em khoe víi bè
mÑ, cßn ®iÓm kÐm th× giÊu ®i ;
(5) §ang ®i ch¬i cïng b¹n bÌ, Lan rÊt xÊu hæ khi gÆp c¶nh bè hoÆc mÑ m×nh
lao ®éng vÊt v¶ ;
b) KÓ l¹i mét sè viÖc lµm thÓ hiÖn tÝnh tù träng hoÆc thiÕu tÝnh tù träng mµ em
thÊy trong cuéc sèng h»ng ngµy.
c) Theo em, cÇn ph¶i lµm g× ®Ó rÌn luyÖn tÝnh tù träng ?
d) Em h·y kÓ l¹i mét c©u chuyÖn nãi vÒ tÝnh tù träng.
®) Em h·y sðu tÇm mét sè c©u th¬, c©u ca dao hoÆc tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ
tÝnh tù träng.
Bµi 4
§¹o §øc vµ kØ luËt
1 TruyÖn ®äc
Mét tÊm gð¬ng tËn tuþ v× viÖc chung

NguyÔn Phi Hïng lµ mét trong t¸m ngðêi, ®¹i diÖn cho h¬n mét tr¨m anh em
trong ®éi C¾t c©y, tØa cµnh cña C«ng ti C«ng viªn - C©y xanh ®ðêng phè Hµ Néi
®ðîc cö ®i dù Héi nghÞ biÓu dð¬ng “Ngðêi tèt viÖc tèt” cña Thµnh phè tæ chøc ë
Cung V¨n ho¸ h÷u nghÞ Hµ Néi(1).
Nãi vÒ c«ng viÖc, Hïng t©m sù : “Lóc ®Çu, ngåi chãt vãt trªn c©y cao çch
mÆt ®Êt mÊy chôc mÐt còng “hèt”(2), hoa m¾t chãng mÆt, ph¶i «m lÊy th©n c©y,
kh«ng d¸m nh×n xuèng ®Êt, sau råi còng quen dÇn. Nhðng dï lÇn ®Çu hay khi ®·
quen còng ®Òu ph¶i thùc hiÖn rÊt nghiªm ngÆt quy ®Þnh b¶o hé lao ®éng khi lµm
viÖc, ph¶i qua huÊn luyÖn vÒ quy tr×nh kÜ thuËt, nhÊt lµ vÒ an toµn lao ®éng míi
12
®ðîc lªn c©y. Khi trÌo c©y ph¶i kho¸c lªn ngðêi ®ñ thø : d©y b¶o hiÓm, thõng lín,
cða tay, cða m¸y...”
§ðîc hái khã kh¨n nhÊt trong nghÒ nghiÖp cña anh lµ g× ? Anh kÓ : C©y trong
thµnh phè ngðêi ta buéc, v¾t vµo nã bao nhiªu lµ thø : d©y ®iÖn, d©y ®iÖn tho¹i,
biÓn qu¶ng ço... ch»ng chÞt. Sî nhÊt lµ d©y ®iÖn, gÆp chç d©y hë, d©y trÇn ®iÖn
cao thÕ, kh«ng cÈn thËn, kh«ng thùc hiÖn nghiªm ngÆt kØ luËt lao ®éng sÏ rÊt nguy
hiÓm. Muèn h¹ mét c©y ph¶i cã mét bé phËn çn bé chuyªn m«n ®i kh¶o s¸t trðíc
tõng c©y, ghi sè vµo sæ vµ ph¶i cã lÖnh cña C«ng ti cho chÆt, míi ®ðîc chÆt, ®©u
cã ph¶i tù ý muèn chÆt, c¾t c©y nµo còng ®ðîc. Mäi viÖc ph¶i lµm xong trðíc
th¸ng 7, trðíc mïa mða b·o. Vµo mïa nµy, ph¶i trùc 24/24 giê. NhiÒu khi c©y ®æ,
cµnh gÉy ph¶i lµm viÖc suèt ngµy ®ªm trong mða rÐt, quÇn ¸o ðít sòng ®Ó sím
kh¾c phôc hËu qu¶, gi¶i phãng mÆt ®ðêng. Lµm viÖc vÊt v¶, thÇm lÆng, thu nhËp
l¹i thÊp h¬n so víi nhiÒu nghÒ kh¸c, nhðng Hïng còng nhð anh em trong §éi vÉn
vui vÎ hoµn thµnh xuÊt s¾c nhiÖm vô. Hïng kh«ng bao giê ®i muén vÒ sím, s½n
sµng gióp ®ì ®ång ®éi, nhËn viÖc khã kh¨n nguy hiÓm... Anh lu«n ®ðîc mäi ngðêi
xung quanh t«n träng vµ yªu quý, v× Phi Hïng lu«n ph¸t huy phÈm chÊt ®¹o ®øc
vµ kØ luËt cña anh bé ®éi Cô Hå. Anh xøng ®¸ng víi danh hiÖu “Ngðêi tèt viÖc tèt”
cña Thµnh phè.
Pháng theo Giang Qu©n
(Trong cuèn Nh÷ng b«ng hoa ®Ñp, NXB Héi Nhµ v¨n)
Chó thÝch
(1) Cung V¨n ho¸ h÷u nghÞ Hµ Néi : Cung V¨n ho¸ h÷u nghÞ ViÖt - X« (trðíc ®©y).
(2) Hèt : sî.
Gîi ý
a) Nh÷ng viÖc lµm nµo chøng tá anh Hïng lµ ngðêi cã tÝnh kØ luËt cao ?
b) Nh÷ng viÖc lµm nµo cña anh Hïng thÓ hiÖn anh lµ ngðêi biÕt ch¨m lo ®Õn mäi
ngðêi vµ cã tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc ?
c) §Ó trë thµnh ngðêi sèng cã ®¹o ®øc, v× sao chóng ta ph¶i tu©n theo kØ luËt ?

a) §¹o ®øc lµ nh÷ng quy ®Þnh, nh÷ng chuÈn mùc øng xö cña con ngðêi víi
ngðêi kh¸c, víi c«ng viÖc, víi thiªn nhiªn vµ m«i trðêng sèng, ®ðîc nhiÒu ngðêi
thõa nhËn vµ tù gi¸c thùc hiÖn.
13
b) KØ luËt lµ nh÷ng quy ®Þnh chung cña mét céng ®ång hoÆc cña tæ chøc x·
héi (nhµ trðêng, c¬ së s¶n xuÊt, c¬ quan...) yªu cÇu mäi ngðêi ph¶i tu©n theo nh»m
t¹o ra sù thèng nhÊt hµnh ®éng ®Ó ®¹t chÊt lðîng, hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc.
c) Gi÷a ®¹o ®øc vµ kØ luËt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ. Ngðêi cã ®¹o ®øc lµ ngðêi
tù gi¸c tu©n thñ kØ luËt vµ ngðêi chÊp hµnh tèt kØ luËt lµ ngðêi cã ®¹o ®øc. Sèng cã
kØ luËt lµ biÕt tù träng, t«n träng ngðêi kh¸c.
Tù gi¸c thùc hiÖn nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc, quy ®Þnh cña céng ®ång, tËp thÓ,
chóng ta sÏ c¶m thÊy tho¶i m¸i vµ ®ðîc mäi ngðêi t«n träng, quý mÕn.
3 Bμi tËp
a) Trong nh÷ng hµnh vi dðíi ®©y, theo em, hµnh vi nµo võa biÓu hiÖn ®¹o ®øc,
võa thÓ hiÖn tÝnh kØ luËt ?
(1) Kh«ng nãi chuyÖn riªng trong líp ;
(2) Quay cãp trong khi thi ;
(3) Lu«n gióp ®ì b¹n bÌ khi khã kh¨n ;
(4) TÝch cùc tham gia çc ho¹t ®éng cña líp, cña trðêng ;
(5) Lu«n hèi hËn khi lµm ®iÒu g× sai tr¸i ;
(6) Kh«ng hót thuèc l¸, kh«ng uèng rðîu ;
(7) Lµm bµi ®Çy ®ñ trðíc khi ®Õn líp.
b) Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn thiÕu tÝnh kØ luËt cña mét sè b¹n häc sinh hiÖn
nay vµ t¸c h¹i cña nã.
c) Hoµn c¶nh gia ®×nh b¹n TuÊn rÊt khã kh¨n, TuÊn thðêng xuyªn ph¶i ®i lµm
kiÕm tiÒn gióp ®ì bè mÑ vµo ngµy chñ nhËt, v× vËy, thØnh tho¶ng TuÊn b¸o ço v¾ng
mÆt trong nh÷ng ho¹t ®éng do líp tæ chøc vµo chñ nhËt.
Cã b¹n ë líp cho r»ng TuÊn lµ häc sinh thiÕu ý thøc tæ chøc kØ luËt.
- Em cã ®ång t×nh víi ý kiÕn trªn kh«ng ? V× sao ?
- NÕu em häc cïng líp víi TuÊn, em sÏ lµm g× ®Ó TuÊn ®ðîc tham gia sinh ho¹t
víi tËp thÓ líp trong nh÷ng ngµy chñ nhËt ?
d) Em cã dù ®Þnh g× vÒ rÌn luyÖn ®¹o ®øc vµ kØ luËt trong nh÷ng n¨m th¸ng
cßn lµ häc sinh ?
14
Bµi 5
yªu thð¬ng con ngðêi
1 TruyÖn ®äc
B¸c Hå ®Õn th¨m ngðêi nghÌo

Tèi 30 TÕt n¨m Nh©m DÇn (1962), ®ðêng phè mÞt mï trong lµn mða bôi. Trêi
rÐt ngät, xe « t« ®ða B¸c tíi ®Çu phè Lý Th¸i Tæ th× dõng l¹i. B¸c tíi th¨m gia ®×nh
chÞ ChÝn. B¸c chän mét gia ®×nh cã nhiÒu khã kh¨n ®Ó ®Õn th¨m vµ chóc TÕt.
Chång chÞ ChÝn mÊt, ®Ó l¹i ba ®øa con nhá. ChÞ ph¶i ®i lµm c«ng nhËt, gÆp viÖc g×
lµm viÖc ®ã ®Ó lÊy tiÒn nu«i con.
Nh×n thÊy B¸c bðíc vµo nhµ, chÞ ChÝn xóc ®éng, çc con chÞ reo lªn : “B¸c Hå,
B¸c Hå !”... B¸c Hå ®Õn bªn çc ch¸u, ©u yÕm xoa ®Çu råi trao quµ TÕt cho çc
ch¸u. B¸c quay l¹i hái chÞ ChÝn :
- ThÝm hiÖn nay lµm g× ?
- D¹... thða B¸c...
- ThÝm vÉn chða cã c«ng viÖc æn ®Þnh µ ?
- D¹, ch¸u ®· ngoµi ba mð¬i tuæi, l¹i Ýt ®ðîc häc hµnh nªn t×m viÖc lµm æn ®Þnh
còng khã ¹.
B¸c quay l¹i nh×n «ng Chñ tÞch Uû ban hµnh chÝnh Thµnh phè Hµ Néi, råi B¸c
l¹i hái tiÕp chÞ ChÝn :
- MÑ con thÝm cã bÞ ®ãi kh«ng ?
- D¹, b÷a c¬m, b÷a ch¸o còng t¹m ®ñ ¹ !
Nãi tíi ®©y chÞ ChÝn r¬m rím nðíc m¾t.
B¸c chØ vµo ch¸u lín nhÊt vµ hái chÞ ChÝn :
- Ch¸u cã ®i häc kh«ng ?
- D¹, ch¸u ®ang häc líp 4 ¹. Ch¸u nã vÊt v¶ l¾m, s¸ng ®i häc, chiÒu vÒ tr«ng
em vµ lao ®éng gióp ®ì gia ®×nh. Dï khã kh¨n, ch¸u còng cè cho çc ch¸u häc hµnh.
15
Nghe chÞ ChÝn nãi, B¸c tá ý hµi lßng. B¸c ©n cÇn dÆn dß chÞ vÒ viÖc lµm ¨n vµ
häc hµnh cho çc ch¸u.
Trªn ®ðêng vÒ Phñ Chñ tÞch, mða xu©n nhð r¾c bôi, trêi cµng l¹nh. Ngåi trong
xe, B¸c ®¨m chiªu suy nghÜ.
Sau TÕt, B¸c Hå ®· chØ thÞ cho Uû ban hµnh chÝnh Thµnh phè Hµ Néi ph¶i chó
ý t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng ngðêi lao ®éng gÆp nhiÒu khã kh¨n nhð chÞ ChÝn.
Theo Vò Kú
(Trong cuèn KÓ chuyÖn B¸c Hå, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1988)
Gîi ý
a) Nh÷ng chi tiÕt nµo trong truyÖn thÓ hiÖn sù quan t©m, th«ng c¶m vµ gióp ®ì
cña B¸c Hå ®èi víi gia ®×nh chÞ ChÝn ?
b) Nh÷ng chi tiÕt Êy biÓu hiÖn ®øc tÝnh g× cña B¸c Hå ?
c) Em hiÓu thÕ nµo lµ yªu thð¬ng con ngðêi ?
a) Yªu thð¬ng con ngðêi lµ quan t©m, gióp ®ì, lµm nh÷ng ®iÒu tèt ®Ñp cho
ngðêi kh¸c, nhÊt lµ nh÷ng ngðêi gÆp khã kh¨n, ho¹n n¹n.
b) Yªu thð¬ng con ngðêi lµ truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc, cÇn ®ðîc gi÷
g×n, ph¸t huy.
c) Ngðêi biÕt yªu thð¬ng mäi ngðêi sÏ ®ðîc mäi ngðêi yªu quý vµ kÝnh träng.
Ÿ Tôc ng÷ :
Thð¬ng ngðêi nhð thÓ thð¬ng th©n.
3 Bμi tËp
a) Em h·y nhËn xÐt hµnh vi cña nh÷ng nh©n vËt nªu trong çc t×nh huèng
sau ®©y :
- MÑ b¹n H¶i kh«ng may bÞ èm, Nam biÕt tin ®· rñ mét sè b¹n cïng líp ®Õn
th¨m hái, ch¨m sãc mÑ b¹n H¶i.
- BÐ Thuý ë nhµ mét m×nh, ch¼ng may bÞ ng·. Long ®i häc vÒ qua, thÊy vËy
®· vµo b¨ng bã vÕt thð¬ng ë tay cho Thuý vµ mêi thÇy thuèc ®Õn kh¸m cho em.
16
- V©n bÞ èm ph¶i xin phÐp nghØ häc ë nhµ mét tuÇn. Chi ®éi líp 7A cö Toµn
chÐp vµ gi¶ng bµi cho V©n sau mçi buæi häc, nhðng b¹n Toµn kh«ng ®ång ý, víi lÝ
do V©n kh«ng ph¶i lµ b¹n th©n cña Toµn.
- Trung hái vay tiÒn cña Hång ®Ó mua thuèc l¸ hót, Hång kh«ng cho Trung vay
mµ cßn khuyªn Trung kh«ng nªn hót thuèc l¸.
b) T×m nh÷ng c©u ca dao, tôc ng÷, danh ng«n nãi vÒ t×nh thð¬ng yªu cña con
ngðêi ®èi víi con ngðêi.
c) H·y kÓ vÒ mét viÖc lµm cô thÓ cña em thÓ hiÖn t×nh thð¬ng yªu gióp ®ì mäi
ngðêi (®èi víi cha mÑ, anh chÞ em, b¹n bÌ hoÆc hµng xãm l¸ng giÒng, ngðêi trªn
®ðêng phè...).
d) Em h·y kÓ vÒ nh÷ng tÊm gð¬ng (trong líp, trong trðêng hoÆc n¬i em ë) ®·
gióp ngðêi kh¸c trong ®êi sèng, trong häc tËp thÓ hiÖn truyÒn thèng “l¸ lµnh ®ïm
l¸ r¸ch” cña d©n téc ta.
Bµi 6
t«n sð träng ®¹o
1 TruyÖn ®äc
Bèn mð¬i n¨m vÉn nghÜa nÆng t×nh s©u

