<Ûë´q düs¡düT‡

s¡#q·
düs¡dü«r|ü⁄Á‘·, ø£$‘ê>∑+>√Á‹
n|üPs¡« |ü+#·düVü≤ÁkÕe<Ûëq kÕs¡«uÛÖeT
&܈ˆ y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé

Á|ü#·Ts¡D
‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\T, ‹s¡T|ü‹
2018
DHYANA SARASSU
by Dr. Medasani Mohan eTT+<äTe÷≥
ª<Ûë´q+ düsê«s¡ú kÕ<Ûqä yéTμ <Ûë´q+e\¢ nìï s¡ø±\sTTq Á|üj÷Ó »Hê\T
T.T.D. Religious Publications Series No. 1301 dæ~∆kÕÔsTT. Ä<Ûë´‹àø£yÓTÆq Á|üjÓ÷»Hê\T e÷Á‘·yÓT ø±ø£ Ä~ÛuÛÖ‹ø£yÓTÆq
© All Rights Reserved ˝≤uÛ≤\T ≈£L&Ü <Ûë´q+e\q dæ~∆kÕÔsTT. n+<äTe\q <Ûë´q+ n+<ä]ø°
‘·|üŒø£ Ä#·s¡D°j·T+.
First Edition : 2018 Á|ü<Ûëq+>± yÓ÷ø£åkÕ<Ûäq+>± |üPs¡T«\T ø=+<äs¡T Ä#·]+∫q <Ûë´q+
Copies : 500 H˚&TÉ Äs√>±´~ø£+ø√dü+ ˝ÖøÏøÁ£ |üj÷Ó »Hê\≈£î nedüs+¡ ≈£L&Ü nsTT+~.
n≥Te+{Ï $•wüºyÓTÆq<Ûë´q+ >∑T]+∫ ñ|üìwü‘·TÔ\T yÓTT<ä\T>±
|ü⁄sêD≤<äT\‘√ ÁbÕNq Á>∑+<∏ë\T ô|øÏÿ+{À¢ Á|ükÕÔeq+, $es¡D+ »]–+~.
Price :
ªC≤„Hê <ë∆´q+ $•wü´‘˚μ nì ^‘·˝À lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT yÓ÷ø£åkÕ<Ûøä £
yÓTqÆ C≤„q+ ≈£L&Ü <Ûë´q+‘√ ≈£L&çq|ü⁄&˚ |ò*ü ‘êìï ‘·«s¡>± kÕ~Û+|ü>\∑ <äì
Published by :
Sri Anil Kumar Singhal, I.A.S. ñ|ü<•˚ +#ê&ÉT. ^‘·˝À ª<Ûë´qjÓ÷>∑+μ >± Äs¡e n<Ûë´j·T+ <Ûë´q dü«s¡÷|ü
Executive Officer, $•wüº‘·\qT $e]+∫+~.
Tirumala Tirupati Devasthanams,
Tirupati. Äj·÷$wüj·÷\qT, düeTÁ>∑+>± dü+Á>∑Væ≤+∫, Ä#·s¡D≈£î nqT≈£L\
yÓTÆq e÷s¡Z+˝À ãVüQeTTK+>± $e]düTÔqï~ ª<Ûë´qdüs¡düT‡μ.
Publication Wing,
jÓ÷>∑+ jÓTTø£ÿ nwüº n+>±\˝À <Ûë´q+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ
T.T.D., Tirupati. á Á>∑+<∏ä+˝À jÓ÷>±+>±\T mì$TB Á|ü‘˚´ø£ Á|üø£s¡D≤\‘√ $es¡+>±
#Ó|üŒã&ܶsTT.
Printed at : yê©àøÏ, yê´düT&ÉT yÓTT<ä˝q’… dü+düÿè‘· ÁbÕNq eTVü≤]¸ yêø±´\qT+∫,
Tirumala Tirupati Devasthanams Press,
Tirupati - 517 507 <Ûä÷s¡®{Ï, nqïeTj·T´, $X¯«Hê<∏ä Ä~>± >∑\ eTVü‰ø£e⁄\ es¡≈£î
dü+düÿè‘ê+Á<Ûä e#·Hê\qT ñ<ä∆]dü÷Ô, dü«j·T+>± Ä#·]+∫q nqTuÛÑe+‘√
»>∑‘Y Á|üdæ<äT∆˝…’q &Üø£ºsY y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T ≈£L]Ãq á Á>∑+<∏ä+
$wüj·Tdü÷∫ø£
n+<ä]ø° neX¯´ |üsƒ¡˙j·T+, kÕs¡+ Ä#·s¡D°j·T+. 1. $q‹ 1
2. |ü]#·j·T yêø±´\T 4
dü<ë lyê]ùde˝À 3. ìy˚<qä 12
4. n<Ûä´‹wü˜<∆äXÊ+>∑Tfi¯+ 17
ø±s¡´ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±]
‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\T, 5. n_Ûq+<äq 25
‹s¡T|ü‹ 6. <Ûë´q+ n+fÒ... 30
7. eTqùd‡ <˚e‘· 31
8. eTqùd‡ ø±s¡D+ 32
9. Vü≤è<äj·T+ Äø±X¯eT+‘· $XÊ\yÓTÆ‘˚... 33
10. düe÷Vü‰s¡ uÛÑ÷$Tø£ 34
11. X¯ó<ä∆eTqdüT‡ ` eT*qeTqdüT‡ 39
12. uÛÑøÏÔ ` @ø±Á>∑‘· 43
13. @ø±Á>∑‘· 45
14. y˚<äÁ|üuÀ<ÛäeTT 47
15. kÕe÷õø£ @ø±Á>∑‘· 50
16. n+‘·s¡+>∑ C≤>∑è‹ 52
17. eTH√uÛÑ÷$Tø£
18. eTqùd‡ <˚e‘·
19. jÓ÷>∑uÛÑ÷$Tø£
20. j·TeTeTT
21. ìj·TeTeTT
22. ÁbÕD≤j·÷eTeTT
23. Á|ü‘ê´Vü‰s¡eTT
24. <Ûës¡D
25. yê©àøÏ`<Ûës¡D
26. yê´düeTVü≤]¸`<Ûës¡D
27. <Ûë´qjÓ÷>∑eTT
28. düe÷~Û
29. CÀ´‹wüàr <Ûë´qe÷s¡ZeTT
30. CÀ´‹wüàr <Ûë´qdüHêïVü≤eTT.
S Á>∑+<∏ä+ Áyêj·T+&çμμ` nì. n≥Te+{Ï ô|<ä›\ Áù|s¡D‘√H˚ á Á>∑+<∏ä+
62 $q‹
74 H˚qT #·+Á<ä–] ñqï‘·bÕsƒ¡XÊ\ $<ë´]ú>± ñqï|ü&˚ ne<Ûëq
81 Á|üÁøÏj·÷uÛ≤´dü+ ÁbÕs¡+_Û+#êqT. Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ $<ë´]ú>± ne<Ûëq
Á|üÁøÏj·T‘√ <˚XÊ≥q+ ÁbÕs¡+_Û+#êqT. Hê ∫qï‘·q+˝À nHês√>∑´
83 ø±s¡D+>± e÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T l •yêq+<äeTÚq >∑Ts¡T<˚e⁄\T ` nH˚ ˇø£
87 ne<Ûä÷‘· kÕ«$Te<ä›≈£î qqTï rdæø=ì b˛sTTHês¡T. yê]∫Ãq Wwü<Ûä
ùdeq+‘√ Äs√>∑´+ ≈£î<äT≥|ü&ç+~. Ä s√E˝À¢ H˚qT #·+Á<ä–] ñqï‘·
108
bÕsƒ¡XÊ\˝À 8e‘·s¡>∑‹ #·<äTe⁄‘·÷ ñHêïqT. n|ü&˚ Hêø± >∑Ts¡T<˚e⁄\T
115 ªªCÀ´‹wüàr <Ûë´q+μμ ` m˝≤ #˚j·÷˝À nuÛ≤´dü+ #˚sTT+#ês¡T. n˝≤
120 ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq <Ûë´qjÓ÷>∑y˚T <Ûës¡D≤jÓ÷>∑+>± |üs¡´edæ+∫, ne<Ûëq
Á|üÁøÏjT· yÓ|’ ⁄ü Hêø±düøÔÏ ø£*+Z ∫+~, Ä $<Û+ä >± $<ë´]ú<Xä ˝¯ À ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ
121 Hê ne<Ûëq kÕVæ≤r Á|ükÕúq+ H˚{øÏ ° ìsê|ò÷ü ≥+>± n+‘·sê®rj·T kÕúsTT˝À
126 ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+&É&É+ s¡dü»„kÕVæ≤r »>∑‘·TÔq≈£î $~‘·y˚T.
130 ne<Ûëq Á|ükÕúq+ n˝≤ kÕ>∑T‘·÷ ñ+&É>±, 1980 qT+&ç kÕVæ≤‘·´,
Ä<Ûë´‹àø£ ñ|üHê´kÕ\‘√ >∑÷&É <˚XÊ≥q+ #˚ùd neø±X¯+ \_Û+∫+~.
144 á ñ|üHê´kÕ\T, >√wüߘ\T, dü<ädüT‡\T ≈£L&É sêÅwæºj·T, C≤rj·T,
149 n+‘·sê®rj·T kÕúsTT\˝À ìs¡«Væ≤dü÷Ô ñqï dü+<äs¡“¤+˝À ndü+U≤´ø£
kÕVæ≤r$TÁ‘·T\T, ÁX‚jÓ÷_Û˝≤wüß\T Hê≈£î eTTø£Ôø£+sƒ¡+>± Ç∫Ãq dü\Vü‰
151
@$T≥+fÒ ` ªª<Ûë´qjÓ÷>∑+μμ ˝À Hê nqTuÛÑe n<Ûä´j·THê\‘√ ˇø£
ne‘·]+∫+~.
düe÷»+˝Àì Á|ü‹ e´øÏÔ eT+∫ Ä˝À#·HêkÕúsTT ø£*–, dü+kÕÿs¡ãT~∆
$X‚wü+ ø£*– ñ+fÒ, n|ü&˚ düTKXÊ+‘·T\T yÓ*¢$s¡TkÕÔsTT. bÕ|ü;Û‹,
<Ûsä à¡ ìs¡‹, uÛ>Ñ e∑ ~«XÊ«dü+‘√ ≈£L&çq nqTcÕ˜q Jeq+` Ç‘ê´~ >∑TD≤\T
2 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 3

n\es¡#·Tø√>∑*–q $C≤„q dü+kÕÿs¡+ <Ûë´qjÓ÷>±uÛ≤´dü+‘√ ‘·|üŒø£ ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\ <ë«sê uÛÑø£Ô˝Àø±ìøÏ n+~+#·&É+
n\e&ÉT‘·T+~. ø£qTï\T ‘Ós¡∫, u≤Vü≤´ »>∑‘·TÔqT #·÷dü÷Ô mH√ï <Ó’q+~q düeTT∫‘·+>± ñ+≥T+<äì dü÷∫+∫ ÄyÓ÷~+∫q Ç‘·:|üPs¡« ‹.‹.
e´eVü‰sê\˝À bÕ˝§Z+≥÷ ñqï e÷qe⁄&ÉT ø=ìï Ä≥Tb˛≥¢≈£î, ˇ‹Ô&çøÏ <˚ekÕúqeTT\ l ø±s¡´ìsê«Vü≤≈£î\T &܈ˆ <=+&ÉbÕ{Ï kÕ+ã•esêe⁄
˝Àqe⁄‘·÷ ñ+{≤&ÉT. n≥Te+{Ï Á|ü‹e´øÏÔø° n+‘·X‚Ñ·Hê|ü]|ü⁄wæº, >±]øÏ, Á|üdüTÔ‘· ø±s¡´ìsê«Vü≤≈£î\T l nì˝Ÿ≈£îe÷sY dæ+|òü÷˝Ÿ >±]øÏ,
n+‘·s¡TàFq dü+kÕÿs¡+ #ê\ nedüs¡+. n≥Te+{Ï n+‘·X‚Ñ·Hê dü+j·TTø£Ô ø±s¡´ìsê«Vü≤≈£î\T l b˛\ uÛ≤düÿsY >±]øÏ Hê ø£è‘·»„‘ê|üPs¡«ø£
dü+kÕÿsêìï ~q~q Á|ües¡∆e÷q+ #˚j·T>∑*–q X¯øÏÔ <Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ ñ qeTdüT‡\T.
qï~. eTTK´+>± $<ë´s¡T\ú ≈£î @ø±Á>∑‘êã+<ÛTä s¡ ∫‘·eÔ è‹Ô #ê\ nedüs+¡ . á Á>∑+<∏äs¡#·qô|’ ‘·eT neT÷˝≤´_ÛÁbÕj·TeTT\qT yÓ*ãT∫Ã,
@ø±Á>∑‘·˝À ñqï‘·kÕúsTT kÕ~Û+#ê\+fÒ <Ûë´q+ #˚j·T&É+ ‘·|üŒì dü]. qHêïos¡«~+∫q >∑Ts¡TkÕú˙j·TT\T, |üPE´\T l düeTTÁ<ë\ \ø£åàDj·T´,
n≥Te+{Ï $<ë´]ú˝Àø±ìï, j·TTe‘·qT, uÛÑø£Ô˝Àø±ìï <äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì Ä#ês¡´ ¬ø.C…. ø£èwüíeT÷]Ô, Ä#ês¡´ ‘·TeTà|üP&ç ø√{°X¯«s¡sêe⁄ >±s¡¢≈£î
H˚qT á ªª<Ûë´q düs¡düT‡μμ nH˚ Á>∑+<∏ëìï Áyêj·T&É+ »]–+~ bÕ<ë_Ûe+<äqeTT\‘√ Hê qeTdüÿ è‘·T\T. eTTK´+>± á Á>∑+<∏+ä {Ï.{Ï.&ç.
1980 <äX¯ø£+ qT+∫, H˚qT ñ|üHê´kÕ\T #˚ùd dü+<äsꓤ\˝À, @ eTTÁ<äD>± yÓ\Te&É&ÜìøÏ qqTï C≤>∑è‹ |üs¡∫q kÕVæ≤r$TÁ‘·T\T,
n+X¯+ >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ ñHêï, n+fÒ uÛ≤>∑e‘· dübÕÔV‰ü ˝…H’ ê, sêe÷j·TD dü+düÿ è‘ê+Á<ÛäìcÕí‘·T\T, ‹.‹.<˚. Á>∑+<∏äÁ|ü#·Ts¡D $uÛ≤>∑ Á|ü‘´˚ ø±~Ûø±]
Á|üdü+>±˝…’Hê, >∑+≥\ ‘·s¡ã&ç |ü⁄düÔø±ù|ø£å ˝Ò≈£î+&Ü e+<ä\ y˚\ XÀ¢ø±\T &܈ˆ ‘êfi¯S¢] Ä+»H˚j·TT\T>±]øÏ Hê qeTdüT‡e÷+»\T\T.
ñ≥+øÏdü÷Ô kÕ>∑T‘·÷ ñ+&É&É+ #·÷dæq #ê\eT+~ uÛÑ≈£îÔ\T, s¡düE„\T `
HêøÏ+‘· C≤„|üø£X¯øÏÔ m˝≤ n\e&ç+<äì ≈£î‘·÷Vü≤\+>± n&çπ>yês¡T. Hê
sT÷ C≤„|üø£X¯øÏÔøÏ ªª<Ûë´qjÓ÷>∑μμy˚T ø±s¡DeTì #Óù|ŒyêDÏí. ˇø£ÿ ñ - y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé
|üHê´kÕ˝πø >±<äT, H˚qT ìs¡«Væ≤+#˚ nwüº, X¯‘·, düVü≤Ádü, |ü+#·dVü ü≤ÁkÕ~
ne<ÛëHê\≈£î, n+<äT H˚qT Á|ü<ä]Ù+#˚ ø£$‘ê<Ûës¡, <Ûës¡D≤<äT\≈£î >∑÷&É
<Ûë´qjÓ÷>∑y˚T ø±s¡D+.
Á|üÁ|ü<eä∏ T+>± á Á>∑+<∏+ä ‘=*eTTÁ<äD Ä$wüÿs¡D #˚dqæ e÷qT´\T,
|üPE´\T ‘Ó\T>∑T sêÁcÕº\ >∑es¡ïsY ` le÷Hé Ç.mdt.m˝Ÿ. qs¡dæ+Vü≤Hé
>±]øÏ Hê qyÓ÷yêø£eTT\]ŒdüTHÔ êïqT. á Á>∑+<∏sä #¡ H· ê Áù|s¡≈î£ \T, |üPE´\T
n|üŒ{Ï ‹s¡TeT\ ‹s¡T|ü‹ <˚ekÕúqeTT\ l ø±s¡´ìsê«Vü≤≈£î\T, le÷Hé
m˝Ÿ.$. düTÁãVü≤àD´+ >±]øÏ, >∑es¡ïsY >±] eTTK´ø±s¡´<äs¡TÙ\T le÷Hé
ìeTà>∑&ɶ s¡y˚Twt ≈£îe÷sY >±]øÏ Hê qeTdüT‡e÷+»\T\T. á Á>∑+<∏ä+

|ü]#·j·Tyêø±´\T
` ¬ø.j·T˝Ÿ. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄
1982 dü+e‘·‡s¡eTT˝À H˚qT ∫ø±>√ ‘Ó\T>∑T nk˛dæj˚TwüqT≈£î
ø√XÊ~Û|ü‹>± mìïø£j·÷´qT. Ä dü+e‘·‡s¡+ ‹s¡T|ü‹ ly˚+ø£fÒX¯«s¡
<˚yê\j·T+ ` ‹s¡T|ü‹ nqïe÷#ês¡´ ÁbÕC…≈£îº &Ó’¬sø£ºs¡T, düs¡dü«r |ü⁄Á‘·T\T
&܈ˆ y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé>±]‘√ |ü]#·jT· uÛ≤>∑´+ ø£*–+~. yê] Ä<Ûë´‹àø£
dü+|ü<‘ä √ ø=ìï XÀ¢ø±\T $ì|æ+∫, $X‚w¢ +æ #·≥+ »]–+~. eTq dü+düÿ èr
e÷<ÛäTsê´ìï yê]<ë«sê $ì yê] Ä<Ûë´‹àø£ Wqï‘ê«ìï Á|üX¯+dæ+#·ø£
ñ+&É˝eÒ TT. yê] bÕ+&ç‘´· +, Ä<Ûë´‹àø£ dü+|ü<ä eTq düe÷C≤ìøÏ m+‘ÓH’ ê
n+~+#·e\dæj·TTqï~. H˚{Ï eTq j·TTer j·TTe≈£î\ø£y˚ y˚>∑T#·Tø£ÿ˝≤
$ø£dæ+#ê\ì ø√s¡T‘·THêïqT. Ms¡T Ä dü+düúø£T #˚dæq, #˚düTÔqï ùde\T
eTq Á|ü>∑‹ì #ê{Ï#Ó|ü⁄‘·Tqï$. \ø£åXÀ¢ø±\qT ø£+sƒ¡düúeTT #˚dæq eTVü≤
˙j·TT&ÉT. eTq eTVü≤√qï‘· dü+düÿ è‹ì eTq düe÷C≤ìøÏ n+~+∫q
eTVü≤˙j·TT&ÉT.
H˚qT nyÓT]ø±˝À <ë<ë|ü⁄ 16 dü+e‘·‡sê\T+&ç eTq<˚XÊìøÏ ‹]–
e∫à ;Vü‰s¡T jÓ÷>∑ dü÷ÿ\T˝À Áf…sTTì+>∑T rdüTø=ì >∑T+≥÷s¡T˝À
ñ∫‘· jÓ÷>∑ •ø£åD •_sê\T ìs¡«Væ≤dü÷Ô düe÷» Äs√>∑´+ ø=s¡≈£î ø£èwæ
#˚dTü HÔ êïqT. n|ü&É|ü &ÉT lyÓ÷Vü≤Hé >±]ì ÄVü‰«ì+∫ jÓ÷>∑ <Ûë´qeTT\
MT<ä Á|üd+ü >±\T #˚sTT+#·T‘·÷ ñ+&˚yê&çì. <ë<ë|ü⁄ 6, 7 dü+e‘·‡s¡eTT\
qT+&ç yê]øÏ ª<Ûë´qeTT, jÓ÷>∑eTT MT<ä |ü⁄düÔø£eTT Áyêj·TeTì nuÛ´Ñ ]ú+#˚
yê&çì. Hê nuÛÑ´s¡úq |ü⁄düÔø£ s¡÷|ü+>± sêe&É+, n+<äTHê düsê«+>∑
düT+<äs¡+>± sêe&É+ Hê n<äèwüº+>± uÛ≤$+#·T#·THêïqT. Hêπø ø±ø£,
eTTK´+>± Ä<Ûë´‹àø£ dü+|üqTï\+<äs¡≈£î ˇø£ >=|üŒ C≤„q+ |ü+#·T
<Ûë´q düs¡düT‡ 5
‘·Tqï≥T¢>± uÛ≤$+#·T‘·THêïqT. eTq y˚<ë\T, ñ|üìwü‘·TÔ\T, |ü⁄sêD≤\T,
uÛ≤s¡‘·, uÛ≤>∑e‘ê\˝Àì Ä<Ûë´‹àø£ dü+|ü<äqT s¡+>∑]+∫ Ä s¡kÕeTè‘êìï
n+<äs¡≈£î |ü+#·T‘·Tqï≥T¢>± ªª<Ûë´q düs¡düT‡μμ <ë«sê n+~+#ês¡T. Á|ü‹
ˇø£ÿs¡÷ á |ü⁄düÔø±ìï (Á>∑+<∏ëìï) #·~$ ns¡ú+ #˚düTø=ì, Ä#·]+∫ eTq
eTVü≤ √qï‘· dü+düÿ è‹øÏ yês¡düT\T ø±yê\ì ø√s¡T‘·THêïqT. á Á>∑+<∏ëìï
eTq >∑es¡ïs¡T>±s¡T l qs¡dæ+Vü≤+>±s¡T ‹s¡TeT\˝À y˚˝≤~ uÛÑ≈£îÔ\
düeTø£å+˝À Ä$wüÿ]+#·&É+ m+‘Ó’HêeTT<ëeVü≤+.
á Á>∑+<∏ä+˝Àì ø=ìï $wüj·÷\T Hê≈£îqï ø=~›bÕ{Ï C≤„q+‘√
MTeTT+<äT ñ+#·T‘·THêïqT.
lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT Ç˝≤ ‘Ó*j·TCÒdüTÔHêï&ÉT. Je⁄&ÉT ‘·q n+‘·
s¡+>±ìï |ü]X¯óÁuÛ+Ñ #˚dTü ø√yê\+fÒ $wüjT· düTU≤\‘√ ≈£L&çq Ä˝À#·q\qT
ìs¡÷à*+#·Tø=ì dü+düÿ]+#·Tø√yê*. n˝≤ dü+düÿ]+#·Tø=qø£b˛‘˚, ‘·q
n+‘·s¡+>∑y˚T ‘·q X¯Á‘·TyÓ’ eTq*ï q•+|ü #˚düTÔ+~. eTq n+‘·s¡+>±ìï,
dü+düÿ]+#·Tø=ì, @ø±Á>∑‘·qT, dü«#·Ã¤‘·qT kÕ~Û+#·>∑*–‘˚, ‘·q n+‘·
s¡+>∑y˚T ‘·q≈£î Ä‘·àã+<ÛäTyÓ’ ÁX‚jÓ÷<ëj·Tø£eTÚ‘·T+~. mes¡T ‘·q
jÓ÷>∑ã\+‘√ ‘·q n+‘·s¡+>±ìï dü+düÿ]+#·T≈£î+{≤&√ n‘·ì ãT~∆j˚T
Ä‘·àã+<ÛTä e⁄>± ÁX‚jT· düT‡qT ø£\T>∑CdÒ Tü +Ô ~. Je⁄ì˝À ~e´X¯≈î£ \Ô T ìøÏ|å yÔü TÓ Æ
ñ+{≤sTT. Ä ~e´X¯≈£îÔ\ø£T n<Ûë´‘·à ∫+‘·Hê uÛÑ]‘·yÓTÆq n+‘·s¡à<∏qä +
»]–q|ü&˚ Ä ~e´X¯≈£îÔ\T y˚T˝§ÿ+{≤sTT. ø°ås¡kÕ>∑s¡eT<∏äq+ ≈£L&Ü á
$wüj·÷H˚ï ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~. Á|ü<∏äeT+>± Vü‰˝≤Vü≤\eTT, $wüC≤«\\T
ekÕÔsTT— Ä ‘·<äT|ü] neTè‘·+ n+<äT‘·T+~. n+<äTπø Je⁄&ÉT ìs¡+‘·s¡
$XÊ«dü+‘√, n#·+#·\ uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\‘√, kÕ<Ûäq‘√ kÕ~Û+#ê*.
uÛÑøÏÔ‘·‘·Ô «+‘√ ≈£L&çq ãT~∆ ã˝≤ìï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. uÛÑøÏÔ ˝Òì
ø£èwæ ìwüŒ¤\y˚T. Je⁄q≈£î uÛÑøÏÔ‘√H˚ yÓ÷ø£åÁbÕ|æÔ dæ~∆+#·T‘·T+~. XÊØs¡ø£
»edü‘ê«<äT\≈£î>±˙, e÷qdæøy£ TÓ qÆ Á|üyêVü‰<äT\≈£î >±˙, eT÷\ø£+<ä+>±
@ #Ó‘’ q· ´ X¯øuÔÏ ≤Û dæd÷ü Ô ñ+<√ Ä #Ó‘’ q· ´ dü÷Œ¤]Ô ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&É&yÉ T˚
6 <Ûë´q düs¡düT‡
dü«dü«s¡÷bÕqTdü+<Ûëq+. C≤„q, yÓ÷øå±\≈£î uÛÑøÏÔ ‘·*¢e+{Ï~. n≥Te+{Ï
uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T ˝Ò≈£î+&Ü mìï ø£\ŒeTT\ ø£èwæ#˚dæHê eTTøÏÔ, C≤„qeTT,
düTKeTT ø£\T>∑e⁄. uÛÑ>∑e‘Y <äs¡ÙHêqTuÛÑ÷‹ uÛÑøÏÔ jÓ÷>±ìøÏ |üsêø±wü˜.
~yê´qTuÛÑ÷‹ì Vü≤è<äj·TeTT˝À |ü~\|üs¡#·Tø=q&Éy˚T |üs¡eT uÛÑøÏÔ
jÓ÷>±ìøÏ |üsêø±wüº.
Je⁄ì Vü≤è<äj·TeTT @ø±Á>∑ ã+<ÛäTs¡yÓTÆ Á|üXÊ+‘· Á|üeè‹ÔøÏ
ì\j·TyÓTqÆ |ü⁄&˚ <Ûë´qjÓ÷>∑eTT kÕ<Û´ä eTe⁄‘·T+~. Ä˝À#·Hê |üs+¡ |üs\¡ qT
ìs¡÷à*+∫, ìX¯Ã\‘ê«ìï kÕ~Û+∫q eTq' Á|üeè‹Ô <Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ n‘·´+‘·
ÄeX¯´ø£+. n+fÒ rÁe n+‘·s¡à<∏äq+ »s¡>±*.
1) n–ïeT<∏ ä q + ` uÛ Ñ ø Ï Ô , C≤„ q , dü y ˚ T àfi¯ H ê |ü P s¡ « ø£ y Ó T Æ q
uÛ≤e|üs¡+|üs¡\‘√ Je⁄ì Vü≤è<äj·÷+‘·sêfi¯+˝À »]π> n+‘·s¡à<∏äqy˚T `
n–ï eT<∏äq+.
á C≤„Hê–ï eT<∏äq+ »]–q|ü⁄&˚ n+‘·s¡+>∑+˝À düeTT∫‘·yÓTÆq
|ü]D‹ì kÕ~Û+#·T‘·T+~. Ä |ü]D‹ j˚T–q|ü⁄&˚ XÊ«düô|’ <Ûë´q+
ì\TdüT+Ô ~. Hê_ÛkÕúq+ qT+&ç Hêdæø±Á>∑+ es¡≈î£ »]π> ìsê|ò÷ü ≥ yêj·TTe⁄
Á|ükÕs¡yÓTÆ <äèwæº πø+ÁBø£]+|ü&ÉT‘·T+~.
2) yêj·TT ìs√<Ûä+ ` yêj·TT >∑eTHêìï m˝≤ ìs√~Û+#ê˝À, m˝≤
ìπs›•+#ê˝À ‘Ó\TdüTø=ì j·TeT ìj·Te÷<äT\‘√ ≈£L&çq XÊ«düÁøÏj·TqT
nqTXÊdæ+#ê*. á n+X¯y˚T <Ûë´q jÓ÷>±ìï nqTdü]+#·&É+˝À Á|ü<Ûëq
uÛÑ÷$Tø£ eVæ≤düTÔ+~.
3) k˛eTs¡ d ü e TT ` k˛eTs¡ k Õìï ÄkÕ«~+#· & É e T+fÒ C≤„ q
s¡kÕeTè‘êìï ÄkÕ«~+#·&Éy˚T.
ÁãVü≤à y˚‘·Ô\qT ªne<Ûëìμ>± |æ\TkÕÔs¡T. ∫‘ÓÔÌø±Á>∑´+ ne<Ûëq+.
<Ûë´q jÓ÷>∑+ <ë«sêH˚ |üse¡ ÷‘·àqT ÄÁX¯sTT+#ê*. ø±eT, Áø√<Û,ä ˝ÀuÛ≤\qT
<Ûë´q düs¡düT‡ 7
eTqdüT‡˝À ìs¡÷à*+#ê*. n+‘·' X¯Á‘·Te⁄\qT ìs¡÷à*+#ê* ` n+fÒ
<Ûë´q+, @ø±Á>∑‘· nedüs¡+.
@ düe÷»+˝À m≈£îÿe eT+~ ˇπøeTqdüT‡, ˇπø n_ÛÁbÕj·T+, ˇπø
dü+ø£\Œ+ ø£*–ñ+{≤s√ Ä düe÷»+ ñqï‘· dæú‹ì kÕ~ÛdüTÔ+~.
@ Je⁄&ÉT ˝ÖøÏø£ uÛ≤e|üs¡+|üs¡\H˚ ìÁ<äqT+&ç n<Ûë´‘·à ∫+‘·q nH˚
y˚T\Tø=\T|ü⁄‘√ ‘·q n+‘·s+¡ >±ìï ôV≤#·Ã]ø£ #˚kÕÔ&√ yê&ÉT eTVü‰|ü⁄s¡Twüß
&Í‘ê&ÉT.
Je⁄\+<äs¡÷ C≤>∑è‹ì bı+<ë*. |üs¡e÷‘·à nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<ë*.
n+<äTø£H˚ uÛÑøÏÔjÓ÷>∑+‘√ ≈£L&çq <Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ |üs¡e÷‘·Tàì ÄÁX¯
sTT+#ê*.
z |üse¡ ÷‘êà! |üsy¡ T˚ X¯«sê! Hê Vü≤è<äjT· +˝À uÛøÑ uÔÏ ≤Û yêìï sπ ø¬ ‹Ô+#·T,
dü‘·ÿsêàqTcÕ˜q+‘√ nqTÁ>∑Væ≤+#·T! Hê n+‘·s¡+>∑+ nìïyÓ’|ü⁄˝ qT+&ç
|ü$Á‘·‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îH˚ Ø‹˝À <äj·T#·÷&ÉTeTT!
|òü˝≤ù|ø£å s¡Væ≤‘·+>± ø£s¡à\qT Ä#·]+#·eTì ø£èwüí uÛÑ>∑yêqT&ÉT
Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. ‘·q n+‘·s+¡ >∑+ m\¢|ü &É÷ |ü$Á‘·+>± ñ+&Ü\ì ≈£L&Ü
Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
u≤Vü≤´uÛÑ´+‘·s¡ X¯ó~∆‘√ ìX¯Ã\, ìs¡à\ ìs¡«ø±s¡ dæú‹ì kÕ~Û+#·&ÉyT˚
|ü$Á‘·‘· nqã&ÉT‘·T+~.
Á|ü‹ J$ Ä‘·à dü÷s¡´ düe÷q ‘˚»düT‡‘√ Á|üø±•+#·T‘·÷ ñ+≥T+~.
n+<äTø=s¡≈£î Je⁄\T ‘·eTX¯øÏÔì ô|+#·Tø=q&ÜìøÏ ìs¡+‘·s¡+ C≤„q düeTT
bÕs¡®q #˚dü÷Ô ñ+&Ü*. n+<äTπø ø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ªªÁX¯<ä∆yêHé
\uÛÑ‘˚ C≤„q+μμ nì Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. n+<äTø£ì ÁX¯<ë∆ >∑TDo* nsTTq
kÕ<Ûä≈£î&ÉT ÁX¯<ä∆eVæ≤+∫q yê&Ó’ ‘·q dü‘Y Á|ües¡Ôq‘√ ‘·|üdüT‡ #˚dü÷Ô
ñ+&Ü\ì ù|s=ÿHêï&ÉT.
8 <Ûë´q düs¡düT‡
Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü Ä#·]+|üã&˚ >∑Ts¡T<˚e‘ês¡Ãq ¬ø’+ø£sê´<äT\T,
Á‹ø£s¡DX¯ó~∆ ø£*–ñ+&É&É+, ÁãVü≤à#·s¡´ Áe‘·+ ne\_+#·&É+, nVæ≤+kÕ
es¡Ôq+, dü»®q kÕ+>∑‘·´+ e+{Ï >∑TD≤\T XÊØs¡ø£ ‘·|üdüT‡‘√ kÕ–+#˚
kÕ<Ûäq\T, m≥Te+{Ï eTH√ $ø±sê\≈£î ‘êMj·T≈£î+&Ü dü‘·´yê≈£îÿ‘√
y˚<ä ñ|üìwü‘Y, uÛÑ>∑eBZ‘ê~ n<Ûä´j·THê\T #˚dü÷Ô n‹ |ü⁄˙‘· yê≈£îÿ‘√
kÕ–+#˚ ‘·b˛Bø£å, eTqdüT‡ ìs¡+‘·s¡+ uÛÑ>∑e<äs¡ŒD‘√ XÀ~Ûdü÷Ô ñ+&É&É+,
eTH√ìÁ>∑V‰ü <äT\T bÕ{Ï+#·&+É e÷qdæø£ ‘·|dü Tü ‡>± uÛ≤$+#·e#·TÃ. ìcÕÿeT
ø£sêàqTcÕ˜q |üs¡T&Ó’q kÕ‹Ô «≈£î&ÉT |üs¡eTÁX¯<ä∆‘√ ô|’ eT÷&ÉT $<Ûë˝…’q ‘·b˛
Bø£å‘√ nÁ|üeT‘·TÔ&Ó’ ñ+{≤&ÉT. dü<ë#ês¡+‘√ ≈£L&çq kÕ<Ûäq, ÁX¯<‘ä∆ √
≈£L&çq nqTcÕ˜q+ Je⁄ì˝À Áe‘·Bø£åqT ô|+bı+~+#·T‘·T+~. <Ó’eX¯øÏÔ
jÓ÷>∑X¯øÏÔì Á|ü»«*+|ü CÒdüTÔ+~.
ª~‹μ ‘·q dü+ø£\ŒX¯ó~∆‘√, ø£X¯´|ü Á|üC≤|ü‹ Áù|s¡D‘√ ‘·q sêø£ådü
dü«uÛ≤e+ M&ç, dü«‘·dæ‡<ä∆yÓTÆq sêø£ådü ∫‘·Ôeè‹Ôì ìs√~Û+∫ <Ó’e ∫+‘·q‘√
≈£L&çq jÓ÷>∑ã˝≤ìï düeT≈£Ls¡TÃø=q&É+ e\¢ eTVü‰‘·Tà\sTTq eTs¡T‘·T\Ô qT
ø£qï~. dü‘Y dü+‘êq+ <Ó’eã\eTT e\q e÷Á‘·y˚T kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+<äì
‘·qT ãTTEe⁄ #˚dæ+~.
1) X¯óuÛ#Ò Ã· ` yÓs’ ê>∑´ |üPs¡«ø£+>± #˚ùd Á|üjT· ‘·ïy˚T ªªX¯óuÛ#Ò Ã· μμ. jÓ÷>∑
dæ~∆ô|’ Je⁄&ÉT #˚ùd Á|ü<∏äeT Á|üj·T‘·ï+. n|üŒ{Ï es¡≈£î ‘·q˝ÀH˚ ñqï
e÷*Hê´ìï, <äT'wüº dü+kÕÿsê\qT ‘=\–+#·Tø√yê\H˚ |ü≥Tº<ä\. Çø£HÓ’Hê
dü‘·´+, <Ûäs¡à+ ‘Ó\TdüTø=ì XÊÅkÕÔ\T dü÷∫+∫q dü»®q kÕ+>∑‘·´+‘√,
nC≤„Hêìï ‘=\–+#·Tø=H˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷*.
2) $#ês¡D ` yÓs’ ê>∑´ uÛ≤e+‘√≈£L&çq X¯óuÛdÑ +ü ø£\ŒeTT#˚ eTqdüT‡˝À
n+‘·s¡à<∏äq+ ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. ‘·q˝À ‘êqT ª$#ês¡Dμ #˚düT≈£î+≥÷,
e⁄+&É≥+ <ë«sê eT+∫ #Ó&ÉT\qT düMTø£å #˚düT≈£î+≥÷ XÊÅdüÔ n<Ûä´j·Tq+
ÁbÕs¡+uÛÑ eTe⁄‘·T+~.
<Ûë´q düs¡düT‡ 9
3) ‘·qT e÷qdæ ` X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D\e\¢ ìs¡+‘·s¡ nuÛ≤´dü+‘√
Je⁄&ÉT ‘·q X¯Øs¡ <Ûäs¡à+ |ü≥¢, eTH√»>∑‘·TÔ|ü≥¢, ne>±Vü≤q @s¡Œs¡#·Tø=ì
kÕ<Ûäq kÕ–kÕÔ&ÉT. á kÕ<Ûäq #˚‘· ãVæ≤s¡Z‘· $wüj·÷\|ü≥¢ ÄdüøÏÔì
|ü]‘·´õ+∫ n+‘·s¡TàKT&Ó’ ‘·q Ä˝À#·q*ï |üP]Ô>± düeTTbÕ]®+#˚ ~X¯>±
|ü⁄s√>∑$TkÕÔ&ÉT. ‘·qTe⁄, <Ûäsêà\T, |æ+&√‘·Œ‹Ô, C≤„H˚+Á~j·÷\ \ø£åD≤\T,
wü{Ÿ#·Áø£ ìs¡÷|üD\T, e÷qdæø£ dü+ã+<ÛäyÓTÆq |ü+#·ø√XÊ\T, düèwæº
s¡Vü≤kÕ´\T ‘Ó\TdüTø=H˚ ~X¯>± Á|üj·÷DÏ+#·&Éy˚T ª‘·qTe÷qdæμ.
nj·T´|üŒ BøÏå‘·T\T ù|s=ÿqï n+XÊ\T nqTdü+<Ûëq+ #˚düTø√
e#·TÃqT.
z eTVü‰<˚yê! |üs¡eT•yê! á Je⁄&ÉT »qà»qà\ ø£s¡àã+<Ûä+#˚‘·
e÷‘·è>∑s¡“¤+˝À Á|üy˚•+∫, eT\eT÷Á‘· $ø±sê<äT\‘√ ≈£L&ç, <äT'K
uÛ≤»qyÓTÆq <äTdæú‘·T\T bı+<äT‘·÷ ñHêï&ÉT. u≤\´ #ê|ü\´+‘√ ≈£L&çq
nC≤„q+ #˚wüº\‘√ ∫qï‘·q+, $wüj·T düTU≤\‘√ j·TÚeq+ eè<∏ë nsTT
b˛‘·Tqï~. C≤„qdæ~∆ m˝≤ ø£\T>∑T‘·T+~? n+<äTπø qqTï ø£å$T+∫ |üs¡eT
<äj÷· +‘·s+¡ >∑T&çyq’Ó ˙e⁄ nqTcÕ˜q+‘√ ≈£L&çq C≤„qdæ~ì∆ nqTÁ>∑V≤æ +#·
eTì ÁbÕ]ú+#·T#·THêï&ÉT.
4) dü‘êÔ «|ü‹Ô ` X¯TuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D, ‘·qTe÷qdæ ` nH˚ eT÷&ÉT
uÛÑ÷$Tø£\ Ä#·s¡D≤‘·àø£yÓTÆq nuÛ≤´dü ã\+‘√ n+‘·s¡+>∑+ Á|üXÊ+‘·‘q· T,
ì]«ø±s¡ eTH√»„yÓTÆq ìX¯Ã\ ‘·‘êÔ «ìï dü+‘·]+#·Tø=+≥Tqï~. Ç˝≤
Ä#·]+#·&É+ e\q Je⁄ì n+‘·s¡+>∑+˝Àì ‘·eTdüT‡, s¡»düT‡‘√ ≈£L&çq
eTH√$ø±sê\T, ìs¡÷à*+#·ã&ç, dü‘Ô· « >∑TD dü+|üqïyÓTÆq kÂo\´eTT
eè~∆#Ó+<äT‘êsTT. n|ü&û Je⁄&ÉT dü‘·´ <äs¡Ùq+ #˚j·T>∑\&ÉT. m+‘·
C≤„q+ Ä]®+∫Hê düNä\T&ÉT ø±ø£b˛‘˚ n$ eè<∏ë, düNä\+‘√ ≈£L&çq
C≤„q+ ì»yÓTÆq C≤„q+.
10 <Ûë´q düs¡düT‡
5) ndü+düøÔÏ ` ô|’ Hê\T>∑T uÛ≤$Tø£\ jÓTTø£ÿ düe÷Vü‰s¡yTÓ qÆ Ä#·sD
ã\+#˚‘· Je⁄ì n+‘·s¡+>∑+ ªªÁu≤V”≤à eTj·Tdæú‹μμì bı+<ä>∑\T>∑T‘·T+~.
ªªqe qy√H˚àwü XÊ*˙ ãT~∆' Á|ü‹uÛ≤μμ á <äX˝¯ À ãT~∆|]ü |ü⁄wyºü TÓ qÆ n+‘·s+¡ >∑
>∑y˚wüD+‘√ Ä˝À#·Hê ã\+‘√ ªqeqy√H˚àwü+>±μ $ø£dæ+∫ düø£\ düèwæºì
ÁãVü≤àeTj·T+>± #·÷&É >∑*–q |ü]D‹ dæ~∆düTÔ+~.
u≤Væ≤s¡yÓTÆq ÄdüøÏÔì |ü]‘·´õkÕÔ&ÉT. ‘·q˝À ‘êH˚ jÓ÷>∑ uÛ≤eHê
$\dæ‘·yÓTÆq ne´ø£Ô Äq+<ä&√*ø£\˝À $Vü≤]kÕÔ&ÉT. ndü+>∑‘·e\¢ ∫‘·ÔX¯ó
~∆ @s¡Œ&É&Éy˚T ªªndü+düøÏÔμμ.
6) |ü<ësêú uÛ≤eq ` kÕ<Ûä≈£î&ÉT u≤Vü≤´yêdüHê ìs¡Tàø£Ô ìX¯Ã\ dæú‹ì
kÕ~Û+|ü >∑*–‘˚ n+‘·s¡+>∑+˝À HÓ\ø=qï Ä<Ûë´‹àø£ ∫‘·Ôeè‹Ô‘√ ≈£L&Ü
|ü$Á‘·uÛ≤eeTT\T n+≈£î]kÕÔsTT. n≥Te+{Ï uÛ≤yê\T n+≈£î]+#·&É+,
‘·<äZ‘·yÓTÆq <äèX¯´|üs¡+|üs¡\T kÕø屑·ÿ]+#·Tø=qï nqTuÛÑ÷‘·T\T ø£\>∑&É+.
Ç≥Te+{Ï nqTuÛÑ÷‘·T\T düe÷Vü‰s¡y˚T ªª|ü<ësêúuÛ≤eqμμ nqTã&ÉT‘·T+~.
n+‘·s¡+>∑+˝À <Ó’e dü+kÕÿs¡ ã+<ÛäTs¡yÓTÆq Ä˝À#·q˝Ò ñ<䓤$dü÷Ô
ñ+{≤sTT. ÁãVü≤à|ü<ës¡ú uÛ≤eHê $\dæ‘·yÓTÆq |ü$Á‘· ∫‘·Ôeè‹Ô kÕ<Û≈ä £îìøÏ
á<äX¯˝À dææ~∆düTÔ+~. nqïeTj·T´ ‘êqT @ ñbÕdü´eT÷]Ôì |üs¡<Ó’e+>±
uÛ≤$+∫ ñbÕdædüTÔHêï&√ Ä <˚e‘ê eT÷]Ôì düèwæº˝À nDTeDTe⁄Hê
<ä]Ù+#·>∑*–q ñqï‘·dæú‹ ªª|ü<ësêúuÛ≤eqμμ. nqïeTj·T´ ñbÕdü´eT÷]Ô
$wüßí <˚e⁄&˚ nsTTq+<äTe\q ªªm<äT≥ me«s¡÷ ˝ÒsT¡ . n+‘ê $wüßeí Tj·T+μμ
nHêï&ÉT.
eTVü‰ø£$ ‹ø£ÿq ` ˙≈£î ndæú e÷*ø£\T <Ûä]+#·&É+ Çwüºe÷?
øödüTÔuÛÑeTDÏ <Ûä]+#·&É+ Çwüºe÷! ˙≈£î ø±\≈£L≥ $wü+ Á‘ê>∑&É+ Çwüºe÷!
j·TXÀ<ë <˚$ #·qTu≤\T Á‘ê>∑&É+ Çwüºe÷? nì ñbÕdü´eT÷]ÔjÓÆTq
Vü≤]Vü≤s¡Hê<∏äTì‘√ eTT#·Ã{Ï+∫Hê&ÉT.
<Ûë´q düs¡düT‡ 11
¡ 7) ‘·Ts¡´>∑ ` ô|’q ù|s=ÿqï 6 uÛÑ÷$Tø£\˝À ù|s=ÿqï n+XÊ\T
nqTcÕ˜q ã\+#˚‘· kÕ<Ûä≈£î&ÉT dü+|üPs¡í ∫‘·ÔX¯ó~∆‘√ ≈£L&çq eTVü≤√qï‘·
uÛ≤edæú‹øÏ #˚s¡T≈£î+{≤&ÉT. á eTVü≤√qï‘· uÛ≤e dæú‹H˚ ªª‘·Ts¡´>∑μμ nì
eTVü≤√|üìwü‘T· Ô ù|s=ÿ+~. ªª‘·Ts¡´>∑μμ e\¢ ‘·TØj·T dæ‹ú dü+uÛ$Ñ +#·T‘·T+~.
sê>∑<˚«cÕ\≈£î nr‘·yÓTÆq n<ä«+<ä« dæú‹ ª‘·Ts¡´>∑μ kÕ<Ûä≈£îq≈£î nqTuÛÑ÷‘·
eTÚ‘·T+~.
@&ÉT uÛÑ÷$Tø£\˝Àì \ø£åD≤\qT düÁø£eT+>± nqTwæ˜+∫‘˚ n|ü&˚
jÓ÷>∑+ dæ~∆+#·T‘·T+~.
eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ dæú‹ì ªeTVü≤√|üìwü‘·TÔμ Ç˝≤ ù|s=ÿ+~. X¯s¡‘êÿ\+
e∫Ãq yÓ+≥H˚ ôd\@fi¯fl Á|üyêVü‰\T ìs¡à\‘·«+ bı+~q≥T¢>± y˚sTT
øÏs¡D≤\‘√ ≈£L&çq dü÷s¡´uÛÑ>∑yêqT&ÉT ñ<äsTT+#·>±H˚ eT+#·T $&çb˛sTT
q≥T¢>± kÕ<ÛäHê dü+|üPs¡í‘·qT kÕ~Û+∫q J$ì n+‘·s¡+>∑+ @ø£+
n~«rj·T+ düHê‘·q+, dü«‘·dæ‡<ä∆ ‘˚CÀ $sêõ‘·yÓTÆq |üs¡e÷‘·à ‘·‘·Ô «+
nqTuÛÑ÷‹ bı+~, dü«#·Ã¤‘·qT bı+<äT‘·T+~.
s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡\qT |üP]Ô>± q•+|üCÒdüTø=ì sê>∑, <˚«cÕ~
yêdüq\T q•+|ü CÒdüTø=ì, $TøÏÿ* Á|üXÊ+‘·‘· ø£*–q n+‘·s¡+>∑+‘√H˚
jÓ÷>±qTcÕ˜q+ kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~. n≥Te+{Ï jÓ÷>∑T˝Ò ÁãVü≤àq+<ëìï
nqTuÛÑ$+#· >∑\s¡T.
l y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T ‘·s¡∫ ‘·s¡∫ ªª<Ûë´qdüs¡düT‡μμqT düe÷
C≤ìøÏ n+~+#ês¡T. á eTVü≤√qï‘· Á>∑+<∏ä+ eTTK´+>± <Ûë´qjÓ÷>∑T\T
ø±<ä\∫qyês¡T Ä#·]+∫, ñqï‘· dü+<˚XÊìï düe÷C≤ìøÏ n+~+#·&É+
m+‘Ó’Hê nedüs¡+. düe÷»+ ‘˚»düT‡, $»„‘·, uÛÑøÏÔuÛ≤yê\T yÓ*¢$]dæ
eTVü≤√qï‘· düe÷» ìsêàD≤ìøÏ, Ä<Ûë´‹àø£ dü+|üqï‘·≈î£ ø£èwæ#d˚ æ ‘·]+#ê*.
n|ü&˚ J$‘· |üs¡e÷s¡ú+, $X¯«XÊ+‹ n+<äT‘·T+~.
düπs«»Hê düT‡œH√uÛÑe+‘·T.
` ¬ø.j·T˝Ÿ. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄

ìy˚<äq
HêdæÔ <Ûë´qdüeT+ rs¡ú+ HêdæÔ <Ûë´qdüeT+ ‘·|ü' ˆ
HêdæÔ <Ûë´qdüyÓ÷ j·T»„ düÔkÕà<ë∆´q+ düe÷#·πs‘Y ˆˆ
<Ûë´q+‘√ düeTyÓTÆq rs¡ú+ ø±ì, ‘·|üdüT‡ ø±ì, j·T»„+ ø±ì ˝Ò<äT.
n+<äTe\¢ <Ûë´q+ ‘·|üŒø£ Ä#·]+#·e˝…qì eTVü≤˙j·TT\ ñ|ü<˚X¯+.
yÓ÷ø£eå TH˚ kÂ<Û+ä ø£sà¡ , uÛøÑ ,ÔÏ <Ûë´q+, C≤„q+ ` nH˚ Hê\T>∑T dü+Ô uÛ≤\ô|’
ì\ã&ç ñqï~. á Hê*Z+{Ï˙ Hê\T>∑T jÓ÷>±\T>± y˚<ë+‘·XÊÅdüÔ+
ù|s=ÿqï~.
<Ûäs¡à<˚e‘· Hê\TZ bÕ<ë\ô|’ q&É∫q ø£è‘·j·TT>∑+˝À yÓ÷øå±ù|ø£å‘√
kÕ<Ûä≈£î\T eTTK´+>± <Ûë´qjÓ÷>±H˚ï ÄÁX¯sTT+#˚yês¡T. j·TC≤„<äT\T
‘·sT¡ yê‹ j·TT>±\˝À ÁbÕeTTK´+ bı+<ësTT. @j·TT>∑+˝À <Ûë´qkÕ<Û≈ä î£ \T
m≈£îÿe dü+K´˝À ñ+{≤s√, Ä j·TT>∑yT˚ ø£è‘·jT· T>∑eTì ‘·‘Ô· «E„\ Á|üuÀ<Û+ä .
eTq Á|üeè‹Ôì ã{Ϻ j·TT>∑+ Á|üe]ÔdüTÔ+~ ø±ì, j·TT>±ìï ã{Ϻ eTq
Á|ües¡Ôq ñ+&É<äì yê] n_ÛÁbÕj·T+.
<Ûë´Hê‘êŒbÕì qX¯´+‹ <Ûë´HêH√àø£å+ #· $+<ä‹ ˆ
<Ûë´HêÁ‘·Œd”<ä‹ Vü≤] sê∆´q+ düsê«s¡úkÕ<Ûäø£yéT ˆˆ
<Ûë´q+ e\¢ bÕbÕ\T q•kÕÔsTT, eTTøÏÔ \_ÛdüTÔ+~, lVü≤] Á|üdüqTï
&Ée⁄‘ê&ÉT. <Ûë´q+ düø£\ Á|üjÓ÷»Hê\q÷ düeT≈£Ls¡TdüTÔ+<äì <Ûë´q
yÓ’•wüº ´+ ø°]Ô+#·ã&ç+~.
^‘·˝À <Ûë´q+, kÕ+K´+, ø£s¡à, ÁX¯eD+ nH˚ Hê\T>∑T jÓ÷>±\qT
neTè‘·‘«· ÁbÕ|æøÔ Ï ùV≤‘·Te⁄\T>± ù|s=ÿqï uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT ª<Ûë´H˚Hê‘·àì |üX´¯ +‹
øπ ∫ <ë‘êàqe÷‘·àHêμ nì <Ûë´HêH˚ï yÓTT<ä≥ ù|s=ÿì e⁄+&É&+É >∑eTHês¡Ω+.
<Ûë´q düs¡düT‡ 13
<Ûë´qÁVü≤<˚ C≤„q»˝Ò sê>∑<˚«wüeT˝≤|üùV≤ ˆ
j·T' kÕï‹ e÷qùd rπsú dü j·÷‹ |üs¡e÷+ >∑‹yéT ˆˆ
C≤„qeTH˚ ˙{Ï‘√ ì+&çq <Ûë´qeTH˚ düs¡düT‡ sê>∑<˚«cÕ\H˚ e÷*
Hê´ìï ‘=\–+#·>∑\<äT. n{Ϻ e÷qdü rs¡ú+˝À kÕïq+ #˚ùdÔ |üs¡eT>∑‹
\_ÛdüTÔ+<äì eTVü≤˙j·TT\T <Ûë´Hêìï ˇø£ düs¡düT‡>± e]í+#ês¡T.
<Ûë´q+ nqTwæ˜+|üø£H˚ yÓ÷ø£åÁbÕ|æÔøÏ j·T‹ï+#˚yês¡T bÕj·TkÕqï+
e<ä* ø±\≈£L≥$wü+ uÛÑøÏå+#˚yês¡ì dü÷‘·dü+Væ≤‘êø±s¡T&ÉT #Ó|æŒ
j·TTHêï&ÉT. á Ø‹>± <Ûë´qeTT jÓTTø£ÿ ÁbÕeTTK´+ |ü\T ÁbÕNq
Á>∑+<∏ë\˝À Á|üX¯düÔ+>± ñ>∑Z&ç+#·ã&çe⁄qï~.
|üPs¡«+ jÓ÷>∑T\+<äs¡÷ <Ûë´qdü+|üqTï˝Ò. <Ûë´qy˚T yê]ì jÓ÷–
ÁX‚wüߘ\T>±, Ä‘·àE„\T>± ~~› r]Ã+~. Hê{Ï ãT<äT∆ì qT+&ç H˚{Ï
eT\j·÷fi¯kÕ«$T es¡≈£L |üs¡eTìsê«D dæú‹ì bı+~q eTVü≤˙j·TT
\+<äs¡÷ <Ûë´q e÷s¡Z+˝À |üj·Tì+#˚ >∑eT´+ #˚s¡Tø=Hêïs¡T.
u≤Vü≤´Á|üeè‹Ôì e<ä*q n+‘·s¡TàKT\T e÷Á‘·y˚T <Ûë´q kÕ<Ûä≈£î\T
ø±>∑\s¡T. düèwæºø£s¡Ô Ç+Á~j·÷\qT ãVæ≤s¡TàU≤\T>± düèwæº+#·&É+ e\¢
eTqTE&ÉT n+‘·sê‘·àqT #·÷&Éø£ u≤Vü≤´<äèwæº ø£*Ze⁄+{≤&É˙, me&√ ˇø£
eTVü‰BÛsT¡ &ÉT e÷Á‘·yT˚ neTè‘·‘«· ÁbÕ|æÔ q_Û\wæ+∫ Ç+Á~j·÷\ q+‘·sT¡ àK+
ø±$+∫ Á|ü‘·´>±‘·àqT <ä]Ù+#·>∑\&É˙ ø£sƒ√|üìwü‘·TÔ #ÓãT‘·Tqï~`
|üsê+∫ U≤ì e´‘·èD‘·‡«j·T+uÛÑ÷'
‘·kÕà‘·ŒsêvŸ |üX¯´‹ Hê+‘·sê‘·àHé ˆ
ø£•ÃB∆s¡' Á|ü‘·´>±‘êàqyÓTÆø£å‘Y
Äeè‘·Ô#·≈£åî s¡eTè‘·‘·« $T#·Ã¤Hé ˆˆ
á ø±\+˝À |ü‘+· »* eTVü≤]¸ Á|ükÕ~+∫q jÓ÷>∑<sä Ù¡ q+ n‘·´+‘·
Á|üeTTKkÕúq e÷Áø£$T+∫ e⁄qï dü+>∑‹ n+~]ø° $~‘·y˚T. ncÕº+>∑
jÓ÷>∑+˝À dü|üÔe÷+>∑+>± <Ûë´Hêìï |ü‘·+»* ù|s=ÿHêï&ÉT.
14 <Ûë´q düs¡düT‡
ª‘·Á‘· Á|ü‘·´jÓÆTø£‘êq‘ê <Ûë´qyéTμ nì Ä eTVü≤]¸ <Ûë´Hêìï
ìs¡«∫+#ê&ÉT. ªªˇø£#√ <Û˚´j·T edüTÔe⁄qT ne\+_+∫j·TTqï ∫‘·Ô eè‹Ô
jÓTTø£ÿ @ø±Á>∑‘·j˚T <Ûë´q+μμ nì uÛ≤e+. ª<Ûë´q+ ì]«wüj·T+ eTq'μ `
($wüj·T∫+‘·˝Òì e÷qdæø£ dæú‹j˚T <Ûë´q+) Ç‘ê´~ ìs¡«#·Hê\T ≈£L&Ü
ñHêïsTT.
^‘ê#ês¡T´&ÉT ^‘·˝À Äs¡e<Ó’q Ä‘·àdü+j·TeTjÓ÷>∑+˝À <Ûë´HêeX¯´
ø£‘·q÷, <Ûë´q$<ÛëHê˙ï #·ø£ÿ>± $e]+∫j·TTHêï&ÉT.
á ø±\+˝À <Ûë´q+ $\Te >∑T]Ô+∫q yês¡T ˇ‹Ôfi¯fl ìyês¡D≈£L,
Äs√>∑´ |ü]s¡ø£åD≈£L, e´øÏÔ‘·« $ø±kÕìø° n~ düVü‰j·Tø±] nì
#ÓãT‘·THêïs¡T. X¯Øsês√>∑´+ e÷qdæø£ dæú‹ô|’ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~.
n+<äT#˚‘· eTqXÊÃ+#·˝≤´ìï n]ø£fÒº <Ûë´qÁ|üÁøÏj·T XÊØs¡ø£ düTdæú‹
ø£edüs¡eTì Á|üeTTK yÓ’<äT´\T n+^ø£]düTÔHêïs¡T.
nsTT‘˚ e÷qe J$‘êìøÏ eTTU≤´‹ eTTK´yÓTÆq Á|üjÓ÷»q+ Ä‘·à
kÕø屑êÿs¡y˚T. ø±q Ä‘·àÁbÕ|æÔì ø√πsyês¡T <Ûë´q $~Ûì ÄÁX¯sTT+#·ø£
‘·|üŒ<äT. Ä‘·àÁbÕ|ü⁄Ô ´bÕj·÷\˝À <Ûë´q+ düs¡«ÁX‚wü˜yÓTÆ j·TTqï~.
ª<Ûë´q düs¡düT‡μ nqï ù|s¡T‘√ s¡÷bı+~q á Á>∑+<∏ëìøÏ ø£s¡Ô
|ü+#·düVü≤ÁkÕe<Ûëì &܈ˆ y˚T&ÉkÕìyÓ÷Vü≤Hé >±s¡T. kÕ<Ûës¡D+>± Á>∑+<∏ä
s¡#·sTT‘·\T eT÷&ÉT s¡ø±\T>± e⁄+{≤s¡T. Ç‘·s¡T\T #Óù|Œ $wüj·÷\T
$ì $qï $wüj·÷\qT Á>∑+<∏ädüú+ #˚ùdyês¡T ø=+<äs¡T. |ü\T Á>∑+<∏ë\qT
dü«j·T+>± |ü]o*+∫ n+<ä* n+XÊ\qT Áø√&ûø]£ +∫ yê{ÏøÏ Á>∑+<∏sä ÷¡ |ü+
ø£*Œ+#˚yês¡T eT]ø=+<äs¡T. Çø£ eT÷&Ée ‘·s¡>∑‹ yês¡T ÁbÕø£Ôq Á>∑+<∏ë\
˝Àì n+XÊ\qT kÕ«qTuÛÑe+‘√ y˚Tfi¯$+∫ yê{ÏøÏ düeTq«j·T+ kÕ~Ûdü÷Ô
Á>∑+<∏äs¡#·q ø±$+#˚yês¡T.
<Ûë´q düs¡düT‡ 15
&܈ˆ yÓ÷Vü≤Hé >±s¡T eT÷&Ée ‘·s¡>∑‹øÏ #Ó+~q s¡#·sTT‘·. Ms¡T
u≤\´+qT+&û <Ûë´q kÕ<Ûäq ø±$+∫qyês¡T. ne<Ûëì>± Äj·Tq≈£î >∑*Zq
$X¯«$U≤´‘· U≤´‹ø°, <Ûë´qkÕ<Ûäq≈£L $&ÉBj·Tsêì dü+ã+<Ûä+ ñqï<äq
&ÜìøÏ @ e÷Á‘·+ dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT.
l yÓ÷Vü≤Hé>±s¡T ìs¡«Væ≤+∫q ne<ÛëHê\˝À e´ø£ÔyÓTÆq @ø±Á>∑‘·
n+<ä]˙ ÄX¯Ãs¡´ #·øÏ‘·T\qT #˚dæ+~. uÛÑ>∑yêHé ldü‘·‡kÕsTTu≤u≤ e+{Ï
˝Àø√‘·Ôs¡ #·]Á‘·T\ Äosê«<ë\≈£L, n_Ûq+<äq\≈£L bÕÁ‘·eTsTT+~.
á Á>∑+<∏ëìï Ç˝≤ s¡÷bı+~+#·&+É ˝À yê]øÏ y˚<ë\T, ñ|üìwü‘T· \Ô T,
uÛ≤s¡‘· ` uÛ≤>∑e‘· ` sêe÷j·TD≤\T, $y˚ø£#·÷&ÜeTDÏ, jÓ÷>∑<äs¡Ùq+
e+{Ï y˚<ë+‘· Á>∑+<∏ë\T, eTqT#·]Á‘·, sêe÷j·TD ø£\Œeèø£å+ e+{Ï
Á|üã+<Ûë\T, •yêq+<ä\Vü≤], <äøD åÏ ≤eT÷]Ô k˛ÔÁ‘·+ e+{Ï düT‹Ô Á>∑+<∏ë\T
Ç‘ê´<äT\T Á|üe÷D≤\T>± ñ|üø£]+#êsTT. yê©àøÏ, yê´düT&ÉT, ø±[<ëdüT,
X¯+ø£s¡T\T, sêe÷qTE\T, ‹ø£ÿq, b˛‘·q, nqïeTj·T´ e+{Ï eTVü‰
eTVüQ\T <Ûë´q$<Ûëq+‘√ m˝≤ Ä‘√àqï‹ bı+<ës√, ø£$ÁX‚wßü \˜ j·÷´s√,
k˛<ëVü≤s¡D+>±, $X‚¢wüD≤‘·àø£+>± á Á>∑+<∏äø£s¡Ô $e]+#ês¡T.
ncÕº+>∑jÓ÷>∑+˝À j·TeT+, ìj·TeT+, Ädüq+, ÁbÕD≤j·÷eT+,
Á|ü‘ê´Vü‰s¡+, <Ûës¡D, <Ûë´q+, düe÷~Û ` nH˚ n+>±wüºø±ìï \ø£å ´
\ø£Då ≤\‘√ düeTq«sTTdü÷Ô 60 |ü⁄≥\˝À s¡#s· TT‘· $X¯Bø£]+#ês¡T. Bìì
ã{Ϻ á jÓ÷>∑yÓT+‘· eTTK´yÓTÆq<√ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ.
ô|’ jÓ÷>±+>±\qT $e]+#·&ÜìøÏ eTT+<˚ X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D, ‘·qT
e÷qdü, dü‘êÔ «|ü‹Ô, ndü+düøÏÔ, |ü<ësêúuÛ≤eq, ‘·Ts¡´>∑ ` nH˚ dü|Ôü C≤„q
uÛÑ÷$Tø£\qT 7 |ü⁄≥\˝À $es¡+>± ìπs›•+#ês¡T. ñ|üìwü‘·TÔ\˝Àq÷,
jÓ÷>∑yêdæwü˜+˝Àq÷ á C≤„q uÛÑ÷$Tø£\T $X¯Bø£]+|üã&ç e⁄HêïsTT.
M{Ï |ü]C≤„q+ Ä‘·àC≤„Hêù|ø£å >∑\ õC≤„düTe⁄ \+<ä]ø° n‘·´+‘êeX¯´ø£yÓTÆ
e⁄qï~.
16 <Ûë´q düs¡düT‡
Á>∑+<∏ä+ ∫es¡ l yÓ÷Vü≤Hé >±s¡T ‘·eT >∑Ts¡T<˚e⁄˝…’q l•yêq+<ä
eTÚqkÕ«$Tyês¡T ‘·q#˚ nuÛÑ´dæ+|üCÒdæq CÀ´‹wüàr <Ûë´qe÷sêZìï e´ø£Ô+
#˚XÊs¡T. á e÷s¡+Z ˝À CÀ´‹øÏ #Ó+~q nyê+‘·s¡ uÛ<Ò ë\‘√ bÕ≥T Á|üDyêqT
dü+<Ûëq+, wü≥ÃÁø£$y˚#·HêqTdü+<Ûëq+, n+<äT˝À >∑Ts¡T|üs¡´y˚ø£åD≤eX¯´
ø£‘· ` Ç‘ê´~ Á|üeTTU≤+XÊ\qT >∑÷&Ü Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. Ç‘·s¡T\≈£î
˝Òì <Ûës¡D≤X¯øÏÔ, ne<ÛëqbÕ≥e+, dü<ä´'dü÷Œ¤]Ô ` yÓ÷Vü≤Hé >±]øÏ
ø£\>∑&ÜìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? nì dü+X¯sTT+#˚yê]øÏ Á>∑+<∏+ä ˝Àì á ∫e]
uÛ≤>∑+ düeTT∫‘· düe÷<Ûëq$TdüTÔ+~.
Ç˝≤ <Ûë´HêìøÏ #Ó+~q $$<Ûë+XÊ\qT dü+Á|ü<ëj·Tã<ä∆+>±q÷,
kÕ«qTuÛÑe |üPs¡«ø£+>±q÷ $e]+∫q ne<Ûëì •s√eTDÏ lyÓ÷Vü≤Hé
>±] s¡#·q <Ûë´HêuÛ≤´dü+‘√ düTKXÊ+‘·T\T bı+<ë\qTø=H˚yê]øÏ ˇø£
ñ»®«\yÓTÆq ø£s¡B|æø£.
‘ê|üÁ‘·jT· |”&‘ç y· TÓ qÆ Ä<ÛTä ìø£ düe÷»+ Ä<Ûë´‹àø£ Á>∑+<∏ë\¬ø’ Ädüø‘ÔÏ √
ìØøÏådüTÔqï j·TT>∑$T~. Ç{Ϻ dæú‹˝À C≤„q»\|üPs¡íyÓTÆq á ª<Ûë´q düs¡düT‡μ
Ä$s¡“¤$+#·&É+ eTT<ëeVü≤+. á düs¡düT‡˝À eTTì– »qT\T ‘ê|üÁ‘·j·T
s¡Væ≤‘·T˝…’ dü«dü«s¡÷bÕqTdü+<Ûëq|üs¡T˝…’ ÁX‚j·TdüT‡ bı+<äTq≥T¢ uÛÑ>∑yêqT
&ÉqTÁ>∑Væ≤+#·T>±ø£!
‹s¡T|ü‹ ` düeTTÁ<ë\ \ø£å àDj·T´
22`6`2012
n<Û´ä ‹wü<˜ X›ä Ê+>∑Tfi¯+
|üsê+∫ U≤ì e´‘·èD‘Y dü«j·T+uÛÑ÷'
‘·kÕà‘Y |üsêvŸ |üX¯´‹ Hê+‘·sê‘·àHé
ø£•ÃB∆s¡' Á|ü‘·´>±‘êàq yÓTÆø£å‘Y
Ä eè‘·Ô #·≈£åî' neTè‘·‘·«$T#·Ã¤Hé (ø£sƒ¡+.2`1`1)
dü«j·T+uÛÑTe⁄ (<Ó’e+) Ç+Á~j·÷\qT (s¡+Á<Ûë\qT) ãVæ≤s¡TàK+>±
ì]à+#ê&ÉT. n+<äTe\¢H˚ Je⁄&ÉT ãj·T≥≈£î #·÷kÕÔ&TÉ ‘·|Œü ˝À|ü\ Ä‘·àqT
#·÷&É˝Ò&ÉT.
mes√ ˇø±H=ø£ BÛs¡T&ÉT neTè‘·‘·« eT_Û\wæ+∫ Ç+Á~j·÷\qT
(H˚Á‘ê\qT) ˝À|ü\≈£î eT[¢+∫ n+‘·sê‘·àqT <ä]ÙdüTÔHêï&ÉT.
n+<äs÷¡ n‘·ì ÄsêeT+ #·÷düTHÔ êïs¡T ‘·|Œü n‘·ìì (j·T»e÷ìì)
#·÷&É≥+ ˝Ò<äT. (ãèVü≤<ës¡D´+)
ÇB eTìwæ n+fÒ, yê&çø√düy˚T á Á>∑+<∏ä+.
á n<äT“¤‘· Á>∑+<∏+ä ˝À 10 o]¸ø\£ THêïsTT. X¯ó<ä∆ eT*q eTqdüT‡\T,
uÛÑøÏÔ ` @ø±Á>∑‘· ` y˚<äÁ|üuÀ<Ûä+, kÕe÷õø£ @ø±Á>∑‘·, n+‘·s¡+>∑ C≤>∑è‹,
eTH√uÛ÷Ñ $Tø£, jÓ÷>∑ uÛ÷Ñ $Tø£, ÁbÕD≤j·÷eT+ ` (Á|ü‘ê´Vü‰s¡+ düe÷<ÛTä \T)
<Ûë´qjÓ÷>∑+, CÀ´‘·wüàr <Ûë´q+, ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì düe÷Vü‰s¡ uÛÑ÷$Tø£‘√
ø£*|æ.
ÁbÕD≤e÷j·T Á|ü‘ê´Vü‰s¡ ` <Ûës¡D ` düe÷<ÛäT\T ` jÓ÷>∑ uÛÑ÷$Tø£
˝Àìy˚. n+<äT˝ÀH˚ Ç$ >∑‘êsêú˝Ö‘·THêïsTT. ø£qTø£ <ëìì ˇπø o]¸ø£>±
Á>∑Væ≤ùdÔ |ü~.
$wüj·TeT+‘ê ø£\Twæ‘· ` Ä<ÛäTìø£ eTqdüÿ‘·qT øå±fi¯q+ #˚ùd jÓ÷>∑
Á|üÁøÏj·T\qT uÀ~ÛdüTÔqï~. á $wüj·÷ìï #Ó|üŒ{≤ìøÏ s¡#·sTT‘· ≈£îqï
18 <Ûë´q düs¡düT‡
n~Ûø±s¡+ (jÓ÷>∑´‘·) @$T{Ï? <ëìøÏ düe÷<Ûëqy˚T ` á Á>∑+<∏ä s¡#·q≈£î
jÓ÷>∑´‘·qT dü÷∫+#˚<˚ ∫e] n<Ûë´j·T+ ‘·q >∑Ts¡Te⁄ <ä>sZ∑ ¡ ‘êqT bı+~q
jÓ÷>±qT uÛeÑ $X‚w+ü <ë«sêH˚ á s¡#q· Ä$s¡“$¤ +∫q<äì uÛ+Ñ >∑´+‘·s+¡ >±
#Ó|üŒ≥y˚T. <ëì‘√ Á>∑+<∏ä+ düe÷|üÔeTÚ‘·Tqï~. Á>∑+<∏ë$sꓤe ø±s¡D
dü÷Á‘·eT<˚. ∫es¡˝À <ëìì #Ó|üŒ≥+ s¡#·sTT‘·˝Àì düVü≤» $qj·÷ìï`
ìs¡Vü≤+ø±s¡‘·qT e´+õdüTÔqï~.
Ä<ÛäTìø£ e÷qe⁄&ÉT Vü‰˝≤Vü≤\+ e+{Ï $wüj·T yêdüq\ }_˝À
∫≈£îÿ ø=qïyê&ÉT. yêìøÏ ` <Ûë´q jÓ÷>±uÛ≤´kÕ\ ø£+f… Ç<˚ nqTdüsD¡ j ° T·
eTqï $wüj·TeT÷ <Ûä«ìdüTÔqï~.
kÕ«$T >∑T&ç˝Àì HÓ’y˚<ä´ |òüT+{≤sêe+ e+{Ï y˚<äeT+Á‘· <Ûä«qT\‘√
Á>∑+<∏ë$sꓤe+ »s¡>∑≥+ ø£+f… |ü$Á‘· $wüj·Ty˚T eTT+≥T+~! #·+Á<ä–]
sê»<Ûëì>± $»j·Tq>∑s¡ kÕÁe÷C≤´ìï bÕ*+∫q ∫e] sêE y˚+ø£{≤Á~
|ü‹ sêj·T\T á |òüT+{≤sêe+ $ì uÛÀ»q+ #˚ùdyê&Éì #·]Á‘·. n˝≤π>
bÕsƒ¡≈£î\÷ á Á>∑+<∏ä+˝À wüÁ&Ék˛ù|‘·yÓTÆq uÛÀ»HêkÕ«<äq+ #˚j·÷\ì ô|’
#ê]Á‘·ø±+X¯+ <ë«sê Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ. nqï+ |üs¡ÁãVü≤àeTì ø£<ë!
nqïeT+fÒ C≤„H˚+Á~j·÷\ nqTuÛÑyêìøÏ n+fÒ $X¯«eT+‘ê. Ç<˚ H˚&ÉT
eTq+ |ü<ës¡ú+ (e÷‘·è MATTER) n+≥THêï+.
á Á>∑+<∏ä+ ∫e]˝À ñ<ëVü≤]+∫q lX¯+ø£s¡T\, $X¯«Hê<∏äyê]
XÀ¢ø£, |ü<ä´‘ê‘·Œs¡´+ (uÛ≤e+) n+<äT˝Àì j·T»e÷ì ‘·‘·Ô «+ uÛÀø£ÔqT `
nHêï<äTìøÏ dü+ã+~Û+∫q e÷≥. $T–*q <ä+‘ê nqïy˚T.
Á>∑+<∏ë s¡+uÛÑ+ X¯ó<ë∆X¯ó<ä∆ eTqdüT‡\qï o]¸ø£˝À »]–q~ ø£<ë.
Ç<ä+‘ê ^‘·˝Àì <Ó’yêdüTs¡ dü+|ü~«wüj·Ty˚T. <Ó’eeT+fÒ }s¡∆«eTTK
Á|ükÕúq+ #˚ùd X¯ó<ä∆ eTqdüT‡. ndüTs¡T&É+fÒ H˚\u≤s¡Tq ÁbÕπø ÁøÏ$T
ø°≥ø±<äT\ e+{Ï eTqdüT‡. ø±eT Áø√<ë_Û Á|ü»«*‘· ø£\Twæ‘· »>∑‘·TÔ.
<Ûë´q düs¡düT‡ 19
(Ç+<äT˝À ñ<ëVü≤]+|üã&çq ~‹ n~‘·T\ ø£<ä∏ Ç<˚.) uÛÖ‹ø£ Á|ü|+ü #·eT+‘ê
ns¡úø±e÷‘·àø£y˚T. n$ }s¡∆ « eTTKyÓTÆ‘˚H˚ |ü⁄s¡TcÕsêú\e⁄‘êsTT. ˝Òq|ü⁄&ÉT
|ü⁄s¡TcÕsêú\T ø±e⁄. H˚{Ï »>∑‘·Ô+‘ê á ø±\Twü´ yê‘êes¡D dü+uÛÑ]‘·y˚T
ø£qTø£ ÄdüTØdü+|ü<ë«dæ‘y· TÓ qÆ <˚ ` X¯ó~∆ |üs#¡ T· ø=qï yêìπø á Á>∑+<∏ëeX¯´
ø£‘—· ˝ÒìyêìøÏ ø£\Twæ‘êVü‰s¡yT˚ uÛÀø£eÔ ´+. á n|ü⁄s¡TcÕs¡ú yÓTqÆ eTqdüT‡qT
øå±[+#·Tø=H˚ Á|üÁøÏj·T jÓ÷>∑+.
eT*q eTqdüT‡ n+fÒ? @ø±Á>∑‘·˝Òì~. <ëìø√düy˚T <äTs√´<Ûäq
ø£<∏ëeX¯´ø£‘· ø£*–q~. |ü]|ü] $<Ûë˝≤ b˛j˚T eTqdüT‡q ø£~ dü+πø‘·+.
Ç<˚ Ä<ÛTä ìø£ j·TT>∑ e÷qdæø£ øå√uÛ.Ñ á dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ kÕ«$T $y˚ø±q+<ä
bÕXÊÑ·´ <˚XÊ\˝À bÕ<ä+ yÓ÷bÕ&ÉT. ^‘ê$sꓤe+ »]–qB Ç˝≤+{Ï
$#·*‘· eTH√ uÛÑ÷$Tø£ Hê<Ûës¡+>±H˚. n<˚ <Û√s¡DÏì á Á>∑+<∏ä e÷$wüÿ
]düTÔqï~.
ªø£sƒ¡μ eTqï~ ø=+&Éø=eTTàq ≈£î]dæq yêq q\T~≈£îÿ\≈£L #Ó<ä]
b˛sTTq≥T¢ nH˚ø£<∏ë $_ÛqïyÓTÆq eTqdü÷‡ Ç+‘˚. Ä eTqdüT‡H˚ø£+>±
#˚ùd~ <Ûë´q+.
j·T<∏√<äø£+ <äTπsZ |üèwü˜+ |üs¡«‘˚wüß $<Ûëe‹
@e+<ÛäsêàHé ` |üX¯´+kÕÔH˚yêqT <Ûëe‹ (eT+Á‘·+ 2`1`16)
|ü\T ~≈£îÿ\≈£î #Ó<äπs ˙{ÏbÕj·T\qT @ø£+>± #˚dæ Äqø£≥º ø£{Ϻ
düdü´+ |ü+&ç+#·Tø√e&É+ <Ûë´q jÓ÷>∑ \ø£å ´+.
Bì ‘·sê«‹ o]¸ø£. uÛÑøÏÔ ` @ø±Á>∑‘· nqï~. <ëìøÏ ô|’ n<Ûë´j·÷
s¡+uÛÑ+˝À leTÁ<ëe÷qTE\ luÛ≤wü´ ÁbÕs¡úHê XÀ¢ø£+ ñ<ëVü≤è‘·yÓTÆq~.
ªªuÛeÑ ‘·T eTeT |üsd¡ àæ Hé X‚eTTw” uÛøÑ ÔÏ s¡÷bÕμμ` s¡eTD eTVü≤]¸ nHêïs¡T.
ªªuÛÑøÏÔ C≤„qeTTq≈£î ø£qï‘·*¢μμ nì. á uÛÑøÏÔ qT+&ç ∫‘ÓÔÌø±Á>∑‘· dæ~∆düTÔ+~.
20 <Ûë´q düs¡düT‡
es¡$TeT eTT|ü<˚X¯e÷Á~j·T<Ûä«+
ì>∑eT eH˚wüß ì‘ê+‘·#ês¡ œÛHêï'
$∫qT‘· uÛÑeH˚wüß e\¢MHê+
ñ|üìwüs¡ú+ ñ\÷K˝Ò ìã<ä∆+.
nì lø£èwüí ø£sêíeTè‘· ø±s¡T&ÉHêï&ÉT. Bì uÛ≤ey˚TeT+fÒ ` <Û´˚ j·TedüTÔ
<äèwæøº +£ fÒ ` e÷s¡uZ À<Ûøä £ yÓTqÆ Á>∑+<∏ä C≤\+ MT<ä dæ<ë∆+‘ê\MT<ä |ü+&ç‘T· q
ø±düøÏÔ e⁄+≥T+~. <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫q eè‘êÔ+‘·y˚T á Á>∑+<∏ä+˝À
‘·T\d”<ëdüT $wüj·Tø£+>± ñ<ëVü≤]+|üã&çq~.
ô|’ XÀ¢ø±s¡úy˚TeT+fÒ ` ˇπs |ü+&ç‘·T˝≤sê! y˚<ë\qï n&É$˝À ã&ç
‹]– ‹]– n\dæø√b˛‘ê¬s+<äT≈£îsê? MT¬se]ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·THêïs√ Ä
y˚<ä+˝Àì |üs¡e÷s¡ú+ >=\¢|ü˝…¢˝À s√\T≈£î ø£{Ϻy˚j·Tã&ɶ~. nø£ÿ&É≈£î
b˛+&çsê?` nì
uÛÑøÏÔ jÓ÷>±ìøÏ #·<äTe⁄ #ê˝≤ n&ɶ+øÏ. kÕ«$T $y˚ø±q+<ä <Ûë´q
ìeT>∑Tï&Ó’‘˚ #·~$q #·<äTe⁄ n&ÉT¶|ü&ç eTTì–q yêìì ô|’øÏ ‘˚˝ÒÃ<ä≥.
Ç+<äTø£H˚ sêj·T\T yês¡T $wüßí ∫‘·TÔì $wüj·T+˝À nHêïs¡T. Äj·Tq
@MT #·<äe≈£î+&ÜH˚ $wüßíì jÓ÷>∑bÕXÊ\‘√ ‘·q˝À ã+~Û+#·Tø=Hêï&Éì.
á Á>∑+<∏ä HêeT+ <Ûë´q düs¡düT‡. n+fÒ ãVüQXÊ e÷qdü düs¡düT‡
ø±e#·TÃ. düs¡düT‡ ‘·s¡+>±\‘√ |òüT÷s¡íe÷qyÓTÆ‘˚ eT*qeTÚ‘·T+~. n$
Á|üXÊ+‘·+ ø±yê*. ø±e{≤ìøÏ <Ûë´q+ ` @ø±Á>∑‘· nedüs¡+. dü+kÕs¡+`
$wüj·T yêdüq\ q&ÉTeT q*–b˛j˚Tyê&ÉT eT*q eTqdüT‡ yê&ÉT. yê&Éî
düTKXÊ+‘·T\‘√ Vü‰sTT>± >∑T+&Óô|’ #˚sTT ô|≥Tºø=ì ìÁ<äb˛yê\+fÒ <Ûë´qy˚T
e÷s¡Z+. Bìì #Óù|Œ~ á o]¸ø£.
<ëì ìs¡«#·q+ |ü‘·+»* #Ó|æŒq~ $e]+∫ <ëì dü«s¡÷|ü $es¡D
ø√dü+ X¯+ø£su¡ >ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\ XÀ¢ø±\‘√ ^‘êXÀ¢ø±\T<ëVü≤]+#ê&ÉT. s¡#s· TT‘·
C≤Á>∑‘·Ô>± eTqq+ #˚düTø√yê*. ñ<ëVü≤s¡D ÁbÕj·T+>± uÛ≤>∑e‘·+˝Àì
<Ûë´q düs¡düT‡ 21
ø£|\æ T&ÉT <˚eVüQ‹øÏ #˚dqæ uÀ<Ûqä T Á|ü<]ä Ù+∫ #·÷bÕ&ÉT. ñ<äe∆ ^‘·qT<ë
Vü≤]+#ê&ÉT. (l•]&ûu≤u≤ ˇø£kÕ] ‘·q uÛ≈Ñ î£ &Ô q’Ó ñ<äy∆ X˚ 㯠Tyê‘√ nHêï&ÉT.
ªH˚q|ü&ÉT #Ó|æŒ+~ #·<äTe⁄ø√sê<ä≥sêμ n~ $qï uÛÑ≈£îÔ&ÉT ª˙yÓ|ü&ÉT
Hê≈£î @MT #Ó|üŒ˝Ò<˚μ nì n+fÒ uÛ≤>∑e‘·+ ‘Ó|æŒ+∫ u≤u≤ <ëì˝À ‘·q
Áy˚\TqT C§ì|æ #·÷&ÉHêï&ÉTμ #·÷ùdÔ n~ ñ<ä∆e^‘· ` b˛sTTq »qà˝À
‘êqT ñ<ä∆e⁄q≈£î uÀ~Û+∫q<˚). n~ H˚{Ïø° e÷qe⁄ì düeTT<ä∆]düTÔ+<äq
{≤ì øÏ<=ø£ <äècÕº+‘·+. |ü⁄sêD ø£<∏ä\T }]πø ñãTdüT b˛ø£≈£î #Ó|æŒq$
ø±<äì eTs¡˝≤ á Á>∑+<∏ä+ ãTTEe⁄ #˚düTÔqï~.
Ç˝≤ X¯+ø£sê<äT\qT<ëVü≤]+#·&É+‘√ bÕ≥T á s¡#·sTT‘· CÒdæq
>=|üŒ düeTq«j·Ty˚TeT+fÒ ‘Ó\T>∑T˝À eTVü‰ø£e⁄\ ø±yê´\÷, nqïe÷
#ês¡T´\ dü+ø°s¡Ôq\T<ëVü≤]+#·≥+. Bìe\¢ ‘√#˚ eTVü‰s¡úy˚TeT+fÒ á
<˚X¯+˝À kÕVæ≤‘ê´~ ø£fi¯\˙ï y˚<ësêúìï $düÔ]+∫ Á|ü<ä]Ù+#·&É+ ø√düy˚T
qqï~. á düeTq«j·T+ #ê˝≤ >=|üŒ~.
nqïe÷#ês¡´ dü+ø°s¡Ôq n+<äs¡÷ #·~y˚<˚. ø±ì n~ á eTVü‰
$wüj·TyÓTÆq <Ûë´qjÓ÷>∑uÀ<Ûä #˚düTÔqï<äqï~ e÷Á‘·+ n+<ä]ø° ns¡úyTÓ Æq
$<ä´ø±<äT.
ªª#·÷&É #·÷&É e÷DÏø±´\T #·Tø£ÿ\e˝… qTqï$μμ ` <ëìøÏ eTT+<äT>±
s¡#·sTT‘· Áyê‘·qT |ü]o*+#ê*. ªªá ◊‹Vü‰´\˙ï kÕ«qTuÛÑe+‘√
|ü]o*+∫ n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ <Ûë´qjÓ÷>∑+ dü>∑TD+>± ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ
ìs¡TDZ +>± |üs´¡ edædTü +Ô ~. jÓ÷– düT$XÊ\ X¯Sq´yÓTqÆ ∫<ä>Z q∑ +˝À düTdæsú ¡
<äèwæº düTBs¡+È >± uÛ≤dæ+#˚ dæ‹ú m˝≤ ñ+≥T+<√ á ÁøÏ+~ ø°sqÔ¡ ˝À nø£så •¡ *Œ
ã+<ÛäTs¡+>± e]í+∫Hê&ÉT.
nø£ås¡•*Œ nqïe÷≥ #ê˝≤ n+<äyÓTÆq~. ˝À‘Ó’q ns¡úeTTqïe÷≥.
Äj·Tq ø°sqÔ¡ \T Á|ü‘´· ø£så +¡ $#ê]+∫ eTqq+#˚dæ ÄkÕ«~+∫ nqTuÛ$Ñ +#·
<ä–q<äì dü÷∫+#˚~. n~ Ç‘·ì ø£$‘ê $<ë´ dü+ã+~Û.
22 <Ûë´q düs¡düT‡
n+‘˚ø±ø£ ` kÕ«qTuÛÑe+‘√ |ü]o*+∫ n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔμμ nqï
yêø£´+ s¡#s· TT‘· kÕúsTTì e´ø°øÔ ]£ +#·&+É ˝Ò<ë? ` Ç<˚ á Á>∑+<∏ä s¡#q· ˝À
n‘·ì≈£îqï n~Ûø±s¡+.
n˝≤π> ÁbÕD≤j·÷eT $wüj·T+˝À XÊÅd”Ôj·T+>± ‘·‘·Ô «$#ês¡D #˚dæ
nqïeTj·T´ ø°s¡ÔqqT<ëVü≤]+#·&É+ ≈£L&Ü. #ê˝≤#√≥¢ Ç˝≤π> »]–q~.
ªªyÓ\T|ü\ qT+&çμμ ` (|ü⁄≥ 76)
n˝≤π> lø£èwüí<˚esêj·T\ ÄeTTø£Ô e÷\´<äq÷ <äècÕº+‘·+>±
Á|ü<ä]Ù+#·≥+. Ç+‘˚ø±ø£ Ä XÊÅd”Ôj·÷+XÊ\˝Àì nH˚ø£ dü÷ø£å à
$wü j · ÷ \‘√ dü V ü ‰ $e]+#· { ≤ì¬ ø +‘· nqTo\q+ |ü ] o\q+,
kÕ«qTuÛÑeeTT+&Ü*.
ñ<ëVü≤s¡D+ ` 75|ü⁄≥˝Àì $wüj·Tø£yÓTÆq Áyê‘· kÕ<Ûä≈£î\T #·÷#·T
ø√e#·TÃ. <ëìe\q ø£*>π _ÛHêïedü\ú T ` uÛÅÑ døÔæ £ ` o‘·˝≤<äT\T. õC≤„dTü e⁄\
ø£<+Ó ‘· eTôVA|üø±s¡+ #˚dTü qÔ ï~? eTqe÷ eTVü‰Á>∑+<∏ë\T #·<Tä e qø£ÿs¡
˝Ò≈£î+&Ü e+&É≈£î+&Ü nÁX¯eT>±— nB, eTqø±Vü‰¢<ä+‘√bÕ≥T $wüj·÷ìï
n+~düTÔqï~ ø£<ë! Ç˝≤π> Á|ü‹ o]¸ø£ #·÷#·Tø√yê*.
á XÊ«dü ìj·T+Á‘·D+ <ëìô|’ @ø±Á>∑ <äèwæºì nH˚ø£Á>∑+<∏ë\T
eTVü‰‘·Tà\T kÕ«qTuÛeÑ |üPs¡«ø£+>± $e]+#·≥+ #·÷#·Tø√e#·TÃ. ø=+<ä]øÏ
Ç<ä+‘ê e´s¡ú Á|üj·÷dü>± ‘√#·e#·TÃ. n~ yê] n\düãT~∆ \ø£åD+ ‘·|üŒ
nq´+ ø±<äT.
ls¡eTD eTVü≤]¸ #Ó|æŒq `
Vü≤è<äj·T ≈£îVü≤s¡ eT<Û˚´ πøe\+ ÁãVü≤àe÷Á‘·+
Væ≤ nVü≤ eTVü≤$T‹ kÕøå± <ë‘·à s¡÷ù|D uÛ≤‹
Vü≤è~ $X¯ eTqkÕ ` ∫q«‘ê ` eT»®‘êyê
|üeq #·\q s√<Ûë <ë‘·àìc˛˜ ãuÛÑ÷e.
<Ûë´q düs¡düT‡ 23
á j·T<∏ës¡ú nVü≤+‘·‘·Ô « nH˚«wüD≈£î dü÷∫+∫q eT÷&ÉT e÷sêZ\˝À
|üeq #·\q ìs√<Ûä+ ˇø£{Ï. Bìï $e]dü÷Ô yêπs nHêïs¡T. ªªXÊ«düô|’
@ø±Á>∑‘· <äèwæº ì\T|ü⁄eTTμμ. á XÊ«dü ìs√<Ûä Á|üÁøÏjT· qT >∑T]+∫ Á|ü‘´· _ÛC≤„
<äs¡Ùq+ ˇø£ düT\uÛÑe÷s¡Z+ #ÓãT‘·Tqï~. <ëìï $e]dü÷Ô X¯+ø£sêq+<ä
nH˚ bÕXÊÑ·T´&ÉT Ç˝≤ nHêï&ÉT ªªìX¯Ã\+>± ≈£Ls=Ãì XÊ«dü >∑eTHê
>∑ e THê\T >∑ e Tì+#· T . n|ü  &É T ˙˝Àì ÁbÕDX¯ ø Ï Ô X¯ Ø s¡ e T+‘ê
ì+&çb˛‘·T+~` Ç˝≤ ø±oàs¡ XË’ejÓ÷>∑eTqï Á>∑+<∏ä+˝À ÁyêXÊ&ÉT. á
$wüj·T+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ Á|üjÓ÷»q+ @eT+fÒ á eTVü‰Á>∑+<∏ë\T uÛÖ‹ø£
Á|üj÷Ó »Hês¡+ú Áyêdæq$ ø±e⁄. Ç+<äTøπ á Á|üdTü ‘Ô Á· >∑+<∏+ä ≈£L&Ü e∫Ã+~.
Bìì #·~$ ãT~∆eT+‘·T\T Ä#·s¡D˝À ô|≥Tºø√yê*.
kÕe÷õø£ @ø±Á>∑‘·
Ç+<äT˝À Ç<=ø£ Á|ü‘˚´ø£ n<Ûë´j·T+. Ä<ÛäTìø£ j·TT>±s¡+uÛÑ+ Çø£ÿ&˚
»]–q~. n‹ ÁbÕNqø±\+˝À ãTTwüß\T, yê]e+{Ï eTVü‰ø£e⁄\T Bq
»H√<ä∆s¡Dø√düy˚T Äj·÷ Á>∑+<∏ë\T ÁyêkÕs¡T. yê´düeTVü≤]¸ uÛ≤s¡‘·+
Áyêj·T&É+˝À ñ<˚X› ´¯ y˚T$T{À qqïj·T, ‹ø£ÿq\T ÁyêkÕs¡T. ‹ø£ÿq Á|üø±s¡+
ªªn]ú˝Àø£ Væ≤‘· ìwü˜+ã÷ì ø±$+#Ó <Ûäsêà <Ó’«‘·+ã>∑T uÛ≤s¡‘êK´ eT>∑T
˝ÒK´+u…q’ Äe÷ïj·TeTTHéμμ yê©àøÏ eTVü≤ظ Ç+‘˚. e÷qy√‘·eÔ TT&ÉT n+fÒ
m˝≤ ñ+{≤&√ ìs¡÷|æ+#·&Üìπø sêeT >±<∏äqT Ä˝≤|æ+#ê&ÉT. á
j·TT>±s¡+uÛÑ ø£s¡Ô lsêeTø£èwüí |üs¡eT Vü≤+dü ˇø£ ø£<∏ä #ÓbÕŒs¡T.
ªªeTT>∑TsZ T¡ yêVü‰´[ yÓfió¯ ‘·THêïs¡T. |üøÿ£ H˚ ˇø£ ô|<ä› ø√≥ >√&É ñ+~.
<ëìø£e‘·\ @<√ >±Hê uC≤Hê $ì|ædüTÔqï~. n<˚$T{À #·÷&Ü\qT
≈£îHêïs¡T Ms¡T. >√&É HÓø£ÿ&ÜìøÏ kÕ<ÛäHê\T ˝Òe⁄. n+<äT#˚‘· ˇø£]MT<ä
ˇø£s¡T møÏÿ #·÷<ë›eTqT≈£îHêïs¡T. ô|’øÏ møÏÿq yê&ÉT n<˚yÓ÷ #·÷∫
ÁøÏ+~yêìøÏ #ÓbÕŒ\ì ìj·TeT+ ô|≥Tº≈£îHêïs¡T. ø±ì ô|’øÏ møÏÿ #·÷∫q
24 <Ûë´q düs¡düT‡
yê&ÉT Ä Äq+<ëìï ‘·≥Tºø√˝Òø£ n≥T|üø£ÿ≈£î <ä÷πøXÊ&ÉT. ‘·sê«‘· ¬s+&Ée
yê&ÉT n<˚|ìü #˚XÊ&ÉT. eT÷&Ée yê&ÉT m˝≤>√ ø£w|ºü &ü ç ô|ø’ Ï bÕøÏ n≥T#·÷dæ
nfÒ <ä÷πø<ë›eTì nqT≈£îqï+‘·˝À yê&ç˝À ˇø£ Ä˝À#·q yÓT]dæ+<ä≥.
H˚q÷ <ä÷πøùdÔ Çe‘·*yê]øÏ mes¡T #ÓãT‘ês¡T? nì Ç≥T |üø£ÿ≈£î <ä÷πø
XÊ&É≥μμ. á ø£<ä∏ #Ó|Œæ |üse¡ TVü≤+dü •wüß´\‘√ nHêï&É≥. Ä eT÷&√e´øÏìÔ
H˚H˚. neTà qqTï Ç≥T <ä÷ø£eTqï~. ˝Ò≈£î+fÒ H˚qT MT≈£î <äπøÿyê&çì
ø±<äT. Çø£ÿ&É qT+&ç e∫Ãq yê&˚ kÕ«$T $y˚ø±q+<ä. Äj·Tq ô|{Ϻq _Ûøπ å
á düe÷» Hêsêj·TD ñ<äs∆ D¡ ø±s¡´Áø£eT+. á <Ûë´q jÓ÷>∑ Á|üj÷Ó »q+
e´øÏÔ>± ‘êqT ˇø£ÿ&˚ bı+<ä&É+ ø√dü+ ø±<äT. Ç~ Á|ü|ü+#·+ ø√dü+. á
<äècÕº´ á n<Ûë´j·T+ #ê˝≤ >=|üŒ~. kÕ<Ûës¡D+>± Ç˝≤+{Ï Á>∑+<∏ë\˝À
á <äèwæº #ê˝≤ ‘·≈£îÿe.
á |”]ƒø£ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À ñ<ëVü≤]+∫q ñ|üìwü‘Y eT+Á‘ê\˝À
@eTìwæì >∑÷]à #Ó|üŒã&çq<√ yê]ì ñ<ä∆]+#˚ Á|üj·T‘·ïy˚T á Á>∑+<∏ä
Á|üjÓ÷»q+.
Bìø√dü MT Á>∑+<∏+ä ÁbÕNq y˚<ä ` ñ|üìwü‘T· \Ô T Ç‹Vü‰dü ` |ü⁄sêD≤\T
eTVü‰ø±yê´\÷ ` ‘·+Á‘·Á>∑+<∏äyÓTÆq ∫<äZ>∑q#·+Á~ø£ e+{Ï$ ` mìï{ÏH√
s¡+>∑]+∫ s¡#s· TT‘· á ~yÍ´wü<ëÛ ìï ‘·j÷· s¡T#˚kÕ&√ ÄX¯Ãs¡´+ y˚dTü +Ô ~.
Bìì l ¬ø.m˝Ÿ. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ nH˚ e<ëqT´&ÉT Áyêj·TeT+fÒ
‘êqT Áyêdæq≥Tº s¡#·sTT‘· nHêï&ÉT. Ä Áù|s¡D ø£s¡Ô, Á>∑+<∏ä ø£s¡Ô #·~$q
eTq+ <ÛäqT´\+.
` ‘·TeTà|üP&ç ø√fÒX¯«s¡sêe⁄
n_Ûq+<äq
Á|üÁ|ü<eä∏ T+>± ªª<Ûë´q düsd¡ Tü ‡μμ ` nH˚ á Á>∑+<∏+ä ù|s¡T n|üPs¡«yÓTqÆ ~
>±q÷, $•wüºyÓTÆq~>±q÷ uÛ≤dædü÷Ôe⁄+~. ª<Ûë´q+μ n+fÒ ˇø£ ñ<ë‘·Ô
$wüj·T+ô|’ eTqdüT‡qT πø+ÁBø£]+∫ ìX¯Ã\+>± uÛ≤eq #˚j·T≥+. Ä
uÛ≤eqqT nK+&É <ÛësêÁ|üyêVü≤+>± ø=qkÕ–+#·≥y˚T ª<Ûë´qjÓ÷>∑+μ>±
nqTuÛÑeE„\#˚ ù|s=ÿqã&ç+~.
á ª<Ûë´qjÓ÷>∑+μ uÛÑ>∑eBZ‘·˝À ` eTTK´+>± Äs¡e n<Ûë´j·T+˝À`
Ä$wüÿ]+|üã&çe⁄+~. á ø±s¡D+#˚‘·H˚ á n<Ûë´j·÷ìøÏ ª<Ûë´qjÓ÷>∑+μ
nH˚ Hêe÷+‘·s¡+ Á|üdæ<ä∆+>± @s¡Œ&ç+~.
eTqdüT‡≈£î dü+ã+~Û+∫q<Óq’ <Ûë´qjÓ÷>±ìï ˇø£ düsd¡ Tü ‡>± s¡÷|æ+∫
#Ó|üŒ≥+ dü+Á|ü<ëj·÷qT>∑TDyÓTÆq $q÷‘·ïyÓTÆq |ü<ä∆‹.
ªª<Ûë´qÁVü≤<˚ C≤„q»˝Ò sê>∑<˚«wüeT˝≤|üùV≤ ˆ
j·T' kÕï‹ e÷qùd rπsú düj·÷‹ |üs¡e÷+>∑‹yéT ˆˆμμ
<Ûë´q+ nH˚~ ˇø£ ÁVü≤<ä+ (düs¡düT‡). á düs√es¡+˝Àì »\+
C≤„q+. á C≤„q»˝≤\T eTqdüT‡qT Äe]+#·Tø=ìe⁄qï (kÕ«s¡|ú Pü ]‘·yTÓ qÆ )
sê>∑eTT, <˚«wüeTT ` nH˚ eT*Hê\qî ‘=\–+∫, |ü$Á‘·+#˚kÕÔsTT. ø£qTø£
e÷qdüyÓTÆq (eTqdüT‡≈£î #Ó+~q C≤„qeTj·TyÓTÆq) á |ü⁄D´rs¡ú+˝À
kÕïqe÷&çqyês¡T ñ‘·ÿ èwüºyÓTÆq >∑‹ì (eTTøÏÔì) bı+<ä>∑\s¡T.
ô|’ XÀ¢ø+£ ªª<Ûë´q düsd¡ Tü ‡μμ jÓTTø£ÿ yÓ•’ cÕº´ìï #·øÿ£ >± #ê≥T‘·÷e⁄+~.
ªdüe÷Vü‰s¡ uÛ÷Ñ $Tø£μ ` nH˚ ñ|üo]¸ø£ (Sub-heading) ‘√ ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ Æ
Çs¡Te~ s¬ +&ÉT Á|ü<ëÛ Hê+XÊ\T>± Áø£eT $düÔ è‹ H=+~ ªCÀ´‹wüàr düHêïVü≤+μ`
nH˚ ñ|üo]¸ø£‘√ |ü]düe÷|æÔ q+~q á Ä<Ûë´‹àø£ e#·q ø±e´+ nìï
$<Ûë˝≤ n~«rj·T+>± n\sês¡T‘·÷e⁄+~.
26 <Ûë´q düs¡düT‡
dü+düÿ è‘·yêvàj·T uÛ≤+&Ü>±s¡eT+<ä* y˚<ë\T, ñ|üìwü‘·TÔ\T,
eTHê«~ düà è‘·T\T, sêe÷j·TD, uÛ≤s¡‘· ø±y˚´‹Vü‰kÕ\T, bÕ‘·+»\ jÓ÷>∑
<äsÙ¡ Hê<äT\T, uÛ≤>∑e‘ê~ |ü⁄sêD≤\T, •eeTVæ≤eTï, •yêq+<ä\Vü≤Ø‘ê´~
k˛ÔÁ‘ê\T, $y˚ø£ #·÷&ÜeTDÏ ˝≤+{Ï Á|üø£s¡D Á>∑+<∏ë\T, n˝≤π> ‘ÓqT>∑T˝À
ø£$Á‘·j·T uÛ≤s¡‘·+ yÓTT<ä\Tø=ì, eTqT#·]Á‘·, ÄeTTø£Ô e÷\´<ë~
Á|üã+<Ûë\T, lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡ X¯‘·ø±<äT\T, kÕø屑êÿsê~ Ä<ÛäTìø£ ø±yê´\
leTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£å+ es¡≈£î $düÔ]+∫j·TTqï kÕs¡dü«‘·+qT+&ç
m+|æø£#˚dæq s¡eTD°j·T ñ<ëVü≤s¡D\‘√ s¡#·sTT‘· Ç+<äT˝À Äj·÷
düìïy˚XÊ˝qT düeTT∫‘· Ø‹ì düeTq«j·T |üPs¡«ø£+>± s¡+õ+|üCÒdæ
j·TTHêï&ÉT. Ç+<äTe\¢ á s¡#q· ≈£î eTH√Vü≤s¡yTÓ qÆ ÄqT|üP]«, @ø£ yêø£´‘·
dæ~∆+∫, &܈ˆ y˚T&ÉkÕì yÓ÷Vü≤Hé>±] nqTuÛÑe|üPs¡«ø£ yÓ’<äTwü´+ n&ÉT
>∑&ÉT>∑Tq ÄX¯Ãsê´eVü≤+>± $~‘·eTe⁄‘·Tqï~! πøe\ |ü⁄düÔø£ |ü]#·j·T+
ø£\yêfi¯¢≈£î Ç≥Te+{Ï Á|üC≤„ bÕ{yê\T \_Û+#·eì #Ó|üŒ≥+ |ü⁄qs¡TøÏÔ.
Ç‘·'|üPs¡«+ ‘Ó*Œq≥T¢>± <Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ @ø±Á>∑‘·j˚T ÁbÕ‹|ü~ø£.
Ç˝≤>∑, @ø±Á>∑‘j · T˚ ÁbÕ‹|ü~ø£>± >∑*–j·TTqï <Ûë´qjÓ÷>±ìï e÷qyê[øÏ
‘=\T<=\T‘· Á|üuÀ~Û+∫+~ y˚<äy˚T! y˚<ä+ Á|ü‹bÕ~+∫ Á|üuÀ~Û+∫q
<Ûë]àø£yTÓ qÆ á <Ûë´qjÓ÷>∑ |ü<‹∆ä H˚ ÁbÕNq j·TT>±˝À¢ m+<äs√ eTVü≤s¡T¸\T,
sê»s¡T¸\T, eTVü≤˙j·TT\T düeTÁ>∑+>± Ä#·]+∫ #·]‘ês¡T˝ú H’… ês¡T. n˝≤+{Ï
uÛ≤s¡rj·T <Ûë´qjÓ÷>∑ |üsêj·TDT\˝À nÁπ>düs¡T&ÉT bÕ+&ÉTq+<äqT&Ó’q
ns¡T®qT&ÉT!
^‘ê#ês¡T´&ÉT ns¡T®qTìøÏ ñ|ü<˚•+∫q ª<Ûë´qjÓ÷>∑+μ˝À ∫es¡>±
uÛÑøÏÔÁbÕ<ÛëHê´ìï >∑T]+∫ á ÁøÏ+~ XÀ¢ø£+˝À eø±ÿDÏ+∫j·TTHêï&ÉT.
ªªjÓ÷–HêeT|æ düπs«cÕ+ eT<äZ‘˚Hê+‘·sê‘·àHê ˆ
ÁX¯<ë∆yêHé uÛÑ»‘˚ jÓ÷ e÷+ dü y˚T j·TTø£Ô‘·yÓ÷eT‘·' ˆˆμμ
<Ûë´q düs¡düT‡ 27
ªns¡TH® ê! jÓ÷^X¯«s¡T \+<ä]˝Àq÷ me&ÉT qH˚ï X¯sD¡ Tbı+~ ùd$dü÷Ô
e⁄+{≤&√ n‘·&ÉT Hê≈£î $T>∑T\ Á|æj·TyÓTÆqyê&ÉTμ.
á XÀ¢ø±ìï ã{Ϻ <Ûë´qjÓ÷>±ìø°, uÛÑøÏÔø° >∑\ n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûä+
ne>∑‘·eTe⁄‘·T+~.
ªªuÛÑøÏÔs¡®ìÁr C≤„qdü´ uÛÑøÏÔs√àø£åÁ|ü<ësTT˙μμ ` nH˚ n<Ûë´‘·àsêe÷j·TD
ìs¡«#·Hêìï ã{Ϻ uÛÑøÏÔ C≤„HêìøÏ »qq ùV≤‘·TyÓ’ ‘·<뛫sê yÓ÷øå±ìï#˚Ã~>±
|ü]D$Tdü÷Ôe⁄qï~.
$•cÕº<Ó’«‘· dæ<ë∆+‘· >∑Ts¡T|üs¡+|üs¡˝À ªªHê<∏ä j·÷eTTq eT<Ûä´e÷+μμ
nqï dü÷øÏÔì nqTdü]+∫ ≈£L≥düTú˝…’j·TTqï j·÷eTTHê#ês¡T´\ yê]
dæ<ë∆+‘êqTkÕs¡+ X¯s¡D≤>∑‹ |ü⁄s¡düÿ è‘·yÓTÆq uÛÑøÏÔ ¬s+&ÉT $<Ûë\T>±
$+>∑&+ç |üã&ç+~. n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï ª|üsu¡ øÑÛ μÔÏ ` Ç~ kÕ<Û≈ä î£ q≈£î uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì
kÕø屑êÿsêqTuÛ÷Ñ ‹ì ÁbÕ|æ+Ô |üCùÒ d~. s¬ +&Ée~ ª|üse¡ TuÛøÑ μÔÏ . |üsu¡ øÑÛ ÔÏ <ë«sê
\_Û+∫q ~yê´qTuÛÑ÷‹ì C≤„q+#˚‘· XÊX¯«‘·+>± nqTuÛÑyÓ’ø£ y˚<ä´+
ø±$+#˚~ ª|üs¡eTuÛÑøÏÔμ. á ¬s+&Ée<Ó’q ª|üs¡eTuÛÑøÏÔ uÛ≤eqμqT kÕ«qTuÛÑe+
˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√yê\+fÒ <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+|üe\dæq<˚. á$<Ûä+>±
<Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ Çs¡T<Ódü\ ª|üs¡uÛÑøÏÔ uÛ≤eqμ, ª|üs¡eT uÛÑøÏÔuÛ≤eqμ nH˚$
»j·T$»j·TT\ ˝≤>± HÓ\ø=ìe⁄+{≤j·TH˚~ kÕsê+X¯+.
á Ø‹>± uÛ≤s¡rj·T Äs¡¸e÷s¡Z+˝À düHê‘·q ãTTwüß\#˚ nqTwæ˜+|ü
ã&çq <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+∫ n+‘·sT¡ àFq |ü]D‹ì kÕ~Û+∫q|ü&˚
e÷qeJ$‘êìøÏ kÕs¡úø£‘· #˚≈£Ls¡T‘·T+~.
yÓTT‘·Ô+MT<ä ªª<Ûë´q düs¡düT‡μμ ` nH˚ e#·q ø±yê´ìï ÄdüøÏÔ‘√
|ü]ƒ+#·&ÜìøÏ ÁbÕs¡+_Û+∫q õC≤„düTe⁄q≈£î dü>∑TD√bÕdüq‘√ ≈£L&çq
uÛÑøÏÔe÷s¡Z+˝À |üj·Tìdü÷Ôe⁄qï nqTuÛÑ÷‹ì n+<äCÒdü÷Ô, Áø£y˚TD Á>∑+<∏ä+
∫e] uÛ≤>±ìøÏ #˚s¡Tø=H˚ dü]øÏ ìs¡TZD√bÕdüHê $\dæ‘·yÓTÆq C≤„q|ü<ä+∏ ˝À
28 <Ûë´q düs¡düT‡
|üj·Tìdü÷Ô CÀ´‹wüàr <äs¡Ùq+ ø±$+∫q $∫Á‘êqTuÛÑ÷‹ì Á|ükÕ~dü÷Ô
e⁄+~.
‘ê‹Ô «ø£yÓTÆq á nqTuÛÑ÷‹ì ` düT\uÛÑyÓTÆq ne>±Vü≤q ì$T‘·Ô+ `
ªmdüÿ˝Ò≥sYμ jÓTTø£ÿ ÁøÏ+~yÓT≥Tºô|’ n&ÉT–&çq e´øÏÔ nÁ|üj·T‘·ï+>±,
n‹‘·«s¡>± ô|’ n+‘·düTÔqT #˚s¡Tø=H˚≥≥Te+{Ï ˝ÖøÏø£yÓTÆq nqTuÛÑ÷‹‘√
dü]b˛*à #Ó|üŒe#·TÃ.
mH√ï s¡ø£eTT˝…’q ˇ‹Ô&ÉT\‘√, düeTdü´\‘√ dü‘·eT‘·eTe⁄‘·÷ e⁄qï
H˚{Ï dü+øÏw¢ ºü kÕe÷õø£ Jeq+˝À e´øÏ>Ô ‘∑ · @ø±Á>∑‘q· T, ‘·<뛫sê düe÷»+˝À
◊ø£eT‘ê´ìï, XÊ+‹ kÕeTs¡kÕ´\qT bÕ<äTø=\Œ&ÜìøÏ Ç˝≤+{Ï s¡#·q\T
ìdü‡+<˚Vü≤+>± ñbÕ<˚j·÷\T. á ø±s¡D+#˚‘· á ªª<Ûë´qdüs¡düT‡μμ
kÕï‘·ø√‘·Ôs¡ $<ä´\≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒ¡´ Á|üD≤[ø£˝À¢ neX¯´+ #˚sá <ä–
e⁄+~.
n˙ï ˇø£ jÓT‘·TÔ— á Á>∑+<∏ä+ ∫es¡ Ç∫Ãq ªªCÀ´‹wüàr <Ûë´q
düHêïVü≤+μμ ` ˇø£ÿ{Ï ˇø£ jÓT‘·TÔ. >∑Ts¡T<˚e⁄\T l•yêq+<ä eTÚqkÕ«$T
yês¡T yê‘·‡\´+‘√ ñ|ü<˚•+∫q CÀ´‹wüàr <Ûë´q$<ÛëHêìï Ç+<äT˝À
y˚T&ÉkÕì yês¡T dü+Á>∑V≤ü +>±, düTø£s+¡ >± $e]+∫j·TTHêïs¡T.á CÀ´‹wüàr
<Ûë´q $<Ûëq+ #ê˝≤ n|üPs¡«yÓTqÆ $wüjT· +! H˚{‘Ï s· +¡ yês¡T ` n+<äT˝Àq÷
Á|ü#T· s¡+>± uÛ≤$ bÂs¡T\T ` ≈£îå Dí+>± ‘Ó*dæø=ì, Ä#·]+∫, ø£è‘·øè£ ‘·T´\T
ø±<ä–q ñ‘·ÔeT$<Ûëq+!! Ç≥Te+{Ï ñ‘·ÔeTs¡#·qqT Ä+Á<Ûëe[øÏ
n+~+∫q s¡#·sTT‘·≈£î Hê Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£ n_Ûq+<äq\T.
s¡#·sTT‘·≈£î >∑\ ªªdüs¡dü«r |ü⁄Á‘·μμ, ªªø£$‘ê >∑+>√Á‹μμ, ªªn|üPs¡«
|ü+#· düVü≤ÁkÕe<Ûëq kÕs¡«uÛÖeTμμ, Ç‘ê´~ nq«s¡ú_s¡T<ë\ yÓqTø£
dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡ã&ç Äj·Tq ø=qkÕ–+∫q n#·+#·\ Ä<Ûë´‹àø£ kÕ<Ûäq
m+‘·Á|ü>±&ÛÉyÓTÆq<√ Ç+<äTeT÷\+>± #·ø£ÿ>± }Væ≤+|üM˝Ö‘·÷e⁄qï~.
<Ûë´q düs¡düT‡ 29
$<ë´ s¡D´eTVü≤]¸ (Áø°.X¯.13 ` 14 X¯‘êãT›\ eT<Û´ä ø±\+) s¡∫+∫q
nH˚ø£ ‘ê‹Ô «ø£ Á>∑+<∏ë˝À¢ ªªy˚<ë+‘· |ü+#·<ä•μμ nH˚ Á|üø£s¡D Á>∑+<∏ä+
düTÁ|üdæ<ä∆yÓTÆq~. n+<äT˝À ˇø£ Á|üø£s¡D+ ªª<Ûë´qB|üÁ|üø£s¡D+μμ. <Ûë´q
jÓ÷>±ìï B|ü+>± uÛ≤eq #˚dæ Ä eTVü≤˙j·TT&ÉT s¡∫+∫q Ä Á|üø£s¡D+
∫e] XÀ¢ø£+ Ç˝≤ kÕ–+~.
ªª<Ûë´qB|ü $TeT+ düeT´ø˘ |üsêeTèX¯‹ jÓ÷ qs¡' ˆ
eTTø£Ôdü+X¯j·T @yêj·T+ <Ûë´j·T‹ ÁãVü≤à dü+‘·‘·yéT ˆˆμμ
ªÁX¯ó‹ düeTà‘·+>± Á|ü‹bÕ~+∫q á <Ûë´qB|ü Á|üø£s¡D≤ìï @
õC≤„dTü e⁄ n<Û´ä j·Tq+ #˚d,æ $#ês¡D |üPs¡«ø£+>± eTqq+ #˚kÕÔ&√,
n‘·&ÉT eTTeTT≈£åîyÓ’, ìs¡+‘·s¡+ ÁãVü≤à<Ûë´qo\T&Ó’ ø±\Áø£y˚TD
eTT≈£îÔ&ÉT ø±>∑\&ÉTμ.
á uÛ≤e+ Á|üø£è‘· ‘ê‹Ô «ø£ø±e´yÓTÆq ªª<Ûë´qdüs¡düT‡μμ $wüj·T+˝À
ôd’’‘·+ #·ø£ÿ>± düeTì«‘·eTe⁄‘·Tqï~.
ˇø£ÿe÷≥˝À `
ªª<Ûë´qjÓ÷>∑|sü êj·TDT&Óq’ ñ‘·eÔ T jÓ÷^X¯«s¡T&ÉT u≤Væ≤s¡yTÓ qÆ CÀ´‹ì
Ä<Ûës¡+>± #˚dæø=ì, Ä+‘·s¡ CÀ´‹ì dü+<ä]Ù+#ê*μμ ` nH˚~ á ª<Ûë´q
düs¡düT‡μμ jÓTTø£ÿ dü+<˚X¯ kÕsê+X¯+.
` Ä#ês¡´ ¬ø.C…. ø£èwüíeT÷]Ô
 <Ûë´q+ n+fÒ... eTqùd‡ <˚e‘·
n–ïs¡´Á‘ê_ÛeT<∏ä´‘˚ eTq @y˚‘·´q+‘·+ yÓ’
yêj·TTs¡´Á‘ê_Ûs¡T<Ûä´‘˚ eTH√-q+‘ê $X‚«<˚yê
k˛yÓ÷j·TÁ‘ê‹ ]#·´‘˚ nq+‘·y˚Te dü‘˚q
‘·Á‘· dü+C≤j·T‘˚eTq'
˝Àø£+ »j·T+‹



mø£ÿ&É n–ïeT<∏äq+ »s¡T>∑T‘·T+<√, mø£ÿ&É yêj·TTÁ|ükÕs¡+
Áø£eTãB∆ø]£ +|üã&ÉT‘·T+<√, mø£ÿ&É k˛eTs¡d+ü ÄkÕ«~+|üã&ÉT‘·T+<√ nø£ÿ&˚
eTqdüT‡q≈£î ø±e\dæq ã\+ düeTÁ>∑+>± \_Ûdü÷Ô ñ+~.
n–ïeT<∏qä + R n+‘·sà¡ <∏qä +‘√ ≈£L&çq dü‘ê´H˚«wüD
yêj·TT ìs√<Û+ä R XÊ«düô|’ ìX¯Ã\ <Ûë´dü
k˛eTs¡dbü Õq+ R C≤„qdüT<ÛëkÕ«<äq+
á eT÷&ÉT ø£*ùdÔ n<˚ <Ûë´q jÓ÷>∑+.
Je⁄ì eTqdüT‡ nq+‘· X¯øÏÔdü+|üqïyÓTÆq <˚e‘·. eTqdüT‡˝À
düeTT<䓤$+#˚ ˇø=ÿø£ÿ uÛ≤eq ˇø=ÿø£ÿ <˚e‘·.
nsTT‘˚ eTH√<˚e‘·\ dü+K´ nq+‘·+. Ç˝≤ nH˚ø£ <˚e‘·\≈£î
ì\j·TyÓTÆq eTqdüT‡ eX¯yÓTÆ‘˚ Je⁄&ÉT <˚e‘·\ ùdeπø n~Û|ü‹ j·TÚ‘ê&ÉT.
n≥Te+{Ï Je⁄&ÉT C≤„qkÕÁe÷C≤´ìï düTHêj·÷dü+>± »sTT+|ü >∑\&ÉT.
á dæú‹øÏ #˚s¡Tø√yê\+fÒ eTH√»j·÷ìï ø£*–+#˚ <Ûë´qdæ~∆ nedüs¡+.

( X‚«‘êX¯«‘·s√|üìwü‘Y ) ( ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘Y )
 eTqùd‡ ø±s¡D+ Vü≤è<äj·T+ Äø±X¯eT+‘· $XÊ\yÓTÆ‘˚...

ÁbÕDÏø√{Ϭø\¢ ã+<Ûä+ãT, yÓ÷ø£å+ãT CÀ´‹s¡+ã! Vü≤è~ $<ä´j˚TøÏå‘·+

#˚s¡T≥≈£îqT eTqeTT ø±s¡D+ãT— j·T\¢|òüTTÁ|üdüè‘· eTs¡∆eT+&Éù|
$wüj·Tdü+–jÓÆTq $qT ã+<Ûäø±], ì <Ûä÷eT\ø£å à>∑Ts¡T j·T#·Ã‘·‘Y #·T´‘·+
]«wüj·TjÓÆTq eTTøÏÔ $uÛÑeø±]. ‘˚‘·T dü‘·Ô «‘·eTd” e|ü⁄ düÔe



ne÷à! Hê Vü≤è<äj·÷ø±X¯+˝À >√#·]+#˚ ˙ CÀ´‹s¡àj·T dü«s¡÷|ü+
Je⁄\T uÛÑeã+<Ûë\˝À ∫≈£îÿø=ì, dü+kÕs¡ kÕ>∑s¡+˝À ø=≥Tº
n|üs√øå±qTuÛÑ÷‹ nH˚ eT+#·T‘Ós¡eT<Ûä´ ø£s¡àã+<ÛäeTHÓ&ç n–ïø°\\qT
$T{≤º&É&Üì¬ø’Hê, jÓ÷>∑ã\ kÕ<Ûäq‘√ yÓ÷ø£åkÕÁe÷C≤´ìï n\+ø£]+|ü
<äVæ≤+|üCÒdü÷Ô ˙ ‘·‘·Ô «eTVü≤‘êÔ «\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
&Üì¬ø’Hê eTqùd‡ ø±s¡D+.
( ∫<ä>Z q∑ #·+Á~ø£ )
( lø£èwü<í e˚ sêj·T\T ) eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT

düe÷Vü‰s¡ uÛÑ÷$Tø£
uÛ≤s¡‘·j·TT<ä∆+ Ç+ø± Hê\T¬>’<äT s√E˝À¢ ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±uÀ‘·÷
ñ+~. n<˚ düeTj·T+˝À düTjÓ÷<ÛäqTì n+‘·s¡+>∑+ $|üØ‘·yÓTÆq ˇ‹Ô&çøÏ
˝ÀHÓ’+~. lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT sêj·Tu≤s¡+ #˚dæ dü+~Û #˚düTø=eTàHêï,
;Ûwàü Á<√D≤<äT\T XÊ+‹ e÷sêZHï˚ Á|üuÀ~Û+∫Hê, ∫es¡≈î£ ‘·q ‘·*‘¢ +· Á&ÉT\T
≈£L&Ü j·TT<ä∆+ e\<äì XÊ+‹H˚ ø√s¡Tø=eTàì #Ó|æŒHê ‘êqT düùd$Tsê
$q˝Ò<äT. m{Ϻ |ü]dæú‘·T˝À¢q÷ bÕ+&Ée⁄\≈£î dü÷~yÓ÷|æq+‘· uÛÑ÷$Tì
≈£L&Ü Çe«qHêï&ÉT. n˝≤ ‘·q≈£î ‘êHÓ’ ø√s¡T≈£îqï j·TT<ä∆+ <ä>∑Zs¡ |ü&ÉT‘·÷
ñ+~. eTqdüT‡˝À »j·÷|ü»j·÷\ >∑T]+∫ Ä+<√fi¯q, bÕ+&Ée|üø+å£ ˝Àì
Ms¡ÁX‚wüߘ*ï, yê] ã\ $X‚cÕ\qT düà]+∫q|ü⁄&É+‘ê @<√ uÛÑj·T+ Äe
]+#·&É+, eTTK´+>± ;ÛeTùdqTì ã˝≤ìï ‘·\#·T≈£î+fÒ #ê\T Ä˝À#·q˝À¢
ˇ‹Ô&ç n~Ûø£eTÚ‘·÷ ñ+~.
á ˇ‹Ô&ç uÛÑ]+|ü˝Òø£ ‘·q |ü<äTH=ø£+&ÉøåöVæ≤DT\ ùdq˝Àì eTVü‰
Ms¡T\+<ä]˙ ˇø£ #√≥ düe÷y˚X¯ |üs¡∫Hê&ÉT. ≈£îs¡TπøåÁ‘· j·TT<ä∆+˝À
‘·q≈£î eTVü‰ùdHê|ü‹>± ùde\+~+|üuÀ‘·÷ ñqï ;Ûwßü à&ÉT, >∑Ts¡Te⁄>±¬sq’
Á<√DT&ÉT, ‘êqT ÁbÕD≤~Ûø£+>± n_Ûe÷ì+#˚ ø£s¡Tí&ÉT, Ç+ø± X¯\T´&ÉT,
<äTXÊÙdüqT&ÉT, X¯≈£îì Ç‘ê´~ Ms¡T\+‘ê düuÛÑ˝À Á|üeTTK kÕúHê\T
Ä\+ø£]+∫ ñHêïs¡T. eTVü‰ùdHê~Û|‹ü , $X‚w+æ ∫ ‘·q ‘ê‘·>±¬sq’ ;Ûwßü àDÏí
#·÷∫ düTjÓ÷<ÛäqT&ÉT ñ‘·ÿ+sƒ¡>± Ç˝≤ n&ç>±&ÉT.
düTjÓ÷<Ûqä T&ÉT : ‘ê‘·>±s¡÷! @&Éø√å Væ≤DT\‘√ >∑÷&çq düeTdüÔ bÕ+&Ée
ã˝≤ìï, bÕ+&Ée⁄\‘√ düV‰ü ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ MT¬ø+‘· düeTj·T+ |ü≥eº #·TÃ?
;Ûwüßà&ÉT : H˚qT HÓ\s√E˝À¢ düeTdüÔ bÕ+&Ée ã˝≤ìï bÕ+&Ée⁄\‘√
düVü‰ ìs¡÷à*+|ü>∑\qT.
<Ûë´q düs¡düT‡ 35
‘ê‘·>±] düe÷<Ûëq+‘√ <äTs√´<ÛäqTì eTqdüT‡˝À ˇ‹Ô&ç ø=+‘·
ñ|üX¯$T+∫+~. yÓ+≥H˚ >∑Ts¡T<˚e⁄˝…’q Á<√D≤#ês¡T´\ yê]ì ≈£L&Ü Ç<˚
Á|üX¯ï y˚XÊ&ÉT. Á<√D≤#ês¡T´\ yês¡T ≈£L&Ü ;Ûwüßà&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ HÓ\s√E˝À¢
düeTdüÔ bÕ+&Éeã˝≤ìï ìs¡÷à*+|ü>∑\qT ` nì #ÓbÕŒ&ÉT. <äTs√´<ÛäqTì
eTqdüT‡˝À ˇ‹Ô&ç Ç+ø± ø±düÔ ñ|üX¯$T+∫+~. ‘·s¡Tyê‘· ‘·q ÁbÕD
ùdïVæ≤‘·T&Ó’q ø£s¡TíDÏí ≈£L&Ü Ç˝≤π> n&ç>±&ÉT. ø£s¡Tíì eTqdüT‡˝À
eTVü‰ùdHê|ü‹jÓÆTq ;Ûwüßà&ÉT ‘·qqT ns¡∆s¡<∏äTDÏí>± ù|s=ÿHêï&ÉH˚ u≤<Ûä,
ñÁø√wü+ ø=≥Tº$T{≤º&ÉT‘·THêïsTT. n+<äTπø ‘êqT ;Ûwüßàì ø£+fÒ, Á<√DTì
ø£+fÒ ô|’ #˚sTT nì|æ+#·Tø√e&ÜìøÏ Ç<˚ n<äqT>± uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚
@ e÷Á‘·+ ‘·&TÉ eTTø√≈£î+&Ü H˚qT ◊<äTs√E˝À¢H˚ düeTdüÔ bÕ+&Éeu˝≤ìï,
bÕ+&Ée⁄\‘√ düVü‰ ìs¡÷à*+|ü>∑\qT ` nì ù|s=ÿHêï&ÉT. <äTs√´<ÛäqTì
eTqdüT‡ ‘ê‘êÿ*ø£yÓTÆq Äq+<ëìøÏ ˝ÀHÓ’ m<ä˝Àì ˇ‹Ô&ç u≤>± ‘·–Z+~.
<äTs√´<ÛäqT&ÉT á $<Ûä+>± ;ÛwüàÁ<√D ø£sêí<äT˝‘√ ìs¡«Væ≤+∫q
düe÷y˚X¯+, Ä düe÷y˚X¯+˝À yês¡T e÷{≤¢&çq e÷≥\T ` kÕsê+X¯+ `
á $wüj·÷\˙ï >∑÷&ÛÉ#ês¡T\ <ë«sê <Ûäs¡àsêE ‘Ó\TdüTø=Hêï&ÉT. <Ûäsà¡
sêE≈£î ìC≤ìøÏ ‘·q eTqdüT‡˝À <äTs√´<ÛäqTì ˝≤>∑ m≥Te+{Ï ˇ‹Ô&ç
˝Ò<äT. nsTTHê n≥Te+{Ï düe÷y˚X¯+ ìs¡«Væ≤+#ê\ì ≈£î‘·÷Vü≤\+
ø£*–+~. yÓ+≥H˚ lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqTì Ä<˚X+¯ ‘√ ‘·q ã\+˝À Á|üeTTKT˝…q’
eTVü‰Ms¡T\+<ä]˙ ˇø£ #√≥ düe÷y˚X¯|ü]∫Hê&ÉT. |ü<äTH=ø£+&ÉøåöVæ≤DT
\‘√ ≈£L&çq øös¡eã˝≤ìï øös¡e⁄\‘√ düVü‰ ìs¡÷à*+#·&ÜìøÏ lø£èwüí
uÛÑ>∑yêqT&ç¬ø+‘· ø±\+ |ü&ÉT‘·T+<√ Á|ü•ï+#ê\ì|æ+∫+~. ø±ì <˚e
<˚e⁄&Ó’q lø£èwüßíì n˝≤ ˇø£ e÷qee÷Á‘·TDÏí Á|ü•ï+∫q≥T¢>± Á|ü•ï+#ê
\+fÒ <Ûäs¡àsêE Vü≤è<äj·T+ n+^ø£]+|ü˝Ò<äT. n+<äTø£H˚ Ä Á|üX¯ï
ns¡T®qTìøÏ y˚j·T<ä\∫Hê&ÉT. ns¡T®qT&ÉT #Óù|Œ @ düe÷<ÛëqyÓTÆHê <ëì
yÓqTø£ ø£èwüßíì ñ‘˚Ô»+ Á|üø±•dü÷Ô ñ+≥T+~ ` nqï |üs¡eTdü‘·´+ <Ûsä ¡à
sêE≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. n+<äTπø ªªns¡T®Hê! düeTdüÔøös¡e ùdHê düeT÷Vü‰ìï
»sTT+#· &ÜìøÏ ˙¬ø+‘·ø±˝+ |ü&TÉ ‘·T+~? ` nHêï&ÉT. ns¡Tq® T&ÉT yÓ+≥H˚
36 <Ûë´q düs¡düT‡
dü$qj·T+>± lø£èwüßíì bÕ<ä|ü<ëà\yÓ’|ü⁄ ˇø£ÿø£åD+ #·÷∫, yÓqTyÓ+≥H˚
Ä kÕ«$T eTTU≤s¡$+<ä+˝ÀøÏ ‘·q #·÷|ü⁄\T kÕ]+∫Hê&ÉT. lø£èwüßí&ÉT
‘·q Á|üdqü ï‘·qT dü÷∫+#˚ ∫s¡Tqe⁄«\‘√ ns¡Tq® TìøÏ Áù|s¡D ø£*–+#ê&ÉT.
ø£èwüßí&É+~+∫q Áù|s¡D ns¡T®qTì Vü≤è<äj·T+˝À ˇø£ $q÷‘·q #Ó’‘·Hê´ìï
sπ ø¬ ‹Ô+∫+~. <Ûsä à¡ sêE yÓ|’ ⁄ü ‹]– ªªnHêï! u≤e>±¬sq’ á lø£èwüí uÛ>Ñ y∑ êqTì
Äos¡“\+, MT e+{Ï ô|<ä›\ ByÓq\T ñ+fÒ |ü<äTH=ø£+&ÉøåöVæ≤DT\‘√
≈£L&çq øös¡eã˝≤H˚ï ø±<äT, <˚e<ëqe⁄\‘√ ≈£L&É eTT˝À¢ø±\qT
ˇø£ÿø£Då +˝À uÛdÑ à” |ü≥\+ #˚jT· >∑\qTμμ ` nì dæsú d¡ +ü ø£\Œ+‘√ ù|s=ÿHêï&ÉT.
Ä düe÷<Ûëq+‘√ <Ûsä à¡ sêE |üse¡ •+∫Hê&ÉT. düu˝ÑÛ Àì yês¡+‘ê ns¡Tq® Tì
düe÷<Ûëq+‘√ q÷‘·H√‘˚Ô»+ bı+~, n+<äs¡÷ bÕs¡eXÊ´ìøÏ ˝ÀHÓ’Hês¡T.
Çø£ÿ&É eTq+ ˇø£ n+XÊìï ≈£åîDí+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚j·Te\dæ
ñ+~. ;Ûwüßà&ÉT HÓ\s√E\ì, Á<√DT&ÉT ≈£L&Ü HÓ\ s√E\+≥÷, ø£s¡Tí&ÉT
◊<äTs√E˝Ò ‘·q≈£î #ê\+≥÷ yê] yê] ã\|üsêÁø£e÷\ |ü≥¢ yê]≈£îqï
ne>±Vü≤q‘√ e÷{≤¢&Üs¡T. Ç+<äT˝À ø£s¡Tí&ÉT ø=+‘· kÕ«‹X¯j·T+
Á|ü<ä]Ù+∫Hê, ;Ûwüßà&ÉT, Á<√DT&ÉT ` yê] yê] |ü]~Ûì ‘Ó*dæ, düŒwüyº ÓTÆq
ne>±Vü≤q‘√H˚ e÷{≤¢&çq≥T¢ uÛ≤$+|üe#·TÃ. nsTT‘˚ ;ÛwüàÁ<√D≤<äT\
e+{Ï eTVü‰Ms¡T\T ôd’‘·+ HÓ\s√E\ e´e~Û˝À ~–«»j·T+ kÕ~Û+|ü
>∑\eTì #Óù|Œ j·TT<ä∆ Áø°&ÉHÓ’Hê, n+‘·≈£î $T+∫q mìï ~–«»j·÷ ˝…’Hê
ns¡T®qT&ÉT ˇø£ÿ ø£åD+˝À kÕ~Û+|ü>∑\qT ` nHêï&É+fÒ n‘·ì Ä‘·àôdúÌs¡´+
@$T{Ï? ì»+>± n‘·ìø£+‘· ã˝|üsêÁø£e÷<äT\T ñHêïj·÷? ` ne˙ï
n‘·&ÉT m˝≤ düeTTbÕ]®+#·Tø√ >∑*–Hê&ÉT? ` nì rÁe+>± Ä˝À∫ùdÔ
ns¡Tq® Tì e÷≥˝À¢ @ e÷Á‘·+ kÕ«‹X¯jT· + ˝Ò<ìä , n#·+#·\ Ä‘·à$XÊ«dü+,
nqT|üe÷qyÓTqÆ Ä‘·àôdsúÌ ´¡ +‘√H˚ n˝≤ e÷{≤¢&>É *∑ >±&Éì düŒwü+º >± ‘Ó\Tdü÷Ô
ñ+~. lø£èwüßìí düeTø£+å ˝À n–ï<˚e⁄&ÉT Á|ükÕ~+∫q >±+&ûe+, |üsy¡ T˚ X¯«s¡
<ä‘yÔ· TÓ qÆ bÕX¯ó|ü‘êÁdü+Ô , lø£èwüí uÛ>Ñ y∑ êqTì kÕVü≤#·s´¡ +, M{qï{Ïø° ‘√&ÉT>±
‘·q≈£îqï dü«‘·dæ‡<ä∆yÓTÆq <Ó’M dü+kÕÿs¡+ ` á n+XÊ\˙ï ns¡T®qTì
<Ûë´q düs¡düT‡ 37
e÷≥\≈£î H˚|ü<∏ä´+>± ñHêïsTT. <Ó’M dü+kÕÿs¡dü+|üqTï&Ó’q ns¡T®qT&ÉT
‘·q nbÕs¡ <Ûë´qjÓ÷>∑ã\+‘√ |ü⁄s√>∑$T+∫q eTVü‰Ms¡T&Ó’ ‘·b˛Bø£å
eVæ≤+∫ |üs¡y˚TX¯«s¡Tì Á|üdüqï+ #˚düTø=ì bÕX¯ó|ü‘êÁdüÔ+ dü+bÕ~+|ü
>∑*>±&ÉT. u≤\´+qT+&ç ‘êqT nqTdü]+#˚ nqTcÕ˜q Jeq $<Ûëq+,
ìj·T$T‘· <Ûë´qjÓ÷>∑+ ` ns¡T®qTDÏí ˇø£ eTVü‰MsêÁπ>düs¡T&ÉT>± uÛ≤dæ+|ü
CÒXÊsTT. |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì Á|üdqü ï+ #˚dTü ø=ì bÕX¯ó|ü‘êÁkÕÔìï düeTTbÕ]®+∫q
eTVü‰‘·b˛eT÷]ÔjÓÆTq ns¡T®qTDÏí #·÷∫ eTT˝À¢ø±\T ;Û‹ #Ó+~q≥T¢
eTVü‰uÛ≤s¡‘·+ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªn$s¡fi¯ dü÷s¡´eT+&É\ düVü≤ÁdüdüeTÁ|üuÛÑyÓTÆ, <Ûäq+»j·T
Á|ües¡Tø£s¡eTTàqHé yÓ\T">∑T bÕX¯ó|ü‘êÅdüÔeTT #·÷∫ <Ó’‘·´<ë
qedüTs¡j·Tø£åsêø£ådü>∑D+ãT ø£s¡+ãT uÛÑj·T+ãT H=+<Ó— ì+
<äeìj·TT ~]›s¡+~]¬> q_∆•˝À#·Ãj·Tdü+#·j·T+ãT‘√Héμμ
‘ê‘·Œs¡´+ : ns¡T®qTì #˚‹˝À qTqï bÕX¯ó|ü‘êÅdüÔ+ y˚sTT dü÷s¡´ _+u≤\
ø±+‹‘√ Á|üø±•dü÷Ô ñ+~. Ä eTVü‰ø±+‹ì #·÷∫q <Ó‘’ T· ´\T, <ëqe⁄\T,
<˚e‘·\T, j·T≈£åî\T, sêø£ådüT\T uÛÑj·T+‘√ ñøÏÿ]_øÏÿ¬s’Hês¡T. düeTTÁ<ë\T,
|üs¡«‘ê\‘√ düVü‰ uÛÑ÷$T –s¡–sê ‹]–+~.
n≥Te+{Ï eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq bÕX¯ó|ü‘êìï @Hê&ÉT ns¡T®qT&ÉT düeTT
bÕ]®+∫Hê&√ ÄHê&˚ ≈£îs¡TkÕÁe÷»´ \øÏå àøÏ <äTs√´<Ûqä Tìô|’ $s¡øÔÏ ø£*–+<äì
<˚y˚+Á<äT&ÉT Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªuÛ≤>∑´eTT ø±<Ó, nÁX¯eTeT |üqï>∑ø£+ø£DT#˚ ‘·|ü'ÁøÏj·÷
jÓ÷>∑´‘·"CÒdæ $X¯«uÛÑTeH√|üø£è‹Á|ü‹bÕ<äHÓ’ø£kÂ
uÛ≤>∑´<ÛäTs¡+<Ûäs¡+ãsTTq, bÕX¯ó|ü‘êÅdüÔeTT ">±+∫ ‹+ø£yÓ’
sê>∑´eTT |ü⁄≥Tº">±ø£! ≈£îs¡TsêE |üsTTHé ì»sê»´\øÏå àøÏHéμμ
‘ê‘·Œs¡´+ : ns¡T®Hê! nqq´kÕ<Ûä´yÓTÆq ‘·b˛ã\+‘√ ˙e⁄ kÕ~Û+∫q á
bÕX¯ó|ü‘êÅdüÔ+ düeTdüÔ»>∑‘·TÔq≈£î kÂuÛ≤>∑´<ëj·Tø£+. ˙ á #·s¡´‘√
38 <Ûë´q düs¡düT‡
≈£îs¡TkÕÁe÷»´\øÏå àøÏ <äTs√´<ÛäqTìô|’ $s¡øÏÔ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆqfÒ¢. n≥Te+{Ï
bÕX¯ó|ü‘êÁkÕÔìï kÕ~Û+#·&+É ˝À ns¡Tq® Tì kÕ<Ûqä , Bø£,å @ø±Á>∑‘· ` Ç˝≤+{Ï
jÓ÷>∑>∑TD≤\‘√ ≈£L&çq dü«j·T+ø£èwæ m+‘√ ñ+~. kÕ<ÛäHêdü+|ü‹ÔøÏ
nedüsy¡ TÓ qÆ nìï >∑TD≤\‘√ ns¡Tq® T&ÉT ‘·q n+‘·s+¡ >±ìï dü+düÿ]+#·Tø=ì,
‘·|üX¯ÙøÏÔ‘√ |ü]|ü⁄wüº+ #˚düTø=Hêï&ÉT. Je⁄\T ‘·eT ‘·eT n+‘·s¡+>±\qT
ns¡T®qTì ˝≤>± m˝≤ dü+düÿ]+#·Tø√>∑\>±˝À lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT Ç˝≤
ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªñ<ä∆πs<ë‘·àHê--‘êàq+ Hê‘êàqeTekÕ<äj˚T‘Y
Ä‘Ó’ àe Vü‰´‘·àH√ ã+<ÛäT sê‘Ó’ àe ]|ü⁄ sê‘·àq'μμ
‘ê‘·Œs¡´+ : Je⁄&ÉT ‘·q n+‘·s+¡ >±ìï |ü]X¯óÁuÛ+Ñ #˚dTü ø√yê\+fÒ $wüjT·
düTU≤\‘√ ≈£L&çq Ä˝À#·q\qT ìs¡÷à*+∫, dü+düÿ]+#·Tø√>∑\>±*.
n˝≤ dü+düÿ]+#·Tø√≈£î+&Ü ñ+fÒ n≥Te+{Ï n+‘·s¡+>∑y˚T ‘·q X¯Á‘·TyÓ,’
q•+|üCÒdüTÔ+~. dü+düÿ]+#·Tø=ì @ø±Á>∑‘·qT, dü«#·Ã¤‘·qT kÕ~Û+|ü>*∑ –‘˚
‘·q n+‘·s¡+>∑y˚T ‘·q≈£î Ä‘·àã+<ÛäTyÓ’ ÁX‚jÓ÷<ëj·Tø£ eTÚ‘·T+~.
ô|’ XÀ¢ø+£ ˝À lø£èwüß&í TÉ #Ó|Œæ q≥T¢>± ‘·q n+‘·s+¡ >±ìï dü+|üPs¡+í >±
dü+düÿ]+#·Tø=qï jÓ÷>∑ã\dü+|üqTï&ÉT ns¡T®qT&ÉT nì uÛ≤$+#ê*.
á |üse¡ Tdü‘ê´H˚ï lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT Ç+ø± Ç˝≤ $X¯Bø£]+∫Hê&ÉT.
ªªã+<ÛäTsê‘êà--‘·àqdüÔdü´ j˚THê‘Ó’àyê‘·àHê õ‘·'
nHê‘·àqdüTÔ X¯Á‘·T‘˚« eπsÔ‘ê‘Ó’àe X¯Á‘·Te‘Yμμ (uÛÑ>∑eBZ‘·`6`6)
‘ê‘·Œs¡´+ : ‘·q n+‘·s¡+>±ìï me&ÉT jÓ÷>∑ã\+‘√ dü+düÿ]+#·Tø=ì
kÕ<Ûäq˝À dü|òü©ø£è‘·T&Ée⁄‘·THêï&√ n‘·ì ãT~∆j˚T Ä‘·àã+<ÛäTe⁄>±
ÁX‚jT· düT‡\T ø£*–düT+Ô ~. me&ÉT dü+düÿ]+#·Tø√≈£î+&Ü eT*qeTqdüT‡‘√H˚
Á|üe]ÔkÕÔ&√ yêì ãT~∆ yêìøÏ X¯Á‘·TyÓ’ #Ó&ÉTe÷s¡Z+˝À q&ç|ædüTÔ+~.
S dü+kÕs¡ã+<Ûë\˝À ∫≈£îÿ≈£îqï Je⁄ì eT*q eTqdüT‡˝À m≥Te+{Ï
X¯ó<ä∆eTqdüT‡`eT*qeTqdüT‡
leT<䓤>∑eBZ‘·˝ÀH˚ Á|ü‹Je⁄ìøÏ eT*q eTqdüT‡, X¯ó<ä∆eTqdüT‡
nì ¬s+&ÉT $<Ûë˝…’q eTH√uÛ≤yê\T ñ+{≤j·Tì, X¯ó<ä∆eTqdüT‡jÓTTø£ÿ
Á|üuÛ≤e+‘√ eT*qeTqdüT‡qT |üP]Ô>± ìs¡÷à*+#·&Üìπø <Ûë´qjÓ÷>∑+
nedüse¡ Tì ≈£L&É lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT. X¯+ø£su¡ >ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\
yês¡TyÓTT<ä\Tø=ì m+<äs√ Ä#ês¡T´\T ≈£L&É eT*qeTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ,
X¯ó<ä∆ eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ \ø£Då ≤\qT $X‚w¢ Dü ≤‘·àø£+>± yê] yê] Á|üuÀ<Ûë\˝À
$X¯Bø£]+#ês¡T.
ªªdü<ë yÓ÷Vü‰≥yê´+ #·s¡‹ j·TTerHê+ ≈£î#·–sö
q≥‘ê´XÊ XÊU≤ dü«≥‹ s¡a{Ï‹ ôd’«s¡eT_Û‘·'
ø£bÕ*Hé _Ûøå√ y˚T Vü≤è<äj·Tø£|æ eT‘·´+‘· #·|ü\+
<äè&ÛÉ+ uÛÑø±Ô ´ ã<ë∆ « •e uÛÑe<äBÛq+ ≈£îs¡T $uÛÀμμ
‘ê‘·Œs¡´+ : z |üs¡eT •yê! Hê eTqdüT‡ nqã&˚ ø√‹ j·TTe‘·T\ düÔHê\T
nH˚ ø=+&É\ô|’ $Vü≤]dü÷Ô ñ+~. ÄX¯\T, ø√]ø£\T ` nH˚ #Ó≥¢ø=eTà\ô|’
ôd’«s¡$Vü‰s¡+ #˚dü÷Ô, j·T<∏˚#·Ã¤>± ‹s¡T>∑T˝≤&ÉT‘·÷ ñ+≥T+~. ˙e⁄ Ä~
_Û≈£åî≈£î&Ée⁄ ø£<ë! ˙e⁄ _Ûøå±≥q≈£î yÓfi‚fl düeTj·T+˝À »Hêø£s¡¸Dø√dü+
Hê Vü≤è<äj·TeTH˚ ø√‹ì uÛÑøÏÔ nH˚ Á‘ê&ÉT‘√ ø£{Ϻy˚dæ ˙ yÓ+≥ rdæø=ì
b˛ej·÷´!......
ô|’ XÀ¢ø+£ ˝À X¯+ø£su¡ >ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\yês¡T düèwæ˝º À Á|üøè£ ‹dæ<+∆ä >± @s¡Œ&çq
Åd”Ô |ü⁄s¡Twüß\eT<Ûä´ ø£*π> X¯è+>±s¡uÛ≤yê\qT H˚|ü<∏ä´+>± #˚dæø=ì, Je⁄ì
ã\V”≤q‘·\qT Ä\+ø±]ø£+>± $X‚¢wæ+∫Hê&ÉT. C≤„quÛÑøÏÔ yÓ’sê>±´\T
˝Ò≈£î+&Ü ˝ÖøÏø£ uÛÑ÷sTTwü˜yÓTÆq nC≤„Hê+<Ûäø±s¡+˝À ø=≥Tº$T{≤º&ÉT‘·÷,
40 <Ûë´q düs¡düT‡
eTH√$ø±sê\‘√ ≈£L&ÉT≈£îqï Ä˝À#·q\T eTTdüTs¡T≈£î+≥÷ ñ+{≤jÓ÷,
eT#·TÃq≈£î eTq+<ä]ø° ‘Ó*j·TC…|Œü &ÜìøÏ Ä $<Û+ä >± ù|s=ÿHêïs¡T. Je⁄q≈£î
dü«‘·d‡æ <ä+∆ >± @s¡Œ&çq Ç≥Te+{Ï ã\V”≤q‘·\qT »sTT+#·&+É kÕ<Û´ä e÷?`
nì Je⁄\T n<ÛÓ’s¡´+‘√ Ä‘·àôdÌúsê´ìï b˛>=≥Tºø√qedüs¡+ ˝Ò<äT. á
ã\V”≤q‘·\qT b˛>=≥Tºø=ì dü+|üPs¡í C≤„qã\+‘√ Ä<Ûë´‹àø£|ü⁄s√>∑‹
kÕ~Û+|ü>∑\ ~e´X¯≈£îÔ\T ≈£L&É Je⁄ì n+‘·sê+‘·sê\˝À ìøÏå|üÔyÓTÆ ñ
HêïsTT. Ä ìøÏ|å Ôü ~e´X¯≈î£ \Ô qT y˚T\Tø=\T|ü&Üìπø Je⁄&ÉT <Ûë´qjÓ÷>±ìï
nqTdü]+#ê*. ìX¯Ã\ <Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ Je⁄ì Vü≤è<äj·T+˝À n<Ûë´‘·à
∫+‘·HêuÛÑ]‘·yÓTÆq n+‘·s¡à<∏äq+ »]–q|ü&˚ ìøÏå|üÔ ~e´X¯≈£îÔ\T y˚T˝§ÿ+
{≤sTT. ø°ås¡kÕ>∑s¡eT<∏äq+˝Àì n+‘·sês¡ú+ ≈£L&Ü Ç<˚. á n+XÊH˚ï
X¯+ø£s¡uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\ yês¡T Ç˝≤ ù|s=ÿHêïs¡T.
ªªÄe÷ïj·÷+ãT~Û e÷<äπsD düTeTqdü‡+|òü÷‘Y düeTT<ä´qàH√
eT+<∏ëq+ <äè&ÛÉuÛÑøÏÔs¡E® düVæ≤‘·+ ø£è‘ê« eT~∏‘ê« ‘·‘·'
k˛eT+ ø£\Œ‘·s¡T+ düT|üs¡«düTs¡_Û+ ∫+‘êeTDÏ+ BÛeT‘ê+
ì‘ê´q+<ädüT<Ûë+ ìs¡+‘·s¡ s¡e÷ kÂuÛ≤>∑´ e÷‘·q«‘˚μμ
‘ê‘·Œs¡´+ : n\Hê&ÉT <˚e‘·\T, sêø£ådüT\T ø°ås¡kÕ>∑s¡ eT<∏äq+ #˚XÊs¡T.
n˝≤π> y˚<kä Õs¡yTÓ qÆ $C≤„q kÕ>∑sêìï <äè&ÛyÉ TÓ qÆ eTqdüT‡ nH˚ ø£e«eTTq≈£î
>±&ÛÉuÛÑøÏÔ nH˚ Á‘ê&ÉTqT #·T{Ϻ n+‘·s¡à<∏äq+ #˚j·T>∑*–‘˚ Vü≤è<äj·T ø°ås¡
kÕ>∑s¡+˝À C≤„HêeTè‘· ø£\X¯+ ñ<䓤$düTÔ+~. |ü<äTHês¡T ø£fi¯\‘√ ≈£L&É
C≤„q #·+Á<äT&ÉT ñ<äsTTkÕÔ&ÉT. ø√]q ø√¬sÿ\T rs¡Ã>∑*–q ø£\Œeèø£å+,
ø±eT<Û˚qTe⁄, ∫+‘êeTDÏ, \øÏå à ` e+{Ïe˙ï C≤„HêqTuÛÑ÷‹‘√ ≈£L&çqyÓ’
Vü≤è<äj·T+˝ÀH˚ <äè>√Z#·s¡eTÚ‘êsTT. á nqTuÛÑ÷‘·T˝Ò ì‘ê´q+<ëìï
Á|ükÕ~kÕÔsTT.
ô|’q ù|s=ÿqï ì‘ê´q+<ä dæú‹ì bı+~q Je⁄ì Vü≤è<äj·T+ m+‘·
|ü{Ïwü˜+>± ñ+≥T+<√ ≈£L&É X¯+ø£s¡uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T Ç˝≤ ù|s=ÿHêïs¡T.
<Ûë´q düs¡düT‡ 41
ªª<Ûäè‹düÔ+uÛ≤<Ûësê+ <äè&ÛÉ>∑TDìã<ë∆+ dü>∑eTHê+
$∫Á‘ê+ |ü<ëà&ÛÜ´+ Á|ü‹~edüdüHêàs¡Z |òüT{Ï‘êyéT
düàsêπs! eT#˚Ñ· düT‡Œ¤≥ |ü≥≈£î{°+ ÁbÕ|ü´ $X¯<ë+
»j·TkÕ«$THé X¯ø±Ô ´ düVü≤ •e>∑D…Æùd‡$‘· $uÛÀμμ
z |üs¡eT•yê! Hê Vü≤è<äj·T+ ˇø£ <äè&ÛÉyÓTÆq ≈£î{°s¡+ e+{Ï~.
<ÛÓ’sê´~ >∑TD≤\H˚ düÔ+uÛ≤\‘√, dü<äTZD≤\H˚ Á‘êfi¯fl‘√, dü+#ês¡ jÓ÷>∑´‘·
≈£L&É ø£*–j·TTqï á Je⁄ì Vü≤è<äj·T≈£î{°s¡+˝À ˙ Á|üeT<∏ä>∑D≤\‘√
≈£L&É n~Ûedæ+|ü⁄e÷!
kÕsê+X¯+ : Je⁄ì eTH√>∑èVü≤+ m+‘· ìs¡à\+>±, |ü{Ïwü˜+>± ñ+fÒ
düs¡«uÛÑ÷‘ê+ ‘·s¡ kÕúHêBÛX¯«s¡T&Ó’q uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT n{Ϻ Je⁄ì eTH√>∑èVü‰H˚ï
n+‘·'|ü⁄s¡+>± eT\#·Tø=ì, ‘êH=ø£ eTVü‰sêE>± n+<äT˝À ø=\TyÓ’
ñ+{≤&√ ≈£L&É X¯+ø£s¡uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\ yês¡T Ç˝≤ ù|s=ÿHêïs¡T.
ªª>±+;Ûs¡´+ |ü]|òü÷|ü<ä+ |òüTq<Ûäè‹'ÁbÕø±s¡ ñ<ä´<äTZD
k˛ÔeTXÊÃ|üÔã\+ |òüTH˚+Á~j·T#·jÓ÷ <ë«sêDÏ <˚Vü≤dæú‘·'
$<ë´edüTÔ düeTè~∆]‘·´œ\ kÕeTÁ^ düy˚T‘˚ dü<ë
<äTsêZ‹Á|æj·T<˚e! e÷eTø£eTH√<äTπsZ ìyêdü+ ≈£îs¡Tμμ.
z |üs¡eT•yê! ˙e⁄ <äTsêZ<˚$øÏ Á|æj·TT&Ée⁄ >∑<ë! ˙ ø£s¡TD≤ ø£{≤ø£å+
#˚‘· jÓ÷>∑ã\|ü{wÏ y˜ü TÓ qÆ Hê n+‘·s+¡ >∑yT˚ X¯Á‘·T<äTsπ “<ä´yÓTqÆ <äTs¡+Z (ø√≥).
á Hê Vü≤è<äj·T<äTs¡Z+ >±+;Ûs¡´eTH˚ n>∑&ÉÔ‘√, <ÛÓ’sê´~ ÁbÕø±sê\‘√,
dü<äTZD>∑D≤\H˚ eTVü‰ùdq‘√, C≤„qeTT, $<ä´\H˚ s¡‘·ïuÛ≤+&Ü>±s¡+‘√
$\dæ˝Ò¢ n+‘·'|ü⁄s¡+>± XÀ_Ûdü÷Ô ñ+~. düeTdüÔ ÁãVü‰à+&ÉuÛ≤+&Ü\≈£î
düÁe÷≥Tºyq’Ó ˙e⁄ Hê Vü≤è<äjT· <äTs¡+Z ˝À <äTsêZÁ|æjT· T&Éy’Ó ø=\Te⁄ ùdj·TTe÷!
kÕsê+X¯+ : X¯+ø£s¡ uÛ>Ñ e∑ ‘êŒ<äT\ yês¡T ô|q’ ù|s=ÿqï eTH√>∑èVü≤\ø£Då ≤\T
ø±ì, eTH√>∑èVü‰H˚ï uÛÑ>∑e+‘·Tì ø=\Te⁄q ø£qT≈£L\yÓTÆq n+‘·'|ü⁄s¡+>±
42 <Ûë´q düs¡düT‡
r]Ã~<ä›&É+ ø±ì dü+|üPs¡í<Ûë´q jÓ÷>±e\+ãq+‘√ ≈£L&çq nqTcÕ˜q
ã\+‘√H˚ kÕ<Û´ä eTÚ‘êsTT. Ç+‘· |ü{wÏ y˜ü TÓ qÆ nqTcÕ˜q+ n\es¡#T· ø√yê*`
n+fÒ Ç+<äT≈£î ‘·–q Ø‹˝À uÛÑ>∑e<äqTÁ>∑Vü≤+ düeTTbÕ]®+#·Tø=H˚ rÁe
Á|üj·T‘·ï+˝À Je⁄&ÉT ìeT>∑ï+ ø±yê*. n≥Te+{Ï rÁe Á|üj·T‘·ï+‘√
uÛÑ>∑e<äTqTàK+>± kÕπ> Je⁄ì eTVü≤ √<ä´eTy˚T uÛÑøÏÔ. n{Ϻ uÛÑøÏÔ˝À, uÛÑøÏÔ
dü+uÛÑ]‘·yÓTÆq C≤„qã\+˝À, uÛÑøÏÔ C≤„q düy˚Tàfi¯qyÓTÆq ìX¯Ã\<Ûë´q+˝À
|ü]D‹ì kÕ~Û+∫q+<äTe\¢ ns¡Tq® T&ÉT eTT˝À¢ø±\qT ˇø£ÿø£D å +˝À uÛdÑ àü +
#˚j·T>∑\qT ` nì <äè&ÛÉ dü+ø£\TŒ&Ó’ düŒw”ºø£]+|ü>∑*–Hê&ÉT. ø±ã{Ϻ, nœ
˝≤+&É ø√{Ï ÁãVü‰à+&Ü\≈£î ìj·÷eT≈£î&ÉT, b˛wü≈£î&ÉTHÓ’q uÛÑ>∑e+‘·Tì
|ü≥¢ Je⁄&ÉT n#·+#·\ uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T ô|+bı+~+#·Tø√e\dæq nedüs¡+
m+‘ÓH’ ê ñ+~. n+<äTøπ uÛ>Ñ e∑ ‘Y sêe÷qTE\ yês¡T m+‘· $C≤„qã˝≤ìï
Ä]®+∫Hê, Ä $C≤„qã˝≤ìï, uÛøÑ ÔÏ s¡÷|ü+˝À |üs´¡ edæ+|üCj Ò T· e\dæ+~>±
uÛÑ>∑e+‘·T&Ó’q lìyêdüTì Ç˝≤ n]ú+#ê&ÉT.
ªªnœ\ uÛÑTeq »qàùdúeT uÛÑ+>±~eT÷˝Ò
$q‘· $$<Ûä uÛÑ÷‘· Áyê‘· s¡¬øåÌø£ Bπøå
ÁX¯ó‹ •s¡dæ $Bù|Ô ÁãVü≤àDÏ lìyêùd
uÛÑe‘·T eTeT |üs¡dæàHé X‚eTTw” uÛÑøÏÔ s¡÷bÕμμ
kÕsê+X¯+ : düø\£ uÛTÑ eHê\qT düèwæ+º ∫, b˛wæ+∫, q•+|üCj Ò T· >∑\ eT÷\
eT÷ØÔ, ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄\qT s¡øÏå+#˚ Bø£å >∑*–q z lìyêkÕ! y˚<äÁ|ü‹
bÕ~‘·yÓTÆq Á|üø±X¯y˚T s¡÷|üyÓTÆ yÓ\T>=+<˚ z kÕ«MT! uÛÑøÏÔ ‘·‘·Ô «+‘√
≈£L&çq ãT~∆ ã˝≤ìï Á|ükÕ~+#·T!
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì eTq+ •e⁄ì>± Äsê~Û+∫Hê, øπ X¯e⁄ì>± Äsê~Û+∫Hê,
<˚$>± Äsê~Û+∫Hê uÛÑøÏÔ Á|ü<Ûëq+. m+‘· $C≤„Hêìï düeTTbÕ]®+∫Hê,
uÛÑøÏÔ ˝Òq|ü&ÉT n~ ìwüŒ¤\y˚T.
S |ü⁄q]«X‚¢wü;Ûs¡T‘·«+ |üs¡e÷ uÛÑøÏÔ s¡T#·´‘˚μμ
uÛÑøÏÔ ` @ø±Á>∑‘·
ªªyÓ÷ø£åkÕ<Ûäq kÕeTÁ>±´+ uÛÑøÏÔπse >∑Øj·Td”
dü«dü«s¡÷bÕqTdü+<Ûëq+ uÛÑøÏÔ]‘·´_ÛBÛj·T‘˚μμ ($y˚ø£ #·÷&ÜeTDÏ)
kÕsê+X¯+ : uÛÑøÏÔ‘√H˚ Je⁄ìøÏ yÓ÷ø£åÁbÕ|æÔ dæ~∆düTÔ+~. dü«dü«s¡÷bÕqT
dü+<Ûëqy˚T uÛøÑ .ÔÏ dü«dü«s¡÷bÕqTdü+<Ûëq+ n+fÒ Je⁄&ÉT ‘·q düeTdüÔ XÊØs¡ø,£
e÷qdæø£ j·T+Á‘ê+>∑+ |ü≥¢ ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&É&+É . ‘·q XÊØs¡øy£ TÓ qÆ
»e dü‘êÔ «<äT\≈£î >±ì, e÷qdæø£yÓTÆq Ä˝À#·Hê Á|üyêVü‰<äT \≈£î >±ì
eT÷\ø£+<ä+>± @ #Ó’‘·q´ X¯øÏÔ uÛ≤dædü÷Ô ñ+<√ Ä #Ó’‘·q´ dü÷Œ¤]Ô |ü≥¢
ne>±Vü≤q ø£*– ñ+&É&Éy˚T dü«dü«s¡÷bÕqTdü+<Ûëq+.
C≤„HêìøÏ, uÛøÑ øÔÏ Ï ñqï n$HêuÛ≤e dü+ã+<Ûëìï n<Ûë´‘·à sêe÷j·TD+
Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªuÛÑøÏÔs¡®ìÁr C≤„qdü´ uÛÑøÏÔs√àø£å Á|ü<ësTT˙
uÛÑøÏÔV”≤H˚q j·T‘YøÏ+∫‘Y ø£è‘·+ düs¡«eTdü‘·‡eTyéTμμ
ªª‘·kÕà‘Y ‘·«<䓤ø£Ô V”≤HêHê+ ø£\Œø√{ÏX¯‘Ó’s¡|æ
qeTTøÏÔ X¯+ø± $C≤„q X¯+ø±HÓ’e düTK+ ‘·<∏ëμμ
kÕsê+X¯+ : C≤„q yÓ÷øå±\≈£î uÛÑøÏÔ ‘·*¢e+{Ï~. n≥Te+{Ï uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T
˝Ò≈£î+&Ü mìï ø√≥¢ ø£\ŒeTT\≈£î ≈£L&É eTTøÏÔ, C≤„qeTT, düTKeTT
ø£\T>∑e⁄.dü+|üPs¡í X¯s¡D≤>∑‹ uÛ≤eq‘√ |ü]D‹ #Ó+~q uÛÑøÏÔ jÓ÷>∑
yÓT≥T¢+&ÉTH√ j·÷eTTHê#ês¡T´\yês¡T á $<Ûä+>± düŒw”ºø£]+∫Hês¡T.
ªª<äs¡Ùq+ |üs¡uÛÑøÏÔ kÕ‡´‘Y |üs¡C≤„q+‘·T dü+>∑eT'
44 <Ûë´q düs¡düT‡
kÕsê+X¯+ : uÛÑ>∑e<ä›s¡ÙHêqTuÛÑ÷‹ uÛÑøÏÔjÓ÷>±ìøÏ |üsêø±wü˜. Ä kÕø屑êÿs¡
~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì Vü≤è<äjT· +˝À |ü~\|üs#¡ T· ø√e&ÉyT˚ C≤„qeTTq≈£î |üsêø±wü,˜
n˝≤ Vü≤è<äjT· +˝À dæØú ø£]+|üã&çq ~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì XÊX¯«‘·+>± nqTuÛyÑ ø’Ó £
y˚<ä´+ #˚düTø√e&Éy˚T |üs¡eT uÛÑøÏÔ jÓ÷>±ìøÏ |üsêø±wü˜.
á |üs¡eTuÛÑøÏÔ uÛ≤eq kÕ«qTuÛÑe+˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃø√yê\+fÒ <Ûë´q
jÓ÷>±ìï ne\+_+|üe\dæq<˚.
leT<들>e∑ ‘·+˝Àì mH√ï düìïy˚XÊ\T, leT<ä“>¤ e∑ BZ‘ê Á|üuÀ<Ûë\T,
uÛÑøÏÔs¡kÕeTè‘· dæ+<ÛäTe⁄, ñ»®«\ ˙\eTDÏ` e+{Ï ndü+U≤´ø£ Á>∑+<∏ë\T
ô|’ n+XÊ\qT ãVüQ<Ûë $X¯Bø£]düTÔHêïsTT.
S k˛yÓ÷j·TÁ‘ê‹]#·´‘˚ ‘·Á‘· dü+C≤j·T‘˚ eTq'μμ
@ø±Á>∑‘·
Je⁄ì Vü≤è<äj·TeTT @ø±Á>∑‘êã+<ÛäTs¡yÓTÆq Á|üXÊ+‘·Á|üeè‹ÔøÏ
ì\j·TyÓTÆq|ü⁄&˚ <Ûë´qjÓ÷>∑eTT kÕ<Ûä´eTÚ‘·T+~. ˝ÖøÏø£ uÛÑ÷sTTwü˜yÓTÆq
Ä˝À#·Hê|üs+¡ |üs\¡ qT ìs¡÷à*+∫, ìX¯Ã\‘ê«ìï kÕ~Û+∫q eTq'Á|üeè‹Ô
<Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ n‘·´+‘· ÄeX¯´ø£+. á $<ÛäyÓTÆq Á|üXÊ+‘·‘·, HÓ’X¯Ã\´+
kÕ~Û+#ê* ` n+fÒ Je⁄ì eTqdüT‡˝À kÕ<Ûqä dü+uÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ rÁe n+‘·sà¡
<∏äq+ »s¡>±*. ás¡ø£yÓTÆq n+‘·s¡à<∏äHêìï >∑÷]à ªX‚«‘êX¯«‘·s√|üìwü‘·TÔμμ
ˇø£ eT+Á‘·+˝À Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªn–ïs¡´Á‘ê_ÛeT<∏ä´‘˚ yêj·TTs¡´Á‘ê_Ûs¡T<Ûä´‘˚
mø£ÿ&É n–ïeT<∏qä + »s¡T>∑T‘·T+<√, mø£ÿ&É yêj·TTÁ|ükÕs¡+ Áø£eTãB∆
ø£s¡D+ #˚j·Tã&ÉT‘·÷ ñ+<√, mø£ÿ&É k˛eTs¡dü+ ÄkÕ«~+|üã&ÉT‘·÷
ñ+<√ nø£ÿ&É eTH√eè~∆ dü‘·´<äs¡Ùq+ #˚j·T>∑\T>∑T‘·T+~. dü‘·´<äs¡Ùq+
#˚j÷· *`n+fÒ eTqdüT‡ dü«#·Ã‘¤ q· T dü+‘·]+#·Tø=ì ñ+&Ü*. ìs¡à\‘ê«ìï
bı+~ ñ+&Ü*. dü«#·Ã¤‘·, HÓ’s¡à\´+ ñqï|ü&˚ dü‘·Ô «kÕ<Ûäq‘√ ≈£L&çq
dü‘·´XÀ<Ûäq »s¡T>∑T‘·T+~. ô|’ eT+Á‘·+˝À e÷qdæø£yÓTÆq @ø±Á>∑‘·≈£î
dü+ã+~Û+∫q Á|ü<ÛëqyÓTÆq eT÷&ÉT n+XÊ\ Á|ükÕÔeq ñ+~.
1. n–ïeT<∏äq+ : uÛÑøÏÔ, C≤„q düy˚Tàfi¯Hê |üPs¡«ø£yÓTÆq uÛ≤e|üs¡+|üs¡\‘√
Je⁄ì Vü≤è<äj·÷+‘· sêfi¯+˝À »]π> n+‘·s¡à<∏äqy˚T n–ïeT<∏äq+. ÁX¯eD,
eTqq, ì~<Ûë´kÕ<äT\‘√ >∑÷&çq kÕ<Ûqä dü+|ü‹‘Ô √, yÓs’ ê>±´<äT\‘√ Je⁄ì
‘·|qü ‘√ ìs¡«Væ≤+|üã&˚ Ä˝À#·q\ |ü⁄s√>∑eTqy˚T n–ï eT<∏qä +. eTVü‰‘·Tà\
jÓTTø£ÿ, Ä#ês¡´ |ü⁄s¡Twüß\jÓTTø£ÿ Á|üe#·q Á|üuÀ<Ûë<äT\T Ä\øÏ+#·&É+#˚‘·
>±ì, n˝≤ Ä\øÏ+∫q $C≤„qã+<ÛäTsê˝…’q n+XÊ\qT |ü<˚ |ü<˚ HÓeTs¡T
y˚düTø√e&É+e\¢ >±ì, ‘·<˚ø£ ∫+‘·Hê |üs¡+|üs¡\#˚ »]π><˚ n–ïeT<∏äq+
46 <Ûë´q düs¡düT‡
˝Ò<ë n+‘·sà¡ <∏qä +. Çø£ÿ&É n–ï` n+fÒ C≤„Hê–ï nH˚ uÛ≤eq. á C≤„Hê–ï
eT<∏äq+ »]–q|ü⁄&˚ n+‘·s¡+>∑+ düeTT∫‘·yÓTÆq |ü]D‹ì kÕ~ÛdüTÔ+~.
á |ü]D‹ ø£*–q|ü⁄&˚ XÊ«düô|’ <Ûë´dü ì\TdüTÔ+~. Hê_ÛkÕúq+ qT+&ç
Hêdæø±Á>∑+ es¡≈£î »]π> ìsê|òü÷≥yêj·TT Á|ükÕs¡+ô|’ <äèwæº πø+ÁBø£]+|ü
ã&ÉT‘·T+~.
2. yêj·TT ìs√<Ûä+ : ªªyêj·TTs¡´Á‘ê_Ûs¡T<Ûä´‘˚μμ nqï eT+Á‘·uÛ≤>∑+˝Àì
‘ê‘·Œs¡´ $T<˚. nÁ|üj·T‘·ï+>± »s¡T>∑T‘·Tqï ñ#êä «düìXÊÙ«dü\≈£î
dü+ã+~Û+∫q yêj·TT >∑eTHêìï m˝≤ ìs√~Û+#ê˝À, m˝≤ ìπs›•+#ê˝À
‘Ó\TdüTø=ì j·TeT ìj·Te÷<äT\‘√ ≈£L&çq XÊ«düÁ|üÁøÏj·TqT nqT
XÊdæ+#ê*. á n+X¯y˚T <Ûë´qjÓ÷>±ìï Ä#·]+#·&É+˝À Á|ü<Ûëq uÛÑ÷$Tø£
eVæ≤düTÔ+~.
3. k˛eT s¡d+ü : rÁe n+‘·sà¡ <∏qä +‘√ ≈£L&çq C≤„Hê–ï eT<∏qä +, <Ûë´dü‘√
≈£L&çq C≤„Hê–ï eT<∏äq+. <Ûë´dü‘√ ≈£L&çq XÊ«düjÓTTø£ÿ $Hê´dü+ @
Je⁄&ÉT düÁø£eT+>± ìs¡«Væ≤düTÔHêï&√ yê&˚ k˛eTs¡kÕìï ÄkÕ«~+|ü>∑*–q
jÓ÷>∑´‘·qT kÕ~Û+|ü>∑\&ÉT. k˛eTs¡kÕìï ÄkÕ«~+#·&ÉeT+fÒ C≤„qs¡kÕ
eTè‘êìï ÄkÕ«~+#·&Éy˚T.
S |ü]o*<ë›+.
y˚<ä Á|üuÀ<ÛäeTT
uÛ≤s¡rj·T $C≤„q düs¡«kÕ«ìøÏ y˚<ë\T eT÷\ø£+<ë\T. @ø±Á>∑‘ê
ã+<ÛäTs¡yÓTÆq ∫‘·Ôeè‹Ô˝À |üsêø±wü˜ eVæ≤+∫q Áu≤V”≤àeTj·TeT÷s¡TÔ˝Ò
y˚<äHê<ä Á|ükÕÔs¡+ #˚j·T>∑\s¡T. n+<äTπø y˚<äbÕ+&ç‘·´ $XÊs¡<äT\sTTq
ÁãVü≤à y˚‘·Ô\qT ªªne<Ûëìμμ >± |æ\TkÕÔs¡T. ªª∫‘ÓÔÌø±Á>∑´+ ne<Ûëq+μμ nì
Ä\+ø±]ø£ dü÷øÏÔ. nq>± X¯ã› Hê<ä dü«s¡>∑‘·yÓTÆq nH˚ø£ n+XÊ\ |ü≥¢
<Ûë´q<Ûës¡D≤ dæ<ä∆yÓTÆq kÕ~Ûø±]ø£ Á|üC≤„e+‘·T˝Ò ne<ÛëqT\T. @ø±Á>∑‘·
ÁbÕ‹|ü~ø£>± >∑*–q <Ûë´qjÓ÷>±ìï Á|üÁ|ü<∏äeT+>± y˚<äy˚T e÷qeC≤‹øÏ
Á|üuÀ~Û+∫+~. n+<äTπø eTqTdüà è‹.
ªªy˚<√-œ˝À <Ûäs¡àeT÷\yéTμμ
ªª<Ûäs¡à+ õC≤„düe÷HêHê+ |üs¡eT+ ÁX¯ó‹'μμ
ªª|æ‘·è<˚eeTqTcÕ´D≤+ y˚<äX¯Ã≈£åî' düHê‘·qyéT
ªªnX¯ø£´+ #êÁ|üy˚Tj·T+#· y˚<äXÊÅdüÔ$T‹ dæú‹'μμ
ªªuÛÑ÷‘·+ uÛÑe´+ uÛÑ$wü´#·Ã düs¡«+ y˚<ë‘Y Á|üdæ<ä∆´‹μμ
n+≥÷ y˚<ä ÁbÕe÷D≤´ìï, Wqï‘ê´ìï ãVüQdü+<äsꓤ\˝À ñ>∑Z&ç+∫+~.
n+<äTπø <Ûë´q+, @ø±Á>∑‘·, ñbÕdüqe+{Ï n+XÊ\|ü≥¢ y˚<äÁ|üuÀ<Ûëìï
ªª>∑TVü≤‘ê>∑TVü≤´+ ‘·yÓ÷ $ j·÷‘· $e« eTÁ‹DyéT!
CÀ´‹wüÿsêÔ j·T<äTX¯àdæμμ ` (ãTTπ>«<ä+ 1`86`10)
‘ê‘·Œs¡´eTT : y˚TeTT nC≤„qeTH˚ Nø£{Ï >∑TVü≤˝À |ü&ç ñHêïeTT. á
>±&ÛÜ+<Ûäø±s¡+˝À nìïyÓ’|ü⁄\qT+&ç $»è+_Ûdü÷Ô ñqï m+<äs√ sêø£ådüT\T
eTeTà*ï nH˚ø£$<Ûë\T>± u≤~Ûdü÷Ô ñHêïs¡T. á n+<Ûäø±sêìï #Û˚~+∫,
C≤„qeTH˚ yÓ\T>∑TqT e÷ø£qTÁ>∑Vü≤Væ≤+#·T!
48 <Ûë´q düs¡düT‡
yêj·TT ìs√<Ûäq : Je⁄ì Hê&ûeT+&É\+˝À >±ì, <˚Vü‰+‘·s¡Z‘·yÓTÆq düeTdüÔ
j·T+Á‘ê+>∑+˝À >±ì yêj·TTÁ|ükÕs¡+ ˇø£ Áø£eTã<ä∆‘·qT dü+‘·]+#·Tø=ì
ñ+≥T+~. Á|ü<Ûëq+>± ñ#êä «dü ìXÊÙ«dü\ ‘√&ç yêj·TTÁ|ükÕs¡+ ÁbÕD
#Ó’‘·q´ X¯øÏÔøÏ Ä<Ûës¡yÓTÆ $\dæ\T¢‘·÷ ñ+≥T+~. Ä $<Ûä+>± düeTdüÔ
Hê&ûeT+&É\ |ü]yê´|üÔyÓTÆ, #Ó’‘·q´ B|üÔyÓTÆ, Á|ükÕs¡ $Hê´dü+‘√ uÛ≤dæ+#˚
á yêj·TTy˚>∑ $X‚cÕ\qT, dæú‹>∑‘·T\qT ìX¯Ã\+>±, n<Ûä´j·Tq o\+‘√
<äsÙ¡ q+ #˚jT· >∑\&Z yÉ T˚ <Ûë´qjÓ÷>∑+ ne⁄‘T· +~. n+fÒ XÊ«düô|’ düeTÁ>∑<ëÛ ´dü
<Ûë´qjÓ÷>∑+ ne⁄‘·T+~.
ô|’ y˚<eä T+Á‘·+˝À nC≤„qeTH˚ Nø£{˝Ï À ø±eTÁø√<Ûë<äT\H˚ sêø£då |ü &” É
Je⁄\qT m+‘·>± u≤~ÛdüTÔ+<√ düŒw”ºø£]+|üã&ç+~. á ø±s¡T Nø£{Ïì,
<äTs¡TZD≤\H˚ sêø£ådüT\qT bÕs¡Á<√˝≤*. n+fÒ |üs¡e÷‘·à nqTÁ>∑Vü≤+
kÕ~Û+#ê*. |üs¡e÷‘·à nqTÁ>∑Vü≤+ ø±yê\+fÒ <Ûë´qjÓ÷>∑+ <ë«sêH˚
|üs¡e÷‘·àqT ÄÁX¯sTT+#ê*. ô|’ ãTTπ>«<äeT+Á‘·+˝Àì |üs¡e÷sêúH˚ï
Ä\+ø±]ø£+>± Ä$wüÿ]dü÷Ô <Ûä÷s¡®{Ï eTVü‰ø£$ m˝≤ #ÓbÕŒ&√ #·÷<ë›+.
ªªl $<äT´‘Y ø£*‘ê»e+»e eTVü‰JeT÷‘· bÕbÕ+ãT<Ûë
sêy˚>∑+ãTq eTqàH√ã®düeTTBs¡í‘·«+ãT >√˝ÀŒsTT‹Hé
<˚yê! MT ø£s¡TD≤X¯s¡‘·‡eTj·T $T+‘˚ C≤\T, dü<들eHê
ùde+ <ëeTs¡‘·+|ü¬s’ yÓT\"¬><äHé lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê!
˙ Hêdü+<=&Éu≤≥T e÷≥ $qTe÷! ˙ #˚‘· J‘·+ãT H˚
ø±ì+ã≥ºø£ dü+‘·‘·+ãT eT~y˚&ÉÿHé >=\TÔ, q+‘·dü‡|ü
‘êï˙ø£+ãTq ø£|üŒ–+|ü≈£îeTT— qHêïbÕ{Ïj˚T #ê\T, ‘˚
JH=\¢Hé, >∑]H=\¢, H=\¢ dæs¡T\Hé lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê!μμ
(lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«s¡ X¯‘·ø£eTT)
<Ûë´q düs¡düT‡ 49
kÕsê+X¯+ : <˚yê! lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! dü+kÕs¡ düTU≤\H˚ y˚T|òüT|üs¡+|üs¡\
es¡¸+‘√qT, ‘ê‘êÿ*ø£ dü+|ü<ä\H˚ yÓTs¡T|ü⁄\‘√qT á Je⁄ì Vü≤è<äj·T
|ü<äà+ HêHê{Ïø° eTT≈£î[+#·Tø=ì b˛‘·÷ ñ+~. ˙ ø£s¡TD≤X¯s¡‹ÿs¡D≤\T
Á|üdü]+|üCÒdæ á Vü≤è<äj·T|ü<ëàìï $ø£dæ+|üCÒj·TTe÷!
<˚yê! lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê! ˙≈£î, Hê≈£î eT<Ûä´ ˇø£ ˇ&É+ã&çø£
#˚düT≈£î+<ë+. ˙ bÕ<ä|ü<ëà\qT ÄÁX¯sTT+∫ ìH˚ï uÛÑõdü÷Ô ñ+{≤qT.
n+<äT≈£î Á|ü‹|òü\+>± @qT>∑T\T, >∑TÁsê\T, Ç‘·s¡yÓTÆq ◊X¯«sê´\T
Hê≈£îe\<äT.ø±eTÁø√<Ûë<äT˝…’q <äTs¡TZD≤\H˚ n+‘·X¯ÙÁ‘·Te⁄\≈£î qqTï
n|üŒ–+#·e<äT›. Ä <äTwüºX¯≈£îÔ\u≤]qT+&ç qqTï ìs¡+‘·s¡+ s¡øÏå+#·T!
eTH√ìÁ>∑Vü≤kÕ<Ûäq˝À ‘·|æ+#˚ Je⁄ì n+‘·s¡+>∑ ìy˚<äq ô|’ y˚<ä
eT+Á‘·+˝Àq÷, <Ûä÷s¡®{Ï eTVü‰ø£$ e÷≥˝À¢q÷ düŒwüº+>± $X¯Bø£]+|ü
ã&ç+~. n<Ûë´‘·à ∫+‘·q‘√ ≈£L&çq kÕ<Ûäq˝À |ü⁄s√>∑$T+#ê* ` n+fÒ
ø±eTÁø√<Ûä ˝ÀuÛ≤<äT\qT eTqdüT‡˝À ìs¡÷à*+#ê*. n˝≤ n+‘·XÙ¯ Á‘·Te⁄\qT
ìs¡÷à*+#ê* ` n+fÒ <Ûë´q+, @ø±Á>∑‘· m+‘√ nedüs¡+.
S

kÕe÷õø£ @ø±Á>∑‘·
<Ûë´qjÓ÷>∑+ <ë«sê @ø±Á>∑‘·qT yÓ’j·TøÏÔø£+>± @ ˇø£s√ Ç<ä›s√
kÕ~Û+#·&É+ ø±≈£î+&Ü, düe÷»+ yÓTT‘·Ô+ kÕ~Û+#ê\ì y˚<ä+ Á|üuÀ~Ûdü÷Ô
ñ+~.
ªªñ<äT“<Ûä´<Ûä«+ düeTqdü' düU≤j·T'
düeT–ï$T+<Ûä´+ ãVü≤e'dü ˙˝≤'
<ä~ÛÁø±eT–ï eTTwüdü+#·
<äM$T+Á<ëe‘√-eùd ìVü≤«j˚Te'μμ (ãTTπ>«<ä ` 10/101/1)
kÕsê+X¯+ : @ düe÷»+˝À m≈£îÿeeT+~ ˇπø eTqdüT‡, ˇπø n_ÛÁbÕj·T+,
ˇπø dü+ø£\Œ+ ø£*– ñ+{≤s√ Ä düe÷»+ eTVü‰qï‘· dæú‹ì kÕ~ÛdüTÔ+~.
n≥Te+{Ï düe÷»+˝Àì »qT\+‘ê C≤„q ‘˚CÀeT÷s¡TÔ˝…’ Á|üø±•kÕÔs¡T.
y˚<ä+ Á|ü‹bÕ~+∫, Á|üuÀ~Û+∫q á <Ûë]àø±+XÊH˚ï eTVü≤s¡T¸\T,
eTVü‰ø£e⁄\T ‘·eT ‘·eT dü+<˚XÊ‘·àø£ ø±yê´\˝À, Á>∑+<∏ë\˝À ãVüQ<Ûë
|ü]|ü⁄wüº+ #˚dæ eø±ÿDÏ+∫Hês¡T. ªªdüπs«»Hê düT‡œH√ uÛÑe+‘·Tμμ, `
ªª$X¯«ÁX‚j·T' ø±e´+μμ ` e+{Ï dü+<˚X¯ ìHê<ë\T n˝≤ Ä$s¡“¤$+∫
qy˚. ô|’q ø£qãs¡∫q y˚<√øÏÔ˝Àì n+‘·sêsêúìï yê©àøÏ eTVü≤]¸ ‘·q
sêe÷j·TD eTVü‰ø±e´+˝À m˝≤ bı+<äT|üs¡∫Hês√ #·÷&É+&ç.
ªªdüπs« qsêX¯Ã Hês¡´X¯Ã <Ûäs¡ào˝≤' düTdü+j·T‘ê'
ñ<ë‘êÔ' o\eè‘êÔuÛ≤´+ eTVü≤s¡¸j·T ÇyêeT˝≤'μμ
(u≤\ø±+&É 6e dü`9)
kÕsê+X¯+ : njÓ÷<Ûë´ q>∑s¡+˝Àì Á|ü»\+‘ê Åd”Ô\T |ü⁄s¡Twüß\T ≈£L&Ü
ˇπø $<Ûyä TÓ qÆ Bøå±<äø‘å£ \· ‘√ ≈£L&çq eT+∫ q&Ée&çø£ ø£\yê¬s’ J$düTHÔ êïs¡T.
n+<äs¡÷ eTVü≤s¡T¸\ e˝… |ü]X¯ó<ä∆yÓTÆq n+‘·s¡+>±\T ø£*–q yêπs.
<Ûë´q düs¡düT‡ 51
ªªø£•Ãqïs√ yê HêØyê Hêle÷Hé Hê|ü´s¡÷|üyêHé
Á<äwüߺ+ X¯ø£´ eTjÓ÷<Ûë´j·÷+ Hê|æsê»q´ uÛÑøÏÔe÷Héμμ
(u≤\ø±+&É 6e dü`16)
kÕsê+X¯+ : njÓ÷<Ûë´ q>∑s+¡ ˝Àì Åd\Ô” T, |ü⁄s¡Twüß\÷ n+<äs÷¡ ◊X¯«s¡´+˝À
ø±ì, kÂ+<äsê´<äT˝˝À >±ì, sê»uÛøÑ ÔÏ ø£*– ñ+&É≥+˝À>±ì ˇπø Á‘ê{Ïô|’
q&ÉTdüTÔHêïs¡T.
Ç˝≤+{Ï ◊‹Vü≤´y˚T eTs=ø£{Ï ªªbÕ]C≤‘ê|üVü≤s¡DeTTμμ ` nH˚
ø±e´+˝À q+~ ‹eTàq eTVü‰ø£$ ù|s=ÿHêï&ÉT. lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT `
bÕ]C≤‘· eèø£å+ rdüTø=ì sêe&ÜìøÏ neTsêer |ü≥ºD≤ìøÏ yÓ[flq
düeTj·T+˝À Ä q>∑s¡+˝À ñqï n+<ä] eTqdüT‡\÷ ˇπøkÕ] lø£èwüíuÛÑ>∑
yêqTìô|’ ìeT>∑ïeTÚ‘êsTT.
ªªnì$Twü |ü⁄s¡C≤\ø£eTT\T
eì‘ê»q‘ê eTj·TeTT\T, eì‘·\ Vü≤è<äj·T+
ãqTsê>∑s¡düeTj·T+, ã
j·T´qTsê>∑eTT XÖ]eTj·TeTT qjÓT´&É qjÓT´Héμμ (3`21)
kÕsê+X¯+ : lø£èwüßí&ÉT neTsêer |ü≥ºD|ü⁄ sê#·M~∏˝À y˚+#˚düTÔ+&É>±
sê»M~∏øÏ Çs¡TyÓ|’ ⁄ü \ ñqï jÓT&É\ ekÕsê\˙ï <˚eø±+‘·\ düeT÷Vü‰\‘√
ì+&çb˛j·÷sTT. yê] n+‘·s+¡ >±\˙ï lø£ècÕí+øÏ‘y· TÓ qÆ nqTsê>∑ s¡d+ü ‘√
ì+&çb˛‘·THêïsTT.
S

n+‘·s¡+>∑ C≤>∑è‹
<Ûë´q jÓ÷>±ìï ne\+_+#·&+É n+fÒ Je⁄&ÉT C≤„qdü+ã+<Ûyä TÓ qÆ
y˚T\Tø=\T|ü⁄ø√dü+ ‘·q eTqdüT‡˝À eT+Á‘· dü+u+<ÛäyÓTÆq düTÁ|üuÛ≤‘êìï
Ä\|æ+#·&yÉ T˚ . Á|ü‹ Je⁄ìø° Ç≥Te+{Ï y˚T\Tø=\T|ü⁄ nedüs+¡ . Ç≥Te+{Ï
y˚T\Tø=\T|ü⁄jÓTTø£ÿ nedüs¡+ m≥Te+{Ï<√ ªªãTTπ>«<ä+μμ Á|üuÀ~Ûdü÷Ô
ñ+~.
ªªjÓ÷ C≤>±s¡ ‘·eTè#·' ø±eTj·TH˚Ô
jÓ÷ C≤>±s¡ ‘·eTT kÕe÷ì j·TìÔ
jÓ÷ C≤>±s¡ ‘·eTj·T+ k˛eT ÄVü≤
‘·yêVü≤eTdæà düUÒ´q´ø±'μμ (ãTTπ>«<ä 5/44/14)
sπ ø¬ ‹Ô+#·T. dü‘ÿ· sêàqTcÕ˜q+‘√ nqTÁ>∑V≤æ +#·T. Hê n+‘·s+¡ >∑+ nìïyÓ|’ ⁄ü \
kÕsê+X¯+ : @ Je⁄&ÉT ˝ÖøÏø£uÛ≤e |üs¡+|üs¡\H˚ ìÁ<äqT+&ç n<Ûë´‘·à
∫+‘·q nH˚ y˚T\Tø=\T|ü⁄‘√ ‘·q n+‘·s¡+>±ìï ôV≤#·Ã]ø£ #˚düTÔHêï&√
yê&ÉT eTVü‰|ü⁄s¡Twüß&Í‘ê&ÉT. n≥Te+{Ï y˚T\Tø=\T|ü⁄ C≤>∑è‹‘√ ≈£L&çq
n+‘·s¡+>∑ #Ó’‘·q´+‘√ |ü⁄s√>∑$T+#·&ÜìøÏ <Ûë´qjÓ÷>∑+ ñ|üø£]düTÔ+~.
á n+XÊH˚ï j·TT<ä∆|üsêvóàKT&Ó’q ns¡T®qTìøÏ lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT
eTeTø±s¡ nVü≤+ø±sê<äT\≈£î ˝ÀHÓ’q ns¡T®qTì n+‘·s¡+>±ìï ø£s¡Ôe´Bø£å¬ø’
y˚T\Tø=qe\dæ+~>± Ç˝≤ ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
ªª¬øÌ¢ã´+ e÷düà>∑eT'bÕs¡ú! HÓ’‘·‘·Ô «j·TT´|ü|ü<ä´‘˚
≈£åîÁ<ä+ Vü≤è<äj·T <Ís¡“\´+ ‘·´ø√Ô «‹Ôwü˜ |üs¡+‘·|üμμ
(uÛÑ>∑eBZ‘·`2`3)
kÕsê+X¯+ : ns¡T®Hê! nVü≤+ø±s¡ eTeTø±sê~ ˝ÖøÏø£ uÛ≤e|üs¡+|üs¡\≈£î
˝ÀHÓ’q+<äTe\¢ ˙≈£î ø£*–q eTH√<Ís¡“˝≤´ìï, n<ÛÓ’sê´~ >∑TD≤\qT
|ü]‘·´õ+∫ ø£s¡Ôe´bÕ\q¬ø’ ˝…eTTà! j·TT<ä∆eTTq≈£î düqï<äT∆&Ée⁄ ø£eTTà!
<Ûë´q düs¡düT‡ 53
ô|’ ãTTπ>«<ä Á|üuÀ<Ûä kÕsê+XÊìï düeTÁ>∑+>± ÄkÕ«~+∫q kÕ«$T
$y˚ø±q+<äT\ yês¡T ≈£L&Ü ªªAwake, Arise, stop not till the goal is
reachedμμ nì düeTdüÔ e÷qyê[øÏ ôV’≤+<äe<äèø£Œ<∏ëìï uÀ~Û+∫Hês¡T.
Je⁄\+<äs÷¡ Ç≥Te+{Ï C≤>∑è‹ì bı+<ä>\∑ >±* ` n+fÒ |üse¡ ÷‘·à
jÓTTø£ÿ nqTÁ>∑V≤ü + nedüs+¡ . n+<äTøπ Je⁄\+<äsT¡ uÛøÑ j ÔÏ ÷Ó >∑+‘√ ≈£L&çq
<Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ |üs¡e÷‘·àqT ÄÁX¯sTT+#ê*. á uÛ≤yêìï ≈£L&Ü y˚<ä+
m+‘· Á|üuÀ<Ûë‘·àø£+>± ù|s=ÿ+≥÷ ñ+<√ #·÷&É+&ç.
ªª|üee÷q' |ü⁄Hê‘·T e÷ Áø£‘˚« <äøå±j·T Jeùd
n<∏√ n]wüº ‘ê‘·j˚Tμμ ` (n<∏äs¡«y˚<ä 6/19/2)
kÕsê+X¯+ : z |üs¡e÷‘êà! |üs¡y˚TX¯«sê! Hê Vü≤è<äj·T+˝À uÛÑøÏÔ uÛ≤yêìï
qT+&ç |ü$Á‘·‘·qT dü+‘·]+#·T≈£îH˚ Ø‹˝À <äj·T#·÷&ÉTe÷!
ô|’ y˚<äeT+Á‘·+˝À Je⁄&ÉT 3 $<Ûë˝…’q nuÛÑ´s¡úq\‘√ |üs¡e÷‘·àqT
y˚&ÉTø=+≥THêï&ÉT.
yÓTT<ä{Ï nuÛÑ´s¡úq : <˚yê! Hê Vü≤è<äj·T+˝À uÛÑøÏÔuÛ≤yêìï πs¬ø‹Ô+#·T!
s¬ +&Ée nuÛ´Ñ s¡qú : Hê Jeq $<Ûëq+ dü‘ÿ· sêàqTcÕ˜q+‘√ dü|©üò ø£è‘·+
#˚düT≈£îH˚≥T¢>± qqTï nqTÁ>∑Væ≤+#·T.
eT÷&Ée nuÛÑ´s¡úq : nìïyÓ’|ü⁄˝≤ ` n+fÒ eTqkÕ yê#ê ø£s¡àD≤ Hê
n+‘·s¡+>∑+˝À |ü$Á‘·‘·, dü«#·Ã¤‘· dü+‘·]+#·T!
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì eTq+ ø√s¡e\dæq eT÷&ÉT esê\T @yÓH’ ê ñHêïj·T+fÒ
y˚<äÁ|ü‹bÕ~‘·eTT˝…’q ô|’ eT÷&ÉT n+XÊ˝Ò! á nœ˝≤+&Éø√{Ï ÁãVü‰à+&É
uÛ≤+&Ü\qT düèõsTT+∫, á düèwæºì nH˚ø£ $<Ûë\T>± ñH˚àwæ+|üCÒdü÷Ô,
á düèwæº |ü]ÁuÛeÑ TD+˝À eTq n+<ä]˙ bÕÁruÛ÷Ñ ‘·T\qT #˚dqæ |üse¡ ÷‘·à
54 <Ûë´q düs¡düT‡
|ü≥¢ ø£è‘·»„‘ê ã<äT∆\yÓTÆ ñ+&É&Éy˚T uÛÑøÏÔjÓ÷>±ìï ne\+_+#·&É+. uÛÑøÏÔ
jÓ÷>±ìï ne\+_+∫q Je⁄\T uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ìX¯Ã\ eTqdüT‡‘√ >∑TDHêeT
dü+ø°s¡Ôq+ #˚kÕÔs¡T. á n+XÊìï y˚<äyê´dü eTVü≤]¸ leT<들>∑e‘·+˝À
m˝≤ Á|ü‹bÕ~+#ê&√ #·÷&É+&ç.
ªªX¯èD«‘ê+ dü«ø£<∏ë ø£èwüí' |ü⁄D´ÁX¯eDø°s¡Ôq'
Vü≤è<ä´+‘·'k˛ú Vü≤´uÛÑÁ<ëDÏ $<ÛäTH√‹ düTVü≤è‘Y dü‘êyéT
qwüºÁbÕj˚Twü«uÛÑÁ<˚wüß ì‘·´+ uÛ≤>∑e‘· ùdej·÷
uÛÑ>∑e‘·T´‘·ÔeT XÀ¢πø uÛÑøÏÔs¡“¤e‹ HÓ’wæ˜ø°
‘·<ë s¡»düÔyÓ÷uÛ≤yê' ø±eT˝ÀuÛ≤<äj·TX¯Ã j˚T
#˚‘· @‘Ó’ s¡Hê$<ä∆+ dæú‘·+ dü‘˚Ô ´ Á|üd”<ä‹
@e+ Á|üdüqï eTqk˛ uÛÑ>∑e<䓤øÏÔ jÓ÷>∑‘·'
uÛÑ>∑e‘·Ô‘·Ô « $C≤„q+ eTTø£Ôdü+>∑dü´ C≤j·T‘˚μμ
(1e düÿ+<ÛäeTT ` 2e n ` 17`20)
kÕsê+X¯+ : |ü⁄D´ÁX¯eD ø°s¡ÔqT&Ó’q ø£èwüßí&ÉT ÁX¯<ë∆dü≈£îÔ\‘√ @ Je⁄\T
‘·q >∑TDHêeT dü+ø°s¡Ôq+ #˚düTÔ+{≤s√, yê] n+‘·s¡+>±\˝À ìX¯Ã\+>±
ì*∫ ñ+&ç, Äj·÷ Je⁄\≈£î nuÛÑÁ<ä‘êuÛ≤yêìï ‘=\–+∫, ˝ÖøÏø£
yêdüq\qT bÕs¡Á<√\T‘·÷ ñ+{≤&ÉT. n≥Te+{Ï Je⁄\T ìs¡+‘·s¡ uÛ≤>∑e‘·
kÕ+>∑‘·´+ ø£*– ‘·eT ‘·eT n+‘·s¡+>±\qT uÛÑ>∑e<äs¡ŒD+ #˚kÕÔs¡T.
n≥Te+{Ï Je⁄\≈£î ‘·|üŒø£ áX¯«s¡ kÕø屑êÿs¡+ ≈£L&Ü \_ÛdüTÔ+~.
Je⁄ì ¬s+&Ée nuÛÑ´s¡úq @$T≥+fÒ ‘·q Jeq $<ÛëHêìï
eT+∫ø±sê´\T Ä#·]dü÷Ô ñ+&˚ Ø‹˝À dü‘·ÿsêàqTcÕ˜q X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·
eTì! n+fÒ Je⁄\T uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·‘êÔ «ìï, eTVü≤‘êÔ «ìï ÄVü‰, zôVA
n+≥÷ ø°]Ô+#·&É+‘√H˚ Á|üdüqTï&ÉT ø±&ÉT. düø£\ »>∑ìïj·÷eT≈£î&Ó’q Ä
<Ûë´q düs¡düT‡ 55
|üse¡ ÷‘·àqT dü+‘·è|æÔ |ü]#˚ Ø‹˝À dü‘ÿ· s¡à\T ≈£L&Ü Ä#·]+#ê*. n˝≤+{Ï
dü‘·ÿs¡à\T Ä#·]+|üø£b˛‘˚ Äj·÷ Je⁄\ J$‘ê\T ìwüŒ¤\eTÚ‘êsTT.
n+<äTπø nqïe÷#ês¡T´\ yês¡T ≈£L&Ü uÛÑ>∑e+‘·Tì >∑TDHêeT dü+ø°s¡Ôq+
#˚dü÷Ô ˇø±H=ø£ dü+<äs¡“¤+˝À
ªªkÕs¡|ü⁄ø£s¡à+ãT\T πøX¯e⁄ ¬ø’+ø£s¡´+ãT\T
BÛs¡T˝…’ $#ê]+∫ ‘Ó*ùd{Ï yê]øÏμμ
nì ù|s=ÿ+{≤&ÉT. nsfÒ á düeTdüÔ düèwæºøÏ, e÷qe düe÷»
ÁX‚j·TdüT‡≈£î <√Vü≤<ä+ #˚ùd @ eT+∫ |üì #˚dæHê n~ |üs¡e÷‘·à≈£î #˚dæq
ùde>± uÛ≤dædüTÔ+~.
ªªø£s¡Ôe´ ìwü˜μμ ` nqï~ J$‘·eTTq m+‘· Á|ü<ÛëHê+X¯yÓ÷ Bìì
ã{Ϻ ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. |æ|”*ø±~ ÁãVü≤à |üs¡´+‘·+ Äj·÷ Je⁄\≈£î ‘·–q
Ø‹˝À n+<äs¡÷ ì»ø£s¡Ôy√´qTàKT˝…’ yê] yê] ø±s¡´Áø£e÷\qT
ìs¡ísTT+#·Tø=ì Á|üe]Ô+∫q|ü&˚ düèwæº |ü]ÁuÛÑeTDeTT, düe÷»es¡ÔqeTT
düC≤e⁄>± kÕ>∑T‘·T+~. Ç≥Te+{Ï ø£s¡àjÓ÷>∑+ |ü≥¢ lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT
≈£L&Ü ‘·q ÁøÏj·÷o\eTTqT >∑÷]Ã Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªqy˚T bÕsêúdæÔ ø£s¡Ôe´+ Á‹wüß˝Àπøwüß øÏ+#·q
Hêqyê|üÔ eTyê|üÔe´+ es¡Ô @e#· ø£s¡àDÏ
j·T~ Vü≤´Vü≤+ qeπsÔj·T+ C≤‘·Tø£s¡àD´‘·+Á~‘·'
eTeT esêÔ àqTes¡Ô+‘˚ eTqTcÕ´' bÕs¡ú düs¡«X¯'
ñr‡<˚j·TT ]y˚T ˝Àø±' q≈£îsê´+ ø£s¡à#˚<äVü≤yéT
dü+ø£s¡dü´ #· ø£sêÔ kÕ´ eTT|üVü≤Hê´ $Te÷' Á|üC≤'μμ
kÕsê+X¯+ : ns¡T®Hê! H˚qT ôd’‘·+ Hê≈£î ‘·–q ø£sêà#·s¡D+˝À ìs¡+‘·s¡+
ìeT>∑Tï&ÉH’Ó ñHêïqT. Ä ø£sêà#·sD¡ ˝À n‘·´+‘· C≤>∑s÷¡ ø£‘‘· √ yÓT\>∑T‘·÷
56 <Ûë´q düs¡düT‡
ñHêïqT. H˚qT ø£sêà#·s¡D ˝Òì yê&ÉHÓ’q#√ Je⁄\T ≈£L&Ü nfÒ¢ ÁøÏj·÷
X¯SqT´˝Ö<äTs¡T >∑<ë! dü‘·ÿs¡à\qT Ä#·]+#·T≥˝À Je⁄\≈£î ‘·–q
#Ó’‘·q´X¯øÏÔì Á|ükÕ~+#·T≥≈£î ≈£L&Ü H˚qT dü+dæ<ä∆eTT>± qTHêïqT.
á $<Û+ä >± ø£seÔ¡ ´ ìwüq˜ T Á|üuÀ~Û+∫q lø£èwüí uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT |ò˝ü ≤ù|øå±
s¡V≤æ ‘·+>± ø£sà¡ ˝≤#·]+#ê* ` nì ≈£L&Ü Á|üuÀ~Û+∫Hê&ÉT. Çø£ eT÷&Ée
nuÛÑ´s¡úq ‘·q n+‘·s¡+>∑+ m\¢y˚fi¯\ |ü$Á‘·yÓTÆ ñ+&˚≥T¢>± nqTÁ>∑V≤æ +|ü⁄
eTì! |ü$Á‘·‘· n+fÒ dü«#·Ã¤‘·. m≥Te+{Ï ø£\àcÕ\≈£î ‘êe⁄˝Ò≈£î+&Ü
n+‘·s¡+>±ìï ø√]ø£\ ø£r‘·+ #˚dæ u≤Vü‰´uÛÑ´+‘·s¡ X¯ó~∆‘√ ìX¯Ã\ ìs¡à\
ì]«ø±s¡d‹úæ ì kÕ~Û+#·&yÉ T˚ |ü$Á‘·‘· nqã&ÉT‘·T+~. düqø£dqü +<äHê<äT\T,
dü|üÔs¡T¸\T, X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘Y bÕ<äT\ e+{Ï Ä#ês¡´ |ü⁄s¡Twüß\T á dæú‹ì
kÕ~Û+∫qyês¡T. Ç≥Te+{Ï |ü$Á‘·dæú‹ì kÕ~Û+#·&ÜìøÏ ≈£L&Ü uÛÑ>∑e<äqT
Á>∑V≤ü + ø±yê*. m+<äT\ø£q>± düèwæìº , Á|üøè£ ‹ì Äe]+∫q e÷j·÷X¯øìÔÏ
mes¡T »sTT+|ü>∑\s√ yêπs |ü$Á‘·T\T ø±>∑\s¡T. Ä e÷j·÷X¯øÏÔì
»sTT+#·&ÜìøÏ Je⁄\ ã\+ #ê\<äT. uÛÑ>∑e+‘·Tì ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄\πø
n≥Te+{Ï ~e´ã\+ ø£*–, e÷j·÷X¯øÏÔì »sTT+∫ |ü$Á‘· ‘·b˛ìwüߘ\T
ø±>∑\s¡T. á e÷j·÷X¯øÏÔì uÛÑ>∑e<äqTÁ>∑Vü≤+ ø£*–qyês¡T e÷Á‘·y˚T
»sTT+|ü>∑\s¡T ` nì leT<들>∑e‘·+ Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªHê+‘·+ $<ëeT´Vü≤eTMT eTTqjÓ÷-Á>∑C≤ùdÔ
e÷j·÷ã\dü´ |ü⁄s¡Twüdü´ ≈£î‘√-|üπs j˚T
>±j·THé >∑TD≤Hé <äX¯X¯‘êqq Ä~ <˚e'
X‚c˛-<ÛäTHê|æ düeTedü´‹ Hêdü´ bÕs¡yéT
j˚TcÕ+ dü@e uÛÑ>∑yêHé <äj·Tj˚T<äq+‘·'
düsê«‘·àHêÁ•‘· |ü<√ j·T~ ìs¡« ´©ø£yéT
‘˚ <äTdüÔsê eT‹‘·s¡+‹ #· <˚ee÷j·÷+
HÓ’cÕ+ eTe÷>∑$T‹ BÛX¯Ù« X¯è>±\uÛÑπøå ´
(leT<들>∑e‘·+`2`7`41`42)
<Ûë´q düs¡düT‡ 57
kÕsê+X¯+ : düèwæº dæ‹ú dü+Vü‰s¡ø±s¡≈î£ &Óq’ <˚e<˚e⁄&ÉT lVü≤] e÷j·÷X¯øìÔÏ
‘·q ìj·T+Á‘·D˝À |ü]ÁuÛÑ$T+|üCÒdü÷Ô ñHêï&ÉT. nq+‘·X¯øÏÔ düeTì«‘·yÓTÆq
á e÷j·TqT n‹Áø£$T+#ê* n+fÒ lVü≤]jÓTTø£ÿ nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<ä
e\dæ+<˚. @ Je⁄˝…’‘˚ ø£|ü≥+ e+{Ï >∑TD≤\qT $&ÉHê&ç @ø±Á>∑yÓTÆq
eTqdüT‡‘√ Ä <˚e<˚e⁄ì bÕ<ä|ü<ëà\qT ÄÁX¯sTTdüTÔHêïs√, <˚Vü‰_Û
e÷Hê<äT\T ˝Ò≈£î+&Ü jÓ÷>∑uÛ≤eq˝À Á|üe]ÔdüTÔHêïs√ yês¡T e÷j·÷X¯øÏÔì
n‹Áø£$T+|ü >∑\T>∑T‘·÷ ñHêïs¡T.
Ç{Ϻ e÷j·÷X¯øÏÔì »sTT+∫, lVü≤] ~yê´qTÁ>∑Vü‰ìøÏ bÕÁ‘·T˝…’q
eTVü‰‘·Tà\qT >∑÷]à ≈£L&Ü leT<들>∑e‘·+ Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªy˚<ëVü≤eT+>∑ |üs¡eTdü´ Væ≤ jÓ÷>∑e÷j·÷+
j·T÷j·T+ uÛÑeX¯Ã uÛÑ>∑yêq<∏ä <Ó’‘·´ es¡´'
|ürï eTH√dü‡#· eTqTX¯Ã ‘·<ë‘·à»X¯Ã
Çø屫≈£î ¬s’\ eTT#·T≈£î+<ä $<˚Vü≤ >±~Û
s¡|òüT«+ãØwü dü>∑sê >∑j·T HêVüQcÕ<ë´'
e÷+<ÛëÁ‘·\s¡ÿ X¯‘·<Ûäq«qT s¡+‹ <˚yê
<˚eÁe‘√ ã* s¡eT÷s¡Ôs¡jÓ÷ ~©|ü'
kÂuÛÑs¡T´‘·+ø£ •_ <˚e\ |æ|üŒ˝≤<ä
kÕs¡dü«‘√<ä∆e |üsêX¯s¡ uÛÑ÷]ùwD≤'
j˚T-H˚´ $;ÛwüD Vü≤q÷eT<äTù|+Á<ä<ä‘·Ô
bÕsêúsYwæºùwD $<äTs¡ ÁX¯ó‘· <˚eesê´'μμ (2`7`44. 45)
kÕsê+X¯+ : lVü≤] nqTÁ>∑V≤ü + bı+~ ÁãVü≤à, Hês¡<ä eTVü≤]¸ , düqø±<äT\T,
•euÛÑ>∑yêHé, Á|üVü‰¢<äT&ÉT, kÕ«j·T+uÛÑTe eTqTe⁄, Äj·Tq |ü‹ïjÓÆTq
X¯‘·s¡÷|ü, yê] |ü⁄Á‘·T˝…’q Á|æj·TÁe‘·, ñ‘êÔqbÕ<äT\T, yê] |ü⁄Á‹jÓÆTq
<˚eVüA‹, ÁbÕNqã]Ωwüß&ÉT nH˚ Á|üC≤|ü‹, ãTTuÛÑT&ÉT nH˚ dæ<äT∆&ÉT,
58 <Ûë´q düs¡düT‡
n+>∑T&ÉT, Á<ÛäTe⁄&ÉT, Çø屫≈£î eTVü‰sêE, >±~Û, s¡|òüTTeTVü‰sêE, n+ã
Øwüß&ÉT, dü>∑s¡T&ÉT, >∑j·TT&ÉT, qVüQwüßì |ü⁄Á‘·T&É>∑T j·Tj·÷‹, e÷+<Ûë‘·,
n\s¡Tÿ&ÉT, X¯‘·<ÛäqT«&ÉT, nqTe⁄, s¡+‹ <˚e⁄&ÉT, ;Ûwüà|æ‘ê eTVüQ&ÉT, ã*
#·Áø£e]Ô, neT÷s¡Ôs¡j·TT&ÉT, ~©|ü⁄&ÉT, kÂuÛÑ], ñ‘·+≈£î&ÉT, •_#·Áø£e]Ô,
<˚e\eTVü≤]¸, |æ|üŒ˝≤<äT&ÉT, kÕs¡dü«‘·T&ÉT, X¯óø£<˚e⁄&ÉT, ns¡T®qT&ÉT
ÄsYwùºæ wDT&ÉT, $<äTs¡T&ÉT, ÁX¯ó‘·<e˚ ⁄&ÉT yÓTT<ä˝q’… m+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T
e÷j·TqT »sTT+|ü>∑*–Hês¡T.
e÷j·÷X¯øÏÔì n‹Áø£$T+|ü>∑*–q Ø‹˝À e÷qe⁄&ÉT C≤„Hês¡®q
#˚jT· e\dæ ñ+~. C≤„qdüeTTbÕs¡q® »]π> ø=\~ uÛ>Ñ e∑ ‘Y‘‘· ·Ô «+ >√#·]dü÷Ô
ñ+≥T+~. nsTT‘˚ C≤„Hêìï πøe\+ XÊÁdüÔ#·s¡Ãø√, yê<äÁ|ü‹yê<äHê
kÕeTs¡ú´+ ô|+#·Tø√e&Üìø√ ø±ø£, uÛÑ>∑e+‘·Tì ‘·‘·Ô «eTVü≤‘·Ô «$y˚#q·
#˚j·T>∑\TZq≥T¢>± dü‘ê´H˚«wüD+ ø√dü+ |ü]ÁX¯$T+#ê*. á n+XÊìï
≈£L&Ü ãTTπ>«<ä+ H=øÏÿ eø±ÿDÏdü÷Ô ñ+~.
ªªq$C≤Hê$T j·T~ y˚<äeTdæà
ìD´' düqï<√∆ eTqkÕ #·sê$T
j·T<ë e÷ >∑ÁqŒ<∏äeTCÀ ãTT‘·kÕ´~<ë«#√
nX¯óïy˚ uÛ≤>∑eTkÕ´'μμ (ãTTπ>«<ä : 18164837)
kÕsê+X¯+ : e÷qe⁄&ÉT ‘·qqT ‘êqT ‘Ó\TdüTø=H˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·Tø£b˛‘˚
n‘·ì »qà ìwüŒ¤\+. uÛ≤cÕ, kÕVæ≤‘·´ $C≤„Hê<äT\T ô|+bı+~+#·T≈£îH˚
ø=\~ uÛ>Ñ e∑ ‘Y ‘·‘Ô· « eTVü≤‘êÔ «<äT\qT m|üŒ{Ïø|£ ü &ÉT$y˚#q· + #˚dTü ≈£î+≥÷
nqTcÕ˜qã<ä∆yÓTÆq Jeq+ >∑&É|æq $wüßí∫‘·TÔì >∑÷]à á dü+<äs¡“¤+˝À
eTq+ #Ó|ü ø√e#·TÃ. lø£èwü<í e˚ sêj·T\ yês¡T s¡∫+∫q ªÄeTTø£Ô e÷\´<äμ
ø±e´+˝À $wüßí∫‘·TÔì $C≤„qã\+, nqTcÕ˜Hê<äT\qT >∑÷]Ã Ç˝≤
ù|s=ÿHêï&ÉT.
<Ûë´q düs¡düT‡ 59
ªªn+<äT+&ÉTHé <ä«j·T dü<äà |ü<äà e<äqT+&É<ä«+<äT«"&ÉÁXÊ+‘·jÓ÷
>±+<ä÷ã<ä∆ eT<ÛäT~«wü~›«s¡<äT"&Éq«sêú_Û<ÛëqT+&ÉTs¡T
#·Ã¤+<√ãè+<ä ‘·<ä+‘·yê>∑|üsƒ¡Hê dü+C≤‘· ‘·»®q´ ì
wüŒ+<ä<Ó’«‘· düTdü+$<ë\j·TT&ÉT ìwü˜Hé $wüßí∫‘·TÔ+&ÉqHé
neTàV”≤düTs¡es¡T+&ÉT Á|üø£è‹ø£+f…" ãs¡T+&É>∑T
‘·qTïqT, ‘·qø£+f… ãs¡T+&É>∑T |üs¡y˚TX¯«s¡T+, ãs¡
y˚TX¯«s¡Á|ükÕ<ä ãVüQ»qqø£è‘· düTø£è‘·|òü\s¡÷|ü
j·T>∑T Hê#ês¡´ ø£è|ü >∑T|üÔ<ëq+ãT ì<Ûëq+ãT
‘Ó*|æq >∑‹+ <Ó\T|ü">± Hêràj·T X‚wüX‚wæ‘·«
dü+ã+<Ûä+ãHê<ä´+ãT>±" <Ó*dæ, ` á ‘Ó*$ >∑*–
nK+&É ìs¡« è‹+ >±+∫ düTœ+#·T |üs¡eTjÓ÷–øÏ
ãVüQπø¢X¯<ä+ãT\>∑T #·<äTe⁄\+ ãì j˚T$T? á
‘Ó*$ ˝Òìyêì ùV≤‘·Tyê<ä+ãT <Ûë‘·Tyê<ä+ãT,
ø±D≤<ä+ãT ÁbÕD≤<ä+ãT, ø±|æ\+ãT #ê|ü
\+ãT, MTe÷+dü Væ≤+dü, yê´ø£s¡D+ãø£s¡D+ãTμμ `
kÕsê+X¯+ : $wüßí∫‘·TÔ&ÉT lyÓ’wüíe dü+Á|ü<ëj·T |ü]ìwæ˜‘ê˝…’q ¬s+&ÉT
eT+Á‘ê\qT ìs¡+‘·s¡+ nqTdü+<Ûëq+ #˚düT≈£î+≥÷ ñ+{≤&ÉT. düTK
<äT'U≤\T, o‘√cÕí\T, sπ sTT+ãefi¯ófl ` nqã&˚ <ä«+<ä«Á|üøè£ ‹øÏ nr‘·yTÓ qÆ
q&Ée&ç ø£*–qyê&ÉT. ‘·q ù|s¡T≈£î ‘·>∑Z≥Tº>± $wüßí<˚e⁄ì ‘·q ∫‘·ÔeTT˝À
Á|ü‹wæ+˜ #·Tø=ìqyê&ÉT. $wüß<í e˚ ⁄ì nqTÁ>∑V≤ü +#˚‘· >∑Ts¡TeTTK+>± #·<Tä eø£
b˛sTTHê y˚<äy˚<ë+>∑bÕs¡+>∑‘·T&Ó’ $C≤„qdü+|üqTï&Ó’qyê&ÉT. á |ü+#·
uÛÑ÷‘ê‘·àø£ Á|üø£è‹˝À ‘êH˚$T{À, ‘·q ø£s¡Ôe´y˚T$T{À ‘Ó*dæø=ì
|üs¡y˚TX¯«s¡Tq≈£î, ‘·q≈£î >∑\ dü+ã+<Ûä+ ùde´ùdeø£ dü+ã+<Ûä+>± ‘Ó*dæ
nqTwæ˜+|üø£b˛‘˚ Ä XÊÅdüÔC≤„qeT+‘ê eè<∏ë ` nì $wüßí∫‘·TÔ&ÉT dü‘´· +
Á>∑Væ≤+∫q yê&Ó’ uÛÑ>∑e‘Y ùde˝À ìeT>∑ïyÓTÆHê&ÉT.
60 <Ûë´q düs¡düT‡
ô|’q ù|s=ÿqã&çq Ä<Ûë´‹àø±+XÊ\˙ï Ä#·s¡D˝À, nqTcÕ˜q+˝À
nqTdü]dü÷Ô eTqT>∑&É kÕ–+#ê\+fÒ Á|ü‘´˚ ø£ ÁX¯<‘∆ä √ ≈£L&çq Jeq $<Ûëq+
nedüs¡+. Je⁄&ÉT ìs¡+‘·s¡ kÕ<Ûä≈£î&Ó’ ÁX¯<ë∆fi¯óyÓ’q|ü&˚ ‘·q ìcÕ˜ã\+‘√
|üs¡e÷‘·àqT yÓT|æŒ+|ü>∑\T>∑T‘ê&ÉT. á n+XÊìï n<∏äs¡«y˚<ä+ m˝≤
Á|üuÀ~Ûdü÷Ô ñ+<√ #·÷&É+&ç.
ªªãDÏeTVü‰+ ndæ dü÷s¡´ ã&Ü~‘·´ eTVü‰+ ndæ
eTVü‰+ùdÔ eTVü≤‘√ eTVæ≤e÷ ‘·«e÷~‘·´ eTVü‰+ ndæμμ
(n<∏äs¡«y˚<ä+ 13/2/29)
kÕsê+X¯+ : Á|ü‹ Je⁄ì Ä‘·à ≈£L&Ü dü÷s¡´düe÷q ‘˚»düT‡‘√ Á|üø±•dü÷Ô
ñ+≥T+~. n+<äTπø Je⁄\T ‘·eT ‘·eT X¯øÏÔ|ü≥¢ ne>±Vü≤q ô|+#·Tø√e
&Üì¬ø’ ìs¡+‘·s¡+ C≤„qdüeTTbÕs¡®q #˚dü÷Ô ñ+&Ü*. n+<äTπø lø£èwüí
uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT ªªÁX¯<ë∆yêHé \uÛ‘Ñ ˚ C≤„q+μμ ` nì uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À Á|üuÀ~Û+∫Hê&ÉT.
dü‘·Ô «>∑TD XÊ*jÓÆTq kÕ<Ûä≈£î&ÉT ÁX¯<ä∆ eVæ≤+∫qyê&Ó’ ‘·q dü‘Y Á|ües¡Ôq‘√
eT÷&ÉT $<Ûë\T>± ‘·|üdüT‡ #˚dü÷Ô ñ+{≤&Éì lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ç˝≤
ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªª<˚e~«»>∑Ts¡T ÁbÕ»„|üP»q+ XÖ#·e÷s¡®eyéT
ÁãVü≤à#·s¡´eTVæ≤+kÕ#· XÊØs¡+ ‘·|ü ñ#·´‘˚
nqT<˚«>∑ø£s¡+ yêø£´+ dü‘·´+ Á|æj·TVæ≤‘·+ #· j·T‘Y
kÕ«<Ûë´j·÷uÛÑ´düq+ #Ó’e yêvàj·T+ ‘·|ü ñ#·´‘˚μμ
eTq'Á|ükÕ<ä k‡eT´‘·«+ eTÚqe÷‘·à$ìÁ>∑Vü≤'
uÛ≤edü+X¯ó~∆]‘˚´‘·‘Y ‘·b˛e÷qdüeTT#·´‘˚μμ
kÕsê+X¯+ : Áø£eT+ ‘·|üŒ≈£î+&Ü Ä#·]+|üã&˚ >∑Ts¡T<˚e‘ês¡ÃHê ¬ø’+ø£
sê´<äT\T, Á‹ø£s¡DX¯ó~∆ ø£*– ñ+&É&É+, ÁãVü≤à#·s¡´Áe‘·+ bÕ{Ï+#·&+É ,
<Ûë´q düs¡düT‡ 61
nVæ≤+kÕes¡Ôq+, dü»®q kÕ+>∑‘·´+ e+{Ï >∑TD≤\T XÊØs¡ø£ ‘·|üdüT‡‘√
kÕ–+#˚ kÕ<Ûäq\T. m≥Te+{Ï eTH√$ø±sê\≈£î ‘êMj·T≈£î+&Ü dü‘·´
yê≈£îÿ‘√, y˚<ä, ñ|üìwü‘Y, uÛÑ>∑eBZ‘ê~ n<Ûä´j·THê\T #˚dü÷Ô ñ+fÒ n~
|ü⁄˙‘·yê≈£îÿ‘√ kÕ–+#˚ ‘·b˛Bø£.å eTqdüT‡ ìs¡+‘·s¡ uÛ>Ñ e∑ <äsŒ¡ D‘√ XÀ_Ûd÷ü Ô
ñ+&É&É+, eTH√ìÁ>∑Vü‰<äT\T bÕ{Ïdü÷Ô ñ+&É&É+ e÷qdæø£ ‘·|üdüT‡>±
ù|s=ÿqe#·TÃ. ìcÕÿeTø£sêàqTcÕ˜q|üs¡T&Ó’q kÕ‹Ô«≈£î&ÉT |üs¡eTÁX¯<∆ä‘√ ô|’
eT÷&ÉT $<Ûë˝…q’ ‘·b˛Bø£˝å À nÁ|üeT‘·T&Ô ’Ó ñ+{≤&ÉT. dü<ë#ês¡+‘√ ≈£L&çq
kÕ<Ûqä , ÁX¯<‘∆ä √ ≈£L&çq nqTcÕ˜q+ Je⁄ì˝À Áe‘·Bø£qå T ô|+bı+~kÕÔsTT.
nH˚ dü‘ê´ìï j·TEπs«<ä+ Ç˝≤ Á|üuÀ~Ûdü÷Ô ñ+~.
ªªÁe‘˚q Bøå±e÷b˛ï‹ Bøå±j·÷b˛ï‹ <äøÏåD≤yéT
<äøÏåD≤ ÁX¯<ë∆e÷b˛ï‹ ÁX¯<ä∆j·÷ dü‘·´e÷|ü´‘˚μμ
(j·TEπs«<ä+ 19/30)
kÕsê+X¯+ : dü‘ÁY e‘ê#·sD¡ e\¢ kÕ<Û≈ä î£ ì˝À Bø£å ô|+bı+<äT‘·T+~. Bø£eå \¢
<äø£å‘·‘√ H˚s¡TŒ nq>± ms¡Tø£ Á|üã\eTÚ‘·T+~. H˚s¡TŒ‘√ ≈£L&çq C≤„q
düeTTbÕs¡®q #˚‘· ÁX¯<ë∆~ >∑TD≤\T ô|+bı+~ eT]+‘· $C≤„Hêìï
bı+<ä&ÜìøÏ e÷s¡Z+ düT>∑eT+ ne⁄‘·T+~.
uÛ≤s¡rj·T $C≤„q düs«¡ kÕ«ìøÏ eT÷\ø£+<ë˝…q’ y˚<ë\T Á|ü‹bÕ~+∫,
Á|üuÀ~Û+∫q <Ûë]àø£ $C≤„Hê+XÊ\ |ü≥¢ n#·+#·\ $XÊ«dü+ ø£*–
Ä#·s¡D≤‘·àø£+>± eTqT>∑&É kÕ–+∫q yê¬se«¬s’Hê eTVü≤s¡T¸\T ø±>∑\s¡T.
S

