You are on page 1of 147
i> ‘e NGO HAI KHEe KER PHUGONG AN GIAO DUC SOM TU O - 6 TUOI MUCLUC Vi sao gido dye sém o6 vai trd quyét dinh d6i véi ed cude dé eta tré? Cha me cn ndm bat durge giai doan nhay cém trong nhiing nim du ddi cia tré ‘Bi mat cia th’in d’éng, gido due sém o6 thé Khai pha kha nang phi throng cia tré Phwrong phap giao dye sém Giio due som: Lam thé nao dé phat trién chi s6 EQ eta tré? ‘Tang cuong tri théng minh cia tré Gio dye sém phat triém kh ming hoe tp eta tr8 Gio dye sém: Lam thé nao dé bdi dung théi quen tat cho tra? ‘Nhiing van dé thurdng gép trong giéo dye som Vi sao gido duc sém cé vai tré quyét dinh déi vdi ca cudc doi cha tré? © Nghién ciru khoa hge dai ching minh vige giéo duc s6m c6 vai tro quyét dinh dén cuge doi cia tré 0-6 tudi: giai doqn quan trong dé khai phé tiém nding ctia tré 0 - 6 tuéi: giai dogn quan trong dé tré hoc tap, nhgn thire 0-6 tudi: giai doqn quan trong trong vige hinh thanh tinh edch etia tré Vige phat trién ngén ngit cia tré gdn Lien v6i qué trinh gido duc sém Chiéu cao ciia tré duoc quyét dinh trong khodng 0 - 6 tuéi 1 tir khi tré ct ting khéc chao di, win d8 mé cdc bic cha me quan tm nhéit la tong lai ciia con sau nay s@ thé ndo. Giai dogn tir 0 - 6 tudi la tha ki tré phat trién rt nhanh. Tré trong giai dogn nay gidng nh lodi hai mién (bot bién) déi khét, ching sé hép thu todn bé nhiing gi ma ching duge tiép xtc. Do dé, khi tré burée vio giai dogn nay, cha me hay cung ep cho tré méi trirong gido dye sém tot nhat, giip tré xy dyeng co sé vikng chéc cho twong lai sau nay! NGHIEN CUU KHOA HOC CHUNG MINH VIEC GIAO DUC SOM CO VAITRO QuyéT DINH DEN CUOC DOI CUA TRE ‘Tye ngir cé cau: “Ba tudi tréng lén, bay tudi tréng gia”. Moi ngwoi van thirng hay truyén nhau ring “Tinh cich cia mdt dita tré durge quyét dinh tir khi con nho", thye chat ‘at cd nhiing céu néi nay déu 6 can cir khoa hge ciia né. ‘Vi sao ngay cang c6 nhi@u cha me quan tim dén van dé gido dye sém cho tré, d6i voi nhimng tré ndm trong dé tudi tir o dén 6, hau hét ho dau te rat nhiéu tam huyét dé boi during va gido dye — rat don gidn, dé li vi hg da § thire duge dféu “thin kj” ma gido dye sém mang Iai. Hay cing Ky trong hop ciia Tiéu Vi dén tir Dai hoe Thanh Hoa lam vi dy: Cha me ciia Tidu Vii du Ia nhimg chuyén gia gido duc néi tighg, ho cing la thé’ hé gin nhur du tién durge tigp xtic v6 nhizng kign thite v8 gido duc sém. Céch ho lam khong ging vcr nhimng dng b6 ba me cing thé 1d sau khi sinh tré ra sé giki ching cho dng ba ccheim séc, ma chinh bén thén ho sé la ngurdi tre tiép nudi day dita tré. Naim Tiéu Vil 2 tudi, 06 bé da ob thé nhén biét dure hang trdm mét chir vd nhirng tir ting Anh don gidn, lén dén tiéu hoc, thank tich hoc tép luén xudt sde; béit ké trong trréng hop ndo, Tiéu Vii ciing 06 thé ting bién va la mét ngrréri 6 nding khiéu ngogi giao, khéng chi vdy 06 bé dn af niu