Míi h¬n b¶y giê s¸ng mµ s©n trðêng ®· nhén nhÞp. T¸m giê, thÇy B×nh ®Õn.
Mäi ngðêi ch¹y ®Õn v©y quanh thÇy chµo hái th¾m thiÕt, tÆng thÇy nh÷ng bã hoa
tð¬i th¾m. Kh«ng khÝ thËt c¶m ®éng. ThÇy B×nh ngì ngµng nhí l¹i nh÷ng häc trß
nµy cña líp 7A Trðêng cÊp II* T©n M·o bèn mð¬i n¨m vÒ trðíc trong buæi chia
tay thÇy khi tèt nghiÖp cÊp II. ChØ cã ®iÒu kh¸c, trðíc mÆt thÇy giê ®©y lµ nh÷ng
ngðêi ®· ®øng tuæi, “ch÷ng ch¹c” h¬n, nhiÒu ngðêi tãc ®· ®iÓm b¹c. NhiÒu ngðêi
trªn ngùc lÊp l¸nh hu©n chð¬ng, huy chð¬ng, ghi nhËn nh÷ng chiÕn c«ng, thµnh
tÝch trªn çc lÜnh vùc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. ThÇy trß tay b¾t mÆt mõng, nhoÌ
lÖ trong ngµy gÆp mÆt...
17
¤ng Nam, nguyªn lµ líp trðëng, vÉn çch nãi nhá ngµy xða : “TÊt c¶ chó ý !
Nghiªm !”, råi h¹ giäng hãm hØnh : “KÝnh mêi thÇy vµ mêi tÊt c¶ çc b¹n vµo líp
®Ó häc bµi T×nh thÇy trß”. TÊt c¶ cðêi vang vui vÎ vµ kÐo vµo líp.
Líp häc b©y giê ®ðîc x©y l¹i ®Ñp vµ khang trang h¬n xða nhiÒu, nÒn nhµ l¸t
®¸ hoa, cã cöa kÝnh, qu¹t trÇn... Võa vµo ®Õn líp, «ng Nam mêi thÇy B×nh lªn bôc
gi¶ng nhð trðíc ®©y vµ mäi ngðêi tù t×m chç ngåi cña m×nh. Ba mð¬i hai häc sinh
cò cã mÆt l¹i ngåi trong líp häc nhð çch ®©y bèn mð¬i n¨m vÒ trðíc. Bµi häc h«m
nay kh«ng ph¶i lµ nghe thÇy B×nh gi¶ng mµ lµ thÇy nghe häc sinh cò nãi vÒ nh÷ng
kØ niÖm thÇy trß, bµy tá lßng biÕt ¬n vµ b¸o ço víi thÇy vÒ nh÷ng c«ng viÖc cña
mçi ngðêi trong nh÷ng n¨m qua.
BiÕt bao kØ niÖm gi÷a thÇy vµ trß ®ðîc nh¾c l¹i lµm ai nÊy ®Òu båi håi, xóc
®éng. §· qu¸ trða mµ buæi gÆp mÆt vÉn chða kÕt thóc ®ðîc.
¤ng Nam nay lµ Trðëng ban liªn l¹c häc sinh cò cña líp, thay mÆt nh÷ng
ngðêi dù häp ®øng lªn ph¸t biÓu, bµy tá t×nh c¶m ch©n thµnh cña nh÷ng häc trß
cò ®èi víi ngðêi thÇy ®· cho hä kiÕn thøc vµ t×nh yªu trong cuéc ®êi.
Buæi gÆp mÆt kÕt thóc, thÇy vµ trß lðu luyÕn m·i kh«ng muèn ra vÒ.
Yªn Th¸i
18
Chó thÝch
* CÊp II : tð¬ng ®ð¬ng víi cÊp Trung häc c¬ së hiÖn nay.
Gîi ý
a) Nh÷ng chi tiÕt nµo trong truyÖn thÓ hiÖn sù kÝnh träng vµ biÕt ¬n cña nh÷ng
häc sinh cò ®èi víi thÇy B×nh ?
b) Em hiÓu thÕ nµo lµ t«n sð träng ®¹o ?
c) Em h·y nªu mét sè biÓu hiÖn thiÕu t«n sð träng ®¹o trong häc sinh hiÖn nay.

a) T«n sð träng ®¹o lµ : T«n träng, kÝnh yªu vµ biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng ngðêi
lµm thÇy gi¸o, c« gi¸o (®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng thÇy, c« gi¸o ®· d¹y m×nh), ë mäi
lóc mäi n¬i ; coi träng nh÷ng ®iÒu thÇy d¹y, coi träng vµ lµm theo ®¹o lÝ mµ thÇy
®· d¹y cho m×nh.
b) T«n sð träng ®¹o lµ mét truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc, chóng ta cÇn
ph¸t huy.
Ÿ Tôc ng÷ : Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn.
Ÿ Ch©m ng«n : NhÊt tù vi sð, b¸n tù vi sð.
3 Bμi tËp
a) Trong nh÷ng hµnh vi sau ®©y, hµnh vi nµo thÓ hiÖn th¸i ®é t«n sð träng ®¹o ?
Hµnh vi nµo cÇn phª ph¸n ? V× sao ?
(1) Ngµy chñ nhËt, N¨m ra chî, gÆp c« gi¸o cò, N¨m ®øng nghiªm, bá
mò chµo c« ;
(2) ThÇy Minh ra bµi tËp To¸n cho häc sinh vÒ nhµ lµm. M¶i ch¬i nªn Hoa
kh«ng lµm bµi tËp ;
(3) Anh Th¾ng lµ mét sinh viªn ®¹i häc, nh©n ngµy Nhµ gi¸o ViÖt Nam
20-11, anh Th¾ng ®· viÕt thð th¨m hái c« gi¸o cò d¹y anh tõ håi líp 1 ;
(4) Giê tr¶ bµi TËp lµm v¨n, An bÞ ®iÓm kÐm. Võa nhËn ®ðîc bµi tõ tay thÇy
gi¸o, An ®· vß n¸t vµ ®ót bµi vµo ng¨n bµn.
b) Em h·y t×m mét sè c©u ca dao, tôc ng÷ nãi vÒ sù kÝnh träng vµ lßng biÕt ¬n
thÇy gi¸o, c« gi¸o.
19
c) Trong nh÷ng c©u dðíi ®©y, theo em, c©u nµo thÓ hiÖn râ nhÊt vÒ t«n sð
träng ®¹o ?
(1) ¢n tr¶, nghÜa ®Òn.
(2) Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn.
(3) ¡n khoai nhí kÎ cho d©y mµ trång.
(4) Muèn sang th× b¾c cÇu kiÒu
Muèn con hay ch÷ th× yªu kÝnh thÇy.
(5) Mét ch÷ còng lµ thÇy, nöa ch÷ còng lµ thÇy.
(NhÊt tù vi sð, b¸n tù vi sð).
Bµi 7
®oµn kÕt, tð¬ng trî
1 TruyÖn ®äc
Mét buæi lao ®éng

Mét ngµy chñ nhËt, Trðêng Trung häc c¬ së Xu©n TiÕn tæ chøc cho çc líp
khèi 7 lao ®éng san s©n bãng. §· gÇn trða, nhiÒu líp ®· hoµn thµnh c«ng viÖc ®ðîc
giao. Riªng líp 7A c«ng viÖc vÉn chða hoµn thµnh, phÇn v× gÆp ph¶i khu ®Êt khã
lµm, cã nhiÒu m« ®Êt cao, nhiÒu rÔ c©y ch»ng chÞt, phÇn v× líp l¹i cã nhiÒu b¹n n÷.
Líp 7B lµm ngay c¹nh líp 7A vµ ®· lµm xong c«ng viÖc cña m×nh. C¶ líp ®ang
qu©y trßn trªn nÒn ®Êt míi san, rãc mÝa, bãc cam ¨n. Çc b¹n líp 7A vÉn tiÕp tôc
lao ®éng, ngðêi xóc, ngðêi ®µo, ngðêi san... Líp trðëng 7B ch¹y sang t×m gÆp
Hoµ - Líp trðëng 7A, råi vç m¹nh hai tay vµo nhau h« to :
- Ngõng tay ! Ngõng tay çc b¹n ¬i !
NhiÒu b¹n ngõng tay, nhðng nhiÒu b¹n vÉn m¶i miÕt lµm. Líp trðëng 7A hái :
- Cã viÖc g× thÕ B×nh ? Sao l¹i ngõng tay ?
20
- ThÕ nµy nhÐ, - Líp trðëng 7B nãi - viÖc cña çc cËu cßn nhiÒu, hÕt buæi còng
chða ch¾c ®· xong. Çc cËu nghØ mét lóc sang bªn bän m×nh ¨n mÝa, ¨n cam råi c¶
hai líp chóng ta cïng lµm.
Líp trðëng 7A xóc ®éng dang hai tay «m B×nh l¾c m¹nh : “Hay qu¸, hay qu¸.
Hoan h« çc b¹n 7B, hoan h« !” råi quay vÒ phÝa líp ®ang lao ®éng h« to : “TÊt c¶
ngõng tay, nghØ ®·, sang 7B ¨n mÝa”. ThÕ lµ c¶ líp 7A ïa sang chç líp 7B. Çc b¹n
7B lÊy mÝa, cam mêi çc b¹n 7A vµ cïng nhau ¨n vui vÎ. B×nh vµ Hoµ kho¸c tay
nhau cïng bµn kÕ ho¹ch thùc hiÖn phÇn viÖc cßn l¹i.
Sau nh÷ng phót nghØ gi¶i lao, hai líp l¹i tiÕp tôc c«ng viÖc. Cßn mét m« ®Êt
cao, cã nhiÒu bôi c©y, rÔ to b¸m ch¾c trong lßng ®Êt, c¶ hai líp, ngðêi cuèc, ngðêi
®µo, ngðêi xóc ®Êt chuyÓn ®i. ChØ trong kho¶ng h¬n mét giê, çc rÔ c©y ®· ®ðîc
dän s¹ch, m« ®Êt cao ®· ®ðîc san ph¼ng.
ThÕ lµ nhê cã çc b¹n líp 7B sang gióp, líp 7A ®· lµm xong phÇn viÖc ®ðîc
giao. B×nh vµ Hoµ n¾m tay nhau vui sðíng. Hoµ nãi :
- C¶m ¬n, çc cËu ®· gióp ®ì bän m×nh !
- Cã g× ®©u, gióp nhau mét chót lµ chuyÖn thðêng th«i mµ !
Yªn Th¸i
21
Gîi ý
a) Khi lao ®éng san s©n bãng, líp 7A ®· gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n g× ?
b) §Ó gióp líp 7A gi¶i quyÕt khã kh¨n, çc b¹n líp 7B ®· lµm g× ?
c) Nh÷ng viÖc lµm Êy thÓ hiÖn ®øc tÝnh g× cña çc b¹n líp 7B ?

a) §oµn kÕt, tð¬ng trî lµ sù th«ng c¶m, chia sÎ vµ cã viÖc lµm cô thÓ gióp ®ì
nhau khi gÆp khã kh¨n.
b) Sèng ®oµn kÕt, tð¬ng trî sÏ gióp chóng ta dÔ dµng hoµ nhËp, hîp t¸c víi mäi
ngðêi xung quanh vµ sÏ ®ðîc mäi ngðêi yªu quý.
c) §oµn kÕt, tð¬ng trî sÏ gióp chóng ta t¹o nªn søc m¹nh ®Ó vðît qua ®ðîc
khã kh¨n.
d) §oµn kÕt, tð¬ng trî lµ mét truyÒn thèng quý b¸u cña d©n téc ta.
Ÿ Ca dao :
Mét c©y lµm ch¼ng nªn non
Ba c©y chôm l¹i nªn hßn nói cao.
Ÿ Danh ng«n :
“§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt
Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng”.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
3 Bμi tËp
a) Trung lµ b¹n häc cïng tæ, l¹i ë gÇn nhµ Thuû. Trung bÞ èm ph¶i nghØ häc
nhiÒu ngµy. NÕu em lµ Thuû, em sÏ gióp Trung viÖc g× ?
b) TuÊn vµ Hðng häc cïng líp. TuÊn häc giái, cßn Hðng l¹i häc kÐm to¸n ;
mçi khi cã bµi tËp vÒ nhµ lµ TuÊn l¹i lµm hé Hðng ®Ó Hðng khái bÞ ®iÓm xÊu.
Em cã t¸n thµnh viÖc lµm cña TuÊn kh«ng ? V× sao ?
c) Giê kiÓm tra to¸n, cã mét bµi khã, hai b¹n ngåi c¹nh nhau ®· “gãp søc” ®Ó
cïng lµm.
Em cã suy nghÜ g× vÒ viÖc lµm cña hai b¹n ®ã ?
d) Em h·y kÓ l¹i mét viÖc lµm thÓ hiÖn sù ®oµn kÕt, tð¬ng trî cña em víi b¹n
hoÆc víi nh÷ng ngðêi xung quanh.
22
Bµi 8
khoan dung
1 TruyÖn ®äc
H·y tha lçi cho em

Giê gi¶ng v¨n ®Çu tiªn. Nh×n c« gi¸o V©n viÕt trªn b¶ng, nÐt ch÷ run run, kh«ng
th¼ng hµng, mÊy b¹n líp t«i x× xµo, ®ða m¾t nh×n nhau.
Bçng dðng, Kh«i ®øng dËy nãi to :
- Thða c«, ch÷ c« viÕt khã ®äc qu¸ !
C« V©n ®øng lÆng ngðêi. §«i m¾t c« chíp chíp, mÆt c« ®á lªn råi t¸i dÇn. Viªn
phÊn trªn tay c« r¬i xuèng. Ph¶i mÊt vµi phót, c« míi gi¶ng tiÕp ®ðîc. Giê häc h«m
®ã kÕt thóc muén.
Trðíc khi cho líp nghØ, c« V©n nãi nhá nhÑ :
- Trðíc hÕt, c« xin lçi çc em v× gi¶ng qu¸ giê. Cßn ch÷ viÕt... (giäng c« ®ang
ngËp ngõng bçng rµnh rät h¼n lªn) c« sÏ cè g¾ng tr×nh bµy ®Ñp h¬n ®Ó çc em dÔ ®äc.
H«m ®ã, ®Õn phiªn t«i vµ Kh«i trùc nhËt, t«i ®Õn líp sím h¬n ngµy thðêng.
ThÊy Kh«i ®ang thËp thß ngoµi cöa líp, t«i khÏ bðíc ®Õn bªn cËu Êy vµ nh×n vµo.
Trêi ¬i ! C« V©n ®ang m¶i mª n¾n nãt tËp viÕt ; th¶o nµo, nh÷ng giê gi¶ng gÇn ®©y
ch÷ c« viÕt kh¸c h¼n ngµy ®Çu.
§ang viÕt, bçng nhiªn viªn phÊn trªn tay c« r¬i xuèng, c« ngåi thôp xuèng
®Êt, mÆt nh¨n l¹i ®au ®ín. C« dïng tay tr¸i n¾n bãp tay ph¶i kh¸ l©u. H×nh nhð
®au qu¸, c« lÊy tay lau nðíc m¾t. T«i ho¶ng hèt ch¹y vµo «m lÊy c«, cÇm bµn tay
c«, t«i hái khÏ :
- C« ¬i, c« lµm sao thÕ ? Em ®i b¸o víi çc thÇy, c« ë v¨n phßng nhÐ ?
- Kh«ng sao ®©u çc em ¹, mét l¸t lµ khái th«i. ThØnh tho¶ng, c« l¹i bÞ nhð thÕ.
Ch¶ lµ m¶nh ®¹n cßn trong çnh tay c« tõ lóc ë chiÕn trðêng, gÆp khi trë trêi lµ vÕt
thð¬ng l¹i tÊy lªn ®Êy th«i.
T«i quay l¹i nh×n Kh«i. Bçng nã cói ®Çu, r¬m rím nðíc m¾t, giäng nã
nghÌn nghÑn :
23
- C« ¬i ! C« tha lçi cho em, em cã lçi víi c«.
C« V©n tõ tõ ®øng dËy, c« quµng tay lªn vai chóng t«i, nh×n chóng t«i tr×u mÕn :
- Kh«ng sao, c« kh«ng giËn çc em ®©u. Th«i chóng ta cïng chuÈn bÞ ®i, s¾p
®Õn giê häc råi.
Pháng theo Phan ThÞ §oan Trang
(T¹p chÝ V× trÎ th¬, sè 119, th¸ng 12-2000)
Gîi ý
a) Th¸i ®é lóc ®Çu cña Kh«i ®èi víi c« gi¸o nhð thÕ nµo ? VÒ sau cã sù thay
®æi nhð thÕ nµo ? V× sao cã sù thay ®æi ®ã ?
b) Em cã nhËn xÐt g× vÒ viÖc lµm cña c« gi¸o V©n vµ th¸i ®é ®èi víi Kh«i.
c) Em rót ra bµi häc g× qua truyÖn ®äc trªn ?
d) Theo em, ®Æc ®iÓm cña lßng khoan dung lµ g× ?
24
a) Khoan dung cã nghÜa lµ réng lßng tha thø. Ngðêi cã lßng khoan dung lu«n
t«n träng vµ th«ng c¶m víi ngðêi kh¸c, biÕt tha thø cho ngðêi kh¸c khi hä hèi hËn
vµ söa ch÷a lçi lÇm.
b) Khoan dung lµ mét ®øc tÝnh quý b¸u cña con ngðêi. Ngðêi cã lßng khoan
dung lu«n ®ðîc mäi ngðêi yªu mÕn, tin cËy vµ cã nhiÒu b¹n tèt. Nhê cã lßng khoan
dung, cuéc sèng vµ quan hÖ gi÷a mäi ngðêi víi nhau trë nªn lµnh m¹nh, th©n ¸i,
dÔ chÞu.
Chóng ta h·y sèng cëi më, gÇn gòi mäi ngðêi vµ cð xö mét çch ch©n thµnh,
réng lðîng, biÕt t«n träng vµ chÊp nhËn ç tÝnh, së thÝch, thãi quen cña ngðêi kh¸c
trªn c¬ së nh÷ng chuÈn mùc x· héi.
Ÿ Tôc ng÷ : §¸nh kÎ ch¹y ®i, kh«ng ai ®¸nh ngðêi ch¹y l¹i.
Ÿ Danh ng«n : “Nªn tha thø víi lçi nhá cña b¹n nÕu b¹n kh«ng söa ®ðîc.
Nhðng ®èi víi lçi nhá cña m×nh th× nªn nghiªm kh¾c”. P. Gi-sta-lo
3 Bμi tËp
a) H·y kÓ l¹i mét viÖc lµm thÓ hiÖn lßng khoan dung cña em, cña b¹n em hoÆc
cña ngðêi lín mµ em biÕt.
b) Nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn lßng khoan dung ? V× sao ?
(1) Bá qua lçi nhá cña b¹n ;
(2) T×m çch che giÊu khuyÕt ®iÓm cho b¹n ;
(3) Nhðêng nhÞn b¹n bÌ vµ em nhá ;
(4) M¾ng nhiÕc ngðêi kh¸c nÆng lêi khi kh«ng võa ý ;
(5) ¤n tån thuyÕt phôc, gãp ý gióp b¹n söa ch÷a khuyÕt ®iÓm ;
(6) Hay chª bai ngðêi kh¸c ;
(7) Ch¨m chó l¾ng nghe ®Ó hiÓu mäi ngðêi ;
(8) Hay tr¶ ®òa ngðêi kh¸c ;
(9) §æ lçi cho ngðêi kh¸c.
25
c) H»ng vµ Lan ngåi c¹nh nhau trong líp. Mét lÇn, H»ng v« ý lµm d©y mùc ra
vë cña Lan. Lan næi çu, m¾ng H»ng vµ cè ý vÈy mùc vµo ¸o H»ng. Em h·y nhËn
xÐt th¸i ®é vµ hµnh vi cña Lan.
d) Tan häc, Trung võa lÊy ®ðîc xe ®¹p ra vµ lªn xe chuÈn bÞ ®i th× mét b¹n g¸i
®i xe ®¹p kh«ng hiÓu v× sao x« vµo Trung lµm Trung bÞ ng·, xe ®æ, cÆp s¸ch cña
Trung v¨ng ra, chiÕc ¸o tr¾ng vÊy bÈn. NÕu em lµ Trung, trong t×nh huèng ®ã, em
sÏ lµm g× ?
®) H·y nªu mét vµi t×nh huèng mµ em cã thÓ gÆp (ë trðêng, ë nhµ, ë ngoµi
®ðêng, ë n¬i c«ng céng) ®ßi hái cã lßng khoan dung vµ nªu çch øng xö cña
m×nh. VÝ dô : Gi÷a em vµ b¹n em hiÓu lÇm nhau vµ giËn nhau.
Bµi 9
x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸
1 TruyÖn ®äc
Mét gia ®×nh v¨n ho¸

