GT - ATD - PGS.TS. Quyền Huy ￁nh

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP HOÀ CHÍ MINH
PGS.TS. QUYEÀN HUY AÙNH
GIAÙO TRÌNH
AN TOAØN ÑIEÄN
KHOA ÑIEÄN-ÑIEÄN TÖÛ - 2011

Tröôøng ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät TP.HCM Giaùo trình An toaøn ñieän
GIÔÙI THIEÄU
Giaùo trình An Toaøn Ñieän ñöôïc bieân soaïn nhaèm trang bò cho sinh vieân khoái ngaønh Coâng ngheä
vaø khoái ngaønh Kyõ thuaät goàm caùc ngaønh Kyõ thuaät ñieän, Ñieän coâng nghieäp, Ñieän-Ñieän töû, Vieãn
thoâng,… nhöõng kieán thöùc cô baûn veà an toaøn ñieän nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho con ngöôøi vaø thieát bò
khi söû duïng vaø vaän haønh thieát bò ñieän, ñieän töû trong caùc loaïi maïng ñieän khaùc nhau. Giaùo trình
goàm 10 chöông vaø 3 phuï luïc:
 Chöông 1: Phaân tích caùc daïng tai naïn ñieän, taùc duïng cuûa doøng ñieän ñoái vôùi cô theå con
ngöôøi, caùc yeáu toá aûnh höôûng vaø caùc khaùi nieäm cô baûn veà an toaøn ñieän.
 Chöông 2: Phaân tích doøng ñieän qua ngöôøi trong maïng ñieän trung tính caùch ñieän, trung
tính noái ñaát, maïng ñieän moät pha vaø ba pha.
 Chöông 3: Trình baøy caùc heä thoáng noái ñaát chuaån, tính naêng vaø phaïm vi öùng duïng. Ñoàng
thôøi, höôùng daãn phöông phaùp tính toaùn, thieát keá vaø thi coâng heä thoáng ñaát thoaû caùc tieâu
chuaån noái ñaát hieän haønh.
 Chöông 4: Giôùi thieäu caáu taïo, tính naêng vaø caùc thoâng soá cô baûn cuûa caùc thieát bò ñoùng
caét vaø baûo veä haï aùp nhö: maùy caét haï aùp, thieát bò choáng doøng roø, caàu chì baûo veä ñang
ñöôïc söû duïng roäng raõi ñeå baûo veä ngöôøi vaø thieát bò trong maïng phaân phoái haï aùp.
 Chöông 5: Trình baøy caùc bieän phaùp baûo veä an toaøn cho ngöôøi nhö: baûo veä choáng tieáp
xuùc tröïc tieáp, choáng tieáp xuùc giaùn tieáp, choáng tieáp caän vôùi vaät mang ñieän, choáng ñoát
chaùy hoà quang, choáng taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø vaø choáng taùc haïi cuûa tónh ñieän.
 Chöông 6: Trình baøy caùc bieän phaùp baûo veä an toaøn cho thieát bò nhö: baûo veä choáng aûnh
höôûng veà nhieät, choáng quaù doøng, choáng nhieãu ñieän aùp vaø nhieãu ñieän töø, choáng xaâm
nhaäp cuûa vaät theå raén vaø nöôùc.
 Chöông 7: Phaân tích caùc kyõ thuaät vaø thieát bò hieän ñaïi choáng seùt ñaùnh tröïc tieáp, choáng
seùt lan truyeàn treân ñöôøng nguoàn vaø ñöôøng tín hieäu, giôùi thieäu giaûi phaùp choáng seùt toaøn
dieän 6 ñieåm.
 Chöông 8: Giôùi thieäu caùc coâng cuï baûo veä, caùc qui trình an toaøn söûa chöõa thieát bò ñieän,
caùc bieän phaùp toå chöùc vaø quaûn lyù an toaøn ñieän.
 Chöông 9: Trình baøy caùc bieän phaùp sô caáp cöùu ngöôøi bò ñieän giaät.
Phuï luïc 1: Giôùi thieäu caùc tieâu chuaån an toaøn ñieän, caùc toå chöùc ban haønh tieâu chuaån vaø quaûn lyù
an toaøn ñieän trong nöôùc.
Phuï luïc 2: Giôùi thieäu caùc tieâu chuaån an toaøn ñieän, caùc toå chöùc ban haønh tieâu chuaån vaø quaûn lyù
an toaøn ñieän ngoaøi nöôùc.
Phuï luïc 3: Giôùi thieäu baûng thuaät ngöõ Anh-Vieät ñoái chieáu, taïo ñieàu kieän cho baïn ñoïc coù theå
nhanh choùng tieáp caän caùc nguoàn taøi lieäu töø Internet.
Giaùo trình do TS. Quyeàn Huy AÙnh bieân soaïn theo söï phaân coâng cuûa boä moân Ñieän coâng nghieäp
- Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät Thaønh phoá Hoà Chí Minh, treân cô sôû tham khaûo caùc tieâu chuaån
hieän haønh veà an toaøn ñieän trong vaø ngoaøi nöôùc, caùc taøi lieäu cuûa Boä Naêng löôïng, Boä Coâng nghieäp,
PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 3
Vieän Kyõ thuaät baûo hoä lao ñoäng, Boä Xaây döïng, caùc taøi lieäu cuûa haõng ABB, Group Schneider,
Coopper Bussmann,… caùc saùch vaø giaùo trình cuûa moät soá taùc giaû trong nöôùc.
Taùc giaû chaân thaønh caûm ôn söï ñoùng goùp yù kieán quí baùu cuûa caùc giaûng vieân Khoa Ñieän vaø ñaëc
bieät laø caùc giaûng vieân thuoäc boä moân Ñieän coâng nghieäp Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ thuaät Thaønh
phoá Hoà Chí Minh ñeå giaùo trình mang tính hieän ñaïi, hoäi nhaäp, saùt thöïc teá vaø höõu duïng nhaát.
Moïi yù kieán ñoùng goùp xin gôûi veà boä moân Ñieän coâng nghieäp - Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Kyõ
thuaät Thaønh phoá Hoà Chí Minh theo ñòa chæ: 01 Voõ Vaên Ngaân, Quaän Thuû Ñöùc, Tp Hoà Chí Minh,
Tel: 08-8972455, Email: anhqh@hcmute.edu.vn hay anhspkt@yahoo.com.

CHÖÔNG 1
CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN
1.1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ

Hieän nay, ñieän naêng ñaõ ñöôïc söû duïng phoå bieán trong nhieàu lónh vöïc (coâng nghieäp, saûn xuaát,
sinh hoaït daân duïng ...) vaø ôû khaép moïi nôi (töø thaønh thò cho tôùi noâng thoân vaø caùc vuøng xa, vuøng
saâu). Soá ngöôøi laøm coâng vieäc lieân quan vôùi ñieän ngaøy caøng nhieàu, do ñoù vaán ñeà an toaøn ñieän caàn
phaûi ñöôïc quan taâm trong coâng taùc baûo hoä lao ñoäng.
Khaùc vôùi caùc moái nguy hieåm khaùc, tröôùc khi xaûy ra coù theå thaáy caùc trieäu chöùng hoaëc phaùt hieän
tröôùc baèng giaùc quan, chaúng haïn nhö thanh kim loaïi noùng ñoû, boä phaän maùy quay xoäc xeäch, tieáng
gaõy vôõ, muøi khí ñoäc ..., moái nguy hieåm ñieän chæ coù theå bieát ñöôïc khi tieáp xuùc vôùi caùc phaàn töû
mang ñieän, nhöng nhö vaäy laø ñaõ coù theå bò tai naïn hoaëc cheát ngöôøi. Vì theá thieáu hieåu bieát veà an
toaøn ñieän ñeàu coù theå bò tai naïn ñieän, do vaäy phaûi hieåu moät soá khaùi nieäm veà an toaøn ñieän nhaèm
traùnh ñöôïc nhöõng nguy hieåm coù theå xaûy ra cho baûn thaân cuõng nhö cho nhöõng ngöôøi xung quanh.
1.2. TAI NAÏN ÑIEÄN
Tai naïn ñieän coù theå gaëp ôû ba daïng: ñieän giaät, ñoát chaùy ñieän do hoà quang, noå vaø hoûa hoaïn.
1. Ñieän giaät
Do chaïm tröïc tieáp hoaëc chaïm giaùn tieáp vaøo phaàn töû mang ñieän:
 Chaïm tröïc tieáp xaûy ra khi ngöôøi tieáp xuùc vôùi caùc vaät coù mang ñieän trong tình traïng laøm
vieäc bình thöôøng, vôùi caùc vaät ñaõ ñöôïc caét ra khoûi nguoàn ñieän nhöng vaãn coøn tích ñieän
(maïch ñieän dung) hay vaät naøy vaãn coøn chòu ñieän aùp caûm öùng do aûnh höôûng cuûa ñieän töø
hay caûm öùng tónh ñieän do caùc trang thieát bò ñieän ôû gaàn (Hình 1.1.a). Tieâu chuaån
IEC61140 thay ñoåi thuaät ngöõ “baûo veä choáng chaïm ñieän tröïc tieáp” baèng thuaät ngöõ “baûo
veä cô baûn”.
 Chaïm giaùn tieáp xaûy ra khi ngöôøi tieáp xuùc vôùi phaàn beân ngoaøi cuûa caùc vaät mang ñieän maø
luùc bình thöôøng khoâng coù ñieän nhöng trôû neân coù ñieän do caùch ñieän bò hö hoûng caùch ñieän
hay do caùc nguyeân nhaân khaùc (Hình 1.1.b). Doøng ñieän söï coá laøm ñieän aùp cuûa phaàn beân
ngoaøi cuûa caùc vaät mang ñieän taêng leân ñeán giaù trò nguy hieåm cho ngöôøi. Tieâu chuaån IEC
61140 thay ñoåi thuaät ngöõ “baûo veä choáng chaïm ñieän giaùn tieáp” baèng thuaät ngöõ “baûo veä
söï coá”.
Ñieän aùp maø ngöôøi phaûi chòu khi chaïm ñieän goïi laø ñieän aùp tieáp xuùc.
a. Chaïm ñieän tröïc tieáp b. Chaïm ñieän giaùn tieáp
Hình 1.1. Caùc kieåu chaïm ñieän
PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 5

2. Ñoát chaùy ñieän
Ñoát chaùy ñieän coù theå sinh ra do:
 Ngaén maïch keùo theo phaùt sinh hoà quang ñieän.
 Ngöôøi ñeán gaàn vaät mang ñieän aùp cao tuy chöa chaïm phaûi, nhöng ñieän aùp cao sinh ra hoà
quang ñieän maø doøng ñieän hoà quang chaïy qua ngöôøi khaù lôùn khieán naïn nhaân coù theå bò
chaán thöông hoaëc cheát do hoà quang ñoát chaùy da thòt. Tai naïn naøy ít xaûy ra vì ñoái vôùi
ñieän aùp cao luoân coù bieån baùo vaø haøng raøo an toaøn baûo veä.
3. Hoûa hoaïn, noå
Do ñieàu kieän vaän haønh, doøng ñieän ñi qua daây daãn vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp gaây neân phaùt
noùng, do hoà quang ñieän sinh ra khi tieáp xuùc ñieän gaây neân hoûa hoaïn.
Do hôïp chaát ôû gaàn caùc thieát bò ñieän coù doøng ñieän quaù lôùn, nhieät ñoä thieát bò ñieän vöôït quaù giôùi
haïn cho pheùp sinh ra söï noå.
Hoaû hoaïn, noå xaûy ra ôû moâi tröôøng deã chaùy noå (buïi baëm, hôi hoùa chaát, khí deã chaùy) khi coù söï
coá ñieän. Tai naïn naøy gaây thieät haïi caû veà con ngöôøi laãn cô sôû vaät chaát.
1.3. TAÙC DUÏNG CUÛA DOØNG ÑIEÄN ÑOÁI VÔÙI CÔ THEÅ CON NGÖÔØI
1. Taùc duïng kích thích
Döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän, caùc cô co boùp hoãn loaïn daãn ñeán taét thôû, tim ngöøng ñaäp. Chæ vôùi
moät doøng ñieän khoâng lôùn laém, caùc cô ngöïc ñaõ bò co ruùt laøm ngöøng hoâ haáp. Neáu khoâng ñöôïc cöùu
chöõa kòp thôøi do thieáu oxy, tim seõ ngöøng ñaäp. Vôùi moät doøng ñieän lôùn hôn caùc thôù cô tim co boùp
hoãn loaïn, quaù trình tuaàn hoaøn bò ngöøng laïi vaø tim nhanh choùng ngöøng ñaäp.
Vôùi heä thaàn kinh trung öông, doøng ñieän gaây neân trieäu chöùng xoác ñieän. Ñoái vôùi xoác ñieän naïn
nhaân coù theå phaûn öùng maïnh luùc ñaàu, nhöng sau ñoù caùc caûm giaùc daàn daàn bò teâ lieät, naïn nhaân
chuyeån daàn sang traïng thaùi meâ man roài cheát. Ñaây laø taùc duïng kích thích.
2. Taùc duïng gaây chaán thöông
Cô theå con ngöôøi coøn bò thöông tích beân ngoaøi do söï ñoát chaùy bôûi hoà quang ñieän. Noù taïo neân
söï huûy dieät lôùp da ngoaøi, ñoâi khi saâu hôn nöõa coù theå huûy dieät caùc cô baép, lôùp môõ, gaân vaø xöông.
Neáu söï ñoát chaùy bôûi hoà quang xaûy ra trong moät dieän tích khaù roäng treân ngöôøi thì coù theå daãn ñeán töû
vong. Ñaây laø taùc duïng gaây chaán thöông.
Thoâng thöôøng ñoát chaùy do doøng ñieän gaây neân nguy hieåm hôn söï ñoát chaùy do caùc nguyeân nhaân
khaùc, vì söï ñoát chaùy do doøng ñieän gaây neân ñoát noùng toaøn thaân. Tai naïn caøng traàm troïng hôn neáu
giaù trò cuûa doøng ñieän caøng lôùn vaø thôøi gian duy trì doøng ñieän caøng daøi.
1.4 CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN TAI NAÏN ÑIEÄN GIAÄT
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán tai naïn ñieän giaät bao goàm: tình traïng cô theå vaø phaûn öùng cuûa naïn
nhaân, ñöôøng ñi vaø thôøi gian toàn taïi cuûa doøng ñieän qua caùc boä phaän cuûa cô theå ngöôøi, bieân ñoä doøng
ñieän vaø taàn soá doøng ñieän, bieân ñoä ñieän aùp tieáp xuùc,…
1. Ñaëc tuyeán doøng ñieän-thôøi gian
Giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi laø moät trong caùc yeáu toá quyeát ñònh gaây nguy hieåm cho ngöôøi. Qua
nghieân cöùu vaø phaân tích caùc tai naïn ñieän, thaáy raèng ñoái vôùi doøng ñieän xoay chieàu, taàn soá 50-
60Hz, giaù trò an toaøn cho ngöôøi phaûi nhoû hôn 10mA. Ñoái vôùi doøng ñieän moät chieàu thì trò soá naøy
phaûi nhoû hôn 50mA.
Thôøi gian ñieän giaät coù aûnh höôûng lôùn ñeán tình traïng nguy hieåm cuûa ngöôøi khi bò ñieän giaät vaø
khaùc nhau ñoái vôùi tình traïng söùc khoûe cuûa ngöôøi.
Baûng 1.1 qui ñònh giaù trò doøng ñieän cöïc ñaïi vaø thôøi gian toàn taïi ñeå tim khoâng ngöøng ñaäp.

Baûng 1.1. Quan heä Imax vaø t ñeå tim khoâng ngöøng ñaäp
Doøng ñieän Imax (mA) 10 60 90 110 160 250
Thôøi gian ñieän giaät t (s) 30 10 3 2 1 0,4
Tieâu chuaån IEC60479-1 xaây döïng ñaëc tuyeán thôøi gian-doøng ñieän gaây taùc haïi leân cô theå ngöôøi
ñoái vôùi doøng ñieän xoay chieàu taàn soá töø 15Hz ÷ 100Hz (Hình 1.2).
Thôøi gian toàn taïi
Doøng ñieän qua ngöôøi

Hình 1.2. Vuøng taùc ñoäng cuûa thôøi gian vaø doøng ñieän leân cô theå ngöôøi
Baûng 1.2. Caùc hieäu öùng vaät lyù töông öùng vôùi doøng ñieän vaø thôøi gian
Maõ vuøng Giôùi haïn vuøng Caùc hieäu öùng vaät lyù
AC-1 Ñeán 0.5mA Khoâng phaûn öùng
Ñöôøng A
AC-2 Töø 0.5mA Khoâng gaây taùc haïi veà sinh lyù
Ñeán ñöôøng B
AC-3 Ñöôøng B ñeán ñöôøng C1 Baép thòt co laïi vaø gaây khoù thôû khi thôøi gian toàn taïi doøng quaù
2s. Gaây roái loaïn nhòp tim hay tim ngöøng ñaäp taïm thôøi khi gia
taêng cöôøng ñoä vaø thôøi gian
AC-4 Treân ñöôøng C1 Cuøng vôùi söï gia taêng cöôøng ñoä vaø thôøi gian, xuaát hieän caùc
hieäu öùng nguy hieåm veà sinh lyù nhö: tim ngöøng ñaäp, ngöøng hoâ
haáp vaø moät vaøi hieän töôïng ñaõ xuaát hieän ôû vuøng AC-3.
AC-4-1 Giöõa ñöôøng C1 vaø C2 Xaùc xuaát ngheït taâm thaát ñeán 5%
AC-4-2 Giöõa ñöôøng C2 vaø C3 Xaùc xuaát ngheït taâm thaát ñeán 50%
AC-4-3 Ngoaøi ñöôøng cong C3 Xaùc xuaát ngheït taâm thaát >50%
2. Ñaëc tuyeán ñieän aùp-thôøi gian

Tieâu chuaån IEC 60479-1 xaây döïng ñöôøng cong an toaøn (Hình 1.3). Ñaây laø quan heä giöõa ñieän
aùp tieáp xuùc UT (V) vaø thôøi gian doøng ñieän ñi qua ngöôøi t (s). Theo ñöôøng cong an toaøn naøy, vôùi
ñieän aùp coù giaù trò UT <50V, thôøi gian cho pheùp doøng qua ngöôøi laø voâ haïn. ÖÙng vôùi ñieän aùp

UT=50V, thôøi gian cho pheùp doøng qua ngöôøi laø 5s. Trong thöïc teá do giaù trò ñieän trôû ngöôøi thay ñoåi
trong phaïm vi raát roäng, vì vaäy ñeå an toaøn cho ngöôøi trong moïi tröôøng hôïp, ñieän aùp tieáp xuùc caàn coù
giaù trò UT <25V.
Hình 1.3. Ñöôøng cong an toaøn
3. Ñieän trôû cuûa ngöôøi

Khi ngöôøi chaïm vaøo hai cöïc cuûa nguoàn ñieän hay hai ñieåm cuûa moät maïch ñieän, cô theå ngöôøi trôû
thaønh moät boä phaän cuûa maïch ñieän. Ñieän trôû cuûa ngöôøi laø trò soá ñieän trôû ño ñöôïc giöõa hai ñieän cöïc
ñaët treân cô theå ngöôøi. Coù theå chia ñieän trôû ngöôøi thaønh ba phaàn: ñieän trôû lôùp da ôû choã hai ñieän cöïc
ñaët leân vaø ñieän trôû beân trong cô theå. Sô ñoà töông ñöông ñieän trôû ngöôøi ñöôïc cho ôû Hình 1.4.
Ing
C1 R1
 R1, C1: Ñieän trôû vaø ñieän dung
lôùp da ôû vò trí Ing ñi vaøo ngöôøi
 Rng: Ñieän trôû noäi taïng cô theå
Ung Rng ngöôøi
 R2, C2: Ñieän trôû vaø ñieän dung
lôùp da ôû vò trí Ing ñi ra khoûi
ngöôøi
C2 R2
Ing
Hình 1.4. Sô ñoà töông ñöông ñieän trôû ngöôøi
Cô theå con ngöôøi coù theå ñöôïc xem nhö moät ñieän trôû coù nhöõng trò soá töø 10.000 ñeán 100.000.
Söï phaân boá ñieän trôû cuûa con ngöôøi taïm chia ra goàm: lôùp söøng treân da (daày khoaûng töø 0,05÷0,2 cm)
coù ñieän trôû lôùn nhaát, tieáp theo laø xöông vaø da coù ñieän trôû töông ñoái lôùn, thòt vaø maùu coù ñieän trôû beù.
Neáu maát lôùp söøng treân da (bò aåm öôùt do moà hoâi, bò thöông raùch da) thì ñieän trôû cuûa ngöôøi chæ coøn
80÷1.000. Maát heát lôùp da ñieän trôû cuûa ngöôøi chæ coøn 60÷800.

Ñieän trôû cuûa ngöôøi khoâng phaûi coá ñònh maø thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: tình traïng
cuûa lôùp söøng treân da, dieän tích vaø aùp suaát tieáp xuùc, cöôøng ñoä vaø loaïi doøng ñieän ñi qua ngöôøi, thôøi
gian tieáp xuùc, taàn soá doøng ñieän vaø traïng thaùi beänh lyù cuûa ngöôøi.
Khi da bò öôùt hay coù moà hoâi, ñieän trôû cuûa ngöôøi giaûm. Dieän tích tieáp xuùc caøng lôùn thì ñieän trôû
cuûa ngöôøi caøng nhoû.
Khi aùp suaát tieáp xuùc lôùn hôn 1kg/cm2 thì ñieän trôû cuûa ngöôøi gaàn nhö tæ leä thuaän vôùi aùp suaát
tieáp xuùc.
Thôøi gian taùc duïng caøng laâu, ñieän trôû ngöôøi caøng giaûm vì da bò noùng, ra moà hoâi vaø do nhöõng
bieán ñoåi ñieän phaân trong cô theå.
Hình 1.5. trình baøy giaù trò toång trôû cô theå ngöôøi ZH () theo ñieän aùp tieáp xuùc cuûa ngöôøi ñang
soáng coù doøng ñieän ñi töø tay ñeán tay hay töø tay ñeán chaân vôùi dieän tích tieáp xuùc roäng töø 50÷100cm 2
vaø trong ñieàu kieän khoâ raùo vôùi tyû leä phaàn traêm daân soá (5%, 50% vaø 95%).
Giaù trò danh ñònh ñieän trôû caùc phaàn treân cô theå con ngöôøi tuøy thuoäc traïng thaùi tieáp xuùc vaø tình
traïng beà maët cuûa cô theå cong ngöôøi (khoâ hay aåm) trình baøy ôû Baûng 1.3.
ZH (Ω)
6000
Baûng 1.3. Giaù trò ñieän trôû ngöôøi theo tình traïng tieáp xuùc
5000 Tình traïng tieáp xuùc Ñieän trôû cô theå ngöôøi
Khoâ AÅm
4000 Chaïm ngoùn tay 40k÷1M 4k÷15k
Tay chaïm daây 10k÷50k 3k÷6k
3000 Tay caàm kìm 5k÷10k 1k÷3k

Loøng baøn tay chaïm daây 3k÷8k 1k÷2k
Tay caàm maùy khoan 1k÷3k 0,5k÷1.5k
2000 95%
Tay öôùt - 200÷500
50% Chaân öôùt - 100÷300
1000
Phaàn noäi taïng khoâng keå da - 200÷1000
5%
0 200 400 600 700 UT(V)

Hình 1.5. Giaù trò ñieän trôû ngöôøi theo ñieän aùp tieáp xuùc
Trong tính toaùn, ñeå ñaûm baûo an toaøn thöôøng laáy giaù trò ñieän trôû tính toaùn cuûa cô theå ngöôøi laø
Rng = 1.000.
4. Ñöôøng ñi doøng ñieän qua ngöôøi
Ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä nguy hieåm cuûa doøng ñieän qua ngöôøi, thöôøng döïa vaøo phaân löôïng doøng
ñieän chaïy qua tim vaø ñaây laø taùc duïng nguy hieåm nhaát laøm teâ lieät tuaàn hoaøn daãn ñeán cheát ngöôøi.
Theo tieâu chaån IEC 60479-1, phaân löôïng doøng ñieän qua tim theo caùc con ñöôøng doøng ñieän qua
ngöôøi nhö sau (Hình 1.6):
 Töø tay traùi ñeán moät hay hai chaân : thöøa soá 1,0.
 Töø tay phaûi ñeán moät hay hai chaân : thöøa soá 0,8
 Töø löng ñeán tay traùi/tay phaûi : thöøa soá 0,7/0,3
 Töø ngöïc ñeán tay traùi/tay phaûi : thöøa soá 1,5/1,3
 Töø moâng ñeán tay : thöøa soá 0,7

Töø ñaây, nhaän thaáy raèng tröôøng hôïp nguy hieåm nhaát laø tröôøng hôïp doøng ñieän ñi töø ngöïc ñeán tay
traùi. Tuy nhieân, tröôøng hôïp naøy laïi ít xaûy ra trong thöïc teá.
Tröôøng hôïp thöôøng xaûy ra laø tröôøng hôïp doøng ñieän ñi töø tay phaûi ñeán moät trong hai chaân vì
phaàn lôùn con ngöôøi thuaän tay phaûi.
5. Taàn soá doøng ñieän
Doøng ñieän moät chieàu ñöôïc coi laø ít nguy hieåm hôn doøng ñieän xoay chieàu vaø ñaëc bieät laø doøng
ñieän xoay chieàu taàn soá coâng nghieäp 50Hz÷60Hz. Ñieàu naøy coù theå giaûi thích laø do doøng ñieän taàn soá
coâng nghieäp taïo neân söï roái loaïn maø con ngöôøi khoù coù theå töï giaûi phoùng döôùi taùc duïng cuûa doøng
ñieän, duø cho noù coù giaù trò beù.
Doøng ñieän taàn soá caøng cao caøng ít nguy hieåm. Doøng ñieän taàn soá treân 500.000Hz khoâng gaây
giaät vì taùc ñoäng quaù nhanh hôn thôøi gian caûm öùng cuûa caùc cô (hieäu öùng bì) nhöng cuõng coù theå gaây
boûng.
Taùc duïng ñoái ngöôøi vôùi caùc giaûi taàn khaùc nhau trình baøy ôû Baûng 1.4. Hình 1.7 trình baøy söï bieán
ñoåi ngöôõng cuûa söï nhaän thöùc trong giaûi taàn töø 50Hz ñeán 1000Hz vôùi F laø tæ leä ngöôõng doøng ñieän
ñoái vôùi haäu quaû sinh lyù öùng vôùi taàn soá f so vôùi ngöôõng.
6. Moâi tröôøng xung quanh
Nhieät ñoä vaø ñoä aåm aûnh höôûng ñeán ñieän trôû cuûa ngöôøi vaø caùc vaät caùch ñieän neân cuõng laøm thay
ñoåi doøng ñieän ñi qua ngöôøi. Khi ñoä aåm cuûa moâi tröôøng xung quanh caøng lôùn thì ñoä daãn ñieän cuûa
lôùp da seõ taêng leân, töùc laø ñieän trôû ngöôøi caøng beù. Beân caïnh ñoä aåm thì moà hoâi, caùc chaát hoùa hoïc
khaùc seõ laøm taêng ñoä daãn ñieän cuûa da, cuoái cuøng laøm giaûm ñieän trôû ngöôøi vaø daãn ñeán taêng möùc ñoä
nguy hieåm.
Khi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh taêng leân, tuyeán moà hoâi hoaït ñoäng nhieàu hôn vaø ñieän trôû
ngöôøi seõ giaûm. Möùc ñoä baån cuûa cô theå cuõng laøm giaûm ñieän trôû cuûa da vaø aûnh höôûng ñeán möùc ñoä
nguy hieåm. Ñaïi ña soá caùc tröôøng hôïp ñieän giaät cheát ngöôøi thì yeáu toá ñoä aåm cuõng goùp phaàn quan
troïng taïo ra tai naïn.
Baûng 1.4. Taùc haïi ñoái vôùi ngöôøi vôùi caùc giaûi taàn khaùc nhau
Giaûi taàn soá Teân goïi ÖÙng duïng Taùc haïi
1,5
1,3
DC-10kHz Taàn soá Maïng ñieän daân duïng Phaùt nhieät, phaù huûy teá
0,7 thaáp vaø coâng nghieäp baøo cô theå
0,3
100kHz - Taàn soá Ñoát ñieän, nhieät ñieän Phaùt nhieät, gia nhieät
0.7 100MHz Radio ñieän moâi teá baøo soáng
100MHz - Soùng Loø viba Gia nhieät nöôùc
100GHz Microwave
0,8 1
Hình 1.6. Phaân löôïng doøng ñieän qua tim
PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

10
2.1
2.0
1.8
1.6
1.4
1.2
1.0
50 100 200 300 500 1000 f(Hz)
Hình 1.7. Tyû leä ngöôõng doøng ñieän ñoái vôùi haäu quaû sinh lyù
7. Ñieän aùp cho pheùp

Vì vieäc baûo veä an toaøn xuaát phaùt töø moät ñieän aùp deã hình dung hôn giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi
neân trong thöïc teá ñoøi hoûi quy ñònh caùc giaù trò ñieän aùp maø con ngöôøi coù theå chòu ñöïng ñöôïc.
Giaù trò ñieän aùp cho pheùp phuï thuoäc vaøo loaïi heä thoáng phaân phoái ñieän vaø thôøi gian ngaét söï coá
cuûa thieát bò baûo veä. Chính vì vaäy, ñoâi khi thay vì qui ñònh ñieän aùp cho pheùp, trong moät soá tröôøng
hôïp laïi qui ñònh thôøi gian ngaét söï coá lôùn nhaát cuûa thieát bò baûo veä öùng vôùi caáp ñieän aùp cho tröôùc.
Tieâu chuaån IEC 60038, vôùi ñieän aùp chaïm qui öôùc laø 50V trong ñieàu kieän bình thöôøng, qui ñònh:
 Ñoái vôùi heä thoáng TT, ñieän aùp tieáp xuùc cho pheùp lôùn nhaát (ñieän aùp chaïm qui öôùc) trong
ñieàu kieän bình thöôøng laø 50V.
 Ñoái vôùi heä thoáng TN, thôøi gian ngaét söï coá lôùn nhaát tmax(s) töông öùng vôùi ñieän aùp hieäu
duïng xoay chieàu so vôùi ñaát U0(V), trình baøy ôû Baûng 1.5.
 Ñoái vôùi heä thoáng IT, thôøi gian ngaét lôùn nhaát tmax(s) töông öùng vôùi ñieän aùp hieäu duïng
xoay chieàu pha-trung tính/pha-pha U0/U(V), khi xaûy ra söï coá laàn thöù hai trình baøy ôû
Baûng 1.6.
Baûng 1.5. Thôøi gian ngaét lôùn nhaát vôùi heä thoáng TN
U0 (V) tmax(s)
120 0,8
230 0,4
277 0,4
400 0,2
>400 0,1
Baûng 1.6. Thôøi gian ngaét lôùn nhaát vôùi heä thoáng IT
Ñieän aùp danh ñònh tmax(s)
U0/U(V) Khoâng coù daây trung tính Coù daây trung tính
120/240 0,8 5
230/400 0,4 0,8
400/690 0,2 0,4
580/1000 0,1 0,2
Tieâu chuaån IEC 60364-7, vôùi ñieän aùp chaïm qui öôùc laø 25V trong ñieàu kieän aåm öôùt, qui ñònh:
11
Ñoái vôùi heä thoáng TN vaø IT, thôøi gian ngaét lôùn nhaát qui ñònh trong Baûng 1.5 vaø 1.6 phaûi ñöôïc
thay baèng giaù trò trong Baûng 1.7.
Baûng 1.7. Thôøi gian ngaét lôùn nhaát
Heä thoáng TN Heä thoáng IT
Ñieän aùp danh ñònh tmax(s) Ñieän aùp danh ñònh tmax(s)
U0 (V) U0 /U (V) Khoâng coù daây trung tính Coù daây trung tính
120 0,35 120/240 0,4 1
230 0,20 230/400 0,2 0,5
277 0,20 277/480 0,2 0,5
400, 480 0,05 400/690 0,06 0,2
580 0,02 580/1000 0,02 0,08
1.5. DOØNG ÑIEÄN TAÛN TRONG ÑAÁT

Do hö hoûng caùch ñieän, maïch ñieän chaïm ñaát laøm cho doøng ñieän söï coá taûn ra trong ñaát daãn ñeán
giöõa caùc ñieåm khaùc nhau trong ñaát seõ coù söï cheânh leäch ñieän aùp (Hình 1.8).
Giaû söû doøng ñieän söï coá taûn vaøo trong ñaát qua moät cöïc noái ñaát baèng kim loaïi coù daïng baùn caàu
choân trong ñaát ñoàng nhaát coù ñieän trôû suaát baèng . Tröôøng hôïp naøy coù theå xem doøng ñieän coù ñöôøng
ñi theo baùn kính töø taâm hình caàu.
1
Uk
x
20m
x
I
UA x
 A x1
2x1
dx
2x
Hình 1.8. Doøng ñieän taûn trong ñaát.
Maät ñoä doøng ñieän ôû khoaûng caùch x keå töø taâm baùn caàu:
I
j (1.1)
2 π.x 2
ÔÛ ñaây: x2 laø dieän tích maët baùn caàu coù baùn kính x, I laø doøng ñieän chaïm ñaát.
Vuøng quanh cöïc noái ñaát maø doøng ñieän taûn ñi qua goïi laø “tröôøng taûn doøng ñieän”. Ñoái vôùi doøng
ñieän moät chieàu hay doøng ñieän xoay chieàu taàn soá coâng nghieäp, khi nghieân cöùu coù theå xem laø moät
ñieän tröôøng ñeàu.
Maät ñoä doøng ñieän xaùc ñònh theo ñònh luaät Ohm döôùi daïng vi phaân:

12
E
j (1.2)

ÔÛ ñaây:  laø ñieän trôû suaát cuûa ñaát.
Töø ñoù, cöôøng ñoä ñieän tröôøng trong tröôøng doøng ñieän töùc laø ñieän aùp rôi treân ñôn vò daøi doïc theo
tröôøng doøng ñieän ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
E  j. (1.3)
Ñieän aùp rôi treân lôùp ñaát coù chieàu daøy dx doïc theo ñöôøng doøng ñieän:
I.ρ
dU  E.dx  j.ρ.dx  dx (1.4)
2 π.x 2
Theá ñieän cuûa A caùch ñieåm chaïm ñaát khoaûng caùch x laø hieäu soá ñieän theá giöõa ñieåm A vaø ñieåm
 maø ôû ñoù ñieän theá coù theå laáy baèng 0.
 
I. dx I.
 A  U A  U    dU    (1.5)
x
2 x x 2
2.x
Taát caû caùc ñieåm treân beà maët cuûa ñieän cöïc seõ coù theá ñieän cöïc ñaïi Umax :
I.
U max  (1.6)
2.x 1
ÔÛ ñaây: x1 laø baùn kính cuûa baùn caàu noái ñaát.
Chia (1.5) cho (1.6):
UA x 1
 1 hoaëc U A  U max .x 1 . (1.7)
U max x x
Ñaët tích soá khoâng ñoåi U max .x 1  k seõ ñöôïc phöông trình hyperbol:
k
UA  (1.8)
x
Baèng thí nghieäm ño ñaït thöïc teá, ñoái vôùi caùc cöïc noái ñaát coù daïng thanh, coïc, taám phaân boá ñieän
aùp cuõng coù daïng hyperbol.
Trong tröôøng hôïp daây daãn mang ñieän bò ñöùt xuoáng ñaát, phaân boá ñieän aùp ñöôïc trình baøy ôû Hình
1.9.
Doøng ñieän taûn töø cöïc noái ñaát ra coù theå xem laø chaïy trong moät daây daãn (ñaát) maø tieát dieän taêng
theo baäc 2 cuûa baùn kính caàu q = 2x2 (Hình 1.10).
Ñieän trôû taûn doøng ñieän seõ lôùn nhaát ôû lôùp ñaát phaàn cöïc noái ñaát vì khi ñoù doøng ñieän chaïy qua
moät tieát dieän nhoû (ôû caùc ñieåm ñoù ñieän aùp rôi lôùn nhaát) caøng xa cöïc noái ñaát tieát dieän daây daãn caøng
taêng nhanh, ñieän trôû cuûa noù giaûm xuoáng vaø trò soá ñieän aùp rôi cuõng giaûm.
Töø ñöôøng cong ôû Hình 1.9, nhaän thaáy coù khoaûng 68% ñieän aùp treân cöïc noái ñaát toån hao treân
ñoaïn daøi 1m, 24% treân ñoaïn daøi töø 110m vaø 8% treân ñoaïn daøi töø 1020m keå töø cöïc noái ñaát.
Ngoaøi phaïm vi 20m caùch cöïc noái ñaát (hoaëc ñieåm ngaén maïch chaïm ñaát), tieát dieän daây daãn (ñaát)
seõ taêng raát lôùn neân ñieän trôû xem nhö khoâng ñaùng keå (maät ñoä doøng ñieän xem nhö baèng 0).
Nhö vaäy, ñieän theá cuûa caùc ñieåm naèm caùch ñieåm noái ñaát lôùn hôn 20m coù theå xem nhö baèng 0.
Thoâng thöôøng boä phaän noái ñaát khoâng phaûi chæ coù moät coïc maø nhieàu coïc noái vôùi nhau baèng caùc
thanh kim loaïi deïp hoaëc troøn. Tröôøng hôïp naøy, söï phaân boá ñieän aùp coù daïng thoaûi hôn (ñöôøng cong
2 ôû Hình 1.9). Vì vaäy, ñoä cheânh leäch ñieän aùp cuûa cuøng moät ñieåm so vôùi ñaát seõ lôùn hôn luùc chæ coù
moät coïc noái ñaát.
13
Uñ
100
1. Ñieän cöïc noái ñaát laø moät coïc

2. Ñieän cöïc noái ñaát laø heä thoáng
coïc
32
0 1 8 20 x (m)
Hình 1.9. Quan heä giöõa Uñ vaø khoaûng caùch x töø cöïc noái ñaát
q  2x 22 q  2x 22 q  2x 32
x1
x2
x3
Hình 1.10. Moâ hình ñôn giaûn cuûa daây daãn ñaát
Caùc thaønh phaàn ñieän trôû cuûa boä phaän noái ñaát bao goàm:
 Ñieän trôû taûn cuûa cöïc noái ñaát (keå caû ñieän trôû tieáp xuùc).
 Ñieän trôû thuaàn cuûa baûn thaân cöïc noái ñaát vaø daây noái ñaát. Caùc ñieän trôû naøy coù giaù trò nhoû
neân coù theå boû qua trong moät soá caùc tröôøng hôïp.
1.6. ÑIEÄN AÙP BÖÔÙC
Ñieän aùp böôùc laø ñieän aùp maø con ngöôøi phaûi chòu khi chaân tieáp xuùc taïi hai ñieåm treân maët ñaát
hay treân saøn, naèm trong phaïm vi doøng ñieän chaïy trong ñaát do ñoù coù söï cheânh leäch ñieän theá.
Söï phaân boá ñieän aùp böôùc xaûy ra khi xuaát hieän doøng ñieän ngaén maïch chaïm ñaát cuûa moät pha
trong maïng ñieän (Hình 1.11).
Khi doøng ñieän chaïy qua heä thoáng noái ñaát ñeå ñi vaøo trong ñaát hay daây daãn coù ñieän aùp bò ñöùt rôi
treân maët ñaát, thì ñaát seõ laø ñieän trôû taûn vôùi doøng ñieän naøy.
Ñieän trôû cuûa ñaát maø doøng ñieän chaïy qua seõ giaûm theo khoaûng caùch caøng xa ñoái vôùi ñieåm doøng
ñieän chaïy vaøo trong ñaát. Ñeán moät khoaûng caùch nhaát ñònh thì ñieän trôû naøy thöïc teá trôû neân baèng 0.
Vuøng maø doøng ñieän thöïc teá bò trieät tieâu ñöôïc goïi laø vuøng ñieän theá 0.
ÔÛ ngay taïi ñieåm chaïm ñaát, ñieän aùp so vôùi ñaát seõ laø:
U ñ  I ñ .R ñ (1.9)
Caùc ñieåm ôû caùch ñeàu ñieåm chaïm ñaát coù ñieän theá baèng nhau (caùc voøng troøn ñaúng theá).