théi quen t6t khée. Trong con mat ctia cde ban dng trang lita ve cde bée phy huynh, 06 bé luén 1a mét tim guong séng, mét dita tré thing minh, cb tiém néing, tén tudi ciia c6 bé déu dau cing Me ctia Tu Vit chia sé kinh nghigm ctia minh trong qué trink gido dye con: “Sau khi nghién citu rét nhiéu tai ligu, sdch vé tién quan dén vdn dé gido dye som, téi da quyét tam 1 phdi nudi day con mink thét t6t, ngay tie Khi cdn nhd, phai xdy dieng dueye mét co sé vitng chde, dé con minh é thé phat trién thudn Ig trén nhitng chang duéng sau ndy. Bi quyéé ciia t6i chinh ta - ndm bd tie nha”. [Nh§n thre eda me Tiéu Vi nhw vy la rat ding, thoi ky quan trong dé tré hin thanh tinh cach va bbi dung ning lye nlm & giai dogn ti 0 dén 6 tuéi. Cac s6 ligu nghién iru hoa hoe di chi ra ring, giai dogn tir o dén 6 tudi la thir ky quan trong trong qué trinh phat trién nao bd ca con ngudi. Nao bé cia mot nguivi khi méi sinh ra ngng khoang 370 gam. Tré so’ sinh 1 tudi o6 nao bé nang gin bang 60% so v6i ndo bé cba ngudi trudng thanh. Bén 2 tudi woe tinh 1a ning gip ba Tin so véi khi méi sinh, chiém 75% nao bé cita ngwivi lm. ‘Nao bé cia mét dita tré 3 tudi o6 chu vi gin bang voi ndo bé ngudi lon, sau d6 téc 46 phat trién m6i cham din. Cho nén trong giai dogn tir o dén 6 tudi cha tré, da trén phuong dign tam lf hay sinh ly, vige gido duc tot sé 06 anh hwéng v6 cing quan trong dén cfu trite va hire nang no b6 ctia tr. ‘Nam 1980, giéo sw Kaspyi - chuyén gia nghién céru than kinh da cing voi cée nha nghién etru khée dén tir Hoe vign Quée gia London tién hinh mét euge digu tra thy té: Trade tién ho tien hank phan tich diu tra d6i v6i mét nghin em be, sau dé phan chia cdc dé turyng trén thanh néim nhém khéc nhau: nhém te tin, nhém thich img tét, nm tram cdm, nhém ty biét kiém ché'va nhém bin chin (lo dng bat an). Dén nam 2003, khi tit ed cdc em bé nay du da tré- thank nhing nguedi truréng thank hai muro% séu tubi, gido swe Kaspyi lai tign hanh mét cude nghién ctu niza, bén anh dé con tim hiéu thém ed ban be va nguedi than cia nhieng dita tré nay. Moi loi n6i, hank d6ng cia nhieng dira tré hi nhé du phdn anh ro tinh eéch ctia chiing khi trucéng thank, khién gido su v6 cling kink ngac. Gio sw Kaspyi da téng két Iai toan b6 két qud trong cude nghin etru a6, va dén nim 2005 6ng cho céng bé réng rai. Bai dién thuyét cba ng da thu hiit sucht cla nhiéu cchuyén gia nghién cina tré em trén toan thé giéi, dng thar con cung céip thém nhimg cn ctr hoa hge xe thye cho ly luan giéo duc tir sém. Gio sw Kaspyi chi ra ring, tit c& moi chuygn da trai qua hdi cn nhé eta mot ngudi eu dye dai nao ghi nhan lai, va tré thanh mau chét anh huéng dén viée phat trién tinh céch sau nay. Diéu dé o6 nghia la thai ky quan trong dGi v6i vige hinh than tinh eéch va di durdng ning lye cba tré nim ngay 6 giai dogn tir o dn 6 tudi. Nhu clu dai hoi cua tré trong giai