C« Hoµ lµ mét y t¸ cã d¸ng ngðêi nhá nh¾n vµ gð¬ng mÆt dÔ mÕn. NhiÒu n¨m
qua, c« ®· cïng chång con nç lùc phÊn ®Êu x©y dùng gia ®×nh m×nh trë thµnh mét
gia ®×nh v¨n ho¸ tiªu biÓu.
Ai ®Õn th¨m ng«i nhµ xinh x¾n cña gia ®×nh c« còng thÊy ®ã lµ mét gia ®×nh
h¹nh phóc. Chång c« lµ b¸c sÜ, ®ang c«ng t¸c t¹i Trung t©m Y tÕ huyÖn nhµ. C« chó
cã mét con trai ®ang häc líp 6. Lµ mét phô n÷ ®¶m ®ang, c« võa hoµn thµnh tèt
c«ng t¸c ë c¬ quan, võa qu¸n xuyÕn viÖc nhµ, ch¨m sãc, nu«i d¹y con chu ®¸o.
Ngoµi giê lµm viÖc ë c¬ quan, c« chó lo t¨ng gia s¶n xuÊt c¶i thiÖn ®êi sèng, trång
mÝa vµ rau qu¶, ch¨n nu«i gia sóc, gia cÇm. Ng«i nhµ nhá bÐ gia ®×nh c« ®ang sèng
chÝnh lµ kÕt qu¶ c«ng søc lao ®éng vµ tiÕt kiÖm cña c« chó trong nhiÒu n¨m qua.
Trong gia ®×nh c«, mäi ngðêi lu«n chia sÎ, gióp ®ì nhau mäi c«ng viÖc. B¹n Tó,
26
con trai cña c« chó tuy cßn nhá nhðng ®· biÕt gióp ®ì cha mÑ nhiÒu viÖc nhð dän
dÑp nhµ cöa, c¾t cá cho bß, ch¨m sãc c©y trång...
Trong nhµ c«, ®å ®¹c ®ðîc xÕp ®Æt gän gµng, ®Ñp m¾t. Mäi sinh ho¹t cña gia
®×nh ®Òu cã giê giÊc nhÊt ®Þnh, ai còng ch¨m lo hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh.
Kh«ng khÝ gia ®×nh lu«n ®Çm Êm vui vÎ. B÷a c¬m chiÒu lµ lóc mäi ngðêi qu©y
quÇn, chia sÎ víi nhau nh÷ng ®iÒu vui buån sau mét ngµy lao ®éng, häc tËp. Buæi
tèi, ngðêi nµo viÖc Êy : c« chó ®äc s¸ch b¸o hoÆc trao ®æi c«ng viÖc chuyªn m«n,
b¹n Tó ngåi vµo gãc häc tËp cña m×nh. C« chó lu«n lµ tÊm gð¬ng s¸ng cho con vµ
chó ý rÌn cho con nh÷ng thãi quen tèt. V× vËy, Tó lu«n lµ mét häc sinh ch¨m ngoan.
N¨m n¨m liÒn, b¹n ®Òu ®¹t danh hiÖu “Häc sinh giái”. C« chó ®Òu ®ðîc c«ng nhËn
lµ ChiÕn sÜ thi ®ua cña tØnh nhiÒu n¨m.
Gia ®×nh c« Hoµ cßn tÝch cùc ®ãng gãp x©y dùng nÕp sèng v¨n ho¸ ë khu d©n
cð. C« chó ®· gð¬ng mÉu ®i ®Çu vµ vËn ®éng bµ con thðêng xuyªn lµm vÖ sinh m«i
trðêng vµ chèng çc tÖ n¹n x· héi. C« chó lu«n quan t©m gióp ®ì bµ con lèi xãm.
Ai èm ®au, bÖnh tËt t×m ®Õn nhµ còng ®Òu ®ðîc c« chó tËn t×nh gióp ®ì.
Pháng theo §µo Kh¶i
(B¶n tin sè 4/ 2001 cña Ban ChØ ®¹o
x©y dùng ®êi sèng v¨n ho¸, Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin)
27
Gîi ý
a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ nÕp sèng cña gia ®×nh c« Hoµ ?
b) Mäi thµnh viªn trong gia ®×nh c« Hoµ ®· lµm g× ®Ó x©y dùng gia ®×nh m×nh
thµnh gia ®×nh v¨n ho¸ ?
c) Theo em, thÕ nµo lµ gia ®×nh v¨n ho¸ ?
d) §Ó x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸, mçi ngðêi trong gia ®×nh cÇn ph¶i lµm g× ?
a) Gia ®×nh v¨n ho¸ lµ gia ®×nh hoµ thuËn, h¹nh phóc, tiÕn bé, thùc hiÖn kÕ
ho¹ch ho¸ gia ®×nh, ®oµn kÕt víi xãm giÒng vµ lµm tèt nghÜa vô c«ng d©n.
b) §Ó x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸, mçi ngðêi cÇn thùc hiÖn tèt bæn phËn, tr¸ch
nhiÖm cña m×nh víi gia ®×nh ; sèng gi¶n dÞ, kh«ng ham nh÷ng thó vui thiÕu lµnh
m¹nh, kh«ng sa vµo tÖ n¹n x· héi.
c) Gia ®×nh thùc sù lµ tæ Êm, nu«i dðìng, gi¸o dôc mçi con ngðêi. Gia ®×nh cã
b×nh yªn th× x· héi míi æn ®Þnh. X©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸ lµ gãp phÇn x©y dùng
x· héi v¨n minh, tiÕn bé.
d) Häc sinh gãp phÇn x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸ b»ng çch ch¨m ngoan, häc
giái ; kÝnh träng, gióp ®ì «ng bµ, cha mÑ, thð¬ng yªu anh chÞ em ; kh«ng ®ua ®ßi
¨n ch¬i, kh«ng lµm ®iÒu g× tæn h¹i ®Õn danh dù gia ®×nh.
Ÿ Danh ng«n :
“Con ngðêi ta cã ba ®iÒu bÊt h¹nh : çi chÕt, sù giµ nua vµ con çi hð háng.
Sù giµ nua lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái, çi chÕt rÊt nghiÖt ng·. Trðíc nh÷ng nçi bÊt
h¹nh nµy, kh«ng ai ®ãng kÝn cöa nhµ m×nh l¹i ®ðîc. Nhðng gia ®×nh cã thÓ phßng
ngõa nh÷ng ®øa con hð nhð phßng ngõa ho¶ ho¹n. §iÒu nµy kh«ng chØ tuú thuéc
vµo cha mÑ çc em mµ cßn tuú thuéc vµo çc em lµ nh÷ng ®øa con”.
V.A. Xu-kh«m-lin-xki
3 Bμi tËp
a) H·y t×m hiÓu kÜ néi dung vµ çc tiªu chuÈn cña gia ®×nh v¨n ho¸ t¹i ®Þa
phð¬ng em vµ nhËn xÐt viÖc thùc hiÖn tiªu chuÈn gia ®×nh v¨n ho¸ cña gia ®×nh em,
cña b¶n th©n em.
28
b) Em h·y nhËn xÐt vÒ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña çc lo¹i gia ®×nh sau :
- Gia ®×nh ®«ng con ;
- Gia ®×nh giµu cã nhðng con çi ¨n ch¬i, ®ua ®ßi ;
- Gia ®×nh cã hai con ®Òu ngoan ngo·n, ch¨m häc, ch¨m lµm.
Theo em, cã ph¶i gia ®×nh giµu cã th× bao giê còng h¹nh phóc, tiÕn bé ?
c) Trong gia ®×nh, mçi ngðêi ®Òu cã thãi quen vµ së thÝch kh¸c nhau. Theo em,
lµm thÕ nµo ®Ó cã ®ðîc sù hoµ thuËn vµ kh«ng khÝ ®Çm Êm, h¹nh phóc trong
gia ®×nh ?
d) Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? Gi¶i thÝch v× sao em ®ång ý hoÆc
kh«ng ®ång ý :
(1) ViÖc nhµ lµ viÖc cña mÑ vµ con g¸i ;
(2) Trong gia ®×nh nhÊt thiÕt ph¶i cã con trai ;
(3) Kh«ng cÇn cã sù ph©n c«ng chÆt chÏ c«ng viÖc trong gia ®×nh ;
(4) Gia ®×nh cã nhiÒu con lµ gia ®×nh h¹nh phóc ;
(5) Con çi cã thÓ tham gia bµn b¹c çc c«ng viÖc gia ®×nh ;
(6) Trong gia ®×nh, mçi ngðêi chØ cÇn hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh ;
(7) TrÎ em kh«ng thÓ tham gia x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸.
®) Em cã thÓ rót ra nhËn xÐt g× vÒ vai trß cña con çi trong gia ®×nh qua
kinh nghiÖm cña b¶n th©n vµ qua c©u nãi cña Xu-kh«m-lin-xki ?
e) Theo em, nh÷ng gia ®×nh sau ®©y cã ¶nh hðëng ®Õn céng ®ång vµ x· héi nhð
thÕ nµo ?
- Gia ®×nh cã cha mÑ bÊt hoµ ;
- Gia ®×nh cã cha mÑ thiÕu gð¬ng mÉu (lµm ¨n bÊt chÝnh, nghiÖn hót...) ;
- Gia ®×nh cã con çi hð háng (¨n ch¬i quËy ph¸, nghiÖn hót, ®ua xe...).
g) H·y kÓ tªn nh÷ng viÖc cña gia ®×nh mµ em cã thÓ tham gia. Em dù kiÕn sÏ
lµm g× ®Ó gãp phÇn x©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸ ?
29
Bµi 10
gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp
cña gia ®×nh, dßng hä
1 TruyÖn ®äc
TruyÖn kÓ tõ trang tr¹i

C©u chuyÖn mµ t«i muèn kÓ víi çc b¹n h«m nay chÝnh lµ chuyÖn vÒ gia ®×nh
t«i. B»ng søc lao ®éng cña m×nh, chóng t«i ®· biÕn nh÷ng qu¶ ®åi träc c»n cçi
thµnh mét trang tr¹i kiÓu mÉu. §ã lµ c¶ mét cuéc tranh ®Êu thùc sù gay go, quyÕt
liÖt cña chóng t«i ®Ó chiÕn th¾ng ®ãi nghÌo.
Ngµy Êy, t«i cßn bÐ l¾m. T«i chØ nhí bµn tay cña cha vµ anh trai t«i dµy lªn,
chai s¹n v× ph¸t c©y, cuèc ®Êt, quyÕt t©m b¾t ®Êt sinh lêi. BÊt kÓ thêi tiÕt kh¾c nghiÖt
®Õn ®©u, cha vµ anh còng kh«ng bao giê rêi “trËn ®Þa”. T«i còng tÝch cùc tham gia
víi c¶ nhµ b»ng çch ngµy ngµy mang nh÷ng c©y b¹ch ®µn non lªn ngän ®åi cao
kia ®Ó cha vµ anh trång. Cha t«i ®· tõng lµ lÝnh vËn t¶i biÓn. T«i v« cïng ngðìng
mé lßng kiªn tr×, bÒn bØ cña cha. §Õn nay, trang tr¹i nhµ t«i cã h¬n 100 hÐc ta ®Êt
®ai mµu mì trång b¹ch ®µn, hoÌ, mÝa vµ çc lo¹i c©y ¨n qu¶. Ngoµi ra, cha t«i cßn
cho nu«i rÊt nhiÒu bß, dª, gµ. Çch ®©y hai n¨m, trang tr¹i nhµ t«i míi ®ðîc gÆt h¸i
nh÷ng thµnh qu¶ ban ®Çu.
T«i còng ®ang b¾t ®Çu “sù nghiÖp nu«i trång” cña m×nh tõ çi chuång gµ bÐ
nhá nµy. MÑ cho t«i 10 c« gµ con vµ b©y giê chóng ®· thµnh 10 c« gµ m¸i ®Î “trøng
vµng”. Sè tiÒn b¸n trøng, t«i tiÕt kiÖm ®Ó mua s¸ch vë, ®å dïng häc tËp, truyÖn
tranh vµ b¸o ThiÕu niªn tiÒn phong.
Cuéc sèng thðêng ngµy cña gia ®×nh t«i, nhÊt lµ trong nh÷ng dÞp nghØ hÌ, cùc
k× bËn rén. Sù lao ®éng kh«ng mÖt mái cña cha vµ anh trai lµ nh÷ng tÊm gð¬ng
s¸ng ®Ó t«i hiÓu r»ng, kh«ng bao giê ®ðîc û l¹i hay tr«ng chê vµo ngðêi kh¸c mµ
ph¶i ®i lªn b»ng chÝnh søc lao ®éng cña m×nh.
Pháng theo Thanh B×nh
(B¸o ThiÕu niªn tiÒn phong, sè 68, th¸ng 6-2000)
30
Gîi ý
a) Sù lao ®éng cÇn cï vµ quyÕt t©m vðît khã cña mäi ngðêi trong gia ®×nh ë
truyÖn ®äc trªn thÓ hiÖn nhð thÕ nµo ?
b) Nh÷ng viÖc lµm nµo chøng tá nh©n vËt “t«i” ®· gi÷ g×n, ph¸t huy truyÒn
thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh ?
c) TruyÒn thèng gia ®×nh, dßng hä cã ¶nh hðëng ®èi víi mçi con ngðêi nhð
thÕ nµo ? Em tù hµo ®iÒu g× vÒ gia ®×nh, dßng hä cña m×nh ?
d) Chóng ta ph¶i sèng nhð thÕ nµo ®Ó xøng ®¸ng víi truyÒn thèng tèt ®Ñp cña
gia ®×nh, dßng hä ?
NghÖ nh©n Th¸i V¨n Hång ®ang hðíng dÉn con trai vÒ nghÒ chÕ t¹o s¶n phÈm tõ gç
(¶nh : TrÇn Thiªm - Th«ng tÊn x· ViÖt Nam)

a) NhiÒu gia ®×nh, dßng hä cã truyÒn thèng tèt ®Ñp vÒ häc tËp, lao ®éng, nghÒ
nghiÖp, v¨n ho¸ vµ ®¹o ®øc. Gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh,
dßng hä lµ tiÕp nèi, ph¸t triÓn vµ lµm r¹ng rì thªm truyÒn thèng Êy.
b) Gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh, dßng hä gióp ta cã
thªm kinh nghiÖm vµ søc m¹nh trong cuéc sèng, gãp phÇn lµm phong phó truyÒn
thèng, b¶n s¾c d©n téc ViÖt Nam.
31
c) Chóng ta tr©n träng, tù hµo ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh, dßng
hä vµ ph¶i sèng trong s¹ch, lð¬ng thiÖn, kh«ng lµm ®iÒu g× tæn h¹i ®Õn thanh danh
cña gia ®×nh, dßng hä.
Ÿ Tôc ng÷ : - GiÊy r¸ch ph¶i gi÷ lÊy lÒ.
- Con h¬n cha lµ nhµ cã phóc.
3 Bμi tËp
a) H·y ®Ò nghÞ «ng bµ, cha mÑ kÓ cho em nghe vÒ nguån gèc vµ nh÷ng truyÒn
thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh, dßng hä m×nh. Em cã suy nghÜ g× vÒ nh÷ng truyÒn
thèng ®ã ?
b) Quª Hiªn lµ mét vïng quª nghÌo khã. Bao ®êi nay, trong dßng hä cña Hiªn
chða cã ai ®ç ®¹t cao vµ lµm chøc vô g× quan träng. Hiªn kh«ng bao giê muèn giíi
thiÖu quª hð¬ng vµ dßng hä m×nh víi b¹n bÌ. Hiªn c¶m thÊy xÊu hæ vÒ ®Êt quª
nghÌo vµ dßng hä cña m×nh.
Em cã ®ång ý víi çch nghÜ cña Hiªn kh«ng ? V× sao ?
c) Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ?
(1) Gia ®×nh, dßng hä nµo còng cã nh÷ng truyÒn thèng tèt ®Ñp ;
(2) Gi÷ g×n truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh lµ thÓ hiÖn lßng biÕt ¬n cha
mÑ, «ng bµ, tæ tiªn ;
(3) Gia ®×nh, dßng hä nghÌo th× kh«ng cã g× ®¸ng tù hµo ;
(4) Kh«ng cÇn gi÷ g×n truyÒn thèng, v× ®ã lµ nh÷ng g× ®· l¹c hËu ;
(5) Gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng cña gia ®×nh gióp ta cã thªm søc m¹nh
trong cuéc sèng.
d) Em h·y sðu tÇm vµ kÓ l¹i cho çc b¹n nghe mét mÈu chuyÖn vÒ truyÒn thèng
quª hð¬ng m×nh, vÒ çc dßng hä (çc tæ phô nghÒ nghiÖp, çc nghÖ nh©n, anh hïng
liÖt sÜ, danh nh©n v¨n ho¸ v.v...).
®) B¶n th©n em ®· lµm nh÷ng viÖc g× ®Ó gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt
®Ñp cña gia ®×nh, dßng hä ? Em dù kiÕn sÏ tiÕp tôc lµm g× ?
32
Bµi 11
tù tin
1 TruyÖn ®äc
TrÞnh H¶i Hμ vμ chuyÕn du häc Xin-ga-po

