Chöông

15
Caùc beå
traàm tích
tröôùc Kainozoi
vaø
taøi nguyeân
daàu khí

1. Giôùi thieäu
Cuõng nhö moät soá khoaùng saûn khaùc cuûa
Vieät Nam, daàu khí trong moät soá thaønh taïo
Tröôùc Kainozoi ñaõ ñöôïc phaùt hieän töø ñaàu
theá kyû 20. Song do nhieàu ñieàu kieän vaø
hoaøn caûnh khaùc nhau, caùc ñoái töôïng naøy ñaõ
khoâng ñöôïc chuù yù thaêm doø. Cuoái theá kyû 20,
nhôø nhieàu phaùt hieän moû daàu khí trong caùc
taàng chöùa moùng cuûa caùc beå traàm tích khaùc
nhau, caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi ñaõ trôû
thaønh ñoái töôïng haáp daãn veà tieàm naêng daàu
khí vaø ñöôïc quan taâm nhieàu hôn ôû Vieät
Nam hieän nay.
2. Thaêm doø vaø phaùt hieän daàu khí trong
caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi ôû Vieät
Nam
Caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi khoâng
nhöõng chæ loä treân beà maët thaïch quyeån thuoäc
phaàn ñaát lieàn, caùc ñaûo, maø coøn bò choân vuøi
thaønh moùng cuûa haàu heát caùc beå traàm tích
khaùc nhau caû treân ñaát lieàn vaø ngoaøi khôi
Vieät Nam. Moät soá caùc thaønh taïo naøy ñaõ
coù caùc bieåu hieän daàu khí, trong ñoù ñaõ phaùt
hieän ñöôïc nhieàu taàng chöùa hydrocarbon
quan troïng coù tuoåi Paleozoi vaø Mesozoi
(Hình 15.1).
Phaàn lôùn caùc taàng chöùa loä treân maët chæ
bieåu hieän caùc saûn phaån bieán ñoåi cuûa daàu
khí ñoù laø asphalt vaø ñaù phieán chaùy. Caùc
bieåu hieän naøy phaân boá raát roäng trong caùc
455
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi cuûa Vieät Nam,
song ít ñöôïc chuù yù thaêm doø do giaù trò kinh
teá thaáp. Caùc ñieåm loä daàu loûng hay quaùnh
trong caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi ñöôïc
phaùt hieän treân ñaát lieàn Vieät Nam raát haïn
cheá nhö vuøng Nuùi Lòch (Yeân Baùi) vaø ôû ñaàm
Thò Naïi (Quy Nhôn). Tuy vaäy, trong moùng
cuûa caùc beå traàm tích Ñeä Tam khaùc nhau (caû
treân ñaát lieàn vaø ngoaøi khôi Vieät Nam cuõng
nhö nhieàu vuøng laân caän) ñaõ phaùt hieän ñöôïc
nhieàu taàng chöùa daàu Tröôùc Kainozoi quan
troïng. Caùc bieåu hieän khí (chuû yeáu laø khí
metan) trong caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi
khaù phoå bieán treân ñaát lieàn Vieät Nam, ñaëc
bieät laø trong caùc beå traàm tích chöùa than
Trias. Phaùt hieän, thaêm doø vaø ñaùnh giaù caùc
bieåu hieän cuûa heä thoáng daàu khí trong caùc
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi coù nhöõng möùc
ñoä, quan ñieåm vaø keát quaû khaùc nhau qua
caùc giai ñoaïn nghieân cöùu ñòa chaát ôû Vieät
Nam.
2.1. Phaùt hieän daàu khí Tröôùc Kainozoi
thôøi kyø laäp baûn ñoà ñòa chaát tröôùc
naêm 1960
Caùc bieåu hieän daàu khí trong caùc thaønh
taïo Tröôùc Kainozoi ñaõ ñöôïc phaùt hieän khaù
sôùm (1910) treân ñaát lieàn Vieät Nam taïi vuøng
Nuùi Lòch (Yeân Baùi) töø nhöõng ngaøy khôûi ñaàu
cuûa coâng taùc khaûo saùt vaø laäp baûn ñoà ñòa
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

1-4 - Moùng Pre-Cz cuûa caùc beå Ñeä Tam goàm: 1-granitoid Mz moùng beå Cöûu Long; 2-granitoid Mz vaø ñaù khaùc
cuûa caùc beå Nam Coân Sôn; 3-traàm tích Pz, ít magma Mz moùng ña daïng beå Soâng Hoàng; 4-traàm tích Pz, ít Mz
vaø magma moùng theàm Taây Nam.
5-14 - Khí vaø condensat Pre-Cz: Ia (5-9) metan trong beå than Trias, 5-phaûi soâng Ñaø, 6-traùi soâng Ñaø, 7-Taây
Thaùi Nguyeân, 8-Quaûng Ninh, 9-Noâng Sôn; Ib (10-12) trong caùc beå Mz, 10-Vieâng Chaên, 11-Savannakhet, 12-
Khorat; Ic (13-14) moû, 13-carbonat Pz Nam Phong, 14-caùt keát Mz.
15-21 - Daàu Pre-Cz: IIa trong carbonat Pz, 15-vuøng nuùi Lòch (Yeân Baùi), 16-moùng Ñoâng Baéc vaø 17-moùng
Nam beå Soâng Hoàng; IIb moû trong carbonat Pz, 18-moùng beå Taây Loâi Chaâu, 19-moùng beå Chumphon; IIc moû
trong granitoid Mz, 20-moùng beå Cöûu Long, 21-moùng Ñaïi Huøng.
22-25 - Caùc ñieåm loä asphalt vaø phieán chaùy Pre-Cz (III): 22-trong carbonat Mz vuøng Sôn La; 23-trong
carbonat Pz ñaûo Caùt Baø; 24-trong caùt keát thöôïng (Mz) suoái vuøng Möôøng Pha Lan; 25- trong caùt keát Mz2 ñaûo
Phuù Quoác.

Hình 15.1. Vò trí phaân boá caùc bieåu hieän vaø phaùt hieän daàu khí Tröôùc Kainozoi cuûa Vieät Nam vaø keá caän

456

AÛnh 15.1. Daáu veát coøn laïi cuûa moät soá caùc haøo, hoá khai thaùc asphalt trong caùc naêm 1952-1956
taïi thung luõng baûn Saøi Löông - huyeän Mai Sôn (chöng 1.000 kg asphalt ñöôïc 5-10 kg daàu)
chaát (Durandin 1914, 1915). Vaøi naêm sau
ñoù ñaõ tieán haønh khoan 1 gieáng thaêm doø vaø
phaùt hieän ñöôïc caùc thaân caùt, caùc thaáu kính
ñaù voâi Devon bò nöùt neû hang hoác coù chöùa
daàu, song vì quy moâ quaù nhoû neân ñaõ bò gaùc
laïi (Dusault 1921). Trong caùc naêm 1950 -
1952, asphalt trong caùc thaønh taïo Mesozoi
thuoäc Taây Baéc ñaõ ñöôïc phaùt hieän vaø khai
thaùc ñeå phuïc vuï nhu caàu ñòa phöông (aûnh
15.1).
2.2. Thaêm doø daàu khí Tröôùc Kainozoi
theo phöông phaùp truyeàn thoáng sau
naêm 1960
Tìm kieám vaø thaêm doø daàu khí theo
phöông phaùp truyeàn thoáng ñaõ ñöôïc tieán
haønh cuøng vôùi coâng trình toång hôïp veà ñòa
chaát daàu khí ñaàu tieân ôû Vieät Nam (Kitovani,
1964). Thaêm doø daàu khí ñöôïc tieán haønh theo
quy hoaïch trong ñoù caùc ñoái töôïng Tröôùc
Kainozoi thuoäc mieàn Baéc Vieät Nam ñöôïc
xeáp sau mieàn voõng Haø Noäi (MVHN).
Beå Mesozoi An Chaâu ñaõ ñöôïc tieán
haønh tìm kieám, thaêm doø theo phöông phaùp
457
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
truyeàn thoáng höôùng vaøo caùc ñoái töôïng caáu
taïo thuoäc caùc taäp traàm tích Mesozoi laáp
ñaày beå. Do ñoù caùc gieáng khoan thaêm doø
chæ döøng laïi trong caùc ñoái töôïng taïo beå maø
khoâng khoan tôùi moùng Paleozoi. Keát quaû
tìm kieám, thaêm doø beå trong suoát thaäp kyû
70 cuûa theá kyû 20 chöa phaùt hieän ñöôïc caùc
bieåu hieän daàu khí, trong khi ñoù caùc saûn
phaåm bieán ñoåi cuûa hydrocarbon döôùi daïng
asphalt vaø ñaù phieán chaùy phaân taùn phoå bieán
vaø coù nôi khaù taäp trung trong caùc ñaù phieán
voâi Paleozoi thuoäc mieàn Baéc Vieät Nam vaø
Nam Trung Quoác.
Caùc ñieåm loä daàu vaø asphalt trong caùc
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi vuøng Yeân Baùi,
Sôn La, Quy Nhôn ñaõ ñöôïc ñieàu tra vaø ñaùnh
giaù laïi trong nhieàu naêm cuoái theá kyû 20 (1973
- 1982) cho thaáy chuùng coù qui moâ nhoû (Leâ
Thaønh vaø nnk. 1997 [5]). Tuy vaäy haøng loaït
caùc dieän loä khaùc cuûa caùc thaønh taïo Tröôùc
Kainozoi chöùa asphalt, phieán chaùy, bitum
thuoäc nhieàu khu vöïc Ñoâng Baéc, Vieät Baéc
vaø nhieàu nôi khaùc chöa ñöôïc thaêm doø vaø
ñaùnh giaù. Trong khi ñoù nhieàu dieän phaân boá
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
AÛnh 15.2. Hang khai thaùc asphalt (ñòa phöông goïi laø ñaù daàu) trong ñaù voâi Permi-Trias Sôn La naèm ven
ñöôøng töø baûn Naø-Toøng ñeán uûy-ban Nhaân daân xaõ Möôøng Tuøng huyeän Möôøng Lay - Sôn La
(P.T. Ñieàn, 12-2000)
asphalt do caùc coâng trình xaây döïng vaø laøm
ñöôøng môùi loä ra ôû Sôn La ñang bò khai thaùc
thuû coâng moät caùch töï do (aûnh 15.2).
Moät soá phaùt hieän “than” vaø “huyeàn”
trong caùc thaønh taïo Mesozoi (Theo keát quaû
nghieân cöùu baøo töû phaán: asphalt Saøi Löông,
than To Pan coù tuoåi Ñeä Tam) coù nhieàu daáu
hieäu lieân quan vôùi daàu khí vaø asphalt. Moû
“than” dính - öôùt Toâ Pan (Sôn La), chöùa
than chaùy raát nhanh, ít tro, muøi kheùt nhöïa
ñöôøng, toaû nhieät raát cao gioáng vôùi asphalt
Möôøng Tuøng (Sôn La). Than “huyeàn” trong
heä taàng traàm tích Mesozoi ñaûo Phuù Quoác
coù tyû leä asphalt cao vôùi veát vaïch maàu naâu
vaø khi baét chaùy ñeàu cho muøi nhöïa ñöôøng.
Ngoaøi caùc bieåu hieän daàu vaø asphalt,
treân ñaát lieàn Vieät Nam coøn coù nhieàu caùc
bieåu hieän khí metan trong caùc beå traàm tích
chöùa than Trias thuoäc nhieàu khu vöïc nhö
Quaûng Ninh, Thaùi Nguyeân, Ñieän Bieân, Sôn
La, Hoaø Bình, Noâng Sôn vaø nhieàu nôi khaùc
(Hình 15.1). Do chuù troïng vieäc khai thaùc
than neân nguoàn khí naøy ñaõ bò laõng phí ngaøy
458
moät theâm traàm troïng (T.N. Toaûn 2003).
2.3. Tìm kieám, thaêm doø caùc ñoái töôïng
Tröôùc Kainozoi theo phaân tích beå vaø
play
Phaùt hieän caùc tích tuï vaø moû daàu khí lôùn
trong caùc taàng chöùa moùng Tröôùc Kainozoi
cuûa nhieàu beå traàm tích Ñeä Tam khaùc nhau
thuoäc Vieät Nam vaø moät soá vuøng laân caän
trong nhieàu naêm gaàn ñaây khoâng nhöõng
chæ coù giaù trò kinh teá raát lôùn maø coøn thuùc
ñaåy maïnh vieäc vaän duïng caùc phöông phaùp
“phaân tích beå” vaø ñaùnh giaù “play”
“Phaân tích beå” ñaõ khoâi phuïc laïi nhöõng
ñieàu kieän ñoäng löïc hình thaønh, phaùt trieån,
tröôûng thaønh, giaø coãi vaø bieán daïng cuûa caùc
beå Tröôùc-Kainozoi. Ñieàu naøy ñaõ theå hieän
trong ñaùnh giaù caùc beå Mesozoi Khorat vaø
phaùt hieän moû khí Nam Phong (1987). Phaân
tích beå giuùp cho vieäc ñaùnh giaù laïi tieàm naêng
daàu khí Tröôùc Kainozoi cuûa Nam Vieät Nam
vaø Thaùi Lan coù theâm nhieàu thoâng tin ñoái
saùnh môùi (1995 - 1997) giöõa caùc moû daàu

trong caùc taàng chöùa moùng Tröôùc Kainozoi
nhö carbonat (NangNuan) vaø granitoid
(Raïng Ñoâng, Baïch Hoå). Ñaùnh giaù “play”
ñaõ thöïc söï ñöôïc aùp duïng khi phaân tích beå
Meso - Tethys Soâng Ñaø (2002 - 2003).
3. Khaùi quaùt khung caáu truùc cuûa caùc
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi ôû Vieät
Nam
Caùc ñôn vò thaønh heä - caáu truùc Tröôùc
Kainozoi loä treân ñaát lieàn raát ña daïng, phöùc
taïp vì chuùng lieân quan vôùi nhieàu heä thoáng
caáu truùc khaùc nhau vaø ñaõ traûi qua nhieàu
thôøi kyø tieán hoaù keá tieáp nhau. Haàu heát caùc
ñaëc ñieåm ban ñaàu cuûa caùc thaønh taïo Tröôùc
Kainozoi ñaõ bò bieán ñoåi vaø chæ ñeå laïi moät soá
daáu veát vôùi möùc ñoä baûo toàn khaùc nhau treân
bình ñoà caáu truùc hieän traïng trong khu vöïc.
Hieän toàn taïi raát nhieàu moâ hình caáu truùc,
kieán taïo khaùc nhau veà caùc thaønh taïo Tröôùc
Kainozoi thuoäc phaàn laõnh thoå Vieät Nam
(T.V. Trò vaø nnk. 1978, P.C. Tieán vaø nnk.
1989, N.X. Bao vaø nnk. 1990, N.X. Tuøng,
T.V. Trò vaø nnk. 1992, L.D. Baùch vaø nnk.
1996 v.v...). Ñeå döïng laïi nhöõng neùt cô baûn
cuûa caùc beå Tröôùc-Kainozoi, khoâng nhöõng
chæ döïa treân cô sôû moät soá ñaëc ñieåm thaønh
phaàn cuûa caùc thaønh taïo naøy maø caàn hieåu
roõ qui luaät phaân boá, tieán hoaù cuûa chuùng
trong moái lieân keát toaøn khu vöïc Ñoâng Nam
A. Bình ñoà caáu truùc hieän traïng theå hieän roõ
Ñoâng Nam AÙ laø nôi “gaëp gôõ” cuûa caùc ñaïi
döông (Thaùi Bình Döông vaø AÁn Ñoä Döông)
vaø caùc ñaïi luïc (AÂu - AÙ vaø AÁn - UÙc). Phaân tích
moâ hình hieän traïng, khung caáu truùc Tröôùc
Kainozoi cuûa Vieät Nam thuoäc 4 mieàn chính
nhö sau (Hình 15.2):
• Mieàn caáu truùc uoán neáp vaø lôùp phuû neàn
Baéc Boä;
459
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
• Mieàn caáu truùc khoái luïc ñòa Ñoâng
Döông;
• Mieàn caáu truùc aù kinh tuyeán Shan Thaùi ;
• Mieàn caáu truùc bò choân vuøi döôùi Bieån
Ñoâng.
Tuy vaäy, caùc ñôn vò thaønh heä - caáu truùc
Tröôùc Kainozoi coøn lieân quan vôùi nhieàu
quaù trình phaùt trieån kieán taïo do lòch trình
tieán hoaù cuûa caùc maûng AÂu - AÙ, luïc ñòa
Gondwana, caùc ñaïi döông Tethys, caùc beå
noäi luïc khaùc nhau. Treân cô sôû phaân tích caùc
yeáu toá (tieâu chí) caáu truùc vaø thaønh phaàn
(thaønh heä - caáu truùc), moãi mieàn caáu truùc
ñeàu coù nhöõng ñaëc ñieåm rieâng veà quy luaät
phaân ñôùi vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc toå hôïp thaønh
phaàn cuûa voû thaïch quyeån trong töøng ñôùi
(Hình 15.3).
3.1. Mieàn caáu truùc uoán neáp vaø vuøng phuû
neàn Tröôùc Kainozoi Baéc Boä (I)
Ñaây laø heä thoáng caáu truùc coù nhieàu teân
goïi khaùc nhau nhö “mieàn caáu truùc voû luïc
ñòa Vieät - Trung” (chöông 4) hay “neàn Vieät
- Hoa” thuoäc chuaån neàn Döông Töû (Traàn
Vaên Trò vaø nnk. 1977) v.v... Mieàn caáu truùc
naøy laø phaàn noái tieáp veà phía Nam cuûa caùc
ñôùi thaønh heä caáu truùc Ñoâng - Nam Trung
Quoác. Phía Taây - Nam tieáp giaùp vôùi mieàn
caáu truùc khoái luïc ñòa Ñoâng Döông theo ñöùt
gaõy khaâu Soâng Maõ; phía Taây tieáp giaùp vôùi
mieàn caáu truùc aù kinh tuyeán Shan Thaùi theo
ñöùt gaõy tröôït baèng Ñieän Bieân - Lai Chaâu
- Uttaradit. Phaàn lôùn caùc ñôùi caáu truùc uoán
neáp cuûa mieàn naøy ñeàu coù daïng tuyeán. Caùc
ñôùi uoán neáp coå nhaát cuûa mieàn naøy laø ñòa
khieân Proterozoi bò bieán chaát raát maïnh
thuoäc ñôùi Soâng Hoàng. Caùc khoái uoán neáp ñòa
khieân Proterozoi - Cambri döôùi thuoäc ñôùi
Naäm Coâ vaø Soâng Chaûy bò bieán chaát vöøa.
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

Chæ daãn
I. Mieàn caáu truùc uoán neáp vaø lôùp phuû neàn Baéc Boä: Ia - Ñôùi uoán neáp Taây Baéc; Ib - Ñôùi uoán neáp - bieán chaát
ñòa khieân Soâng Hoàng - Soâng Chaûy - Phuù Ngöõ; Ic - Ñôùi uoán neáp ñòa khieân Duyeân haûi Ñoâng Baéc; Id - Lôùp
phuû neàn Vieät Baéc rìa Nam neàn Döông Töû.
II. Mieàn caáu truùc ñòa khoái Ñoâng Döông: IIa - Ñôùi uoán neáp daïng khoái Tröôøng Sôn; IIb - Ñòa khoái coå Kon
Tum; IIc - Ñôùi cung ñaûo - nuùi löûa coå Taây Nam Kon Tum; IId - Cung va chaïm xaâm nhaäp - phun traøo
Mesozoi muoän Ñaø Laït; IIe - Ñôùi bieån hoà soùt Mesozoi Khorat - Savanakhet; IIf - Ñôùi caáu truùc Paleozoi-
Mesozoi Taây Nam.
III. Mieàn caáu truùc aù kinh tuyeán Shan-Thaùi: IIIa - Ñôùi uoán neáp Möôøng Teø vaø beå Mesozoi Phong Sa Lyø; Caùc
ñôùi khaùc khoâng coù trong Vieät Nam.
IV. Mieàn caáu truùc Tröôùc Kainozoi bò choân vuøi döôùi theàm luïc ñòa Vieät Nam vaø caùc khoái luïc ñòa soùt Hoaøng Sa
vaø Tröôøng Sa: IVa - Moùng treàm tích Pz-Mz vònh Baéc Boä; IVb - Moùng traàm tích Pz vaø magma Mz Baéc
Trung Boä; IVc - Cung magma Mz moùng theàm Nam Trung Boä vaø Ñoâng Nam Boä; IVd - Moùng traàm tích
vaø traàm tích nuùi löûa Pz-Mz theàm luïc ñòa Taây Nam. Caùc ñôùi caáu truùc Tröôùc Kainozoi khaùc laân caän khoâng
thuoäc Vieät Nam nhö Himalaya - V, xem trong chöông 4.

Hình 15.2. Sô ñoà caùc mieàn caáu truùc chính treân ñaát lieàn Vieät Nam lieân quan vôùi khu vöïc Ñoâng Nam AÙ
(Theo Bunopas, Vella 1992 vaø sô ñoà ñòa chaát Ñoâng AÙ cuûa Tsuchida vaø Wakita, 1999)

460
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1 - Lôùp phuû traàm tích N2-Q ven bôø, bieån;
2 - Lôùp voû ñaïi döông E3-N1 ñaùy Bieån Ñoâng;
3 - Moùng granitoid Mz cuûa beå Cöûu Long;
4 - Moùng magma Mz, ít caùc ñaù Pz khaùc;
5 - Moùng Pre-Cz cuûa Tröôøng Sa Hoaøng Sa;
6 - Moùng traàm tích Pz-Mz cuûa nhieàu beå;
7 - Moùng Pz-Mz ña daïng beå Soâng Hoàng;
8 - Beå tröôùc nuùi Mz2 vuïn thoâ maøu naâu-ñoû;
9 - Magma nhieàu pha taïo nuùi Mz2 Tuù Leä;
Ñòa danh vaø söï phaân boá cuûa caùc bieåu hieän vaø phaùt hieän daàu khí Tröôùc Kainozoi xem hình 15.1.
10 - Ñôùi xaâm nhaäp - nuùi löûa Mz2 do va chaïm;
11 - Caùc beå Mz coù than T3n-r - metan;
12 - Caùc beå traàm tích - phun traøo axit Mz;
13 - Ñai nuùi löûa giöõa - tröôùc cung Pz3-Mz;
14 - Neâm taêng tröôûng turbidit - flysh Mz;
15 - Beå Meso-Tethys Soâng Ñaø vaø Qinghai;
16 - Paleo - Tethys, vaø Tethys noâng Pz2-3;
17 - Caùc ñôùi uoán neáp Caledoni (S3 - D1);
18 - Caùc khoái loä luïc ñòa nguyeân khai Ar-Pr.

Hình 15.3. Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc vaø bieåu hieän daàu khí Pre-Cz cuûa Vieät Nam vaø keá caän
(Toång hôïp töø caùc baûn ñoà ñòa chaát Campuchia, Laøo vaø Vieät Nam, P.C.Tieán vaø nnk. 1989; baûn ñoà ñòa chaát
Thaùi Lan cuûa S.Bunopas, P.Vella, 1992; baûn ñoà ñòa chaát Trung Quoác cuûa Ma Lifang vaø nnk., 1996 vaø nhieàu
taøi lieäu khaùc)

461
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Caùc thaønh taïo magma mafic, sieâu - mafic
(ophiolit) kieåu voû ñaïi döông coå vaø traàm tích
bieån Paleozoi sôùm - giöõa (Paleo - Tethys)
ñeàu bò bieán daïng töø bieán chaát thaáp ñeán bieán
chaát maïnh do uoán neáp Caledoni, trong ñoù
coù caùc ñai uoán neáp daïng tuyeán thuoäc caùc
ñôùi Soâng Maõ, Coâ Toâ - Taán Maøi. Caùc lôùp
phuû neàn Paleozoi giöõa - treân phaân boá bình
oån trong caùc bieån neàn Tethys noâng vôùi
chieàu daøy vaø dieän phaân boá oån ñònh ñaëc bieät
trong vuøng Vieät Baéc (Baéc Sôn). Song töø
cuoái Permi vaø ñaëc bieát trong Mesozoi sôùm,
caùc hoaït ñoäng kieán taïo - magma ñaõ bieán
caûi mieàn caáu truùc naøy thaønh nhieàu ñôùi khaùc
nhau goàm: ñôùi uoán neáp daïng tuyeán Taây Baéc
(Taây Nam Baéc Boä); caùc ñôùi uoán neáp - ñòa
khieân Paleozoi vaø neàn Vieät Baéc; caùc caáu
truùc noäi luïc Mesozoi Ñoâng Baéc Baéc Boä.
a. Ñôùi uoán neáp daïng tuyeán Taây Baéc (Ia)
Ñôùi uoán neáp naøy laø phaàn keùo daøi veà
phía Ñoâng - Nam cuûa ñôùi Quinghai - Xizang
- Taây Vaân Nam tôùi Lai Chaâu - Ninh Bình
theo höôùng TB - ÑN ra bieån (Nam vònh Baéc
Boä, Hình 15.2 vaø 15.3). Phía Taây Nam ñôùi
uoán neáp Taây Baéc tieáp giaùp vôùi caùc khoái
Tröôøng Sôn (Mesozoit Vieät - Laøo) qua ñöùt
gaõy khaâu Soâng Maõ; phía Taây tieáp giaùp vôùi
ñôùi Möôøng Teø qua ñöùt gaõy Ñieän Bieân - Lai
Chaâu; phía Ñoâng Baéc tieáp giaùp vôùi vuøng
neàn vaø ñòa khieân Vieät Hoa qua heä thoáng ñöùt
gaõy Soâng Hoàng. Ñaây laø ñôùi thaønh heä - caáu
truùc Tröôùc Kainozoi phöùc taïp vaø ña daïng
nhaát trong khu vöïc. Caùc thaønh taïo kieåu
Paleo - Tethys vaø neàn Tethys noâng phaân
boá treân caùc ñôùi naâng rìa Taây Nam vaø Ñoâng
Baéc; coøn trong Trung taâm laïi phaân boá roäng
raõi caùc thaønh taïo phun traøo mafic vaø traàm
tích bieån khôi carbonat vaø carbonat - luïc
nguyeân Permi - Trias. Ñaây laø ñaëc tröng tieâu
462
bieåu cuûa heä thoáng caáu truùc Mesozoi chæ toàn
taïi trong ñôùi Soâng Ñaø - Ninh Bình. Söï phoå
bieán roäng raõi cuûa caùc phöùc heä magma mafic
vaø caùc taäp traàm tích bieån khôi Mesozoi sôùm
chæ roõ söï toàn taïi cuûa moät nhaùnh ñaïi döông
môùi ñöôïc hình thaønh vaøo cuoái Permi ñaàu
Trias vaø phaùt trieån cöïc ñaïi trong Trias sôùm -
giöõa, noái lieàn vôùi Meso - Tethys roäng hôn ôû
Taây Nam Trung Quoác, sang Taây Nam AÙ vaø
Nam AÂu. Tuy vaäy, Meso - Tethys Soâng Ñaø
laø nhaùnh ñaïi döông heïp hình thaønh trong
Permi - Trias do taùch giaõn ñaùy beå sau cung
Tethys noâng haäu - Hercyni, phaùt trieån chuû
yeáu trong Trias sôùm - giöõa vaø keát thuùc vaøo
cuoái Trias muoän do chòu aûnh höôûng cuûa
uoán neáp Indosini vaø caùc chuyeån ñoäng taïo
nuùi Mesozoi muoän. Nhieàu taùc giaû khaùc cho
raèng Meso - Tethys Soâng Ñaø naøy laø moät
taùch giaõn (rift) noäi luïc (chöông 4). Uoán neáp
Indosini ñaõ taùc ñoäng maïnh leân toaøn boä caùc
thaønh taïo töø Carni trôû veà tröôùc vaø hình thaønh
ñôùi uoán neáp doác ñöùng coù truïc keùo daøi höôùng
TB - ÑN doïc theo soâng Ñaø qua Ninh Bình
ra bieån. Ñaëc ñieåm naøy cho thaáy cuoái Trias
ñaõ coù söï hoäi tuï cuûa caùc khoái luïc ñòa Ñoâng
Döông di ñoäng töø phía Taây - Nam tôùi vaø
chaïm vôùi maûng luïc ñòa keát chaéc Vieät Hoa
phía Ñoâng Baéc, trong ñoù ñai uoán neáp Taây
Baéc laø ñôùi thuùc troài khi Meso - Tethys Soâng
Ñaø bò tieâu bieán. Pha taïo nuùi Mesozoi muoän
theå hieän roõ nhaát trong ñôùi Tuù Leä thuoäc Taây
Baéc vôùi caùc thaønh taïo molas maøu ñoû tröôùc
nuùi (foreland) vaø caùc phöùc heä phun traøo-
xaâm nhaäp magma ña pha mang tính kieàm
cao. Taïo nuùi Mesozoi muoän ñaõ keát caáu laïi
dieän maïo cuûa Baéc Boä vaø Tröôøng Sôn, hình
thaønh caùc khoái, caùc ñôùi naâng töông phaûn
vôùi caùc beå noäi luïc vaø caùc truõng tröôùc - nuùi.
Tieâu bieåu nhaát laø söï thu heïp Meso - Tethys
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

AÛnh 15.3. Heûm soâng Ñaø taïi Paù Vinh - Sôn La bieåu thò heä thoáng ñöùt gaõy nghòch Soâng Ñaø gaây ra. Phaàn caùnh
naâng chôøm phía Baéc ñöùt gaõy laø ñaù voâi Anisi heä taàng Ñoàng Giao (T2a ñg). Phaàn caùnh suït laø caùc taäp phieán
voâi-seùt vaø phieán seùt-voâi Ladini heä taàng Naäm Thaúm (T2l nt) ñang bò chuùc chìm vaø tieâu bieán chaäm töø töø döôùi
gaàm ñöùt gaõy.

Soâng Ñaø vaø hình thaønh daõy nuùi Phaêng Xi
Paêng cao nhaát Ñoâng Döông treân caùnh troài
ñöùt gaõy nghòch Soâng Ñaø (aûnh 15.3).
b. Vuøng neàn vaø caùc ñôùi uoán neáp Caledoni
kieåu ñòa khieân Ñoâng Baéc (Ib, Ic, Id)
Ñaây laø vuøng phuû neàn Paleozoi giöõa -
treân Vieät Baéc (Id) phaân boá roäng, oån ñònh
vaø naèm keà goái treân caùc ñôùi ñòa khieân bieán
chaát - uoán neáp Proterozoi vaø Paleozoi döôùi
- giöõa thuoäc caùc ñôùi Soâng Hoàng - Soâng
Chaûy (Ib) vaø ñôùi Coâ Toâ, Taán Maøi (Ic). Ñôùi
Coâ Toâ - Taán Maøi laø phaàn keùo daøi cuûa ñôùi
Caledoni Cathaysia Ñoâng Nam Trung Quoác
- Ic (Hình 15.2, 15.3).
Caáu truùc uoán neáp Caledoni chæ thaät ñieån
hình trong vuøng duyeân haûi Quaûng Ninh noái
lieàn vôùi ñai uoán neáp Caledoni Cathaysia.
Thaønh taïo tieâu bieåu cho ñôùi laø caùc taäp traàm
tích vaø traàm tích nuùi löûa daïng flys tuoåi
Ordovic muoän - Silur heä taàng Taán Maøi/Coâ
Toâ. Caùc thaønh taïo naøy phaân boá thaønh caùc
daûi keùo daøi höôùng taây nam tôùi ñoâng baéc qua
Taán Maøi vaø nhieàu ñaûo ngoaøi bieån trong ñoù
coù quaàn ñaûo Coâ Toâ. Chuùng ñeàu coù caáu truùc
phaân nhòp daïng flys bò bieán chaát vaø uoán neáp
doác ñöùng.
Caùc taäp phuû neàn goái chôøm leân caùc ñôùi
uoán neáp ñòa khieân neâu treân. Chuùng phaân
boá roäng trong caùc vuøng Vieät Baéc, vònh Baùi
Töû Long vaø Haï Long vôùi chieàu daøy oån
ñònh (1.000 - 1.500m) coù thaønh phaàn chuû
yeáu laø traàm tích carbonat Tethys noâng tuoåi
Paleozoi giöõa - muoän. Treân ñaûo Caùt Baø loä
ra raát nhieàu ñaù voâi Paleozoi muoän chöùa caùc
daûi vaät chaát höõu cô bò than hoaù, töông töï
nhö ñaù phieán chaùy Devon cuûa Hoa Nam.
Heä thoáng caáu truùc neàn - ñòa khieân Ñoâng
Baéc bò caùc hoaït ñoäng vaø magma Mesozoi
laøm bieán daïng vaø bieán caûi thaønh caùc ñôùi
naâng Paleozoi vaø caùc beå noäi luïc Mesozoi
An Chaâu vaø Soâng Hieán. Caùc pha uoán neáp
Indosini vaø taïo nuùi Mesozoi muoän tuy coù
aûnh höôûng ñeán caùc caáu truùc cuûa Ñoâng Baéc
nhöng yeáu hôn so vôùi Taây Baéc vaø Tröôøng
Sôn.