doan nay la manh nha, dur6i sy thie déy ea vige td mé mun khém phé thé giét xung quanh, tré eén e6 thé tiép nhén tat cd cdc loai kin thire khéc nhau. Tinh ech cia tré ging nhu mot hat gidng, néu duge gieo tring trong méi trurdng dat thfch hop va durge hip thu nhiing chat dinh durdmg c6 Ig, ch4c chén né sé phat trién thanh mét cay xanh toi tét, 6 kha ning sng ving bén. ‘Nha tm lf hoe Benjamin Bloom cia Bai hoc Chicago — Hoa Ky, da téng hop lai nhiing thanh qud nghién ciru eta m6t s6 nha tam If hoc khée vé mie d6 théng minh cia con gird, ong diva vao 56 ligu turong quan giika chi s61Q 6 nhiing a6 tudi khée nhau so véi chi 86 1Q cia nguivi truréng thamh, roi vé ra thanh mét bigu do dug cong vé sy phat trign tri théng minh: Gid sir lly 1Q cia diva tré 17 tudi tng v6i 1Q cia ngurdi trréng thanh la 100%, thi sur phat trign cia diva tré 4 tudi ld 50%, 8 tudi ld 80%, 12 tudi 1a 90%, 13 tudi la 925. Tr bidu dd nay ta c6 thé nhin ra durge tée dO phat trién cia tri thong minh la khong dng du, én nim dau phat tridn rét nhanh, bén nm tiép theo gidm din te dé, va bdn nam sau nira thichim hin, Diu nay chimng t6 te dé phat trign tri théng minh khi tuéi cdng nhd s€ cdng nhanh. Nha khoa hoc ngurdi Nhgt Bin Kimura Kyuichi cing da timg dura ra nguyén tde gidm din ve nang lve nhan thére cia tré con. Ong néi: “Mét dita tré chy sinh ra vén c6 tiém nang vé kha ning la 100 d6. Néu vita ra di di nhin durge sy gido dye If turéng, thi sé e6 kha nding tré- thanh ngudi trurdmg thanh c6 ning lye 100 d. Nhung néu bat du gido dye khi tré 5 tudi, di duge gido dye tt dén may, cing chi tré-thanh ngurbi c6 nding lyre dat mire 60 9. Con én tan 15 tuéi méi gido duc thi nang lire chi con dw6i go do. Ly luan cha cde chuyén gia cing véi cée sé ligu khoa hoe déu chimg té ring: thoi ky, quan trong déi v6i vige hinh thanh tinh eéch va bai duréng ning lye cla tréla tirkhi odn rat nhé. Ching t6i hy vong ee béc phu huynh hay ché trong dén vige gigo duc ti sm cho con em minh, xe dinh r6 eéch sinh hot, hge tép, vui choi, sé thich cia tré trong giai dogn tir 0 4€n 6 tuéi, dong thi két hop v6i vige boi dong sé trong, nang khiéu cho tré, dé xay dyng durge mot co’ sé ving chéc cho twong lai tuoi dep cia tré. 0-6 TUOL GIAIDOAN QUAN TRONG DE KHAI PHA TIEM NANG CUA TRE ‘Vige phat trign tri tué cho tré la m@t trong nhimng van dé ma ede be cha me quan tim nbat, nhung sy phat trién tri théng minh lai duge quyét dinh béi sy phat trién cia nao b6. Vi thé rat nhieu cha me dae biét chi dén sy phat trién b nao eda tré - thé la ho lién tye ‘mua cho tré tt cd nhimg loai thye phdm bé ndo, durdng nao, céc kiéu sch v6, d® choi gitp phat trign trf théng minh, C6 nhiéu cha me khéng ndm bat duge giai doan nio méi la giai dogn phat trién dink cao eta nao bé, mot s6 cha me thi khém phé sur phat trién b6 nao ctia tré sau khi cho ching, di hoe, nhung lie nay d4 qua