TrÞnh H¶i Hµ lµ mét trong hai mð¬i ba häc sinh ViÖt Nam ®ðîc tuyÓn ®i du
häc ë Xin-ga-po. Çc b¹n ®Òu lµ häc sinh giái toµn diÖn, thµnh th¹o tiÕng Anh vµ
tr¶i qua hai k× thi cùc k× g¾t gao do chÝnh ngðêi Xin-ga-po tuyÓn chän.
§Õn nhµ Hµ, t«i thËt sù bÊt ngê khi thÊy gãc häc tËp cña Hµ chØ lµ c¨n g¸c xÐp
ë ban c«ng, mét gi¸ s¸ch rÊt khiªm tèn vµ mét çi m¸y çt-xÐt ®· cò. ThÊy t«i ng¹c
nhiªn, Hµ tð¬i cðêi, chñ ®éng nãi :
- Gia tµi cña em chØ cã vËy. Bè em lµ bé ®éi, mÑ em lµ c«ng nh©n ®Òu ®· nghØ
chÕ ®é. Víi ®ång lð¬ng Ýt ái cña bè mÑ, em kh«ng thÓ ®ßi hái ®iÒu g× h¬n.
Hµ nãi chuyÖn tho¶i m¸i, tù tin vµ ch÷ng ch¹c.
T«i hái :
- Kh«ng ph¶i lµ con nhµ nßi tiÕng Anh, Hµ luyÖn ë “lß” nµo mµ siªu thÕ ?
- Tõ nhá, chða bao giê em ®i häc thªm, trõ khi ®ðîc luyÖn thi trong ®éi tuyÓn
häc sinh giái, chñ yÕu lµ em tù häc. Häc trong s¸ch gi¸o khoa, s¸ch n©ng cao vµ
tÊt c¶ çc chð¬ng tr×nh tiÕng Anh trªn tivi.
- Häc nhð vËy, cßn hµnh th× sao ?
- Em cïng anh trai luyÖn nãi víi ngðêi nðíc ngoµi. Lóc ®Çu, em rÊt lóng tóng,
chØ biÕt nãi nh÷ng c©u ®¬n gi¶n... Nhðng b©y giê th× em cã thÓ tù tin kÓ cho hä
nghe vÒ truyÒn thuyÕt Hå Gð¬m, vÒ Hµ Néi ngh×n n¨m v¨n hiÕn. Tõ nµo nãi chða
®óng ng÷ ph¸p, nãi sai, hä söa gióp m×nh ngay. Cø sau mçi lÇn nhð vËy, tr×nh ®é
nãi cña em l¹i kh¸ lªn mét chót.
- Sang Xin-ga-po häc, Hµ quan t©m nhÊt ®iÒu g× ?
- Gi¸o dôc vµ m«i trðêng. ë Xin-ga-po, ®ã lµ hai lÜnh vùc tuyÖt vêi. Em sÏ
chuyªn t©m vµo hai vÊn ®Ò Êy, hi väng sau nµy sÏ gióp Ých cho ®Êt nðíc m×nh.
33
VËy lµ víi lßng ham häc, sù chñ ®éng vµ tù tin trong häc tËp, Hµ ®· ®¹t ®ðîc
®iÒu m¬ ðíc. Chóc cho H¶i Hµ häc thËt tèt ®Ó ®¹t ®ðîc m¬ ðíc cña ®êi m×nh.
Pháng theo Thu Hµ
(B¸o ThiÕu niªn tiÒn phong, sè 119, n¨m 2000)
Gîi ý
a) B¹n Hµ häc tiÕng Anh trong ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh nhð thÕ nµo ?
b) Do ®©u b¹n Hµ ®ðîc tuyÓn ®i du häc ë nðíc ngoµi ?
c) Em h·y nªu biÓu hiÖn cña sù tù tin ë b¹n Hµ.
d) V× sao con ngðêi cÇn ph¶i tù tin ? Lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ tù tin trong
cuéc sèng ?
a) Tù tin lµ tin tðëng vµo kh¶ n¨ng cña b¶n th©n, chñ ®éng trong mäi viÖc, d¸m
tù quyÕt ®Þnh vµ hµnh ®éng mét çch ch¾c ch¾n, kh«ng hoang mang dao ®éng.
Ngðêi tù tin còng lµ ngðêi hµnh ®éng cð¬ng quyÕt, d¸m nghÜ, d¸m lµm.
b) Tù tin gióp con ngðêi cã thªm søc m¹nh, nghÞ lùc vµ søc s¸ng t¹o, lµm nªn
sù nghiÖp lín. NÕu kh«ng tù tin, con ngðêi sÏ trë nªn yÕu ®uèi, bÐ nhá.
c) Chóng ta h·y rÌn luyÖn tÝnh tù tin b»ng çch chñ ®éng, tù gi¸c häc tËp vµ
tham gia çc ho¹t ®éng cña tËp thÓ, qua ®ã tÝnh tù tin cña chóng ta ®ðîc cñng cè
vµ n©ng cao. CÇn kh¾c phôc tÝnh rôt rÌ, tù ti, dùa dÉm, ba ph¶i.
Ÿ Tôc ng÷ : - Chí thÊy sãng c¶ mµ ng· tay chÌo.
- Cã cøng míi ®øng ®Çu giã.
3 Bμi tËp
a) H·y tù nhËn xÐt b¶n th©n em ®· cã tÝnh tù tin chða. Khi gÆp viÖc khã, bµi
khã em cã n¶n lßng, cã chïn bðíc kh«ng ? H·y kÓ mét sè viÖc em lµm tèt nhê cã
lßng tù tin.
b) Em ®ång ý víi nh÷ng ý kiÕn nµo sau ®©y ? V× sao ?
(1) Ngðêi tù tin lµ ngðêi biÕt tù gi¶i quyÕt lÊy c«ng viÖc cña m×nh ;
34
(2) Ngðêi tù tin chØ mét m×nh quyÕt ®Þnh c«ng viÖc, kh«ng cÇn hái ý
kiÕn ai ;
(3) Ngðêi tù ti lu«n c¶m thÊy m×nh nhá bÐ, yÕu ®uèi ;
(4) Ngðêi tù tin kh«ng lÖ thuéc, dùa dÉm vµo ngðêi kh¸c ;
(5) Ngðêi tù tin d¸m tù quyÕt ®Þnh vµ hµnh ®éng ;
(6) TÝnh rôt rÌ lµm cho con ngðêi khã ph¸t huy ®ðîc kh¶ n¨ng cña m×nh ;
(7) Ngðêi tù tin kh«ng cÇn hîp t¸c víi ai ;
(8) Ngðêi cã tÝnh ba ph¶i lµ ngðêi thiÕu tù tin ;
(9) Ngðêi tù tin lu«n tù ®¸nh gi¸ cao b¶n th©n m×nh.
c) H·y ghi l¹i c¶m nghÜ cña em vÒ mét tÊm gð¬ng tù tin mµ em biÕt.
d) Giê kiÓm tra to¸n, c¶ líp ®ang ch¨m chó lµm bµi. H©n lµm xong bµi, nh×n
sang bªn tr¸i, thÊy ®¸p sè cña Hoµng kh¸c ®¸p sè cña m×nh, H©n véi vµng ch÷a l¹i
bµi. Sau ®ã, H©n l¹i quay sang ph¶i, thÊy TuÊn lµm kh¸c m×nh, H©n cuèng lªn ®Þnh
chÐp nhðng ®· muén, võa lóc ®ã, c« gi¸o nh¾c c¶ líp nép bµi.
Em h·y nhËn xÐt hµnh vi cña H©n trong t×nh huèng trªn.
®) Em ®· rÌn luyÖn tÝnh tù tin b»ng çch nµo ?
Bµi 12
Sèng vµ lµm viÖc cã kÕ ho¹ch
1 Th«ng tin
Ngay sau ngµy khai gi¶ng, biÕt ®ðîc thêi kho¸ biÓu lªn líp h»ng ngµy, NguyÔn
H¶i B×nh ®· lªn lÞch lµm viÖc, häc tËp tõng ngµy trong tuÇn nhð sau :
35
Buæi S¸ng ChiÒu Tèi
Thø (Tõ 6h30 ®Õn 11h30) (Tõ 14h ®Õn 17h) (Tõ 19h ®Õn 22h)
hai Lªn líp Tù häc Häc thªm ngo¹i ng÷
ba Lªn líp Tù häc Xem tivi
tð Lªn líp §Õn líp häc tin häc Xem tivi
n¨m Lªn líp Tù häc Xem tivi
s¸u Lªn líp Tù häc Xem tivi
§Õn thð viÖn ®äc Sinh ho¹t CLB t¹i

b¶y Lªn líp
thªm s¸ch Nhµ V¨n ho¸
- Tù häc ®Õn 9h
Chñ nhËt NghØ ... ¤n l¹i bµi 1 tuÇn
- Dän dÑp nhµ cöa
Gîi ý
a) Em cã nhËn xÐt g× vÒ lÞch lµm viÖc, häc tËp tõng ngµy trong tuÇn cña b¹n
H¶i B×nh ?
b) Em cã nhËn xÐt g× vÒ tÝnh çch cña b¹n H¶i B×nh ?
c) Em thö dù ®o¸n xem víi çch lµm viÖc theo kÕ ho¹ch nhð H¶i B×nh th× sÏ
®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ g× ?
d) T¹i sao ph¶i lµm viÖc cã kÕ ho¹ch ? NÕu lµm viÖc kh«ng cã kÕ ho¹ch th× cã
lîi, cã h¹i g× ?
a) Sèng, lµm viÖc cã kÕ ho¹ch lµ biÕt x¸c ®Þnh nhiÖm vô, s¾p xÕp nh÷ng c«ng
viÖc h»ng ngµy, h»ng tuÇn mét çch hîp lÝ ®Ó mäi viÖc ®ðîc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, cã
hiÖu qu¶, cã chÊt lðîng.
b) KÕ ho¹ch sèng vµ lµm viÖc ph¶i ®¶m b¶o c©n ®èi çc nhiÖm vô : rÌn luyÖn,
häc tËp, lao ®éng, ho¹t ®éng, nghØ ng¬i, gióp gia ®×nh.
36
c) CÇn biÕt lµm viÖc cã kÕ ho¹ch vµ biÕt ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch khi cÇn thiÕt.
d) Ph¶i quyÕt t©m vðît khã, kiªn tr×, s¸ng t¹o thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®· ®Æt ra.
®) Lµm viÖc cã kÕ ho¹ch sÏ gióp chóng ta chñ ®éng, tiÕt kiÖm thêi gian, c«ng
søc vµ ®¹t hiÖu qu¶ trong c«ng viÖc.
3 Bμi tËp
a) Em hiÓu thÕ nµo lµ sèng vµ lµm viÖc cã kÕ ho¹ch ?
b) ë líp b¹n H¶i B×nh, cã b¹n V©n Anh tuÇn nµo còng x©y dùng kÕ ho¹ch rÊt
chi tiÕt (xem kÕ ho¹ch lµm viÖc tuÇn cña V©n Anh) vµ thùc hiÖn rÊt nghiªm tóc.
NÕu v× lÝ do ®Æc biÖt kh«ng thùc hiÖn ®óng kÕ ho¹ch, V©n Anh ®Òu t×m çch ®iÒu
chØnh hîp lÝ vµo thêi gian thÝch hîp. Cßn b¹n Phi Hïng ch¼ng lµm kÕ ho¹ch g× c¶ :
mai thi, h«m nay vÉn ®i ch¬i c¶ ngµy, nhiÒu khi quªn nh÷ng yªu cÇu mµ thÇy, c«
gi¸o giao vÒ nhµ.
KÕ ho¹ch lµm viÖc tuÇn cña V©n Anh
Giê 5h- 5h30- 6h30- 12h- 14h- 16h30- 19h- 22h30-
Thø 5h30 6h30 12h 14h 16h30 19h 22h30 23h
- ¡n trða - Ch¬i - Tù häc

- Dän dÑp §Õn cÇu l«ng Lµm viÖc
TËp thÓ nhµ - Röa b¸t - §äc b¸o riªng. Sau
hai trðêng - Tù häc (30’)
dôc - NghØ 30’ gi÷a
- ¨n s¸ng häc - NÊu c¬m ®ã ®i ngñ
ng¬i - ¡n, nghØ giê
Sinh ho¹t
Häc líp CLB
ba nt nt nt nt nt (19h-21h) nt
nh¹c
- Tù häc
- Xem
tð nt nt nt nt Tù häc nt phim nt
- Tù häc
- Tù häc
- Xem thêi
n¨m nt nt nt nt - Häc líp nt sù nt
tin häc
- Tù häc
(16h-17h)
Häc líp
s¸u nt nt nt nt nt Tù häc nt
to¸n
Sinh ho¹t NghØ
b¶y nt nt nt nt nt nt
CLB (xem tivi)
Chñ Dän nhµ, §äc thªm
nt nt nt Tù häc nt nt
nhËt xem tivi s¸ch
37
Em cã nhËn xÐt g× vÒ çch sèng vµ lµm viÖc cña hai b¹n V©n Anh vµ Phi Hïng ?
c) Em h·y so s¸nh hai b¶n kÕ ho¹ch cña H¶i B×nh, V©n Anh vµ nhËn xÐt ðu,
nhðîc ®iÓm cña mçi b¶n kÕ ho¹ch.
d) Cã quan niÖm cho r»ng : ChØ cã thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch h»ng ngµy, h»ng tuÇn,
h»ng th¸ng, h»ng n¨m, kh«ng thÓ x©y dùng kÕ ho¹ch sèng vµ lµm viÖc dµi h¬n.
Em ®ång t×nh hay ph¶n ®èi ? V× sao ?
®) Em h·y lËp kÕ ho¹ch lµm viÖc mét tuÇn. Khi lËp kÕ ho¹ch em cã cÇn trao
®æi víi bè mÑ hoÆc ngðêi kh¸c trong gia ®×nh kh«ng ? V× sao ?
e) H·y trao ®æi trðíc nhãm, tæ (hoÆc líp) vÒ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch häc tËp,
lµm viÖc cña ç nh©n h»ng tuÇn. Ph©n tÝch nguyªn nh©n cña viÖc thùc hiÖn tèt hoÆc
chða tèt kÕ ho¹ch ®ã.
Bµi 13
quyÒn ®ðîc b¶o vÖ, ch¨m sãc
vµ gi¸o dôc cña trÎ em viÖt nam
1 TruyÖn ®äc
Mét tuæi th¬ bÊt h¹nh
T«i gÆp em khi ®Õn th¨m trðêng gi¸o dðìng. §ã lµ mét em bÐ nhanh nhÑn, vui
tÝnh, cã ®«i m¾t to th«ng minh. Khi ®ðîc hái v× sao l¹i ë ®©y, em ®· kÓ cho t«i nghe
vÒ tuæi th¬ cña m×nh.
38
2
1
4
5
Çc quyÒn cña trÎ em
Khi míi sinh, cha mÑ ®Æt tªn em lµ Phan V¨n Th¸i. Lóc trë thµnh trÎ bôi ®êi, ®ång
bän gäi em lµ Ba ChÏ, bëi sau mét lÇn ®¸nh nhau, mét bµn tay em chØ cßn 3 ngãn.
39
Víi çi tªn Êy ®· nãi lªn cuéc sèng phiªu b¹t, bÊt h¹nh cña Th¸i. §Õn nay, em míi
trßn 13 tuæi, nhðng tuæi th¬ cña em ®· ®Çy nh÷ng bÊt h¹nh, tñi hên vµ c¶ téi lçi.
N¨m em lªn 4 tuæi, bè mÑ li h«n, c¶ hai ®Òu bá em ®i t×m h¹nh phóc riªng. Em
®ðîc bµ ngo¹i nu«i dðìng, khi bµ giµ kh«ng ®ñ søc lµm nu«i ch¸u n÷a, em ph¶i röa
b¸t thuª kiÕm sèng. Chøng kiÕn c¶nh lµm lông vÊt v¶ cña chó bÐ ®ang tuæi c¾p s¸ch
®Õn trðêng, mét bµ tèt bông ®· ®em em vÒ nu«i. Do kh«ng ®ðîc d¹y b¶o chu ®¸o,
mét n¨m sau em ®· lÊy c¾p xe ®¹p cña mÑ nu«i, bá lªn Hµ Néi vµ trë thµnh kÎ bôi
®êi chuyªn cðíp giËt ë cÇu Long Biªn. Ph¶i mÊt mét thêi gian çc trinh s¸t míi b¾t
qu¶ tang cËu bÐ ®· g©y bao phiÒn to¸i cho kh¸ch qua cÇu. T¹i c¬ quan C«ng an,
Th¸i thó nhËn : “Mçi ngµy ch¸u tham gia cðíp giËt ë cÇu Long Biªn tõ mét ®Õn hai
vô. Sè tiÒn cðíp ®ðîc dïng ®Ó ¨n uèng, tèi ®Õn ch¸u ngñ ë gÇm cÇu”.
T«i hái em : “ë ®©y thÕ nµo ?”. Em hån nhiªn tr¶ lêi : “ThÝch l¾m chó ¹. Ch¸u
®ðîc ¨n uèng ®Çy ®ñ, ®ðîc ®i häc, l¹i ch¼ng ph¶i lo t×m chç ngñ mçi khi trêi mða.”
Pháng theo Kim Quý
(B¸o C«ng an nh©n d©n, ngµy 22-12-2000)
Gîi ý
a) Theo em, v× sao Th¸i cã nh÷ng hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ?
b) Th¸i ®· kh«ng ®ðîc hðëng nh÷ng quyÒn g× so víi çc b¹n cïng løa tuæi ?
c) Theo em, Th¸i ph¶i lµm g× ®Ó trë thµnh ngðêi tèt ?
d) Nªu çc quyÒn cña trÎ em ®ðîc thÓ hiÖn trong tranh 1, 2, 3, 4, 5.

