‫فصلنامه علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و کنترل‪ ،‬سال دوم‪ ،‬شماره سه‪ ،‬پاییز ‪7931‬‬

‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫ارائه یک مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫‪9‬‬
‫حسین شیرازی ‪ ،*7‬رضا حسنوی ‪ 2‬و محمد حسین کاویان‬

‫تاریخ پذیرش‪7931/03/71 :‬‬ ‫تاریخ دریافت‪7931/06/20 :‬‬

‫چکیده‬

‫با توجه به منحصر به فرد بودن فرآيند توليد در هر سازمان‪ ،‬تجزيه و تحلي لِ اين فرآيند نيز منحصر به فرد می باشد‪ .‬مساله اصلی اين ت حقيق‪ ،‬ارائه يك‬
‫مجموعه از روالهاي منسجم براي طراحی يك سيستم كنترل توليدِ منطبق بر نيازهايِ واقعیِ صنايع می باشد‪.‬‬

‫در اين مقاله‪ ،‬پس ا ز بيان كليات و اطالعاتِ مربوط به وضعيت موجود كنترل توليد در يك صنعت‪ ،‬يك سيستم كنترل توليد مبتنی بر پوشش نقاط ضعف و‬
‫نياز هاي آن ارائه گرديده است‪ .‬براي تجزيه و تحليل وضعيت موجود و همچنين ارائه سيستم پيشنهادي از ابزار هاي مدل سازي همچون نمودار گردش‬
‫عمليات‪ ،‬نم ودار جريان داده و نمودار ارتباط موجوديت ها استفاده شده است‪ .‬براي جمع آوري اطالعات وضعيت موجود به روش ميدانی‪ ،‬پرسشنامه اي مبتنی‬
‫بر محور هاي اصلی مشكالت طراحی گرديد‪ .‬بر اساس آن‪ ،‬نقاط قوت و ضعف سيستم موجود و همچنين نيازهاي سيستمی آن استخراج گرديد‪ .‬سيس تم‬
‫پيشنه ادي در قالب نمودار هاي مختلف و روش اجرايی ارائه گرديده است‪ .‬در انتها مشخصات پايگاه داده و قابليت هاي نرم افزار طراحی شده ذكر شده است‪.‬‬

‫ارزيابی سيستم پيشنهادي و نرم افزار توليدي‪ ،‬برتري آنها نسبت به وضعيت موجود را از طريق آمار تحليلی فراهم نموده كه در بخش پايانی مقاله ذكر شده‬
‫است‪.‬‬

‫واژگان کلیدی‪ :‬كنترل توليد‪ ،‬سيستم‪ ،‬طراحی‪ ،‬توليد‪ ،‬كنترل‬

‫كامپيوتر‪shirazi@mut.ac.ir ،‬‬ ‫نويسنده مسئول‪ ،‬دانشيار‪ ،‬دانشگاه صنعتی مالك اشتر‪ ،‬مجتمع دانشگاهی برق و‬ ‫*‬ ‫‪.1‬‬

‫دانشگاهی پدافند غيرعامل‪hosnavi@mut.ac.ir ،‬‬ ‫استاد‪ ،‬دانشگاه صنعتی مالك اشتر‪ ،‬مجتمع‬ ‫‪.2‬‬

‫‪mh_kavian@yahoo.com‬‬ ‫كارشناس ارشد‪ ،‬دانشگاه صنعتی مالك اشتر‪ ،‬مجتمع دانشگاهی برق و كامپيوتر‪،‬‬ ‫‪.3‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫لذا در اين مقاله‪ ،‬سعی گرديده است تا به چگونگی طراحی و‬

‫اجراي يك سيستم كنترل توليد مناسب براي يك صنعت پرداخته‬
‫‪ -1‬مقدمه‬
‫امروزه در اكثر صنايع توليدي‪ ،‬روش هاي غير سيستمی‬
‫تا ضمن پوشش نقاط ضعف و نياز هاي اين نوع صنايع ‪ ،‬برتري‬
‫گوناگونی براي كنترل ِ توليدِ محصوالت وجود دارد كه دليل اين‬
‫سيستم طراحی شده به سيستم قبل ی نشان داده شود‪.‬‬
‫امر‪ ،‬عدم وجود يك روش سيستمی و توانمند می باشد كه از‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫‪ -2‬كنترل تولید‬ ‫عدم وجود روال هاي منسجم نشات گرفته است‪.‬‬
‫براي بررسی سيستم هاي كنترل توليد ابتدا بايد به تعريف واژه‬
‫در اختيار داشتن اطالعات واقعی و بهنگام از كاالهاي سفارش‬
‫هاي آن پرداخت‪ .‬همانطور كه ميدانيم كنترل هر سيستم بخشی‬
‫شده‪ ،‬در حال توليد و توليد شده از عوامل موثر در تصميمگ يري‬
‫از وظايف مديرِ آن سيستم می باشد لذا ابتدا به تعريف مديريت‬
‫لحظه اي و همچنين برنامه ريزي هاي كوتاه مدت و ميان مدت‬
‫و مديريت توليد و وظايف آنها می پردازيم‪.‬‬
‫مديران می باشد‪ .‬طبيعی است كه برنامه ريزي توليد بدون در‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫تعريف مديريت ‪ :‬مديريت فراگرد بكارگيري موثر و كارآمد منابع‬ ‫اختيار داشتن اطالعات توليد امكان پذير نمی باشد‪ ،‬لذا سيستم‬
‫مادي و انسانی بر مبناي يك نظام ارزشی پذيرفته شده است كه‬ ‫كنترل توليد يكی از پيش نياز هاي غير قابل اغماض براي سيستم‬
‫از طريق انجام وظايف خود‪ ،‬براي دستيابی به اهداف تعيين شده‬ ‫برنامه ريزي توليد می باشد‪.‬‬
‫صورت ميگيرد‪]2[ .‬‬
‫پروسه توليد نسبت به ساير ماژول هاي سازمان از قبيل مالی‪،‬‬
‫وظايف مديريت ‪ :‬تمامی مديران بايستی وظايف اساسی فرآيند‬ ‫حسابداري و انبار در هر سازمان منحصر به فرد بوده‪ ،‬و تطبيق‬
‫مديريت را انجام دهند‪ .‬اين فرآي ند‪ ،‬شامل مواردي از قبيل برنامه‬ ‫سيستمهاي موجود با پروسه توليد در هر سازمان يكی از دشوار‬
‫ريزي‪،‬سازماندهی‪ ،‬بسيج منابع‪ ،‬هدايت و كنترل عمليات می‬ ‫ترين ِ امور می باشد‪.‬‬
‫باشد‪.‬‬
‫براي هر سازمان وجود يك سيستمِ كنترل توليد ِ منحصر به فرد‬
‫نقشهاي مديريت ‪ :‬جديدترين نظريه مديريت نظريه نقشهاي‬ ‫كه وظيفه جمع آوري به موقعِ اطالعاتِ توليد و جلوگيري از‬
‫مديريتی است‪ .‬اساس اين نظريه اين است كه آنچه را مدير انجام‬ ‫انحرافِ توليد نسبت به سفارش اوليه را بر عهده داشته و بر‬
‫ميدهد بايد مالحظه نمود و بر پايه چنين مالحظاتی فعاليتها يا‬ ‫مجموعه فعاليتهاي سازمان استوار باشد‪ ،‬ضروري است‪]1[ .‬‬
‫نقشهاي مديريتی را معين كرد‪ .‬آديزس ‪ 4‬با مطالعه مديريت براي‬
‫شك نيست كه كنترل توليد درست می تواند به اجراي موفق و‬
‫اداره موثر هرسازمان چهار نقش «مدير توليد ‪ -‬اجرايی ‪ -‬ابداعی‬
‫مفيد و به موقع پروژه ها و قرارداد هاي صنايع و باالبردن‬
‫و تركيبی» را الزم ميداند‪ .‬هر يك از اين نقشهاي مديريتی با يكی‬
‫رضايت مشتريان در انجام صحيح تعهدات آنان كمك نمايد‪.‬‬
‫از خرده سيستم ها و يك سيستم اجتماعی ارتباط دارد‪]3[ .‬‬
‫همچنين استفاده بهينه از توان خط توليد و ظرفيت خالی دستگاه‬
‫در نتيجه با توجه به تعريف نقشهاي مديريت‪ ،‬پرواضح است كه‬ ‫ها از ديگر نتايج اين تحقيق می باشد‪ .‬همچنين می توان اطالعات‬
‫نقش توليدي يك مدير توليد از ديگر نقوش او پر رنگ تر‬ ‫كنترل توليد را در اختيا ر مدير ارشد گذاشته و موجب تسريع‬
‫می باشد‪.‬‬ ‫تصميم گيري ها و تصميم سازي ها شد‪.‬‬