mugn rdi, vi nao bé cba tré phat trién chi yéu trong giai doan tivo dén 6 tuéi, vi vay hay bat du ngay tir ki tré vira sinh ra. Bay gid-ching ta sé cing tim hiéu m6t chit vé cfu tric néo b6 cia tré: Co'sé cu tric bo nao eiia tré lA do gien cba cha me quyét dinh, né sé cung cXp mot mo hinh vé six phn bé cdc té bao than kinh & nao, théng qua sy kich thich tir méi trréng bén ngoii, nhimg t@bao thin kinh nay gin két Iai voi nhau. Cée nha khoa hoe goi sw gn két nay align két thin kinh, nhimg t@bao lign két sé quy@t dinh nao b6 cia tré xt+lf thong tin mdi +a sa0, tao ra oo sé cho viée hoc tap, phan tmg, giao tiép x4 h@i va phat trién tinh ed sau nay. M6t dia tré khi m6i ra dd, c6 s6 lurgng cde tébao Hin két thin kinh trong ndo chi bang mt phiin murdi so voi nguoi lém, thong qua nhiing trai nghiém phong phé da dang trong cude sng sau nay, cdc t&bao lién két sé khong ngimg gia tng s6 lirgng, khi tré Khoding 2, 3 tudi, s6 lurong nay da tng gp 20 Tan so v6i khi méi sinh. Diu dé cing ob ghia a ty Ié trao di chat trong ndo bé cia tré vao hie nay rat cao, nén sur phat trién tré lye vva kha nding hoe tp trong giai dogn nay cing rét nhanh, thém chi cdn virgt xa ed ngudi truréng thinh. Mot s6 lurong ln ede té bao lién két sé gidm te dO xr ly thong tin cba ndo bo, nhiing té bao lign két nhe bé khong clin thigt sé bt dau bi logi bé khi tré duro khodng 21 théng tudi, chi edn mét vai khu vye c6 kinh nghiém tigp nhdn théng tin, efing chfnh 14 nhimg lign két thn kinh da ting sir dyng qua m6i cé thé tn tai dirge. N6i cach khée, néu nhiing kich thch é bén ngoai ma tré tiép nhgn cing phong phi, thi sO lrgng tébao lién két trong no bé sé cing nhieu. Két qué cia mét cude nghién etru kéo dai sudt 18 nlm da chi ra ring, nding le cia nhiing dia tré da timg tiép xe voi giéo dye som triréc 6 tudi trong linh wwe doe sich va hg¢ ton, thm chf trong cd thanh tich hge tp & tiéu hoe, trung hge déu cao hon nhiing dia tré khong duge tigp xtie véi gido due sém. Do d6, giai doan tir o dén 6 tuéi cia tré chinh 1a quang thé gian chinh dé phat trién tri théng minh. Sy phat trign cia nao bo khong giéng voi sy phat trign cia hé mién dich hay phat trién strong, diéu dé e6 nghia la phat trién nao bd chi c6 mot giai doan, khi da trai qua siai doan dinh cao nay, str phat trién cia he than kinh trung rong co ban da hinh thanh, nén sau nay e6 mudin bé sung thém cling 18 di€u rt kh6 khiin. ‘Néu mudn khai pha t6i da tiém nang trong dai nao cia tré, céc bac cha me phai nam bat durge giai dogn tiro dén 6 tudi nay: phai cung cfip ché do boi dwong day di nhat, phong, phd nhat, dng thoi phai dm bio sy phat trién toan dign cua nao bé cing céc bo phan khéc trén cor thé; kh6ng chi vay edn phai tgo ra syrkich thfch tirm6i triromg bén ngoai mot céch hoan thign nat, dé két edu va t6 chire bén trong ndo bo phat trién nhanh va lanh manh. Lam thé nao dé khai thée