a) QuyÒn ®ðîc b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc cña trÎ em
* QuyÒn ®ðîc b¶o vÖ
TrÎ em cã quyÒn ®ðîc khai sinh vµ cã quèc tÞch. TrÎ em ®ðîc Nhµ nðíc vµ x·
héi t«n träng, b¶o vÖ tÝnh m¹ng, th©n thÓ, nh©n phÈm vµ danh dù.
* QuyÒn ®ðîc ch¨m sãc
TrÎ em ®ðîc ch¨m sãc, nu«i d¹y ®Ó ph¸t triÓn, ®ðîc b¶o vÖ søc khoÎ ; ®ðîc sèng
chung víi cha mÑ vµ ®ðîc hðëng sù ch¨m sãc cña çc thµnh viªn trong gia ®×nh.
TrÎ em tµn tËt, khuyÕt tËt ®ðîc Nhµ nðíc vµ x· héi gióp ®ì trong viÖc ®iÒu trÞ,
phôc håi chøc n¨ng.
TrÎ em kh«ng n¬i nð¬ng tùa ®ðîc Nhµ nðíc, x· héi tæ chøc ch¨m sãc, nu«i d¹y.
40
* QuyÒn ®ðîc gi¸o dôc
TrÎ em cã quyÒn ®ðîc häc tËp, ®ðîc d¹y dç.
TrÎ em cã quyÒn ®ðîc vui ch¬i gi¶i trÝ, tham gia çc ho¹t ®éng v¨n ho¸, thÓ thao.
b) Bæn phËn cña trÎ em
- Yªu Tæ quèc, cã ý thøc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc ViÖt Nam X· héi
chñ nghÜa ;
- T«n träng ph¸p luËt, t«n träng tµi s¶n cña ngðêi kh¸c ;
- Yªu quý, kÝnh träng, gióp ®ì «ng bµ, cha mÑ, lÔ phÐp víi ngðêi lín ;
- Ch¨m chØ häc tËp, hoµn thµnh chð¬ng tr×nh phæ cËp gi¸o dôc ;
- Kh«ng ®¸nh b¹c, uèng rðîu, hót thuèc vµ dïng çc chÊt kÝch thÝch cã h¹i cho
søc khoÎ.
c) Tr¸ch nhiÖm cña gia ®×nh, Nhµ nðíc vµ x· héi
Cha mÑ hoÆc ngðêi ®ì ®Çu lµ ngðêi trðíc tiªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc b¶o vÖ,
ch¨m sãc, nu«i d¹y trÎ em, t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho sù ph¸t triÓn cña trÎ em.
Nhµ nðíc vµ x· héi t¹o mäi ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña trÎ em,
cã tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc, gi¸o dôc vµ båi dðìng çc em trë thµnh ngðêi c«ng d©n
cã Ých cho ®Êt nðíc.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh nãi :
“V× lîi Ých mðêi n¨m th× ph¶i trång c©y, v× lîi Ých tr¨m n¨m th× ph¶i trång ngðêi”.
3 Bμi tËp
a) Trong çc hµnh vi sau, theo em, hµnh vi nµo x©m ph¹m ®Õn quyÒn trÎ em ?
(1) Lµm khai sinh chËm, khi trÎ ®Õn tuæi ®i häc míi lµm khai sinh ;
(2) §¸nh ®Ëp, hµnh h¹ trÎ ;
(3) §ða trÎ em hð vµo trðêng gi¸o dðìng ;
(4) B¾t trÎ bá häc ®Ó lao ®éng kiÕm sèng ;
(5) Buéc trÎ em nghiÖn hót ph¶i ®i cai nghiÖn ;
(6) Dô dç, l«i kÐo trÎ em ®¸nh b¹c, hót thuèc.
b) KÓ nh÷ng viÖc lµm cña Nhµ nðíc vµ nh©n d©n gãp phÇn b¶o vÖ, ch¨m sãc,
gi¸o dôc trÎ em.
c) H·y nªu bæn phËn cña häc sinh ®èi víi gia ®×nh vµ nhµ trðêng.
41
d) Trong trðêng hîp bÞ kÎ xÊu ®e do¹, l«i kÐo vµo con ®ðêng ph¹m téi (vÝ dô :
Trém c¾p), em sÏ lµm g× ?
(1) T×m mäi çch ph¶n ¸nh ngay cho c¬ quan c«ng an hoÆc chÝnh quyÒn
®Þa phð¬ng ;
(2) Im lÆng, bá qua ;
(3) Nãi víi bè mÑ hoÆc çc thÇy c« gi¸o trong trðêng vµ ®Ò nghÞ gióp ®ì ;
(4) BiÕt lµ sai nhðng v× bÞ ®e do¹ nªn vÉn lµm theo lêi dô dç.
®) Sinh ra trong mét gia ®×nh nghÌo ®«ng con, bè mÑ Tó ph¶i lµm lông vÊt v¶
sím khuya, ch¾t chiu tõng ®ång ®Ó cho anh em Tó ®ðîc ®i häc cïng çc b¹n.
Nhðng do ®ua ®ßi, ham ch¬i, Tó ®· nhiÒu lÇn bá häc ®Ó ®i ch¬i víi nh÷ng b¹n xÊu.
KÕt qu¶ häc tËp ngµy cµng kÐm. Cã lÇn bÞ bè m¾ng, Tó bá ®i c¶ ®ªm kh«ng vÒ nhµ.
Cuèi n¨m häc, Tó kh«ng ®ñ ®iÓm ®Ó lªn líp vµ ph¶i häc l¹i.
H·y nªu nhËn xÐt cña em vÒ viÖc lµm sai cña b¹n Tó. Theo em, Tó ®· kh«ng
lµm trßn quyÒn vµ bæn phËn nµo cña trÎ em ?
Bµi 14
b¶o vÖ m«i trðêng
vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn
1 Th«ng tin, sù kiÖn
a) Th«ng tin
Ÿ Trong çc thËp niªn cuèi cña thÕ kØ XX, Nhµ nðíc ta ®· cã nh÷ng gi¶i ph¸p
h÷u hiÖu, nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp nh»m h¹n chÕ vµ ng¨n chÆn n¹n x©m h¹i
rõng, ng¨n chÆn t×nh tr¹ng suy gi¶m rõng, kiÓm so¸t çc th¶m ho¹ mÊt rõng g©y
¶nh hðëng xÊu tíi m«i trðêng (xem b¶ng).
42
B¶ng diÔn biÕn tØ lÖ (%) ®Êt cã rõng che phñ
N¨m
ChØ sè th«ng tin 1950 - 1960 - 1970 - 1980 - 1990 - 2000 -

hiÖn tr¹ng rõng liªn quan 1960 1970 1980 1990 1997 2001
®Õn m«i trðêng
TØ lÖ (%) ®é che phñ cña rõng vµ quÇn
41% 29% 28,7% 27,2% 28,8% 33,2%
thÓ c©y th©n gç lðu niªn tËp trung
Kh«i
phôc Kh«i phôc
Suy
Phßng RÊt dÇn tÝnh dÇn tÝnh
HiÖu qu¶ vÒ m«i trðêng gi¶m KÐm
hé cao kÐm n¨ng n¨ng
râ rÖt
phßng phßng hé
hé
Ÿ Nh÷ng diÖn tÝch rõng réng lín ë nðíc ta ®· bÞ tµn ph¸, huû diÖt bëi çc kÜ
thuËt vµ phð¬ng thøc chiÕn tranh hiÖn ®¹i do giÆc ngo¹i x©m g©y ra trong 30 n¨m
(1945 - 1975).
Ÿ Khai th¸c rõng bõa b·i, kh«ng theo quy luËt, kh«ng tu©n thñ çc biÖn ph¸p
l©m sinh, kh«ng ®¶m b¶o t¸i sinh rõng liªn tôc lµm c¹n kiÖt tµi nguyªn.
Ÿ Trong 10 n¨m trë l¹i ®©y (1991 - 2000), n¹n l©m tÆc hoµnh hµnh, sè gç b¾t
®ðîc tõ l©m tÆc trong ph¹m vi kiÓm so¸t lªn tíi 200.000 m3, trªn thùc tÕ cßn lín
h¬n nhiÒu.
Ÿ Du canh du cð, ph¸ rõng lÊy ®Êt canh t¸c, dÉn ®Õn viÖc g©y ra nhiÒu vô ch¸y
rõng. Khai th¸c më réng çc n«ng trðêng kh«ng quy ho¹ch bÒn v÷ng, còng x©m
h¹i tíi tµi nguyªn rõng. VÝ dô : N¨m 2000, do gi¸ cµ phª gi¶m, 180 ngh×n hÐc ta
cµ phª bÞ ph¸ ®· ¶nh hðëng nghiªm träng ®èi víi m«i trðêng, g©y hoang ho¸ ®Êt
trªn diÖn tÝch réng.
(TrÝch Chð¬ng 7, B¸o ço HiÖn tr¹ng m«i trðêng ViÖt Nam n¨m 2001)
b) Sù kiÖn
Ÿ Trong hai ngµy 4 vµ 5-9-2013 liªn tôc x¶y ra lò quÐt t¹i huyÖn Sa Pa,
V¨n Bµn, B¸t X¸t... S¸ng ngµy 5-9, nðíc lò ®· cuèn tr«i c¶ khu tËp thÓ cña Trðêng
Trung häc c¬ së B¶n Khoang (Sa Pa) khiÕn c¶ chôc thÇy c« bÞ cuèn theo dßng nðíc
vµ ®Êt ®¸.
43
Mða lò còng ®· cuèn tr«i 37 ng«i nhµ, lµm hð háng 27 nhµ, thiÖt h¹i 1725 hÐc ta
diÖn tÝch hoa mµ, lóa, nhiÒu tuyÕn ®ª kÌ, ®ðêng giao th«ng bÞ háng, s¹t lë. Riªng
tØnh lé 155 qua x· B¶n Khoang, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai s¹t lë 20.000m3.
TrËn lò quÐt tèi ngµy 4 − 9, khiÕn trung t©m x· B¶n Khoang sËp nhiÒu ng«i nhµ,
cuèn tr«i c¶ chôc gi¸o viªn. (¶nh : Lao TrÇn)
Ngðêi d©n t×m kiÕm ®ðîc thi thÓ çc n¹n nh©n trong c¬n lò quÐt ë Sa Pa ngµy 5 − 9.
(¶nh : CTV)
(Theo B¸o VnExpress, ngµy 6 − 9 − 2013).
44
Ÿ Trong nh÷ng ngµy ®Çu th¸ng 10-2000, trªn ®Þa bµn tØnh §¾k L¾k cã mða to
ë nhiÒu n¬i, g©y lò lín. ë huyÖn Kr«ng N« mða lµm ngËp 120 hÐc ta cµ phª,
40 hÐc ta lóa, 200 c¨n nhµ, trong ®ã cã 68 nhµ ngËp s©u gÇn 2m. TØnh lé 4 ngËp
s©u trong nðíc tõ 0,5m ®Õn 2,5m ; giao th«ng bÞ t¾c hoµn toµn. ë huyÖn L¾k, trªn
500 hÐc ta lóa, hoa mµu vµ 250 nhµ d©n bÞ ngËp. Quèc lé 27 bÞ lò cuèn ®øt 2 ®o¹n,
giao th«ng trªn tuyÕn bÞ tª liÖt. Hai ngðêi d©n bÞ chÕt v× lò cuèn.
(Theo B¸o Lao ®éng, ngµy 12-10-2000)
Gîi ý
a) Em h·y cho biÕt nguyªn nh©n (do con ngðêi g©y ra) dÉn ®Õn hiÖn tðîng
lò lôt.
b) Nªu t¸c dông cña rõng ®èi víi ®êi sèng cña con ngðêi.
c) Em h·y nªu mèi quan hÖ gi÷a çc th«ng tin vµ sù kiÖn kÓ trªn.
d) Em hiÓu thÕ nµo lµ m«i trðêng ? M«i trðêng cã ¶nh hðëng thÕ nµo ®Õn cuéc
sèng con ngðêi ? Cho mét vµi vÝ dô vÒ nh÷ng viÖc lµm « nhiÔm m«i trðêng.
a) M«i trðêng lµ toµn bé çc ®iÒu kiÖn tù nhiªn, nh©n t¹o bao quanh con ngðêi,
cã t¸c ®éng tíi ®êi sèng, sù tån t¹i, ph¸t triÓn cña con ngðêi vµ thiªn nhiªn. Nh÷ng
®iÒu kiÖn ®ã hoÆc ®· cã s½n trong tù nhiªn (rõng c©y, ®åi, nói, s«ng, hå...), hoÆc do
con ngðêi t¹o ra (nhµ m¸y, ®ðêng s¸, c«ng tr×nh thuû lîi, khãi bôi, r¸c, chÊt th¶i).
b) Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ nh÷ng cña c¶i vËt chÊt cã s½n trong tù nhiªn mµ
con ngðêi cã thÓ khai th¸c, chÕ biÕn, sö dông, phôc vô cuéc sèng cña con ngðêi
(rõng c©y, çc ®éng vËt, thùc vËt quý, hiÕm, çc má kho¸ng s¶n, çc nguån nðíc,
dÇu, khÝ...). Tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ mét bé phËn thiÕt yÕu cña m«i trðêng, cã
quan hÖ chÆt chÏ víi m«i trðêng. Mçi ho¹t ®éng kinh tÕ khai th¸c tµi nguyªn thiªn
nhiªn dï tèt, xÊu ®Òu cã t¸c ®éng ®Õn m«i trðêng.
c) M«i trðêng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt ®èi víi ®êi
sèng con ngðêi, t¹o nªn c¬ së vËt chÊt ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, t¹o
cho con ngðêi phð¬ng tiÖn sinh sèng, ph¸t triÓn trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, tinh thÇn.
d) B¶o vÖ m«i trðêng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn lµ gi÷ cho m«i trðêng trong
lµnh, s¹ch ®Ñp, b¶o ®¶m c©n b»ng sinh th¸i, c¶i thiÖn m«i trðêng ; ng¨n chÆn, kh¾c
phôc çc hËu qu¶ xÊu do con ngðêi vµ thiªn nhiªn g©y ra ; khai th¸c, sö dông hîp
45
lÝ, tiÕt kiÖm nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. B¶o vÖ m«i trðêng vµ tµi nguyªn thiªn
nhiªn lµ nhiÖm vô träng yÕu, cÊp b¸ch cña Quèc gia, lµ sù nghiÖp cña toµn d©n. Çc
tæ chøc, ç nh©n ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ m«i trðêng. Nghiªm cÊm mäi ho¹t
®éng lµm suy kiÖt nguån tµi nguyªn, huû ho¹i m«i trðêng. B¶o vÖ tèt m«i trðêng
th× con ngðêi míi cã thÓ t¹o ra mét cuéc sèng tèt ®Ñp, bÒn v÷ng, l©u dµi.
Ngµy 5 th¸ng 6 h»ng n¨m ®ðîc Liªn hîp quèc chän lµm ngµy “M«i trðêng
thÕ giíi”.
Ÿ Thµnh ng÷ : Rõng vµng, biÓn b¹c.
3 Bμi tËp
a) Trong çc biÖn ph¸p dðíi ®©y, theo em, biÖn ph¸p nµo gãp phÇn b¶o vÖ
m«i trðêng ?
(1) Gi÷ g×n vÖ sinh xung quanh trðêng häc vµ n¬i ë ;
(2) X©y dùng çc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ rõng, b¶o vÖ nguån nðíc vµ b¶o vÖ
®éng vËt quý, hiÕm ;
(3) Khai th¸c nðíc ngÇm bõa b·i ;
(4) Sö dông ph©n ho¸ häc vµ çc ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt vðît qu¸ møc
quy ®Þnh ;
(5) Nghiªn cøu, x©y dùng çc phð¬ng ph¸p xö lÝ r¸c, nðíc th¶i c«ng nghiÖp,
nðíc th¶i sinh ho¹t.
b) Trong çc hµnh vi sau ®©y, hµnh vi nµo g©y « nhiÔm, ph¸ huû m«i trðêng ?
(1) Khai th¸c thuû, h¶i s¶n b»ng chÊt næ ;
(2) S¨n b¾t ®éng vËt quý, hiÕm trong rõng ;
(3) §æ çc chÊt th¶i c«ng nghiÖp trùc tiÕp vµo nguån nðíc ;
(4) Khai th¸c gç theo chu k×, kÕt hîp c¶i t¹o rõng ;
(5) Trång c©y g©y rõng phñ xanh ®åi träc ;
(6) Ph¸ rõng ®Ó trång c©y lð¬ng thùc.
c) §Ó më réng s¶n xuÊt, Nhµ m¸y A ®øng trðíc sù lùa chän gi÷a ba phð¬ng
¸n. Theo em, nªn chän phð¬ng ¸n nµo ?
Phð¬ng ¸n 1 : Sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, bá qua çc vÊn ®Ò vÒ m«i trðêng,
tiÕt kiÖm triÖt ®Ó trong s¶n xuÊt nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
46
Phð¬ng ¸n 2 : Sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ®Çu tð thªm kinh phÝ cho viÖc
b¶o vÖ m«i trðêng, chÊp nhËn gi¸ thµnh cao h¬n.
Phð¬ng ¸n 3 : Më réng quy m« s¶n xuÊt, gi÷ nguyªn c«ng nghÖ cò (chØ t¨ng
sè lðîng).
d) ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n nãi lªn c¶m xóc cña em vÒ m«i trðêng vµ thiªn
nhiªn sau chuyÕn tham quan, du lÞch.
®) Sau khi häc xong bµi nµy, theo em, häc sinh chóng ta sÏ ph¶i lµm g× ®Ó gãp
phÇn b¶o vÖ m«i trðêng ?
e) Sðu tÇm tranh ¶nh, tð liÖu liªn quan ®Õn m«i trðêng, tµi nguyªn thiªn nhiªn.
g) H·y gi¶i thÝch c©u thµnh ng÷ “Rõng vµng, biÓn b¹c”.
Bµi 15
B¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸
1 Quan s¸t ¶nh
BÕn Nhµ Rång - Thµnh phè Hå ChÝ Minh