eTH√uÛÑ÷$Tø£
ªªjÓ÷>∑' ∫‘·eÔ è‹Ôìs√<Û'ä μμ ` nì |ü‘+· »* eTVü≤]¸ ù|s=ÿHêï&ÉT.
Je⁄ì Vü≤è<äj·T+ dü«‘·dæ‡<ä∆+>± #ê+#·\´ uÛÑ÷sTTwü˜+>± ñ+≥T+~
nH˚ø±H˚ø£ uÛ≤eHê|üs+¡ |üs\¡ T #·T≥TºeTT{Ϻ n+‘·s+¡ >±ìï dü‘e· T‘·+ #˚d÷ü Ô
ñ+{≤sTT. n≥Te+{Ï n+‘·s¡+>∑+ Á|üXÊ+‘·‘·qT dü+‘·]+#·Tø√yê* `
n+fÒ eTqdüT‡˝À #Ó\πs>∑T‘·Tqï Ä˝À#·q\≈£î n&ÉT¶ø£≥º y˚j·÷*.
ìj·T+Á‘·D, ìÁ>∑Vü≤+‘√ ≈£L&çq n&ÉT¶ø£≥º‘√ ∫‘·Ô#ê+#·˝≤´ìï ìs√~Û+#·
&Éy˚T jÓ÷>∑+. nuÛ≤´dü|üPs¡«ø£yÓTÆq jÓ÷>∑+‘√, nqTcÕ˜qã\+‘√ Je⁄&ÉT
jÓ÷–|ü⁄+>∑e⁄&Í‘ê&ÉT.
ˇø±H=ø£ düeTj·T+˝À sêø£ådüe÷‘·jÓÆTq ~‹øÏ ˇø£ dü+<˚Vü≤+
ø£\T>∑T‘·T+~. @eT+fÒ ‘·q düe‹jÓTÆ q n~‹øÏ |ü⁄fºÒ _&É\¶ +‘ê <ÓM’ dü+kÕÿs¡
dü+|üqTï˝…’q jÓ÷>∑T˝…’ <˚e‘·˝…’ Á|üø±•düTÔ+&É>±, ‘·q≈£î »ìà+#˚ _&ɶ\T
e÷Á‘·+ ˝Àø£ø£+≥≈£î˝…’ sêø£ådüT˝Ö‘·THêïs¡T! Ç˝≤ m+<äT≈£î »s¡T>∑T‘·÷
ñ+~? nì ‘·qqT ‘êqT Á|ü•ï+#·Tø=ì m+‘√ Ä˝À∫+∫+~. m+‘·
Ä˝À∫+∫Hê ‘·q Á|üX¯ï≈£î ‘·q n+‘·s¡+>∑+˝À düe÷<Ûëq+ \_Û+#·&É+
˝Ò<äT. ô|’>± n~‹ <˚ee÷‘·>± ø°]Ô Á|ü‹wü˜ ˝≤]®dü÷Ô ñ+&É&É+, ‘êH˚yÓ÷
˝Àø£ø£+≥≈£î˝…’q sêø£ådüC≤‹øÏ »qàì#˚à ‘·*¢>± ì+<ä\bÕ\T ø±e&É+
‘·≥Tºø√˝Òøb£ ˛‘·÷ ñ+~. ô|>’ ± ø°så k¡ Õ>∑s¡ eT<∏Hä êq+‘·s+¡ »]–q <˚e<ëqe
j·TT<ä∆+˝À ‘·q _&ɶ\T #ê˝≤es¡≈£î eTs¡DÏ+#·>± |ü⁄Á‘·XÀø£+ ‘·≥Tºø√˝Òø£
b˛sTT+~. ˇø£s√E düsêdü] ‘·q uÛÑs¡ÔjÓÆTq ø£X¯´|ü Á|üC≤|ü‹ e<ä›≈î£ yÓ[fl,
‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝Àì u≤<Ûqä +‘ê Äj·Tq‘√ #Ó|ü ø=qï~. ø£X´¯ |ü Á|üC≤|ü‹
~‹ jÓTTø£ÿ eTqdüT‡˝Àì u≤<Ûäq+‘ê ‘Ó\TdüTø=ì Ç˝≤ #ÓbÕŒ&ÉT. ªª n~‹
dü+kÕs¡ düTU≤ìï ≈£L&Ü jÓ÷>∑uÛ≤eq‘√ bı+<ä>∑*–q Åd”Ôs¡‘·ï+ ` n<˚
dü+kÕs¡ düTU≤ìï uÛÀ>∑+>± d”«ø£]+∫q+<äTe\¢ ~‹yÓ’q ˙e⁄ sê≈£ådüT\≈£î
<Ûë´q düs¡düT‡ 63
»qàì#êÃe⁄. <Ó’Mdü+kÕÿsêìï eVæ≤+∫ jÓ÷>∑ìj·Te÷\T bÕ{ÏùdÔ ˙e⁄
≈£L&Ü <˚e‘·\ e+{Ï _&ɶ\≈£î »qà˙j·T>∑\e⁄μμ ` nHêï&ÉT. <Ó’Mdü+kÕÿs¡
$C≤„Hêìï ô|+bı+~+#˚ jÓ÷>∑ìj·Te÷\T ‘·q≈£î ≈£L&É Á|üuÀ~Û+|ü
e\dæ+~>± ~‹ ø£X¯´|ü Á|üC≤|ü‹ q]ú+∫+~. ~‹ ÁbÕs¡úq Hê\øÏ+∫q
ø£X´¯ |ü Á|üC≤|ü‹ ~‹øÏ CÒ´wü|˜ Pü ]íe÷Áe‘êìï uÀ~Û+∫ Ä Áe‘ê#ês¡eTT\≈£î
‘·–q jÓ÷>∑ìj·Te÷\T ≈£L&Ü ‘Ó*|æHê&ÉT. ø£X´¯ |ü Á|üC≤|ü‹ nqTÁ>∑V≤ü +‘√
~‹ >∑s“¡ +¤ <Û]ä +∫+~. Áe‘ê#ês¡ ìj·Te÷\T, jÓ÷>∑ìj·Te÷\‘√ ≈£L&çq
nqTcÕ˜q $<Ûëq+‘√ |ü$Á‘·‘·qT dü+‘·]+#·Tø=qï ~‹ >∑s¡“¤+˝À •X¯óe⁄
HêHê{ÏøÏ Á|ües¡∆e÷qeTe⁄‘·÷ ‘·*¢ø±q+<ä+ ø£*–düTÔHêï&ÉT. >∑s¡“¤düú
•X¯óe⁄ ‘˚CÀeT÷]Ô Á|üuÛ≤e+ #˚‘· ‘·*¢jÓÆTq ~‹jÓTTø£ÿ eTTU≤s¡$+<ä+
≈£L&Ü jÓ÷>∑Á|üuÛÑ\‘√ $sêõ\T¢‘·÷ ñ+~. Ç+ø£ nq‹ø±\+˝À _&ɶqT
Á|üdü$düTÔ+<äq>± Ä ì+&ÉT #·÷˝≤*øÏ kÕø屑·TÔ <˚y˚+Á<äT&˚ |ü]#·s´¡ \T
#˚j·T&ÜìøÏ ÄyÓT ÄÁX¯e÷ìøÏ $#˚ÃXÊ&ÉT. düuÛÑøÏÔø£+>± ÄyÓT≈£î |ü]#·s¡´\T
#˚dü÷Ô ñHêï&ÉT. dü]>± ÄyÓT Á|üdü$+#˚ düeTj·T+˝À @<√ nHê#ês¡+
»]–+<äH ˚ $Twü‘√ <˚y˚+Á<äT&ÜÁ>∑Væ≤+∫ _&ɶô |’ eÁC≤j·TT<Ûëìï
Á|üj÷Ó –+#ê&ÉT. Ä _&ɶ X¯Øs¡+ @&ÉT eTTø£ÿ˝…+’ ~. @&ÉT eTTø£ÿ\T düJeyÓTÆ
@&ÉT>∑Ts¡T _&ɶ\T>± s¡÷bÕ+‘·s¡+ #Ó+~ ‘˚CÀeT÷s¡TÔ˝…’ Á|üø±•dü÷Ô
ñ+&É>± <˚y˚+Á<äT&ÜÁ>∑ôVA<äÁ>∑T&Ó’Hê&ÉT. Ä @&ÉT>∑T] _&ɶ*ï ˇø=ÿø£ÿ]ì
eT∞¢ @&ÉTeTTø£ÿ\T>± eÁC≤j·TT<Ûä+‘√ q]øÏHê&ÉT. ø±˙ @&ÉT eTTø£ÿ\T
q\Tã~ ‘=$Tà~ eTTø£ÿ˝…’ nìï eTT≈£ÿ\T Jeø£fi¯˝‘√ Á|üø±•dü÷Ô
~e´eT÷s¡TÔ\T>± Á|üø±•+#·&É+ #·÷∫ <˚y˚+Á<äT&ÜX¯Ãs¡´ #·øÏ‘·T&Ó’Hê&ÉT.
eÁC≤j·TT<Ûä Á|üjÓ÷>∑+ »]–Hê Ä _&ɶ\T #Ó’‘·q´eT÷s¡TÔ˝…’ Á|üø±•dü÷Ô
ñHêïs¡+fÒ n+<äTø±ÿs¡D+ ~‹e÷‘·jÓTTø£ÿ jÓ÷>∑X¯øÏÔ. Je⁄ì˝À ñqï
<Ó’eX¯øÏÔ jÓ÷>∑X¯øÏÔì Á|ü»«*+|üCÒdüTÔ+~. á n+XÊH˚ï <Ûä÷s¡®{Ï eTVü‰ø£$
Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
64 <Ûë´q düs¡düT‡
ªª|ü$ |ü⁄wüŒ+ã>∑T— q–ï eT+#·>∑T— q≈£LbÕs¡+ãT uÛÑ÷MT düú\+
ãe⁄— X¯Á‘·T+&É‹ $TÁ‘·T&Í, $wüeTT ~yê´Vü‰s¡eTÚ HÓqï">±
ne˙eT+&É* ˝À|ü\Hé •e•y˚‘ê´uÛ≤wüD√˝≤¢dæøÏHé
•e! ˙ HêeTeTT düs¡«eX¯´ø£s¡eTÚ! lø±fi¯Vü≤d”ÔX¯«sê!μμ
kÕsê+X¯+ : •eø£{≤ø£+å ñ+fÒ <Óe’ ã\+‘√ ≈£L&çq jÓ÷>∑ã\+ dæ~+∆ ∫q
@ Je⁄\¬ø’Hê X¯Á‘·Te⁄\T eÁC≤j·TT<Ûä+ yê]ô|’ Á|üjÓ÷–+|üã&çHê n~
|ü⁄wüŒe÷\ W‘·T+~. n–ï ≈£L&Ü eT+#·T˝≤>∑ ø£]–b˛‘·T+~. $wüÁ|üj÷Ó >∑+
»]–Hê yê]ø£~ neTè‘·ÁbÕj·TeTe⁄‘T· +~. X¯Á‘·Te⁄\T ≈£L&Ü $TÁ‘·T˝…b’ ˛‘ês¡T.
Ç≥Te+{Ï <Ó’eÁù|s¡D‘√ ≈£L&çq dü+kÕs¡ã\+‘√H˚ ~‹e÷‘· ‘·q
sêø£ådü uÛ≤yê\T $&ç∫ô|{Ϻ, dü+kÕsêìï jÓ÷>∑düTK+>± d”«ø£]+∫, ø£X¯´|ü
Á|üC≤|ü‹ nqTÁ>∑V≤ü +‘√ eTs¡T‘·T\Ô ≈£î »qàì∫à yê]øÏ <˚y+˚ Á<ë<äT\ ø£+fÒ
yÓ’uÛÑe+ ø£*π>≥T¢>± #˚j·T>∑*–+~.
ªªjÓ÷>∑' ∫‘·Ôeè‹Ôìs√<Ûä'μμ nì |ü‘·+»* eTVü≤]¸ ù|s=ÿqï $<Ûä+>±
~‹ ‘·q dü«‘·d‡æ <äy∆ TÓ qÆ sêø£då ü ∫‘·eÔ è‹Ôì ìs√~Û+∫, <Óe’ ∫+‘·q‘√ ≈£L&çq
jÓ÷>∑ã˝≤ìï düeT≈£Ls¡TÃø√>∑*–+~. Ä jÓ÷>∑ã˝≤ìï düeT≈£Ls¡TÃ
ø√e&ÜìøÏ |üPs¡«s¡+>∑+>± ÄyÓT˝À ªªdü+ø£\ŒX¯ó~∆μμ @s¡Œ&çq~. <ëìøÏ
‘·–q Ø‹˝À Áù|s¡D ø£*Œ+∫qyê&ÉT ø£X¯´|üÁ|üC≤|ü‹. ÁbÕ<∏äeT´+>±,
ÁbÕ<∏ä$Tø£+>±, <äè&ÛÉìX¯Ãj·T+‘√ ≈£L&çq dü+ø£\ŒX¯ó~∆ Je⁄&ÉT @$<Ûä+>±
n\es¡T#·Tø√yê˝À n+<äT≈£î ‘·–q @&ÉT $<Ûë˝…’q ªªC≤„q uÛÑ÷$Tø£\μμqT
ªªeTVü≤√|üìwü‘·TÔμμ á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
1. X¯óuÛÒ#·Ã¤ : jÓ÷>∑dæ~∆¬ø’ Je⁄&ÉT #˚ùd Á|ü<∏äeT Á|üj·T‘·ïy˚T X¯óuÛÒ#·Ã¤.
n+‘·es¡≈î£ ‘·q eTqdüT‡˝À ñqï e÷*Hê´ìï, <äTwüdº +ü kÕÿsêìï ‘=\–+#·T
ø√yê\H˚ |ü≥Tº<ä\ eVæ≤+#·&Éy˚T X¯óuÛÒ#·Ã¤.
ªªdæú‘·'øÏ+ eT÷&ÛÉ @yêdæà Áù|πøå- Vü≤+ XÊÅdüÔ dü»®HÓ’'
yÓ’sê>∑´|üPs¡«$T#˚ä‹ X¯óuÛÒ#˚ä‘·T´#·´‘˚ ãT<ÛÓ’'μμ
<Ûë´q düs¡düT‡ 65
kÕsê+X¯+ : Je⁄&ÉT ‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝À Ç˝≤ #·]Ã+#·Tø√yê*. ªª njÓ÷´!
H˚qT m+<äTøÏ˝≤ eT÷&ÛÉ+>± Á|üe]ÔdüTÔHêïqT. J$‘ê+‘·+ Ç˝≤ ˝ÖøÏø£yTÓ Æq
\+|ü{≤\‘√ ø±\+ >∑&|É eü \dæ+<˚Hê! Çø£HH’Ó ê dü‘´· +, <Ûsä à¡ + ‘Ó\TdüT≈£îH˚
Ø‹˝À XÊÁkÕÔ\T XÀ~Û+∫, dü»q® kÕ+>∑‘ê´<äT\‘√ Hê nC≤„Hêìï b˛>=≥Tº
≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷* ø£<ë! nì yÓ’sê>∑´ |üPs¡«ø£+>± #˚ùd Á|üj·T‘·ïy˚T
ªªX¯óuÛÒ#·Ã¤μμ.
2. $#ês¡D : yÓs’ ê>∑´ uÛ≤eq‘√ ≈£L&çq X¯óuÛdÑ +ü ø£\Œ+ eTqdüT‡˝À ø£*–q
yÓ+≥H˚ Je⁄ì˝À ˇø£ n+‘·sà¡ <∏qä + ÁbÕs¡+uÛeÑ TÚ‘·T+~. Ä n+‘·sà¡ <∏qä +˝À
Je⁄&ÉT ‘·q˝À ‘êqT $#ês¡D #˚düT≈£î+≥÷, eT+∫#Ó&ÉT\‘√ ≈£L&çq
$#·ø£åD ø£*– ‘·q Ä˝À#·qqT düÁø£eTyÓTÆq Ø‹˝À Á|üdü]+|üCÒkÕÔ&ÉT.
eT+∫uÛ≤yê\T ô|+bı+~+#·T≈£î+≥÷, ‘·–q ~XÊìπs›X¯+‘√ ≈£L&çq
XÊÁdüÔ#·s¡Ã, n<Ûä´j·THê<äT\T ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT.
ªªXÊÅdüÔdü»®q dü+|üs¡ÿ yÓ’sê>±´uÛ≤´dü |üPs¡«ø£yéT
dü<ë#ês¡ Á|üeè‹Ô sê´ Áb˛#·´‘˚ kÕ $#ês¡D≤μμ
kÕsê+X¯+ : XÊÅdüÔ>√w昑√ ≈£L&çq n<Ûä´j·Tq+, dü»®qT\ düVü≤yêdü+ e\¢
ø£*π> dü<äT|ü<˚XÊ\T, yÓ’sê>∑´ uÛ≤eq, M≥ìï{Ï jÓTTø£ÿ dü<äuÛ≤´dü+ e\¢
@s¡Œ&˚ dü<ë#ês¡ ìwü˜ ` Çe˙ï ªª$#ês¡Dμμ ` nH˚ C≤„q uÛÑ÷$Tø£ e\¢
dæ~∆kÕÔsTT.
3. ‘·qT e÷qdæ : X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D\ e\¢ ø£*–q ìs¡+‘·sêuÛ≤´dü+‘√
Je⁄&ÉT ‘·q X¯Øs¡ <Ûsä êà\|ü≥,¢ eTH√»>∑‘T· Ô |ü≥¢ ne>±Vü≤q @s¡Œs¡#T· ≈£îqï
Ø‹˝À kÕ<Ûqä kÕ–kÕÔ&TÉ . á kÕ<Ûqä #˚‘· u≤Væ≤s¡yTÓ qÆ X¯u≤›~ $wüj÷· \|ü≥¢
ÄdüøÏÔì |ü]‘·´õ+∫, n+‘·s¡TàFqyÓTÆq Ä˝À#·Hêã˝≤ìï |ü⁄wüÿ\+>±
düeTTbÕ]®+#˚ ~X¯>± |ü⁄s√>∑$TkÕÔ&ÉT.
ªª$#ês¡D≤ X¯óuÛÒ#êäuÛ≤´ $T+Á~j·÷πsúwüß s¡ø£Ô‘ê
j·TÁ‘· kÕ ‘·qT‘êy˚T‹ Áb˛#·´‘˚ ‘·qTe÷qd”μμ
66 <Ûë´q düs¡düT‡
kÕsê+X¯+ : X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D\ nuÛ≤´dü ã\+‘√ ø£*π> Je⁄ì Bø£å
‘·qTe÷qdæøÏ |ü⁄Hê~. Je⁄ì ‘·qTe⁄jÓTTø£ÿ <Ûäsêà\T, |æ+&√‘·Œ‹Ô Áø£e÷
<äT\T, C≤„qø£πsà+Á~j·÷\ \ø£åD≤\T, wü≥ÃÁø£ ìs¡÷|üD≤<äT\T, e÷qdæø£
dü+u+<ÛäyÓTÆq |ü+#·ø√XÊ<äT\ $X‚cÕ\T ` M≥ìï{Ïø° dü+ã+~Û+∫q
düèwæsº V¡ ≤ü kÕ´\T ‘Ó\TdüT≈£îH˚ ~X¯>± |ü⁄s√>∑$T+#˚ \ø£D
å y˚T ªª‘·qTe÷qdæμμ.
<˚Vü≤‘·à\ $#ês¡D, Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à\ nqTu+<Ûä+ ` Çe˙ï düŒwüº+>±
‘Ó\TdüTø√yê\H˚ ‘·|üq ô|+bı+<ä&Éy˚T ‘·qTe÷qdæ jÓTTø£ÿ ~XÊìπs›X¯+.
á dü+<äs“¡ +¤ ˝À n|üŒj·T´ BøÏ‘å T· \ yês¡T s¡∫+∫q ªª •yê|üsê<Ûä ø£eå ÷|üD
k˛ÔÁ‘·+μμ ˝À yês¡T ù|s=ÿqï n+XÊ\T nqTdü+<Ûëq+ #˚düTø√e#·TÃ.
ªªÄ<Í ø£s¡àÁ|üdü+>±‘Y ø£\j·T‹ ø£\Twü+ e÷‘·è≈£îøåö dæú‘·+ e÷+
$D÷àÁ‘êy˚T<Ûä´eT<Û˚´ ø£«<∏äj·T‹ ì‘·sê+ C≤sƒ¡s√ C≤‘·y˚<ë'
j·T<ä´<Ó’« ‘·Á‘· <äT'K+ e´<Ûäj·T‹ ì‘·sê+ X¯ø£´‘˚ πøq e≈£îÔ+
ø£å+‘·y√´ y˚T-|üsê<Ûä •Ùe •euÛÀ leTVü‰<˚e X¯+uÛÀ
u≤˝Ò´<äT'U≤‹ πsø±qà\ \T[‘· e|ü⁄'düÔq´bÕH˚ |æbÕkÕ
H√ X¯ø£´+ #˚+Á~j˚TuÛÀ´ uÛÑe>∑TD»ì‘ê »+‘·y√ e÷+ ‘·T<ä+‹
HêHês√>±~ <äT'U≤<äT›]‘·|üs¡eX¯ X¯Ù+ø£s¡+ q düàsê$T
ø£å+‘·y√´-y˚T|üsê<Ûä' •e •e •euÛÀ leTVü‰ <˚eX¯+uÛÀ
ÁbÂ&Û√-Vü≤+ j·TÚeqk˛ú $wüj·T $wü<Ûä¬s’' |ü+#·_Û s¡às¡àdü+<ÛÍ
<äc˛º qc˛º $y˚ø£düT‡‘· <Ûäq j·TTe‹ kÕ«<äTkÂUÒ´ ìwüDí'
XË’M ∫+‘ê $V”≤q+ eTeT Vü≤è<äj·TeTVü≤ √ e÷q>∑sê«~Ûs¡÷&ÛÉ+
ø£å+‘·y√´y˚T- |üsê<Ûä •Ùe •e •euÛÀ leTVü‰<˚e X¯+uÛÀμμ
kÕsê+X¯+ : z eTVü‰<˚yê! |üse¡ T•yê! á Je⁄&ÉT »qà»qà\ ø£sà¡ ã+<Û+ä
#˚‘· e÷‘·è>∑s¡“¤+˝À Á|üy˚•+∫, eT\eT÷Á‘ê~ $ø±sê\‘√ ≈£L&ç, <äT'K
uÛ≤»qyÓTÆq <äTdæú‘·T\T bı+<äT‘·÷ ñHêï&ÉT. u≤\´#ê|ü\´+‘√ ≈£L&çq
<Ûë´q düs¡düT‡ 67
nC≤„q #˚wüº\‘√ ∫qï‘·q+, $wüj·TdüTU≤\‘√ j·TÚeq+ eè<∏ëjÓÆTb˛‘·÷
ñ+fÒ Ç+ø£ C≤„qdæ~∆ m˝≤ ≈£\T>∑T‘·T+~? n+<äTπø qqTï ø£å$T+∫
|üs¡eT<äj·÷+‘·s¡+>∑T&ÉyÓ’q ˙e⁄ nqTcÕ˜qã\+‘√ ≈£L&çq C≤„qdæ~∆ì
nqTÁ>∑Væ≤+|ü⁄e÷!
n|üŒj·T´ BøÏ‘å T· \ yês¡T s¡∫+∫q 15 XÀ¢ø±\‘√ ≈£L&çq á s¡#q· ˝À
ô|’q ù|s=ÿqï C≤„q uÛÑ÷$Tø£\ kÕeTÁ– |ü⁄wüÿ\+>± ñ+~. n<Ûä´j·Tq+
#˚dæ, kÕsê+XÊìï ÄkÕ«~+∫, nqTwæ˜+|ü>∑*–‘˚ Vü≤è<äj·T+ |ü$Á‘·‘·qT,
dü«#·Ã¤‘·qT dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~.
4. dü‘êÔ «|ü‹Ô : X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D, ‘·qTe÷qdæ nH˚ eT÷&ÉT uÛÑ÷$Tø£\
Ä#·sD¡ ≤‘·àø£yTÓ qÆ nuÛ≤´dü ã\+‘√ n+‘·s+¡ >∑+ ˇø£ Á|üXÊ+‘·‘q· T, ì]«ø±s¡
eTH√»„yTÓ qÆ ìX¯Ã\‘ê«ìï dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~. á Á|üXÊ+‘·‘,· ì]«ø±s¡
ìX¯Ã\‘· e\¢ dü‘·Ô «>∑TD+ ô|+bı+<äT‘·T+~. Ç˝≤ dü‘·Ô «>∑TD≤ìï ô|+bı+
~+#·Tø√e&Éy˚T dü‘êÔ «|ü‹Ô ` nH˚ uÛÑ÷$Tø£.
ªªuÛÑ÷$Tø±Á‹‘·j·÷uÛ≤´kÕ‘Y ∫‘˚Ô‘·T $s¡‘˚ s¡«XÊ‘Y
dü‘êÔ «‘·àì dæú‘˚ X¯ó<˚∆ dü‘êÔ «|ü‹Ô s¡T<ëVü≤è‘êμμ
kÕsê+X¯+ : X¯óuÛÒ#·Ã¤, $#ês¡D, ‘·qTe÷qdæ ` nH˚ eT÷&ÉT uÛÑ÷$Tø£\
$<ÛëHê\qT düÁø£eT+>± Ä#·]+#·&+É e\¢ Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+˝Àì ‘·eTdüT‡,
s¡»düT‡‘√ ≈£L&çq eTH√$ø±sê\T ìs¡÷à*+|üã&ç dü‘·Ô «>∑TD dü+|üqïyÓTÆq
kÂo˝≤´<äT\T eè~∆ #Ó+<äT‘êsTT. dü‘·Ô «>∑TD+ ô|+bı+~q|ü&˚ Je⁄&ÉT
dü‘´· <äsÙ¡ q+ #˚jT· >∑\&ÉT. dü‘T· ,Ô ∫‘·T\Ô T n+fÒ eT+∫‘·q+, C≤„q>∑TDy˚T.
m+‘· $C≤„Hêìï Ä]®+∫Hê düNä\T&ÉT ø±ø£b˛‘˚ n~ eè<∏ë. düNä\+‘√
≈£L&çq C≤„q+ ì»yÓTÆq C≤„q+.
5. ndü+düøÏÔ : ô|’ Hê\T>∑T uÛ÷Ñ $Tø£\ jÓTTø£ÿ düe÷Vü‰s¡u÷ÑÛ ‘·yTÓ qÆ Ä#·sD
¡
ã\+ #˚‘· Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+ ªª|ü$Á‘· Áu≤V”≤àeTj·Tdæ‹ú μμ ì bı+<ä>\∑ T>∑T
68 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 69

‘·T+~. ªªqeqy√H˚àwüXÊ*˙ ãT~∆' Á|ü‹uÛ≤μμ ` nì Ä\+ø±]≈£î\T ñ+{≤sTT. ÁãVü≤à|ü<ës¡ú uÛ≤eHê $\dæ‘·yÓTÆq |ü$Á‘· ∫‘·Ôeè‹Ô kÕ<Û≈ä £îìøÏ
ù|s=ÿqï≥T¢>± á <äX¯˝À ãT~∆ |ü]|ü⁄wüºyÓTÆq n+‘·s¡+>∑ >∑y˚wüD+‘√, á <äX¯˝À dæ~∆düTÔ+~. á dæú‹ì #˚s¡Tø=qï ∫‘·Ôeè‹Ô m˝≤ ñ+≥T+<√, Ä
Ä˝À#·Hê ã\+‘√ qeqy√H˚àwü+>± $ø£d+æ ∫ düø\£ düèwæìº ÁãVü≤àeTj·T+>± uÛ≤yê\qT nqïeTj·T´ á ÁøÏ+~ ø°s¡Ôq˝À bı+<äT|üs¡∫Hê&ÉT.
#·÷&É>∑*–q |ü]D‹ dæ~∆düTÔ+~. ªªm<äT≥ me«s¡T ˝Òs¡T Ç+‘ê $wüßíeTj·TeTT
ªª<äXÊ #·‘·Twüºj·÷uÛ≤´kÕ <ädü+düs¡Zø£˝≤ ‘·T j·÷ e<ä\ø£ Vü≤]<ëdües¡ZyÓTÆq yê]øÏ
s¡÷&ÛÉ dü‘·Ô « #·eT‘êÿsê Áb˛ø±Ô-dü+düøÏÔHê$Tø±μμ eTT+∫q Hêsêj·TD eT÷s¡TÔ© »>∑yÓT\¢
kÕsê+X¯+ : ô|q’ ù|s=ÿqã&çq Hê\T>∑T uÛ÷Ñ $Tø£\ Ä#·sD ¡ +‘√ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT n+∫‘· HêeTeTT˝Ò á nø£åsê˝…\¢
u≤Væ≤s¡yTÓ qÆ yêdüq\ô|’ ÄdüøìÔÏ |ü]‘·´õkÕÔ&TÉ . ‘·q˝À ‘êH˚ jÓ÷>∑u≤Û eHê |ü+#·Tø=qï lVü≤] Á|ükÕ<äMT s¡T#·T˝…\¢
$\dæ‘·yÓTÆq ne´ø£Ô Äq+<ä &√*ø£\˝À $Vü≤]kÕÔ&ÉT. |ü⁄≥Tºø£#˚‘·, X¯Øs¡ Á‘Ó+∫ y˚dæ y˚TqT ‘ê"<Ó*ùd{Ï yê]øÏ
ã+<Ûä+ #˚‘· ø£*π> ã+<Ûë˝…’Hê, nqTã+<Ûë˝…’Hê á <äX¯˝À ìs¡÷à*+|ü #˚]bÕπs{Ï q<äT\T lbÕ<ä rs¡úy˚T
ã&ÉT‘êsTT. u≤Vü≤´yêdüq\ô|,’ $wüj÷· \ô|’ ndü+>∑‘,· ∫‘·XÔ ó¯ ~∆ @s¡Œ&É&yÉ T˚ uÛ≤s¡|ü⁄ á uÛÑ÷$T ‘·q bÕ<äπsDTy˚
ndü+düøÏÔ. kÕs¡|ü⁄ ø£s¡à+ãT\T πøX¯e⁄ ¬ø’+ø£s¡´+ãT\T
6. |ü<ësêúuÛ≤eq : kÕ<Ûä≈£î&ÉT u≤Vü≤´yêdüHê ìs¡Tàø£ÔyÓTÆq ìX¯Ã\dæú‹ì BÛs¡T˝…’ $#ê]+∫ ‘Ó*ùd{Ï yê]øÏ
kÕ~Û+|ü>*∑ –‘˚ n+‘·s+¡ >∑+˝À HÓ\ø=qï n<Ûë´‘·à∫‘·Ô eè‹Ô‘√ ≈£L&Ü |ü$Á‘· ∫‘·ÔeTT˝À uÛ≤eyÓT\¢ l y˚+ø£fÒX¯ó&˚
uÛ≤eq\T n+≈£î]kÕÔsTT. n≥Te+{Ï |ü$Á‘· uÛ≤yê\T n+≈£î]+#·&É+, Vü≤‹Ôq Á|üø£è‹ jÓT\¢ n‘·ì e÷j˚T
‘·<‘Zä y· TÓ qÆ <äèX¯´|üs+¡ |üs\¡ T kÕø屑·ÿ]+|üCdÒ Tü ø=qï nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T ø£\>∑&+É ` eT‹Ô* á‘·ì ø£+f… eT]˝Òe⁄ Ç‘·s¡eTT\T
Ç≥Te+{Ï nqTuÛÑyê\ düe÷Vü‰s¡y˚T ªª|ü<ësêúuÛ≤eqμμ nqã&ÉT‘·T+~. ‹‹Ô <˚Vü≤|ü⁄ Áã<äT≈£î ‘Ó*ùd{Ï yê]øÏ
ªªuÛÑ÷$Tø± |ü+#·ø±uÛ≤´kÕ‘Y kÕ«‘êàsêeT‘·j·÷ <äè&ÛÉyéT kÕ<Ûä≈£î&ÉT ‘êqT @ ñbÕdü´eT÷]Ôì |üs¡<Ó’e‘·+>± uÛ≤$+∫
ÄuÛÑ´+‘·sêD≤+ u≤Vü‰´Hê+ |ü<ësêúHê eTuÛ≤eHê‘Y ñbÕdædüTÔHêï&√ Ä <˚e‘êeT÷]Ôì düèwæº˝À nDTeDTe⁄˝À <ä]Ù+|ü>∑*–q
................................................ ñqï‘· dæú‹ ªª|ü<ësêúuÛ≤eqμμ nqã&ÉT‘·T+~. nqïeTj·T´ ñbÕdü´eT÷]Ô
|üs¡Á|üj·TTπøÔq ∫s¡+ Á|üj·T‘˚ïHêeuÀ<ÛäqyéT $wüßí<˚e⁄&Ó’q+<äTe\¢ ªªm<äT≥ me«s¡T ˝Òs¡T Ç+‘ê $wüßíeTj·TeTTμμ` nì
|ü<ësêú uÛ≤eHê HêeT wüw”˜ uÛÑe‹ uÛÑ÷$Tø±μμ nHêï&ÉT. eTVü‰ø£$ ‹ø£ÿq Ç≥Te+{Ï |ü$Á‘· ∫‘·Ôìwü˜‘√H˚`
kÕsê+X¯+ : ô|’q ù|s=ÿqã&çq ◊<äT uÛÑ÷$Tø£\ \ø£åD≤\ |ü⁄Hê<äT\T ªªøÏeTdæúe÷˝≤+ øÏeTT øödüTÔuÛÑ+ yê
>∑{|ºÏ &ü qç n+‘·s+¡ >∑+˝À <ÓM’ dü+kÕÿs¡ã+<ÛTä s¡yTÓ qÆ Ä˝À#·q˝Ò ñ<ä“$¤ dü÷Ô |ü]Áwæÿj·÷j·÷+ ãVüQeTq´ùd ‘·«yéT
70 <Ûë´q düs¡düT‡
øÏ+ø±\≈£L≥' øÏeTTyê j·TXÀ<ë
düÔq´+ ‘·ekÕ«<äT e<ä Á|üuÛÀ y˚Tμμ
kÕsê+X¯+ : kÕ«MT! ˙≈£î ndæeú ÷*ø£\T <Û]ä +#·&+É Çwüeº ÷! øödüTuÔ eÑÛ TDÏì
<Ûä]+#·&É+ Çwüºe÷! ˙≈£î ø±\≈£L≥ $wü+ Á‘ê>∑&É+ Çwüºe÷! j·TXÀ<ë<˚$
#·qTu≤\T Á‘ê>∑&É+ Çwüºe÷! ` nì ‘·q ñbÕdü´eT÷]ÔjÓÆTq Vü≤]Vü≤s¡
Hê<∏äTì‘√ eTT#·Ã{Ï+∫Hê&ÉT.
7. ‘·Ts¡´>∑ : ô|’ Äs¡T uÛÑ÷$Tø£\˝À ù|s=ÿqã&çq n+XÊ\ nqTcÕ˜qã\+
#˚‘· kÕ<Ûä≈£î&ÉT dü+|üPs¡í ∫‘·ÔX¯ó~∆‘√ ≈£L&çq eTôVAqï‘· uÛ≤eHêdæú‹øÏ
#˚sT¡ ≈£î+{≤&ÉT. Ä eTôVAqï‘· uÛ≤eHêdæ‹ú H˚ ªª‘·Ts¡´>∑μμ nì eTôVA|üìwü‘T· Ô
ù|s=ÿ+≥T+~.
ªªuÛÑ÷$Twü≥ÿ ∫sêuÛ≤´kÕ <˚“¤<äkÕ´qT|ü\+uÛÑHê‘Y
j·T‘Y dü«uÛ≤yÓ’ø£ìwü˜‘·«+ kÕ CÒ„j·÷ ‘·Ts¡´>± >∑‹μμ
kÕsê+X¯+ : yÓTT<ä≥ ù|s=ÿqã&çq Äs¡T uÛÑ÷$Tø£\qT ∫s¡ø±\+
nqTwæ˜+∫q |æ<ä|üH˚ á ª‘·Ts¡´>∑μ nH˚ ‘·TØj·Tdæú‹ dü+uÛÑ$düTÔ+~.
o‘√cÕí\≈£î, sê>∑<˚«cÕ\≈£î nr‘·yÓTÆq n<ä«+<ä«dæú‹ á ª‘·Ts¡´>∑μ ˝À
kÕ<Ûä≈£îq≈£î nqTuÛÑ÷j·Te÷qeTÚ‘·T+~.
#ê+#·\´ uÛÑ÷sTTwü˜yÓTÆq Je⁄ì eTqdüT‡ qT+&ç ô|’q ù|s=ÿqï @&ÉT
uÛÑ÷$Tø£\ \ø£åD≤\qT kÕ<Ûä≈£î&ÉT düÁø£eT+>± nqTwæ˜+|ü>∑*–‘˚ n|ü&˚
jÓ÷>∑+ dæ~d∆ Tü +Ô ~. nq>± kÕ<Û≈ä î£ ì nqTcÕ˜q Á|ükÕúHêìøÏ Á|ü<eä∏ ÷\+ãq
eTqdüT‡. á eTqdüT‡jÓTTø£ÿ dæ‹ú >∑‘T· \qT eTVü≤ √|üìwü‘T· Ô Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷
ñ+~.
ªª|üPs¡«+ eTq' düeTT~‘·+ |üs¡e÷‘·à ‘·‘êÔ «Hé
‘˚Hê‘·‘·+ »>∑~<ä+ dü$ø£\ŒC≤\yéT
X¯SH˚´q X¯Sq´eT|æ $Á|ü j·T<∏ë+ãπsD
˙\‘·« eTT\¢dü‹ #ês¡T‘·sê_Û<ÛëqyéTμμ (5e ` 52)
<Ûë´q düs¡düT‡ 71
kÕsê+X¯+ : s¡÷|üX¯Sq´yÓTÆq Äø±X¯+qT+&ç ˙*s¡+>∑T‘√ ≈£L&çq ˇø£
<äèX¯´+ ø£ì|ædü÷Ô ñ+~. Äø±X¯y˚T ˝Òq|ü&ÉT ˙*eT m˝≤ ‘√dü÷Ô ñ+~`
n+fÒ X¯Sq´‘·«+jÓTTø£ÿ ndæÔ‘·«y˚T Äø±X¯+. n˝≤π> |üs¡e÷‘·à ‘·‘·Ô «+
≈£L&Ü X¯Sq´‘·«+qT+&ç ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘·÷ Äø±X¯+qT+&ç ˙*eT dü+uÛ$Ñ +∫
q≥T¢ Je⁄ì eTqdüT‡ @s¡Œ&ç+~. düø£\ uÛ≤eHêeTj·T »>∑‘·TÔq ø£+‘ê
eTqùd‡ ÁbÕs¡+uÛøÑ ±s¡DyÓTÆ Je⁄ì C≤„q kÕ<Ûqä Çø£ÿ&ÉqT+&çjT˚ ÁbÕs¡+_Û+|ü
ã&ÉT‘·÷ ñ+~. n+fÒ C≤„qkÕ<Ûqä ≈£î ÁbÕs¡+uÛ<Ñ Xä ¯ eTqdüT‡˝À düeTT<ä“$¤ +#˚
X¯óuÛÒ#·Ã¤ ˝Ò<ë X¯óuÛÑø±eTq.
ªX¯óuÛÒ#·Ã¤μ ˝Ò<ë X¯óuÛÑø±eTq‘√ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆq kÕ<Ûäq ª‘·Ts¡´>∑μ es¡≈£î
n$ÁXÊ+‘·+>±, n$∫äqï+>± nqTcÕ˜q ã\+‘√ kÕ–+#˚ kÕ<Ûäq dü|òü©
ø£è‘·yTÓ qÆ |ü&ÉT Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+ m+‘· düeTTqï‘· Á|üXÊ+‘· dæ‹ú >∑‘T· \≈£î
ì\j·TeTÚ‘·T+<√ eTôVA|üìwü‘·TÔ Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªdü+ø£\Œ dü+ø£åj·T eXÊ‘Y >∑*‘˚‘·T ∫‘˚Ô
dü+kÕs¡ yÓ÷Vü≤$TVæ≤ø± >∑[‘ê uÛÑe+‹
dü«#·Ã¤+ $uÛ≤‹ X¯s¡Be Ke÷>∑‘êj·÷+
∫HêàÁ‘·y˚Tø£ eT»e÷<ä´ eTq+‘·eT+‘·'μμ (5e `53)
kÕsê+X¯+ : X¯s¡‘êÿ\+ e∫Ãq yÓ+≥H˚ ôd\j˚Tfi¯fl Á|üyêVü‰\T ìs¡à\‘·«+
bı+~q≥T¢>±, y˚sTT øÏs¡D≤\‘√ ≈£L&çq dü÷s¡´uÛÑ>∑yêqT&ÉT ñ<äsTT+∫
q+‘·H˚ eT+#·T $]dæb˛sTTq≥T¢>± kÕ<ÛHä êdü+|üPs¡‘í q· T kÕ~Û+∫q Je⁄ì
n+‘·s+¡ >∑+˝À @ø£+, n~«rj·T+, düHê‘·q+, dü«‘·d‡æ <ä∆ ‘˚CÀ$sêõ‘·yTÓ qÆ
|üs¡e÷‘·à‘·‘·Ô «+ nqTuÛÑ÷‹eT+‘·yÓTÆ, Ä‘·à dü«#·Ã¤‘·qT bı+<äT‘·÷ ñ+~.
á $<Ûä+>± Je⁄q≈£î dü+|üPs¡í+>± eoø£è‘·yÓTÆq ªªeTqdüT‡μμ jÓTTø£ÿ
\ø£åD≤\qT ªªeTVü≤ √|üìwü‘·TÔμμ Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªuÛÑè‘√´_ÛeT‘· ø£s¡Ô è‘ê«qà+Ár düsê«s¡úø±s¡D≤‘Y
kÕeT+‘·X‚Ã+Á~j·÷Áø±+‘˚ s¡àH√ eTH˚´ $˝ÀøÏq'
72 <Ûë´q düs¡düT‡
˝≤\Hê‘Y dæï>∑∆\\Hê bÕ\Hê ‘êŒ\ø£' |æ‘ê,
düTVü≤è<äT‘·ÔeT $Hê´kÕqàH√ eTH˚´ eT˙wæD'
kÕ«˝Àø£‘·' XÊÅdüÔ<äèXÊ dü«ãT<ë∆´ kÕ«qTuÛ≤e‘·'
Á|üj·T#·Ã¤‹ |üsê+ dæ~∆+ ‘·´ø±Ô «‘êàq+ eTq'|æ‘ê
düTVü≤èwüº' düT<äè&ÛÉ' düTÁø±+‘·' düTÁ|üuÀ~Û‘·'
dü«>∑TDÒHê]®‘√ uÛ≤‹ Vü≤è~ Vü≤è<√´ eTH√eTDÏ'μμ (5en`79`82)
kÕsê+X¯+ : kÕ<Ûäq˝À dü+|üPs¡í dü|òü©ø£è‘·yÓTÆq Je⁄ì eTqdüT‡ düeTT∫‘·
$y˚ø±~ ã˝≤\T düeT≈£Ls¡TÃø=ì n;Ûwüºø±sê´\T dæ~∆+|üCÒj·T&É+˝À
ì»yÓTÆq ùde≈£îì ˝≤>± Á|üe]ÔdüTÔ+~. ì» ÁX‚jÓ÷_Û˝≤wæjÓÆTq eT+Á‹
˝≤>± dü\Vü‰*düT+Ô ~. düsπ «+Á~j·T X¯≈î£ \Ô H˚ kÕeT+‘·sêE\qT n<äT|ü⁄˝À
ñ+∫, Je⁄ì ˇø£ eTVü‰sêE>± uÛ≤dæ+|üCdÒ ,æ C≤„qkÕÁe÷»´ |ü{≤º_wÛ ≈æ î£ DÔ íÏ
#˚dTü +Ô ~. n+‘·s+¡ >∑ $#ês¡D <ë«sê Ä‘·àìX¯Ãj·T‘ê«ìï bı+~q eTqdüT‡
ùdïVü≤o*jÓTÆ q Á|æjT· Tsê*˝≤>±, düÁø£eT+>± ˝≤*+∫ bÕ*+#˚ ‘·+Á&ç˝≤>±,
ñ‘·ÔeT ùdïVæ≤‘·Tì ˝≤>± y˚T\T #˚düTÔ+~. düø£\ C≤„qdæ<äT∆\‘√ ≈£L&çq
yÓ÷ø£å kÕÁe÷»´ dæ~∆ì #˚≈£Ls¡TdüTÔ+~.
Á|üV‰ü <¢ ä Hês¡<ä |üsêX¯s|¡ ⁄ü +&ÉØø±<äT\T, eTVü‰jÓ÷>∑T\T ô|q’ ù|s=ÿqï
dü+|üPs¡í kÕ<Ûqä ˝À dü|©üò ø£è‘·T˝…q’ yês¡T. ªªlsêeT#·]‘· e÷qdtμμ s¡∫+∫q
‘·T\d”<ëdüT lsêeT#·+Á<ä Á|üuTÑÛ e⁄ jÓTTø£ÿ dü>T∑ D kÕø屑êÿs¡+ bı+<ë\H˚
‘·|üq ø£*– ø£sƒ√s¡Bø£å‘√ <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+#ês¡T. ˇø±H=ø£
dü+<äs¡“¤+˝À Äj·Tq q~øÏ yÓfi¯ó‘·÷ ñ+&É>± <ë]˝À Çs¡Te⁄s¡T sê»
|ü⁄s¡Twüß\T ø£qT|æ+#ês¡T. ‘·T\d”<ëdüT yê]ì |ü{+ºÏ #·Tø√˝Ò<Tä . kÕïHê<äT\T
eTT–+#·Tø=ì <Ûë´q+˝À ñ+&É>± Ä ø£ì|æ+∫q sê»|ü⁄s¡Twüß˝Ò sêeT
\ø£å àDT\H˚ dü‘´· + >√#·]+∫+~. m+‘√ øå√_Û+∫Hê&ÉT. eTs¡\ ~«>∑TD°øè£ ‘·
yÓTÆq |ü≥Tº<ä\‘√ <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+∫Hê&ÉT. ø=Hêïfi¯¢≈£î ‘·T\d”
<Ûë´q düs¡düT‡ 73
<ëdüT≈£î <ë]˝À ˇø£ ‘ê˙cÕ, Ä ‘ê˙cÕ‘√ bÕ≥T ˇø£ eTVü≤eTàBj·T
uÛÑ≥T&ÉT ø£ì|æ+∫Hê&ÉT. nsTTHê yê]ì ≈£L&Ü |ü{Ϻ+#·Tø√˝Ò<äT. <Ûë´q
eTTÁ<ä˝À #·÷&É>± Ä ø£ì|æ+∫q yêπs sêeT\ø£å àDT\T! ‘·T\d”<ëdüT jÓTTø£ÿ
Äy˚<äq≈£î n+‘·T˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. á j·TqTuÛÑ÷‘·T\˙ï ªªkÕø屑êÿsYμμ
nH˚ Á>∑+<∏ä+>± s¡∫+∫Hê&ÉT. Ä Á>∑+<∏ëH˚ï |ü⁄≥º|ü]ÔHêsêj·TD≤ #ês¡T´\
yês¡T ªªkÕø屑êÿs¡eTTμμ ` nH˚ ù|s¡T‘√ nqTe~+∫Hês¡T.
ªª#·÷&É>∑ ˝Ò<äTsê uÛÑTeq düT+<äs¡! ìqTï Á‘·jÓ÷<äXÊø£åsê
Áy˚T&ç‘· ã<ä∆eè‹Ô »|üy˚T |üs¡eT+ãì ø√¬sÿBs¡, ˙
Hê&ÉT »|ü+u… <äøÏÿq~ Hê≈£î, ‘·Bj·T |òü\+ ãTù|ø£å#˚"
>∑÷&Éø£ b˛jÓT Ç+ø£ qqTø=+<äTqT ˝Ò »|üe÷düBs¡" >∑Hé
eTs¡‘·THÓ ìqTï eT‘Y Vü≤è<äj·TeT+&Éq yÓ÷ s¡|òüTTsêeT! düs¡«eTTHé
eTs¡‘·TqT, <˚Vü≤eTTHé eTs¡‘·T, e÷qdüeT+<äTq ˙e⁄ >±ì <=
ø£ÿs¡eeTT ˝Òì uÛÑ+– qeø£»®\ eT+E\ <˚Vü≤! ˙≈£îHÓ’
|ü⁄s¡|ü⁄s¡" u§≈£îÿ ˙ düTKeTT" uÀ\e⁄sê! »>∑eT+<äT qq´eTT˝Ÿμμ.
uÛÑTeqdüT+<äs¡T&ÉyÓ’q z lsêe÷! ˙e⁄ kÕø屑·ÿ]+∫Hê Hê
ñù|ø£å#˚ ˙ kÕø屑êÿs¡ ~yê´qTuÛÑ÷‹‘√ |üs¡e•+|ü˝Òø£ b˛sTTHêqT, ø±˙
ìqTï eTs¡Te˝ÒqT. eTs¡˝≤ ˙ kÕø屑êÿs¡ uÛ≤>∑´+ bı+<ë\H˚ ‘·|üq˝À á
<˚Vü≤+ ø£è•+∫Hê düπs! n<˚ |üs¡eTdüTK+>± uÛ≤$kÕÔqT.
S

