100 TRIỆU 110 TRIỆU

10 TRIỆU DO ĐÂU MÀ CÓ???

 CHƯƠNG 3:
GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
TRONG NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG
I. LÝ LUẬN CỦA C.MÁC VỀ GTTD
II. TÍCH LUỸ TƯ BẢN
III.CÁC HÌNH THỨC BIỂU HIỆN CỦA
GTTD TRONG NỀN KTTT
I. LÝ LUẬN CỦA C.MÁC VỀ GTTD
1. Nguồn gốc của GTTD
2. Bản chất của GTTD
3. Các phương pháp sản xuất GTTD trong
nền kinh tế thị trường TBCN
 1. Nguồn gốc của GTTD
a. Công thức chung của tư bản
Công thức lưu thông của hàng hóa giản đơn
H-T–H
(Bán 1 thứ hàng này lấy tiền mua 1 thứ hàng
khác)
Công thức lưu thông của tư bản
T- H - T’
(Đem tiền mua hàng rồi đem hàng bán lấy tiền)
* So sánh H- T- H và T – H – T’
b. Mâu thuẫn của công thức chung
Trong lưu
th«ng trao
Gi¸ b¸n cao h¬n gi¸ trÞ ®æi ngang
gi¸ hay
Gi¸ mua thÊp h¬n gi¸ trÞ kh«ng
ngang gi¸
Chuyªn mua rÎ b¸n ®¾t
còng kh«ng
t¹o ra ®ưîc
T

TiÒn đưîc cÊt tr÷

trong kÐt s¾t

H ®i vµo
tiªu dïng
 Trao đổi ngang giá
 Làm thay đổi hình thái giá trị từ T sang
H và từ H thành T
 Tổng giá trị nằm trong tay mỗi bên
không thay đổi
Trao đổi không ngang giá
 Nếu bán hàng > giá trị: Lời nhận được
khi bán bằng mất nhận được khi mua.
 Nếu mua hàng <giá trị: Lời nhận được
khi là người mua bằng mất khi là người
bán
 Chuyên mua rẻ, bán đắt (cá biệt): Tổng
giá trị trước trao đổi = Tổng giá trị sau
trao đổi, chỉ có phần giá trị trong tay mỗi
bên là thay đổi.
 Ngoài lưu thông
 Xét nhân tố tiền: Tiền cất trữ không tự
lớn lên được.
 Xét nhân tố hàng: Nếu là TLSX thì giá
trị của nó được bảo toàn và di chuyển
vào sản phẩm không làm tăng thêm
giá trị.
 Kết luận: TB không xuất hiện từ
lưu thông và đồng thời không thể
xuất hiện ngoài lưu thông. Đó
chính là mâu thuẫn trong công
thức chung của TB
§Ó tháa m·n c¸c yªu cÇu ®ã th×:
Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ

T - H1 ....................... H2 - T’
Lu th«ng Ngoµi lu th«ng Lu th«ng

GT míi cña H2 = GT H1 +  GT
T` = T + T

HH Søc lao ®éng 

c. Hàng hóa sức lao động và tiền công
trong chủ nghĩa tư bản

Hàng hóa sức lao động

Tiền công trong chủ nghĩa tư bản
c. Hµng hãa søc lao ®éng.
- Kh¸i niÖm
- 2 ®iÒu kiÖn ®Ó cho søc lao ®éng trë thµnh hµng hãa.
Hµng hãa SL§ lµ ph¹m trï lÞch sö.
- 2 thuéc tÝnh cña hµng hãa søc lao ®éng:
+ Gi¸ trÞ
+ Gi¸ trÞ sö dông
- Hµng hãa SL§ lµ mét hµng hãa ®Æc biÖt
Khi SL§ trë thµnh hµng hãa th× tiÒn tÖ mang
h×nh th¸i lµ t b¶n.
Sự khác nhau giữa lao động và sức lao động

Lao ®éng lµ sù vËn dông søc

lao ®éng vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
* Điều kiện để sức lao động trở thành hàng hóa

Tự do thân thể Không có TLSX

* Hai thuộc tính của hàng hóa sức lao động
 Sự thể hiện: Trong quá
Giá trị trình tiêu dùng SLĐ

Sử dụng Đặc điểm: Nguån gèc sinh ra

gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng dư
 Giá trị hàng hóa sức lao động cũng do
thời gian lao động xã hội cần thiết để sản
xuất và tái sản xuất ra sức lao động quyết
định
Hay: Giá trị hàng hóa sức lao động được
đo bằng thời gian lao động xã hội cần thiết
để sản xuất ra TLSX
 Giá trị hàng hóa sức lao động do 3 bộ phận hợp
thành:

 Giá trị TLSX vật chất và tinh thần cần thiết để

tái sản xuất sức lao động, duy trì đời sống công
nhân.
 Phí tổn đào tạo công nhân
 Giá trị TLSX cần thiết cho con cái công nhân
Chú ý: Giá trị sức lao động bao gồm cả yếu tố
tinh thần và lịch sử
Yếu tố tác động đến giá trị sức lao động:

 Nhu cầu tiêu dùng về hàng hóa- dịch vụ,

nhu cầu học tập và trình độ lành nghề tăng.