14
Ngöôøi ñöùng hai chaân treân hai ñieåm coù ñieän theá khaùc nhau thì seõ chòu taùc ñoäng cuûa moät ñieän
aùp. Hieäu ñieän theá ñaët vaøo hai chaân ngöôøi ñöùng ôû hai ñieåm coù cheânh leäch ñieän theá do doøng ñieän
ngaén maïch trong ñaát goïi laø ñieän aùp böôùc.
Ñieän aùp böôùc xaùc ñònh baèng bieåu thöùc sau:
x a
I.ρ dx Iρ . a
U b  U x  U x a 
2π 
x x 2

2 πxx  a (1.10)
ÔÛ ñaây: a laø ñoä lôùn böôùc chaân ngöôøi, khi tính toaùn laáy baèng 0,8m; x laø khoaûng caùch töø ñieåm
chaïm ñaát ñeán chaân ngöôøi.
Ub=Uñ - Ua
Uñ=Iñ.Rñ
U’b=Ux-Ux+a
U”b=0
Rñ
c d
a x >20m
Hình 1.11. Ñieän aùp böôùc

Töø bieåu thöùc (1.11), nhaän thaáy khi caøng xa ñieåm ngaén maïch chaïm ñaát (hoaëc cöïc noái ñaát) thì
maãu soá caøng taêng vaø trò soá Ub seõ giaûm xuoáng. Ngoaøi khoaûng caùch 20m ñieän aùp xem nhö baèng 0.
ÔÛ saùt nôi coù ngaén maïch chaïm ñaát, ñieän aùp böôùc Ub cuõng coù theå baèng 0 neáu hai chaân ngöôøi
ñöùng treân cuøng moät voøng ñaúng aùp (ñieåm c vaø d Hình 1.11).
Giôùi haïn cho pheùp cuûa trò soá ñieän aùp böôùc khoâng quy ñònh ôû caùc tieâu chuaån hieän haønh vì trò soá
Ub lôùn thöôøng do caùc doøng ñieän ngaén maïch chaïm ñaát lôùn gaây ra vaø nhö vaäy noù seõ bò caét ngay töùc
thôøi bôûi caùc thieát bò baûo veä.
Caùc trò soá Ub nhoû (khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi do ñaëc ñieåm caùc taùc duïng sinh lyù cuûa maïch
ñieän töø chaân qua chaân).
Maëc duø doøng ñieän ñi trong maïch chaân-chaân töông ñoái ít nguy hieåm nhöng vôùi ñieän aùp
Ub=100250V chaân coù theå bò co ruùt vaø ngöôøi bò ngaõ xuoáng ñaát. Luùc naøy ñieän aùp ñaët vaøo ngöôøi
taêng leân vaø ñöôøng doøng ñieän ñi qua theo maïch chính tay-chaân.
Neáu thieát bò baûo veä khoâng caét ñöôïc doøng ñieän ngaén maïch thì ñöôïc doøng ñieän ñi qua theo maïch
tay-chaân seõ gaây ra tai naïn ñieän.

15
Khi xaûy ra chaïm ñaát phaûi caám ngöôøi ñeán gaàn choã bò chaïm vôùi khoaûng caùch sau:
- Töø 4  5m ñoái vôùi thieát bò ñieän trong nhaø.
- Töø 8 10m vôùi thieát bò ñieän ngoaøi trôøi.
Ví duï 1.1. Tính ñieän aùp böôùc Ub luùc ngöôøi ñöùng caùch choã chaïm ñaát x = 22m doøng ñieän chaïm
ñaát Iñ = 10000A, ñieän trôû suaát cuûa ñaát  = 104 .cm vaø khoaûng caùch giöõa hai böôùc chaân
ngöôøi a = 0,8m.
I d . .a 10000.10 4.80
Ub    254,2V
2 x ( x  a ) 2 . 2200(2200  80)
1.7. ÑIEÄN AÙP TIEÁP XUÙC

Giaû söû coù hai thieát bò ñieän voû boïc kim loaïi (Hình 1.12) ñöôïc noái vôùi boä phaän noái ñaát (ñieän trôû
noái ñaát Rñ) thì ñoái vôùi baát kyø thieát bò naøo chaïm voû söï phaân boá ñieän aùp trong ñaát cuõng coù daïng
ñöôøng cong 1. Cöïc noái ñaát vaø caùc voû kim loaïi noái vôùi noù coù ñieän aùp so vôùi ñaát baèng:
Uñ = Iñ. Rñ
Ngöôøi chaïm vaøo voû kim loaïi cuûa baát kyø thieát bò naøo (nguyeân veïn hoaëc chaïm voû) cuõng seõ chòu
moät ñieän aùp baèng Uñ. Maët khaùc, ñieän aùp ôû chaân ngöôøi Ux phuï thuoäc vaøo khoaûng caùch töø ñoù ñeán
cöïc noái ñaát. Nhö vaäy, ngöôøi seõ chòu taùc duïng cuûa ñieän aùp tieáp xuùc UT. Ñieän aùp tieáp xuùc laø hieäu
ñieän theá giöõa Uñ vaø Ux.
Ñieän aùp tieáp xuùc UT caøng taêng khi caøng caùch xa cöïc noái ñaát. ÔÛ khoaûng caùch 20m thì UT = Uñ.
Ngöôøi ñöùng ôû ngay treân cöïc noái ñaát (ñieåm 0, Hình 1.12) seõ chòu moät ñieän aùp tieáp xuùc baèng 0
(UT= Uñ - Uñ = 0)
Ngöôïc laïi, neáu chaïm vaøo thieát bò 2 (TB2), ngöôøi seõ chòu ñieän aùp tieáp xuùc cöïc ñaïi UT = Uñ.
Töø nhöõng giaû thieát treân ruùt ra nhaän xeùt sau:
 Khi ngöôøi chaïm voû thieát bò kim loaïi coù noái ñaát cuûa moät thieát bò naøo ñoù (trong maïch noái ñaát
coù moät thieát bò bò chaïm voû) thì ngöôøi chòu moät ñieän aùp tieáp xuùc coù trò soá baèng moät phaàn ñieän aùp
so vôùi ñaát, nghóa laø:
UT = .Uñ (1.11)
ÔÛ ñaây:  laø heä soá tieáp xuùc.
Ñöôøng cong 2 (Hình 1.12) bieåu thò söï bieán thieân cuûa ñieän aùp tieáp xuùc theo khoaûng caùch tôùi cöïc
noái ñaát.
Giôùi haïn cho pheùp cuûa ñieän aùp tieáp xuùc khoâng qui ñònh trong caùc qui phaïm hieän haønh. Tuy
nhieân, ñoái vôùi caùc nhaø saûn xuaát thieát bò ñieän, ñieän aùp tieáp xuùc khoâng quaù 50V, coøn ñoái vôùi caùc
thieát bò phaân phoái, maø ôû ñoù coù caùc bieän phaùp baûo veä phuï thì giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc coù theå cho
pheùp ñeán 250V.
 Ñöôøng cong phaân boá ñieän aùp Uñ (Hình 1.13) phuï thuoäc vaøo caáu taïo cuûa boä phaän noái ñaát
(moät coïc noái ñaát hoaëc moät toå hôïp caùc coïc noái ñaát) coù theå doác (ñöôøng1) hoaëc thoaûi
(ñöôøng 2). Ñieän aùp tieáp xuùc UT seõ coù trò soá nhoû hôn neáu ñöôøng cong phaân boá ñieän aùp
thoai thoaûi. Ñoä cheânh leäch ñieän aùp giöõa ñieåm 0 vaø ñieåm caùch noù 0,8m (laáy baèng
khoaûng caùch cuûa moät böôùc chaân ngöôøi) seõ khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo ñöôøng cong 1 vaø 2
(UT1>UT2). Nhö vaäy, khi boä phaän noái ñaát traûi roäng treân moät dieän tích lôùn thì ñieän aùp
tieáp xuùc seõ nhoû.
 Muoán xaùc ñònh ñuùng ñieän aùp tieáp xuùc UT, phaûi xem xeùt ñoaïn maïch töø choã ngaén maïch
tôùi ñaát.

16
2
UT1=Uñ -UX1
UT2=Uñ
Uñ=Iñ.R
ñ
UX1
TB1 1 TB2
0
Rñ
x1
x2
Hình 1.12. Ñieän aùp tieáp xuùc trong vuøng doøng ñieän ngaén maïch chaïm voû
Giaû thieát vieäc tieáp xuùc xaûy ra theo ñöôøng tay-chaân seõ hình thaønh hai maïch song song (Hình
1.14).
U
Uñ
Iñ
UT2
UT1 2. Toå hôïp caùc coïc noái ñaát
TB
1. Moät coïc noái ñaát Ung Rng
Rñ Rn
Un
0 0.8 2.0 m
Hình 1.13. Ñöôøng cong phaân boá ñieän aùp trong Hình 1.14. Sô ñoà thay theá maïch
vuøng taûn doøng ñieän ngaén maïch moät pha. ñieän chaïïm voû
Maïch 1 noái thieát bò coù chaïm voû vôùi thieát bò noái ñaát coù trò soá Rñ.
Maïch 2 coù ñieän trôû cô theå ngöôøi Rng vaø noái tieáp vôùi noù laø ñieän trôû cuûa maët neàn nôi ngöôøi ñöùng
Rn.
Khi coù ngaén maïch moät pha chaïm voû, doøng ñieän seõ phaân boá giöõa maïch 1 vaø maïch 2 theo tæ leä
nghòch vôùi ñieän trôû cuûa chuùng, coøn ñieän aùp trong hai maïch thì phaân boá tæ leä thuaän vôùi Rng vaø Rn.
Khi coù ngaén maïch chaïm voû trong vuøng taûn doøng ñieän (ñieåm x1, Hình 1.2), ñieän aùp ñaët leân cô
theå ngöôøi seõ baèng:
Ung1 = Uñ -Ux1 -Un (1.12)
Khi ôû ngoaøi vuøng taûn (ñieåm x2, Hình 1.12), ñieän aùp ñaët leân cô theå ngöôøi seõ baèng:
Ung2 = Uñ -Un (1.13)
ÔÛ ñaây: Un laø ñieän aùp rôi treân lôùp maët neàn.

17
Khi ñieän trôû lôùp maët neàn lôùn (neàn baèng nhöïa ñöôøng khoâ, ñieän trôû töø vaøi traêm k ) thì Un seõ
lôùn. Coøn treân cô theå con ngöôøi (ñieän trôû khoaûng 1k), ñieän aùp seõ nhoû hôn haøng chuïc hoaëc haøng
traêm laàn. Trò soá doøng ñieän trong maïch 2 nhö theá coù theå khoâng nguy hieåm cho ngöôøi.
Nhö vaäy, tröôøng hôïp nguy hieåm nhaát laø luùc ngöôøi chaïm vaøo voû thieát bò bò chaïm voû maø ñöùng
tröïc tieáp ngay treân neàn ñaát aåm öôùt chaân ñi giaày aåm, ñeá ñoùng ñinh hoaëc ñi chaân khoâng.
1.8. PHAÂN LOAÏI COÂNG TRÌNH VAØ TRANG THIEÁT BÒ ÑIEÄN
1. Phaân loaïi coâng trình
AÛnh höôûng cuûa moâi tröôøng xung quanh nhö buïi, ñoä aåm, nhieät ñoä... taùc ñoäng raát lôùn ñeán söï
nguy hieåm veà ñieän gaây cho ngöôøi, vì vaäy theo quan ñieåm an toaøn ñieän caùc coâng trình ñöôïc phaân
thaønh:
 Coâng trình ít nguy hieåm laø caùc coâng trình coù choã laøm vieäc khoâ raùo (ñoä aåm töông ñoái
75%), khoâng noùng (nhieät ñoä 250C), khoâng coù buïi daãn ñieän, khoâng coù phaàn kim loaïi
noái ñaát, saøn nhaø laøm baèng vaät lieäu khoâng daãn ñieän (goã khoâ raùo, traûi nhöïa...).
 Coâng trình nguy hieåm laø nhöõng coâng trình coù moâi tröôøng laøm vieäc vôùi ñoä aåm töø 75%
ñeán 97%, coù nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh 300C, coù buïi daãn ñieän (buïi than, buïi kim
loaïi), phaàn kim loaïi noái ñaát khaù nhieàu (chieám ñeán 60% beà maët vuøng laøm vieäc); saøn nhaø
laøm baèng vaät lieäu daãn ñieän nhö ñaát, beâ toâng.
 Coâng trình ñaëc bieät nguy hieåm laø nhöõng coâng trình coù ít nhaát moät trong caùc yeáu toá sau:
moâi tröôøng laøm vieäc vôùi ñoä aåm >97%, coù nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh >300C, coù
buïi daãn ñieän (buïi than, buïi kim loaïi), phaàn kim loaïi noái ñaát khaù nhieàu (chieám ñeán 60%
beà maët vuøng laøm vieäc), saøn nhaø laøm baèng vaät lieäu daãn ñieän nhö ñaát, beâ toâng; moâi
tröôøng coù hoaù chaát aên moøn.
2. Phaân loaïi trang thieát bò ñieän
Tuøy theo ñieän aùp laøm vieäc maø caùc trang thieát bò ñieän ñöôïc phaân thaønh:
 Trang thieát bò coù ñieän aùp cao U≥1000V.
 Trang thieát bò coù ñieän aùp thaáp U<1000V.
Tuøy theo vieäc boá trí vò trí maø caùc trang thieát bò ñieän ñöôïc phaân thaønh:
 Trang thieát bò ñieän coá ñònh laø caùc trang thieát bò ñöôïc boá trí vò trí coá ñònh.
 Trang thieát bò ñieän di ñoäng laø caùc trang thieát bò khoâng ñöôïc boá trí vò trí coá ñònh vaø coù
theå chuyeån töø vò trí naøy sang vò trí khaùc sau khi ñaõ caét ra khoûi nguoàn ñieän.
 Trang thieát bò ñieän caàm tay laø trang thieát bò ñieän coù caáu taïo ñaëc bieät sao cho trong thôøi
gian laøm vieäc coù theå mang ñi laïi deã daøng. Ñaây laø loaïi trang thieát bò coù möùc nguy hieåm
cao nhaát vì thôøi gian ngöôøi söû duïng tieáp xuùc vôùi thieát bò nhieàu, caùch ñieän deã bò hö hoûng
do va ñaäp, do phaûi laøm vieäc trong caùc ñieàu kieän baát lôïi nhaát,…
1.9. NGUYEÂN NHAÂN CHÍNH GAÂY RA TAI NAÏN ÑIEÄN
1. Ñoái vôùi maïng ñieän haï aùp
Nguyeân nhaân xaûy ra tai naïn ñieän ôû maïng ñieän haï aùp laø do ngöôøi chaïm vaøo:
 Daây daãn ñang mang ñieän khoâng ñöôïc boïc caùch ñieän.
 Caùc daây daãn boïc caùch ñieän bò hôû do lôùp caùch ñieän ñaõ bò hö hoûng hay xuoáng caáp.
 Caùc boä phaän baèng kim loaïi bình thöôøng khoâng mang ñieän cuûa thieát bò ñieän, duïng cuï
ñieän (voû ñoäng cô, khoan caàm tay, tuû laïnh, baøn uûi, maùy giaët...) nhöng vì caùch ñieän beân
trong bò hoûng neân voû thieát bò ñieän trôû neân coù ñieän. Hieän töôïng naøy thöôøng goïi laø “chaïm
voû”.

18
 Khoâng coù naép hoäp che chaén hay caùc boä phaän naøy bò hö hoûng gaây ra caùc choã hôû coù ñieän
cuûa caàu dao, coâng taéc, oå caém.
2. Ñoái vôùi maïng ñieän cao aùp
Neáu ngöôøi ñeán quaù gaàn thieát bò hoaëc ñöôøng daây coù ñieän aùp cao (15kV, 66kV, 110kV...), duø
ngöôøi khoâng chaïm phaûi thieát bò hay ñöôøng daây nhöng vaãn coù theå bò tai naïn do hoà quang ñieän
(Hình 1.15). Vì khi khoaûng caùch giöõa ngöôøi vaø vaät mang ñieän nhoû hôn khoaûng caùch an toaøn toái
thieåu, seõ xuaát hieän söï phoùng ñieän qua khoâng khí ñeán cô theå con ngöôøi, gaây neân söï ñoát chaùy cô theå
con ngöôøi bôûi hoà quang ñieän.
Hình 1.15. Tai naïn ñieän ôû maïng ñieän U>1000V

3. Ñieän aùp böôùc
Khi daây daãn mang ñieän bò ñöùt vaø rôi xuoáng ñaát, seõ coù moät doøng ñieän ñi töø daây daãn vaøo ñaát.
Taïi moãi ñieåm cuûa ñaát seõ coù moät ñieän theá. Ñieåm caøng ôû gaàn nôi daây daãn chaïm ñaát coù ñieän theá
caøng cao.
Khi ngöôøi ñi trong vuøng coù daây ñieän bò ñöùt rôi xuoáng ñaát, giöõa hai chaân ngöôøi tieáp xuùc vôùi ñaát
seõ xuaát hieän moät ñieän aùp goïi laø ñieän aùp böôùc vaø coù moät doøng ñieän chaïy qua ngöôøi töø chaân naøy
sang chaân kia gaây neân tai naïn ñieän giaät. Möùc ñoä tai naïn caøng nguy hieåm khi ngöôøi ñöùng caøng gaàn
ñieåm chaïm ñaát, böôùc chaân ngöôøi caøng lôùn vaø ñieän aùp cuûa daây ñieän caøng cao. Neáu ngöôøi bò ngaõ
trong khu vöïc naøy thì möùc ñoä nguy hieåm caøng taêng.
Vì vaäy, khi daây daãn ñieän bò ñöùt vaø rôi xuoáng ñaát caàn phaûi baùo ngay cho Ñieän Löïc khu vöïc gaàn
nhaát ñeå caét ñieän ngay, ñoàng thôøi laäp raøo chaén, cöû ngöôøi canh giöõ ngaên chaën khoâng cho pheùp ngöôøi
vaø ñoäng vaät ñeán gaàn choã daây ñieän bò rôi xuoáng ñaát ít nhaát laø1520m.
Trong tröôøng hôïp ngöôøi ôû trong vuøng bò taùc duïng cuûa ñieän aùp böôùc thì phaûi bình tónh ruùt hai
chaân gaàn saùt nhau quan saùt tìm cho ñöôïc choã daây daãn bò ñöùt rôi xuoáng ñaát, sau ñoù böôùc vôùi böôùc
chaân raát ngaén ra xa choã chaïm ñaát cuûa daây daãn (hoaëc nhaåy coø coø moät chaân ra xa vò trí daây rôi
xuoáng ñaát).
4. Do khoâng chaáp haønh quy trình kyõ thuaät an toaøn ñieän
 Töï yù treøo leân coät ñieän caâu maéc, söûa chöõa, bò ñieän giaät ngaõ töø treân coät xuoáng gaây chaán
thöông (Hình 1.16.a), vi phaïm caùc qui ñònh veà an toaøn haønh lang löôùi ñieän (Hình
1.16.b).
 Söûa chöõa ñieän trong nhaø khoâng caét ñieän caàu dao ñieän.
 Söû duïng caùc loaïi thieát bò ñieän, khí cuï ñieän, daây daãn khoâng ñuùng quy caùch, khoâng baûo
ñaûo chaát löôïng, gaây chaïm chaäp, noå, chaùy (Hình 1.6.c).
 Söû duïng ñieän böøa baõi, khoâng ñuùng muïc ñích nhö duøng ñieän chích caù ôû ao hoà, soâng
ruoäng, gaøi ñieän vaøo haøng raøo nhaø, caùc chuoàng heo, gaø....

19
a. Töï yù treøo leân coät ñieän b. Vi phaïm haønh lang an toaøn c. Söû duïng ñieän khoâng ñuùng qui caùch
Hình1.16. Vi phaïm an toaøn ñieän
5. Do ngöôøi söû duïng ñieän khoâng ñöôïc ñaøo taïo, trang bò kieán thöùc veà an toaøn ñieän moät
caùch ñaày ñuû vaø coù heä thoáng.
Khi ngöôøi söû duïng ñieän khoâng ñöôïc hay chöa ñöôïc trang bò kieán thöùc an toaøn ñieän moät caùch
ñaày ñuû vaø coù heä thoáng thì khaû naêng bò tai naïn bò ñieän giaät hay phoùng ñieän hoà quang laø raát cao do
khoâng ñöôïc trang bò caùc thieát bò phoøng hoä, khoâng söû duïng thieát bò ñieän ñuùng qui caùch,… Chính vì
vaäy, trong moâi tröôøng coâng nghieäp, caùc coâng nhaân vaän haønh thieát bò ñieän thöôøng phaûi hoïc vaø ñöôïc
kieåm tra kieán thöùc veà an toaøn ñieän luùc baét ñaàu nhaän vieäc vaø kieåm tra ñònh kyø trong quaù trình laøm
vieäc.
6. Do trình ñoä cuûa caùn boä toå chöùc, quaûn lyù coâng taùc laép ñaët, xaây döïng vaø söûa chöõa coâng
trình ñieän chöa toát.
Trong thöïc teá vieäc laép ñaët, xaây döïng vaø söûa chöõa thieát bò ñieän hay caùc coâng trình ñieän phaûi
tuaân theo caùc qui trình, qui phaïm cuï theå cuûa caùc ngaønh, caùc caáp chöùc naêng lieân quan nhaèm ñaûm
baûo ruûi ro do tai naïn ñieän giaûm thieåu ôû möùc thaáp nhaát.

20
CHÖÔNG 2
PHAÂN TÍCH DOØNG ÑIEÄN QUA NGÖÔØI
2.1. MAÏNG ÑIEÄN CAÙCH ÑIEÄN VÔÙI ÑAÁT

1. Maïng ñieän moät pha
a. Ngöôøi chaïm vaøo hai cöïc cuûa maïng ñieän
Tai naïn xaûy ra cho ngöôøi lao ñoäng khi moät tay laøm vieäc chaïm vaøo cöïc thöù nhaát, tay kia hay vai
chaïm vaøo cöïc thöù hai. Khi ñoù, cho duø ngöôøi ñoù ñöùng treân gheá caùch ñieän, thaûm caùch ñieän … vaãn
khoâng coù taùc duïng giaûm doøng ñieän qua ngöôøi vaø tröôøng hôïp naøy doøng ñieän qua ngöôøi vaãn coù trò soá
lôùn nhaát:
U U
I ng   (2.1)
R ng  2R d R ng
ÔÛ ñaây: Ing laø doøng ñieän qua ngöôøi; Rng laø ñieän trôû cuûa ngöôøi; Rd laø ñieän trôû cuûa daây daãn, coù
theå boû qua; Rn laø ñieän trôû neàn nhaø; U laø ñieän aùp giöõa hai cöïc cuûa maïng ñieän.
L1
Rd
U
L2
Ing
Rng
Rn
Hình 2.1. Ngöôøi chaïm vaøo 2 cöïc cuûa maïng moät pha
Ñaây laø tröôøng hôïp nguy hieåm nhaát, tuy nhieân laïi ít xaûy ra trong thöïc teá.
Ví duï 2.1. Tính doøng ñieän qua ngöôøi, khi ngöôøi chaïm vaøo hai cöïc cuûa maïng ñieän moät pha ñieän
aùp 240V? Neâu bieän phaùp giaûm nguy hieåm cho ngöôøi?
Giaûi:
Ñieän trôû tính toaùn cuûa ngöôøi:
Rng=1000
Doøng ñieän qua ngöôøi khi ngöôøi chaïm vaøo hai cöïc cuûa maïng ñieän:
U ng 240
I ng    0,24A  240mA
R ng 1000
Giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi raát lôùn, ñieåm hoaït ñoäng ôû vuøng AC-3 (Hình 1.2). Yeâu caàu phaûi caét
nhanh vôùi thôøi gian t<10ms. Yeâu caàu naøy khoâng theå ñaùp öùng vôùi caùc thieát bò baûo veä nhö maùy caét
haï aùp hay caàu chì ôû möùc ngöôõng doøng 240mA. Bieän phaùp duy nhaát nhaèm giaûm nguy hieåm cho
ngöôøi laø phaûi tuaân thuû caùc qui ñònh veà an toaøn khi söûa chöõa thieát bò ñieän (caét ñieän), söû duïng gaêng
tay caùch ñieän, coâng cuï söûa chöõa coù boïc caùch ñieän,…
b. Ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ñieän

Tröôøng hôïp naøy xaûy ra khi ngöôøi ñöùng döôùi ñaát vaø tay chaïm vaøo phaàn daãn ñieän do caùch ñieän
cuûa daây daãn bò hoûng (Hình 2.2), doøng ñieän qua ngöôøi tuøy thuoäc vaøo ñieän trôû ngöôøi, ñieän trôû caùch
ñieän cuûa daây daãn vaø ñieän aùp maïng ñieän:
I L1 L1
Rd
U C I R2
I
L2 0
Ing
Rn U
C R2 R1 C
Rng Ing C R1
Rng
Rn 0 L2
a. Sô ñoà maïng ñieän b. Sô ñoà thay theá

Hình 2.2. Ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng moät pha
ÔÛ ñaây: U laø ñieän aùp giöõa hai cöïc cuûa maïng ñieän; R1=R2 =Rc laø ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây
daãn vôùi ñaát, Rng laø ñieän trôû ngöôøi, Rn laø ñieän trôû neàn.
Töø sô ñoà thay theá, neáu giaû thieát Rn coù giaù trò nhoû so vôùi giaù trò cuûa Rng vaø ñieän dung C coù giaù trò
khoâng ñaùng keå thì:
U U
I 
R ng // R 1   R 2 R ng R 1 R
R ng  R 1
2
IR 1 UR1
I ng  
R ng  R 1 R ng R 1  R 2 R ng  R 1 
UR1
I ng  (2.2)
R ng R 1  R 2   R 1R 2
U
I ng  (2.3)
2R ng  R c
Töø bieåu thöùc (2.3), nhaän thaáy raèng giaù trò ñieän trôû caùch ñieän Rc caøng lôùn thì trò soá Ing caøng tieán
tôùi möùc an toaøn.
Ví duï 2.2. Xaùc ñònh trò soá caàn thieát cuûa ñieän trôû caùch ñieän ñeå ñaûm baûo yeâu caàu an toaøn cho
ngöôøi khi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ñieän moät pha ñieän aùp 240V, caùch ñieän so vôùi ñaát. Cho bieát
giaù trò doøng ñieän an toaøn cho pheùp ñi qua cô theå ngöôøi laø Ingcp=10mA vaø giaù trò ñieän trôû tính toaùn
cuûa ngöôøi Rng=1000.
Giaûi:
Ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi thì ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây daãn phaûi thoaû ñieàu kieän:
Rc > Rcmin
U 240
R cmin   2R ng   2.1000  22000  22k
I ngcp 0,01

Nhö vaäy, ñoái vôùi maïng ñieän moät pha ñieän aùp 240V, ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây daãn vôùi ñaát
phaûi coù giaù trò lôùn hôn 22k.
Khi keå ñeán ñieän trôû neàn Rn döôùi chaân ngöôøi thì doøng ñieän qua ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu
thöùc:
U
I ng  (2.4)
2(R ng  R n )  R c
Töø bieåu thöùc 2.4 nhaän thaáy khi ngöôøi ñöôïc ngaên caùch vôùi ñaát baèng caùc phöông tieän baûo hoä nhö:
uûng caùch ñieän, thaûm caùch ñieän,…. thì giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi Ing seõ giaûm.
Tröôøng hôïp khi ngöôøi ñi uûng chaïm phaûi moät daây cuûa maïng ñieän vaø luùc naøy daây coøn laïi bò chaïm
ñaát (R1=0) thì coi nhö ngöôøi chaïm caû hai cöïc cuûa maïng ñieän. Khi ñoù, doøng ñieän qua ngöôøi tính
theo bieåu thöùc:
U
I ng 
R ng  R n
Tröôøng hôïp naøy, neáu ñieän trôû caùch ñieän cuûa uûng caùch ñieän ñuû lôùn thì giaù trò doøng ñieän qua
ngöôøi seõ giaûm ñeán möùc an toaøn cho ngöôøi.
Löu yù: Ñoái vôùi maïng ñieän xoay chieàu moät pha coù giaù trò ñieän dung vôùi ñaát ñaùng keå, caàn xaùc
ñònh doøng ñieän qua ngöôøi do thaønh phaàn ñieän dung theo bieåu thöùc:
U..C
I ngC  (2.5)
1  4R 2ng .2 .C 2
ÔÛ ñaây:  laø taàn soá goùc, C laø ñieän dung cuûa daây daãn so vôùi ñaát.
Doøng ñieän toång qua ngöôøi Ing bao goàm thaønh phaàn doøng ñieän do ñieän trôû caùch ñieän IngR (ñöôïc
xaùc ñònh theo bieåu thöùc 2.4) vaø thaønh phaàn doøng ñieän do ñieän dung cuûa daây daãn IngC (xaùc ñònh
theo bieåu thöùc 2.5):
I ng  I 2ngR  I 2ngC (2.6)
2. Maïng ñieän ba pha

Xeùt tröôøng hôïp ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ba pha (Hình 2.3):
Goïi U laø ñieän aùp daây; R1=R2=R3=RC laø ñieän trôû caùch ñieän cuûa caùc pha so vôùi ñaát; C1=C2=C3=C
laø ñieän dung cuûa caùc pha ñoái vôùi ñaát. Neáu boû qua ñieän dung C vaø ñieän trôû neàn Rn thì doøng ñieän
qua ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh baèng bieåu thöùc:
U
I ng  (2.7)
RC
3R ng 
3
Tröôøng hôïp R1R2R3 thì (2.7) trôû thaønh:
R 1 R 22  R 2 R 3  R 32
I ng  U (2.8)
R ng (R 1 R 2  R 2 R 3  R 3 R 1 )  R 1 R 2 R 3
Tröôøng hôïp keå ñeán ñieän dung C thì (2.7) trôû thaønh:
U 1
I ng  ( ) (2.9)
R ng R c (R c  6R ng )
3 1
9(1  R C2  2 C 2 )R 2ng

L3 L3
L2 L2
L1
L1
Ing Rng
C C C
R1 C1 R2 C2 R3 C3 R1 R2 R3
Rn
Rng
Rn 0 0
a. Sô ñoà maïng ñieän b. Sô ñoà thay theá

Hình 2.3. Ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc trong maïng ba pha
Ví duï 2.3. Xaùc ñònh trò soá caàn thieát cuûa ñieän trôû caùch ñieän ñeå ñaûm baûo yeâu caàu an toaøn cho
ngöôøi khi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ñieän ba pha ñieän aùp daây 400V, caùch ñieän so vôùi ñaát. Cho
bieát giaù trò doøng ñieän an toaøn cho pheùp ñi qua cô theå ngöôøi laø Ingcp=10mA vaø giaù trò ñieän trôû tính
toaùn cuûa ngöôøi Rng=1000.
Giaûi:
Ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi thì ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây daãn phaûi thoaû ñieàu kieän:
Rc > Rcmin
3U 3. 400
R cmin   3R ng   3.1000  66280  66,3k
I ngcp 0,01
Nhö vaäy, ñoái vôùi maïng ñieän ba pha ñieän aùp daây 400V neáu ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây daãn vôùi
ñaát coù giaù trò lôùn hôn 66,3k thì doøng ñieän qua ngöôøi seõ ñöôïc giôùi haïn ôû möùc ñoä an toaøn. Ñaây laø
öu ñieåm cuûa maïng ñieän caùch ñieän vôùi ñaát so vôùi maïng ñieän coù trung tính noái ñaát vì neáu tröôøng
hôïp naøy xaûy ra vôùi maïng ñieän coù trung tính noái ñaát thì ngöôøi chòu ñieän aùp pha baát chaáp giaù trò ñieän
trôû caùch ñieän so vôùi ñaát cuûa caùc pha coøn laïi.
Tuy nhieân, caàn löu yù raèng trong thöïc teá ñoái vôùi maïng ñieän trung tính caùch ñieän vôùi ñaát thì nguy
hieåm cho ngöôøi do ñieän giaät vaãn toàn taïi vì:
 Khi moät nhoùm thieát bò keát noái vaøo maïng ñieän thì ñieän trôû caùch ñieän töông ñöông cuûa
chuùng ñoái vôùi ñaát seõ giaûm giaù trò cho duø caùch ñieän cuûa daây daãn vaãn ñaûm baûo.
 Ñoái maïng ñieän coù giaù trò ñieän dung C lôùn (ñöôøng daây caùp coù chieàu daøi lôùn) thì doøng
ñieän qua ngöôøi seõ coù giaù trò lôùn hôn nhieàu so vôùi tröôøng hôïp chæ quan taâm ñeán giaù trò
ñieän trôû caùch ñieän.
 Khoâng theå ñaûm baûo raèng khoâng coù hö hoûng caùch ñieän trong moät ñoaïn löôùi cuûa maïng
cung caáp ñieän.
Ví duï 2.4. Xaùc ñònh doøng ñieän qua ngöôøi, khi ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ñieän ba pha
ñieän aùp daây 400V, caùch ñieän so vôùi ñaát, taàn soá 50Hz. Cho bieát giaù trò ñieän trôû caùch ñieän cuûa daây
daãn so vôùi ñaát Rc=66,3M, giaù trò ñieän dung C=10F vaø giaù trò ñieän trôû tính toaùn cuûa ngöôøi
Rng=1000.
Giaûi:
Giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi:

U 1
I ng  ( )
R ng R c (R c  6R ng )
3 1
9(1  R C2  2 C 2 )R 2ng
400 1
I ng  ( )
1000 66,3.10 6 (66,3.10 6  6.1000 )
3 1
9[1  (66,3.10 6 ) 2 314 2 (10.10 6 ) 2 ]1000 2
I ng  0.0437 A  43,7mA
Nhö vaäy, khi xeùt ñeán ñieän dung C thì doøng ñieän qua ngöôøi coù giaù trò taêng cao gaáp 4,37 laàn so
vôùi giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi ôû ví duï 2.3 vaø ñaõ ñaït ñeán möùc coù theå gaây nguy hieåm cho ngöôøi.
Ñoái vôùi maïng ñieän moät chieàu, ñieän dung C ñöôïc boû qua khi xaùc ñònh giaù trò doøng ñieän qua
ngöôøi.
2.2. MAÏNG ÑIEÄN NOÁI ÑAÁT
1. Maïng ñieän moät pha
Maïng ñieän noái ñaát coù hai daây daãn thöôøng laø caùc maïng cung caáp ñieän cho caùc maùy haøn, maïng
caùc ñeøn di ñoäng, caùc maùy bieán aùp ño löôøng moät pha.
a. Ngöôøi chaïm vaøo daây trung tính cuûa maïng ñieän
IM ISC
L L
M M
1 IM 1 2 ISC
2 3 3
Ing N Ing N
Rng Rng
Rñ Rñ
a. Tröôøng hôïp laøm vieäc bình thöôøng b. Tröôøng hôïp xuaát hieän söï coá
Hình 2.4. Ngöôøi chaïm vaøo moät ñieåm cuûa daây noái ñaát
Goïi I laø doøng ñieän laøm vieäc luùc bình thöôøng, phaân boá ñieän aùp treân daây daãn coù noái ñaát N (daây
trung hoaø)ø coù daïng tuyeán tính theo chieàu daøi. Ñieän aùp so vôùi ñaát coù giaù trò cöïc tieåu taïi ñieåm 1
(Umin=U1=0) vaø coù giaù trò cöïc ñaïi taïi ñieåm 3 (Umax=U3=R13.I). Khi ngöôøi chaïm vaøo ñieåm 2 treân
daây daãn coù noái ñaát (Hình 2.4.a), ngöôøi seõ chòu ñieän aùp Ung vaø giaù trò naøy ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu
thöùc sau:
R L
Ung= U 2  12 U max  12 U max
R 13 L13
Ñieän aùp U2 ñaït giaù trò cöïc ñaïi khi ngöôøi chaïm vaøo ñieåm 3. Tuy nhieân, giaù trò ñieän aùp cöïc ñaïi
naøy chæ vaøo khoaûng 2,5%U vaø khoâng coù khaû naêng gaây nguy hieåm cho ngöôøi.