eTqùd‡ <˚e‘·
eTqX¯ÙøÏÔH˚ <˚e‘·>± jÓ÷>∑T\T >∑T]ÔkÕÔs¡T. eTqX¯ÙøÏÔì <˚e‘·>±
>∑T]Ô+∫ Ä#·]+∫q nqTcÕ˜q+ dü|òü©ø£è‘·eTÚ‘·T+~. ãèVü≤<ës¡D´
ø√|üìwü‘·TÔ á n+XÊìï |ü\Tdü+<äsꓤ\˝À ñ≥+øÏ+∫+~. nX¯«\T&ÉT,
j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT ` nH˚ Çs¡Te⁄s¡T eTVü≤s¡T¸\ eT<Ûä´ »]–q yê<ä>√wæ˜˝À
j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT Ç˝≤ ù|s=ÿ+{≤&ÉT. ªªeTq @y˚‘·´q+‘·+yÓ’ eTH√-
q+‘ê $X‚«<˚yê nq+‘·y˚Te dü ‘˚q ˝Àø£+ »j·T‹`μμ (1e n.`1e
Áu≤.9)
kÕsê+X¯+ : eTqdüT‡ nq+‘·Xø¯ ÔÏ dü+|üqïyÓTqÆ <˚e‘·. eTqdüT‡˝À #Ó\sπ >π
ˇø=ÿø£ÿ eT+∫ uÛ≤e+ ˇø=ÿø£ÿ <˚e‘·jTÆÓ ‘˚ eTH√<˚e‘·\ dü+K´ nq+‘·+.
á nH˚ø£ eTH√<˚e‘·\ j·T»e÷ìjÓÆTq eTqdüT‡ eX¯yÓTÆ‘˚ Je⁄&ÉT mìï
kÕÁe÷C≤´˝…’Hê »sTT+|ü>∑\TZ‘ê&ÉT.
ªªeTH√ yÓ’ Á>∑Vü≤' dü ø±y˚THê- ‹Á>±ùV≤D Á>∑V≤” ‘√
eTqkÕVæ≤ ø±e÷Hé ø±eTj·T‘˚μμ ` (2e Áu≤ ` 7e eT+)
kÕsê+X¯+ : Je⁄ì eTqdüT‡ ˇø£ Á>∑Vü≤>√fi¯+. dü÷s¡T´ìe+{Ï Á>∑Vü≤
>√fi≤ \˝À ñqï X¯≈£îÔ\˝≤π> á eTqdü‡HÓ&ç Á>∑Vü≤+˝À ≈£L&Ü mH√ï
X¯≈£îÔ\T Ç$T&çñHêïsTT. kÕ<Ûäq≈£î á eTqdü‡H˚ Á>∑Vü≤\ø£åD≤\qT u≤>±
n<Û´ä j·Tq+ #˚dæ $ìjÓ÷–+#·Tø√>∑*–‘˚ eT+∫ ø±eTq\|ü≥¢ dæ~∆ ø£*–,
Ç‘·s¡ ø±eTq\|ü≥¢ eTH√ìÁ>∑Vü≤+ dæ~∆düTÔ+~.
ªªj·T<˚e ‘˚ ø£•Ã<äÁãM‘·Ô#·Ã¤ èDyêy˚T‘·´ÁãMH˚à dü‘·´
ø±yÓ÷ C≤u≤˝À eTH√yÓ’ ÁãùV≤à‹ j·T<∏ë e÷‘·è
e÷Hé |æ‘·èe÷Hê#ês¡´yêHé Áã÷j·÷‘·Ô<∏ë ‘·C≤®u≤
˝À ÁãMqàH√yÓ’-ÁãMqàH√yÓ’ ÁãùV≤à‘·´eTqk˛ Væ≤>¥+
<Ûë´q düs¡düT‡ 75
kÕ´~‘·´ ÁãM‘·T‘Ô ˚ ‘·kÕ´j·T‘·q+ Á|ü‹cÕ˜+
qy˚T-ÁãM~‘˚´ø£bÕ<ë« @‘·‘Y düÁe÷&ç‹ düy’Ó
H√ Áã÷Væ≤ j·÷»„e\ÿ ´ eTq @yêj·T‘·q
e÷ø±X¯ Á|ü‹cÕ˜--q+<ä Ç‘˚´e <äTbÕd”‘· ø±
Äq+<ä‘ê j·÷»„e\ÿ ´ eTq @e düÁe÷&ç‹
Vü≤√yê#· eTqkÕyÓ’ düÁe÷{Ÿ Ådj Ôæ T· eT_Û
Vü‰s¡´‘˚ ‘·kÕ´+ Á|ü‹s¡÷|ü' |ü⁄Á‘√ C≤j·T‘˚
dü Äq+<√ eTH√yÓ’ düÁe÷{Ÿ |üse¡ T+ ÁãVü≤à HÓq’ +
eTH√ »Vü‰‹ düsê«DÒ´q+ uÛ÷Ñ ‘êq´_Ûøså£ ‹¡
<˚y√ uÛ÷Ñ ‘ê« <˚yêqù|´‹ j·T @e+ $<ë«H˚
‘·<Tä bÕùdÔ Vü≤düÔ «wüu>ÑÛ +¥ düV≤ü Ádü+ <ä<ëMT‹
Vü≤√yê#· »qπø yÓ<’ V˚ ≤ü ' düV≤ü √yê#· j·÷»„
e\ÿ ´' |æ‘ê y˚T-eTq´‘· Hê qqT•wü´ Vü≤sπ r‹μμ
( ãèVü≤<ës¡D´ø√|üìwü‘T· `Ô 4e n`1e`6e eT+)
kÕsêX¯+ : »q≈£îìøÏ, j·÷»„e\Tÿ ´ìøÏ »]–q dü+yê<ä>√wæ˝˜ À eTqùd‡
ÁãVü≤àeTT, eTqùd‡ ‘·*,¢ eTqùd‡ ‘·+Á&ç, eTqùd‡ Ä#ês¡T´&ÉT, eTqùd‡
eTVü‰sêE ` á$<Û+ä >± eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ‘·‘Ô· « eTVü≤‘êÔ «\qT ‘Ó*dæø=ì
@ Je⁄&ÉT jÓ÷>∑kÕ<Ûqä #˚dTü HÔ êï&√ yê&ÉT ‘·|Œü ø£ dü|©üò ø£è‘·T&Í‘ê&ÉT.
ô|’ n+XÊ\e\¢ düŒwüº+>± ‘˚˝Ò kÕsê+X¯y˚TeT+fÒ Je⁄ìjÓTTø£ÿ
nqq´yÓTqÆ , nq+‘·yTÓ qÆ jÓ÷>∑ kÕ<Ûqä ≈£î, nqTcÕ˜HêìøÏ Á|ü<ëÛ q uÛ÷Ñ $Tø£
eTqùd‡. #ê+#·\´ uÛ÷Ñ sTTwüy˜ TÓ qÆ n≥Te+{Ï eTqdüT‡, eTqdüT‡˝Àì X¯≈î£ \Ô qT
ãT~∆ <ë«sê n+fÒ $TøÏÿ* Á|üj·T‘·ï+ <ë«sê ñB›|æ+|üCÒdæq|ü&˚
kÕ<Ûqä dü|©üò ø£è‘·eTÚ‘·T+~. á n+XÊH˚ï ªªX‚«‘êX¯«‘·s√|üìwü‘T· μÔ μ Ç˝≤
#ÓãT‘·T+~.
76 <Ûë´q düs¡düT‡
ªªj·TTø±Ô «j·T eTqkÕ <˚yêø˘ düT|üs´¡ ‘√ ~Ûj÷· ~eyéT
ãèVü≤CÀ®´‹' ø£]wü´‘·' dü$‘ê Á|üdTü yê‹‘êHéμμ (2e n`3e eT+)
kÕsê+X¯+ : eTqdüT‡jÓTTø£ÿ X¯≈î£ \Ô qT ãT~› <ë«sê »«*+|üCdÒ ,æ nq>±
y˚T˝§ÿ*|æ kÕ<Ûqä kÕ–ùdÔ n+‘·s+¡ >∑+˝À C≤„qCÀ´‹ yÓ*–, |üse¡ ÷‘·à kÕøå±
‘êÿs¡+ \_Û+|üCdÒ Tü +Ô ~.
á $<Û+ä >± ñ|üìwü‘T· \Ô ˝ÀqT, XÊÅkÕÔ~ Á>∑+<∏ë\˝ÀqT, |ü⁄sêD≤\
ø£<\ä∏ ˝ÀqT eTqdüT‡ jÓTTø£ÿ ~e´\ø£Då ≤\T $X‚w¢ +æ |üã&É&+É #·÷ùdÔ ÁbÕNq
ø±\+˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À jÓ÷>±qTcÕ˜q+˝À dü|òü©ø£è‘·T˝…’q m+<äs√
eTVü≤s¡T¸\T m+‘·>± ‘·|+æ ∫ dü‘´· <äsÙ¡ q+ #˚XÊs√ ‘Ó\TdüT+Ô ~.
kÕVæ≤r düeTsê+>∑D kÕs¡«uÛÖeTT&ÉT lø£èwü<í e˚ sêj·T\T ÄeTTø£Ô
e÷\´<ë U≤+&çø´£ øπ •<Û«ä » dü+yê<ä |òTü ≥º+˝À eTqdüT‡jÓTTø£ÿ ‘·‘êÔ «ìï
n\‹ j·T\‹ e÷≥\˝À Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªÁbÕDÏø√{Ïø¬ \¢ ã+<Û+ä ãT, yÓ÷ø£+å ãT
#˚sT¡ ≥≈£îqT ªeTqdüTμ ø±s¡D+ãT—
$wüjT· dü+– jÓTÆ q $qT ã+<Ûøä ±], ì
]«wüjT· yÓTqÆ eTTøÏÔ $uÛeÑ ø±]μμ (ÄeTTø£eÔ ÷\´<ä ` 3e Ä)
kÕsêX¯+ : ÁbÕDT\T nq>± Je⁄\T ã+<Ûë˝À¢ ∫≈£îÿø√e&Üì¬øH’ ê, n+fÒ
dü+kÕs¡ kÕ>∑s+¡ ˝À ø=≥Tº$T{≤º&TÉ ‘·÷ ñ+&É{≤ì¬øH’ ê, yÓ÷ø£å kÕÁe÷»´+
n\+ø£]+#·&Üì¬øH’ ê eTqùd‡ ø±s¡DeTÚ‘·T+~. eTH√$ø±sê\‘√ ≈£L&çq
Ç+Á~j·÷~ $wüjT· düTU≤\˝À ∫≈£îÿ≈£î+fÒ ã+<Ûøä ±]jÓTÆ , $wüjT· düTU≤\qT
‘·´õ+∫qf…‘Ì¢ ,˚ jÓ÷>∑ã\+ kÕ~Û+|ü>*∑ >π eTTøÏ<Ô ësTTì>± eTqùd‡ ø±s¡D
uÛ÷Ñ eTÚ‘·÷ ñ+~.
<Ûë´q düs¡düT‡ 77
Je⁄ìjÓTTø£ÿ eTqdüT‡ Je⁄q≈£î >∑\ ÁbÕDX¯ø‘ÔÏ √ ≈£L&çq #Ó‘’ H· ê´ìï
düÁø£eT e÷s¡+Z ˝À dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ø√e&ÜìøÏ jÓ÷>∑ã\+ nedüs+¡ .
Je⁄ì ø£sπ à+Á~j·÷\˝À, C≤„H+˚ Á~j·÷\˝À n+‘·]ïVæ≤‘·+>± uÛ≤dæ+#˚ düeTdüÔ
X¯≈î£ \Ô T dü]jÓTÆ q Ø‹˝À ñ<äT“<ä+∆ ø±yê\+fÒ jÓ÷>∑ã\+ nedüs+¡ , düèwæº
˝Àì $T–*q ÁbÕDT\≈£î, e÷qe⁄ìøÏ eT<Û´ä ñqï n+‘·sê\T, ‘·s‘¡ e· T
uÛ<Ò ë\T ≈£L&Ü C≤Á>∑‘>Ô· ± kÕ<Û≈ä î£ &ÉT $X‚w¢ +æ #·Tø√yê*. düèwæ˝º Àì düeTdüÔ
#·sê#·s¡ Á|üøè£ ‹˝Àì nìï JesêX¯ó\˝Àì Ä j·÷ #Ó‘’ q· ´ X¯øìÔÏ >∑÷]Ã
≈£L&Ü lø£èwü<í e˚ sêj·T\T ÄeTTø£eÔ ÷\´<ä˝À düŒwü+º >± ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªñ+&ÉT qÁbÕDT\+<=øÏÿ+#·Tø± X¯øÔÏ
kÕúes¡ÁX‚DÏ "<äC≤®‹ø£+f…
mi¿ s√ø£{ãÏ +&É C…i¿Ï eTì›+&ç eTT
qï>∑T düØdüè|üeTT\+<ä+‘·ø+£ f…
K>∑eTT\ j·T+<ä+‘·ø+£ f…, eTè>±e*
j·T+<äT q÷Væ≤+|ü+>∑ q+‘·ø+£ f…
<ä+‹ >√eTTK|üXó¯ ‘·‹ q+‘·ø+£ f…, eT
s¡Ô ´ø£<+ä ãø£eTT\j·T+<ä+‘·ø+£ f…
j·Tø£>å +∑ <Ûsä «¡ Hê>±[ q+‘·ø+£ f…
n+‘·ø+£ f… ì*+|ü⁄, \+<ä+‘·ø+£ f…
Vü≤]Vü≤j·TTì j·T+<äT, <ä≈îå£ q+<ä+‘·ø+£ f…
Hê<äT´"&ÉT Væ≤s¡D´>∑sT¡ “¤q+<ä+‘·ø+£ f…. (ÄeTTø£Ô e÷\´<ä`3eÄ.)
kÕsê+X¯+ : |üsy¡ T˚ X¯«s¡ <ä‘yÔ· TÓ qÆ #Ó‘’ q· ´X¯øÔÏ ÁbÕD#·\q+ ˝Òì sêsTTs¡|Œü \˝À
≈£L&Ü ø=+‘· ñ+≥T+~. Á|üøè£ ‹˝À dü+uÛ$Ñ +#˚ m+&É, yêq e+{Ï ãTT‘·T
$Hê´kÕ\e\¢ n$ ≈£L&Ü Á|üu≤Û $‘·eTÚ‘·THêïsTT >∑<ë! Ä sêsTTs¡|Œü \
ø£+f… eèøå±\˝À ÁbÕD#Ó‘’ q· ´ X¯øÔÏ n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~. n+‘·ø+£ f… mÁs¡,
78 <Ûë´q düs¡düT‡
s√ø£{Ï ã+&É, C…i¿Ï yÓTT<ä˝q’… ø°≥ø±\˝À m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. ø°≥ø±\
ø£+f… bÕeTT\˝À Ä X¯øÔÏ n~Ûø+£ >± ñ+≥T+~. bÕeTT\ ø£+f…, Äø±X¯+˝À
m–πs |ü≈îå£ \˝À, n+‘·ø+£ f… eTè>±\˝À m≈£îÿe>± ñ+≥T+~. eTè>±\˝À
≈£L&Ü @qT>∑T, >√e⁄, m<äT\› T yÓTT<ä˝q’… »+‘·Te⁄\˝À á #Ó‘’ q· ´X¯øÔÏ m≈£îÿe>±
ñ+≥T+~. eTè>±\ø£+f… e÷qe⁄\˝À uÛÑ>∑e<䛑·Ô#Ó’‘·Hê´+X¯ n~Ûø£+>±
uÛ≤dædTü +Ô ~. e÷qe⁄\ø£+f… j·Tø£>å +∑ <Ûsä ê«<ä T\˝ÀqT, yê]ø£+f… <˚e‘·\˝ÀqT,
<˚e‘·\+<ä] ø£+f… <˚y+˚ Á<äTì˝ÀqT, <˚y+˚ Á<äTìø£+f… <ä≈îå£ ì˝ÀqT, <ä≈îå£ ì
ø£+f… ÁãVü≤à˝ÀqT á #Ó‘’ H· ê´+X¯ n~Ûø+£ >± uÛ≤dæd÷ü Ô ñ+≥T+~. n+fÒ
e÷qe⁄ì˝À uÛ≤dæ+#˚ #Ó‘’ q· ´X¯øÔÏ düèwæ˝º À |üXó¯ |üø±å ´<äT\ ø£+f… m≈£îÿe.
<˚eC≤‘·T\ ø£+f… ‘·≈î£ ÿe. Je⁄&TÉ ‘·q jÓ÷>∑kÕ<Ûqä ˝À á n+XÊìï düŒwü+º >±
<äèwæ˝º À ñ+#·Tø√yê*.
á n+XÊH˚ï X¯+ø£s¡ uÛ>Ñ e∑ ‘YbÕ<äT\yês¡T ªª$y˚ø£ #·÷&ÜeTDÏμμ˝À
düŒw”øº ]£ +∫Hês¡T.
ªª»+‘·÷Hê+ qs¡»qà <äTs¡¢uÛÑeT‘·' |ü⁄+düÔ«+ ‘·‘√ $Á|ü‘ê
‘·kÕà<Ó’«~ø£ <Ûäs¡àe÷s¡Z|üs¡‘ê $<ä«‘·Ô «eTkÕà‘Y |üs¡yéT
Ä‘êàHê‘·à $y˚#·q+ dü«qTuÛÑy√ ÁãVü‰à‘·àHê dü+dæú‹
s¡TàøÏÔs√ï X¯‘·ø√{Ï »qà düTø£è‘Ó’' |ü⁄D…Æ´]«Hê \uÛÑ´‘˚
<äTs¡¢uÛÑ+ Á‘·j·Ty˚TyÓ’‘·‘Y <Ó’yêqTÁ>∑Vü≤ùV≤‘·Tø£yéT
eTqTwü´‘·«+ eTTeTT≈£åî‘·«+ eTVü‰|ü⁄s¡Twüdü+ÁX¯j·T'
\u≤∆« ø£<∏ä+∫ qïs¡»qà <äTs¡¢uÛÑ+
‘·Á‘ê|æ |ü⁄+düÔ «+ ÁX¯ó‹bÕs¡<äs¡ÙqyéT
j·T' kÕ«‘·à eTT¬øÔÌ ´qj·T‘˚‘· eT÷&ÛÉBÛ'
dü Ä‘·àVü‰ dü«+ $ìVü≤+‘·´ düÁ<äZVü‰‘Yμμ
<Ûë´q düs¡düT‡ 79
kÕsê+X¯+ : düèwæ˝º À e÷qe»qà \_Û+#·&+É <äTs¡u¢ +ÑÛ . n+<äT˝ÀqT |ü⁄sT¡ wüß&ÉT>±
»ìà+|ü&ÜìøÏ m+‘√ |ü⁄D´|ò\ü + ø£*– ñ+&Ü*. n+<äT˝À ≈£L&Ü y˚<yä <˚ ë+>∑
bÕs¡+>∑‘T· &Óq’ |ü+&ç‘T· &ÉT ø±e&ÜìøÏ |ü⁄D´|ò\ü +‘√ bÕ≥T uÛ>Ñ e∑ <äqTÁ>∑V≤ü +
ø£*– ñ+&Ü*. bÕ+&ç‘·´+ düeTTbÕ]®+∫Hê >±ì kÕ«qTuÛ≤e+‘√
ÁãVü≤àq+<äsk¡ ÕqTuÛ÷Ñ ‹ì bı+<ä&+É X¯‘ø· √{Ï »qà\ düTø£è‘·+‘√ >±ì
dæ~+∆ |ü<Tä . e÷qe‘·«+, ÁãVü≤àõC≤„d,ü dü<Tä sZ T¡ ø£{≤ø£+å ` á eT÷&ÉT ˇπø
»qà˝À dæ~+∆ #·&+É <äTs¡u¢ +ÑÛ . uÛ>Ñ e∑ <ä‘› yÔ· TÓ qÆ Ç+‘· ñ‘·yÔ ÷Ó ‘·eÔ T »qàqT
jÓ÷>∑kÕ<Ûqä ‘√ dü|©üò ø£è‘·+ #˚dTü ø√˝Òøb£ ˛‘˚ Ä e÷qe⁄&ÉT Ä‘·à |ò÷ü ‘·T≈£î&˚.
∫‘·Ôeè‹Ôì ìs√~Û+#·&É+ ø£wüºkÕ<Ûä´eT>∑TH˚yÓ÷ø±ì, nkÕ<Ûä´eTT
e÷Á‘·eTT ø±<äì lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT uÛ>Ñ e∑ BZ‘˝· À düŒw”øº ]£ +∫Hê&ÉT. ø±ã{Ϻ
Je⁄&ÉT ìs¡T‘ê‡Vü≤+ #Ó+<ä≈î£ +&Ü ‘·q Ä‘·àdüeTT<äs∆ D¡ ø¬ ’ jÓ÷>±qTcÕ˜q+
kÕ–+#ê*. Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆>± ájÓ÷>∑kÕ<Ûqä ˝À Á|üy•˚ ùd,Ô ‘·–q Ä‘·àã˝≤ìï
|üse¡ ÷‘·à ‘·|Œü ø£ düeT≈£Ls¡TkÕÔ&TÉ ` nqï n#·+#·\ $XÊ«dü+‘√ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
jÓ÷>∑u≤Û eq #˚jT· >∑\>±*.
ªªH˚V‰ü _ÛÁø£eT HêXÀ-dæÔ Á|ü‘´· yêjÓ÷ q$<ä´‘˚
dü«\ŒeT|ü´dü´ <Ûsä à¡ dü´ Á‘êj·T‘√ eTVü≤‘√ uÛj
Ñ ÷· ‘Yμμ
(leT<ä“>¤ e∑ BZ‘`· 2`40)
kÕsê+X¯+ : jÓ÷>∑ uÛ≤eq‘√ ÁãVü‰àqTcÕ˜q+ ÁbÕs¡+_Û+∫q Je⁄&ÉT ‘·q
kÕ<Ûqä eT<Û´ä ˝À @<ÓH’ ê n+‘·sêj·TeTT\T ø£*– Ä–b˛e⁄H˚y÷Ó ! ` nì
dü+X¯sTT+|ü e\dæq nedüs+¡ ˝Ò<Tä . ‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝À ˝ÒXe¯ ÷Á‘·yTÓ qÆ
dü+ø£\ŒX¯ó~∆ ñHêï jÓ÷>∑kÕ<Ûqä ˝À ø£è‘ês¡T&ú TÉ ø±>∑\&ÉT.
á nq+‘·dèü wæ˝º À Je⁄ì Á|üyT˚ j·T+, Á|üdøü ÔÏ @$T{Ï? á |ü+#·
uÛ÷Ñ ‘ê‘·àø£ Á|üøè£ ‹˝À Je⁄ì bÕÁ‘· m+‘·? ø£syÔ¡ ê´<äT\T m˝≤ ìs¡«Væ≤+#ê*?
80 <Ûë´q düs¡düT‡
n+fÒ jÓ÷>∑ uÛ≤eqqT nqTdü]+∫q|ü&˚ ne˙ï uÀ<Ûä |ü&‘É êsTT. düeTdüÔ
e÷qe düe÷»+ <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+∫q|ü⁄&˚ $X¯«XÊ+‹ yÓ*$¢ ]dæ
$X¯«e÷qe kÂÁuÛ≤‘·è‘·«+ Ä#·sD¡ kÕ<Û´ä eTÚ‘·T+~.
ªªÁ|üXÊ+‘· eTqdü+ ùV≤´q+ jÓ÷–q+ düTK eTT‘·eÔ TyéT
ñô|‹’ XÊ+‘·s»¡ dü+ ÁãVü≤àuÛ÷Ñ ‘· eTø£\àwüyTé μμ (uÛ>Ñ e∑ BZ‘`· 6`27)
kÕsêX¯+ : s¡»düT‡, ‘·eTdüT‡\qT |üP]Ô>± q•+|üCdÒ Tü ø=ì, sê>∑<«˚ cÕ~
yêdüq\T q•+|üCdÒ Tü ø=ì, $TøÏÿ* Á|üXÊ+‘·‘· ø£*–q n+‘·s+¡ >∑+‘√
jÓ÷>±qTcÕ˜q+ kÕ<Ûä´eTÚ‘·T+~. n≥Te+{Ï jÓ÷>∑T˝Ò ÁãVü‰àq+<ëìï
nqTuÛ$Ñ +|ü>\∑ s¡T.
e÷qe⁄\+‘ê Ç≥Te+{Ï jÓ÷>±qTcÕ˜q+‘√ ñqï|ü⁄&ÉT ‘·|Œü ø£ $X¯«
XÊ+‹ ø£\T>∑T‘·T+~.
S ãT~∆e÷Á‘·+ |üØø£å\πø #·<äTe⁄ø√eT+≥T+~. n˝≤+≥|ü&ÉT ãT~∆>±
jÓ÷>∑uÛÑ÷$Tø£
e÷qe⁄ì Ä˝À#·Hê X¯øøÔÏ ,Ï uÛ≤e|üs+¡ |üs\¡ Á|üyêVü‰ìøÏ eTqdüT‡
øπ +Á<äyTÓ ‘Æ ,˚ Ç+Á~j·T X¯≈î£ \Ô T nqTã+<Ûë\T. ø£sπ à+Á~j·÷\T, C≤„H+˚ Á~j·÷\T
` nì, ãVæ≤]+Á~j·÷\T, n+‘·]+Á~j·÷\T ` nì M{Ïì $+>∑&+ç #·Tø√
e#·TÃ. eTqdüT‡˝À ñ<ä“$¤ +∫q Ä˝À#·q\ eT+∫#Ó&TÉ \qT ãT~∆‘√ $y˚#q·
#˚dTü ø=ì, n+<äT˝À eT+∫ ñqï~ ` nì ‘√∫qf…‘Ì¢ ˚ Ç+Á~j·TeTT\ <ë«sê
Ä Ä˝À#·q≈£î Ä#·sD¡ s¡÷|ü+ ø£*Œ+|üe#·TÃ. ãT~∆ <ë«sê eT+∫ #Ó&TÉ \qT
düÁø£eT+>± $X‚¢wæ+#·Tø√e&Éy˚T jÓ÷>±qTcÕ˜q+˝À yÓTT<ä{Ï yÓT≥Tº.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ˇø£ $<ë´]ú |üØø£\å ø√dü+ rÁe+>± #·<Tä e⁄‘·THêï&ÉT. n|ü&˚
{°$˝À @<√ ÁøÏø¬ {Ÿ >±˙, eTπs<ÓH’ ê Ä ø±s¡´Áø£eT+ >±˙ ñ+<äqT ≈£î+<ë+!
Ä $<ë´]ú |üØø£\å ø√dü+ ø£w|ºü &ü ç #·<yä ê˝≤! ˝Òø£ ÁøÏø¬ {Ÿ #·÷dü÷Ô ø±\πø|å +ü
#˚j÷· ˝≤! nì ãT~∆‘√ $#ês¡D #˚dTü ø√yê*. eTqdüT‡ ÁøÏø¬ ≥Tº yÓ|’ ⁄ü ˝≤–Hê
#·<Tä e⁄ø√yê*. Vü≤qTeT+‘·Tì k˛ÔÁ‘· XÀ¢ø±\˝À ªªõ‘˚+Á~j·T+ ãT~∆eT‘ê+
e]wüy˜ Té μμ nì #·<Tä e⁄≈î£ +≥÷ ñ+{≤+. nsfÒ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ãT~∆eT‘êÔ «ìï
bÕ{Ï+∫q yê]˝À e]wüß&˜ TÉ . ãT~∆eT‘êÔ «ìï bÕ{Ï+#·&eÉ T+fÒ ãT~∆ã\+‘√
@~ eT+∫, @~ #Ó&TÉ nì düeTÁ>∑ $y˚#q· #˚dTü ø√e&É+. Ä düeTÁ>∑
$y˚#q· ‘√ ≈£L&çq ãT~∆ã\+‘√ |ü⁄s√>∑$T+∫ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˝Àø√‘·sÔ ¡
kÕVü≤düøè£ ‘ê´\T #˚dæ ∫s¡ø]° Ô >∑&+ç ∫Hê&ÉT. n+<äTøπ yêqs¡ Hêj·T≈£î&Óq’
düTÁ^e⁄&ÉT Ä Vü≤qTeT+‘·Tì Ç˝≤>± Á|üX+¯ dæ+∫Hê&ÉT.
ªªVü≤q÷eT‹ Væ≤ dæ~X∆ ï eT‹X¯Ã eT‹ dü‘eÔ· T!
e´ekÕj·T+#· Ms¡´+#· dü÷sπ ´ ‘˚» Çe Á<ÛTä eyéTμμ
(düT+<äsø¡ ±+&É`64`30)
82 <Ûë´q düs¡düT‡
kÕsêX¯+ : z sêe÷! d”‘êH˚«wüDø¬ ’ ãj·T\T<˚]q yêqs¡ Ms¡T\˝À Vü≤qT
eT+‘·T&ÉT ø±s¡´dæ~ø¬∆ ’ ø±e\dæq ãT~∆ã\+ |ü⁄wÿü \+>± ø£*–qyê&ÉT. ìs¡+‘·s¡
|ü⁄s√>∑eTq o*jÓTÆ m≥Te+{Ï <äTwüÿs¡ ø±sê´HÓï’ Hê kÕ~Û+|ü>\∑ &ÉT.
n+fÒ Vü≤qTeT+‘·Tì e+{Ï ãT~∆ã\+ ø£*–q yês¡T uÛ>Ñ e∑ +‘·TìøÏ
Á|”‹ø£sy¡ TÓ qÆ dü‘êÿsê´\T Ä#·]+|ü>\∑ s¡T ` nì ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. n+<äTøπ
nqïe÷#ês¡T´\ yês¡T ≈£L&Ü Vü≤qTeT‘Y ø°sqÔ¡ \˝À ªªz <äXe¯ TTKVü≤s¡! z
y˚+ø£≥|ü‹ bÕ<ädsü √s¡TVü≤ bÕ\≈£î&Ü! á <˚V≤ü eTT‘√ Çìï ˝Àø£eTT\T ˙
<˚V≤ü yÓTø£ÿ ì\∫‹>±μμ ` nì ø°]kÔ ÕÔ&TÉ . $sêD÷à]ÔjTÆÓ q uÛ>Ñ e∑ +‘·Tq≈£î
ÁãôVAà‘·‡ yê\˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yêVü≤qyÓT,Æ Ä <˚e<˚e⁄ì yÓ÷j·T>∑*–q
ã\+, ãT~∆eT‘êÔ «ìï nqTdü]+∫q+<äTe\H˚ Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î ø£*–+~
` nì ‘Ó\TdüTø√yê*.
e÷qe⁄ì ãT~∆ã˝≤ìï ô|+bı+~+#·Tø√e&ÜqøÏ jÓ÷>∑XÊÅd+Ôü ncÕº+>∑
jÓ÷>±\qT $X¯Bø£]+∫+~.
ªªj·TeT ìj·Te÷düq ÁbÕD≤j·÷eT Á|ü‘ê´Vü‰s¡
<Ûës¡D≤ <Ûë´q düe÷<Ûj ä ÷Ó -cÕº+>±ìμμ `
(bÕ‘·+»\ jÓ÷>∑<sä Ù¡ qeTT kÕ<Ûqä bÕ<ä+`29e dü÷)
j·TeT, ìj·TeT, Ädüq, ÁbÕD≤j·÷eT, Á|ü‘ê´Vü‰s¡, <Ûës¡D, <Ûë´q,
düe÷~Û ` nì 8 jÓ÷>±+>∑eTT\T düÁø£eT+>± Ä#·]+#·&+É e\¢ eTqdüT‡q≈£î
jÓ÷>∑ã\+ dæ~d∆ Tü +Ô ~.
S 2) dü‘´· eTT : j·T<∏ës¡úyê<äqy˚T dü‘·´eTT. ñqï<äTqï≥T¢>± |ü\ø£&Éy˚T
j·TeTeTT
ªªnVæ≤+kÕ dü‘ê´ùdjÔ T· ÁãVü≤à#·sê´|ü]Á>∑V≤ü √ j·TeT'μμ
nVæ≤+dü, dü‘´· eTT, nùdj Ô T· eTT, ÁãVü≤à#·s´¡ eTT, n|ü]Á>∑V≤ü eTT ` á
◊<äT >∑TD≤\ düe÷Vü‰sêìï jÓ÷>∑XÊÅd+Ôü ªªj·TeTeTTμμ nì ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
1) nVæ≤+dü : düèwæ˝º Àì @ ÁbÕDÏì >±ì eTH√yêø±ÿj·T ø£sà¡ \‘√ Væ≤+dæ+#·
≈£î+&Ü ñ+&É&+É nVæ≤+dü. e÷qe⁄&ÉT dü‘Ô· «>∑TDo*jÓTÆ , XÊ+‘·Xe¯ T<äe÷~
>∑TD≤\T n\es¡#T· ø=qï|ü&ÉT á ªªnVæ≤+düμμqT düÁø£eT+>± bÕ{Ï+|ü>\∑ &ÉT.
‘êqT me«]˙ Væ≤+dæ+|ü>÷∑ &É<Tä ` nqï <äè&ÛÉ ìX¯Ãj·T+‘√ Je⁄&ÉT m|ü&ÉT
jÓ÷>∑ìwü˜ Ä#·]kÕÔ&√, ‘·qqT mes¡÷ Væ≤+dæ+|üC≤\ì eTVü≤√qï‘· dæ‹ú øÏ
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT m<äT>∑T‘ê&ÉT. á dü+<äs“¡ +¤ ˝À ^‘ê#ês¡T´ì á ÁøÏ+~ dü+<˚XÊìï
eTq+ nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ø√e#·TÃ.
ªªj·TkÕàH√ï~«»‘˚ ˝Àø√ ˝Àø±H√ï~«»‘˚ #· j·T'
Vü≤sê¸eTs¡¸ uÛjÑ ÷Ó <˚«>¬ ’ s¡Tàø√Ô j·Tdü‡ #· y˚T Á|æjT· ' (uÛ>Ñ e∑ BZ‘· 12`15)
kÕsê+X¯+ : meìe\¢ ˝Àø£+˝Àì »qT˝…e«s¡÷ uÛj Ñ T· |ü&sÉ √, ˝Àø£+˝À
me«]#˚‘· me&ÉT uÛj Ñ ÷· +<√fi¯q\T #Ó+<ä≈î£ +&Ü ñ+{≤&√, sê>∑<«˚ cÕ<äT\T
˝Òì Á|üeè‹Ô˝À me&ÉT jÓ÷>∑ìwüß&˜ ’Ó ñ+{≤&√ yê&ÉT Hê≈£î Á|æjT· T&ÉT ` nì
lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT ù|s=ÿHêï&ÉT. nVæ≤+kÕ Áe‘êìï bÕ{Ï+#˚yê&ÉT á dæ‹ú øÏ
#˚s¡Tø√>∑\&ÉT.
dü‘·´eTT. ñqï<äTqï≥T¢>± |ü*πø dü‘·´+ ≈£L&Ü |üs¡T\≈£î Væ≤‘·ø±]>±,
n+<ä]ø° Äq+<ëìï ø£*–+#˚~>± ñ+&Ü*. eTqdüT‡ <ë«sê, ãT~∆ <ë«sê
dü‘ê´ìï $y˚#·q+ #˚düT≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #Ój·÷´*. ˇø=ÿø£ÿ dü+<äs¡“¤+˝À
m+‘√ dü‘ê´H˚«wüD #˚dæ dü+<äs√“¤∫‘·+>± dü‘·´+ |ü\Tø£e\dæ ñ+≥T+~.
84 <Ûë´q düs¡düT‡
ñ<ëVü≤s¡D≈£î <äTXÊÙdüqTì#˚ ã˝≤‘êÿs¡+>± øös¡edüuÛÑ≈£î á&ÉTÃø=ì
sêã&çq Á<Í|ü~ nø£ÿ&ç ;ÛcÕà<äT\qT Ç˝≤ Á|ü•ï+∫+~.
ªª<Ûsä à¡ sêE p<ä+˝À ‘·H√ï&ç qH√ï&ÓHê!
˝Òø£ qH√ï&ç ‘·H√ï&ÓHê? H˚qT <Ûsä à¡
$õ‘·Hê? n<Ûsä à¡ $õ‘·Hê?μμ ` nì
á Á|üXï¯ ≈£î ;ÛcÕà<äT˝…es¡÷ düe÷<Ûëq+ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . á Á|üXï¯ ≈£î
düÁø£eT+>±, dü‘´· <äèw摺 √ düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ\+fÒ dü‘ê´H˚«wüD‘√ ≈£L&çq
nbÕs¡ãT~∆ã\+ ø±yê*. n|ü&ÉT øös¡ek˛<äsT¡ \˝À ˇø£&sÉ TTq $ø£sT¡ &í TÉ
dü‘ê´H˚«wüD≤‘·‘·Œs¡T&Ó’ Á<Í|ü~ Á|üX¯ï≈£î düe÷<Ûëq+ #ÓãT‘·÷ ÄyÓT
n<Ûsä à¡ $õ‘·` nì n+<äT≈£î düùV≤‘·Tø£yTÓ qÆ á ÁøÏ+~ ø±s¡D≤\T #ÓbÕŒ&ÉT.
1) p<äeTT, y˚≥, düTsêbÕqeTT e+{Ï e´düHê\T <Ûsä à¡ eTT ‘·|Œæ
n<Ûsä à¡ +‘√ #˚jT· ã&˚ |üqT\T ø±ã{Ï,º Á<Í|ü~ <Ûsä à¡ sêE jÓTTø£ÿ <ä÷´‘·e´düq+
#˚‘· z≥Te&çq~ ø±ã{Ϻ áyÓT n<Ûsä à¡ $õ‘·.
2) bÕ+&ÉyêÁ>∑E&Óq’ <Ûsä à¡ E&ÉT ‘êqT eTT+<˚ z&çb˛sTTq+<äT e\¢,
<Ûsä à¡ XÊÅkÕÔqTkÕs¡+ Äj·Tq nsê∆+–jÓTÆ q Á<Í|ü~ì ≈£L&Ü z≥T|ü&qç fÒ.¢
ÄyÓTqT Á|ü‘´˚ ø£+>± |üD+>± ˇ&ç¶ ñ+&É&+É <Ûsä à¡ düeTà‘·+ ø±<äT ø±ã{Ϻ ÄyÓT
n<Ûsä à¡ $õ‘· `
nì $ø£sT¡ &í TÉ dü‘´· + |ü*øÏHê&ÉT. Ä dü‘´· yê≈£îÿqT <Ûsä à¡ düeTà‘·+>± Ä\øÏ+∫
øös¡e⁄ ˝≤#·]+∫ ñ+fÒ yê]øÏ ø£cÕº\T ˝Òe⁄.
3) nùdj Ô T· eTT : Ç‘·sT¡ \ edüTeÔ ⁄\T >±ì, <Ûäq+>±ì, dü+|ü<ä\T >±ì,
n~Ûø±sê<äT\T >±ì yê] n;ÛcÕºìøÏ e´‹πsø£+>± <Ís¡®q´+‘√ ¬ø’eX¯+
#˚düTø√e&É+ ` nH˚ <äTs¡TZD≤ìï ‘·´õ+#·&Éy˚T nùdÔj·T+. n+fÒ eTs=ø£]
|ü≥¢ dæús¡+>± ñqï @ edüTÔe⁄HÓ’Hê yê] n;ÛcÕºìøÏ e´‹πsø£+>± ‘êqT
bı+<˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T≈£î+&Ü ñ+&Ü*.
<Ûë´q düs¡düT‡ 85
Ç|ü&ÉT düeTø±©q düe÷»+˝À á >∑TD+ ˝À|æ+∫q+<äTe\¢H˚
nXÊ+‹, ndü+‘·è|ü⁄Ô\T Á|üã\T‘·THêïsTT. Ç‘·s¡T\ <Ûäq, e÷q, ÁbÕD≤\T
Vü≤]+∫, ‘êeTT düTKXÊ+‘·T\T nqTuÛ$Ñ +#ê* ` nH˚ <äTsêàsêZìøÏ ˇ&ç>f∑ ºÒ
ø=+<ä] e\¢ düe÷»+˝À nH˚ø£ s¡T>∑à‘·\T #√≥T #˚düT≈£î+≥THêïsTT.
X¯Ss¡ŒDK lsêeT#·+Á<äTì #·÷∫q+‘·H˚ ø±eTyÓ÷Væ≤‘·Tsê˝…’, Ä
sêeTT&ÉT, ‘·qyê&Ó’b˛yê\ì sêø£ådü‘·«+‘√ Á|üj·T‹ï+#·&É+, sêsêE
dü«j·T+ es¡+˝À Á<Í|ü~ì <äøÿÏ +#·Tø√˝Òø£ e÷j·÷<ä÷´‘·+ <ë«sê ÄyÓTqT
ø¬ e’ X¯+ #˚dTü ≈£îH˚ Á|üjT· ‘·ï+ ` Ç˝≤ ÁbÕNq, nsê«Nq ø±˝≤\˝À Ç˝≤+{Ï$
mH√ï eTq≈£î ø£qT|ækÕÔsTT.
4) ÁãVü≤à#·s¡´eTT : jÓ÷>±qTcÕ˜q $<Ûëq+˝À á n+X¯+ $TøÏÿ* Á|ü<Ûëq
yÓTÆ+~. ÁãVü≤àuÛ≤eq˝À Vü≤è<äj·T+ dü<ë #·]+#·&Éy˚T ÁãVü≤à#·s¡´+.
Vü≤è<äjT· + ÁãVü≤àuÛ≤eHê|ü⁄˙‘·+ ø±e&ÜìøÏ ø±eTyêdüq˝Ò n&ÉT¶ ‘·>T∑ \T‘·÷
ñ+{≤sTT. á yêdüq\T ìs√~Û+∫ eTqdüT‡qT ÁãVü≤àuÛ≤eq yÓ’|ü⁄ eT[fl+
#ê*. Vü≤qTeT<ë<äT\T ÁãVü≤à#·s¡´+‘√H˚ ∫s¡+Je⁄˝…’Hês¡T. >∑èVü≤düTú\T
≈£L&Ü <Ûäs¡à|ü‹ï‘√ ãTT‘·TdüeTj·÷<äT\˝À X¯è+>±s¡ $Vü‰sê<äT\T
|ü]Vü≤]+∫ yÓy’ êVæ≤ø£ ÁãVü≤à#·sê´ìï bÕ{Ï+#·&+É ÁX‚w+ü̃ . ns¡Tq® T&ÉT bÕX¯ó
|ü‘êÅkÕÔìï düeTTbÕ]®+#˚ Á|üjT· ‘·ï+˝À ‘·b˛ìwü˜ ne\+_+∫ |üsy¡ T˚ X¯«s¡Tì
Ç≥Te+{Ï ÁãVü≤à#·s¡´+‘√H˚ yÓT|æŒ+∫Hê&ÉT.
5) n|ü]Á>∑Vü≤eTT : düVü≤»+>± dü+|üqTï\ <ä>∑Zs¡ qT+&ç kÕe÷q´
>∑èVü≤düT\ú es¡≈î£ <ëq<Ûsä êà\T #˚j÷· \H˚ ‘·|qü ñ+≥T+~. dæ‹ú eT+‘·T\T,
leT+‘·T\T HÓq’ yês¡T yê] yê] dü+|ü<\ä qT dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚dTü ø√yê\+fÒ
ù|<äyê] |ü≥¢ <äj÷· <ëøÏD å ≤´\T ø£*– <ëq<Ûsä êà\T #˚jT· >∑\>±*. nsTT‘˚
<ëq <Ûäsêà\T |ü⁄#·TÃ≈£îH˚yês¡T ‘·eT nedüsê\ø£T $T+∫ |ü⁄#·TÃø√e&É+
düeTT∫‘·+ ø±<äT. n˝≤ |ü⁄#·TÃø√≈£î+&Ü ñ+&É≥y˚T ªn|ü]Á>∑V≤ü +μ nqã&ÉT
‘·T+~. á dü+<äs¡“¤+˝À n\¢kÕì ô|<ä›q eTqT#·]Á‘·˝À Á|ües¡Tì o˝≤ìï
86 <Ûë´q düs¡düT‡
e]íd÷ü Ô n‘·&TÉ m≥Te+{Ï <ëq<Ûsä êà<äT\T me«] <ä>sZ∑ q¡ T+&ç >±ì, ∫es¡≈î£
@ eTVü‰sêE*∫ÃHê >±ì d”«ø£]+|ü&ÉT ` nì e]í+∫q düìïy˚X¯+
|ü]o*<ë›+.
ªªo\+ãTHé ø£T\eTTHé X¯eT+ãT <äeTeTTHé #Ó\«+ãT ˝Ò"Áu≤j·TeTTHé
b˛\+p∫ sTT‘·+&Ó bÕÁ‘·T&Éì j˚T uÛÑ÷bÕ\T" &ûe∫ÃqHé
kÕ\Á>±eTeTT eTTqï>±">=q&ÉT"— e÷q´πøåÁ‘·eTT˝Ÿ ô|≈£îÿ#·+
<ë\Hé|+ü &ÉT H=ø£|ü &ÉTHé ‘·sT¡ >∑~+≥Hé bÕ"&çjT· THé |ü+≥j·TTHéμμ
(eTqT#·]Á‘·. Á|ü.Ä.55 )
kÕsê+X¯+ : jÓ÷>±qTcÕ˜qo\T&Óq’ Á|ües¡Tì dü<Tä DZ dü+|ü‹,Ô kÂo˝≤´<äT\T,
XÊÅdüÔbÕ+&ç‘·´+ >∑T]Ô+∫q eTVü‰sêE\T Äj·Tq≈£î @<Ó’Hê ø±qTø£\T
düeT]Œ+#·Tø√yê\qT≈£îHêï Ä Á|ües¡T&É$ @MT Á>∑Væ≤+|ü&ÉT. ∫es¡≈£î
Á|ü‹Á>∑Vü≤ <√wü+ ˝Ò<äì #Ó|üŒã&ÉT‘·Tqï kÕ\Á>±eTeTT e+{Ï yêìì >∑÷&É
d”«ø£]+|ü&TÉ . n+fÒ ªªn|ü]Á>∑V≤ü +μμ ` nH˚ n+XÊìï bÕ{Ï+#·&+É ˝À n+‘·>±
nÁ|üeT‘·TÔ&Ó’ ñ+{≤&ÉT.
nVæ≤+dü, dü‘·´eTT, nùdÔj·TeTT, ÁãVü≤à#·s¡´eTT, n|ü]Á>∑Vü≤eTT `
á ◊<äT >∑TD≤\ düe÷Vü‰s¡y˚T ªj·TeT+μ nqã&ÉT‘·T+~. ªªX¯Øs¡
kÕ<ÛäHêù|ø£å+ ì‘·´+ j·T‘·ÿs¡à ‘·<ä´eT' ` j·TeT´‘˚ ∫‘·ÔeTH˚q j·TeT'μμ
` nì Bì ìs¡«#·q+. nq>± eTqdüT‡qT ì\ø£&>É ± ñ+∫ jÓ÷>∑kÕ<Ûqä
yÓ|’ ⁄ü eTs¡*+#˚ $<Ûëq+ ªj·TeT+μ nì Á>∑V≤æ +#ê*.
S ªªuÛ÷Ñ $qT‘·! ìqTï" Á~uÛTÑ eq
ìj·TeTeTT
ªªXÖ#· dü+‘√wü ‘·|'ü kÕ«<Ûë´j˚TX¯«s¡ Á|üD<Ï ëÛ Hêì ìj·TeT'μμ`
kÕsêX¯+ : eTH√yêø±ÿj·T ø£s¡à\#˚ |ü]X¯ó~∆ bÕ{Ï+#·&É+, düTÁ|üdüqïyÓTÆq
eTqdüT‡‘√ ≈£L&çq dü+‘√cÕìï bı+<ä&É+, ‘·b˛Bø£å ø£*– ñ+&É&É+,
eT+∫ Á>∑+<∏ë\qT ìs¡+‘·s¡+ n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&É+, áX¯«s¡∫+‘·q+
ø£*– ñ+&É&É+ ªªìj·TeT+μμ jÓTTø£ÿ \ø£åD≤\T
1) XÖ#·eTT : jÓ÷>±qTcÕ˜qo*jÓÆTq kÕ<Ûä≈£î&ÉT n+‘·X¯óÙ~∆, ãVæ≤X¯óÙ~∆
$~Û>± bÕ{Ï+#ê*. ø£|ü≥eTT, <ä+uÛÑeTT e+{Ï >∑TD≤\‘√qT, sê>∑<˚«cÕ~
$ø±sê\‘√qT eTqdüT‡qT ø£\Twæ‘·+ #˚düTø√≈£L&É<äT. XÊØs¡ø£+>± ≈£L&Ü
düeTj·TbÕ\q‘√ kÕïHê<äT˝≤#·]dü÷Ô <˚Vü≤dü+ã+<ÛäyÓTÆq |ü]X¯óÁuÛÑ‘·
bÕ{Ï+#ê*. |üPs¡«+ ñ<ä+≈£î&ÉH˚ eTVü≤]¸ ‘·q >∑Ts¡T<˚e⁄ì <Ûäs¡à|ü‹ï ø√]
q+<äTe\¢ ÄyÓT≈£î bÂwüß´&ÉH˚ sêE>±] uÛ≤s¡´ <Ûä]+∫q ≈£î+&É˝≤\ ø√dü+
ÄsêEqT n]ú+#ê&ÉT. Ä sêE>±s¡T ñ<ä+≈£îì >∑Ts¡TuÛÑøÏÔøÏ yÓT∫à ‘·q
sêDÏe<ä› Ä ≈£î+&É˝≤\T d”«ø£]+|üe\dæ+~>± ÄyÓT n+‘·'|ü⁄sêìøÏ
|ü+|ü⁄‘ê&ÉT. sêE |ü+|ü>± ñ<ä+≈£î&ÉT yÓ[fl sêDÏ>±] ø√dü+ n+‘·'|ü⁄se¡ T+‘ê
yÓ<øä HÏ ê ÄyÓT ø£qT|æ+#·<Tä . ‹]– sêE>±] e<ä≈› î£ e∫à sêDÏ>± s¡+‘·'
|ü⁄s¡+˝À mø£ÿ&Ü ø£qã&É˝<Ò ìä ñ<ä+≈£î&ÉT yêb˛‘ê&ÉT. n|ü&ÉT sêE Ç˝≤
n+{≤&ÉT.
bÕeqT qX¯ó∫eì jÓT≥T¢ |ü\Tø£" >∑q>∑T" q
<˚$› |ü$Á‘· |ü‹Áe‘·
>±e⁄q qX¯ó#·T\≈£î">±q">±<äqe<ë´!μμ
(Ä+Á<Ûeä TVü‰uÛ≤s¡‘+· `Ä.|ü.1`96)
88 <Ûë´q düs¡düT‡
kÕsê+X¯+ : z eTVü≤ظ! eT÷&ÉT ˝Àø±\q÷, bÕeq+ #˚jT· >∑*–q ‘·|Xü Ù¯ øÏÔ
dü+|üqTï˝…q’ MTs¡T Á|üdTü ‘Ô +· nX¯ó∫>± ñHêïs¡ì m˝≤ #Ó|Œü qT? |ü‹Áe‘ê
•s√eTDÏjÓÆTq sêDÏ>±s¡T |ü$Á‘·eT÷]Ô. ÄyÓT nX¯ó∫>± qTqïyê]øÏ
ø£ì|æ+|ü<Tä ` nHêï&ÉT.
sêE e÷≥\T $qï yÓ+≥H˚ ñ<ä+≈£î&ÉT ‘êqT ø±s¡D≤+‘·sê\ #˚‘·
nX¯ó∫>± ñ+&É≥+ uÛ≤$+∫ ªª|üPsê«_ÛeTTKT+&ÉsTT X¯ó<√∆<äø£+ãT\+
Áãøå±[‘· bÕDÏ bÕ<ä e<äqT+&Óμ’ μ (Ä+Á<Ûeä TVü‰uÛ≤s¡‘+· ` Ä+.Á|ü.97) ‘·q
nX¯ó∫‘ê«ìï b˛>=≥Tºø=ì X¯ó∫s¡÷“¤‘T· &ÓH’ ê&ÉT. n≥Te+{Ï eTVü≤s¡T¸˝Ò nX¯ó
∫‘ê«ìï bı+~ eTs¡\ Ä#·eTHê<äT\#˚ X¯ó∫s¡÷“¤‘T· ˝Ö‘·THêïs¡+fÒ, Çø£
kÕe÷q´ kÕ<Û≈ä î£ \ dü+>∑‹ @+ #ÓbÕŒ*. n+<äTe\¢ ªXÖ#·+μ bÕ{Ï+#·&+É ˝À
n+<äs÷¡ nÁ|üeT‘·+Ô >± ñ+&Ü*.
2) dü+‘√wüeTT : kÕ<Ûä≈£î&ÉT ÄXÊbÕX¯eTT\#˚ ã+~Û+|üã&É≈£L&É<äT.
j·÷<äè∫äø+£ >± ÁbÕ|æ+Ô ∫q n+XÊ\‘√ dü+‘·è|æÔ #Ó+<ä&+É ‘√H˚ e÷qdæø+£ >±
dü+‘√wü+ \_ÛdTü +Ô ~. jÓ÷– ‘·q kÕ<Ûqä e\¢ ‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝À ø£\T>∑T‘·Tqï
C≤>∑è‹, düŒ+<äHê<äT\‘√ ne´ø£Ô eT<ÛTä s¡yTÓ qÆ Äq+<ëìï nqTuÛ$Ñ dü÷Ô
ñ+{≤&ÉT. Ç≥Te+{Ï Äq+<ëH˚ï jÓ÷>∑T\T ÄVü‰~¢ ˙ X¯øÔÏ ` nì ù|s=ÿ+{≤s¡T.
X¯óø£eTVü≤]¸ì >∑÷]à uÛ≤>∑e‘·+˝À ªªÁ|ü‹ìy˚TwüeTT |üsÁ¡ ãVü≤à+ãT ˙øÏ+å ∫
eT~"C§øÏÿ yÓ\T|ü\ eTi#·Tyê"&ÉTμμ nì b˛‘·q e]í+∫Hê&ÉT. ªªeT~"C§øÏÿμμ
nq&É+˝À X¯óø£eTVü≤]¸ |üsÁ¡ ãVü≤à kÕø屑êÿs¡+ #˚‘· ‘·q eTqdüT‡˝À m+‘·
ÄVü‰~¢ ˙ X¯ø‘ÔÏ √ ≈£L&çq dü+‘√cÕìï nqTuÛ$Ñ düTHÔ êï&√ ‘Ó\TdüT+Ô ~. lø£èwüí
uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT jÓ÷>∑T˝…q’ |üse¡ TkÕ‹Ô «≈£î\T yê] yê] Ä‘·à\˝À yês¡qTuÛ$Ñ +#˚
Äq+<ä+ m˝≤ ñ+≥T+<√ Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªj·T‘·<Ô Áä >π $wü$Te
|ü]D≤y˚T-eTè‘√|üeTyéT
<Ûë´q düs¡düT‡ 89
‘·‘Y düTK+ kÕ‹Ô «ø£+ Áb˛ø£+Ô
Ä‘·àãT~∆ Á|ükÕ<ä»yéTμμ (18e ` 37)
kÕsê+X¯+ : ªkÕ<Ûqä μ nqï~ me]¬øH’ ê ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À >∑Ts¡Te⁄#˚‘· Ä<˚•+|ü
ã&ç Á|ü<eä∏ T <äX˝¯ À $wü‘T· \´+>± ø£w+ºü >± nì|ædTü +Ô ~. ø±ì |ü]D≤eT
Áø£eT+˝À neTè‘√|üe÷qyÓTqÆ Äq+<ëìï, Ä‘·àdü+‘·è|æìÔ ø£*–düT+Ô ~.
uÛ>Ñ e∑ <äTbÕdüHêuÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ <Ûë´q jÓ÷>±ìï ne\+_+∫q uÛ≈Ñ î£ \Ô T
@$<Û+ä >± dü+‘√cÕìï bı+<äT‘·÷ ñ+{≤s√ ≈£L&Ü lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT Ç˝≤
ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªªeT∫ÑêÔ eT<ä‘Z Á· bÕD≤ uÀ<Ûj ä T· +‘·' |üsd¡ Œü s¡yTé
ø£<j ä∏ T· +‘·Xï e÷+ ì‘·´+ ‘·Twü´+‹ #· s¡eT+‹#·μμ (10e n`9)
kÕsê+X¯+ : |üse¡ ÷‘·à j·T+<äT \>∑ïeTT #˚jT· ã&çq n+‘·s+¡ >∑+‘√ <Ûë´q
jÓ÷>±ìï ne\+_+∫q jÓ÷>∑T\T, yê] yê] e÷qdæø£ nqTuÛyÑ ê\qT
|üsd¡ Œü s¡+ eTT#·Ã{Ï+#·Tø√e&É+˝ÀqT, |üse¡ ÷‘·à ‘·‘Ô· « eTVü≤‘êÔ «\qT dü‘ê´
H˚«wüD‘√ ne>±Vü≤q #˚dTü ø√e&É+˝ÀqT n|ü]$T‘·yTÓ qÆ dü+‘√cÕ<äT\qT
bı+<äT‘·÷ ñ+{≤s¡T.
3) ‘·|dü Tü ‡ : ø±eTÁø√<Ûë~ <äTs¡TD Z ≤\qT ìs¡÷à*+#·&+É ‘√qT, Je⁄ì
n+‘·X ‘·q‘√ ≈£L&çq #Ó‘’ H· ê´ìï Á|ü»«® *+|üCj Ò T· &É+ ‘√qT n+‘·s+¡ >±ìï
‘·|æ+|üCÒj·T&Éy˚T ‘·|üdüT‡. á ‘·|üdüT‡qT ø±sTTø£, yê∫ø£, e÷qdæø£
‘·|dü Tü ‡\T>± $X‚w¢ +æ |üe#·Ãì eTT+<˚ ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. á dü+<äs“¡ +¤ ˝À
sêeDÁãVü≤à m≥Te+{Ï ‘·b˛Bø£‘å √ |üse¡ T•e⁄ì yÓT|æŒ+∫Hê&√ |ü]o*<ë›+.
ªªnj·T‘êï<ëbÕ<ä´ Á‹uÛTÑ eq eTyÓ]’ e´‹ø£s+¡
<äXÊk˛´ j·T<ë“VüAquÛèÑ ‘· s¡D≈£+&É÷|üse¡ XÊHé
•s¡' |ü<àä ÁX‚D° s¡∫‘· #·sD¡ ≤+uÛÀs¡TVü≤ã˝Ò'μμ (•eeTVæ≤eTï k˛ÔÁ‘·+)
90 <Ûë´q düs¡düT‡
kÕsê+X¯+ : sêeDÁãVü≤à n‘·´+‘·ø£sƒ√s¡ ‘·b˛Bø£å eVæ≤+∫ |üs¡eT•e⁄ì
yÓT|æŒ+|ü>∑*–Hê&ÉT. Äj·Tq ‘·b˛Bø£å m+‘· ø£sƒ√s¡yÓTÆq<äq>± ‘·q |ü~
•s¡' |ü<ëà\T K+&ç+∫ |üse¡ T•e⁄ì bÕ<ä|<ü ëà\qT n]Ã+∫Hê&ÉT. n+<äTøπ
eT÷&ÉT ˝Àø±\˝À Äj·TqqT m~]+#˚ Ms¡T&ÉT ˝Òøb£ ˛j·÷&ÉT. sêeDTìøÏ
‘·q #˚‘T· \ r≥ r]b˛j˚T $<Û+ä >± j·TT<ä+∆ #˚j÷· \ì ø√]ø£. ø±ì ‘·q
‘·b˛ã\+‘√ dæ~+∆ ∫q •yêqTÁ>∑V≤ü + #˚‘· Äj·Tqø± ø√]ø£ rs¡TÃø√e&É+
<äTs¡u¢ yÑÛ TÓ bÆ ˛sTT+~. Ä ø√]ø£ rs¡Ã&Üìπø lsêeT#·+Á<äT&ÉT sêeDTì‘√
|òTü Às¡jT· T<ä+∆ #˚dHæ ê&ÉT. eTq yêvàj·T+˝À Á|ü‘´˚ øÏ+∫ eTq+ ˇø£ n+XÊìï
>∑T]Ô+|üe#·TÃ. sêø£då Tü \T ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ ø£è‘ês¡T˝ú ,’… ‘·|dü ‡æ ~∆ bı+<ës¡+fÒ
yê] X¯≈î£ \Ô ˙ï @ nwü~º ø±Œ\≈£î\qT ã+~Û+#·&Üìø√, <˚y+˚ Á<ë<äT\qT
»sTT+#·&Üìø√ $ìjÓ÷–düT+Ô {≤s¡T. <ÓM’ dü+kÕÿs¡+ ø£*–q <˚eC≤‘·T\
yês¡T ‘·|dü ‡æ ~∆ bı+<ës¡+fÒ yês¡T ˇø£#√≥ dæ<ë∆ÁX¯eT+ y˚dTü ø=ì jÓ÷>±qT
cÕ˜Hê<äT\T ø=qkÕ–dü÷Ô ˝Àø√|üø±sês¡+ú bÕ≥T|ü&TÉ ‘·T+{≤s¡T.
4) kÕ«<Ûë´j·T+ : kÕ<Ûä≈£î&ÉT ‘·q Ä‘·àdüeTTqï‹ø√dü+ C≤„qu˝≤ìï
$dü]Ô +#·Tø√e&Üì¬ø’ düÁ<ä+Z <∏ë\T |ü]dƒ ÷ü ,Ô n+<ä* kÕsê+XÊ*ï Á>∑V≤æ +#·&yÉ T˚
ªªkÕ«<Ûë´j·T+μμ ` nqã&ÉT‘·T+~. y˚<ë<Û´ä j·Tq+, XÊÅd#Ôü s· á , |ü⁄sêD>√wæ,˜
ø±e´Á|üã+<Ûä |üsƒ¡Hê<äT\T Çe˙ï ªªkÕ«<Ûë´j·T+μμ ÁøÏ+~πø ekÕÔsTT.
sêe÷j·TD+˝À yê©àøÏ eTVü≤]¸ì >∑÷]à ªª‘·|kü Õ‡«<Ûë´j·T ìs¡‘+· / ‘·|dü «”
yê–«<ë+ es¡yTé μμ ` nì ù|s=ÿq&Üìï ã{Ϻ jÓ÷>±qTcÕ˜q |üsT¡ \≈£î
kÕ«<Ûë´j·T+ m+‘· eTTK´yÓ÷ ‘Ó\TdüTÔ+~. ìs¡+‘·s¡ n<Ûä´j·Tq o\+
$C≤„Hêìï $dü]Ô +|üCdÒ Tü +Ô ~. XÊÅkÕÔ<´äÛ j·Tq+ <ë«sê düèwæj º TÓ Tø£ÿ \ø£Då ≤\qT
‘Ó\TdüTø√e&É+, k˛ÔÅ‘·ÔbÕsƒê<äT\ <ë«sê uÛÑ>∑eqàVü≤‘êÔ «ìï ne>±Vü≤q
#˚dTü ø√e&É+ ` e+{Ï$ kÕ«<Ûë´j·T+‘√ dæ~k∆ ÕÔsTT. ªªq Væ≤ C≤„Hq˚ dü<èä X¯yTé μμ
` nì uÛ>Ñ y∑ êqT&˚ C≤„qeTT düs√«‘·ÿ èwüeº Tì ‘Ó*|æjT· THêï&ÉT. C≤„q+ e\¢H˚
n≥Te+{Ï |ü]ÁX¯eT kÕ<Û´ä eTÚ‘·T+~.
<Ûë´q düs¡düT‡ 91
ªªãTTwæ_sÛ “¡ VüQ<Ûë ^‘·+
#Û+· <√_Û ]«$<Û'’Ó |üè<∏øä ˘
ÁãVü≤àdü÷Á‘·|ü <ÓX’ ÃË eÌ
ùV≤‘·TeT~“¤ ]«ì•Ã‘Ó'’ μμ (uÛ>Ñ e∑ BZ‘`· 13`5)
kÕsê+X¯+ : øπ Áå ‘· øπ Áå ‘·E\„ qT >∑÷]à ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ` n+fÒ <˚V‰ü ‘·à\
$#ês¡D ì$T‘·yÔ TÓ Æ ãTTwüß\T ñ|üìwü‘T· \Ô <ë«sê mH√ï n+XÊ\T ‘Ó*bÕs¡T.
Hê\T>∑T y˚<ë\T m+‘√ ‘·‘êÔ «ìï uÀ~ÛdTü HÔ êïsTT. ÁãVü≤àdü÷Á‘ê\˝À y˚<ä
yê´kÕ<äT\T ≈£L&Ü m+‘√ $C≤„Hêìï n+~+#ês¡T. Ä j·÷ yêvàj·÷\qT
Bø£‘å √ n<Û´ä j·Tq+ #˚ùdHÔ ˚ C≤„qX¯øÔÏ |ü]D‹ì dü+‘·]+#·Tø=+≥T+~. BH˚ï
ªªkÕ«<Ûë´j·T+μμ nì ù|s=ÿ+{≤+.
5) áX¯«s¡ Á|üD<Ï ëÛ q+ : á j·Tq+‘·ø√{Ï ÁãVü‰à+&É uÛ≤+&Ü\˙ï @ áX¯«s¡Tì
nBÛq+˝À ñHêïjÓ÷, düø\£ Je˝Àø±ìøÏ @ Á|ü#√<äqX¯øÔÏ qT+&ç #Ó‘’ q· ´+
\_Ûd÷ü Ô ñ+<√ Ä <˚e<˚e⁄ì eTqkÕ yê#ê ø£sà¡ D≤ ÄÁX¯sTT+#·&yÉ T˚ ªªáX¯«s¡
Á|üD<Ï ëÛ q+μμ. kÕ<Û≈ä î£ &ÉT düeTs¡ŒD uÛ≤e+‘√ áX¯«s¡Tì ÄÁX¯sTT+∫q|ü&ÉT
Ä kÕ<Û≈ä î£ ì eTH√yêø±ÿj·T ø£sà¡ \≈£î dü+u+~Û+∫q nìï ø±s¡´ø£˝≤bÕ\˝À
Ä áX¯«s¡Tì Á|ü#√<äHê |üPs¡«ø£ #Ó‘’ q· ´X¯øÔÏ uÛ≤dædTü +Ô ~. eTVü≤ø£$ ‹ø£ÿqï
eTVü‰uÛ≤s¡‘· s¡#q· ≈£î |üPqT≈£î+≥÷ Ç˝≤ nHêï&ÉT.
ªª...... uÛ≤s¡‘êeTè‘·eTT ø£s|í¡ ⁄ü ≥+ãT\ Hês¡" Á>√* Ä+
Á<Ûëe[ yÓ÷<äeTT+u§s¡jT· , q+∫‘· kÕ‘·´e‘˚jT· dü+düà è‹
l$uÛyÑ êdüŒ+<ä+ãsTTq ∫‘·eÔ TT‘√&É eTVü‰ø£$‘·«B
øå±$~ÛH=+~ |ü<´ä eTT\ >∑<´ä eTT\Hé s¡∫sTT+#Ó<Hä é ø£è‘·T˝Ÿμμ
($sê≥|üs«¡ eTT ` ne‘ê]ø£)
kÕsê+X¯+ : ªªeTVü‰uÛ≤s¡‘e· TH˚ neTè‘êìï ‘Ó\T>∑T yês¡+<äs÷¡ ÄkÕ«~+#˚
Ø‹˝À eTVü‰ø£$‘·« ìsêàD+ ø√düyTÓ Æ Hê˝Àì Bø£qå T ÇqTeT&ç+|üCdÒ ÷ü ,Ô
92 <Ûë´q düs¡düT‡
yê´düu>ÑÛ y∑ êqT&ÉT Hê n+‘·s+¡ >∑+˝À ø=\Te⁄+&É>± >∑<´ä |ü<ë´\‘√ s¡#q·
#˚kÕÔqTμμ ` nHêï&ÉT. n+fÒ eTVü‰uÛ≤s¡‘· s¡#H· ê ìsêàD øöX¯˝≤ìøÏ ‘√&ÉŒ&˚
áX¯«s¡ Á|ü#√<äHêX¯øÔÏ ‘·q eTqdüT‡˝À yê´düu>ÑÛ y∑ êqTì düà è‹ s¡÷|ü+>±
ñ+~ ` nì ‹ø£ÿq uÛ≤eq. eTVü‰uÛ≤>∑e‘êìï s¡∫+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£î+≥÷
b˛‘·q eTVü‰ø£$ Ç˝≤ nHêï&ÉT.
ªª|ü*¬ø&ç~ uÛ≤>∑e‘·eT≥
|ü*øÏ+#·T $uÛÑT+&ÉT sêeTuÛÑÁ<äT+&É≥, H˚
|ü*øÏq uÛÑeVü≤s¡eT>∑Tq≥
|ü*¬ø<ä y˚s=+&ÉT >±<∏ä! |ü\Tø£>∑ H˚˝≤!μμ
kÕsê+X¯+ : lsêeTuÛÁÑ <äTì ø£sT¡ D≤ø£{≤ø£+å ‘√ Hê H√≥ uÛ≤>∑e‘·+ |ü\T≈£î
‘·T+<ä≥! |ü*øÏ+#˚ kÕ«$T ÄsêeTuÛÁÑ <äT&˚. n+<äTe\¢ Hê uÛeÑ ã+<Ûë\T
q•kÕÔsTT. lsêeTT&˚ Hê‘√ uÛ≤>∑e‘·+ |ü*øÏd÷ü Ô ñ+&É>±, Çø£ y˚sπ >±<∏ä
@\? n+fÒ b˛‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝Àì áX¯«s¡ Á|ü#√<äHêX¯øÔÏ lsêeTuÛÁÑ <äTì
nqTÁ>∑V≤ü s¡÷|ü+˝À Á|üø±•dü÷Ô ñ+~.
nqïe÷#ês¡T´\ yês¡T ø£*j·TT>∑ Á|ü‘´· ø£å <Óe’ yÓTqÆ ly˚+ø£fXÒ «¯ s¡Tì
‘·q≈£î Á|ü#√<äHêX¯ø>ÔÏ ± n_Ûe]íkÕÔ&TÉ .
ªª<ë#·Tø√ ˙ bÕ<ë\≈£î ‘·>H∑ C˚ dÒ qæ |üP»*$
|üP∫ ˙ ø°]‹ s¡÷|ü⁄ |ü⁄wüŒeTT *$ j·Tj·÷´μμ
ˇø£ÿ dü+ø°sHÔ¡ ˚ #ê\T ˇ~›ø¬ ’ eTeTTà s¡ø+åÏ |ü+>∑
‘·øÿÏ q$ uÛ+Ñ &Üsêq <ë∫ ñ+&É˙
yÓøÿ£ düeTT ˙ HêeTeTT yÓ\ düT\uÛeÑ TT |ò\ü eT~Ûøe£ TT
~¬øÿ’ eTy˚Tà*‹ $+ø£ rs¡ì Hê <Ûqä eTj·÷´!
<Ûë´q düs¡düT‡ 93
Hê Hê*ø£ ô|’ qT+&ç HêHê dü+ø°sqÔ¡ \T
|üPì Hê#˚ ìqTï bı>∑&+ç ∫‹$
y˚Hêe÷\ yÓqTï&Ü! $qT‹+#· HÓ+‘·yê"&É
ø±ìeTàì Hêø° |ü⁄D´eTT >∑{‹ºÏ $+‘˚ qj·÷´!
á e÷≥ >∑s«¡ eTT >±<äT ˙ eTVæ≤y˚T ø=ìj·÷&ç‹" >±ì
#˚eTT+∫ Hê kÕ«‘·+Á‘·´eTT #Ó|Œæ qyê"&É>±qT
H˚e÷q bÕ&˚yê"&ÉqT H˚se¡ TT ˝…+#·≈î£ MT!
le÷<Ûeä , H˚˙<ëdüT"&É ly˚+ø£fXÒ ó¯ "&Éej·÷´!μμ
‘·q yêvàj·T ‘·|dü Tü ‡‘√ 32y˚\ dü+ø°sqÔ¡ \T |ü*øÏq nqïeTj·T´
‘·q#˚ yêìì |ü*øÏ+∫q áX¯«s¡T&ÉT y˚+ø£fXÒ «¯ s¡T&˚ ` n+≥THêï&ÉT. ªªC≤„q|”s¡ƒ
|ü⁄sk¡ Õÿs¡ Á>∑V≤” ‘·, leTÁ<ëe÷j·TD ø£\Œeèø£eå TTμμqT s¡∫+∫q ø£$ kÕÁe÷{Ÿ
$X¯«Hê<∏ä dü‘´· Hêsêj·TD ‘·q n+‘·s+¡ >∑ Á|ü#√<äHêX¯øìÔÏ >∑÷]Ã Ç˝≤
ù|s=ÿ+{≤&ÉT.
ªªC≤Á>∑<eä düHú $˚ T j·Tq, dü«|üï düTwüß|ü⁄\Ô >∑÷&É sêeT Hê
eTÁ>∑V≤ü D+u… Hê<äsTTq e÷qdüõVü≤«\T |ü\Tÿ, ‘·‘ÿ· <∏ë
Á|üÁ>∑V≤ü ø£èwæº dü+X¯<¢ ä∏ <äTsêeVü≤yÓTÆ #·qT, eTqàH√-X¯«yÓ÷
ñÁ>∑T"&É! ˙e kÕs¡~e∏ ! }qTeTT |ü>eZ∑ TT\Hé ø£s+¡ ãT\Héμμ
(sêe÷j·TD ø£\Œeèø£+å ` ne‘ê]ø£)
kÕsê+X¯+ : z |üsy¡ T˚ X¯«sê! düs«¡ ø±\ düsê«edü\ú ˝À sêeTHêe÷+øÏ‘y· TÓ qÆ
∫‘·Ôeè‹Ô‘√ qqTï Á|üe]Ô+|üCÒdü÷Ô sêe÷j·TD s¡#·Hê $<Ûëq+˝À Hê
n+‘·s+¡ >∑+˝À ì*à Hê ãT~∆øÏ kÕs¡<´ä∏ + eVæ≤+#·Tμμ ` nHêï&ÉT. n+fÒ
$X¯«Hê<∏ä yê]øÏ n+‘·s+¡ >∑ Á|ü#√<äHê X¯øÔÏ |üse¡ T•e⁄&TÉ . á eTVü‰ø£e⁄\+<äs÷¡
‘·eT jÓ÷>±qTcÕ˜q+˝À áX¯«s¡ Á|üDÏ<ÛëqeTH˚ jÓ÷>∑\ø£åD≤ìï Ç˝≤
Ä#·sD¡ ≤‘·à ø£+>± #˚dæ #·÷|æ+#ês¡T. n+<äTøπ ^‘ê#ês¡T´&ÉT ˇø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À`
94 <Ûë´q düs¡düT‡
ªªø£sà¡ DÒ´yê~Ûø±s¡ùdÔ e÷|ò˝ü wÒ ßü ø£<ë#·q
e÷ ø£sà¡ |ò\ü ùV≤‘·Ts¡÷“¤' e÷‘˚ dü+>√-düÔ «ø£sà¡ DÏμμ
(uÛ>Ñ e∑ BZ‘· ` 2`47)
kÕsê+X¯+ : Je⁄\T ø£seÔ¡ ´ ìwü‘˜ √ ø£sà¡ \T Ä#·]+#ê*. ø£sà¡ |ò˝ü ≤ìï Ä•+|ü
≈£L&É<Tä . m+<äTø£+fÒ ø£seÔ¡ ´ ìwü≈˜ î£ ø±e\dæq Ä‘·àã˝≤ìï, ø£sà¡ |ò˝ü ≤ìï
#˚≈L£ sπ Ãyê&ÉT uÛ>Ñ e∑ +‘·T&˚.
eTs=ø£ dü+<äs“¡ +¤ ˝À
ªª‘·kÕà‘Y ‘·«eTT‹Ôw˜ü j·TXÀ\uÛdÑ «ü
õ‘ê« X¯Á‘·÷Hé uÛTÑ +ø£å « sê»´+ düeTè<äy∆ Té
eTjÓTÆ yÓ‘’ ˚ ìVü≤‘ê' |üPs¡«y˚Te
ì$T‘·eÔ ÷Á‘·+ uÛeÑ düe´kÕ∫Héμμ
kÕsê+X¯+ : ns¡TH® ê! ˙ X¯Á‘·TMs¡T˝…q’ Ms¡+‘ê Ç~es¡øπ Hê#˚‘· ìVü≤‘·T˝…’
Hês¡T. ˙e⁄ HêeTe÷Á‘·+>± M]ì e~Û+∫ sê»´\øÏå àì #˚ø=eTTà` nì
nHêï&ÉT n+fÒ qs¡TìøÏ n+‘·s+¡ >∑ Á|ü#√<äq #Ó‘’ q· ´X¯øÔÏ Hêsêj·TDT&˚. á
|üs¡eTdü‘ê´ìï >∑T¬sÔ]+– kÕ<Ûä≈£î&ÉT ªªáX¯«s¡ Á|üDÏ<ÛëqeTTμμqT ‘·q
nqTcÕ˜q+˝À nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ø√yê*. Ç+‘·es¡≈î£ #·]Ã+#·Tø=qï j·TeT,
ìj·Te÷\T düÁø£eT+>± Ä#·]+∫, nqTwæ+˜ ∫q kÕ<Û≈ä î£ \πø |üse¡ ÷‘·à Á|üdqü Tï
&Í‘ê&ÉT. á n+XÊìï kÕVæ≤r düeTsê+>∑D kÕs¡«uÛÖeTT&Ó’q lø£èwüí
<˚esêj·T\T ÄeTTø£eÔ ÷\´<ä˝À y˚+ø£fXÒ «¯ s¡ k˛ÔÁ‘ê+øÏ‘+· >± s¡∫+|üã&çq
ˇø£ ÄXÊ«kÕ+‘· |ü<´ä +˝À Ç˝≤ ù|s=ÿ+{≤&ÉT.
ªªj·TeT ìj·Te÷~ \uÛ´Ñ ! Á<äTVæ≤D≤~ »s¡qàs¡T~uÛ´Ñ ! dü+düè‹
ÁX¯eTVü≤s¡HêeTø°sqÔ¡ ! eTTs¡Á|ü$ø£sqÔ¡ ! bÕ‘·ø±e©
<äeTq! s¡e÷+>∑Hêø£eTq! ‘êeTs¡kÕj·T‘· H˚Á‘·! uÛøÑ VÔ£ ≤ü è<é
ÁuÛeÑ T ‘·èD<ëÁ‘·! uÛ÷Ñ j·TTe‹s¡+»q! es¡õí ‘êÁuÛÑ K+»Hê!μμ (2e Ä)
<Ûë´q düs¡düT‡ 95
kÕsê+X¯+ : \ø°å àHê<∏Tä &Éy,’Ó sêø£då ü dü+Vü‰s¡+ #˚d÷ü ,Ô dü+kÕs¡ øπ X¢ Ê\qT
Vü≤]+#˚ HêeTdü+ø°sHÔ¡ ê |ò˝ü ≤ìï uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î nqTÁ>∑V≤æ dü÷,Ô uÛ≈Ñ î£ \Ô ≈£î JeÁuÛ≤+‹
q•+|üCdÒ ÷ü ,Ô ne‘ês¡ $X‚cÕ\‘√ uÛ÷Ñ <˚$ì s¡+õ+|üCdÒ ÷ü ,Ô ÁãVü‰à<äT\≈£î
~¬øÿ’ ©˝≤$uÛÑ ÷‹ì Á|ü<]ä Ù+#·T <˚yê! ˙e⁄ j·TeT, ìj·Te÷<äT\qT düÁø£eT+>±
nqTwæ+˜ #˚ jÓ÷>∑T\≈£î ‘·|Œü ø£ Á|üdqü Tï&ÉyÍ‘êe⁄.
Ädüq+ : ªªÄùdÔ-Á‘˚‘ê´düq+μμ ` nì ÄdüqX¯u≤›ìøÏ neTs¡ø√X¯+ e⁄´‘·Œ‹Ô.
ªªÄdü ñ|üy˚X¯H˚μμ ` Bì j·T+<äT ≈£Ls¡TÃ+&É&É+ e\¢ á ns¡ú+ ` nì Ä
ì|òüT+≥Te⁄ jÓTTø£ÿ $es¡D. nq>± <Ûë´qdüeTj·T+˝À kÕ<Ûä≈£î&ÉT @
|”s+¡ƒ ô|’ Äd”qT&Í‘ê&√ n<˚ Ädüq+. ªªdæsú d¡ Tü K e÷düqyéTμμ ` nì |ü‘+· »*
eTVü≤]¸ ìs¡«#·q+. <Ûë´qdüeTj·T+˝À m≥Te+{Ï |”sƒ¡+ô|’ Äd”qT˝…’‘˚
düTK<ëj·Tø£+>± ñ+≥T+<√ ` nqï n+X¯+ô|’ m+‘√ ÁX¯<ä∆eVæ≤+#ê*.
bÕ<ë\qT+&ç •s¡düT‡es¡≈£î XÊØs¡ø£ n+>±+>±\˙ï kÂø£s¡´+>± ñqï$`
nì nì|ædüTÔ+<√ n˝≤+{Ï<˚. X¯Øs¡+˝Àì X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\˙ï |ü{Ïwü˜+>±
ñqï|ü⁄&ÉT düVü≤»+>± n+<äs¡÷ |ü<ëàdüHêìï m+#·T≈£î+{≤s¡T. |ü⁄*‘√\T
>±˙, õ+ø£ ‘√\T >±˙ ÄdüHêìøÏ ñ|üj÷Ó –kÕÔsT¡ . nìï+{Ïø+£ fÒ <äsꓤdqü +
ÁX‚wü˜+ ` nì ô|<ä›\+{≤s¡T.
á n+X¯yÓTÆ lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT Ç˝≤ Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
ªªjÓ÷^ j·TT+J‘· dü‘·‘· e÷‘êàq+ s¡Vü≤dæ dæú‘·'
@ø±ø° j·T‘·∫‘êÔ‘êà ìsêo s¡|ü]Á>∑Vü≤'
X¯ó#Í <˚X‚ Á|ü‹cÕ˜|ü´ dæús¡e÷düq e÷‘·àq'
Hê‘·T´Å∫ä‘·+ Hê‹ ˙#·+ #˚˝≤õq≈£îXÀ‘·Ôs¡+
‘·Å‘Ó’>±Á>∑+ eTq'ø£è‘ê« j·T‘· ∫‘˚Ô+Á~j·TÁøÏj·T'
ñ|ü$XÊ´düH˚ j·TT+C≤´ <√´>∑e÷‘·à $X¯ó<ä∆j˚T
düeT+ ø±j·T •s√Á^e+ <Ûës¡j·Tqï#·\+ dæús¡'
dü+Áù|ø£å´ Hêdæø±Á>∑+ dü«+ ~X¯XÊÃqe˝Àø£j·THé
96 <Ûë´q düs¡düT‡
Á|üXÊ+‘ê‘êà $>∑‘·;Û Ås¡“Vü≤à#ê]Áe‘˚ dæú‘·'
eTqdü‡+j·TeT´ eT∫Ñ√Ô j·TTø£Ô Äd”‘· eT‘·Œs¡'μμ
(leT<䓤>∑eBZ‘·`6e 10`14)
kÕsê+X¯eTT : jÓ÷>±uÛ≤´düeTT #˚j·TT kÕ<Ûä≈£î&ÉT eTqdüT‡qT, ãT~∆ì,
Ç+Á~j·T X¯≈£îÔ\qT ˇø£ Á‘ê{Ïô|’ q&ç|ædü÷Ô, @ø±+‘·yêdæjÓÆT düeTdüÔ uÛ≤e
|üs+¡ |üs\¡ qT Ä‘·à j·T+<˚ \sTT+∫, kÕ<Ûqä #˚j÷· *. X¯ó∫jÓTÆ q Á|ü<X˚ +¯ ˝À,
dæús¡yÓTÆq Ädüq+‘√ eÅdüÔ+, <äsꓤdüq+, õ+ø£ #·s¡à+ ` e+{Ï yêìô|’ eTØ
m‘·TÔ>± eTØ |ü\¢+>± ˝Òì Á|ü<˚X¯+˝À $wüj·TyêdüHêr‘·yÓTÆq eTqdüT‡‘√,
Ä‘·àX¯ó~∆‘√ jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚j÷· *. Á|üXÊ+‘·eTqdüTÿ&Ó,’ ÁãVü≤à#·sê´~HÓw’ ø˜æ £
uÛ≤yê\‘√ Hêdæø±Á>∑+ô|’ <äèwæº ì*|æ, X¯Øs¡ •s¡' ø£+sƒê\T düeT+>±
ñ+&˚≥T¢>± dæsú ∫¡ ‘·+Ô ‘√ ÄdüqdüT˝ú ’… jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚j÷· *.
á n+X¯yTÓ Æ <Ûë´qjÓ÷>±ìøÏ dü+ã+~Û+∫ mH√ï neT÷\´ eT+Á‘ê\qT
ñ≥+øÏ+∫q X‚«‘êX¯«‘·s√|üìwü‘T· Ô ` Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªÁ‹s¡Tqï‘·+ ÁbÕ|ü´ düeT+ X¯Øs¡+
Vü≤èB+Á~j·÷DÏ eTqkÕ düìïy˚X´¯
ÁãVü≤√à&ÉTù|q Á|ü‘sπ· ‘· $<ë«Hé
Ák˛‘ê+dæ düsê«DÏ uÛj Ñ ÷· qø±ì (X‚«.n.ñ.2`8)
kÕsê+X¯+ : s=eTTà, yÓT&É, ‘·\ ` \qT düe÷q kÕúsTT˝À ñ+∫ Ç+Á~j·T
X¯≈£îÔ\ìï+{Ï˙, eTqdü‡+ø£\Œ X¯øÏÔ‘√ ìÁ>∑Væ≤+∫ ÁãVü≤àuÛ≤eq ` nH˚
‘Ó|üŒ‘√ kÕ<Ûä≈£î&ÉT uÛÑj·÷qø£ Á|üyêVü‰\qT <ë≥Tø√yê*. uÛÑj·÷qø£
Á|üyêVü‰\+fÒ nC≤„q+#˚‘· eTqdüT‡˝À #Ó\sπ >π eTH√$ø±sê\T. Á|üDyêìï
nqTuÛ÷Ñ ‹ |üPs¡«ø£+>± nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ø=+≥÷ Ä‘·àjÓTTø£ÿ ˝À‘·T\≈£î
n+‘·s¡TàFq dü+kÕÿs¡+‘√ |ü⁄s√>∑$T+#ê*.
<Ûë´q düs¡düT‡ 97
<Ûë´qjÓ÷>±ìï m+‘· X¯ó∫>±, |ü$Á‘·+>± ñqï Á|ü<X˚ +¯ ˝À Ä#·]+#ê˝À
` nqï n+XÊìï ≈£L&É X‚«‘êX¯«‘·s√|üìwü‘·TÔ Ç˝≤ ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªªdüy˚T X¯ó#Í X¯s¡ÿs¡eVæ≤ïyê\Tø±
$e]®‘˚ X¯ã› »˝≤ÁX¯j·÷~_Û'
eTH√-qT≈£L˝Ò q‘·T #·≈îå£ |”&HÉ ˚
>∑TVü‰qyê‘êÁX¯jT· DÒ Á|üj÷Ó »j˚T‘Yμμ (X‚«.n.ñ.2`10)
kÕsê+X¯+ : jÓ÷>±uÛ≤´kÕìøÏ nqT≈£L\yÓTqÆ düeTÁ|ü<X˚ Êìï mqTïø√yê*.
n+fÒ m>∑T&ÉT ~>∑T&ÉT>± ˝Òì, m‘·TÔ |ü˝≤¢\T ˝Òì#√≥ m+|æø£ #˚dTü ø√yê*,
mqTïø√yê*. ôd\j˚Tfi¯fl e+{Ï »\Á|üyêVü‰\≈£î dü+ã+~Û+∫q X¯u≤›\T
≈£L&É #Ó$˝À |ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô eVæ≤+#ê*. ø£+{ÏøÏ @e–+|ü⁄ ø£*–+#˚
<äèXÊ´\T ˝Ò≈î£ +&Ü, eTqdüT‡q≈£î Á|üXÊ+‘·‘· ø£*–+#˚ Á|ü<X˚ +¯ ˝À, á<äTs¡T
>±\T\ e+{Ï u≤<Ûä\T ˝Òì >∑TVü≤\˝À jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚j·÷*. á es¡íq
\˙ï #·÷dü÷Ô ñ+fÒ ÁbÕNqø±\+˝À ns¡D≤´\˝À eTVü≤s¡T¸\ dæ<ë∆ÁX¯e÷\T
m˝≤ ñ+&˚y√ eTq≈£î ne>∑‘·eTÚ‘·T+~.
$XÊ«$TÁ‘· j·÷>∑ dü+s¡ø£åD¬ø’ lsêeTT&ÉT \ø£å àD düVæ≤‘·T&Ó’ Ä
eTVü≤]¸ yÓ+≥ yÓfi≤fl&ÉT. ‘ê≥ø£qT dü+Vü≤]+∫, $XÊ«$TÁ‘·Tì dæ<ë∆ÁX¯eT+
#˚s¡T≈£îqï yÓ+≥H˚, Ä j·÷ÁX¯eT Á|üø£è‹yê‘êes¡D≤ìøÏ eTT>∑T∆&Ó’, ‘·q
eTH√uÛ≤yê\qT eTVü≤]¸øÏ ‘Ó*j·TCÒdü÷Ô Ä Á|ü<˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q
$esê\T ‘Ó\T|üe\dæ+~>± ø√s¡T‘ê&ÉT. n|ü&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT Ä
Á|ü<˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫q $esê\T #ÓãT‘·÷ n~ ˇø£|ü&ÉT ø£X¯´|ü
Á|üC≤|ü‹ ‘·|üdüT‡ #˚dæq Á|ü<˚X¯eTì, yêeTqT&ÉT ≈£L&Ü e≥TeT÷]ÔjTÓÆ
nø£ÿ&˚ ‘·b˛Bø£å d”«ø£]+#ê&Éì, yêeTqTì ~yê´ø±s¡+˝À ˇø±H=ø£
eTT>∑y∆ ÷Ó Vü≤qyÓTqÆ es¡ÃdüT‡ ` Ä Á|ü<X˚ +¯ ˝ÀH˚ ÄeVæ≤+∫+<äì #ÓãT‘ê&ÉT.
ø£X¯´|ü⁄ì ø£+fÒ |üPs¡«+ Ä |ü$Á‘· Á|ü<˚X¯+˝À kÕø屑Y $wüßí<˚e⁄&˚ ‘·|üdüT‡
98 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 99