tri tug eta tré? Diu nay chting ti trinh bay chi tiét & nhing mye duréi day. Trong 46, e6 ligt ké mét sé phurong phép don gidn dé céc bac cha me cing, tham khdo: Phuong phap 1: Nang cro chuyén véi tré, ding lo cré khong hiéu gh ‘Hé thin kinh trong no bé cia tré mém hon, yéu hon so v6i cia ngwéi trudng thanh, ‘tuy nhién diéu khién ngwdi ta phai kinh ngac chinh la, mc di nhwr vay nhing sé hrong sgi sin thiin kinh ciia tré Iai nhiu hon gap hai lin so v6i 6-hé thin kinh eéia ngyrdi trrémg thanh. Cée nha Khoa hge phat hign ra ring, khi me ding nhig tirngit cing phong phi dé n6i chuy€n v6i tré, ay kich thch lén cée gin thiin kinh & néo bé dat duge cing nhiu, vi vay hd n&ng ngén ngir, kha nding tir duy logic va khd nang Ip k@hoach cia tré cling tré-nén ‘manh hon. Lic tré chuyén v6 con, téi néi bang giong digu vui vé, nhe nkéng dé dap lai nhimg ting li nhi ciia n6 va khi con biéu hign ra mét so hanh d6ng, t6i sé néi tir te, 76 réng tig cau timg chir, chdng han: “Me yéu con nhdt trén 67", mdi dm tiét kéo dai ra, giéng nine giai digu ciia mét bai hat véy. iin dlin, con t6i da 06 thé hiéu nhimng gi téi néi, mBm ciing bap be tikng chit, thém cht né cén 06 thé bat chieée theo gigng digu ciia toi dé dap Igi, khién téi v6 cing xe déng. Phuong phép 2: Diéu chan ky cia su v5 ve ‘Vé v8, chinh 1a ctr chi yéu throng céa me danh cho tré, nhimg hanh dng twéng ching dom gidn dé lai c6 thé truy’n dat dén tré v6 sé théng tin. C6 bén chi c’n phai ghi nhé, d6 18: nhe, mgm, khéo va 4m. Céch v6 ve kh6ng chi gitp cho me va con cing cdm nhgn duege sy yéu throng, ma cing 1a m6t céch dé kiém tra tinh trang sire khde eda trd, va cn e6 tée dng thie day sy phat trign cia tré. C6 nghién ciru phat hign ra ring, tré so sinh khi méi ra di néu méi ngay duroe mat xa ba Tin, thi sé c6 kha nding xudt vign sém hon so v6i nhiing tré so’ sinh khong durgee mat xa. C6 chuyén gia con cho ring, suv6 vé ma me danh cho tré luén Iuén la trorthit dée hre nhat trong vige khai phé tim ning cia tré. ‘Ngoai ra, khi mat xa nhe lan da mém mai cia tré, cdm nhan durge sy min mang dé sé khign tam trang ngwoi me cim thay vui ming va hanh phic biét bao. ‘Thai gian tot nhat dé mat xa cho tré lie tré vira tim xong. Phuong php 3: Dap ting moi tiéng goi ctia tré Khi tré khée, ngurdi me luén phai dwa ra phan tng kip thas, chding han an di, d5 danh, ‘6m tré vao léng... dé giép tré cdm thy an tam. Nhu vay, me chinh la ngw6i tao ra mot lwong, ign nao trong tiém thire ciia tré, n6 c6 thé dap img day di nhimg doi hdi ciia tré ve mat tinh cdm. Sy tigp xtie thin mgt thurdmg xuyén gitra me va tré sé tgo cho tré mot cam giée an toan. ‘Me hay ding sucéin thén, ti mi va long chuyén tam dé dp tg kip thi moi nhu cau cia tr8, tgo ra mt m@i quan hé dng tin cy cho tré. Din din tré sé 06 tinh cdm yéu thirong, in bé v6i me, va e6 durge cim giée an toan tir chinh nguoi me eta