Khi xaûy ra ngaén maïch taïi ñieåm 3 (Hình 2.4.b), doøng ñieän ngaén maïch ISC coù giaù trò raát lôùn. Ñieàu
naøy daãn ñeán Ung coù giaù trò lôùn nhaát vaø coù theå gaây nguy hieåm cho ngöôøi:
U
U ng  U 3  I SC R 13  (2.10)
2
Tröôøng hôïp naøy, thieát bò baûo veä caàn nhanh choùng caét nhanh ñeå baûo veä an toaøn cho ngöôøi.
Ví duï 2.5. Maïng ñieän moät pha 220V, cung caáp cho moät taûi baèng caùp ñôn loõi daøi L=100m, boïc
caùch ñieän baèng PVC coù ñieän trôû treân moät ñôn vò chieàu daøi ro=0,1m/m, ñieän khaùng treân moät ñôn
vò chieàu daøi xo=0,08m/m. Doøng taûi luùc bình thöôøng IL=40A. Ñöôøng daây ñöôïc baûo veä baèng maùy
caét haï aùp coù doøng taùc ñoäng cuûa rô le töø Im=400A, thôøi gian taùc ñoäng ngaét tc=30ms. Ñaùnh giaù nguy
hieåm cho ngöôøi khi ngöôøi chaïm vaøo daây trung hoaø ôû ñaàu cöïc taûi luùc laøm vieäc bình thöôøng vaø luùc
söï coá ngaén maïch cuoái ñöôøng daây, bieát raèng giaù trò tính toaùn cuûa ñieän trôû ngöôøi Rng=1,1k vaø giaù
trò cho pheùp cuûa ñieän aùp tieáp xuùc UTcp=50V?
Giaûi:
1. Luùc laøm vieäc bình thöôøng
Toång trôû cuûa daây trung tính:
Z r02  x 02 .L  0,12  0,08 2 .100  12,8m  0,0128 
Ñieän aùp ngöôøi khi ngöôøi chaïm vaøo daây trung hoaø ôû ñaàu cöïc taûi:
U ng  U b  I L .Z  100.0,0128  1,28V
Vì Ung =1,28V<Utxcp=50V, neân tröôøng hôïp naøy ngöôøi khoâng bò nguy hieåm cho duø maùy caét haï aùp
khoâng taùc ñoäng caét nguoàn.
2. Khi söï coá ngaén maïch cuoái ñöôøng daây
Ñieän aùp ngöôøi khi ngöôøi chaïm vaøo daây trung hoaø ôû ñaàu cöïc taûi:
U 220
U ng    110V
2 2
Vì Ung =110V<UTcp=50V, neân tröôøng hôïp naøy ngöôøi bò nguy hieåm.
Doøng ngaén maïch:
U 220
IN    8594A
2.Z 2.0,0128
Vì IN>Im neân maùy caét haï aùp seõ taùc ñoäng caét ngaén maïch trong thôøi gian tc=30ms.
Doøng ñieän qua ngöôøi:
U ng 110
I ng    100mA
R ng 1,1
ÖÙng vôùi Ing=100mA, tc=30mA, theo ñoà thò vuøng taùc ñoäng thôøi gian vaø doøng ñieän leân cô theå
ngöôøi (Hình 1.2, chöông 1), ñieåm hoaït ñoäng ôû vuøng AC-2. Tröôøng hôïp naøy khoâng gaây taùc haïi veà
sinh lyù nghóa laø khoâng nguy hieåm cho ngöôøi.
b. Tröôøng hôïp chaïm vaøo daây daãn khoâng coù noái ñaát cuûa maïng ñieän
Tröôøng hôïp ngöôøi chaïm vaøo daây daãn khoâng noái ñaát L (daây pha). Luùc naøy toaøn boä ñieän aùp U
ñaët leân ngöôøi vaø doøng ñieän qua ngöôøi xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U
I ng  (2.11)
R ng  Rn  R d  Rñ
ÔÛ ñaây: Rng laø ñieän trôû ngöôøi, Rn laø ñieän trôû neàn, Rd laø ñieän trôû daây daãn, Rñ laø ñieän trôû noái ñaát
cuûa heä thoáng.
Thöôøng Rd vaø Rñ coù giaù trò nhoû so vôùi Rng vaø Rñ neân coù theå boû qua.
U
I ng 
R ng  R n
L L
U
Rd
Ing N
Rng Ing
U
Rng Rn
Rn
Rñ
Rñ N
Hình 2.5. Ngöôøi chaïm vaøo moät ñieåm cuûa daây khoâng noái ñaát
Ví duï 2.6. Xaùc ñònh ñieän aùp tieáp xuùc khi ngöôøi ñöùng vaø khoâng ñöùng treân thaûm caùch ñieän coù Rn
=10k vaø chaïm vaøo daây khoâng noái ñaát cuûa maïng ñieän coù ñieän aùp 240V. Cho bieát ñieän trôû ngöôøi
tính toaùn Rng =1k, ñieän trôû daây daãn coù theå boû qua?
Giaûi:
1. Tröôøng hôïp ngöôøi ñöùng treân thaûm caùch ñieän
Doøng ñieän qua ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U 240
I ng    21.8mA
R ng  R n 1  10
Ñieän aùp tieáp xuùc cuõng chính laø ñieän aùp ngöôøi vaø ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U T  U ng  I ng .R ng  21,8.1  21,8V
Giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc naøy nhoû hôn giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc cho pheùp UTcp=50V neân khoâng
gaây nguy hieåm cho ngöôøi.
2. Tröôøng hôïp ngöôøi khoâng ñöùng treân thaûm caùch ñieän
Doøng ñieän qua ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U 240
I ng    240mA
R ng 1
Ñieän aùp tieáp xuùc cuõng chính laø ñieän aùp ngöôøi vaø ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U T  U ng  I ng .R ng  240.1  240 V
Giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc naøy baèng giaù trò ñieän aùp pha vaø lôùn hôn giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc cho
pheùp UTcp=50V neân raát nguy hieåm cho ngöôøi.
2. Maïng ñieän ba pha

Maïng ñieän coù trung tính tröïc tieáp noái ñaát ñöôïc trình baøy ôû Hình 2.6.
L1
L2
L3
N
Ing
R1 R2 R3
Rng
Rn
Rñ
Hình 2.6. Ngöôøi chaïm vaøo moät ñieåm cuûa daây pha
a. Maïng ñieän ñieän aùp thaáp U  1000 V

Maïng ñieän ba pha coù ñieåm trung tính caùch ñieän vôùi ñaát nguy hieåm nhaát laø tröôøng hôïp coù moät
daây pha chaïm ñaát hoaëc chaïm vaøo voû maùy vaø ngöôøi ñöùng ôû ñaát chaïm vaøo moät trong hai daây pha
coøn laïi. Ñeå giaûm bôùt nguy hieåm trong tröôøng hôïp naøy, caàn thöïc hieän noái ñaát ñieåm trung tính cuûa
nguoàn cung caáp (maïng 240/400V) nhaèm baûo ñaûm cho thieát bò ñieän baûo veä (maùy caét, caàu chì )
nhanh choùng caét ñieän khi moät pha chaïm ñaát.
Nhöôïc ñieåm chính cuûa maïng ñieän coù trung tính tröïc tieáp noái ñaát laø tröôøng hôïp laøm vieäc bình
thöôøng ngöôøi chaïm phaûi moät daây pha, doøng ñieän qua ngöôøi töông ñoái lôùn.
U
I ng  (2.13)
3 (R ng  R ñ  R n )
ÔÛ ñaây: Rng laø ñieän trôû ngöôøi; Rñ laø ñieän trôû noáùi ñaát cuûa ñieåm trung tính; Rn laø ñieän trôû cuûa neàn
döôùi chaân ngöôøi; U laø ñieän aùp daây.
Neáu noái ñaát toát (Rñ  0) vaø saøn neàn ñaát öôùt (Rn  0) thì doøng ñieän ñi qua ngöôøi seõ laø:
U
I ng  (2.14)
3R ng
Ñoái vôùi maïng ñieän trung tính noái ñaát, cho duø ñieän trôû caùch ñieän cuûa caùc pha ñoái vôùi ñaát laø raát
lôùn (R1= R2 = R3 = Rcñ ) thì vaãn khoâng laøm giaûm ñöôïc doøng ñieän ñi qua ngöôøi vaø ñieän aùp maø ngöôøi
phaûi chòu laø ñieän aùp pha raát nguy hieåm.
Tröôøng hôïp ngöôøi chaïm vaøo daây pha vaø daây trung tính, doøng ñieän qua ngöôøi:
U
I ng  (2.15)
3R ng
Tröôøng hôïp nguy hieåm nhaát laø ngöôøi chaïm vaøo hai daây pha, doøng ñieän ñieän qua ngöôøi:
U
I ng  (2.16)
R ng
b. Maïng ñieän coù ñieän aùp cao U >1000V
 Ñoái vôùi löôùi ñieän coù ñieän aùp U  110 kV, veà maët an toaøn, trung tính ñöôïc tröïc tieáp noái
ñaát coù lôïi laø khi chaïm ñaát moät pha, maïch baûo veä seõ caét ngay söï coá neân giaûm thôøi gian
toàn taïi cuûa ñieän aùp giaùng ngay choã chaïm ñaát. Do ñoù, giaûm ñöôïc xaùc suaát nguy hieåm

ñoái vôùi ngöôøi laøm vieäc gaàn ñoù. Nhöôïc ñieåm cuûa maïng ñieän trung tính tröïc tieáp noái ñaát
laø doøng ngaén maïch chaïm ñaát lôùn.
 Ñoái vôùi maïng ñieän coù ñieän aùp U≤ 35 kV, ñieåm trung tính ít khi noái ñaát tröïc tieáp, thöôøng
caùch ñieän vaø noái ñaát qua cuoän daäp hoà quang.
Khi noái ñaát qua cuoän daäp hoà quang, veà maët an toaøn noù coù taùc duïng giaûm doøng ñieän qua choã
chaïm ñaát neân giaûm ñöôïc ñieän aùp quanh choã chaïm ñaát.
2.3. CAÙC BIEÄN PHAÙP BAÛO VEÄ
Qua caùc phaân tích neâu treân, nhaän thaáy khi tieáp xuùc vôùi maïng ñieän, giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi
phuï thuoäc phaàn lôùn vaøo caùch tieáp xuùc vaø ñaëc tính löôùi ñieän.
Ñaëc tính löôùi ñieän theå hieän ôû: loaïi maïng ñieän (AC hay DC), tình traïng trung tính maïng (noái
ñaát/caùch ñieän), ñieän aùp maïng (cao aùp/haï aùp), trò soá ñieän trôû caùch ñieän cuûa caùc pha, ñieän dung cuûa
pha.
Caùch tieáp xuùc theå hieän ôû: tieáp xuùc vôùi moät cöïc hay hai cöïc cuûa maïng ñieän, tieáp xuùc trong
traïng thaùi coù hay khoâng coù trang bò duïng cuï baûo hoä an toaøn (gaêng tay caùch ñieän, uûng caùch ñieän,
thaûm caùch ñieän,…).
Nhaèm loaïi tröø doøng ñieän qua ngöôøi caàn tieán haønh caùc giaûi phaùp nhaèm choáng chaïm ñieän tröïc
tieáp nhö:
 Caùch ñieän caùc phaàn mang ñieän baèng caùc vaät lieäu caùch ñieän.
 Che chaén hay bao boïc caùc phaàn mang ñieän.
 Raøo chaén caùc phaàn mang ñieän.
 Ñaët ra khoûi taàm vôùi caùc phaàn mang ñieän.
Nhaèm giaûm thaáp giaù trò doøng ñieän qua ngöôøi hay caét nhanh doøng ñieän qua ngöôøi caàn tieán haønh
caùc giaûi phaùp choáng chaïm ñieän giaùn tieáp nhö:
 Söû duïng phöông phaùp noái ñaát voû thieát bò nhaèm giaûm thaáp ñieän aùp tieáp xuùc.
 Söû duïng phöông phaùp töï ñoäng ngaét nguoàn.
 Söû duïng caùch ñieän boå sung hay caùch ñieän cöôõng böùc.
 Caùch ly: söû duïng caùc bieán aùp caùch ly ñeå caùch ly nguoàn vôùi taûi.
Trong moät soá tröôøng hôïp cuï theå, coù theå söû duïng heä thoáng ñieän aùp cöïc thaáp ñeå choáng chaïm
ñieän tröïc tieáp vaø chaïm ñieän giaùn tieáp.

CHÖÔNG 3
HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT
Vieäc löïa choïn caùc bieän phaùp baûo veä choáng ñieän giaät, choáng chaùy noå hôïp lyù lieân quan tröïc tieáp
ñeán qui caùch noái ñaát cuûa heä thoáng cung caáp ñieän. Döôùi ñaây, giôùi thieäu caùc heä thoáng noái ñaát chuaån
vaø qui ñònh veà daây baûo veä PE vaø daây PEN.
3.2 CAÙC HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT CHUAÅN
Söï löïa choïn ñuùng caùc khí cuï ñieän baûo veä veàø thoâng soá doøng ñieän, ñieän aùp ñònh möùc, cuõng nhö
vieäc löïa choïn giaûi phaùp kyõ thuaät an toaøn ñieän phuï thuoäc moät phaàn vaøo söï boá trí noái ñaát cuûa heä
thoáng ñieän. Heä thoáng ñieän phaân phoái ñöôïc phaân loaïi theo tieâu chuaån IEC 60364-3 döïa vaøo caùch
boá trí heä thoáng noái ñaát. Theo tieâu chuaån naøy, moät heä thoáng ñieän ñöôïc ñònh nghóa baèng hai chöõ caùi,
ñoù laø heä thoáng ñieän IT, TT, TN. Beân caïnh hai chöõ caùi, coøn duøng theâm moät hoaëc hai chöõ caùi nöõa
ñeå chæ caùch boá trí daây trung tính vaø daây baûo veä, chaúng haïn heä thoáng ñieän TN-C, TN-S, TN-CS.
 Chöõ caùi thöù nhaát theå hieän tính chaát cuûa trung tính nguoàn, chæ moái quan heä nguoàn ñieän
vaø heä thoáng noái ñaát: T - Noái ñaát tröïc tieáp (trung tính nguoàn tröïc tieáp noái ñaát -
“Terrestrial”), I - Taát caû caùc phaàn mang ñieän caùch ly vôùi ñaát hoaëc moät ñieåm ñöôïc noái
ñaát thoâng qua moät trôû khaùng (trung tính nguoàn caùch ly-“Insulated”).
 Chöõ caùi thöù hai theå hieän hình thöùc baûo veä, xaùc ñònh moái quan heä cuûa caùc phaàn daãn ñieän
loä ra ngoaøi cuûa heä thoáng, maïng ñieän laép ñaët vaø heä thoáng noái ñaát: T- Noái ñaát tröïc tieáp
(baûo veä noái ñaát – voû thieát bò ñieän baèng kim loaïi ñöôïc noái ñeán heä thoáng noái ñaát), N- Noái
tröïc tieáp caùc phaàn daãn ñieän loä ra ngoaøi baèng moät daây daãn baûo veä vôùi moät ñieåm ñaõ
ñöôïc noái ñaát cuûa nguoàn ñieän, thöôøng laø chính ñieåm trung tính (baûo veä noái daây trung
tính-voû thieát bò ñieän baèng kim loaïi ñöôïc noái ñeán daây trung tính).
Trong heä thoáng, maïng ñieän TN coøn duøng theâm moät hoaëc hai chöõ caùi ñeå ñònh nghóa caùch boá trí
daây trung tính vaø daây baûo veä: C (“Combined” - PE and N (=PEN) combined in the system) -Daây
trung tính N vaø daây baûo veä PE (Protective Earth Conductor) chung nhau thaønh moät daây laø daây
PEN (PE and N Combined), S (“Separated” - PE and N separated in the system) - Daây trung tính
N vaø daây baûo veä PE ñöôïc taùch bieät vôùi hai chöùc naêng rieâng laø daây N vaø daây PE, CS - Daây trung
tính vaø daây baûo veä chæ keát hôïp trong moät vaøi phaàn cuûa heä thoáng.
1. Heä thoáng TT
Trong heä thoáng TT, taát caû caùc phaàn daãn ñieän loä ra ngoaøi (voû kim loaïi cuûa thieát bò ñieän) trong
heä thoáng ñieän laép ñaët ñöôïc noái vôùi moät heä thoáng noái ñaát. Heä thoáng naøy khoâng noái keát veà ñieän vôùi
ñaát taïi nguoàn caáp ñieän (Hình 3.1).
Thieát Bò
Hình 3.1. Heä thoáng TT

Caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng TT laø:
 Sô ñoà raát ñôn giaûn
 Do söû duïng hai heä thoáng noái ñaát rieâng bieät neân caàn löu yù baûo veä quaù aùp.
 Tieát dieän daây PE coù theå nhoû hôn tieát dieän daây trung tính vaø thöôøng ñöôïc xaùc ñònh
theo doøng söï coá lôùn nhaát coù theå xaûy ra.
 Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, treân daây PE khoâng coù suït aùp.
 Trong tröôøng hôïp hö hoûng caùch ñieän, xung ñieän aùp xuaát hieän treân daây PE thaáp vaø
caùc nhieãu ñieän töø coù theå boû qua.
Heä thoáng TT thöôøng ñöôïc söû duïng cho maïng ñieän bò haïn cheá veà söï kieåm tra hay maïng ñieän
coù theå môû roäng, caûi taïo maø maïng ñieän coâng coäng hay maïng ñieän khaùch haøng laø moät ví duï.
2. Heä thoáng IT
Ñoâi khi raát khoù noái ñaát coù hieäu quaû, bôûi vì toång trôû maïch voøng coù theå khoâng ñuû nhoû theo yeâu
caàu. Giôùi haïn doøng ñieän söï coá trong heä thoáng IT ñaït ñöôïc baèng caùch boû noái ñaát töø nguoàn (trung
tính caùch ly –Hình 3.2.a), hay baèng caùch noái ñieän trôû 12k (Hình 3.2.b) vaøo giöõa ñöôøng daây
trung tính vaø heä thoáng noái ñaát.
Caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng IT laø:
 Voû caùc thieát bò ñieän vaø vaät daãn töï nhieân cuûa toaø nhaø ñöôïc noái vôùi ñieän cöïc noái ñaát
rieâng.
 Tieát dieän daây PE coù theå nhoû hôn tieát dieän daây trung tính vaø thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo
doøng söï coá lôùn nhaát coù theå xaûy ra.
 Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, treân daây PE khoâng coù suït aùp.
 Giaûm ngöôõng quaù aùp khi xuaát hieän söï coá chaïm töø cuoän cao sang cuoän haï cuûa maùy bieán
aùp nguoàn.
 Khi hö hoûng caùch ñieän, doøng söï coá thöù nhaát thöôøng thaáp vaø khoâng gaây nguy hieåm.
 Khi söï coá thöù hai xaûy ra treân pha khaùc, noù seõ taïo neân doøng ngaén maïch vaø gaây nguy
hieåm. Vì vaäy, caàn söû duïng thieát bò baûo veä coù theå vaän haønh khi söï coá hai ñieåm hay laép
ñaët thieát bò kieåm soaùt caùch ñieän. Thieát bò naøy seõ theo doõi vaø chæ thò ñieåm söï coá thöù nhaát
nhaèm giuùp ñònh vò vaø loaïi tröø noù.
Heä thoáng IT thöôøng ñöôïc söû duïng khi yeâu caàu ñoä tin caäy cung caáp ñieän cao maø maïng caáp ñieän
cho caùc thieát bò xöû lyù thoâng tin laø moät ví duï.
Thieát Bò
a. Trung tính caùch ñieän b. Trung tính noái ñaát qua toång trôû Zs
Hình 3.2. Heä thoáng IT
3. Heä thoáng TN
Trong heä thoáng TN, maïch voøng söï coá bao goàm toaøn boä caùc phaàn daãn ñieän, do ñoù coù theå traùnh
trò soá cao cuûa ñieän trôû noái ñaát. Ñieåm trung tính cuûa nguoàn ñieän ñöôïc noái ñaát tröïc tieáp, caùc phaàn
daãn ñieän loä ra ngoaøi cuûa heä thoáng coù theå ñöôïc noái vôùi moät daây baûo veä rieâng (Heä thoáng TN-S/
Hình
3.3) hay keát noái daây baûo veä vôùi daây trung tính (Heä thoáng TN-C/ Hình 3.4 hay TN-CS/ Hình 3.5).
Trong heä thoáng TN-S, daây trung tính vaø daây baûo veä laø rieâng bieät.
Caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng TN-S laø:
 Doøng söï coá vaø ñieän aùp tieáp xuùc lôùn neân caàn trang bò thieát bò baûo veä töï ñoäng ngaét nguoàn
khi coù söï coá hoûng caùch ñieän.
 Daây PE taùch bieät vôùi daây trung tính, khoâng ñöôïc noái ñaát laëp laïi vaø tieát dieän daây PE
thöôøng ñöôïc xaùc ñònh theo doøng söï coá lôùn nhaát coù theå xaûy ra.
 Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, khoâng coù suït aùp vaø doøng ñieän treân daây PE neân
traùnh ñöôïc hieåm hoaï chaùy vaø nhieãu ñieän töø.
Trong heä thoáng TN-S, daây trung tính vaø daây baûo veä laø rieâng bieät.
Thieát Bò
Hình 3.3. Heä thoáng TN-S
Thieát Bò
Hình 3.4. Heä thoáng TN-C
TB1 TB2 TB3

sai sai
Sô ñoà TN-C khoâng cho
pheùp söû duïng sau sô ñoà TN-S
Hình 3.5. Heä thoáng TN-C-S

Ñaây laø heä thoáng baét buoäc ñoái vôùi maïch söû duïng daây/caùp baèng ñoàng coù tieát dieän nhoû hôn
10mm2 hay daây/caùp baèng nhoâm coù tieát dieän nhoû hôn 16mm2 hay caùc thieát bò ñieän di ñoäng vaø
thöôøng ñöôïc söû duïng cho maïng ñieän ñöôïc theo doõi kieåm tra thöôøng xuyeân hay maïng ñieän khoâng
môû roäng hay caûi taïo.
Trong heä thoáng TN-C, daây trung tính vaø daây baûo veä laø moät vaø goïi chung laø daây PEN.
Caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng TN-C laø:
 Söû duïng nhieàu ñieåm noái ñaát laëp laïi ñeå ñaûm baûo daây PEN ñöôïc tieáp ñaát trong moïi
tröôøng hôïp.
 Doøng söï coá vaø ñieän aùp tieáp xuùc lôùn neân caàn trang bò thieát bò baûo veä töï ñoäng ngaét nguoàn
khi coù söï coá hoûng caùch ñieän.
 Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, voû thieát bò, ñaát vaø trung tính coù cuøng ñieän theá.
 Khi hö hoûng caùch ñieän, doøng söï coá gaây ñoä suït aùp nguoàn, nhieãu ñieän töø lôùn vaø khaû naêng
gaây chaùy cao.
 Tröôøng hôïp taûi khoâng ñoái xöùng, trong daây PEN seõ xuaát hieän doøng ñieän. Doøng ñieän naøy
coù theå gaây nhieãu cho caùc maùy tính hay caùc heä thoáng thoâng tin.
Heä thoáng TN-C thöôøng ñöôïc söû duïng cho maïng ñieän khoâng caûi taïo hay môû roäng vaø coù tieát dieän
daây/caùp lôùn hôn 10mm2 ñoái vôùi ñoàng vaø lôùn hôn 16mm2 ñoái vôùi nhoâm.
Heä thoáng TN-C-S laø heä thoáng keát hôïp giöõa heä thoáng TN-C (tröôùc) vaø TN-S (sau). Tröôøng hôïp
naøy, ñieåm phaân daây PE taùch töø daây PEN thöôøng laø ñieåm ñaàu cuûa löôùi. Löu yù raèng, sô ñoà TN-C
khoâng bao giôø ñöôïc söû duïng sau sô ñoà TN-S.
Khoâng söû duïng heä thoáng TN-C vaø TN-C-S cho caùc coâng trình maø khaû naêng chaùy vaø khaû naêng
laây nhieãm nhieãu ñieän töø cao.
Trong thöïc teá vieäc choïn loaïi heä thoáng ñaát thöôøng caên cöù vaøo caùc yeâu caàu sau:
 An toaøn choáng ñieän giaät
 An toaøn choáng hoaû hoaïn do ñieän
 Baûo veä choáng quaù aùp
 Baûo veä choáng nhieãu ñieän töø
 Lieân tuïc cung caáp ñieän
Baûng 3.1. trình baøy phaïm vi öùng duïng cuûa caùc heä thoáng noái ñaát theo loaïi maïng ñieän, loaïi taûi
vaø tính chaát thieát bò.
4. Qui ñònh veà daây baûo veä PE vaø PEN
Daây PE laø daây lieân keát caùc vaät daãn töï nhieân vaø caùc voû kim loaïi khoâng coù ñieän cuûa caùc thieát bò
ñieän ñeå taïo löôùi ñaúng aùp. Caùc daây naøy daãn doøng söï coá do hö hoûng caùch ñieän (giöõa pha vaø voû
thieát bò) tôùi ñieåm trung tính noái ñaát cuûa nguoàn. Daây PE seõ ñöôïc noái vaøo ñaàu noái ñaát chính cuûa
maïng. Ñaàu noái ñaát chính seõ ñöôïc noái vôùi caùc ñieän cöïc noái ñaát qua daây noái ñaát.
Daây PE caàn ñöôïc boïc vaø thöôøng coù maøu vaøng soïc xanh luïc. Treân daây PE, khoâng ñöôïc chöùa
ñöïng baát kyø hình thöùc hay thieát bò ñoùng caét naøo. Trong sô ñoà noái ñaát daïng IT vaø TN, daây PE neân
ñaët gaàn daây pha (trong cuøng oáng daây caùp hay khay caùp, cuøng vôùi caùc daây pha) nhaèm ñaûm baûo ñaït
ñöôïc giaù trò caûm khaùng nhoû nhaát trong maïch coù söï coá chaïm ñaát.
Daây PEN coù chöùc naêng cuûa daây trung tính vaø daây baûo veä. Daây PEN khoâng ñöôïc söû duïng cho
caùp di ñoäng vaø tieát dieän cuûa noù cuõng khoâng ñöôïc nhoû hôn giaù trò caàn thieát cuûa daây trung tính.
Baûng 3.2 trình baøy caùch choïn löïa tieát dieän daây PE vaø daây PEN theo phöông phaùp ñôn giaûn hoaù
vaø phöông phaùp ñaúng trò nhieät theo tieâu chuaån IEC 742. Phöông phaùp ñôn giaûn hoaù coù lieân quan
ñeán kích côõ daây pha vôùi giaû söû laø cuøng moät loaïi vaät lieäu. Phöông phaùp ñaúng trò nhieät thöôøng ñöôïc
söû duïng trong thöïc teá ñeå xaùc ñònh tieát dieän daây baûo veä vaø daây noái ñaát. Heä soá K trong phöông phaùp

naøy phuï thuoäc loaïi vaät lieäu cuûa daây PE, daïng cuûa caùch ñieän, nhieät ñoä ban ñaàu vaø nhieät ñoä cuoái
cuøng. Heä soá K coù theå tra theo Baûng 3.3 hay xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
Q C (B  20)   i
K I n (1  f )
 20 B  i
ÔÛ ñaây: Qc laø nhieät dung treân moät ñôn vò theå tích cuûa vaät lieäu daây daãn (J/0C.mm3); B laø giaù trò
nghòch ñaûo cuûa ñieän trôû suaát daây daãn ôû 0oC; 20 laø ñieän trôû suaát daây daãn ôû 20oC (.mm); i laø
nhieät ñoä ban ñaàu cuûa daây daãn (oC); f laø nhieät ñoä cuoái cuøng cuûa daây daãn (oC); In laø doøng ñieän ñònh
möùc cuûa daây daãn.
Baûng 3.1. Phaïm vi öùng duïng cuûa caùc heä thoáng noái ñaát
Khuyeán Coù theå Khoâng
Loaïi maïng ñieän
duøng söû duïng söû duïng
Maïng ñieän raát lôùn vôùi ñieän trôû noái ñaát phaàn vaät daãn TT, TN, IT
khoâng ñöôïc che chaén coù giaù trò R<10 hay hoãn hôïp
Maïng ñieän raát lôùn vôùi ñieän trôû noái ñaát phaàn vaät daãn TN TT IT, TN-C
khoâng ñöôïc che chaén coù giaù trò R>30
Maïng truyeàn hình, truyeàn thanh TN TT IT
Maïng ñieän vôùi doøng roø lôùn (>500mA) TN IT, TT
Maïng ngoaøi trôøi vôùi ñöôøng daây treân khoâng TT TN IT
Maùy phaùt ñieän döï phoøng IT TT TN
Loaïi taûi
Taûi nhaïy caûm vôùi doøng söï coá lôùn (ñoäng cô,….) IT TT TN
Taûi vôùi möùc caùch ñieän thaáp (loø ñieän, maùy haøn, thieát TN TT IT
bò söôûi, …..)
Thieát bò moät pha söû duïng ñieän aùp L-N (thieát bò di TT, TN-S IT, TN-C
ñoäng, baùn di ñoäng, xaùch tay)
Taûi vôùi möùc gaây nguy hieåm cao (baêng chuyeàn, caàu TN TT IT
truïc,..)
Maùy coâng cuï TN-S TN-C, IT TT
Caùc loaïi khaùc
Maïng caáp ñieän töø maùy bieán aùp noái sao-sao TT IT khoâng coù IT coù daây N
daây N
Coâng trình deã chaùy IT TN-S, TT TN-C
Maïng ñieän vôùi traïm bieán aùp khaùch haøng TT

Maïng ñieän vôùi maùy bieán taàn TT TN, IT
Maïng ñieän vôùi vieäc lieàn maïch noái ñaát khoâng ñaûm TT TN-S TN-C, IT
baûo (khu vöïc laøm vieäc, coâng trình cuõ,..)
Thieát bò ñieän töû TN-S TT TN-C
Maïng ñieàu khieån thieát bò, caûm bieán PLC vaø thieát bò IT TN-S, TT
chaáp haønh
Ví duï 3.1. Xaùc ñònh tieát dieän toái thieåu cuûa daây PE trong maïng ñieän haï aùp söû duïng caùp ñôn loõi
CV cuûa Cadivi, loõi baèng ñoàng, coù voû boïc caùch ñieän PVC. Bieát doøng ñieän ngaén maïch chaïm ñaát
I=25kA, thôøi gian caét ngaén maïch cuûa thieát bò maùy caét haï aùp tc=30ms.

Giaûi: Theo phöông phaùp ñaúng trò nhieät, tieát dieän toái thieåu cuûa daây PE ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu
thöùc:
I t 25000 0.03
S PE    30,3 mm2
K 143
Choïn daây PE coù tieát dieän tieâu chuaån 35mm2.
Baûng 3.2. Tieát dieän daây PE vaø daây PEN
Tieát dieän daây pha Sph (mm2) Tieát dieän Tieát dieän Tieát dieän daây noái ñaát
daây PE daây PEN
Phöông phaùp Cu Al
ñôn giaûn hoaù
16 16 SPE = Sph (1) SPE = Sph vôùi tieát Khi coù baûo veä cô:
dieän daây nhoû nhaát
10mm2 (Cu) vaø I t
S PE  (2)
16mm2 (Al) K
25 SPE=16mm2 Khi khoâng coù baûo veä cô

song coù baûo veä choáng aên
25, 35 SPE = Sph/2 tôùi Sph(2) moøn nhôø voû. Tieát dieän nhoû
35 vôùi tieát dieän daây nhaát 16mm2 cho Cu hay
nhoû nhaát 10mm2 theùp maï.
(Cu) vaø 25mm2 (Al)
>35 >35 SPE = Sph /2 Khoâng coù caû hai baûo veä
treân: tieát dieän beù nhaát
Phöông phaùp Baát kyø kích
I t 25mm2 (Cu) vaø 50mm2 cho
ñaúng trò nhieät côõ naøo S PE 
K theùp maï
(1), (2)
(1): Khi daây PE naèm xa daây pha, caùc giaù trò min caàn ñöôïc tuaân thuû nghieâm ngaët: 2.5mm2 neáu daây PE coù ñöôïc
baûo veä cô, 4mm2 neáu daây PE khoâng ñöôïc baûo veä cô.
(2): Xem Baûng 3.3 ñeå xaùc ñònh giaù trò K, I (A) doøng ngaén maïch chaïm ñaát, t(s) thôøi gian toàn taïi I
Baûng 3.3. Giaù trò K cho daây PE theo tieâu chuaån IEC 724
Giaù trò K (A.s-0,5/mm2) Voû boïc caùch ñieän
PVC XLPE, EPR
Nhieät ñoä cuoái cuøng (oC) 160 250
o
Daây boïc khoâng ñaët chung vôùi caùp Nhieät ñoä ban ñaàu: 30 C Nhieät ñoä ban ñaàu: 30oC
hay daây traàn tieáp xuùc vôùi voû caùp
Ñoàng 143 176
Nhoâm 95 116
Theùp 52 64
o
Daây daãn trong caùp nhieàu loõi Nhieät ñoä ban ñaàu: 30 C Nhieät ñoä ban ñaàu: 30oC
Ñoàng 115 143
Nhoâm 76 94
3.3. ÑIEÄN TRÔÛ SUAÁT CUÛA ÑAÁT

Ñieän trôû suaát cuûa ñaát laø yeáu toá chuû yeáu, quyeát ñònh ñieän trôû taûn cuûa cöïc noái ñaát. Ñieän trôû suaát
cuûa ñaát laø ñieän trôû cuûa moät khoái laäp phöông ñaát moãi caïnh daøi 1cm. Ñôn vò ñieän trôû suaát cuûa ñaát laø
Ωm (hay Ωcm).

Ñieän trôû suaát cuûa caùc loaïi ñaát khaùc nhau bieán thieân trong phaïm vi raát roäng vaø phuï thuoäc vaøo:
caáu taïo chaát ñaát, ñoä aåm cuûa ñaát, nhieät ñoä, ñoä dính giöõa caùc haït ñaát, söï hieän dieän cuûa caùc thaønh
phaàn kim loaïi, muoái, acid…
Trong tính toaùn sô boä coù theå söû duïng caùc trò soá gaàn ñuùng cuûa ñieän trôû suaát  cuûa moät soá loaïi
ñaát (Baûng 3.4).
Ñieän trôû suaát cuûa ñaát  coù theå xaùc ñònh maùy ño ñieän trôû noái ñaát treân cô sôû pheùp ño 4 cöïc, trình
baøy ôû Hình 3.6. Trong phöông phaùp ño naøy, coïc 1 laø coïc ñaát (E), coïc 2 laø coïc trung gian (ES), coïc
3 laø coïc doø (S), coïc 4 laø coïc phuï (H). Khoaûng caùch a giöõa caùc coïc coù theå choïn trong khoaûng töø
2÷20m. Ñieän trôû suaát cuûa ñaát xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
4aR (3.1)

2a 2a
1 
(a  b )
2 2
(4a  4b 2 )
2
ÔÛ ñaây: ρ laø ñieän trôû suaát cuûa ñaát (Ωm), a laø khoaûng caùch giöõa caùc coïc (m), b laø chieàu saâu coïc
choân trong ñaát (m), R laø giaù trò ñieän trôû noái ñaát theå hieän treân ñoàng hoà ño ().
Tröôøng hôïp a>20b thì coù theå söû duïng coâng thöùc ñôn giaûn sau:
  2aR (3.2)
Trong thöïc teá, ñeå coù giaù trò ñieän trôû suaát cuûa ñaát ρ töông ñoái chính xaùc, caàn thöïc hieän pheùp ño
neâu treân nhieàu laàn (ño theo phöông doïc vaø phöông ngang) vaø laáy giaù trò trung bình. Vì giaù trò ñieän
trôû suaát cuûa ñaát thay ñoåi theo muøa, do ñoù khi söû duïng coâng thöùc xaùc ñònh ñieän trôû noái ñaát, caàn
nhaân giaù trò ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño ñöôïc vôùi heä soá thay ñoåi ñieän trôû suaát Km (coøn goïi laø heä soá
muøa).
ρtt = ρ.Km (3.3)

ÔÛ ñaây: ρtt laø giaù trò ñieän trôû suaát tính toaùn cuûa ñaát, ρ laø giaù trò ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño ñöôïc, Km
laø heä soá muøa tra ôû Baûng 3.5.
a
Hình 3.6. Ño ñieän trôû suaát cuûa ñaát.
3.4. LOAÏI NOÁI ÑAÁT
Coù hai loaïi noái ñaát: noái ñaát töï nhieân vaø noái ñaát nhaân taïo.
a. Noái ñaát töï nhieân
Noái ñaát töï nhieân laø trang thieát bò noái ñaát söû duïng caùc oáng daãn nöôùc choân ngaàm trong ñaát hay
caùc oáng baèng kim loaïi khaùc ñaët trong ñaát (tröø caùc oáng nhieân lieäu loûng vaø khí deã chaùy, noå) , caùc keát
caáu kim loaïi cuûa coâng trình nhaø cöûa coù noái ñaát, caùc voû boïc kim loaïi cuûa caùp ñaët trong ñaát.
Khi xaây döïng trang bò noái ñaát caàn phaûi taän duïng caùc vaät noái ñaát töï nhieân coù saün. Tuy nhieân,
hieän nay nhaèm taêng möùc ñoä döï tröõ an toaøn vaø do caùc trang thieát bò noái ñaát töï nhieân khoâng ñöôïc

kieåm tra chaët cheõ veà chaát löôïng neân noái ñaát töï nhieân chæ ñöôïc coi laø noái ñaát boå sung chöù khoâng
phaûi laø noái ñaát chính. Ñieän trôû noái ñaát töï nhieân naøy ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch ño thöïc teá taïi choã
hay döïa theo caùc taøi lieäu ñeå tính toaùn gaàn ñuùng.
b. Noái ñaát nhaân taïo
Noái ñaát nhaân taïo ñöôïc söû duïng ñeå ñaûm baûo giaù trò ñieän trôû noái ñaát naèm trong giôùi haïn cho
pheùp vaø oån ñònh trong thôøi gian daøi.
Noái ñaát nhaân taïo thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng coïc theùp, thanh theùp deïp hình chöõ nhaät hay hình
theùp goùc daøi 23m ñoùng saâu xuoáng ñaát, sao cho ñaàu treân cuûa chuùng caùch maët ñaát khoaûng
0,50,8m.
Caùc thanh theùp deïp chieàu daøi khoâng nhoû hôn 4m vaø tieát dieän khoâng nhoû hôn 48mm2 cho caùc
trang thieát bò coù ñieän aùp ñeán 1000V vaø khoâng nhoû hôn 100mm2 cho trang thieát bò coù ñieän aùp lôùn
hôn 1000V.
Ñaëc ñieåm cuûa trang thieát bò noái ñaát kieåu cuõ vaø kieåu môùi ñöôïc trình baøy ôû Baûng 3.6.
Baûng 3.4. Trò soá ñieän trôû suaát  cuûa ñaát
Giaù trò ñieän trôû Giaù trò ñieän trôû
Loaïi ñaát suaát giôùi haïn suaát khi thieát keá
(.m) (.m)
- Nöôùc bieån 0,15 ÷ 0,25 0,2
- Ñaát ñen 5 ÷ 100 8
- Ñaát seùt aåm 2 ÷ 12 10
- Nöôùc soâng, ao hoà 10 ÷ 500 20
- Ñaát pha seùt 20 ÷ 200 30
- Ñaát vöôøn, ñaát ruoäng 20 ÷ 100 40
- Beâ toâng 40 ÷ 1000 100
- Ñaát khoâ 20 ÷ 1000 100
- Ñaát pha caùt 300 ÷ 500 400
- Than 1000 ÷ 5000 2000
- Ñaát ñaù nhoû 1000 ÷ 50000 3000
- Caùt 1000 ÷ 10000 3000
- Ñaát ñaù lôùn 10000 ÷ 50000 20000
Baûng 3.5. Heä soá thay ñoåi ñieän trôû suaát cuûa ñaát theo muøa Km
Hình thöùc Ñoä saâu ñaët boä phaän Heä soá thay ñoåi Ghi chuù
noái ñaát noái ñaát (m) ñieän trôû suaát
Tia (thanh) ñaët naèm 0,5 1,41,8 Trò soá öùng vôùi loaïi ñaát
ngang 0,81 1,251,45 khoâ (ño vaøo muøa khoâ)
Coïc ñoùng thaúng 0,8 1,21,4 Trò soá lôùn öùng vôùi ñaát aåm
ñöùng (ño vaøo muøa möa)
3.5. CAÙC KIEÅU NOÁI ÑAÁT

Tuøy theo caùch boá trí caùc ñieän cöïc noái ñaát maø phaân bieät noái ñaát taäp trung hay noái ñaát maïch
voøng (Hình 3.7).
 Noái ñaát taäp trung: thöôøng duøng nhieàu coïc ñoùng xuoáng ñaát vaø noái vôùi nhau baèng caùc
thanh ngang hay caùp ñoàng traàn. Khoaûng caùch giöõa caùc coïc thöôøng baèng hai laàn chieàu

daøi coïc ñeå loaïi tröø hieäu öùng maøn che (hieäu öùng laøm giaûm khaû naêng taûn doøng chaïm ñaát
cuûa moät coïc vaøo vuøng ñaát laân caän coïc). Trong tröôøng hôïp khoù khaên veà maët baèng thi
coâng thì khoaûng caùch naøy khoâng neân nhoû hôn chieàu daøi coïc. Noái ñaát taäp trung thöôøng
choïn nôi ñaát aåm, ñieän trôû suaát thaáp, ôû xa coâng trình.
 Noái ñaát maïch voøng: caùc ñieän cöïc noái ñaát ñöôïc ñaët theo chu vi coâng trình caàn baûo veä
(caùch meùp ngoaøi töø 11,5m) khi phaïm vi coâng trình roäng. Noái ñaát maïch voøng coøn ñaët
ngay trong khu vöïc coâng trình. Noái ñaát maïch voøng neân duøng ôû caùc trang thieát bò coù ñieän
aùp treân 1000V, doøng ñieän chaïm ñaát lôùn.
Veà vaán ñeà thi coâng heä thoáng noái ñaát caàn chuù yù ñeán caùc ñieåm sau:
 Caùc coïc noái ñaát (thanh noái ñaát) baèng saét hay theùp tröôùc khi ñaët xuoáng ñaát ñeàu phaûi
ñaùnh saïch gæ, khoâng sôn. ÔÛ nôi coù khaû naêng aên moøn kim loaïi, phaûi duøng saét traùng keõm
hay coïc theùp boïc ñoàng.
 Ñöôøng daây noái ñaát chính ñaët ôû ngoaøi nhaø phaûi choân saâu 0,50,7m, ôû trong nhaø ñaët trong
raõnh hoaëc ñaët noái theo töôøng, sao cho vieäc kieåm trang thieát bò ñöôïc thuaän tieän.
 Daây noái ñaát chính ñöôïc noái vaøo baûng ñoàng noái ñaát, caùc trang thieát bò ñieän ñöôïc noái vôùi
baûng ñoàng noái ñaát baèng moät ñöôøng daây nhaùnh. Caám maéc noái tieáp caùc trang thieát bò
ñieän vaøo daây noái ñaát chính.
Baûng 3.6. Ñaëc ñieåm cuûa trang thieát bò noái ñaát kieåu cuõ vaø kieåu môùi
Thieát bò kieåu cuõ Thieát bò kieåu môùi
- OÁng kim loaïi  = 3550mm, - Coïc ñoàng loõi theùp  =1316mm, d = 1,4; 2,4; 3m
d = 35mm, l = 23m.
- Thanh theùp deïp d  4mm, - Coïc maï loõi theùp  =1316mm, d =1; 1,5; 3m
S  48mm2
- Caùp ñoàng traàn S  25mm2 - Baêng ñoàng 50mm  0,5mm
- Caùp ñoàng traàn S  25mm2
- Löôùi ñoàng traàn
- Baûn ñoàng traàn
- Lieân keát giöõa coïc vaø caùp - Lieân keát giöõa coïc vaø caùp
+ Keïp kim loaïi + OÁc xieát caùp
+ Haøn ñieän + Haøn hoùa nhieät
+ Haøn gioù ñaù.
- Caûi taïo ñaát - Caûi taïo ñaát
+ Than + Hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát: khoâng aên moøn ñieän cöïc,
+ muoái. khoâng bò phaân huûy theo thôøi gian, oån ñònh ñieän trôû ñaát
- Baûng ñoàng noái ñaát - Baûng ñoàng noái ñaát
- Hoäp beâ toâng kieåm tra noái ñaát - Hoäp kieåm tra noái ñaát baèng nhöïa toång hôïp

Baûn ñoàng noái ñaát
Coïc noái ñaát

Caùp ñoàng
lieân keát coïc
a. Noái ñaát taäp trung b. Noái ñaát maïch voøng

Hình 3.7. Caùc kieåu noái ñaát
maïch voøng
3.6. ÑIEÄN TRÔÛ NOÁI ÑAÁT
Ñieän trôû noái ñaát phuï thuoäc vaøo ñieän trôû suaát cuûa ñaát, hình daïng kích thöôùc ñieän cöïc, ñoä aåm
cuûa ñaát vaø ñoä choân saâu trong ñaát.
1. Xaùc ñònh ñieän trôû cuûa heä thoáng noái ñaát
a. Heä thoáng noái ñaát ñôn giaûn
Coâng thöùc xaùc ñònh ñieän trôû cuûa heä thoáng noái ñaát ñôn giaûn trình baøy ôû Baûng 3.7.
Tröôøng hôïp ôû nhöõng vuøng coù ñieän trôû suaát cuûa ñaát cao vaø dieän tích laép ñaët heä thoáng noái ñaát bò
haïn cheá thì coù theå söû duïng heä thoáng noái ñaát choân saâu vôùi chieàu daøi coïc noái ñaát coù theå ñaït ñeán 20m
hay hôn nöõa.
Ñieän trôû cuûa coïc noái ñaát choân saâu ñaët thaúng ñöùng, vôùi giaû thieát ñaát coù caáu taïo goàm hai lôùp ñaát
coù ñieän trôû suaát khaùc nhau, ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
1 4L
Rc  . ln( ) (3.4)
h 1 d
2[  (L  h ) ]
1 2
ÔÛ ñaây: 1, 2 laàn löôït laø ñieän trôû suaát cuûa lôùp ñaát treân vaø lôùp ñaát döôùi (m); h laø chieàu daày cuûa
lôùp ñaát treân (); L laø chieàu daøi coïc noái ñaát (m); d laø ñöôøng kính coïc noái ñaát (m).
b. Heä thoáng noái ñaát hoãn hôïp
 Heä thoáng noái ñaát goàm n coïc choân thaúng ñöùng Rc:
r
Rc  c  (3.5)
n.c
ÔÛ ñaây: rc laø ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc noái ñaát; n laø soá coïc noái ñaát; c laø heä soá söû duïng coïc
choân thaúng ñöùng (Baûng 3.8).
 Heä thoáng noái ñaát goàm thanh (daây) ñaët naèm ngang noái caùc coïc choân thaúng ñöùng Rth:
r
R th  t  (3.6)
 th
ÔÛ ñaây: rt laø ñieän trôû cuûa thanh (daây) noái ñaát ñaët naèm ngang; th laø heä soá söû duïng thanh (daây)
noái ñaát ñaët naèm ngang noái caùc coïc choân thaúng ñöùng (Baûng 3.8).
Löu yù: Neáu boá trí caùc thanh (daây) theo caùc hình daïng coù saün trình baøy trong Baûng 3.7 thì trong
coâng thöùc xaùc ñònh ñieän trôû noái ñaát cuûa caùc thanh (daây) ñaõ keå ñeán söï töông taùc giöõa caùc thanh
(daây). Vì vaäy, trong coâng thöùc (3.6),  th  1.
 Heä thoáng noái ñaát goàm caùc coïc vaø thanh (daây) keát hôïp RHT:
R c . R th
R HT   (3.7)
R c  R th .
ÔÛ ñaây: Rc , Rth laàn löôït laø ñieän trôû noái ñaát cuûa heä thoáng coïc vaø heä thoáng thanh (daây) noái ñaát.