‫‪4Adizes‬‬

‫‪80‬‬
 ‫مقالـــــه‬

‫هماهنگی بين آنها نظارت كرده و تطابق آنها را با اهداف مشترك‬ ‫سطوح مديريت ‪ :‬مديريت به شكل يك هرم است كه در پايين‬
‫می سنجد‪]3[ .‬‬ ‫آن عالی‪ ،‬در وسط ميانی‪ ،‬در باال عملياتی قرار گرفته است‪.‬‬

‫مهمترين عملكرد از ديد اين مقاله برنامه ريزي و كنترل توليد‬ ‫مديران عملياتی بسيار پرمشغله بوده و مراجعه مكرر افراد مو جب‬
‫است كه مسئول تلفيق اطالعات مربوط به تقاضاي بازار‪ ،‬ظرفيت‬ ‫انقطاع كار ايشان می گردد مجبورند با برنامه عملياتی تفصيلی‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫توليد و سطوح فعلی موجودي به منظور تعيين سطوح توليد‬ ‫كوتاه مدت طرح ريزي كنند‪.‬‬
‫برنامه ريزي شده بر حسب گروه محصول و براي دوره هاي‬
‫مديران ميانی به طور مستقيم به مديريت رده باال گزارش ميدهند‪،‬‬
‫ميان مدت تا بلند مدت است‪.‬‬
‫كارشان مديريت بر سرپرستان است و نقش حلقه واسطی را ميان‬
‫اين برنامه جامع از طريق گام هاي متعددي در نهايت به برنامه‬ ‫مديريت عالی و مديران عملياتی به عهده دارند‪.‬‬
‫هاي زمانبندي كوتاه مدت تجزيه می شوند و اهداف هر مركز‬
‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬

‫مديران عالی عملكرد كلی واحدهاي عمده را ارزيابی می كنند و‬

‫كاري را نشان می دهند‪ .‬سپس كارهايی را كه به مركز كاري‬
‫درباره موضوعات و مسائل كلی بامديران سطح پايين به تبادل‬
‫اختصاص داده ش ده اند بر حسب توالی و ترتيب بارشدن روي‬
‫نظر می نشينند و بيشتر وقتشان را با همكاران با افرادخارج از‬
‫ماشين آالت مشخص می شود‪.‬‬
‫سازمان و اندك زمانی را با افراد زيردست می گذرانند‪.‬‬
‫مراحل برنامه ريزي توليد ‪ :‬مراحل برنامه ريزي توليد در يك‬
‫همانطور كه از تعاريف بر می آيد مدير توليد يك مدير عملياتی‬
‫سيستم توليدي به سه دسته برنامه ريزي بلند مدت‪ ،‬برنامه ريزي‬
‫می باشد و تمامی وظايف يك مدير عملياتی رابر عهده دارد‪.‬‬
‫ميان مدت و برنامه ريزي كوتاه مدت تقسيم بندي می شود كه‬
‫در برنامه ريزي بلند مدت خط مشی خطوط توليد مشخص می‬ ‫سيستم توليدي ‪ :‬كنترل توليد در يك سيستم توليد به وقوع می‬

‫گردد و در برنامه ريزي ميان مدت معموال يك دوره سه ماهه تا‬ ‫پيوندد‪ ،‬لذا بايستی ابتدا يك سيستم توليدي را شناخت‪.‬‬

‫يكساله مورد نظر می باشد كه در اين مرحله در چهارچوب و‬ ‫هدفِ يك سيستم توليدي‪ ،‬رسيدن به عملكرد‪ ،‬كيفيت و قابليت‬
‫محدوديت ها تعيين شده در برنامه بلند مدت‪ ،‬برنامه جزئی تر‬ ‫اطمينان مورد نظر مشتري با حداقل هزينه است‪ .‬مسئوليت‬
‫توليد و خريد تعيين می گردد‪.‬‬ ‫مديريت توليد برقراري اولويت ها‪ ،‬اهداف و نظارت بر اجراي‬
‫كار است‪ .‬مهندسين توليد يا صنايع تعيين می كنند كه چگونه می‬
‫در برنامه ريزي كوتاه مدت بر مبناي ب رنامه ميان مدت‪ ،‬برنامه‬
‫توان از ورودي هاي در دسترس همچون كارگران‪ ،‬تكنولوژي‪،‬‬
‫جزئی عمليات توليدي مشخص می گردد‪ .‬در اين مرحله‬
‫سرمايه‪ ،‬مواد و اطالعات براي دستيابی به اهداف فوق بهره‬
‫مشخص می شود كه كدام كار بايد توسط كدام ماشين انجام‬
‫جست‪.‬‬
‫گيرد ؟ كدام كارگر می بايست به كدام ماشين تخصيص يابد ؟‬
‫اندازه دسته توليد قطعات چيست ؟ ترتيب عمليات توليدي يا‬ ‫عملكرد سيستم توليدي ‪ :‬يك سيستم توليدي را می توان به پنج‬
‫سفارشات كدام است ؟‬ ‫عملكرد مرتبط تقسيم نمود‪ .‬اين عملكردها عبارتند از طراحی‬
‫محصول‪ ،‬طراحی فرايند‪ ،‬عمليات توليدي‪ ،‬چيدمان جريان مواد‪،‬‬
‫همانطور كه مشخص است بحث كنترل توليد در قسمت برنامه‬
‫چيدمان تجهيزات و برنامه ريزي و كنترل توليد‪ .‬جريان اطالعات‬
‫ريزي كوتاه مدت پررنگ تر شده و يك سيستم كنترل توليد‬
‫امري است كه اين پنج عملكرد را به حركت در می آورد‪ ،‬بر‬
‫مناسب بايستی بتواند پاسخگوي سواالت فوق در هر لحظه باشد‪.‬‬

‫‪81‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫تاخيرهاي زياد ثبت شده در برگهاي حركت مواد رفت‪ .‬می توان‬
‫ميزان موجودي گزارش شده و واقعی را با هم مقايسه كرد و يا‬
‫به سراغ گ زارش هاي فزاينده مربوط به اقالم وارده مشخص شده‬
‫در جريان بازرسی رفت‪.‬‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬
‫‪ -3‬سیستم اطالعاتي كنترل تولید‬
‫مفهوم سيستم كنترل توليد ‪ :‬اين مفهوم عمدتا به منظور تعريف‬
‫جريان اطالعات بين كارگاه‪ ،‬سيستم هاي مختلف كنترل توليد و‬
‫مديريت توليد به كار می رود‪ .‬همانطور كه كنترل توليد به عوامل‬

‫سيستم كنترل توليد جامع ‪ :‬در يك سيستم كنترل توليد جامع‬ ‫بيرونی مربوط است‪ ،‬اجزاي داخلی آن نيز داراي نوعی تاثير‬

‫سيستم هاي بسياري با هم مرتبط اند‪ .‬يك سيستم ميزبان عظيم‪،‬‬ ‫متقابل پيچيده هستند‬

‫كه تمام داده را در اختيار دارد‪ ،‬به سيستم هاي متنوع كوچكی‪،‬‬ ‫فعاليت كنترل توليد نوعی سيستم است‪ ،‬لذا بايد با ديد همه جانبه‬
‫كه وظايف مشخص محدو دي دارند‪ ،‬مرتبط است‪]5[ .‬‬ ‫به آن نگريست‪ .‬هدف سيستم كنترل توليد بايد همان هدف كل‬

