Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ
Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η τελευταία ερώτηση ετέθη για πρώτη φορά, στα μισοα-

στεία, στις 21 Μαΐου 2061, τον καιρό εκείνο όταν η ανθρωπό-
τητα πρωτοείδε το φως. Η ερώτηση, που είχε για κίνητρο ένα
στοίχημα πέντε δολαρίων, έγινε μια φορά που ο Αλεξάντερ
Αντέλ και Μπέρτραμ Λούπωφ έπιναν τα ποτηράκια τους.
Ήσαν και οι δυο τους πιστοί επαναστάτες του Μάλτιβακ.
Και ήξεραν καλά τι κρυβόταν πίσω από το γεμάτο φωτάκια και
ηλεκτρονικούς θορύβους, χωρίς πρόσωπο –μίλια και μίλια
προσώπου– του γιγάντιου αυτού κομπιούτερ. Ή τουλάχιστον
το ‘ξεραν τόσο καλά όσο οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος.
Είχαν τουλάχιστον μια γενική ιδέα του όλου σχεδίου των ρελέ-
δων και των ηλεκτρονικών κυκλωμάτων που είχαν προ πολ-
λού αναπτυχθεί πέρα από τα όρια από τα οποία ένας και
μόνον άνθρωπος θα ήταν δυνατόν να έχει μια σταθερή αντί-
ληψη του όλου συστήματος.
Ο Μάλτιβακ ήταν πλήρως αυτοπροσαρμοζόμενος και
αυτοδιορθωνόμενος. Και έπρεπε να είναι, γιατί τίποτε το
ανθρώπινο δεν μπορούσε να τον προσαρμόσει και να τον
διορθώσει αρκετά γρήγορα, ή ακόμη και αρκετά επαρκώς.
Έτσι οι Αντέλ και Λούπωφ επιστατούσαν τον τερατώδη γίγαντα
μόνον ελαφρά και επιφανειακά, εν τούτοις τόσο καλά όσο
οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος. Τον τροφοδοτούσαν με πλη-
ροφορίες, προσάρμοζαν τις απαντήσεις που εκδίδονταν. Ήταν
φυσικό λοιπόν οι δυο τους, καθώς και όλοι οι άλλοι σαν κι
αυτούς, να μοιράζονται τη δόξα που ανήκε στον Μάλτιβακ.
Επί δεκαετίες, ο Μάλτιβακ είχε βοηθήσει στον σχεδιασμό

1
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

των διαστημοπλοίων και τον προσδιορισμό των τροχιών που

βοήθησε τον άνθρωπο να φτάσει στη Σελήνη, στον Άρη, στην
Αφροδίτη, αλλά πέραν αυτών, οι φτωχοί πόροι της Γης δεν
μπορούσαν να υποστηρίξουν τα διαστημόπλοια· για τα
μακρινά ταξίδια χρειάζονταν πάρα πολλή ενέργεια. Η Γη εκμε-
ταλλευόταν τον άνθρακα και το ουράνιο με αναπτυσσόμενη
αποδοτικότητα, αλλά τα κοιτάσματα και των δύο ήσαν περιο-
ρισμένα.
Σιγά-σιγά όμως ο Μάλτιβακ έμαθε αρκετά ώστε να δώσει
απάντηση σε περισσότερο βασικές ερωτήσεις. Στις 14 Μαΐου
2061, αυτό που ήταν κάποτε θεωρία, έγινε πραγματικότητα.
Η ενέργεια του Ήλιου αποθηκευόταν, μετατρεπόταν και
άρχισε να χρησιμοποιείται απ’ ευθείας από όλα τα μέρη του
πλανήτη. Ολόκληρη η Γη έσβησε τον καιγόμενο άνθρακα, το
διασπαζόμενο ουράνιο και άνοιξε τον διακόπτη που την συνέ-
δεσε ολόκληρη με ένα μικρό σταθμό, που είχε διάμετρο ενός
μιλίου και περιφερόταν γύρω από τη Γη στη μέση της απόστα-
σης από τη Σελήνη. Ολόκληρη η Γη τροφοδοτείτο με αόρατες
δέσμες ακτίνων ηλιακής ενέργειας.
Επτά μέρες δεν ήσαν αρκετές για να ξεφτίσουν τη δόξα
του γεγονότος και τελικά οι Αντέλ και Λούπωφ κατόρθωσαν να
ξεφύγουν από τις δημόσιες εκδηλώσεις και να συναντηθούν
ήσυχα εκεί που κανείς δεν θα σκεφτόταν να ψάξει να τους
βρει, στις ερημωμένες υπόγειες αίθουσες, όπου φαίνονταν
μερικά τμήματα του πανίσχυρου θαμμένου κορμιού του Μάλτι-
βακ. Χωρίς επιτήρηση, ο Μάλτιβακ τεμπέλιαζε, διαχωρίζοντας
διάφορα στοιχεία με ευχαριστημένους οκνηρούς μικροθορύ-
βους, μια που κι αυτός είχε κερδίσει τις διακοπές του, κάτι που
κι οι δυο τους του το αναγνώριζαν. Δεν είχαν αρχικά καμία
πρόθεση να τον ενοχλήσουν.
Είχαν φέρει μαζί τους μια μποτίλια και το μόνο τους ενδι-
αφέρον τη στιγμή εκείνη ήταν να ξεκουραστούν με συντροφιά
τους την μπουκάλα.
«Είναι καταπληκτικό όταν το σκεφτεί κανείς» είπε ο
Αντέλ. Το πλατύ του πρόσωπο ήταν χαρακωμένο από την