Ñeå xaùc ñònh chính xaùc ñieän trôû noái ñaát RHT , sau khi thi coâng xong caàn tieán haønh ño löôøng RHT
cho caû heä thoáng.
2. Phöông phaùp vaø duïng cuï ño ñieän trôû noái ñaát
Ñieän trôû noái ñaát caàn ño laø toång ñieän trôû keát caáu noái ñaát naèm trong ñaát vaø ñieän trôû daây daãn noái
ñaát. Ñieän trôû noái ñaát ñöôïc xaùc ñònh baèng tæ soá ñieän aùp ñaët vaøo keát caáu noái ñaát so vôùi ñaát vaø doøng
ñieän ñi qua keát caáu noái ñaát vaøo ñaát.
Ñieän trôû noái ñaát coù theå bieán ñoåi theo thôøi gian vaø thôøi tieát, do ñoù neân ño vaøo muøa khoâ, khi ñoù
ñieän trôû suaát cuûa ñaát laø lôùn nhaát.
Ñieän trôû noái ñaát ñöôïc ño baèng nhieàu phöông phaùp khaùc nhau nhö:
a. Phöông phaùp duøng Ampere keá vaø Volt keá
Phöông phaùp duøng Ampe keá vaø Volt keá ñeå ño ñieän trôû noái ñaát ñöôïc trình baøy ôû Hình 3.8 vaø
Hình 3.9.
Keát caáu noái ñaát caàn ño coù ñieän trôû noái ñaát laø RE, coïc noái ñaát phuï laø coïc H, coïc doø laø coïc S.
Khoaûng caùch giöõa caùc coïc S vaø H, giöõa coïc S vaø keát caáu noái ñaát laø 20m. Söû duïng bieán aùp caùch ly,
phía thöù caáp cung caáp moät nguoàn ñieän aùp xoay chieàu coù trò soá ñieàøu chænh ñöôïc vaøo giöõa keát caáu
noái ñaát (ñieåm E) vaø coïc S. Sau khi ñoùng ñieän, ño doøng ñieän I baèng Ampere keá G vaø ño ñieän aùp
Umeas baèng Volt keá V. Ñieän trôû noái ñaát cuûa keát caáu noái ñaát caàn ño RE ñöôïc xaùc ñònh ñöôïc baèng
bieåu thöùc:
U
R E  meas  (3.8)
I
Phöông phaùp naøy duøng ñeå ño ñieän trôû noái ñaát coù giaù trò nhoû.
Hình 3.8. Phöông phaùp Volt keá –Ampe keá Hình 3.9. Söû duïng maùy ño vôùi coïc phuï vaø coïc doø
b. Phöông phaùp maùy ño vôùi coïc phuï vaø coïc doø

Ñeå thuaän tieän khi ño ñieän trôû noái ñaát, thöôøng söû duïng maùy ño ñieän trôû noái ñaát vôùi coïc noái ñaát
phuï H vaø coïc doø S (Hình 3.9). Khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm doø (Rc), ñieåm phuï (Rb) vaø ñieåm caàn ño
ñieän trôû noái ñaát (Rx) phaûi tuaân theo khoaûng caùch quy ñònh (Hình 3.10), nhöng thöôøng khoâng nhoû
hôn 20m.

Baûng 3.7. Coâng thöùc tính ñieän trôû noái ñaát cuûa caùc kieåu noái ñaát
Loaïi ñieän cöïc Maët caét ngang Maët chieáu baèng Coâng thöùc Ghi
Chuù
ρ
Coïc choân thaúng R
8L
[ln( )  1] 
ñöùng 2πL d
ρ 4L (1)
ln ( )
2πL 1.36 * d
Coïc choân saâu döôùi

ñaát moät khoaûng h R
ρ
[ln(
4L
)] *
2h  L
(1)
2πL 1.36 * d 4h  L
Thanh naèm ngang

ñaët treân maët ñaát ρ 4L
R [ln( )  1] (1)
πL d
Thanh naèm ngang ρ 4L

choân saâu döôùi ñaát R [ln( )  1] (2)
L h.d
moät khoaûng h
Hai coïc naèm ngang

choân saâu döôùi ñaát ρ L2 (2)
R ln
moät khoaûng h 2L 1.27 * hd
Ba coïc naèm ngang

ρ L2
choân saâu döôùi ñaát R ln
2L (2)
moät khoaûng h 0.767 * hd
Boán coïc naèm ngang ρ L2

choân saâu döôùi ñaát R ln (2)
2L 0.217 * hd
moät khoaûng h
Saùu coïc naèm ngang ρ L2 * 103

choân saâu döôùi ñaát R ln (2)
2L 9.42 * hd
moät khoaûng h
Taùm coïc naèm ngang
choân saâu döôùi ñaát ρ L2 * 104
R ln (2)
moät khoaûng h 2L 2.69 * hd
Baûn kim loaïi troøn Tröôøng hôïp baûn

ñöôøng kính D choân kim loaïi hình ρ D
R (0.5  ) (3)
saâu döôùi ñaát moät vuoâng coù caïnh laø 2D 4h
khoaûng h a thì D =1.13a
Ghi chuù: (1) d<<L , (2) d<<4h<<L/h, (3) d<<a<<L/h
Trong caùc coâng thöùc ôû Baûng 3.7, ñôn vò cuûa R laø Ω, cuûa ρ laø Ωm; cuûa L, h, d, D, a laø m.

Baûng 3.8. Heä soá söû duïng c cuûa coïc choân thaúng ñöùng vaø th cuûa thanh/daây noái caùc coïc
Tæ soá a/l
Soá coïc choân thaúng ñöùng
(a: khoaûng caùch giöõa caùc coïc, l: chieàu daøi coïc)
1 2 3
c th c th c th
I. Caùc coïc ñaët thaønh daõy:
3 0.78 0.80 0.86 0.92 0.91 0.95
4 0.74 0.77 0.83 0.87 0.88 0.92
5 0.70 0.74 0.81 0.86 0.87 0.90
6 0.63 0.72 0.77 0.83 0.83 0.88
10 0.59 0.62 0.75 0.75 0.81 0.82
15 0.54 0.50 0.70 0.64 0.78 0.74
20 0.49 0.42 0.68 0.56 0.77 0.68
30 0.43 0.31 0.65 0.46 0.75 0.58
II. Caùc coïc ñaët theo chu vi maïch voøng:
4 0.69 0.45 0.78 0.55 0.85 0.70

6 0.62 0.40 0.73 0.48 0.80 0.64
8 0.58 0.36 0.71 0.43 0.78 0.60
10 0.55 0.34 0.69 0.40 0.76 0.56
20 0.47 0.27 0.64 0.32 0.71 0.47
30 0.43 0.24 0.60 0.30 0.68 0.41
50 0.40 0.21 0.56 0.28 0.66 0.37
70 0.38 0.20 0.54 0.26 0.64 0.35
100 0.35 0.19 0.52 0.24 0.62 0.33
d laø ñöôøng cheùo lôùn nhaát cuûa beà maët ñaát

choân heä thoáng noái ñaát
Hình 3.10. Caùch boá trí khoaûng caùch giöõa ñieåm doø vaø ñieåm phuï
c. Phöông phaùp duøng maùy ño khoâng söû duïng coïc phuï vaø coïc doø
Phöông phaùp ñöôïc söû duïng ñeå ño ñieän trôû noái ñaát rieâng cuûa moät coïc noái ñaát trong heä thoáng noái
ñaát nhieàu coïc. Xeùt heä thoáng noái ñaát coù (n+1) coïc noái song song (Hình 3.11).
Ñieän trôû noái ñaát töông ñöông cuûa n coïc noái song song:

1 1 1 1
R 1,n  (   ....  )
R1 R 2 Rn (3.9)
Giaù trò R1,n trong thöïc teá raát nhoû so vôùi ñieän trôû noái ñaát R cuûa coïc noái ñaát muoán ño vaø coù theå boû
qua. Vì vaäy, neáu söû duïng hai keïp: moät keïp ñöa tín hieäu aùp U vaøo coïc noái ñaát muoán ño vaø moät keïp
ño tín hieäu I ñi trong coïc noái ñaát muoán ño thì giaù trò ñieän trôû noái ñaát R coù theå xaùc ñònh baèng bieåu
thöùc:
U
R
I
Hình 3.11. Ño ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc trong heä thoáng noái ñaát
3. Ví duï tính toaùn
a. Ví duï 3.1. Xaùc ñònh ñieän trôû noái ñaát cuûa moät heä thoáng noái ñaát goàm 5 coïc theùp boïc ñoàng,
ñöôøng kính 16mm, chieàu daøi moãi coïc L=3m, coïc boá trí thaønh daõy (Hình 3.12), choân saâu so vôùi maët
ñaát h=0.5m, khoaûng caùch giöõa hai coïc laø 6m. Caùp lieân keát giöõa caùc coïc laø caùp ñoàng traàn tieát dieän
50mm2. Ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño vaøo muøa khoâ laø 200Ωm.
Hình 3.12. Heä thoáng noái ñaát 5 coïc

Giaûi: Vì ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño vaøo muøa khoâ neân khoâng caàn nhaân ρ vôùi heä soá muøa. Ñieän trôû
noái ñaát cuûa moät coïc:
ρ 4L 2h  L
r  [ln ( )] *  53,6
c 2πL 1.36 * d 4h  L

Vôùi soá coïc n=5, tyû soá a/l=6/3=2, töø Baûng 3.8, tra ñöôïc c  0,81 . Ñieän trôû cuûa heä thoáng 5 coïc:
rc 53,6
Rc    13,2 
n.c 5.0,81
Ñöôøng kính caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2, d= 8mm

Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =4x6=24m, choân saâu so vôùi
maët ñaát h=0,5m:
ρ 4L
rt  [ln( t )  1]  16,8
L t hd
Tra Baûng 3.8 tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây)  th  0.86 , ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng
noái caùc coïc khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây):
rt 16,8
R th    19,5 
th 0,86
Ñieän trôû noái ñaát cuûa toaøn heä thoáng:

R c . R th 13,2.19,5
R HT    7,9
R c  R th . 13,2  19,5
b. Ví duï 3.2. Thieát keá heä thoáng noái ñaát coù ñieän trôû noái ñaát Rñ<10Ω, cho bieát ñieän trôû suaát cuûa
ñaát ño ñöôïc ôû muøa möa laø 200Ωm.
Giaûi: Söû duïng coïc theùp boïc ñoàng, ñöôøng kính d=16mm, chieàu daøi L=3m. Soá coïc laø n=5 coïc, boá
trí thaønh 4 tia, caùch ñeàu nhau Lt = 6m (moät coïc ôû giöõa vaø 4 coïc ôû ñaàu 4 nhaùnh), choân ôû ñoä saâu
h=0.8m.
Do ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño ñöôïc ôû muøa möa neân ñeå xaùc ñònh ñieän trôû suaát tính toaùn caàn nhaân
vôùi heä soá muøa:
ρtt=Km. ρ = 1,3.200 = 260Ωm
Ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc:
ρ 4L 2h  L
r  tt [ln( )] *  69,7Ω
c 2L 1.36 * d 4h  L
Vôùi soá coïc n=5, tyû soá a/l=6/3=2, töø Baûng 3.8, tra ñöôïc c  0,81 . Ñieän trôû cuûa heä thoáng 5 coïc:
rc 69,7
Rc    17,2 Ω
n.η c 5.0,81
Söû duïng caùp ñoàng traàn lieân keát caùc coïc. Theo tieâu chuaån caùp lieân keát phaûi coù tieát dieän
S≥35mm2. ÔÛ ñaây, choïn caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2, ñöôøng kính caùp d= 8mm.
Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =4x6=24m, choân saâu so vôùi
ρ L2
R  tt ln t  22,3
th 2L 0.217 * hd
t

R c . R th 17,2.22,3
R HT    9,7
R c  R th . 17,2  22,3
c. Ví duï 3.3. Thieát keá heä thoáng noái ñaát an toaøn cho phaân xöôûng coù chieàu daøi 20m, chieàu roäng
10m. Bieát raèng ñieän trôû suaát cuûa ñaát =150Ωm.
Coïc noái ñaát

Caùp ñoàng 50mm2
Caùp ñoàng 35mm2
Baûng ñoàng noái ñaát
Hình 3.13. Heä thoáng noái ñaát phaân xöôûng

Giaûi: Söû duïng coïc theùp boïc ñoàng chieàu daøi 3m, ñöôøng kính 16mm, ñaët doïc theo chu vi cuûa
phaân xöôûng, caùch meùp phaân phaân xöôûng 2m. Caùc coïc boá trí caùch nhau 6m theo chieàu doïc vaø 7m
theo chieàu roäng (Hình 3.12). Soá coïc söû duïng laø 12 coïc. Caùc coïc ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng caùp
ñoàng traàn tieát dieän 50mm2. Caùp vaø coïc ñaët ôû ñoä choân saâu h=0.8m so vôùi maët ñaát.
Ñieän trôû suaát tính toaùn:
ρtt=Km. ρ = 1,4.150 = 210Ωm
Ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc:
ρ 4L 2h  L
r  tt [ln( c )] * c  52,2 Ω
c 2L 1.36 * d 4h  L
c c c
Vôùi soá coïc n=12, tyû soá a/l=6/3=2, töø Baûng 3.8, tra ñöôïc c  0,68 . Ñieän trôû cuûa heä thoáng 12
coïc:
rc 52,2
Rc    6,4 
n.c 12.0,68
Ñöôøng kính caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2, d= 8mm.

Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =24x2+14x2=76m, choân
saâu so vôùi maët ñaát h=0,8m:
ρ tt 4L
rt  [ln( t )  1]  6,37
L t hd
Tra Baûng 3.8, tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây)  th  0,38 , ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp
ñoàng noái caùc coïc khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây) noái theo maïch voøng:

rt 6,37
R th    16,7 
 th 0,38

R c . R th 6,4.16,7
R HT    4,6
R c  R th . 6,4  16,7
Ñeå thuaän tieän cho vieäc noái voû thieát bò vôùi heä thoáng noái ñaát, söû duïng 4 baûng ñoàng noái ñaát. Moãi
baûng ñoàng coù chieàu daøi 300mm, chieàu roäng 50mm, daày 5mm, coù 5 ñaàu noái daây. Boá trí doïc theo
moãi chieàu daøi phaân xöôûng 2 baûng ñoàng noái ñaát (Hình 3.13). Caùc baûng ñoàng noái ñaát ñöôïc noái vôùi
heä thoáng noái ñaát baèng caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2. Caùc voû thieát bò noái vôùi baûng ñoàng gaàn nhaát
baèng caùp ñoàng boïc PVC tieát dieän 25mm2.
d. Ví duï 3.4. Tính ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc noái ñaát coù chieàu daøi L=30m, ñöôøng kính
d=0,1m, choân ôû khu vöïc coù lôùp ñaát treân coù ñieän trôû suaát cao 1=2000m vaø chieàu daày h=10m, lôùp
ñaát döôùi coù ñieän trôû suaát cuûa ñaát thaáp 2=750m.
Giaûi: Ñieän trôû noái ñaát cuûa coïc choân saâu ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc (3.4):
1 4L 1 4.30
Rc  . ln( ) ln( )  35,6
h 1 d 10 1 0,1
2[  (L  h ) ] 2[  (30  10) ]
1 2 2000 750
3.7. PHAÂN TÍCH CAÙC HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT HIEÄN ÑAÏI
Hieän nay ngoaøi moät soá heä thoáng noái ñaát ñöôïc thieát keá vaø laép ñaët theo coâng ngheä môùi, ña phaàn
söû duïng oáng saét traùng keõm hay saét goùc daøi töø 26m vaø ñöôïc ñoùng thaúng xuoáng ñaát caùch maët ñaát
0,50,8m. Chuùng ñöôïc noái keát vôùi nhau baèng caùp ñoàng traàn, lieân keát giöõa coïc noái ñaát vôùi caùp laø
lieân keát cô khí (söû duïng oác xieát) hay haøn gioù ñaù, taïo thaønh löôùi noái ñaát. ÔÛ Vieät Nam, ñeå giaûm ñieän
trôû noái ñaát thöôøng duøng caùc bieän phaùp ñôn giaûn nhö taêng soá löôïng coïc, kích thöôùc coïc, caûi taïo ñaát
baèng caùch duøng than, muoái. Caùc bieän phaùp naøy tuy deã laøm nhöng hieäu quaû kyõ thuaät khoâng cao vaø
gaëp moät soá haïn cheá nhö sau:
 Ñieän trôû noái ñaát khoâng giaûm tuyeán tính theo soá löôïng coïc, vieäc taêng soá löôïng coïc khoâng
ñem laïi hieäu quaû cao ñoàng thôøi cuõng laøm gia taêng chi phí xaây döïng heä thoáng noái ñaát.
 Muoái raát deã hoøa tan trong nöôùc, vì vaäy sau moät vaøi muøa möa muoái seõ bò phaân taùn vaø bò
röûa troâi. Ñieàu naøy daãn ñeán giaù trò ñieän trôû noái ñaát khoâng oån ñònh vaø ñoøi hoûi phaûi coù cheá
ñoä kieåm tra vaø baûo trì theo ñònh kyø.
 Vieäc lieân keát giöõa caùc boä phaän noái ñaát baèng oác xieát coù öu ñieåm laø ñôn giaûn trong laép ñaët
nhöng khoâng ñaûm baûo coù moái lieân keát toát vaø beàn veà maët daãn ñieän.
 Khoâng giaûm ñöôïc giaù trò toång trôû noái ñaát cuûa heä thoáng noái ñaát do khoâng giaûm ñöôïc thaønh
phaàn dung khaùng.
Caùc nhöôïc ñieåm naøy coù theå khaéc phuïc nhôø öùng duïng caùc thieát bò, vaät lieäu vaø coâng ngheä môùi
cho pheùp naâng cao chaát löôïng vaø hieäu quaû cuûa heä thoáng noái ñaát.
1. Thieát bò, vaät lieäu vaø coâng ngheä môùi
a. Ñieän cöïc noái ñaát
Hieän nay söû duïng phoå bieán nhaát laø coïc theùp boïc ñoàng ñöôøng kính 13mm, 16 mm hay 23mm.
Coïc theùp boïc ñoàng khoâng nhöõng giaù thaønh reû maø noù coù ñoä daãn ñieän toát, ñoä choáng aên moøn cao, do
taùc ñoäng khí quyeån hay ñaát boïc xung quanh vaø beàn vöõng trong keát noái vaø laép ñaët.

Quan heä giöõa ñöôøng kính coïc, chieàu daøi coïc vaø ñieän trôû noái ñaát (ñoái vôùi ñaát ñoàng nhaát) ñöôïc
trình baøy ôû Hình 3.14. Nhaän thaáy raèng khi ñöôøng kính coïc taêng gaàn gaáp ñoâi thì ñieän trôû noái ñaát chæ
giaûm 12,5% vaø khi chieàu daøi coïc L lôùn hôn 6m thì ñieän trôû noái ñaát giaûm khoâng ñaùng keå. Vì vaäy,
ñöôøng kính coïc ñöôïc choïn chuû yeáu theo ñoä beàn cô hoïc ñeå coïc ñoùng xuoáng ñaát khoâng bò cong hay
gaõy vaø chieàu daøi coïc chuaån thöôøng khoâng vöôït quaù 3m.
Hình 3.15. trình baøy quan heä gradient ñieän theá ñaát theo chieàu daøi coïc. Khi taêng chieàu daøi coïc
(L2>L1), gradient ñieän theá giaûm (<). Ñieàu naøy laøm giaûm ñieän aùp böôùc ôû khu vöïc laân caän nôi
ñoùng coïc.
Vieäc söû duïng coïc coù chieàu daøi vöôït quaù 3m thöôøng ñöôïc xem xeùt trong caùc tröôøng hôïp sau:
 Lôùp ñaát treân coù ñieän trôû suaát lôùn vaø ñeå vöôn ñeán taàng ñaát aåm caàn söû duïng coïc noái ñaát
coù chieàu daøi L>3m. Vieäc naøy thöôøng ñöôïc thöïc hieän baèng caùch noái caùc coïc coù chieàu daøi
chuaån (2,4m hay 3m) baèng caùc khôùp noái coïc.
 Khi dieän tích ñeå trieån khai heä thoáng noái ñaát bò haïn cheá thì coù theå söû duïng bieän phaùp noái
ñaát choân saâu vôùi chieàu daøi ñieän cöïc noái ñaát coù theå leân ñeán haøng chuïc m.
b. Lieân keát giöõa caùc boä phaän noái ñaát
Lieân keát caùc boä phaän noái ñaát vôùi nhau coù theå thöïc hieän baèng caùc oác xieát, tuy nhieân ñeå choáng
taùc duïng aên moøn do hoùa chaát hay nöôùc, caùc moái noái phaûi ñöôïc baêng moät lôùp choáng thaám.
Gaàn ñaây coâng ngheä haøn hoùa nhieät CADWELD ñöôïc söû duïng ñeå noái keát caùc boä phaän noái ñaát
vôùi chaát löôïng cao. Haøn hoùa nhieät CADWELD coù khaû naêng taïo ra moái noái giöõa caùc phaân töû ñoàng-
ñoàng, ñoàng-theùp maø khoâng caàn naêng löôïng ngoaøi hay nguoàn nhieät. Nguyeân lyù cuûa coâng ngheä haøn
hoùa nhieät laø keát hôïp troän ñaày chaát haøn vaø taùc nhaân haøn trong moät khuoân graphite. Hôïp chaát haøn
tuøy thuoäc vaøo kim loaïi ñöôïc haøn.
R()
600
500 L1
=23mm  L2 > L1
400
L2
=16mm
300

200
100
1,5 6 12 30 L(m)
Hình 3.14. Quan heä R = f(L, ) Hình 3.15. Gradient ñieän theá theo L
Phaûn öùng hoaù nhieät xaûy ra theo phaûn öùng giöõa oxyt ñoàng vaø nhoâm taïo ra ñoàng vaø oxyt nhoâm.
Nhieät ñoä treân 2.500oC seõ keát noái giöõa ñieän cöïc noái ñaát vaø caùp ñoàng theo daïng phaân töû, taïo ra moái
noái sieâu beàn.
3Cu2O + 2Al -------> 6Cu + Al2O3 + Heat (2537oC)
Hình daïng, kích thöôùc cuûa khuoân vaø côõ cuûa kim loaïi ñöôïc haøn, ñöôïc cheá taïo sau cho thích hôïp
vôùi töøng chi tieát ñöôïc haøn vaø kích côõ cuûa noù (Hình 3.16).
Caùc moái noái haøn hoùa nhieät CADWELD coù

caùc ñaëc ñieåm sau:
 Taûn doøng ñieän hieäu quaû hôn daây daãn
 Khoâng hö hoûng hay giaûm chaát löôïng theo
thôøi gian.
 Moái haøn hoùa nhieät CADWELD laø moái noái
phaân töû neân khoâng bò hoûng hay aên moøn.
 Chòu ñöôïc doøng söï coá laëp laïi, khoâng ñoøi
hoûi kyõ naêng ñaëc bieät ñeå thöïc hieän moái haøn
hoùa nhieät CADWELD.
Hình 3.16. Khuoân vaø caùc daïng noái keát  Thieát bò nheï, khoâng ñoøi hoûi nguoàn ngoaøi
vaø khoâng ñaét tieàn.
c. Hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát
Ñeå ñaït ñöôïc trò soá ñieän trôû yeâu caàu trong vuøng coù ñieän trôû suaát cao luoân laø moät vaán ñeà khoù
khaên, yeâu caàu ñieän trôû ñaát cuûa heä thoáng Rñ  10 neáu chæ söû duïng ñôn thuaàn caùc coïc ñoàng, laù
hoaëc löôùi ñoàng coù theå khoâng nhaän ñöôïc keát quaû mong muoán. Vì vaäy, caàn phaûi söû duïng caùc loaïi
hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát. Coâng ty Erico Lighting Technologies cung caáp caùc loaïi hoùa chaát giaûm
ñieän trôû ñaát: EEC vaø GEM. Hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát GEM ñöôïc söû duïng cho caùc vuøng coù ñieän
trôû suaát cao.
a. Coïc theùp boïc ñoàng, baêng ñoàng, hoaù chaát b. Hoaù chaát GEM c. Baûng ñoàng tieáp ñaát
Hình 3.17.Vaät lieäu thöïc hieän heä thoáng ñaát
Hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát bao goàm caùc ion kim loaïi coù tính daãn ñieän cao, hoaù chaát giöõa ñoä aåm
vaø hoaù chaát keát dính. Khi hoøa hoaù chaát giaûm ñieän trôû ñaát vôùi nöôùc vaø töôùi leân caùc raõnh heä thoáng
ñaát thìø vuøng ñaát xung quanh noù seõ trôû thaønh khoái seàn seät, taïo neân moät phaàn thoáng nhaát. Caùc thí
nghieäm taïi hieän tröôøng ñaõ chöùng minh söï giaûm maïnh trò soá ñieän trôû ñaát (töø 5090%) khi hoùa chaát
ñöôïc cho vaøo caùc vuøng coù ñieän trôû suaát cao nhö laø ñaát seùt hoaëc caùt.
Hoùa chaát giaûm ñieän trôû ñaát coù nhöõng öu ñieåm sau:
 Beàn vöõng vaø khoâng caàn baûo trì (khoâng bò aên moøn do phaûn öùng vôùi muoái hay hoùa chaát).
 Giöõ ñieän trôû ñaát ôû haèng soá oån ñònh vôùi thôøi gian.
 Khoâng bò phaân huûy hay muïc röõa.
 Thích hôïp cho vieäc laép ñaët ôû nôi ñaát khoâ hay ñaát buøn.
 Khoâng phuï thuoäc vaøo söï hieän dieän cuûa nöôùc ñeå duy trì tính daãn ñieän cuûa noù

d. Coïc hoaù chaát
ÔÛ caùc vuøng coù ñieän trôû suaát cuûa ñaát quaù cao vaø dieän tích daønh cho vieäc thi coâng laép ñaët bò
haïn cheá (ñænh nuùi, coâng trình ñaõ xaây döïng töø tröôùc vaø khoâng coøn nhieàu dieän tích troáng,…) thì coù
theå söû duïng coïc hoaù chaát ñeå thöïc hieän heä thoáng ñaát coù ñieän trôû noái ñaát thaáp.
Hình 3.18. Coïc hoaù chaát

e. Maùy ño ñieän trôû noái ñaát hieän ñaïi
Hieän nay, moät soá nhaø saûn xuaát maùy ño ñieän trôû noái ñaát hieän ñaïi vôùi nhieàu tính naêng nhö:
 Hieån thò baèng maøn hình LCD.
 Taàm ño ñieän trôû roäng töø 0,001 ñeán 3000.
 Ñoä chính xaùc cao coù theå ñaït ñeán  2%
 Ño ñieän trôû noái ñaát kieåu 2 coïc öùng vôùi taàn soá 94/103/111/128Hz hay cheá ñoä töï choïn taàn
soá ño ñeå loaïi tröø nhieãu.
 Ño ñieän trôû suaát cuûa ñaát baèng phöông phaùp 4 coïc.
 Ño ñieän trôû noái ñaát cuûa töøng phaàn töû choïn loïc trong heä thoáng noái ñaát vôùi söï trôï giuùp
cuûa caùc maùy bieán doøng ñieän vaø maùy bieán ñieän aùp kieåu keïp.
 Thieát bò vi xöû lyù ñöôïc ñieàu khieån ñeå töï ñoäng hoùa quy trình ño.
 Töï nhaän bieát ñöôïc vieäc keát noái caùc daây ño vaø keát noái noù vôùi ñaát. Neáu phaùt hieän sai soùt
seõ phaùt tín hieäu caûnh baùo vaø hieån thò treân maøn hình LCD thoâng tin sai soùt, giuùp ngöôøi
söû duïng nhanh choùng khaéc phuïc.
 Ño coù buø tröø ñieän trôû cuûa daây ño ñeå naâng cao ñoä chính xaùc ño, nhaát laø khi ñieän trôû noái
ñaát coù giaù trò nhoû.
 Chöùc naêng löu döõ lieäu vaø in keát quaû ño ra giaáy.

a. Maùy ño vaø phuï kieän b. Ño ñieän trôû cuûa töùng chaân coät ñieän
c. Ño ñieän trôû noái ñaát khoâng duøng d. Ño ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc
coïc doø vaø coïc phuï trong heä thoáng noái ñaát
Hình 3.19. Maùy ño ñieän trôû noái ñaát vaø ñieän trôû suaát cuûa ñaát
2. Phaàn meàm phuï trôï

Ñeå thuaän tieän cho khaùch haøng, moät soá haõng saûn xuaát caùc saûn phaåm noái ñaát cung caáp caùc phaàn
meàm phuï trôï, giuùp nhanh choùng xaùc ñònh ñieän trôû noái ñaát, soá löôïng hoaù chaát caàn söû duïng maø phaàn
meàm GEM cuûa haõng Erico Inc. (USA) laø moät ví duï.
Phaàn meàm GEM Version 3.1 coù caùc chöùc naêng chính nhö sau:
 Tính ñieän trôû noái ñaát cuûa moät vaø nhieàu coïc noái ñaát khi coù/khoâng söû duïng hoaù chaát
giaûm ñieän trôû noái ñaát GEM.
 Tính ñieän trôû noái ñaát cuûa thanh/daây noái caùc coïc boá trí theo ñöôøng thaúng khi coù/khoâng
söû duïng hoaù chaát giaûm ñieän trôû noái ñaát GEM.
 Tính ñieän trôû noái ñaát cuûa thanh/daây noái caùc coïc boá trí theo maïch voøng khi coù/khoâng söû
duïng hoaù chaát giaûm ñieän trôû noái ñaát GEM.
 Höôùng daãn laép ñaët heä thoáng noái ñaát choân thaúng ñöùng vaø choân naèm ngang.
 Caùc ñaëc tính cuûa hoaù chaát giaûm ñieän trôû ñaát GEM
 Caùc thoâng tin veà phaàn meàm GEM.
Caùc thoâng soá ngoõ vaøo bao goàm: ñieän trôû suaát cuûa ñaát, chieàu daøi coïc/thanh/daây noái ñaát, ñöôøng
kính coïc/thanh/daây noái ñaát, soá löôïng coïc; beà roäng, beà daøi, ñöôøng kính hoá choân,..
Keát quaû tính toaùn bao goàm ñieän trôû noái ñaát, soá löôïng hoaù chaát GEM caàn söû duïng.

Hình 3.20. Moät soá giao dieän cuûa phaàn meàm GEM

CHÖÔNG 4
THIEÁT BÒ ÑOÙNG CAÉT VAØ BAÛO VEÄ HAÏ AÙP

Maïng ñieän haï aùp laøm nhieäm vuï truyeàn taûi vaø phaân phoái ñieän naêng ñeán caùc hoä tieâu thuï haï aùp.
Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa noù laø phaân boá treân dieän tích roäng vaø thöôøng xuyeân coù ngöôøi laøm vieäc
vôùi caùc thieát bò ñieän. Vì vaäy, luoân xuaát hieän khaû naêng ruûi ro ngöôøi bò ñieän giaät do tieáp xuùc vôùi boä
phaän mang ñieän, ruûi ro baét löûa cuûa caùc vaät lieäu deã chaùy do nhieät ñoä cao hay hoà quang ñieän, ruûi ro
quaù doøng treân daây daãn mang ñieän khieán caùch ñieän cuûa daây daãn nhanh choùng bò giaø hoaù, bò phaù
huûy gaây chaäp maïch ñieän vaø gaây chaùy.
Hieän nay, ñeå giaûm thieåu ñeán möùc thaáp nhaát ngoaøi vieäc caàn tuaân thuû caùc yeâu caàu veà thieát keá
vaø laép ñaët ñieän hieän haønh coøn phaûi naém vöõng caáu taïo, chöùc naêng vaø thoâng soá cuûa caùc thieát bò
ñoùng caét vaø baûo veä haï aùp nhaèm löïa choïn toát nhaát phöông aùn baûo veä ngöôøi vaø thieát bò.
4.2. MAÙY CAÉT HAÏ AÙP
Maùy caét haï aùp (Circuit Breaker - CB) laø loaïi khí cuï ñieän ñieàu khieån baèng tay nhöng coù khaû
naêng töï ñoäng caét maïch khi maïng ñieän bò ngaén maïch, quaù taûi hoaëc suït aùp v.v… Hieän nay, maùy caét
haï aùp ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc heä thoáng ñieän haï aùp thuoäc lónh vöïc coâng nghieäp, daân
duïng… vaø ñang ñöôïc thay theá daàn caàu chì.
1. Caáu taïo vaø nguyeân lyù laøm vieäc
Caáu taïo cuûa CB goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
 Voû cuûa CB coù chöùc naêng ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi khi söû duïng vaø thao taùc ñoùng caét
treân CB.
 Cô caáu ñoùng ngaét ñaûm baûo taát caû caùc cöïc cuûa CB ñöôïc ñoùng ngaét cuøng moät luùc vaø
chính xaùc.
 Cô caáu ngaét ñieän töø coù boä phaän cô baûn laø cuoän daây. Cuoän daây coù moät loõi saét coá ñònh
vaø loõi chuyeån ñoäng. Neáu doøng ñieän vöôït quaù moät giaù trò xaùc ñònh tröôùc, cuoän daây sinh
ra moät löïc ñieän töø ñuû maïnh ñeå thaéng löïc giöõ cuûa loø xo vaø huùt phaàn öùng. Cô caáu ñoùng
ngaét luùc ñoù ñöôïc taùc ñoäng baèng moät caàn ñoùng ngaét laøm tieáp ñieåm cuûa CB nhanh choùng
môû ra.
 Cô caáu nhieät baûo veä quaù taûi baèng thanh löôõng kim. Ñoä cong cuûa noù phuï thuoäc vaøo
cöôøng ñoä doøng ñieän vaø thôøi gian doøng ñieän chaïy qua. Sau khi cong ñeán moät möùc ñoä xaùc
ñònh (hay nhieät ñoä nhaát ñònh) thanh löôõng kim seõ taùc ñoäng tôùi cô caáu ñoùng caét.
 Tieáp ñieåm goàm coù tieáp ñieåâm hoà quang, tieáp ñieåm ñoäng, tieáp ñieåm tónh. Do yeâu caàu tieáp
ñieåm phaûi coù ñieän trôû tieáp xuùc nhoû vaø vaät lieäu laøm tieáp ñieåm phaûi chòu nhieät khi ngaén
maïch neân ñoøi hoûi tieáp ñieåm phaûi laøm baèng chaát lieäu ñaëc bieät.
 Heä thoáng daäp hoà quang goàm hai phaàn: ngaên daãn hoà quang vaø buoàng daäp hoà quang. Hoà
quang khi vöøa phaùt sinh ngay laäp töùc bò doàn vaøo buoàng daäp hoà quang qua ngaên daãn hoà
quang. Quaù trình daäp taét hoà quang xaûy ra trong buoàng daäp hoà quang theo nguyeân taéc
haïn cheá doøng ñieän.