#˚XÊ&Éì ≈£L&É #ÓãT‘ê&ÉT. Ä Á|ü<˚X¯+˝À ‘·b˛Bø£å˝À ñqï $wüßí<˚e⁄ì yÓT\¢yÓT\¢>± XÊ«düqT »sTT+∫, eTH√eè‘·TÔ\qï+{Ï˙ ìs√~Û+∫, <Ûë´q
ø£X¯´|ü⁄&ÉT Ç˝≤ düTÔ‹+#ê&ÉT. düe÷~Û˝À ©qT&Ó’ e+<ä dü+e‘·‡sê\T ìsê≥+ø£+>± ‘·b˛Bø£å ø=qkÕ–+∫
ªª‘·b˛eTj·T+ ‘·b˛sê•+ ‘·b˛eT÷]Ô+ ‘·bÕ‘·àø£yéT Hê&ÉT. Ä ‘·b˛Bøå± |òü\+>± ÁãVü≤à≈£î leTHêïsêj·TD kÕø屑êÿs¡uÛ≤>∑´+
‘·|kü Õ ‘ê«+ düT‘·ù|qÔ |üXÊ´eT |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TyéT \_Û+∫+~.
X¯Øsπ ‘·e |üXÊ´eT »>∑‘‡· s¡« $T<ä+ Á|üuÀÛ ªªø±˝Òq k˛- »' |ü⁄s¡TcÕj·TTcÕ_Û
‘·« eTHê~s¡ìsπ X› ´¯ kÕÔ «eTVü≤+ X¯sD¡ + >∑‘'· μμ Á|üeè‘·Ô jÓ÷>π q $s¡÷&ÛuÉ À<Û'ä
(yê©àøÏ sêe÷j·TD+ 29`12,13) dü«j·T+ ‘·<+ä ‘·‘s· Ω¡ è<äjT˚ euÛ≤‘·
kÕsê+X¯+ : z |ü⁄s¡Tc˛‘·Ôe÷! ˙ ~e´X¯Øs¡+ eT÷]ÔeT+‘·yÓTÆq ‘·b˛‘˚CÀ eT|üX´¯ ‘ê|üX´¯ ‘· j·Tqï|üPs¡«yéT
sê•jÓÆT e÷≈£î >√#·]dü÷Ô ñ+~. ‘·b˛Bø£å˝À ñqï z $sêD÷àØÔ! ˙e⁄ ˙ eTèD≤\ >ösêj·T‹ X‚wuü ÀÛ >∑
‘˚»düT‡‘√ eTVü≤s¡T¸\+<ä]ø° C≤„Hêìï nqTÁ>∑Væ≤düTÔHêïe⁄. ˙ bÕ<ë\≈£î |üs´¡ +ø£ @ø£+ |ü⁄s¡Twü+ X¯j÷· qyéT
X¯s¡DT #˚düTÔHêïqT. $wüßí<˚e⁄ì dæ<ë∆ÁX¯eT+>± yÓ\T>=+~q Á|ü<˚X¯+ |òDü ≤j·T‘· |üÁ‘êj·T‘· eT÷s¡s∆ ‘¡ ï·
‘·s¡Tyê‘· yêeTqeT÷]ÔøÏ ≈£L&É ‘·|ü' Á|ü<X˚ y¯ TÓ Æ uÛ≤dæ+∫+~. nø£ÿ&˚ ø£X´¯ |ü <äT´_Û s¡Ω‘<· ëÛ «+‘· j·TT>±+‘· ‘√j˚T
Á|üC≤|ü‹ ≈£L&É dæ<ë∆ÁX¯eT+ y˚dTü ø=Hêï&ÉT. ‹]– n<˚ Á|ü<X˚ +¯ ˝À $XÊ« Áù|øå±+ øÏ|å +ü ‘·+ Vü≤]‘√|ü˝≤Á<˚'
$TÁ‘·T&ÉT ≈£L&Ü Ç‘·se¡ TVü≤s¡T¸\‘√ ø£*dæ ‘·q ‘·b˛Bø£≈å î£ Ä Á|ü<X˚ ÊH˚ï dü+<Ûë´ÁuÛ˙Ñ y˚sT¡ s¡T s¡Tø£àeT÷s¡∆ ï'
mqTïø=Hêï&ÉT. lsêeT#·+Á<äTq≈£î Ä |ü$Á‘·Á|ü<X˚ +¯ ˝À n&ÉT>∑T ô|{Ïqº s¡‘√ï<ä<ëÛ söwü~Û kÂeTqdü´
yÓ+≥H˚ ‘·qàj·T‘·«+‘√ ≈£L&çq nqTuÛ÷Ñ ‹ ø£\>∑&ÜìøÏ ø±s¡D+ ‘êqT Ä eqÁdüCÀ y˚DT uÛTÑ C≤+Á|òTæ bÕ+Áù|Tò '
Á|ü<X˚ +¯ ˝ÀH˚ $wüßeí T÷]Ô>±, yêeTqeT÷]Ô>± ‘·|dü Tü ‡ #˚dæ ñ+&É&+É . nj·÷eT‘√ $düsÔ ‘¡ d· ‡ü e÷q
düècÕº´~˝À #·‘T· s¡TàKÁãVü≤à @$<Û+ä >± düTU≤d”qT&Ó,’ XÊ«düqT ìs√~Û+∫ <˚ùV≤q ˝Àø£Á‘·jT· dü+Á>∑ùV≤D
‘·|dü Tü ‡ #˚XÊ&√ leT<들>e∑ ‘·+ $X¯Bø£]dü÷Ô ñ+~. $∫Á‘· ~yê´ uÛsÑ D¡ ≤+X¯óø±Hê+
ø£è‘·Á•j·÷ bÕÁ•‘· y˚w<ü V˚ ≤ü yéT
ªª‘·‘√ ìeè‘√Ô-Á|ü‹ \ã∆ø±eT |ü⁄+kÕ+ dü«ø±e÷j·T $$ø£eÔ ÷¬s'ÌZ
dü‡«~Ûwíü ´ e÷kÕ<ä´ |ü⁄qdü‡<˚e' nuÛ´Ñ s¡Ã‘ê+ ø±eT <äT|ò÷ü +Á|òTæ |ü<àä yéT
X¯H]’Ó ‘® · XÊ«dü ìeè‘·Ô ∫‘√Ô Á|ü<sä Ù¡ j·T+‘·+ ø£è|üj÷· + qUÒ+<äT
q´w”<ä <ës¡÷&ÛÉ düe÷~Ûj÷Ó >∑' ˆˆ (uÛ≤>∑`3düÿ+`8en`21) eTj·T÷K _ÛHêï+>∑T[ #ês¡T|üÁ‘·yTé
kÕsê+X¯+ : ÁãVü≤à leTHêïsêj·TDTì Hê_Ûø£eT\+˝À »ìà+∫ ≈£L&Ü eTTUÒq ˝Àø±]Ô Vü≤s¡dàæ ‘˚q
‘·qX¯øÔÏ ‘Ó\TdüTø√˝Òø£ b˛sTTHê&ÉT. ‘·q dü«kÕúqyÓTqÆ |ü<àä ø£]øí ˝£ À Äd”qT&Ó’ |ü]düTŒ¤s‘¡ T· ÿ+&É\ eT+&ç‘q˚
100 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 101

XÀD≤sTT‘˚Hê<Ûsä ¡ _+ã uÛ≤kÕ <äè>√Z#s· T¡ &ÓH’ ê&ÉT. Ä |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TTì <˚V≤ü ø±+‹ ˙\y˚T|òTü XÊ´e÷j·Te÷qyÓTÆ
Á|ü‘´· s¡ΩjT· +‘·+ düTqùdqdüTÁu≤« nH˚ø±\+ø±s¡ XÀ_Û‘y· TÓ Æ ñ+~. HêHês¡‘ï· eTDÏe÷*ø£\‘√ n\+ø£]+|ü
ø£<+ä ã øÏ+»\ÿ |æX+¯ >∑yêdükÕ ã&çq Ä ~e´eT÷]Ô X¯Øs¡+ eTs¡ø‘£ · e÷DÏø±´<äT\‘√ ñ+~. |ü≥Tº |”‘ê+ãs¡+
dü«\+ø£è‘·+ y˚TK\j·÷ ì‘·+uÒ <Û]ä +∫ j·TTqï Ä kÕ«$T øÏØ≥ø±+‘·T\T |üs«¡ ‘· •Ksê\ e˝… Á|üø±•düTÔ
HêïsTT. eqe÷˝≤XÀ_Û‘y· TÓ qÆ Ä ~e´<˚V≤ü + Ä ø±+‘·T\‘√ eT]+‘· XÀ_Ûd÷ü Ô
Vü≤sπ D #êq+‘· <ÛHä q˚ e‘·‡
ñ+~. Ä |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TTì ~e´<˚V≤ü + düT$XÊ\yÓTÆ ø£ì|æd÷ü Ô ñ+~. Ä
le‘·‡ eø£'å dü\ú e\¢uqÒÛ
~e´eT÷]Ô bÕ<ä|<ü ëà\T, #·+Á<äe+ø£\ e+{Ï Áy˚fifl¯ >√fi¯fl ø±+‘·T\T mìï
|üsês¡È ´ øπ j·T÷s¡ eTDÏ Á|üyø˚ £ dü+|ü<\ä HÓH’ ê ÄÁX¯sTT+#˚ <ëdüT\≈£î nqTÁ>∑V≤æ +#˚ \ø£Då ≤\T ø£*– ñ
|üs´¡ düÔ <√s¡+› &É düV≤ü ÁdüXÊKyéT HêïsTT. Ä |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&ÉT ∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ‘·q eTTU≤s¡$+<ä+˝Àì
ne´ø£eÔ T÷\+ uÛTÑ eHê+Á|òTæ ù|+Á<ä ø£qT\T, Hêdæø£ yÓTTˆˆˆ n+>±+>±\ kÂuÛ≤>±´ìï XÀ_Û+|üCdÒ ÷ü Ô ñHêï&ÉT. Ä
eTV”≤+Á<ä uÛÀ>¬ s’ ~¡ yÛ ‘˚ e· \ÿyéT ~e´eT÷]Ô eTè<äTyÓq’ ô|<äe⁄\ ns¡TDÏeT\‘√, ø£s≈í¡ î£ +&É\ ø±+‘·T\‘√
#·sê#·söø√ uÛ>Ñ e∑ qàV”≤Á<Ûä uÛøÑ ˝Ô£ Àø±ìï düHêàìdü÷Ô ñHêï&Ü! ` nqï+‘· n+<ä+>± ñHêï&ÉT. Ä Á|üdqü ï
eTV”≤+Á<ä ã+<ÛTä + dü*˝À|ü>÷∑ &ÛyÉ Té eT÷]Ô jÓTTø£ÿ q&ÉTeTT, le‘ê‡~ n\+ø±sê\qT m+‘· #·÷∫Hê ‘·ì$
øÏØ≥ kÕVü≤Ádü Væ≤s¡D´ X¯è+>∑ rs¡<Tä . #·÷&É#÷· &É>± Ä <˚e<˚e⁄ì ~e´eT÷]Ô XÊUÀ|üXÊK\‘√ XÀ_Û+#˚
e÷$s¡“e¤ ‘Y øödüTuÔ sÑÛ ‘¡ ï· >∑s“¡ y¤ Té düT$XÊ\ #·+<äqeèø£+å ˝≤>∑ Á|üø±•dü÷Ô ñ+~. s¡‘ï· øÏØ≥ XÀ_Û‘T· &Ó,’ øödüTuÔ ≤Û ~
ìM‘· e÷e÷ïj·T eT<ÛTä Áe‘·Á•j·÷ s¡‘êï\+ø±sê\‘√ y˚<Hä ê<ë\ #˚‘· ø°]+Ô |üã&ÉT‘·÷, düT<äsÙ¡ Hê~ Äj·TT<Ûä
dü«ø°]eÔ Tj·÷´ eqe÷\j·÷ Vü≤]yéT ø±+‘·T\‘√ ≈£L&çq Ä ~e´eT÷]Ôì m+‘· #·÷∫Hê ‘·ì$ rs¡&+É ˝Ò<Tä .
dü÷sπ ´+<äT yêj·T« >∑ï ´>∑eT+ Á‹<ÛëeT_Û' |ü<àä ø£]øí ± |”s+¡ƒ ˝À düTU≤d”qT&Ó’ ‘·b˛Bø£eå Væ≤+∫q ÁãVü≤à≈£î ô|$’ <Û+ä >±
|ü]Áø£eT Á‘êŒ<Ûìä ø¬ ’ s¡Ts› êdü<yä Té μμ (uÛ≤>∑e‘·+`3`düÿ+.8.n) leTHêïsêj·TD kÕø屑êÿs¡ dæ~∆ ø£*–+~.
Hês¡<ä eTVü≤]¸ Á<ÛäTe⁄ìøÏ ‘·b˛Bøå±jÓ÷>∑$<Ûëq+ ‘Ó\T|ü⁄‘÷· Á|ü‘´˚ øÏ+∫
kÕsê+X¯+ : leTHêïsêj·TDTì Hê_Ûø£eT\+˝À ñ<äsTT+∫q ÁãVü≤à, Ä
Ädüq $wüjT· yÓTÆ Ç˝≤ ‘Ó*bÕ&ÉT.
ø£eT\ø£]øí £ ˝ÀH˚ dæsú y¡ TÓ qÆ , düTKyÓTqÆ Ädüq+ ø£*Œ+#·Tø=ì <Ûë´qdüe÷~Û˝À
e+<ä dü+e‘·‡sê\T ‘·|dü Tü ‡ #˚jT· >± Ä ‘·b˛Bøå± |ò*ü ‘·+>± ‘·q n+‘·s+¡ >∑+ ªªkÕï‘ê«qTedüq+ ‘·dàæ Hé ø±[+<ë´dü‡*˝Ò •y˚
~e´yÓTÆq yÓ\T>∑T˝‘√ ì+&çb˛sTT, Ä yÓ\T>∑T˝À leTHêïsêj·TDTì ø£è‘√«∫‘êì ìedüHêï‘·àq' ø£*Œ‘êdüq'μμ (uÛ≤>∑ 4e düÿ+`8e`3)
~e´eT÷]ÔkÕø屑êÿs¡+ \_Û+∫+~. |ü~y˚\ |ü&>É \∑ ø±+‘·T\‘√ $sêõ\T¢ kÕsê+X¯+ : bÕeqyÓTÆq ø±[+B »˝≤\˝À kÕïq+ #˚dæ, düeTT∫‘êdüq+
‘·Tqï Ä~X‚wßü ì X¯jT· ´ô|’ X¯j÷· ´>∑‘· uÛ+Ñ –eT˝À ˇø£|⁄ü s¡Twüß&ÉT ÁãVü≤à≈£î dæ<ä∆|üs¡#·Tø√e&É+˝À n‘·´+‘· ÁX¯<ä∆ eVæ≤+∫, ‘·b˛Bø£å eVæ≤+#·T.
102 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 103

jÓ÷>±uÛ≤´kÕìøÏ nedüs¡yÓTÆq mH√ï n+XÊ\qT Á|üuÀ~Ûdü÷Ô, Hês¡<ä ‹ø£ÿq eTVü‰ø£$øÏ ìÁ<ëedü˝ú À qT+&É>± dü«|üï+˝À Vü≤]Vü≤s¡Hê<∏Tä &ÉT
eTVü≤]¸ Á<ÛäTe⁄ìøÏ ø£*Œ‘êdüq+ >∑T]+∫ düŒwüº+>± ù|s=ÿq&É+ Ç#·≥ kÕø屑·ÿ]+∫Hê&ÉT. $X‚wyü T˚ $T≥+fÒ ‘·q Çwü<º e’Ó +‘√ bÕ≥T dü«s¡dZ Tü &ú q’Ó
n<Ûä´ j·Tq+ #˚j·Te\dæq n+X¯+. á$<Ûä+>± dæús¡+>±, düTK+>± ‘·q ‘·+Á&ç ≈£L&É ‹ø£ÿqï≈£î ø£qã&çHê&ÉT.
neTs¡TÃø√ã&çq Ädüqdæú‹‘√ ∫s¡ø±\+ jÓ÷>±uÛ≤´dü+ #˚dæq jÓ÷>∑T\≈£î $sê≥|üs«¡ + qT+&ç eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝Àì |ü~ùV≤qT |üsê«\T Ä+ÁBÛø]£ +∫
<˚Vü‰‘˚àX¯$y˚ø£+ Á|üã\yÓTÆ, HêHê{ÏøÏ düsê«+^D jÓ÷>∑ã\|ü]|ü⁄wüºyÓTÆq á Á>∑+<∏ëe[ì @ |ü⁄sT¡ wüßq ø£+øÏ‘+· #˚j÷· ˝À ` nH˚ Ä˝À#·q‘√ ªªÇ+#·Tø£
Hê&ûeT+&É\+‘√ <˚V≤ü ã\+ XÀ_ÛdTü +Ô ~. ‘·<qä T>∑TD+>± Ä‘·àã\+ jÓ÷>∑ ìÁ~+#·T düeTj·T+ãTqμμ ‘·q≈£î ‘·q Çwü<º e’Ó + ø£ì|æ+∫q≥T¢>± ‹ø£ÿq
X¯øÏÔ$\dæ‘·+>± uÛ≤dædü÷Ô ñqï|ü&ÉT kÕ<Ûä≈£î&Ó’q jÓ÷– @ uÛÑ+–eT˝À ñ ù|s=ÿHêï&ÉT. ªªÇ+#·Tø£μμ ` nq&É+ e\¢ Äj·Tq |üP]Ô>± ìÁ<ëedü˝ú À ˝Ò&qÉ ï
Hêï, ‘·T<ä≈£î ìÁ<ëedüú˝À ñHêï düπs ` n+‘·s¡+>∑+ uÛÑ>∑e‘Y #Ó’‘·q´ e÷≥! n≥T C≤Á>∑<eä düú ø±≈£î+&Ü, eTØ ìÁ<ä˝À |üP]Ô>± eTTì–q nedüú
ã+<ÛäTs¡yÓTÆ n\sês¡T‘·÷ ñ+≥T+~. ø±≈£î+&Ü eT<Û´˚ e÷s¡+Z ˝À n+‘·s+¡ >∑+ @<√ düT|üÔ jÓ÷>±edüqú T bı+~
b˛‘·q eTVü‰ø£$ ôdø’ ‘£ d· *úü ˝À Ädüq+ @s¡Œs¡#T· ø=ì <Ûë´qjÓ÷>∑+˝À ñ+≥T+~.
ñ+&É>± ‘·q Çwüº<Ó’eyÓTÆq lsêeT#·+Á<äTì kÕø屑êÿs¡+ ø£*–+~. n{Ϻ
ªª........ s¡#H· êøö‘·Tø£eTTq
‘·q ~yê´qTuÛÑ÷‹ì Ä eTVü‰ø£$ Ç˝≤ e]í+#ê&ÉT.
eTqeT\s¡">∑ ˙ Á|üã+<Ûeä T+&É* ø£~HÛ ê
ªªeTBj·T |üPs¡«»qà düV≤ü Ádü dü+∫‘· ‘·|'ü |ò\ü +ãTq leTHêïsêj·TD <∏Tä ì">± @ |ü⁄s¡Twüßì" uÒ
ø£<ë∏ Á|ü|+ü #· $s¡#H· ê ≈£î‘·÷Vü≤\T+&ÉH’Ó jÓTTø£ÿ sêø±ìXÊø±\+ãTq k˛yÓ÷|ü s=ÿqTyê"&ÉH=! j·TqT ‘·\+|ü⁄ >∑÷]q eT~‘√Héμμ
sê>∑+ãT sêø£">∑ì dü»H® êqTeT‘·+ãTq qÁuÛ+Ñ ø£wü düeTT‘·T+Ô >∑ uÛ+Ñ >∑ j·T>∑T
>∑+>∑≈£î+»ì Á≈£î+≈£î*&ç yÓ&É* eTVü≤˙j·T eT+E\ |ü⁄*q‘·\+ãTq Ç+#·Tø£ ìÁ~+#·T düeTj·T+ãTq
eTùV≤X¯«s¡ <Ûë´q+ãT ùdj·TT#·T" –+∫<äT˙à*‘·˝À#·‘q· T+&ÉH’Ó j·TTqï jÓT&É eT»®q≈£î+&ÉT düe÷àq´>ö‘·eT >√Á‘·
(b˛‘·q uÛ≤>∑e‘·eTT 1e düÿ+`15). eTVæ≤‘·T+&ÉT uÛ≤düÿs¡ eT+Á‹ ‘·qj·TT"
kÕsê+X¯+ : ø=ìï y˚\ »qà\ ‘·|ü'|ò\ü +>± leTHêïsêj·TDTì ‘·‘Ô· « &Éqïe÷+u≤|ü‹ nq|òTü T\T øπ ‘·q
eTVü≤‘êÔ «\≈£î ì\j·TyÓTqÆ uÛ≤>∑e‘·+ s¡∫+#ê\H˚ dü+ø£\Œ+, Bø£å b˛‘·qï≈£î eT\¢q dæ<H∆ä êe÷‘·´es¡T\
ø£*>±sTT. Ä dü+ø£\Œ+‘√ ì+&ÉTC≤_*¢ |ü+&ÉTyÓHïÓ \\T ≈£î]|æ+#˚ |ü⁄qï$T ≈£L]$T ‘·eTTà+&ÉT, >∑T+≥÷] $uÛTÑ "&ÉT, ø=
y˚fi¯ q~πø– kÕïHê<äT˝≤#·]+∫, qBrs¡+˝Àì ˇø±H=ø£ |ü$Á‘·yTÓ qÆ ÇdüTø£ eTàq<ä+&ÉHê<∏Tä +&ÉT, eT<ÛTä s¡ø]° Ô
‹HÓïô|’ Ädüq+ y˚dTü ø=ì <Ûë´qeTTÁ<ä˝À ñ+&É>± lsêeT#·+Á<ä kÕø屑êÿs¡+ $düsÔ k¡ ÕŒ¤sT¡ "&Ü |üd+Ôü ã dü÷Á‘· |ü
ø£*–+~. $Á‘· o\T"&ÉT, kÕ+>∑ y˚<ä y˚~
104 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 105

n]ú" >∑\ e∫à yê‘·‡\´eT‹X¯sTT\¢ |ü<øä $£ ‘ê |æ‘êeTVüQ&Óq’ nqïeTj·T´≈£î ≈£L&É ìÁ<ëuÛ+Ñ –eT˝ÀH˚
qdüàBj·T Á|üD≤eT+ãT ˝≤<ä]+∫, lìyêdü kÕø屑êÿs¡+ \_Û+∫+~.
‘·Twæº B$+∫, ø£sT¡ D≤Ås›¡ <äèwæ"º p∫ ªªÇ|ü&ç≥T ø£\>∑+{Ï HÓ\˝¢ Àø£eTT\≈£î
m\$T ì≥¢ì j·÷q‹ ì#Óà Hê≈£î. q|üŒ"&É>T∑ ‹s¡Ty˚+ø£{≤ÁBX¯ó" >∑+{Ï
....... n‹X¯jT· +u…q’ X‚cÕÁ~ •Ks¡eTT >∑+{Ï
ø£sT¡ D≤s¡deü TT y=+– ‘=s¡">¬ &ÉT #ê&ÉTŒq Á|ü‹˝Òì >√|ü⁄s¡Á|üu\ÑÛ T >∑+{Ï
X¯•sπ K qeTè‘·+ãT C≤\Tyês¡ X¯‘ø· √{Ï dü÷s¡´‘˚»eTT\T yÓ\T>∑">∑" >∑+{Ï
Vü≤]˙\ bÕÁ‹ø£ düTs¡_Û #·+<äqeTTqï #·‘T· sêdüT´" u§&É>+∑ {Ï #·jT· ´q y˚T\Tø£+{Ï
>∑‹ Hê_Û <Ûeä fi¯ |ü+ø£»eTT yÓTij·T
ø£qø£s‘¡ ï· ø£yê≥ø±+‘·T*s¡T>∑&"É >∑+{Ï
>∑TiÏjTÆÓ q #Ó\Te⁄q HÓidæq ˝Àø£s¡
|òTü qyÓTqÆ B|üd+ü |òTü eTT\T >∑+{Ï
ø£Då eTq+>∑ >∑fi+¯ ãT #êj·T<√"|ü
nqT|üeT eTD°eTj·TeTà>∑T øÏØ≥eTT >∑+{Ï
Á|ü<eä∏ ÷Á~" ‘Ó+#·T uÛ≤qT _+ãeTT Hê qT ø£qø±+ãs¡eTT >∑+{Ï ` Á>∑øÿ£ q y˚T\ÿ+{Ï
s¡eTTàq øödüTuÔ sÑÛ ‘¡ ï· yÓTT|üŒ
ns¡T<Óq’ X¯+K#·Áø±<äT *s¡T>∑&"É >∑+{Ï
düTs¡q~j·TTqT, ø±[+~j·TT u…sd¡ qæ {Ϻ dü]˝Òì nuÛj Ñ T· Vü≤düeÔ TT >∑+{Ïì
ø±+‹ |üPs¡+ãT XÀ_Û\T¢ XÊ+‘·eT÷]Ô ‹s¡Ty˚+ø£{≤#·˝≤~Û|⁄ü ì #·÷&É>"∑ >∑+{Ï
HêeTq+ãT Hêq+<ä eT>∑ïeTT>∑" CÒjT· Vü≤]">∑+{Ï >∑Ts¡T">∑+{Ï ` q+‘·≥ y˚T\ÿ+{Ïμμ
HÓ\$T düìï~Û ùdôd düsπ «X¯«s¡T+&ÉT. ($sê≥|üs«¡ +`ne‘ê]ø£)
kÕsê+X¯+ : dü«|üï+˝À düø\£ ˝Àø±\≈£î Á|üuTÑÛ yÓq’ ‹s¡Ty˚+ø£≥ XË\’ e\¢uTÑÛ ì
kÕsê+X¯+ : n+‘·s¡+>∑+˝À #Ó’‘·q´+ uÛ≤dædü÷Ô ñqï uÛ≤edüe÷~Û nedüú˝À #·÷#êqT. q÷s¡Tø√≥¢ dü÷s¡´ø±+‘·T\‘√ ≈£L&çq X‚cÕ#·\•Ksê\T, >√|ü⁄s¡
‹ø£ÿq≈£î eTT+<äT>± ‘·q ‘·+Á&ç dü«|üï>√#·sT¡ &ÓH’ ê&ÉT. jÓ÷>∑o\T&ÉT, y˚<yä ‘˚ ,Ô· Á|üuÛÑ\T, #·‘·Ts¡TàKÁãVü≤à ` \qT #·÷#êqT. s¡‘êï\T bı~–q ã+>±s¡T
|ü$Á‘· ìwüߘ&ÉT HÓ’q ‘·q ‘·+Á&ç ø=eTàHêe÷‘·T´&ÉT eTT+<äT>± ø£ì|æ+∫ ø£yê{≤\ eT<Ûä´, yÓ\T>∑T\T $s¡õeTTà‘·÷ ñqï B|üø±+‘·T\ eT<Ûä´,
‘·q yÓqTø£H˚ ñqï Vü≤s¡V≤ü s¡Hê<∏Tä ì ‹ø£ÿqï≈£î ø£qãs¡∫Hê&ÉT. XËe’ ∫Vü‰ï˝…q’ eTDÏeTj·T øÏØ{≤\+ø±s¡T&Óq’ , ø£qø±+ãs¡<ëÛ ]jÓTÆ q lìyêdüTì #·÷#êqT.
#·+Á<äsπ K, >∑sfi¡ ø¯ +£ sƒ+¡ , yÓw’ eíü ∫Vü‰ï˝…q’ Hê_Ûøe£ T\+, øödüTuÔ eÑÛ ø£+å ` e+{Ï X¯+K#·Áø±~ Äj·TT<Ûë\‘√, ø£{eÏ s¡<Vä ≤ü kÕÔ\‘√ ≈£L&çq lìyêdüTì #·÷dü÷,Ô
\ø£Då ≤\‘√ ~e´ø±+‹ |ü⁄+»+˝À ‹ø£ÿq≈£î Vü≤]Vü≤s¡ Hê<∏Tä ì ©˝≤eT÷]Ô Ä düìï~Û˝ÀH˚ >∑Ts¡T<˚e⁄ì ≈£L&É #·÷#êqT ` nì nqïeTj·T´ ‘·q≈£î ìÁ<ë
>√#·]+∫+~. uÛ+Ñ –eT˝À ø£*–q lìyêdü kÕø屑êÿs¡ ~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì e]í+∫Hê&ÉT.
106 <Ûë´q düs¡düT‡
ªªne‘·]+∫q |ü<ës¡T j˚T+&É≈¢ î£ ‹s¡Ty˚+>∑fiH¯ ê<∏Tä +&ÉT Á|ü‘´· ø£yå TÓ ‘Æ q˚ T`μμ
nì sê–πs≈£î\˝À ñ+&É{≤ìï ã{Ϻ ìÁ<ëuÛÑ+–eT˝À ø£*–q lyê]
kÕø屑êÿs¡yT˚ ø±≈£î+&Ü, Ä eTVü‰qTuÛ≤e⁄q≈£î »Hêà+‘·s‘¡ |· 'ü |ò\ü +‘√ dü>T∑ D
kÕø屑êÿs¡+ ≈£L&É dæ~+∆ ∫ ñ+&Ée#·TÃ.
lø£èwüí<˚esêj·T\yê]øÏ >∑÷&É ìÁ<ëuÛÑ+–eT˝ÀH˚ $wüßí<˚e⁄ì
kÕø屑êÿs¡+ \_Û+#·+~.
ªªÇwü<º e˚ ‘ê e+<äq+ãT ùddæ eTTH˚ï ø£[+>∑<X˚ $¯ õ^cÕ
eT˙wüHé <ä+&Ó‹bÔ ˛sTT, $»j·Tyê{Ï+ >=ìï yêdüs+¡ ãT
\T+&ç lø±≈£îfi¯ ìπø‘·qT+&É>T∑ Hê+Á<Ûä eT<ÛTä eT<∏qä T
ùd$+|ü+ uÀsTT Vü≤]yêdüs√|üyêdü+ã#·Ã≥" >±$+|ü q|üD´
sêÁ‘· #·‘T· s¡ú j·÷eT+ãTq
ªª˙\ y˚T|òTü eTT &Ü\T &û\T ùdj·T>∑" C≤\T
yÓTiT>∑T" C≤eTq #êj·T y˚Tì‘√&É
qs¡$+<äeTT\ ø£#T· Ã \&É"–+#·T õ–ôV≤#·TÃ
Hêj·T‘·+ã>∑T ø£qTï<√sTT‘√&É"
ãT\T">∑Tsêj·Tì #·≥Tº|\ü eHÓï H=s¡y≥Ó Tº
Vü≤=+ã≥Tº õ\T>∑T s¬ +f…+ãT‘√&É
qT<äj÷· s¡ÿ _+ã+ãT H=s¡|⁄ü $&É+ã+ãT
<=s¡\+>∑ Hê&ÉT øödüTuÔ eÑÛ TT‘√&É"
<ä$Tà øπ \T+&É" u…iøπ \ <ä+&ÉsTT#·TÃ
˝ÒeTT \T&çô|&ÉT ˝Ò"p|ü⁄ ˝ÒeT‘√&É"
<=\≈£î <äjT· "<Ó\TŒ ∫iTqe⁄«‘√&É" >∑\"<ä
<ä+Á<Ûä »\C≤≈£îå "&ç≥ì¢ j·÷q‹#ÓÃ. (ÄeTTø£eÔ ÷\´<ä ne‘ê]ø£)
<Ûë´q düs¡düT‡ 107
kÕsê+X¯+ : lø£èwüí<˚esêj·T\T ø£[+>∑<˚XÊìï »sTT+#ê\H˚ |ü≥Tº<ä\‘√
ôd’q´+ rdæø=ìb˛‘·÷, $»j·Tyê&É˝À ø=ìï s√E\THêï&ÉT. nø£ÿ&É≈£î
düMT|ü+˝Àì lø±≈£îfi¯+˝À yÓ\dæq Ä+Á<ÛäeTVü‰$wüßí<˚e⁄ì <˚yê\j·÷ìøÏ
yÓ[fl, ÄkÕ«$Tì ùd$+∫, nø£ÿ&˚ @ø±<äo ñ|üyêdü+ #˚dü÷Ô, ìÁ~+|ü>±
Ä sêÁ‹ Hê\T>∑e C≤eTT˝À dü«|üï+˝À ˙\y˚T|òüTXÊ´eTT&ÉT, ns¡$+<ä
<äfi≤j·T‘ê≈£îå &ÉT, øödüTuÔ ≤Û \+ø±s¡T&ÉT, >∑sT¡ &ÉyêVü≤Hê s¡÷&ÛTÉ &ÉT, |”‘ê+ãs¡
<Ûë], #˚‹˝À ©˝≤s¡$+<ëìï <Ûä]+∫ j·TTqï \ø°å à düVæ≤‘·T&Ó’, ø£s¡TD≤s¡dü
uÛÑ]‘·eTT˝…’q ∫s¡Tqe⁄«\‘√ kÕø屑·ÿ]+∫Hê&ÉT.
Ä kÕø屑êÿs¡ düeTj·T+˝ÀH˚ ÄeTTø£Ôe÷\´<ëø±e´ ìsêàD+
#˚j·Te\dæ+~>± uÛÑ>∑e+‘·T&˚ ‘·qqT Ä<˚•+∫q≥T¢ sêj·T\yês¡T
ù|s=ÿHêïs¡T.
á $<Ûä+>± dæús¡düTU≤düHê~ $X‚cÕ\‘√ kÕ<Ûäq#˚dæ jÓ÷>∑dæ~∆ì
bı+~, uÛÑ>∑e‘Y kÕø屑êÿs¡+ bı+~q eTVü‰qTuÛ≤e⁄\ ◊‹Vü‰´˝…H√ï
dü+Á|ü<ëj·T yêvàj·T+˝À e]í+|üã&ç ñHêïsTT. kÕ<Ûä≈£î\T, jÓ÷>∑T\T `
Äj·÷ ◊‹Vü‰´\qT jÓ÷>∑<äèw溑√ n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ Ä#·s¡D≤‘·àø£+>±
nqTwæ˜+∫, nqTuÛÑyÓ’ø£ y˚<ä´+ #˚düTø√>∑\>±*.
S

ÁbÕD≤j·÷eTeTT
Je⁄ì jÓTTø£ÿ n+‘·X‚Ñ·q, #Ó’‘·q´+ ` ÁbÕDX¯øÏÔ #˚‘·H˚ ìs¡÷|æ‘·
eTÚ‘·THêïsTT. <˚Vü‰‘·à\≈£î nqTdü+<Ûëq X¯øÏÔ ≈£L&É ÁbÕDX¯øÏÔj˚T. á
ÁbÕDX¯øÔÏ Á|ü<ëÛ q+>± Je⁄ì ñ#êä«dü, ìXÊÙ«dü\ s¡÷|ü+˝À Je⁄ì <Óq’ +~q
e´eVü‰sê\≈£î eT÷\ø±s¡DeTÚ‘·÷ ñ+≥T+~. jÓ÷>∑kÕ<ÛäHê düŒ èVü≤D°
j·T‘· ˝Òì Je⁄\T ≈£L&É <Óq’ +~q e´eVü‰sê\˝À m<äTs¡jT˚ ´ düìïy˚XÊ\≈£î
‘·–q≥T¢>± ì≥÷ºs¡TŒ\T |ü⁄#·Ã&É+, Bs¡ÈìXÊÙ«kÕ\T #˚j·T&É+` e+{Ï
nedüú\≈£î ˝ÀHÍ‘·T+{≤s¡T. kÕ<Ûä≈£î\T jÓ÷>∑dæ~∆øÏ eT÷\yÓTÆq ÁbÕDX¯øÏÔì
>∑T]Ô+∫, Ä ÁbÕDX¯øÏÔì ñ#êä«dü ìXÊÙ«düHê<äT\ ø£<ä*ø£\ n<Ûä´j·Tq+‘√
ìj·T+Á‹+#·&Éy˚T ªªÁbÕD≤j·÷eT+μμ.
ªª‘·dàæ Hé dü‹ XÊ«dü Á|üXÊ«düj÷Ó s¡‹Z $#˚Ã<¤ ä' ÁbÕD≤j·÷eT'μμ (kÕ<ÛHä ê
kÕs¡eTT`49) nì |ü‘+· »* eTVü≤]¸ ÁbÕD≤j·÷e÷ìï ìs¡«∫+∫Hê&ÉT.
Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+˝À nÁ|üjT· ‘·ï+>± #Ó\sπ >∑T‘·Tqï Ä˝À#·Hê eè‘·T*Ô ï
ªªÁbÕD≤j·÷eT+μμ <ë«sê ìs√~Û+|üe#·TÃ.
ªªÁ|ü#÷ s¤ q∆¡ e<Ûës¡D≤uÛ≤´yéT Hê ÁbÕDdü´μμ ` (düe÷~Û kÕs¡eTT`34)
˝À|ü\ ñ+&˚ ÁbÕDyêj·TTe⁄qT ãVæ≤s¡‘Z +· #˚jT· &É+, ãj·T{Ï yêj·TTe⁄qT
˝ÀìøÏ >=+b˛e&É+ ` á s¬ +&ÉT n+XÊ\ô|H’ ˚ <äèwæº ì*|æ, ìsê|ò÷ü ≥
yêj·TT Á|ükÕsê<Û´ä j·Tq+‘√ eè‘·T\Ô qT ìs√~Û+|üe#·TÃ.
jÓ÷>∑kÕ<Ûäq≈£î j·TeT, ìj·TeT, ÄdüHê\T ÁbÕ<∏äeT´+ eVæ≤+#˚
|ü⁄Hê<äT\ e+{Ï$. Ä |ü⁄Hê<äT\ô|’ ì]à+|üã&˚ nqTcÕ˜qkÂ<ÛëìøÏ ø±e\dæq
kÕ+πø‹ø£ kÕeTÁ– ÁbÕD≤j·÷eT Á|ü‘ê´Vü‰sê\T. <Ûë´q, <Ûës¡D, düe÷<ÛTä \T`
ndü\T dæd˝ü q’… nqTcÕ˜q uÛeÑ Hê\T.
<Ûë´q düs¡düT‡ 109
ÁbÕD≤j·÷eTeTT, ≈£î+&É*˙ C≤>∑è‹, ÄVü‰~¢ ˙ X¯ø,ÔÏ Vü≤sƒj ¡ ÷Ó >∑eTT`
á Hê\T>∑T |üsd¡ Œü s¡ düe÷ÁX¯j÷· ˝…’ ñ+{≤sTT. wü≥ÃÁø£e÷\˝À yÓTT<ä{<Ï q’Ó
eT÷˝≤<Ûës¡#·Áø£+qT+&ç kÕ<Ûä≈£î&ÉT yêj·TT$Hê´dü+˝Àì ø£<ä*ø£\qT
>∑eTìdü÷Ô ÁbÕD>∑‹ |ü≥¢ n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· >∑\>±*. á $Hê´kÕ\˙ï øπ e\+
Á>∑+<∏|ä sü H¡ƒ ê<äT\‘√ ø±ø£, dü‘Ô· «kÕ<Ûqä ˝À |ü]D‹ kÕ~Û+∫q >∑Ts¡TeTTK+>±
n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· &É+ düeTT∫‘·+. á ÁbÕD≤j·÷eT Á|üÁøÏjT· ˝À Á|ü<ëÛ q+>±
Hê\T>∑T s¡ø±\T ñ+{≤sTT.
1) sπ #·ø£ ÁbÕD≤j·÷eT+ : ˝Àì yêj·TTe⁄qT >∑eTì+∫ Á|üd]ü +|ü
CÒd÷ü ,Ô ãVæ≤s¡‘Z +· #˚dæ ˇø£#√≥ düTdæ‘ú +· #˚jT· &É+ ªªπs#·ø£ ÁbÕD≤j·÷eT+μμ`
nqã&ÉT‘·T+~.
2) |üPs¡ø£ ÁbÕD≤j·÷eTeTT : yêj·TTe⁄qT Hêdæø£ <ë«sê ì<ëq+>±,
ì+&ÉT>±, |”*Ã, ˇø£#√≥ düTdæ‘ú +· #˚jT· &É+ ªª|üPs¡ø£ ÁbÕD≤j·÷eT+μμ
nqã&ÉT‘·T+~.
3) dü+Ô uÛeÑ è‹Ô : ñ#êä «dü ìXÊÙ «dü\qT nq>± ˝ÀìøÏ, yÓ\T|ü*øÏ
e~˝Ò yêj·TT$Hê´kÕìï HÓeTà~>± düeTq«sTTdü÷Ô ˇø£#√≥ dü+Ô _Û+|üCj Ò T· &É+
ªªdü+Ô uÛeÑ è‹Ôμμ ` nqã&ÉT‘·T+~.
4) πøe\ ≈£î+uÛÑø£eTT : düÔ+uÛÑeè‹Ô˝ÀH˚ ñ#êä «dü ìXÊÙ«dü\qT
ø=+‘·ùd|ü⁄, n+fÒ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘êqT m+‘· düTBs¡dÈ eü Tj·TyÓTHÆ ê nqT≈£îqï+‘·
ø±\+ ìj·T+Á‹+#·>\∑ >∑&+É ªªπøe\≈£î+uÛøÑ +£ μμ ` nqã&ÉT‘·T+~. Ç~
ÁbÕD≤j·÷eT Á|üÁøÏjT· \˝À |ü]D‹ #Ó+~q nedü.ú á dæ‹ú qT+&ç kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
<Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ ≈£L&çq ~yê´edü\ú T bı+<äT≥ »s¡T>∑T‘·T+~. á ~yê´edü\ú H˚
uÛÅÑ døÔæ ,£ o‘·*, ñC≤®sTT, ÁuÛ≤eT] ` nH˚ ù|s¡‘¢ √ jÓ÷>∑T\T e´eVü≤]kÕÔsT¡ .
ÁbÕD≤j·÷e÷ìï <Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ ìs¡«Væ≤+#˚ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ‘·q Çwü<º e˚ ‘·
jÓTTø£ÿ kÕø屑êÿs¡ dü+uÛ≤wüD≤<äT\qT bı+<ä>\∑ >∑&+É , ‘·q Çwü<º e˚ ‘·≈î£
110 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 111

dü+ã+~Û+∫q eT<ÛTä s¡ Hê<ë\T $q&É+ e+{Ï nqTuÛ÷Ñ ‘·T\T á ~yê´edü\ú ˝À
dü+uÛ$Ñ kÕÔsTT. Ç≥Te+{Ï n+XÊ\qT≈£L&É >∑Ts¡TeTTK+>± n<Û´ä j·Tq+
#˚jT· &É+ düeTT∫‘·+.
ªªÁbÕD≤j·÷eT+μμ ` nH˚ jÓ÷>∑$X‚w+ü |üP]Ô>± Je⁄&ÉT |”˝ÃÒ >±*
jÓTTø£ÿ ø£<*ä ø£\≈£î dü+ã+~Û+∫+~. |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\˝À Je⁄\≈£î n‘·´+‘ê
eX¯´ø±˝…q’ $ >±*, ˙s¡T. ˙{Ï ø£+f… >∑÷&Ü düs«¡ ø±\ düsê«edü\ú ˝À Je⁄\≈£î
>±* nedüsy¡ T˚ m≈£îÿe. Á|üøè£ ‹ X¯≈î£ \Ô ˙ï |üse¡ ÷‘·à nBÛq+˝À ñ+{≤sTT.
ÁbÕD≤j·÷eT jÓ÷>±uÛ≤´dü+‘√ Ä |üs¡e÷‘·à kÕ<Ûä≈£îìøÏ Á|üdüqTï&Ó’,
eX¯ó&Í‘ê&ÉT. á n+XÊH˚ï nqïeTj·T´ ø£$‘ê edüTeÔ ⁄>± d”«ø£]+∫ á
ÁøÏ+~ dü+ø°sqÔ¡ ˝À m˝≤ e]í+#ês√ #·÷&É+&ç.
ªªyÓ*qT+&ç ˝ÀqT+&ç yÓ*‹>±≈£î+&ç
yÓ*˝ÀqT |ü\Te÷s¡T yÓ~øπ yÓ >±*
|ü+&ÉT yÓHïÓ \\≈£î" Áu≤DeT>∑T >±*
ì+&ÉT >=\"≈£î\ ˝Àq HÓ\ø=qï >±*
u§+&ÉT eT˝…\¢ ‘ê$" u§&Éyq’Ó >±*
jÓT+&É e÷e⁄\" uÀ*‘˚\j·T´ >±*
ø=e÷à$ #·$ø¬ ˝À" >=\Te⁄+&ÉT >±*
‘·$Tà≈£î&ÉT≈£\" <˚HÓ ‘êπ>{Ï >±*
sTTyÓTàsTTì #·\Te\ øÏsy¡ q’Ó >±*
≈£îeTà]+|ü⁄#·T y˚&ç >∑T]ùdyÓ >±*
‹s¡Ty˚+ø£{≤Á~ô|"’ ~s¡yTÓ qÆ >±*
düTs¡‘ê+‘·eTT\ »qT\" C§øÏÿ+#·T >±*
‘=s¡* |üjTÓ ´<ä\˝À" <ä÷sπ {Ï >±*
$s¡V‰ü ‘·Ts¡T\ ì+‘· y˚"#·≈î£ yÓ >±*μμ
kÕsê+X¯+ : |ü+&ÉT yÓHïÓ \\T, ì+&ÉT düsd¡ Tü ‡\T, u§+&ÉT eT˝…\¢ düTyêdüq\T,
Je⁄ìøÏ yÓ*>±qTqï Á|üø£è‹˝Àì kÂ+<äs¡´ $X‚cÕ\T. á kÂ+<äs¡´
$X‚cÕ\qT |”˝ÒÃ>±* ø£<ä*ø£\‘√ ÄkÕ«~+#·&É+ ` n+fÒ πs#·ø£ ÁbÕD≤
j·÷eT+.
Á|üø£è‹˝Àì n+XÊ\qT Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì Je⁄&ÉT ì]à+#·Tø=qï
e÷$T&ç eHê\T >±ì, düs¡düT‡\˝Àì |ü<ëà\˝Àì eTø£s¡+<ëìï ÄkÕ«
~+#·&+É >±ì, ‘·<뛫sê o‘√wüeí TT\H˚ <ä«+<ë«edü\ú qT n~Û>$∑ T+#·&+É >±ì`
Çe˙ï |üPs¡ø£ ÁbÕDj·÷e÷ìøÏ dü+ã+~Û+∫qy˚. |ü<ëà\˝Àì eTø£s+¡ <ä+
nqï#√≥ Je⁄ì Vü≤è<äj·T|ü<äà+˝Àì C≤„qeTH˚ eTø£s¡+<ä+ ` nì ns¡ú+
#˚düT≈£î+fÒ á ø°s¡Ôq˝Àì kÕs¡kÕ´ìï eT]+‘· ÄkÕ«~+|üe#·TÃ.
eT÷&Ée #·s¡D+˝À á ªª>±*μμì Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à\ dü+düs¡Z+˝À
y˚+ø£fXÒ «¯ s¡Tq≈£î düeTq«sTT+#·&+É ªªdü+Ô uÛeÑ è‹Ôμμ. Bìì ªªπøe\≈£î+uÛøÑ +£ μμ>±
uÛ≤$+|üe#·TÃ. ÁbÕD≤j·÷eT+‘√ ìs¡«Væ≤+#˚ <Ûë´q+ |üs¡e÷‘·à düìï~ÛøÏ
#˚s¡TdüTÔ+~. ˇø£ÿkÕ] |üs¡e÷‘·à düìï~Ûì #˚s¡Tø=qï nqTuÛÑ÷‹ì bı+<ä
>∑*–‘˚ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT n{Ϻ ~yê´qTuÛ÷Ñ ‹ì $&ÉHê&É˝&Ò TÉ . n˝≤ $&ÉHê&çq|üŒ&ÉT
≈£L&É kÕ<Ûä≈£îq≈£î ø£*π> uÛÑ>∑e~«s¡Vü≤+ ≈£L&É ˇø£ ~yê´qTuÛÑ÷‹j˚T.
uÛ≤s¡rj·T kÕVæ≤‘·´eT+‘ê, Á|ü‘´˚ øÏ+∫ Äs¡¸yêvàj·T+˝À mø£ÿ&É n<Û´ä j·Tq+
#˚dæHê Ç≥Te+{Ï dü+πø‘ê‘·àø£yÓTÆq jÓ÷>∑$X‚¢wüD ø£qT|ædüTÔ+~.
lø£èwüí<˚esêj·T\T ‘êqT s¡∫+∫q ÄeTTø£Ôe÷\´<ä˝À $wüßí∫‘·TÔì
bÕÁ‘·<ë«sê uÛ≤s¡rj·T HÓw’ ø˜æ £ Jeq $<ÛëHêìï Ä$wüÿ]+∫Hê&ÉT. n+<äT˝À
ˇø£ düìïy˚X¯+˝À $wüßí∫‘·TÔì ñ#êä «dü ìXÊÙ«dü\T düVü≤»dæ<ä∆+>±,
kÕ«uÛ≤$ø£+>± jÓ÷>√qTàK+>± ñqï≥T¢ e]í+∫Hê&ÉT. Á|ü<∏äe÷XÊ«dü+
(77e |ü<ä´+)˝À $wüßí∫‘·TÔì ªªjÓ÷>±+<ä÷ã<ä∆ eT<ÛäT~«wü~«s¡<äT&ÉTμμ
n+{≤&ÉT. n+fÒ jÓ÷>∑Bø£å nH˚ dü+¬øfi¯fl‘√ eT<ÛäTeH˚ sêø£ådüTì
dü+Vü≤]+∫q @qT>∑T ˝≤+{Ï $wüßí<˚e⁄ì ‘·q Vü≤è<äj·T+˝À ìã+~Û+∫q
112 <Ûë´q düs¡düT‡
HÓw’ ≈˜æ î£ &ÉT `nì ns¡+ú . á uÛ≤yêìï |ü]|ü⁄wü+º #˚d÷ü Ô Hê\T>∑e ÄXÊ«dü+˝À
Ç˝≤ e]íkÕÔ&ÉT.
ªª|ü⁄]j˚T–+∫ ‘·Bj·TyÓTÆq q>∑s¡+ãT+CÒs¡TŒ"&É+#·THé e&çHé
<=s¡\Hé sê»≈£îe÷s¡T\Hé ãqT|ü">±" <ä÷s¡´dü«q+ãT˝Ÿ, ìs¡+
‘·s¡e+~düTÔ‘·T\THé, >∑CÒ+Á<ä Vü≤j·T|òüT+{≤ yês¡ø±+‘ê+Á|òæTq÷
|ü⁄s¡eTT˝Ÿ ÁyÓ÷j·T">∑" >=*à yê]s¡T>∑&+É uÀ e÷s¡eZ T<Û´ä +ãTqHé.

Ç+–*ø£+ãTqHé <ä&|ç æ jÓT‘·TÔ ø£dd” |ü ⁄ü s¬ +f…y÷Ó j·TqHé
ì+– >∑sT¡ ‘·Œs¡+|üs\¡ HÓø=ÿq ˝Ò" <=>∑s¬ ø£ÿ q+‘·M
#Ó+ >∑\XÊ_∆ MT">∑&\É õ&Ói¶ –Ï +#Ó&TÉ ø£eTà>±&ÉTŒ, ì+
&Ó+>∑&TÉ ÁyÓ÷‘·, ô|Hé~s¡Te&ç+ >∑q sê K>∑sêE eT÷|ü⁄qHé.

∫e⁄s¡T" u§≥¢|⁄ü <√sTT C…+<äeTTà\q" <ës¡Tå ´
Vü≤k˛Ô<sä e¡ TT\ ~yê´+Á|òTü T \eTs¡
qTqT">∑|ü y˚Tq" <√"∫q ‘·<÷ä s¡«› #êäjT·
©\"<ë\TÃ |üd+æ &ç #˚\ yÓTij·T
Áyê*q jÓ÷–es¡eZ TT ìs¡à˝≤+‘·'ø£
s¡DeTT\ y√˝… Vü‰s¡eTT\T <äqs¡
dæ]øÏ" ãT{Ï+º {Ï HÓ#ÃÓ \T ˝Ö≥ eTq$øÏ
&ÜôdHê eTø£s≈¡ î£ +&É\eTT\eTs¡
Á•‘· dæ‘#· ÷ <¤ ä yê‘ê´_ÛV≤ü ‘· |üsê>∑
e\j·TeT+&ç‘· ø£\ŒXÊK˝§ j·Tq+>∑
X¯+K #·Áø±+øÏ‘√s¡T Vü≤düeÔ TT\T <äqs¡
<√#Ó" >∑eT˝ÒøDå£ T+&ÉT #·‘T· s¡T“¤E+&ÉT.

<Ûë´q düs¡düT‡ 113
m|ü&ÉT Vü≤]">∑ì s¡eTs¡T\T
eTT|üŒ~j·TTqT eT÷"&ÉTø√≥T¢ eTTì">∑qT>=qTyê
s¡|ü &ÉT ‘·‘ÿ· s¡eTT\‘√
$|æŒq >=&ÉT>∑T\TqT $T+≥ y˚>e∑ T yÓTT–&ÓHé

düeTà<ä ~<äè≈£îå Kdüsú ø¡ 'å£ |æXÊ#·
|ü⁄+» eTVæ≤uÛTÑ ø˘ |ü‘Å· ‘Ô· Á|üu+ÑÛ »qeTT\T
k˛"ø£ yÓi"u≤i…" >∑fi≤flq X¯Ss¡Œyê‘·
|òTü ≥ºq\" u≤iT ô|qTbı\¢ø≥£ Tºy√˝…

˙s¡+Á<Û≈ä î£ düTeT<Ûësê
kÕs¡#s· #¡ ÷ +#·Øø£ dü+≈£î\ ø£\ s¡a+
ø±sêqTø±] dü+düeÔ
ø±]eTTìk˛ÔeT kÕeT>±q+ u…d"ü >¬ Hé