Di s¶n v¨n ho¸ MÜ S¬n -
tØnh Qu¶ng Nam
(¶nh : TTX ViÖt Nam)
47
VÞnh H¹ Long - tØnh Qu¶ng Ninh
Gîi ý
a) Em h·y nhËn xÐt ®Æc ®iÓm vµ ph©n lo¹i nh÷ng bøc ¶nh trªn.
b) Em h·y nªu mét sè danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö, di s¶n v¨n ho¸ ë
®Þa phð¬ng, ë nðíc ta vµ trªn thÕ giíi.
c) ViÖt Nam ®· cã nh÷ng di s¶n nµo ®ðîc UNESCO xÕp lo¹i lµ di s¶n v¨n ho¸
thÕ giíi ?
d) T¹i sao ph¶i gi÷ g×n, b¶o vÖ nh÷ng di s¶n v¨n ho¸, danh lam th¾ng c¶nh, di
tÝch lÞch sö - v¨n ho¸ ?
®) Chóng ta cÇn lµm g× ®Ó b¶o vÖ, gi÷ g×n nh÷ng di tÝch lÞch sö, di s¶n v¨n ho¸
vµ danh lam th¾ng c¶nh ?
e) Nhµ nðíc ta cã quy ®Þnh nhð thÕ nµo vÒ b¶o vÖ vµ sö dông di tÝch lÞch sö,
di s¶n v¨n ho¸ vµ danh lam th¾ng c¶nh ?

a) Kh¸i niÖm
Di s¶n v¨n ho¸ bao gåm di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ vµ di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ,
lµ s¶n phÈm tinh thÇn, vËt chÊt cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸, khoa häc, ®ðîc lðu truyÒn
tõ thÕ hÖ nµy qua thÕ hÖ kh¸c.
48
- Di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ lµ s¶n phÈm tinh thÇn cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸,
khoa häc, ®ðîc lðu gi÷ b»ng trÝ nhí, ch÷ viÕt, ®ðîc lðu truyÒn b»ng truyÒn miÖng,
truyÒn nghÒ, tr×nh diÔn vµ çc h×nh thøc lðu gi÷, lðu truyÒn kh¸c, bao gåm tiÕng
nãi, ch÷ viÕt, t¸c phÈm v¨n häc, nghÖ thuËt, khoa häc, ng÷ v¨n truyÒn miÖng, diÔn
xðíng d©n gian, lèi sèng, nÕp sèng, lÔ héi, bÝ quyÕt vÒ nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng,
tri thøc vÒ y, dðîc cæ truyÒn, vÒ v¨n ho¸ Èm thùc, vÒ trang phôc truyÒn thèng d©n
téc vµ nh÷ng tri thøc d©n gian kh¸c.
- Di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ lµ s¶n phÈm vËt chÊt cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸, khoa
häc, bao gåm di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸, danh lam th¾ng c¶nh, di vËt, cæ vËt, b¶o vËt
quèc gia.
+ Di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸ lµ c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm vµ çc di vËt, cæ
vËt, b¶o vËt quèc gia thuéc c«ng tr×nh, ®Þa ®iÓm ®ã cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸,
khoa häc.
+ Danh lam th¾ng c¶nh lµ c¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp
gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ lÞch sö, thÈm mÜ,
khoa häc.
b) ý nghÜa cña viÖc b¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸
Di s¶n v¨n ho¸ lµ tµi s¶n cña d©n téc, nãi lªn truyÒn thèng cña d©n téc, thÓ hiÖn
c«ng ®øc cña çc thÕ hÖ tæ tiªn trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, thÓ
hiÖn kinh nghiÖm cña d©n téc trªn çc lÜnh vùc.
Nh÷ng di s¶n ®ã cÇn ®ðîc gi÷ g×n, ph¸t huy trong sù nghiÖp x©y dùng, ph¸t
triÓn nÒn v¨n ho¸ ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc vµ ®ãng gãp vµo kho
tµng di s¶n v¨n ho¸ thÕ giíi.
c) Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ b¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸
- Nhµ nðíc cã chÝnh s¸ch b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸.
- Nhµ nðíc b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña chñ së h÷u di s¶n v¨n ho¸.
Chñ së h÷u di s¶n v¨n ho¸ cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸.
- Nghiªm cÊm çc hµnh vi :
+ ChiÕm ®o¹t, lµm sai lÖch di s¶n v¨n ho¸.
+ Huû ho¹i hoÆc g©y nguy c¬ huû ho¹i di s¶n v¨n ho¸.
+ §µo bíi tr¸i phÐp ®Þa ®iÓm kh¶o cæ, x©y dùng tr¸i phÐp, lÊn chiÕm ®Êt ®ai
thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸, danh lam th¾ng c¶nh.
49
+ Mua b¸n, trao ®æi vµ vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia
thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n ho¸, danh lam th¾ng c¶nh ; ®ða tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt,
b¶o vËt quèc gia ra nðíc ngoµi.
+ Lîi dông viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ di s¶n v¨n ho¸ ®Ó thùc hiÖn nh÷ng
hµnh vi tr¸i ph¸p luËt.
3 Bμi tËp
a) Trong nh÷ng hµnh vi dðíi ®©y, hµnh vi nµo lµ gãp phÇn gi÷ g×n, b¶o vÖ, hoÆc
ph¸ ho¹i di s¶n v¨n ho¸ ?
(1) §Ëp ph¸ çc di s¶n v¨n ho¸ ;
(2) Di chuyÓn cæ vËt, b¶o vËt quèc gia bÊt hîp ph¸p ;
(3) Ph¸t hiÖn cæ vËt ®em nép cho c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ;
(4) LÊy c¾p cæ vËt vÒ nhµ ;
(5) Bu«n b¸n cæ vËt kh«ng cã giÊy phÐp ;
(6) Vøt r¸c bõa b·i xung quanh di tÝch ;
(7) Gi÷ g×n s¹ch ®Ñp di tÝch, danh lam th¾ng c¶nh ;
(8) Nh¾c nhë mäi ngðêi gi÷ g×n, b¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸ ;
(9) Tæ chøc tham quan, t×m hiÓu di tÝch lÞch sö ;
(10) CÊt giÊu cæ vËt cho bän bu«n lËu ;
(11) Gióp çc c¬ quan chuyªn m«n sðu tÇm cæ vËt ;
(12) Gióp çc c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm ng¨n chÆn nh÷ng ngðêi ph¸ ho¹i di
s¶n v¨n ho¸ ;
(13) LÊn chiÕm, x©y dùng tr¸i phÐp trªn ®Êt cña çc di tÝch ®· ®ðîc xÕp h¹ng.
b) Trong mét lÇn ®i tham quan th¾ng c¶nh VÞnh H¹ Long, thÊy trªn v¸ch çc
hang ®éng cã nh÷ng ch÷ kh¾c hoÆc viÕt ch»ng chÞt tªn, ngµy th¸ng cña nh÷ng
ngðêi ®Õn th¨m, b¹n Dung bµy tá th¸i ®é phª ph¸n, kh«ng hµi lßng vÒ nh÷ng viÖc
lµm ®ã. Ngðîc l¹i, cã mét sè b¹n l¹i ®ång t×nh, v× theo hä th× viÖc kh¾c ch÷ trªn
v¸ch ®¸ lµ mét kØ niÖm cña du kh¸ch ®Ó cho hËu thÕ biÕt : n¬i ®©y ®· cã ngðêi ®Õn
th¨m vµo thêi gian nµo.
- Em ®ång t×nh víi quan ®iÓm nµo ? V× sao ?
50
c) H·y sðu tÇm tranh ¶nh, tð liÖu cã néi dung vÒ di s¶n v¨n ho¸ cña ViÖt Nam
vµ thÕ giíi ®Ó trðng bµy t¹i líp vµo giê häc Gi¸o dôc c«ng d©n tuÇn sau.
d) Em h·y t×m hiÓu vµ tr×nh bµy tãm t¾t vÒ mét vµi lo¹i di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ
hoÆc di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ cña ®Þa phð¬ng, cña ®Êt nðíc mµ em biÕt.
®) H·y t×m hiÓu mét vµi viÖc lµm cña nh÷ng ngðêi xung quanh mµ em cho ®ã
lµ nh÷ng hµnh vi b¶o vÖ hoÆc x©m h¹i ®Õn di s¶n v¨n ho¸.
e) H·y x©y dùng kÕ ho¹ch mét buæi tham gia dän vÖ sinh t¹i çc di tÝch lÞch
sö hoÆc danh lam th¾ng c¶nh ë ®Þa phð¬ng.
Bµi 16
quyÒn tù do tÝn ngðìng vµ t«n gi¸o
T×nh h×nh t«n gi¸o ë ViÖt Nam

Ÿ ViÖt Nam lµ mét nðíc cã nhiÒu lo¹i h×nh tÝn ngðìng, nhiÒu t«n gi¸o (PhËt
gi¸o, Thiªn Chóa gi¸o, ®¹o Cao §µi, ®¹o Hoµ H¶o, ®¹o Tin Lµnh, ®¹o Håi...), víi
kho¶ng gÇn 80% d©n sè cã ®êi sèng tÝn ngðìng, t«n gi¸o. Sè tÝn ®å cña çc t«n
gi¸o chiÕm kho¶ng 1/4 d©n sè c¶ nðíc vµ ph©n bè r¶i r¸c tõ B¾c ®Õn Nam, cã c¶
trong vïng ngðêi Kinh vµ trong vïng ®ång bµo çc d©n téc Ýt ngðêi.
TuyÖt ®¹i ®a sè ®ång bµo çc t«n gi¸o ë nðíc ta lµ ngðêi lao ®éng, cã tinh thÇn
yªu nðíc, tinh thÇn céng ®ång, cã qu¸ tr×nh g¾n bã víi çch m¹ng, gãp nhiÒu c«ng
søc cho sù nghiÖp gi¶i phãng vµ x©y dùng ®Êt nðíc. Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn,
hµng chôc v¹n thanh niªn cã ®¹o ®· tham gia chiÕn ®Êu vµ nhiÒu ngðêi ®· anh dòng
hi sinh v× sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc. Trong c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x·
héi, nhiÒu tÝn ®å vµ gi¸o sÜ ®· nhËn thøc ®óng vµ thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch, ph¸p luËt
cña Nhµ nðíc, hä ®· lµm tèt c¶ viÖc ®¹o vµ viÖc ®êi.
51
Tuy nhiªn, mét sè ngðêi cã tÝn ngðìng, t«n gi¸o do tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, cßn
mª tÝn, l¹c hËu, thËm chÝ cuång tÝn nªn ®· bÞ kÝch ®éng, bÞ lîi dông vµo nh÷ng môc
®Ých xÊu. Cßn cã ngðêi lîi dông t«n gi¸o, lîi dông quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o
®Ó hµnh nghÒ mª tÝn, tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng tr¸i víi chÝnh s¸ch t«n gi¸o vµ ph¸p
luËt cña Nhµ nðíc ta, ®Ó thu lîi ç nh©n, g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia, d©n téc,
g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu ®Õn søc khoÎ, tµi s¶n vµ tÝnh m¹ng cña c«ng d©n.
Pháng theo Mai Träng Phông vµ Vò Ngäc S©m
(T«n gi¸o, tÝn ngðìng hiÖn nay, Trung t©m Th«ng tin tð liÖu
Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 1996)
Ÿ §¶ng vµ Nhµ nðíc ta lu«n quan t©m ®Õn t«n gi¸o, ®· cã nh÷ng chñ trð¬ng,
chÝnh s¸ch thÝch hîp víi t«n gi¸o trong tõng thêi k×. §iÒu ®ã ®ðîc thÓ hiÖn trong
nh÷ng tµi liÖu sau ®©y :
- V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban ChÊp hµnh Trung ð¬ng §¶ng Céng s¶n
ViÖt Nam kho¸ VIII ®· kh¼ng ®Þnh : “T«n träng tù do tÝn ngðìng vµ kh«ng tÝn
ngðìng cña d©n, b¶o ®¶m cho çc t«n gi¸o ho¹t ®éng b×nh thðêng trªn c¬ së t«n
träng ph¸p luËt. Thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt d©n téc... §ång thêi
tuyªn truyÒn gi¸o dôc kh¾c phôc mª tÝn dÞ ®oan ; chèng viÖc lîi dông t«n gi¸o, tÝn
ngðìng thùc hiÖn ý ®å chÝnh trÞ xÊu.
Ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, gióp ®ì ®ång bµo theo ®¹o xo¸ ®ãi, gi¶m
nghÌo, n©ng cao d©n trÝ, ch¨m sãc søc khoÎ, x©y dùng m«i trðêng v¨n ho¸, thùc
hiÖn tèt tr¸ch nhiÖm c«ng d©n ®èi víi Tæ quèc”.
- HiÕn ph¸p nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 2013, §iÒu 24
quy ®Þnh :
1. Mäi ngðêi cã quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o, theo hoÆc kh«ng theo mét
t«n gi¸o nµo. Çc t«n gi¸o b×nh ®¼ng trðíc ph¸p luËt.
2. Nhµ nðíc t«n träng vµ b¶o hé quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o.
3. Kh«ng ai ®ðîc x©m ph¹m tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o hoÆc lîi dông tÝn
ngðìng, t«n gi¸o ®Ó vi ph¹m ph¸p luËt.
Gîi ý
a) H·y kÓ tªn mét sè t«n gi¸o mµ em biÕt.
b) ThÕ nµo lµ quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o ?
c) ThÕ nµo lµ mª tÝn dÞ ®oan ? T¹i sao ph¶i chèng mª tÝn dÞ ®oan ?
d) Ph¸p luËt cña Nhµ nðíc ta quy ®Þnh nhð thÕ nµo vÒ quyÒn tù do tÝn ngðìng ?
®) Theo em, tÝn ngðìng, t«n gi¸o kh¸c mª tÝn dÞ ®oan nhð thÕ nµo ?
52
a) TÝn ngðìng lµ niÒm tin cña con ngðêi vµo mét çi g× ®ã thÇn bÝ, hð ¶o, v«
h×nh nhð : thÇn linh, thðîng ®Õ, chóa trêi.
b) T«n gi¸o lµ mét h×nh thøc tÝn ngðìng cã hÖ thèng tæ chøc, víi nh÷ng quan
niÖm, gi¸o lÝ thÓ hiÖn râ sù tÝn ngðìng, sïng b¸i thÇn linh vµ nh÷ng h×nh thøc lÔ
nghi thÓ hiÖn sù sïng b¸i Êy.
Çc t«n gi¸o cô thÓ cßn ®ðîc gäi lµ §¹o (®¹o PhËt, ®¹o Thiªn Chóa, ®¹o Tin Lµnh...).
c) QuyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o cã nghÜa lµ : c«ng d©n cã quyÒn theo hoÆc
kh«ng theo mét tÝn ngðìng hay t«n gi¸o nµo ; ngðêi ®· theo mét tÝn ngðìng hay
mét t«n gi¸o nµo ®ã cã quyÒn th«i kh«ng theo n÷a, hoÆc bá ®Ó theo tÝn ngðìng, t«n
gi¸o kh¸c mµ kh«ng ai ®ðîc cðìng bøc hoÆc c¶n trë.
d) Mçi chóng ta ph¶i t«n träng quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o cña ngðêi kh¸c :
- T«n träng çc n¬i thê tù cña çc tÝn ngðìng, t«n gi¸o nhð ®Òn, chïa, miÕu
thê, nhµ thê...
- Kh«ng ®ðîc bµi xÝch, g©y mÊt ®oµn kÕt, chia rÏ gi÷a nh÷ng ngðêi cã tÝn
ngðìng, t«n gi¸o vµ nh÷ng ngðêi kh«ng cã tÝn ngðìng, t«n gi¸o, gi÷a nh÷ng ngðêi
cã tÝn ngðìng, t«n gi¸o kh¸c nhau.
®) Nghiªm cÊm viÖc lîi dông tÝn ngðìng, t«n gi¸o, lîi dông quyÒn tù do tÝn
ngðìng, t«n gi¸o ®Ó lµm tr¸i ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch cña Nhµ nðíc.
e) Mª tÝn dÞ ®oan lµ tin vµo nh÷ng ®iÒu m¬ hå, nh¶m nhÝ, kh«ng phï hîp víi
lÏ tù nhiªn (nhð tin vµo bãi to¸n, ch÷a bÖnh b»ng phï phÐp...), dÉn tíi hËu qu¶ xÊu
cho ç nh©n, gia ®×nh vµ céng ®ång vÒ søc khoÎ, thêi gian, tµi s¶n vµ cã thÓ c¶ tÝnh
m¹ng con ngðêi. V× vËy, cÇn ph¶i ®Êu tranh chèng mª tÝn dÞ ®oan.
3 Bμi tËp
a) Theo em, ngðêi cã ®¹o cã ph¶i lµ ngðêi cã tÝn ngðìng kh«ng ?