1. Caàn taùc ñoäng

2. Cô caáu taùc ñoäng ñoùng/môû
3. Caùc tieáp ñieåm
4. Caùc ñaàu noái
5. Löôõng kim nhieät
6. Vít hieäu chænh doøng taùc ñoäng
7. Cô caáu caét ñieän töø
8. Heä thoáng daäp hoà quang
Hình 4.1. Caáu taïo cuûa CB haï aùp

2. Phaân loaïi CB
a. Loaïi MCB (Miniature Circuit Breakers) thöôøng ñöôïc söû duïng trong coâng nghieäp thöông maïi,
thieát bò trong nhaø vaø trong daân duïng. Do ñoù, MCB coù kích thöôùc cuõng nhö doøng ñònh möùc nhoû, neân
noù phuø hôïp cho vieäc baûo veä caùp, baûo veä thieát bò chieáu saùng, maïch nung (loø söôûi, baøn uûi) cuõng nhö
ñieàu khieån vaø baûo veä caùc ñoäng cô coù coâng suaát nhoû.
Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa MCB laø:
 Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
 Doøng ñieän ñònh möùc: 0.1 -100A;
 Ñieän aùp ñònh möùc: 220 - 415VAC, 60 -110VDC;
 Khaû naêng caét doøng ngaén maïch: 3, 4.5, 6, 10kA.
b. Loaïi MCCB (Moulded Case Circuit Breakers) veà cô baûn cuõng gioáng nhö MCB nhöng coù
moät soá khaùc bieät sau:
 MCCB coù caùc giaù trò ñònh möùc cao hôn neân noù thöôøng ñöôïc ñaët caùc heä thoáng phaân phoái
ñieän gaàn nguoàn hôn MCB. Caùc giaù trò ñieän aùp ñònh möùc cao hôn coù theå leân ñeán
1000VAC hay 1200VDC;
 Giaù trò doøng ñònh möùc lôùn hôn 100A coù theå leân ñeán 2500A hay lôùn hôn;
 Khaû naêng ngaét doøng cuõng cao hôn leân ñeán 50kA hay hôn nöõa.
3. Thoâng soá cuûa CB
Caùc thoâng soá chính cuûa CB bao goàm:
a. Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
b. Ñieän aùp ñònh möùc (Ue);
c. Ñieän aùp caùch ñieän (Ui);
d. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc ñaïi (UBmax);
e. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc tieåu (UBmin);
f. Doøng ñieän ñònh möùc (In);

g. Doøng taùc ñoäng boä phaän baûo veä quaù doøng (Ir), Ir=Kr.In vôùi Kr laø heä soá hieäu chænh;
h. Taàn soá laøm vieäc;
i. Khaû naêng caét doøng ngaén maïch lôùn nhaát (Icu);
j. Ñieän aùp thöû nghieäm xung (Uimp);
k. Caùc ñaëc tuyeán ngaét doøng: B, C, D, K, Z vaø MA;
5. Ñaëc tính ngaét doøng
Chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa CB laø baûo veä heä thoáng ñieän ví duï nhö caùp vaø daây daãn choáng
laïi hieän töôïng phaùt noùng do quaù taûi hay ngaén maïch, vì vaäy CB phaûi nhaûy chính xaùc trong giôùi haïn
nhieät ñoä caùch ñieän cuûa daây daãn. Trong moät soá tröôøng hôïp öùng duïng nhaát ñònh neân coù CB ñaëc thuø
ñeå baûo veä thieát bò baùn daãn, moâ tô, bieán aùp …
Baûng 4.1. Ñaëc tính ngaét cuûa CB
Ñaëc
Tieâu chuaån Im ÖÙng duïng
tuyeán
B 3-5In Baûo veä thoáng ñieän daân duïng noùi chung.
Baûo veä heä thoáng nôi taûi coù tính caûm khaùng cao nhö
IEC 898 C 5-10In
maùy bieán aùp vaø ñeøn cao aùp caûm öùng.
DIN VDE
D ÖÙng duïng trong coâng nghieäp (töông töï nhö loaïi 4
0641/A4 10-14In trong heä tieâu chuaån BS).
BS3871 Phaàn 1
Baûo veä boä khôûi ñoäng ñoäng cô vaø caùc thieát bò
MA 12In
chuyeân duïng (khoâng baûo veä quaù taûi).
K 10-14In Baûo veä moâtô vaø maùy bieán aùp.
DIN VDE 0660
Z 2,4-3,6In Baûo veä maïch baùn daãn vaø maïch ñieän töû.
1
Ir : doøng taùc ñoäng baûo veä quaù taûi
Im : doøng taùc ñoäng baûo veä ngaén maïch
Pdc : doøng ñieän lôùn nhaát maø CB coù khaû
2 naêng caét maø khoâng hö hoûng.
1 : chænh ñònh doøng taùc ñoäng nhieät
3 2 : chænh ñònh thôøi gian taùc ñoäng nhieät
3 : chænh ñònh doøng taùc ñoäng töø
4 : chænh ñònh thôøi gian taùc ñoäng töø
4
a. Cô caáu baûo veä kieåu töø nhieät b. Cô caáu baûo veä kieåu ñieän töû
Hình 4.2. Ñaëc tính ngaét doøng cuûa CB
Ñöôøng cong ñaëc tính ngaét doøng bao goàm hai phaàn: ñaëc tính thôøi gian phuï thuoäc (doøng ñieän
caøng lôùn thì thôøi gian caàn thieát ñeå ngaét caøng nhoû) cuûa boä phaän ngaét nhieät vaø ñaëc tính thôøi gian
ngaét ñoäc laäp (thôøi gian caàn thieát ñeå ngaét khoâng phuï thuoäc doøng ñieän vaø thöôøng vaøo khoaûng töø
1030ms) cuûa boä phaän ngaét ñieän töø. Hình 4.2.a. trình baøy ñaëc tính ngaét doøng cuûa cô caáu baûo veä
kieåu töø nhieät vaø Hình 4.2.b trình baøy ñaëc tính ngaét doøng cuûa cô caáu baûo veä kieåu ñieän töû vôùi khaû

naêng ñieàu chænh ñaëc tuyeán baûo veä linh hoaït hôn (caùc muõi teân töông öùng vôùi caùc nuùt hieäu chænh
doøng taùc ñoäng vaø thôøi gian taùc ñoäng treã cuûa cô caáu baûo veä quaù nhieät vaø cô caáu baûo veä quaù doøng).
CB ñöôïc thieát keá nhieàu ñaëc tính ngaét doøng khaùc nhau ñaùp öùng nhieàu heä tieâu chuaån khaùc nhau
(Baûng 4.1).
4.3. THIEÁT BÒ CHOÁNG DOØNG ÑIEÄN ROØ
1. Caáu taïo vaø nguyeân lyù laøm vieäc
Hình 4.3 trình baøy nguyeân lyù caáu taïo cuûa thieát bò choáng doøng roø.
A
IN
IL A. Rô le taùc ñoäng
C. Loõi bieán doøng
C
T. Nuùt nhaán kieåm tra
R. Ñieän trôû haïn doøng
Hình 4.3. Nguyeân lyù caáu taïo thieát bò choáng doøng roø
Tuøy theo loaïi rô le taùc ñoäng A maø thieát bò choáng doøng roø ñöôïc chia ra laøm hai loaïi:
a. Thieát bò choáng doøng roø vôùi cô caáu ñieän cô
Boä phaän cô baûn cuûa thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø laø bieán doøng loõi caân baèng (bieán doøng thöù
töï khoâng). Ñaây laø moät maïch töø voøng xuyeán loaïi saét Ferrit coù ñoä töø thaåm cao, treân ñoù ñöôïc quaán
hai cuoän daây coù soá voøng baèng nhau, sao cho khi coù doøng ñieän ñi qua thì töø thoâng toång cuûa hai töø
thoâng sinh ra bôûi doøng ñieän ñi vaø veà qua hai cuoän daây naøy coù trò soá  = 0 vaø moät cuoän daây caûm
öùng quaán nhieàu voøng côõ daây nhoû duøng ñeå nhaän doøng ñieän caûm öùng (neáu xuaát hieän) cung caáp cho
cuoän daây rôle doøng ñieän (Hình 4.4) taùc ñoäng cô caáu ñoùng ngaét laøm môû heä thoáng tieáp ñieåm caét
maïch ñieän.
b. Thieát bò choáng doøng ñieän roø vôùi rô le ñieän töû
Thieát bò naøy hoaït ñoäng vôùi nguoàn phuï vaø ñöôïc laép theâm vi maïch ñeå khueách ñaïi doøng ñieän
cung caáp cho cuoän daây rô le doøng ñieän, naâng ñoä nhaïy vaø tính chính xaùc cao hôn. Do ñoù, khi laép
thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø neân laép ñuùng daây pha vaøo cöïc L, daây trung tính vaøo cöïc N vaø söû
duïng ñuùng ñieän aùp ñònh möùc ñöôïc ghi treân thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø ñeå ñaûm baûo cho vi
maïch beân trong khoâng bò hö hoûng (Hình 4.5).
Hình 4.6 trình baøy caáu taïo thöïc beân trong cuûa thieát bò choáng doøng roø ñieån hình. Thieát bò naøy coù
khaû naêng taûi doøng toái ña laø 13A vaø ñöôïc thieát keá ñeå ngaét khi doøng roø vöôït quaù 30mA. Ñaây laø thieát
bò choáng doøng roø kieåu tích cöïc. Noù khoâng ñöôïc trang bò choát cô hoïc vì theá seõ caét maïch khi maát
ñieän. Ñaëc tính naøy laø caàn thieát cho caùc thieát bò maø söï nguy hieåm coù theå xuaát hieän khi nguoàn caáp
ñieän ñöôïc taùi laäp ngoaøi mong muoán.
Nguoàn caáp (daây pha vaø daây trung hoaø) ñöôïc noái vôùi caùc cöïc (1) vaø daây noái caáp ñieän cho taûi
ñöôïc noái vôùi caùc cöïc (2). Daây noái ñaát (khoâng trình baøy treân hình) ñöôïc noái thaúng vaø lieân tuïc töø
nguoàn tôùi taûi.

Cô caáu taùc ñoäng Tieáp ñieåm Cô caáu taùc ñoäng Tieáp ñieåm
Doøng ñeán
Doøng roø
Rô le ñieän töû
Doøng veà
Doøng cheânh leäch
Hình 4.4. Thieát bò choáng doøng roø vôùi rô le ñieän cô Hình 4.5. Thieát bò choáng doøng roø vôùi rô le ñieän töû
Hình 4.6. Caáu taïo beân trong thieát bò choáng doøng roø
Khi nuùt phuïc hoài (3) ñöôïc nhaán, caùc tieáp ñieåm (4 aån sau phaàn töû 5) ñoùng, cho pheùp doøng ñieän
ñi qua. Cuoän daây solenoid (5) giöõ caùc tieáp ñieåm ñoùng khi nuùt phuïc hoài ñaõ nhaû ra.
Cuoän daây caûm bieán (6) laø bieán doøng kieåu vi sai vôùi caùc daây ñi vaøo giöõa laø daây pha vaø trung
hoaø. Trong traïng thaùi vaän haønh bình thöôøng, khoâng coù hieän töôïng roø doøng ñieän, doøng ñieän qua daây
pha baèng doøng ñieän qua daây trung tính (nhöng ngöôïc chieàu nhau) thì khoâng taïo ra töø thoâng trong
cuoän daây caûm bieán vaø thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø khoâng taùc ñoäng. Neáu coù hieän töôïng roø
doøng ñieän (ví duï nhö ngöôøi chaïm vaøo phaàn mang ñieän cuûa thieát bò coù trang bò thieát bò baûo veä
choáng doøng roø), doøng ñieän trong hai daây (daây pha vaø daây trung tính, ñoái vôùi thieát bò moät pha) vaø
trong caùc daây (ba daây pha vaø daây trung tính) khoâng baèng nhau neân doøng ñieän toång I = IL – IN > 0
ñi trong cuoän caûm bieán (6) vaø doøng naøy ñöôïc nhaän bieát bôûi maïch caûm bieán (7). Maïch caûm bieán
caét nguoàn caáp ñieän cho cuoän daây solenoid (5) vaø caùc tieáp ñieåm (4) seõ ñöôïc taùch rôøi döôùi aùp löïc
cuûa loø xo, caét nguoàn caáp ñieän cho thieát bò.
Thieát bò choáng doøng roø ñöôïc cheá taïo ñeå coù theå caét doøng trong vaøi phaàn giaây nhôø ñoù nhanh
choùng giaûm nguy hieåm do soác ñieän.
Nuùt nhaán kieåm tra (8) cho pheùp kieåm tra söï vaän haønh chính xaùc cuûa thieát bò choáng doøng roø
baèng caùch caáp moät doøng nhoû qua daây thöû (9). Ñaây laø vieäc moâ phoûng doøng khoâng caân baèng ñi
trong cuoän caûm bieán. Neáu thieát bò choáng doøng roø khoâng hoaït ñoäng caét maïch khi nhaán nuùt kieåm tra
thì caàn phaûi thay theá thieát bò choáng doøng roø.
Ñoái vôùi maïng ñieän ba pha trung tính tröïc tieáp noái ñaát, söû duïng thieát bò ñieän choáng doøng ñieän
roø 4 cöïc, coøn vôùi maïng ñieän moät pha thì duøng khí cuï ñieän choáng doøng ñieän roø 2 cöïc.

2. Phaân loaïi thieát bò choáng doøng ñieän roø
a. Thieát bò choáng doøng roø RCD ( Residual Current Devices) hay maùy caét choáng doøng roø
RCCB (Residual Current Circuit Breaker) laø thieát bò ngaét maïch ñieän khi chuùng phaùt hieän doøng roø
khoûi maïch (thí duï: doøng roø vaøo ñaát khi ngaén maïch chaïm ñaát) vöôït quaù giaù trò an toaøn. Caùc thieát bò
naøy coù theå thöû ñeå kieåm tra neáu nhö chuùng vaän haønh vaø/hay chuùng ñöôïc keát noái ñuùng phöông
phaùp.
RCD hai cöïc (Hình 4.7.a) vôùi caùc ñaëc ñieåm nhö: cung caáp baûo veä choáng quaù doøng vaø hoûng
caùch ñieän cho caùc maïch ñieän cuoái, thöôøng chæ baûo veä cho nhoùm coù töø 1 ñeán 3 thieát bò, thích hôïp
vôùi heä thoáng noái ñaát TT, vaän haønh treân caùc maïng ñieän 1 pha. Ñeå baûo veä ngöôøi, thöôøng söû duïng
RCD loaïi coù doøng roø ñònh möùc laø 30mA vaø ñeå baûo veä choáng chaùy thöôøng söû duïng RCD loaïi coù
doøng roø ñònh möùc laø 300mA500mA.
RCCB (Hình 4.7.b) ñöôïc khuyeán duøng ñeå baûo veä choáng doøng ñieän roø xuoáng ñaát trong maïng
ñieän hieän höõu ñöôïc trang bò nhieàu CB vaø caàu chì nhö: maïng ñieän daân duïng vaø coâng nghieäp. Caùc
RCCB thöôøng coù khaû naêng caét doøng roø ñaït yeâu caàu cuûa tieâu chuaån IEC 1008 vaø töông thích vôùi
moïi daïng noái ñaát cuûa heä thoáng ñieän.
Caùc thieát bò RCD vaø RCCB caàn söû duïng gheùp vôùi maùy caét haï aùp kieåu töø –nhieät hay caàu chì ñeå
baûo veä choáng quaù doøng vaø choáng ngaén maïch.
b. Thieát bò ngaét maïch chaïm ñaát GFI (Ground Fault Interrupter) vaø maùy caét ngaét chaïm ñaát
GFCI (Ground Fault Circuit Interrupter) thöôøng ñöôïc söû duïng ôû Myõ vaø Canada, nhöng caùc thuaät
ngöõ naøy khoâng thaät chính xaùc vì thieát bò choáng doøng roø seõ taùc ñoäng ngaét neáu doøng ñieän roø vaøo baát
cöù nôi naøo, chöù khoâng nhaát thieát phaûi roø xuoáng ñaát.
GFCI (Hình 4.7.c) ñöôïc söû duïng ñeå baûo veä cho maïng ñieän coâng suaát lôùn vôùi heä thoáng noái ñaát
kieåu TN-S khi toång trôû ngaén maïch voøng khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc. GFCI thích hôïp cho maïng ñieän
coâng nghieäp hay maïng phaân phoái haï aùp coù doøng ñònh möùc leân ñeán 1200A vaø söï choïn loïc cuûa thieát
bò baûo veä ñöôïc ñaûm baûo baèng cô cheá thôøi gian treã.
c. Thieát bò ngaét doøng roø ñaát ELCB (Earth Leakage Circuit Breaker) goàm moâ ñun EL (Earth
Leakage Module) tích hôïp trong CB (Hình 4.7.d) vôùi caùc ñaëc ñieåm nhö: cung caáp baûo veä choáng
quaù doøng vaø hoûng caùch ñieän cho caùc tuû ñieän chính haï aùp, caùc maïch phaân phoái phuï trong coâng
nghieäp. Ngoaøi ra, giaûi phaùp naøy cuõng ñöôïc löïa choïn ñeå baûo veä cho ñoäng cô hay maïch caùp coù doøng
ñònh möùc leân ñeán 250A.
a. b. c. d.
Hình 4.7. Caùc loaïi thieát bò choáng doøng ñieän roø

d. Thieát bò choáng doøng roø vôùi baûo veä quaù taûi RCBO (Residual Current Breaker with
Overload) laø toå hôïp thieát bò choáng doøng roø (RCD) vaø maùy caét haï aùp kieåu töø nhieät (MCB). Vì vaäy,
thieát bò RCBO coù caû hai chöùc naêng baûo veä choáng quaù doøng vaø choáng doøng chaïm ñaát.
3. Caùc thoâng soá chính cuûa thieát bò baûo veä choáng doøng roø
Goïi In laø doøng roø taùc ñoäng laøm vieäc thì thoâng soá quan troïng nhaát cuûa thieát bò choáng doøng roø
RCD laø doøng roø khoâng taùc ñoäng I. Ñaây chính laø giaù trò lôùn nhaát cuûa doøng roø maø khoâng laøm cho
maùy caét taùc ñoäng caét vaø baèng 0.5In. Vì theá, coù theå nhaän xeùt raèng:
 Neáu I < 0.5In thì thieát bò RCD khoâng taùc ñoäng
 Neáu 0.5In < I < In thì thieát bò RCD coù theå taùc ñoäng
 Neáu I > In thì thieát bò RCD chaéc chaén taùc ñoäng
Ñeå löïa choïn giaù trò doøng roø taùc ñoäng laøm vieäc (In) caàn quan taâm ñeán loaïi heä thoáng noái ñaát
chuaån, doøng roø toång trong nhaø maùy. Toång vectô cuûa doøng roø treân moãi pha khoâng ñöôïc vöôït quaù
0.5In nhaèm traùnh vieäc caét ñieän ngoaøi mong muoán.
Hieän caùc thieát bò choáng doøng roø ñöôïc cheá taïo vôùi caùc doøng roø ñònh möùc nhö sau: 6mA, 10mA,
30mA, 100mA, 300mA, 500mA vaø 1000mA.
Ñoái vôùi baûo veä choáng chaïm ñieän giaùn tieáp trong heä thoáng ñieän coù noái ñaát kieåu TT, giaù trò thôøi
gian caét cöïc ñaïi öùng vôùi In khoâng ñöôïc vöôït quaù 1s (IEC 60364-4-41).
Ngoaøi ra, thieát bò baûo veä choáng doøng roø vaø ñaëc bieät laø caùc thieát bò coù tích hôïp maùy caét haï aùp,
coøn coù caùc thoâng soá chính töông töï nhö maùy caét haï aùp nhö:
 Ñieän aùp ñònh möùc Un (V)
 Doøng ñieän ñònh möùc In (A)
 Doøng roø taùc ñoäng laøm vieäc In (mA )
 Taàn soá ñònh möùc fn (Hz)
 Thôøi gian caét: loaïi caét nhanh hay caét coù thôøi gian trì hoaõn (ms)
 Caáp baûo veä (IP)
 Soá cöïc
4. Baûo veä phaân bieät giöõa caùc thieát bò choáng doøng roø
Tieâu chuaån IEC 60364-5-53 phaùt bieåu raèng baûo veä phaân bieät giöõa caùc thieát bò baûo veä choáng
doøng roø ñöôïc laép ñaët noái tieáp coù theå ñöôïc yeâu caàu bôûi caùc lyù do vaän haønh rieâng khi söï an toaøn
ñöôïc quan taâm. Baûo veä phaân bieät ñaït ñöôïc baèng caùch löïa choïn vaø laép ñaët caùc thieát bò RCD vôùi
muïc ñích khi xuaát hieän söï coá chæ coù thieát bò RCD gaàn nhaát taùc ñoäng.
Coù hai daïng baûo veä phaân bieät giöõa caùc thieát bò RCD:
 Phaân bieät theo haøng ngang (Hình 4.8.a): cung caáp baûo veä töøng ñöôøng daây baèng caùch söû
duïng thieát bò RCCB rieâng bieät. Baèng caùch naøy, trong tröôøng hôïp söï coá chaïm ñaát chæ
ñöôøng daây bò söï coá bò coâ laäp vaø caùc RCCB coøn laïi khoâng phaùt hieän baát kyø doøng chaïm
ñaát naøo. Tuy nhieân, caàn cung caáp caùc giaûi phaùp choáng chaïm ñieän giaùn tieáp vaøo phaàn
cuûa caùc tuû ñieän hay caùc thieát bò phía treân thieát bò RCCB.
 Phaân bieät theo haøng doïc (Hình 4.8.b): ñöôïc thöïc hieän baèng caùch söû duïng caùc RCD maéc
noái tieáp.
Theo tieâu chuaån IEC 60364-5-53, ñeå ñaûm baûo baûo veä phaân bieät giöõa hai thieát bò baûo veä choáng
doøng roø maéc noái tieáp, caùc thieát bò naøy phaûi thoûa caû hai ñieàu kieän sau:
 Ñaëc tuyeán khoâng taùc ñoäng doøng-thôøi gian cuûa thieát bò choáng doøng roø ñaët ôû phía nguoàn
(maïch phía treân) phaûi naèm treân ñaëc tuyeán taùc ñoäng doøng-thôøi gian cuûa thieát bò choáng
doøng roø ñaët ôû phía taûi (maïch phía döôùi).

 Doøng taùc ñoäng ñònh möùc cuûa thieát bò choáng doøng roø ñaët ôû phía nguoàn phaûi lôùn doøng taùc
ñoäng ñònh möùc cuûa thieát bò choáng doøng roø ñaët ôû phía taûi.
a. b.
Hình 4.8. Baûo veä phaân bieät giöõa caùc thieát bò
RCD
5. Caùc hình thöùc baûo veä baèng thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø
Muïc ñích ñaàu tieân cuûa vieäc söû duïng thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø laø baûo veä choáng ñieän giaät
ôû nhöõng nôi khoâng theå laép coâng taéc töï ñoäng CB (Circuit Breaker) hay caàu chì ñöôïc do toång trôû
maïch voøng quaù cao laøm cho thôøi gian ngaét khoâng ñöôïc ñaûm baûo hay khi ñieän aùp chaïm ñoøi hoûi
khoâng ñöôïc vöôït quaù 50V.
Thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø cuõng coù theå baûo veä choáng ruûi ro chaùy, noå ñieän. Ñaây laø moät
ñaëc ñieåm maø ñeán nay raát ít ñöôïc chuù yù ñeán.
Caùc thieát bò ñieän baûo veä quaù doøng ñieän khoâng theå phaùt hieän ñöôïc doøng ñieän roø coù trò soá nhoû
nhöng chính nhöõng doøng ñieän roø coù trò soá nhoû naøy ñeå toàn taïi trong thôøi gian daøi coù theå gaây ra
chaùy, noå. Caùc thí nghieäm ñaõ chöùng toû raèng doøng ñieän roø chaïm ñaát ñoù coù theå daãn ñeán hieän töôïng
phaùt noùng quaù trò soá cho pheùp vaø gaây chaùy, noå. Theo tính toaùn, vôùi coâng suaát 20W laø ñuû ñeå gaây
chaùy, noå. Vì lyù do naøy, ngöôøi ta phaûi coâng nhaän tính böùc thieát duøng thieát bò ñieän choáng doøng ñieän
roø ñeå baûo veä taøi saûn choáng chaùy, noå ñieän.
Thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø phaûi tuaân theo hai yeâu caàu coù moái quan heä vôùi nhau. Thöù
nhaát, phaûi coù ñoä nhaïy ñuû ñeå phaùt hieän giaù trò doøng ñieän thaáp hôn nhieàu so vôùi giaù trò doøng ñieän coù
haïi ñeán nhòp tim cuûa ngöôøi. Thöù hai, phaûi taùc ñoäng caøng nhanh caøng toát ñeå giaûm ruûi ro hoûa hoaïn,
noå.
Thieát bò ñieän baûo veä choáng doøng ñieän roø coù caùc caáp doøng ñieän roø taùc ñoäng phoå bieán laø 10mA,
30mA, 100mA, 300mA, 500mA. Thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø caáp 300mA vaø 500mA chæ thích
hôïp khi duøng ñeå baûo veä heä thoáng cung caáp ñieän haï aùp phoøng traùnh caùc ruûi ro veà tai naïn chaùy, noå
ñieän. Thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø caáp 30mA ñöôïc duøng phoå bieán laøm thieát bò ñieän choáng
giaät. Ñoái vôùi caùc thieát bò ñieän deã xaûy ra hieän töôïng chaïm voû lieân tuïc vôùi doøng ñieän roø coù trò soá lôùn
cuõng coù theå duøng khí cuï ñieän choáng doøng ñieän roø caáp 100mA. Thieát bò ñieän choáng doøng ñieän roø
caáp 30mA vôùi thôøi gian taùc ñoäng khoaûng 0,1 giaây hieän ñöôïc nhieàu coâng ty ñieän löïc cuûa nhieàu
quoác gia treân theá giôùi khuyeán duøng vaø ñöôïc quy ñònh trong caùc quy phaïm veà an toaøn trong heä
thoáng ñieän daân duïng.
Trong caùc heä thoáng cung caáp ñieän haï aùp ba pha boán daây trung tính tröïc tieáp noái ñaát ñoøi hoûi
möùc ñoä an toaøn cao nhö ôû nhöõng nôi coâng coäng hay nhöõng nôi maø ngöôøi söû duïng laø ngöôøi taøn taät,
ngöôøi giaø, ngöôøi khoâng coù kyõ naêng söû duïng ñieän (beänh vieän, tröôøng hoïc, nhaø treû, phoøng rieâng cuûa
treû em …) caàn phaûi coù thieát bò ñieän ñaëc bieät an toaøn, trong tröôøng hôïp naøy thöôøng söû duïng thieát bò
ñieän choáng doøng ñieän roø coù doøng ñieän roø taùc ñoäng caáp 10mA.
Sô ñoà ñieån hình boá trí thieát bò choáng doøng ñieän roø trình baøy ôû Hình 4.9.

1000mA
100ms
Ñoäng cô
10A 16A
300mA 300mA 30mA
OÅ caém
Thieát bò chieáu saùng

Maùy tieän Maùy baøo Maùy cöa
Hình 4.9. Sô ñoà laép ñaët thieát bò choáng doøng ñieän roø trong maïng ñieän
6. Caùc haïn cheá cuûa thieát bò choáng doøng roø

Thieát bò choáng doøng roø RCD coù theå gia taêng möùc an toaøn cuûa moät heä thoáng cung caáp ñieän
nhöng khoâng theå loaïi tröø taát caû caùc ruûi ro do soác ñieän vaø nguy hieåm chaùy. Theâm vaøo ñoù, thieát bò
choáng doøng roø khoâng coù khaû naêng phaùt hieän quaù doøng, ngaén maïch pha-trung hoaø hay ngaén maïch
pha-pha.
Thieát bò choáng doøng roø RCD coù theå baûo veä choáng soác ñieän khi doøng ñi qua ngöôøi töø pha xuoáng
ñaát. Thieát bò naøy khoâng theå baûo veä choáng soác ñieän khi doøng ñieän ñi qua ngöôøi töø pha sang daây
trung hoaø hay töø pha sang pha (ví duï, caùc ngoùn tay ngöôøi chaïm vaøo pha –trung hoaø khi laép boùng
ñeøn).
Trong thöïc teá vieäc baûo veä choáng soác ñieän ngoaøi vieäc söû duïng caùc thieát bò choáng doøng roø caàn
thoâng qua caùc giaûi phaùp cô hoïc (che chaén hay bao boïc ñeå baûo veä choáng chaïm ñieän) vaø quaù trình
(ví duï, ngaét ñieän tröôùc khi tieán haønh baûo trì thieát bò).

4.4. CAÀU CHÌ
Caàu chì laø thieát bò baûo veä baèng caùch chaûy moät hoaëc nhieàu daây chaûy ñeå ngaét maïch vaø caét doøng
neáu doøng vöôït quaù giaù trò caøi ñaët trong khoaûng thôøi gian cho pheùp.
Loaïi caàu chì ñöôïc söû duïng ñeå choáng quaù taûi vaø ngaén maïch trong maïng haï aùp daân duïng coù ñaëc
tính gG phuø hôïp vôùi IEC 60269-3. Loaïi naøy coù hai doøng qui öôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù goàm:
 Doøng khoâng noùng chaûy Inf: ñaây laø giaù trò doøng maø caàu chì coù theå chòu ñöôïc maø khoâng bò
noùng chaûy trong thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A chòu ñöôïc
doøng 40A (1,25In) maø khoâng noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
 Doøng noùng chaûy If: ñaây laø giaù trò doøng gaây ra hieän töôïng noùng chaûy caàu chì tröôùc khi
keát thuùc khoaûng thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A khi chòu doøng
52,1A (1,6In) phaûi noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
Caùc thí nghieäm tieâu chuaån cuûa IEC 269-1 yeâu caàu ñaëc tính caàu chì naèm giöõa hai ñöôøng cong
giôùi haïn cho caàu chì ñöôïc xem xeùt (Hình 4.10). Töø ñaëc tính mieàn chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
nhaän thaáy caàu chì khoâng thích hôïp ñeå baûo veä choáng quaù taûi ôû möùc thaáp. Do ñoù caàn söû duïng daây
daãn coù tieát dieän lôùn hôn nhaèm traùnh haäu quaû quaù taûi keùo daøi (trong tröôøng hôïp xaáu nhaát quaù taûi
60% trong 1h).
Trong maïng haï aùp coâng nghieäp, loaïi caàu chì coù ñaëc tính gM (baûo veä ñoäng cô khi khôûi ñoäng laãn
khi ngaén maïch nhöng khoâng baûo veä quaù taûi) vaø loaïi caàu chì coù ñaëc tính aM keát hôïp vôùi rô le nhieät
baûo veä choáng quaù taûi coù möùc quaù taûi <4In. Ñaëc tính cuûa hai loaïi caàu chì naøy phuø hôïp vôùi IEC
60269-1 vaø IEC 60269-2.
Ñaëc tröng cho loaïi caàu chì gM vaø aM laø: doøng ñònh möùc cuûa daây chì vaø voû caàu chì In vaø ñaëc
tuyeán I/t (Ich -characteristic). Maõ caàu chì loaïi gM ñöôïc theå hieän nhö sau: InMIch vôùi In chæ ñaëc tính
nhieät ôû taûi thöôøng vaø Ich lieân quan ñeán ñaëc tính ngaén haïn (khôûi ñoäng). Ví duï: 32M63.
Hình 4.11 trình baøy vuøng noùng chaûy tieâu chuaån hoaù cho caàu chì aM, vôùi löu yù raèng ñaëc tuyeán ñeå
thí nghieäm caùc caàu chì aM ñöôïc cho giaù trò töø 4In trôû ñi vaø caùc caàu chì theo IEC 60269 ñöôïc duøng
phaûi coù ñaëc tuyeán naèm trong vuøng toâ môø.
t t
Ñöôøng cong thôøi gian toái Ñöôøng cong thôøi gian toái
thieåu tieàn hoà quang thieåu tieàn hoà quang
1h
Ñöôøng cong thôøi gian

ñöùt chì
Ñöôøng cong thôøi gian
ñöùt chì
Inf If I 4In I
Hình 4.10. Mieàn chaûy vaø khoâng chaûy Hình 4. 11.Vuøng noùng chaûy tieâu chuaån
cuûa caàu chì gG vaø gM hoaù cuûa caàu chì aM

Baûng 4.2. Doøng chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
Loaïi Doøng ñònh möùc (*) Doøng qui öôùc Doøng qui öôùc Thôøi gian
In (A) khoâng chaûy Inf (A) chaûy If (A) qui öôùc (h)
gG In ≤ 4A 1,5In 2,1In 1
gM 4 <In ≤ 16A 1,5In 1,9In 1
16 <In ≤ 63A 1,25In 1,6In 1
63 <In ≤ 160A 1,25In 1,6In 2
(*)
Ich cho caàu 160 <In ≤ 400A 1,25In 1,6In 3
chì gM 400 <In 1,25In 1,6In 4
Caùc caàu chì ngaøy nay coù khaû naêng caét doøng ngaén maïch lôùn raát nhanh nhôø toác ñoä noùng chaûy
nhanh cuûa daây chaûy. Doøng ngaén maïch seõ bò caét tröôùc khi ñaït giaù trò ñænh (Hình 4.12). Söï giôùi haïn
doøng ngaén maïch laøm giaûm öùng löïc nhieät vaø cô gaây ra bôûi doøng ngaén maïch. Do ñoù, laøm giaûm nguy
cô hö hoûng khi xuaát hieän ngaén maïch.
Giaù trò doøng caét ngaén maïch cuûa caàu chì döïa treân giaù trò hieäu duïng cuûa thaønh phaàn xoay chieàu
trong doøng söï coá. Hình 4.13 trình baøy giaù trò doøng ñænh giôùi haïn so vôùi giaù trò hieäu duïng thaønh phaàn
xoay chieàu cho caàu chì haï aùp. Ví duï trong ñoà thò naøy, caàu chì 100A seõ caét doøng hieäu duïng söï coá
2kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû 5kA, caét doøng hieäu duïng söï coá 20kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû 10kA.
Neáu khoâng coù caàu chì giôùi haïn doøng, giaù trò ñænh coù theå ñaït ñeán 50kA.
Tf -thôøi gian chaûy tieàn hoà quang; Ta -thôøi gian Iscpeak –Doøng ñænh söï coá giaû ñònh; Iscrms – Doøng
coù hoà quang; Ttc -thôøi gian toång caét doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu
Hình 4.12. Doøng giôùi haïn bôûi caàu chì Hình 4.13. Doøng ñænh giôùi haïn so vôùi
doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu

CHÖÔNG 5
BAÛO VEÄ AN TOAØN CHO NGÖÔØI
5.1. BAÛO VEÄ CHOÁNG TIEÁP XUÙC TRÖÏC TIEÁP

Con ngöôøi phaûi ñöôïc baûo veä khoûi caùc nguy hieåm coù theå sinh ra khi tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän
mang ñieän cuûa heä thoáng laép ñaët. Coù theå ñaït ñöôïc caùc baûo veä naøy baèng moät trong caùc phöông phaùp
sau:
 Ngaên ngöøa doøng ñieän chaïy qua cô theå cuûa con ngöôøi.
 Giôùi haïn doøng ñieän coù theå chaïy qua cô theå xuoáng ñeán giaù trò thaáp hôn giaù trò doøng ñieän
gaây giaät.
 Söû duïng bieän phaùp baûo veä boå sung.
1. Ngaên ngöøa doøng ñieän chaïy qua cô theå cuûa con ngöôøi
Vieäc ngaên ngöøa doøng ñieän chaïy qua cô theå cuûa con ngöôøi coù theå thöïc hieän baèng caùc bieän phaùp
sau:
a. Caùch ñieän cuûa caùc boä phaän mang ñieän
Caùch ñieän ñöôïc thieát keá ñeå ngaên ngöøa moïi tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän mang ñieän vaø caùc vaät lieäu
caùch ñieän vaø caùc vaät lieäu naøy chæ coù theå ñöôïc loaïi boû khi phaù huûy (thí duï caùch ñieän cuûa caùp ñieän).
 Ñoái vôùi caùc thieát bò ñöôïc laép saün ôû nhaø maùy, caùch ñieän phaûi phuø hôïp vôùi tieâu chuaån
lieân quan aùp duïng cho thieát bò ñoù.
 Ñoái vôùi caùc thieát bò khaùc, caùch ñieän cuûa thieát bò phaûi coù khaû naêng chòu ñöïng laâu daøi caùc
öùng suaát cô, hoaù, nhieät vaø ñieän trong quaù trình vaän haønh bình thöôøng.
b. Che chaén hay bao boïc
Caùc phaàn mang ñieän phaûi ñöôïc ñaët trong tuû ñieän hay che chaén. Caùc thieát bò naøy caàn coù möùc
baûo veä choáng xaâm nhaäp töông ñöông IP2X.
Tröôøng hôïp khi xuaát hieän caùc loã lôùn hôn khi thay theá caùc boä phaän, nhö ñui ñeøn, oå caém hay caàu
chì, hay khi caàn coù caùc loã lôùn hôn ñeå cho pheùp thieát bò hoaït ñoäng theo ñuùng qui caùch thì phaûi:
 Coù caùc bieän phaùp phoøng ngöøa thích hôïp ñeå ngaên khoâng cho ngöôøi chaïm ngaãu nghieân
vaøo caùc boä phaän mang ñieän.
 Ñaûm baûo raèng, trong chöøng möïc coù theå, con ngöôøi nhaän thaáy roõ laø coù theå khaû naêng
chaïm vaøo caùc boä phaän mang ñieän thoâng qua loã vaø khoâng neân coá tình chaïm vaøo caùc boä
phaän naøy.
Beà maët naèm ngang treân cuøng cuûa taám chaén hay voû boïc deã daøng tieáp caän ñöôïc caàn coù möùc baûo
veä choáng xaâm nhaäp töông ñöông IP4X.
Caùc taám chaén hay voû boïc cuûa boä phaän mang ñieän chæ coù theå môû khi:
 Söû duïng chìa khoaù hay duïng cu.ï
 Sau khi ñaõ ngaét nguoàn caùc boä phaän mang ñieän vaø vieäc ñoùng laïi nguoàn chæ coù theå thöïc
hieän sau khi laép hay ñaäy laïi taám chaén hay voû boïc.
c. Raøo chaén
Raøo chaén ñöôïc thieát keá vaø laép ñaët ñeå ngaên ngöøa vieäc tieáp xuùc khoâng chuû yù cuûa con ngöôøi vôùi
caùc boä phaän mang ñieän trong quaù trình thao taùc thieát bò mang ñieän trong traïng thaùi vaän haønh bình
thöôøng nhöng khoâng ngaên ngöøa tieáp xuùc coù chuû yù baèng caùch coá tình voøng qua raøo chaén.
Caùc raøo chaén coù theå dôõ boû maø khoâng caàn söû duïng chìa khoaù hay duïng cuï chuyeân duøng nhöng
chuùng phaûi ñöôïc laép ñaët chaéc chaén ñeå khoâng bò dôøi ñi moät caùch ngaãu nhieân.

d. Ñaët ra khoûi taàm vôùi
Baûo veä baèng caùch ñaët caùc phaàn mang ñieän ra khoûi taàm vôùi chæ nhaèm ngaên ngöøa vieäc tieáp xuùc
khoâng chuû yù vôùi caùc boä phaän mang ñieän. Khoâng gian taàm vôùi ñöôïc qui öôùc theo giôùi haïn theå hieän
treân Hình 5.1. vôùi löu yù giaù trò taàm vôùi naøy aùp duïng cho vieäc tieáp xuùc tröïc tieáp baèng tay ñeå traàn
maø khoâng coù coâng cuï trôï giuùp khaùc (thang, duïng cuï,…).
Caùc boä phaän coù theå tieáp caän ñoàng thôøi (caùch nhau khoâng quaù 2,5m) maø coù caùc ñieän theá khaùc
nhau thì khoâng ñöôïc ñaët trong taàm vôùi.
R=2,50m
0,75m
S
R=1,25m
S beà maët coù khaû naêng con ngöôøi chieám choã Giôùi haïn taàm vôùi
R=1,25m
Hình 5.1. Khu vöïc naèm trong taàm vôùi
Neáu vò trí thöôøng coù ngöôøi ñeán bò giôùi haïn theo phöông naèm ngang baèng moät chöôùng ngaïi vaät
nhö lan can, taám löôùi taïo ra caáp baûo veä nhoû hôn IP2X thì taàm vôùi phaûi ñöôïc keùo daøi töø chöôùng
ngaïi vaät ñoù. Theo höôùng leân treân, taàm vôùi laø 2,5m tính töø beà maët S khoâng tính ñeán baát kyø chöôøng
ngaïi vaät trung gian naøo coù caáp baûo veä nhoû hôn IP2X.
ÔÛ nhöõng nôi thöôøng mang vaùc ñoà vaät daãn ñieän daøi hay coàng keành, taàm vôùi phaûi ñöôïc taêng
theâm coù tính ñeán kích thöôùc töông öùng cuûa caùc ñoà vaät naøy.
2. Giôùi haïn doøng ñieän coù theå chaïy qua cô theå con ngöôøi
Nhaèm giôùi haïn doøng ñieän chaïy qua cô theå con ngöôøi caàn phaûi giaûm thaáp ñieän aùp tieáp xuùc ñeán
giaù trò an toaøn cho con ngöôøi. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu naøy coù theå aùp duïng bieän phaùp noái ñaát caùc boä phaän
kim loaïi bình thöôøng khoâng mang ñieän nhöng do caùch ñieän bò hoûng hay nguyeân nhaân khaùc khieán
boä phaän naøy trôû neân mang ñieän.
3. Aùp duïng bieän phaùp baûo veä boå sung
Söû duïng caùc thieát bò choáng doøng roø vôùi giaù trò doøng roø taùc ñoäng khoâng vöôït quaù 30mA., do ñoù
caàn löu yù raèng khi söû duïng thieát bò choáng doøng roø khoâng coù nghóa laø loaïi boû caùc bieän phaùp an toaøn
neâu treân.