‫شايد يك سيستم كوچك بر جريان كار در كارگاه ماشين كاري‬ ‫سازمان باشد‪]2[ .‬‬

‫نظارت كند‪ .‬دستگاه ديگري براي كنترل جريان موجودي به كار‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫داده هاي ورودي سيستم ‪ :‬بهنگام بودن و دقت اطالعات جمع‬
‫رود و از دستگاهی ديگر براي ثبت سفارشات فروش استفاده‬ ‫آوري شده از كارگاه ها اثر بارزي بر كارايی سيستم دارد‪]4[ .‬‬
‫شود‪ .‬هر كامپيوتر كاري مشخص را به طور مستقل انجام می‬
‫بنابراين‪ ،‬قابليت اطمينان در كنترل توليد بستگی به دقت و بهنگام‬
‫دهد و در عين حال توسط سيستمهاي هاي ميزبان ب راي انجام‬
‫بودن اطالعات به دست آمده از كارگاهها دارد‪.‬‬
‫كارهايی در ارتباط با سيستم هاي ديگر فراخوانده‪ ،‬می شود‪.‬‬
‫يعنی براي يك كنترل توليد صحيح بايستی اطالعات مربوط به‬
‫سيستم كنترل توليد بالدرنگ ‪ :‬يك سيستم كنترل توليد بالدرنگ‬
‫عمليات توليدي به موقع در اختيار تصميم گيرندگان قرار گيرد‪،‬‬
‫دائما فعال و آماده دريافت داده از كارگاه هاي توليد‬
‫به طوريكه داده ها بايد از تمام قسمتهاي مربوط به عمليات توليد‬
‫است‪.‬همانطور كه وقايع به مرور زمان اتفاق می افتند‪ ،‬در سيستم‬
‫از جمله قسمت دريافت سفارشات‪ ،‬ارسال كاال‪ ،‬انبار‪ ،‬ساخت‪،‬‬
‫نيز ضبط می شود‪ .‬در هر زمان می توان داده هاي خروجی برخی‬
‫تعمير و نگهداري و غيره جمع آوري شود‪.‬‬
‫برنامه ها را استخراج كرد‪ .‬بنابراين اگر كسی در هر زمان بخواهد‬
‫بداند كه آيا كار توليدي خاصی در حال انجام است يا نه‪ ،‬می‬ ‫اطالعات خروجی سيستم ‪ :‬به طور كلی خروجی هايی كه يك‬

‫تواند پاسخ خود را از سيستم بگيرد‪ .‬و سيستم هم اطالعات ناظر‬ ‫سيستم اطالعاتی می تواند تهيه كند‪ ،‬به سه دسته زير تقسيم می‬

‫بر تهيه پاسخ درست را دارد‪ .‬بنابراين‪ ،‬داده هاي سيستم دائما‬ ‫شوند ‪:‬‬

‫بهنگام می شود و اطالعات موجود در آن به طور دائم آماده‬

‫‪ ‬اسنادي كه نشان می دهد چه بايد بكنيم‪.‬‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬اسنادي كه نشان می دهد چگونه بايد آن را انجام دهيم‪.‬‬
‫‪ -4‬مرور تحقیقات گذشته‬
‫‪ ‬اسنادي كه گزارش می دهد اي ن كارها چقدر خوب انجام‬
‫در اين بخش با توجه به اينكه روند توسعه مدلهاي مختلف‬
‫سيستم هاي مديريت توليد بر مبناي تحقيقات وسيع بر روي‬ ‫شده اند‪.‬‬

‫محيط هاي درگير اجراي اين سيستم ها بوده و در حقيقت ارائه‬

‫در بررسی خروجی اطالعات كنترل توليد می توان به جستجوي‬
‫هر مدلی حاصل كوششهاي بعمل آمده در رفع نقايص مدلهاي‬
‫افزايش موارد سفارشهاي مربوط به تعمير و نگهداري يا‬
‫قبلی و با توجه به شرايط حاكم بر ساختار سازمانی‪ ،‬نوع محصول‬

‫‪82‬‬
 ‫مقالـــــه‬

‫هستند‪ .‬در اين تحقيق از بحث سيستم هاي كششی فراتر رفته و‬ ‫و تكنولوژي صنايع مختلف بوده است‪ ،‬به بررسی تحقيقات‬
‫مباحث پيشرفته تري را در مورد س يستم هاي فشاري مطرح شده‬ ‫نظري در خصوص اين سيستم ها می پردازيم‪.‬‬
‫و شاخص هايی براي عملكرد بهينه سيستم هاي كششی در برابر‬
‫آناليز عملكردِ و كنترل سيستم توسعه يافته كانبان – كانويپ‬
‫سيستم هاي فشاري ارائه گرديده است‪.‬‬
‫عنوان تحقيقی است كه توسط بونلرونيچ ‪ 5‬در سال ‪ 2005‬براي‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫مارك به بررسی سيستم هاي كششی معروف همچون كانبان و‬ ‫اخذ درجه دكتراي مهندسی سيستم و صنعت انجام گرفته است‪،‬‬
‫كانويپ پرداخته و مزيت اين سيستم ها را در كاهش مقدار‬ ‫اين تحقيق كه تالشی و كوششی در سياست هاي توليد كششی‬
‫ضايعات و تعداد قطعات دوباره كاري شده دانس ته است‪.‬‬ ‫به منظور دستيابی به هدف غايی توليد به هنگام می باشد به ارائه‬
‫يك مدل تركيبی جديد می پردازد كه در شكل گيري آن از‬
‫مارِك يكی ديگر از اين مزيت ها را كاهش تغيير پذيري در زمان‬
‫سياستهاي كنترل كانبان توسعه يافته ‪ ،6‬كانبان عموميت يافته ‪ 1‬و‬
‫سيكل توليد محصول در مقايسه با سيستم هاي فشاري می داند‪.‬‬
‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬

‫كانويپ ‪ 8‬بهره برده شده است‪6[ .‬و‪]1‬‬

‫مارك به مقايسه كانبان و كانويپ نيز پرداخته و عنوان نموده‬
‫‪JIT‬‬ ‫بونلرونيچ دراين تحقيق با عنوان اين مطلب كه سيستم‬
‫است كه كانبان معموال به سيستم هاي توليد تكراري محدود می‬
‫(توليد بهنگام ) ‪ ،3‬يكی از اجزا براي اجراي توليد ناب در سازمان‬
‫شود در حالی كه كانويپ براي حجم يكنواخت توليد بكار رفته‬
‫ها می باشد و يكی از ابزارهاي اساسی در پياده سازي توليد به‬
‫و نسبت به كنترل تغييرات بيشتر واكنش نشان می دهد و در‬
‫هنگام استفاده از سيستم كششی می باشد‪ ،‬به تشريح سياست‬
‫پايان به اين نتيجه رسيده است كه سيستم هاي كششی به طور‬
‫هاي متنوع اين سيستم پرداخته و پس از بررسی معايب سياست‬
‫ذاتی راحت تر از سيستم هاي فشاري كنترل می شوند ولی به‬
‫هاي ذكر شده فوق سياستهايی كه بصورت تركيبی می باشند‪،‬‬
‫طور مفهومی سخت تر از سيستم هاي هاي فشاري مدل می‬
‫ارائه نموده است‪.‬‬
‫شوند‪.‬‬
‫درك اصول سيستم هاي كششی (كانبان و كانويپ) عنوان تحقيق‬
‫امير حس ين زاده در سال ‪ 1313‬مدل بهينه اي براي برنامه ريزي‬
‫ديگري در اين زمينه است كه توسط مارِك ‪ 10‬در سال ‪ 2000‬در‬
‫و كنترل عمليات توليد بااستفاده ازسيستم مكانيزه كانبان ارائه‬
‫ايالت تگزاس انجام شده است كه در اين تحقيق سيستم هاي‬
‫نموده است كه در اين تحقيق سعی شده تا با مرور يكی از سيستم‬
‫كانبان و كانويپ به عنوان مهمترين سيستم هاي توليد كششی‬
‫هاي مديريت توليد و تشريح يكی از بخشهاي آن به نام توليد بر‬
‫مورد بررسی قرار گرفته است‪]16-14[ .‬‬
‫اساس كانبان‪ ،‬نخست ديدگاهی كلی در خصوص مفاهيم مورد‬
‫بحث ايجاد و سپس‪ ،‬سيستم كنترل توليد بر اساس كانبان طراحی‬ ‫مارك در اين تحقيق عنوان نموده است كه سيستم هاي سنتی و‬
‫و مدل سازي شود‪]18-16[ .‬‬ ‫فشاري توليد انبوه معموال قادر به پاسخ در برابر تغيير خواسته‬
‫هاي مشتري نمی باشند و اين سيستم ها اغلب با موجودي و‬
‫در اين تحقيق سيستم هاي توليدي به دو دسته كلی سيستم هاي‬
‫قطعات در حال ساخت زياد و زمان هاي تحويل طوالنی روبرو‬
‫توليد فشاري ‪ 11‬و سيستم هاي توليد كششی ‪ 12‬تقسيم بندي شده‬

‫‪9Just‬‬ ‫‪In Time‬‬ ‫‪5Boonlertvanich‬‬ ‫‪, Karin‬‬

‫‪10Marek‬‬ ‫‪, Richard‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪Extended Kanban‬‬
‫‪11Push‬‬ ‫‪Systems‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪Generalized Kanban‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪Pull Systems‬‬ ‫‪8conWIP(Work‬‬ ‫)‪In Process‬‬