 Sự phát triển của khoa học công nghệ

Khi SL§ trë thµnh hµng hãa th× tiÒn tÖ mang

h×nh th¸i lµ tư b¶n.
Giá trị sức lao động tăng khi:
 Trình độ chuyên môn được nâng
cao
 Cường độ lao động tăng
 Nhu cầu lao động tăng

Giá trị sức lao động tăng giảm:

 Năng suất lao động giảm
 d. Tiền công trong CNTB

Do b¶n chÊt cña trao ®æi lµ ngang gi¸ vµ qu¸

tr×nh mua b¸n lµ ®ång thuËn nªn ®ã lµ hµnh vi
trao ®æi th«ng thưêng, nhµ tư b¶n kh«ng bãc
lét c«ng nh©n, v× hä ®· “tr¶ c«ng lao ®éng”
®Çy ®ñ, sßng ph¼ng cho c«ng nh©n?
TiÒn c«ng ®· che dÊu thùc chÊt bãc lét cña CNTB, v×
nhÇm lÉn:

- TiÒn c«ng lµ “tiÒn tr¶ c«ng lao ®éng”

- Lao ®éng cña c«ng nh©n ®· ®îc tr¶ c«ng ®Çy ®ñ

 Nhà tư bản trả công cho công nhân sau khi
đã lao động, nên nhầm lẫn coi tiền công là
tiền trả công lao động
 Tiền công được quy định theo thời gian làm
việc, hoặc số lượng sản phẩm sản xuất ra.
Do đó làm nhiều thì hưởng nhiều.
Bản chất của tiền công

Lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸

trÞ søc lao ®éng nhưng l¹i
biÓu hiÖn ra ngoµi như lµ gi¸
c¶ cña lao ®éng
 Hàng hóa sức lao động luôn gắn với người bán, bề
ngoài chỉ thấy nhà tư bản trả giá trị cho lao động

 Đối với người công nhân: lao động là phương tiện

để kiếm sống trong ngày, nên nhầm là bán lao
động. Nhà tư bản nhầm là mua lao động.

 Tiền công phụ thuộc vào thời gian lao động hoặc
số lượng sản phẩm tạo ra nên sự nhầm lẫn tiền
công là giá cả lao động
 Hai hình thức cơ bản của tiền công
trong CNTB
 Tiền công tính theo thời gian: là hình thức tiền
công mà số lượng của nó ít hay nhiều tùy theo
thời gian lao động của công nhân (giờ, ngày,
tuần, tháng) dài hay ngắn.
 Tiền công tính theo sản phẩm: số lượng tiền
công phụ thuộc vào số lượng sản phẩm hay số
lượng những bộ phận của sản phẩm mà công
nhân đã sản xuất ra hoặc số lượng công việc
đã hoàn thành
Đơn giá tiền công = tiền công trung bình 1
ngày / số lượng sản phẩm trung bình 1 công
nhân làm trong ngày
 Tiền công danh nghĩa
và tiền công thực tế

 Tiền công danh nghĩa: số tiền mà người

công nhân nhận được do bán sức lao động.
 Tiền công thực tế: biểu hiện bằng số lượng
hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ mua được
bằng tiền công danh nghĩa
2. SỰ SẢN XUẤT RA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ
a) Sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra giá trị sử
dụng và quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư
b) Khái niệm tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả
biến
c) Tỷ suất giá trị thặng dư và khối lượng giá trị thặng
dư
 Gi¸ trÞ Gi¸ trÞ

T - H1 ....................... H2 - T`
Lưu th«ng Ngoµi lưu th«ng Lưu th«ng
(SX)
“Nhµ TB l¨ng x¨ng ®i tríc, ngêi
L§ nhót nh¸t, ngËp ngõng bíc
theo sau. Mét bªn th× h¸o høc
muèn b¾t tay ngay vµo c«ng
HH Søc lao ®éng viÖc, mét bªn th× kh«ng cßn nh×n
thÊy triÓn väng nµo trong t¬ng
lai”.
 a) Sự thống nhất giữa quá trình sản xuất ra giá trị
sử dụng và quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư

Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt TBCN lµ sù thèng nhÊt gi÷a qu¸

tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra
gi¸ trÞ th¨ng dư

S¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö dông nhng Môc ®Ých lµ gi¸ trÞ
gi¸ trÞ sö dông chØ lµ phư¬ng tiÖn vµ gi¸ trÞ thÆng dư
 Quá trình sản xuất ra giá trị sử dụng trong
chủ nghĩa tư bản
Lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt, trong ®ã cã sù
kÕt hîp tư liÖu s¶n xuÊt vµ søc lao ®éng.
- §Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ sö
dông trong CNTB:
+ TLSX vµ SL§ tËp trung vµo trong
tay nhµ tư b¶n.
+ C«ng nh©n lµm viÖc dưới sù kiÓm
so¸t cña nhµ TB.
+ S¶n phÈm lµm ra thuéc së h÷u cña
nhµ tư b¶n.
Quá trình sản xuất ra giá trị thặng dư
Gi¸ trÞ 1 kg sîi Chi phÝ s¶n xuÊt (2kg sîi)
TiÒn mua b«ng (1 kg): 5$ Gi¸ trÞ cña b«ng chuyÓn dÞch vµo: 10$
TiÒn hao mßn m¸y mãc: 2$ Gi¸ trÞ cña m¸y mãc chuyÓn dÞch vµo: 4$
TiÒn mua søc lao ®éng: 3$ Gi¸ trÞ míi do lao ®éng t¹o ra: 3$
Tæng céng: 10 $ Tæng céng: 17$