463
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
3.2. Mieàn caáu truùc khoái luïc ñòa Tröôùc
Kainozoi Ñoâng Döông (II)
Mieàn caáu truùc khoái luïc ñòa Ñoâng Döông
coøn ñöôïc goïi laø “mieàn caáu truùc voû luïc ñòa
Ñoâng Döông” trong chöông 4. Mieàn caáu
truùc naøy tieáp giaùp veà phía Ñoâng - Baéc vôùi
mieàn caáu truùc Baéc Boä qua ñöùt gaõy khaâu
Soâng Maõ, veà phía Taây vôùi mieàn caáu truùc
Sibumasu qua ñöùt gaõy Lai Chaâu - Ñieän
Bieân - Uttaradit, veà phía Taây - Nam vôùi
vònh Thaùi Lan vôùi heä thoáng ñöùt gaõy Three
- Pagoda, veà phía ñoâng vôùi mieàn caáu truùc
bò choân vuøi döôùi bieån Ñoâng qua ñöùt gaõy aù
kinh tuyeán 1090. Ñaây laø mieàn caáu truùc khaù
roäng lôùn chieám toaøn boä dieän Trung vaø Nam
Ñoâng Döông nhö ñôùi Tröôøng Sôn, ñòa khoái
coå Kon Tum vaø dieän khaù lôùn cuûa neàn Sunda
(Sundaland). Ñaây laø ba heä thoáng coù caùc ñôn
vò thaønh heä - caáu truùc Tröôùc Kainozoi khaùc
bieät nhau, nhöng ñeàu chòu taùc ñoäng chung
cuûa chuyeån ñoäng naâng - suït daïng khoái taûng
Indosini. Vì vaäy, caáu truùc daïng khoái laø
ñaëc tröng tieâu bieåu cuûa mieàn caáu truùc naøy;
song, söï phaân dò giöõa caùc ñôùi trong mieàn
naøy ñöôïc phaân bieät roõ qua caùc ñaëc tröng veà
thaønh heä - caáu truùc cuûa chuùng (Hình 15.2
vaø 15.3).
a. Ñôùi caáu truùc daïng khoái Indosini
Tröôøng Sôn (IIa)
Ñôùi naøy phaân boá giöõa caùc heä thoáng ñöùt
gaõy saâu Soâng Maõ vaø Tam Kyø. Phía Baéc vaø
Ñoâng Baéc tieáp giaùp vôùi heä thoáng caáu truùc
Baéc Boä doïc theo ñöùt gaõy Soâng Maõ. Phía
Nam vaø Taây Nam giaùp vôùi ñòa khoái coå Kon
Tum qua ñöùt gaõy Tam Kyø. Phía Taây tieáp
giaùp vôùi heä thoáng caáu truùc aù kinh tuyeán
Shan Thaùi coù ranh giôùi laø ñöùt gaõy Uttaradit.
Phía Ñoâng bò choân vuøi döôùi caùc beå Kainozoi
464
thuoäc rìa Taây Bieån Ñoâng. Caáu truùc ñaëc
tröng cuûa ñôùi naøy laø caùc khoái uoán neáp kieåu
ñòa khieân Paleozoi döôùi - giöõa töông ñoái
gaàn ñaúng thöôùc phaân boá roäng raõi; coøn lôùp
phuû neàn Tethys noâng phaân boá haïn cheá do
aûnh höôûng cuûa caùc hoaït ñoäng Hercyni. Caùc
hoaït ñoäng kieán taïo Hercyni vaø Indosini ñaõ
aûnh höôûng roõ lieân quan vôùi söï hình thaønh
caùc ñôùi daïng khoái naâng vaø suït xen keõ nhau.
Phaàn naâng do Hercyni goàm coù ñôùi Paleozoi
Soâng Caû, khoái naâng Proterozoi - Paleozoi
Phu Hoaït, ñôùi naâng Paleozoi Bình - Trò -
Thieân. Phaàn suït chuû yeáu laø caùc beå Mesozoi
Saàm Nöa - Hoaønh Sôn. Toaøn boä caùc khoái
caáu truùc naâng vaø suït naøy ñeàu ñöôïc tieáp tuïc
naâng cao thaønh daõy caùc khoái naâng Tröôøng
Sôn do pha taïo nuùi Indosini. Caùc caáu truùc
loõm haäu - Indosini raát haïn cheá goàm beå Noâng
Sôn, beå hoà bieån soùt Khorat - Savanakhet
phaân boá doïc theo Ñoâng vaø Taây daõy Tröôøng
Sôn vaø coù theå phaân thaønh hai phuï ñôùi Ñoâng
vaø Taây TröôøngSôn (IIa):
Phuï ñôùi Ñoâng Tröôøng Sôn laø phaàn
caáu truùc daïng khoái naâng troài chieám öu
theá. Khoâng chæ caùc khoái naâng Proterozoi -
Cambri Phu Hoaït, khoái naâng Paleozoi Soâng
Caû vaø caùc khoái Paleozoi Bình - Trò - Thieân
maø caû caùc khoái suït nhö beå Trias Saàm Nöa
- Hoaønh Sôn vaø beå Trias - Jura Noâng Sôn
ñeàu ñöôïc naâng cao thaønh daõy nuùi Ñoâng
Tröôøng Sôn.
Phuï ñôùi Taây Tröôøng Sôn laø phaàn haï
thaáp töông ñoái so vôùi caùc khoái phía Ñoâng
bao goàm caùc khoái moùng Paleozoi vaø caùc taäp
traàm tích hoà bieån soùt chöùa thaïch cao vaø muoái
moû Mesozoi muoän Khorat - Savanakhet.
Trong ñoù thuoäc laõnh thoå Vieät Nam chæ coù
rìa Ñoâng cuûa beå traàm tích naøy.

b. Ñôùi ñòa khoái coå Kon Tum (IIb)
Ñôùi thuoäc rìa Ñoâng Baéc cuûa Sundaland
chuû yeáu goàm phöùc heä sieâu bieán chaát
Kannack tuoåi Arkei, caùc heä taàng bieán chaát
maïnh Proterozoi vaø nhieàu phöùc heä xaâm
nhaäp axit, axit - kieàm vaø trung tính coù tuoåi töø
Archeozoi tôùi Kainozoi loä treân ñòa khoái coå
naøy. Trong khi ñoù chæ coù moät vaøi dieän nhoû
caùc thaønh taïo traàm tích vuïn xen trong caùc
taäp phun traøo trung tính vaø axit Paleozoi -
Mesozoi treân phaàn Taây Nam cuûa khoái. Caùc
ñaëc tröng naøy cho thaáy ñòa khoái coå thöôøng
xuyeân bò naâng cao trong caû Paleozoi vaø
Mesozoi. Ñaây laø khoái luïc ñòa coå ñieån hình,
trong ñoù khoâng coù daáu veát cuûa voû ñaïi döông
coå Tröôùc-Kainozoi. Trong Kainozoi, ñòa
khoái coå naøy ñaõ bò heä thoáng ñöùt gaõy Soâng Ba
phaù vôõ taïo ñòa haøo heïp keùo daøi theo höôùng
töø taây baéc xuoáng ñoâng nam roài nhaäp vaøo beå
Phuù Khaùnh.
c. Ñôùi cung ñaûo - nuùi löûa Paleozoi muoän
- Mesozoi sôùm Taây Nam Plaây Cu (IIc)
Ñôùi goàm caùc thaønh taïo traàm tích vuïn,
carbonat vaø phun traøo andesite Carbon
- Permi vaø ryolit Trias. Caùc thaønh taïo
carbonat Tethys noâng tröôùc cung thöôøng
pha troän laãn caùc thaønh taïo luïc nguyeân neâm
taêng tröôûng daïng nhòp vaø caùc thaønh taïo
cung nuùi löûa andesit vaø ryolit. Toaøn boä caáu
truùc heä cung ñaûo - nuùi löûa naøy hình thaønh
ôû nôi hoäi tuï cuûa Tethys noâng vôùi ñòa khoái
Kon Tum vaøo cuoái Paleozoi - ñaàu Mesozoi.
Phaàn chính cuûa ñôùi naøy thuoäc Nam Laøo vaø
Ñoâng - Baéc Campuchia.
d. Ñôùi cung va chaïm xaâm nhaäp - phun
traøo Mesozoi muoän Ñaø Laït (IId)
Ñôùi phaân boá roäng vôùi dieän khaùc nhau
treân ñaát lieàn vaø ngoaøi khôi Nam Trung Boä
465
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
vaø Ñoâng Nam Boä. Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa
ñôùi laø caùc khoái xaâm nhaäp (pluton) granitoid
(diorit - granodiorit - granit) vaø caùc ñaù phun
traøo töông öùng (andesit - dacit - ryolit) tuoåi
Mesozoi muoän. Caùc taäp traàm tích phaân boá
raát haïn cheá thöôøng laø moät vaøi lôùp vuïn xen
keïp hình thaønh trong caùc hoà nuùi löûa haäu -
Indosini. Ñaây coù theå laø daáu veát cuûa cung
magma taïo nuùi Mesozoi muoän do va chaïm
cuûa caùc khoái luïc ñòa sau khi Tethys ñaõ tieâu
bieán hoaøn toaøn.
e. Beå traàm tích hoà - bieån soùt Mesozoi
muoän Khorat - Savanakhet (IIe)
Ñaây laø phaàn thaønh heä - caáu truùc taøn dö
cuûa Tethys sau khi bò huùt chìm döôùi luïc
ñòa Baéc Ñoâng Döông. Caùc taäp traàm tích
Mesozoi muoän ñaëc tröng tieâu bieåu cuûa beå
keà goái treân moùng vôùi caùc kieåu voû thaïch
quyeån khaùc nhau. Rìa Ñoâng - Baéc beå naèm
keà goái treân moùng thuoäc ñôùi caáu truùc Tröôøng
Sôn thuoäc luïc ñòa AÂu - AÙ. Rìa Taây Nam
beå keà goái treân moùng trong ñoù coù phöùc heä
sieâu bieán chaát Arkei, thaønh heä bieán chaát
cao Proterozoi kieåu luïc ñòa coå Gondwana
vaø moät soá thaønh taïo cung ñaûo - nuùi löûa
Paleozoi - Mesozoi sôùm. Phaàn chính cuûa beå
laø traàm tích luïc nguyeân, thaïch cao vaø muoái
moû Mesozoi muoän phaân boá raát roäng trong
vuøng Savanakhet (Laøo) vaø Khorat (Thaùi
Lan). Traät töï thay theá theo ñòa taàng töø döôùi
leân cuûa caùc taäp Mesozoi muoän goàm traàm
tích vuïn phaân taäp, phaân lôùp daøy, seùt xaùm
luïc (chuû yeáu montmorilonit) phaân lôùp xen
lôùp moûng hay thaáu kính dolomit (moûng),
lôùp thaïch cao (daøy) vaø treân cuøng laø muoái
moû halit vaø silvil. Ñieàu naøy chöùng toû raèng
chuùng ñöôïc tích tuï töø nguoàn nöôùc bieån do
ñaïi döông soùt laïi vaø bò boác hôi, caïn kieät
daàn.
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
f. Ñôùi caáu truùc Paleozoi - Mesozoi rìa
Taây Nam (IIf)
Ñôùi phaân boá doïc theo ñôùi bôø vaø bieån
noâng Kieân Giang töø Raïch Giaù ñeán Haø Tieân
vaø caùc ñaûo trong ñoù coù ñaûo Phuù Quoác vaø
caùc ñaûo thuoäc phaàn Ñoâng Nam Campuchia.
Phaàn bò phuû trong ñaát lieàn (Taây Nam Boä)
chuû yeáu laø caùc thaønh taïo Paleozoi vôùi caùc
ñaù phieán vaø carbonat, coøn ngoaøi bieån noâng
chuû yeáu laø caùc thaønh taïo Mesozoi. Ñaây coù
theå laø phaàn phía trong cuûa heä thoáng cung
ñaûo, trong ñoù coù vuøng tröôùc cung (fore -
arc) vôùi caùc lôùp phuû traàm tích vaø traàm tích
- nuùi löûa Paleozoi muoän vaø Mesozoi sôùm
bieån noâng ven rìa. Caùc lôùp phuû naøy goàm
caùc taäp traàm tích luïc nguyeân, luïc nguyeân -
silic, carbonat, andesit, ryolit vaø tuf loä thaønh
caùc dieän nhoû rôøi raïc thuoäc Taây Nam Boä vaø
caùc ñaûo trong vònh Thaùi Lan. Phaàn döôùi cuûa
maët caét chuû yeáu laø caùc taäp luïc nguyeân vaø
nuùi löûa axit Paleozoi sôùm - giöõa vaø carbonat
Permi - Trias bieån noâng. Phaàn giöõa cuûa maët
caét chuû yeáu laø traàm tích luïc nguyeân töôùng
bieån noâng ven bôø tuoåi Mesozoi sôùm. Treân
cuøng laø caùc taäp traàm tích vuïn aù luïc ñòa vaø
luïc ñòa Mesozoi muoän. Phaàn lôùn caùc taäp
traàm tích rìa Ñoâng Baéc neàn Sunda ñeàu bò
aûnh höôûng cuûa cung xaâm nhaäp - phun traøo
Mesozoi muoän.
3.3. Ñôùi Möôøng Teø thuoäc mieàn caáu truùc aù
kinh tuyeán Sibumasu (III)
Ñôùi Möôøng Teø - IIIa, veà caáu truùc ñòa
chaát, keùo daøi theo höôùng kinh tuyeán töø Nam
Trung Hoa tôùi Thöôïng Laøo. Ñôùi Möôøng
Teø laø moät phaàn nhoû rìa Ñoâng - Baéc mieàn
uoán neáp aù kinh tuyeán Sibumasu noái vuøng
Thöôïng Laøo ôû phía Nam vaø ñôùi uoán neáp
Gandise - Nyainqentanglha ôû phía Baéc vaø
466
Taây Baéc (Hình 15.2, 15.3). Trong chöông 4
mieàn uoán neáp naøy ñöôïc goïi laø ñòa khu Shan
Thaùi thuoäc mieàn caáu truùc Sibumasu. Tuy
vaäy, ñôùi Möôøng Teø cuõng chòu aûnh höôûng
yeáu cuûa caùc chuyeån ñoäng Indosini. Coù
ngöôøi cho ñôùi Möôøng Teø naèm trong mieàn
caáu truùc voû luïc ñòa Ñoâng Döông. Caùc thaønh
taïo Tieàn - Indosini bieåu thò cho ñôùi tröôùc
cung vôùi caáu truùc töông töï vuøng Sundaland
(Hình 15.3). Coøn caùc thaønh taïo haäu -
Indosini chuû yeáu phaùt trieån theo söï khoáng
cheá cuûa ñai uoán neáp aù kinh tuyeán Sibumasu
Trong ñôùi Möôøng Teø chöa phaùt hieän ñöôïc
caùc thaønh taïo Tieàn - Cambri (thuoäc yeáu toá
tieâu bieåu cuûa luïc ñòa Gondwana), trong khi
ñoù yeáu toá naøy ñeàu coù trong caùc ñôùi uoán neáp
Sibumasu vaø Gandise - Nyainqentanglha.
Caáu truùc ñaëc tröng cuûa ñôùi Möôøng Teø laø
beå traàm tích vuïn thoâ Mesozoi muoän Möôøng
Nheù - Phong Sa Lyø vôùi höôùng chuû ñaïo aù
kinh tuyeán. Caùc traàm tích naøy keà goái treân
moùng goàm caùc thaønh taïo neàn Tethys noâng
vaø khieân uoán neáp Paleozoi. Phía Taây cuûa
mieàn caáu truùc Sibumasu laø heä thoáng caáu
truùc cung taêng tröôûng bò thuùc troài uoán neáp
Kainozoi Himalaya (IV).
3.4. Mieàn caáu truùc Tröôùc Kainozoi bò
choân vuøi döôùi Bieån Ñoâng (V)
Dieän roäng lôùn ngoaøi khôi Vieät Nam,
haàu heát caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi hoaëc
bò choân vuøi vaø trôû thaønh moùng cuûa caùc beå
traàm tích Kainozoi treân caùc theàm luïc ñòa
hieän taïi; hoaëc bò chia caét thaønh caùc khoái
hay vi maûng roài bò xoâ ñaåy, di chuyeån khoûi
truïc taùch giaõn veà caùc rìa vaø trôû thaønh caùc
vi luïc ñòa soùt nhö: Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa
giöõa Bieån Ñoâng Vieät Nam (Hình 15.3). Ñaëc
ñieåm ñieån hình cuûa mieàn caáu truùc Tröôùc

Kainozoi naøy laïi do caùc hoaït ñoäng ñòa ñoäng
löïc trong Kainozoi sôùm gaây ra. Vì vaäy, ñaây
laø phaàn moùng quan troïng cuûa heä thoáng
caáu truùc rìa Taây Thaùi Bình Döông. Mieàn
caáu truùc naøy coù theå truøng vôùi “mieàn caùc
caáu truùc luïc ñòa soùt do quaù trình ñaïi döông
hoaù Bieån Ñoâng” vaø caùc rìa “mieàn caáu truùc
voû ñaïi döông Bieån Ñoâng” trong chöông 4.
Ñaây laø mieàn caáu truùc Tröôùc Kainozoi roäng
lôùn vaø phöùc taïp do lieân quan vôùi nhieàu heä
thoáng caáu truùc khaùc nhau, nhöng ñöôïc coá
keát vaø gaén laïi vôùi nhau vaøo cuoái Mesozoi
do taïo nuùi muoän. Sau ñoù, caùc hoaït ñoäng
taân kieán taïo, ñaëc bieät laø quaù trình taùch giaõn
Oligocen ñaõ phaù vôõ heä thoáng caáu truùc naøy
thaønh nhieàu khoái, trong ñoù coù nhöõng khoái
bò ñaåy troâi daït khoûi Trung taâm giaõn ñaùy, coù
khoái bò suït saâu vaø ñöôïc laáp ñaày bôûi caùc traàm
tích Kainozoi. Caùc keát quaû phaân tích moät
soá gieáng khoan daàu khí cho thaáy söï phaân
boá cuûa caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi trong
moùng cuûa moät soá beå Ñeä Tam thuoäc theàm
luïc ñòa Vieät Nam raát ña daïng vaø coù theå lieân
quan vôùi nhieàu heä thoáng caáu truùc khaùc nhau
(baûng 15.1). Treân cô sôû phaân tích caùc yeáu
toá thaønh heä - caáu truùc cuûa caùc vuøng laân caän
vaø caùc keát quaû khoan ñòa chaát coù theå phaân
mieàn caáu truùc Tröôùc Kainozoi bò choân vuøi
döôùi Bieån Ñoâng thaønh moät soá ñôn vò nhö
sau (Hình 15.3):
a. Khoái vi luïc ñòa ngaàm Hoaøng Sa -
Macclesfield
Khoái vi luïc ñòa naøy phaân boá treân rìa
Baéc Trung taâm taùch giaõn Bieån Ñoâng. Ñaây
coù theå laø moät phaàn cuûa rìa Ñoâng Nam luïc
ñòa AÂu - AÙ. Moät soá keát quaû khoan treân vuøng
quaàn ñaûo Hoaøng Sa cho thaáy coù caùc thaønh
taïo nhö gneis, ñaù phieán keát tinh amphibol
- biotit Proterozoi gioáng vuøng ñaûo Haûi Nam
467
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
vaø vuøng Nuùi Goâi, moät soá caùc thaønh taïo
Paleozoi vaø Mesozoi khaùc laïi tieâu bieåu cho
rìa Ñoâng Nam luïc ñòa AÂu - AÙ. Nhö vaäy khoái
tieåu luïc ñòa Hoaøng Sa coù theå laø moät khoái
voû luïc ñòa ñöôïc taùch khoûi luïc ñòa AÂu - AÙ
vaøo ñaàu Kainozoi do caùc heä thoáng ñöùt gaõy
taùch tröôït gaây ra. Phuû treân caùc thaønh taïo
Tröôùc Kainozoi thuoäc khoái vi luïc ñòa naøy
chuû yeáu laø caùc traàm tích vuïn vaø moät ít aùm
tieâu Neogen vaø Ñeä Töù.
b. Khoái vi luïc ñòa ngaàm Tröôøng Sa -
Reed bank
Khoái phaân boá treân rìa Ñoâng Nam truïc
taùch giaõn Bieån Ñoâng. Moät soá caùc keát quaû
khoan daàu khí trong vuøng naøy ñaõ phaùt hieän
ñöôïc caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi coù kieåu
voû luïc ñòa ñöôïc coá keát vaøo Mesozoi (baûng
15.1). Caùc thaønh taïo naøy töông töï caùc thaønh
taïo tieâu bieåu cuûa ñôùi cung xaâm nhaäp - phun
traøo Mesozoi muoän Ñaø Laït. Do vaäy, ñaây coù
theå laø moät khoái vi luïc ñòa ñöôïc taùch ra khoûi
luïc ñòa Ñoâng Döông vaø troâi daït veà phía
Ñoâng Nam do giaõn ñaùy Bieån Ñoâng. Tuy
nhieân, moät soá maët caét ñòa chaán ven ñaûo vaø
moät soá khoan coâng trình treân caùc ñaûo ñaõ
phaùt hieän ñöôïc caùc ñaù basalt laïi cho thaáy
ñaây laø voû luïc ñòa ñaõ bò thoaùi hoaù thaønh kieåu
voû trung gian hay chuyeån tieáp.
c. Moùng Tröôùc Kainozoi vuøng theàm luïc
ñòa Baéc Boä
Ñaây laø caùc thaønh taïo lieân quan vôùi
nhieàu ñôùi caáu truùc Tröôùc Kainozoi khaùc
nhau. Theàm luïc ñòa Ñoâng Baéc Baéc Boä nhö
ñaõ bieát laø phaàn noái tieáp cuûa ñôùi uoán neáp ñòa
khieân Caledoni vuøng Coâ Toâ hoaëc coù nôi laø
phaàn noái tieáp cuûa lôùp phuû neàn Tethys noâng
Paleozoi giöõa - muoän nhö Baéc vònh Baéc Boä,
caùc thaønh taïo Mesozoi vuøng Trung taâm vaø
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

Baûng 15.1. Caùc gieáng khoan phaùt hieän moùng Tröôùc Kainozoi thuoäc moät soá beå Ñeä Tam

Vuøng hay Loâ Khoan / ñoä saâu phaùt hieän Thaønh taïo vaø Bieåu hieän
TT Ghi chuù
vaø Caáu taïo thaønh taïo moùng - m tuoåi ñòa taàng daàu khí
1 Haûi Phoøng K.14/483,00-851,30 Carbonat - Pz
2 Haûi Haäu (k.nöôùc) K.54/237-ñaùy Gneis-phieán Pr
Ñoàng baèng vaø
3 T.P. Nam Ñònh K.15/149,60-165,00 Phieán-gneis Pr vònh Baéc Boä hay
4 PhuøCöø - HöngYeân K.104/3940,00-4114,92 Rhyolit - T phaàn Taây Baéc beå
Soâng Hoàng
5 Cöûa soâng Thaùi Bình B10-STB-1X/ Carbonat Pz Phaùt hieän daàu
6 Loâ 106 - Yeân Töû 106-YT-1X/1617,0-ñaùy Carbonat Pz
7 Loâ 104 - Quaû Nhaõn 104-QN-1X/2047,60-2102,6 Granitoid - Mz
8 Loâ 104 - Quaû Vaûi 104-QV-1X/920,00-1050,0 Carbonat - Mz Theàm Baéc Trung
9 Loâ 112 - Anh Vuõ 112-AV-1X/1743-1780,0 Carb.-Phieán Pz Boä hay phuï beå
10 Loâ 112 - Baïch Tró 112-BT-1X/3935-4111,0 Carbonat Pz Phaùt hieän daàu Hueá - Ñaø Naüng
11 Loâ 115 - Tri Toân 115-A-1X/3491-3538,0 Trachit-Mz
12 Loâ 01 – Hoàng Ngoïc 01-RB-1X/2683,0-3108,0 Granitoid - Mz2 Moû daàu nhoû
13 Loâ 02 - Sa phia 02-C-1X/4092,0-4483,0 Granitoid - Mz2
Theàm luïc ñòa
14 Baïch Hoå - Loâ 09 09-BH-2X/3191-3261 v.v... Granitoid - Mz2 Moû daàu lôùn
Ñoâng Nam
15 Raïng Ñoâng - Loâ 15 15-C-1X/3276-3290,0 Granitoid - Mz2 Moû daàu lôùn Trung Boä vaø
16 Sö Töû - Loâ 15 15-G-1X/2975,0-2977,0 Granitoid - Mz2 Moû daàu lôùn Ñoâng Nam Boä
hay moùng cuûa beå
17 Tam Ñaûo - Loâ 16 16-TD-1X/3269,0-3289,0 Granitoid - Mz2
Cöûu Long
18 Ñu Ñuû - Loâ 17 17-DD-1X/2328,0-2399 Granitoid - Mz2
19 Nho - Loâ 17 17-N-1X/2654,0-3159,0 Andesit- Mz2
20 Loâ 04 04-A-1X2419,0-2462,0 Granitoid - Mz2
21 Loâ 05 - Ñaïi Huøng 05-DH-1X/3352,0-3362,0 Granitoid - Mz2 Phaùt hieän daàu
22 Höôùng Döông Baéc 06-HDB-1X/3941,0-3991,0 Magma - Mz
23 Loâ 10 - Baïch Maõ 10-BM-1X/1913,0-1961,0 Magma - Mz Vuøng theàm luïc
ñòa - bieån noâng
24 Loâ 11 - Roàng Bay 11-RB-1X/3932,0-3941,0 Phun traøo Mz Ñoâng, Ñoâng
25 Loâ 12 - Mía 12-B-1X/3914,0-3998,0 Rhyo-dacit Mz Nam ñôùi naâng
26 Loâ 12 - NCS 12-C-1X/3612,0-3657,0 Dacit-andesit Mz Coân Sôn hay
moùng beå Nam
27 Loâ 12 - NCS 12-D-1X/1584,0-1640,0 Granitoid Mz Coân Sôn
28 Loâ 20 Ph. Hoaøng 20-PH-1X/3452,0-3985,0 Phun traøo Mz
29 Loâ 21 - Soâng 21-S-1X/4361,0-4401,0 Granitoid Mz
30 Taây NCS 28-A-1X/1494,0-1594,0 Granitoid Mz
31 Tö Chính PV-94-1X Ryo-Dacit Mz Naâng rìa theàm
32 Q. ñaûo Tröôøng Sa Sampaguita-1X Vuïn naâu-ñoû Mz Ñoâng Tr. Sa

caùc thaønh taïo carbonat Trias vaø magma axit,
axit - kieàm vuøng Nam vònh Baéc Boä. Nhieàu
khoan treân phaàn Baéc beå Soâng Hoàng ñaõ
phaùt hieän ñöôïc caùc thaønh taïo moùng Tröôùc-
Kainozoi; trong ñoù khoan B10 - STB - 1X
ñaõ phaùt hieän ñöôïc daàu trong moùng carbonat
Paleozoi nöùt neû vaø hang hoác.
d. Moùng Tröôùc Kainozoi vuøng theàm Baéc
Trung Boä
Vuøng theàm Baéc Trung Boä phoå bieán
laø caùc thaønh taïo traàm tích Paleozoi giöõa -
muoän thuoäc Tethys noâng vaø caùc ñaù magma
axit Mesozoi kieåu khoái naâng Indosini. Moät
soá gieáng khoan daàu khí thuoäc phaàn Nam beå

468

Soâng Hoàng ñaõ phaùt hieän ñöôïc caùc thaønh taïo
Tröôùc Kainozoi töông töï caùc thaønh taïo tieâu
bieåu cho phuï ñôùi caáu truùc Ñoâng Tröôøng
Sôn. Trong ñoù gieáng khoan 112 - BT - 1X
ñaõ phaùt hieän ñöôïc daàu trong ñaù carbonat
Paleozoi muoän bò nöùt neû vaø hang hoác.
e. Moùng Tröôùc Kainozoi vuøng theàm
Nam Trung Boä vaø Ñoâng Nam Boä
Caùc vuøng theàm Nam Trung Boä vaø Ñoâng
Nam Boä chuû yeáu gaëp caùc thaønh taïo kieåu
cung xaâm nhaäp - phun traøo trung tính ñeán
axit Mesozoi muoän thuoäc kieåu va chaïm luïc
ñòa. Phaàn lôùn caùc khoái nhoâ cao moùng Tröôùc
Kainozoi cuûa caùc beå Phuù Khaùnh, Cöûu Long
vaø Nam Coân Sôn ñeàu lieân quan vôùi caùc khoái
xaâm nhaäp granitoid Mesozoi. Söï hình thaønh
caùc ñòa haøo, ñòa luyõ treân rìa Ñoâng Nam ñôùi
caáu truùc khoái naâng Ñaø Laït coøn lieân quan
vôùi quaù trình xoâ huùc cuûa caùc khoái luïc ñòa do
caùc hoaït ñoäng sau taïo nuùi (post - orogenic)
chuû yeáu do taùch giaõn Oligocen.
f. Moùng Tröôùc Kainozoi vuøng theàm luïc
ñòa Taây Nam Boä
Moùng cuûa vuøng naøy thöôøng laø caùc traàm
tích bieán tính, traàm tích bieán dö Paleozoi
vaø Mesozoi kieåu Sundaland, chuùng loä treân
nhieàu ñaûo thuoäc vuøng bieån Kieân Giang vaø
rìa Ñoâng Baéc vònh Thaùi Lan. Moät soá khoan
daàu khí trong vònh Thaùi Lan ñaõ gaëp ñöôïc
moùng carbonat Paleozoi vaø caùc traàm tích
vuïn Mesozoi, trong ñoù caùc khoái nhoâ moùng
ñaù voâi Permi caáu taïo Nang Nuan ñaõ chöùa
daàu thöông maïi.
4. Ñòa taàng, traàm tích, magma vaø bieán
chaát Tröôùc Kainozoi
Caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi raát ña
daïng veà thaønh phaàn vaø phaân boá roäng khaép
469
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
trong ñaát lieàn vaø theàm luïc ñòa Vieät Nam.
Caùc thaønh taïo bieán chaát maïnh hay taùi keát
tinh chuû yeáu lieân quan vôùi caùc khoái Tieàn -
Cambri (Pre - \), trong ñoù ñieån hình laø ñòa
khoái Kon Tum vaø ñôùi Soâng Hoàng haàu nhö
khoâng coøn daáu veát nguoàn goác ban ñaàu. Caùc
thaønh taïo Paleozoi sôùm - giöõa thöôøng chæ
bò bieán chaát trung bình vaø thaáp coù theå khoâi
phuïc ñöôïc ñieàu kieän hình thaønh chuùng. Caùc
thaønh taïo Paleozoi giöõa - muoän chuû yeáu laø
caùc traàm tích bieån noâng bình oån cuøng vôùi
nhieàu phöùc heä magma khaùc nhau. Caùc thaønh
taïo Mesozoi raát ña daïng veà thaønh phaàn vaø
töôùng vôùi xu theá luïc ñòa hoaù nhanh vaøo cuoái
Mesozoi (Hình 15.4, 15.5 vaø 15.6).
4.1. Caùc thaønh taïo bieán chaát cao vaø voû
thaïch quyeån Tieàn - Cambri (AR - PR)
Caùc thaønh taïo bieán chaát maïnh hay bieán
chaát taùi keát tinh thöôøng chæ loä trong dieän
caùc khoái coå Tieàn - Cambri nhö ñòa khoái Kon
Tum, ñôùi Soâng Hoàng - Phaêng Xi Paêng vaø
moät soá dieän nhoû treân caùc ñoài - nuùi soùt nhö
vuøng nuùi Goâi - Nam Ñònh. Trong ñoù, chæ
coù ñòa khoái coå Kon Tum laø coù caùc phöùc heä
magma Archeozoi tieâm nhaäp. Chuùng haàu
nhö chæ coù caùc ñaù bieán chaát cao ñöôïc phaân
thaønh caùc heä taàng nhö baûng 15.2:
- Caùc thaønh taïo Archeozoi (AR) goàm
chuû yeáu laø granulit, gneis, khondrit töôùng
granulit phöùc heä Kannack (AR kn) vaø
caùc xaâm nhaäp gabronorit (ν11), enderbit -
charnockit (γδ12), granit biotit (γ13). Chuùng
loä chuû yeáu trong phaïm vi ñòa khoái coå Kon
Tum vaø khaù gioáng vôùi caùc phöùc heä tieâu bieåu
cuûa luïc ñòa coå Gondwana.
- Caùc thaønh taïo Proterozoi (PR)
goàm chuû yeáu laø caùc ñaù bieán chaát töôùng
amphibolit, amphibolit - disten phaân boá
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

Chuù thích: Caùc kyù hieäu cuûa caùc phöùc heä xaâm nhaäp vaø phun traøo magma, tuoåi ñòa chaát duøng theo quy ñònh
cuûa cuïc Ñòa chaát Vieät Nam soaïn theo quy öôùc Quoác teá tröôùc naêm 2000.
*Tuoåi ñòa chaát theo nieân bieåu ñöôïc quy ñònh töø Ñaïi hoäi Ñòa chaát Theá giôùi 1996 – Beijing
ù hieäu caùc phöùc heä xaâm nhaäp theo thaønh phaàn vaø tuoåi quy öôùc Quoác teá hieän haønh.

