www.medeniyetmuhendisleri.

com
9. SONUÇ ve ÖNERİLER

9.1. Hasar Gören Yapıların İncelenmesinden Çıkan Sonuçlar

Genel olarak dikkati çeken konu, yapı projelerinin hazırlanmasında yapılan hata ve eksikliklerinin deprem
hasarlarının oluşmasında, çok önemli olduğunu göstermiştir. Yapı projesinin hazırlanması birçok
üniversitelerde sayısal çözüm yakıştırması ile geçiştirilmektedir. Yapının projelendirilmesi önemsiz
addedilmekte, yapının betonarme derslerinde nasıl yapılacağı projelendirmenin tekniği uygulamaya
araştırmaya bırakılmaktadır. Uygulamaya intikal edemeyen teoriler bilimsel çalışmaların bir kıymet
kazanması da mümkün değildir. Belli bir öğrenim düzeyine gelemeyen mühendislerin araştırmalarının
nerelere vardığı veya varacağı, yapılan uygulamaların, son depremlerde nerelere geldiği, deprem hasarlarının
tetkiki ile net olarak görülmektedir.

Yapıların projelendirilmesine ilişkin, betonarme ve deprem mühendisliği konularında, tüm üniversitelerde

inşaat mühendisliği bölümlerinde ders programlarının, gerek içerik gerek ders saatleri açısından, yeniden
tanzim edilmesi zorunluluk haline gelmiştir.

Yapı projeleri, depreme dayanıklı yapı kurallarına uygun yapılamamaktadır. Gerekli denetim, kontrol
mekanizması teknik koşullarla bağdaşmayan bir tarzda gerçekleştirilmektedir. Jeoteknik, jeofizik, jeolojik etütler
yapılmadan, yapı projeleri yapılmamalıdır. Zemine ait jeoteknik ve jeofizik deneyler, zemin mekaniği esaslarına
uygun, uzman bürolarca yapılmalı, zayıf zeminlerin tabaka kalınlıkları Jeologlar tarafından sondajlarla
belirlenmelidir. Betonarme statik proje mühendislerinin kullanacağı tüm zemin etüdü parametreleri, zemin
etütlerinde bulunmalıdır. Deprem mühendisliği zemin mekaniği, temel inşaatı konusunda uzman kişilerin inşaat
mühendisine gerekli bilgileri teorik deneysel çalışmalarla zemin etüdü yaparak, parametreleri hassas, geçerli
bilimsel metotlarla belirleyip proje hazırlayıcılarına sunulmalıdır.

Depremde hasar gören yapılarda, yerleşim yerlerindeki inşaat sahalarının deprem aktivitesi yüksek olup, zemin
şartları elverişsizdir. Meydana gelen hasarların çoğu zemin özelliklerine dayanmaktadır. Gerekli tüm zemin,
temel etütleri ehil elemanlarca yapılmalıdır. Zemin özelliklerine uygun depreme dayanıklı yapı kurallarının
ışığında yapılar inşa edilmelidir. Yeraltı su seviyesi yüksek veya alçak ise gerekli önlemler alınmalı, suyun
yapıya, zemin özelliklerine etkileri, nazara alınarak tasarım gerçekleştirilmelidir.

Denize yakın olan yerlerde heyelanlar, arazi çökmeleri ile yapılar, su altında kalmıştır. Zeminde sıvılaşma
meydana gelmiştir. Heyelan bölgelerinde sadece deprem tesiri ile değil, diğer tesirlerle de zemin kaymaları
oluşabilir. Heyelan bölgelerinde yapılaşmaya izin verilmemelidir.

Deniz, akarsu, göl kenarında, sonradan kurutulmuş ve ıslah edilmiş doldurulmuş dolgu alanlarında çok katlı
yapılar yapılmıştır. Sonradan doldurulmuş bu tür zeminler gevşek ve yumuşak zeminler olup, deprem açısından
riskli alanlardır. Ayrıca mühendislikte, temel kural dolgu zeminli alanlara mümkünse yapı yapılmamasıdır.
Ancak gerekli zemin iyileştirilmesi, yapıldıktan sonra yapıların yapılması mümkün olabilir. Dolgu zeminde, yapı
yapılması mümkünse önlenmelidir.

Hasar gören binalarda, yapı taşıyıcı sistemleri, düzenli yapı sistemi olarak seçilmemiş, çok sayıda kirişler
saplamalarla birleştirilmiş, zemin kat üzerinde konsol çıkmaları yapılmıştır.

Zemin ve giriş katlarda yeterli rijitliği olmayan yumuşak katlar yapılmış olup, hasarların büyümesine neden
olmuştur.

Yapı elemanlarının, depreme dayanıklı konstrüktif kaidelere göre inşa edilmemiş olması, etriye sıklaştırılması
yapılmamış olması, kolon kiriş düğüm noktalarında etriye bulunmaması, donatı aderans boylarına kenetlenme
boylarına uygun donatı yerleştirilmemesi hasarı artırmıştır.

Yapılarda ara asma katlar teşkil edilerek, istenmeyen kısa kolonlar oluşturulmuş, buralarda büyük kesme
kuvvetleri doğmuştur.

Isı izolasyonu sağlanması amacıyla iki yarım tuğla arasına yalıtım maddesi konularak sandviç duvarlar
yapılmıştır. Depremde bu duvarlar içe veya dışa doğru devrilmiştir.