‫‪83‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫صورت سيستماتيك در كارخانه يا واحد توليدي جمع آوري‬ ‫و شرح داده شده است كه در ساختار توليد مبتنی بر فشار مواد‬
‫گردد‪ .‬لذا بايستی قبل از آنكه مبادرت به استفاده از اين تكنيك‬ ‫به سطوح پايين هل داده می شود و انبار بدون توجه به ميزان‬
‫ها‪ ،‬يك سيستم صحيح توليدي در واحد ايجاد شود‪.‬‬ ‫منابع در دسترس ساخته می شود و تاكيد اوليه بر توليد قرار دارد‬
‫و مهمتر از همه‪ ،‬موجودي مواد اوليه و محصول می تواند از‬
‫‪ -5‬تجزيه و تحلیل سیستم موجود‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫مقدار موجودي مجاز باالتر رود و در سيستم توليد كششی كه‬

‫موقعيت صنعت ‪ :‬صنعت مورد مطالعه داراي تعداد بيش از ‪500‬‬ ‫اساس كار توليد بر مبناي كانبان را تشكيل می دهد‪ ،‬مشتري‬
‫نفر كارمند بوده كه در زمينه هاي مختلف صنعتی از قبيل‬ ‫پروسه توليد را با كشش توليد در زمان نياز آغاز می كند و مواد‬
‫مكانيك ‪ ،‬الكترونيك ‪ ،‬برق ‪ ،‬متالورژي و‪ ...‬مشغول به كار می باشند‬ ‫در صورت نياز به ايستگاه كاري حمل می گردد و اندازه مقادير‬
‫و صنعت با داشتن تجهيزات و ماشين آالت مختلف توليدي از‬ ‫انباشته حداقل در نظر گرفته شده است و اتالف حداقل شده‬
‫توان بااليی براي توليد محصوالت مختلف برخوردار می باشد‪.‬‬
‫است‪.‬‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫در صنعت عالوه بر معاونت هاي توليدي يك معاونت با نام‬ ‫يكی از بهترين تحقيقات انجام شده در اين موضوع توسط حسن‬
‫معاونت فنی و برنامه ريزي وجود دارد كه يكی از مديريت هاي‬
‫مشكور درسال ‪ 1383‬در يك صنعت انجام گرديد كه در اين‬
‫آن مديريت برنامه ريزي و كنترل پروژه می باشد كه يكی از‬ ‫تحقيق پس از مروري بسيار قوي و منحصر به فرد بر روي انواع‬
‫مهمترين وظايف آن برنامه ريزي كالن صنعت می باشد‪ .‬برنامه‬ ‫سيستم هاي توليدي موجود‪ ،‬مدلی براي يك صنعت با توليد‬
‫ساالنه در صورت وجود پيش از پايان سال به متوليان انجام‬ ‫گسسته ارائه نمود‪]20-18[ .‬‬
‫سفارشات ها ار سال می گرديد و كليه عمليات از قبيل تهيه ليست‬
‫در اين تحقيق بدون بردن نام صنعت مورد نظر وضعيت موجود‬
‫ملزومات‪ ،‬نيازمندي هاي فنی مورد نياز توسط دفاتر هدايت توليد‬
‫برنامه ريزي توليد در آن صنعت بصورت كامل بررسی شده‬
‫مستقر در خود كارخانجات انجام می گرفت‪ .‬اين دفاتر از طريق‬
‫است‪.‬‬
‫فرم هاي تحويل توليد عملكرد خود را به معاونت فنی و برنامه‬
‫ريزي اعالم می نمودند‪.‬‬ ‫در مدل پيشنهادي اين تحقيق‪ ،‬كليه مراحل انجام يك پروژه ‪/‬‬
‫قرارداد براي توليد يك يا چند محصول به صورت متمركز و‬
‫ابزار تحليل ‪ :‬جهت بررسی سيستم موجود از نمودار گردش‬
‫تحت نظارت معاونت فنی و برنامه ريزي صورت می پذيرد‪.‬‬
‫عمليات كه از مدلهاي مشهور مورد استفاده تحليلگران و طراحان‬
‫سيستمهاي اطالعاتی می باشد استفاده گرديد و براي تجزيه و‬ ‫روشها و مدلهاي بررسی شده در تحقيقات مختلف در نهايت‬
‫تحليل دقيق تر وضعيت موجود نمودار جريان داده ‪ 13‬در سه‬ ‫می تو اند به صورت الگو در مسائل مختلف توليدي مورد بحث‬
‫سطح ترسيم گرديد‪.‬‬ ‫قرار گيرد و استفاده مستقيم مدلهاي ارائه شده در عمل قدري‬
‫كوته بينانه است‪.‬‬
‫از ديگر ابزار تحليل مذاكرات حضوري با برخی از مسئولين‬
‫پروژه ها و معاونت فنی و برنامه ريزي و همچنين مديريت برنامه‬ ‫نكته مهمی كه می بايست در رابطه با اين مبحث عنوان شود آن‬
‫ريزي بود‪.‬‬ ‫است كه روشها و تكنيك هايی كه مطرح است تنها زمانی به كار‬
‫گرفته خواهد شد كه اطالعات مورد لزوم اين تكنيك ها به‬

‫‪13‬‬ ‫) ‪DFD ( Data Flow Diagram‬‬

‫‪84‬‬
 ‫مقالـــــه‬

‫گروه – مشكل‪ ،‬وضعيت هر گروه مشكل به طور جداگانه بررسی‬ ‫مشكالت موجود ‪ :‬اگر چه در سيستم موجود به هر شكل‬
‫گرديد‪.‬‬ ‫سفارشات انجام و محصوالت توليد می شدند ولی در كل به‬
‫جهت نبودن يك سيستم يكپارچه كنترل توليد اين امر با تاخير‬
‫از ديگر نتايج اجراي پرسشنامه استخراج كليه نقاط ضعف‬
‫و صرف هزينه هاي بيشتر صورت می گرفت كه پس از تجزيه‬
‫سيستم موجود و همچنين كليه نيازهاي سيستمی بود كه در‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫و تحليل سيستم موجود مشكالت استخراج شده در چهار گروه‪،‬‬

‫پيوست «ب» ‪ ،‬اين موارد به صورت جداولی مرتبط با گروه‬
‫دسته بندي گرديد و با رنگ از يكديگر متمايز شده اند كه در‬
‫مشكلهاي جدول شماره (‪ ،)1‬آورده شده است‪.‬‬
‫دسته بندي جدول شماره (‪ )1‬نشان داده شده است‪.‬‬
‫جدول شماره (‪ : )1‬جدول وضعيت موجود محور هاي مشكالت‬
‫تعداد‬ ‫تعداد‬ ‫طراحی پرسشنامه ‪ :‬براي جمع آوري اطالعات به روش ميدانی‬
‫وضعيت‬ ‫رنگ‬ ‫گروه‬ ‫رديف‬
‫نيازها‬ ‫نقاط ضعف‬
‫‪11‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ايراد اساسی‬ ‫بنفش‬ ‫‪1‬‬
‫در جهت كسب شناختی دقيقتر از سيستم‪ ،‬اقدام به طراحی‬
‫كنترل توليد‬
‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ايراد اساسی‬ ‫زرد‬ ‫سيستم اطالعاتی‬ ‫‪2‬‬ ‫پرسشنامه اي گرديد كه سواالت آن باستفاده از تجارب برگرفته‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫نامطلوب‬ ‫سبز‬ ‫ارتباط با مشتري و امور‬ ‫‪3‬‬
‫شده از تحقيقات گذشته بود‪.‬‬
‫بازرگانی‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫نامطلوب‬ ‫نارنجی‬ ‫مستند سازي و بايگانی‬ ‫‪4‬‬
‫اطالعات‬
‫سواالت اين پرسش نامه كه در پيوست «الف» آورده شده‪ ،‬به‬
‫نوعی طراحی گرديده است كه محورهاي اصلی مشكالت عنوان‬
‫‪ -6‬سیستم پیشنهادي‬ ‫شده در جدول شماره (‪ )1‬را پوشش دهد و پس از اجراي اين‬
‫طراحی‪ ،‬فرايند تهيه نقشه و مشخصات دقيق سيستمِ پيشنهادي‬
‫پرسشنامه بتوان در جهت رفع در سيستم جديد پيشنهادي اقدام‬
‫انتخاب شده است‪]10[ .‬‬
‫كرد‪.‬‬
‫متدولوژي انتخاب شده براي تحليل و طراحی سيستم پيشنهادي‬ ‫براي مقياس گذاري سواالت پرسشنامه نيز از روش ليكرت به‬
‫متدولوژي ساخت يافته می باشد‪.‬‬ ‫دليل امكان تبديل گزينه هاي كيفی به گزينه هاي كمی استفاده‬
‫يكی از خصوصيات جدايی ناپذير روشهاي ساخت يافته‪ ،‬استفاده‬ ‫گرديد‪.‬‬
‫از مفهوم سيستم هاي مدوالر است [‪.]11‬‬
‫جامعه و نمونه آماري ‪ :‬جامعه آماري مورد بررسی در اين مقاله‬
‫در چارچوب اين مفهوم‪ ،‬يك سيستم از باال به پايين به زير‬ ‫‪ 45‬نفر از متخصصان آشنا و مرتبط با حوزه كنترل توليد بوده و‬
‫سسيتم هاي كوچكتر و نسبتا مستقلی تفكيك می شود‪.‬به اين‬ ‫نمونه آماري نيز با توجه به تعداد كم جامعه آماري برابر با همان‬
‫ترتيب بررسی هر يك از زير سيستم ها يا مدولهاي بدست آمده‬ ‫جامعه آماري انتخاب گرديد‪.‬‬
‫ساده تر و عملی تر است‪.‬‬ ‫پس از بررسی روايی پرسشنامه از طريق اساتيد‪ ،‬متخصصان و‬
‫در اين بخش با توجه به محور هاي اصلی مشكالت كه در جدول‬ ‫صاحبنظران و و انجام اصالحات الزم پايايی آن از طريق يكی از‬
‫شماره (‪ ) 1‬ديده می شود‪ ،‬همچنين نقاط ضعف و نيازهاي‬ ‫آزمون هاي موجود بررسی گرديد كه نمره الزم را به لحاظ پايايی‬
‫سيستمی استخراجی (پيوست «ب») مربوط به هر يك از اين‬ ‫بدست آورد‪.‬‬
‫محورها‪ ،‬سيستمِ كنترل توليدِ پيشنهادي‪ ،‬به عنوان يك سيستم‬
‫خروجی پرسشنامه ‪ :‬پس از اجراي پرسشنامه و تكميل آن توسط‬
‫اصلی و زير سيستمهاي مختلف و ارتباط بين آنها به طور كامل‬ ‫افراد جامعه آماري و رسم جداول و نمودار هاي فراوانی در هر‬
‫به كمك مدلهاي مشهوري همچون نمودار گردش عمليات‪،‬‬