2
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

κούραση και ανακατεύοντας το ποτό του σιγά-σιγά με μια γυά-

λινη βεργούλα, κοίταξε τα παγάκια που μπερδεύονταν ακατά-
στατα στο ποτήρι.
«Όλη την ενέργεια που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε
για πάντα, την έχουμε τσάμπα. Αρκετή ενέργεια για να λιώ-
σουμε τη Γη, εάν το θέλαμε και να την κάνουμε μια μεγάλη
σταγόνα ακάθαρτου υγρού σιδήρου, και εν τούτοις να μην μας
λείψει καν όλη αυτή η ενέργεια που θα χρησιμοποιούσαμε.
Όλη την ενέργεια που θα μπορούσαμε ποτέ να χρειαστούμε,
νυν και αεί και στους αιώνες των αιώνων».
Ο Λούπωφ ανασήκωσε το κεφάλι του πλαγιαστά. Του ‘χε
γίνει συνήθεια όταν ήθελε να φέρει αντίρρηση σε κάτι∙ και
ήθελε να κάνει τον αντιρρησία τώρα, από ένα μέρος γιατί υπο-
χρεώθηκε να μεταφέρει τα παγάκια και τα ποτήρια, «Όχι για
πάντα» είπε.
«Στο καλό σου Μπέρτ, σχεδόν για πάντα. Μέχρις ότου
ξοφλήσει ο Ήλιος».
«Αυτό όμως δεν είναι για πάντα».
«Εντάξει λοιπόν. Δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια
χρόνια. Ίσως και είκοσι δισεκατομμύρια, είσαι ευχαριστημέ-
νος;».
Ο Λούπωφ πέρασε το δάκτυλό του ανάμεσα στα αραιά
του μαλλιά σαν να προσπαθούσε να βεβαιώσει τον εαυτό του
ότι του είχαν ακόμη μείνει μερικά και ρούφηξε απαλά λίγο από
το ποτό του. «Είκοσι δισεκατομμύρια χρόνια δεν είναι για
πάντα».
«Και λοιπόν για μας είναι αρκετά, ναι ή όχι;».
«Εν τάξει, τώρα όμως μπορούμε να συνδέσουμε το κάθε
διαστημόπλοιο στον Ηλιακό Σταθμό, και να το στείλουμε στον
Πλούτωνα μετ’ επιστροφής είκοσι εκατομμύρια φορές χωρίς
να ανησυχούμε για τα καύσιμα. Δεν μπορείς να κάνεις κάτι
τέτοιο με άνθρακα και ουράνιο. Ρώτα τον Μάλτιβακ, εάν δεν με
πιστεύεις!»
«Δεν χρειάζεται να ρωτήσω τον Μάλτιβακ, το ξέρω».
«Τότε πάψε να κακολογάς το τι έχει κάνει για μας ο Μάλ-

3
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

τιβακ» είπε ο Αντέλ ξαναμμένος, «τα κατάφερε μια χαρά».

«Και ποιος είπε το αντίθετο; Το τι λέω είναι ότι ο Ήλιος
δεν θα διαρκέσει για πάντα. Μόνον αυτό λέω. Είμαστε ασφα-
λείς για είκοσι δισεκατομμύρια χρόνια, κατόπιν όμως;» πρό-
τεινε ο Λούπωφ με σηκωμένο το ένα του δάκτυλο, που έτρεμε
ελαφρά, προς τον άλλον. «Και μην μου πεις ότι τότε θα χρησι-
μοποιήσουμε κάποιο άλλο άστρο!».
Για λίγο έμειναν κι οι δυο σιωπηλοί. Ο Αντέλ έφερνε
μόνον που και που το ποτήρι του στα χείλη, ενώ τα μάτια του
Λούπωφ έκλεισαν σιγά-σιγά. Ξεκουράζονταν.
Και τότε τα μάτια του Λούπωφ άνοιξαν ξαφνικά διάπλατα.
«Σκέφτεσαι ότι θα χρησιμοποιήσουμε κάποιο άλλο άστρο όταν
τα τινάξει ο Ήλιος, έτσι δεν είναι;».
«Δεν σκέφτομαι τίποτε».
«Και βέβαια το σκέφτεσαι. Δεν είσαι γερός στη λογική κι
αυτό είναι το πρόβλημά σου. Μοιάζεις με εκείνον τον άνθρωπο
σ’ ένα ανέκδοτο που αναγκάστηκε να τρέξει κάτω από ένα
δένδρο σ’ ένα δάσος όταν έπιασε μια ξαφνική μπόρα. Βλέπεις
κι αυτός δεν ανησυχούσε γιατί υπολόγιζε ότι όταν το ένα δέν-
δρο μούσκευε, θα πήγαινε κάτω από ένα άλλο».
«Εν τάξει το κατάλαβα» είπε ο Αντέλ. «Μη φωνάζεις.
Όταν ο Ήλιος σβήσει, τα άλλα άστρα θα έχουν κι αυτά σβή-
σει».
«Καλά που το κατάλαβες» μουρμούρισε ο Λούπωφ «τα
πάντα είχαν μια αρχή στην πρωταρχική κοσμική έκρηξη,
ο,τιδήποτε κι αν ήταν αυτό και τα πάντα θα έχουν ένα τέλος
όταν όλα τα άστρα θα σβήσουν. Μερικά σβήνουν γρηγορότερα
από άλλα. Τα άστρα γίγαντες δεν θα κρατήσουν ούτε εκατό
εκατομμύρια χρόνια. Ο Ήλιος θα κρατήσει είκοσι δισεκατομμύ-
ρια χρόνια, και ίσως τα άστρα-νάνοι να κρατήσουν εκατό δισε-
κατομμύρια, το πολύ που θα μας κάνουν. Ας περάσουν όμως
ένα τρισεκατομμύριο χρόνια και τα πάντα θα σκοτεινιάσουν. Η
εντροπία αναγκαστικά θα αυξηθεί στο μέγιστο όριο, και τότε
τέρμα στα δίφραγκα».
«Ξέρω τα πάντα για την εντροπία» είπε ο Αντέλ, υπερα-

4
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

σπιζόμενος την αξιοπρέπειά του.

«Αρβύλες ξέρεις».
«Ξέρω τόσα όσα κι εσύ».
«Τότε λοιπόν θα πρέπει να ξέρεις ότι το κάθε τι αναγκα-
στικά θα σταματήσει κάποτε».
«Εν τάξει. Ποιος λέει όχι».
«Εσύ το ‘πες κακομοίρη μου. Είπες ότι είχαμε όλη την
ενέργεια που χρειαζόμαστε για πάντα. Είπες για πάντα».
Ήταν τώρα η σειρά του Αντέλ να κάνει τον αντιρρησία.
«Ίσως κάποτε μπορέσουμε να ξαναδημιουργήσουμε τα πάντα
και πάλι» είπε.
«Ποτέ».
«Γιατί όχι, κάποτε».
«Ποτέ».
«Ρώτα τον Μάλτιβακ!».
«Ρώτησέ τον εσύ. Σε προκαλώ. Πέντε δολάρια λένε ότι
δεν γίνεται».
Ο Αντέλ ήταν αρκετά μεθυσμένος ώστε να το προσπα-
θήσει, αρκετά νηφάλιος ώστε να μπορέσει να σχηματίσει την
ερώτηση με τα απαραίτητα σύμβολα και λειτουργίες που
χρειάζονταν, ώστε σε κοινές λέξεις θα μπορούσε να μεταφρα-
στεί ως εξής: θα μπορέσει κάποια μέρα η ανθρωπότητα να
επαναφέρει τον Ήλιο στην πρώτη του νεότητα, ακόμη και μετά
το θάνατό του από γηρατειά; Ή θα μπορούσε να εκφραστεί
μάλλον καλύτερα κάπως έτσι: Πώς θα μπορούσε η καθαρή
ποσότητα της εντροπίας του σύμπαντος να ελαττωθεί;
Ο Μάλτιβακ για μια στιγμή σταμάτησε να δουλεύει και η
σιωπή του ήταν καταθλιπτική. Το αργό αναβόσβημα που έκα-
ναν τα φωτάκια του σταμάτησε, οι μακρινοί μικροθόρυβοι των
ρελέδων του σταμάτησαν κι αυτοί.
Και τότε καθώς οι δυο φοβισμένοι τεχνικοί αισθάνθηκαν
ότι δεν θα μπορούσαν να βαστήξουν την αναπνοή τους ούτε
ένα δευτερόλεπτο πάρα πάνω, ξαφνικά το τηλέτυπο που ήταν
συνδεδεμένο σ’ εκείνο το τμήμα του Μάλτιβακ ξαναζωντάνεψε
απότομα. Οι τυπωμένες λέξεις έγραφαν: ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ

5
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ΑΝΕΠΑΡΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ.