Gi¸ trÞ thÆng dư lµ mét

bé phËn cña gi¸ trÞ míi
d«i ra ngoµi gi¸ trÞ søc
lao ®éng do c«ng nh©n
lµm thuª t¹o ra vµ bÞ
nhµ TB chiÕm kh«ng
 Trong chñ nghÜa TB ®ương ®¹i ®· tån t¹i nhiÒu
c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã mét bé phËn cæ ®«ng
lµ ngưêi lao ®éng. Tõ ®ã, xuÊt hiÖn quan niÖm
cho r»ng, kh«ng cßn viÖc bãc lét m, bëi v× ngêi
lao ®éng ®· cïng lµm chñ víi c¸c nhµ TB. Quan
®iÓm trªn ®óng hay sai? V× sao?
b. Khái niệm tư bản, tư bản bất biến và tư bản khả biến

Khái niệm tư bản

TB lµ gi¸ trÞ mang l¹i gi¸ trÞ thÆng dư.
TB lµ mét quan hÖ s¶n xuÊt x· héi vµ mang tÝnh lÞch sö
TB bÊt biÕn vµ TB kh¶ biÕn.
c1: g.trÞ mm, tb, nx
c (GT TLSX)
c2: g.trÞ nguyªn, nhiªn vËt liÖu
T
v (Lư¬ng CN)

- TB bÊt biÕn: xÐt C.

+ XÐt c1
+ XÐt c2
§iÓm chung: gi¸ trÞ kh«ng thay ®æi
lượng trong qu¸ trÝnh SX. ===> TB bÊt biÕn (c).
 c. Tû suÊt vµ khèi lưîng gi¸ trÞ thÆng dư.
- Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng dư:
m
m` (%) = --------------- x 100%
v
- Khèi lưîng gi¸ trÞ thÆng dư:
m
M = ----------- x V = m`.V
v
v: TB kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ cña 1 SL§
V: Tæng TB kh¶ biÕn ®¹i biÓu cho gi¸ trÞ cña tæng sè
SL§
3. Các phương pháp sản xuất ra giá trị
thặng dư trong nền kinh tế thị trường
TBCN
a. Sản xuất ra giá trị thặng dư tuyệt đối
b. Sản xuất ra giá trị thặng dư tương đối
 BÀI TẬP

BÀI 1: Trong quá trình sản xuất

sản phẩm, hao mòn thiết bị và
máy móc là 100.000 đô la. Chi phí
nguyên liệu, vật liệu và nhiên liệu
là 300.000 đô la.
Hãy xác định chi phí tư bản khả
biến nếu biết rằng giá trị của 1 sản
phẩm là 1.000000 đô la và trình
độ bóc lột là 200%
 BÀI TẬP

BÀI 2: Có 100 công nhân làm thuê,

sản xuất 1 tháng được 12.500 đơn vị
sản phẩm với chi phí tư bản bất biến
là 250.000 đô la. Giá trị sức lao động
1 tháng của 1 công nhân là 250 đô la,
m’ = 300%.
Hãy xác định giá trị của 1 đơn vị sản
phẩm và kết cấu của nó
 BÀI TẬP

BÀI 3: Tư bản đầu tư 900. 000

đô la, trong đó bỏ vào tư liệu
sản xuất là 780.000 đô la. Số
công nhân làm thuê thu hút vào
sản xuất là 400 người.
Hãy xác địnhkhối lượng giá trị
mới do 1 công nhân tạo ra, biết
rằng tỷ suất giá trị thặng dư là
200%.
 BÀI TẬP

BÀI 1: Trong quá trình sản xuất

sản phẩm, hao mòn thiết bị và
máy móc là 100.000 đô la. Chi phí
nguyên liệu, vật liệu và nhiên liệu
là 300.000 đô la.
Hãy xác định chi phí tư bản khả
biến nếu biết rằng giá trị của 1 sản
phẩm là 1.000000 đô la và trình
độ bóc lột là 200%
 PHƯƠNG PHÁP SẢN XUẤT GIÁ
TRỊ THẶNG DƯ

Giá trị thặng dư tuyệt đối Giá trị thặng dư tương

đối

* do kéo dài thời gian lao * do rút ngắn thời gian

động vượt quá thời gian lao động tất yếu
lao động tất yếu
 a. Phư¬ng ph¸p SX gi¸ trÞ thÆng dư tuyÖt ®èi.
TGL§TY = 4 giê (ko ®æi)
VD 1: Ngµy L§ = 8 giê
TGL§TD = 4 giê
4
===> m` = ------ x 100% = 100%
4

TGL§TY TGL§TD
4h 4h
 TGL§TY = 4 giê (ko ®æi)
VD 2: Ngµy L§ = 12 giê
TGL§TD = 8 giê
8
===> m` = ------ x 100% = 200%
4

TGL§TY TGL§TD
4h 8h
TGL§CT < Ngµy L§ < Ngµy tù nhiªn (24 giê)
 BÀI TẬP

Ngày làm việc 8 giờ, m’ = 300%.

Sau đó nhà tư bản kéo dài ngày
lao động lên 10 giờ. Trình độ bóc
lột sức lao động trong xí nghiệp
thay đổi như thế nào nếu giá trị
sức lao động không đổi. Nhà tư
bản tăng thêm giá trị thặng dư
bằng phương pháp nào.
 b. Phư¬ng ph¸p SX gi¸ trÞ thÆng dư tư¬ng ®èi.
Kh«ng ®æi (8 giê)
TGL§TY TGL§TD
===> Ph¶i gi¶m TGL§TY ®Ó kÐo dµi t¬ng øng TGL§TD

Gi¶m gi¸ trÞ SL§ Gi¶m gi¸ trÞ TLSH

T¨ng NSL§
T¨ng NSL§ trong trong c¸c
c¸c ngµnh SX TLSH ngµnh liªn
quan

T¨ng NSL§ XH
 VD: Ngµy L§ 8 giê (kh«ng ®æi)
4h 4h 4
m` = ----- x 100% = 100%
TGL§TY TGL§TD 4