Hình 15.4. Baûn ñoà ñòa chaát thu nhoû töø ”Geological Map of Vietnam 1/1.500.000” ESCAP coâng boá -1990 vaø
sô ñoà caùc ñôùi caáu truùc Tröôùc Kainozoi vôùi caùc thaønh taïo ñòa chaát treân ñaát lieàn Vieät Nam

470
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Chuù thích:
0- Caùc phöùc heä bieán chaát keát tinh daáu veát voû thaïch quyeån nguyeân khai
0-1 - Soâng Chaûy, Soâng Hoàng, Hoaøng Lieân Sôn, Naäm Coâ, Soâng Maõ; 0-2 - Buø Khaïng; 0-3 - Kon Tum.
I-III - Caùc khoái nhoâ coå ñòa hình moùng Tröôùc Kainozoi bò choân vuøi döôùi ñaùy caùc beå ngoaøi khôi: I-Luïc nguyeân
vaø carbonat Paleo-Tethys; II-Carbonat Tethys noâng; III-Granitoid tieàn-Indosini; IV-Granitoid cung va
chaïm haäu-Indosini.
A- Caùc beå tích tuï heä cung ñaûo vaø neàn Sunda phaàn Nam: A1-2 - Ven rìa; A2-3 - Tethys noâng; A4-a
Tröôùc-cung; A4-b - Sau-cung; Av - Caùc cung nuùi löûa.
B- Caùc beå tích tuï Baéc Boä vaø Tröôøng Sôn: B1 - Caùc beå Paleo-Tethys tieàn-Caledoni goàm a-Ñoâng Baéc,
b-Taây Baéc; c-Tröôøng Sôn; B1-2 - Caùc beå haäu-Caledoni vaø tieàn-Varisc goàm a-Baéc Boä; b-Tröôøng
Sôn; B2 - Caùc beå bieån neàn Tethys noâng goàm a-Baéc Boä; b-Tröôøng Sôn; B3 - Caùc beå chuyeån tieáp sau-
neàn tieàn-Indosini goàm a-Meso-Tethys Soâng Ñaø - Ninh Bình; b-An Chaâu; c-Soâng Hieán; d-Saàm Nöa
- Hoaønh Sôn; B4 - Caùc beå luïc nguyeân chöùa than haäu-Indosini goàm a-Quaûng Ninh; b-Baéc Thaùi; c-Soâng
Ñaø; d-Noâng Sôn; B5 - Caùc beå vuïn thoâ molas maøu ñoû tröôùc nuùi (do taïo nuùi Mz2) goàm a-Ñình Laäp; b-
Yeân Chaâu; c-Muï Giaï; d-Möôøng Nheù - Phong Saø Lyø; Bv - Cung nuùi löûa Tuù Leä.
U- Caùc pha uoán neáp vaø naâng troài: U-0 - Naâng uoán neáp Tieàn-Cambri; U-1 - Naâng uoán neáp Caledoni; U-2
- Naâng uoán neáp varisc (Hercyni sôùm); U-3 - Naâng uoán neáp Hercyni chính; U-4 - Naâng uoán neáp saùt
tröôùc-Nori hay Indosini (taïo nuùi Mesozoi sôùm); U-5 - Taïo nuùi muoän vaø coá keát luïc ñòa Mesozoi muoän.
XY - Caùc phöùc heä granitoid chính loä treân ñaát lieàn vaø caùc ñaûo: 1x - Caùc phöùc heä cung hoäi tuï tieàn-Indosini
trong ñaát lieàn Sunda; 1y - Caùc phöùc heä cung va chaïm haäu-Indosini trong ñaát lieàn Sunda; 2x - Caùc
phöùc heä cung hoäi tuï tieàn-Indosini trong ñaát lieàn Baéc Boä: 2y - Caùc phöùc heä cung taïo nuùi, coá keát luïc ñòa
haäu-Indosini trong ñaát lieàn Baéc Boä.

Hình 15.5. Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc Tröôùc Kainozoi treân ñaát lieàn vaø moùng caùc beå traàm tích ngoaøi khôi
(Theo caùc taøi lieäu baûn ñoà ñòa chaát vaø caùc phaùt hieän daàu khí cuûa Vieät Nam coù ñeán naêm 2003)

471
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

Hình 15.6. Sô ñoà phaân boá caùc beå vaø ñôn vò thaønh heä - caáu truùc Tröôùc Kainozoi trong ñaát lieàn Vieät Nam, caùc
bieåu hieän phaùt hieän daàu khí trong caùc thaønh taïo naøy vaø trong moùng moät soá beå ngoaøi khôi (Theo baûn ñoà ñòa
chaát vaø caùc keát quaû thaêm doø daàu khí cuûa Petrovietnam ñeán heát 2003)

472
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Baûng 15.2. Caùc thaønh taïo bieán chaát cao Tröôùc Cambri chính vaø phoå bieán ôû Vieät Nam vaø keá caän
(Toång hôïp treân cô sôû caùc baûn ñoà ñòa chaát do Cuïc Ñòa chaát Vieät Nam xuaát baûn)

Tuæi ®Þa chÊt Nam Bé Trung Bé B¾c Bé

Thêi kú ®Þa chÊt TriÖu n¨m T©y §«ng Nam B¾c T©y §«ng

Cambri 570±20

NËm C«:
P« C«:
PROTEROZOI
Bï Kh¹ng: PhiÕn*, S«ng Ch¶y:
PhiÕn*, ®¸
PhiÕn*, quarzit, ®¸ PhiÕn*,
NEO-

PR3

hoa,
quarzit hoa quarzit
quarzit
(Sa Pa)
800±20

amphibolit vμ phiÕn

S«ng Hång: plagiogneis, phiÕn kÕt tinh, quarzit,

S«ng Tranh: gneis,
PROTEROZOI

amphibol-biotit, canxiphia, amphibolit,

PROTEROZOI - PR

kÕt tinh
MESO-

PR2
Tr­íc-Cambri - AR

1650±50

H-t Sinh QuyÒn: phiÕn kÕt

H-t Dak-mi: gneis, phiÕn
kÕt tinh, amphibolit, ®¸

tinh, amphibolit, gneis,

hoa, migmatit, quarzit,
PALEO-PROTEROZOI

**

quarzit, ®¸ hoa
PR1

2500±100
Ph-hÖ: Kannack:
granulit, gneis,
khondrit

ARKHEI AR

Chuù thích:
H-t: Heä taàng; Ph-heä: Phöùc heä
** Trong phaïm vi Nam Boä tuy chöa phaùt hieän ñöôïc caùc thaønh taïo bieán chaát keát tinh Proterozoi, song phía
Taây Nam (Pailin) vaø Ñoâng Baéc (Pokham) thuoäc Campuchia ñeàu coù dieän loä vôùi caùc thaønh taïo
bieán chaát keát tinh Proterozoi goàm: gneis, amphibolit vaø ñaù phieán keát tinh (theo Phan Cöï Tieán
vaø nnk. 1989 - Baûn ñoà ñòa chaát Campuchia, Laøo vaø Vieät Nam 1/1.000.000 - Cuïc ÑCVN xuaát
baûn). Chuùng töông töï caùc thaønh taïo Tieàn-Cambri thuoäc luïc ñòa Gondwana phaân boá ôû Thaùi Lan.

chuû yeáu trong ñòa khoái Kon Tum vôùi caùc
thaønh taïo gneis, phieán keát tinh, migmatit,
ít ñaù hoa, amphibolit, quarzit heä taàng Dak
Mi (PR1 dm), gneis, amphibolit, phieán mica,
migmatit heä taàng Soâng Tranh (PR1
vaø ñai bieán chaát saâu Soâng Hoàng - Phaêng
Xi Paêng vôùi caùc thaønh taïo plagiogneis,
phieán biotit, silimanit, migmatit, canxiphia,
amphibolit heä taàng Soâng Hoàng (PR sh) vaø
gneis, phieán biotit, phieán graphit, migmatit,
- 2
st) ñaù hoa, quarzit, amphibolit heä taàng Sinh
Quyeàn (PR1 - 2 sq). Ngoaøi caùc heä taàng ñaù bieán

473
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

chaát cao, coøn coù caùc phöùc heä xaâm nhaäp töø raõi, ña daïng vaø laø caùc traàm tích bieån khôi.
mafic (ν2 - ít) ñeán axit (γδ2 - γ2 - nhieàu) vaø
1 2 3
Phaàn Baéc ñòa khoái coå Kon Tum, caùc thaønh
granit - kieàm (oà24 - ít) loä treân caùc ñôùi naøy taïo Paleozoi phaân boá trong nhieàu dieän, loä
cho thaáy caùc khoái luïc ñòa naøy ñaõ ñöôïc coá roäng raõi vôùi thaønh phaàn ña daïng vaø thuoäc
keát töø caùc kieåu voû luïc ñòa (chuû yeáu) vaø ñaïi nhieàu ñôùi töôùng bieån khôi khaùc nhau. Phaàn
döông (thöù yeáu). Taây Nam ñòa khoái coå naøy, caùc thaønh taïo
Paleozoi loä haïn cheá trong moät vaøi dieän nhoû
4.2. Caùc thaønh taïo bieán chaát Sini
coù thaønh phaàn ñôn ñieäu thuoäc caùc traàm tích
(PR3 - \1) vaø xaâm nhaäp granitoid treû
Tethys noâng Paleozoi giöõa - muoän (baûng
Phaàn lôùn caùc dieän loä nhoû cuûa caùc thaønh
15.3).
taïo Proterozoi muoän - Cambri sôùm (PR3
a. Caùc thaønh taïo Paleozoi sôùm - giöõa
- \1) thöôøng lieân quan vôùi caùc khoái granit
(Pz1-2) phaàn Baéc Vieät Nam
coù tuoåi khaùc nhau nhö caùc khoái Soâng Chaûy,
Caùc thaønh taïo traàm tích Paleozoi sôùm coù
Buø Khaïng, Poâ Koâ. Heä taàng Naäm Coâ (PR3 -
thaønh phaàn chuû yeáu laø carbonat, carbonat
\1 nc) loä trong ñôùi Soâng Maõ goàm ñaù phieán
- luïc nguyeân vaø luïc nguyeân - silic theo xu
mica - sericit, quarzit, ít ñaù hoa, amphibolit.
theá möïc nöôùc bieån daâng cao daàn tôùi ngaäp
Phaàn Taây Baéc tieáp xuùc vôùi phöùc heä granitoid
luït cöïc ñaïi vaøo cuoái Cambri ñaàu Ordovic
Ñieän Bieân (γδ42), coøn muùt Ñoâng Nam bao
(Hình 15.5). Trong caùc traàm tích naøy phaùt
khoái granit Möôøng Lat (γ45). Heä taàng Buø
hieän ñöôïc nhieàu nhoùm hoaù ñaù bieån nhö Boï
Khaïng (PR3 - \1 bk) chuû yeáu laø ñaù phieán
Ba Thuyø (Trilobita), Buùt Ñaù (Grapstolite),
mica - sericit vaø quarzit, phaân boá bao quanh
Tay Cuoän (Brachiopoda) vaø caùc taûo (Algae)
dieän loä caùc khoái granit Buø Khaïng (γ33) vaø
coå. Caùc theå xaâm nhaäp sieâu - mafic (σ31) vaø
granosyenit Phu Hoaït (γ|61). Heä taàng Poâ Koâ
mafic (ν31) Paleozoi sôùm thuoäc caùc phöùc
(PR3 - \1 pk) goàm chuû yeáu laø ñaù phieán mica -
heä Nuùi Nöa, Paéc Naäm, Soáp San, Boù Xing,
sericit, ñaù hoa vaø quarzit vôùi caùc dieän loä nhoû
Xieàng Khoï, Naø Mong, An Sôn, Hieäp Ñöùc
thuoäc söôøn Taây Nam ñòa khoái coå Kon Tum.
phaân boá vaø loä doïc theo soâng Maõ, vuøng Haø
Moät ñoâi nôi heä taàng tieáp xuùc vôùi caùc khoái
Giang vaø Taây Ñaø Naüng - Tam Kyø. Heä taàng
granitoid treû khaùc nhau (γδ42 - γ|43 - γ|61).
Soâng Maõ (\1 - 2 sm) chuû yeáu goàm phieán luïc
Heä taàng Sa Pa (PR3 - \1 sp) goàm chuû yeáu laø
(metabasalt), ñaù voâi, phieán silic, phieán seùt
ñaù hoa - dolomit, phieán sericit, quarzit vôùi
vaø ñaù vuïn. Heä taàng Haø Giang (\1 - 2 hg) coù
caùc dieän loä heïp vuøng Sa Pa vaø tieáp giaùp
dieän loä roäng trong caùc vuøng Haø Giang vaø
phöùc heä granosyenit Yen Sun (γ|61). Heä
Tuyeân Quang vôùi thaønh phaàn chính laø ñaù
taàng Soâng Chaûy (PR3 - \1 sc) goàm chuû yeáu
voâi, ñaù phieán, quarzit vaø ñaù phieán luïc (meta
laø phieán mica - sericit vaø quarzit phaân boá
- basalt). Heä taàng Cam Ñöôøng (\1 - 2 cd) loä
thaønh caùc dieän nhoû, loä trong Trung taâm vaø
thaønh moät daûi heïp keùo daøi theo höôùng TB
rìa Nam khoái granit Soâng Chaûy (γ33).
- ÑN töø Cam Ñöôøng qua Sa Pa sang Trung
4.3. Traàm tích bieån môû vaø tính ña daïng
Quoác vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø phieán voâi
cuûa caùc phöùc heä magma Paleozoi
- mica chöùa apatit. Heä taàng A Vöông (\ -
Caùc thaønh taïo Paleozoi phaân boá roäng O1 av) loä thaønh dieän roäng treân rìa Baéc vaø

474
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Baûng 15.3. Caùc thaønh taïo traàm tích vaø traàm tích - nuùi löûa Paleozoi chuû yeáu ôû Vieät Nam vaø keá caän
(Toång hôïp treân cô sôû caùc baûn ñoà ñòa chaát do Cuïc Ñòa chaát Vieät Nam xuaát baûn)

Nam Bé
Tuæi ®Þa chÊt Nam Bé B¾c Bé
C¸c thêi kú TriÖu n¨m T©y §«ng Nam B¾c T©y §«ng
Trias - T
245,0 Phun trμo
mafic -
Carbonat vμ carbonat Carbonat - bauxit
muén
Carbonat Ýt vôn

nguyªn - nói löa

PERMI-P

khèi-líp

andesit
Lôc
æn ®Þnh
sím
B¾c S¬n - Antracolitic - Uralo-Permi:
290,0
§¸ v«i sinh vËt, trøng c¸, kh«i ®ång nhÊt;
muén ph©n bè réng víi chiÒu dμy kh¸ æn ®Þnh 1000-
1500m kiÓu biÓn nÒn Tethys n«ng
CARBON - C

gi÷a
HÖ tÇng Nam Du: chñ yÕu phiÕn silic, c¸t kÕt,

sím
§¸ v«i, v«i sÐt giμu vËt chÊt h÷u c¬ x¸m ®en,
362,50 ph©n líp máng (0,1-0,3m).
§¸ v«i, v«i silic ph©n d¶i, v©n d¶i.
muén PhiÕn v«i cã asphalt-than n©u-®en
tuf vôn nói löa axit
DEVON - D

PhiÕn sÐt v«i,

PZ

Chñ yÕu lμ ®¸ phiÕn v«i, sÐt

gi÷a phiÕn vμ c¸t-
v«i, líp xen vôn
bét kÕt
-

PhiÕn sÐt,
dμy ®«i n¬i cã Ýt
Chñ yÕu c¸t kÕt

Vôn, vôn th«,

I

sím c¸t kÕt, vôn

tuf rhyolit

cuéi kÕt c¬ së
O

th« ®¸y
408,50
Z

muén
O

SILUA - S
E

tuf - silic vμ Ýt vôn th«

xen kÔ v«i vμ

NhÞp xen kÏ c¸t kÕt -

lôc nguyªn
L

Ph©n nhÞp

sím
PhiÕn v«i, v«i sÐt,
phiÕn lôc (meta-
A

439,0
an®esit)
P

muén
ORDOVIC - O

§¸ carbonate, v«i vôn,

v«i-silic, phiÕn sÐt v«i

gi÷a
§¸ v«i hoa ho¸ tõng phÇn, phiÕn v«i,

sím
silic, c¸t kÕt d¹ng quarzit
PhiÕn lôc nguyªn, phiÕn

phiÕn sÐt v«i, Ýt phiÕn lôc (basalt)

510,0

muén
CAMBRI - ?

(meta-basalt, meta-
andesit), phiÕn
PhiÕn lôc vôn

gi÷a
silic,

sím

570,0
Proterozoi-PR C¸c thμnh t¹o Tr­íc-Paleozoi hay TiÒn-Cambri

475
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Taây Baéc ñòa khoái coå Kon Tum, goàm caùc ñaù
phieán sericit, phieán silic xen caùc lôùp ñaù luïc
(meta - basalt, meta - andesit, - dacit) vaø ít
ñaù voâi hoa hoaù.
Ñòa taàng Paleozoi chuû yeáu laø caùc thaønh
taïo traàm tích phaân nhòp vaø nhòp daïng flys
vôùi caùc phöùc heä magma trung tính, axit (γδ32
- γ3 ) thuoäc caùc phöùc heä Traø Boàng, Möôøng
3 flys cuûa andesit, phieán silic, ít phieán voâi,
Heùt, Buø Khaïng, Ñaïi Loäc, Soâng Chaûy vaø
kieàm (oà3 ) phöùc heä Piama. Heä taàng Suoái
4 traàm tích phaân nhòp luïc nguyeân - carbonat
Mai (\ - O1 sm) goàm chuû yeáu laø phieán phylit
soïc daûi, phieán silic xen quarzit phuû chôøm
treân heä taàng Buø Khaïng (ôû Phu Hoaït) vaø bò
granit (γ33) tieâm nhaäp vaøi nôi. Heä taàng Ñoâng
Sôn (\ - O1 ñs) loä thaønh caùc daûi keùo daøi bao
ngoaøi heä taàng Soâng Maõ vôùi thaønh phaàn chuû
yeáu laø ñaù voâi vaø chuyeån daàn leân treân laø ñaù
voâi xen luïc nguyeân mòn daïng nhòp. Heä taàng
Beán Kheá (\ - O1 bk) loä treân dieän roäng vuøng
haï löu soâng Ñaø vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø
ñaù phieán phylit soïc - daûi xen quarzit. Heä
taàng Chang Pun vaø Thaàn Sa (\ - O1 cp/ts)
loä treân nhieàu dieän roäng thuoäc Haø Giang,
Cao Baèng vaø Thaùi Nguyeân goàm ñaù voâi xen
phieán phylit vaø quarzit. Heä taàng Naø Moï (O
nm) goàm caùt - boät keát, phieán seùt vôùi caùc lôùp
xen ñaù voâi phaân boá haïn cheá trong vuøng Baéc
Thaùi. Heä taàng Coâ Toâ/Taán Maøi (O3 - S ct)
loä treân ñôùi Duyeân haûi (caû treân bôø vaø caùc
ñaûo ngoaøi bieån Quaûng Ninh). Heä taàng goàm
phieán seùt xen caùt - boät keát, caùt keát tufogen
phaân nhòp flys. Heä taàng Phuù Ngöõ (O3 - S
pn) coù dieän loä hình caùnh cung töø bieân giôùi
Haø Giang veà Baéc Thaùi goàm phieán seùt,
phieán silic xen caùt - boät keát, tuf ryolit vaø coù
nhieàu khoái magma tieâm nhaäp (ν44, γ45). Heä
taàng Pa Ham (O3 - S ph) loä thaønh caùc daûi
doïc theo giöõa trung löu soâng Ñaø vaø thöôïng
löu soâng Maõ goàm ñaù voâi, phieán seùt, quarzit,
476
andesit vaø tuf coù caáu truùc nhòp daïng flys.
Heä taàng Soâng Caû (O3 - S sc) loä theo soâng
Caû qua vuøng Phu Hoaït vôùi thaønh taïo daïng
nhòp flys cuûa phieán seùt, caùt - boät keát daïng
quarzit, andesit dacit vaø tuf. Heä taàng Long
Ñaïi (O3 - S ld) loä doïc theo soâng Long Ñaïi
thuoäc Bình - Trò - Thieân vôùi thaønh taïo nhòp
phieán seùt. Heä taàng Ñaïi Giang (S dg) goàm
coù dieän phaân boá gaén lieàn vaø phuû chænh hôïp
treân heä taàng Long Ñaïi doïc soâng Ñaïi Giang
thuoäc ñôùi Tröôøng Sôn. Heä taàng Huoåi Nhò/
Taây Trang (S - D hn/tt) phaân boá Baéc ñôùi
Tröôøng Sôn vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø caùc
taäp traàm tích luïc nguyeân phieán seùt - sericit,
caùt daïng quarzit phaân nhòp daïng flys. Heä
taàng Pia Phöông (S - D pp) phaân boá vuøng
Loâ Gaâm vôùi thaønh phaàn chuû yeáu goàm phieán
sericit, phieán silic, phieán seùt - voâi xen ryolit.
Heä taàng Xuaân Sôn (S - D xs) phaân boá vuøng
Kieán An ñôùi Ñoâng Baéc vôùi thaønh phaàn chuû
yeáu goàm caùt keát, caùt - boät keát, phieán seùt vaø
caùc lôùp keïp seùt voâi vaø ñaù voâi.
Giöõa Paleozoi, Paleo - Tethys bò keát
thuùc treân moät soá dieän nhö Buø Khaïng,
Chieàng Khöông, Möôøng Heùt, Soâng Chaûy vaø
ñaëc bieät laø rìa Ñoâng Baéc töø Taán Maøi - Coâ
Toâ sang ñôùi uoán neáp Cathaysia Ñoâng Nam
Trung Quoác do uoán neáp cuoái Silur saùt tröôùc
Devon (Caledoni). Xen giöõa caùc khoái naâng
Caledoni laø caùc dieän tích tuï Tethys noâng
nhöng khoâng coù caùc thaønh taïo voû ñaïi döông
treân moät soá dieän roäng ôû Baéc Ñoâng Döông
trong gaàn suoát Paleozoi giöõa - muoän.
b. Caùc thaønh taïo Paleozoi giöõa - muoän
(Pz2-3) vôùi öu theá traàm tích bieån noâng
Caùc thaønh taïo Paleozoi giöõa - muoän bao
goàm chuû yeáu laø caùc traàm tích bieån noâng vôùi

maët caét bieån tieán töø Devon leân Carbon -
Permi theo söï thay theá daàn töø luïc nguyeân
leân carbonat. Caùc traàm tích naøy phaân boá
khaù roäng raõi treân caû phaàn Baéc vaø Nam
Ñoâng Döông. Tuy nhieân, vaãn coù söï khaùc
nhau lôùn giöõa caùc thaønh taïo loä treân phaàn
Baéc vaø Nam ñòa khoái coå Kon Tum (baûng
15.3). Phaàn Baéc chuû yeáu laø traàm tích bieån
noâng sau cung, coøn phaàn Nam chuû yeáu laø
caùc thaønh taïo tröôùc cung.
Caùc thaønh taïo traàm tích loä treân phaàn
Baéc goàm chuû yeáu laø traàm tích bieån noâng,
trong ñoù phaàn döôùi thöôøng laø caùc taäp phaân
nhòp luïc nguyeân - carbonat phuû khoâng chænh
hôïp treân caùc traàm tích Ordovic muoän - Silur
sôùm. Traàm tích Devon sôùm chuû yeáu laø vuïn
thoâ coù cuoäi keát cô sôû nhö caùc heä taàng Ñoà
Sôn (D1 ñs), Si Ka (D1 sk), Taân Laâm (D1 tl).
Coøn traàm tích Devon sôùm - giöõa coù thaønh
phaàn chuû yeáu laø phieán seùt ñen xen seùt voâi,
thaáu kính ñaù voâi nhö caùc heä taàng Soâng Mua
(D1 sm), Raøo Chan (D1 rc), Döôõng Ñoäng (D1
-2
dñ).
Trong Paleozoi muoän, caùc thaønh taïo
carbonat chieám tyû leä raát lôùn vaø nhieàu nôi coù
xen caû ñaù phieán chaùy vaø asphalt hay ñaù voâi
coù bitum. Chuùng phaân boá roäng raõi vaø theå
hieän nhieàu pha ngaäp luït chính ôû Baéc Vieät
Nam. Caùc taäp ñaù voâi daïng khoái, lôùp daøy khaù
oån ñònh chöùa nhieàu hoaù ñaù bieån noâng nhö
San Hoâ (Coral), Tay Cuoän (Brachiopoda),
Truøng Loã (Foraminifera). Ñoù laø thôøi kyø
bieån neàn kieåu Tethys noâng bao truøm khaép
Baéc Ñoâng Döông - Nam Trung Quoác vaø chæ
coøn soùt laïi moät soá ñaûo rôøi raïc do lieân quan
vôùi caùc khoái naâng granit (γ33) Caledoni Soâng
Chaûy vaø Buø Khaïng. Phaàn döôùi cuûa caùc maët
caét Tethys noâng goàm chuû yeáu laø luïc nguyeân
mòn vaø carbonat tuoåi Ñevon nhö caùc heä
477
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
taàng Mia Leù (D2 ml), Huoåi Loâi/Baûn Giaøng
(D2 hl/bg), Loã Sôn (D2 - 3 ls), Naäm Caén (D2
-3
nc), Quy Ñaït (D2 - 3 qñ), Cuø Bai (D2 - 3 cb),
Toác Taùc (D3 tt), Baûn Caûi (D3 bc), Ñoâng Thoï
(D3 ñt), Caùt Baø (D3 cb). Moät soá taäp phieán
voâi thöôøng coù xen caùc daûi phieán chaùy vaø
asphalt. Bieån thoaùi nhoû trong ñôùi Tröôøng
Sôn qua taäp ñaù vuïn thoâ moûng heä taàng La
Kheâ (C1 lk). Tuy vaäy, ngay sau ñoù laø thôøi kyø
ngaäp luït cöïc ñaïi treân dieän roäng khaép Vieät
Nam vôùi caùc thaønh taïo carbonat khoái lôùp
daøy bình oån, ñoàng nhaát thuoäc loaït Baéc Sôn
(C - P) bao quanh haàu heát caùc khoái naâng
Caledoni vaø moät soá caùc khoái granitoid (γ35)
thuoäc caùc phöùc heä Tröôøng Sôn, Möôøng Lat,
Loa Sôn, Pou Khe vaø Huoåi Kut. Cuoái Permi,
bieån thoaùi do caùc khoái naâng Hercyni vaø chæ
coøn coù heä taàng Ñoàng Ñaêng (P2 ññ) phaân boá
theo dieän nhoû rôøi raïc ôû Ñoâng Baéc, Vieät Baéc
goàm caùc ñaù vuïn hay bauxit thuoäc phaàn cô
sôû vaø ñaù voâi, voâi seùt phaàn treân. Ñaây cuõng
laø moät phaàn tieàn thaân cuûa caùc beå Mesozoi.
Taïi khu vöïc Taây Nam Baéc Boä vaø Thanh
Hoaù, heä taàng Caåm Thuyû (P2 - T1 ct) goàm chuû
yeáu laø ñaù phun traøo basalt, spilit xen vôùi
moät soá taäp ñaù voâi daøy.
Phaàn Taây Nam Vieät Nam, khoâng loä roõ
caùc thaønh taïo Paleozoi sôùm, trong khi ñoù
maët caét Paleozoi giöõa goàm chuû yeáu laø luïc
nguyeân - carbonat, luïc nguyeân - nuùi löûa
axit - phieán silic. Coøn maët caét Paleozoi treân
goàm chuû yeáu laø caùc ñaù vuïn, vuïn - nuùi löûa vaø
carbonat. Caùc thaønh taïo naøy ñeàu thuoäc caùc
vuøng bieån noâng ít bò bieán ñoåi vaø haàu nhö
khoâng coù caùc xaâm nhaäp magma Paleozoi ñi
keøm. Chuùng coù ñaëc ñieåm nhö vuøng cung ñaûo
vôùi vuøng tröôùc cung Taây Nam Boä vaø cung
ñaûo nuùi löûa Ñoâng Nam Boä vaø Taây Kon Tum.
Heä taàng Nam Du (Pz2 nd) loä treân caùc ñaûo
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
theàm luïc ñòa Taây Nam trong Sundaland vôùi
thaønh phaàn chuû yeáu goàm phieán seùt, phieán
silic, caùt keát, ryolit vaø tuf. Thaønh taïo cung
ñaûo nuùi löûa (D - C) phaân boá treân phaàn Nam
Ñoâng Döông coù thaønh phaàn chuû yeáu laø luïc
nguyeân vaø luïc nguyeân - nuùi löûa ryolit, tuf
töông töï heä taàng Nam Du (Pz2). Heä thoáng
cung ñaûo vaø vuøng tröôùc cung coøn tieáp tuïc
phaùt trieån trong caû Paleozoi muoän vaø ñaàu
Mesozoi. Heä taàng Daklin (C3 - P dk) loä raûi
raùc trong caùc dieän nhoû Nam Ñoâng Döông
vôùi thaønh phaàn phieán seùt, seùt - silic xen ñaù
voâi, andesit vaø tuf kieåu thaønh taïo cung nuùi
löûa. Heä taàng Haø Tieân (P ht) phaân boá theo
dieän rôøi raïc ven bieån Kieán Giang töø chuøa
Hang tôùi Haø Tieân keùo daøi sang Campuchia
coù thaønh phaàn chuû yeáu laø ñaù voâi, voâi - seùt
lôùp daøy oån ñònh. Heä taàng Taø Thieát (P2 - T1
tt) loä trong moät soá dieän nhoû vuøng thöôïng
nguoàn soâng Saøi Goøn vôùi thaønh phaàn ñaù voâi
- silic, voâi - seùt ôû döôùi, ñaù voâi xaùm hoàng, ñaù
voâi xaùm tro ôû treân.
Rieâng khu vöïc Möôøng Teø coù moät soá ñaëc
ñieàm gaàn guõi vôùi Sundaland hôn laø Baéc Boä.
Heä taàng Naäm Cöôøi (Pz2 nc) loä treân phaàn
Baéc ñôùi Möôøng Teø thuoäc heä thoáng caáu truùc
Shan Thaùi vôùi thaønh phaàn chuû yeáu goàm
phieán seùt - sericit, quarzit, phieán seùt - voâi,
lôùp moûng ñaù voâi.
4.4. Môû roäng vaø taêng cöôøng caùc thaønh
taïo voû luïc ñòa trong Mesozoi (Mz)
Khaùc haún vôùi Paleozoi, caùc thaønh taïo
traàm tích vaø vuïn nuùi löûa Mesozoi thöôøng
bieán ñoåi raát nhanh veà thaønh phaàn, töôùng ñaù
vôùi dieän phaân boá nhoû - heïp vaø coù xu theá luïc
ñòa hoaù nhanh theo thôøi gian (baûng 15.4).
478
a. Caùc thaønh taïo traàm tích vaø magma
trong Mesozoi sôùm
Caùc thaønh taïo Mesozoi sôùm (Mz1)
thuoäc Taây Baéc Boä (Soâng Ñaø - Ninh Bình)
bao goàm caû caùc traàm tích carbonat, carbonat
- luïc nguyeân vaø luïc nguyeân chöùa caùc hoaù ñaù
Chaân Rìu bieån môû ñi keøm vôùi caùc ñaù phun
traøo mafic raát phoå bieán, caùc ñai xaâm nhaäp
sieâu - mafic (σ41) vaø mafic (μν41) thuoäc caùc
phöùc heä Ba Vì vaø Baûn Xang. Heä taàng Caåm
Thuyû (P2 - T1 ct) phaân boá roäng ôû Taây Baéc vaø
Ñoâng Baéc Thanh Hoaù coù thaønh phaàn chuû
yeáu laø basalt, spilit, caùc theå nhoû diabas vaø
caùc lôùp xen phieán seùt, silic, ñaù voâi. Heä taàng
Vieân Nan (T1 vn) coù thaønh phaàn chuû yeáu laø
basalt, spilit xen ít phieán seùt - voâi phaân boá
roäng trong vuøng Hoaø Bình vaø Haø Taây. Caùc
heä taàng naøy cuøng vôùi caùc phöùc heä sieâu -
mafic vaø mafic Ba Vì, Baûn Xang xaùc minh
cho söï hình thaønh lôùp voû môùi do taùch giaõn
sau Hercyni. Beå Meso - Tethys heïp (P.T.
Ñieàn vaø nnk. 2003) ñöôïc môû roäng trong
Trias giöõa tích tuï traàm tích carbonat bieån
khôi daøy. Heä taàng Ñoàng Giao (T2a ñg) phaân
boá roäng trong ñôùi Soâng Ñaø vaø Ninh Bình
vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø carbonat, ñaù voâi
phaân lôùp moûng (phaàn thaáp cuûa maët caét) ñaù
khoái vaø lôùp daøy (phaàn cao), ñoâi nôi chöùa
asphalt, than chaùy nhanh vaø bitum. Heä taàng
Naäm Thaúm vaø Möôøng Trai (T2 nt/mt) phaân
boá roäng trong ñôùi Soâng Ñaø vaø Ninh Bình
vôùi thaønh phaàn phieán voâi, phieán voâi - seùt,
phieán seùt - voâi vaø xen ít luïc nguyeân ñoâi nôi
coù basalt. Heä taàng Naäm Mu vaø Soâng Boâi
(T2 - 3 nm/sb) phoå bieán ñôùi Soâng Ñaø vaø Ninh
Bình vôùi caùc taäp phieán seùt xen keõ caùt - boät
keát xaùm ñen chöùa chaân rìu bieån, vuøng Pac
Ma coù ñaù voâi aùm tieâu naâu ñoû. Ñaïi döông
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Baûng 15.4. Caùc thaønh taïo traàm tích vaø traàm tích nuùi löûa Mesozoi chuû yeáu ôû Vieät Nam vaø keá caän
(Toång hôïp treân cô sôû caùc Baûn ñoà Ñòa chaát do Cuïc Ñòa Chaát Vieät Nam xuaát baûn)

Tuæi ®Þa chÊt Nam Bé Trung Bé B¾c Bé

C¸c thêi kú Tr. N¨m T©y §«ng Nam B¾c T©y §«ng
Paleoxen
65,0

HÖ-t Phó Quèc: Chñ yÕu c¸t kÕt, c¸t-cuéi,

kÕt, cuéi kÕt, Ýt bét sÐt kÕt)

HÖ-t Mô Gi¹: Vôn th« (c¸t
c¸t-bét kÕt Ýt sÐt chøa huyÒn vμ asphalt.