«Το στοίχημα χάλασε» ψιθύρισε ο Λούπωφ κι έφυγαν
βιαστικά.
Μέχρι το επόμενο πρωινό, με κεφάλια που βούιζαν και
μουδιασμένες γλώσσες, είχαν και οι δυο τους ξεχάσει το όλο
περιστατικό.

6
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο Τζερόντ, η Τζεροντίνη και οι Τζεροντέτες Α και Β

παρακολουθούσαν την αστρική εικόνα στην τηλεοθόνη να
αλλάζει καθώς η διάβασή τους από το υπερδιάστημα συμπλη-
ρώθηκε μέσα σε χρόνο μηδέν. Ταυτόχρονα το ομοιόμορφο
μείγμα των άστρων παραχώρησε τη θέση του στην επικρά-
τηση ενός και μόνου λαμπρού σφαιρικού δίσκου στο κέντρο
της.
«Νάτος ο Χ-23» είπε ο Τζερόντ με πεποίθηση. Τα λεπτά
του χέρια σφίχτηκαν γερά πίσω από την πλάτη του και οι κλει-
δώσεις τους άσπρισαν.
Τα δύο κορίτσια, οι μικρές Τζεροντέτες, είχαν για πρώτη
φορά στη ζωή τους αισθανθεί την εμπειρία της διάβασης μέσω
του υπερδιαστήματος και ήσαν νευρικές από την στιγμιαία
αίσθηση της διαδρομής. Έπνιξαν τα νευρικά τους γελάκια και
άρχισαν γρήγορα να κυνηγούν η μία την άλλη γύρω από την
μητέρα τους, φωνάζοντας «Φτάσαμε στον Χ-23, φτάσαμε στον
Χ-23, φτάσαμε…».
«Ησυχία παιδιά» είπε η Τζεροντίνη. «Είσαι βέβαιος Τζε-
ρόντ;».
«Υπάρχει και τίποτε άλλο να είναι κανείς εκτός από
βέβαιος;» ρώτησε ο Τζερόντ ρίχνοντας την ματιά του στον
όγκο του άμορφου μετάλλου, ακριβώς κάτω από την οροφή.
Διέσχιζε όλο το μήκος του δωματίου και χανόταν μέσα και
στους δύο ακραίους τοίχους. Ήταν τόσο μακρύ όσο και το δια-
στημόπλοιο.
Ο Τζερόντ μόλις και μετά βίας γνώριζε ένα-δύο πράγματα
για την παχιά αυτή μεταλλική βέργα, εκτός από το ότι την απο-
καλούσαν Μικροβάκ, ότι της έθετε κανείς ερωτήσεις εάν ήθελε·
και ακόμη κι αν δεν την ρωτούσες αυτή είχε έτσι κι αλλιώς σαν
έργο της να οδηγήσει το διαστημόπλοιο σ’ έναν προδιατεταγ-
μένο προορισμό, να τροφοδοτείται από τις ενέργειες των δια-
φόρων Υπογαλαξιακών Σταθμών Ενέργειας· να υπολογίζει τις
εξισώσεις για τα υπερδιαστημικά άλματα.

7
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο Τζερόντ και η οικογένειά του δεν είχαν να κάνουν

τίποτε παρά να περιμένουν, παραμένοντας στους αναπαυτι-
κούς χώρους του διαστημοπλοίου.
Κάποιος είχε πει κάποτε στον Τζερόντ ότι το –ακ στο
τέλος της λέξης «Μικροβάκ» σήμαινε «αναλογικός κομπιού-
τερ» στην αρχαία γλώσσα αλλά βρισκόταν στα πρόθυρα να
ξεχάσει ακόμη κι αυτό.
Τα μάτια της Τζεροντίνης ήσαν υγρά καθώς κοιτούσε την
τηλεοθόνη.
«Δεν μπορώ παρά να αισθάνομαι άσχημα που αφήνουμε
τη Γη».
«Μα γιατί για όνομα του Θεού;» Ρώτησε ο Τζερόντ απαι-
τητικά. «Δεν είχαμε τίποτε εκεί πέρα. Στον Χ-23 θα τα έχουμε
όλα. Δεν θα ‘σαι μόνη σου. Υπάρχουν ήδη περισσότεροι από
ένα εκατομμύριο άνθρωποι στον πλανήτη. Θεέ μου, ξεχνάς ότι
τα δισέγγονά μας θα ψάχνουν για νέους κόσμους επειδή ο Χ-
23 θα είναι υπερπληρωμένος;».
«Το ξέρω, το ξέρω» είπε η Τζεροντίνη παθιασμένα.
Η Τζεροντέντα Α τους έκοψε λέγοντας: «Ο Μικροβάκ μας
είναι ο καλύτερος Μικροβάκ του κόσμου».
«Το πιστεύω κι εγώ αυτό» είπε ο Τζερόντ ανακατεύοντας
τα μαλλιά του.
Ήταν υπέροχο το αίσθημα του να ξέρεις ότι έχεις έναν
δικό σου Μικροβάκ και ο Τζερόντ ήταν ευτυχής που ανήκε στη
γενιά του και σε καμιά άλλη.
Στα νιάτα του πατέρα του οι μόνοι κομπιούτερς που υπήρχαν
ήσαν τεράστιες μηχανές ξαπλωμένες σ’ ένα χώρο 250 τετρα-
γωνικών χιλιομέτρων. Κάθε πλανήτης είχε έναν και μόνον. Και
τους αποκαλούσαν Πλανητικούς Α.Κ. Επί χίλια χρόνια μεγά-
λωναν συνεχώς σε μέγεθος και τότε ξαφνικά δια μιας έγινε η
τελειοποίηση και λέπτυνση. Αντί για τρανζίστορς τοποθετήθη-
καν οι μοριακές βαλβίδες, έτσι ώστε ακόμη και ο μεγαλύτερος
Πλανητικός Α.Κ. μπορούσε να τοποθετηθεί σ’ έναν χώρο ίσο
με τον μισό χώρο ενός διαστημοπλοίου.
Ο Τζερόντ αισθάνθηκε αναζωογονημένος, όπως αισθα-