5.2. BAÛO VEÄ CHOÁNG TIEÁP XUÙC GIAÙN TIEÁP
5.2.1. Söû duïng bieän phaùp noái ñaát voû thieát bò
Xeùt maïng cung caáp ñieän coù trung tính caùch ñieän (maïng ñieän IT) coù ñieän aùp daây U, voû thieát bò
ñöôïc noái vôùi heä thoáng noái ñaát coù ñieän trôû noái ñaát laø Rñ. Goïi Rng laø ñieän trôû ngöôøi, RC=R1=R2=R3 laø
ñieän trôû caùch ñieän pha-ñaát, boû qua aûnh höôûng cuûa ñieän dung pha-ñaát C=C1=C2=C3 thì doøng ñieän Iñ
ñi qua ñieän trôû noái ñaát Rñ ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U 3.U
Iñ   vôùi Rñ <<Rng (5.1)
3R ñ  R C / 3 3R ñ  R C
Ñieän aùp tieáp xuùc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
3 .U.R ñ
UT  (5.2)
3R ñ  R C
Töø bieåu thöùc (5.2), ñieän aùp tieáp xuùc phuï thuoäc vaøo ñieän trôû caùch ñieän pha-ñaát vaø ñaëc bieät laø
giaù trò ñieän trôû noái ñaát Rñ. Neáu giaù trò ñieän trôû noái ñaát Rñ ñuû nhoû thì giaù trò ñieän aùp tieáp xuùc seõ ôû
giôùi haïn khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi.
Tröôøng hôïp khoâng boû qua aûnh höôûng cuûa ñieän dung thì doøng ñieän Iñ ñi qua ñieän trôû noái ñaát Rñ
xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
I ñ  I 2ñR  I 2ñC (5.3)
Vôùi IñR vaø IñC laàn löôït laø thaønh phaàn doøng ñieän taùc duïng vaø thaønh phaàn doøng ñieän phaûn khaùng.
3.U
I ñR  (5.4)
3R ñ  R C
3.U..C
I ñC  (5.5)
1  9R 2ñ .2 .C 2
C Rc
Rng
Iñ
Rñ
Hình 5.2. Söï coá chaïm voû trong heä thoáng IT
Ví duï 5.1. Xaùc ñònh giaù trò ñieän trôû noái ñaát Rñ ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi khi tieáp xuùc vaøo
voû thieát bò maø caùch ñieän cuûa thieát bò naøy bò hö hoûng. Bieát raèng, ñieän aùp daây cuûa maïng ñieän laø
380V, ñieän trôû caùch ñieän pha-ñaát RC=5k, ñieän aùp tieáp xuùc cho pheùp UT =25V.
Giaûi:
Giaù trò ñieän trôû noái ñaát Rñ caàn thoaû ñieàu kieän:
U T .R C 25.5000
Rñ    371
U  3U T 380  1,732.25
Giaù trò naøy cuûa ñieän trôû noái ñaát Rñ coù theå thöïc hieän khoâng khoù trong thöïc teá.

Tröôøng hôïp ñieän trôû Rñ = 10 thì ñieän aùp tieáp xuùc trong tröôøng naøy laø:
3.U.R ñ 3.380 .10
UT    1,3V
3R ñ  R C 3.10  5000
Ñieän aùp UT coù giaù trò raát thaáp ñaûm baûo an toaøn cho con ngöôøi.
Tröôøng hôïp tính ñeán giaù trò ñieän dung C=10F, =2f=314Hz thì:
Thaønh phaàn doøng ñieän taùc duïng:
3.U 3.380
I ñR    0,132 A
3R A  R C 3.10  5000
Thaønh phaàn doøng ñieän phaûn khaùng:
3.U..C 3.380 .314 .10 5
I ñC    2,1A
1  9R 2ñ .2 .C 2 1  9.10 2 .314 2 .10 10
Doøng ñieän ñi qua ñieän trôû noái ñaát:
I ñ  I 2ñR  I 2ñC  0,132 2  2,12  2,11A
Ñieän aùp tieáp xuùc:
UT=Iñ.Rñ=2,11.10=21,1V
Nhö vaäy, ñoái vôùi maïng ñieän ba pha trung tính caùch ñieän vôùi ñaát coù ñieän trôû caùch ñieän vaø ñieän
dung cuûa maïng ñieän so vôùi ñaát töông ñoái lôùn thì coù theå thöïc hieän bieän phaùp noái ñaát voû thieát bò ñeå
ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi khi caùch ñieän cuûa thieát bò bò hö hoûng.
Xeùt maïng ñieän coù trung tính noái ñaát tröïc tieáp (maïng TT) coù ñieän trôû noái ñaát trung tính RñN,
ñieän aùp daây U, voû thieát bò ñöôïc noái vôùi heä thoáng noái ñaát coù ñieän trôû noái ñaát laø Rñ. Goïi Rng laø ñieän
trôû ngöôøi, RC laø ñieän trôû caùch ñieän cuûa thieát bò, boû qua aûnh höôûng cuûa ñieän dung pha-ñaát C cuûa
daây daãn thì doøng ñieän Iñ ñi qua ñieän trôû noái ñaát Rñ ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
RC
Iñ
Rng
RñN Rñ
Hình 5.3. Söï coá chaïm voû trong heä thoáng TT
U
Iñ  vôùi Rñ<<Rng (5.6)
3 (R ñ  R ñN  R C )
Ñieän aùp tieáp xuùc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
U T  R ñ .I ñ (5.7)
Trong tình traïng vaän haønh bình thöôøng, vì ñieän trôû caùch ñieän Rc coù giaù trò lôùn neân doøng ñieän Iñ
coù giaù trò nhoû vaø ñieän aùp tieáp xuùc UT seõ ôû möùc thaáp, an toaøn cho con ngöôøi.

Tröôøng hôïp, caùch ñieän cuûa thieát bò bò hö hoûng Rc= 0, ñieän aùp tieáp xuùc coù giaù trò lôùn vaø tuøy
thuoäc vaøo tyû leä giaù trò giöõa RñN vaø Rñ:
R ñ .U
UT  (5.8)
3 (R ñ  R ñN )
Xeùt maïng ñieän haï aùp coù trung tính tröïc tieáp noái ñaát coù Rñ=4, ñieän aùp U=380V, ñieän aùp tieáp
xuùc cho pheùp UT=25V, giaù trò ñieän aùp noái ñaát Rñ yeâu caàu ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
3.U T 3.25
R ñ  R ñN .  4.  0,5
U  3.U T 380  3.25
Giaù trò ñieän trôû noái ñaát RñN coù giaù trò raát thaáp vaø khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù theå thöïc hieän
ñöôïc trong thöïc teá. Chính vì lyù do naøy, ngaøy caøng coù khuynh höôùng aùp duïng baûo veä baèng bieän
phaùp noái voû thieát bò vôùi daây trung tính (tieáp khoâng) ôû maïng ñieän coù trung tính tröïc tieáp noái ñaát.
Baûng 5.1 neâu giaù trò ñieän trôû noái ñaát yeâu caàu theo TCVN 4756-89 (Qui phaïm noái ñaát vaø noái
khoâng caùc thieát bò ñieän).
Baûng 5.1. Giaù trò ñieän trôû noái ñaát yeâu caàu
U (V) Cheá ñoä trung tính nguoàn Giaù trò R noái ñaát yeâu caàu () Ñoái töôïng caàn noái ñaát
>1000V Noái ñaát R≤ 0,5 Trung tính vaø voû thieát
Rieâng noái ñaát nhaân taïo: bò ñieän
R≤ 1,0
Ñieän aùp chaïm ñuû nhoû
Caùch ly Chung cho caû haï aùp: Voû thieát bò ñieän
125
R   10
I
Chæ rieâng cao aùp:
250
R   10
I
I laø doøng ngaén maïch chaïm ñaát (A)
≤1000V Caùch ly R≤ 4 Voû thieát bò ñieän
R≤ 10 (1)
(1) ñoái vôùi MBA coù S≤ 100kVA
Noái ñaát tröïc tieáp 2 cho caáp ñieän aùp 380/660V Trung tính nguoàn vaø voû
4 cho caáp ñieän aùp 220/380V bieán aùp
8 cho caáp ñieän aùp 110/220V
5 cho caáp ñieän aùp 380/660V Noái ñaát laëp laïi
5.2.2. Söû duïng bieän phaùp caét nhanh baèng maùy caét
Tieâu chuaån IEC 60364 moâ taû bieän phaùp töï ñoäng caét nguoàn baûo veä choáng ñieän giaät khi tieáp xuùc
giaùn tieáp.
Thieát bò baûo veä töï ñoäng caét nguoàn trong tröôøng hôïp coù söï coá chaïm chaäp giöõa phaàn mang ñieän
vaø voû beân ngoaøi, phaàn maø cô theå ngöôøi tieáp xuùc ñeå baûo veä ngöôøi choáng caùc taùc haïi do bò ñieän
giaät.
Giaûi phaùp baûo veä naøy ñoøi hoûi söï keát hôïp giöõa hình thöùc noái ñaát cuûa heä thoáng, caùc ñaëc tính cuûa
daây daãn baûo veä vaø caùc thieát bò baûo veä.
Caùc thieát bò phuø hôïp ñeå caét nguoàn khi phaùt hieän doøng söïï coá chaïm ñaát bao goàm:
 Maùy caét haï aùp vôùi cô caáu caét kieåu töø nhieät;

 Maùy caét haï aùp vôùi cô caáu caét kieåu ñieän töû;
 Maùy caét haï aùp vôùi cô caáu caét kieåu ñieän töû tích hôïp vôùi baûo veä choáng chaïm ñaát;
 Maùy caét haï aùp vôùi cô caáu caét kieåu töø nhieät tích hôïp vôùi baûo veä choáng doøng roø;
 Maùy caét choáng doøng roø.
1. Maïng ñieän TT
Doøng söï coá ñi trong cuoän daây thöù caáp maùy bieán aùp, daây pha, ñieän trôû söï coá, daây baûo veä vaø
ñieän trôû noái ñaát Rñ vaø ñieän trôû noái ñaát trung tính RñN (Hình 5.4).
Theo yeâu caàu cuûa tieâu chuaån IEC 60364-4, caùc thieát bò baûo veä phaûi ñöôïc phoái hôïp vôùi heä
thoáng noái ñaát nhaèm muïc ñích caét nhanh nguoàn caáp ñieän, neáu ñieän aùp tieáp xuùc ñaït ñeán giaù trò nguy
hieåm cho ngöôøi.
Iñ
RñN Rñ
Iñ coá trong heä thoáng TT
Hình 5.10. Söï
Hình 5.4. Söï coá trong heä thoáng TT
Giaû thieát 50V (25V trong moät vaøi tröôøng hôïp khaùc) laø giaù trò giôùi haïn cuûa ñieän aùp, ñieàu kieän
veà giaù trò ñieän trôû toång Rt nhaèmgiôùi haïn ñieän aùp tieáp xuùc treân phaàn mang ñieän laø:
50 50
Rt  hay R t  (5.9)
Ia I Δn
ÔÛ ñaây: Rt () laø giaù trò ñieän trôû toång (bao goàm ñieän trôû noái ñaát Rñ, ñieän trôû daây baûo veä); Ia (A)
laø doøng taùc ñoäng caét, öùng vôùi 5s ñoïc töø ñöôøng ñaëc tuyeán baûo veä cuûa thieát bò baûo veä quaù doøng
(CB); In (A) laø doøng taùc ñoäng cuûa thieát bò choáng doøng roø öùng vôùi 1s.
Töø ñaây nhaän thaáy raèng, giaù trò Rt phuï thuoäc vaøo caùc thieát bò baûo veä khaùc nhau.
Trong thöïc teá, ñieän trôû noái ñaát caàn coù giaù trò raát thaáp (thöôøng <1) do doøng taùc ñoäng caét cuûa
CB öùng vôùi thôøi gian 5s thöôøng lôùn. Maët khaùc, khi söû duïng thieát bò choáng doøng roø, ñieän trôû noái ñaát
coù theå coù giaù trò ñeán haøng ngaøn Ohm, ñieàu naøy taïo thuaän lôïi khi thi coâng heä thoáng noái ñaát trong
thöïc teá (thaäm chí ôû caùc nôi coù ñieän trôû suaát cuûa ñaát raát lôùn).
Baûng 5.2 trình baøy giaù trò cöïc ñaïi cuûa ñieän trôû noái ñaát theo doøng In khi söû duïng thieát bò choáng
doøng roø, vôùi ñieän aùp chuaån laø 50V.
Ví duï 5.2. Söû duïng maùy caét haï aùp (CB) Tmax T1B160 vôùi doøng ñònh möùc In=125A, doøng taùc
ñoäng caét öùng vôùi thôøi gian 5s, tra töø ñaëc tuyeán baûo veä laø 750A (Hình 5.5), khôûi ñoäng ôû traïng thaùi
nguoäi (khoâng mang taûi luùc ban ñaàu, ñaây laø tröôøng hôïp xaáu nhaát cuûa maùy caét haï aùp kieåu töø –nhieät).
Giaù trò ñieän trôû Rt ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:

50 50
Rt   =0.06
I a 750
Baûng 5.2. Giaù trò Rt theo In
In (A) Rt ()
0.01 5000
0.03 1666
0.1 500
0.3 166
0.5 100
3 16
10 5
30 1.6
t (s)
I (kA)
Hình 5.5. Ñaëc tuyeán baûo veä cuûa CB Tmax T1B160
Nhö vaäy, ñeå ñaûm baûo caét doøng söï coá, Rt <0.06. Ñieàu naøy khoâng deã daøng thöïc hieän trong thöïc
teá.
Ngöôïc laïi, neáu vaãn söû duïng CB naøy, nhöng keøm theo boä phaän choáng doøng roø ABB SACE
RC221 vôùi giaù trò doøng taùc ñoäng In=0.03A, giaù trò ñieän trôû Rt theo yeâu caàu laø:
50
Rt  =1666.6
0.03
Giaù trò naøy raát deã ñaït ñöôïc trong thöïc teá.
Ví duï 5.3. Xeùt heä thoáng phaân phoái ñieän trình baøy ôû Hình 5.3, ñieän trôû noái ñaát trung tính cuûa
traïm bieán aùp laø RñN=10, ñieän trôû noái ñaát an toaøn Rñ=15. Doøng ñieän chaïm ñaát Iñ=8A. Ñieän aùp
tieáp xuùc UT=Rñ.Iñ=15.8=120V. Ñaây laø giaù trò ñieän aùp nguy hieåm cho ngöôøi. Neáu boû qua ñieän trôû
cuûa daây baûo veä, doøng taùc ñoäng caét cuûa thieát bò choáng doøng roø In phaûi thoaû ñieàu kieän:
50
I Δn   3.3A
15

Choïn thieát bò choáng doøng roø coù In=30mA.
Trong moät heä thoáng cung caáp ñieän vôùi moät heä thoáng noái ñaát chung vaø caùc taûi ñöôïc baûo veä bôûi
caùc thieát bò vôùi caùc doøng taùc ñoäng caét khaùc nhau, ñeå ñaït ñöôïc söï phoái hôïp cho caùc taûi trong cuøng
heä thoáng noái ñaát, tröôøng hôïp xaáu nhaát-ñaïi dieän laø thieát bò coù doøng caét cao nhaát-caàn ñöôïc quan
taâm.
Heä quaû laø khi moät vaøi tuyeán daây ñöôïc baûo veä baèng caùc thieát bò baûo veä quaù doøng (CB) vaø moät
vaøi tuyeán daây khaùc ñöôïc baûo veä baèng thieát bò choáng doøng roø thì taát caû caùc öu ñieåm do söû duïng
thieát bò baûo veä choáng doøng roø bò loaïi tröø vì luùc naøy giaù trò Rt ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû doøng I5s cuûa
thieát bò baûo veä quaù doøng vaø ñaây laø giaù trò doøng taùc ñoäng caét lôùn nhaát giöõa hai loaïi thieát bò neâu
treân.
Nhö vaäy, ñeå baûo veä taát caû caùc taûi trong heä thoáng noái ñaát TT neân söû duïng maùy caét choáng doøng
roø ñeå ñaït ñöôïc cuøng moät luùc hai lôïi ích: caét maïch nhanh khi söï coá xuaát hieän vaø yeâu caàu giaù trò
ñieän trôû noái ñaát khoâng quaù thaáp, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi khi thi coâng trong thöïc teá.
2. Maïng ñieän TN
Maïch voøng söï coá khoâng aûnh höôûng ñeán heä thoáng noái ñaát vaø noù ñöôïc hình thaønh bôûi maïch noái
tieáp daây pha vaø daây baûo veä (Hình 5.6). Ñeå baûo veä töï ñoäng caét nguoàn ñieän khi xuaát hieän söï coá, tieâu
chuaån IEC 60364-4 yeâu caàu ñieàu kieän sau phaûi ñöôïc thoaû:
Z s .I a  U 0 (5.10)
ÔÛ ñaây: Zs () laø toång trôû cuûa maïch voøng söï coá bao goàm toång trôû cuûa nguoàn, daây pha tính ñeán
ñieåm söï coá vaø daây baûo veä giöõa ñieåm söï coá vaø nguoàn; U0 (V) laø ñieän aùp pha danh ñònh; Ia (A) laø
doøng gaây neân taùc ñoäng caét nguoàn cuûa thieát bò baûo veä vôùi thôøi gian qui ñònh trong Baûng 5.3.
Löu yù:
+ Thôøi gian taùc ñoäng khoâng ñöôïc vöôït quaù 5s khi söû duïng maùy caét haï aùp truyeàn thoáng (CB).
+ Khi söû duïng thieát bò choáng doøng roø, Ia laø doøng In.
RñN Hình 5.6. Söï coá trong heä thoáng TN
Trong heä thoáng TN, söï coá chaïm ñaát vôùi toång trôû thaáp xuaát hieän phía haï aùp gaây neân doøng ngaén
maïch coù giaù trò lôùn. Baûo veä choáng chaïm ñaát giaùn tieáp coù theå thöïc hieän baèng caùch söû duïng maùy caét
haï aùp (CB) vaø caàn kieåm tra doøng taùc ñoäng caét cuûa thieát bò naøy vôùi thôøi gian toàn taïi cho pheùp phaûi
coù giaù trò thaáp hôn giaù trò cuûa doøng ngaén maïch.
Vieäc söû duïng thieát bò choáng doøng roø seõ naâng cao möùc baûo veä an toaøn trong tröôøng hôïp rieâng
khi maø toång trôû ngaén maïch khoâng coù giaù trò thaáp vaø doøng ngaén maïch coù theå toàn taïi trong thôøi gian
laâu daøi gaây neân quaù nhieät trong daây daãn vaø taêng nguy cô chaùy.

Cuoái cuøng, löu yù raèng thieát bò choáng doøng roø khoâng ñöôïc söû duïng trong heä thoáng TN-C, bôûi vì
daây trung hoaø vaø daây baûo veä chæ laø moät. Caáu hình naøy khieán cho thieát bò baûo veä choáng doøng roø
khoâng theå taùc ñoäng.
Baûng 5.3. Thôøi gian caét cöïc ñaïi cho heä thoáng TN
U0 (V) t (s)
120 0.8
230 0.4
400 0.2
>400 0.1
Ví duï 5.4. Xeùt heä thoáng ñieän ñöôïc trình baøy trong Hình 5.7, giaù trò doøng ngaén maïch chaïm ñaát
laø IkLG=3kA.
Töø Baûng 5.3, vôùi ñieän aùp pha laø 230V thì thôøi gian caét cöïc ñaïi laø 0,4s. Doøng Ia töông öùng
ñöôïc xaùc ñònh bôûi bieåu thöùc:
U
I a (0.4s)  0  I kLG  3kA
Zs
t (s)
I (kA)
Hình 5.7. Sô ñoà heä thoáng ñieän Hình 5.8. Ñaëc tuyeán baûo veä thieát bò T1B160
Töø ñöôøng cong baûo veä cuûa thieát bò T1B160 (Hình 5.8), tra ñöôïc doøng taùc ñoäng caét coù giaù trò
950A öùng vôùi thôøi gian caét laø 0.4s. Nhaän thaáy, maùy caét haï aùp T1B160 vöøa cung caáp baûo veä choáng
chaïm ñieän tröïc tieáp vöøa cung caáp baûo veä choáng quaù taûi vaø ngaén maïch cho caùp caáp ñieän WC1. Vì
vaäy, vieäc söû duïng thieát bò choáng doøng roø laø khoâng caàn thieát.
Ví duï 5.5. Kieåm tra ñoä an toaøn khi söï coá chaïm voû trong heä thoáng ñieän trình baøy ôû Hình 5.9.
Bieát raèng CB baûo veä maïch coù doøng ñònh möùc In=160A vaø doøng taùc ñoäng cuûa boä phaän töø
Im=10In=1600A.
Toång trôû ngaén maïch :
Zs = ZAB+ZBC+ZDE+ZEN+ZNA

Neáu boû qua caùc toång trôû ZAB, ZEN vaø ZNA thì ñieän aùp tieáp xuùc UT:
Z BC 230
UT  U0   115V
Z BC  Z DE 2
Vaø toång trôû ngaén maïch Zs:
L 50
Zs = ZBC+ZDE= 2  2.22,5.  64.3m
S 35
Doøng söï coá chaïm voû Iñ:
230
Iñ   3,6 kA
64,3
RñN
Hình 5.9. Söï coá chaïm voû trong heä thoáng ñieän
Doøng Id raát lôùn so vôùi doøng Im neân CB seõ caét nhanh loaïi tröø doøng söï coá chaïm voû.
3. Maïng ñieän IT
Doøng chaïm ñaát trong heä thoáng IT ñi qua dung khaùng cuûa ñöôøng daây ñeán ñieåm trung tính cuûa
nguoàn caáp ñieän (Hình 5.10). Vì vaäy, doøng chaïm ñaát thöù nhaát coù giaù trò raát nhoû ñeå coù theå taùc ñoäng
caùc thieát bò baûo veä caét nguoàn vaø ñieän aùp tieáp xuùc coù giaù trò raát thaáp.
Iñ
Rñ
Iñ
Hình 5.10. Söï coá trong heä thoáng IT
Tieâu chuaån IEC 60364-4 qui ñònh vieäc trang bò thieát bò töï ñoäng ngaét maïch laø khoâng caàn thieát
neáu ñieàu kieän sau ñöôïc thoaû:
R ñ .I ñ  U L (5.11)

ÔÛ ñaây: Rñ () laø ñieän trôû noái ñaát voû thieát bò; Iñ (A) laø doøng chaïm ñaát ñieåm thöù nhaát; UL coù giaù
trò laø 50V ôû nhöõng nôi thoâng thöôøng (25V ôû nhöõng nôi ñaëc bieät).
Neáu ñieàu kieän naøy ñöôïc thoaû, sau khi xuaát hieän doøng söï coá chaïm ñaát ñieåm thöù nhaát, ñieän aùp
tieáp xuùc treân voû thieát bò khoâng vöôït quaù 50V vaø seõ khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi.
Trong heä thoáng IT, caàn thöôøng xuyeân theo doõi ñieàu kieän caùch ñieän so vôùi ñaát baèng thieát bò baùo
söï xuaát hieän doøng chaïm ñaát thöù nhaát. Neáu coù ñieåm bò chaïm ñaát caàn tieán haønh söûa chöõa neáu
muoán heä thoáng IT laøm vieäc hoaøn toaøn tin caäy. Ngoaøi ra, heä thoáng IT coøn cho pheùp tieáp tuïc cung
caáp ñieän khi bò söï coá chaïm ñaát ñieåm thöù nhaát, ñaây laø öu ñieåm lôùn so vôùi caùc heä thoáng khaùc.
Ví duï 5.6. Xaùc ñònh ñieän aùp tieáp xuùc trong heä thoáng IT trình baøy ôû Hình 5.11. Bieát raèng maïng
coù daây daãn daøi 1km, dung khaùng so vôùi ñaát Zf=3500. Ñieän aùp heä thoáng 230/400V. Doøng roø
xuyeân qua lôùp caùch ñieän cuûa thieát bò coù theå boû qua.
Id1+Id2
Id1
Zct =1500
RñN =5 Id2
Hình 5.11. Ñöôøng ñi cuûa doøng söï coá trong heä thoáng IT
Trong tình traïng laøm vieäc bình thöôøng, doøng ñieän dung roø xuoáng ñaát laø:
U 230
If  0   66 mA / pha
Z f 3500
Khi xaûy ra söï coá moät pha chaïm ñaát, doøng ñi qua ñieän trôû noái ñaát RñN laø toång vectô cuûa doøng
ñieän dung treân caùc pha khoâng bò söï coá. Ñieän aùp caùc pha khoâng bò söï coá taêng leân gaáp 3 laàn so vôùi
Upha-ñaát luùc bình thöôøng. Do ñoù, ñieän dung cuõng taêng 3 laàn töông öùng. Nhöõng vectô naøy leäch pha
nhau 600. Vì vaäy, khi coäng vectô, giaù trò doøng Id2 ñi qua ñieän trôû noái ñaát RñN ñöôïc xaùc ñònh theo
bieåu thöùc:
Id2=3x66mA=198mA
Ñieän aùp tieáp xuùc UT:
UT=Id2.RñN=198.10-3.5=0.99V
Ñieän aùp tieáp xuùc UT coù giaù trò raát thaáp khoâng gaây nguy hieåm cho ngöôøi.
Doøng ñi qua toång trôû noái ñaát trung tính Id1:
230
I d1   153mA
1500
Doøng ñi qua choã bò söï coá laø toång vectô cuûa doøng Id1vaø doøng Id2.
Khi xuaát hieän söï coá chaïm ñaát ñieåm thöù hai (xuaát hieän ñoàng thôøi hai ñieåm chaïm ñaát moät luùc
treân hai pha khaùc nhau), nguoàn caáp seõ ñöôïc caét theo theå thöùc sau:
a. Khi caùc voû thieát bò ñöôïc noái ñaát theo nhoùm hay rieâng bieät (Hình 5.12), ñieàu kieän baûo veä
töông töï nhö cho heä thoáng TT (Phaàn 5.2.2.1). Löu yù, trong tröôøng hôïp naøy caàn boá trí caùc thieát bò
RCD ôû caùc maùy caét toång cuûa caû nhoùm vaø taïi töøng nhaùnh thieát bò coù noái ñaát rieâng.

Lyù do cuûa vieäc ñaët theâm caùc thieát bò RCD laø khi caùc ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp “keát noái” qua
ñaát, doøng ngaén maïch pha-pha thöôøng bò giôùi haïn khi ñi qua caùc ñieän trôû noái ñaát. Ñieàu naøy laøm cho
caùc baûo veä quaù doøng lôùn khoâng laøm vieäc tin caäy. Caùc thieát bò RCD coù ñoä nhaïy cao hôn seõ taùc
ñoäng chaéc chaén hôn. Tuy nhieân, tröôøng hôïp naøy caùc thieát bò RCD phaûi coù doøng ñaët cao hôn doøng
chaïm ñaát ñieåm thöù nhaát.
Hình 5.12. Caùc hình thöùc noái ñaát trong heä thoáng IT
b. Khi taát caû caùc voû thieát bò ñöôïc noái ñaát vôùi daây baûo veä PE chung (Hình 5.13), caùc ñieàu kieän
cho heä thoáng TN ñöôïc aùp duïng. Trong tröôøng hôïp rieâng, caùc ñieàu kieän sau caàn ñöôïc thoaû:
 Neáu daây trung hoaø khoâng tham gia vaøo maïch (TN-S):
Ur
Zs  (5.12)
2.I a
 Neáu daây trung hoaø tham gia vaøo maïch (TN-C):

U0
Z 's  (5.13)
2.I a
Ôû ñaây:U0 (V) laø giaù trò ñieän aùp pha; Ur (V) laø giaù trò ñieän aùp daây; Zs () laø toång trôû maïch voøng
söï coá bao goàm daây pha vaø daây baûo veä; Z 's () laø toång trôû maïch voøng söï coá bao goàm daây trung tính
vaø daây baûo veä; Ia(A) laø doøng taùc ñoäng caét cuûa thieát bò baûo veä töông öùng vôùi thôøi gian qui ñònh
trong Baûng 5.4 hay trong voøng 5s ñoái vôùi caùc maïch phaân phoái.
Baûng 5.4. Thôøi gian taùc ñoäng caét cöïc ñaïi trong heä thoáng IT
Ñieän aùp (V) Thôøi gian taùc ñoäng caét cöïc ñaïi (s)
U0/Ur TN-S TN-C
120/240 0.8 5
230/400 0.4 0.8
400/690 0.2 0.4
580/1000 0.1 0.2
Tieâu chuaån IEC 60364-4 phaùt bieåu raèng, neáu caùc yeâu caàu ôû muïc b neâu treân khoâng ñöôïc thoaû
baèng caùch söû duïng thieát bò baûo veä quaù doøng thì vieäc baûo veä cho moãi ñöôøng daây caáp ñieän cho taûi
phaûi ñöôïc thöïc hieän baèng caùch söû duïng thieát bò baûo veä choáng doøng roø.
Ngöôõng taùc ñoäng cuûa thieát bò baûo veä choáng doøng roø phaûi ñöôïc choïn caån thaän nhaèm muïc ñích
ngaên ngöøa vieäc ngaét ñieän khoâng mong muoán, do coøn coù caùc ñöôøng rieâng daãn doøng söï coá thöù nhaát
thoâng qua dung khaùng cuûa ñöôøng daây ñeán ñieåm trung tính cuûa nguoàn caáp ñieän (thay cho ñöôøng
daây söï coá, moät ñöôøng daây bình thöôøng khaùc vôùi ñieän dung lôùn coù theå gaây ra doøng söï coá coù giaù trò
lôùn hôn).

Ví duï 5.7. Kieåm tra khaû naêng baûo veä cuûa CB T1B160 vôùi doøng ñònh möùc In=125A vaø ñaëc
tuyeán baûo veä trình baøy ôû Hình 5.8 cho heä thoáng ñieän trình baøy ôû Hình 5.3 khi xuaát hieän chaïm ñaát
ôû hai ñieåm.
Id
Rct=1500 50m 50m

35mm2 35mm2
RñN=5 Rñ
Hình 5.13. Xuaát hieän ngaén maïch taïi hai ñieåm trong heä thoáng IT
Trong heä thoáng IT, caùc phaàn maïch cuûa hai nhaùnh cuøng chaïm voû ñöôïc giaû söû laø coù cuøng chieàu
daøi vaø daây daãn cuøng tieát dieän. Daây PE coù cuøng tieát dieän nhö daây pha.
Vì vaäy toång trôû cuûa maïch voøng 1 (FGHJ):
L 50
Z s1  2.R HJ  2.ρ.  2.22,5.  64,3mΩ
S 35
Toång trôû voøng chung (BCDEJHGF ):
Zs=2.Zs1=2.64,3=129m
Töø ñaëc tuyeán baûo veä Hình 5.8, öùng vôùi thôøi gian t=0.4s, tìm ñöôïc Ia=950A.
Ur
Tính tyû soá :
2.I a
Ur 3.230
  0,21Ω  210 mΩ
2.I a 2.950
Giaù trò naøy lôùn hôn giaù trò Zs=129m neân maùy caét haï aùp seõ caét nguoàn ñaûm baûo ñieàu kieän an
toaøn cho ngöôøi.
5.2.3. Xaùc ñònh chieàu daøi cöïc ñaïi cuûa daây daãn
Taát caû caùc tieâu chuaån ñeàu ñöa ra thôøi gian taùc ñoäng caét cöïc ñaïi cho thieát bò baûo veä nhaèm muïc
ñích loaïi tröø caùc hieäu öùng veà sinh lyù cho con ngöôøi khi chaïm phaûi phaàn mang ñieän.
Ñeå baûo veä choáng chaïm ñaát giaùn tieáp, caàn phaûi kieåm tra thôøi gian caét cuûa maùy caét haï aùp phaûi
nhoû hôn giaù trò qui ñònh trong caùc tieâu chuaån. Vieäc kieåm tra naøy ñöôïc tieán haønh thoâng qua vieäc laäp
tyû soá giöõa doøng ngaén maïch cöïc tieåu treân phaàn daãn ñieän ñöôïc baûo veä vôùi doøng taùc ñoäng qui ñònh
bôûi caùc tieâu chuaån.
Doøng ngaén maïch cöïc tieåu xuaát hieän khi coù ngaén maïch giöõa daây pha vaø daây baûo veä ôû ñieåm xa
nhaát treân daây ñöôïc baûo veä.
Ñeå xaùc ñònh doøng ngaén maïch cöïc tieåu, thöôøng söû duïng phöông phaùp tính gaàn ñuùng vôùi giaû
thieát nhö sau:
 Ñieän trôû daây daãn taêng 50% so vôùi giaù trò ôû nhieät ñoä 20oC do quaù nhieät bôûi doøng ngaén
maïch.
 Ñieän aùp nguoàn giaûm coøn 80% do aûnh höôûng cuûa doøng ngaén maïch.
 Ñieän caûm daây daãn chæ ñöôïc xem xeùt ñoái daây daãn coù tieát dieän lôùn hôn 95mm2.

Coâng thöùc döôùi ñaây ñaït ñöôïc baèng caùch aùp duïng ñònh luaät Ohm giöõa thieát bò baûo veä vaø ñieåm
ngaén maïch. Sau ñaây laø caùc chuù giaûi cho caùc kyù hieäu vaø caùc haèng soá trong coâng thöùc:
 0.8 laø heä soá tính ñeán suït giaûm ñieän theá
 1.5 laø heä soá tính ñeán ñoä gia taêng ñieän trôû
 Ur laø giaù trò danh ñònh ñieän aùp giöõa daây vaø daây
 U0 laø giaù trò danh ñònh ñieän aùp giöõa pha vaø ñaát
 S laø tieát dieän daây pha
 SN laø tieát dieän daây trung tính
 SPE laø tieát dieän daây baûo veä
  laø ñieän trôû suaát cuûa daây daãn ôû nhieät ñoä 20oC (cu=22,5.10-3mm2/m vaø
al=36.103mm2/m
 L laø chieàu daøi daây daãn
S.n
 m laø tyû soá giöõa tieát dieän toång daây pha (moät sôïi daây pha coù tieát dieän S nhaân vôùi n
S PE
sôïi daây pha ñi song song) vôùi tieát dieän daây baûo veä vôùi giaû thieát chuùng ñöôïc cheá taïo töø
cuøng moät vaät lieäu.
S .n
 m 1  N laø tyû soá giöõa tieát dieän toång daây trung hoaø (moät sôïi daây trung hoaø coù tieát
S PE
dieän SN nhaân vôùi n sôïi daây trung hoaø ñi song song) vôùi tieát dieän daây baûo veä vôùi giaû
thieát chuùng ñöôïc cheá taïo töø cuøng moät vaät lieäu.
 k1 laø heä soá hieäu chænh khi tính ñeán ñieän caûm cuûa daây daãn khi tieát dieän daây daãn lôùn hôn
95mm2, ñöôïc tra trong Baûng 5.5.
 k2 laø heä soá hieäu chænh cho caùc daây daãn ñi song song vaø xaùc ñònh baèng bieåu thöùc:
n 1
k2  4
n
Vôùi n laø soá daây daãn ñi song song trong moät pha.
 1.2 laø sai soá ngöôõng taùc ñoäng töø cho pheùp bôûi tieâu chuaån.
Baûng 5.5. Heä soá hieäu chænh k1
S (mm2) 120 150 185 240 300
k1 0.90 0.85 0.80 0.75 0.72
1. Maïng ñieän TN
Hình 5.14. Doøng ngaén maïch trong heä thoáng TN

Coâng thöùc xaùc ñònh doøng ngaén maïch cöïc tieåu:
0,8.U 0 .S
I k min  k 1 .k 2 (5.14)
1,5.1,2.ρ.(1  m ).L
Hay coâng thöùc xaùc ñònh chieàu daøi cöïc ñaïi cuûa daây daãn ñeå thieát bò baûo veä coù theå caét nguoàn
ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi:
0,8.U 0 .S
L k 1 .k 2 (5.15)
1,5.1,2.ρ.(1  m ).I k min
Ví duï 5.8. Maïng 3 pha/4 daây, ñieän aùp 230/400V, heä thoáng noái ñaát kieåu TN-C, ñöôïc baûo veä
baèng CB maõ hieäu C60N-C-63, ñaëc tuyeán baûo veä loaïi C, coù doøng ñònh möùc In=63A, daây daãn laø daây
nhoâm coù S=50mm2, SPE=25mm2. Xaùc ñònh chieàu daøi daây daãn toái ña ñeå CB coù theå caét nhanh khi coù
söï coá chaïm voû nhaèm baûo veä choáng ñieän giaät giaùn tieáp?.
Töông öùng vôùi t=0.4s, doøng taùc ñoäng caét cuûa CB laø Ia=500A. Doøng Ia cuõng chính laø doøng ngaén
maïch cöïc tieåu Ikmin maø CB coù theå caét nhanh.
Xaùc ñònh caùc heä soá :
S.n 50
m  2
S PE 25
k1=k2=1
Chieàu daøi daây daãn toái ña ñeå CB coù theå caét nhanh:
0,8.U 0 .S 0,8.230 .50
L k 1 .k 2   94,5m
1,5.1,2.ρ.(1  m ).I k min 1,5.1,2.36.10 3.(1  2)500
2. Maïng ñieän IT
Ñoái vôùi heä thoáng IT caàn phaân bieät hai tröôøng hôïp: daây trung hoaø khoâng coù tham gia vaøo
maïch (Hình 5.15.a) hay coù tham gia vaøo maïch (Hình 5.15.b).
a. Maïch 3 daây pha+1 daây PE b. Maïch 3 daây pha+1 daây N vaø 1 daây PE
Hình 5.15. Doøng ngaén maïch trong heä thoáng IT
a. Tröôøng hôïp daây trung hoaø khoâng tham gia vaøo maïch
Khi söï coá ñieåm thöù hai xuaát hieän, coâng thöùc xaùc ñònh doøng ngaén maïch cöïc tieåu trôû thaønh:
0,8.U r .S
I k min  k 1 .k 2 (5.16)
2.1,5.1,2.ρ.(1  m ).L

Vaø chieàu daøi cöïc ñaïi cuûa daây daãn:
0,8.U r .S
L k 1 .k 2 (5.17)
2.1,5.1,2.ρ.(1  m ).I k min
b. Tröôøng hôïp daây trung hoaø tham gia vaøo maïch

Khi söï coá ñieåm thöù hai xuaát hieän, coâng thöùc xaùc ñònh doøng ngaén maïch cöïc tieåu trôû thaønh:
0,8.U o .S N
I k min  k 1 .k 2 (5.18)
2.1,5.1,2.ρ.(1  m 1 ).L
Vaø chieàu daøi cöïc ñaïi cuûa daây daãn:
0,8.U 0 .S N
L k 1 .k 2 (5.19)
2.1,5.1,2.ρ.(1  m 1 ).I k min
Löu yù: Khoâng xeùt chieàu daøi giôùi haïn ñoái vôùi baûo veä chaïm ñaát trong heä thoáng TT vì maïng naøy
ñöôïc baûo veä vôùi RCD coù ñoä nhaïy cao.
5.2.4. Söû duïng bieän phaùp caét nhanh baèng caàu chì
Trong maïng dieän TN, giaù trò doøng gaây taùc ñoäng ñöùt caàu chì Ia ñeå baûo veä choáng tieáp xuùc giaùn
tieáp, caàn phaûi thoaû ñieàu kieän sau:
U0
I a (0.4s)  (5.20)
Zs
Hay toång trôû maïch voøng söï coá Zs phaûi thoaû ñieàu kieän:
U0
ZS  (5.21)
I a (0,4s)
Ví duï 5.9. Ñieän aùp ñònh möùc pha-trung tính cuûa maïng phaân phoái ñieän Uo=230V vaø öùng vôùi
thôøi gian caét toái ña cho treân Hình 5.16 laø 0,4s coù theå tìm ñöôïc giaù trò doøng taùc ñoäng gaây ñöùt caàu chì
Ia, töø ñoù coù theå xaùc ñònh giaù trò lôùn nhaát cho pheùp cuûa toång trôû maïch voøng söï coá Zs:
230V
ZS 
I a (0,4s)
Hình 5.16. Ñaëc tuyeán caét cuûa caàu chì