b) H·y ph©n biÖt tÝn ngðìng, t«n gi¸o víi mª tÝn dÞ ®oan.
c) Nh÷ng hµnh vi nhð thÕ nµo lµ vi ph¹m ph¸p luËt vÒ quyÒn tù do tÝn ngðìng,
t«n gi¸o ? Cho vÝ dô.
d) ChÝnh s¸ch t«n gi¸o vµ ph¸p luËt cña Nhµ nðíc ta ®· quy ®Þnh nhð thÕ nµo
vÒ quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o ?
®) Em sÏ lµm g× ®Ó thùc hiÖn tèt quyÒn tù do tÝn ngðìng, t«n gi¸o cña c«ng d©n ?
53
e) Theo em nh÷ng hµnh vi nµo sau ®©y thÓ hiÖn sù mª tÝn dÞ ®oan ?
(1) Xem bãi ;
(2) Xin thÎ ;
(3) Lªn ®ång ;
(4) YÓm bïa ;
(5) Cóng b¸i trðíc khi ®i thi ®Ó ®ðîc ®iÓm cao ;
(6) Th¾p hð¬ng trªn bµn thê tæ tiªn ;
(7) §i lÔ chïa ;
(8) §i lÔ nhµ thê.
g) Theo em, trong häc sinh hiÖn nay cã hiÖn tðîng mª tÝn dÞ ®oan kh«ng ? Cho
vÝ dô. Theo em, lµm çch nµo ®Ó kh¾c phôc hiÖn tðîng ®ã ?
Bµi 17
nhµ nðíc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam
Ÿ Tr¶i qua mÊy ngh×n n¨m lÞch sö, nh©n d©n ViÖt Nam lao ®éng cÇn cï, s¸ng
t¹o, chiÕn ®Êu anh dòng ®Ó dùng nðíc vµ gi÷ nðíc, hun ®óc nªn truyÒn thèng ®oµn
kÕt, nh©n nghÜa, kiªn cðêng bÊt khuÊt cña d©n téc vµ x©y dùng nªn nÒn v¨n hiÕn
ViÖt Nam.
Tõ n¨m 1930, dðíi sù l·nh ®¹o cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam do Chñ tÞch
Hå ChÝ Minh s¸ng lËp vµ rÌn luyÖn, nh©n d©n ta ®· tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh çch
m¹ng l©u dµi, ®Çy gian khæ hi sinh, lµm Çch m¹ng th¸ng T¸m thµnh c«ng. Ngµy 2
th¸ng 9 n¨m 1945, t¹i Qu¶ng trðêng Ba §×nh - Hµ Néi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh thay
mÆt ChÝnh phñ l©m thêi trÞnh träng ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp, khai sinh ra nðíc
ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ - Nhµ nðíc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë §«ng - Nam ch©u ¸.
TiÕp ®ã, suèt mÊy chôc n¨m dðíi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, nh©n d©n çc d©n téc
nðíc ta ®· liªn tôc chiÕn ®Êu, lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng oanh liÖt, ®Æc biÖt lµ ChiÕn
54
dÞch §iÖn Biªn Phñ n¨m 1954
vµ ChiÕn dÞch Hå ChÝ Minh
lÞch sö n¨m 1975, ®¸nh th¾ng
hai cuéc chiÕn tranh x©m lðîc
cña thùc d©n vµ ®Õ quèc, gi¶i
phãng hoµn toµn ®Êt nðíc,
thèng nhÊt Tæ quèc, hoµn
thµnh çch m¹ng d©n téc, d©n
chñ nh©n d©n. Ngµy 2 th¸ng 7
n¨m 1976, Quèc héi nðíc ViÖt
Nam thèng nhÊt ®· quyÕt ®Þnh
®æi tªn nðíc lµ Céng hoµ x·
héi chñ nghÜa ViÖt Nam ; c¶
nðíc bðíc vµo thêi k× qu¸ ®é
lªn chñ nghÜa x· héi.
(Theo Lêi nãi ®Çu HiÕn ph¸p
ViÖt Nam n¨m 1992)
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp

t¹i Qu¶ng trðêng Ba §×nh, ngµy 2-9-1945
Ÿ “... TÊt c¶ çc d©n téc trªn thÕ giíi ®Òu sinh ra b×nh ®¼ng, d©n téc nµo còng
cã quyÒn sèng, quyÒn sung sðíng vµ quyÒn tù do.
... Nðíc ViÖt Nam cã quyÒn hðëng tù do vµ ®éc lËp, vµ sù thËt ®· thµnh mét
nðíc tù do, ®éc lËp. Toµn thÓ d©n téc ViÖt Nam quyÕt ®em tÊt c¶ tinh thÇn vµ lùc
lðîng, tÝnh m¹ng vµ cña c¶i ®Ó gi÷ v÷ng quyÒn tù do, ®éc lËp Êy”.
Chñ tÞch Hå ChÝ Minh
(TrÝch Tuyªn ng«n §éc lËp)
Gîi ý
a) Nðíc ta - nðíc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi tõ bao giê vµ khi ®ã ai
lµ Chñ tÞch nðíc ?
b) Nhµ nðíc ViÖt Nam D©n chñ Céng hoµ ra ®êi lµ thµnh qu¶ cña cuéc çch
m¹ng nµo ? Cuéc çch m¹ng ®ã do §¶ng nµo l·nh ®¹o ?
55
c) Nðíc ta ®æi tªn lµ nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµo n¨m nµo ?
T¹i sao ®æi tªn nhð vËy ?
d) H·y cho biÕt Nhµ nðíc ta lµ Nhµ nðíc cña ai.
S¬ ®å ph©n cÊp bé m¸y nhµ nðíc
Bé m¸y nhµ nðíc cÊp trung ð¬ng

(I) Toµ ¸n nh©n d©n ViÖn kiÓm s¸t
Quèc héi ChÝnh phñ
tèi cao nh©n d©n tèi cao
Bé m¸y nhµ nðíc cÊp tØnh (thµnh phè trùc thuéc trung ð¬ng)
(II) ViÖn kiÓm s¸t
H§ND tØnh UBND tØnh Toµ ¸n nh©n d©n tØnh
nh©n d©n tØnh
(thµnh phè) (thµnh phè) (thµnh phè)
(thµnh phè)
Bé m¸y nhµ nðíc cÊp huyÖn (quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh)
(III) H§ND huyÖn UBND huyÖn ViÖn kiÓm s¸t
Toµ ¸n nh©n d©n huyÖn
(quËn, thÞ x·, (quËn, thÞ x·, nh©n d©n huyÖn
(quËn, thÞ x·, thµnh phè
thµnh phè thuéc thµnh phè thuéc (quËn, thÞ x·, thµnh
thuéc tØnh)
tØnh) tØnh) phè thuéc tØnh)
Bé m¸y nhµ nðíc cÊp x·

(IV) (phðêng, thÞ trÊn)
H§ND x· UBND x·
(phðêng, thÞ trÊn) (phðêng, thÞ trÊn)
Gîi ý
Em h·y t×m hiÓu s¬ ®å ph©n cÊp bé m¸y nhµ nðíc vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái :
a) Bé m¸y nhµ nðíc ®ðîc ph©n chia thµnh mÊy cÊp ? Tªn gäi cña tõng cÊp ?
b) Bé m¸y nhµ nðíc cÊp trung ð¬ng gåm cã nh÷ng c¬ quan nµo ?
c) Bé m¸y nhµ nðíc cÊp tØnh (thµnh phè trùc thuéc trung ð¬ng) gåm cã nh÷ng
c¬ quan nµo ?
d) Bé m¸y nhµ nðíc cÊp huyÖn (quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh) gåm cã
nh÷ng c¬ quan nµo ?
®) Bé m¸y nhµ nðíc cÊp x· (phðêng, thÞ trÊn) gåm cã nh÷ng c¬ quan nµo ?
56
Ÿ Quèc héi : Lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt cña Nh©n d©n, c¬ quan quyÒn lùc
nhµ nðíc cao nhÊt cña nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, cã nhiÖm vô
quyÒn h¹n :
- Lµm HiÕn ph¸p vµ söa ®æi HiÕn ph¸p, lµm luËt vµ söa ®æi luËt ;
- QuyÕt ®Þnh môc tiªu, chØ tiªu, chÝnh s¸ch, nhiÖm vô c¬ b¶n ph¸t triÓn kinh tÕ -
x· héi cña ®Êt nðíc ;
- QuyÕt ®Þnh nh÷ng nguyªn t¾c chñ yÕu vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña bé m¸y
nhµ nðíc vµ ho¹t ®éng cña c«ng d©n.
(Theo §iÒu 69 vµ 70 HiÕn ph¸p ViÖt Nam n¨m 2013)
Ÿ ChÝnh phñ : Lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc cao nhÊt cña nðíc Céng hoµ
x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p, lµ c¬ quan chÊp hµnh cña
Quèc héi, cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n :
- Tæ chøc thi hµnh HiÕn ph¸p, luËt, nghÞ quyÕt cña Quèc héi, ph¸p lÖnh, nghÞ
quyÕt cña Uû ban thðêng vô Quèc héi, lÖnh, quyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch nðíc.
- Thèng nhÊt qu¶n lÝ vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, gi¸o dôc, y tÕ, khoa häc, c«ng
nghÖ, m«i trðêng, th«ng tin, truyÒn th«ng, ®èi ngo¹i, quèc phßng, an ninh quèc gia,
trËt tù an toµn x· héi.
- B¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña Nhµ nðíc vµ x· héi, quyÒn con ngðêi, quyÒn
c«ng d©n ; b¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi.
(Theo §iÒu 94 vµ 96 HiÕn ph¸p ViÖt Nam n¨m 2013)
Ÿ Héi ®ång nh©n d©n : Lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ nðíc ë ®Þa phð¬ng, do nh©n
d©n ®Þa phð¬ng bÇu ra vµ ®ðîc nh©n d©n ®Þa phð¬ng giao nhiÖm vô :
- QuyÕt ®Þnh çc vÊn ®Ò cña ®Þa phð¬ng do luËt ®Þnh.
- Gi¸m s¸t viÖc tu©n theo HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ë ®Þa phð¬ng.
(Theo §iÒu 113 HiÕn ph¸p ViÖt Nam n¨m 2013)
Ÿ Uû ban nh©n d©n : Lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Héi ®ång nh©n d©n, do Héi
®ång nh©n d©n bÇu ra, lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc ë ®Þa phð¬ng, chÞu tr¸ch
nhiÖm tæ chøc viÖc thi hµnh HiÕn ph¸p vµ ph¸p luËt ë ®Þa phð¬ng.
Ÿ Toµ ¸n nh©n d©n : Lµ c¬ quan xÐt xö cña nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa
ViÖt Nam, cã nhiÖm vô b¶o vÖ c«ng lÝ, b¶o vÖ quyÒn con ngðêi, quyÒn c«ng d©n,
b¶o vÖ chÕ ®é x· héi chñ nghÜa, b¶o vÖ lîi Ých cña Nhµ nðíc, quyÒn vµ lîi Ých hîp
ph¸p cña tæ chøc, ç nh©n.
Ÿ ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n thùc hµnh quyÒn c«ng tè vµ kiÓm s¸t çc ho¹t ®éng tð
ph¸p, gãp phÇn b¶o ®¶m cho ph¸p luËt ®ðîc chÊp hµnh nghiªm chØnh vµ thèng nhÊt.
57
S¬ ®å ph©n c«ng bé m¸y nhµ nðíc
Bé m¸y nhµ nðíc
Çc c¬ quan Çc c¬ quan Çc c¬ quan Çc c¬ quan

quyÒn lùc, ®¹i biÓu cña hµnh chÝnh xÐt xö kiÓm s¸t
nh©n d©n nhµ nðíc
- Quèc héi - ChÝnh phñ - Toµ ¸n ND tèi cao - ViÖn kiÓm s¸t ND tèi
- H§ND tØnh (thµnh - UBND tØnh - Toµ ¸n ND tØnh cao
phè) (thµnh phè) (thµnh phè) - ViÖn kiÓm s¸t ND
tØnh (thµnh phè)
- H§ND huyÖn - UBND huyÖn (quËn, - Toµ ¸n ND huyÖn - ViÖn kiÓm s¸t ND
(quËn, thÞ x·, thµnh thÞ x·, thµnh phè thuéc (quËn, thÞ x·, thµnh huyÖn (quËn, thÞ x·,
phè thuéc tØnh) tØnh) phè thuéc tØnh) thµnh phè thuéc tØnh)
- H§ND x· - UBND x· - Çc Toµ ¸n - Çc ViÖn kiÓm s¸t
(phðêng, thÞ trÊn) (phðêng, thÞ trÊn) qu©n sù qu©n sù
Gîi ý
Em h·y t×m hiÓu s¬ ®å ph©n c«ng bé m¸y nhµ nðíc vµ tr¶ lêi nh÷ng c©u hái :
a) Bé m¸y nhµ nðíc ta gåm nh÷ng lo¹i c¬ quan nµo ?
b) Mçi lo¹i c¬ quan gåm nh÷ng c¬ quan cô thÓ nµo ? KÓ tªn çc c¬ quan ®ã.
c) V× sao Quèc héi ®ðîc gäi lµ c¬ quan ®¹i biÓu cao nhÊt cña nh©n d©n vµ lµ
c¬ quan quyÒn lùc nhµ nðíc cao nhÊt ?
d) V× sao Héi ®ång nh©n d©n ®ðîc gäi lµ c¬ quan ®¹i biÓu cña nh©n d©n ®Þa
phð¬ng vµ lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ nðíc ë ®Þa phð¬ng ?
®) V× sao ChÝnh phñ ®ðîc gäi lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Quèc héi ?
e) V× sao Uû ban nh©n d©n ®ðîc gäi lµ c¬ quan chÊp hµnh cña Héi ®ång
nh©n d©n ?
g) Theo em, c«ng d©n cã quyÒn vµ nghÜa vô g× ®èi víi ®¹i biÓu do m×nh bÇu ra
vµ ®èi víi c¬ quan nhµ nðíc ?