2h 6h 6
m` = ----- x 100% = 300%
TGL§TY TGL§TD 2
 BÀI TẬP

Ngày làm việc 8 giờ, thời gian lao

động thặng dư là 4 giờ. Sau đó,
do tăng năng suất lao động trong
các ngành sản xuất vật phẩm tiêu
dùng nên hàng hoá ở những
ngành này rẻ hơn trước 2 lần.
Trình độ bóc lột lao động thay đổi
như thế nào, nếu độ dài ngày lao
động không đổi? Dùng phương
pháp bóc lột giá trị thặng dư nào?
 BÀI TẬP

Ngày làm việc 8 giờ, thời gian lao

động thặng dư là 4 giờ. Sau đó,
do tăng năng suất lao động trong
các ngành sản xuất vật phẩm tiêu
dùng nên hàng hoá ở những
ngành này rẻ hơn trước 2 lần.
Trình độ bóc lột lao động thay đổi
như thế nào, nếu độ dài ngày lao
động không đổi? Dùng phương
pháp bóc lột giá trị thặng dư nào?
 BÀI TẬP
Có 400 công nhân làm thuê. Thoạt
đầu ngày làm việc là 10 giờ, trong
thời gian đó mỗi công nhân đã tạo ra
giá trị mới là 30 đô la, m’ = 200%.
Khối lượng và tỷ suất giá trị thặng dư
ngày thay đổi như thế nào nếu ngày
lao động giảm 1 giờ nhưng cường độ
lao động tăng 50%, tiền lương vẫn
giữ nguyên? Nhà tư bản tăng thêm
giá trị thặng dư bằng phương pháp
nào ?
 *Kết luận chung:
Hai phương pháp sản xuất giá trị thặng
dư nói trên được các nhà tư bản sử dụng
kết hợp với nhau để nâng cao trình độ
bóc lột công nhân
Gi¸ trÞ thÆng dư siªu ng¹ch.
- Là phần giá trị thu được do áp dụng công
nghệ mới sớm hơn các xí nghiệp khác làm cho
giá trị cá biệt cuả nó thấp hơn giá trị thị trường
cuả nó
- BiÖn ph¸p.
- HiÖn tưîng t¹m thêi ®èi víi tõng TB c¸ biÖt, nhưng
®èi víi toµn XH lµ mét hiÖn tưîng phæ biÕn vµ
thưêng xuyªn.
- Nh÷ng ®iÓm chung vµ kh¸c biÖt.
===> GTTD siªu ng¹ch lµ h×nh th¸i biÕn tưíng cña
GTTD tương đối.
 BÀI TẬP
Chi phí trung bình về tư bản bất biến cho
1 đơn vị hàng hoá trong 1 ngành là 90 đô
la, chi phí tư bản khả biến là 10 đô la, m’ =
200%. Một nhà tư bản sản xuất trong 1
năm được 1000 đơn vị hàng hoá. Sau khi
áp dụng kỹ thuật mới, năng suất lao động
sống trong xí nghiệp của nhà tư bản đó
tăng lên 2 lần. Số lượng hàng hoá sản
xuất cũng tăng lên tương ứng.
Tỷ suất giá trị thặng dư thay đổi như thế
nào trong xí nghiệp của nhà tư bản đó so
với tỷ suất giá trị thặng dư trung bình của
ngành. Nhà tư bản trong năm thu được
bao nhiêu giá trị thặng dư siêu ngạch?
 BÀI TẬP ÔN TẬP
BÀI 1: Năm 1923, tiền lương trung bình
của 1 công nhân công nghiệp chế biến ở
Mỹ là 1.238 đô la/năm, còn giá trị thặng
dư do 1 công nhân tạo ra là 2.134 đô la.
Đến năm 1973, những chỉ tiêu trên tăng
lên tương ứng là 1.520 đô la và 5.138 đô
la.
Hãy xác định trong những năm đó thời
gian của người công nhân lao động cho
mình và cho nhà tư bản thay đổi như thế
nào, nếu ngày làm việc 8 giờ ?
 BÀI TẬP ÔN TẬP
BÀI 2: Có 200 công nhân làm việc trong
1 nhà máy. Cứ 1 giờ lao động, 1 công
nhân tạo ra lượng giá trị mới là 5 đô la,
m’= 300%. Giá trị sức lao động mỗi ngày
của 1 công nhân là 10 đô la.
Hãy xác định độ dài của ngày lao động.
Nếu giá trị sức lao động không đổi và
trình độ bóc lột tăng lên 1/3 thì khối
lượng giá trị thặng dư mà nhà tư bản
chiếm đoạt trong 1 ngày tăng lên bao
nhiêu?
 BÀI TẬP ÔN TẬP
BÀI 3: Tư bản ứng ra 1.000000 đô la,
trong đó 700.000 đô la bỏ vào máy móc
và thiết bị, 200.000 đô la bỏ vào nguyên
liệu, m’= 200%.
Hãy xác định: Số lượng người lao động
sẽ giảm xuống bao nhiêu % nếu: Khối
lượng giá trị thặng dư không đổi, tiền
lương công nhân không đổi, m’ tăng lên
là 250%.
II. TÍCH LŨY TƯ BẢN