kÕsê+X¯+ : $wüßí∫‘·TÔì n<Ûë´‘·àÁ|üuÀ<Ûä+‘√ bÕ+&É´sêE C≤„qdüeTT
bÕs¡®q+ #˚XÊ&ÉT. m+‘√ ñ‘˚ÔC≤ìï bı+<ë&ÉT. n+<äT≈£î ø£è‘·»„‘ê
dü÷#·ø£+>± $wüßí∫‘·TÔì >∑»+ô|’ møÏÿ+∫ }πs–+|ü⁄ #˚sTT+#ê&ÉT. n<˚
@qT>∑Tô|’ l$*¢|⁄ü ‘·÷]Ô øÏ dü|]ü yês¡+>± kÕ>∑q+bÕ&ÉT. @qT>∑Tô|’ ≈£Ls¡TÃqï
$wüßí∫‘·TÔ&ÉT kÕ«uÛ≤$ø£+>± ªªjÓ÷>±+<ä÷ã<ä∆ eT<ÛäT~«wü‘Y ~«s¡<äT&ÉTμμ
ø±ã{Ϻ Äj·Tq XÊ«dü, Á|üXÊ«dü\T ÁbÕD≤j·÷e÷~ jÓ÷>√qTàU≤˝…’ Á|üe]Ô
düTÔHêïsTT. n≥Te+{Ï |ü$Á‘· jÓ÷>∑ã+<ÛäTs¡ XÊ«dü Á|üXÊ«dü\≈£î >∑T|üq
ˇø£ ~e´yêdüq k˛øÏ+~. ˝Ò‘· ms¡T|ü⁄s¡+>∑T‘√ ≈£L&çq ns¡TDø±+‘·T\T
>∑>∑q eT<Ûä´+˝À XÀ_ÛdüTÔHêïsTT. bÕ\düeTTÁ<ä|ü⁄ MT>∑&É\ õ&ÉT¶ yêdüq\T
ø£eTà>± M∫, $wüßí∫‘·TÔì HêkÕ|ü⁄{≤\˝À Á|üy˚•düTÔHêïsTT. n+‘·˝À ô|<ä›
114 <Ûë´q düs¡düT‡
ÁyÓ÷‘· $ìŒ+∫+~. n|ü&˚ bÕ\ø£&É* ‘·s¡+>±\˝À ‘·&çdæq ¬sø£ÿ\‘√
>∑s¡T‘·à+‘·T&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. Ä >∑s¡T‘·à+‘·Tì M|ü⁄ô|’ Äd”qT&Ó’ j·TTqï
$wüß<í e˚ ⁄ì bÕ<ë\T mÁs¡‘êeTs¡\ ˝≤>± XÀ_ÛdTü HÔ êïsTT. ˙\y˚T|òTü |ü⁄ ø±+‘·T
©qT‘·Tqï X¯Øs¡+ô|’ ã+>±s¡T|”‘ê+ãs¡+ yÓTs¡Tdü÷Ô ñ+~. Ä kÕ«$T
<Ûä]+∫q ã+>±s¡T Vü‰sê\T Ä <˚e<˚e⁄ì˝À ©qyÓTÆq jÓ÷>∑T\ n+‘·'
ø£s¡D≤\ ˝≤>± ñHêïsTT. Ä ~e´eT÷]Ô #Óe⁄\≈£î <Ûä]+∫q eTø£s¡≈£î+&É
˝≤\ yÓ\T>∑T\T \ø°å à<˚$øÏ #Ó\T˝≤! nqï≥T¢ uÛ≤dæd÷ü Ô ñHêïsTT. Ä lVü≤]
Hê\T>∑T uÛÑTC≤\T |üP∫q ø£\Œeèø£å|ü⁄ ø=eTà\˝≤>∑ ñHêïsTT. X¯+K+
|üs¡eTjÓ÷– e˝… ñ+~. #·Áø£+ düT&ç>±*øÏ ˝Ò∫q ø£\Œeèø£å |ü⁄wüŒ|ü
sê>∑e\j·T+ ˝≤>± ñqï~. ‘·eT ‘·eT yÓ*>=&ÉT>∑T\qT eTT&ÉT#·Tø=ì
eTT|üŒ~ eT÷&ÉTø√≥¢ <˚e‘·\T n+»* |òTü {Ï+∫ lVü≤]øÏ ÁyÓTT≈£îÿ‘·THêïs¡T.
sêø£då Tü \T, |æXÊ#·>D∑ ≤\T bÕ]b˛‘·THêïs¡T. ~$qT+&ç neTs¡T\T |ü⁄wüŒ
es¡¸+ ≈£î]|ædTü HÔ êïs¡T. n |ü⁄cÕŒ\ô|’ ‘·TyÓTà<ä\T yê* s¡a+ø±s¡+ #˚dTü HÔ êïsTT.
eTVü≤s¡T¸\T kÕeT>±q+‘√ $wüß<í e˚ ⁄ì ø°]dÔ ÷ü Ô ñ+&É>±, Ä eT<ÛTä s¡<«äÛ ì
‘·TyÓTà<ä\ s¡a+ø±s¡+‘√ b˛{°|&ü TÉ ‘·÷ ñ+~.
ô|’ es¡qí ˝À $wüß∫í ‘·TìÔ HêkÕ|ü⁄{≤\≈£î k˛øÏq bÕ\düeTTÁ<ä|⁄ü õ&ÉT¶
yêdüq n‘·ì XÊ«dü Á|üXÊ«dü\ Áø£eTãB∆øs£ D¡ jÓTTø£ÿ dü‘Œ· \¤ +. Äø±X¯+˝À
ø£ì|æ+∫q ns¡TDø±+‘·T\T, >∑sT¡ ‘·à+‘·Tì s¬ ø£ÿ\ M#·T\T ` Çe˙ï n‘·ì
jÓ÷>∑ã+<ÛTä s¡yTÓ qÆ ñbÕdüHê$~ÛøÏ ì<äsÙ¡ Hê\T. $wüßkí Õø屑êÿs¡+ qT+&ç,
<˚e‘·\ kÕeT>±q+, ‘·TyÓTà<ä\ s¡a+ø±sê<äT\˙ï n‘·&uÉ ´ÑÛ dæ+∫q uÛÅÑ døÔæ ,£
o‘·\, ÁuÛ≤eTØHê<ëqTuÛeÑ + e+{Ï jÓ÷>±edü\ú ≈£î dü+øπ ‘ê\T. dü+Á|ü<ëj·T
yêvàj·T+˝À Ç˝≤+{Ï jÓ÷>∑d+ü øπ ‘ê‘·àø±˝…q’ ◊‹Vü‰´\T #ê\ ñHêïsTT.
S øπ e\+ uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì ø£èbÕø£{≤øå±ìï bı+<ä&+É ‘√ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT á <äX˝¯ À
|Á ‘ü ê´V‰ü s¡eTT
Je⁄ì Ç+Á~j·÷\≈£î s¬ +&ÉT s¡ø±\ X¯≈î£ \Ô T ñ+{≤sTT. (1) ãVæ≤s¡TàK
X¯≈î£ \Ô T (2) n+‘·sT¡ àFq X¯≈î£ \Ô T. kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Áø£eTÁø£eT+>± ãVæ≤s¡TàK X¯≈î£ \Ô qT
ìs¡÷à*+∫, n+‘·s‘Z¡ · X¯≈î£ \Ô qT #Ó‘’ q· ´e+‘·+ #˚jT· &ÉyT˚ ªªÁ|ü‘ê´Vü‰s¡+μμ`
nqã&ÉT‘·T+~.
ªªdü«$wüj÷· dü+Á|üj÷Ó >π ∫‘·dÔ «ü s¡÷bÕqTø±s¡ Çy˚+
Á~j·÷D≤+ Á|ü‘ê´Vü‰s¡'μμ ` (kÕ<ÛHä êbÕ<äeTT ` 54 )
Ç+Á~j·÷\T #·+#·\ dü«uÛ≤e+ ø£*–q $wüjT· yêdüq\qT ‘·´õ+∫,
u≤Væ≤s¡ã+<Ûë\qT Á‘Ó+#·Tø=ì, n+‘·sT¡ àFq dü+kÕÿs¡+‘√ jÓ÷>√qTàK+
ø±e&ÉyT˚ ªªÁ|ü‘ê´Vü‰s¡+μμ
ªª‘·‘'· |üse¡ ÷ eX¯´‘˚+Á~j·÷D≤yéTμμ ` (kÕ.kÕ.55)
á Á|ü‘ê´Vü‰sêuÛ≤´dü+ e\¢ Ç+Á~j·TX¯≈î£ \Ô ô|’ kÕ<Û≈ä î£ q≈£î ìj·T+Á‘·D
@s¡Œ&ÉT‘·T+~. Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+˝À Á|üyêVü≤o\+>± ñqï C≤„q X¯≈î£ \Ô T
ñ<äT“¤<y∆ä TÓ Æ kÕ<Û≈ä î£ q≈£î ~e´C≤„q+ ø£*–kÕÔsTT.
jÓ÷>±uÛ≤´dü+˝À ªªÁ|ü‘ê´Vü‰s¡+μμ ` nqï~ $TøÏÿ* Á|ü<ëÛ Hê+X¯+.
Ç+Á~j·÷\≈£îqï n+‘·s‘Z¡ · X¯≈î£ \Ô ≈£î |ü<qä T ô|≥º&+É ` nqï~ á <äX˝¯ ÀH˚
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT nqTwæ+˜ |ü>\∑ >±*. Ç+Á~j·÷\ jÓTTø£ÿ u≤Væ≤s¡X≈¯ î£ \Ô T kÕ<Û≈ä î£ ì
˝ÖøÏø£ »>∑‘T· ˝Ô ÀìøÏ ˝≤>∑T‘·÷ ñ+fÒ, n+‘·s‘Z¡ · X¯≈î£ \Ô T n+‘·sT¡ àFq dü+kÕÿs¡
$C≤„q+ yÓ|’ ⁄ü eT[fldü÷Ô ñ+{≤sTT. Je⁄ì nqq´kÕ<Ûqä ˝À á u≤Væ≤s¡,
n+‘·s‘Z¡ · X¯≈î£ \Ô dü+|òTü s¡¸D nìyês¡´+. á <äX˝¯ À Je⁄&ÉT C≤>∑s÷¡ ≈£î&Ó,’
ìX¯Ã\T&Ó,’ ‘·–q eTH√ $Cè+uÛDÑ ‘√ n+‘·sT¡ àFq #Ó‘’ H· ê´ìï bı+<ä>\∑ >±*.
$»j·÷ìï kÕ~Û+|ü>\∑ &ÉT. Ç≥Te+{Ï kÕ<ÛHä ê|ü⁄s√>∑eTq dü+ø£˝≤Œìï Je⁄&TÉ
116 <Ûë´q düs¡düT‡
uÛ>Ñ e∑ +‘·Tì‘√ m˝≤ yÓTTiô|≥Tº≈î£ +{≤&√ nqïeTj·T´ á ÁøÏ+~ ø°sqÔ¡ ˝À
bı+<äT |üs∫¡ Hê&ÉT.
ªªH˚ H=ø£ÿ&É ˝Ò≈î£ +&ç‘˚ ˙ ø£è|ü≈î£ " u≤Á‘·yT˚ ~
|üPì Hê e\¢H˚ ø°]"Ô u§+<˚e⁄ ˙e⁄
n‹ eT÷&ÛTÉ \˝Àq nÁπ>düsT¡ "&É H˚qT
Á|ü‹˝Òì |òTü q>∑s«¡ |üs«¡ ‘·eTqT
‘·‹" ã+#˚+Á~j·TeTT\ <Ûqä e+‘·T"&ÉqT H˚qT
yÓ‘ø· Ï Hêe+{Ï yêì $&ÉTe">∑" C…\T¢Hê
eTVæ≤˝À kÕÁe÷»´|ü⁄ dü+kÕs¡ y˚T˝Òyê"&É H˚qT
sTTVü≤eTTq ø£sà¡ eVæ≤ HÓøÿÏ ‹ H˚qT
ãVüQjÓ÷ì ≈£L|üd+ü |ü<"ä <˚˝yÒ ê"&É H˚qT
eVæ≤+#·Tø£ Hêe+{Ï yêì" <˚ H√ù|yê
uÛ≤$+∫ Hêe+{Ï ˙#·T" ã{Ϻ ø±∫q|ü&ÉT>±
j˚T e+ø£ ˙ø°]Ô HÓ+‘·Ts¡T uÛTÑ $
Hêe\¢ ˙≈£î" ãTD´eTT, ˙e\¢H˚ Áã<äT≈£î<äT
ly˚+ø£fXÒ ó¯ &É Ç+‘· #˚s¬ " EMTà y˚T\Tμμ.
kÕsê+X¯+ : ly˚+ø£fÒXÊ! Ç+Á~j·TeTT\ ã©j·TyÓTÆq u≤Væ≤s¡ X¯≈£îÔ\≈£î
˝§+–, ø£s¡àã+<Ûë\≈£î ∫øÏÿ ˙#·es¡Ôq\‘√ dü‘·eT‘·eTÚ‘·Tqï á Je⁄ì
düÁø£eTe÷s¡+Z ˝À Á|üe]Ô+|üCdÒ qæ |ü⁄&˚ ˙ eTVü≤‘·Ô «+ ˝Àø±ìøÏ $X¯<eä TÚ‘·T+~.
eT÷&Û‘É «· +˝À #·]+#˚ á Je⁄ì n+‘·sT¡ àKTDÏí #˚dæ ˙<ä]CÒsT¡ Ãø√ kÕ«MT!`
nì nqïeTj·T´ y˚+ø£fÒX¯óq≈£î $qï$kÕÔ&ÉT.
á dü+<äs“¡ +¤ ˝À ø=ìï |ü⁄sêD>±<∏\ä qT nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ø√e#·TÃ.
ã*#· Á ø£ e ]Ô ‘· q >∑ T s¡ T <˚ e ⁄&Ó ’ q X¯ ó Áø±#ês¡ T ´ì Äosê«<ä ã \+‘√
<Ûë´q düs¡düT‡ 117
$X¯«õ<ë´>∑+ #˚dæ <˚y˚+Á<ä dæ+Vü‰düHêìï ¬ø’eX¯+ #˚düTø√e&É+ Ä #·Áø£e]Ô
jÓTTø£ÿ u≤Væ≤s¡X¯≈£îÔ\ $»è+uÛÑD jÓTTø£ÿ |üs¡´ekÕq+.
ªª‘·+ Áu≤Vü≤àD≤uÛèÑ >∑e' Á|”j·Te÷D≤ nj·÷»j·THé $X¯«õ‘ê Á‹Hêø£yéT
õ^wüe÷D+ $~ÛHê_Ûwæ#·´ eTVü‰_Ûùwπøq eTVü‰qTuÛ≤yê'
‘·‘√ s¡<∏ä' ø±+#·q |ü≥ºã<√∆ Vü≤j·÷X¯Ã Vü≤s¡´X¯«‘·Ts¡+>∑esêí'
<Ûä«»X¯Ã dæ+ùV≤q $sê»e÷H√ VüQ‘êX¯Hê<ëdü Vü≤$]“¤]cÕº‘Y
<ÛäqTX¯Ã ~e´+ |ü⁄s¡‘√|üq<ä∆+ ‘·÷D≤e]øöÔ ø£e#·+ #· ~e´yéT
|æ‘êeTVü≤düÔdü´ <ä<Í#· e÷˝≤ eTe÷¢q|ü⁄cÕŒ+ »\C≤#· X¯óÁø£'
@e+ dü $ÁbÕ]®‘·jÓ÷ <ÛäHês¡ú ôdÔÌ'ø£*Œ‘· dü«düÔ ´j·TH√-<∏ä $ÁbÕHé
Á|ü<äøÏåD°ø£è‘·´ ø£è‘·Á|üD≤eT' Á|üVü‰¢<ä e÷eT+Á‘·´ qeTX¯Ãø±s¡
n<∏ës¡TVü≤´ s¡<∏ä+ ~e´+ uÛÑè>∑T<ä‘·Ô+ eTVü‰s¡<∏ä'
düTÁdü>∑s√-<Ûä düqïVü≤´ <Ûä˙« K&ûZ <Ûäè‘˚wüß~Û'
ùV≤e÷+>∑<ä \dü<ë“VüQ' düTŒ¤s¡qàø£s¡≈£î+&É\'
s¡sê» s¡<∏äe÷s¡÷&Û√ ~Ûwíü ´düú Çe Vü≤e´yê{Ÿ
(uÛ≤>∑e‘·+.8`düÿ+.)
kÕsê+X¯+ : ã* #·Áø£e]ÔøÏ dü«sêZìï »sTT+∫ ¬ø’eX¯+ #˚düTø√yê\H˚
ø√]ø£ ã©j·T+>± ñ+&˚~. ø±˙ yÓTT<ä{ÏkÕ] j·TT<ä∆+˝À Äj·Tq
z&çb˛j·÷&ÉT. j·TT<ä∆+˝À z≥$Tì bı+~q ã*ì #·÷∫ uÛÑè>∑TeTVü≤]¸
|üs+¡ |üs≈¡ î£ #Ó+~q X¯óÁ≈£î&ÉT yÓTT<ä˝q’… eTVü‰‘·Tà\T C≤*|ü&ܶsT¡ . y˚<√ø£yÔ TÓ qÆ
dü+Á|ü<ëj·÷\‘√ ‘êy˚T Ä<Ûä«s¡´+ eVæ≤+∫ ã*#˚ $X¯«õ<ë´>∑+ #˚sTT+
#ês¡T. Ä j·T»„|òü\+>± ã*øÏ düTes¡íeTj·TyÓTÆq s¡<∏ä+, ~yê´X¯«eTT\T,
dæ+Vü≤∫Vü≤ï+‘√ ≈£L&çq ˇø£ eTVü‰<Ûä«»+ \_Û+#êsTT. düTes¡íìã<ä∆yÓTÆq
<ÛäqTdüT‡, nø£åj·T‘·÷D°Ïsê\T, ~e´ø£e#·+ ≈£L&É dæ~∆+#êsTT. $X¯«õ<ë´>∑
Á|üuÛ≤e+#˚‘· |æ‘·è<˚e‘·\T ≈£L&É Á|üdüqïyÓTÆq+<äTe\¢ |æ‘·è<˚e‘·\˝À
118 <Ûë´q düs¡düT‡
ñqï n‘·ì ‘ê‘· Á|üVü‰¢<äT&ÉT mqï&É÷yê&ç b˛ì ˇø£ ~e´|ü⁄wüŒVü‰sêìï
Ç#êÃ&ÉT. >∑Ts¡T<˚e⁄˝…’q X¯óÁø±#ês¡T´\T ˇø£ n|üPs¡«XÀ_Û‘·yÓTÆq X¯+U≤ìï
Á|ükÕ~+∫Hê&ÉT. ã*#·Áø£e]Ô uÛÑè>∑T<ä‘·ÔyÓTÆq ~e´s¡<∏ëìï n~Ûs√Væ≤+∫,
~yê´j·TT<Ûë\T <Ûä]+∫, ø£e#·uÛ≤dæ‘·T&Ó’, j·T»„≈£î+&É+˝Àì n–ïe˝…
Á|üø±•dü÷Ô <˚y˚+Á<äTìô|’ j·TT<ë∆ìøÏ ãj·T\T <˚]Hê&ÉT.
ã*#·Áø£e]Ô $X¯«õ<ë´>∑+ #˚j·T&É+, ‘·<뛫sê ~e´s¡<∏ë\T,
Äj·TT<Ûë\T düeT≈£Ls¡TÃø√e&É+, <˚y˚+Á<äTì »sTT+#ê\H˚ Á|ü>±&ÛÉyÓTÆq
ø√]ø£‘√ ãj·T\T <˚s¡&É+ ` Çe˙ï n‘·ì Ç+Á~j·TX¯≈£îÔ\ u≤Væ≤s¡
$»è+uÛÑD≈£î |üs¡´ekÕHê\T.
ã* #·Áø£e]Ô >=|üŒ nqTcÕ˜q o\T&ÉT. |üse¡ TuÛ≤>∑e‘√‘·eÔ TT&ÉT. ˇø£ÿ
kÕ]>± dü«sêZìï »sTT+#ê\H˚ ‘·q ø√]ø£ rs¡>±H˚ dü«s¡dZ Tü U≤\T nqTuÛ$Ñ dü÷Ô
˝À\‘ê«ìï ô|+#·Tø√˝Ò<Tä . >∑Ts¡÷|ü~wüyº TÓ qÆ ‘·q nqTcÕ˜q jÓ÷>±uÛ≤´dü+‘√
Ç+Á~j·T X¯≈î£ \Ô qT n+‘·sT¡ àFq $C≤„q+ yÓ|’ ⁄ü ñqTàK+ #˚jT· &É+ ÁbÕs¡+_Û+∫
Hê&ÉT. Ä n+‘·sT¡ àFq dü+kÕÿs¡ Á|üu≤Û e+#˚‘H· ˚ ‘·q≈£î Á|üe÷<äøs£ e¡ Tì
‘Ó*dæHê yêeTqTq≈£î eT÷&É&TÉ >∑T\T <ëq+ #˚j÷· \ì <äè&ÛdÉ +ü ø£\TŒ&ÓH’ ê&ÉT.
X¯óÁø±#ês¡T´\T yê]+∫Hê ‘·q Bø£qå T+&ç #·*+|üø£ yêeTqTìøÏ Ä‘·à
ìy˚<qä +‘√ <ëq¬ø+’ ø£s´¡ + #˚dHæ ê&ÉT. n≥Te+{Ï jÓ÷>∑|]ü D‹ kÕ~Û+∫q
<äX˝¯ À ã*#·Áø£e]Ô ‘·qqT yê]düTqÔ ï X¯óÁ≈£îì‘√ Ç˝≤ nHêï&ÉT.
ªªÁX‚jT· ' ≈£îs¡«+‹ uÛ÷Ñ ‘êHê+ kÕ<Ûyä √ <äTdüÔ ´C≤düT_Û'
<ä<´äÛ vŸ •_ Á|üuèÑÛ ‘·jT· ' ø√ $ø£˝ÀŒ <Ûsä ê~wüß
jÓTÆ ]j·T+ ãTuÛTÑ CÒ ÁãVü≤àHé <Ó‘’ ´˚ +Å<s’Ó ì¡ e]Ô_'Û
‘˚cÕ+ ø±˝À Á>∑d˝” À¢ø±qïj·TXÀ- ~Û>‘∑ +· uÛTÑ $
düT\uÛ≤ j·TT~Û $Á|üsπ ¸ Vü≤´ìeè‘êÔ düqÔ T‘·´»'
q ‘·<ë∏ rs¡ú Äj·÷‘˚ ÁX¯<j ∆ä ÷· j˚T <Ûqä ‘·´»'
<Ûë´q düs¡düT‡ 119
eTqdæ«q' ø±s¡TDÏød£ ´ü XÀuÛqÑ + j·T<ä]øú ±yÓ÷|üqj˚Tq <äTs¡‹Z '
≈£î‘·' |ü⁄qÅs“¡ Vü≤à $<ë+ uÛyÑ ê<äèXÊ+ ‘·‘√ e{Às¡d´ü <ä<ë$T yê+∫Û‘y· Té
j·T»+‹ j·T»„+ Áø£‘T· _Û s¡´e÷<äè‘Í uÛeÑ +‘· Äe÷ïj·T $<Ûëqø√$<ë'
dü @e $wüßí s¡«s¡<√-düTyÔ ê|üs√ <ëkÕ´eT´eTTôwà’ øÏ‹å MT|懑ê+ eTTH˚
j·T<ä´|ü´kÕe<Ûsπä àD e÷+ ãBÛïj·÷ <äHê>∑dyü Té
‘·<ë∏ ù|´q+ q Væ≤+dæùw´ uÛÀ ‘·+ ÁãVü≤à‘·qT+ ]|ü⁄yéT
(leT<들>e∑ ‘·eTT`8e düÿ+.`20 n<Ûë´.`7`12)
kÕsê+X¯+ : yêeTqTìøÏ <ëqMTj·Te\<äì ‘·qqT yê]düTÔqï X¯óÁø±
#ês¡T´\‘√ ã* á$<Ûä+>± |ü\T≈£î‘·THêï&ÉT.
ªª|üs¡eT|üPE´&ÉyÓ’q z >∑Ts¡T<˚yê! á u≤Væ≤s¡yÓTÆq sê»´uÛÀ>±\T
XÊX¯«‘·+ ø±<äT >∑<ë! <äB∫Û , •_ yÓTT<ä˝q’… sêE\T ‘·eT ‘·eT ÁbÕD≤\qT
≈£L&É ‘ê´>∑+#˚dæ <ëq<Ûäsêà\T #˚dæq+<äTe\¢H˚ ∫s¡kÕúsTT>± ø°]ÔHê]®+|ü
>∑*–Hês¡T. ‘·T#·Ãy¤ TÓ qÆ sê»´düTU≤\ø√dü+ H˚qT yêeTqTqøÏ∫Ãq yê>±›Hêìï
yÓq≈£îÿ rdæø√˝ÒqT. m+‘·{Ï <Ó’Hê´edüúHÓ’Hê uÛÑ]+∫, mìï ø£wüºqcÕº\¬ø’Hê
z]à á <ëq¬ø’+ø£sê´ìï ìs¡«Væ≤+#·&Üìπø |üPqT≈£î+≥THêïqT. ì»+>±
MTs¡T #Ó|æŒq≥T¢>± á <ëHêìï d”«ø£]+#˚ yêeTqT&ÉT $wüßí<˚e⁄&˚ nsTT‘˚
kÕø屑Y $wüß<í e˚ ⁄qπø <ëq düeTs¡ŒD+ #˚dTü ≈£îH˚ uÛ≤>∑´+ Hê≈£î \_Û+∫+<äì
Äq+~düTHÔ êïqT ` n+{≤&ÉT. á e÷≥\˝À ã* ‘·q n+‘·sT¡ àFq $C≤„q
|ü]D‹ì Á|ü<ä]Ù+∫Hê&ÉT.
á $<Ûä+>± ªªÁ|ü‘ê´Vü‰s¡eTTμμ ` nqã&˚ jÓ÷>∑$X‚wü\ø£åD≤\qT
düeTÁ>∑+>± n<Û´ä j·Tq+#˚d,æ nqTwæ+˜ ∫, Ç+Á~j·÷\ jÓTTø£ÿ n+‘·XÙ¯ ≈£î\Ô qT
C≤>∑è‘·+ #˚j·T>∑*–‘˚ Ä kÕ<Ûä≈£î&ÉT ‘·|üŒø£ eTVü‰jÓ÷– ne⁄‘ê&ÉT.
j·TeTìj·TeT Ädüq ÁbÕD≤j·÷eT Á|ü‘ê´Vü‰s¡j÷Ó >∑ e÷sêZ\˝À düÁø£eT+>±
kÕ<Ûqä kÕ–+∫qyê&˚ ‘·<qä +‘·s¡ Á|üÁøÏjT· ˝…q’ <Ûë´q <Ûës¡D≤~ jÓ÷>±\˝À
ìcÕí‘·è‘·«+ düeTTbÕ]®+|ü>∑\&ÉT.
 <Ûës¡D
ª<Ûäèμ ` nH˚ <Ûë‘·Te⁄ qT+&ç <Ûës¡D X¯ã›+ ñ‘·ŒqïeTÚ‘·T+~. á
<Ûë‘·Te⁄q≈£î ª<Ûä]+#·T≥μ nqï~ s¡÷&ÛÉ´s¡ú+. e÷qdæø£+>± @<Ó’Hê ˇø£
n+XÊìï ns¡ãú +<ÛTä s¡+>± <Û]ä +#·&yÉ T˚ <Ûës¡D. Bìì ªª@ø±Á>∑‘μ· μ nì≈£L&É
nqe#·TÃ. ªª<˚X¯ã+<Ûä•Ã‘·Ôdü´<Ûës¡D≤μμ ` nì |ü‘·+»* eTVü≤]¸ ìs¡«
∫+#ê&ÉT. <˚X¯eTT` n+fÒ <˚Vü‰+‘·s¡Z‘·eTT˝…’q eT÷˝≤<Ûës¡eTT, kÕ«~Û
cÕ˜qeTT, eTDÏ|üPs¡eTT, nHêVü≤‘·eTT, Äπ>ïj·TeTT, düVü≤ÁkÕs¡eTT `
nqã&˚ Äs¡T #·Áø±\˝À <˚ì ô|’HÓ’Hê <äèwæº πø+ÁBø£]+#·&É+. düπs«+Á~j·T
X¯≈£îÔ\ düe÷Vü‰sêìï ˇπø Á‘ê{Ïô|’ q&ç|+æ #·&+É <Ûës¡D. Vü≤è<äjT· uÛ≤>∑+ô|’
<äèwæº ì*|æ Ç+Á~j·T X¯≈£îÔ\qT πø+ÁBø£]+#·&É+ Vü≤è<äj·T<Ûës¡D>±,
ø£+sƒu¡ ≤Û >∑+ô|’ øπ +ÁBø£]ùdÔ ø£+sƒ<¡ ëÛ s¡D>±, Äj·÷ #·Áø±\≈£î dü+ã+~Û+∫q
Ø‹˝À <äèwæìº øπ +ÁBø£]+#·&+É ` Ç˝≤ <Ûës¡D≤ $<ÛëHêìï nuÛ≤´dü+ #˚jT· e\dæ
ñ+≥T+~. <Ûë´qjÓ÷>∑+˝À |ü]D‹ kÕ~Û+#ê\+fÒ <Ûës¡D˝À |ü]D‹
kÕ~Û+#·&É+ ‘·|üŒì dü]. <Ûës¡D, <Ûë´q jÓ÷>±\T #·+Á<äT&ÉT, #·+Á~ø£
e+{Ï$. @XÊÅdüÔ n<Ûä´j·Tq+ ˝ÀHÓ’Hê, @ <˚e‘√bÕdüq˝ÀHÓ’Hê <Ûës¡D
˝Ò≈î£ +&Ü |ü⁄s√>∑$T+#·&+É nkÕ<Û´ä +. <˚V≤ü eTT` Ä‘·à, á s¬ +{ÏøÏ #˚‘q· ‘·«+
#˚≈L£ sπ à |üse¡ ÷‘·à ‘·‘êÔ «ìï ne>±Vü≤q #˚dTü ø√yê\+fÒ ª<Ûës¡Dμ nedüs+¡ .
Je⁄ì jÓTTø£ÿ ÄbÕ<ä eTdüøÔ £ X¯Øs¡+ ˝Àì nDTeDTe⁄‘√ nqTdü+<ÛëHêìï
@s¡Œs¡∫, nqTdü+<Ûëq+˝À $C≤„q uÛ≤+&Ü>±sêìï dü+<Ûëq+ #˚düTø√>∑\
dü+ø£\Œ X¯øÏÔ ªª<Ûës¡D jÓ÷>∑+μμ ‘√H˚ kÕ<Ûä´eTÚ‘·T+~.
S sêC≤´sêΩ eeTs¡ Á|üUÖ´ ø£<+ä∏ <˚X$¯ TVü‰>∑‘Í
yê©àøÏ ` <Ûës¡D
yê©àøÏ sêe÷j·TD+˝À øÏwÿæ +<Ûëø±+&É˝À lsêeT Vü≤qTeT‘·‡e÷>∑eT
düìïy˚X+¯ ˝À lsêeT#·+Á<äT&ÉT Vü≤qTeT+‘·Tì <Ûës¡D≤X¯øìÔÏ yÓT#·TÃ≈£î+{≤&ÉT.
nqTcÕ˜q jÓ÷>∑JeqT&Ó’q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT |ü+bÕ düs√es¡rs¡+˝À
$Vü≤]düTqÔ ï sêeT\ø£å àDT\qT #·÷∫q yÓ+≥H˚ ‘·qjÓ÷>∑<ëÛ s¡D≤ ã\+‘√
yês¡T kÕe÷q´ e÷qe⁄\T ø±s¡ì, ~e´|ü⁄sT¡ wüß\ì Á>∑V≤æ kÕÔ&TÉ . <Ûës¡D≤<Ûë´q
|ü⁄˙‘·eTT˝…q’ eT<ÛTä s¡ yê≈£îÿ\‘√ lsêeTTì, \ø£å àDTDÏí Ç˝≤ |ü\Tø£]kÕÔ&TÉ .
ªªsê»]¸ <˚eÁ|ü‹eTÚ ‘ê|ük dü+Á•‘· Áe‘Í
<˚X+¯ ø£<$ä∏ TeT+ ÁbÕbÂÔ uÛeÑ +‘Í es¡e]íHÍ
Á‘êdüjT· +‘˚ eTè>∑>D∑ ≤qHê´+X¯Ã eq#ê]D'
|ü+bÕrs¡sT¡ Vü‰Hé eèøå±Hé Mø£eå ÷D≤ düeT+‘·‘'·
Çe÷+ qB+ X¯óuÛ»Ñ ˝≤+ XÀuÛj Ñ T· +‘Í ‘·sd¡ «æ HÍ
<Ûs’Ó ´¡ e+‘Í düTesêíuÖÛ øö j·TTyê+ Ns¡yêdükÂ
ì'X¯«dü+‘Í es¡uTÑÛ CÖ |”&j É T· +‘ê$Te÷' Á|üC≤'
dæ+Vü≤$Áù|øÏ‘å Í Msö eTVü‰ã\ |üsêÁø£eTÚ
X¯Áø£#ê|üìuÛÒ #êù|, >∑èV”≤‘ê« X¯Á‘·THêX¯HÍ
leT+‘Í s¡÷|ü dü+|üHÍï eèwüuÁÑÛ X‚w˜ü $Áø£eTÚ
Vü≤dæÔ Vü≤k˛Ô|eü TuÛTÑ CÖ <äT´‹eT+‘Í qs¡s¸¡ uÖÛ
Á|üuj ÑÛ ÷· |üs«¡ ‘˚+Á<√-k j·TTejÓ÷ s¡euÛ≤dæ‘'·
|ü<àä |üÁ‘˚øDå£ Ö Msö »{≤eT+&É\ <Ûë]DÖ
nH√´q´ dü<èä XÖ Msö <˚e˝Àø±~yê>∑‘Í
j·T<äè#·Ãj ¤ T˚ e dü+ÁbÕbÂÔ #·+Á<äd÷ü sö´ edüT+<Ûsä êyéT
122 <Ûë´q düs¡düT‡
$XÊ\ eø£kå  Msö e÷qTc <˚es¡÷|æDÖ
dæ+Vü≤düÿ+<ÛÍ eTVü≤ √‘ê‡Vü≤Ö düeT<ë$e >√eècÂ
Äj·T‘êX¯Ã düTeè‘êÔXï u≤Vü≤e' |ü]|òTü À|üe÷'
düs«¡ uÛ÷Ñ wüD uÛ÷Ñ cÕsêΩ' øÏeTs¡+ú q $uÛ÷Ñ wæ‘ê'
ñuÛÖ jÓ÷>±´eVü≤Ö eTH˚´ s¡ø‘åÏ T· + |üè~∏M$Te÷yéT
dükÕ>∑se¡ Hê+ ø£è‘ê‡ ï+ $+<Û´ä y˚Ts¡T $uÛ÷Ñ wæ‘êyéT
Çy˚T #· <Ûqä Tw” ∫Á‘˚ X¯øπ¢ íå ∫Á‘êqT˝Ò|Hü ˚
Á|üø±X‚‘˚ j·T<∏+˚ Á<äd´ü eÁCÒ ùV≤eT$uÛ÷Ñ wæ‘˚
dü+|üPsêíXï •‘Ós’ ê“D…Æ dü÷DÔ ≤X¯Ã X¯óuÛ<Ñ sä Ù¡ Hê'
J$‘ê+‘·øs¬£ ’ s√È s¬ s’ ®¡ «\~“¤]e |üqï >¬ '’
eTVü‰Á|üe÷DÖ $|ü⁄˝Ö ‘·|VÔü ‰ü ≥ø£ uÛ÷Ñ wüDÖ
K&ÜZy‘˚ Í $sêCÒ‘Í ìs¡Tàø£Ô uÛTÑ »>± $e (øÏ+.ø±+`3e dü)
kÕsê+X¯+ : ªªz ~e´ |ü⁄s¡Twüß˝≤sê! sê»s¡T¸\ e˝…, <˚e‘·\ e˝… Á|üø±•düTqÔ ï
MTs¡T ì‘ê´qTcÕ˜q|üs¡T˝…’q eTVü≤s¡T¸\˝≤>∑ ø£qT|ædüTÔHêïs¡T. mes¡T MTs¡T!
á Á|ü<˚XÊìøÏ m+<äT≈£î e∫ÃHês¡T! ‘˚CÀeT÷s¡TÔ˝…’q MT ‘˚»düT‡\#˚ á
|ü]düsê˝À¢ì eèøå±\T, |ü+bÕdüsd¡ Tü ‡˝Àì »\‘·s+¡ >±\T Á|üø±•düTHÔ êïsTT.
<ÛÓ’s¡´ôdúÌsê´\T >∑*–, uÛÑT»ã\ dü+|üqTï˝…’q $TeTTà\qT #·÷∫ Çø£ÿ&ç
Á|ü»\T uÛÑj·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. Ç+‘·≈£L MT¬ses¡T! MT #·÷|ü⁄\T dæ+Vü‰\
#·÷|ü⁄\ ˝≤>±, ã\|üsêÁø£eT dü+|üqTï˝…q’ MT <Ûqä TdüT‡\T Ç+Á<ä <Ûqä TdüT‡\
˝≤>∑ yÓTs¡TdüTHÔ êïs¡T. X¯Á‘·Tdü+Vü‰s¡+ #˚jT· >∑*–q eèwüuÑÛ |üsêÁø£eT+ MT˝À
XÀ_Ûdü÷Ô ñ+~. n‘·´+‘· XÀuÛ≤j·Te÷q kÂ+<äs¡´ eT÷s¡TÔ˝…’q MT
u≤VüQe⁄\T @qT>∑T ‘=+&ÉeTT\ ˝≤>∑ uÛ≤dædüTÔHêïsTT. Ç+‘·{Ï ø±+‹
<Ûë´q düs¡düT‡ 123
eT÷s¡T˝Ô q’… MT¬ses¡T? MT Ç<ä]› X¯Øs¡ ø±+‘·T\ #˚‘· á |üs«¡ ‘·yT˚ Á|üø±•dü÷Ô
ñ+~. düeTdüÔsê»´ bÕ\Hê <ä≈£åî\ e˝… <˚edüe÷qT˝…’ #·]düTÔqï MTs¡T á
Á|ü<˚X¯eTTq≈£î m+<äT≈£î e∫ÃHês¡T! |ü<äà |üÁ‘ê\ e+{Ï H˚Á‘ê\T ø£*–q
MTs¡T Ms¡eT÷s¡TÔ˝…’ Á|üø±•dü÷Ô »{≤<Ûës¡T˝…’ ñHêïs¡T. ˇø£]ì b˛*q
yês¡T eTs=ø£¬s’ ø£e\ |æ\¢\ e˝… ñHêïs¡T. ~$ qT+&ç uÛÑT$øÏ ~–q
Ms¡eT÷s¡TÔ\ e˝…, ‘·\eì ‘·\+|ü⁄>± uÛÑ÷˝Àø±ìøÏ ~–e∫Ãq #·+Á<ä
dü÷s¡T´\ e˝… Á|üø±•düTÔqï MT¬ses¡T? øå±Á‘√∫‘·eTT>±, düeTkÕÔ\+ø±s¡
dü+XÀ_Û‘·eTT>± qT+&Ée\dæq MT X¯Øsê\T m≥Te+{Ï ÄuÛÑs¡D≤\T
˝Ò≈£î+&Ü Ç+‘· ìsê&É+ãs¡+>± ø£qT|ædüTÔHêïsTT. m+<äT≈£î? dü|üÔkÕ>∑s¡
|üs¡´+‘·yÓTÆq, dü|üÔ≈£î\ |üs¡«‘· XÀ_Û‘·yÓTÆq, $+<Ûä´ y˚Ts¡T $uÛ≤dæ‘·yÓTÆq á
düeTdüÔ uÛ÷Ñ eT+&É˝≤ìï |ü]bÕ*+#·T≥≈£î MTs¡T ‘·–qyês¡ì Hê n_ÛÁbÕj·T+.
MTs¡T <Ûä]+∫q <ÛäqTdüT‡\T ã+>±s¡T eTj·TeTT˝…’ ñHêïsTT. Ä n+ãT\
bı<äT\T uÛÑj·T+ø£s¡ u≤D≤\‘√ Á|ü»«*düTÔHêïsTT. düTes¡í <Ûä>∑<ä∆>∑\‘√
Á|üø±•+#˚ MTs¡T <Ûä]+∫q K&ÜZ\T ≈£îãTdü+ $&ç∫q uÛÑj·T+ø£s¡ düsêŒ\
˝≤>± ñHêïsTT!` ªªnì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT sêeT \ø£å àDT\‘√ dü+uÛ≤wæ+∫
Hê&ÉT.
Çø£ÿ&É ˇø£ n+XÊìï ì•‘·+>± |ü]o*+#ê*. sêe÷j·TD+˝À
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT sêeT\ø£å àDT\qT Á|üÁ|ü<∏äeT+>± #·÷∫q düìïy˚X¯+˝ÀH˚
Ä ~e´eT÷s¡TÔ\ düeTdüÔ \ø£åD≤\T |üdæ>∑≥º >∑*–, n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ,
Ä\+ø±]ø£ e#√$Hê´dü+>± Ç˝≤ |ü\Tø£]+#·&ÜìøÏ ø±s¡D+ Ä Vü≤qT
eT+‘·Tì <Ûës¡D≤X¯øÏÔ. kÕø屑Y dü÷s¡´uÛÑ>∑yêqTìe<ä› nuÛÑ´dæ+∫q y˚<ä
y˚<ë+>±\T, düeTdüÔ XÊÅkÕÔ\T, qeyê´ø£s¡D≤\ <Ûës¡D ` Ç‘ê´~
|üs¡´ekÕqy˚T Vü≤qTeT+‘·Tì eT<ÛäTsê‹ eT<ÛäTs¡yêÁø£ŒyêVü‰ìøÏ ø±s¡D+.
124 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 125

Vü≤qTeT+‘·Tì |ü\T≈£î\T $qï‘·s¡Tyê‘· lsêeT#·+Á<äT&ÉT \ø£å àDT düŒwü‘º · ø£*–, dü+<˚V‰ü \≈£î @e÷Á‘·+ ‘êe⁄ ˝Ò≈î£ +&É, ñ#êÃs¡D˝À Ä\dü´+
ì‘√ Ç˝≤ nHêï&ÉT. ˝Ò≈£î+&Ü, $qTyê]øÏ Äq+<ä<ëj·Tø£+>± ñHêïsTT. eTØ >∑{Ϻ>± ø±ø£,
ªª@‘·‘Y ÁX¯ó‘ê« e#·düÔdü´ sêyÓ÷ \ø£å àD eTÁãM‘Y eT+<ä+>± ø±ø£ eT<Ûä´eT dü«s¡+‘√ yÓ\Te&˚ Ç‘·ì eT+>∑fi¯Á|ü<äyê≈£îÿ\T
Á|üVü≤èwüºe<äq' le÷Hé ÁuÛ≤‘·s¡+ bÕs¡Ù«‘·' dæú‘·yéT $+fÒ X¯Á‘·Te⁄\ eTqdüT‡\T ≈£L&Ü ø£s¡–b˛‘êsTT.
Hêqèπ>«<ä $˙‘·dü´ Hêj·TEπs«<ä <Ûë]D' lsêeT#·+Á<äT&ÉT ≈£L&É düø\£ y˚<bä Õs¡+>∑‘T· &˚. düeTdüÔ XÊÅdÔü ø√$<äT&˚.
HêkÕeT y˚<ä $<äTwü' X¯ø´£ y˚Te+ $uÛ≤wæ‘T· yéT ô|’>± kÕø屑Y leTHêïsêj·TDTì ne‘ês¡+. nsTTHê m<äT{Ïyê]˝Àì
jÓ÷>∑´‘·qT >∑T]Ô+∫, >∑TD Á>∑Vü≤DbÕØDT&Ó’ Vü≤qTeT+‘·Tì y˚<äXÊÅdüÔ
q÷q+ yê´ø£sD¡ + ø£è‘·‡ïeTH˚q ãVüQ<Ûë ÁX¯ó‘·yTé
dü+uÛ]Ñ ‘·yTÓ qÆ <Ûës¡D≤X¯≈î£ \Ô qT Á|üX+¯ dæ+∫Hê&ÉT ` n+fÒ Ä kÕ«$T m+‘·
ãVüQyê´Vü≤s¡‘êH˚q q øÏ+∫<ä|Xü _¯ ‘› y· Té
düVü≤è<äj·T+‘√ e÷{≤¢&ÉT‘·THêï&√ ‘Ó\TdüTÔ+~.
qeTTUÒ H˚Á‘·j÷Ó XÊÃ|æ \˝≤fÒ #· ÁuÛTÑ y√ dü<Ô ë∏
nH˚´wü«|æ#· düsπ «wüß <√wü' dü+$~‘·' ø£«∫‘Y
S
n$düsÔ ¡ eTdü+~>∑∆ eT$\+_‘· eTe´<Ûyä Té
ñs¡'dü+ú ø£+sƒ>¡ +∑ yêø£´+ es¡‘Ô ˚ eT<Û´ä eT dü«s¡yTé
dü+kÕÿs¡ Áø£eTdü+|üHêï eT<äT“¤‘ê eT$\+_‘êyéT
ñ#êÃs¡jT· ‹ ø£fi≤´D°+ yê#·+ Vü≤è<äjT· Vü‰]D°yTé
nqj·÷ ∫Á‘·j÷· yê#ê Á‹kÕúqe´+»qdüj ú ÷·
ø£d´ü Hêsê<Û´ä ‘˚ ∫‘·Ô eTT<ä´‘êùd s¡sπ s¡|μæ μ
kÕsê+X¯+ : ªª\ø£å àD≤! Ç+‘·ùd|ü⁄ eTq‘√ dü+uÛ≤wæ+∫q á yêqs¡ Ms¡T&ÉT
kÕe÷qT´&ÉT ø±&ÉT. Ç‘·&ÉT ãTTπ>«<ä bÕs¡+>∑‘·T&ÉT. j·TEπs«<äeTTqT
|üP]Ô>± <Ûës¡D #˚dæqyê&ÉT. kÕeTy˚<äeTTqT ≈£åîDíeTT>± #·~$q yê&ÉT.
Çe˙ï ≈£L\+ø£wüeTT>± #·~$q yê]øÏ ‘·|üŒ Ç+‘· eT<ÛäTs¡ yê≈£îÿ\T
me«]ø° X¯ø´£ + ø±e⁄. Ç‘·&TÉ yê´ø£sD¡ XÊÅdÔü bÕs¡+>∑‘T· &ÉT ≈£L&Ü. n+<äTøπ
Çìï |ü\T≈£î\T |ü*øÏHê ˇø£ n|üX¯ã›+ ≈£L&É ˝Ò<äT. Ç‘·ì |ü\T≈£î\T

yê´düeTVü≤]¸ ` <Ûës¡D
Je⁄ì eTH√<Ûës¡D $wüj·TyÓTÆ |üØøÏå‘·TÔ X¯óø£eTVü≤]¸ì Ç˝≤
Á|ü•ïkÕÔ&ÉT.
ªªj·T<∏ë dü+<Ûës¡´‘˚ ÁãVü≤àHé <Ûës¡D≤ j·TÁ‘· düeTà‘ê
j·÷<äèo yê Vü≤πs<ëX¯ó |ü⁄s¡Twüdü´ eTH√eT\yéTμμ
(leT<들>∑e‘·+`2e düÿ+.2e n.22)
kÕsê+X¯+ : ªªz eTVü≤ظ! <Ûës¡D≤ jÓ÷>∑dü«s¡÷|ü+ m{Ï~º ? <Ûës¡DqT
n+‘·s+¡ >∑+˝À m˝≤ dæsú +¡ #˚dTü ø√yê*. e÷qe⁄ì eTqdüT‡˝Àì e÷*Hê´ìï
Á|üø±å fi¯q #˚ùd <Ûës¡D≤jÓ÷>∑ Á|üÁøÏjT· qT Hê≈£î $e]+#·+&ç. Hê≈£î <Ûës¡D
X¯øÔÏ qqTÁ>∑V≤æ +#·+&ç ` ªªnì |üØøÏå àqàVü‰sêE Á|ü•ï+|ü>± X¯óø£eTVü≤]¸
Ç˝≤ nHêï&ÉT.
ªªõ‘êdüH√ õ‘·XÊ«k˛ õ‘·d+ü >√ õ‘˚+Á~j·T'
dü÷˝ú Ò uÛ>Ñ e∑ ‘√ s¡÷ù| eTqdü‡+<Ûës¡jT˚ ~∆j÷·
$X‚wdü dÔü ´ü <˚V≤ü √-j·T+ dü$ú wüX˜ ï düMú j·TkÕyéT
j·TÁ‘˚<+ä <äèX¯´‘˚ $X¯«+ uÛ÷Ñ ‘·+ uÛeÑ ´+ uÛeÑ #·Ã dü‘Y
n+&Éø√X‚ X¯Øsπ -dæàHé dübÕÔes¡D dü+j·TT‘˚
yÓs’ ê»' |ü⁄s¡Tc˛ jÓ÷-k uÛ>Ñ y∑ êHé <Ûës¡D≤ÁX¯jT· 'μμ
(leT<들>e∑ ‘·+`2e düÿ+. 2e. n 23`25)
kÕsê+X¯+ : z |üØøÏåqàVü‰sêC≤! kÕ<Ûä≈£î&ÉT nuÛ≤´düeX¯+‘√ dæús¡yÓTÆq,
düTKyÓTÆq ÄdüHêìï @sêŒ≥T#˚düTø=ì, XÊ«düô|’ <Ûë´dü ì*|æ, ÁbÕD≤
j·÷eT+‘√ ñ#êä«dü ìXÊÙ«dü\ Á|üÁøÏj·TqT Áø£eTãB∆ø£]+∫, Ç+Á~j·T
X¯≈£îÔ\ìï{Ï˙ ãT~∆˝À \sTT+|üCÒdæ, ãT~∆<ë«sê eTqdüT‡qT uÛÑ>∑e+‘·Tì
$sêD÷à]Ôô|’ øπ +ÁBø£è‘·+ #˚j÷· *. uÛ÷Ñ ‘· uÛ$Ñ wü´‘Y es¡eÔ ÷Hê~ ø±˝≤\‘√
>∑÷&ç, ø±s¡´ø±s¡D dü+ã+<Ûä+‘√ yê´|æ+∫, düø£\ #·sê#·s¡ÁbÕDT\≈£î
ì\j·TyÓTÆ ñqï á ÁãVü‰à+&ÉeT+‘ê Ä |üse¡ ÷‘·àjÓTTø£ÿ dü÷\ú <˚V≤ü y˚T `
<Ûë´q düs¡düT‡ 127
nqï uÛ≤eqqT kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Á|ü>±&Û+É >± $X¯«dæ+∫ á <Ûës¡D≤ jÓ÷>±ìï
nuÛ≤´dü+ #˚j÷· *. |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\T, eTVü≤‘·T,Ô nVü≤+ø±s¡+ ` nH˚ @&ÉT
Äes¡D\‘√ ì+&çjT· Tqï á $XÊ\»>∑‘T· HÔ ˚ ‘·q <˚V≤ü eTT>± >∑*–j·TTqï
|üse¡ ÷‘·àô|’ kÕ<Û≈ä î£ &ÉT n+‘·s+¡ >±ìï dæsú +¡ >± ì\bÕ*. düèwæÁº bÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
ÁãVü≤à á $<Û+ä >± |üse¡ ÷‘·àjÓTÆ q leTHêïsêj·TDTìô|’ ‘·q ãT~›ì ì*|æ
ªªVü≤]ÁbÕs¡qú <Ûës¡D≤X¯øμÔÏ μ‘√ düèwæøº ±s¡´+ ìs¡«]Ô+∫q≥T¢>± leT<들>e∑ ‘·+
ù|s=ÿ+≥÷ ñ+~.
ªª@e+ |ü⁄sê <Ûës¡D e÷‘·àjÓ÷ì' qcÕº+ düà è‹+ Á|ü‘´· es¡T<ä∆ ‘·TcÕº‘Y
‘·<ë∏ düdsπü <® ä eTyÓ÷|òTü <äèwæ'º j·T<∏ë|ü´j·÷Á‘êŒ>∑«´ekÕj·T ãT~∆'
(l uÛ≤`2e düÿ+. 2e n`1)
kÕsê+X¯+ : |üPs¡«+ düècÕº´~˝À ÁãVü≤à |üs¡y˚TX¯«s¡Tì $sêD÷à]Ôì
‘·b˛Bø£å‘√ Áø£eTÁø£eT+>± <Ûës¡D#˚dæ, C≤„qeTTqT bı+~q yê&Ó’, düèwæº
ø±s¡´eTT |ü≥¢ dü<äe>±Vü≤q ø£*–q yê&Ó’, düèwæº Hês¡+_Û+∫Hê&ÉT. á
n+XÊ\ìï+{Ï˙ ≈£åîDí+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ ‘˚˝Ò kÕsê+X¯+ @$T≥+fÒ
kÕ<Û≈ä î£ ìøÏ ‘·q e÷qdæø,£ XÊØs¡ø£ j·T+Á‘ê+>∑+ |ü≥¢ düŒwüyº TÓ qÆ ne>±Vü≤q
ø£*Œ+∫ n<Ûë´‘·à dü+uÛÑ]‘·yÓTÆq |ü⁄s√>∑eTHêìøÏ ªª<Ûës¡D≤ jÓ÷>∑+μμ
dü+|üPs¡í+>± <√Vü≤<ä+ #˚düTÔ+~ ` nì ‘˚≥‘Ó\¢eTe⁄‘·÷ ñ+~. |ü+#·eT
y˚<yä TÓ qÆ eTVü‰uÛ≤s¡‘· ìsêàD≤ìøÏ eTT+<äT yê´düeTVü≤]¸ jÓTTø£ÿ n+‘·s+¡ >∑+
@‘·~«C≤„q ã+<ÛäTs¡yÓTÆq <Ûës¡D≤X¯øÏÔ‘√ m˝≤ Á|üø±•+∫+<√ ` qqïj·T
eTVü‰ø£$ Ç˝≤ Á|ükÕÔ$+∫Hê&ÉT.
ªªø£èwüí<Ó’«bÕj·TqT+&ÉqT ÁãVü≤à]¸ ‘=*¢ y˚<ä+ãT
˝Òø°uÛÑ÷‘·+ãT˝…’ j˚Ts¡Œ&É≈£îqï ãTT>∑´E
kÕ‡e÷<Ûäs¡«D+ãT\T>± $uÛ≤–+∫ ‘·q •wüß´\
sTTq ô|’\yÓ’X¯+bÕj·Tq düTeT+‘·T C…’$TqT\+ ã+∫
Áø£eT+ãTq" »‘·Tsπ «<ä dü÷Á‘·+ãT\" CÒsTT+∫ y˚<ä
yê´düT+&Ó,’ 컑·b˛eTVü≤‘·Ô «+ãTq+ CÒd,æ ÁãVü≤à
128 <Ûë´q düs¡düT‡
#˚‘· qqTC≤„‘T· +&Ó,’ ncÕº<Xä ¯ |ü⁄sêD+ãT\TqT,
˙‹ <Ûsä à¡ XÊÅkÕÔsú¡ ‘·‘Ô· «+ãT\TqT, #·‘T· s¡«s¡eZ sêZqT
ã+<Ûä ã+<ÛTä s¡ø<£ ‹˚∏ Vü‰dü+ãT\TqT, #·‘T· s¡T´>∑
eTVü≤]¸ sê»e+X¯#]· ‘·+ãT\TqT, #·‘T· s¡«sêí
ÁX¯eT <Ûsä à¡ Áø£eT+ãT\TqT, #·‘T· s¡TàKÁ|üeTTK
ìœ\ düTs¡eTTì >∑D |üPõ‘·T+&Óq’ lø£èwüßìí
e÷Vü‰‘·à ´+ãTqT, bÕ+&Éyê~ uÛ≤s¡‘· Ms¡T\
eTVü‰>∑TD+ãT\TqT ‘·q $eT\ $C≤„q
eTj·T+u…q’ yê>∑s› Œ¡ D+ãTq+ <˚sŒ¡ &ç yÓ\T+>∑T #·T+&Éμμ
(ø£$Á‘·jT· uÛ≤s¡‘e· TT`Ä~.|ü.`12e Ä.31)
kÕÕsê+X¯+ : eTVü‰uÛ≤s¡‘· s¡#·q≈£î H˚|ü<∏ä´+>± yê´düeTVü≤]¸ jÓTTø£ÿ yê≈£îÿ
nH˚n<ä›+˝À y˚<äy˚<ë+>±\ kÕsê+XÊ\T, ncÕº<äX¯ |ü⁄sêD≤\ ø£<∏ä\T,
sê»e+X¯#·]Á‘·\T, ˙‹<Ûäs¡à dü÷Á‘ê\T, #·‘·T]«<Ûä |ü⁄s¡TcÕs¡ú \ø£D å ≤\T
Çe˙ï düŒwüº+>± <äè>√Z#·s¡eTÚ‘·THêïsTT. n+fÒ á düeTdüÔ $C≤„Hêìï
yê´dü eTVü≤]¸ ‘·q eTH√<Ûës¡D+ #˚j·T>∑*–Hê&ÉT.
dü<ä´' düTŒ¤sD¡ : kÕ<Û≈ä î£ q≈£î Vü≤è<äj÷· +‘·sêfi¯+˝À C≤„q dü+u+<Ûyä TÓ qÆ
düTŒ¤sD¡ nqï~ ˇø£ yÓTs¡T|ü⁄ ˝≤+{Ï~. <Ûës¡D≤jÓ÷>∑ $X‚w+ü ‘√ |ü]D‹
#Ó+~q nqTcÕ˜q o*πø á dü<´ä ' düTŒ¤sD¡ ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. XÊÅdÔü
|ü]ÁX¯eT m+‘·#d˚ Hæ ê ‘·‘Y XÊÅdÔü dü+u+<Ûyä TÓ qÆ $C≤„Hê+XÊ\qT n+‘·s+¡ >∑+˝À
düTdæ‘ú +· #˚dTü ø√˝Òø£ b˛‘˚ <Ûës¡D ˝ÒqfÒ.¢ <Ûës¡D ˝Òøb£ ˛‘˚ dü<´ä 'düTŒ¤sD¡ ≈£î
neø±X¯yT˚ ˝Ò<Tä . eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ˝À ø£sT¡ &í TÉ j·TT<ä+∆ #˚d÷ü Ô ñ+&É>± ø=ìï
nÅkÕÔ\≈£î dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T Äj·Tq≈£î düTŒ¤]+|ü˝<Ò Tä . ªª|üsX¡ ó¯ sêeT
<ä‘+Ô· ãsTTq uÛ≤s¡yZ êÅd+Ôü ãqT ù|]{Ï eTVü≤˙j·TkÕ<Ûqä + ã|ü&ÉT sê<Ûj ˚ T· T
q≈£î+ Áã‹uÛ≤dæ+|ü≈î£ +&Ó`μμ n+fÒ ø£sT¡ &í TÉ |üsX¡ ó¯ sêeTTì j·T+‘·{Ï >=|üŒ
>∑Ts¡Te⁄ e<ä› $<ä´quÛ´Ñ dæ+∫Hê j·TT<äs∆ +¡ >∑+˝À Ä j·TuÛ´Ñ dæ+∫q nÅkÕÔ\T
>∑Ts¡TÔ sê˝Ò<Tä ` ø±ã{Ϻ Äj·Tq˝À dü<´ä ' düTŒ¤sD¡ ˝Ò<Tä . <ëìøÏ XÊ|ü
eè‘êÔ+‘ê˝À, Ç+πøy√ ø±s¡D+ ø±e#·TÃ.
<Ûë´q düs¡düT‡ 129
á dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ ns¡Tq® Tì dü<´ä 'düTŒ¤sD¡ >∑T]+∫ #·]Ã+#·e#·TÃ.
ôd+’ <Ûeä dü+Vü‰s¡+ ø√dü+ ns¡Tq® T&ÉT Á|ü‹»„ #˚dqæ ‘·sT¡ yê‘· ø£èwüßí &ÉsT¡ q® Tì‘√
|üsy¡ T˚ X¯«s¡ <ä‘yÔ· TÓ qÆ bÕX¯ó|ü‘êÅdÔü dü+u+<Ûyä TÓ qÆ n+XÊ\˙ï n+‘·s+¡ >∑+˝À
düeTÁ>∑+>± düTŒ¤]+|üCdÒ øæ √e\dæ+~>± ôV≤#·Ã]kÕÔ&TÉ .
ªªnìq q#·T´‘·T+ &É~ j·T{Ï<› ä ø±<Ó! j·Tì
|ü*øÏ ‘·Bj·T Væ≤‘ê]újTÆÓ j·TTbÕj·T+ãT
$#ê]+∫ j·TT|üdŒü s¡Ùq+ u≤#·]+∫, ‘·÷s¡TŒ
yÓTT>∑+u…’ j·TT+&ç, j·T$«»j·TT ˙øÏ+å ∫, X¯S\
bÕDÏø+Ï ãs¡eT kÕ<Ûqä +u…q’ bÕX¯ó|ü‘+· ãT
˙≈£î+ ÁãdüTŒ¤≥ |ü]C≤„q+ãsTTq ˙e⁄
»j·TÁ<ä<eä∏ <Û+ä ãeX¯´+ãTqT CÒjT· T<äT— e
eTàVü‰Åd+Ôü ãT ø£*$T düeT+Á‘·ø£ eTTwæøº £ kÕúqø£
$C≤„q+ãT>±" >=‘·Ô #˚døæ =qT≥ y˚T\T— ‘·<sä +ú¡ ãT
>± q<˚e› ⁄" õ‘·+Ô ãTq ì*|æ düuøÑÛ øÔÏ £ <Ûë´q+
ãT ùdj·TTeTTμμ ` nì ø£èwüß&í TÉ ns¡Tq® Tì‘√ nHêï&ÉT— bÕX¯ó|ü‘êÅkÕÔìøÏ
dü+ã+~Û+∫q eT+Á‘· dü+|ü⁄{Ïì n+‘·s+¡ >∑+˝À düŒwü+º >± »„|øÔæ Ï ‘Ó#T· Ãø√
e\dæ+~>± ns¡Tq® TDÏí nÁ|üeT‘·TDÔ ïÏ #˚XÊ&ÉT ø£èwüß&í TÉ . ns¡Tq® T&ÉT <Ûë´q<Ûës¡D
jÓ÷>∑ $X‚cÕ\‘√ dü+\ã∆yTÓ qÆ dü<´ä 'düTŒ¤sD¡ ‘√ ø£èwüßìí n<˚XÊìï bÕ{Ï+#ê&ÉT.
ns¡Tq® Tì dü<´ä 'düTŒ¤s¡D m+‘· |ü<äTHÓ’q<ä+fÒ ‘·<˚ø£<Ûë´q ìeT>∑Tï&Ó’ dü«bÕï
edüú˝À ÄeT+Á‘· dü+|ü⁄{Ï düà]+#·T≈£î+≥÷ »„|æÔøÏ ‘Ó#·Tà ≈£î+≥÷ ñ+&É>±
dü«|üï+˝À kÕø屑·ÿ]+∫q |üs¡eT•e⁄&ÉT ªªn~ j·T≥¢ø±ø£ <ëìøÏ qq´
<Ûë‘·«+ãT ø£\<˚μμ` nì ns¡T®qTì <Ûës¡D≤X¯øÏÔøÏ ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚dHæ ê&ÉT.
á $<Ûä+>± <Ûës¡D≤, dü<ä´'düTŒ¤sD¡ \≈£î dü+ã+~Û+∫q mH√ï ◊‹Vü‰´
\qT nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ø√e#·TÃ.
S

<Ûë´q jÓ÷>∑eTT
<Ûës¡D≤ jÓ÷>±ìøÏ düeTÁ>∑yTÓ qÆ kÕs¡øú ´£ + <Ûë´qjÓ÷>∑+˝À @s¡Œ&ÉT
‘·T+~. n+‘·s+¡ >∑+˝À BØÈøè£ ‘·yTÓ qÆ , dæØú ø£è‘·yTÓ qÆ jÓ÷>∑d‹úæ j˚T <Ûë´Hêedü>ú ±
uÛ≤dædTü +Ô ~.
ªª‘·Á‘· Á|ü‘´· jÓTÆ ø£‘êq‘ê <Ûë´qyéTμμ ` nì <Ûë´qjÓ÷>±ìï |ü‘+· »*
eTVü≤]¸ ìs¡«∫+∫Hê&ÉT.
‘·Á‘· R Ä <Ûës¡D≤ jÓ÷>∑+e\¢ ø£*–q C≤„Hêq+<ëìï, Á|ü‘´· j·TG@ø£‘ê
q‘ê R nK+&É<ëÛ sê Á|üyêVü≤+>± bı+<ä&yÉ T˚ — <Ûë´qyéT R <Û´˚ j·TedüTeÔ ⁄ô|’
øπ +ÁBø£è‘· yÓTqÆ @ø±Á>∑‘.·
á nK+&É <Ûësê Á|üyêVü≤ dü+uÛ]Ñ ‘· C≤„q<Ûësê Á|üyêVü‰q+<ëìï
X¯+ø£s¡ uÛ>Ñ e∑ ‘êŒ<äT\T á ÁøÏ+~ $<Û+ä >± n_Ûe]í+∫Hês¡T.
ªªX¯+uÛTÑ <Ûë´qedü+‘· dü+–ì Vü≤è<ësêy˚T-|òTü Js¡#í ÷ <¤ ë'
ÁdükÕÔ uÛøÑ \ÔÏ ‘ê#·Ã{¤ ≤ $\dæ‘ê' |ü⁄D´Á|üyêfi¯Á•‘ê'
B|ü´+‘˚ >∑TDø√s¡ø± »|üe#·' |ü⁄cÕŒX¯Ã dü<ë«düHê'
C≤„Hêq+<ädTü <ÛëeTs¡+<ä\Vü≤Ø dü+$‘·Œ˝¤ ≤uÛTÑ ´qï‹'
kÕsê+X¯+ : z |üsy¡ T˚ X¯«sê! Hê Vü≤è<äjT· +˝À ìqTï >∑eT´+>± uÛ≤$+∫q
<Ûë´qjÓ÷>∑+ ˇø£ edü+‘·+ ˝≤>± XÀ_Û+#ê*. <Ûë´q edü+‘·+ Á|üy•˚ +∫q
yÓ+≥H˚ Hê Vü≤è<äj÷Ó <ë´qeq+˝À bÕbÕ\H˚ |ü+&ÉT{≤≈£î\T sê*b˛‘êsTT.
|ü⁄D≤´\H˚ ∫>∑Tfi¯ófl |ü\$¢ kÕÔsTT. uÛøÑ ÔÏ uÛ≤yê\H˚ r>∑\T bı<ä]+&ÓÌ¢ n\T¢
≈£î+{≤sTT. dü<Tä DZ ≤\H˚ |üPyÓTT>∑\Z T $ø£dkæ ÕÔsTT. »|ü‘b· Õ\H˚ |ü⁄cÕŒ\T
ñ‘·eÔ T dü+kÕÿsê\H˚ düT>∑+<Ûë\qT yÓ<»ä \T¢‘êsTT. C≤„Hêq+<äeTH˚ |üP<˚H\Ó T
≈£î]dæ ÁãVü≤àC≤„qeTH˚ neTè‘·|òü\+ Hê≈£î dæ~∆düTÔ+~. qHêï Ø‹>±
nqTÁ>∑V≤æ +#·T!
<Ûë´q düs¡düT‡ 131
nq+‘·ø±\ Á|üyêVü≤+˝À mH√ï dü+e‘·‡sê\T <=s¡*b˛‘·T+{≤sTT.
dü+e‘·‡s¡+ edü+‘· ãTT‘·Te⁄‘√H˚ ÁbÕs¡+uÛÑeTe⁄‘·T+~. ªªãTT‘·÷Hê+
≈£îdüTe÷ø£s'¡ μμ ` nì lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT ‘·q $uÛ÷Ñ ‹˝À edü+‘· XÀuÛqÑ T
$X‚cÕ+X¯+>± ù|s=ÿ+{≤&ÉT. |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê‘êàø£yTÓ qÆ Á|üøè£ ‹ edü+‘·+‘√
ø=+Á>=‘·Ô XÀuÛ\Ñ T dü+‘·]+#·Tø=qï≥T¢ <Ûë´qedü+‘·+‘√ kÕ<Û≈ä î£ ì n+‘·s+¡ >∑+
ø=+Á>=‘·Ô XÀuÛ\Ñ T dü+‘·]+#·Tø=+≥T+~. <Ûë´qjÓ÷>∑+ dæsú |¡ &ü ‘ç ˚ Çø£ m|üŒ{Ïø°
kÕ<Û≈ä î£ ì eTqdüT‡ ˇø£ n<Ûë´‘·à uÛ≤eHêedü+‘·yTÓ Æ XÀ_ÛdTü +Ô ~. ªª<Ûë´q+
ì]«wüjT· + eTq'μμ, ªª<Ûë´qùV≤j·÷ dü<Ô é eè‘·j Ô T· 'μμ ` e+{Ï dü÷≈£î\Ô ˙ï
<Ûë´qjÓ÷>∑+ jÓTTø£ÿ Wqï‘ê´ìï #ê≥T‘·THêïsTT. o‘√wüeí TT\T, düTK<äT'
UeTT\T, e÷Hêee÷qeTT\T ` e+{Ï <ä«+<ä«uÛ÷Ñ sTTwüy˜ TÓ qÆ dæ‹ú qT+&ç
kÕ<Û≈ä î£ ì ñ<ä]∆ +∫ C≤„HêeTè‘êìï kÕ~Û+|ü>*∑ –q Ä‘·àX¯øÔÏ kÕ<Û≈ä î£ q≈£î
<Ûë´qjÓ÷>∑+#˚‘H· ˚ dæ~d∆ Tü +Ô ~. n<Ûë´‘·àkÕ<Ûqä ˝À <Ûë´qjÓ÷>∑eTqï~ |üsêø±wü.˜
Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆>± <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne˝+_+∫q C≤„qjÓ÷– n+<ä]˝ÀqT
ñ‘·eÔ TT&Éì, ‘·q≈£î Á|”‹bÕÁ‘·T&Éì lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT Ç˝≤ ù|s=ÿHêï&ÉT.
ªª‘·|dü «æ uÛÀ´-~Ûø√ jÓ÷^ C≤„ìuÛÀ´-|æ eT‘√-~Ûø'£
ø£]àuÛ´Ñ XÊÃ~Ûø√ jÓ÷^ ‘·kÕà<√´^ uÛyÑ ês¡Tq®
jÓ÷–HêeT|æ düsπ «cÕ+ eT<ä‘Z ˚ Hê+‘·sê‘·àHê
ÁX¯<ë∆yêHé uÛ»Ñ ‘˚ jÓ÷ e÷+ dü y˚T j·TTø£‘Ô y· ÷Ó eT‘·'μμ
(leT<ä“>¤ e∑ BZ‘`· 6`45,4)
kÕsêX¯+ : ªªns¡TH® ê! #ê+Á<ëj·TD≤~ Áe‘ê\‘√ ‘·b˛Bø£å eVæ≤+∫q yê]
ø£+f…, XÊÅdÔü |ü]ÁX¯eT #˚dqæ yê]ø£+f…, n–ïVü≤√Á‘ê<äT\‘√ j·T»„ j·÷>±<äT
˝≤#·]+#·Tyê]ø£+f… <Ûë´qjÓ÷>±uÛ≤´düeTT #˚jT· Tyê&ÉT >=|üŒyê&ÉT. n≥T
e+{Ï jÓ÷>∑T\˝À me&ÉT Hêj·T+<äT düeT]Œ+|üã&çq n+‘·s+¡ >∑+‘√ uÛøÑ ÔÏ
j·TT≈£î&Ô ’Ó qqTï <Ûë´ìdüTHÔ êï&√ n{Ïyº ê&ÉT jÓ÷>∑T\˝À ñ‘·eÔ TT&ÉT, eT]j·TT
Hê ø£‘·´+‘·Á|”‹bÕÁ‘·T&ÉT`μμ nì lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT ù|s=ÿq&Üìï ã{Ϻ
132 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 133