8
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

νόταν πάντα όταν θυμόταν ότι ο δικός του προσωπικός

Μικροβάκ ήταν πολύ πιο περίπλοκος από τον αρχαίο και
πρωτόγονο Μαλτιβάκ που είχε πρώτος δαμάσει τον Ήλιο, και
σχεδόν τόσο περίπλοκος όσο ο Πλανητικός Α.Κ. της Γης που
ήταν ο μεγαλύτερος και που είχε για πρώτη φορά λύσει το
πρόβλημα των υπερδιαστημικών ταξιδιών κάνοντας τα ταξίδια
στα άστρα πραγματικότητα.
«Τόσο πολλά άστρα, τόσοι πολλοί πλανήτες» αναστέ-
ναξε η Τζεροντίνη, απασχολημένη με τις δικές της σκέψεις.
«Υποθέτω ότι οι οικογένειες θα ταξιδεύουν σε νέους πλανήτες
για πάντα, όπως κάνουμε κι εμείς τώρα».
«Όχι για πάντα» είπε ο Τζερόντ μ’ ένα χαμόγελο. «Θα
σταματήσουν όλα κάποτε, αλλά όχι πριν περάσουν δισεκα-
τομμύρια χρόνια. Πολλά δισεκατομμύρια. Ακόμη και τα άστρα
πεθαίνουν. Η Εντροπία αναγκαστικά αυξάνεται».
«Τι είναι η Εντροπία μπαμπά;» πετάχτηκε η Τζεροντέτα
Β.
«Εντροπία, γλυκιά μου μικρούλα, είναι μία λέξη που
σημαίνει την ποσότητα με την οποία καταναλώνεται το
Σύμπαν. Το κάθε τι ξοδεύεται και τελειώνει όπως και το μικρό
σου ρομπότ. Θυμάσαι;».
«Ναι αλλά δεν μπορεί κανείς να αλλάξει την μπαταρία
όπως στο ρομπότ μου;».
«Μα τα άστρα είναι οι μπαταριές μας, μικρή μου. Όταν
τελειώσουν αυτά δεν υπάρχουν άλλες μπαταρίες».
Η Τζεροντέτα Α έβαλε τις φωνές: «Μην τα’ αφήσεις, μπα-
μπά. Μην αφήσεις τα’ άστρα να πεθάνουν».
«Κοίτα τώρα τι έκανες» ψιθύρισε η Τζεροντίνη αναστα-
τωμένη.
«Πού ήθελες να ξέρω ότι θα τις φόβιζε;», απάντησε ο
Τζερόντ ψιθυριστά.
«Ρώτησε τον Μικροβάκ» θρηνούσε η Τζεροντέτα Α. «Ρώ-
τησέ τον πώς θα ξαναζωντανέψουν τα άστρα και πάλι».
«Άντε, κάνε το» είπε η Τζεροντίνη. «Θα τις κάνεις να
ησυχάσουν» (Η Τζεροντέτα Β είχε κι αυτή αρχίσει να κλαίει).

9
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο Τζερόντ σήκωσε τους ώμους του. «Εν τάξει, εν τάξει

μικρούλες μου, θα ρωτήσω τον Μικροβάκ. Μην στενοχωριέ-
στε, θα μας το πει».
Ρωτώντας τον Μικροβάκ, πρόσθεσε γρήγορα: «Γράψε
την απάντηση».
Ο Τζερόντ χούφτιασε την λεπτή ταινία του σελοφίλμ και
είπε χαρούμενα «το βλέπετε ο Μικροβάκ λέει ότι θα τα τακτο-
ποιήσει όλα όταν φτάσει ο καιρός, για αυτό μην στενοχωριέστε
καθόλου».
Η Τζεοντίνη είπε: «και τώρα παιδιά καιρός για ύπνο. Θα
βρισκόμαστε στο νέο μας σπίτι σύντομα».
Ο Τζερόντ διάβασε για μια ακόμη φορά τις λέξεις στο
σελοφίλμ πριν το καταστρέψει: ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΕ-
ΠΑΡΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ.
Σήκωσε και πάλι τους ώμους του και κοίταξε στην τηλεο-
θόνη. Ο Χ-23 βρισκόταν κατ’ ευθείαν εμπρός.

10
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο ΒΖ-23Χ του Λαμέθ ατένισε τον μαύρο βυθό του τρισ-

διάστατου μικροποιημένου χάρτη του Γαλαξία και είπε: «είμα-
στε άραγε γελοίοι με το να ανησυχούμε για το όλο θέμα;»
Ο ΜΚ-17Ζ του Νικρόν κούνησε το κεφάλι του. «Δεν το
νομίζω. Το ξέρεις καλά ότι ο Γαλαξίας θα έχει γεμίσει σε πέντε
χρόνια με τον τωρινό ρυθμό της αύξησης».
Και οι δυο τους έμοιαζαν να είναι γύρω στα είκοσι και οι
δυο τους ήσαν ψηλοί με τέλεια κατατομή.
«Εν τούτοις» είπε ο ΒΖ-23Χ, «διστάζω ακόμη να κατα-
θέσω μια απογοητευτική αναφορά στο Γαλαξιακό Συμβούλιο».
«Εγώ δεν θα υπολόγιζα κανενός άλλου είδους αναφορά.
Τράνταξέ τους λιγάκι. Και είναι ανάγκη να τους τραντάξουμε».
Ο ΒΖ-23Χ αναστέναξε. «Το διάστημα είναι άπειρο. Εκατό
δισεκατομμύρια γαλαξίες μας περιμένουν. Ίσως και περισσό-
τεροι».
«Εκατό δισεκατομμύρια δεν είναι καθόλου άπειρο και με
τον καιρό αυτό το άπειρο λιγοστεύει. Σκέψου! Πριν είκοσι
χιλιάδες χρόνια η ανθρωπότητα έλυσε για πρώτη φορά το
πρόβλημα του πώς να κάνουν χρήση της αστρικής ενέργειας
και μερικούς αιώνες αργότερα τα διαστρικά ταξίδια πραγματο-
ποιήθηκαν. Η ανθρωπότητα χρειάστηκε ένα εκατομμύριο χρό-
νια για να γεμίσει έναν μικρό κόσμο και μετά, μέσα σε δεκαπέ-
ντε χιλιάδες χρόνια, είχε πλημμυρίσει τον υπόλοιπο Γαλαξία.
Και τώρα ο πληθυσμός διπλασιάζεται κάθε δέκα χρόνια».
Ο ΒΖ-23Χ τον διέκοψε: «το χρωστάμε κι αυτό στην αθα-
νασία».
«Πολύ καλά. Η αθανασία έγινε πραγματικότητα και
υπάρχει, και αναγκαστικά πρέπει να την λάβουμε υπόψη μας.
Παραδέχομαι ότι αυτή η αθανασία έχει και τις άσχημες πλευ-
ρές της. Ο Γαλαξιακός Α.Κ. μας έχει λύσει πολλά προβλήματα,
αλλά λύνοντας το πρόβλημα των γηρατειών και του θανάτου,
έχει χαλάσει όλες τις άλλες λύσεις που μας έδωσε».
«Εν τούτοις δεν νομίζω να θέλεις να εγκαταλείψεις τη