minh, diéu nay dng thdi cdn mang lai cho tré diing khi rat lon dé chting 06 thé tytin kham pha thé giéi xung, quanh. Phuong php 4: Cho eré ditoc trai nghiém tinh cim ‘Néu 6 ngurdi dang bun phién hog lo Au, dau tién cha me cn phai t6 ra dong cam voi diéu dé, dé tré higu durge sy quan tam, lo léng, chia sé. Thai d6 lich sy, c6 thign ¥ va nhan vin cia cha me déi véi ngiréi khée sé dirge ghi lai trong nao bé céa tré. Theo thai gian nhing phan img tinh dm sé tich ty dan trong nao tré, diéu nay khéng chi c6 Igi cho sw phat trién cdm xe ea tré, ma edn c6 Igi cho qué trinh phat trién ning lye nhan thie va ngon gir. * ae 5 o-6 TUOL GIAI DOAN QUAN TRONG DE TRE HOC TAP, NHAN THUC [N6i d€n hoe tap, hu hét ching ta déu cho ring phai dén khi tré dén tudi di mu giéo hole lén tiéu hoc méi bit du cn day tré, nhung trén thy té, vige hoe tap cla tré da bat dau tir khi méi ra adi, vige hoc tp vao lic nay Ia quan trong nhat, mang lai higu qua cao hat, va tét nhién cing la don gidn nbat ~ dng hye cla vige hoc tap kiéu nay chinh 1a phat huy ban ning cia tré. Néu bé qua giai dogn nay, vige hoc tap ve sau sé tré nén rat khé khan, Ching ta ciing xem mot vi dy: Théng 10 ném 1920, & mét lang qué nhé ving Tay Nam Calcutta An 26, moi nguévi trong thon da phat hign ra 6 mét hang s6i 6 hai dita tré dure Bay s6i nudi day tir khi lot eng, trong dé dica lén khodng 7, 8 tudi, durge dat tén la Kamala, cén dita nhé chimg 2 tudi, dét tén la Amala. Sau nay ed hai dita tré déu dung giti vdo 06 nhi vign nudi nding. Amala séng 6 dé dén ndim thir hai thi chét, con Kamala thi séng duge dén ném 1929. M6t myc su 6 06 nhi vign a viét cun séch mang tén “Ngudi s6i vé Tarzan’, trong dé c6 miéu td chi tiét qué trink gido duc hai dita tré gud s6i tro lai lam ngudi. Liic hai dita tré ngueéi sbi vira durgre phat hign, tap tinh sink hoat ciia chiing giéng hét hw m6t con ché s6i: di bing b6n chi, ban ngdy thi ngii, ban dém méi ra ngoai hogt ding, so" lta, dank sting va maréc. Chiing chi biét khi d6i thi tim edi &n, Gn no xong Ié ngii; khéng din chay ma chi dn thit, hic dn hoa qué ciing KhOng ding tay, ma det né xudng duréi dat ri ly réing gem, ching khng biét néi chuyén, va ctt dén nica dém lai rurén 06 len dé hit gi. Trdi qua bay ném duce con nguéi giéo duc, Kamala ciing méi chi ndm bat dupe 45 tir, hon niga phdi khé khiin tm méi hoc n6i dug vai cau, va bét dau hoa nhip duege véi tap tinh sinh hoat ciia con ngurdi. Co dy chét khi mé:i khodng 16 tudi, nhurng tri lyre cing chi trong durong nhu mét dira tré 3, 4 tudi. Cau chuyén v8 ngudi s6i da chimg minh ring: néu bé qua thoi ky phat trién dinh cao ve kha ning hoe tap cia tré, sé gy ra nhimg hau qua khé hrémg, Ci goi 1a “thd ky ving” hay “thai ky dinh cao”, chfnh l& chi giai dogn khi tré dn mot 449 tudi nhdt dinh nao dé e6 thé nhjn thite va ndm bét durge nhing kign thie, ky nang, hanh

You might also like