‫‪85‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫نمودار جريان داده‪ ،‬نمودار ارتباط موجوديت ها و روش اجرايی‬

‫كنترل توليد‪ ،‬طراحی گرديد‪.‬‬

‫نمودار جريان داده ها ‪ :‬نمودارهاي جريان داده هاي سيستم‬

‫پيشنهادي با استفاده از نمودارهاي جريان داده هاي سيستم‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫موجود به عالوه نيازهاي سيستمی تعيين شده بر اساس نقاط‬

‫ضعف استخراج ی وضعيت موجود‪ ،‬ترسيم گرديده است‪.‬‬

‫اين مدل كه با استفاده از نگرش باال به پايين در سطوح مختلف‬

‫رسم می شود‪ ،‬به گونه اي می باشد كه هر نمودار سطح پايينتر‪،‬‬
‫تشريح بيشتر هر يك از زير سيستم ها يا فعاليت هاي سطوح‬
‫باالتر است‪.‬‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫معموال تفكيك سيستم و فعاليتهاي آن به سطوح پايي نتر‪ ،‬تا آنجا‬
‫شكل شماره (‪ : ) 1‬نمودار سطح صفر جريان داده سيستم پيشنهادي‬ ‫ادامه می يابد كه ديگر نمودار قابل گسترش نباشد يا درك كافی‬
‫در نمودار سطح يك سيستم پيشنهادي‪ ،‬زير سيستم هاي اصلی‬ ‫از سيستم حاصل گردد و لزومی به گسترش بيشتر آن نباشد‪.‬‬
‫سيستم جديد‪ ،‬مورد مطالعه قرار گرفته و ارتباطات بين آنها‬
‫جهت ارائه تصوير كاملی از عمليات سيستم پيشنهادي‪ ،‬اين مدل‬
‫مشخص گرديده است‪.‬‬
‫در چهار سطح ارائه گرديده است كه نمودار سطح صفر آن در‬
‫نمودار سطح دو جريان داده‪ ،‬نشان دهنده فعاليتها و وظايف عمده‬ ‫شكل شماره (‪ )1‬و نمود ار هاي سطوح ديگر در پيوست «پ»‬
‫سيستم پيشنهادي می باشد‪ ،‬كه در واحدهاي فرعی آن صورت‬ ‫گنجانده شده است‪.‬‬
‫می پذيرد‪.‬‬
‫هدف از رسم نمودار سطح صفر‪ ،‬ارائه مرز و محدوده سيستم‬
‫براي شرح بيشتر سيستم پيشنهادي‪ ،‬هر يك از پردازشهاي نمودار‬ ‫پيشنهادي مورد مطالعه است‪ ،‬يا به عبارت ديگر‪ ،‬تعيين مرز بين‬
‫سطح دوم به چندين پردازش ديگر تفكيك شده و بدينوسيله در‬ ‫آنچه در درون سيستم است و آنچه خارج از آن قرار دارد‪.‬‬
‫نمودار سطح سه جريان داده ها به كليه عملياتی كه بايستی در‬
‫رنگ ها در اين نمودار بيانگر اين هستند كه نقاط ضعف در‬
‫واحدها انجام گيرد‪ ،‬اشراف حاصل می گردد‪.‬‬
‫سيستم چگونه پوشش داده شده است‪ .‬به اين معنی كه با مقايسه‬
‫معموال تفكيك سيستم و فعاليتهاي آن به سطوح پايينت ر‪ ،‬تا آنجا‬ ‫نمودار جريان داده هاي سطح صفر در سيستم موجود و سيستم‬
‫ادامه می يابد كه تصوير كاملی از عمليات سيستم از طريق نمودار‬ ‫پيشنهادي و در نظر گرفتن رنگ ها می توان به شناخت مشكالت‬
‫جريان داده ها حاصل شود يا لزومی به گسترش بيشتر آن نباشد‬ ‫و چگونگی پوشش آنها توسط سيستم جديد پی برد‪.‬‬
‫[‪.]12‬‬

‫جدول شماره (‪ ) 2‬نشان می دهد كه نمودارهاي جريان داده‬

‫پيشنهادي چگونه از تركيبِ نمودارهاي جريان داده وضعيت‬

‫‪86‬‬
 ‫مقالـــــه‬

‫گزارش‬
‫گزارشی ماهانه از عملكرد كارخانجات توليد كننده صنعت‬ ‫‪8‬‬ ‫موجود با جداول نقاط ضعف و نياز هاي سيستمی نتيجه گيري‬
‫عملكرد‬

‫اختصاص‬ ‫شده است‪.‬‬

‫اختصاص كارايی با توجه به عملكرد ماهانه كارخانجات‬ ‫‪3‬‬
‫كارايی‬

‫اعالم توليدات انجام شده توسط كارخانجات‬ ‫اعالم توليد‬ ‫‪10‬‬ ‫جدول شماره (‪ : ) 2‬ارتباط جريانِ داده هاي جديد با نقاط ضعف و نيازها‬
‫فاكتور صادر شده توسط بازرگانی جهت ارائه به مشتري‬ ‫فاكتور‬ ‫‪11‬‬ ‫نیازهای‬ ‫نقاط‬
‫جریان جدید‬ ‫ردیف‬
‫مجوز خروج محصول‬ ‫حواله خروج‬ ‫‪12‬‬ ‫سیستمی‬ ‫ضعف‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫اعالم قیمت‬ ‫‪7‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫تایید قیمت‬ ‫‪2‬‬

‫روش اجرايی كنترل توليد ‪ :‬همزمان با طراحی فرمها رويه اجرايی‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7،1‬‬ ‫فرم قرارداد‬ ‫‪9‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫اطالعات قرارداد‬ ‫‪1‬‬

‫كنترل توليد‪ ،‬تهيه گرديده است كه هدف از تهيه اين رويه‪ ،‬شرح‬
‫‪2‬‬ ‫‪72‬‬ ‫اطالعات مشتریان‬ ‫‪1‬‬

‫چگونگی انجام كنترل توليد يا به عبارتی شرح نمودار گردش‬ ‫‪76،1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫فرم اعالم پروژه‬ ‫‪6‬‬

‫‪71‬‬ ‫‪1،76‬‬ ‫فرم گزارش روزانه‬ ‫‪1‬‬

‫عمليات به زبانی قابل فهم براي كاركنان می باشد‪.‬‬
‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬

‫‪70‬‬ ‫‪1،1‬‬ ‫فرم اعالم تولید‬ ‫‪1‬‬

‫‪76‬‬ ‫‪1‬‬ ‫فرم مجوز تولید‬ ‫‪3‬‬

‫اين روش اجرايی در خصوص تمامی محصوالت كاربرد داشته‬
‫‪76‬‬ ‫‪1‬‬ ‫درخواست مجوز تولید‬ ‫‪70‬‬

‫و مسئوليت نظارت بر حسن اجراي آن بر عهده معاونت برنامه‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫فرم پروسه تولید‬ ‫‪77‬‬

‫ريزي صنعت می باشد‪.‬‬

‫نمودار ارتباط موجوديت ها ‪ :‬بر اساس رويه پيشنهادي‪ ،‬فرمهاي‬ ‫نمودار گردش عمليات ‪ :‬باتوجه به نقاط ضعف و نيازهاي‬

‫آن‪ ،‬عناصر اطالعاتی موجود در فرم ها و نيازهاي سيستمی‪،‬‬ ‫سيستمی و همچنين با استفاده از نمودار هاي جريان داده رسم‬

‫موجوديت هاي الزم براي طراحی پايگاه داده سيستمِ اطالعاتی ِ‬ ‫شده در چهار سطح‪ ،‬نمودارِ گردشِ عملياتِ پيشنهاديِ فرآيند‬

‫كنترل توليد استخراج گرديده است كه در جدول شماره (‪،)4‬‬ ‫كنترل توليد با ذكر پوشش گروه مشكالت و نقاط ضعف‪ ،‬توسط‬

‫شرح اين موجوديت ها و در پيوست «پ» نمودار ارتباط اين‬ ‫رنگ‪ ،‬از مرحله سفارش تا تحويل به مشتري رسم شده كه در‬

‫موجوديت ها با يكديگر آورده شده است‪.‬‬ ‫پيوست «پ» آورده شده است‪.‬‬

‫طراحی فرم ‪ :‬فرم هاي ذكر شده در نمودار گردش عمليات با‬
‫توجه به نيازهاي سيستم و نقاط ضعف موجود طراحی گرديده‬
‫جدول شماره (‪ : ) 4‬جدول كليه موجوديت ها به همراه شرح آنها‬
‫كه صورت اسامی اين فرمها به همراه كاربرد آنها در جدول‬
‫شرح‬ ‫نام موجوديت‬ ‫رديف‬

‫اطالعات مربوط به مراكز هزينه‬ ‫مركز هزينه‬ ‫‪1‬‬ ‫شماره (‪ )3‬آورده شده است‪.‬‬
‫اطالعات مربوط به شهر مشتري‬ ‫شهر‬ ‫‪2‬‬

‫اطالعات مربوط به استان مشتري‬ ‫استان‬ ‫‪3‬‬

‫جدول شماره (‪: ) 3‬اسامي و كاربرد فرمهاي طراحي شده‬
‫اطالعات مربوط به قراردادهاي منعقده با مشتري‬ ‫قرارداد‬ ‫‪4‬‬ ‫توضيحات‬ ‫نام فرم‬ ‫رديف‬
‫اطالعات مربوط به انواع قرارداد‬ ‫نوع قرار داد‬ ‫‪5‬‬
‫دريافت و ثبت سفارش مشتري‬ ‫سفارش‬ ‫‪1‬‬
‫اطالعات مربوط به مشتريان‬ ‫مشتريان‬ ‫‪6‬‬
‫عقد قرارداد مابين مشتري و صنعت با رعايت مسائل مالی و حقوقی‬ ‫قرارداد‬ ‫‪2‬‬
‫اطالعات مربوط به گروه هاي مشتري‬ ‫گروه مشتري‬ ‫‪1‬‬
‫تاييد و اعالم پروژه بر اساس فرم سفارش مشتري‬ ‫اعالم پروژه‬ ‫‪3‬‬
‫اطالعات مربوط به مجوز توليدهاي صادر شده‬ ‫مجوز توليد‬ ‫‪8‬‬
‫درج روند توليد محصول و قطعات جديد‬ ‫پروسه توليد‬ ‫‪4‬‬
‫اطالعاتِ جزئيات مجوز توليد هاي صادر شده‬ ‫جزئيات مجوز توليد‬ ‫‪3‬‬
‫درخواست‬
‫اعالم آمادگی توليد جهت صدور مجوز توليد‬ ‫‪5‬‬
‫اطالعات مربوط به خطوط توليد‬ ‫اطالعات خط توليد‬ ‫‪10‬‬ ‫مجوز توليد‬
‫اطالعات مربوط به كد گذاري ماشين آالت‬ ‫ماشين آالت‬ ‫‪11‬‬ ‫اجازه توليد به كارخانه توليد كننده‬ ‫مجوز توليد‬ ‫‪6‬‬
‫اطالعات مربوط به محصوالت توليد شده‬ ‫اعالم توليد‬ ‫‪12‬‬ ‫گزارشی روزانه از اعمال انجام شده توسط كارخانه توليد كننده‬ ‫گزارش روزانه‬ ‫‪1‬‬
‫اطالعات مربوط به جزئيات محصوالت توليد شده‬ ‫جزئيات اعالم توليد‬ ‫‪13‬‬

‫‪87‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫‪13‬‬ ‫اطالعات خطوط توليد‬ ‫فرم‬ ‫‪3‬‬ ‫اطالعات مربوط به پروسه هاي توليد قطعات‬ ‫اطالعات پروسه ها‬ ‫‪14‬‬

‫‪16‬‬ ‫درصد پيشرفت‬ ‫فرم‬ ‫‪10‬‬ ‫اطالعات مربوط به كد گذاري قطعات‬ ‫قطعه‬ ‫‪15‬‬

‫اطالعات مربوط به انواع قطعات‬ ‫نوع قطعه‬ ‫‪16‬‬

‫‪15‬‬ ‫جانمايی دستگاه ها‬ ‫فرم‬ ‫‪11‬‬
‫اطالعات مربوط به انواع عوارض‬ ‫نوع عوارض‬ ‫‪11‬‬
‫‪14‬‬ ‫برگشت مجوز توليد‬ ‫فرم‬ ‫‪12‬‬
‫اطالعات مربوط به كاركنان‬ ‫كاركنان‬ ‫‪18‬‬
‫‪1‬‬ ‫اعالم توليد‬ ‫فرم‬ ‫‪13‬‬
‫اطالعات مربوط به پروژه هاي قرارداد‬ ‫پروژه‬ ‫‪13‬‬
‫ثبت فاكتور‬ ‫فرم‬ ‫‪14‬‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫‪20‬‬ ‫اطالعات مربوط به انواع پروژه‬ ‫نوع پروژه‬ ‫‪20‬‬