11
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ζωή».
«Κάθε άλλο» τον έκοψε ο ΜΚ-17Ζ, και μαλακώνοντας
αμέσως είπε: «όχι ακόμη. Όπως και να το κάνεις δεν είμαι
ακόμη αρκετά μεγάλος. Πόσων χρονών είσαι εσύ’».
«Διακοσίων είκοσι τριών χρόνων. Εσύ;».
«Είμαι ακόμη κάτω από διακόσια. Αλλά ξαναγυρίζοντας
στο θέμα μας, ο πληθυσμός διπλασιάζεται κάθε δέκα χρόνια.
Όταν ο Γαλαξίας μας αυτός γεμίσει, θα έχουμε κατακλύσει
άλλον έναν μέσα σε δέκα χρόνια. Δέκα χρόνια ακόμη και θα
‘χουμε γεμίσει χίλιους γαλαξίες. Σε χίλια χρόνια, ένα εκατομμύ-
ριο γαλαξίες. Σε δέκα χιλιάδες χρόνια, ολόκληρο το γνωστό
Σύμπαν. Και τότε τι κάνουμε;».
Ο ΒΖ-23Χ είπε: «σαν υποπροϊόν μην ξεχνάς ότι θα
υπάρχει και το πρόβλημα της μετακίνησης. Θα ‘θελα να ‘ξερα
πόσες μονάδες αστρικής ενέργειας θα χρειαστούν για να
μεταφερθούν γαλαξίες ανθρώπων από έναν γαλαξία στον
άλλον».
«Πολύ καλή παρατήρηση. Η ανθρωπότητα καταναλώνει
ήδη δύο μονάδες αστρικής ενέργειας κάθε χρόνο».
«Και το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας αυτής σπαταλιέ-
ται. Στο κάτω-κάτω, ο δικός μας Γαλαξίας και μόνον σκορπάει
χίλιες μονάδες αστρικής ενέργειας το χρόνο, ενώ εμείς χρησι-
μοποιούμε μόνον τις δύο απ’ αυτές τις μονάδες».
«Εν τούτοις, ακόμη και με εκατό τοις εκατό αποδοτικό-
τητα, δεν κάνουμε τίποτε παρά να αναχαιτίζουμε μόνον για
λίγο το τέλος, οι ανάγκες μας σε ενέργεια αυξάνονται με γεω-
μετρικό ρυθμό ακόμη πιο γρήγορα απ’ ότι ο πληθυσμός. Θα
μας τελειώσει η ενέργεια ακόμη πιο σύντομα απ’ ότι οι άδειοι
γαλαξίες. Καλή παρατήρηση. Πάρα πολύ καλή παρατήρηση».
«Θα αναγκαστούμε να δημιουργήσουμε νέα άστρα από
διαστρικό αέριο».
«Ή καλύτερα δεν θα ‘ταν, από την διασκορπισμένη θερ-
μότητα;» ρώτησε ο ΜΚ-17Ζ σαρκαστικά.
«Ίσως να υπάρχει κάποιος τρόπος για να αντιστραφεί η
εντροπία. Θα πρέπει να ρωτήσουμε τον Γαλαξιακό Α.Κ.».

12
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο ΒΖ-23Χ δεν μιλούσε σοβαρά, αλλά ο ΜΚ-17Ζ έβγαλε

από την τσέπη του την ατομική του μονάδα σύνδεσης με τον
Α.Κ. και την τοποθέτησε μπροστά του επάνω στο τραπέζι.
«Είμαι αποφασισμένος να το κάνω», είπε «Είναι κάτι που
η ανθρώπινη φυλή θα πρέπει να το αντιμετωπίσει κάποια
μέρα».
Τα μάτια του στηλώθηκαν μελαγχολικά στην μονάδα της
σύνδεσής του με τον Α.Κ. Είχε όγκο τριάντα μόλις κυβικών
εκατοστών και δεν έλεγε πολλά πράγματα από μόνη της, ήταν
όμως συνδεδεμένη μέσω του υπερδιαστήματος με τον Γαλαξι-
ακό Α.Κ. που υπηρετούσε όλη την ανθρωπότητα. Ακόμη και το
υπερδιάστημα, ήταν και αυτό ένα απερίσπαστο μέρος του
Γαλαξιακού Α.Κ.
Ο ΜΚ-17Ζ δίστασε στιγμιαία, για να αναρωτηθεί εάν
κάποια μέρα στην αθάνατη ζωή του θα του δινόταν η ευκαιρία
να δει τον Γαλαξιακό Α.Κ. Βρισκόταν επάνω σ’ έναν μικρό
ολοδικό του κόσμο, όπου αραχνωτά δίχτυα από δέσμες ενέρ-
γειας κρατούσαν την ύλη μέσα στην οποία ρεύματα υπομεσο-
νίων είχαν πάρει τη θέση των χοντροκομμένων μοριακών βαλ-
βίδων. Εν τούτοις, παρά τις υποαιθέριες λειτουργίες του, ο
Γαλαξιακός Α.Κ. ήταν γνωστό ότι είχε μήκος 30 περίπου
μέτρων.
Ο ΜΚ-17Ζ ρώτησε ξαφνικά τη μονάδα σύνδεσης με τον
Α.Κ.: «Μπορεί η εντροπία να αντιστραφεί ποτέ;».
Ο ΒΖ-23Χ ξαφνιάστηκε και είπε αμέσως: «Ε! Τι κάνεις,
δεν μιλούσα στα σοβαρά να ρωτήσεις κάτι τέτοιο».
«Γιατί όχι;».
«Γιατί και οι δυο μας γνωρίζουμε ότι η εντροπία δεν μπο-
ρεί να αντιστραφεί. Δεν μπορείς να μετατρέψεις και πάλι
καπνό και στάχτες σε δέντρο».
«Έχετε δέντρα σον κόσμο σου;» ρώτησε ο ΜΚ-17Ζ.
Ο ήχος του Γαλαξιακού Α.Κ. τους ξάφνιασε, κάνοντάς
τους να σωπάσουν. Η φωνή του βγήκε λεπτή και όμορφη από
την μικρή μονάδα σύνδεσης στο τραπέζι. Είπε: ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΕΙΝΑΙ ΑΝΕΠΑΡΚΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΆΝΤΗΣΗ.

13
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο ΒΖ-23Χ είπε: «Τα βλέπεις;».

Και αμέσως μετά οι δύο άντρες επέστρεψαν στο θέμα της
αναφοράς που θα έκαναν στο Γαλαξιακό Συμβούλιο.