Vôn th« mμu ®á diÖn hÑp

HÖ-t Yªn Ch©u: Vôn th«
Phun trμo ryolit
muén

ph©n bè réng r·i

mμu ®á - molas

mμu ®á - molas
xen rÊt Ýt vôn c¸t,
CRETA - K

bét kÕt
Vïng Tó LÖ: hÖ tÇng
Ngßi Thia vμ V¨n
ChÊn gåm vôn nói
sím

löa ®a pha, nhiÒu

Phun trμo andesit- thμnh phÇn phøc t¹p
dacit vμ tuf víi c¸c
145,6
lãp xen vôn kÕt

§×nh LËp: Vôn n©u ®á

ph©n bè réng r·i
muén
- MZ

HÖ-t DÇu TiÕng: Vôn nhiÒu

Lao B¶o: Lôc nguyªn, vôn

HÖ-t B¶n §«n: PhiÕn sÐt
®en, phiÕn c¸t-bét Ýt v«i,

M­êng NhÐ: Vôn n©u, Ýt

JURA - J

Vôn vμ phun trμo axÝt

giμu vËt chÊt h÷u c¬

Ýt v«i, phiÕn sÐt v«i.

gi÷a

th©n c©y silic ho¸

I

macn¬
O
Z

Hμ Cèi:
sím

Vôn, Ýt
O

macn¬
S

208,0
N«ng S¬n Suèi Bμng Hßn Gai
E

muén

Lôc nguyªn chøa than vμ antraxxite

M

Tμ ThiÕt: Carbonat vμ Ýt lôc nguyªn

V«i ¸m tiªu PhiÕn

Lôc nguyªn vôn x¸m-n©u

sÐt v«i

An Ch©u: lôc nguyªn

S-HiÕn: vôn - ryolit
PhiÕn v«i xen Ýt
Hoμnh S¬n - SÇm N­a: ryolit,
Lôc nguyªn
TRIAS - T

Meso-Tethys S«ng §μ

phiÕn sÐt
gi÷a

tuf vμ ®¸ vôn

Carbonat líp - khèi

cã asphalt - than
ch¸y nhanh vμ
bitum
sím

Phun trμo mafic kiÓu Ryolit, tuf,

vá ®¹i d­¬ng xen vôn
245,0 carbonat biÓn më
Permi

naøy lieân keát vôùi ñôùi Quinghai - Xizang - tích vuïn bieån rìa thoaùi hoaù, aù luïc ñòa ñeán
Taây Vaân Nam vaø roäng hôn nhieàu so vôùi caùc luïc ñòa thöôøng chöùa ít hoaù ñaù (trong ñoù hoaù
ñôùi Soâng Ñaø vaø Ninh Bình hieän nay. ñaù loaïi nöôùc ngoït öu theá), thöôøng ñi keøm
Trong khi ñoù ôû Ñoâng Baéc (An Chaâu), caùc ñaù phun traøo - xaâm nhaäp axit kieåu voû
Vieät Baéc (Soâng Hieán) vaø Tröôøng Sôn luïc ñòa ( γδ42, δγτ43, γ45). Heä taàng Laïng Sôn
(Hoaønh Sôn) bao goàm chuû yeáu laø caùc traàm (T1 ls) phaân boá treân vaøi dieän nhoû gaàn Laïng

479
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Sôn (Vieät Baéc) vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø
phieán seùt xen caùt keát daïng nhòp. Heä taàng
Soâng Hieán (T1 - 2 sh) coù thaønh phaàn chuû yeáu
laø ryolit, ryolit - dacit vaø tuf. Heä taàng Naø
Khuaát (T2 nk) coù thaønh phaàn chuû yeáu laø luïc
nguyeân caùt - boät keát, phieán seùt vaø ít lôùp keïp
seùt - voâi. Heä taàng Ñoâng Traàu vaø Quy Laêng
(T2 ñt/ql) coù thaønh phaàn chuû yeáu laø ryolit,
tuf xen ít ñaù vuïn. Heä taàng Maãu Sôn (T2 -
3
ms) coù thaønh phaàn caùt keát chieám öu theá
xen ít lôùp moûng seùt - boät keát. Sau pha uoán
neáp, taïo nuùi sôùm saùt tröôùc Nori (Indosini),
dieän maïo Ñoâng Döông thay ñoåi raát maïnh.
Phaàn Baéc hình thaønh caùc truõng ven rìa taïo
than. Heä taàng Hoøn Gai (T3 hg) goàm traàm
tích luïc nguyeân chöùa than antraxit vaø chöùa
khí metan. Heä taàng Vaên Laõng (T3 vl) goàm
caùc taäp luïc nguyeân chöùa than antraxit vaø
than coác - môõ. Heä taàng Suoái Baøng (T3 sb)
coù thaønh phaàn luïc nguyeân öu theá, ít seùt voâi,
caùc væa than moûng bieán chaát trung bình. Heä
taàng Ñoàng Ñoû (T3 ññ) coù thaønh phaàn chuû
yeáu saïn - raêm keát, caùt - boät keát, phieán seùt,
seùt than vaø væa than - seùt moûng. Heä taàng
Noâng Sôn (T3 ns) goàm chuû yeáu saïn - raêm
keát, caùt - boät keát, phieán seùt, seùt - than vaø
caùc væa than môõ - antraxit moûng.
Phaàn Nam, Taây Nam Ñoâng Döông trong
ñoù coù caû ñaát lieàn Nam Boä, Taây Nam Trung
Boä vaø vònh Thaùi Lan thöôøng phaân boá caùc
thaønh taïo traàm tích bieån noâng vuøng tröôùc
cung, caùc phun traøo trung - tính vaø axit
kieåu cung ñaûo - nuùi löûa ñaõ ñöôïc phaùt trieån
töø Paleozoi muoän. Heä taàng Taø Thieát (T1 tt)
goàm chuû yeáu ñaù voâi vuïn ôû döôùi, xen ít luïc
nguyeân phaàn treân. Heä taàng Maêng Giang (T1
-2
mg) coù thaønh phaàn chuû yeáu laø ryo - dacit,
andesit xen ít voâi - seùt kieåu cung ñaûo nuùi
löûa. Heä taàng Chaâu Thôùi (T1 - 2 ct) coù thaønh
480
phaàn chuû yeáu laø andesit, ít dacit, ryo - dacit
xen ít seùt - voâi kieåu cung ñaûo nuùi löûa. Heä
taàng Hoøn Ngheä (T2 hn) goàm chuû yeáu ñaù voâi
vuïn phaàn döôùi vaø xen ít luïc nguyeân ôû treân.
Ñôùi Möôøng Teø cuõng toàn taïi caùc truõng
tích tuï haäu - Hercyni trong Trias vôùi caùc
thaønh taïo bieån soùt caän luïc ñòa. Heä taàng Lai
Chaâu (T2 - 3 lc) phaân boá doïc theo soâng Ñaø
thuoäc ñôùi Möôøng Teø vôùi thaønh phaàn luïc
nguyeân mòn coù voâi phaân phieán coù theå taùch
thaønh taám ñaù laùt moûng (ñaù lôïp).
b. Caùc thaønh taïo traàm tích vaø magma
trong Mesozoi muoän
Trong Mesozoi muoän (Mz2), haàu nhö
chæ coù caùc thaønh taïo traàm tích vuïn vaø raát
hieám hoaù ñaù trong ñoù chuû yeáu laø vuïn thoâ
kieåu molas cuøng vôùi caùc thaønh taïo magma
axit vaø kieàm kieåu voû luïc ñòa caïnh caùc khoái
naâng taïo nuùi. Tuy vaäy thaønh phaàn vaø söï
phaân boá cuûa caùc thaønh taïo naøy raát ña daïng
vaø phöùc taïp do söï phaân caùch ñòa phöông raát
khaùc nhau. Heä taàng Haø Coái (J1 - 2 hc) goàm
cuoäi - soûi - caùt - keát phaân lôùp xieân maøu ñoû -
naâu vaø moät soá lôùp moûng thaáu kính seùt - boät,
seùt - voâi. Heä taàng Tam Lang (J tl) coù thaønh
phaàn chuû yeáu laø ryolit, tuf vôùi ñoâi lôùp keïp
boät keát, seùt keát maøu ñoû - naâu.
Phaàn lôùn caùc thaønh taïo traàm tích vuïn
thoâ maøu ñoû kieåu molas phaân boá trong caùc
vuøng tröôùc nuùi phaùt trieån treân caùnh suït Taây
Nam ñöùt gaõy nghòch Soâng Ñaø. Heä taàng Yeân
Chaâu (K2 yc) loä doïc soâng Ñaø (Taây Baéc)
goàm chuû yeáu vuïn thoâ maøu ñoû ñoâi nôi coù
thaïch cao. Heä taàng O Liu (K2 ol) phaân boá ôû
trung taâm beå An Chaâu vôùi thaønh phaàn vuïn
thoâ maøu ñoû daïng molas tröôùc nuùi. Trong khi
ñoù caùc thaønh taïo phun traøo vaø xaâm nhaäp
ña pha mang tính kieàm (ε54, νδ61, γξ61, ξ61,
ε64) laïi phaân boá roäng raõi trong cung taïo nuùi

Tuù Leä vaø Phaêng Xi Paêng treân caùnh chôøm
Baéc soâng Ñaø. Heä taàng Vaên Chaán (J3 - K vc)
coù thaønh phaàn tieâu bieåu laø ryolit porphyr,
trachyt, tuf, caùt keát tufogen cung nuùi löûa.
Heä taàng Ngoøi Thia (K2 nt) goàm chuû yeáu
ryolit porphyr, trachyt, comendit, tuf cuøng
vôùi aù nuùi löûa hay ñaù maïch kieàm (minet),
comendit.
Trong ñôùi caáu truùc Tröôøng Sôn phaân boá
raát haïn cheá caùc thaønh taïo vöøa neâu chæ coù
moät soá traàm tích vuïn thoâ maøu ñoû vaø phun
traøo ryolit. Heä taàng Thoï Laâm (J1 - 2 tl) goàm
cuoäi - soûi - caùt - boät keát, phieán seùt ít lôùp
keïp seùt - voâi maøu naâu ñoû luïc ñòa. Heä taàng
Möôøng Hinh (J mh) chuû yeáu laø ñaù phun
traøo ryolit vaø tuf xen vôùi moät soá caùc traàm
tích vuïn thoâ maøu ñoû - naâu. Heä taàng Muï Giaï
(K2 mg) coù thaønh phaàn chuû yeáu laø vuïn thoâ
maøu ñoû daïng molas tröôùc - nuùi.
Trong caùc vuøng thuoäc Sundaland,
Möôøng Teø thöôøng phaân boá caùc phöùc heä
xaâm nhaäp - phun traøo axit (γδ5 , γξ6 ) vaø
3 1
traàm tích hoà nöôùc maën kieåu bieån cheát (Hình
15.3). Heä taàng Baûn Ñoân (J1 - 2 bñ) thuoäc
vuøng Sundaland goàm caùt - boät keát coù vuïn
vaø ximaêng voâi, seùt - voâi, phieán seùt, boät - caùt
keát maøu xaùm ñen töôùng hoà bieån soùt ven rìa.
Heä taàng Naäm Poâ (J1 - 2 np) phaân boá Nam ñôùi
Möôøng Teø, ít gaëp ôû ñôùi Soâng Ñaø coù thaønh
phaàn chuû yeáu laø caùt - boät keát, seùt - boät keát
maøu ñoû kieåu hoà bieån soùt. Heä taàng Ca Toâ
(J3 - K ct) phaân boá trong ñôùi Ñaø Laït vôùi
thaønh phaàn tieâu bieåu laø andesit, ít dacit, tuf
vaø cuoäi keát, caùt keát kieåu cung nuùi löûa noäi
luïc. Heä taàng Phuù Quoác (J3 - K pq) phaân boá
treân ñaûo Phuù Quoác, Thoå Chu vaø Campuchia
vôùi thaønh phaàn chuû yeáu laø caùt keát, boät keát
vaø ít seùt keát naâu ñoû, ñoâi nôi chöùa huyeàn vaø
asphalt. Heä taàng Pu Den Dinh (J3 - K pd)
481
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
phaân boá trong vuøng Taây Nam Möôøng Teø vôùi
thaønh phaàn chuû yeáu caùt keát, boät keát, seùt keát
maøu ñoû chöùa ít muoái. Heä taàng Ñoàng Heán
(K2 ñh) phaân boá ít ôû Taây Bình - Trò - Thieân
thuoäc beå Savanakhet vaø doïc bieân giôùi Taây
Nam Möôøng Teø coù thaønh phaàn chuû yeáu luïc
nguyeân maøu ñoû coù thaïch cao vaø ñoâi nôi coù
muoái moû. Heä taàng Ña Pren (K2 ñp) phaân boá
roäng trong ñôùi Ñaø Laït vaø coøn coù teân laø heä
taàng Ñôn Döông bao goàm chuû yeáu ryolit,
dacit vaø ryo-dacit, tuf vaø xen ít lôùp vuïn kieåu
cung nuùi löûa va chaïm.
5. Phaân loaïi vaø heä thoáng caùc beå Tröôùc
Kainozoi thuoäc Vieät Nam
Ñaëc ñieåm thaønh phaàn vaø söï phaân boá cuûa
caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi cho thaáy ñaõ
toàn taïi nhieàu kieåu beå khaùc nhau trong caùc
giai ñoaïn tieán hoaù cuûa voû thaïch quyeån treân
ñaát lieàn vaø ngoaøi khôi Vieät Nam. Chuùng
cuõng theå hieän roõ caùc beå naøy raát ña daïng
vaø phaùt trieån phöùc taïp (Hình 15.4, 15.5 vaø
15.6). Treân cô sôû ñaëc ñieåm vaø söï phaân boá
cuûa caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc, coù theå phaân
thaønh moät soá caùc beå vôùi caùc giai ñoaïn hình
thaønh, phaùt trieån, tröôûng thaønh hay bieán
daïng caùc beå naøy thuoäc ñòa phaän Vieät Nam
vaø keá caän cuøng vôùi caùc bieåu hieän daàu khí
cuûa chuùng.
5.1. Hình thaønh vaø tieán hoaù cuûa caùc
beå Paleo-Tethys vaø Tethys noâng
Paleozoi
Caùc heä taàng coù tuoåi Sini (PR3 - \1sp) nhö
Naäm Coâ, Buø Khaïng, Poâ Koâ, Sa Pa, Soâng
Chaûy cuøng vôùi caùc phöùc heä xaâm nhaäp mafic
Proterozoi vaø sieâu - mafic, mafic Paleozoi
sôùm (ν21 - σ31 - ν31) ñaõ cho thaáy caùc beå thuoäc
Paleo - Tethys xuaát hieän khaù sôùm töø cuoái
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 15.7. Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Paleo-Tethys Baéc Ñoâng Döông trong Paleozoi sôùm
(Moâ hình treân cô sôû phaân boá cuûa caùc thaønh heä ñòa chaát Paleozoi loä treân ñaát lieàn)
Proterozoi. Caùc beå naøy coù leõ ñöôïc keá thöøa
moät phaàn töø caùc beå thuoäc Proto - Tethys.
Song, trong suoát Paleozoi ñòa khoái coå Kon
Tum luoân theå hieän nhö khoái tieåu luïc ñòa
naèm giöõa ñaïi döông Tethys luoân bò bieán
ñoäng. Caùc thaønh taïo Paleozoi sôùm - giöõa
(Pz1 - 2) minh chöùng cho söï toàn taïi cuûa Paleo
- Tethys bao phaàn Ñoâng Baéc tieåu luïc ñòa coå
naøy. Trong khi ñoù caùc thaønh taïo Paleozoi
giöõa - muoän (Pz2 - 3) laïi phaûn aûnh söï toàn taïi
cuûa caùc beå bieån neàn sau cung Tethys noâng
thuoäc phaàn Ñoâng Baéc vaø caùc beå trong heä
thoáng tröôùc vaø giöõa cung thuoäc phaàn Taây
Nam tieåu luïc ñòa Kon Tum (Hình 15.7).
a. Heä thoáng caùc beå Paleo - Tethys trong
Paleozoi sôùm - giöõa
Thaønh phaàn vaø söï phaân boá cuûa caùc
thaønh taïo Paleozoi cho thaáy beå ñaïi döông
Paleo - Tethys chæ xuaát hieän vaø toàn taïi roäng
treân phaàn Baéc ñòa khoái Kon Tum. Tuy vaäy
do traûi qua nhieàu thôøi kyø bieán ñoåi kieán taïo
neân heä thoáng beå naøy bò bieán daïng maïnh meõ
vaø chæ coøn laïi caùc daáu veát cuûa moät soá giai
482
ñoaïn tieán hoaù.
Söï “sinh thaønh” vaø “phaùt trieån” beå
Paleo - Tethys Baéc Ñoâng Döông ñöôïc xaùc
minh qua söï phaân boá roäng cuûa caùc thaønh taïo
xaâm nhaäp sieâu - mafic vaø mafic Paleozoi
sôùm (σ31 - ν31) cuøng vôùi caùc phun traøo mafic,
caùc traàm tích luïc nguyeân - silic, carbonat
bieån môû thuoäc caùc heä taàng Soâng Maõ (\1 - 2
sm), Haø Giang (\1 - 2 hg), Cam Ñöôøng (\1
-2
cd), A Vöông (\ - O1 av) phuû traùi khôùp
treân caùc thaønh taïo Tieàn - Cambri. Giai ñoaïn
phaùt trieån môû roäng “treû” cuûa Paleo - Tethys
keùo daøi gaàn suoát Cambri. Beå Paleo - Tethys
môû roäng do taùch giaõn töø Trung taâm ñòa haøo
(Soâng Maõ vaø Haø Tuyeân) veà caùc phía rìa
cuøng vôùi tích tuï caû caùc traàm tích bieån saâu
seùt - silic, carbonat - silic Cambri. Caùc rìa
cuûa Paleo - Tethys bò chaën laïi vaø bò huùt
chìm döôùi ñòa khoái Kon Tum khi ñoù coøn ôû
raát xa veà phía Nam vaø khoái luïc ñòa coå Vuõ
Haùn (Ñoâng Baéc Trung Quoác) veà phía Baéc.
Söï coù maët cuûa caùc taäp phun traøo basalt -
andesit - dacit trong heä taàng A Vöông xaùc
minh cho söï toàn taïi cuûa heä cung ñaûo - nuùi

löûa do hoäi tuï giöõa Paleo - Tethys vaø ñòa
ñòa khoái Kon Tum (Hình 15.7). Ngoaøi caùc
thaønh taïo magma trung tính, axit kieåu cung
ñaûo A Vöông coøn coù caùc phöùc heä xaâm nhaäp
sieâu - mafic vaø mafic (σ31 - ν31) do voû ñaïi
döông soùt laïi trong ñôùi huùt chìm Tam Kyø
thuoäc Nam Tröôøng Sôn. Trong khi ñoù, caû
ñòa khoái Kon Tum vaø Ñoâng Nam Boä ñaõ bò
ñaåy leân cao vaø toàn taïi nhö vuøng neàn luïc ñòa
(craton) hoaøn toaøn vaéng maët caùc thaønh taïo
voû ñaïi döông vaø traàm tích bieån.
Giai ñoaïn “tröôûng thaønh”: Tieâu bieåu
cho giai ñoaïn naøy coù haøng loaït caùc traàm
tích phaân nhòp carbonat - luïc nguyeân mòn,
luïc nguyeân - nuùi löûa daïng flys tuoåi Ordovic
- Silua thuoäc caùc heä taàng Suoái Mai (\ - O1
sm), Ñoâng Sôn (\ - O1 ñs), Beán Kheá (\ -
O1 bk), Chang Pun (\ - O1 cp), Naø Moï (O
nm), Coâ Toâ (O3 - S ct), Phuù Ngöõ (O3 - S
pn), Pa Ham (O3 - S ph), Soâng Caû (O3 - S
sc), Long Ñaïi (O3 - S lñ),... Söï huùt chìm cuûa
rìa Nam Paleo - Tethys naøy döôùi ñòa khoái
Kon Tum ñaõ hình thaønh daõy caùc ñaûo nuùi löûa
tröôùc cung vôùi heä taàng Long Ñaïi vaø heä taàng
Ñaïi Giang. Trong khi ñoù rìa huùt chìm Ñoâng
Baéc laïi phoå bieán caùc thaønh taïo neâm taêng
tröôûng (accretion) daïng flys luïc nguyeân -
silic - vuïn nuùi löûa heä taàng Coâ Toâ/Taán Maøi
vaø Phuù Ngöõ.
Giai ñoaïn “giaø coãi” vaø “bieán daïng”
beå Paleo - Tethys Baéc Boä döôùi taùc ñoäng öu
theá hoaøn toaøn cuûa quaù trình doàn eùp do hoäi
tuï vaø trôû thaønh beå bieån rìa - sau cung. Caùc
dieän tích tuï traàm tích bò thu heïp daàn vaø hình
thaønh caùc traàm tích luïc nguyeân chieám öu
theá nhö caùc heä taàng Ñaïi Giang (S ñg), Huoåi
Nhò/Taây Trang (S - D hn/tt), Pia Phöông (S
- D pp), Xuaân Sôn (S - D xs). Pha bieán ñoåi
nghòch ñaûo vaø naâng cao maïnh ñaàu tieân trong
483
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
Paleozoi ñöôïc theå hieän qua caùc phöùc heä xaâm
nhaäp axit, axit - kieàm (γδ32 - γ33 - oà34) vaø caùc
ñôùi uoán neáp Caledoni. Caùc khoái xaâm nhaäp
naøy ñaõ taïo thaønh nhieàu khoái naâng Caledoni
trong beå nhö Buø Khaïng, Hoaøng Lieân Sôn,
Soâng Chaûy. Ñôùi bieán daïng saâu roäng hôn caû
laø ñai uoán neáp taïo nuùi Caledoni Taán Maøi
- Coâ Toâ vaø Cathaysia. Treân caùc rìa Paleo
- Tethys ñaõ hoaøn toaøn bò tieâu bieán. Chæ caùc
phaàn loõm taøn dö sau bieán daïng thuoäc Trung
taâm vaø trôû thaønh bieån rìa Tethys noâng haäu
- Caledoni (post-Caledonian).
b. Heä thoáng caùc beå bieån rìa Tethys trong
Paleozoi giöõa - muoän
Sau uoán neáp Caledoni, Tethys chæ coøn
“taøn dö” döôùi daïng caùc beå bieån rìa noâng
xen giöõa caùc ñôùi naâng - uoán neáp Caledoni.
Caùc beå bieån rìa Tethys noâng sau cung phaân
boá treân phaàn Baéc, Ñoâng Baéc caùc ñôùi naâng
ñòa khoái coå Kon Tum vaø ñai uoán neáp naâng
troài do caùc khoái nhoâ cao Caledoni Tröôøng
Sôn. Caùc beå tröôùc vaø giöõa cung phaân boá
trong caùc dieän Taây Nam cuûa caùc ñôùi naâng
naøy.
Caùc beå bieån rìa sau cung Tethys noâng
phaân boá traûi roäng vaø khaù ñeàu treân dieän neàn
Vieät - Trung vaø bò giôùi haïn veà phía Ñoâng
Baéc bôûi ñôùi neáp loài Caledoni Taán Maøi - Coâ
Toâ - Cathaysia. Moùng rìa beå laø caùc thaønh taïo
tröôùc uoán neáp Caledoni tuoåi töø Proterozoi
ñeán Paleozoi sôùm - giöõa (PR - PZ1 - 2) khoâng
nhöõng troài cao thaønh caùc ñòa khieân treân caùc
ñôùi naâng ranh - giôùi rìa nhö Tröôøng Sôn, Coâ
Toâ, Taán Maøi maø coøn laø nhieàu khoái Trung
taâm nhö Buø Khaïng, Möôøng Laùt, Soâng Maõ,
Naäm Coâ, Sa Pa, Soâng Chaûy, Haø Tuyeân, Phuù
Ngöõ. Xen giöõa caùc khoái nhoâ cao laø caùc beå
tích tuï caùc traàm tích töø vuïn thoâ ven rìa ñeán
luïc nguyeân vaø cacrbonat bieån khôi noâng.
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Thôøi kyø “taùi sinh ban ñaàu” vaøo Devon sôùm
(D1) coù söï phaân dò roõ raøng giöõa caùc truõng
ven rìa troäi tính ñòa phöông vôùi caùc tích
tuï vuïn thoâ, luïc nguyeân vaø luïc nguyeân ít
carbonat thuoäc caùc heä taàng Ñoà Sôn, Si Ka,
Soâng Mua, Taân Laâm, Raøo Chan. Thôøi kyø
“taùi sinh phaùt trieån” do söï naâng cao töông
ñoái möïc bieån daãn ñeán söï ngaäp luït treân dieän
roäng hôn vaø tích tuï caùc traàm tích luïc nguyeân
vaø luïc nguyeân - carbonat bieån khôi noâng
thuoäc caùc heä taàng Döôõng Ñoäng (D1 - 2 dñ),
Taï Khoa (D1 - 2 tk), Mia Leù (D2 ml), Huoåi Loâi/
Baûn Giaèng (D2 hl/bg). Tieáp theo laø thôøi kyø
ngaäp luït chính (major flooding) ñaõ keùo daøi
giai ñoaïn “phaùt trieån” beå Tethys noâng naøy
töø Devon giöõa tôùi Devon muoän vôùi söï tích
tuï traàm tích carbonat lôùp daøy (neàn) thuoäc
caùc heä taàng Loã Sôn (D2 - 3 ls), Naäm Caén (D2
-3
nc), Cu Bai (D2 - 3 cb), Toác Taùc (D3 tt), Baûn
Caûi (D3 bc), Caùt Baø (D3 - C1 cb). Bieån noâng
phuû ngaäp trong phaàn Trung taâm vaø lan tôùi
rìa caùc cung ñaûo tích tuï traàm tích luïc nguyeân
mòn heä taàng Quy Ñaït (D2 - 3 qñ), Ñoâng Thoï
(D3 ñt). Do aûnh höôûng cuûa uoán neáp saùt tröôùc
Carbon (Hercyni sôùm), moät soá nôi trong beå
Tethys noâng thuoäc Baéc Ñoâng Döông cuõng
bò troài cao thaønh moät soá khoái naâng nhö Taï
Khoa, Ñoà Sôn, Kieán An.
Caùc beå tröôùc cung (fore - arc basin)
Taây Nam Vieät Nam keát noái vôùi Tethys suoát
trong Paleozoi giöõa - muoän vaø tieáp sang caû
ñaàu Mesozoi. Tuy vaäy treân rìa Taây Nam
khoái ñòa khoái Kon Tum haàu nhö chi coù moät
vaøi daáu hieäu cuûa caùc thaønh taïo bieån rìa vaø
cung ñaûo nuùi löûa heä taàng Nam Du (Pz2 nd).
Trong khi ñoù caùc thaønh taïo tröôùc cung lieân
keát vôùi Paleo - Tethys phaân boá roõ trong heä
thoâng caáu truùc Shan Thaùi nhö caùc thaønh
taïo luïc nguyeân mòn, silic kieåu neâm taêng -
484
tröôûng vaø ít carbonat thuoäc heä taàng Naäm
Cöôøi (Pz2 nc) trong ñôùi Möôøng Teø hieän taïi.
Beå tröôùc cung naøy ñöôïc hình thaønh do söï hoäi
tuï cuûa Paleo - Tethys bò huùt chìm döôùi ñòa
khoái Kon Tum vaø caùc khoái naâng Caledonid
Tröôøng Sôn (Hình 15.2 vaø 15.3).
c. Heä thoáng beå bieån noâng thôøi kyø ngaäp
luït cöïc ñaïi Paleozoi muoän
Caùc beå bieån noâng thôøi kyø “ngaäp luït cöïc
ñaïi” laø thôøi kyø tieáp tuïc giai ñoaïn “taøn dö”
cuûa Tethys noâng sau Varisc vaø vaãn toàn taïi söï
khaùc nhau giöõa hai kieåu beå Tethys phaân boá
treân dieän Ñoâng Baéc vaø Taây Nam cung ñaûo
Tröôøng Sôn - ñòa khoái Kon Tum. Caùc thaønh
taïo carbonat Carbon - Permi coù thaønh phaàn
ñôn ñieäu caáu taïo daïng khoái (phaân lôùp daøy),
ñoàng nhaát phaân boá bình oån vaø traûi ñeàu treân
nhieàu dieän roäng lôùn cuûa Baéc Ñoâng Döông
vaø Nam Trung Quoác. Phaàn Nam, Taây Nam
Ñoâng Döông hay vuøng Sundaland chuû yeáu
laø caùc thaønh taïo tröôùc vaø cung ñaûo.
Beå bieån neàn Tethys noâng bình oån sau
cung Baéc Ñoâng Döông ñöôïc loùt ñaùy bôûi caùc
traàm tích vuïn, luïc nguyeân mòn, seùt - than,
silic vaø voâi töôùng ven rìa, bieån noâng Carbon
sôùm (C1) thuoäc heä taàng La Kheâ (C1 lk) phaân
boá haïn cheá trong vuøng Tröôøng Sôn. Ngoaøi
ra, caïnh caùc khoái naâng Variscid khaùc trong
beå cuõng hình thaønh caùc taäp traàm tích voâi
- seùt Carbon sôùm raát giaøu vaät chaát höõu cô
ñeán nay ñaõ bò than vaø asphalt hoaù maïnh
nhö heä taàng Caùt Baø (D3 - C1 cb). Ñaëc tröng
chính vaø noåi baät trong thôøi kyø “ngaäp luït cöïc
ñaïi” keùo daøi hôn 100 trieäu naêm (C2 - P1) laø
söï tích tuï caùc traàm tích carbonat (voâi) thuaàn
nhaát bieån noâng kieåu neàn (platform) vôùi ñoä
daøy oån ñònh vaø khoâng quaù 1500m treân dieän
roäng cuûa Tethys noâng sau cung Ñoâng Baéc
Ñoâng Döông vôùi loaït Baéc Sôn (C2 - P1 bs).