1. Bản chất của tích lũy tư bản

2. Những nhân tố góp phần làm tăng quy mô
tích lũy
3. Một số hệ quả của tích lũy tư bản
1. Bản chất của tích lũy tư bản

Vd: 1 nhà TB có 5000$, c/v = 4/1,

m’=100%
Năm 1: 4000c + 1000v + 1000m
Năm 2: 4400c + 1100v + 1100m

- Thực chất của tích lũy tư bản: chuyển

một phần m thành tư bản phụ thêm
 Động cơ của tích lũy tư bản
 Thu nhiều m
 Cạnh tranh
 Yêu cầu ứng dụng khoa học kỹ thuật
2. Những nhân tố góp phần làm tăng quy mô
tích lũy
 Mức độ bóc lột
 Trình độ năng suất lao động
 Quy mô tư bản ứng trước
 Sự chênh lệch giữa TBSD và TBTD
 3. Một số hệ quả của tích lũy tư bản

TÝch tô vµ tËp
trung TB

TÝch tô TB lµ sù
t¨ng thªm vÒ quy Tập trung TB Lµ sù
m« cña TB c¸ biÖt t¨ng thªm quy m«
b»ng c¸ch TBH m, cña TB c¸ biÖt b»ng
nã lµ kÕt qu¶ trùc c¸ch hîp nhÊt nh÷ng
tiÕp cña tÝch lòy TB TB c¸ biÖt cã s½n
trong x· héi thµnh
mét TB kh¸c lín h¬n
Tích tụ TB:
•Ví dụ: 1.000$ + 100$ 1.100$
• Là một tất yếu
• Xu hướng ngược lại cản trở: Phân tán
TB
 * Tập trung tư bản:
•Ví dụ: 1.000$ hợp nhất với 2.000$ thành
3.000$
• Động lực cơ bản và sâu xa: quy luật kinh tế
cơ bản của CNTB, là việc theo đuổi m.
• Đòn bẩy trực tiếp: cạnh tranh và tín dụng TB
-Cạnh tranh thúc đẩy TB thông qua 2
con đường:
+ phá sản: cưỡng bức trực tiếp
+ liên kết hoặc sáp nhập: cưỡng
bức gián tiếp
 SO SÁNH

TÍCH TỤ VÀ TẬP TRUNG

Cấu tạo hữu cơ của tư bản

soluongTLSX
•Cấu tạo kỹ thuật = soluongSLD
- Chỉ tiêu tính: số lượng năng lượng, số
lượng máy móc… do một công nhân sử
dụng trong sản xuất (100kw điện:1CN, 5
mã lực:1CN
 giatriTBBB
•Cấu tạo giá trị = giatriTBKB
- Ví dụ: TBBB: 1.000$ kết hợp với
TBKB: 200$
c
 1000 : 200  5 : 1
v
Cấu tạo kỹ thuật Cấu tạo giá trị

Cấu tạo hữu cơ của tư bản

-Cấu tạo hữu cơ của TB là: cấu tạo giá trị
của TB do cấu tạo kỹ thuật quyết định và
phản ánh những sự biến đổi của cấu tạo
kỹ thuật đó.
TBBB tăng tuyệt đối và
- Cấu tạo hữu cơ tăng tương đối
TBKB tăng tuyệt đối
và giảm tương đối
 BÀI TẬP

Bài 1: Tư bản ứng trước 600.000

đô la, c = 4 :1, m’ – 100%.
Hỏi sau bao nhiêu năm trong điều
kiện tái sản xuất giản đơn, tư bản
đó được biến thành giá trị thặng
dư tư bản hoá?
 BÀI TẬP

Bài 2: Khi tổ chức sản xuất, nhà

tư bản kinh doanh ứng trước 50
triệu đô la, trong điều kiện cấu tạo
hữu cơ của tư bản là 9 :1. Hãy
tính tỷ suất tích luỹ, nếu biết rằng
mỗi năm 2,25 triệu đô la giá trị
thặng dư biến thành tư bản và
trình độ bóc lột là 300%.
 BÀI TẬP

Bài 3: Tư bản ứng trước là

100.000 đô la, c = 4 :1, m’ =
100%, 50% giá trị thặng dư được
tư bản hoá. Hãy xác định lượng
giá trị thăng dư tư bản hoá tăng
lên bao nhiêu, nếu trình độ bóc lột
tăng đến 300%
 BÀI TẬP

Bài 4: Tư bản ứng trước là

1.000000 đô la, c : v là 4 :1. Số
công nhân làm thuê là 2.000
người. Sau đó tư bản tăng lên
1.800000 đô la, cấu tạo hữu cơ
của tư bản tăng lên là 9 :1.
Hỏi nhu cầu sức lao động thay đổi
như thế nào, nếu tiền lương của
mỗi công nhân không thay đổi.
III. CÁC HÌNH THÁI BIỂU HIỆN
CỦA GIÁ TRỊ THẶNG DƯ TRONG
NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1. Lợi nhuận
2. Lợi tức
3. Địa tô TBCN
1. Lợi nhuận

a. Chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa

c: lao ®éng qu¸ khø,
k=c+v lao ®éng vËt ho¸
v + m: lao ®éng hiÖn
W = c + (v + m)
t¹i, lao ®éng sèng
 BÀI TẬP

Trình độ bóc lột là 200% và cấu

tạo hữu cơ của tư bản là 7 :1.
Trong giá trị hàng hoá có 8.000 đô
la giá trị thặng dư. Với điều kiện
tư bản bất biến hao mòn hoàn
toàn trong 1 chu kỳ sản xuất.
Hãy xác định: chi phí sản xuất tư
bản và giá trị hàng hoá đó
 b. Lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận
* Lợi nhuận:
W = c + (v + m) = k +m
W = k + p (gi¸ trÞ hµng ho¸ b»ng chi phÝ s¶n xuÊt t b¶n
chñ nghÜa céng víi lîi nhuËn)
- So s¸nh m & p
c. Tỷ suất lợi nhuận

m p
p' = x 100% = x 100%
c+v k

- So sánh m’ & p’
d. 4 nhân tố ảnh hưởng đến tỷ suất lợi nhuận

• Tyû suaát giaù trò thaëng dö (m’)