14
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η διάνοια του Ζή Πράιμ διασκορπίστηκε στον νέο Γαλα-

ξία με ένα ελαφρό ενδιαφέρον στους πολυάριθμους στρόμ-
βους των άστρων που του έδιναν δύναμη.
Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπε αυτόν τον Γαλαξία και ανα-
ρωτήθηκε εάν θα τους έβλεπε κάποτε όλους.
Ήταν τόσοι πολλοί, ο καθένας τους με το φορτίο του, την
ανθρωπότητα που μετέφερε, ένα φορτίο που ήταν σχεδόν
άχρηστο. Όλο και περισσότερο η πραγματική ουσία των
ανθρώπων συγκεντρωνόταν εδώ έξω στον διαστημικό χώρο.
Όχι σώματα πια, παρά διάνοιες. Τα αθάνατα σώματα
παρέμειναν πίσω επάνω στους πλανήτες, ακίνητα και
άφθαρτα στο πέρασμα των αιώνων. Μερικές φορές κινιόνταν
για μια κάποια υλική ενεργοποίηση, αλλά αυτό γινόταν όλο και
πιο σπάνια.
Πολύ λίγα νέα άτομα είχαν τώρα πια δημιουργηθεί για να προ-
σχωρήσουν στο απίστευτα ισχυρό πλήθος, αλλ’ αυτό δεν είχε
σημασία. Δεν υπήρχε παρά ελάχιστος χώρος στο Σύμπαν για
νέους ανθρώπους.
Ο Ζη Πράιμ ξέφυγε από τον ρεμβασμό του, όταν ήλθε σε
επαφή με την δαντελωτή ουσία μιας άλλης διάνοιας.
«Είμαι ο Ζη Πράιμ» είπε. «Κι εσύ;».
«Είμαι ο Ντη Σαμπ Ουάν. Ο Γαλαξίας σου;».
«Τον αποκαλούμε απλά Γαλαξία, κι εσείς;».
«Αποκαλούμε και τον δικό μας το ίδιο. Όλοι οι άνθρωποι
αποκαλούν τον Γαλαξία τους Γαλαξία και τίποτ’ άλλο. Γιατί
όχι;».
«Πράγματι. Μια και όλοι οι Γαλαξίες είναι το ίδιο».
«Όχι όλοι οι Γαλαξίες. Σ’ έναν ιδιαίτερο Γαλαξία η φυλή
του ανθρώπου θα πρέπει να πρωτοδημιουργήθηκε. Και αυτό
τον κάνει διαφορετικό».
Ο Ζη Πράιμ είπε: «Σε ποιον απ’ όλους;».
«Δεν μπορώ να πω. Ο Παγκόσμιος Α.Κ. θα το ξέρει».
«Τον ρωτάμε; Είμαι ξαφνικά περίεργος».

15
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η αντίληψη του Ζη Πράιμ ευρύνθηκε μέχρις ότου οι ίδιοι

οι Γαλαξίες συνεστάλησαν και έγιναν ένα νέο περισσότερο
διάχυτο γαλάκτωμα σ’ ένα μεγαλύτερο πλαίσιο. Τόσες πολλές
εκατοντάδες δισεκατομμυρίων Γαλαξίες, όλοι με τα αθάνατα
όντα τους, όλοι μεταφέροντας το φορτίο τους των νοημόνων
ατόμων, των οποίων οι διάνοιες περιφέρονταν άσκοπα και
ελεύθερα στον διαστημικό χώρο. Κι όμως ένας απ’ αυτούς
ήταν μοναδικός ανάμεσα σ’ όλους τους, γιατί ήταν ο πρωταρ-
χικός Γαλαξίας. Ένας απ’ αυτούς είχε, στο ανώτερο και
μακρινό παρελθόν, μία περίοδο στην οποία ήταν ο μοναδικός
Γαλαξίας που κατοικείτο από άνθρωπο.
Ο Ζη Πράιμ είχε κυριευτεί από την περιέργεια να δει
αυτόν τον Γαλαξία και φώναξε δυνατά: «Παγκόσμιε Α.Κ. Από
ποιόν Γαλαξία κατάγεται η ανθρωπότητα;».
Ο Παγκόσμιος Α.Κ, τον άκουσε, μια και σε κάθε πλανήτη
και σε κάθε σημείο του διαστημικού χώρου, είχε τους δέκτες
του έτοιμους, και ο κάθε δέκτης οδηγούσε δια μέσου του
υπερδιαστήματος σε κάποιο άγνωστο σημείο, όπου ο Παγκό-
σμιος Α.Κ. παρέμενε μόνος του, διαχωρισμένος και μακρινός.
Ο Ζη Πράιμ γνώριζε ένα μόνον άνθρωπο του οποίου οι
σκέψεις είχαν εισχωρήσει σε μικρή απόσταση από τον Παγκό-
σμιο Α.Κ. και του είχε πει ότι είδε μόνον μια αστραφτερή
σφαίρα με διάμετρο μισό περίπου μέτρο και δυσκολοδιάκριτη.
«Αλλά πώς είναι δυνατόν αυτό και μόνον να αποτελεί τον
Παγκόσμιο Α.Κ.;» είχε ρωτήσει ο Ζη Πράιμ.
«Το μεγαλύτερο μέρος του» ήταν η απάντηση, «βρίσκεται
στο υπερδιάστημα. Σε τι κατάσταση είναι εκεί πέρα, ούτε που
μπορώ να φανταστώ».
Και ούτε κανένας άλλος μπορούσε, μια και είχε περάσει
προ πολλού πια ο καιρός, το γνώριζε καλά αυτό ο Ζη Πράιμ,
που οποιοσδήποτε άνθρωπος είχε οποιονδήποτε ρόλο στην
κατασκευή ενός Παγκόσμιου Α.Κ. Ο κάθε Παγκόσμιος Α.Κ.
σχεδίαζε και κατασκεύαζε τον αντικαταστάτη του. Ο καθένας
τους, κατά την διάρκεια της υπόστασής του, του ενός περίπου
εκατομμυρίου ετών, συγκέντρωνε τα απαραίτητα στοιχεία για