Trong thöïc teá, thay vì xaùc ñònh giaù trò lôùn nhaát cho pheùp cuûa toång trôû maïch voøng söï coá Zs,
thöôøng xaùc ñònh chieàu daøi lôùn nhaát cuûa daây daãn maø caàu chì coù theå baûo veä. Chieàu daøi naøy coù theå
xaùc ñònh tröïc tieáp baèng caùch tra Baûng 5.6 khi söû duïng caàu chì kieåu gG vaø Baûng 5.7 khi söû duïng
caàu chì kieåu aM vôùi caùc ñieàu kieän nhö sau:

 Ñieän aùp maïng ñieän: 230/400V
 Heä thoáng ñieän loaïi TN
 Ñieän aùp chaïm cho pheùp: UL=50V
 Daây daãn baèng ñoàng
Ñoái vôùi caùc tröôøng hôïp khaùc, giaù trò chieàu daøi lôùn nhaát cuûa daây daãn phaûi ñöôïc nhaân vôùi heä soá
cho ôû Baûng 5.8.
Baûng 5.6. Chieàu daøi cöïc ñaïi (m) cuûa daây daãn ñöôïc baûo veä baèng caàu chì kieåu gG
I (A) 16 20 25 32 40 50 63 80 100 125 160 200 250 315 400 500 630 800 1000 1250
S(mm2)
1.5 53 40 32 22 18 13 11 7 8 4 3
2.5 88 66 53 36 31 21 18 12 9 7 6 4
4 141 106 85 58 49 33 29 19 15 11 9 6 6 4
6 212 159 127 87 73 50 43 29 22 16 14 10 8 6 4
10 353 265 212 145 122 84 72 48 37 28 23 16 14 10 7 6 4
16 566 424 339 231 196 134 116 77 59 43 36 25 22 15 12 9 7 5 4
25 884 663 530 361 306 209 181 120 92 67 57 40 35 24 18 14 11 8 6 4
35 928 742 506 428 293 253 169 129 94 80 56 48 34 26 20 15 11 9 6
50 687 581 398 343 229 176 128 108 76 66 46 35 27 20 15 12 8
70 856 586 506 337 259 189 159 111 97 67 52 39 30 22 17 11
95 795 687 458 351 256 216 151 131 92 70 53 41 29 23 16
120 868 578 444 323 273 191 166 116 89 67 62 37 26 20
150 615 472 343 290 203 178 123 94 71 54 39 31 21
185 714 547 399 336 235 205 145 110 82 64 46 36 24
240 666 485 409 286 249 173 133 100 77 55 44 29
300 566 477 334 290 202 155 117 90 65 51 34
Baûng 5.7. Chieàu daøi cöïc ñaïi (m) cuûa daây daãn ñöôïc baûo veä baèng caàu chì kieåu gM
I (A) 16 20 25 32 40 50 63 80 100 125 160 200 250 315 400 500 630 800 1000 1250
S(mm2)
1.5 28 23 18 14 11 9 7 6 5 4
2.5 47 38 30 24 19 15 12 9 8 6 5
4 75 60 48 38 30 24 19 15 12 10 8 7 6 5 4
6 113 90 72 57 45 36 29 23 18 14 11 9 7 6 5 4
10 188 151 121 94 75 60 48 38 30 24 19 15 12 10 8 6 5 4
16 301 241 193 151 121 96 77 60 48 39 30 24 19 15 12 10 8 6 5 4
25 407 377 302 236 188 151 120 94 75 60 47 38 30 24 19 16 12 9 8 6
35 658 527 422 330 264 211 167 132 105 84 66 53 42 33 26 21 17 13 11 8
50 891 714 572 447 357 285 227 179 144 115 90 72 57 46 36 29 23 18 14 11
70 845 660 527 422 335 264 211 169 132 105 84 67 53 42 33 26 21 17
95 895 716 572 454 358 286 229 179 143 115 91 72 57 45 36 29 23
120 904 723 574 462 362 289 226 181 145 115 90 72 57 45 36 29
150 794 630 496 397 317 248 198 159 126 99 79 63 50 40 32
185 744 586 469 375 293 234 188 149 117 94 74 59 47 38
240 730 584 467 365 292 234 185 146 117 93 73 58 47
300 702 562 439 351 281 223 175 140 111 88 70 56
Baûng 5.8. Heä soá hieäu chænh

Maïng IT khoâng coù daây trung hoaø 0.86
Maïng IT coù daây trung hoaø 0.50
Tieát dieän daây trung hoaø=1/2 tieát dieän daây pha 0.67
Daây daãn baèng nhoâm 0.625
Ví duï 5.10. Moät maïng ñieän coù caùp ñoàng 3x6mm2 vaø caùp naøy ñöôïc baûo veä baèng caàu chì 40A
kieåu gG. Xaùc ñònh chieàu daøi lôùn nhaát cuûa caùp maø caàu chì naøy coù theå baûo veä choáng chaïm ñieän giaùn
tieáp:
a. Trong maïng TN 230/400V

b. Trong tröôøng hôïp caùp nhoâm
c. Trong tröôøng hôïp maïng IT coù daây trung hoaø vaø caùp nhoâm
Giaûi:
a. Chieàu daøi caùp ñoàng lôùn nhaát maø caàu chì coù theå baûo veä choáng chaïm ñieän giaùn tieáp: L<73m.
b. Chieàu daøi caùp nhoâm lôùn nhaát maø caàu chì coù theå baûo veä choáng chaïm ñieän giaùn tieáp:
L<0,625x73m=45,6m.
c. Chieàu daøi caùp nhoâm lôùn nhaát trong maïng IT coù daây trung tính maø caàu chì coù theå baûo veä
choáng chaïm ñieän giaùn tieáp: L<0,625x0,5x73m=22,8m.
5.2.5. Söû duïng caùc bieän phaùp khaùc
Ñeå baûo veä choáng tieáp xuùc giaùn tieáp, caùc tieâu chuaån laép ñaët coøn cho pheùp thöïc hieän caùc bieän
phaùp baûo veä khaùc maø khoâng caàn phaûi caét ñieän khi xaûy ra tieáp xuùc giaùn tieáp. Öu ñieåm hieån nhieân
cuûa caùc bieän phaùp naøy laø ñaûm baûo lieân tuïc cung caáp ñieän. Caùc bieän phaùp cuï theå laø:
 Söû duïng thieát bò caáp II hay caùch ñieän töông ñöông;
 Vò trí khoâng daãn ñieän;
 Lieân keát ñaúng theá cuïc boä khoâng noái ñaát;
 Caùch ly veà ñieän.
1. Söû duïng thieát bò caáp II hay caùch ñieän töông ñöông
Baûo veä naøy nhaèm ngaên ngöøa söï xuaát hieän ñieän aùp nguy hieåm treân caùc boä phaän chaïm tôùi ñöôïc
cuûa thieát bò ñieän do söï coá treân caùch ñieän chính vaø ñöôïc theå hieän baèng caùc bieän phaùp nhö sau:
 Söû duïng thieát bò coù caùch ñieän keùp hay caùch ñieän taêng cöôøng (thieát bò caáp II);
 Trong quaù trình laép ñaët heä thoáng ñieän, caùch ñieän phuï ñöôïc ñaët vaøo nhöõng thieát bò ñieän
chæ coù caùch ñieän chính seõ taïo ra caáp caùch ñieän töông ñöông vôùi thieát bò caáp II.
 Khi laép ñaët heä thoáng ñieän, caùch ñieän taêng cöôøng ñöôïc ñaët vaøo caùc boä phaän mang ñieän
khoâng ñöôïc caùch ñieän seõ taïo ra caáp caùch ñieän töông ñöông vôùi thieát bò caáp II.
 Caùc boä phaän coù khaû naêng daãn ñieän (voû kim loaïi,…) cuûa thieát bò ñieän saün saøng ñeå laøm
vieäc phaûi ñöôïc chöùa trong voû boïc caùch ñieän taïo ra caáp baûo veä ít nhaát laø IP2X. Voû boïc
caùch ñieän phaûi coù khaû naêng chòu ñöôïc öùng suaát cô, nhieät hay ñieän coù nhieàu khaû naêng
xaûy ra. Ñoä beàn ñieän cuûa voû boïc caùch ñieän phaûi thoaû caùc ñieàu kieän thöû nghieäm qui ñònh
trong tieâu chuaån IEC 60664. Trong tröôøng hôïp voû boïc caùch ñieän coù naép hay cöûa coù theå
môû ra maø khoâng caàn söû duïng ñeán duïng cuï chuyeân duøng hay chìa khoaù thì taát caû caùc boä
phaän coù khaû naêng daãn ñieän phaûi ñöôïc ñaët phía sau taám chaén caùch ñieän coù caáp baûo veä ít
nhaát laø IP2X ñeå con ngöôøi traùnh khoûi caùc tieáp xuùc khoâng chuû yù ñeán caùc boä phaän naøy.
Taám chaén caùch ñieän chæ coù theå thaùo ñöôïc ra khi söû duïng thieát bò chuyeân duøng.
: Phaàn mang ñieän (1)
: Caùch ñieän chöùc naêng (2)
(1) (2) (3) (4) : Caùch ñieän cô baûn (3)
: Caùch ñieän boå sung (4)

(5)
: Caùch ñieän taêng cöôøng (5)
Hình 5.17. Caùc caùch ñieän cuûa thieát bò ñieän

2. Vò trí khoâng daãn ñieän

Baûo veä naøy nhaèm ngaên ngöøa tieáp xuùc ñoàng thôøi vôùi caùc boä phaän coù theå coù ñieän theá khaùc nhau
do hoûng caùch ñieän chính cuûa caùc boä phaän mang ñieän vaø ñöôïc theå hieän baèng bieän phaùp nhö sau:
Caùc boä phaän daãn ñeå traàn phaûi ñöôïc boá trí sao cho trong caùc tröôøng hôïp thoâng thöôøng , con
ngöôøi khoâng theå tieáp xuùc ñoàng thôøi vôùi hai boä phaän daãn ñeå traàn hay moät boä phaän daãn ñeå traàn vaø
moät boä phaän daãn baát kyø (coù khaû naêng mang ñieän do hoûng caùch ñieän chính cuûa caùc boä phaän mang
ñieän) khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët ñieän ñang ñöôïc xem xeùt. Ñieàu naøy ñöôïc thoaû maõn neáu vò trí
laép ñaët coù saøn hay töôøng caùch ñieän (coù giaù trò ñieän trôû ≥ 50k vôùi heä thoáng coù ñieän aùp khoâng vöôït
quaù 500V vaø ≥ 100k vôùi heä thoáng coù ñieän aùp vöôït quaù 500V) vaø aùp duïng moät hay nhieàu caùch boá
trí sau:
 Khoaûng caùch töông ñoái cuûa caùc boä phaän daãn ñeå traàn vaø cuûa caùc boä phaän daãn khoâng
thuoäc heä thoáng laép ñaët chính khoâng ñöôïc nhoû hôn 2m vaø khoaûng caùch naøy ñöôïc pheùp
giaûm xuoáng 1,25m neáu beân ngoaøi taàm vôùi.
 Coù chöôùng ngaïi vaät ñaët giöõa caùc boä phaän daãn ñeå traàn vaø cuûa caùc boä phaän daãn khoâng
thuoäc heä thoáng laép ñaët. Chöôùng ngaïi vaät naøy coù hieäu löïc keùo daøi caùc khoaûng caùch caàn
keùo daøi ñeán caùc giaù trò qui ñònh ôû muïc treân, khoâng ñöôïc noái vôùi ñaát hay vôùi caùc boä
phaän daãn ñeå traàn vaø trong chöøng möïc coù theå chuùng phaûi baèng vaät lieäu caùch ñieän.
 Caùch ñieän cuûa caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët coù ñuû ñoä beàn cô vaø coù
khaû naêng chòu ñieän aùp thöû nghieäm ít nhaát laø 2000V vôùi doøng roø khoâng ñöôïc vöôït quaù
1mA trong caùc ñieàu kieän söû duïng bình thöôøng.
Löu yù, do caùc qui ñònh ñaëc thuø, bieän phaùp baûo veä naøy khoâng ñöôïc aùp duïng trong caùc coâng
trình daân duïng hay caùc coâng trình töông töï.
3. Lieân keát ñaúng theá cuïc boä khoâng noái ñaát
Lieân keát ñaúng theá cuïc boä khoâng noái ñaát nhaèm ngaên ngöøa söï xuaát hieän ñieän aùp tieáp xuùc ñaït giaù
trò nguy hieåm vaø ñöôïc thöïc hieän vôùi caùc löu yù nhö sau:
 Taát caû caùc boä phaän daãn ñeå traàn vaø caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët coù
theå tieáp caän ñoàng thôøi phaûi ñöôïc ñaúng theá baèng daây lieân keát.
 Heä thoáng lieân keát ñaúng theá cuïc boä khoâng ñöôïc tieáp xuùc veà ñieän tröïc tieáp vôùi ñaát qua
caùc boä phaän daãn ñeå traàn vaø caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët.
 Thöïc hieän caùc bieän phaùp phoøng ngöøa nhaèm ñaûm baûo raèng con ngöôøi ñi vaøo vò trí ñaúng
theá khoâng bò ñaët vaøo ñieän theá nguy hieåm.
Tuy nhieân, tình theá nguy hieåm coù theå xaûy ra khi ñöùt daây noái ñaát lieân keát vaø ngöôøi coù theå bò
giaät khi chaïm vaøo caùc phaàn beân ngoaøi cuûa caùc vaät daãn khaùc nhau.
Giaûi phaùp naøy thöôøng khoâng ñöôïc söû duïng trong caùc coâng trình daân duïng hay caùc coâng trình
töông töï do khoù thoaû maõn caùc yeâu caàu veà laép ñaët.
4. Caùch ly veà ñieän
Taïo caùch ly veà ñieän giöõa nguoàn caáp ñieän vaø thieát bò söû duïng ñieän baèng caùch söû duïng bieán aùp
caùch ly. Bieán aùp naøy phaûi ñaûm baûo yeâu caàu veà caùch ñieän (caùch ñieän keùp hay caùch ñieän taêng
cöôøng hay coù maøn baûo veä giöõa cuoän daây sô caáp vaø thöù caáp).

Vôùi caùch baûo veä naøy, khi con ngöôøi tieáp xuùc giaùn tieáp vôùi vaät mang ñieän, doøng ñieän qua cô theå
ngöôøi seõ ñöôïc giôùi haïn ôû möùc raát thaáp do heä thoáng ñöôïc caùch ñieän hoaøn toaøn (Hình 5.18).
Bieán aùp
caùch ly
Taûi
Taûi
RñN
Hình 5.18. Caùch ly veà ñieän
5.3. BAÛO VEÄ CHOÁNG TIEÁP XUÙC TRÖÏC TIEÁP VAØ GIAÙN TIEÁP
Giaûi phaùp hoãn hôïp choáng caû hai: chaïm ñieän tröïc tieáp vaø chaïm ñieän giaùn tieáp laø söû duïng:
 Heä thoáng an toaøn ñieän aùp cöïc thaáp (SELV-Safety Extra Low Voltage) vaø heä thoáng baûo
veä ñieän aùp cöïc thaáp (PELV- Protective Extra Low Voltage).
 Heä thoáng chöùc naêng ñieän aùp cöïc thaáp (FELV-Functional Extra Low Voltage)
Tieâu chuaån IEC60364-4-1 qui ñònh:
 Giaù trò ñieän aùp khoâng ñöôïc vöôït quaù 50VAC vaø 120VDC.
 Nguoàn caáp laø nguoàn SELV hay PELV.
Heä thoáng SELV coù caùc ñaëc ñieåm sau:
 Söû duïng trong maïch coâng suaát thaáp vaø trong caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät nhö: caùc beå bôi,
coâng vieân giaûi trí.
 Cung caáp nguoàn ñoäc laäp hay nguoàn an toaøn. Nguoàn ñoäc laäp coù theå laø: aéc qui, maùy phaùt
ñieän diesel. Nguoàn an toaøn laø nguoàn ñöôïc cung caáp thoâng qua maùy bieán aùp caùch ly,
maùy bieán aùp naøy phaûi thoaû tieâu chuaån IEC 742 vaø thöôøng coù ñieän aùp thöù caáp khoâng
vöôït quaù 50V.
 Khoâng coù ñieåm noái ñaát: taát caû caùc phaàn voû kim loaïi cuûa thieát bò ñöôïc caáp ñieän töø heä
thoáng SELV khoâng ñöôïc noái ñaát vôùi caùc voû kim loaïi cuûa caùc thieát bò khaùc hay vôùi vaät
daãn töï nhieân.
 Caùch bieät vôùi caùc heä thoáng ñieän khaùc. Söï phaân caùch naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän cho taát caû
caùc thaønh phaàn. Vôùi muïc ñích naøy, caùc maïch SELV thöôøng laø loaïi caùp ña loõi hay ñöôïc
caáp theâm voû boïc caùch ñieän (oáng caùch ñieän).
Heä thoáng PELV coù caùc ñaëc ñieåm gaàn gioáng nhö heä thoáng SELV, ngoaïi tröø trong heä thoáng
PELV phaûi coù ít nhaát moät ñieåm ñöôïc tieáp ñaát thöôøng tröïc.
Heä thoáng PELV coù möùc ñoä an toaøn keùm hôn heä thoáng SELV vì thoâng qua keát noái vôùi ñaát , ñieän
aùp maïch ñieän coù theå nhaän ñöôïc giaù trò vöôït quaù möùc giaù trò ñieän aùp cöïc thaáp. Ñaây chính laø moät
trong caùc lyù do maø heä thoáng PELV khoâng ñöôïc chaáp nhaän khi nhieàu hôn moät vaøi giaûi phaùp baûo veä
ñöôïc yeâu caàu.
Khi söû duïng caùc heä thoáng baûo veä SELV hay PELV seõ khoâng xuaát hieän nguy hieåm cho ngöôøi
do ñieän aùp nguoàn caáp coù giaù trò raát thaáp. Ngay caû khi tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi maïng ñieän coù giaù trò
ñieän aùp ñònh möùc ñeán 25VAC vaø 60VDC, baûo veä an toaøn vaãn ñöôïc ñaûm baûo baèng caùch söû duïng
heä thoáng SELV (vôùi caùc ñieàu kieän moâi tröôøng bình thöôøng). Ñoái vôùi caùc giaù trò ñieän aùp cao hôn

(nhöng khoâng vöôït quaù 50V), caàn söû duïng taám chaén hay voû boïc taïo ra caáp baûo veä ít nhaát laø IP2X
hay caùch ñieän coù khaû naêng chòu ñieän aùp thöû nghieäm laø 500VAC trong 1 phuùt.
Khi boá trí maïch ñieän cuûa heä thoáng SELV vaø PELV caàn quan taâm ñeán caùc vaán ñeà sau:
1. Caùc boä phaän mang ñieän cuûa maïch SELV vaø PELV phaûi ñöôïc caùch ly veà ñieän vôùi nhau vaø
vôùi caùc maïch khaùc. Vieäc boá trí phaûi ñaûm baûo caùch ly veà ñieän khoâng keùm hôn caùch ly giöõa
maïch ñaàu vaøo vaø maïch ñaàu ra cuûa bieán aùp caùch ly an toaøn.
2. Daây daãn trong maïch ñieän cuûa töøng heä thoáng SELV vaø PELV toát nhaát laø phaûi caùch ly veà vaät
lyù vôùi caùc daây daãn trong maïch khaùc.
3. Phích caém khoâng theå caém ñöôïc vaøo oå caém vaø oå caém khoâng ñöôïc chaáp nhaän phích caém cuûa
caùc heä thoáng ñieän aùp khaùc. Ngoaøi ra, oå caém khoâng ñöôïc coù tieáp ñieåm daønh cho daây daãn
baûo veä.
Heä thoáng FELV thöôøng ñöôïc söû duïng khi trong maïch coù chöùa caùc thieát bò (maùy bieán aùp, coâng
taéc tô, rô le, coâng taéc ñieàu khieån töø xa, .vv..) maø chuùng coù caùch ñieän khoâng ñuû so vôùi maïch ñieän
coù caáp ñieän aùp cao hôn hay trong maïch maø caùc yeâu caàu cuûa heä thoáng SELV hay PELV khoâng
ñöôïc ñaùp öùng moät caùch ñaày ñuû.
Khi söû duïng heä thoáng FELV caàn quan taâm ñeán caùc vaán ñeà nhö sau:
1. Ñoái vôùi baûo veä choáng tieáp xuùc giaùn tieáp:
 Noái caùc boä phaän daãn ñeå traàn cuûa thieát bò trong maïch PELV vôùi daây daãn baûo veä cuûa
maïch sô caáp, vôùi ñieàu kieän laø daây daãn baûo veä phaûi aùp duïng moät trong caùc bieän phaùp
baûo veä baèng caùch töï ñoäng ngaét nguoàn.
 Noái caùc boä phaän daãn ñeå traàn cuûa thieát bò trong maïch PELV vôùi daây daãn lieân keát ñaúng
theá khoâng noái ñaát cuûa maïch sô caáp khi aùp duïng vieäc baûo veä baèng caùch ly veà ñieän cho
maïch sô caáp.
Giôùi haïn ñieän aùp cho maïng ñieän aùp cöïc thaáp: E : Noái ñaát
50VAC, 120VDC PE: Daây baûo veä
Hình 5.19. Caùc heä thoáng SELV, PELV vaø FELV

2. Ñoái vôùi baûo veä choáng tieáp xuùc tröïc tieáp:
Baûo veä choáng tieáp xuùc tröïc tieáp ñöôïc cung caáp bôûi:
 Taám chaén hay voû boïc coù caáp baûo veä ít nhaát laø IP2X
 Caùch ñieän töông öùng vôùi ñieän aùp thöû nghieäm nhoû nhaát yeâu caàu cho maïch ñieän sô caáp
3. Ñoái vôùi phích caém vaø oå caém
Phích caém vaø oå caém söû duïng cho maïch FELV phaûi phuø hôïp vôùi caùc yeâu caàu sau:
 Phích caém phaûi khoâng coù khaû naêng caém vaøo oå caém cuûa caùc heä thoáng ñieän khaùc
 OÅ caém khoâng ñöôïc chaáp nhaän phích caém cuûa caùc heä thoáng ñieän aùp khaùc
5.4. BAÛO VEÄ CHOÁNG GIAÄT DO TIEÁP CAÄN VÔÙI VAÄT MANG ÑIEÄN
Khi khoaûng caùch giöõa ngöôøi vaø vaät mang ñieän nhoû hôn moät giaù trò qui ñònh thì khaû naêng vaät
mang ñieän gaây tai naïn cho ngöôøi coù theå xaûy ra. Khoaûng caùch naøy thöôøng ñöôïc ñònh nghóa laø
khoaûng caùch tieáp caän.
Khoaûng caùch tieáp caän tuyø thuoäc bieân tieáp caän. Bieân tieáp caän (Hình 5.20) bao goàm:
 Bieân ngaên chaän
 Bieân caám
 Bieân giôùi haïn
Vaät mang ñieän

Bieân caám
Bieân ngaên chaän

Bieân giôùi haïn
Hình 5.20. Caùc loaïi bieân tieáp caän
Caùc khoaûng caùch tieáp caän cho pheùp toái thieåu tuyø thuoäc caáp ñieän aùp maïng ñieän, loaïi vaät mang
ñieän, trình ñoä coâng nhaân,… trình baøy ôû Baûng 5.9.
Caùc yeâu caàu ñaëc bieät cho vieäc vöôït qua bieân caám bao goàm:
 Ngöôøi coâng nhaân phaûi coù tay ngheà töông öùng vôùi yeâu caàu coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän
 Phaûi coù keá hoaïch thöïc hieän coâng vieäc vaø ñöôïc söï cho pheùp cuûa caáp treân
 Phaûi ñoan chaéc raèng khoâng coù baát cöù phaàn naøo cuûa cô theå xaâm phaïm bieân ngaên chaän
 Ngöôøi coâng nhaân phaûi laøm vieäc vôùi cöïc tieåu ruûi ro gaây neân bôûi chuyeån ñoäng voâ yù baèng
caùch giöõ cho cô theå ôû ngoaøi vuøng caám nhö coù theå. Cho pheùp phaàn cô theå ñöôïc baûo veä
ñi vaøo vuøng caám khi caàn thieát ñeå hoaøn thaønh coâng vieäc.
 Thieát bò baûo veä caàn ñöôïc söû duïng töông öùng vôùi nguy hieåm gaây ra bôûi vaät daãn ñeå traàn
mang ñieän.
Caùc yeâu caàu ñaëc bieät cho vieäc vöôït qua bieân ngaên chaän bao goàm:
 Ngöôøi coâng nhaân phaûi ñöôïc huaán luyeän ñaëc bieät theo yeâu caàu ñeå coù theå laøm vieäc vôùi
vaät daãn mang ñieän.
 Phaûi coù keá hoaïch thöïc hieän coâng vieäc vaø ñöôïc söï cho pheùp cuûa caáp treân
 Söï phaân tích ruûi ro caàn ñöôïc tieán haønh moät caùch ñaày ñuû.
 Vieäc ñieàu haønh theo uûy quyeàn phaûi ñöôïc xem xeùt vaø chaáp thuaän keá hoaïch coâng vieäc
cuõng nhö phaân tích ruûi ro.

 Thieát bò baûo veä caàn ñöôïc söû duïng töông öùng vôùi nguy hieåm gaây ra bôûi vaät daãn ñeå traàn
mang ñieän.
Baûng 5.9. Khoaûng caùch tieáp caän toái thieåu cho pheùp giöõa ngöôøi vaø vaät mang ñieän -NFPA 70E-2000
(1) (2) (3) (4) (5)
Ñieän aùp daây Khoaûng caùch tieáp caän giôùi haïn Khoaûng caùch Khoaûng caùch
ñònh möùc Vaät daãn traàn Vaät daãn traàn tieáp caän caám tieáp caän ngaên chaän
di ñoäng coá ñònh
050V Khoâng qui ñònh Khoâng qui ñònh Khoâng qui ñònh Khoâng qui ñònh
51300V 10ft 3,05m 3ft 6in 1,07m Cho pheùp tieáp xuùc Cho pheùp tieáp xuùc
301750V 10ft 3,05m 3ft 6in 1,07m 1ft 0,31m 0ft 1in 0,025m
750V15kV 10ft 3,05m 5ft 1,52m 2ft 2in 0,66m 0ft 7in 0,178m
15,1V36kV 10ft 3,05m 6ft 1,83m 2ft 7in 0,79m 0ft 10in 0,254m
36,1V46kV 10ft 3,05m 8ft 2,44m 2ft 9in 0,84m 1ft 5in 0,432m
46,1V72,5kV 10ft 3,05m 8ft 2,44m 3ft 3in 1m 2ft 1in 0,635m
72,6V121kV 10ft 8in 3,25m 8ft 2,44m 3ft 5in 1,04m 2ft 8in 0,813m
138kV145kV 11ft 3,35m 10ft 3,08m 3ft 7in 1,1m 3ft 1in 0,940m
161kV169kV 11ft 8in 3,56m 11ft 8in 3,56m 4ft 1,22m 3ft 6in 1,067m
345kV362kV 15ft 4in 4,67m 15ft 4in 4,67m 8ft 6in 2,60m 8ft 2,438m
Coät (2) vaø (3) daønh cho coâng nhaân chöa qua ñaøo taïo veà an toaøn ñieän; Coät (4) vaø (5) daønh cho coâng nhaân laønh
ngheà, coù maëc quaàn aùo baûo hoä
Theo tieâu chuaån AS3000 vaø Hieäp hoäi cung caáp ñieän cuûa UÙc (Electricity Supply Association of
Autralia) thì khoaûng caùch an toaøn toái thieåu giöõa ñöôøng daây daãn ñieän vaø caùc coâng trình xaây döïng
hay caùc toaø nhaø trong ñieàu kieän gioù lôùn vaø nhieät ñoä cao qui ñònh ôû Baûng 5.10 vaø minh hoaï trong
caùc Hình 5.21 vaø 5.22.
Baûng 5.10. Khoaûng caùch an toaøn
1000V 33kV
U≤ 1000V U>1000V <U< <U<
KHOAÛNG CAÙCH 33kV 132kV
AN TOAØN Daây Daây Daây Daây Daây Caùp Daây
(m) boïc traàn traàn boïc traàn caùch traàn
caùch (trung (pha) caùch ñieän
ñieän hoaø) ñieän
Theo chieàu doïc 2.7 2.7 3.7 2.7 3.7 4.5 5.0
beân treân thieát bò
hay coâng trình coù
theå tieáp caän deã
daøng (A)
Theo chieàu doïc 1.25 2.7 2.7 1.25 2.7 3.7 4.5
beân treân thieát bò
hay coâng trình
khoâng theå tieáp caän
deã daøng (B)
Theo moïi phöông 1.25 1.25 1.5 1.25 1.5 2.1 3.0
(ngoaïi tröø phöông
thaúng ñöùng) töø
thieát bò hay coâng
trình coù theå tieáp
caän deã daøng (C)
Theo moïi phöông 0.1 0.3 0.6 0.1 0.6 1.5 2.5
(ngoaïi tröø phöông
thaúng ñöùng) töø
Hình 5.21. Vuøng giôùi haïn thieát bò hay coâng
trình coù theå tieáp
an toaøn caän deã daøng (D)

Hình 5.22. Khoaûng caùch an toaøn ñoái vôùi caùc loaïi coâng trình ôû caùc caáp ñieän aùp
5.5. BAÛO VEÄ CHOÁNG ÑOÁT CHAÙY HOÀ QUANG

Khi xuaát hieän söï coá ngaén maïch trong maïng phaân phoái ñieän, doøng hoà quang sinh ra coù theå gaây
toån thöông cho ngöôøi ñöùng gaàn daïng boûng do da ngöôøi bò ñoát noùng vì naêng löôïng phaùt xaï. Ñeå baûo
veä choáng ñoát chaùy do hoà quang, con ngöôøi phaûi giöõ moät khoaûng caùch an toaøn ñeán nôi xuaát hieän
doøng ngaén maïch. Khoaûng caùch naøy thöôøng ñöôïc goïi laø khoaûng caùch bieân toái thieåu maø ngöôøi coâng
nhaân coù theå tieáp caän vôùi nguoàn phoùng ñieän hoà quang.
Ñoái vôùi maïng ñieän haï aùp coù ñieän aùp döôùi 600V, coù boán phöông phaùp coù theå ñöôïc söû duïng ñeå
xaùc ñònh khoaûng caùch bieân toái thieåu (Baûng 5.11).
Baûng 5.11. Phöông phaùp xaùc ñònh khoaûng caùch bieân toái thieåu trong maïng haï aùp U<600V
TT Ñieàu kieän Phöông phaùp/coâng thöùc
1. ISCxt≤5000As Dc=1,22m
2. ISCxt>5000As D C  0,246.MVAbf .t (theo tieâu chuaån NFPA)
D C  4,92.MVA.t
3. 16000A<ISC<50000A 2
5271.t (0,0016I Sc  0,0076I Sc  0,8938) 1 / 1,9593
D c  (( ) )0,3048
1.2
Isc: doøng söï coá cöïc ñaïi (kA); t: thôøi gian toàn taïi söï coá (s); MVA: coâng suaát cuûa maùy bieán aùp (MVA); Dc:
khoaûng caùch bieân toái thieåu (m); MVAbf :coâng suaát söï coá cöïc ñaïi (MVA), MVA bf  VL L .I SC . 3 ;
VL-L: ñieän aùp daây maïng ñieän (kV).
Ví duï 5.11. Xaùc ñònh khoaûng caùch bieân toái thieåu veà phöông dieän baûo veä choáng ñoát chaùy hoà
quang trong maïng ñieän ñieän aùp 480V vôùi doøng ngaén maïch cöïc ñaïi laø Isc=20.000A vaø thôøi gian caét
doøng doøng ngaén maïch t=0.1s.
Giaûi:
Theo phöông phaùp 2:
D C  0,246.MVA bf .t  0,246.0,480.20.1,732.0,1  0,64m
Theo phöông phaùp 3:
5271 .t(0,0016 I 2Sc  0,0076 I Sc  0,8938) 1 / 1,9593
D c  (( ) )0,3048  0,67m .
1. 2

Ví duï 5.12. Xaùc ñònh khoaûng caùch bieân toái thieåu veà phöông dieän baûo veä choáng ñoát chaùy hoà
quang trong maïng ñieän ñieän aùp 480V vôùi doøng ngaén maïch cöïc ñaïi laø Isc=40.896A trong hai tröôøng
hôïp:
1. Söû duïng thieát bò baûo veä vôùi thôøi gian caét doøng doøng ngaén maïch t=0.1s ?
2. Söû duïng caàu chì giôùi haïn doøng ngaén maïch LPJ-200SP Low Peak cuûa Haõng Bussmann?
Giaûi:
1. Khi söû duïng thieát bò baûo veä vôùi thôøi gian caét doøng doøng ngaén maïch t=0.1s, khoaûng caùch
bieân toái thieåu Dc ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
D C  0,246.MVA bf .t  0,246.0,480.40,896.1,732.0,1  0,915m
2. Khi söû duïng caàu chì giôùi haïn doøng ngaén maïch LPJ-200SP Low Peak cuûa Haõng Bussmann,
doøng ngaén maïch bò giôùi haïn ôû giaù trò 6000A vaø thôøi gian caét doøng doøng ngaén maïch
t=0.004s, khoaûng caùch bieân toái thieåu Dc ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
D C  0,246.MVA bf .t  0,246.0,480.40,896.1,732.0,04  0,22m
Nhö vaäy, khi söû duïng caàu chì haïn cheá doøng ngaén maïch, giaù trò khoaûng caùch bieân toái thieåu
ñaûm baûo an toaøn choáng ñoát chaùy hoà quang giaûm khoaûng 75% (töø 0,915m xuoáng 0,22m).
Ñoái vôùi maïng ñieän trung vaø cao aùp, khoaûng caùch bieân toái thieåu coù theå ñöôïc xaùc ñònh baèng
caùch aùp duïng phöông phaùp 2 vôùi giaû thieát maät ñoä thoâng nhieät nhaän ñöôïc laø 1.2cal/cm2.
5.6. BAÛO VEÄ CHOÁNG TAÙC HAÏI CUÛA TRÖÔØNG ÑIEÄN TÖØ
1. Soùng ñieän töø
Soùng ñieän töø xoay chieàu thöôøng ñöôïc chia thaønh:
 Soùng ñieän töø taàn soá thaáp vôùi giaûi taàn ñeán 100kHz. Ñaëc tröng cuûa soùng ñieän töø taàn soá
thaáp laø maät ñoä töø thoâng vôùi ñôn vò laø Tesla (T). Nguoàn gaây ra soùng ñieän töø taàn soá thaáp
laø maùy bieáp aùp ñieän löïc, ñöôøng daây truyeàn taûi, caùc heä thoáng gia nhieät, naáu chaûy, haøn
coâng nghieäp, taøu ñieän,….
 Soùng ñieän töø taàn soá cao (RF) vaø cöïc cao (Microwave) vôùi giaûi taàn töø 100kHz ñeán
3GHz. Ñaëc tröng cuûa soùng ñieän töø taàn soá cao vaø cöïc cao laø töø tröôøng vôùi ñôn vò laø
A/m. Nguoàn gaây ra soùng ñieän töø taàn soá cao vaø cöïc cao laø caùc heä thoáng truyeàn thanh vaø
truyeàn hình, heä thoáng ñieän thoaïi di ñoäng, heä thoáng lieân laïc veä tinh, heä thoáng rada, caùc
heä thoáng gia nhieät, naáu chaûy, haøn coâng nghieäp, saûn xuaát vi maïch baùn daãn, heä thoáng
soùng ngaén,…
Soùng ñieän töø trong quaù trình truyeàn daãn phaùt caùc tröôøng ñieän töø vaøo moâi tröôøng xung quanh.
Heä soá suy giaûm aûnh höôûng cuûa tröôøng ñieän töø K phuï thuoäc vaøo heä thoáng daây daãn vaø khoaûng
caùch r tính ñeán nguoàn phaùt soùng ñieän töø (Hình 5.23):
 K=1/r , ñoái vôùi haàu heát caùc heä thoáng lieân laïc voâ tuyeán nhö : maùy nhaén tin, GSM, radio,
TV,..
 K=1/r2, ñoái vôùi heä thoáng hai daây nhö: ñöôøng daây ñieän trong caùc toaø nhaø, caùc ñöôøng daây
truyeàn taûi,…
 K=1/r3, ñoái vôùi caùc loaïi cuoän daây nhö: cuoän daây cuûa maùy bieán aùp, maùy phaùt ñieän, ñoäng
cô ñieän,…

Hình 5.23. Quan heä giöõa heä soá suy giaûm K theo khoaûng caùch
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán tröôøng ñieän töø bao goàm:
 Taàn soá
 Cöôøng ñoä tröôøng
 Loaïi tröôøng (ñieän tröôøng E hay töø tröôøng H)
 Möùc ñeå traàn (moät phaàn hay toaøn phaàn cuûa vaät)
 Daïng tín hieäu
2. Caùc taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá cao vaø cöïc cao
Taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá cao vaø cöïc cao ñoái vôùi con ngöôøi trình baøy ôû Baûng 5.12.
Baûng 5.12. Taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá cao vaø cöïc cao
Taàn soá Taùc haïi
Ñeán 30MHz Xaâm nhaäp saâu vaøo cô theå con ngöôøi, naêng
löôïng haáp thu phaân boá khoâng ñoàng ñeàu giöõa
caùc boä phaän cuûa cô theå
30300MHz Do böôùc soùng raát nhoû so vôùi kích thöôùc cong
ngöôøi neân naêng löôïng haáp thu vôùi möùc ñoä lôùn.
Caàn coù bieän phaùp giôùi haïn taùc haïi ôû möùc thaáp
30010GHz Möùc ñoä xaâm nhaäp saâu vaøo cô theå con ngöôøi bò
suy giaûm
Treân 10GHz Gia taêng nhieät ñoä ôû beà maët cô theå (da chaùy hay
boûng)
Naêng löôïng haáp thu cuûa cô theå con ngöôøi ñöôïc ñaùnh giaù baèng suaát haáp thu theo troïng löôïng
(SAR), vôùi ñôn vò laøW/kg.
Theo WHO, trong moâi tröôøng nhieät ñoä bình thöôøng öùng vôùi SAR=14W/kg, trong 30 phuùt,
nhieät ñoä trung bình cuûa ngöôøi lôùn coù theå taêng 1oC. Ñeå coù ñoä an toaøn cao cho cô theå ngöôøi, giaù trò
SAR ñöôïc yeâu caàu laø 0,08W/kg.
3. Caùc taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá thaáp
Tröôøng töø taàn soá thaáp coù theå gaây ra doøng ñieän ñi trong cô theå con ngöôøi vôùi caùc taùc haïi trình
baøy ôû Baûng 5.13.