Do taùc ñoäng huùt chìm cuûa Paleo - Tethys
Taây Nam ñöôùi neàn Sunña trong pha kieán
taïo Hercyni (P), beå sau cung cuõng bò troài
cao vaø keát thuùc bieån Tethys noâng treân dieän
Baéc Ñoâng Döông vaøo ñaàu Permi muoän vaø
sau ñoù hình thaønh caùc beå Messozoi môùi.
- Beå tröôùc cung (fore-arc basin) Taây
Nam Ñoâng Döông trong Paleozoi muoän
(Pz3) vaãn theå hieän nhö vuøng ñang bò huùt
chìm daàn döôùi luïc ñòa vaø caùc ñaûo Ñoâng Baéc
Ñoâng Döông. Vuøng tröôùc cung naøy chæ coøn
soùt laïi moät soá thaønh taïo carbonat heä taàng
Haø Tieân (P ht), neâm taêng tröôûng heä taàng Taø
Thieát (P2 - T1 tt), cung nuùi löûa heä taàng Dak
Lin (C3 - Pdk). Cuøng vôùi söï hoäi tuï bieán maát
daàn cuûa Tethys döôùi Sundaland, beå tröôùc
cung tieáp tuïc thu heïp vaø thoaùi hoaù thaønh hoà
bieån cheát trong Mesozoi.
5.2. Heä thoáng daàu khí cuûa caùc beå Paleozoi
treân ñaát lieàn
Haàu heát caùc beå Paleozoi ñeàu bò bieán
caûi maïnh meõ do caùc hoaït ñoäng kieán taïo
vaø magma Mesozoi tieáp theo sau. Do ñoù
heä thoáng daàu khí ñaõ ñöôïc hình thaønh trong
Paleozoi cuõng bò bieán daïng maïnh meõ. Caùc
taäp traàm tích giaøu vaät chaát höõu cô ñeàu bò
bieán chaát vöôït qua giai ñoaïn tröôûng thaønh vaø
khoâng coøn khaû naêng saûn sinh hydrocarbon.
Caùc baãy thöôøng bò phaù huyû vaø taùi taïo hoaëc
bò choân vuøi trong moùng cuûa caùc beå traàm
tích Mesozoi vaø Kainozoi. Moät soá tröôøng
hôïp ñaëc bieät, caùc thaønh taïo Paleozoi coù theå
taïo thaønh caùc baãy coå ñòa hình trong moùng
cuûa caùc beå naøy nhö ñaõ phaùt hieän ñöôïc ôû
Nuùi Lòch (Yeân Baùi), moû khí Nam Phong
(Khorat) v.v...
485
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
5.3. Söï phaùt trieån phöùc taïp vaø söï toàn taïi
ña daïng cuûa caùc beå Mesozoi
Söï bieán ñoåi nhanh veà thaønh phaàn vaø caáu
truùc phaân boá cuûa caùc thaønh taïo Mesozoi
loä treân ñaát lieàn Vieät Nam cho thaáy caùc beå
Mesozoi thöôøng coù kích côõ nhoû, chu kyø toàn
taïi ngaén, beå bò thoaùi hoaù vaø chuyeån ñoåi
nhanh. Phaàn lôùn caùc beå Mesozoi sôùm thuoäc
dieän Baéc Ñoâng Döông ñeàu phaùt trieån töø cuoái
Permi do keá thöøa thuï ñoäng treân phaàn caáu
truùc loõm sau cung haäu - Hercyni. Söï hình
thaønh caùc beå chuû yeáu do taùch giaõn trong
caùc ñôùi thuoäc vuøng neàn sau cung. Phaàn
nhieàu caùc beå naøy ñöôïc sinh thaønh treân ñôùi
caêng giaõn thuï ñoäng do caùc ñöùt gaõy rìa nhö
beå Saàm Nöa - Hoaønh Sôn, beå Soâng Hieán,
beå An Chaâu. Ranh giôùi cuûa beå thöôøng laø heä
thoáng ñöùt gaõy saâu, thöôøng keøm phun traøo
axit: ryolit, dacit. Caùc khoái suït (caùnh suït) laø
Trung taâm beå; coøn caùc khoái naâng (caùnh troài)
thöôøng laø ñôùi caáu truùc Paleozoi loä ra moùng
cuûa beå. Tuy nhieân beå Soâng Ñaø - Ninh Bình
(Meso - Tethys Soâng Ñaø - MTS) laïi bieåu
hieän söï hình thaønh trong Trung taâm taùch
giaõn chuû ñoäng do phun traøo vaø xaâm nhaäp
magma mafic gaây giaõn ñaùy (spreading) beå
(Hình 15.8). Treân phaàn Nam Ñoâng Döông
(vuøng Sundaland), haàu heát caùc beå Mesozoi
ñeàu keá thöøa töø caùc beå tröôùc cung toàn taïi töø
Paleozoi muoän vaø cuõng bò thoaùi hoaù naâng
cao nhanh choùng vaøo cuoái Trias. Haàu heát
caùc beå Mesozoi sôùm thuoäc Ñoâng Döông
ñeàu bò keát thuùc bôûi pha uoán neáp taïo nuùi saùt
tröôùc - Nori (chuyeån ñoäng Indosini phoå bieán
trong khu vöïc naøy, Hình 15.9).
Sau pha uoán neáp taïo nuùi Indosini, haøng
loaït caùc truõng (loõm) xen giöõa caùc khoái naâng
trôû thaønh caùc beå ven rìa (paralic) tích tuï caùc
traàm tích luïc nguyeân raát giaøu vaät chaát höõu
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 15.8. Moâ phoûng söï hình thaønh caùc caáu truùc Mesozoi sôùm do töông taùc cuûa thaïch quyeån
(Moâ hình treân cô sôû phaân boá cuûa caùc thaønh taïo Paleozoi-Mesozoi loä treân ñaát lieàn)
cô thöïc vaät treân caïn sau ñoù trôû thaønh caùc beå
than Nori - Reti vaø coù tieàm naêng sinh khí lôùn
nhö nhoùm caùc beå than Quaûng Ninh (Hoøn
Gai), Thaùi Nguyeân (Vaên Laõng), Ñieän Bieân
vaø Soâng Ñaø (Suoái Baøng) vaø Noâng Sôn. Haàu
heát caùc beå naøy ñeàu bò bieán daïng hoaëc bò keát
thuùc vaøo ñaàu Mesozoi muoän. Caùc beå than
thuoäc heä thoáng nhoùm beå Soâng Ñaø nhö beå
Quyønh Nhai, Suoái Baøng v.v... ñeàu keát thuùc
vaøo ñaàu Jura. Rieâng beå Noâng Sôn coøn tieáp
tuïc phaùt trieån trong ñaàu Jura vaø tích tuï caùc
traàm tích vuïn maøu ñoû. Caùc nhoùm beå khaùc
nhö Ñieän Bieân, Thaùi Nguyeân, Quaûng Ninh
bò bieán daïng thaønh caùc truõng luïc ñòa hoà kín
Möôøng Nheù, Ñình Laäp, Haø Coái tích tuï caùc
traàm tích vuïn thoâ maøu ñoû Mesozoi muoän.
Cuoái Mesozoi do bò huùt chìm vaø tieâu
bieán daàn cuûa Tethys phía Taây Nam döôùi
luïc ñòa AÂu - AÙ taïo cho söï tieáp caän cuûa
Sundaland vôùi caùc khoái luïc ñòa Baéc Ñoâng
Döông hình thaønh caùc cung naâng troài taïo
nuùi vaø caùc khoái xaâm nhaäp axit - kieàm, caùc
cung magma ña pha luïc ñòa nhö Tuù Leä, caùc
truõng tröôùc nuùi Yeân Chaâu vaø Moäc Chaâu,
caùc truõng giöõa cung döôùi daïng caùc hoà soùt
486
nhö Khe Sanh - Lao Baûo - Savanakhet,
Konpongsom - Phuù Quoác - Thoå Chu v.v...
Haàu heát caùc truõng naøy ñöôïc laáp ñaày bôûi caùc
traàm tích vuïn thoâ maøu ñoû kieåu molas tröôùc
nuùi. Trong beå Savanakhet coøn chöùa caùc taäp
daøy muoái moû vaø thaïch cao. Nhìn chung, söï
tieáp caän cuûa maûnh Sundaland cuoái Mesozoi
ñaõ doàn caùc khoái luïc ñòa Indosini va chaïm
(collision) nhau ñeå hình thaønh caùc khoái nuùi
cao nhö Phaêng Xi Paêng, caùc daõy nuùi khoái
taûng nhö Maãu Sôn, cung magma Tuù Leä, caùc
truõng tröôùc nuùi v.v.. (Hình 15.11 vaø 15.12).
6. Moät soá beå Tröôùc Kainozoi coù bieåu
hieän veà tieàm naêng daàu khí
Haàu heát caùc beå Tröôùc Kainozoi ñeàu coù
nhöõng daáu hieäu bieåu hieän caùc thuoäc tính cuûa
heä thoáng daàu khí vôùi möùc ñoä tieàm naêng khaùc
nhau. Song vì do nhieàu quaù trình ñòa ñoäng
löïc, caùc taùc ñoäng bieán chaát, caùc hoaït ñoäng
magma treû ñaõ laøm thay ñoåi cô baûn heä thoáng
daàu khí ban ñaàu cuûa moãi beå. Caùc thuoäc tính
play daàu khí ñöôïc ñaùnh giaù treân cô sôû phaân
tích beå vaø caùc saûn phaåm do hydrocarbon
Tröôùc Kainozoi bò phaù huyû nhö phieán chaùy,
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Hình 15.9. Baûn ñoà phaân boá caùc beå Mesozoi chính thuoäc phaàn ñaát lieàn Vieät Nam vaø keá caän
(Treân neàn Geologic Map of Southeast Asia do Geologic Data Systems laäp 1998)

487
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
asphalt, khí metan hieän coøn phaân boá xen keõ
raûi raùc trong caùc thaønh taïo naøy. Tuy vaäy,
caùc beå Paleozoi bò bieán daïng khaù maïnh do
vaäy caùc thuoäc tính play daàu khí chæ ñöôïc
ñaùnh giaù trong tröôøng hôïp thuoäc moùng cuûa
caùc beå Mesozoi coù daáu hieäu cuûa heä thoáng
daàu khí roõ raøng (Hình 15.10).
6.1. Phaân tích beå vaø heä thoáng daàu khí
cuûa Meso - Tethys Soâng Ñaø (Taây Baéc
Vieät Nam)
Meso - Tethys Soâng Ñaø (MTS) laø heä
thoáng caùc caáu truùc Mesozoi raát ñaëc bieät
phaân boá keùo daøi giöõa hai heä thoáng ñöùt gaõy
Soâng Hoàng vaø Soâng Maõ vaø laø phaàn tieáp
theo ñôùi Quinghai - Xizang - Taây Vaân Nam
(Trung Quoác) xuoáng phía Ñoâng Nam tôùi
phaàn Nam vònh Baéc Boä (Hình 15.13). MTS
khoâng chæ goàm caùc ñôn vò thaønh heä - caáu
truùc Mesozoi sôùm khaùc bieät vôùi taát caû caùc
khu vöïc khaùc maø coøn laø khu vöïc coù nhieàu
bieåu hieän veà daàu thoâ, asphalt, khí trong caùc
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi ñaõ ñöôïc phaùt
hieän sôùm nhaát ôû Vieät Nam.
a. Caáu truùc vaø söï tieán hoaù cuûa Meso -
Tethys Soâng Ñaø
Tieâu bieåu cho MTS laø caùc caáu truùc
Mesozoi sôùm thuoäc caùc ñôùi Soâng Ñaø vaø
Ninh Bình. Ñaëc ñieåm tieán hoaù tieâu bieåu cho
khu vöïc Taây Baéc laø chu kyø toàn taïi töø khi
phaùt sinh, phaùt trieån, ñeán khi tröôûng thaønh
vaø keát thuùc MTS lieân quan vôùi chu kyø toàn taïi
beå baét ñaàu do taùch giaõn Permi muoän - Trias
sôùm, ñöôïc phaùt trieån, môû roäng vaø tröôûng
thaønh do giaõn ñaùy beå trong Trias, sau ñoù bò
keát thuùc do uoán neáp Indosini (Hình 15.14).
Moùng tröôùc taïo beå vôùi caùc heä thoáng caáu
truùc Tröôùc - Mesozoi khaùc nhau
Moùng Proterozoi - Paleozoi tröôùc taïo beå
488
thöôøng ñöôïc loä treân caùc ñôùi rìa Ñoâng Baéc
(Phaêng Xi Paêng) vaø Taây Nam (Naäm Coâ vaø
Soâng Maõ). Ngoaøi ra moùng Devon coøn ñöôïc
loä thaønh khoái nhoâ moùng chính giöõa Trung
taâm beå vôùi caùc teân goïi nhö “neáp loài Taï
Khoa” hay “cöûa soå Taï Khoa” hoaëc “veát seïo
Soâng Ñaø” . Ranh giôùi giöõa moùng vaø noäi beå
hoaëc laø caùc ñöùt gaõy rìa nhö Phaêng Xi Paêng,
Tuaàn Giaùo hoaëc laø maët baát chænh hôïp ñaùy
beå gaàn noùc Paleozoi treân vuøng Taï Khoa.
Tuy vaäy phaàn chính cuûa beå thöôøng keà goái
tröïc tieáp treân voû ñaïi döông (lôùp basalt)
Permi vaø Trias sôùm.
Ñôùi thaønh heä - caáu truùc Phaêng Xi Paêng
loä moùng Proterozoi - Paleozoi rìa Baéc Ñoâng
Baéc vôùi caùc thaønh heä bieán chaát keát tinh daáu
veát cuûa caùc ñaïi döông coå Proto - Tethys vaø
Paleo - Tethys ñöôïc giôùi haïn bôûi caùc heä
thoáng ñöùt gaõy Soâng Hoàng vaø Hoaøng Lieân
Sôn.
Ñôùi thaønh heä caáu truùc Naäm Coâ vaø Soâng
Maõ loä moùng Proterozoi - Paleozoi rìa Taây
Nam vôùi caùc thaønh taïo caû bieán chaát keát
tinh Baikali vaø traàm tích nuùi löûa cuûa Paleo
- Tethys trong ñoù coù thaønh heä ophiolit daáu
veát cuûa daõy soáng nuùi ngaàm ñaïi döông do
taùch giaõn Paleozoi sôùm.
Ñôùi neáp loài Trung taâm hay cöûa soå Taï
Khoa loä moùng Devon vôùi caùc thaønh taïo
traàm tích bieån noâng laø daáu veát bieån rìa sau
cung Tethys noâng bò coá keát cuoái Paleozoi.
Heä thoáng caáu truùc vaø caùc giai ñoaïn phaùt
trieån ñoàng taïo beå (syn - MTS)
Ñaëc ñieåm noåi baät vaø ñaëc tröng nhaát cuûa
Meso - Tethys Soâng Ñaø laø heä thoáng caùc
ñôùi thaønh heä - caáu truùc Permi muoän - Trias
(P2-T). Thaønh phaân vaø söï phaân boá, thay theá
theo khoâng gian vaø thôøi gian cuûa chuùng tieâu
bieåu cho chu kyø toàn taïi cuûa beå ñaïi döông
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1. Vuïn xaùm Coå Phuùc (E3-N1 cp); 2. Vuïn thoâ maøu ñoû Yeân Chaâu (K2yc); 3. Phun traøo ryolit, dacit, tuf vaø
comendit Ngoøi Thia (K2 nt); 4. Phun traøo ña pha dacit, andesit vaø orthophyr Vaên Chaán (J3-K vc); 5. Phieán vuïn,
voâi seùt, phieán voâi Suoái Baøng (T3n-r sb), Soâng Boâi (T3sb), Naäm Thaúm (T2-3nt), Möôøng Trai (T2lmt); 6. Carbonat
Ñoàng Giao (T2a ñg); 7. Phun traøo mafic Caåm Thuyû vaø Vieân Nan (T1 ct-vn); 8. Moùng Pz; 9. Bieán chaát cao PR;
10. Granitoid Mz2 Ñeøo Maây vaø Yensun; 11. Granitoid Pz Caledoni-Varisc. PT-Ñ-03
Hình 15.10. Sô ñoà phaân boá moät soá thaønh taïo chính vuøng Ñoâng Baéc Sôn La vaø Taây Nam Yeân Baùi
(Theo Baûn ñoà Ñòa chaát Campuchia, Laøo vaø Vieät Nam tyû leä 1/1.000.000 cuûa Phan Cöï Tieán vaø nnk., 1989 vaø
Geological Map of Vietnam 1/1.500.000” ESCAP coâng boá -1990)

1. Nuùi löûa (a) xaâm nhaäp (b) Mz2; 2. Vuïn maøu ñoû (a) vaø ryolit (b) K2; 3. Bieán tính (a), phun traøo ña pha (b)
J3-K; 4. Thaønh taïo Mz1 (a) vaø Pz (b) bò eùp caø naùt; 5. Phieán voâi seùt (a), voâi (b) T2; 6. Phun traøo mafic T1 vaø ñaù
voâi P2-T1 (b) bò neùn eùp; 7. phun traøo mafic T1 (a) vaø thaønh taïo moùng Pz -Pr (b); 8. Chuyeån dòch.

Hình 15.11. Moâ hình töông taùc (va chaïm) cuûa caùc khoái luïc ñòa Taây Baéc trong Mesozoi muoän.

489
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

1-2: Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc bieán chaát cao lieân quan vôùi caùc khoái ñòa khieân coå: 1 - Heä taàng Sinh
Quyeàn (Pr1sq) vaø Soâng Hoàng (Pr sh); 2 - Heä taàng Naäm Coâ (Pr3-E1nc) vaø Soâng Chaûy (Pr3-E1sc)
trong caùc ñôùi caáu truùc khieân uoán neáp Caledoni.
3-4: Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc traàm tích bieán tính vaø magma lieân quan vôùi chu kyø toàn taïi cuûa
Paleo-Tethys: 3 - Caùc phieán luïc (metabasalt), phieán seùt-silic, phylit (aspit), carbonate heä taàng
Soâng Maõ (E1-2sm), Haø Giang (E1-2hg), Cam Döôøng (E1-2cd), Beán Kheá (E-O1bk) keøm caùc khoái
mafic, sieâu-mafic nhoû giai ñoaïn hình thaønh vaø phaùt trieån (treû); 4 - Caùc thaønh taïo nhòp-flys luïc
nguyeân - carbonat, luïc nguyeân - nuùi löûa heä taàng Pa Ham (O3-Sph), Phuù Ngöõ (O3-Spn) caùc giai
ñoaïn tröôûng thaønh, giaø coãi (thoaùi hoaù ñaïi döông).
5: Caùc thaønh taïo töông ñoái bình oån kieåu neàn Tethys noâng sau uoán neáp Caledoni vôùi traàm tích luïc
nguyeân - carbonat khoái-lôùp heä taàng Soâng Mua (D1sm), Taï Khoa (D1-2tk), Baûn Caûi (D3bc) Baéc
Sôn (C2-P1bs).
6-8: Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc do chu kyø toàn taïi cuûa Meso-Tethys Soâng Ñaø (MTS): 6 - Basalt-
carbonat-silic bieån - ñaïi döông, heä taàng Caåm Thuyû (P2-T1ct), Vieân Nan (T1vn); 7 - Carbonat heä
taàng Ñoàng Giao (T2adg) giai ñoaïn phaùt trieån môû roäng ngaäp luït cöïc ñaïi; 8 - Phaân nhòp carbonat
- luïc nguyeân heä taàng Naäm Thaúm (T2-lnt), Möôøng Trai (T2-lmt), Naäm Mu (T2-3nm), Soâng Boâi (T2-
3
sb) giai ñoaïn tröôûng thanh vaø giaø coãi cuûa MTS.
9: Caùc traàm tích ven rìa giaøu vaät chaát höõu cô taïo than thuoäc heä taàng Suoái Baøng (T3n-rsb) trong caùc
truõng sau uoán neáp Indosini thuoäc daûi caùc beå than doïc theo soâng Ñaø, Hoaø Bình vaø vuøng Ñieän
Bieân.
10: Caùc thaønh taïo phun traøo ryolit, tuf xen ít vuïn luïc nguyeân heä taàng Ñoàng Traàu vaø Quy Laêng
(T2dt/ql) tieâu bieåu cho caùc cung nuùi löûa rìa caùc truõng noäi luïc (intracraton) Saàm Nöa vaø Hoaønh
Sôn.
11-15: Caùc ñôùi thaønh-heä - caáu truùc tröôùc nuùi do naâng taïo nuùi Mesozoi muoän sau-Indosini: 11 - Luïc
nguyeân maøu ñoû Naäm Poâ (J1-2np); 12 - Nuùi löûa ña pha Vaên Chaán (J3-Kvc); 13 - Molas maøu ñoû
Yeân Chaâu (K2yc); 14 - Ryolit, trachyt, ñaù maïch kieàm vuïn nuùi löûa Ngoøi Thia (K2nt); 15 - Vuïn
nuùi löûa kieàm trachyt-nephelin Pu Tra (E1-2pt).
16-17: Caùc caáu truùc Kainozoi kieåu rìa Taây Thaùi Bình Döông: 16 - trong ñaát lieàn; 17 - Ngoaøi bieån; 18;
Caùc heä thoáng ñöùt gaõy chính.
A-F Granit-granosyenit phöùc heä Ñeøo Maây - Yensun, naâng taïo nuùi Creta-Eocen; B - Granitoid phöùc
heä Pia Bioc, uoán neáp taïo nuùi Indosini; C - Peridotit, gabrro, diabas phöùc heä Ba Vì, Baûn Xang
kieåu Meso-Tethys sau-Hercyni; D - Granitoid phöùc heä Ñieän Bieân do uoán neáp Hercyni; E -
Granit caùc phöùc heä Soâng Chaûy vaø Buø Khaïng do uoán neáp Caledoni; F - Granitogneis vôùi caùc
phöùc heä Baûn Ngaäm, Xoùm Giaáu, Posen lieân quan vôùi caùc khoái luïc ñòa coå Proterozoi.
Hình 15.12. Sô ñoà phaân boá hieän traïng caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc chính thuoäc Taây Baéc - Vieät Nam
(moâ phoûng treân neàn baûn ñoà ñòa chaát VieätNam 1/1.500.000 cuûa ESCAP xuaát baûn 1990)

490
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

Hình 15.13. Moâ hình ñòa chaát vaø heä thoáng daàu khí cuûa Meso-Tethys Soâng Ñaø vaø caùc vuøng keá caän
(chuù giaûi xem hình 15.12)

Manti

Manti

Hình 15.14. Maët caét theå hieäân giai ñoaïn hình thaønh (treân) vaø phaùt trieån (döôùi) beå Meso-Tethys Soâng Ñaø

qua ñaày ñuû caùc giai ñoaïn töø khi phaùt sinh, ñaïi döông vaø traàm tích carbonat bieån khôi
phaùt trieån (treû), tröôûng thaønh veø keát thuùc xa bôø Permi treân - Trias döôùi thuoäc heä taàng
(Hình 15.14). Caåm Thuyû vaø Vieân Nan thöôøng keøm caùc
Ñaùy beå laø caùc thaønh taïo basalt kieåu voû xaâm nhaäp - phun traøo sieâu - mafic (σ41) vaø

491
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
mafic (μν41) thuoäc caùc phöùc heä Ba Vì vaø
Baûn Xang. Caùc thaønh taïo naøy xaùc minh roõ
söï “hình thaønh” voû ñaïi döông môùi do taùch
giaõn treân ñaùy bieån sau cung töø cuoái Permi
vaø trong suoát Trias sôùm.
Beå môû roäng vôùi söï phoå bieán caùc thaønh
taïo carbonat Trias giöõa heä taàng “Ñoàng Giao
- T2a ñg” theå hieän söï “phaùt trieån” beå hay
giai ñoaïn “treû” . Ñaây laø thôøi kyø ngaäp luït cöïc
ñaïi cuûa beå Meso - Tethys Soâng Ñaø vôùi caùc
traàm tích bieån khôi xa bôø. Ñieàu naøy cuõng
chöùng toû beå tích tuï khi ñoù roäng hôn nhieàu
laàn traïng thaùi toàn taïi hieän nay. Beå tích tuï
traàm tích carbonat Trias coù theå chieám dieän
roäng vaø keùo daøi veà phía Taây Baéc tôùi vuøng
Taây Vaân Nam sang Ñoâng Nam AÂu.
Söï caân baèng giöõa caêng giaõn trong Trung
taâm vaø doàn eùp treân caùc ñôùi rìa cuûa beå ñöôïc
Cam Ñöôøng
Hình 15.15. Moâ hình theå hieän caùc tích tuï daàu trong thaønh taïo carbonat Devon vuøng Nuùi Lòch (Yeân baùi)
492
chöùng minh bôûi caùc taäp traàm tích phaân
nhòp carbonat - luïc nguyeân cuoái Trias giöõa
- ñaàu Trias muoän thuoäc caùc heä taàng “Naäm
Mu, Naäm Thaúm vaø Soâng Boâi” vaø caû ñaù voâi
aùm tieâu naâu ñoû Paêc Ma. Ñaây laø giai ñoaïn
“tröôûng thaønh” , tieáp sau nöõa laø baét ñaàu
thoaùi hoaù cuûa bieån, sau ñoù bò keát thuùc do
uoán neáp saùt tröôùc Nori (Indosini).
Caùc caáu truùc töông phaûn vaø bieán daïng
sau taïo beå (post - MTS)
Pha uoán neáp Indosini ñaõ bieán caûi saâu
saéc beå Meso - Tethys Soâng Ñaø töø khung
caûnh bieån noâng thaønh caùc ñôùi uoán neáp vôùi
caùc neáp loài taïo nuùi sôùm bò baøo moøn xen caùc
truõng nhoû ven rìa tích tuï caùc traàm tích luïc
nguyeân raát giaøu vaät chaát höõu cô thuoäc heä
taàng Suoái Baøng. Caùc caáu truùc töông phaûn

do Indosini vaãn theo höôùng truïc cuûa MTS,
trong ñoù caùc khoái ñaù voâi Trias uoán neáp doác
ñöùng chaïy doïc theo caùc ñöùt gaõy nghòch nhö
ñöùt gaõy Soâng Ñaø. Caùnh Taây Nam bò chuùc
chui döôùi caùnh naâng chôøm Ñoâng Baéc doïc
theo caùc heä thoáng ñöùt gaõy nghòch ñaõ thu
heïp nhanh vaø maïnh MTS (Hình 15.11).
Caùc hoaït ñoäng magma taïo nuùi Mesozoi
muoän (haäu - Indosini) tieáp tuïc laøm phöùc
taïp theâm ñòa hình luïc ñòa vaø thu heïp theâm
dieän phaân boá cuûa caùc thaønh heä ñoàng taïo beå
MTS, ñoàng thôøi tieáp tuïc phaân dò maïnh vaø
laøm töông phaûn theâm caùc ñôùi naâng chôøm
nghòch Tuù Leä - Phaêng Xi Paêng phía Ñoâng
Baéc vaø caùc truõng tröôùc nuùi phía Taây Nam
ñöùt gaõy nghòch Soâng Ñaø nhö truõng Yeân
Chaâu vaø Moäc Chaâu. Haàu heát caùc daõy vaø
ñænh nuùi cao ñeàu laø khoái xaâm nhaäp axit vaø
kieàm Creta - Paleocen (ε54, γξ61, ξ63, ε64)
thuoäc nhieàu phöùc heä nhö Phu Sa Phìn, Ñeøo
Maây vaø Yesun, Naäm Xe, Tam Ñöôøng, trong
khi ñoù caùc truõng tröôùc cung nuùi löûa vaø tröôùc
nuùi chuû yeáu laø caùc ñaù vuïn nuùi löûa töôùng
phun noå vaø caùc traàm tích vuïn thoâ maøu ñoû
molas thuoäc caùc heä taàng Vaên Chaán, Ngoøi
Thia vaø Yeân Chaâu.
b. Heä thoáng daàu khí cuûa Meso - Tethys
Soâng Ñaø
Nhieàu keát quaû nghieân cöùu cho thaáy
caùc thaønh taïo cuûa MTS coù tieàm naêng daàu
khí cao. Tuy vaäy pha taïo nuùi vaø hoaït ñoäng
magma Mesozoi muoän - Kainozoi ñaõ gaây
neân nhieàu bieán ñoåi phöùc taïp vaø ruûi ro ñoái
vôùi heä thoáng daàu khí naøy. Treân cô sôû phaân
tích beå cuøng vôùi caùc keát quaû xaùc ñònh caùc
chæ tieâu thuoäc heä thoáng daàu khí cho thaáy
ñaëc ñieåm vaø söï phaân boá cuûa caùc daïng tieàm
naêng vaø caùc ñoái töôïng daàu khí trong khu
vöïc MTS raát ña daïng vaø phöùc taïp.
493
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
Tieàm naêng sinh Tröôùc Kainozoi cuûa Meso
- Tethys Soâng Ñaø
Caùc keát quaû phaân tích vaø nghieân cöùu
cho thaáy ñaõ toàn taïi hai loaïi taàng sinh khaùc
nhau trong khu vöïc Taây Baéc, trong ñoù phaàn
lôùn ñaõ vöôït qua giai ñoaïn tröôûng thaønh hay
chæ coøn khaû naêng sinh khí.
Caùc taäp seùt - voâi vaø ñaù voâi xaùm naâu,
xaùm ñen Trias giöõa - muoän xen trong caùc
heä taàng Ñoàng Giao vaø Naäm Thaúm thöôøng
coù toång carbon höõu cô ngheøo vaø trung bình
(TOC ~ 0,3 - 2,2% Wt). Trong khi ñoù caùc
taäp seùt than vaø than xen trong heä taàng Suoái
Baøng thöôøng thuoäc loaïi giaøu vaø raát giaøu
(TOC ~ 1 - 70% Wt). Tuy vaäy caùc chæ tieâu
khaùc cuûa caû hai loaïi naøy ñeàu thaáp, trong
ñoù chæ tieâu hydrogen thöôøng nhoû (S1 ~ 0,17
- 68,55 mg/g; S2 ~ 1,45 - 76,77 mg/g; HI ~
9 - 551 mgHC/g TOC) vaø Tmax thay ñoåi
(Tmax ~ 430 - 465oC). Caùc traàm tích seùt
- than vaø than heä taàng Suoái Baøng coù tieàm
naêng sinh khí lieân quan vôùi thöïc vaät treân
caïn laø chính, coøn tieàm naêng sinh daàu chuû
yeáu do caùc baøo töû phaán chæ chieám tyû phaàn
nhoû döôùi 3%. Caùc traàm tích seùt - voâi vaø ñaù
voâi xaùm - ñen Anisi heä taàng Ñoàng Giao vaø
Ladini heä taàng Naäm Thaúm coù tieàm naêng
sinh daàu laø chính, song moät soá saûn phaåm
ñaõ bò huyû hoaïi. Tuy nhieân, caùc taäp seùt voâi
Trias giöõa coù nhieàu bieåu hieän ñaõ coù thôøi kyø
sinh daàu toát vaø neáu caùc saûn phaåm do chuùng
taïo ra ñöôïc baûo toàn trong caùc baãy coå vaãn coù
theå laø nguoàn tieàm naêng lôùn cuûa khu vöïc.
Tieàm naêng chöùa Tröôùc Kainozoi cuûa
Meso - Tethys Soâng Ñaø
Nhieàu bieåu hieän thöïc teá chæ roõ söï toàn
taïi nhieàu taàng chöùa cuûa khu vöïc Taây Baéc,
trong ñoù coù ñaù voâi Devon nöùt neû vaø hang
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
hoác chöùa daàu vuøng nuùi Lòch (Yeân Baùi),
ñaù carbonat Trias hang hoác, nöùt neû chöùa
asphalt vuøng Naäm UÙn vaø Saøi Löông (Sôn
La). Moät soá caùc taäp ñaù vuïn, caùc ñaù keát tinh
khaùc cuõng coù bieåu hieän cuûa ñaù chöùa nhö caùt
keát Mesozoi, caùt keát daïng quarzit Devon,
song söï phaân boá ñoä roãng thöôøng khoâng oån
ñònh vaø coù nhieàu ruûi ro do cô caáu baãy.
Caùt vaø caùt - boät keát Mesozoi vôùi dieän
phaân boá nhoû, chieám 45 - 85% moät soá heä
taàng Naäm Poâ vaø Yeân Chaâu, song thöôøng bò
xi maêng hoaù (calcit hoaù) khoâng ñeàu; coù nôi
ñoä roãng haït keùm khoâng quaù 1%, coù nôi ñoä
roãng trung bình vaø toát tôùi 10 - 15%.
Taàng chöùa chính cuûa MTS laø ñaù voâi vaø
voâi - dolomit Permi - Trias chieám tôùi 45 -
85% khoái löôïng caùc heä taàng Yeân Duyeät vaø
Ñoàng Giao vôùi ñoä roãng do nöùt neû, hang hoác,
dolomit vaø stylolit hoaù ñaït tôùi 3 - 12% vaø coù
choã coøn cao hôn. Tuy vaäy chuùng phuï thuoäc
vaøo caùc ñôùi caø naùt vaø karst hoaù.
Caùc thaønh taïo keát tinh (granitoid -
plagiogneis) trong moùng tröôùc - MTS phaân
boá caïnh caùc ñöùt gaõy thöôøng coù ñoä roãng nöùt
neû khoâng quaù 10%, song ñeàu phôi loä treân
beà maët vaø bò caùc vaät lieäu tha sinh hay nhieät
dòch laáp ñaày neân khaû naêng chöùa coù nhieàu
ruûi ro vaø chöa coù phaùt hieän xaùc minh.
- Caùc kieåu taàng chaén, cô caáu vaø tieàm
naêng caùc baãy chöùa cuûa MTS
Do haøng loaït caùc bieán daïng phaù huyû
tröôït - caét, ñöùt gaõy neân caùc taàng chaén khu
vöïc raát haïn cheá vaø nhieàu ruûi ro. Do vaäy
caùc baãy chöùa daàu khí cuõng coù ruûi ro do caùc
phaù huyû naøy gaây ra. Tuy vaäy trong khu vöïc
cuõng toàn taïi moät soá caùc baãy vaø ñaõ ñöôïc xaùc
minh.
Lôùp phuû traàm tích treû phaân boá treân moät
soá rìa nhö Ñoâng Baéc vaø Ñoâng Nam chæ hình
494
thaønh ñöôïc moät soá taàng chaén ñòa phöông
treân caùc rìa naøy. Nhieàu khoái nhoâ cao moùng
Tröôùc Kainozoi ñöôïc choân vuøi döôùi caùc lôùp
phuû naøy vaø hình thaønh caùc baãy “hoãn hôïp”
khoái nhoâ coå ñòa hình bò choân vuøi. Loaïi baãy
naøy ñaõ ñöôïc xaùc minh bôûi caùc tích tuï daàu
vuøng Nuùi Lòch vaø coù nhieàu tieàm naêng trong
caùc rìa Ñoâng Baéc nôi tieáp giaùp vôùi mieàn
voõng Haø Noäi (Hình 15.15).
Caùc lôùp phuû traàm tích Mesozoi thöôøng
bò caùc ñöùt gaõy phaân caét thaønh dieän khoâng
oån ñònh neân chæ coù tieàm naêng chaén ñòa
phöông. Baãy hoãn hôïp do caùc khoái nhoâ
moùng carbonat heä taàng Ñoàng Giao (T2a ñg)
nöùt neû, hang hoác vôùi taàng sinh vaø lôùp phuû
seùt voâi heä taàng Naäm Thaúm/Möôøng Trai,
Naäm Mu/Soâng Boâi, seùt than heä taàng Suoái
Baøng phoå bieán roäng vaø coù tieàm naêng lôùn
ñaëc bieät trong vuøng Sôn La, Quyønh Nhai,
Suoái Baøng, Taân Laïc. Nhieàu dieän loä coâng
trình khai ñaøo Ñoâng Baéc Sôn La ñaõ phaùt
hieän nhieàu baãy nuùt keït vaø coù nhieàu asphalt
vaø than chaùy nhanh.
Caùc baãy caáu truùc do pha uoán neáp
Caledoni phaân boá chuû yeáu trong ñôùi Phaêng
Xi Paêng, Soâng Maõ; song thöôøng loä treân
maët vaø bò phaù huyû maïnh meõ, ñoä baûo toàn
keùm. Baãy do uoán neáp saùt Tröôùc - Nori phaân
boá roäng trong MTS, noåi baät laø Ñoâng Tuaàn
Giaùo, Taây Nam Baéc Yeân, Ñoâng Yeân Chaâu,
Baéc Moäc Chaâu vaø Kim Boâi.
Thôøi gian, di cö, ñoä baûo toàn caùc yeáu toá
baãy trong MTS raát phöùc taïp vaø khoù xaùc ñònh
do nhieàu bieán ñoåi ñòa ñoäng löïc maïnh meõ
vaø choàng chaát lieân tuïc tôùi hieän nay. Phaàn
lôùn caùc uoán neáp xaåy ra tröôùc Nori, trong ñoù
pha uoán neáp Indosini coù taùc ñoäng maïnh meõ
nhaát ñeán söï hình thaønh heä thoáng caùc neáp
loài vaø neáp loõm xen nhau trong MTS. Ñaây
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1 - Traàm tích ñaùy bieån; 2 - Boài tích Q thuoäc caùc ñoàng baèng ven bieån; 3 - Traàm tích vuïn E3-N chöùa than naâu
vuøng Naø Döông - Rinh Chuøa vaø chöùa asphalt vuøng Ñoàng Ho; 4-6: Vuïn vaø nuùi löûa kieåu molas tröôùc nuùi: 4
- Vuïn thoâ maøu ñoû K; 5 - Vuïn nuùi löûa J3-K; 6 - Vuïn naâu ñoû J1-2. 7 - Luïc nguyeân chöùa than vaø metan T3n-r
haäu-Indosini; 8-11: Thaønh taïo aù luïc ñòa beå Mesozoi An Chaâu: 8 - Ryolit, tuf vaø vuïn thoâ J; 9 - Vuïn thoâ T3c;
10 - Phieán luïc nguyeân mòn T2-3; 11 - Phun traøo axit T kieåu Soâng Hieán. 12-14: Thaønh taïo Paleozoi moùng beå
An Chaâu: 12 - Carbonat lôùp daøy kieåu neàn Tethys noâng Pz2-3; 13 - Phieán seùt-sericit vaø phieán voâi D; 14 - Phieán
daïng flys bò uoán neáp 03-S. 15 - Granitoid Mz2 khoái Moùng Caùi; 16 - Truïc caáu taïo loài; 17 - Truïc neáp loõm; 18
- Bieåu hieän khí vaø gieáng khoan thaêm doø.