• Caáu taïo höõu cô cuûa tö baûn (C/V)
• Toác ñoä chu chuyeån cuûa tö baûn
• Tieát kieäm tö baûn baát bieán
 BÀI TẬP

Có số tư bản là 100.000 đô la, với cấu

tạp hữu cơ của tư bản là 4 :1. Qua 1
thời gian, tư bản đã tăng lên 300.000 đô
la và cấu tạo hữu cơ tăng lên là 9 :1.
Tính sự thay đổi của tỷ suất lợi nhuận
nếu trình độ bóc lột công nhân trong
thời kỳ này tăng từ 100% lên 150%.
Vì sao tỷ suất lợi nhuận giảm xuống
mặc dù trình độ bóc lột tăng lên
e. Lợi nhuận bình quân và giá cả sản xuất
 Cạnh tranh nội bộ ngành và sự hình thành
giá trị thị trường
 Cạnh tranh giữa các ngành và sự hình
thành lợi nhuận bình quân
 Sự chuyển hóa giá trị hàng hóa thành giá cả
sản xuất
Cạnh tranh nội bộ ngành và
sự hình thành giá trị thị
trường
- Khái niệm và mục đích của cạnh tranh nội bộ
ngành.
- Nguyên nhân dẫn đến cạnh tranh:
- Biện pháp cạnh tranh
- Kết quả cạnh tranh: giảm giá trị thị trường (giá
trị xã hội) của hàng hóa.
Cạnh tranh giữa các ngành và sự hình thành
lợi nhuận bình quân
Caïnh tranh giöõa caùc ngaønh laø söï caïnh tranh giöõa
caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau, nhaèm muïc ñích tìm
nôi ñaàu tö coù lôïi hôn.
§iÒu kiÖn ®Ó cã c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh: Sù kh¸c
nhau vÒ cÊu t¹o h÷u c¬ cña TB (c/v) gi÷a c¸c ngµnh
dÉn ®Õn sù kh¸c nhau vÒ P’ gi÷a c¸c ngµnh
Bieän phaùp: töï do di chuyeån tö baûn töø ngaønh naøy
sang ngaønh khaùc,
Keát quaû: hình thaønh p’, vaø giaù trò haøng hoùa chuyeån
thaønh giaù caû saûn xuaát.
Cạnh tranh giữa các ngành và sự hình thành lợi nhuận bình
quân
Sù tự do di chuyÓn t b¶n tõ
ngµnh nµy sang ngµnh kh¸c
lµm thay ®æi c¶ tû suÊt lîi
nhuËn c¸ biÖt vèn cã cña c¸c
ngµnh. Sù tù do di chuyÓn t b¶n
nµy chØ t¹m thêi dõng l¹i khi tû
suÊt lîi nhuËn ë tÊt c¶ c¸c
ngµnh ®Òu xÊp xØ b»ng nhau.
KÕt qu¶ lµ h×nh thµnh nªn tû
suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n

p' 
 m x100%
 (c  v )
S¶n xuÊt níc hoa
 Sự chuyển hóa giá trị hàng hóa thành
giá cả sản xuất

Khi m ========> p
th× gi¸ trÞ HH ========> gi¸ c¶ SX

- Gi¸ c¶ SX lµ h×nh th¸i chuyÓn hãa cña gi¸ trÞ hµng

hãa trong giai ®o¹n tù do c¹nh tranh cña CNTB.
Gi¸ c¶ SX = k + P = c + v + P
- Gi¸ c¶ thÞ trêng xoay quanh gi¸ c¶ SX
∑ gi¸ c¶ thÞ trêng = ∑ gi¸ c¶ s¶n xuÊt = ∑ gi¸ trÞ
hµng hãa
 f. Lợi nhuận thương nghiệp

 H×nh thµnh do ph©n c«ng L§ XH

 Lµ mét bé phËn cña TBCN t¸ch rêi ra,
phôc vô qu¸ tr×nh lu th«ng hµng hãa
 Lµ mét kh©u trong qu¸ tr×nh t¸i sx
Taïi sao nhaø tö baûn coâng nghieäp laïi nhöôøng
cho nhaø tö baûn thöông nghieäp moät phaàn giaù
trò thaëng dö ñoù?
* Söï hình thaønh lôïi nhuaän thöông nghieäp

Lôïi nhuaän thöông nghieäp laø soá cheânh leäch giöõa giaù
baùn vaø giaù mua haøng hoùa
Ví duï: moät nhaø tö baûn coâng nghieäp coù soá tö baûn laø
900 trong ñoù chia thaønh 720c + 180v. Giaû söû tyû suaát
m’ = 100% thì giaù trò haøng hoùa seõ laø: W = 720c +
180v + 180m = 1080.
Tyû suaát lôïi nhuaän coâng nghieäp laø:
p’ = 180
900
x100%  20%
Giả sử có nhà TBTN tạm ứng 100