Çok katlı bitişik yapılar birbirlerini etkilemiştir. Zemin katlarda rijitliği çok düşük kolonlar deprem yüküne karşı
koyamamıştır.

1
 www.medeniyetmuhendisleri.com
Yapının her iki yönde, depreme karşı rijitlikleri çok farklı seçilmiş, yapı ağırlık (kütle) merkezi ile rijitlik
merkezi çakıştırılmamıştır.

Yapıların yanal rijitliğinin yetersiz olduğu görülmüştür. Yanal deplasmanların büyümesi ile yapı stabilitesi
bozulmuştur.

Deprem kuvveti, yapı ağırlığı ile orantılıdır. Yapıda deprem kuvvetlerinin azaltılması için hafif yapılar
yapılmalıdır. Gereksiz parapetler süs kolonları yapılmıştır. Konsol kısımların aşırı yüklenmesi ile hasarlar
oluşmuştur.

Temel projeleri, teknik proje hazırlama bilgilerine uyumlu değildir. Kullanılmaması gereken temel sistemleri
yapılmıştır. Temel derinlikleri uygun seçilmemiştir. Temellerde zemin suyunun etkileri dikkate alınmamıştır.
Temel bağlantıları uygun olarak yapılmamıştır.

Genel olarak, depreme dayanıklı yapı ilkelerine uyulmamıştır. Kuvvetli kolon zayıf kiriş prensipleri dikkate
alınmamıştır.

Depremden dolayı, yanal deplasmanları ile ikinci mertebe etkilerinden yapılar zarar görmüştür.

Yapıda istenilen beton dayanımları, malzeme dayanımları sağlanamamıştır. Gerekli beton dayanımlarına
ulaşılamadığından ayrıca depreme dayanıklı yapı kurallarına uyulmamasından deprem hasarları çok artmıştır.
Depreme dayanıklı olmayan yapı üretimi, denetimsiz, teknik olarak kontrol edilmemiş şekilde, yetkili olmayan
kişilerce yapılmıştır.

Birçok yapıda, hesap ve projelendirme esaslarına uyulmadan ilave katlar yapılmış, çatı katları tam katlara
çevrilmiştir. Mevcut yapının ilave katları taşıyıp taşımayacağı ehil mühendislere etüt ettirilmeden, düzme
hesaplarla yapının ilave katları taşıyacağına dair raporlara istinaden ilave katlar yapılmıştır. Temellerinde, ilave
yükleri taşıyacağı belirlenmelidir.

Deprem hasarlarının artmasında, depremin diğer etkilerinden biri de yangınların oluşmasıdır. Deprem nedeniyle
doğalgaz borularının parçalanmasından, yıkılan soba vs. nedeniyle çeşitli yangınlar çıkmaktadır.

Tsunami: Okyanus, açık deniz kenarında büyük depremlerden kıyı boyunca dev dalgalar oluşarak kıyılara akın
ederek yerleşim bölgelerinde hasarlara neden olmaktadır.

İnşaat yapma yeteneği, bilgisi, tecrübesi olmayan, mesleği inşaat mühendisi olmayan, inşaat yapım tekniklerine
vakıf olmayan kişilere inşaat yapma yetkisi verilmemelidir. Genel kural olarak, yetki verilen kişide yetenek
aranması gerekir.

9.2. Genel Sonuçlar

Betonarme yapılarda, deprem yönetmeliklerine uyulduğu takdirde, ekonomik koşullarla ters düşmeyen, bütün
yapıların onarılması güçlendirilmesi ve gerçek anlamda depreme dayanıklı duruma getirilmesi mümkündür.
Hasarlı bir yapı onarılacaksa, hasar nedeni kesin olarak saptanmadan önce hiçbir onarım yapılmamalıdır. Hasar
gören yapıların onarımı ve güçlendirilmesi zor, zaman alıcı ve masraflıdır. Unutulmaması gereken husus
bilinçsizce yapılan bir onarım veya güçlendirmenin yarar yerine zarar getirebileceğidir. Yapılarda güçlendirme
yapılırken, yapıdaki zayıf elemanların, hasarlı elemanların durumları çok iyi belirlenmelidir. Hasarların
çeşitliliği nedeniyle, kusur ve hataların sistematik incelenmesini gerektirmektedir. Çeşitli kusur kaynakları,
mimari ve yapı mekaniği tasarımındaki anlayış bozukluğu, temel bilgi noksanlığı ve ilgililerin ilgisiz
davranışlarından oluşmaktadır. Deprem konularında çalışacak mühendislerin yeterli bilgi birikimi ve deneyimi
olması gerekir. Deprem hasarlarının tespitinde çalışacak mühendislerin yapı mekaniği ve deprem mühendisliği
konularında uzman olmaları gerek arazi gerek büro çalışmalarında hassas ve titiz bir çalışma yapmaları gerekir.
En iyisi yapılacak onarım ve güçlendirmeye mecbur olunmaması için depreme dayanıklı yapı kurallarına uygun
bir tasarım ve teknik, sıhhi koşullarda yönetmeliklerdeki kurallara ters olmayan, depreme dayanıklı yapı
prensiplerine uygun olarak yapının inşa edilmesidir.

2
9.3. Öneriler

- Yapıların yapımında özen gösterilmeli

- Yapılacak iş deneyimli yapımcıya verilmeli
- Denetim özenle yapılmalı
- Uygulamanın onarım ve/veya güçlendirme projesini hazırlayan teknik elemanlarca denetlenmeli.