16
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

να κατασκευάσει έναν καλύτερο και πιο περίπλοκο, πιο ικανό

αντικαταστάτη στον οποίο θα συγχωνεύονταν και τα δικά του
στοιχεία και η δική του προσωπικότητα.
Ο Παγκόσμιος Α.Κ. διέκοψε τις πλανόμενες σκέψεις του
Ζη Πράιμ, όχι με λόγια αλλά με την καθοδήγηση. Η διανοητικό-
τητα του Ζη Πράιμ οδηγήθηκε μέσα στην αχνοφωτισμένη
θάλασσα των Γαλαξιών και ένας ιδιαίτερα απ’ αυτούς μεγε-
θύνθηκε σε άστρα.
Μία σκέψη τότε έφθασε, απείρως μακρινή, αλλά και
απείρως καθαρή. ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΟΣ ΓΑΛΑΞΙΑΣ
ΤΟΥ ΑΝΡΘΩΠΟΥ.
Αλλά παρ’ όλ’ αυτά ήταν το ίδιο όμοιος με οποιονδήποτε
άλλον, και ο Ζη Πράιμ έπνιξε την απογοήτευσή του.
Ο Ντη Σαμπ Ουάν του οποίου η διάνοια είχε συντροφεύ-
σει την άλλη, είπε ξαφνικά: «και ένα απ’ ατά τ’ άστρα είναι
μήπως το πρωταρχικό άστρο του Ανθρώπου;».
Ο Παγκόσμιος Α.Κ. είπε: «ΤΟ ΠΤΩΤΑΡΧΙΚΟ ΑΣΤΡΟ
ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΕΧΕΙ ΜΕΤΑΤΡΑΠΕΙ ΣΕ ΝΟΒΑ. ΕΙΝΑΙ
ΤΩΡΑ ΠΙΑ ΕΝΑ ΑΣΤΡΟ-ΛΕΥΚΟΣ ΝΑΝΟΣ».
«Και οι άνθρωποι του συστήματος που πέθαναν;»
ρώτησε ο Ζη Πράιμ, ξαφνιασμένος και χωρίς να σκεφτεί.
Ο Παγκόσμιος Α.Κ. είπε: «ΕΝΑΣ ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ, ΟΠΩΣ
ΣΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΠΑΡΟΜΟΙΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑ-
ΣΤΗΚΕ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ ΓΙΑ ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΤΟΥΣ ΣΩΜΑΤΑ».
«Ναι βέβαια», είπε ο Ζη Πράιμ, αλλά παρ’ όλ’ αυτά μία
αίσθηση απώλειας τον κατακυρίευσε. Η διάνοιά του απελευθέ-
ρωσε την εικόνα του Πρωταρχικού Γαλαξία του Ανθρώπου,
την άφησε να επιστέψει πίσω και να χαθεί ανάμεσα στα άλλα
δυσδιάκριτα φωτεινά σημεία. Δεν ήθελε να τον ξαναδεί ποτέ
πια.
Ο Ντη Σαμπ Ουάν είπε: «Τι τρέχει;».
«Τ’ άστρα πεθαίνουν. Το πρωταρχικό άστρο πέθανε».
«Πρέπει να πεθάνουν κάποτε όλα. Γιατί όχι;».
«Ναι αλλά, όταν όλη η ενέργεια έχει διασκορπιστεί, τα
σώματά μας θα πεθάνουν κι αυτά στο τέλος, και μαζί τους εσύ

17
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

κι εγώ».
«Θα περάσουν δισεκατομμύρια χρόνια».
«Δεν θέλω να συμβεί κάτι τέτοιο ακόμη κι αν περάσουν
δισεκατομμύρια χρόνια. Παγκόσμιε Α.Κ.! Πώς είναι δυνατόν να
συγκρατηθούν τα άστρα από τον θάνατο;».
Ο Ντη Σαμπ Ουάν είπε διασκεδάζοντας: «Μα εσύ ρωτάς
πώς να αλλάξει διεύθυνση η εντροπία».
Και ο Παγκόσμιος Α.Κ. απάντησε: «ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΟΥΝ
ΑΚΟΜΗ ΑΡΚΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ».
Οι σκέψεις του Ζη Πράιμ έφυγαν τότε, επιστρέφοντας
πίσω στον δικό του Γαλαξία. Δεν ξανασκέφτηκε ούτε στιγμή
την Ντη Σαμπ Ουάν, του οποίου το σώμα ίσως να περίμενε σ’
έναν γαλαξία ένα τρισεκατομμύριο έτη φωτός μακριά, ή και στο
γειτονικό ακόμη άστρο του ίδιου του Ζη Πράιμ. Δεν είχε όμως
καμιά σχέση.
Δύσθυμα ο Ζη Πράιμ άρχισε να συλλέγει μεσοαστρικό
υδρογόνο από το οποίο θα έφτιαχνε ένα δικό του μικρό άστρο.
Εάν τα άστρα πρέπει κάποια μέρα να πεθάνουν, τουλάχιστον
μερικά μπορούσαν ακόμη να δημιουργηθούν.

18
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Ο Άνθρωπος βρέθηκε με τον εαυτό του, γιατί κατά

κάποιον τρόπο ο Άνθρωπος ήταν διανοητικά μια μονάδα. Τον
αποτελούσαν ένα τρισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια τρισεκα-
τομμυρίων αγέραστα σώματα, το καθένα στον τύπο του, το
καθένα αναπαυόμενο ήσυχο και αδιάφθορο, το καθένα το
φρόντιζαν τέλεια αυτόματα ρομπότ, το ίδιο αδιάφθορα, ενώ οι
διάνοιες όλων των σωμάτων ελεύθερα συγχωνεύονταν η μία
με την άλλη, αδιάκριτα χωρίς διαχωρισμό.
Και ο Άνθρωπος είπε: «το Σύμπαν πεθαίνει».
Ο Άνθρωπος κοίταξε γύρω στους αμυδρούς Γαλαξίες. Τα
άστρα γίγαντες, τα σπάταλα άστρα, είχαν χαθεί προ πολλού,
πίσω στο αμυδρότερο από το αμυδρό παρελθόν. Σχεδόν όλα
τα άστρα που απέμειναν ήσαν πια λευκοί νάνοι, ξεθωριασμένα
εξαφανίζονταν κι αυτά βαθμηδόν.
Νέα άστρα είχαν δημιουργηθεί από την μεσοαστρική
σκόνη, μερικά από τις φυσικές διαδικασίες, μερικά από τον ίδιο
τον Άνθρωπο, αλλά και αυτά εξαφανίζονταν σιγά-σιγά. Ίσως
ήταν δυνατόν κάπως να συντρίβονταν οι λευκοί νάνοι και με τις
πανίσχυρες δυνάμεις που θα απελευθερώνονταν, νέα άστρα
να μπορούσαν να δημιουργηθούν, αλλά κι έτσι θα μπορούσε
να δημιουργηθεί ένα μόνον άστρο για κάθε χίλιους κατεστραμ-
μένους λευκούς νάνους. Ακόμη όμως κι αυτά τα άστρα θα
έφταναν στο τέλος τους.
Ο Άνθρωπος είπε: «Με την πιο προσεκτική φειδώ και με
τις οδηγίες του Κοσμικού Α.Κ., η ενέργεια που έχει ακόμη
απομείνει σ’ όλο το Σύμπαν θα διαρκέσει για δισεκατομμύρια
χρόνια.
»Εν τούτοις, τελικά τα πάντα θα πάρουν κάποιο τέλος. Οσο-
δήποτε φειδωλά κι αν χρησιμοποιηθεί, οσοδήποτε κι αν παρα-
ταθεί η ενέργεια, εφ’ όσον έχει χρησιμοποιηθεί δεν μπορεί να
αναγεννηθεί. Η εντροπία πρέπει να αυξάνεται συνεχώς μέχρις
ότου φθάσει το μέγιστο
»Δεν θα μπορέσει άραγε να αντιστραφεί η εντροπία; Ας ρωτή-

19
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

σουμε τον Κοσμικό Α.Κ.».