 P = ?%
 Pcn = ?
 Ptn = ?
 Giá mua của TBTN: ?
 Giá bán của TBTN: ?
 BÀI TẬP

Tổng số tư bản công nghiệp và tư bản

thương nghiệp là 800 đơn vị, với tỷ suất
lợi nhuận bình quân là 15%, lợi nhuận
thương
công nghiệp là 108 đơn vị.
nghiệp
Các nhà tư bản thương nghiệp cần phải
mua và bán sản phẩm theo giá bao
nhiêu để họ và các nhà tư bản công
nghiệp thu được lợi nhuận bình quân?
2. Lợi tức
NGUOÀN GOÁC: LAØø MOÄT BOÄ PHAÄN CUÛA TBCN TAÙCH RA
TRONG QUAÙ TRÌNH TUAÀN HOAØN CUÛA TB MAØ HÌNH
THAÙI BAN ÑAÀU LAØø TBCV NAËNG LAÕI

TÖ BAÛN CHO VAY(TBCV)

TB A TB B
TIEÀN NHAØN ROÃI CAÀN TIEÀN ÑEÅ THÖÏC
MUOÁN TAÊNG THEÂM HIEÄN CHU CHUYEÅN
VAY MÖÔÏN LAÃN NHAU
QUAN HEÄ TÍN DUÏNG TBCN
TB NHAØN ROÃI ===> TB CHO VAY
ÑÒNH NGHÓA:

TB TIEÀN TEÄ

TRAO QUYEÀN SÖÛ DUÏNG CHO

TBCV NGÖÔØI ÑI VAY TRONG 1 KHOAÛNG
THÔØI GIAN NHAÁT ÑÒNH

THU LÔÏI TÖÙC (Z)

COÂNG THÖÙC VAÄN ÑOÄNG

T – T’ VÔÙI T’ = T + Z

ÑAËC ÑIEÅM:

+ QUYEÀN SÖÛ DUÏNG TAÙCH

RÔØI QUYEÀN SÔÛ HÖÕU

+ TBCV LAØ HAØNG HOAÙ ÑAËC

BIEÄT
 Lợi tức và tỷ suất lợi tức

 Lợi tức (z): một phần lợi nhuận bình

quân mà nhà TBĐV trả cho nhà TBCV
 Nguồn gốc: m
 Giới hạn: 0 < z < p
 Tỷ suất lợi tức (z’): tỷ lệ % giữa số lợi
tức thu được và số TBCV trong một thời
gian nhất định
 Giới hạn: 0 < z` < p`
Mét lµ: tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n
Hai lµ: Tû lÖ ph©n chia lîi nhuËn
thµnh lîi tøc vµ lîi nhuËn cña xÝ
nghiÖp
Ba lµ: Quan hÖ cung cÇu vÒ t b¶n
cho vay
 BÀI TẬP

Tổng tư bản hoạt động sản xuất là 500

tỷ đô la, trong đó 200 tỷ là vốn đi vay.
Hãy xác định tổng số thu nhập của các
nhà tư bản công nghiệp và lợi tức của
các nhà tư bản cho vay, nếu tỷ suất lợi
nhuận bình quân là 12% và tỷ suất lợi
tức tiền vay là 3% cả năm.
 3. Đòa toâ tö baûn chuû nghóa

* Söï hình thaønh quan heä saûn xuaát TBCN

trong noâng nghieäp
* Baûn chaát cuûa ñòa toâ tö baûn chuû nghóa
* Caùc hình thöùc ñòa toâ TBCN
* Giaù caû ruoäng ñaát
 * Söï hình thaønh quan heä saûn xuaát
TBCN trong noâng nghieäp
- Xuaát hieän muoän hôn trong thöông nghieäp vaø
coâng nghieäp
- Theo hai con ñöôøng:
+ Phaân hoaù cuûa nhöõng ngöôøi noâng daân,hình
thaønh taàng lôùp TB giaøu coù (phuù noâng,TBNN)
kinh doanh noâng nghieäp theo phöông thöùc
TBCN
+ Söï xaâm nhaäp cuûa caùc nhaø TB ñaàu tö vaøo NN
- Trong noâng nghieäp TBCN coù 3 giai caáp
chuû yeáu:
+ Gc ñòa chuû (sôû höõu ruoâng ñaát)
+ Gc caùc nhaø TB kinh doanh NN (caùc nhaø
TB thueâ ruoäng ñaát ñeå kinh doanh)
+ Gc coâng nhaân NN laøm thueâ
* Bản chất của địa tô

 Là phần GTTD còn lại sau khi đã khấu trừ

đi phần lợi nhuận bình quân mà các nhà tư
bản kinh doanh trong NN nộp cho địa chủ.
 Nguồn gốc: m
 Cơ sở: quyền sở hữu ruộng đất
 Taïi sao nhaø tö baûn kinh doanh
trong noâng nghieäp laïi coù theå thu
ñöôïc phaàn giaù trò thaëng dö doâi ra
ngoaøi lôïi nhuaän bình quaân ñeå traû
cho chuû ruoäng ñaát?