‫فاكتور‬ ‫گزارش‬ ‫‪15‬‬
‫اطالعات مربوط به قطعات پروژه‬ ‫قطعات پروژه‬ ‫‪21‬‬

‫اطالعات مربوط به رابط هاي مشتري‬ ‫رابط مشتري‬ ‫‪22‬‬

‫اطالعات مربوط به واحد قطعات پروژه‬ ‫واحد كاال‬ ‫‪23‬‬

‫اطالعات مربوط به كنترل مجوز توليد‬ ‫كنترل مجوز توليد‬ ‫‪24‬‬

‫از طريق فرم اطالعات پرسنلی امكان ثبت‪ ،‬ويرايش و بازيابی‬
‫اطالعات كاركنان شاغل در واحدهاي توليدي و از طريق فرم‬
‫‪ -7‬طراحي و اجراي آزمايشي نرم افزار‬
‫اطالعات مشتريان‪ ،‬امكان ثبت‪ ،‬ويرايش و بازيابی اطالعات‬
‫پس از انتخابِ نرم افزارِ ‪ ، Microsoft Access 2003‬براي طراحی‬
‫مشتريان و نمايندگان فراهم می گردد‪.‬‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫پايگاه داده‪ ،‬با استفاده از نمودار ارتباط موجوديتها‪ ،‬پايگاه داده‬
‫فرم اطالعات قرارداد امكان ثبت‪ ،‬ويرايش و بازيابی اطالعات‬ ‫مورد نياز طراحی و پس از انتخاب زبان و ابزار ‪ VBA‬براي برنامه‬
‫قراردادهاي منعقد شده با مشتريان و اختصاص يك شماره‬ ‫نويسی‪ ،‬با استفاده از نيازهاي سيستمی استخراج شده و فرم هاي‬
‫منحصر به فرد به هر قرارداد و فرم اطالعات پروژه امكان ثبت ‪،‬‬ ‫طراحی شده و روش اجرايی مدون شده كنترل توليد‪ ،‬نرم افزار‬
‫ويرايش و بازيابی اطالعات قطعات پروژه ها و اختصاص يك‬ ‫به صورت آزمايشی طراحی و اجرا گرديده است‪.‬‬
‫شماره منحصر به فرد به هر پروژه و هر قطعه را فراهم می سازد‪.‬‬
‫طراحی فرم هاي رابط كاربر ‪ :‬با توجه به نيازهاي سيستمی‬
‫گزارش اعالم پروژه سياست فشاري استفاده شده در اين سيستم‬ ‫استخراج شده‪ ،‬رويه اجرايی پيشنهادي بر اي سيستم كنترل توليد‬
‫را تبيين می كند‪.‬‬ ‫و فرم هاي طراحی شده در اين رويه‪ ،‬اقدام به طراحی فرم ها و‬
‫گزارش هاي رابط كاربري گرديد كه اسامی فرم ها و گزارش‬
‫صدور فرم مجوز توليد با سريال منحصر به فرد به تعداد مشخص‬
‫هاي طراحی شده با ذكر نياز سيستمی كه آنها پوشش می دهند‬
‫از يك قطعه خاص از ديگر امكاناتِ سيستمِ طراحی شده است‬
‫در جدول شماره (‪ )5‬آورده شده است‪.‬‬
‫كه امكان مشخص كردن تاريخ پايان براي اين فرمها و‪ ،‬ثبت‪،‬‬
‫ويرايش و بازيابی اطالعات مربوط به پروسه هاي توليد براي‬ ‫جدول شماره (‪ : ) 5‬ارتباط فرم هاي رابط كاربر با نيازهاي سيستمي‬
‫كد نياز‬ ‫عنوان‬ ‫نوع‬ ‫رديف‬
‫كليه قطعات‪ ،‬از نقاط قوت اين فرم به حساب می آيد‪.‬‬
‫اطالعات پرسنلی‬ ‫فرم‬
‫‪13‬‬ ‫‪1‬‬
‫اطالعات مراكز هزينه‬ ‫فرم‬
‫گزارش مجوز توليد سياست كششی استفاده شده در اين سيستم‬
‫اطالعات مشتريان‬ ‫فرم‬
‫را تبيين می نمايد‪.‬‬ ‫اطالعات استان ها‬ ‫فرم‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫اطالعات شهرستان ها‬ ‫فرم‬
‫از طريق فرم اطالعات خطوط توليد‪ ،‬اطالعات از كف كارخانه‬
‫اطالعات گروه ها‬ ‫فرم‬
‫جمع آوري شده و روزانه پاسخ سوال « چه شخصی در چه روزي‬ ‫‪2‬‬ ‫اطالعات قرارداد‬ ‫فرم‬ ‫‪3‬‬

‫چه مرحله اي را از چه فرم مجوز توليدي انجام داده است» براي‬ ‫‪3،5،6‬‬ ‫اطالعات پروژه ‪ /‬خدمات‬ ‫فرم‬ ‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫اعالم پروژه‬ ‫گزارش‬ ‫‪5‬‬
‫تمام ايستگاه هاي كاري جمع آوري و وارد سيستم می گردد‪.‬‬
‫‪8،3،11‬‬ ‫صدور مجوز توليد‬ ‫فرم‬ ‫‪6‬‬
‫‪10،11‬‬ ‫ويرايش مجوز توليد‬ ‫فرم‬ ‫‪1‬‬
‫‪12‬‬ ‫مجوز توليد (الفكارت)‬ ‫گزارش‬ ‫‪8‬‬

‫‪88‬‬
 ‫مقالـــــه‬

‫با توجه به يكی بودن نمونه آماري با جامعه آماري‪ ،‬و همچنين‬ ‫با استفاده از اطالعات جمع آوري شده از خطوط توليد‪ ،‬می توان‬

‫يكی بودن جامعه آماري در طی اجراي دو پرسشنامه‪ ،‬الزمه اثبات‬ ‫درصد پيشرفتِ پروژه ها و قراردادها را مشخص كرد‪.‬‬

‫اين برتري تنها از طريق آمار تحليلی احساس می گردد ولذا‪،‬‬ ‫از طريق فرم جانمايی دستگاه ها كه نقطه عطف سيستم به‬
‫نيازي به اثبات‪ ،‬از طريق آمار توصيفی و استفاده از آزمونِ‬ ‫حساب می آيد‪ ،‬می توان وضعيت دستگاه هاي يك كارخانه را‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫خاصی‪ ،‬نمی باشد‪.‬‬ ‫در يك تاريخ مشخص به صورت شماتيك مشاهده نمود و‬
‫دستگاه هاي مجاز به توليد‪ ،‬بدون مجوز‪ ،‬خراب‪ ،‬بيكار و‪ ...‬را با‬
‫نتيجه گيري معموال از طريق رسم نمودار هايِ فراوانیِ حاصل از‬
‫استفاده از رنگ از يكديگ ر تفكيك نمود و بدينوسيله امكان ايجاد‬
‫دو اجراي متفاوت پرسشنامه صورت می گيرد [‪.] 13‬‬
‫نظارت بر كليه توليدات در حال انجام فراهم می گردد‪.‬‬

‫در اين مقاله نيز‪ ،‬در هر محور از مشكالت دو نمودار فراوانی در‬ ‫از طريق فرم برگشت مجوز توليد‪ ،‬امكان ثبت فرم هاي مجوز‬
‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬

‫يك محور مختصات رسم شده و مقايسه تحليلی آنها صورت‬ ‫توليد به اتمام رسيده و برگشت خورده(تاريخ‪ ،‬تعداد سالم‪ ،‬تعداد‬
‫گرفته است‪.‬‬ ‫اسقاط و تعداد اصالحی) فراهم می شود‪.‬‬

‫در كليه نمودار هاي رسم شده در اين بخش‪ ،‬محور افقی‪ ،‬امتياز‬ ‫فرم اعالم توليد‪ ،‬ثبت كليه اطالعات مربوط به قطعات توليدي و‬

‫كسب شده و محور عمودي‪ ،‬ميانگين تعداد نمونه آماري می‬ ‫تحويل شده به انبار محصول را توسط كليه كارخانجات و كنترل‬
‫تعداد توليد بيش از سفارش فراهم می سازد و سرانجام از طريق‬
‫باشد كه آن امتياز را انتخاب نموده اند‪.‬‬
‫فرم فاكتور‪ ،‬توانايی ثبت و صدور فاكتور براي مشتري به سيستم‬
‫جهت نمايش بهتر نمودارهاي فراوانی به دو صورت ميله اي و‬ ‫اضافه می گردد‪.‬‬
‫منحنی‪ ،‬ترسيم گرديده است‪.‬‬
‫اجراي مجدد پرسشنامه ‪ :‬بعد از ارائه سيستم پيشنهادي به افراد‬
‫نمودار مقايسه اي محور كنترل توليد در شكل شماره (‪ )2‬آورده‬ ‫جامعه آماري‪ ،‬پرسشنامه مجددا توسط ايشان تكميل گرديد كه‬

‫شده است‪.‬‬ ‫جدول شماره (‪ ) 6‬نتايج اجراي مجدد پرسشنامه را به صورت‬

‫خالصه نشان می دهد‪.‬‬

‫وضعيت‬ ‫وضعيت‬
‫رنگ‬ ‫گروه‬ ‫رديف‬
‫پيشنهادي‬ ‫موجود‬
‫مناسب‬ ‫ايراد اساسی‬ ‫بنفش‬ ‫كنترل توليد‬ ‫‪1‬‬

‫مناسب‬ ‫ايراد اساسی‬ ‫زرد‬ ‫سيستم اطالعاتی‬ ‫‪2‬‬

‫مناسب‬ ‫نامطلوب‬ ‫سبز‬ ‫ارتباط با مشتري و امور‬ ‫‪3‬‬

‫بازرگانی‬
‫مناسب‬ ‫نامطلوب‬ ‫نارنجی‬ ‫مستند سازي و بايگانی‬ ‫‪4‬‬
‫اطالعات‬
‫شكل شماره (‪ : ) 2‬نمودار مقايسه اي محور كنترل توليد‬

‫در اين نمودار‪ ،‬رنگ قرمز كه چولگی آن به سمت ر است بوده‬ ‫‪ -8‬نتیجه گیري‬
‫وضعيت موجود و رنگ سبز كه چولگی آن به سمت چپ می‬ ‫مقايسه نتايج حاصل از اجراي دو پرسشنامه در چهار محور و‬