Hình 15.16. Bình ñoà phaân boá caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc thuoäc beå Mesozoi An-Chaâu vaø caùc vuøng keá caän
(theo neàn ñòa chaát 1/1.500.000 - ESCAP-1990 vaø baûn ñoà caáu truùc An-Chaâu cuûa N.Q. Haïp vaø nnk.1974).

laø thôøi kyø toát nhaát vì baãy ñöôïc hình thaønh Moät soá caùc daïng ñoái töôïng tieàm naêng daàu
tröôùc khi vaät chaát höõu cô tröôûng thaønh vaø khí (play) cuûa MTS

di chuyeån khoûi ñaù meï. Tuy vaäy caùc bieán
ñoåi ñoäng löïc Mesozoi muoän vaø Kainozoi
ñaõ phaù huyû moät phaàn vaø laøm di cö caùc saûn
phaåm ñaõ ñöôïc tích tuï trong baãy tôùi nôi khaùc
trong ñoù coù phaàn bò thoaùt maát leân treân maët
coù phaàn bò phaù huyû thanh asphalt. Caùc tích
tuï ñöôïc baûo toàn chuû yeáu laø caùc dieän ñöôïc
choân vuøi döôùi caùc taäp traàm tích luïc nguyeân
tuoåi Mesozoi muoän phaân boá trong caùc truõng
doïc theo trung vaø haï löu phaûi soâng Ñaø.
Treân cô sôû moâ hình ñòa chaát tieán hoaù vaø
caùc thuoäc tính cuûa heä thoáng daàu khí, khu
vöïc MTS vaø caùc vuøng keà caän coù theå toàn
taïi moät soá caùc play Tröôùc Kainozoi khaùc
nhau.
Ñoái töôïng tieàm naêng (play) carbonat
Trias phaân boá roäng trong ñôùi Trung taâm beå
MTS theo löu vöïc trung vaø haï löu phaûi soâng
Ñaø ñeán Ninh Bình. Caùc taàng chöùa carbonat
nöùt neû, hang hoác heä taàng Ñoàng Giao nhieàu
nôi ñöôïc keà aùp vôùi heä taàng Naäm Thaúm vaø
Suoái Baøng coù tieàm naêng sinh lôùn trong pha

495
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
muoän theo cô caáu baãy khoái nhoâ vaø caùc chôøm
nghòch. Hieän taïi caùc taäp “ñaù daàu” vaãn ñang
ñöôïc khai thaùc thuû coâng vaø khí metan vaãn
bò thoaùt maát trong quaù trình khai thaùc than.
Caùc ñoái töôïng Tröôùc Kainozoi rìa Taây
Nam mieàn voõng Haø Noäi töø Yeân Baùi, Phuù
Thoï, Sôn Taây qua Haø Ñoâng tôùi Phuû Lyù vaø
Nam Ñònh vôùi taàng chöùa chuû yeáu laø caùc khoái
nhoâ moùng carbonat nöùt neû hang hoác (T2a
ñg), plagiogneis nöùt neû (PR sh), caùc taàng
sinh Ñeä Tam (E3 - N1), seùt voâi vaø seùt than
Trias (T2l mt, T3n - r sb), taàng chaén seùt voâi
Trias vaø lôùp phuû Kainozoi theo cô caáu baãy
caùc khoái moùng nhoâ cao bò choân vuøi. Dieän
cuûa töøng ñoái töôïng tuy nhoû, song phaân boá
raûi raùc nhieàu vuøng chöa ñöôïc thaêm doø vaø coù
theå lieân quan vôùi caû mieàn voõng Haø Noäi.
Daïng tieàm naêng vuïn Mesozoi beå Phong
Sa Lyø vuøng Naäm Poâ (Möôøng Teø) vôùi taàng
sinh seùt - than, than (T3n - r sb) vaät chaát höõu
cô trung bình, tröôûng thaønh pha muoän, taàng
chöùa caùt - boät - saïn keát (J1 - 2 np), taàng chaén
ñòa phöông theo cô caáu baãy ñòa taàng. Daïng
tieàm naêng naøy phaân boá chuû yeáu trong caùc
vuøng thuoäc Thöôïng Laøo beå Phong Sa Lyø,
nhöng chöa coù phaùt hieän xaùc minh.
Daïng tieàm naêng Paleozoi - Mesozoi
caáu truùc Saàm - Nöa phaân boá Nam huyeän
Soâng Maõ tôùi Ñoâng Nam Ñieän Bieân vôùi taàng
sinh trung bình thaáp kerogen loaïi 3 thuoäc
heä taàng Suoái Baøng, ñaù chöùa ryolit nöùt neû,
hang hoác heä taàng Ñoàng Traàu - Quy Laêng vaø
caùt keát daïng quarzit Naäm Cöôøi ñoä roãng nöùt
neû nhoû; lôùp phuû vaø taàng chaén keùm neân trieån
voïng thaáp.
Do caáu truùc ñòa chaát raát phöùc taïp, caùc
bieán daïng treû maïnh meõ neân tieàm naêng daàu
khí coù nhieàu ruûi ro vaø cuõng nhieàu tieàm aån
baát ngôø. Chaéc raèng trong töông lai vaãn coøn
496
nhieàu cô hoäi phaùt hieän baát ngôø trong nhieàu
vuøng cuûa MTS.
6.2. Heä thoáng caáu truùc vaø tieàm naêng daàu
khí cuûa beå Mesozoi An Chaâu
Beå Mesozoi An Chaâu (MAC) laø ñôùi suït
luùn thuoäc Trung taâm Ñoâng Baéc Baéc Boä vaø
ñöôïc keùo daøi veà phía Ñoâng Baéc noái tieáp vôùi
beå Mesozoi Shiwan - Dashan (Trung Quoác).
Beå MAC ñaõ ñöôïc thaêm doø daàu khí trong
thaäp kyû 70 thuoäc theá kyû 20 vôùi nhieàu gieáng
khoan thaêm doø treân caùc caáu taïo Baéc Chuõ,
Löôõng Maõ, Giaûo Lieân (Hình 15.16). Theo
phöông phaùp truyeàn thoáng, caùc gieáng khoan
naøy ñaõ döøng laïi trong lôùp phuû Mesozoi vaø
chöa coù caùc phaùt hieän saûn phaåm. Trong khi,
taïi beå Shiwan - Dazhan ñaõ coù nhöõng phaùt
hieän daàu khí caû trong moùng Paleozoi laãn
lôùp phuû traàm tích Mesozoi.
a. Khung caáu truùc chính cuûa beå Mesozoi
An Chaâu
Beå Mesozoi An Chaâu ñöôïc khoáng cheá
bôûi caùc heä thoáng ñöùt gaõy rìa tieáp giaùp vôùi
caùc ñôùi naâng bao quanh. Phía Taây Baéc,
beå An Chaâu tieáp giaùp vôùi ñôùi naâng neàn
Paleozoi Baéc Thaùi. Phaàn Ñoâng vaø Ñoâng
Nam beå keà goái leân ñôùi uoán neáp Caledoni
Taán Maøi, Coâ Toâ. Phía Nam beå keà goái leân
ñôùi naâng neàn Paleozoi muoän vaø bò phuû moät
phaàn bôûi caùc traàm tích treû thuoäc mieàn voõng
Kainozoi Haø Noäi (Hình 15.16).
Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc moùng tröôùc
taïo beå An Chaâu (pre - MAC)
Caùc ñôùi loä moùng bao quanh cho thaáy
beå Mesozoi An Chaâu haàu nhö chæ keà goái
treân caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc Paleozoi.
Phaân tích caáu truùc cho thaáy moùng phaàn
Taây, Taây Nam vaø Taây Baéc haàu nhö chæ coù
lôùp phuû neàn Paleozoi muoän thuoäc caùc heä

taàng Pia Phöông, Si Ka, Mia Leù vaø loaït Baéc
Sôn. Ranh giôùi giöõa ñôùi loä moùng tröôùc taïo
beå (pre - MAC) vaø phaàn noäi beå Mesozoi
An Chaâu laø heä thoáng ñöùt gaõy rìa Soâng Hoaù
chaïy theo höôùng ñöôøng 1A qua Ñoàng Moû
ñeán Laïng Sôn.
Moùng phaàn Ñoâng chuû yeáu laø caùc thaønh
taïo luïc nguyeân, luïc nguyeân - silic daïng flys
tuoåi Ordovic - Silur heä taàng Coâ Toâ vaø Taán
Maøi (O3 - S1 ct). Ranh giôùi cuûa ñôùi loä moùng
vaø phaàn Trung taâm beå MAC laø heä thoáng ñöùt
gaõy caùnh cung rìa Baéc Giang - Taán Maøi.
Caùc thaønh taïo moùng luïc nguyeân mòn vaø
carbonat Paleozoi muoän thöôøng khaù giaøu
vaät chaát höõu cô ñaõ traûi qua ngöôõng tröôûng
thaønh. Trong moät soá taàng ñaù voâi nöùt neû vaø
hang hoác cuõng ñaõ phaùt hieän ñöôïc caùc phaân
lôùp moûng phieán chaùy vaø asphalt.
Heä thoáng traàm tích vaø caùc giai ñoaïn phaùt
trieån ñoàng taïo beå (syn - MAC)
Ñaëc ñieåm tieâu bieåu cuûa beå Mesozoi An
Chaâu laø heä thoáng caùc thaønh heä traàm tích
luïc nguyeân Trias aù luïc ñòa phaân boá trong
caáu truùc suït luùn treân neàn ñöôïc coá keát cuoái
Paleozoi. Thaønh phaân vaø söï phaân boá, thay
theá theo khoâng gian vaø thôøi gian cuûa chuùng
tieâu bieåu cho chu kyø toàn taïi cuûa beå traàm
tích noäi luïc keá thöøa töø caùc truõng bieån soùt
sau neàn. Caùc maët caét traàm tích cuûa beå theå
hieän quaù trình luïc ñòa hoaù vôùi söï hình thaønh
beå treân caùc truõng bieån soùt vaøo ñaàu Trias
chuyeån daàn leân caùc traàm tích aù luïc ñòa cuoái
Trias vaø sau cuøng laø caùc traàm tích luïc ñòa
vuïn thoâ maøu ñoû Jura - Creta. Caùc traàm tích
vuïn - nuùi löûa Trias phaân boá treân caùc ñôùi rìa
beå, coøn caùc traàm tích vuïn thoâ luïc ñòa Jura
- Creta phaân boá haïn cheá trong dieän thu heïp
thuoäc trung taâm beå (Hình 5.17).
Beå ñöôïc “hình thaønh” doïc theo heä
497
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
thoáng ñöùt gaõy rìa Ñoâng khoái naâng Hercyni
Vieät Baéc doïc theo soâng Hoaù (Ñoàng Moû ñi
Laïng Sôn) vôùi traàm tích carbonat vuïn vaø
luïc nguyeân, luïc nguyeân - voâi, luïc nguyeân
- silic töôùng bieån soùt aù luïc ñòa thuoäc heä
taàng Ñoàng Ñaêng vaø Laïng Sôn (T1 ls). Giöõa
caùc ñôùi naâng Hercyni Vieät Baéc (khoái Baéc
Sôn) vaø caùc ñôùi suït Mesozoi An Chaâu laø heä
thoáng caùc ñöùt gaõy rìa cuøng vôùi caùc ñaù vuïn,
ryolit, dacit vaø tuf heä taàng Soâng Hieán. Heä
thoáng caùc ñöùt gaõy rìa ñaõ giôùi haïn dieän phaân
boá cuûa beå roäng nhaát ngay töø khi baét ñaàu
“hình thaønh” .
Beå noäi luïc naøy nhanh choùng “tröôûng
thaønh” vaøo giöõa Trias vaø tích tuï caùc traàm
tích luïc nguyeân töø mòn ñeán thoâ vôùi xu theá
haï thaáp möïc nöôùc vaø luïc ñòa hoaù nhanh vôùi
caùc heä taàng Naø Khuaát (T2 nk) vaø Maãu Sôn
(T3c ms). Dieän phaân boá cuûa caùc heä taàng naøy
ñaõ bò thu heïp hôn vaøo phía Trung taâm beå.
Söï phaùt trieån cuûa beå thöïc chaát laø söï naâng
cao daàn cuûa caùc ñôùi naâng ven rìa chuû yeáu
do caùc cung nuùi löûa.
Nhöõng bieán ñoåi, bieán daïng vaø caáu truùc
töông phaûn sau taïo beå (post - MAC)
Do aûnh höôûng yeáu cuûa pha uoán neáp
Indosini, Trung taâm beå MAC vaãn toàn taïi
truõng “taøn dö” tieáp tuïc tích tuï traàm tích luïc
nguyeân giaøu vaät chaát höõu cô thuoäc heä taàng
Vaên Laõng (T3n - r vl). Tuy vaäy treân caùc rìa
ñaõ hình thaønh caùc khoái naâng taïo nuùi nhö
Bình Lieâu, Maãu Sôn. Ngoaøi heä taàng Vaên
Laõng (T3n - r vl), trong truõng “taøn dö” thuoäc
Trung taâm beå MAC coøn tieáp tuïc tích tuï caùc
traàm tích vuïn thoâ maøu ñoû Jura - Creta kieåu
molas giöõa nuùi heä taàng Haø Coái (J1 - 2 hc), heä
taàng Ñình Laäp vaø O lin (J3 - K).
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
b. Heä thoáng daàu khí Tröôùc Kainozoi
trong beå Mesozoi An Chaâu
Nhöõng keát quaû thaêm doø daàu khí trong beå
tröôùc ñaây vaø moät soá phaân tích môùi trong beå
An Chaâu cuûa Vieät Nam gaàn ñaây cho thaáy
nhöõng bieåu hieän ñaùng löu yù cuûa heä thoáng
daàu khí vaø coù theå toàn taïi moät soá ñoái töôïng
tieàm naêng (Hình 15.17).
Caùc traàm tích coù bieåu hieän tieàm naêng
sinh trong beå Mesozoi An Chaâu
Moät soá keát quaû phaân tích cho thaáy trong
beå MAC vaø caùc vuøng laân caän toàn taïi moät soá
taàng traàm tích giaøu vaät chaát höõu cô nhöng
ñeàu qua ngöôõng tröôûng thaønh hay chæ coøn
khaû naêng sinh thaønh khí khoâ. Caùc traàm tích
seùt voâi vaø ñaù voâi maøu xaùm ñen thöôøng phaân
boá trong caùc ñôùi Paleozoi rìa beå An Chaâu;
coøn caùc traàm tích seùt vaø seùt than thöôøng taäp
trung trong beå An Chaâu vaø caùc beå than laân
caän.
Caùc ñaù phieán seùt voâi Devon thöôøng
ñöôïc Trung Quoác coi laø tieàn ñeà ñòa taàng -
traàm tích daàu khí quan trong cuûa vuøng Hoa
Nam. Trong phaïm vò Ñoâng Baéc vaø Vieät
Baéc, caùc traàm tích seùt voâi vaø voâi seùt Devon
heä taàng Döôõng Ñoäng vaø Caùt Baø thöôøng
coù toång carbon höõu cô trung bình ñeán cao
(TOC ~ 0,4 - 4,5%wt), song caùc chæ tieâu veà
hydrogen (S1, S2, HI) laïi thaáp vaø nhieät ñoä
cöïc ñaïi cao (Tmax ~ 650 - 670oC). Caùc traàm
tích naøy coù theå tröôûng thaønh vaø ñaõ sinh daàu
vaøo cuoái Paleozoi. Caùc saûn phaån cuûa chuùng
ñaõ di chuyeån vaø coù theå ñaõ ñöôïc ñöa vaøo
baãy ngay sau ñoù vaø ñeán nay moät phaàn ñaõ
bò bieán ñoåi, vaø phaù huyû thaønh caùc ñaù phieán
chaùy, asphalt vaø than khi loä leân treân maët
nhö ôû ñaûo Caùt Baø vaø nhieàu vuøng thuoäc Vieät
Baéc.
498
Caùc taäp seùt, seùt than Nori - Reti xen
trong heä taàng Hoøn Gai, Vaên Laõng phaân boá
roäng trong vuøng Quaûng Ninh vaø Trung taâm
beå An Chaâu thöôøng coù toång carbon höõu cô
cao (TOC ~ 0,9 - 35%wt), song caùc chæ tieâu
veà hydrogen (S1, S2, HI) vaø nhieät ñoä Tmax
laïi cho thaáy tieàm naêng sinh thaáp vì ñaõ vöôït
ngöôõng tröôûng thaønh hay coù theå chæ coøn
khaû naêng sinh khí khoâ. Tuy nhieân, vaøo ñaàu
Mesozoi muoän, caùc traàm tích naøy coù theå coøn
trong thôøi kyø tröôûng thaønh vôùi khaû naêng sinh
khí vaø condensat laø chính vì nguoàn vaät chaát
höõu cô chuû yeáu laø thöïc vaät treân caïn. Caùc
saûn phaåm ñöôïc sinh thaønh coù theå ñöôïc tích
tuï trong caùc baãy kieåu khoái nhoâ moùng tröôùc
- Mesozoi nhö ñaõ ñöôïc phaùt hieän trong moû
Nam Phong (Ñoâng Thaùi Lan) vaø nhieàu bieåu
hieän thuoäc Nam Trung Quoác.
Tieàm naêng vaø caùc loaïi ñaù chöùa Tröôùc
Kainozoi cuûa beå An Chaâu
Töø caùc keát quaû thaêm doø tröôùc ñaây cuøng
moät soá khaûo cöùu vaø phaân tích môùi cho
thaáy tieàm naêng chöùa cuûa beå Mesozoi An
Chaâu goàm caû caùc traàm tích vuïn Mesozoi
vaø carbonat Paleozoi. Trong soá naøy, caùc
thaønh taïo carbonat Paleozoi nöùt neû, hang
hoác phaân boá trong moùng coù tieàm naêng chöùa
troäi noåi hôn caùc ñaù vuïn Mesozoi phaân boá
trong beå.
Theo ñaëc tröng caáu truùc, caùc traàm tích
carbonat Paleozoi coù khaû naêng phaân boá
roäng trong moùng thuoäc phaàn Taây Baéc vaø
Taây Nam beå. Caùc khoái moùng carbonat nöùt
neû vaø hang hoác loä trong ñôùi Paleozoi Baéc
Thaùi thuoäc phía ngoaøi rìa Taây Baéc beå An
Chaâu thöôøng coù ñoä roãng nöùt neû vaø hang
hoác phaân boá phöùc taïp vôùi ñoä roãng raát khaùc
nhau (0,5 - 12%). Caùc taàng carbonat Devon
thuoäc heä taàng Mia Leù (D2 - 3 ml) thöôøng coù ñoä

roãng nöùt neû vaø hang hoác toát hôn caùc ñaù voâi
daïng khoái ñoàng nhaát loaït Baéc Sôn (C2 - P1
bs). Moät soá ñieåm loä ñaù voâi Devon maøu ñen
thöôøng chöùa caùc vaät chaát höõu cô hoaù than
vaø asphalt. Ñaây coù theå laø caùc saûn phaåm do
phaù huyû hay bieán ñoåi, bieán chaát cuûa daàu
khí. Nguoàn hydrocarbon coù theå ñaõ ñöôïc
naïp vaøo caùc taàng chöùa naøy töø cuoái Paleozoi
vaø ñaàu Mesozoi.
Caùc traàm tích vuïn coù tieàm naêng chöùa
vôùi möùc ñoä khaùc nhau phaân boá roäng vaø laø
boä phaän chính taïo thaønh beå An Chaâu. Tuy
vaäy caùc keát quaû thaêm doø tröôùc ñaây cho
thaáy tieàm naêng chöùa cuûa chuùng thaáp. Caùc
traàm tích vuïn Trias phaân boá treân dieän roäng
toaøn beå thöôøng bò neùn chaët, ñaõ bò metagen -
catagen maïnh vaø xi maêng hoaù neân ñoä roãng
chæ ñaït töø 5% ñeán 11% (trung bình vaø nhoû)
nhö caùt keát thuoäc caùc heä taàng Naø Khuaát (T2
-3
nk) vaø Maãu Sôn (T3c ms). Coøn caùt keát Jura
heä taàng Haø Coái (J1 - 2 hc) coù ñoä roãng trung
bình vaø khaù (9 - 15%), nhöng dieän phaân boá
haïn cheá vaø thöôøng ít ñöôïc choân vuøi hay che
chaén.
Tieàm naêng chaén vaø lôùp phuû traàm tích treû
cuûa beå An Chaâu
Cuõng nhö khu vöïc Taây Baéc, tieàm naêng
chaén trong heä thoáng daàu khí Tröôùc Kainozoi
cuûa beå An Chaâu khoâng lôùn.
Caùc lôùp phuû traàm tích Mesozoi coù tieàm
naêng chaén daàu khí trong beå An Chaâu bieåu
hieän haïn cheá vaø chuû yeáu laø caùc taäp phieán
seùt, seùt voâi, seùt than xen trong caùc taäp caùt
keát Trias cuûa caùc heä taàng Naø Khuaát (T2 - 3
nk) vaø Maãu Sôn (T3c ms). Tuy caùc taäp seùt
naøy bò bieán ñoåi neùn eùp laøm taêng khaû naêng
chaén cuûa chuùng, song ñoä daøy moûng vaø bò
caùc bieán daïng ñöùt gaõy chia caét neân tieàm
naêng chaén töøng taäp thaáp vaø chæ mang tính
499
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
ñòa phöông. Tuy nhieân toaøn boä caùc taäp traàm
tích Mesozoi trong beå ñeàu ñaõ bò bieán ñoåi
metagen vaø catagen maïnh taïo thaønh taàng
phuû daøy coù khaû naêng chaén toát cho moùng
tröôùc - Mesozoi.
Caùc taäp seùt, seùt than thuoäc lôùp phuû traàm
tích Ñeä Tam vuøng Naø Döông vaø Rinh Chuøa
coù khaû naêng chaén trung bình, song dieän
phaân boá heïp vaø ñoä daøy nhoû, ñoä neùn chaët
yeáu neân khoâng taïo ñöôïc tieàm naêng chaén
cho beå Mesozoi An Chaâu.
- Caùc loaïi baãy, tieàm naêng vaø söï phaân boá
cuûa baãy
Khaù nhieàu caáu taïo hình thaønh do uoán
neáp Indosini ñaõ ñöôïc phaùt hieän trong beå An
Chaâu (Hình 15.18). Tuy vaäy, caùc baãy khoái
nhoâ moùng bò choân vuøi laïi chöa ñöôïc quan
taâm trong caùc giai ñoaïn thaêm doø tröôùc ñaây.
Coâng taùc thaêm doø tuy môùi chæ taäp trung vaøo
lôùp phuû Mesozoi, nhöng cuõng ñaõ phaùt hieän
moät soá caáu taïo vaø ñöôïc coi laø coù trieån voïng
daàu khí.
Baãy khoái nhoâ coå ñòa hình do caùc khoái
moùng carbonat Paleozoi bò choân vuøi döôùi
ñaùy beå Mesozoi coù theå laø ñoái töôïng quan
troïng hôn caû. Ñaây laø caùc khoái carbonat
Paleozoi nhoâ cao trong caáu truùc maët moùng
vaø bò choân vuøi döôùi ñaùy caùc taäp Mesozoi.
Phaàn rìa Taây Baéc cuûa beå Mesozoi An
Chaâu coù theå toàn taïi nhieàu baãy khoái nhoâ cao
moùng bò choân vuøi vôùi taàng chöùa laø carbonat
Paleozoi bò nöùt neû vaø hang hoác töông töï
nhö moû khí Nam Phong trong moùng rìa Taây
beå Khorat. Ñaëc ñieåm caáu truùc beå An Chaâu
cuõng cho thaáy caùc baãy naøy phaân boá roäng,
gaëp nhieàu treân rìa Taây Baéc beå.
Caùc baãy daïng voøm ñaõ ñöôïc phaùt hieän
treân caùc caáu taïo thuoäc caùc neáp loài Baéc Chuõ,
Löôõng Maõ, Giaûo Yeân, Voi Teø, An Laïc,
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

Hình 15.17. Heä thoáng ñòa chaát vaø daàu khí cuûa beå Mesozoi An Chaâu

a) Maët caét A-B theo höôùng Taây-Baéc xuoáng Ñoâng-Nam

b) Maët caét C-D theo höôùng Taây-Nam leân Ñoâng-Baéc

Hình 15.18. Maët caét thaønh heä caáu truùc beå Mesozoi An-Chaâu vôùi döï ñoaùn söï phaùt trieån moùng beå töø caùc rìa

Döông Höu, Ba Voi, Na Ca, Ñeøo Gia, Khaâu beå.