Ο Κοσμικός Α.Κ. τους περιέβαλε αλλά όχι στον διαστη-
μικό χώρο. Ούτε το ελαχιστότατο τμήμα του δεν βρισκόταν
στον διαστημικό χώρο. Ήταν ολόκληρος στο υπερδιάστημα και
αποτελείτο από κάτι που δεν ήταν ούτε ύλη, ούτε ενέργεια. Το
θέμα του μεγέθους του και της φύσης του δεν είχε πια καμία
έννοια με δεδομένα τα οποία θα μπορούσε ο Άνθρωπος να
κατανοήσει. «Κοσμικέ Α.Κ.» είπε ο Άνθρωπος, «πώς θα ήταν
δυνατόν να αντιστραφεί η εντροπία;».
Ο Κοσμικός Α.Κ. είπε: «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΚΟΜΗ
ΑΡΚΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ».
Ο Άνθρωπος είπε: «Συγκέντρωσε τα συμπληρωματικά
στοιχεία».
Ο Κοσμικός Α.Κ. είπε: «ΘΑ ΤΟ ΚΑΝΩ. ΕΧΩ ΗΔΗ ΑΡΧΙ-
ΣΕΙ ΝΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΝΩ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙ
ΕΚΑΤΟ ΔΙΣΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ. ΟΙ ΠΡΟΚΑΤΟΧΟΙ ΜΟΥ
ΚΙ ΕΓΩ ΕΧΟΥΜΕ ΕΡΩΤΗΘΕΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΟΛΛΕΣ
ΦΟΡΕΣ. ΟΛΑ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΕΧΩ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΝ ΑΝΕ-
ΠΑΡΚΗ’.
Θα έρθει όμως ο καιρός κάποτε», είπε ο Άνθρωπος
«όταν τα στοιχεία θα είναι αρκετά, ή το πρόβλημα είναι άλυτο
κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες;».
Ο Κοσμικός Α.Κ. είπε: «ΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΔΕΝ
ΕΙΝΑΙ ΑΛΥΤΟ ΚΑΤΩ ΑΠΌ ΟΠΟΙΕΣΔΗΠΟΤΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ».
Ο Άνθρωπος είπε: «Πότε θα έχεις αρκετά στοιχεία για να
απαντήσεις στην ερώτηση:.
Ο Κοσμικός Α.Κ. είπε: «ΔΕΝ ΥΠΆΡΧΟΥΝ ΑΚΟΜΗ
ΑΡΚΕΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ».
«Θα συνεχίσεις όμως να προσπαθείς;» ρώτησε ο
Άνθρωπος.
Ο Κοσμικός Α.Κ. είπε: «ΝΑΙ»
«θα περιμένουμε», είπε ο Άνθρωπος

20
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Τα άστρα και οι Γαλαξίες πέθαναν και σβήστηκαν για

πάντα, και το διάστημα σκοτείνιασε μετά από διαρροή δέκα
τρισεκατομμυρίων χρόνων.
Ο ένας με τον άλλον, ο Άνθρωπος συγχωνεύθηκε και
ενώθηκε με τον Α.Κ., το καθένα από τα φυσικά σώματα έχανε
την διανοητική του ιδιότητα με έναν τρόπο που ήταν κάπως όχι
απώλεια αλλά κέρδος.
Η τελευταία διάνοια του ανθρώπου σταμάτησε λίγο πριν
από τη συγχώνευση, κοιτάζοντας γύρω τον διαστημικό χώρο
που δεν περιελάμβανε παρά τα απομεινάρια ενός τελευταίου
σκοτεινού άστρου και τίποτε άλλο εκτός από τρομερά λεπτή
ύλη, που κι αυτή ταραζόταν τυχαία από τα υπολείμματα της
θερμότητας που διασκορπιζόταν, ασυμπτωματικά, σε μια
ισορροπημένη κατανομή που έφθανε το απόλυτο μηδέν.
Ο Άνθρωπος είπε: ‘Α.Κ. αυτό είναι το τέλος; Θα μπο-
ρούσε αυτό το χάος να αντιστραφεί και να ξαναμετατραπεί σε
Σύμπαν; Δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο;».
Ο Α.Κ. είπε: «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΚΟΜΗ ΑΡΚΕΤΑ ΣΤΟΙ-
ΧΕΙΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ».
Η τελευταία διάνοια του Ανθρώπου συγχωνεύτηκε κι
αυτή, και μόνον ο Α.Κ. υπήρχε – και αυτός στο υπερδιάστημα.

21
ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΩΦ Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Η ύλη και η ενέργεια είχαν τελειώσει και μαζί τους ο

χώρος και ο χρόνος. Ακόμη και ο Α.Κ. υπήρχε μόνον χάρη
στην μία τελευταία ερώτηση στην οποία δεν είχε ποτέ δώσει
απάντηση, από τον καιρό που ένας μισομεθυσμένος επιμελη-
τής του κομπιούτερ, πριν δέκα τρισεκατομμύρια χρόνια, είχε
κάνει την ερώτηση σε έναν κομπιούτερ που είχε λιγότερη
σχέση από ότι ένας άνθρωπος είχε στον Άνθρωπο.
Όλες οι άλλες ερωτήσεις είχαν πάρει απάντηση και
μέχρις ότου αυτή η τελευταία ερώτηση θα εύρισκε την απά-
ντησή της επίσης, ο Α.Κ, δεν μπορούσε να ελευθερώσει την
συναίσθησή του.
Όλα τα στοιχεία που μπορούσε να συλλέξει είχαν τελειώ-
σει. Δεν υπήρχε κανένα άλλο πια.
Αλλά όλα τα στοιχεία είχαν ακόμη να συνδυαστούν πλή-
ρως και να τοποθετηθούν μαζί σε όλες τις πιθανές σχέσεις και
συνδυασμούς.
Μια χρονικά απροσδιόριστη περίοδος δαπανήθηκε για να
γίνει αυτό.
Και έφτασε να πληρωθεί ο καιρός ώστε ο Α.Κ. να μπορέ-
σει να μάθει πώς να αντιστρέψει την κατεύθυνση της εντρο-
πίας.
Αλλά δεν υπήρχε πια κανένας άνθρωπος στον οποίο ο
Α.Κ. θα μπορούσε να δώσει την απάντηση στην τελευταία
ερώτηση. Δεν είχε όμως σημασία. Η απάντηση –και η από-
δειξη– θα συμπεριελάμβανε και αυτό.
Για μια ακόμη χρονικά απροσδιόριστη περίοδο, ο Α.Κ.
σκέφτηκε πώς θα ήταν καλύτερα να το εκτελέσει. Προσεκτικά ο
Α.Κ. οργάνωσε το πρόγραμμα.
Η συναίσθηση του Α.Κ. που συμπεριλάμβανε τα πάντα,
το κάθε τι που ήταν κάποτε το Σύμπαν, περιφερόταν πάνω απ’
αυτό που ήταν τώρα Χάος. Βήμα προς Βήμα, θα πρέπει να
εκτελεστεί.
Και είπε ο Α.Κ.: «ΓΕΝΝΗΘΗΤΩ ΦΩΣ».
Και εγένετο φως…

22