‫باشد وضعيت سيستم پيشنهادي را نشان می دهد‪ .‬همانطور كه‬ ‫اثبات بهبود صورت گرفته توسط سيستم كنترل توليد پيشنهادي‬

‫مشخص است سيستم جديد عامل اين تغيير می باشد‪.‬‬ ‫از اين طريق‪ ،‬در اين بخش صورت گرفته است‪.‬‬

‫‪89‬‬
 ‫ارائه يك مدل سيستم كنترل توليد صنعتی‬

‫محور بعدي مورد بررسی محور سيستم اطالعاتی می باشد كه‬

‫نمودار مقايسه اي آن در شكل شماره (‪ )3‬آورده شده است‪.‬‬
‫‪Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021‬‬

‫شكل شماره (‪ : )4‬نمودار مقايسه اي كل سيستم كنترل توليد‬

‫شكل شماره (‪ : ) 3‬نمودار مقايسه اي محور سيستم اطالعاتي‬
‫با ارائه سيستم كنترل توليد پيشنهادي به همراه نرم افزار‬
‫همانطور كه در شكل فوق مشاهده می شود‪ ،‬چولگی نمودار هاي‬
‫و اجراي آزمايشی آن‪ ،‬به مواردي همچون وضعيت‬

‫فصلنامة علمی ‪ -‬پژوهشی فرماندهی و كنترل‪ ،‬سال دوم ‪ ،‬شمارة سه پاييز ‪1331‬‬
‫قرمز رنگ در اين نمودار نيز به سمت راست بوده كه پس از‬
‫موجود كنترل توليد‪ ،‬ويژگی هاي سيستم كنترل توليد‬
‫ارائه و اجراي آزمايشی سيستم پيشنهادي همانطور كه در نمودار‬
‫پيشنهادي‪ ،‬گردش عمليات‪ ،‬جريان داده هاي و اجزاء و‬ ‫هاي سبز رنگ ديده می شود به سمت چپ متمايل گرديده كه‬
‫ارتباطاتِ اين سيستم پرداخته شد و نتايجِ مفهومی از‬ ‫همين امر نشان دهنده ب هبودِ صورت گرفته دراين محور می باشد‪.‬‬

‫قبيل سيستماتيك نمودن عملكرد و فعاليتهاي افراد‪،‬‬ ‫اين روند در محور هاي ديگر نيز به همين صورت تكرار می شود‬
‫دستگاه ها و كارخانه ها ‪ ،‬دستيابی به چارچوب نظارتی‬ ‫كه از رسم ساير نمودار ها در اين مقاله به علت شباهت نمودار‬

‫و كنترلی مناسب در توليد در صنعت و تبديل رويكرد‬ ‫هاي صرف نظر شده است‪.‬‬

‫مبتنی بر سليقه و گرايش به رويكرد مبتنی بر سيستم‬ ‫هنگامی كه نتايج پرسشنامه به طور كلی و بدون در نظر گرفتن‬

‫در كنترل توليد حاصل گرديد‪.‬‬ ‫محورها بررسی شود ميانگين امتياز كسب شده براي سيستم‬

‫موجود كه از بين اعداد ‪ 3 ، 1 ، 5 ، 3 ، 1‬انتخاب گرديده است‪ ،‬عدد‬

‫‪ 3113‬می باشد كه همين عدد بعد از ارائه و اجراي آزمايشی‬

‫سيستم پيشنهادي برابر با ‪ 6121‬می باشد كه اين تغيير نشانه‬

‫برتري سيستم پيشنهادي بر سيستم جاري صنعت می باشد‪.‬‬

‫براي نمايش بهترِ اين مسئله‪ ،‬برآيند نمودارهاي قبلی در قالب‬

‫شكل شماره (‪ ) 4‬آورده شده كه بهبود و برتري كل سيستم‬

‫توليديِ ارائه شده بر سيستم موجود در اين نمودار خالصه و‬

‫اثبات شده است‪.‬‬

‫‪90‬‬

14. Rodrigo Martínez-Béjar, Hossein Shirazi, Jose M.,
Cadenas, and Paul Compton, A Semantics-driven,
Fuzzy Logic-based Approach to Knowledge
Representation and Inference, Expert Systems with
Applications, 2008
15. H. Shirazi, Acquisition control knowledge from
examples using ripple-down rules and Machine
Learning, Iranian Journal of Science and
Downloaded from ic4i-journal.ir at 23:37 +0430 on Wednesday August 11th 2021
Technology (Transaction B: Engineering), Volume
32, Number B3, Pages 295-304, 2008
16. B. Rouhani, M. Mahrin, H. Shirazi, F. Nikpay and
B. Rouhani, An Effectiveness Model for Enterprise
Architecture Methodologies, International Journal
of Enterprise Information Systems, USA, Vol. 3,
May 2014
17. Mahdi Gholami mehr, Hossein Shirazi, An Expert
1331 ‫ شمارة سه پاييز‬، ‫ سال دوم‬،‫ پژوهشی فرماندهی و كنترل‬- ‫فصلنامة علمی‬
System for Advising to Buy a Football Player
Using Visual Prolog, Intelligent Information
Management, Vol. 4, No. 1, April 2011
18. Maryam Jafari and Hossein Shirazi, Optimized
Load Balancing Scheduling Algorithm in
Distributed Multi-Agent Systems, Journal of
Zhejiang University-SCIENCE C (Computers &
Electronics), 2012, 5
19. Neda Daei, Hossein M. Shirazi, Reza Askari, Mehdi
Ghanavati, Service robot Navigation Based on Q-
Learning and Fuzzy Logic, International Journal
of Robots, Education and Art, Art (IJREA)
20. H. Shirazi, S. Peyvandi, Proposing a Classification
Algorithm for User Identification According To
User Web Log Analysis ‫و‬Australian Journal of
Applied Science Research, 2011
91
‫مقالـــــه‬
References:
1-Debra A. Elkins, Xingjian Huang and Jeffrey, M.
Alden, "Agile Manufacturing Systems in the
Automotive Industry", International Journal of
Production Economics, Vol.19, Oct2004.
2. ‫ سيستم هاي‬،‫ ميربهادر قلی آريانژاد‬:‫ ترجمه‬،‫ جيمز بيلی‬،‫ديويد بدورث‬
1386 ،‫ انتشارات مركز نشر دانشگاهی‬،‫كنترل توليد جامع‬
3. ‫ انتشارات‬،‫ برنامه ريزي سيستم هاي توليدي‬،‫ مير بهادر قلی‬،‫آريانژاد‬
1382 ،‫ترمه‬
4- Stanley B. Gershwin, "Factory Models for
Manufacturing Systems Engineering", 2002.
5- Burbidge, J., Automated Production Control,
Modelling Production Management Systems,
Amsterdsm, North Holand, 1995.
6- Boonlertvanich, K., “ "Extended - Conwip -
Kanban System: Control and Performance
Analysis"” , In Partial Fulfillment of the
Requirements for the Degree Doctor of
Philosophy, Georgia Institute of Technology,
2005.
7- Marek , Richard , "Understanding pull systems" ,
Master Thesis , Texas A&M University , 2000.
8. ‫ ارائه مدل بهينه براي برنامهريزي و كنترل عمليات‬،‫امير حسين زاده‬
،‫ پايان نامه كارشناسی ارشد‬،‫توليد با استفاده از سيستم مكانيزه كانبان‬
1313 ،‫دانشگاه صنعتی امير كبير‬
9. ‫ بررسی سيستم هاي مديريت توليد و ارائه مدلی براي‬،‫حسن مشكور‬
‫ دانشگاه‬،‫ پايان نامه كارشناسی ارشد‬،‫يك صنعت با توليد گسسته‬
1383 ،‫صنعتی مالك اشتر‬
10- Herman Glenn Ballard, "THE LAST PLANNER
SYSTEM OF PRODUCTION CONTROL" ,
University of Birmingham , 192 , 2000.
11- Beach.R , Muhlemann.A.P , Price.D.H.R ,
Paterson.J.A , The Selection of Information
Systems for Production Management: An Evolving
Problem , Int.J.Production Economics,
Vol.64 , 2000.
12- Metaxiotis, K.S.; Askounis Dimitris and Psarras
John, “Expert System in Production
Planning and scheduling”, Journal of
Intelligent Manufacturing, 13, pp: 253-260 , 2002.
13- Geraghty, J and Heavey, C,"A Comparison of
Hybrid Push/Pull and CONWIP/Pull production
inventory control policies" , International Journal
of Production Economics, 91, 75-91, 2004.