Höông, Khaâu Khuùc, Naø Moø, Maãu Sôn, Baûn
Chung... (Hình 15.16). Ñaây laø caùc caáu taïo
ñöôïc hình thaønh do uoán neáp saùt tröôùc - Nori
(Indosini) vaø phaân boá khaù phoå bieán trong
c. Ñoái töôïng tieàm naêng (play) daàu khí
Tröôùc - Kainozoí trong beå
Caùc ñaëc ñieåm veà heä thoáng daàu khí

500

trong beå An Chaâu vaø caùc keát quaû thaêm doø
daàu khí cuûa moät soá beå Mesozoi töông töï
thuoäc Nam Trung Quoác vaø Ñoâng Baéc Thaùi
Lan cho thaáy coù theå toàn taïi moät soá daïng ñoái
töôïng tieàm naêng daàu khí chính trong beå caàn
ñöôïc quan taâm.
Play khoái nhoâ cao moùng carbonat
Paleozoi coå ñòa hình bò choân vuøi döôùi
ñaùy phaàn Taây Nam vaø Taây Baéc beå ñöôïc
caáu thaønh bôûi taàng sinh laø caùc taäp seùt, seùt
- voâi, seùt - than Trias naèm keà aùp vaøo caùc
khoái moùng nhoâ cao ñaù voâi Paleozoi bò nöùt
neû vaø hang hoác vaø ñöôïc bao phuû bôûi taäp
traàm tích bieán tính Mesozoi theo caùc baãy
khoái nhoâ moùng coå ñòa hình bò choân vuøi.
Daïng ñoái töôïng tieàm naêng naøy phaân boá
trong moùng phaàn Taây vaø Taây Baéc beå An
Chaâu töø ñöùt gaõy Soâng - hoaù tôùi Trung taâm
beå. Theo caùc thoâng tin ñòa chaát môùi vaø caùc
bieåu hieän thuoäc caùc vuøng laân caän, ñoái töôïng
naøy ñöôïc döï baùo laø coù trieån voïng nhaát cuûa
beå An Chaâu, song chöa coù khoan thaêm doø
xaùc minh.
Play vuïn Trias vôùi taàng sinh seùt, seùt -
than Trias xen keõ caùc taäp chöùa caùt keát Trias
coù ñoä roãng trung bình vaø nhoû theo caùc baãy
caáu taïo voøm neáp loài. Daïng ñoái töôïng naøy
phaân boá töông ñoái roäng khaép trong toaøn beå
vôùi nhieàu caáu taïo loài nhö ñaõ neâu treân (Hình
15.16). Ñoä ruûi ro chuû yeáu cuûa ñoái töôïng naøy
coù theå laø taàng chaén, chaát löôïng taàng chöùa
vaø ñoä kheùp kín cuûa caùc baãy caáu taïo. Do
vaäy, moät soá caáu taïo tuy ñaõ coù khoan, nhöng
chöa coù phaùt hieän saûn phaåm. Döï baùo vuøng
trieån voïng cao coù theå laø khu vöïc Trung taâm
beå vôùi caáu taïo Baûn Chung.
501
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
6.3. Heä thoáng caáu truùc vaø daàu khí Tröôùc
Kainozoi Taây Bình - Trò - Thieân
Taây Bình - Trò - Thieân laø moät phaàn cuûa
ñôùi caáu truùc Tröôøng Sôn trong ñoù coù daûi
traàm tích Mesozoi saùt bieân giôùi Vieät - Laøo.
Ñaây laø phaàn rìa Ñoâng beå Khorat keà goái leân
ñôùi loä moùng Paleozoi thuoäc heä thoáng caáu
truùc chính cuûa Tröôøng Sôn. Beå traàm tích
Mesozoi Khorat coù dieän roäng lôùn töø Ñoâng
Thaùi Lan, qua Laøo tôùi Vieät Nam. Trong beå
ñaõ coù moät soá phaùt hieän daàu khí trong caùc
thaønh taïo Tröôùc Kainozoi (Hình 15.19).
Treân phaàn Ñoâng Baéc cuûa beå, Thaùi Lan ñaõ
phaùt hieän ñöôïc moû khí Nam Phong trong ñaù
carbonat Permi nöùt neû vaø hang hoác thuoäc
moùng phaàn Taây beå Mesozoi muoän Khorat.
Nguoàn hydrocarbon cung caáp cho moû ñöôïc
coi laø töø caùc loaïi ñaù meï seùt, seùt than Trias vaø
seùt voâi Paleozoi. Trong Trung taâm beå Khorat
ñaõ coù nhieàu gieáng khoan thaêm doø vaø phaùt
hieän ñöôïc nhieàu tích tuï khí vaø condensat
trong caùt keát Mesozoi. Phaàn beå thuoäc Laøo
(Savannakhet, Vieân Chaên, Paêkse) cuõng ñaõ
ñöôïc thaêm doø vaø nhieàu gieáng khoan cuõng
coù nhöõng phaùt hieän töông töï. Tuy nhieân, ôû
beå Khorat vaãn chöa coù caùc phaùt hieän naøo
ñaït giaù trò thöông maïi ngoaïi tröø moû Nam
Phong. Raát nhieàu ñieåm loä aspahlt trong
“caùt keát thöôïng” (Creta) ñaõ phaùt hieän
ñöôïc theo suoái Möôøng Pha Lan caét ñöôøng
9 (Khe Sanh ñi Ñoàng Heán) töø giöõa theá kyû
20 (Hình 15.1). Ñoái töôïng moùng carbonat
Paleozoi chöa ñöôïc chuù yù thaêm doø vaø chöa
coù caùc phaùt hieän thöông maïi. Phaàn rìa Taây
beå (phaàn thuoäc Taây Bình - Trò - Thieân Vieät
Nam) tuy coù nhieàu tieàn ñeà ñòa chaát thuaän
lôïi caû trong moùng Paleozoi vaø lôùp phuû noäi
beå Mesozoi gioáng rìa Taây beå Khorat, song
chöa coù caùc coâng trình tìm kieám, thaêm doø
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam

1-4: Loaït Khorat Jura-Creta goàm heä taàng Mekong (1), Champon (2), Bangfal (3), Salavan (4); 5-8: Loaït Thakhet
Trias-Paleozoi goàm caùc heä taàng Phanang (5), Mahaxai (6), Phoudin Poungke (7), Nasalak (8); 9: Granitoid Mesozoi;
10: Granitoid Paleozoi; 11: Basalt Pliocen vaø Ñeä Töù; 12: Caùc gieáng khoan thaêm doø vaø caùc bieåu hieän khí-condensat.

Hình 15.19. Khung ñòa chaát Taây Bình-Trò-Thieân vaø moät soá caùc bieåu hieän khí trong beå Khorat-Savanakhet.
(toång hôïp coù boå sung töø 3 baûn ñoà thaêm doø daàu khí beå Khorat-Savanakhet cuûa Vuõ Truï vaø nnk. 2003).

daàu khí (Hình 15.19).
a. Caùc ñôùi thaønh heä - caáu truùc chính cuûa
phaàn Taây Tröôøng Sôn
Heä thoáng thaønh heä - caáu truùc Taây Bình
- Trò - Thieân bao goàm caùc lôùp phuû thuoäc
rìa Ñoâng beå Mesozoi Khorat vaø ñôùi thaønh
heä - caáu truùc moùng Paleozoi Taây Tröôøng
Sôn (Hình 15.20). Phaàn moùng phía Ñoâng beå
chuû yeáu laø ñôùi thaønh heä - caáu truùc Paleozoi
Tröôøng Sôn vaø caùc yeáu toá khoái luïc ñòa Ñoâng
Döông coù tröôùc uoán neáp Indosini. Phaàn
chính vaø ñaëc tröng cuûa beå Khorat laø maët
caét traàm tích vuïn chöùa thaïch cao vaø muoái
moû tuoåi Mesozoi muoän. Ñaây laø phaàn vuõng
vònh loõm saâu vaøo ñaát lieàn thuoäc rìa hai khoái
luïc ñòa khi chuùng va chaïm nhau vaø ñeå laïi
caùc truõng hoà bieån soùt laïi giöõa hai khoái luïc
ñòa, trong ñoù coù caùc traàm tích thuoäc caùc ñôùi
tröôùc cung bò doàn laïi cuøng phaàn nöôùc ñaïi
döông coøn soùt laïi sau khi Tethys bò bieán
maát (Hình 15.21).
Moùng tröôùc taïo beå ña daïng vaø phöùc taïp
Taây Tröôøng Sôn
Khung ñòa chaát khu vöïc cho thaáy moùng
cuûa beå Mesozoi Khorat - Savanakhet raát
ña daïng vaø phöùc taïp vaø ñöôïc loä treân caùc
ñôùi caáu truùc thuoäc hai heä thoáng khaùc nhau.
Moùng cuûa beå veà phía Ñoâng Baéc laø caùc ñôn
vò thaønh heä - caáu truùc ñôùi Tröôøng Sôn; coøn
moùng phaàn Nam vaø Taây Nam laø caùc ñôn vò
thaønh heä - caáu truùc heä thoáng neàn Sunda vaø
ñôùi uoán neáp Shan Thaùi.
Trong phaïm vi Vieät Nam, moùng Paleozoi
loä ra khaù roäng raõi thuoäc hai ñôùi thaønh heä -
caáu truùc chính laø khieân uoán neáp Caledoni
vôùi caùc thaønh taïo Paleo - Tethys vaø lôùp phuû

502
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1 - Traàm tích ñaùy bieån vaø baõi boài ven bieån; 2 - Basalt Q-N2 vaø traâm tích vuïn Q-N2; 3 - Traàm tích Ñeä-tam phuï beå
Hueá ngoaøi khôi vaø traàm tích vuïn maøu ñoû hoà boác hôi chöùa thaïch cao - muoái moû Creta trong ñaát lieàn; 4 - Traàm tích
hoà vuïn tuoåi Jura muoän - Creta vaø traàm tích vuïn mòn bieån soùt ven rìa Jura sôùm-giöõa; 5 - Caùc traàm tích chöùa than
Trias muoän kieåu heä taàng Noâng Sôn vaø caùc thaønh taïo phun traøo ryolit xen vôùi tuf vaø caùc ñaù vuïn khaùc tuoåi Trias
giöõa-sôùm; 6 - Ñaù voâi daïng khoái lôùp daøy ñoàng nhaát Permi sôùm - Carbon giöõa loaït Baéc Sôn vaø ñaù phieán voâi-seùt ñen
Carbon heä taàng La Kheâ; 7 - Caùc traàm tích phieán voâi, phieán seùt-voâi, phieán seùt, vuïn Devon muoän-giöõa vaø ñaù luïc
nguyeân Devon giöõa-sôùm; 8 - Caùc thaønh taïo daïng nhòp luïc nguyeân - carbonat, luïc nguyeân, luïc nguyeân - nuùi löûa
trung tính Silur-Ordovic thuoäc caùc heä taàng Soâng Caû, Long Ñaïi, Ñaïi Giang vaø caùc meta-basalt xen vôùi traàm tích
seùt-voâi-silic kieåu aspit Ordovic-Cambri heä taàng A Vöông kieåu taùch giaõn ñaïi döông; 9 - Caùc phöùc heä xaâm nhaäp
granitoid kieåu Indosini (Trias muoän) vaø caùc granitoid kieåu Caledoni (tröôùc Devon) thuoäc caùc khoái Baéc Tröôøng Sôn.

Hình 15.20. Baûn ñoà ñòa chaát Taây Bình-Trò-Thieân vaø moät soá caùc bieåu hieän khí trong beå Khorat-Savanakhet
(trích töø baûn ñoà ñòa chaát Cambodia-Laos-Vietnam 1/1000.000 cuûa P.C.Tieán vaø nnk, 1989)

neàn vôùi caùc thaønh taïo Tethys noâng. Caùc
thaønh taïo Paleo - Tethys taïo thaønh khieân
uoán neáp Caledoni phaân boá bao quanh Ñoâng
beå Khorat - Savannakhet vôùi caùc heä taàng A
Vöông (\ - O1 av), Soâng Caû (O3 - S sc), Long
Ñaïi (O3 - S ld), Ñaïi Giang (S dg).
Caáu truùc neàn haäu - Caledoni chuû yeáu laø
caùc thaønh taïo luïc nguyeân mòn vaø carbonat
Tethys noâng phaân boá roäng treân phaàn Taây
Bình - Trò - Thieân. Ñaây laø caùc thaønh taïo
thuoäc bieån neàn sau cung phaùt trieån roäng ôû
Baéc Ñoâng Döông vaø Nam Trung Hoa. Moät
soá thaønh taïo phoå bieán phaân boá roäng vaø oån
ñònh töø Nam ra Baéc ñôùi Tröôøng Sôn goàm
caùc heä taàng Raøo Chan (D1 rc), Quy Ñaït (D2 -
3
qñ), Cuø Bai (D2 - 3 cb), Ñoâng Thoï (D3 ñt), La
Kheâ (C1 lk), loaït Baéc Sôn (C2 - P1 bs). Treân
rìa Taây beå Khorat, caùc thaønh taïo carbonat
Paleozoi muoän ñöôïc xeùp chung vaøo loaït
“Saraburi” .
Caùc ñôn vò thaønh heä - caáu truùc tröôùc
uoán neáp Indosini laø nhöõng yeáu toá cô baûn
cuûa heä thoáng khoái luïc ñòa Ñoâng - Döông
chæ tham gia vaøo phaàn moùng phía Ñoâng beå

503
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 15.21. Sô ñoà theå hieän moät soá caùc bieán coá hình thaønh, phaùt trieån, bieán ñoåi beå Mesozoi Taây Trò-Thieân
(theo baùo caùo ñòa chaát vaø tieàm naêng daàu khí vuøng Savanakhet - CHDCND Laøo do Vuõ Truï vaø nnk. 2003)
Khorat - Savannakhet. Tuy vaäy, caùc yeáu toá
naøy phaân boá haïn cheá trong phaàn Taây Bình
- Trò - Thieân, song laïi phoå bieán trong ñôùi rìa
sau cung nuùi löûa Saàm Nöa - Hoaønh Sôn vaø
ñôùi beå tröôùc vaø giöõa - cung Taây Nam ñòa
khoái coå Kon Tum. Caùc thaønh taïo lieân quan
vôùi heä cung ñaûo trong moùng rìa Ñoâng beå
naøy thöôøng goàm caùc heä taàng Dak Lin (C3
- P dk), Taø Thieát (P2 - T1 tt), Soâng Saøi Goøn
(T1ssg), Maêng Giang (T1 - 2 mg), Chaâu Thôùi
(T1 - 2 ct), Ñoàng Traàu/Quy Laêng (T2 ql), Ñoàng
Ñoû (T3 ññ). Treân ñòa phaän trung Laøo vaø
Ñoâng Thaùi Lan, caùc thaønh taïo coù tuoåi töông
töï (Mesozoi sôùm) ñöôïc xeáp chung vaøo loaït
“Thakhet”
Lôùp phuû traàm tích bieån hoà boác hôi
Mesozoi
Heä thoáng caáu truùc chính trong beå
Khorat - Savanakhet bao goàm caùc phöùc taäp
504
ñoàng taïo beå Mesozoi muoän coøn goïi laø “loaït
- Khorat” vôùi nhieàu heä taàng khaùc nhau coù
tuoåi töø Jura ñeán Creta (Bunopas and Vella
1992). Maët caét traàm tích doïc theo ñöôøng 9
töø Khe Sanh qua Lao Baûo (Vieät Nam) ñeán
Ñoàng Heán, Savanakhet (Laøo) coù theå tieâu
bieåu cho phaàn Ñoâng cuûa beå vôùi traät töï töø
döôùi leân treân goàm traàm tích luïc nguyeân maøu
naâu ñoû (lôùp daøy) - seùt montmorilonit (thaáu
kính moûng) - dolomit (raát moûng) - thaïch cao
vaø anhydrit (raát daøy) - muoái moû (daøy). Ñaây
cuõng laø caùc maët caét cuûa nhieàu gieáng khoan
vuøng Ñoàng Heán vaø Kengkok (Laøo). Chuùng
tieâu bieåu cho kieåu bieån hoà kín phoå bieán
traàm tích bò boác hôi vaøo cuoái Creta.
Trong phaïm vi Vieät Nam thöôøng chæ coù
phaàn döôùi cuûa maët caét naøy vaø phaân boá haïn
cheá theo moät soá dieän keùo daøi doïc theo bieân
giôùi Vieät - Laøo. Phaàn thaáp cuûa caùc maët caét
thuoäc phaïm vi Vieät Nam laø traàm tích Jura heä
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1. Lôùp phuû Q vaø moät soá dieän Kz treân ñaát lieàn; 2. Caùc thaønh taïo K; 3. caùc thaønh taïo J-K; 4. Caùc thaønh taïo J;
5. Caùc thaønh taïo T; 6. Caùc thaønh taïo P; 7. Caùc thaønh taïo Pz2; 8. Caùc thaønh taïo Pz1; 9. Granit K; 10. Granitoid
J-K; 11. Asphalt trong than-huyeàn ôû Phuù Quoác; 12. Daàu trong ñaù voâi Permi moùng beå Chumphon vaø khí trong

Hình 15.22. Khung ñòa chaát vaø caùc bieåu hieän, phaùt hieän daàu khí Tröôùc Kainozoi rìa Taây Nam - Vieät Nam
(trích töø baûn ñoà ñòa chaát Ñoâng Döông P.C.Tieán vaø nnk. 1989 vaø baûn ñoà traàm tích cuûa StatOil-1994).

taàng Baûn Ñoân (J1 - 2 bñ) phaân boá keùo daøi doïc
theo bieân giôùi. Phaàn treân laø traàm tích luïc
nguyeân caùt - seùt - carbonat coù thaïch cao vaø
muoái moû tuoåi Creta heä taàng Ñoâng Heán (K2
ñh) phaân boá chuû yeáu thuoäc Laøo. Trong caùc
traàm tích naøy thöôøng coù bieåu hieän asphalt
vaø nhieàu phaùt hieän khí vaø condensat.
b. Tieàm naêng vaø heä thoáng daàu khí cuûa
phaàn Taây Bình - Trò - Thieân
Caùc bieåu hieän vaø phaùt hieän daàu khí
trong beå Khorat - Savanakhet vöøa coù trong
lôùp phuû taïo beå Mesozoi muoän vaø caû trong
moùng tieàn - Indosini. Caùc keát quaû thaêm
doø ñaõ phaùt hieän ñöôïc caû khí laãn daàu trong
traàm tích vuïn Mesozoi vaø moùng carbonat
Paleozoi nöùt neû vaø hang hoác. Heä thoáng daàu
khí vaø caùc ñoái töôïng trieån voïng cuûa beå cuõng
ñöôïc xaùc minh qua caùc keát quaû thaêm doø.
Tuy vaäy caùc keát quaû naøy cuõng chæ laø sô boä
böôùc ñaàu trong lôùp phuû Mesozoi, coøn phaàn
moùng Paleozoi cuûa beå haàu nhö chöa ñöôïc
chuù troïng.
Caùc bieåu hieän cuûa heä thoáng daàu khí trong
beå Khorat - Savanakhet
Caùc keát quaû khoan thaêm doø vaø phaân tích
maãu cho thaáy coù caùc tích tuï khí - condensat
vaø caùc bieåu hieän cuï theå veà caùc taàng sinh,
chöùa, chaén vaø baãy daàu khí trong beå. Tuy
caùc keát quaû naøy phaûn aûnh chuû yeáu cho caùc
dieän thuoäc Trung taâm vaø phaàn Taây cuûa beå,
song döïa vaøo caùc soá lieäu naøy coù theå döï baùo
heä thoáng daàu khí thuoäc phaàn Ñoâng cuûa beå
trong ñoù keå caû Taây Bình - Trò - Thieân.
Caùc traàm tích seùt, seùt - than Trias loaït

505
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Kuchinarai giaøu vaät chaát höõu cô loaïi 3 ñöôïc
coi laø taàng ñaù meï cuûa moû khí Nam Phong
rìa Taây Baéc beå Khorat haàu nhö chæ phaân
boá trong ñôùi caáu truùc Shan Thaùi. Trong khi
ñoù, phaàn Ñoâng cuûa beå caùc traàm tích seùt, seùt
- boät vaø seùt - voâi tuoåi Jura sôùm - giöõa thuoäc
heä taàng Baûn Ñoân (J1 - 2 bñ) coù chöùa nhieàu
vaät chaát höõu cô loaïi 2 vaø 3 vôùi toång carbon
höõu cô töø trung bình ñeán khaù (TOC ~ 0,6
- 1,8%wt). Tuy nhieân caùc chæ tieâu khaùc veà
hydrogen (S1, S2, HI) laïi thaáp vaø thuoäc vaøo
ngöôõng quaù tröôûng thaønh hay chæ coøn khaû
naêng sinh khí vaøo pha muoän. Caùc traàm tích
naøy coù theå töông ñoàng vôùi taàng sinh thuoäc
taäp “Lasmo” cuûa heä taàng Salavan tuoåi Jura
trong caùc vuøng Vieân Chaên, Savannakhet vaø
Paêkse. Ñaây laø caùc traàm tích luïc nguyeân, luïc
nguyeân - macnô ñaàm hoà, vuõng vònh vaø bieån
soùt phaân boá khaù roäng vaø oån ñònh. Do vaäy
tieàm naêng sinh cuûa khu vöïc khaù lôùn. Tính
ruûi ro cuûa taàng sinh chuû yeáu laø ñoä tröôûng
thaønh vaø vaøi nôi thöôøng bò caùc theå xaâm
nhaäp taïo nuùi Mesozoi muoän phaù huyû.
Caùc taàng chöùa ñaõ ñöôïc xaùc minh trong
beå Khorat - Savanakhet bao goàm caùc ñaù
carbonat Permi nöùt neû vaø hang hoác thuoäc
heä taàng Ratburi vaø caùc taäp ñaù vuïn chuû yeáu
laø caùt keát thuoäc loaït Khorat. Taàng chöùa
carbonat Permi (Ratburi) thöôøng phaân boá
trong moùng phaàn Taây beå Khorat vaø laø ñoái
töôïng chính cuûa moû khí Nam Phong. Coøn
caùc taäp caùt keát Jura loaït Khorat laø caùc taàng
coù bieåu hieän saûn phaåm khí vaø condensat
cuûa caùc vuøng Vieân Chaên, Savannakhet vaø
Paêkse. Caùc ñaù voâi Paleozoi muoän nöùt neû vaø
hang hoác thuoäc caùc heä taàng Cuø Bai (D2 - cb),
La Kheâ (C1 lk), Baéc Sôn (C2 - P1 bs) phaân boá
khaù roäng trong moùng thuoäc phaàn Ñoâng cuûa
beå naøy ñöôïc döï baùo laø caùc taàng chöùa tieàm
506
naêng trong moùng beå thuoäc Taây Bình - Trò
- Thieân. Caùc taäp caùt keát Jura tuy coù ñoä roãng
khaù (9 - 13%), song khoù taïo ñöôïc cô caáu
baãy chöùa do thieáu caùc taäp chaén bao phuû.
Caùc lôùp phuû traàm tích coù tieàm naêng
chaén thuoäc khu vöïc Taây Bình - Trò - Thieân
thöôøng khoâng oån ñònh vaø bò nhieàu ñöùt gaõy
phaân caét, vì vaäy caùc baãy chöùa cuõng taêng
theâm möùc ñoä ruûi ro. Phaàn Trung taâm beå
Khorat - Savanakhet coù caùc taàng chaén toát
laø caùc taäp muoái moû vaø thaïch cao daøy taïo
thaønh lôùp phuû cho caùc taàng chöùa vuïn. Tuy
vaäy treân caùc ñôùi rìa cuûa beå haàu nhö khoâng
coù lôùp phuû naøy neân ruûi ro veà taàng chaén
trong caùc baãy traàm tích lôùn. Tuy vaäy treân
caùc ñôùi rìa naøy caùc khoái nhoâ cao moùng tieàn
- Indosini laïi coù nhieàu ñieàu kieän hình thaønh
caùc baãy chöùa khoái nhoâ coå ñòa hình moùng bò
choân vuøi. Caùc baãy naøy coù ñöôïc cô cheá thuaän
lôïi cho caùc tích tuï hydrocarbon töø taàng sinh
Jura trong caùc dieän loõm saâu cuûa ñaùy beå vaøo
caùc khoái nhoâ cao moùng carbonat Paleozoi
nöùt neû, hang hoác vaø ñöôïc chaén bôûi caû lôùp
phuû Mesozoi muoän ôû phía treân. Caùc loaïi
baãy quan troïng cuûa vuøng Taây Bình - Trò -
Thieân cuõng coù nhieàu ñaëc tröng töông töï vôùi
caùc kieåu baãy thuoäc moû khí Nam Phong treân
rìa Taây beå Khorat.
Caùc vuøng vaø ñoái töôïng trieån voïng thuoäc
Taây Bình - Trò - Thieân
Treân cô sôû caùc ñaëc tröng caáu truùc ñòa
chaát cuûa khu vöïc vaø heä thoáng daàu khí trong
vuøng cho thaáy ñoái töôïng trieån voïng cuûa khu
vöïc Taây Bình - Trò - Thieân chuû yeáu trong
phaàn moùng tieàn - Indosini trong ñoù taäp trung
vaøo caùc khoái nhoâ moùng carbonat Paleozoi
nöùt neû vaø hang hoác bò choân vuøi döôùi loaït
caùc traàm tích Mesozoi muoän trong vuøng
töø Khe Sanh ñeán Lao Baûo. Caùc baãy chuû

yeáu laø daïng khoái nhoâ coå ñòa hình bò choân
vuøi. Phaân tích caùc thoâng tin naøy cho thaáy
vuøng trieån voïng cao nhaát laø daûi caáu taïo
Taây Quaûng Trò vaø Taây Thöøa Thieân. Ñaây laø
caùc dieän coù nhieàu khoái nhoâ moùng carbonat
Paleozoi ñöôïc choân vuøi döôùi caùc traàm tích
“loaït Khorat” . Coøn phía Taây Quaûng Bình
coù nhieàu ruûi ro do thieáu lôùp phuû traàm tích
Mesozoi muoän. Tuy nhieân, so vôùi Trung
taâm, vuøng Taây Bình - Trò - Thieân coù nhieàu
tieàm naêng cuûa caùc ñoái töôïng thuoäc caùc khoái
moùng carbonat Paleozoi nhoâ cao.
6.4. Caáu truùc vaø tieàm naêng daàu khí
Tröôùc Kainozoi cuûa Taây Nam Boä
Taây Nam Boä laø moät phaàn trong heä thoáng
caáu truùc thuoäc Sundaland, trong ñoù goàm
caû phaàn ñaát lieàn Nam Boä giaùp Campuchia
vaø vuøng bieån Caø Mau - Kieân Giang (Hình
15.22). Caùc thoâng tin ñòa chaát cho thaáy caùc
ñôn vò thaønh heä - caáu truùc Tröôùc Kainozoi
mang nhieàu ñaëc tröng cuûa heä thoáng Shan
Thaùi. Tuy vaäy ñaây laø ñôùi chòu aûnh höôûng
nhieàu cuûa vuøng tröôùc cung trong heä thoáng
Tethys noâng vaøo Paleozoi giöõa - muoän
chuyeån daàn sang heä thoáng cung ñaûo - nuùi löûa
trong Mesozoi. Ñaây laø vuøng coù nhieàu coâng
ty thaêm doø daàu khí hoaït ñoäng vaø phaùt hieän
ñöôïc nhieàu moû daàu khí chuû yeáu trong caùc
beå Ñeä Tam vònh Thaùi Lan. Trong soá naøy,
moû daàu Nangnuan trong ñaù voâi Permi thuoäc
moùng cuûa beå Chumphon (Hình 15.4).
a. Vaøi neùt veà caáu truùc vaø tieán hoaù Tröôùc
Kainozoi vuøng Taây Nam Boä.
Nhöõng ñaëc ñieåm chính cuûa caùc thaønh
heä - caáu truùc vuøng Taây Nam Boä ñeàu theå
hieän heä thoáng caùc beå tröôùc cung vôùi moät soá
caùc thaønh taïo Paleozoi vaø Mesozoi. Söï huùt
chìm cuûa ñaïi döông Tethys döôùi luïc ñòa AÂu
507
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
- AÙ dieãn ra lieân tuïc trong suoát töø Paleozoi
giöõa ñeán Mesozoi sôùm vaø khu vöïc Taây Nam
Boä ñaõ toàn taïi nhö ñôùi rìa hoäi tuï trong ñoù coù
vuøng tröôùc cung vaø ñôùi cung va chaïm.
Söï huùt chìm daàn cuûa Paleo - Tethys döôùi
ñòa khoái coå Kon Tum trong Paleozoi muoän
ñaõ hình thaønh vuøng tröôùc cung. Trong vuøng
naøy coù caùc ñôùi tích tuï caùc traàm tích carbonat
bieån khôi noâng heä taàng Haø Tieân (P ht), traàm
tích phaân nhòp luïc nguyeân - silic kieåu neâm
taêng tröôûng heä taàng Nam Du (Pz2 nd),), heä
taàng Taø Thieát (P2 - T1 tt); caùc traàm tích luïc
nguyeân - silic - carbonat - phun traøo andesit
kieåu cung nuùi löûa thuoäc heä taàng Dak Lin (C3
- P dk).
Cuøng vôùi söï huùt chìm vaø bieán maát daàn
cuûa Tethys döôùi ñòa khoái Kon Tum vaø cung
ñaûo Tröôøng Sôn, toaøn boä khu vöïc Taây Nam
Boä toàn taïi nhö nhöõng ñaûo noåi vaø caùc truõng
giöõa cung tích tuï caùc traàm tích vuïn thuoäc
heä taàng Soâng Saøi Goøn (T1 ssg), heä taàng Hoøn
Ngheä (T2 hn) vôùi xu theá bieån thoaùi roõ raøng.
Söï haï thaáp möïc bieån töông ñoái cuûa vuøng
cung ñaûo naøy chuû yeáu laø do söï taêng cöôøng
theâm cuûa caùc ñaûo - nuùi löûa thuoäc rìa maûng
troài treân ñôùi Beniof vôùi caùc heä taàng vuïn - nuùi
löûa Maêng Giang (T1 - 2 mg), Chaâu Thôùi (T1 - 2
ct). Sau khi Tethys tieâu bieán, caùc ñaûo cuõng
bò doàn eùp vaøo cuoái Trias (saùt tröôùc Nori -
Reti), ñaùnh daáu pha va chaïm (collision) ñaàu
tieân cuûa caùc khoái luïc ñòa thuoäc Gonwana
vôùi caùc vi luïc ñòa Ñoâng Döông ñoù laø pha taïo
nuùi Mesozoi sôùm (Indosini).
Sau va chaïm, trong khu vöïc tieáp tuïc phaùt
trieån caùc khoái naâng taïo nuùi vaø caùc truõng keá
thöøa giöõa cung trong ñoù coù tích tuï caùc traàm
tích luïc nguyeân chöùa vaät chaát höõu cô (TOC
~ 0,2 - 15%wt) thuoäc heä taàng Phuù Quoác (J3
- K pq). Do söï va chaïm tieáp tuïc vaøo cuoái
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Hình 15.23. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån beå vaø heä thoáng daàu khí Tröôùc Kainozoi rìa Taây Nam vaø keá caän
Mesozoi ñaõ daãn tôùi söï coá keát luïc ñòa toaøn
Ñoâng Döông trong ñoù coù Sundaland vaø
cuõng laø söï coá keát moùng cuûa caùc beå traàm
tích ñöôïc hình thaønh sau ñoù.
b. Tieàm naêng vaø heä thoáng daàu khí Tröôùc
Kainozoi vuøng Taây Nam Boä
Trong phaïm vi Taây Nam Boä, haàu heát
caùc bieán coá ñòa chaát Tröôùc Kainozoi ñeàu
theå hieän heä thoáng tröôùc cung. Ñaây laø khu
vöïc thoaùi hoaù caùc beå traàm tích, môû roäng caùc
cung ñaûo, caùc cung nuùi löûa vaø caùc ñôùi doàn
eùp taêng tröôûng voû luïc ñòa. Ñieàu naøy cuõng
phuø hôïp vôùi caùc bieåu hieän cuûa heä thoáng
daàu khí vaø caùc ñoái töôïng trieån voïng Tröôùc
Kainozoi trong khu vöïc (Hình 15.23).
Moät soá daáu hieäu veà heä thoáng daàu khí
Tröôùc Kainozoi
Caùc ñaëc ñieåm thaønh heä - caáu truùc Tröôùc
Kainozoi trong khu vöïc Taây Nam Boä ñeàu
508
xaùc nhaän coù nhöõng tieàn ñeà veà sinh, chöùa,
chaén vaø baãy daàu khí. Moû daàu trong taàng chöùa
moùng carbonat Permi bò nöùt neû vaø hang hoác
moû Nang Nuan thuoäc beå Chumphon cuõng
laø bieåu hieän cuï theå cuûa heä thoáng daàu khí
Tröôùc Kainozoi cuûa khu vöïc.
Moät soá caùc taäp seùt, seùt - than Mesozoi
vaø caùc taäp seùt - voâi, voâi Paleozoi trong vuøng
ñeàu coù chöùa löôïng vaät chaát höõu cô khaùc
nhau cuøng vôùi tieàm naêng coù theå sinh thaønh
hydrocarbon khaùc nhau. Caùc taäp ñaù voâi vaø
voâi seùt maøu ñen xen trong heä taàng Haø Tieân
(P ht) thöôøng coù toång carbon höõu cô trung
bình ñeán giaøu (TOC ~ 0,3 - 1,1%wt), song
caùc chæ soá veà hydrogen ñeàu thaáp, trong khi
ñoù nhieät ñoä Tmax quaù cao. Chuùng ñöôïc
bieåu thò nhö taàng ñaõ traûi qua caùc thôøi kyø
sinh thaønh hydrocarbon, song ñeán nay ñaõ
quaù tröôûng thaønh. Caùc taäp seùt vaø seùt - than
tuoåi Mesozoi trong heä taàng Soâng Saøi Goøn
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

1. Moùng granitoid Tröôùc Kainozoi (R) vôùi moâ hình moùng cuûa beå Cöûu Long thöôøng laø granit, granodiorit
Mesozoi nöùt neû taïo thaønh caùc khoái nhoâ cao coù caùc taàng sinh Oligocen keà aùp; 2. Moùng laø ñaù phun traøo hay ñaù
maïch kieåu moùng moû Roâng (09-R-6X) thuoäc beå Cöûu Long vaø taàng chöùa vuïn Mesozoi thuoäc beå Mesozoi chao
Praya; 3. Caùc taàng chöùa carbonat nöùt neû vaø hang hoác kieåu ñaù voâi Permi chöùa daàu moû NangNuan thuoäc beå
Chumphon (vònh Thaùi Lan); 4. Caùc taàng sinh Oligocen thöôøng phaân boá trong caùc ñòa haøo keà aùp vôùi caùc khoái
nhoâ cao moùng Tröôùc Kainozoi kieåu caùc moû trong beå Cöûu Long; 5. caùc taàng sinh (S) Mesozoi kieåu traàm tích
Trias moû NamPhong (Ñoâng Thaùi Lan); 6. Taàng sinh traàm tích Jura kieåu beå Mesozoi Chao Praya; 7. Caùc taâng
chaén laø caùc taäp seùt Mesozoi hay Ñeä-tam phuû treân caùc khoái chöùa Tröôùc-Kainozoi; 8. Lôùp phuû Kainozoi, R -

Hình 15.24. Moâ hình toång hôïp caùc daïng tieàm naêng Tröôùc Kainozoi cuûa Vieät Nam vaø caùc vuøng keá caän
(phoûng theo JTC-4 “Pre-Tertiary Petroleum Plays and potential
in the South of Vietnam and Thailand”-1997).