a) Nhµ nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam lµ “Nhµ nðíc cña nh©n d©n,
do nh©n d©n, v× nh©n d©n”. Bëi v×, Nhµ nðíc ta lµ thµnh qu¶ çch m¹ng cña nh©n
d©n, do nh©n d©n lËp ra vµ ho¹t ®éng v× lîi Ých cña nh©n d©n.
b) Nhµ nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam
l·nh ®¹o.
c) Bé m¸y nhµ nðíc lµ mét hÖ thèng tæ chøc bao gåm çc c¬ quan nhµ nðíc
cÊp trung ð¬ng vµ cÊp ®Þa phð¬ng, trong ®ã gåm cã bèn lo¹i c¬ quan ®ðîc ph©n
®Þnh theo çc chøc n¨ng vµ nhiÖm vô kh¸c nhau :
58
- Çc c¬ quan quyÒn lùc do nh©n d©n bÇu ra, ®¹i diÖn cho nh©n d©n, ®ã lµ Quèc
héi, Héi ®ång nh©n d©n çc cÊp.
- Çc c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc : ChÝnh phñ, Uû ban nh©n d©n çc cÊp.
- Çc c¬ quan xÐt xö : Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, çc Toµ ¸n nh©n d©n ®Þa phð¬ng
(tØnh, thµnh phè, quËn, huyÖn, thÞ x·) vµ çc Toµ ¸n qu©n sù.
- Çc c¬ quan kiÓm s¸t : ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, çc ViÖn kiÓm s¸t
nh©n d©n ®Þa phð¬ng (tØnh, thµnh phè, quËn, huyÖn, thÞ x·) vµ çc ViÖn kiÓm s¸t
qu©n sù.
d) Nhµ nðíc b¶o ®¶m vµ kh«ng ngõng ph¸t huy quyÒn lµm chñ cña nh©n d©n,
gi÷ g×n vµ n©ng cao ®êi sèng Êm no, tù do, h¹nh phóc cña nh©n d©n ; b¶o vÖ Tæ
quèc vµ x©y dùng ®Êt nðíc giµu m¹nh.
®) C«ng d©n cã quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t, gãp ý kiÕn vµo ho¹t ®éng cña
çc ®¹i biÓu vµ çc c¬ quan ®¹i diÖn do m×nh bÇu ra, ®ång thêi cã nghÜa vô thùc
hiÖn tèt chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña Nhµ nðíc, b¶o vÖ çc c¬ quan nhµ nðíc, gióp ®ì
çc çn bé nhµ nðíc thi hµnh c«ng vô.
3 Bμi tËp
a) Gi¶i thÝch v× sao Nhµ nðíc ta lµ Nhµ nðíc cña nh©n d©n, do nh©n d©n vµ v×
nh©n d©n ?
b) Theo em, nh÷ng c¬ quan nµo trong bé m¸y nhµ nðíc ta ®ðîc gäi lµ c¬ quan
®¹i biÓu cña nh©n d©n vµ lµ c¬ quan quyÒn lùc nhµ nðíc ? C¬ quan nµo lµ c¬ quan
quyÒn lùc nhµ nðíc cao nhÊt ? T¹i sao ?
c) Nh÷ng c¬ quan nµo ®ðîc gäi lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc ? C¬ quan nµo
lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc cao nhÊt ?
d) Em h·y chän c©u tr¶ lêi mµ em cho lµ ®óng.
- ChÝnh phñ lµm nhiÖm vô :
(1) BiÓu quyÕt th«ng qua HiÕn ph¸p, luËt ;
(2) Tæ chøc thi hµnh HiÕn ph¸p, luËt.
- ChÝnh phñ do :
(1) Nh©n d©n bÇu ra ;
(2) Quèc héi bÇu ra.
- Uû ban nh©n d©n do :
(1) Uû ban nh©n d©n cÊp trªn bÇu ra ;
(2) Nh©n d©n bÇu ra ;
(3) Héi ®ång nh©n d©n cïng cÊp bÇu ra.
®) V× sao c«ng d©n cã nghÜa vô tu©n theo ph¸p luËt ?
e) Em h·y kÓ mét sè viÖc mµ b¶n th©n hay gia ®×nh em ®· ®Õn c¬ quan nhµ
nðíc ®Ó gi¶i quyÕt.
59
Bµi 18
bé m¸y nhµ nðíc cÊp c¬ së
(X·, phðêng, thÞ trÊn)
1 t×nh huèng, th«ng tin
Ÿ Hái vµ gi¶i ®¸p ph¸p luËt

ChÞ V.T.C ë Hµ Néi hái :
Con cña t«i n¨m nay ®· 9 tuæi, cã hé khÈu ë Hµ Néi, nhðng do s¬ suÊt nªn gia
®×nh t«i ®· ®Ó mÊt b¶n chÝnh giÊy khai sinh cña ch¸u. Nay gia ®×nh t«i muèn xin
cÊp l¹i giÊy khai sinh cho ch¸u cã ®ðîc kh«ng ? Vµ viÖc cÊp l¹i giÊy khai sinh ®ðîc
quy ®Þnh nhð thÕ nµo ?
Tr¶ lêi :
Theo quy ®Þnh cña Nhµ nðíc ta th× viÖc cÊp l¹i giÊy khai sinh do Uû ban nh©n
d©n cÊp x· (phðêng, thÞ trÊn) n¬i ®ð¬ng sù cð tró hoÆc ®ð¬ng sù ®· ®¨ng kÝ hé tÞch
thùc hiÖn.
Ngðêi xin cÊp l¹i giÊy khai sinh ph¶i nép ®¬n vµ xuÊt tr×nh çc giÊy tê sau ®©y :
- Sæ hé khÈu gia ®×nh ;
- Chøng minh thð nh©n d©n ;
- Çc giÊy tê cÇn thiÕt kh¸c ®Ó chøng minh viÖc mÊt giÊy khai sinh vµ xin cÊp
l¹i lµ ®óng sù thËt.
VÒ thêi h¹n xin cÊp l¹i giÊy khai sinh : trong thêi gian 7 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn
®ñ hå s¬ hîp lÖ. NÕu xÐt thÊy viÖc xin cÊp l¹i lµ ®óng sù thËt th× Uû ban nh©n d©n
x· (phðêng, thÞ trÊn) kÝ vµ cÊp cho ®ð¬ng sù mét b¶n chÝnh giÊy khai sinh. Trong
trðêng hîp cÇn ph¶i x¸c minh thªm, th× thêi h¹n kÐo dµi kh«ng qu¸ 7 ngµy.
(Theo B¸o Phô n÷ Thñ ®«, sè 39 (459), ngµy 6-10-1999)
Ÿ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Héi ®ång nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn)
Héi ®ång nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) do nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) trùc
tiÕp bÇu ra vµ cã nhiÖm vô, quyÒn h¹n nhð sau :
- QuyÕt ®Þnh nh÷ng chñ trð¬ng vµ biÖn ph¸p quan träng ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng
cña ®Þa phð¬ng, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Þa phð¬ng vÒ kinh tÕ - x· héi, cñng cè quèc
60
phßng, an ninh, kh«ng ngõng c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n
®Þa phð¬ng, lµm trßn nghÜa vô cña ®Þa phð¬ng ®èi víi c¶ nðíc.
- Gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Thðêng trùc Héi ®ång nh©n d©n, Uû ban nh©n d©n x·
(phðêng, thÞ trÊn) ; gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn çc nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n x·
(phðêng, thÞ trÊn) vÒ çc lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi vµ ®êi sèng, khoa häc c«ng
nghÖ vµ m«i trðêng, quèc phßng, an ninh, trËt tù, an toµn x· héi, thùc hiÖn chÝnh s¸ch
d©n téc vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o, thi hµnh ph¸p luËt cña Nhµ nðíc, x©y dùng chÝnh
quyÒn ®Þa phð¬ng vµ qu¶n lÝ ®Þa giíi hµnh chÝnh cña x· (phðêng, thÞ trÊn).
Ÿ NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn)
Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) do Héi ®ång nh©n d©n x· (phðêng, thÞ
trÊn) bÇu ra, cã nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n nhð sau :
- Thùc hiÖn qu¶n lÝ nhµ nðíc ë ®Þa phð¬ng m×nh trong çc lÜnh vùc : ®Êt ®ai,
n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ngð nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp, v¨n ho¸, gi¸o
dôc, y tÕ, thÓ dôc thÓ thao, b¸o chÝ, ph¸t thanh vµ çc lÜnh vùc x· héi kh¸c.
- Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ph¸p luËt, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh HiÕn ph¸p, luËt,
çc v¨n b¶n cña c¬ quan nhµ nðíc cÊp trªn vµ nghÞ quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n
x· (phðêng, thÞ trÊn).
- §¶m b¶o an ninh chÝnh trÞ, trËt tù, an toµn x· héi ; thùc hiÖn chÕ ®é nghÜa vô
qu©n sù, qu¶n lÝ hé khÈu, hé tÞch ë ®Þa phð¬ng, qu¶n lÝ viÖc cð tró, ®i l¹i cña ngðêi
nðíc ngoµi ë ®Þa phð¬ng.
- Phßng chèng thiªn tai, b¶o vÖ tµi s¶n cña Nhµ nðíc ; b¶o vÖ tÝnh m¹ng, tù do,
danh dù, nh©n phÈm, tµi s¶n, çc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña c«ng d©n ;
chèng tham nhòng, chèng bu«n lËu, lµm hµng gi¶ vµ çc tÖ n¹n x· héi kh¸c...
Gîi ý
a) Bé m¸y nhµ nðíc cÊp c¬ së (x·, phðêng, thÞ trÊn) gåm cã nh÷ng c¬
quan nµo ?
b) Khi cÇn xin cÊp giÊy khai sinh th× ®Õn c¬ quan nµo ?
c) Khi cÇn sao giÊy khai sinh th× ®Õn c¬ quan nµo : tr¹m y tÕ, trðêng häc,
Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) hay c«ng an x· (phðêng, thÞ trÊn) ?
d) Héi ®ång nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) cã nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn
h¹n g× ?
®) Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) cã nh÷ng nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n g× ?
61
a) Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) lµ c¬ quan
chÝnh quyÒn nhµ nðíc cÊp c¬ së.
b) Héi ®ång nh©n d©n do nh©n d©n bÇu ra vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trðíc nh©n d©n
vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, vÒ quèc
phßng vµ an ninh ë ®Þa phð¬ng.
c) Uû ban nh©n d©n do Héi ®ång nh©n d©n bÇu ra vµ lµ c¬ quan chÊp hµnh nghÞ
quyÕt cña Héi ®ång nh©n d©n, lµ c¬ quan hµnh chÝnh nhµ nðíc ë ®Þa phð¬ng.
d) Héi ®ång nh©n d©n vµ Uû ban nh©n d©n lµ nh÷ng c¬ quan nhµ nðíc cña d©n,
do d©n, v× d©n. V× vËy, mçi chóng ta ph¶i t«n träng vµ b¶o vÖ çc c¬ quan nhµ nðíc,
®ång thêi lµm trßn tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ nðíc, ®Æc biÖt lµ
ph¶i chÊp hµnh nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt còng nhð nh÷ng quy
®Þnh cña chÝnh quyÒn ®Þa phð¬ng.
3 Bμi tËp
a) Em h·y kÓ mét sè viÖc mµ gia ®×nh em ®· lµm víi çc c¬ quan hµnh chÝnh
nhµ nðíc ë x· (phðêng, thÞ trÊn) cña em.
b) Theo em, trong nh÷ng c©u tr¶ lêi dðíi ®©y, c©u nµo lµ ®óng ?
- Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) do nh©n d©n trùc tiÕp bÇu ra.
- Uû ban nh©n d©n x· (phðêng, thÞ trÊn) do Héi ®ång nh©n d©n trùc tiÕp bÇu ra.
c) Em h·y lùa chän çc môc ë cét A sao cho tð¬ng øng víi çc môc ë cét B.
A - ViÖc cÇn gi¶i quyÕt B - C¬ quan gi¶i quyÕt
- §¨ng kÝ hé khÈu ; - C«ng an ;
- Khai b¸o t¹m tró ; - Uû ban nh©n d©n x· ;
- Khai b¸o t¹m v¾ng ; - Trðêng häc ;
- §¨ng kÝ kÕt h«n ; - Tr¹m y tÕ (bÖnh viÖn).
- Xin cÊp giÊy khai sinh ;
- Sao giÊy khai sinh ;
- X¸c nhËn lÝ lÞch ;
- Xin sæ kh¸m bÖnh ;
- X¸c nhËn b¶ng ®iÓm häc tËp.
62
Môc lôc
Trang
Bµi 1 : Sèng gi¶n dÞ 3
Bµi 2 : Trung thùc 6
Bµi 3 : Tù träng 8
Bµi 4 : §¹o ®øc vµ kØ luËt 12
Bµi 5 : Yªu thð¬ng con ngðêi 15
Bµi 6 : T«n sð träng ®¹o 17
Bµi 7 : §oµn kÕt, tð¬ng trî 20
Bµi 8 : Khoan dung 23
Bµi 9 : X©y dùng gia ®×nh v¨n ho¸ 26
Bµi 10 : Gi÷ g×n vµ ph¸t huy truyÒn thèng tèt ®Ñp cña gia ®×nh, dßng hä 30
Bµi 11 : Tù tin 33
Bµi 12 : Sèng vµ lµm viÖc cã kÕ ho¹ch 35
Bµi 13 : QuyÒn ®ðîc b¶o vÖ, ch¨m sãc vµ gi¸o dôc cña trÎ em ViÖt Nam 38
Bµi 14 : B¶o vÖ m«i trðêng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn 42
Bµi 15 : B¶o vÖ di s¶n v¨n ho¸ 47
Bµi 16 : QuyÒn tù do tÝn ngðìng vµ t«n gi¸o 51
Bµi 17 : Nhµ nðíc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam 54
Bµi 18 : Bé m¸y nhµ nðíc cÊp c¬ së (x·, phðêng, thÞ trÊn) 60
63
ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n : Chñ tÞch Héi ®ång Thµnh viªn nguyÔn ®øc th¸i
Tæng Gi¸m ®èc hoµng lª b¸ch
ChÞu tr¸ch nhiÖm néi dung : Tæng biªn tËp phan xu©n thµnh
Biªn tËp lÇn ®Çu : trÇn v¨n th¾ng - t¹ hoµi nam

Biªn tËp t¸i b¶n : hoµng kim liªn
Biªn tËp kÜ thuËt : nguyÔn kim toµn - trÇn thanh h»ng
Tr×nh bµy b×a : bïi quang tuÊn
Söa b¶n in : hoµng kim liªn
ChÕ b¶n : c«ng ty CP dÞch vô xuÊt b¶n gi¸o dôc hµ néi
gi¸o dôc c«ng d©n 7

M· sè : 2H714T0
In...............b¶n (Q§........), khæ 17 x 24cm.
§¬n vÞ in : ...................®Þa chØ..............
C¬ së in : ...................®Þa chØ..............
Sè §KXB : 01-2020/CXBIPH/298-869/GD
Sè Q§XB : ........../Q§-GD/ngµy ......... th¸ng ......... n¨m .........
In xong vµ nép lðu chiÓu th¸ng..... n¨m .....
M· sè ISBN : 978-604-0-18577-8.
64

Giáo D C Công Dân 7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giáo D C Công Dân 7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o

hµ NHËT TH¡NG (Tæng Chñ biªn)

gi¸o dôc c«ng d©n

nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc viÖt nam

Biªn tËp lÇn ®Çu : trÇn v¨n th¾ng - t¹ hoµi nam

gi¸o dôc c«ng d©n 7

B¸c Hå trong ngμy Tuyªn ng«n §éc lËp

2 Néi dung bμi häc

Sù c«ng minh, chÝnh trùc cña mét nh©n tμi

(Theo Cuéc sèng vµ sù nghiÖp, TËp 5

2 Néi dung bμi häc

Mét t©m hån cao thðîng

2 Néi dung bμi häc

Mét tÊm gð¬ng tËn tuþ v× viÖc chung

2 Néi dung bμi häc

B¸c Hå ®Õn th¨m ngðêi nghÌo

2 Néi dung bμi häc

Bèn mð¬i n¨m vÉn nghÜa nÆng t×nh s©u

2 Néi dung bμi häc

Mét buæi lao ®éng

2 Néi dung bμi häc

H·y tha lçi cho em

Mét gia ®×nh v¨n ho¸

2 Néi dung bμi häc

TruyÖn kÓ tõ trang tr¹i

2 Néi dung bμi häc

TrÞnh H¶i Hμ vμ chuyÕn du häc Xin-ga-po

2 Néi dung bμi häc

hai Lªn líp Tù häc Häc thªm ngo¹i ng÷

ba Lªn líp Tù häc Xem tivi

tð Lªn líp §Õn líp häc tin häc Xem tivi

n¨m Lªn líp Tù häc Xem tivi

s¸u Lªn líp Tù häc Xem tivi

§Õn thð viÖn ®äc Sinh ho¹t CLB t¹i

2 Néi dung bμi häc

- ¡n trða - Ch¬i - Tù häc

Mét tuæi th¬ bÊt h¹nh

2 Néi dung bμi häc

1 Th«ng tin, sù kiÖn

ChØ sè th«ng tin 1950 - 1960 - 1970 - 1980 - 1990 - 2000 -

2 Néi dung bμi häc

1 Quan s¸t ¶nh

BÕn Nhµ Rång - Thµnh phè Hå ChÝ Minh

2 Néi dung bμi häc

1 Th«ng tin, sù kiÖn

T×nh h×nh t«n gi¸o ë ViÖt Nam

a) Theo em, ngðêi cã ®¹o cã ph¶i lµ ngðêi cã tÝn ngðìng kh«ng ?

1 Th«ng tin, sù kiÖn

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®äc Tuyªn ng«n §éc lËp

Bé m¸y nhµ nðíc cÊp trung ð¬ng

Bé m¸y nhµ nðíc cÊp x·

Çc c¬ quan Çc c¬ quan Çc c¬ quan Çc c¬ quan

2 Néi dung bμi häc

1 t×nh huèng, th«ng tin

Ÿ Hái vµ gi¶i ®¸p ph¸p luËt

Biªn tËp lÇn ®Çu : trÇn v¨n th¾ng - t¹ hoµi nam

gi¸o dôc c«ng d©n 7

You might also like