<Ûë´qjÓ÷>∑+ m+‘· düs√«‘·ÿ èwüyº ÷Ó ‘Ó\Tdü÷Ô ñ+~. ªª<Ûë´H˚Hê‘·àì |üX´¯ +‹ 1) <Ûë´qeTTq≈£î eTq+ m+#·T≈£îH˚ Á|ü<X˚ +¯ , ÄdüHê<äT\T, <Ûë´q
(leT<ä“>¤ e∑ BZ‘`· 13`25) nì≈£L&É lø£èwüuí >ÑÛ y∑ êqT&ÉT ù|s=ÿq&Üìï ã{Ϻ düeTj·T+˝À kÕ<Û≈ä î£ ì eÅd<Ôü ëÛ s¡D≤<äT\T ` Çe˙ï ñbÕ+>±\T.
<Ûë´qjÓ÷>∑+ #˚‘· |üse¡ ÷‘·à kÕø屑êÿs¡+ dæ~d∆ Tü +Ô ~ ` nqï n+X¯+ ≈£L&É
‘˚≥ ‘Ó\e¢ Te⁄‘·÷ ñ+~. 2) <Ûë´‘· jÓTTø£ÿ ìs¡+‘·s¡ |ü⁄s√>∑eTq o\yÓTqÆ n+‘·s+¡ >∑ |ü]D‹,
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ñbÕ+>∑+.
<Ûë´qjÓ÷>∑ ÁbÕX¯kÕÔ ´ìï X¯+ø£su¡ >ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\ yês¡T Ç+ø± á ÁøÏ+~
$<Û+ä >± e]ídTü HÔ êïs¡T. 3) <Û´˚ j·TeTTq≈£î Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ ñbÕ+>∑+ <Ûë´qdüeTj·T+˝À kÕ<Û≈ä î£ &ÉT
ªª<Ûë´Hê+»H˚q düeTy˚øå£ ´ ‘·eT' Á|ü<X˚ +¯ ‘·q n+‘·s+¡ >∑+˝À nqTdü+<Ûëq+ #˚dTü ≈£îH˚ Á|üDyê~ eT+Á‘· dü+|ü⁄{Ï.
_Û‘êÔ« eTVü‰ã*_Û ØX¯«s¡ HêeT eT+Å‘’'Ó á dü+<äs“¡ +¤ ˝À leT<들>e∑ ‘·+˝Àì ø=ìï ◊‹Vü‰´\T ñ<ëVü≤s¡D\T>±
~yê´Á•‘·+ uÛTÑ »>∑u÷ÑÛ wüD eTT<ä«Vü≤+‹ ù|s=ÿqe#·TÃ.
j˚T bÕ<ä|<ü àä $TVü≤ ‘˚ •e! ‘˚ ø£è‘êsêú'μμ (•yêq+<ä\Vü≤]`72)
ø£se›¡ T Á|üC≤|ü‹ ≈£îe÷s¡T&Óq’ ø£|\æ T&ÉT, ‘·q ‘·*j
¢ TÆÓ q <˚eVüA‹øÏ
kÕsê+X¯+ : uÛ÷Ñ >∑s“¡ +¤ ˝À ìøÏ|å +Ôü #˚jT· ã&çq <Ûqä sêX¯ó\qT, ì<ÛTä \qT á $<Û+ä >± Á|üuÀ~Û+#ê&ÉT.
>∑T]Ô+#·&ÜìøÏ ø=qï n+»Hê\qT ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. n˝≤π> kÕ<Ûä≈£î&ÉT
<Ûë´qeTH˚ n+»q+‘√ •ekÕø屑êÿs¡eTH˚ ì~Ûì kÕ~Û+|ü>\∑ &ÉT. ªª<˚yêHê+ >∑TD*+>±Hê e÷qTÁX¯$ø£ ø£sà¡ D≤yéT
<Ûë´qjÓ÷>∑+˝À |ü]D‹ #Ó+~q kÕ<Û≈ä î£ ì n+‘·s+¡ >∑+˝À ªªÁ‹|ü⁄{Ïμμ dü‘Ô· « @yÓø’ £ eTqk˛ eè‹Ô kÕ«uÛ≤$ø° ‘·T j·÷
uÛ≤dæd÷ü Ô ñ+≥T+~. n+fÒ <Ûë´qjÓ÷>∑+ eT÷&ÉT <äX\¯ T>±, n+>∑eTT\T>± nì$T‘êÔ uÛ≤>∑er uÛøÑ ÔÏ dæ‡<˚∆ s¡ØZ j·Td”
XÀ_ÛdTü +Ô ~. »s¡jT· ‘ê´X¯ó j·÷ ø√X¯+ ì^s¡í eTq˝À j·T<∏ë
1) <Ûë´qeTT : j·TeTìj·TeT Ädüq ÁbÕD≤j·÷eT Á|ü‘ê´Vü‰s¡ <Ûës¡D≤~ HÓø’ ±‘·à‘ê+ y˚T düŒ èVü≤j·T+‹ øπ ∫‘Y
jÓ÷>∑ uÛ≤eq\‘√ Á|üãT<äy∆ TÓ qÆ |ü{wÏ ˜ü jÓ÷>∑d‹úæ . eT‘êŒ<ä ùdyê_Ûs‘¡ ê eTBVü‰'
2) <Ûë´‘· : <Ûë´qjÓ÷>∑eTTqT Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆>± ne\+_+∫q kÕ<Û≈ä î£ &ÉT. j˚T-H√´q´‘√ uÛ≤>∑e‘ê' Á|üd»ü ´
3) <Û´˚ j·TeTT : <Ûë´qjÓ÷>∑+‘√ @ Çwü<º e’Ó + jÓTTø£ÿ Á|üdqü ï‘·, düu≤Û »j·T+‘˚ eTeT bÂs¡TcÕDÏ
kÕø屑êÿsê<äT\T >∑eT´e÷q+>± #˚dTü ≈£î+≥THêïyÓ÷ Ä Çwü<º e˚ ‘ê eT÷]Ô. |üX´¯ +‹ j˚T s¡T∫sêD´+ã dü+‘·'
á eT÷&ÉT n+>∑eTT\≈£î ≈£L&É eT∞fl ø=ìï ñbÕ+>∑eTT\T ñ+{≤sTT. Á|üdqü ïeÅø±ÔsT¡ D ˝À#·Hêì
á n+>∑eTT\T, ñbÕ+>∑eTT\T kÕ<Û≈ä î£ ì |ü]D‹, Á‹ø£sD¡ X¯ó~∆‘√ ≈£L&çq s¡÷bÕDÏ ~yê´ì es¡Á|ü<ëì
Á|üjT· ‘êï<äT\qT ã{Ϻ $dü]Ô dü÷Ô ñ+{≤sTT. kÕø£+ yê#·+ düŒ èVü≤D°j÷· + e<ä+‹
134 <Ûë´q düs¡düT‡
‘Ós’ s›¡ Ù¡ ˙j·÷eyÓs’ T¡ <ës¡
$˝≤düV‰ü ùdøÏ‘å y· êeT dü÷ø¬ 'ÌÔ
Vü≤è‘ê‘·àH√ Vü≤è‘· ÁbÕD≤+X¯Ã uÛøÑ ÔÏ
s¡ì#·Ã‘¤ √ y˚T>∑‹ eTD°«+ Á|üjT· T+πøÔ
n<∏√ $uÛ÷Ñ ‹+ eTeT e÷j·÷$q kÕÔ
yÓTXÆ «¯ s¡´ eTcÕº+>∑eTqTÁ|üeè‘·yÔ Té
Á•j·T+ uÛ≤>∑er+ yêdüŒ èVü≤j·T+‹uÛÁÑ <ë+
|üsd¡ ´ü j˚T ‘˚-X¯óïe‘˚ ‘·T ˝Àπø
qø£]Ω∫ qïsê XÊÙ+‹s¡÷ù|
dü+ø£å ´+‹ H√y˚T-ì$Tc˛ ˝Ò&çÛ ùV≤‹'
j˚TcÕeTVü≤+ Á|æjT· Ä‘êà düT‘·Xï
düU≤>∑Ts¡T düT‡Vü≤è<√<Óe’ $Twüyº Té
ÇeT+ ˝Àø£+ ‘·<y’Ó∏ êeTTe÷‘êàq eTTuÛj Ñ ÷· sTTq+
Ä‘êàqTeTqT j˚T #˚V≤ü j˚Tsêj·T' |üXy¯ √>∑èVü‰'
$düè»´ düsê«qHê´+X¯Ã e÷ y˚Te+ $X¯«‘√eTTKyéT
uÛ»Ñ +‘·´qq´j·÷ uÛøÑ ±Ô ´‘êHé eTè‘√´s¡‹ bÕs¡jT˚
Hêq´Á‘·eT<Û“ä >¤ e∑ ‘·' Á|ü<ëÛ q|ü⁄s¡TùwX¯«sê‘Y
Ä‘·àq' düs«¡ uÛ÷Ñ ‘êHê+ uÛj Ñ T· + rÁe+ ìes¡‘Ô ˚
eT<ä“j¤ ÷· <ë«‹ yê‘√-j·T+ dü÷s¡´dü|Ô ‹ü eT<ä“j ¤ ÷· ‘Y
es¡¸r+Á<√ <äV≤ü ‘·´–ïs¡à è‘·T´X¯Ãs¡‹eT<ä“j ¤ ÷· ‘Y
C≤„qyÓs’ ê>∑´ j·TTπøqÔ uÛøÑ j
ÔÏ ÷Ó >π q jÓ÷–q'
øπ eå ÷j·T bÕ<äeT÷\+ y˚T Á|ü$X¯+‘·´≈£î‘√ uÛj Ñ T· yéT
@‘êyêH˚e ˝Àπø-dæàHé |ü⁄+kÕ+ ì' ÁX‚jT· k˛<äjT· '
rÁy˚q uÛøÑ jÔÏ ÷Ó >π q eTH√ eTj·T´]Œ‘·+ dæsú y¡ Té
(leT<들>e∑ ‘·+ `3e düÿ+.25e`32`44)
<Ûë´q düs¡düT‡ 135
kÕsê+X¯+ : ne÷à! uÛ>Ñ e∑ qà>∑ïyÓTqÆ eTqdüT‡ dü«‘·d‡æ <ä+∆ >± C≤„H+˚ Á~j·T
ø£sπ à+Á~j·T X¯≈î£ \Ô ìï{Ï˙ y˚<$ä Væ≤‘·yTÓ qÆ nqTcÕ˜q+ yÓ|’ ⁄ü eTs¡*düT+Ô ~.
n<˚ lVü≤]j·T+<äT Á|üe]Ô˝¢Ò ìcÕÿeT uÛøÑ ÔÏ Ç≥Te+{Ï jÓ÷>∑d~æ ‘∆ √ eTqdüT‡
Je⁄&ÉT uÛTÑ õ+∫q nHêïìï »sƒs¡ ê–ï uÛdÑ àü + #˚dqæ ≥T¢ ø£sà¡ ã+<Ûëìï q•+|ü
CÒdæ Hê bÕ<ä|<ü ëà\ ùdeô|’ ÄdüøÔÏ ø£*–düT+Ô ~. n≥Te+{Ï jÓ÷>∑d<æ Tä \∆ T
ÁãVü‰à‘ÓÔ àø£‘«· eTTqT bı+~, Hê eTVü≤‘êÔ «ìï XÊ¢|Tæò dü÷Ô ñ+{≤s¡T. ne÷à!
n{Ϻ jÓ÷>∑T\T Á|üdqü ïyÓTqÆ HêeTTU≤ìï, mÁs¡ì ø£qT\‘√ n\sêπs Hê nH˚ø£
~e´s¡÷bÕ\qT dü+<ä]Ù+∫, Hê‘√ dü+uÛ≤wæ+|ü>\∑ s¡T. <äsÙ¡ ˙j·TeTT˝…q’ Hê
$$<Ûsä ÷¡ bÕ\T kÕ<ÛTä |ü⁄+>∑e⁄\qT Äø£]¸kÕÔsTT. Hê >∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ ©\\T, Hê
>∑+;Ûsy¡ TÓ qÆ ùV≤\\T, Hê ∫s¡T qe⁄«\‘√ >∑÷&çq #·÷|ü⁄\T, Hê eT<ÛTä s¡
dü+uÛ≤wüDeTT\T uÛ≤$+∫, yês¡T Hê˝À \j·T+ ø±yê\H˚ jÓ÷>∑kÕ<Ûqä ˝À
dü|©üò ø£è‘·T˝…’ ÁãVü‰à‘Óà’ ø±´ìï bı+<äT‘ês¡T. n{Ïyº ês¡T e÷j·÷BÛXó¯ &ÉHq’Ó Hê
‘·‘êÔ «ìï <ä]Ù+∫q yê¬s’ dü‘´· ˝Àø±~ dü+|ü‹ìÔ >±ì, nDÏe÷~ ◊X¯«sê´\qT
>±ì ø√s¡ø£ Hê yÓ’≈£î+sƒ¡eTTq+<˚ Hê kÕìï<Ûë´<äT\qT nqTuÛÑ$dü÷Ô
ì‘·´$uÛ÷Ñ ‹ì bı+<ä>\∑ s¡T. mes¡T qqTï ìs¡+‘·s+¡ Äsê~Ûd÷ü Ô Vü≤è<äjT· +˝À
<ä]Ù+∫ ùd$düTHÔ êïs√, |ü⁄Á‘·Tì e˝…, $TÁ‘·Tìe˝…, >∑Ts¡Te⁄ e˝…, Çwü<º e’Ó +>±
nVü≤]ïX¯+ ø=\TdüTHÔ êïs√ yês¡T XÊ+‹eTj·T yÓ≈’ î£ +sƒ<¡ ëÛ eT+˝À ìedækÕÔsT¡ .
Hê Äj·TT<Ûyä TÓ qÆ ø±\+ yê] CÀ*øÏ b˛<äT. ne÷à! me¬s‘’ ˚ á ÇVü≤˝Àø£+
nXÊX¯«‘·eTì, <˚V≤ü + ≈£L&Ü nXÊX¯«‘·eTì @ø±+‘· uÛøÑ j ÔÏ T· T≈£î˝Ô ’… qqTï
<Û´˚ j·T+>± uÛ≤$+∫, Ç‘·s¡ ∫+‘·\T e÷ì nuÛ<Ò uä ≤Û e+‘√ ùd$düTHÔ êïs√
yê]ì á »qqeTs¡D Á|üyêVü≤+ qT+&ç ñ<ä]∆ kÕÔqT. Á|üøè£ ‹øÏ Je⁄\≈£î
nBÛX«¯ s¡TDÏí H˚H,˚ düø\£ ÁbÕDT\˝Àì Ä‘·à‘·‘êÔ «ìï H˚H.˚ Ç≥Te+{Ï qqTï
ÄÁX¯sTT+∫q Je⁄\≈£î @ uÛj Ñ ÷· \T ˝Òe⁄. |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê‘·àø£yTÓ qÆ á Á|üøè£ ‹˝Àì
ø£<*ä ø£\T, #Ó‘’ q· ´ X¯≈î£ \Ô T, eTè‘·T´ <˚e‘· ≈£L&É Hê nBÛHê˝…’ ñHêïsTT.
n+<äTøπ jÓ÷>∑T\T C≤„qyÓs’ ê>±´\‘√ ≈£L&çq uÛøÑ ‘ÔÏ √ Hê bÕ<ä|<ü ëà\qT
ÄÁX¯sTT+∫, Hê j·T+<ä]Œ+|üã&çq n+‘·s+¡ >∑+‘√ dæsú B¡ ø£å ø£*– j·TT+{≤s¡T.
136 <Ûë´q düs¡düT‡
n˝≤ ñ+&É&yÉ T˚ düs√«‘·ÿ èwüyº TÓ qÆ ø£fi≤´D|ò\ü dæ~∆ ` nì uÛ>Ñ y∑ êqT&Óq’ ø£|\æ T&ÉT
ôd\$#êÃ&ÉT.
á uÛ>Ñ y∑ êqTì e÷≥\˙ï <Ûë´‘·è, <Ûë´q, <Û´˚ j·T\ø£Då düeTì«‘ê˝…,’
u≤>± n<Û´ä j·Tq+ #˚ùd ø=\~ eTqdüT‡qT uÛ>Ñ e∑ <äsŒ¡ D+ #˚jT· >∑*>π Ø‹˝À
@ $<Û+ä >± <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+#ê˝À Á|üuÀ~ÛdTü HÔ êïsTT.
Hês¡<ä eTVü≤]¸#‘˚ · Á|üuÀ<Û+ä bı+~q Á<ÛTä e⁄&ÉT m+‘· <äè&ÛÉ Bø£‘å √
n#·+#·\ <Ûë´q jÓ÷>±ìï ne\+_+∫Hê&√, Ä $X‚cÕ\qT ≈£L&É á
dü+<äs“¡ +¤ ˝À n<Û´ä j·Tq+ #˚jT· e#·TÃ.
ªª‘·Á‘ê_Ûwøæ 'Ô£ Á|üjT· ‘· kÕÔeTTb˛wü´ $uÛ≤eØyéT
düe÷Væ≤‘·' |üs´¡ #·s<¡ èä cÕ´<˚Xq‚ |üPs¡TwüyTé
Á‹sêÁ‘ê+‘˚ Á‹sêÁ‘ê+‘˚ ø£|‘æ ãú· <äsêX¯q'
Ä‘·àeè‘·Ô ´qTkÕπsD e÷dü+ ìH˚´-s¡Ãj·THé Vü≤]+
~«rj·T+ #· ‘·<ë∏ e÷dü+ wüùw˜ wüùw- ˜ s¡“ø¤ √~H˚
‘·èD |üsêí~_Û oÙ¬s'Ìí ø£è‘êH√ï-uÛ´Ñ s¡Ãj·T~«uÛTÑ +
‘·èrj·T+ #êqj·THêàdü+ qey˚T qey˚T-Vü≤ì
n㓤 øå£ ñ‘·eÔ T XÀ¢ø£ eTTbÕ<Ûëe‘·‡e÷~ÛHê
#·‘T· s¡eú T|æ yÓe’ ÷dü+ <ë«<äX‚ <ë«<äX‚-Vü≤ì
yêj·TTuÛøÑ √å õ‘·XÊ«k˛ <Ûë´j·THé <˚V≤ü eT<Ûës¡jT· ‘Y
|ü+#·yT˚ e÷dü´qTÁbÕù|Ô õ‘·XÊ«k˛ qèbÕ‘·à»'
<Ûë´j·THé ÁãVü≤à |ü<øπ’Ó q ‘·kÂú kÕúDT]yê#·\'
düs«¡ ‘√ eTq Äø£èwü´ Vü≤è~ uÛ÷Ñ ‘˚+Á~j·÷X¯jT· +
<Ûë´j·THé uÛ>Ñ e∑ ‘√ s¡÷|ü+ HêÁ<ëø°‹å ÿ+#·Hê |üsy¡ Té
(leT<들>e∑ ‘·+`4e düÿ+.`8e n<Ûë´.71`77)
<Ûë´q düs¡düT‡ 137
kÕsê+X¯+ : Á<ÛTä e⁄&ÉT eT<ÛTä eHêìøÏ yÓ[fl, kÕïHê<äT˝≤#·]+∫, ñ|üyêdü
Bø£‘å √ Hês¡<eä TVü≤]¸ ñ|ü<X˚ ÊqTkÕs¡+ @ø±Á>∑∫‘·T&Ô ’Ó |üse¡ T|ü⁄s¡Twüß&Óq’
lVü≤]ì Äsê~Û+∫Hê&ÉT. eT÷&ÉT s√E˝ø=ø£kÕ] X¯Øs¡b˛wüD≈£î ‘·–q
Ø‹˝À yÓ\>∑, sπ >∑T |ü+&Éq¢ T ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]dü÷Ô HÓ\s√E\T lVü≤]ì
Äsê~Û+#ê&ÉT. s¬ +&Ée HÓ\˝À Äs¡Ts√E\ ø=ø£kÕ] m+&ÉT>∑&,¶ç sê*q
Ä≈£î\T ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]dü÷Ô düs¡«yê´|ü≈£î&Ó’q lVü≤]ì ø£sƒ√s¡Bø£å‘√
Äsê~Û+∫Hê&ÉT. eT÷&Ée e÷dü+˝À ‘=$Tà~s√E\ ø=ø£kÕ] ˙{Ïì e÷Á‘·yT˚
ÄVü‰s¡+>± d”«ø£]+∫ |ü⁄s¡Tc˛‘·eÔ TT&Ó’ q lVü≤]ì ìs¡+‘·s+¡ <Ûë´ì+∫Hê&ÉT.
Hê\Ze e÷dü+˝À |üHÓï+&ÉT s√E\ ø=ø£kÕ] >±*ì uÛÀ»q+ #˚dü÷Ô
ñ#êä«dü ìXÊÙ«kÕ\qT ìj·T$T+∫, ÁbÕD e÷Á‘êe•wüߺ&Ó’ lVü≤]ì
‘·<ø˚ <£ ëÛ ´q+‘√ ñbÕdæ+∫Hê&ÉT. ◊<äe HÓ\˝À ñ#êä«düìXÊÙ«dü\T |üP]Ô>±
eX¯+ #˚düTø=ì dü+|üPs¡í <Ûë´qdüe÷~Ûìwüߘ&Ó’, ˇ+{Ïø±*ô|’ ì\ã&ç nø£ås¡
|üs¡ÁãVü≤à dü«s¡÷|ü⁄&Ó’q ª|üs¡e÷‘·àqT <Ûë´ì+∫Hê&ÉT. düeTdüÔ Ç+Á~j·T
X¯≈î£ \Ô qT n+‘·s+¡ >∑+˝À »sTT+|üCdÒ ,æ øπ e\+ n+‘·sT¡ àKT&Ó’ <Ûë´qjÓ÷>±ìï
ne\+_+∫ ‘·q Ä‘·à˝À lVü≤]ì ñbÕdædü÷Ô, Ä <˚e<˚e⁄ì kÕø屑êÿs¡+
bı+<ä>∑*–Hê&ÉT.
Á<ÛäTe⁄ì e+{Ï uÛ≤>∑e‘√‘·ÔeTT\T @$<Ûä+>± <Ûë´qjÓ÷>±ìï
ne\+_+∫, <Ûë´‘·, <Ûë´q, <Û˚´j·TeTT ` nH˚ eT÷&ÉT n+>∑eTT\˝À
ø£è‘ês¡Tú\T ø±>∑*–Hês√ n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ kÕ<Ûä≈£î\T yê] yê] jÓ÷>±qT
cÕ˜q |ü⁄s√>∑eTHêìøÏ ~XÊìπs›X¯+ #˚düTø√yê*.
Á|üVü‰¢<ä Hês¡<ä |üsêX¯s¡|ü⁄+&ÉØø±~ uÛ≤>∑e‘√‘·ÔeTT\T ìcÕ˜>∑]wüߘ˝…’
@ j˚T $<Ûë\T>± <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+∫Hês√ n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ
kÕ<Ûä≈£î\T yê] yê] ~XÊ ìπs›XÊìï m+#·Tø√yê*.
lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT ñ<ä∆e⁄q≈£î Á|ü‘˚´ø£+>± <Ûë´qjÓ÷>±ìï m˝≤
Ä#·]+#ê˝À á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± $e]+∫Hê&ÉT.
138 <Ûë´q düs¡düT‡
ªªdüeT Ädüq Äd”q' düeTø±jÓ÷ j·T<∏ëdüTKyéT
Vü≤kÕÔe⁄‘·‡+>∑ Ä<Ûëj·T dü«HêkÕÁ>∑ ø£è‘˚ø£åD'
ÁbÕDdü´ XÀ<Ûäj˚THêàs¡Z+ |üPs¡≈£î+uÛÑø£ πs#·¬ø’'
$|üs¡´j˚TD≤|æ X¯HÓ’s¡uÛÑ´ùd ìï]®‘˚+Á~j·T'
Vü≤è<ä´$∫äqï yÓ÷+ø±s¡+ |òüT+{≤Hê<ä+ _k˛s¡íe‘Y
ÁbÕDÒH√Bs¡´ ‘·Á‘ê<∏ä |ü⁄q' dü+y˚X¯j˚T‘Y dü«s¡yéT
@e+ Á|üDe dü+j·TTø£Ô+ ÁbÕDy˚Te düeTuÛÑ´ùd‘Y
<äX¯ø£è‘·« ÅdæÔwüeD+ e÷kÕ<äsê«–®‘êì\'
Vü≤è‘·TŒ+&ÉØø£ eT+‘·'düúeT÷s¡∆«Hêfi¯eT<∏√eTTKyéT
<Ûë´‘√« s¡∆« eTTK eTTìïÁ<ä eTwüº|üÁ‘·+ düø£]íø£yéT
ø£]íø±j·÷+ q´ùd‘·÷‡s¡´ k˛e÷^ï qT‘·Ôs√‘·Ôs¡yéT
eVæ≤ïeT<Û˚´ düàπsÁ<ä÷|ü+ eTyÓTÆ‘·<Ûë∆´q eT+>∑fi¯yéT
düeT+ Á|üXÊ+‘·+ düTeTTK+ Bs¡È#ês¡T #·‘·Ts¡T“¤»yéT
düT#ês¡T düT+<äs¡Á^e+ düTø£b˛\+ X¯ó∫dæà‘·yéT
düe÷q ø£s¡í $q´düÔ düTŒ¤s¡qàø£s¡≈£î+&É\yéT
ùV≤e÷+ãs¡+ |òüTqXÊ´eT+ le‘·‡lìπø‘·qyéT
X¯+K#·Áø£>∑<ë|ü<äà eqe÷˝≤ $uÛÑ÷wæ‘·yéT
q÷|ü⁄¬s’ ]«\dü‘êŒ<ä+ øödüTÔuÛÑÁ|üuÛÑj·÷j·TT‘·yéT
<äT´eT‘YøÏØ≥ø£≥ø£ ø£{Ïdü÷Á‘ê+>∑<ëj·TT‘·yéT
düsê«+>∑düT+<äs¡+ Vü≤è<ä´+ Á|ükÕ<ä düTeTTUÒø£åDyéT
düT≈£îe÷s¡ eT_Û<Ûë´j˚T‘Y düsê«+π>wüß eTH√<ä<Ûä‘Y
Ç+Á~j·÷D°+Á~j·÷πsúuÛÀ´ eTqkÕ-ø£èwü´ ‘·qàq'
<Ûë´q düs¡düT‡ 139
ãT<ë∆´ kÕs¡~∏HêBÛs¡' Á|üDj˚T qàsTT düs¡«‘·'
‘·Á‘· düs¡«yê´|üø£+ ∫‘·Ô e÷ø£èôw’´ø£Á‘· <Ûës¡j˚T‘Y
@e+ düe÷Væ≤‘·eT‹ sêày˚Tyê‘êàq e÷‘·àì
$#·ùwº eTsTT düsê«‘·àHé CÀ´‹s√®´‹wæ dü+j·TT‘·+
<Ûë´H˚H˚‘·ú+ düTrÁy˚D j·TT+»‘√ jÓ÷–H√eTq'
dü+j·÷dü´‘ê´X¯ó ìsê«D+ Á<äe´C≤„qÁøÏj·÷ÁuÛÑeT'
kÕsê+X¯+ : ôV≤#·TÃ ‘·>T∑ \Z T ˝Òì düeTdü\ú +ô|’ düe÷d”qT&Ó,’ jÓ÷– #˚‘T· \qT
ˇ&ç˝À qT+#·Tø=ì, <äèwæºì ÁuÛÑ÷eT<Ûä´+ô|’ ì•‘·+>± πø+ÁBø£]+#ê*.
ñ#êä«düìXÊÙ«kÕ\ô|’ <Ûë´dü ì*|æ |üPs¡«+ ù|s=ÿqï |üPs¡ø£ ≈£î+uÛøÑ ±~
Á|üÁøÏj·T\ <ë«sê ÁbÕD≤j·÷eT e÷s¡Z+˝À nuÛ≤´dü+ kÕ–+#ê*.
eT÷˝≤<Ûës¡+ qT+&ç wü≥ÃÁø£|sü ´¡ +‘·+ <Ûës¡D≤uÛ≤´dü+ #˚d÷ü Ô Ä‘·à>√fi¯eT+‘ê
z+ø±s¡ Hê<ä<«äÛ ì ã+<ÛTä s¡+>± ìj·T+Á‹+∫, Hê<ëìï dü«s¡+>± |üs´¡ edæ+|ü
CÒj÷· *. á $<Û+ä >± Á|ü‹~q+ eT÷&ÉTy˚fi˝¯ ≤ Ä#·]+|ü>*∑ –‘˚ eT+∫~.
á $<Ûyä TÓ qÆ rÁyêuÛ≤´dü+‘√ Vü≤è<äjT· eTH˚ nwü<º fiä ¯ |ü<àä + $ø£d+æ ∫ ø£]øí ±
Á|ü<˚X¯+˝À dü÷s¡´#·+Á<äø±+‹ Á|ü‹w昑·yÓTÆ, n–ï nq>± ˇø£ ~e´CÀ´‹
yÓ\T>∑T‘·T+~. Ä CÀ´‹˝À düTÁ|üXÊ+‘·eTT, düTÁ|üdüqïeTT, düT+<äs¡ uÛÑT»
#·‘·Twüºj·TeTT, n+<äyÓTÆq ø£+sƒ¡ø£b˛˝≤\T, Á|üø±X¯e+‘·eTT˝…’q ø£s¡í≈£î+&É
˝≤\T, düTesêí+ãs¡+, ˙\y˚T|òüTdüT+<äs¡yÓTÆq X¯Øs¡+, le‘ê‡~ ∫Vü‰ï\T,
X¯+K#·Áø£>∑<ë |ü<äà eqe÷˝≤~ n\+ø±sê\T, q÷|ü⁄sê\+ø£è‘·bÕ<ë\T,
øödüTÔuÛÑeø£å+, \ø°å à<˚$ ìedæ+#˚ $XÊ\ eø£å'düú\+, düsê«+>∑düT+<äs¡
düTeTH√Vü≤s¡ Á|ükÕ<ä uÛ≤»qyÓTÆq lø£èwüíuÛÑ>∑yêqTì ~e´eT+>∑fi¯eT÷]Ôì
jÓ÷>∑T\T Vü≤è<äj·T CÀ´‹s¡à+&É\+˝À <ä]ÙkÕÔs¡T. n˝≤ <ä]Ù+|ü >∑*–q
Ø‹˝À uÛ≤yêìï Ä‘·à˝À $©q+ #˚j·÷*. á $<Ûä+>± Ä <˚e<˚e⁄ì
140 <Ûë´q düs¡düT‡
düsê«+^D ìeT>∑ïyÓTÆq n+‘·s¡+>∑+ Áø£eTÁø£eT+>± |ü+#·uÛÑ÷‘ê\˝À Ä~
jÓÆTq Äø±X¯+˝À nq>± $XÊ\ X¯Sq´+˝À düTdæús¡+>± ì\TdüTÔ+~. á
dæú‹j˚T Jyê‘·à |üs¡e÷‘·à\ ~yê´qTdü+<ÛëqyÓTÆ, düs¡«ÁuÛ≤+‘·T\T ‘=\–,
dü‘´· + >√#·se¡ TÚ‘·T+~. <Ûë´qjÓ÷>∑+˝À á |ü]D‹ kÕ~Û+#·&ÜìøÏ dü<Tä sZ T¡
ø£{≤ø£å+, >∑Ts√s¡TZs¡T&Ó’q uÛÑ>∑yêqTì ø£s¡TD≤ø£{≤ø£å+ ø£*–q|ü⁄&˚ jÓ÷>∑T\T
kÕ~Û+|ü>\∑ s¡T. n+‘·s+¡ >∑+ düT$XÊ\ X¯Sq´ düTdæ‘ú y· TÓ ,Æ Çø£ nø£ÿ&ç qT+&ç
ìs¡«Væ≤+|üã&˚ <Ûë´qjÓ÷>∑+ ìs¡TZDyÓTÆ, ìsê\+ãyÓTÆ, ì]«ø±s¡ ìØVü≤yÓTÆ
JeqTàøÏÔ <ëj·Tø£+>± uÛ≤dædüTÔ+~.
á ◊‹Vü‰´\˙ï kÕ«qTuÛÑe+‘√ |ü]o*+∫ n<Ûä´j·Tq+ #˚ùdÔ
<Ûë´qjÓ÷>∑+ dü>T∑ D+>± ÁbÕs¡+_Û+|üã&ç ìs¡TDZ +>± |üs´¡ edædTü +Ô ~. jÓ÷–
düT$XÊ\ X¯Sq´yÓTÆq ∫<äZ>∑q+˝À düTdæús¡<äèwæº düTBs¡È+>± uÛ≤dæ+#˚ dæú‹
m˝≤ ñ+≥T+<√ |ü<øä $£ ‘ê|æ‘êeTVüQ&Óq’ nqïeTj·T´ á ÁøÏ+~ ø°sqÔ¡ ˝À
nø£ås¡•\Œ ã+<ÛäTs¡+>± e]í+∫Hê&ÉT.
ªª#·÷&É #·÷&É e÷DÏø±´\T #·Tø£ÿ\ e˝… qTqï$
á&ÉT ˝Òì ø£qTï\y˚ sTTq #·+Á<äT\T
ø£+{Ï >∑+{Ï yê&Ó yê&Ó, |òüTqyÓTÆq eTT‘ê´\T
ø£+≥ e÷\\yÓ |ü<äø£eTT\T qyÓ
$T+{Ï bı&ÉyÓ’q{Ϻ $T+#·T øÏØ≥+ã<Ó
»+≥\ yÓ\T>∑T X¯+K #·Áø±\yÓ
yÓTT≈£îÿ yÓTT≈£îÿ yê&Ó yê&Ó eTT+<äs¡H˚ ñHêï&ÉT
#Ó≈£îÿ\y˚ q>∑e⁄‘√ õ–yÓ÷eT<Ó
|ü⁄øÏÿ≥ ˝Àø£eTTà\yÓ uÛÑT»ø°s¡TÔ\TqTqy˚
#·ø£ÿqeTà n\y˚T\T »esê\<Ó
<Ûë´q düs¡düT‡ 141
eTT+¬>’ eTTsês¡T\TqT yÓTT\ø£sƒês¡TqT q<Ó
ã+>±s¡T ì>∑TZ\ eHÓï |ü#·Ã ã≥º<Ó
sTT+–‘· yÓT]– y˚+ø£fÒX¯ó&ç<Ó ø£qTï\≈£î
eTT+–≥ ì<ÛëqyÓTÆq eT÷\uÛÑ÷‘·eT<˚μμ
kÕsê+X¯+ : düeTÁ>∑<Ûë´q jÓ÷>∑+‘√ ñ<ä∆e⁄q≈£î lø£èwüíuÛÑ>∑yêqT&ÉT
uÀ~Û+∫q Ø‹˝À jÓ÷>∑T\T ly˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$Tì <ä]Ù+|ü >∑*–‘˚ Ä
<˚e<˚e⁄&ÉT düèwæºøÏ eT÷\uÛÑ÷‘·yÓTÆq dü>∑TD+>± <Ûë´ìùdÔ Á|ü|ü<e∏ä T+>± Ä
~e´eT+>∑fi¯ s¡÷|ü+ düTesêíuÛÑs¡D ø±+‘·T\T, dü÷s¡´ #·+Á<ä, H˚Á‘ê\T,
s¡‘·ïK∫‘· øÏØ≥ ø±+‘·T\T, Vü≤è<äj·T\øÏå à, ã+>±s¡T eHÓï\ |ü#·Ãì |ü≥Tº
|”‘ê+ãsê\‘√ >√#·]+∫, ∫es¡≈£î á ø±+‘·T\˙ï >∑>∑q XÀuÛÑ\T>±
>√#·]dü÷Ô, ø£≥ºø£&É≈£î düT$XÊ\ X¯Sq´>∑>∑q+ ìs¡à\yÓTÆ n+‘·s¡+>∑+˝À
Á|üø±•düT+Ô ~. nqïeTj·T´ ªªeT÷\uÛ÷Ñ ‘·+μμ nì ù|s=ÿq&É+˝Àì n+‘·sês¡ú
y˚TeT+fÒ |ü+#·u÷ÑÛ ‘ê\˝À ≈£L&É eT÷\yÓTqÆ , n+fÒ yÓTT<ä{<Ï q’Ó ~ Äø±X¯yT˚ `
nì!
<Ûë´qjÓ÷>±ìø°, düèwæºøÏ eT÷\uÛÑ÷‘·yÓTÆq Äø±XÊìø° n$HêuÛ≤e
dü+ã+<Û+ä m+‘ÓH’ ê ñ+~. Bìï kÕ«qTuÛeÑ +‘√ miTø£|sü #¡ T· ø=qï m+<äs√
jÓ÷>∑T\T, Ä#ês¡´ |ü⁄s¡Twüß\T yê] yê] Á|üuÀ<Ûë\˝À Ç≥Te+{Ï
uÛ≤eC≤\ìï, nqTuÛ÷Ñ ‘·T\qT, Ä\+ø±]ø£+>± bı+<äT|ü]∫Hês¡T. X¯+ø£s¡
uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\T yês¡T •yêq+<ä \Vü≤]˝À Ç˝≤ ù|s=ÿ+{≤s¡T.
ªªÁbÕ≈£îŒD≤´#·\ e÷s¡Z<ä]Ù‘· düT<ÛëeT÷]Ô' Á|üdüqï•Ùe
k˛‡eTdü‡<äZD ùd$‘√ eTè>∑<Ûäs¡' |üPs¡ídüÔyÓ÷ yÓ÷#·ø£'
#˚‘·' |ü⁄wüÿs¡\øÏå‘√ uÛÑe‹ #˚<ëq+<ä bÕ<∏√ì~Û'
ÁbÕ>∑˝Ò“¤´q $»è+uÛÑ‘˚ düTeTqkÕ+ eè‹Ô düÔ<ëC≤j·T‘˚μμ
(•yêq+<ä\Vü≤]`38)
142 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 143

kÕsê+X¯+ : Je⁄ì jÓTTø£ÿ |üPs¡«|ü⁄D´eTT\HÓ&ç ñ<äj·T–s¡T\ô|’ neTè‘·
dü«s¡÷|ü⁄&Óq’ #·+Á<äT&ÉT |ü<Tä Hês¡T ø£fi\¯ ‘√ •e düT+<äsÁ¡ |üdqü Tï&Ó’ Á|üø±•dü÷Ô
ñ+&É>± n+‘·s¡+>±ìï n\eTTø=qï Nø£≥¢˙ï bÕs¡Á<√\ã&ܶsTT.
Vü≤è<äj·÷ø±X¯+˝À XÀ_Û\T¢#·Tqï C≤„HêeTè‘·eT÷]Ôì ø£qT>=qï+‘·H˚
n+‘·s¡+>∑ düeTTÁ<ä+ <Ûë´qs¡kÕqTuÛÑ÷‘·T\H˚ ‘·s¡+>±\‘√ ñyÓ«‘·TÔq
ñbıŒ+>∑T‘·÷ ñ+~.
ªª<Ûäs√ày˚T #·‘·Ts¡+Á|òæTø£ düT‡#·]‘·'μμ ` ( 39)
ªªÄø±X‚q •F düeTdüÔ|òüDÏHêμμ ` (53)
ªª@ø√ yê]» u≤+<Ûäe+ øÏå‹quÛÀyê´|üÔ+μμ ` (58)
e+{Ï XÀ¢ø±\˝À ≈£L&É Ç≥Te+{Ï n+‘·sêsêúìï düeTq«sTT+#·T
ø√e#·TÃ.
<Ûë´qjÓ÷>∑+˝À uÛ≤dæ+#˚ Ç≥Te+{Ï nqTuÛÑ÷‹H˚ |ü⁄wüŒ<ä+‘ê
#ês¡T´\T á ÁøÏ+~ $<Ûä+>± e]íkÕÔ&ÉT.
ªª$j·T<ë«|” ‘êsê>∑D>∑TDÏ‘· ù|òH√<äZeTs¡T∫'
Á|üyêôVA yêsê+ j·T' |üèwü‘· \|òüTT<äèwüº•Ùs¡dæ ‘˚
»>∑B›«bÕø±s¡+ »\~Ûe\j·T+ ‘˚qø£è‘·$T
‘·´H˚HÓ’ y√ H˚ïj·T+ <Ûäè‘·eTVæ≤eT ~e´+ ‘·e e|ü⁄'
(•eeTVæ≤eTïeTT`17)
kÕsê+X¯+ : |üse¡ T•yê! Äø±X¯yT˚ ˙πøX¯bÕX¯yTÓ Æ ˙ •s¡dTü ‡˝À >∑+>±yêVæ≤ì,
qø£Áå ‘·eT+&É˝≤ìøÏ ôd‘’ +· yê´|æ+∫, Ä >∑>q∑ ø±+‘·T\T dü+‘·]+#·T≈£î+≥÷
ñ+~. á ÁãVü‰à+&É >√fi¯eT+‘ê Ä »˝≤s¡íe+ eT<Ûä´ B«|üyÓTÆ uÛ≤dædü÷Ô
ñ+~.
$<ë´~ÛcÕ˜q<˚e‘· jÓÆTq düs¡dü«r<˚$ì eTVü‰ø£e⁄\T ªª uÛ≤yê+ãs¡
M~∏ $ÁX¯ó‘· $Vü‰s¡μμ ` nì dü+uÀ~Û+#·&É+˝À ≈£L&É Ç<˚ n+‘·sês¡ú+.
ø±[<ëdüeTVü‰ø£$ $s¡∫‘·+>± ù|s=ÿqã&˚ ªª∫<äZ>∑q #·+Á~ø£μμ `
nH˚ Á>∑+<∏ä+˝À Ç≥Te+{Ï <Ûë´HêqTuÛÑ÷‹H˚ XÊπøÔj·T|üs¡+>± Ä eTVü‰ø£$
n_Ûe]íkÕÔ&ÉT.
ªªCÀ´‹s¡+ã! Vü≤è~ $<ä´j˚TøÏå‘·+
j·T\¢|òüTT Á|üdüè‘· eTs¡∆eT+&Éù|
<Ûä÷eT\ø£å à >∑Ts¡T j·T#·Ã ‘·‘Y #·T´‘·+
‘˚‘·T dü‘·Ô«‘·eTd” e|ü⁄ düÔeμμ
(∫<äZ>∑q #·+Á~ø£ ` 19)
kÕsê+X¯+ : ne÷à! Hê Vü≤è<äj·÷ø±X¯+˝À >√#·]+#˚ ˙ CÀ´‹s¡àj·T
dü«s¡÷|ü+ n|üs√øå±qTuÛÑ÷‹ nH˚ eT+#·T‘Ós¡ eT<Ûä´, ø£s¡àã+<ÛäeTHÓ&ç n–ï
ø°\\qT <äVæ≤+|üCÒdü÷Ô ˙ ‘·‘·Ô« eTVü≤‘êÔ«\qT ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ñ+~.
á $<Û+ä >± uÛ≤s¡rj·T Äs¡¸e÷s¡+Z ˝À düHê‘·q ãTTwüß\#˚ nqTwæ+˜ |ü
ã&çq <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+∫ n+‘·s¡TàFq |ü]D‹ kÕ~Û+∫q|ü⁄&˚
e÷qeJ$‘êìøÏ kÕs¡úø£‘· \_ÛdüTÔ+~.
S

düe÷~Û
<Ûë´qjÓ÷>∑+˝À <Ûë´‘·, <Ûë´qeTT, <Û˚´j·TeTT ` nH˚ eT÷&ÉT
Á|ü<ÛëHê+>±\T uÛ≤dædü÷Ô ñ+{≤j·Tì #Ó|üø√e&É+ »]–+~. n≥Te+{Ï
<Ûë´qjÓ÷>∑d‹úæ ˝À dü+|üPs¡‘í ê<ë‘·à ´+ \_Û+∫q|ü⁄&ÉT <Ûë´‘·, <Ûë´q dæ‘ú T· \T
|üP]Ô>± q•+∫, <Û˚´j·T+ e÷Á‘·y˚T nqTuÛÑ÷j·Te÷q dæú‹˝À ñ+&É>∑*–,
n+<äT˝À |ü]D‹ kÕ~ÛùdÔ n<˚ ªªdüe÷~Ûμμ jÓ÷>∑+ ne⁄‘·T+~.
ªª‘·<˚yês¡úe÷Á‘· ìsꓤdü+ dü«s¡÷|üX¯Sq´$Teμμ
düe÷~Û : ªªnì |ü‘·+»* eTVü≤]¸ á düe÷~Û dæú‹ì ìs¡«∫+∫Hê&ÉT.
kÕ<Ûä≈£îì n+‘·s¡+>∑+˝Àì Ä]Ô á <äX¯˝À |üsêø±wü˜ eVæ≤+∫ uÛ≤eHê
»>∑‘·TÔ˝À ˇø±H=ø£ X¯Sq´dæú‹ Äe]düTÔ+~. á dü+<äs¡“¤+˝À >∑CÒ+Á<äTì
Ä]Ôì yê´düeTVü≤]¸, b˛‘·qeTVü‰ø£e⁄\T e]í+∫q |òüT{≤ºìï |ü]o*ùdÔ
kÕ<Ûäq˝Àì á düe÷~Û˝À m≥Te+{Ï ‘ê<ë‘·à ´dæ~∆ uÛ≤dædüTÔ+<√ eTq+
ne>∑‘·+ #˚düTø√e#·TÃ.
ªª@e+ e´edæ‘√ ãT<ë∆´ düe÷<Ûëj·T eTH√ Vü≤è~
»C≤|ü |üs¡eT+ »|ü´+ ÁbÕ>∑®qàq´qT•øÏå‘·yéTμμ
(yê´düuÛ≤>∑e‘·eTT`8e`3`1)
kÕsê+X¯+ : |üs¡e÷‘·à |ü≥¢ düTe´edæú‘·yÓTÆq ãT~∆jÓTTø£ÿ ã˝≤ìï ÇqTeT
&ç+|üCdÒ æ eTqdüT‡qT Ä ãT~∆˝À \sTT+|üCdÒ ,æ |üPs¡«»qà dü+kÕÿs¡ ã˝+‘√
‘êqT H˚]Ãj·TTqï uÛ>Ñ e∑ ‘Y k˛ÔÁ‘êìï »|æ+#·T≥ ÁbÕs¡+_Û+∫Hê&ÉT. >∑C+Ò Á<äT&ÉT.
uÛÑ>∑e‘Y k˛Á‘ê\qT eTq+ @ø±Á>∑‘·‘√ #·<äTe⁄ø√e&ÉyÓ÷, ˝Ò<ë
ø£+sƒd¡ +úü #˚dæ ÁbÕs¡Hú ês¡÷|ü+˝À ìy˚~+#·Tø√e&É+ #˚kÕÔ+. ø±ì Ä k˛ÔÁ‘êìï
»|æ+#·&É+ n+fÒ ‘ê‹Ô «ø£+>± <Ûë´qjÓ÷>±ìï ne\+_+#·&Éy˚T.
>∑C+Ò Á<äT&ÉT ‘·q ãT~∆ì ìj·T$T+#·Tø=ì Ç≥Te+{Ï <Ûë´q+‘√ |üse¡ ÷‘·àqT
»|ædüTÔHêï&ÉT.
<Ûë´q düs¡düT‡ 145
ªªz+qyÓ÷ uÛÑ>∑e‘˚ ‘·ôd’à j·T‘· @ ‘·∫Ã<ë‘·àø£yéT
|ü⁄s¡TcÕj·÷~;C≤j·T |üπsXÊj·÷_ÛBÛeTVæ≤μμ
` nH˚ XÀ¢ø£+ qT+&ç
ªªHêj·T+ y˚<ä dü«e÷‘êàq+ j·T#·Ã¤ø±Ô´j·T+ ~Ûj·÷ Vü≤‘·yéT
‘·+ <äTs¡‘·´j·T e÷Vü‰‘·à ´+ uÛÑ>∑e+‘·$T‘√-düà ´Vü≤yéTμμ
` nH˚ XÀ¢ø£+ es¡≈£î >∑CÒ+Á<äT&ÉT uÛÑ>∑e‘Y ‘·‘êÔ «ìï k˛ÔÁ‘·|üPs¡«ø£
»|ü+>±, <Ûë´qjÓ÷>±e\+_‘·yÓTÆq n+‘·s¡+>∑+‘√, ‘ê<ë‘·à ´ dæ~∆‘√
uÛ≤$+∫Hê&ÉT. Ç{Ϻ ‘ê<ë‘·à´dæ~∆ düe÷~Ûdæú‹ì bı+<ä&É+ yê´dü eTVü≤]¸
á ÁøÏ+~ XÀ¢ø£+˝À dü+πø‹+∫Hê&ÉT.
ªªk˛-qÔ dü‡s¡düT´s¡T ã˝Òq >∑èV”≤‘· Äs√Ô
<äècÕº « >∑s¡T‘·à‹ Vü≤]+ K ñbÕ‘·Ô#·Áø£yéT
ñ‘YøÏå|ü´ kÕ+ãT»ø£s¡+ –s¡e÷Vü≤ ø£èÁ#êä
Hêïsêj·TD≤œ\ >∑Ts√ uÛÑ>∑eHé qeTùdÔμμ
kÕsê+X¯+ : ã\dü‘êÔ «\qT |üP]Ô>± ñ&ç–j·TTqï <äX¯˝À >∑s¡T‘·à+‘·Tìô|’
n~Ûs√Væ≤+∫ ‘·qqT ø±bÕ&É{≤ìøÏ edü÷Ô ñqï $wüß<í e˚ ⁄ì #·÷∫q yÓ+≥H˚
>∑CÒ+Á<äT&ÉT n‹ø£wüº+‘√ ‘·q Vü≤kÕÔìï (‘·T+&Üìï) #ê∫ ˇø£ |ü<ëàìï Ä
<˚e <˚e⁄ìô|’ kÕ]dü÷Ô
ªªHêsêj·TD! nœ\>∑Ts√! uÛÑ>∑eHé qeTùdÔμμ nì |ü\Tø£>∑*–Hê&ÉT
>∑CÒ+Á<äT&ÉT ˇø£ |ü<ëàìï Ä <˚e <˚e⁄ì yÓ’|ü⁄ #·÷|ü⁄‘·÷ ñHêï&É+fÒ
Ä]Ô‘√ ≈£L&çq ‘·q Vü≤è<äj·T |ü<ëàìï uÛÑ>∑e<äs¡ŒD+ #˚düTÔHêï&Éqïe÷≥.
Je⁄&ÉT C≤„qeTø£s¡+<äã+<ÛäTs¡yÓTÆ, uÛÑøÏÔ |ü]eTfi¯$\dæ‘·yÓTÆq ‘·q Vü≤è<äj·T
|ü<ëàìï uÛÑ>∑e<äs¡ŒD+ #˚j·T&Éy˚T <Ûë´qdüe÷~Û dæú‹. á <äX¯˝À kÕ<Ûä≈£îì
eTqdüT‡˝À eTÚqdæ‹ú Äe]düT+Ô ~. n+‘·es¡≈î£ »|ü+˝ÀH√, <Ûë´q+ ˝ÀH√
146 <Ûë´q düs¡düT‡ <Ûë´q düs¡düT‡ 147

ñqï eT+Á‘·dü+|ü⁄{ÏjÓTTø£ÿ nqTdü+<Ûëq+ ≈£L&É ñ+&É<äT. >∑CÒ+Á<äT&ÉT düŒè•+∫ C≤>∑è‹ì Á|ükÕ~+∫Hê&ÉT. n+fÒ Á<ÛäTe⁄&ÉT <Ûë´qdüe÷<Ûä´edüú˝À
≈£L&É ªªHêsêj·TD! nœ\ >∑Ts√! uÛÑ>∑eHé ! qeTùdÔμμ eTVü‰eTÚq+ bı+~Hê&Éì #Ó|üŒe#·TÃ.
nqï ‘·sê«‘· ªÇ+ø£μ @MT |ü\Tø£˝<Ò Tä — eTÚHêìï ne\+_+∫Hê&ÉT. ªªdüyÓ’~Ûj·÷ jÓ÷>∑$bÕø£ rÁej·÷
á n+XÊìï b˛‘·qeTVü‰ø£$ ≈£L&É ˇø£ jÓ÷–|ü⁄+>∑e⁄&Ó’q+<äT e\¢ n<˚ Vü≤è‘·Œ<äàø√X‚ düTŒ¤]‘·+ ‘·{ÏÁ‘·ŒuÛÑyéT
jÓ÷>∑uÛ≤e+‘√ $X¯Bø£]+∫Hê&ÉT. ‹s√Væ≤‘·+ düVü≤ôd’y√|ü\ø£å´
ªª˝≤y=øÏÿ+‘·jT· T ˝Ò<Tä , <Ûs’Ó ´¡ eTT $˝À\+ãjÓT´...μμ nH˚|<ü ´ä + qT+&ç ãVæ≤' dæú‘·+ ‘·<äedüú+ <ä<äs¡Ù
ªªz ø£eT˝≤ø£!å z es¡<.ä ...........μμ nH˚ eT÷&ÉT |ü<ë´\˝À >∑C+Ò Á<äTì ‘·<ä›s¡Ù H˚Hê>∑‘· kÕ<Ûä«dü'øÏå‘ê
Ä]Ôì Ä$wüÿ]dü÷Ô ee+<ä‘ê+>∑+ $qeTj·T´<ä+&Ée‘Y
ªªns¡øÏå‘· s¡ø£å≈£î+&Ó’q áX¯«s¡T+&Ü|üqTï+&Ó’q <äè>±“¤´+ Á|ü|üX¯´Hé Á|ü|æãìïyês¡“¤ø£'
qqTï+>±#·T" >±ø£ j·Tì ì+– ìøÏÿ #·÷#·T #·T+ãìïyêùdq uÛÑTC…’]yê•¢wüHé
#·T, ì≥÷ºs¡TŒ\T ì–&ç+#·T#·T, ãj·T˝≤\ dü‘·+ $eø£å+‘· eT‘·~«<ä+ Vü≤]'
øÏ+#·T#·T ........μμ nH˚ e÷≥\˝À >∑CÒ+Á<äTì eTÚqdüe÷~Ûì C≤„‘ê«dü´ düs¡«dü´ #· Vü≤è<ä´edæú‘·'
Ä$wüÿ]kÕÔ&ÉT. (b˛‘·quÛ≤>∑e‘·+`93) ø£è‘ê+»*+ ÁãVü≤àeTj˚Tq ø£+ãTHê
ˇø=ÿø£ÿ kÕ<Ûä≈£îì˝À düe÷~Ûdæú‹˝Àì á eTÚq+ eTVü‰eTÚq+>± |üdüŒs¡Ù u≤\+ ø£è|üj·÷ ø£b˛˝Ò
≈£L&É |ü]D‹ bı+<äT‘·T+~. >∑C+Ò Á<äTì eTÚq<äX,¯ $wüß<í e˚ ⁄ì ø£sd¡ Œü s¡Ù‘√ düyÓ’ ‘·<Ó’e Á|ü‹|ü<ä´‘ê+ –s¡+
eTs¡\ C≤>∑è‹ì, #Ó’‘·Hê´ìï, dü+‘·]+#·Tø√>± >∑CÒ+Á<äT&ÉT |ü⁄+E≈£îqï <Ó’M+ |ü]C≤„‘· |üsê‘·à ìs¡íj·T'
ø=+Á>=‘·Ôã\+‘√ |ò”T+ø£]+∫Hê&ÉT. ‘·+ uÛÑøÏÔ uÛ≤y√-uÛÑ´>∑èD≤<ä dü‘·«s¡+
ªªlVü≤] ø£s¡ dü+düŒs¡ÙqT |ü]ÁX¯ó‘√s¡T ÁX¯edü+ Á<ÛäTeøÏå‹'
<˚Vü≤eTT <ëVü≤+ãT e÷ì, <Ûäè‹ø£]D°dü+ (l eT<들>∑e‘·+`4edüÿ+`9e`2`5)
<√Vü≤+ãT ‘êqT >∑»|ü‹ kÕsê+X¯+ : Á<ÛäTe⁄ì ãT~∆ düe÷~Û#˚ |ü]|üø£«yÓTÆ düTdæús¡+>± uÛÑ>∑yêqTì
yÓ÷Vü≤q |ò”T+ø±s¡ X¯ã›eTT\‘√ H=ô|ŒHéμμ j·T+<˚ ì*∫ ‘·q Vü≤è<äjT· |ü<àä +˝À yÓTs¡T|ü⁄˝≤>∑ Á|üø±•düTqÔ ï $wüß<í e˚ ⁄ì
(b˛‘·quÛ≤>∑e‘·eTT`8`119) ~e´eT+>∑fi¯ eT÷]Ô j·T+<˚ ìeT>∑ïyÓTÆ ñ+&É≥+‘√, ‘·q m<äT≥
>∑CÒ+Á<äTì eTÚHêìï uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ‘·q ø£s¡düŒs¡Ù‘√ C≤Á>∑<äedüú≈î£ Á|ü‘·´ø£åyÓTÆq Ä <˚e<˚e⁄ì yÓ+≥H˚ #·÷&É˝Òø£b˛sTTHê&ÉT. rÁe‘·|üdTü ‡‘√
rdæø=ì sê>±, Á<ÛäTe⁄ì eTÚHêìï ‘·q bÕ+#·q´+‘√ n‘·ì ø£b˛˝≤ìï ‘·q Vü≤è<äj·T+‘√ dü+uÛÑ$+#˚ jÓ÷>±edüú\ Á|üuÛ≤e+‘√ ø£qT\T ‘Ós¡∫,
148 <Ûë´q düs¡düT‡
‘êqT @ ~e´s¡÷bÕìï Vü≤è<äj·T+˝À #·÷&É>∑*–Hê&√ n<˚ s¡÷bÕìï
m<äT≥ #·÷&ÉkÕ–Hê&ÉT. ‘·q düπs«+Á~j·÷\ jÓTTø£ÿ Ä+‘·s¡, u≤Væ≤s¡
X¯≈£îÔ\˙ï uÛÑ>∑e<들eHê eTj·T ∫+‘·q˝À eTTì– e÷≥ ô|>∑\˝Òì
eTVü‰eTÚqdæú‹ Á<ÛäTe⁄ì Äe]+∫+~. jÓ÷^X¯«πsX¯«s¡T&Ó’q yêdüT<˚e⁄&ÉT
Á<ÛäTe⁄ì eTÚq düe÷~Û jÓ÷>∑dæú‹ì ‘Ó*dæø=qï yê&Ó’ ‘·q X¯+KyÓTÆq
bÕ+#·»q´+‘√ Ä Á<ÛTä e⁄ì #ÓøÿÏ fi¯ô¢ |’ düŒ è•+∫ yêvàj·TyÓTqÆ C≤Á>∑<eä düqú T
Á|ükÕ~+∫Hê&ÉT.
eTÚqdüe÷~Ûdæú‹ì >∑÷]à X¯+ø£s¡uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\ yês¡T <äøÏåD≤eT÷]Ô
k˛ÔÁ‘·+˝À ¬s+&ÉT n<äT“¤‘· XÀ¢ø±\T #ÓbÕŒs¡T.
ªª∫Á‘·+ e≥‘·s√ s¡÷à˝Ò eè<ë∆•ÙcÕ´ >∑Ts¡Ts¡T´yê
>∑Ts√düTÔ eTÚq+ yê´U≤´q+ •cÕ´düTÔ∫äqïdü+X¯j·÷'
eTÚqyê´U≤´ Á|üø£{Ï‘· |üs¡ÁãVü≤à ‘·‘·Ô «+ j·TTyêq+
e]¸cÕ˜+‘˚ edü<äèwæ>∑D…Æsêeè‘Ó’' ÁãVü≤àìôwÌú'
Ä#êπs´+Á<ä+ ø£s¡ø£*‘· ∫qTàÁ<ä, e÷q+<äeT÷]Ô+
kÕ«‘êàsêeT+ eTT~‘·e<äq+ <äøÏåD≤eT÷]Ô MT&˚μμ
kÕsê+X¯+ : e≥eèø£åeT÷\uÛ≤>∑+˝À düTU≤d”qT&Ó’ >∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT eTÚq+
eVæ≤+∫j·TTHêï&ÉT. Ä eTÚq+ eVæ≤+∫q >∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT j·TÚeq+‘√ XÀ_Ûd÷ü Ô
ñHêï&ÉT. n{Ϻ >∑Ts¡T<˚e⁄ì eTÚqy˚T eè<äT∆˝…’q •wüß´\ dü+<˚Vü‰\qT |ü{≤
|ü+#·\T #˚dü÷Ô ñ+~. >∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT ‘·q eTÚq+‘√H˚ |üs¡ÁãVü≤à‘·‘êÔ «ìï
yê´U≤´ìdüTÔHêï&ÉT. ÁãVü≤às¡T¸\#˚ |ü]y˚wæº+|üã&çj·TTqï Äj·Tq≈£î Äq+<ä
kÕÁe÷»´+ Vü≤düÔ+>∑‘·yÓTÆ j·TTqï~. n{Ϻ <äøÏåD≤eT÷]ÔøÏ q‘·T\T.
Ç‘ê´~ n+XÊ\˙ï ≈£åîDí+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ, Ä#·]+|ü>∑*–‘˚
<Ûë´qdüe÷~Ûdæ~∆ ‘·|üŒø£ ÁbÕ|æÔdüTÔ+~.
S ªªn<ä«j·T ‘ês¡ø√|üìwü‘T· μÔ μ ` á$<Û+ä >± $X¯Bø£]dü÷Ô ñ+~.
CÀ´‹wüàr <Ûë´qe÷s¡ZeTT
eTq+ mø£ÿ&Ó’Hê q&É∫ yÓfi‚fl≥|ü&ÉT |ü>∑{Ïy˚fi¯jÓÆT j·TT+&ç, eTq+
q&ç#˚ e÷s¡Z+ düT>∑eT+>± ñqï|ü&ÉT kÕ|ò”>± q&É∫ yÓfi¯fl>∑\+. n<˚
sêÁ‹|üP≥ jÓÆT‘˚, eTØ Nø£{Ï u≤>± Áø£eTTàø=ì ñ+fÒ #˚‹˝À @<Ó’Hê
u≤´≥Ø˝…’≥T >±ì, Ç‘·s¡B|ü+ >±ì rdæø=ì, <ëì‘√ q&ç#˚ e÷sêZìï
ø±+‹eTj·T+ #˚düT≈£î+≥÷ yÓfi¯fl>∑\+. eTq n+‘·s¡+>∑+˝À nC≤„qeTH˚
Nø£{Ï Áø£$Tà j·TTqï|ü&ÉT Ä˝À#·Hê Á|ükÕúHêìï m˝≤ kÕ–+#ê*?
nC≤„q+‘√ Ä˝À∫ùdÔ nC≤„q dü+u+<ÛäyÓTÆq }Vü≤\T, uÛ≤yê˝Ò ø£\T>∑T‘·÷
ñ+{≤sTT. nC≤„qeTH˚ Nø£{Ï Áø£eTTà≈£îqï n+<Ûäø±s¡+˝À düTC≤„qeTH˚
yÓ\T>∑TqT ì+|æ dü‘·´<äs¡Ùq+ #˚sTT+|ü>∑*–q düHêàs¡Z+ #·÷|æ+#˚ <Ûë´q
$<Ûëqy˚T ªªCÀ´‹wüàr <Ûë´qeTTμμ ` nì e÷ >∑Ts¡T<˚e⁄˝…’q l•yêq+<ä
eTÚqkÕ«$T á e÷sêZìï dü+Á|ü<ëj·T ã<ä+∆ >± nuÛ≤´dü+ #˚sTT+#ês¡T.
ªªeTq @e eTqTcÕ´D≤+ ø±s¡D+ ã+<Ûyä ÷Ó ø£j å ÷Ó 'μμ` nì lø£èwüí
uÛ>Ñ y∑ êqT&ÉT ù|s=ÿqï≥T¢>± á CÀ´‹wüàr<Ûë´q jÓ÷>±uÛ≤´kÕìøÏ eTq eTqùd‡
Á|ü<ëÛ q uÛ÷Ñ $Tø£. eTq eTqdüT‡˝À Á|üjT· ‘·ï+‘√ >±ì, nÁ|üjT· ‘·ï+>± ø±ì
mH√ï }Vü≤\T #Ó\sπ >∑T‘·÷ ñ+{≤sTT. uÛ≤eHê |üs+¡ |üs\¡ T Á|üyêVü≤o\+>±
düeTT<ä“$¤ dü÷Ô ñ+{≤sTT. Ä }Vü≤\qT >±ì, uÛ≤eHê|üs+¡ |üs\¡ qT >±ì
kÕøÏeå ÷Á‘·+>± n+‘·s+¡ >∑yT˚ C≤Á>∑‘>Ô· ± |ü]o*+|ü >∑\>±*. á <Ûë´q
dü+Á|ü<ëj·T+˝À Ç~ ÁbÕ<∏$ä Tø£ k˛bÕqeTT.
Je⁄ì n+‘·s¡+>∑+˝À yÓ\T>∑T ì+|ü⁄ø√>∑*–‘˚ n<˚ C≤„qCÀ´‹
j·TÚ‘·T+~. @ Je⁄ì n+‘·s+¡ >∑+˝À Ä yÓ\T>∑T ~q~q Á|ües¡e∆ ÷q
eTÚ‘·T+<√, n≥Te+{Ï Je⁄&ÉT C≤„qCÀ´‹s¡àj·TT&ÉT ø±>∑\<äT. á n+XÊìï
150 <Ûë´q düs¡düT‡
ªªn+‘·sø¢¡ å£ ´+ »\CÀ´‹ dü«s¡÷|ü+ uÛeÑ ‹, |üse¡ T>∑Ts¡÷|ü<X˚ q‚ düV≤ü ÁkÕπs
»\CÀ´‹sê« ãT~∆>T∑ Vü‰ìVæ≤‘· ∫CÀ®´‹sê« c˛&ÉXÊ+‘·dúü ‘·TØj·T #Ó‘’ q· ´+
yê n+‘·sø¢¡ å£ ´+ uÛeÑ ‹, ‘·<s›ä à¡ q+ dü<ë#ês¡´eT÷\yéTμμ (n<ä«j·T‘ês¡ø√|üìwü‘Y
` 9e eT+&É\eTT)
kÕsê+X¯eTT : >∑Ts¡T<˚e⁄ì ñ|ü<X˚ +¯ ‘√ Je⁄&ÉT kÕ<Û≈ä î£ &Ó’ ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä + ˝Àì
y˚sTTπs≈£î\ |ü<ëàìï Á|üyêVü≤dü<èä X¯yTÓ qÆ CÀ´‹‘√ ø±+‹eT+‘·+ #˚dTü ø√
>∑*–‘˚ ãT~∆>T∑ Vü≤˝À C≤„qCÀ´‹ yÓ\T>∑T‘·T+~. \˝≤≥+˝À CÀ´‹s¡TàÁ<äqT
Á|üyêVü≤o\+>± kÕ<Ûä≈£î&ÉT nqTuÛÑ÷j·Te÷q+ #˚düTø√>∑*–‘˚ ‘·TØj·T
#Ó‘’ q· ´+ dæ~d∆ Tü +Ô ~.
ªª$XÀø±yê CÀ´‹wüàrμμ ` nì |ü‘+· »* eTVü≤]¸ jÓ÷>∑d÷ü Á‘·eTT\˝À
(düe÷~Û bÕ<äeTT) ù|s=ÿqï <ëìì ã{Ϻ e÷ >∑Ts¡T<˚e⁄\T á dü÷Á‘·eTTq≈£î
yê´U≤´q ÁbÕj·TeTT>± á CÀ´‹wüàr <Ûë´q$<ÛëqeTTqT ‘·q •wüß´\‘√
nuÛ≤´dü+ #˚sTT+#˚yês¡T.
$XÀø± R XÀø±~ eTH√$ø±s¡eTT\≈£î <ä÷s¡yTÓ Æ nq>± ìs¡+‘·s¡
ÄVü‰~¢ ˙ uÛ≤eHê $\dæ‘y· TÓ Æ
CÀ´‹wüàr R n+‘·s+¡ >∑eTTq qTqï ~e´ Á|üø±X¯eTT.
nq>± n+‘·s+¡ >∑+˝À ÄVü‰~¢ ˙jÓ÷>∑ $\dæ‘y· TÓ qÆ ~e´CÀ´‹ <äè>√Z#s· y¡ TÓ Æ
q|ü⁄&ÉT <Ûë´qdæ~∆ ø£*– jÓ÷>∑Xø¯ ÔÏ |ü]|ü⁄wüeº TÚ‘·T+~. eT] Je⁄&ÉT ˝Ò<ë
kÕ<Ûä≈£î&ÉT á Ä+‘·s¡ ~e´CÀ´‹ì m˝≤ <ä]Ù+∫, kÕ«qTuÛÑe+˝ÀøÏ
‘Ó#T· Ãø√>∑\&ÉT` n+fÒ u≤Væ≤s¡yTÓ qÆ CÀ´‹ì Ä<Ûës¡+>± #˚dTü ø=ì Ä+‘·s¡
CÀ´‹ì dü+<ä]Ù+|ü>\∑ >±*.
uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹˝À ªªB|ü+μμ jÓTTø£ÿ yÓ•’ wü´º + ãVüQ<Ûë Á|ükÕÔ$+|ü
ã&ç j·TTqï~. á BbÕsê<Ûäqy˚T CÀ´‹wüàr<Ûë´qeTTq≈£î Á|ü<ÛëquÛÑ÷$Tø£.
S kÕsê+X¯+ : @ |üsê‘·Œs¡T&Ó’q <˚e<˚e⁄ì ‘·‘·Ô«eTT uÛÑ÷$T, »\eTT, n–ï,
CÀ´‹wüàr <Ûë´q düHêïVü≤eTT
kÕ<Ûä≈£î&ÉT eT+∫ Á|ü$T<ä\qT mqTïø=ì Äe⁄HÓsTT´‘√ >±ì,
y˚T*s¡ø£+ q÷HÓ‘√ >±ì B|ü+ yÓ*–+#·Tø√yê*. dæús¡yÓTÆq, düTKyÓTÆq
ÄdüqeTTqT @s¡Œs¡#·Tø=ì, B|üdüÔ+uÛÑeTTô|’ B|üeTT qT+∫, ‘·q ø£qT
#·÷|ü⁄q≈£î düe÷Hê+‘·s¡eTT>± B|üCÀ´‹ ñ+&ÉTq≥T¢>± neTs¡Tà ø√yê*.
n≥Te+{Ï B|üCÀ´‹øÏ m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃqï kÕ<Ûä≈£î&ÉT ‘·<˚ø£eTT>±
B|üeTTqT dü+<ä]Ù+#·T#·T, Ä B|üø±+‹ì á ÁøÏ+~$<Ûeä TT>± eTH√$X‚w¢ Dü
#˚düTø√yê*.
1) nq+‘·CÀ´‹ : CÀ´‹wüàr <Ûë´qe÷s¡ZeTTq kÕ<Ûä≈£î&ÉT Á|üÁ|ü<∏äeTeTT>±
nq+‘·CÀ´‹ì uÛ≤eq #˚j·÷*. á düeTdüÔ $X¯«$XÊ«+‘·sêfi≤\T, Á>∑Vü≤,
qø£åÁ‘·eT+&É˝≤\T, dü÷s¡´#·+Á<ë~ >√fi¯eTT\T ` Ç‘ê´<äT\ ìï{Ïø°
ì\j·TyÓTÆq n+‘·]ø£å+, Äø±X¯+ ` Çe˙ï nq+‘· CÀ´‹s¡à+&É\+>±
eTqdüT‡˝À düà]dü÷Ô ñ+&Ü*. á j·Tq+‘· CÀ´‹s¡àj·T eT+&É\+˝À
‘êqT ≈£L&É ˇø£ nDTe÷Á‘·eT÷]Ôì nH˚ uÛ≤eq eTqdüT‡˝À dæús¡|ü&Ü*.
á uÛ≤eq #˚ùd düeTj·T+˝À kÕ<Ûä≈£î&ÉT ø£qT\T eT÷dæ, ÁuÛÑ÷eT<Ûä´+˝À
<äèwæº ì*|æ nq+‘· CÀ´‹s¡àj·Tdæú‹ì nqTuÛÑ÷‹eT+‘·+ #˚dæø=qe#·TÃ.
á dæ‹ú ˇø£ nK+&Üq+<ä ã+<ÛTä s¡ dæ‹ú . X¯+ø£su¡ >ÑÛ e∑ ‘êŒ<äT\yês¡T <äøDåÏ ≤
eT÷]Ô ‘·‘·Ô«+˝À á n+XÊH˚ï Ç˝≤ Á|ü‹bÕ~+∫Hês¡T.
ªªuÛ÷Ñ s¡+uÛ≤+dü´q˝À- ì˝≤+ãs¡eTVü≤sêï<∏√ Væ≤e÷+X¯ó' |ü⁄e÷Hé
Ç‘ê´uÛ≤‹ #·sê#·sê‘·àø£ $T<ä+ j·Tôd’´e eT÷s¡Ô´wüºø£yéT
Hêq´‘YøÏ+#·q $<ä´‘˚ $eTèX¯‘ê+ j·TkÕà‘Y |üs¡kÕà~«uÛÀ
‘·ôd’à l>∑Ts¡TeT÷s¡Ôj˚T qeT Ç<ä+ l<äøÏåD≤eT÷s¡Ôj˚Tμμ
yêj·TTe⁄, Äø±X¯eTT, dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT, |ü⁄s¡Twüß&ÉT (Je⁄&ÉT) Ç‘ê´~
152 <Ûë´q düs¡düT‡
s¡÷bÕ‘·àø£eTT\T>± Á|üø±•+#·T#·Tqï<√, Ä nq+‘· CÀ´‹s¡àj·Ts¡÷|ü⁄&Ó’q
>∑Ts¡T<˚e⁄&ÉT <äøD
åÏ ≤eT÷]ÔøÏ qeTdüT‡\T. nq>± kÕ<Û≈ä î£ &ÉT nq+‘· CÀ´‹ì
m+‘·>± uÛ≤$ùdÔ, n+‘·>± |üs¡e÷‘·àqT uÛ≤$+∫qfÒ¢.
X¯+ø£s¡ uÛÑ>∑e‘êŒ<äT\yês¡T ô|’ XÀ¢ø£+˝À Á|ü‹bÕ~+∫q nq+‘·
CÀ´‹s¡àj·T‘·«eTTqT ø£$ düÁe÷{Ÿ $X¯«Hê<∏ä dü‘·´Hêsêj·TD >±s¡T
lsêe÷j·TD ø£\Œeèø£å ne‘ê]ø£˝À Ç˝≤ ù|s=ÿHêïs¡T.
ªª|ü+#·uÛÑ÷‘·eTT\T, ~yêø£s¡T+&ÉTqT, ìXÊ
ø£s¡T"&ÉTqT ‘·qT dü|üÔø£+ã j˚Tì
á X¯Øs¡+ãT ˙<˚! ø£qTï eT÷j·TT≥,
ø£qTï $|ü≥ ˙e⁄ ø£\T>∑ yÓ≥T¢
@‘·<ä~ÛcÕ˜‘· me«&√! j·T»e÷qT"
&Éìq á j·TwüºeT ‘·qTe⁄yê&ÉT
¬øs¡* Hêπø$T $T–*Ë Hê kÕ«$T
_≥Tº H˚qqï<ä_Û»„ >±ø£
kÕ«$T! ˙<äT bÕs¡eT´+ãT e&Éj·T"C≤\
<äœ\ $X¯«+ãT ‘êqT ˙ej·TT´≈£L&É
Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü≤àeTj·TeTsTT ns¡∆#·+Á<ä
#·÷&ÉeTT yÓ\T+>∑TqT H=dü+≥" p&É˝Òø£μμ
á $<Û+ä >± nq+‘·CÀ´‹ì CÀ´‹wüàr<Ûë´q ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À eTqdüT‡˝À
düTdæús¡+ #˚düTø√yê*.
2) Äes¡D CÀ´‹ : kÕ<Ûä≈£î&ÉT yÓTT<ä{Ï n+X¯yÓTÆq nq+‘·CÀ´‹ì ø£qT\T
eT÷dæ n+‘·s¡+>∑+˝À uÛ≤eq #˚dæHê á Äes¡D CÀ´‹ì ø£qT\T ‘Ós¡∫
düŒwüº+>± <äèX¯´e÷q+ #˚dTü ø√yê*. m<äTs¡T>± B|üd+Ôü uÛ+Ñ ô|’ yÓ\T>∑T‘·Tqï
<Ûë´q düs¡düT‡ 153
B|üCÀ´‹ì Äe]+∫ j·TTqï ø±+‹|ü⁄+»y˚T Äes¡DCÀ´‹. Ç~ yÓ\T>∑T#·Tqï
B|üeTTqT Äe]+∫ j·TT+&ÉT øÏsD¡ |ü⁄+»y˚T >±ì, B|üCÀ´‹ ø±<äT. n{Ϻ
á j·÷es¡D CÀ´‹ì kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Hê\T¬><’ Tä ì$TcÕ\T ‘·<ø˚ +£ >± #·÷&Ü*.
3) Äb˛CÀ´‹ : j·T<∏ë‘·<yä∏ TÓ qÆ B|üø±+‹j˚T Äb˛CÀ´‹. Bìì ≈£L&É
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Hê\T¬><’ Tä ì$TwüeTT\T ‘·<ø˚ +£ >± #·÷&Ü*.
4) n+‘·s√®´‹ : yÓ\T>∑T#·Tqï B|üø±+‹˝À ô|u’ ≤Û >∑eTT, ÁøÏ+~ uÛ≤>∑eTT\T
>±ø£ eT<Û´ä uÛ≤>∑eTT $TøÏÿ* ø±+‹eT+‘·eTT>± qT+&ÉTqT. Ç~j˚T n+‘·s√®´‹.
á n+‘·s√®´‹ì ≈£L&É kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Hê\T¬><’ Tä ì$TwüeTT\T ‘·<ø˚ +£ >± #·÷&Ü*.
5) _+<äT CÀ´‹ : n+‘·s√®´‹øÏ >∑÷&É eT<Û´ä uÛ≤>∑eTTq ˇø£ _+<äTe⁄ e˝…
$TøÏÿ* düqï<Óq’ , ∫qï<Óq’ CÀ´‹sꓤ>e∑ TTqT kÕ<Û≈ä î£ &ÉT düTì•‘·<èä w摺 √
‘·<ø˚ e£ TT>± |ü]o*+∫q#√ <äè>√Z#s· e¡ T>∑TqT. á _+<äTCÀ´‹ì >∑÷&É
kÕ<Û≈ä î£ &ÉT Hê\T¬><’ Tä ì$TwüeTT\T #·÷&Ée\j·TTqT.
CÀ´‹s¡TàÁ<ë<Ûës¡DeTT : kÕ<Û≈ä î£ &ÉT nq+‘·CÀ´‹ qT+&ç, _+<äT CÀ´‹
es¡≈î£ ◊<äT $<Ûeä TT˝…q’ á CÀ´‘·T\qT ˇø=ÿø£ÿ CÀ´‹ì Hê\T¬><’ Tä ì$Twü
eTT\T |ü]o*+#·T#·T e∫Ãq#√ yÓTT‘·eÔ TT Çs¡Te~ ˝Ò<ë Çs¡Te~ jÓTÆ <äT
ì$TwüeTT\˝À düTì•‘·eTT>± |ü]o*+∫q≥¢>∑TqT. á $<ÛäeTT>±
|ü]o*+∫q kÕ<Û≈ä î£ &ÉT ø£qT\T eT÷dæø=ìq#√ yÓqTyÓ+≥H˚ ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTTq,
Hêdæø±Á>∑ uÛ≤>∑eTTô|,’ nq>± düŒwüeº TT>± bòÕ\uÛ≤>∑eTTq ø±+‹ |ü⁄+»eTT‘√
≈£L&çq ˇø£ CÀ´‹s¡TàÁ<ä <äè>√Z#s· e¡ T>∑TqT. á CÀ´‹s¡TàÁ<äqT düTdæØú ø£]+#·T
≥j˚T ªªCÀ´‹s¡TàÁ<ë<Ûës¡Dμμ nqã&ÉTqT. á CÀ´‹s¡TàÁ<ä kÕ<Û≈ä î£ ì n+‘·s+¡ >∑
Á|üøè£ ‘·T\qT ã{Ϻ |üdTü |ü⁄, ms¡T|ü⁄, |ü#÷ , e+{Ï s¡+>∑T\˝À >√#·]+#·TqT.
Á|üDyêqTdü+<ÛëqeTT : kÕ<Û≈ä î£ &ÉT CÀ´‹s¡TàÁ<äqT ÁuÛ÷Ñ eT<Û´ä eTTq
<ä]Ù+#·T#·T ñ#êä «dü ìXÊ««dü\ Á|üÁøÏjT· qT Áø£eTãB∆ø]£ +#·T#·T z+ø±s¡
154 <Ûë´q düs¡düT‡

eTTqT ‘·q n+‘·s+¡ >∑eTTq düàs¡D≤qTdü+<ÛëqeTT #˚jT· T#·T+&Ée\j·TTqT.

‘=+ã~ s√E\T Á|üDyêqTdü+<ÛëqeTT‘√ CÀ´‹s¡TàÁ<ë <Ûës¡D #˚dæq
kÕ<Û≈ä î£ q≈£î øπ Áå ‘· X¯ó~∆ ø£\T>∑T‘·T+~. øπ Áå ‘·Xó¯ ~∆ j·Tq>± Vü≤è<äjT· øπ Áå ‘·eTT
dü+X¯ó<äy∆ TÓ qÆ <äX˝¯ ÀH˚ nqTcÕ˜qo\T&Óq’ >∑Ts¡Te⁄ e<ä› eT+Á‘√|ü<X˚ e¯ TTqT
bı+~ Çwüº <˚e‘√bÕdüqeTT #˚jT· e#·TÃqT.
wü≥ÃÁø£$y˚#H· êqTdü+<ÛëqeTT : eT÷˝≤<Ûës¡eTT qT+&ç, düV≤ü ÁkÕs¡
|üs´¡ +‘·eTT CÀ´‹s¡TàÁ<ä≈î£ ñqTàKyÓTqÆ Ø‹˝À kÕ<Û≈ä î£ &ÉT jÓ÷>∑u≤Û eHê
Á|ükÕúqeTTqT kÕ–+|üe˝…qT.
CÀ´‹wüàr<Ûë´qeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q á n+X¯eTT\˝À Á|ü‹
<äX˝¯ ÀqT >∑Ts¡Te⁄>±] |üs´¡ y˚øD å£ nedüs+¡ . |üPs¡«ø±\+˝À dü|sÔü T¡ ¸\T,
n>∑kÕÔ ´~ eTVü≤s¡T¸\T á CÀ´‹wüàr <Ûë´q$<Ûëq+˝ÀH˚ ‘·b˛Bø£å ø=qkÕ–q≥T¢
mH√ï Á>∑+<∏ë\T ù|s=ÿ+≥THêïsTT.