(T1 ssg), Hoøn Ngheä (T2 hn) vaø Phuù Quoác (J3 -
K pq) tuy coù giaù trò toång carbon höõu cô trung
bình khaù (0,6 - 1,2%wt), song vì raát moûng
vaø dieän phaân boá quaù heïp neân tieàm naêng
sinh keùm. Khoâng nhöõng theá, caùc giaù trò veà
chæ tieâu hydrogen ñeàu thaáp trong khi Tmax
cao neân hieän nay khoâng coøn khaû naêng laø ñaù
meï. Moät soá caùc tích tuï moû daàu vaø khí trong
caùc khoái nhoâ cao moùng Tröôùc Kainozoi bò
choân vuøi thöôøng coù nguoàn ñaù meï laø traàm
tích Oligocen trong caùc ñòa haøo keà aùp.
Caùc ñaù chöùa Tröôùc Kainozoi khaù phong
phuù trong khu vöïc nhö ñaù voâi nöùt neû vaø
hang hoác Permi heä taàng Haø Tieân (Pht), ñaù
vuïn caùt keát Mesozoi heä taàng Phuù - Quoác
(J3 - K pq), caùc ñaù granitoid Mesozoi. Tuy
vaäy chæ coù caùc ñaá carbonat Permi ñöôïc xaùc
minh coù chöùa daàu taïi moû Nang Nuan thuoäc
beå Chumphon. Caùc ñaù carbonat Permi phaân
boá roäng treân rìa Taây Nam Nam Boä vaø bò
choân vuøi döôùi ñaùy caùc beå Ñeä Tam trong
vònh Thaùi Lan. Ñaây laø taàng chöùa quan troïng
cuûa khu vöïc vaø thöïc teá ñaõ ñöôïc xaùc minh
qua caùc tích tuï moû.
Tích tuï moû daàu trong moùng carbonat
Permi nöùt neû do coù taàng chaén laø lôùp phuû
Kainozoi daøy gaàn 2000m che chaén treân
ñænh caùc khoái nhoâ cao moùng bò choân vuøi.
Cuõng nhö haøng loaït caùc caáu truùc Tröôùc
Kainozoi khaùc, vaán ñeà ñaù chaén vaø caùc baãy
chöùa thöôøng bò phaù huyû do pha uoán neáp
Indosini vaø pha va chaïm, taïo nuùi Mesozoi
muoän. Do ñoù caùc baãy chæ toàn taïi trong caùc
khoái nhoâ moùng bò choân vuøi döôùi daùy caùc beå

509
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
traàm tích Ñeä Tam vaø Mesozoi.
Caùc ñoái töôïng trieån voïng vaø caùc vuøng
tieàm naêng
Ñoái töôïng tieàm naêng daàu khí Tröôùc
Kainozoi ñöôïc xaùc minh laø caùc khoái nhoâ coå
ñòa hình Tröôùc Kainozoi ñöôïc choân vuøi döôùi
ñaùy caùc beå traàm tích. Trong khu vöïc Taây
Nam Boä coù 2 daïng ñoái töôïng trieån voïng ñaõ
ñöôïc xaùc minh qua caùc vuøng keá caän.
Daïng ñoái töôïng moùng carbonat Paleozoi
nöùt neû vaø hang hoác bò choân vuøi döôùi ñaùy cuûa
beå Ñeä Tam phaân boá roäng trong nhieàu beå
thuoäc vònh Thaùi Lan. Ñaây laø ñoái töôïng ñaù
chöùa carbonat Permi bò nöùt neû vaø hang hoác
trong caùc baãy khoái nhoâ cao keà aùp vôùi caùc
ñòa haøo vaø baùn ñòa haøo Oligocen coù taàng
sinh seùt vaø seùt than vaø ñöôïc bao phuû bôûi caùc
taäp ñaù chaén Kainozoi. Tích tuï moû daàu ñaõ
ñöôïc xaùc minh taïi caáu taïo Nang Nuan thuoäc
beå Chumphon (vònh Thaùi Lan).
Daïng ñoái töôïng tieàm naêng moùng
granitoid Mesozoi nöùt neû ñöôïc choân vuøi
döôùi caùc traàm tích Kainozoi trong vuøng
Kieân Giang vaø An Giang. Ñoái töôïng naøy
ñaõ taïo thaønh caùc tích tuï moû lôùn trong beå
Cöûu Long, song trong khu vöïc naøy chöa coù
khoan thaêm doø ñeå xaùc minh.
6.5. Tieàm naêng khí metan cuûa caùc beå
traàm tích chöùa than Trias
Haàu heát caùc beå traàm tích chöùa than Trias
cuûa Vieät Nam ñeàu coù bieåu hieän khí metan
vaø chuùng cuõng thöôøng gaây ra caùc söï coá veà
chaùy, noå ôû caùc moû than trong loøng ñaát. Laø
saûn phaåm beàn vöõng nhaát cuûa hydrocarbon
neân chuùng toàn taïi khaù giaøu trong caùc vuøng
moû than Quaûng Ninh, vuøng moû Baéc Thaùi
vaø vuøng moû trung, haï löu phaûi soâng Ñaø.
Khí metan vaø than thöôøng coù cuøng nguoàn
510
goác töø thöïc vaät loaïi III coù trong caùc thaønh
taïo Tröôùc Kainozoi cuûa Vieät Nam. Do vaäy
phaàn lôùn caùc traàm tích coù than thöôøng keøm
caû khí metan. Ñieàu naøy cuõng theå hieän trong
haàu heát caùc beå traàm tích chöùa than Trias ôû
Vieät Nam.
a. Ñaëc ñieåm vaø söï phaân boá cuûa caùc traàm
tích chöùa than Trias oû Vieät Nam
Trong soá caùc thaønh taïo traàm tích Tröôùc-
Kainozoi, caùc beå than Mesozoi cuûa Vieät
Nam thöôøng laø phaàn loõm cuûa caùc caáu truùc
haäu - Indosini. Haàu heát caùc beå naøy ñeàu coù
bieåu hieän khí metan vôùi möùc ñoä tieàm naêng
khaùc nhau. Pha uoán neáp Indosini laø yeáu toá
ñoäng löïc daãn tôùi söï hình thaønh caùc truõng taïo
than naøy. Do pha uoán neáp phoå bieán roäng raõi
treân phaàn Baéc Vieät Nam neân caùc truõng taïo
than cuõng phaân boá roäng raõi khaép khu vöïc
Baéc Boä vaø Baéc Trung Boä.
Veà caáu truùc, haàu heát caùc beå than laø caùc
truõng ven rìa caùc khoái naâng Indosini. Moùng
cuûa caùc truõng taïo than tuyø thuoäc vaøo caùc
ñôn vò thaønh heä - caáu truùc ñaõ ñöôïc hình
thaønh tröôùc uoán neáp. Phaàn lôùn caùc beå than
vuøng Quaûng Ninh, An Chaâu, Thaùi Nguyeân
vaø soâng Ñaø keà treân moùng laø caùc traàm tích
Trias (tröôùc - Nori) vaø Paleozoi, coøn beå
than Noâng Sôn laïi keà treân moùng chuû yeáu laø
granitoid Palezoi vaø Mesozoi sôùm.
Thaønh taïo luïc nguyeân Nori - Reti
chöùa than bieán chaát vöøa (môõ - coác) ñeán
maïnh (gaày - antraxit) laø taàng caáu truùc chính
cuûa taát caû caùc beå than Trias ôû Vieät Nam.
Caùc maët caét traàm tích luïc nguyeân chöùa than
Nori - Reti naøy thöôøng coù caáu truùc phaân
nhòp chu kyø aluvi vôùi ñaùy laø taäp vuïn thoâ vaø
noùc laø caùc taäp than vaø seùt than. Phaàn döôùi
cuûa maët caét, caùc nhòp aluvi thöôøng coù cuoäi
keát cô sôû; phaàn giöõa caùc maët caét moät soá beå

than thuoäc khu vöïc Taây Baéc thöôøng coù nhòp
ñaày ñuû; song phaàn treân, haàu heát caùc maët caét
laïi laø nhòp baùn phaàn. Nguoàn cung caáp vaät
lieäu traàm tích cho caùc beå than naøy laø caùc
ñôùi nuùi Indosini xung quanh caùc truõng nhoû
ñòa phöông vaø nguoàn thöïc vaät thöôïng ñaúng
vaø treân caïn. Trong caùc truõng naøy thöôøng
raát giaøu vaät chaát höõu cô trong ñoù chuû yeáu
laø thöïc vaät treân caïn vaø ñaàm laày coù tieàm
naêng sinh khí lôùn. Nguoàn vaät chaát höõu cô
naøy cuõng ñöôïc choân vuøi tôùi caùc ñôùi diagen,
catagen, metagen bieán ñoåi thaønh than vaø
hydrocarbon, sau ñoù ñöôïc ñöa vaøo caùc taàng
chöùa caùt keát naèm caïnh caùc væa than. Thaønh
taïo luïc nguyeân chöùa than Nori - Reti coù vai
troø veà taàng sinh chính cuûa heä thoáng daàu khí
trong Mesozoi vaø cuõng laø ñoái töôïng tieàm
naêng (play) khí metan coù giaù trò nhöng vaãn
chöa ñöôïc ñaàu tö nghieân cöùu.
Lôùp phuû sau beå chuû yeáu laø caùc taäp vuïn
thoâ kieåu molas taïo nuùi muoän chæ phaân boá
trong moät soá dieän phía tröôùc caùc daõy nuùi
treû, trong ñoù coù caû moät soá dieän cuûa caùc beå
than cuõng bò naâng cao. Moät soá nôi lôùp phuû
naøy trôû thaønh taàng chaén ñòa phöông baûo veä
caùc tích tuï khí metan trong caùc baãy choân
vuøi phía döôùi. Tuy vaäy phaàn lôùn caùc tích tuï
metan ñöôïc baûo toàn trong caùc baãy ñòa taàng
vaø baãy hoãn hôïp.
b. Tieàm naêng khí metan theo caùc nhoùm
beå than Trias
Maëc duø caùc beå than Trias coù nhöõng neùt
töông ñoàng veà caáu truùc vaø thaønh heä chuû
ñaïo, song veà tieàm naêng vaät chaát höõu cô vaø
möùc ñoä bieán ñoåi chuùng coù nhöõng söï khaùc
nhau ñaùng löu yù. Nhöõng söï khaùc nhau naøy
ñaõ daãn ñeán söï khaùc nhau veà tieàm naêng cuûa
khí hydrocarbon do chuùng sinh ra vaø baûo
toàn trong beå. Theo vuøng phaân boá vaø moät
511
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
soá ñaëc tính traàm tích cuûa caùc beå chöùa than
Trias muoän coù theå phaân thaønh moät soá nhoùm
beå vaø tieàm naêng sinh vaø chöùa hydrocarbon
nhö sau:
Nhoùm caùc beå than Trias vuøng Quaûng
Ninh laø khu vöïc coù nhieàu beå than lôùn nhaát
vaø khai thaùc lieân tuïc, laâu ñôøi ôû Vieät Nam.
Haàu heát caùc beå than naøy ñeàu keà goái treân
moùng laø caùc thaønh taïo traàm tích Paleozoi
vaø Mesozoi tröôùc Nori. Taïi ñaây coù raát
nhieàu caùc bieåu hieän khí metan töø caùc taàng
chöùa than Nori - Reti vaø thöôøng xuyeân gaây
ra caùc hieän töôïng chaùy trong caùc taàng naøy.
Ñaây cuõng laø khu vöïc khai thaùc chuû yeáu than
gaày (antraxit) saûn löôïng haøng naêm khoaûng
10 trieäu taán saûn phaåm thöông maïi vaø nhieàu
trieäu taán than xæ. So vôùi caùc beå than Trias
khaùc thuoäc Vieät Nam, ñaây laø khu vöïc caùc
taàng traàm tích vaø than bò bieán tính maïnh
hôn caû vôùi nhaõn than chính laø antraxit. Do
taäp trung vaøo khai thaùc than neân khoâng chuù
yù thu caùc nguoàn khí metan tích tuï trong caùc
taàng naøy vaø ñeàu ñeå thoaùt maát. Phaàn lôùn
nguoàn khí metan chöùa trong caùc khe nöùt neû
cuûa caùc ñaù vaây quanh vaø trong chính caùc
væa than. Tieàm naêng öôùc tính veà khí metan
trong khu vöïc laø khaù lôùn.
Nhoùm caùc beå than Baéc Thaùi laø khu
vöïc coù caùc beå than tieàm naêng thöù 2, sau
Quaûng Ninh. Phaàn lôùn caùc beå than trong
khu vöïc ñeàu keà goái treân moùng khoâng ñoàng
nhaát laø caùc traàm tích Paleozoi vaø Mesozoi
tröôùc - Nori. Moät soá dieän thuoäc Taây Baéc
Thaùi Nguyeân, beå keà goái treân caùc khoái moùng
granitoid vaø caùc caáu truùc Indosini. Trong
caùc beå than naøy tuy coù caùc bieåu hieän khí
metan, song möùc ñoä khoâng phoå bieán nhö
khu vöïc Quaûng Ninh. Ñaây cuõng laø vuøng
khai thaùc than gaày vaø môõ - coác vôùi saûn löôïng
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
thöông maïi khoaûng trieäu taán haøng naêm. Do
bieåu hieän nguoàn khí khoâng nhieàu nhö vuøng
Quaûng Ninh vaø khoâng ñöôïc chuù yù trong khai
thaùc than neân tieàm naêng khí metan haàu nhö
khoâng ñöôïc quan taâm. Lieân quan vôùi tieàm
naêng cuûa than, ngoaøi khí metan coøn coù theå
coù caû caùc khí khaùc vôùi tieàm naêng lôùn.
Nhoùm caùc beå than thuoäc Taây Baéc vôùi
nhieàu truõng nhoû keùo daøi theo höôùng uoán
neáp Indosini (TB - ÑN). Caùc beå than coù
tieàm naêng khoâng lôùn vaø thöôøng phaân boá
trong caùc vuøng trung vaø haï löu phaûi soâng
Ñaø vaø vuøng Ñoâng Nam Ñieän Bieân. Haàu heát
caùc beå than ôû Taây Baéc laø caùc truõng ven rìa,
vuõng, vònh, ñaàm laày soùt laïi sau khi Meso
- Tethys Soâng Ñaø bò tieâu bieán (post - MTS).
Caùc thaønh taïo luïc nguyeân Nori - Reti chöùa
than laø ñôn vò thaønh heä - caáu truùc chính cuûa
caùc beå haäu - Indosini trong khu vöïc. Caùc
traàm tích bò bieán tính trong giai ñoaïn bieán
sinh (metagen) vôùi nhaõn than bieán chaát
trung bình töø than môõ ñeán coâc hieám khi
ñaït than gaày. Chuùng cuõng laø caùc taàng sinh
chính cho caùc daïng ñoái töôïng tieàm naêng
daàu khí Tröôùc Kainozoi cuûa khu vöïc naøy.
Tieàm naêng sinh hydrocarbon cuûa taàng naøy
trong Mesozoi laø raát lôùn. Tuy vaäy, cho ñeán
nay chuùng ñaõ bò thaát thoaùt nhieàu do caùc phaù
huyû cuoái Mesozoi vaø trong Kainozoi neân
tieàm naêng khí metan trong caùc beå than Taây
Baéc laø khoâng lôùn.
Beå than Noâng Sôn phaân boá treân ñôùi
chuyeån tieáp giöõa phaàn rìa Baéc ñòa khoái coå
Kon Tum vaø phaàn rìa Nam ñôùi Tröôøng Sôn.
Caùc truõng trong beå Noâng Sôn thöôøng nhoû vaø
taäp trung thaønh 2 khu Baéc, Taây Baéc vaø Nam,
Ñoâng Nam. Caùc thaønh taïo luïc nguyeân chöùa
than Nori - Reti (T3n - r) laø ñôn vò thaønh heä
- caáu truùc chính cuûa beå thöôøng keà goái treân
512
moùng ñaù magma caû xaâm nhaäp vaø phun traøo
axit do taïo nuùi sôùm Indosini. Lôùp phuû chuû
yeáu phaân boá trong Trung taâm beå vôùi caùc
traàm tích vuïn thoâ Jura. Ñaây laø vuøng phaân boá
caùc beå than bieán chaát coù giaù trò thöông maïi,
nhöng sau caû 3 nhoùm beå thuoäc Baéc Boä. Caùc
bieåu hieän khí metan trong beå Noâng Sôn ít
hôn trong caùc nhoùm beå cuûa Baéc Boä.
7. Keát luaän
Cho duø caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi
phaân boá haàu nhö roäng khaép Vieät Nam. Moät
soá caùc bieåu hieän khí, daàu, asphalt vaø ñaù
phieán chaùy lieân quan vôùi chuùng ñaõ ñöôïc
phaùt hieän khaù sôùm trong coâng taùc thaêm doø
ñòa chaát ôû Vieät Nam. Do traûi qua traûi qua
nhieàu bieán coá ñòa chaát raát phöùc taïp vaø laâu
daøi neân phaàn lôùn caùc saûn phaåm hydrocarbon
Tröôùc Kainozoi ñaõ bò bieán ñoåi vaø phaù huyû.
Chuùng laøm taêng theâm ñoä ruûi ro khi thaêm doø
caùc ñoái töôïng Tröôùc Kainozoi neân ít ñöôïc
ñaàu tö nghieân cöùu, thaêm doø vaø ñaùnh giaù
tröôùc ñaây. Trong töông lai ñaây laø nhöõng ñoái
töôïng caàn ñöôïc quan taâm ñaëc bieät; tröôùc
maét laø nguoàn khí metan trong caùc beå traàm
tích chöùa than vaø caùc daïng asphalt, ñaù phieán
chaùy bieåu hieän trong caùc thaønh taïo carbonat
Paleozoi vaø Mesozoi. Nhieàu phaùt hieän moû
daàu khí trong moùng Tröôùc Kainozoi cuûa caùc
beå traàm - tích khaùc nhau cuûa Vieät Nam vaø
caùc vuøng laân caän khoâng chæ laø söï ñoùng goùp
to lôùn veà maët kinh teá maø coøn môû ra nhöõng
kinh nghieäm, baøi hoïc vaø phöông höôùng lôùn
cho vieäc thaêm doø daàu khí trong caùc beå traàm
tích khaùc nhau trong ñoù coù caû caùc vuøng
theàm laãn vuøng nöôùc saâu xa bôø.
Ñaây coøn laø höôùng gôïi môû veà tieàm naêng
daàu khí khoâng chæ thuoäc moùng caùc truõng Ñeä
Tam nhoû maø quan troïng hôn nhieàu laø moùng
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

caùc beå Mesozoi roäng lôùn, raát ña daïng vaø

phong phuù treân ñaát lieàn.

513
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
Taøi lieäu tham khaûo
1. Atlas of Mineral Resources of the
ESCAP Region, Volume 6, 1990:
VIETNAM, Explanatory
and Geological Map of Vietnam, scale
1/1.500.000; United Nations, Bangkok.
2. Leâ Duy Baùch, 1986. Tectonic evolution
of Eath’s crust of Indochina. Proced. 1st
Conference on Geol. of Indochina, vol.
I, p.425 - 441, Hanoi.
3. Le Dzuy Bach, Ngo Gia Thang, 1995.
Phanerozoic ophiolites in Indochina. -
Journal of GEOLOGY, Series B, No 5
- 6, p.212 - 221, Hanoi.
4. Baùo caùo ñeà taøi maõ soá KT.01.17, 1995.
“Söï phaân boá vaø ñaùnh giaù trieån voïng daàu
khí cuûa caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi
theàm luïc ñòa Vieät Nam” do Phan Trung
Ñieàn chuû bieân - thuoäc chöông trình
nghieân cöùu khoa hoïc caáp nhaø nöôùc giai
ñoaïn 1992 - 1995. Löu tröõ Quoác Gia
VN, Boä KHCN - MT vaø Vieän Ñòa Chaát
Khoaùng Saûn, Haø Noäi.
5. Baùo caùo nhieäm vuï caáp ngaønh, 1997.
“Atlat caùc ñieåm loä daàu khí Vieät Nam”
do Leâ Thaønh chuû bieân. Löu tröõ Vieän
Daàu khí, Haø Noäi
6. Baùo caùo toång keát ñeà aùn JTC - 4 (1995
- 1997), 1997. “Pre - Tertiary Petroleum
Plays and Potential in the South of
Vietnam and Thailand” reviewed by
Phan Trung Dien (Vietnam) and Surawit
Pradidtan (Thailand). Löu tröõ cuûa Trung
taâm Thoâng tin Tö lieäu Daàu khí VN.
7. Baùo caùo keát thuùc giai ñoaïn I (2000 -
2003). “Ñaùnh giaù tieàm naêng daàu khí cuûa
caùc thaønh taïo Tröôùc Kainozoi khu vöïc
giöõa soâng Hoàng vaø soâng Maõ “do Ngoâ
Thöôøng San vaø Phan Trung Ñieàn ñoàng
Brochure chuû bieân. Löu tröõ cuûa Trung taâm Thoâng
tin Tö lieäu Daàu khí VN - 2003.
8. Bunopas S. and Vella P., 1992.
Geotectonics and geologic evolution of
Thailand, in Proceeding of A National
Conference and Geologic Resources
of Thailand: Potential for Future
development, edited by Piancharoen
C., Departmant of Mineral resources, p.
189 - 208, Bangkok.
9. Vaên Ñöùc Chöông, 1983. Quaù trình hình
thaønh voû luïc ñòa Vieät Nam vaø nhöõng
mieàn laân caän. Ñòa chaát, soá 161, tr.1 - 8,
Haø Noäi.
10. Phan Trung Ñieàn, Nguyeãn Xuaân
Khieån, Traàn Nhö Thuoäc, Traàn Xuaân
Vaân, 1985. Moâ hình daõy caùc töôùng ñaù
vaø thaønh heä traàm tích ôû mieàn Baéc Vieät
Nam. - Ñòa chaát vaø Khoaùng saûn soá 2, tr.
107 - 115, Haø Noäi.
11. Phan Trung Ñieàn, Nguyeãn Xuaân
Khieån, Traàn Xuaân Vaân, 1985. Söï phaân
boá vaø phaân loaïi ñaù traàm tích carbonat ôû
Vieät Nam. Hoäi nghò KHKT - ÑCVN laàn
2, taäp 3, tr. 220 - 232, Haø Noäi.
12. Phan Trung Ñieàn, Nguyeãn Xuaân
Khieån vaø nnk. 1992. Loaït caùc töôùng
ñaù vaø thaønh heä traàm tích. Trong cuoán:
Thaønh heä ñòa chaát ñòa ñoäng löïc Vieät Nam
do Nguyeãn Xuaân Tuøng vaø Traàn Vaên Trò
ñoàng chuû bieân. Xuaát baûn KHKT, tr. 112
- 156, Haø Noäi.
13. Phan Trung Dien, 1996. Some
Pre - Cenozoic Petroleum Plays on
514

the Continental Shelf of Vietnam -
Petroleum Review, vol. 1; p. 7 - 20,
Hanoi.
14. Phan Trung Dien 1997. Pre - Cenozoic
Basin Analysis and Petroleum Systems
on the continetal shelf of Vietnam. -
Journal of GEOLOGY, Series B, No 9
- 10, p.1 - 23, Hanoi.
15. Phan Trung Dien, Nielsen L.H. et al.
1997. Late - Mesozoic to Cenozoic basin
development along the NW.margin
of the East Vietnam Sea. Petroleum
Review, No.4; p.5 - 10, Hanoi.
16. Phan Trung Ñieàn, Vuõ Truï, Ngoâ
Thöôøng San, Phan Troïng Trònh vaø
Phan Quyønh Anh, 1999. Phaân tích beå
vaø heä thoáng daàu khí cuûa Meso - Tethys
Soâng Ñaø. Trong: Tuyeån taäp baùo caùo
Hoäi nghò KHCN “Vieän Daàu Khí: 25
naêm xaây döïng vaø tröôûng thaønh” - Xuaát
baûn KHKT, tr. 388 - 413, Haø Noäi.
17. Dovjikov A.E. (chuû bieân), Nguyeãn Vaên
Chieån vaø nnk, 1965. Baûn ñoà ñòa chaát
mieàn Baéc Vieät Nam tyû leä 1/500.000 vaø
baûn thuyeát minh 584 trang. - Xuaát baûn
KHKT, Haø Noäi.
18. Durandin P., 1914. Sur l’existence
possible de gisements peùtrolifeøres
dans l’Indochine francaise d’apreøs les
indices toponymique. - CR Acad. Sci.
France, No.158, p. 900 - 903, Paris.
19. Durandin P., 1915. Le peùtrole dans
l’Indochine francaise. - Indices
mineùrallogiquess et toponymiques de
l’existence de gisements peùtrolifeøres.
- CR A ssoc. Franc. Av. Sci., 43 sess.:
1914, p. 1029 - 1035, Paris.
515
Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam
20. Dusault L., 1921. Etudes geùologiques
dans le Tonkin occidental. – Bull. Serv.
Geol. Indoch., vol. X/2, 72p., Hanoi.
21. Fontaine H., Workman D.R., 1978.
Review of the geology and mineral
resources of Kampuchia, Laos and
Vietnam. Proced. 3rd regional Conf.
Geosea, p.541 - 603. Bangkok.
22. Fontaine H., Workman D.R., 1994.
Indochina: regional review, Summary of
the geology of Vietnam. – Encyclopedia
of Earth Scien. V.8, T.1, Wiley and sons,
New York.
23. Fromaget J., 1941. L’Indochine
francaise, sa structure geùologique,
ses roches, ses mines et leur relation
possibles avec la tectonique. - Bull.
Serv. Geùol. Indoch., XXVVI, fasc.2,
Hanoi.
24. Fromaget J., 1954. La 2e eùdition de
la carte geùologique au 2.000.000e de
l’Indochine. - CR. 19e Congr. Geùol.
Intern., 29e session, section 13, fasc.14,
p. 395 - 399, Algazr.
25. Gatinskii Yu.G., Ñ.Ñ. Thuïc, 1982: Ñaëc
ñieåm caáu truùc ñòa chaát vaø söï phaùt trieån
cuûa ñôùi rift coå Soâng Ñaø (tieáng Nga:
Особенность Геологических Строений
и Развития Палео - Рифтовой Зоне
Цонгда в Вьетнаме) - Бюллетин
МОИЛ, Одел Геология Τ.57/3, н.12−38,
Москва.
26. Geniao, W.Y. and Cong Bo - Lin,
1995. Tethyan Evolution and SE Asian
Continental Accretion. - Journal of
GEOLOGY, Series B, No 5 - 6, p.293
- 301, Hanoi.
Ñòa chaát vaø taøi nguyeân daàu khí Vieät Nam
27. Traàn Quoác Haûi, 1986. Caùc phöùc heä ñaù
bieán chaát ôû Vieät Nam. Tuyeån taäp baùo
caùo Hoäi nghò KHKT ñòa chaát Vieät Nam
laàn 2, t.3, tr.201 - 219, Haø Noäi.
28. Leâ Ñình Höõu, Traàn Vaên Trò, Nguyeãn
Xuaân Tuøng, 1985. Caùc thaønh heä magma
vaø lòch söû phaùt trieån magma mieàn Baéc
Vieät Nam. - Ñòa chaát Khoaùng saûn, Vieän
ÑC - KS, T.1, tr. 60 - 74, Haø Noäi.
29. Izokh E.P., Dovjikov A.E. 1981. Sô ñoà
magma toång quaùt cuûa Vieät Nam. Baûn
ñoà ñòa chaát, soá 50, tr.13 - 32, Haø Noäi.
30. Izokh E.P., 1986. Magmatism in
Vietnam and connected issues. Proced.
1st Conf. on Geol. of Indoch., vol 1,
p.157 - 173, Hanoi.
31. Phaïm Khoaûn, Buøi Kim Thaønh, Döông
Bình vaø nnk, 1985. Veà kieán truùc ñòa
chaát saâu laõnh thoå Vieät Nam treân cô sôû
xöû lyù vaø toång hôïp caùc taøi lieäu ñòa vaät lyù.
- Ñòa chaát Khoaùng saûn, Vieän Ñòa chaát
vaø Khoaùng saûn, T.2, tr. 174 - 187, Haø
Noäi.
32. Vuõ Khuùc vaø Toâ Vaên Thuï, 1986. Caùc
thaønh taïo Mesozoi bieån treân baùn ñaûo
Ñoâng Döông. “Ñòa chaát Campuchia,
Laøo, Vieät Nam” . tr.64 - 80, Nxb. KHKT,
Haø Noäi.
33. Kitovani S.K., 1964. Trieån voïng
daàu khí cuûa VNDCCH (tieáng Nga:
Перспектив Нефтегазности
Τруды ВНИГИ, T.42, n.204 - 232,
ВНИГРИ, Ленинград.
34. Kitovani S.K., 1965. Kieán taïo mieàn
baéc Vieät Nam - Ñòa chaát, No. 44, tr. 3
- 6, Haø - noâi.
35. Leâ Nhö Lai. 1980. Vaøi neùt veà kieán taïo
Vieät Nam vaø vaán ñeà nghieân cöùu ñòa
chaát theàm luïc ñòa. Tuyeån taäp caùc coâng
trình nghieân cöùu khoa hoïc. Ñaïi Hoïc Moû
- ÑC (1977 - 1978), tr.48 - 58, Haø Noäi.
36. Ma Lifang, Ding Xiaozhong, Fan
Benxian, 1996. Geological Map of
China 1/12.000.000 and Explanation
for the Geological Map of China;
Geological Publishing House (30 - IGC
- Beijing - 1996) 2 sheets A2.
37. Traàn Ñöùc Löông, Nguyeãn Xuaân Bao
vaø nnk, 1990: Baûn ñoà ñòa chaát Vieät Nam
tyû leä 1/500.000 vaø baûn thuyeát minh toùm
taét. Toång Cuïc Moû Ñòa chaát, Haø Noäi.
38. Metcalfe, I., 1995. Gondwana
Dispersion and Asian Accretion. -
Journal of GEOLOGY, Series B, No 5
- 6, p.223 - 266, Hanoi.
39. Taï Troïng Thaéng, Nguyeãn Vaên Vöôïng,
2000. Veà tuoåi vaø ñaëc ñieåm bieán daïng
caùc ñôùi tröôït caét - bieán daïng deûo Soâng
Hoàng vaø Soâng Maõ. - Taïp chí caùc Khoa
hoïc veà Traùi ñaát, soá 1 (T.22) tr. 41 - 47,
Haø Noäi.
40. Phan Cöï Tieán (chuû bieân) vaø nnk,
1989. Baûn ñoà ñòa chaát Campuchia, Laøo
vaø Vieät Nam tyû leä 1/1.000.000 vaø baûn
thuyeát minh ñòa chaát 125 trang, Xuaát
baûn Toång cuïc Moû - ÑC, Haø Noäi.
41. Traàn Ngoïc Toaûn, 2003. Khí than -
ДРВ).
Nguoàn naêng löôïng boå sung cho coâng
nghieäp khí ñoát theá giôùi vaø Vieät Nam.
Trong: Tuyeån taäp baùo caùo Hoäi nghò
KHCN. “Vieän Daàu Khí: 25 naêm xaây
döïng vaø tröôûng thaønh” - Xuaát baûn
KHKT, tr. 310 - 316, Haø Noäi.
516
 Chöông 15. Caùc beå traàm tích Kainozoi Vieät Nam

42. Cao Ñình Trieàu, Nguyeãn Thanh 44. Nguyeãn Xuaân Tuøng, Traàn Vaên Trò
Xuaân, ñaát khu vöïc Taây Baéc VN treân cô (ñoàng chuû bieân), Phan Trung Ñieàn vaø
sôû phaân tích aûnh veä tinh. - Taïp chí caùc nnk, 1992. Baûn ñoà thaønh heä kieán truùc
Khoa hoïc veà Traùi ñaát, soá 1 (T.22) tr. 1 Vieät Nam tyû leä 1/1.500.000 vaø baûn
- 9, Haø Noäi. thuyeát minh “Thaønh heä Ñòa chaát vaø Ñòa
ñoäng löïc Vieät Nam” .Xuaát baûn KHKT
43. Traàn Vaên Trò (chuû bieân), Nguyeãn Vaên
274 tr. Haø Noäi.
Chieån vaø nnk, 1977. Ñòa chaát Vieät Nam
- Phaàn mieàn Baéc vaø baûn ñoà ñòa chaát tyû
leä 1/1.000.000. KHKT xuaát baûn 354 tr.,
Haø Noäi.

517