So sánh địa tô PK và địa tô

TBCN
 * Caùc hình thöùc ñòa toâ TBCN
- Ñòa toâ cheânh leäch

NGUOÀN GOÁC

TLSX: ñaát laø TLSX chuû yeáu

+ Ñaëc ñieåm ruoäng ñaát coù söï
khaùc bieät: toát,TB, xaáu Vaán ñeà giaù caû :
+ Con ngöôøi khoâng taïo theâm Trong NN giaù caû noâng saûn
ñöôïc ruoäng ñaát môùi do ñk Sx treân ruoäng ñaát xaáu
+ Nhaø TB kinh doanh ñoäc quyeàn nhaát quyeát ñònh
treân ruoäng ñaát coù ñk thuaän lôïi
->lôïi nhuaän sieâu ngaïch(oån ñònh,
laâu daøi)->ñòa toâ cheânh leäch
 Khaùi nieäm:
Ñòa toâ cheânh leäch laø phaàn lôïi nhuaän vöôït ra
ngoaøi lôïi nhuaän bình quaân,thu ñöôïc treân nhöõng
ruoäng ñaát coù ñk Sx thuaän lôïi hôn, noù laø soá cheânh
leäch giöõa giaù caû sx chung( ñuôïc quyeát ñònh bôûi
ñk sx treân ruoäng ñaát xaáu nhaát) vaø giaù caû Sx caù
bieät treân ruoäng ñaát toát vaø trung bình.
Ñaëc ñieåm:
o Laø lôïi nhuaän sieâu ngaïch
o Ñòa toâ cheânh leäch gaén lieàn vôùi ñoäc quyeàn kinh
doanh ruoäng ñaát theo loái TBCN
  Phaân loaïi:
- Ñòa toâ cheânh leäch I: laø loaïi ñòa toâ thu ñöôïc treân
ruoäng ñaát coù ñoä maøu môõ töï nhieân thuaän lôïi(TB &
toát), gaàn nôi tieâu thuï, gaàn ñöôøng giao thoâng.
VD: ÑTCL I thu ñöôïc treân ruoäng ñaát toát p’=20%
Giaù caû sx caù Giaù caû sx
Loaïi Tb Saûn bieät chung Ñòa toâ
ruoäng ñaàu P’ löôïng Cuûa Cuûa Cuû Cuûa cheânh
tö (taï ) toång 1 taï a 1 toång leâch
saûn taï saûn
phaåm phaåm
Toát 100 20 6 120 20 30 180 60
TB 100 20 5 120 24 30 150 30
Xaáu 100 20 4 120 30 30 120 0
 ÑTCL I thu ñöôïc treân nhöõng vò trí thuaän lôïi, gaàn
nôi tieâu thuï,gaàn ñöôøng giao thoâng
Vò trí Giaù caû Giaù caû
RÑ TB Chi sx caù sx Ñòa toâ
so vôùi ñaàu phí p Saûn bieät chung cheânh
nôi tö vaän löôïn leäch
tieâu chuy g Cuûa Cuû cuûa cuûa
thuï eån toån a 1 1 taï toån
g sp taï g
sp
Gaàn 100 0 20 5 120 24 25 125 5
Xa 100 5 20 5 125 25 25 125 0
- Ñòa toâ cheânh leäch II: laø ñòa toâ thu ñöôïc nhôø trình
ñoä thaâm canh
 - Ñòa toâ tuyeät ñoái
Ñòa toâ tuyeät ñoái laø ñòa toâ maø taát caû caùc nhaø TB
kinh doanh NN ñeàu phaûi noäp cho ñòa chuû duø
ruoäng ñaát ñoù toát hay xaáu. Ñaây laø loaïi toâ thu treân
taát caû moïi loaïi ruoäng ñaát.
Döôùi cheá ñoä TBCN, do coù söï ñoäc quyeàn tö höõu
ruoäng ñaát neân ñaõ caûn trôû söï phaùt trieån cuûa QHSX
TBCN trong lónh vöïc NN.
VD: Hai nhaø TBCN vaø TBNN:
Voán TB: 100
Caáu taïo höõu cô cuûa TB trong CN 4/1
Caáu taïo höõu cô cuûa TB trong NN 3/2
m’ = 100 %
Sp vaø GT thaëng dö Sx ra trong töøng lónh
vöïc
Trong CN: 80c + 20v + 20m = 120
NN: 60c + 40v + 40m = 140
-> Söï cheânh leäch giöõa GT noâng saûn vôùi giaù
caû Sx chung taïo neân ÑTTÑ: 140 – 120 = 20
 ÑTTÑ cuõng laø 1 loaïi lôïi nhuaän sieâu ngaïch
,hình thaønh do caáu taïo höõu cô cuûa TB trong NN
thaáp hôn trong CN, noù laø cheânh leäch giöõa GT
noâng saûn vôùi GT sx chung cuûa noâng phaåm

ÑTTÑ = GTNS - GCSX chung cuûa noâng phaåm

 So saùnh

ÑT töông ñoái vaø ÑT tuyeät ñoái

 Neáu khoâng coøn cheá ñoä tö höõu
ruoäng ñaát, khoâng coøn gc ñòa
chuû, ñòa toâ tuyeät ñoái seõ bò xoaù
boû, giaù caû noâng phaåm seõ haï
xuoáng  coù lôïi cho ngöôøi tieâu
duøng.
 * Giaù caû ruoäng ñaát

 Laø ñòa toâ TB hoaù

 Laø giaù mua quyeàn thu ñòa toâ do ruoäng ñaát ñem
laïi theo tæ suaát lôïi töùc hieän haønh
 Phuï thuoäc ñòa toâ vaø tæ suaát lôïi töùc
VD: giaù 1 maûnh ñaát seõ ñöôïc tính
( 200 $ × 100 ) / 5 = 4000 $
Trong ñoù: 200$ : ñòa toâ
5 % / naêm : tæ suaát lôïi töùc
Chuû nghóa TB caøng phaùt trieån  lôïi töùc
giaûm
Vì vaäy cheá ñoä tö höõu ruoäng ñaát khoâng chæ
taïo söï chieám ñoaït ñòa toâ, chieám ñoaït saûn
phaåm maø coøn gaây thieät haïi cho xaõ hoäi.
 Vấn ñeà quoác höõu hoaù ruoäng ñaát raát quan
troïng trong CMTS