Baûng 5.13. Taùc haïi cuûa tröôøng töø taàn soá thaáp
Maät ñoä doøng ñieän Taùc haïi
(mA/m2)
<1 Khoâng coù haäu quaû roõ raøng, doøng ñieän ñi trong haàu
heát caùc boä phaän cuûa cô theå
110 Gaây ra caùc aûnh höôûng nhoû veà sinh lyù nhö: bieán ñoåi
trong saûn xuaát calcium, melatonin,.., doøng ñieän taäp
trung trong tim vaø naõo.
10100 Bieán ñoåi trong toång hôïp protein, DNA; thay ñoåi taùc
ñoäng enzym, ñoä nhìn roõ, aûnh höôûng ñeán thaàn kinh,
ngaên caûn quaù trình laøm laønh veát thöông,…
1001000 Taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán heä thaàn kinh trung öông
>1000 AÛnh höôûng nghieâm troïng ñeán chöùc naêng cuûa tim,
gaây cheát ngöôøi
4. Caùc giôùi haïn vaø tieâu chuaån
Hieän nay, caùc nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi aùp duïng caùc tieâu chuaån, caùc qui ñònh, caùc khuyeán
caùo rieâng.
Tuy nhieân, coù theå tham khaûo möùc giôùi haïn veà tröôøng ñieän (Hình 5.24) vaø tröôøng töø (Hình 5.25)
cho pheùp theo tieâu chuaån EN/IEC 1000-4-8 (Baûng 5.14) hay theo qui ñònh cuûa toå chöùc ICNIRP
trong chöông trình hôïp taùc vôùi toå chöùc WHO.
Baûng 5.14. Möùc giôùi haïn veà tröôøng ñieän
Chuaån möïc vaø khuyeán caùo
Thieát bò ñieän töû Con ngöôøi
Tröôøng töø –taàn soá thaáp Tröôøng töø –taàn soá thaáp
EN/IEC 1000-4-8 : ≤ 3,75T ICNIRP: ≤ 100T
ICNIRP: ≤ 50T (lieân quan ñeán tim maïch)
NCRP : ≤ 1T NCRP : ≤ 1T
Tröôøng ñieän-taàn soá thaáp
ICNRIP/ACGIH: ≤ 5kV/m
ICNRIP/ACGIH: ≤ 1kV/m (lieân quan ñeán tim maïch)
5. Caùc giaûi phaùp baûo veä

a. Baûo veä choáng taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá cao vaø raát cao
Caùc bieän phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng bao goàm:
 Caùc maùy phaùt taàn soá cao vaø raát cao, tuøy ñieàu kieän cuûa quaù trình coâng ngheä, coù theå ñaët
trong gian saûn xuaát chung nhöng caàn che kín luoàng coâng ngheä cuûa noù baèng bao che kín
ñöôïc noái ñaát vaø khoaûng caùch giöõa chuùng vaø caùc thieát bò khaùc khoâng ñöôïc nhoû hôn 2m.
 Khi caùc maùy phaùt taàn soá cao vaø raát cao ñaët trong caùc phoøng rieâng bieät thì vôùi coâng suaát
ñeán 30kW caàn dieän tích phoøng khoâng nhoû hôn 25m2, coøn vôùi coâng suaát lôùn hôn 30kW
caàn dieän tích phoøng khoâng nhoû hôn 40m2. Trong phoøng ñaët thieát bò khoâng neân ñaët caùc
vaät baèng kim loaïi khoâng caàn thieát vì caùc vaät naøy coù theå trôû thaønh nguoàn giao ñoäng ñieän
töø thöù hai do tính phaûn xaï soùng voâ tuyeán cuûa kim loaïi.
 Thöïc hieän nguyeân taéc loàng Faraday ôû caùc phoøng laøm vieäc coù ñaët caùc maùy phaùt soùng voâ
tuyeán ñeå baûo veä coâng nhaân vì nguoàn phaùt soùng voâ tuyeán raát gaàn.

 Söû duïng caùc coâng nhaân ñieän coù tay ngheà khoâng thaáp hôn baäc 4, coâng nhaân ñuùc, nhieät
luyeän coù tay ngheà khoâng thaáp hôn baäc 2 vaø ñöôïc ñaøo taïo ñeå vaän haønh thieát bò cao taàn
 Trang bò boä quaàn aùo baûo veä cho coâng nhaân khi hoï caàn laøm vieäc trong moâi tröôøng coù
tröôøng ñieän töø taàn soá cao vaø raát cao ôû möùc cao.
E (V/m)
f (MHz)
Hình 5.24. Möùc cöôøng ñoä ñieän tröôøng cho pheùp theo ICNIRP
H (A/m)
f (MHz)
Hình 5.25. Möùc cöôøng ñoä töø tröôøng cho pheùp theo ICNIRP

b. Baûo veä choáng taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø taàn soá thaáp
Bieän phaùp thöôøng ñöôïc söû duïng laø:
 Taêng khoaûng caùch töø nôi laøm vieäc hay sinh hoaït ñeán nguoàn böùc xaï ñieän töø.
 Boïc kín nguoàn phaùt tröôøng ñieän töø taàn soá thaáp baèng caùc loàng kim loaïi coù noái ñaát.
 Khoâng vi phaïm veà xaây döïng vaø laøm vieäc trong vaønh ñai an toaøn cuûa caùc ñöôøng daây
truyeàn taûi cao aùp.
5.7. BAÛO VEÄ CHOÁNG TAÙC HAÏI CUÛA TÓNH ÑIEÄN
Tónh ñieän laø moái hieåm hoaï ñe doïa tính maïng con ngöôøi, söùc khoeû vaø caùc taøi nguyeân. Ruûi ro
hieän dieän trong raát nhieàu lónh vöïc cuûa hoaït ñoäng con ngöôøi, ñaëc bieät khi laøm vieäc trong moâi tröôøng
maø ôû ñoù tröôøng tónh ñieän vaø söï phoùng ñieän coù theå gaây ra noå hay chaùy.
Caùc thieát bò baûo veä con ngöôøi, ñoâi khi laïi trôû thaønh nguoàn gaây nguy hieåm cho chính con ngöôøi,
neáu chuùng ñöôïc laøm töø caùc vaät lieäu khoâng thích hôïp hay söû duïng khoâng ñuùng caùch.
Caùc boä quaàn aùo baûo hoä ñöôïc laøm baèng caùc vaät lieäu coù theå gaây tích ñieän treân cô theå con ngöôøi
vaø ñieàu naøy raát nguy hieåm do khaû naêng daãn ñieän töông ñoái cuûa cô theå ngöôøi töông ñoái cao seõ daãn
ñeán phoùng ñieän naêng löôïng lôùn döôùi daïng hình thaønh tia löûa. Cô theå ngöôøi tích ñieän laø nguyeân
nhaân gaây ra chaùy vaø noå ñaëc bieät trong coâng nghieäp hoaù hay gaây hö hoûng caùc heä thoáng chöùa nhieàu
thieát bò vi maïch nhaïy caûm (thieát bò chaån ñoaùn, ño löôøng, ñieàu khieån, thieát bò truyeàn daãn thoâng
tin,…).
Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ruûi ro thieät haïi do tónh ñieän trong moâi tröôøng laøm vieäc trình baøy ôû
Hình 5.26.
CAÙC ÑIEÀU KIEÄN

thích hôïp cho söï tích tónh ñieän
MOÂI TRÖÔØNG LAØM VIEÄC

nhaïy caûm vôùi taùc ñoäng tónh ñieän
MÖÙC TÍCH ÑIEÄN

vöôït nguôõng nguy hieåm
THÔØI GIAN CAÀN THIEÁT

ñeå ñieàu kieän phoùng ñieän ñöôïc hình thaønh
ÑIEÀU KIEÄN NGUY HIEÅM
NOÅ HAY CHAÙY TAI NAÏN XAÙO TROÄN

nguy hieåm cho ngöôøi trong quaù trình saûn xuaát
Hình 5.26. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán ruûi ro thieät haïi do tónh ñieän

Caùc ñieàu kieän daãn ñeán vieäc gia taêng möùc ñoä ruûi ro khi vaät lieäu, saûn phaåm, ñoái töôïng hay cô
theå ngöôøi ñaït ñeán möùc tích ñieän “nguy hieåm” (möùc cao nhaát coù theå coù). Khi ñoù khaû naêng phoùng
ñieän nguy hieåm hay caùc taùc haïi nguy hieåm cuûa tröôøng tónh ñieän phaûi ñöôïc quan taâm. Nguy hieåm
thaät söï xuaát hieän chæ vaøo thôøi ñieåm traïng thaùi treân ñöôïc duy trì ñuû daøi ñeå gaây ra phoùng ñieän tia
löûa vôùi naêng löôïng cao töông öùng.
Caùc tieâu chí ñeå ñaùnh giaù ruûi ro nguy hieåm do phoùng ñieän bao goàm:
 Caùc ñaëc tính cuûa caùc vaät lieäu aûnh höôûng ñeán tính tích ñieän cuûa chuùng (tính daãn ñieän,
haèng soá ñieän moâi, hình daïng, kích thöôùc vaø caùc yeáu toá khaùc).
 Caùc ñaëc tính cuûa moâi tröôøng xung quanh aûnh höôûng ñeán söï hình thaønh caùc ñieàu kieän
tích ñieän vaø ñaùnh löûa hay noå (ñoä aåm khoâng khí, nhieät ñoä, naêng löôïng toái thieåu gaây
ñaùnh löûa cuûa caùc loaïi khí ga, hôi vaø buïi coù theå hình thaønh hoãn hôïp gaây noå trong khoâng
khí,…).
 Caùc ñieàu kieän cuûa quaù trình, hay caùc ñieàu kieän hay phöông phaùp thöïc hieän qui trình
coâng ngheä (nhieät ñoä, aùp suaát, vaän toác chuyeån ñoäng cuûa vaät lieäu hay ñoái töôïng, caùch
thöùc phaùt sinh ma saùt) aûnh höôûng ñeán cöôøng ñoä ñieän hoaù.
 Möùc tích ñieän lôùn nhaát cuûa vaät lieäu, saûn phaåm, ñoái töôïng.
 Thôøi gian lôùn nhaát caàn thieát ñeå tích ñieän.
 Naêng löôïng tích ñieän lôùn nhaát ñoái vôùi heä thoáng coù saün hay naêng löôïng cuûa söï phoùng
tónh ñieän.
Caùc tieâu chí treân cuõng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc giaûi phaùp baûo veä choáng tónh
ñieän. Baûng 5.15. trình baøy caùc yeâu caàu quan troïng nhaát ñeå baûo veä choáng tónh ñieän, phuø hôïp vôùi
tieâu chuaån EN-1127-1:2001.
Baûng 5.15. Caùc yeâu caàu baûo veä choáng tónh ñieän
Thoâng soá Caùc ñoái töôïng ñeå Caùc ñoái töôïng khoâng
traàn gaây ruûi ro noå ñeå traàn gaây ruûi ro noå
1. Ñieän trôû roø (ñieän trôû ñoái vôùi ñaát) cuûa vaät lieäu, RU ≤ RUper ; RU ≤ RUper ;
saûn phaåm hay ñoái töôïng RUper =1.106 RUper =1.109
2. Haèng soá thôøi gian tích tónh ñieän t ≤ tper ; t≤tper ;
tper =1.10-3s tper =1.10-1s
3. Theá tónh ñieän treân beà maët cuûa vaät lieäu ñieän
moâi: Vp≤Vpper ; Vp ≤ Vmaxall
 Khi naêng löôïng ñaùnh löûa moài toái thieåu: Vpper = 1.103V
WZmin ≤ 0,1mJ Vp≤Vpper ;
 Khi naêng löôïng ñaùnh löûa moài toái thieåu: Vpper = 3.103V
0,1mJ ≤ WZmin ≤ 0,5J
4. Ñieän theá tónh ñieän giöõa vaät daãn (cô theå ngöôøi) U ≤ Uper ; U ≤ Umaxall
vaø ñaát coù ñieän dung C: WZ min
U per 
5C
5. Cöôøng ñoä tröôøng tónh ñieän:
 Khi naêng löôïng ñaùnh löûa moài toái thieåu: E ≤ Eper ; E ≤ Eper ;
WZmin ≤ 0,1mJ Eper = 1.105V/m Eper = 2.104V/m
 Khi naêng löôïng ñaùnh löûa moài toái thieåu: E ≤ Eper ; hay
0,1mJ ≤ WZmin ≤ 0,5J Eper = 3.105V/m E ≤ Emaxall
6. Naêng löôïng phoùng tónh ñieän: Ww ≤ Wwmin Ww ≤ 1mJ
Ww ≤ Wwmaxall

Khi vöôït qua caùc giaù trò tôùi haïn (giaù trò lôùn nhaát cho pheùp) Nper thì ñieàu kieän nguy hieåm ñaõ
hình thaønh. Nguy hieåm noå thöïc söï xaûy ra khi taïi cuøng moät thôøi ñieåm, moät trong caùc giaù trò tôùi haïn
hình thaønh möùc tích ñieän cho pheùp cuûa vaät lieäu hay ñoái töôïng, tuông öùng vôùi muïc 36 cuûa Baûng
5.15 bò vöôït quaù.
Muïc 1 vaø 2 cuûa Baûng 5.15 ñaëc tröng cho thôøi gian duy trì caùc ñieàu kieän tích ñieän.
Möùc ñoä ruûi ro ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä soá :
N
  max (5.22)
N per
ÔÛ ñaây: Nmax laø giaù trò lôùn nhaát ño ñöôïc hay ñònh ñöôïc trong ñieàu kieän nhaát ñònh töông öùng vôùi
giaù trò tôùi haïn, Nper laø giaù trò lôùn nhaát cho pheùp.
Khi  >1 thì ruûi ro nguy hieåm xuaát hieän vaø theo tieâu chuaån PN-92/E-05210 thì nguy hieåm xaûy
ra khi  >10.
Tieâu chuaån PN-92/E-05200 cuõng ñònh nghóa heä soá hieäu quaû baûo veä choáng tónh ñieän :
1 N per
  (5.23)
 N max
Bieän phaùp baûo veä laø hieäu quaû khi   1 .
Trong thöïc teá ñeå giaûm ruûi ro nguy hieåm do tónh ñieän, coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp nhö sau:
 Truyeàn ñieän tích tónh ñieän xuoáng ñaát baèng caùch tieáp ñaát caùc thieát bò saûn xuaát, caùc boàn
chöùa, caùc oáng daãn, thuøng chöùa baèng kim loaïi, …. Ñieän trôû tieáp ñaát tónh ñieän phaûi coù giaù
trò baèng hay nhoû hôn 10. Trong tröôøng hôïp khoâng theå thöïc hieän heä thoáng tieáp ñaát tónh
ñieän rieâng thì coù theå söû duïng heä thoáng tieáp ñaát an toaøn.
 Taêng ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí trong caùc phoøng coù nguy hieåm tónh ñieän leân treân
70% vì phaàn lôùn caùc vuï noå do tónh ñieän gaây ra coù ñoä aåm töông ñoái cuûa khoâng khí thaáp
khoaûng 3040%.
 Ñoái vôùi ngöôøi, ñeå phoøng traùnh nguy hieåm do tónh ñieän coù theå thöïc hieän caùc
bieän phaùp nhö:
+ Laøm saøn daãn ñieän, tieáp ñaát tay môû cöûa, tay vòn caàu thang, tay quay caùc thieát bò saûn
xuaát,…
+ Khoâng maëc quaàn aùo coù khaû naêng nhieãm tónh ñieän cao (len, tô,…), khoâng ñeo caùc
trang söùc baèng kim loaïi,…
+ Söû duïng giaày coù ñeá cao su coù ñoùng ñinh,….
 Trang bò caùc thieát bò caûm bieán doø vaø baùo nguy cô xaûy ra nguy hieåm tónh ñieän nhö volt
keá tónh ñieän, tónh ñieän nghieäm,…

Tröôøng ÑH Sö Phaïm Kyõ Thuaät TP.HCM Giaùo trình An Toaøn Ñieän
CHÖÔNG 6
BAÛO VEÄ AN TOAØN CHO THIEÁT BÒ
6.1. BAÛO VEÄ CHOÁNG AÛNH HÖÔÛNG VEÀ NHIEÄT

Heä thoáng laép ñaët ñieän phaûi ñöôïc boá trí sao cho khoâng coù ruûi ro baét löûa caùc vaät deã chaùy do
nhieät ñoä cao hay hoà quang ñieän. Ngoaøi ra, trong quaù trình söû duïng bình thöôøng cuûa thieát bò ñieän,
khoâng ñöôïc xaûy ra ruûi ro gaây boûng cho ngöôøi.
6.2 BAÛO VEÄ CHOÁNG QUAÙ DOØNG
Tính maïng con ngöôøi phaûi ñöôïc baûo veä vaø taøi saûn phaûi traùnh khoûi hö hoûng do vöôït quaù nhieät
ñoä hay löïc ñieän ñoäng cho pheùp sinh ra do quaù doøng coù nhieàu khaû naêng phaùt sinh treân daây daãn
mang ñieän baèng vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp baûo veä choáng quaù taûi vaø baûo choáng ngaén maïch.
Thieát bò baûo veä choáng quaù taûi vaø ngaén maïch bao goàm:
 Maùy caét haï aùp vôùi cô caáu caét quaù taûi vaø ngaén maïch phuø hôïp vôùi caùc tieâu chuaån TCVN
6434 (IEC 60898), TCVN 6592-1 (IEC 60947-1), TCVN 6592-2 (IEC 60947-2) hay
TCVN 6951 (IEC 61009).
 Maùy caét haï aùp coù boä phaän caét quaù taûi keát hôïp vôùi caàu chì caét ngaén maïch.
 Caàu chì coù daây chaûy coù ñaëc tính gG phuø hôïp vôùi tieâu chuaån IEC 60269-1 vaø IEC
60269-2 hay IEC 60269-3.
1. Baûo veä choáng quaù taûi
a. Phoái hôïp giöõa daây daãn vaø thieát bò baûo veä quaù taûi
Ñaëc tính ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä daây daãn khoâng bò quaù taûi phaûi thoaû hai ñieàu kieän sau:
IB  In  IZ (6.1)
I 2  1,45I Z (6.2)
ÔÛ ñaây: IB laø doøng ñieän thieát keá cuûa daây daãn; IZ laø doøng phaùt noùng cho pheùp cuûa daây daãn ñaõ keå
ñeán ñieàu kieän laép ñaët trong thöïc teá; In laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä; I2 laø doøng taùc
ñoäng ngaét quaù taûi trong thôøi gian qui öôùc cuûa thieát bò baûo veä.
Ví duï 6.1. Xaùc ñònh ñaëc tính ñònh möùc cuûa maùy caét haï aùp baûo veä choáng quaù taûi cho daây daãn
boïc caùch ñieän baèng PVC cuûa haõng Cadivi coù maõ hieäu CV7/1,4 taûi doøng ñieän theo thieát keá
IB=60A.
Giaûi:
Daây daãn CV7/1,4 coù doøng phaùt noùng cho pheùp IZ =75A, ñaëc tính ñònh möùc cuûa maùy caét haï aùp
phaûi thoaû ñieàu kieän:
60A  I n  75A
I 2  1,45.75  109A
Choïn maùy caét haï aùp FMB-C cuûa haõng Federal coù In=63A vaø I2=1,45In=91,3A öùng vôùi thôøi gian
qui öôùc t2<1h.
b. Laép ñaët thieát bò baûo veä choáng quaù taûi
Thieát bò baûo veä choáng quaù taûi phaûi ñöôïc laép ñaët taïi ñieåm coù söï thay ñoåi, ví duï thay ñoåi veà côõ
daây daãn, phöông phaùp laép ñaët hay thay ñoåi veà keát caáu daãn ñeán giaûm khaû naêng cuûa daây daãn vaø ôû
caùc vò trí coù ruûi ro chaùy noå.

c. Khoâng laép ñaët thieát bò baûo veä choáng quaù taûi
Khoâng caàn laép ñaët thieát bò baûo veä choáng quaù taûi trong tröôøng hôïp sau:
 Daây daãn phía taûi nôi coù thay ñoåi veà côõ daây, phöông phaùp laép ñaët hay thay ñoåi veà keát
caáu ñöôïc baûo veä quaù taûi coù hieäu quaû bôûi thieát bò baûo veä choáng quaù taûi phía nguoàn.
 Daây daãn ít coù khaû naêng xuaát hieän quaù taûi vôùi ñieàu kieän daây daãn ñöôïc baûo veä choáng
ngaén maïch vaø khoâng coù maïch reõ hay oå caém.
 Maïch phaân phoái goàm caùc caùp ñi trong ñaát hay caùc ñöôøng daây taûi ñieän treân khoâng nôi
maø quaù taûi cuûa caùc maïch naøy khoâng gaây nguy hieåm.
d. Laép ñaët hay khoâng laép ñaët caùc thieát bò baûo veä choáng quaù taûi trong maïng IT
Trong maïng IT khoâng coù daây trung tính, coù theå khoâng laép ñaët thieát bò baûo veä choáng quaù taûi cuûa
moät trong caùc daây pha neáu trong töøng maïch coù thieát bò baûo veä choáng doøng dö.
e. Khoâng laép ñaët thieát bò baûo veä choáng quaù taûi vì lyù do an toaøn
Vì lyù do an toaøn, khoâng neân laép ñaët caùc thieát bò baûo veä choáng quaù taûi cho caùc thieát bò tieâu thuï
ñieän vì neáu hôû maïch ngoaøi döï kieán seõ gaây nguy hieåm, cuï theå laø ôû caùc maïch nhö:
 Maïch kích töø cuûa maùy ñieän quay
 Maïch caáp nguoàn cho nam chaâm cuûa thieát bò naâng haï
 Maïch thöù caáp cuûa maùy bieán doøng
f. Baûo veä quaù taûi caùc daây daãn song song
Tröôøng hôïp phuï taûi ñieän coù coâng suaát lôùn, ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho thi coâng vaø laép ñaët,
thöôøng khoâng söû duïng daây daãn coù tieát dieän lôùn maø söû duïng nhieàu daây daãn maéc song song. Neáu
caùc daây daãn maéc song song coù cuøng tieát dieän vaø cuøng chieàu daøi thì doøng taûi trong caùc daây daãn laø
baèng nhau vaø caùc yeâu caàu baûo veä quaù doøng laø khoâng phöùc taïp vì coù theå chæ söû duïng moät thieát bò
baûo veä choáng quaù taûi cho caùc daây daãn maéc song song (Hình 6.1) vôùi caùc löu yù sau:
 Khoâng ñöôïc coù caùc maïch reõ hay caùc thieát bò ñoùng caét hay caùch ly caùc daây daãn maéc
song song.
 Neáu doøng taûi ñöôïc chia ñeàu caùc daây daãn maéc song song thì giaù trò Iz trong bieåu thöùc
(6.1) laø toång khaû naêng mang doøng cuûa caùc daây daãn khaùc nhau.
 Doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä quaù taûi cho k daây daãn maéc song song ñöôïc xaùc
ñònh theo bieåu thöùc:
k
I B  I n   I Zi (6.3)
i 1
ÔÛ ñaây: IB laø doøng ñieän thieát keá cuûa maïch ñieän chính; IZi laø doøng phaùt noùng cho pheùp cuûa daây
daãn thöù k ; In laø doøng ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä choáng quaù taûi.
Tröôøng hôïp caùc daây daãn maéc song song coù tieát dieän, chieàu daøi khaùc nhau thì söï phaân chia
doøng treân caùc daây daãn maéc song song laø haøm cuûa trôû khaùng caùc daây daãn. Khi söï cheânh leäch doøng
treân caùc daây daãn vöôït quaù 10% thì doøng ñieän thieát keá cho moãi daây daãn vaø yeâu caàu baûo veä quaù taûi
cho töøng daây daãn phaûi ñöôïc xem xeùt rieâng (Hình 6.2).
Doøng ñieän thieát keá cuûa daây daãn thöù k trong maïch coù m daây daãn maéc song song ñöôïc xaùc ñònh
bôûi bieåu thöùc:
I
I Bk  m B (6.4)
Zk

i 1 Z i

ÔÛ ñaây: IB laø doøng ñieän thieát keá cuûa maïch ñieän chính; IBk laø doøng ñieän thieát keá cuûa daây daãn thöù
k; Zk vaø Zi laàn löôït laø trôû khaùng cuûa daây daãn thöù k vaø thöù i.
Doøng ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä daây daãn thöù k khoâng bò quaù taûi phaûi ñieàu kieän sau:
I Bk  I nk  I Zk (6.5)
ÔÛ ñaây: IBk laø doøng ñieän thieát keá cuûa daây daãn thöù k; IZk laø doøng phaùt noùng cho pheùp cuûa daây
daãn thöù k ñaõ keå ñeán ñieàu kieän laép ñaët trong thöïc teá; Ink laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä
thöù k; I2k laø doøng taùc ñoäng ngaét quaù taûi trong thôøi gian qui öôùc cuûa thieát bò baûo veä thöù k.
Phía nguoàn Phía nguoàn
In
In1 In2 Ink Inm
IZ1 IZ2 IZk IZm IZ1 IZ2 IZk IZm
1 2 k m 1 2 k m
Phía taûi Phía taûi
Hình 6.1. Thieát bò baûo veä quaù taûi Hình 6.2. m thieát bò baûo veä quaù taûi
cho m daây daãn maéc song song cho m daây daãn maéc song song
Ví duï 6.2. Moät hoä tieâu thuï ba pha coù doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi laø 150A ñöôïc cung caáp baèng
hai daây daãn maéc song song vôùi caùc soá lieäu cuï theå nhö sau:
Daây daãn 1 söû duïng caùp boïc caùch ñieän PVC, ba loõi ñoàng, maõ hieäu CVV7/1,6 cuûa haõng Cadivi,
chieàu daøi 30m.
Daây daãn 2 söû duïng caùp boïc caùch ñieän PVC, ba loõi ñoàng, maõ hieäu CVV7/2,6 cuûa haõng Cadivi,
chieàu daøi 15m.
Choïn maùy caét haï aùp baûo veä quaù taûi cho töøng nhaùnh caùp?
Giaûi:
Thoâng soá caùp CVV7/1,6: doøng phaùt noùng cho pheùp IZ1 = 62A, ñieän khaùng treân moät ñôn vò
chieàu daøi x01=0,08m/m, ñieän trôû treân moät ñôn vò chieàu daøi r01=0,0013/m.
Ñieän trôû cuûa nhaùnh caùp thöù nhaát: R1= r01.L01=0,0013.30=0,039; ñieän khaùng cuûa nhaùnh caùp
thöù nhaát X1= x01.L01=0,08.30=2,4; toång daãn cuûa nhaùnh caùp thöù nhaát Z1  R 12  X12  2,4
Caùp CVV7/2,6 coù doøng phaùt noùng cho pheùp IZ2 = 113A, ñieän khaùng treân moät ñôn vò chieàu daøi
x02=0,08m/m, ñieän trôû treân moät ñôn vò chieàu daøi r02=0,0005/m.
Ñieän trôû cuûa nhaùnh caùp thöù hai:R2= r02.L02=0,0005.15=0,0075; ñieän khaùng cuûa nhaùnh caùp thöù
nhaát X2= x02.L02=0,08.15=1,2; toång daãn cuûa nhaùnh caùp thöù nhaát Z 2  R 22  X 22  1,2 .
Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi treân nhaùnh caùp thöù nhaát:
Z2 1,2
I B1  I B  150  50A
Z1  Z 2 1,2  2,4
Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi treân nhaùnh caùp thöù hai:
Z1 2,4
I B2  I B  150  100A
Z1  Z 2 1,2  2,4

Doøng ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä daây daãn thöù nhaát khoâng bò quaù taûi phaûi ñieàu kieän sau:
I B1  I n1  I Z1
50A  I n1  62A
Choïn In1=50A. Choïn maùy caét haï aùp FMB-C cuûa Haõng Federal coù In=50A.
Doøng ñònh möùc cuûa thieát bò baûo veä daây daãn thöù hai khoâng bò quaù taûi phaûi ñieàu kieän sau:
I B2  I n 2  I Z2
100A  I n 2  113A
Choïn In2=100A. Choïn maùy caét haï aùp FMB-C cuûa Haõng Federal coù In=100A.
2. Baûo veä choáng ngaén maïch
Ñeå baûo veä choáng ngaén maïch cho daây daãn caàn phaûi thöïc hieän caùc böôùc sau:
a. Xaùc ñònh doøng ngaén maïch tính toaùn taïi caùc ñieåm lieân quan cuûa heä thoáng laép ñaët.
b. Xaùc ñònh söï caàn thieát laép ñaët thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch
 Thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch caàn laép ñaët taïi nhöõng ñieåm maø taïi ñoù coù söï thay ñoåi
tieát dieän daây daãn hay coù caùc thay ñoåi khaùc daãn ñeán thay ñoåi khaû naêng mang taûi cuûa daây
daãn tröø tröôøng hôïp phaàn daây daãn töø thieát bò baûo veä ñeán ñieåm coù söï thay ñoåi tieát dieän daây
daãn khoâng ñöôïc daøi quaù 3m hay ñöôïc laép ñaët theo caùch giaûm toái thieåu nguy cô xuaát hieän
ngaén maïch hay khoâng ñaët gaàn vaät lieäu deã chaùy.
 Khoâng caàn laép ñaët thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch ñoái vôùi: caùc daây daãn noái töø caùc boä
nguoàn AC hay DC ñeán caùc baûng ñieàu khieån lieân quan vì ñaõ coù caùc thieát bò baûo veä ñaët treân
caùc baûng naøy; caùc maïch neáu caét ñieän seõ daãn ñeán nguy hieåm cho heä thoáng laép ñaët ñieän.
c. Xaùc ñònh phöông thöùc baûo veä ngaén maïch caùc daây daãn maéc song song
 Thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch duy nhaát (Hình 6.3) coù theå baûo veä caùc daây daãn maéc
song song khoûi caùc taùc ñoäng veà nhieät cuûa doøng ngaén maïch neáu ñaëc tính taùc ñoäng baûo veä
cuûa thieát bò ñoù phaûi ñaûm baûo taùc ñoäng hieäu quaû khi xaûy ra söï coá ôû vò trí xung yeáu nhaát
trong moät daây daãn maéc song song. Khi kieåm tra khaû naêng chòu nhieät cuûa daây daãn phaûi tính
ñeán söï phaân chia doøng ngaén maïch giöõa caùc daây daãn maéc song song. Vieäc söû duïng thieát bò
baûo veä choáng ngaén maïch duy nhaát cuõng ñöôïc xem xeùt trong tröôøng hôïp heä thoáng ñi daây
ñöôïc thöïc hieän theo caùch giaûm nguy cô ngaén maïch xuoáng möùc thaáp nhaát trong taát caû caùc
daây daãn maéc song song vaø heä thoáng ñi daây khoâng ñaët gaàn vaät lieäu deã chaùy.
 Thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch cho töøng daây daãn maéc song song (Hình 6.4) ñöôïc söû
duïng khi vieäc taùc ñoäng cuûa thieát bò baûo veä duy nhaát coù theå khoâng hieäu quaû.
d. Xaùc ñònh ñaëc tính baûo veä cuûa thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch
Ñaëc tính baûo veä cuûa thieát bò baûo veä choáng ngaén maïch phaûi thoaû caùc yeâu caàu sau:
 Khaû naêng caét doøng ngaén maïch khoâng ñöôïc nhoû hôn doøng ñieän ngaén maïch tính toaùn taïi
nôi laép ñaët thieát bò baûo veä.
 Khi xuaát hieän ngaén maïch taïi baát kyø ñieåm naøo treân maïch ñieän, thôøi gian caét doøng ngaén
maïch phaûi ñuû nhoû ñeå nhieät ñoä daây daãn khoâng ñöôïc vöôït quaù nhieät ñoä giôùi haïn cho pheùp.
Ñoái vôùi ngaén maïch maø thôøi gian toàn taïi keùo daøi khoâng quaù 5s thì thôøi gian t cho pheùp ñeå
doøng ngaén maïch laøm taêng nhieät ñoä daây daãn töø nhieät cao nhaát trong ñieàu kieän laøm vieäc bình
thöôøng ñeán nhieät ñoä giôùi haïn coù theå xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
2 S
2
t  (k . 2 ) (6.6)
I Sc
ÔÛ ñaây: S laø tieát dieän daây daãn (mm2), ISC laø giaù trò hieäu duïng doøng ngaén maïch xoay chieàu (A). k
laøheä soá tính ñeán ñieän trôû suaát, heä soá nhieät vaø nhieät dung cuûa vaät lieäu laøm daây daãn (A2.s/mm2). Heä

soá k ñoái vôùi daây daãn caùch ñieän söû duïng cho daây pha döïa theo tieâu chuaån IEC 60724 coù theå tra ôû
Baûng 6.1.
Phía nguoàn Phía nguoàn
Im
Im1 Im2 Imk Imm
ISC1 ISC2 ISCk ISCm ISC1 ISC2 ISCk ISCm
1 2 k m 1 2 k m
N N
Phía taûi Phía taûi
Im, Imk: doøng taùc ñoäng töø cuûa thieát bò choáng ngaén maïch chính vaø nhaùnh thöù k
ISC1,… ISCm: doøng ngaén maïch söï coá treân caùc daây daãn maéc song song
Hình 6.3. Thieát bò baûo veä ngắn Hình 6.4. m thieát bò baûo veä ngắn
mạch cho m daây daãn maéc song mạch cho m daây daãn maéc song
song song
Baûng 6.1. Giaù trò heä soá k
Caùch ñieän daây daãn
Thoâng soá PVC PVC EPR Cao su Chaát voâ cô
≤ 300mm2 >300mm 2
XLPE 60oC PVC Ñeå traàn
Nhieät ñoä ban ñaàu oC 70 70 90 60 70 105
Nhieät ñoä cuoái cuøng oC 160 140 250 200 160 250
Vaät lieäu daây:
Ñoàng 115 103 143 141 115 135
Nhoâm 76 68 94 93 - -
Moái haøn thieác treân daây ñoàng 115 - - - - -
Löu yù: Daây daãn ñöôïc coi laø baûo veä khoûi quaù taûi vaø ngaén maïch khi chuùng ñöôïc caáp ñieän töø
nguoàn khoâng coù khaû naêng cung caáp doøng vöôït quaù khaû naêng mang doøng cuûa daây daãn.
6.3. BAÛO VEÄ CHOÁNG NHIEÃU ÑIEÄN AÙP VAØ NHIEÃU ÑIEÄN TÖØ
1. Baûo veä choáng nhieãu ñieän aùp
a. Ñieän aùp öùng suaát vaø ñieän aùp söï coá
Doøng ñieän söï coá trong ñieän cöïc noái ñaát cuûa caùc boä phaän ñeå traàn trong traïm bieán aùp gaây ra söï
taêng ñieän theá ñaùng keå cuûa caùc boä phaän ñeå traàn trong traïm bieán aùp so vôùi ñaát chung. Caùc yeáu toá
aûnh höôûng ñeán giaù trò ñieän aùp söï coá naøy bao goàm:
 Giaù trò cuûa doøng ñieän söï coá
 Giaù trò cuûa ñieän trôû noái ñaát cuûa boä phaän ñeå traàn trong traïm bieán aùp
Doøng ñieän söï coá coù theå gaây ra:
 Ñieän aùp öùng suaát: ñaây laø ñoä taêng ñieän theá cuûa heä thoáng ñieän haï aùp so vôùi ñaát. Ñieän aùp
naøy coù theå gaât ñaùnh thuûng caùch ñieän trong thieát bò haï aùp. Giaù trò ñieän aùp naøy khoâng
ñöôïc vöôït quaù caùc giaù trò trình baøy ôû Baûng 6.2.

 Ñieän aùp söï coá hay ñieän aùp chaïm: ñaây laø ñoä taêng ñieän theá cuûa caùc boä phaän ñeå traàn
trong heä thoáng ñieän haï aùp so vôùi ñaát. Giaù trò cuûa ñieän aùp naøy khoâng ñöôïc vöôït quaù giaù
trò cho bôûi ñöôøng cong F vaø T trình baøy ôû Hình 6.5.
Baûng 6.2. Giaù trò ñieän aùp öùng suaát cho pheùp treân thieát bò haï aùp
U2 (V) Thôøi gian caét (s)
U0+250V >5
U0+1200V ≤5
U0 laø ñieän aùp pha-trung tính cuûa heä thoáng ñieän haï aùp
10000
5000
2000
1000
500
F T
t (ms)
200
100
50
40
20
10
10 20 50 67 100 200 500 670 1000
U (V)
Hình 6.5. Thôøi gian lôùn nhaát cuûa ñieän aùp söï coá F vaø ñieän aùp chaïm T
b. Heä thoáng noái ñaát trong traïm bieán aùp

Trong traïm bieán aùp, caùc boä phaän sau phaûi ñöôïc noái vôùi heä thoáng ñieän cöïc noái ñaát:
 Voû maùy bieán aùp
 Voû kim loaïi cuûa caùp cao aùp
 Daây noái ñaát cuûa heä thoáng ñieän cao aùp
 Voû kim loaïi cuûa caùp haï aùp tröø khi daây trung tính ñöôïc noái ñaát qua ñieän cöïc noái ñaát
rieâng
 Boä phaän daãn ñeå traàn cuûa thieát bò cao aùp vaø haï aùp

Vieäc boá trí heä thoáng noái ñaát lieân quan ñeán kieåu heä thoáng noái ñaát trong heä thoáng laép ñaët haï aùp
(Baûng 6.3).
Maùy bieán aùp Thieát bò haï aùp
U1 U2 U1 U2
Cao aùp L1 Haï aùp Cao aùp L1 Haï aùp

L2 L2
L3 L3
PEN PEN
Im R Uf Im R RB Uf
U1= U0 U2 = U0 Uf = R.Im U1= R.Im+U0 U2 = U0 Uf = 0
TN-a TN-b
Hình 6.6. Noái ñaát trong maïng TN
U1 U2 U1 U2

L2 L2
L3 L3
PEN PEN
Im R Uf RA Im R RB Uf RA
U1= U0 U2 = R.Im +U0 Uf = 0 U1= R.Im+U0 U2 = U0 Uf = 0

TT-a TT-b
Hình 6.7. Noái ñaát trong maïng TT

U1 U2 U1 U2

L2 L2
L3 L3
Z Z
Im R Uf Im R Uf RA
U1= U0 U2 = U0 Uf = R.Im U1= U0 U2 = R.Im+U0 Uf = 0

IT-a IT-b
Hình 6.8. Noái ñaát trong maïng IT
Trong maïng ñieän TN vaø TT, neáu daây trung tính ñöôïc noái ñaát qua ñieän cöïc ñoäc laäp veà ñieän vôùi
ñieän cöïc noái ñaát cuûa caùc boä phaän daãn ñeå traàn trong traïm bieán aùp (Hình 6.6.b vaø Hình 6.7.b) thì
ñieän aùp öùng suaát U1 phaûi ñöôïc ngaét trong thôøi gian cho pheùp töông thích vôùi möùc caùch ñieän cuûa
thieát bò haï aùp trong traïm bieán aùp, möùc caùch ñieän naøy coù theå coù giaù trò cao hôn giaù trò cho ôû Baûng

6.2. Löu yù, trong caùc loaïi maïng ñieän naøy neáu daây trung tính bò ñöùt thì caùch ñieän cuûa caùc thieát bò söû
duïng ñieän aùp pha seõ phaûi chòu öùng suaát taïm thôøi bôûi ñieän aùp pha-pha ( U  3.U 0 ) .
Trong maïng ñieän IT, neáu boä phaän daãn ñeå traàn thuoäc heä thoáng laép ñaët cuûa hoä tieâu thuï haï aùp vaø
trôû khaùng trung tính (neáu coù) ñeàu ñöôïc noái ñaát qua ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp veà ñieän ñoái vôùi ñieän
cöïc noái ñaát trong traïm bieán aùp thì ñieän aùp öùng suaát U1 phaûi ñöôïc ngaét trong thôøi gian cho pheùp
töông thích vôùi möùc caùch ñieän cuûa thieát bò haï aùp trong traïm bieán aùp (Hình 6.9).
U1 U2 U1 U2

L2 L2
L3 L3
Im R Z U1= R.Im + U0 Uf RA Im R U1= R.Im + U0 Uf RA
U2 = U0 Uf = 0 U2 = U0 Uf = 0
IT-a IT-b
Hình 6.9. Noái ñaát trong maïng IT
Baûng 6.3. Boá trí heä thoáng noái ñaát trong caùc loaïi maïng ñieän khaùc nhau
Heä thoáng ñieän Ñieän aùp Ñieàu kieän Ñieàu kieän Daây trung tính cuûa heä
öùng suaát kieåm tra phaûi thoûa thoáng ñieän haï aùp noái vôùi
TN U1=R.Im Thôøi gian caét Giöõa ñöôøng cong F vaø T Ñieän trôû noái ñaát cuûa boä phaän
(Hình 6.5) ñeå traàn cuûa traïm bieán aùp
(Hình 6.6.a)
Ngoaøi ñöôøng cong F vaø T Ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp veà
(Hình 6.5) ñieän (Hình 6.6.b)
TT U2=R.Im + U0 Thôøi gian caét Tuaân thuû Baûng 6.2 Ñieän trôû noái ñaát cuûa boä phaän
ñeå traàn cuûa traïm bieán aùp
(Hình 6.7.a)
Khoâng tuaân thuû Baûng 6.2 Ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp veà
ñieän (Hình 6.7.b)
IT U1=R.Im Thôøi gian caét Giöõa ñöôøng cong F vaø T Ñieän trôû noái ñaát cuûa boä phaän
(Hình 6.5) ñeå traàn cuûa traïm bieán aùp
(Hình 6.8.a)
Ngoaøi ñöôøng cong F vaø T Ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp veà
(Hình 6.5) ñieän (Hình 6.8.b)
U2=R.Im + U0 Thôøi gian caét Tuaân thuû Baûng 6.2 Ñieän trôû noái ñaát cuûa boä phaän
ñeå traàn cuûa traïm bieán aùp
(Hình 6.8.a)
Khoâng tuaân thuû Baûng 6.4 Ñieän cöïc noái ñaát ñoäc laäp veà
ñieän (Hình 6.8.b)
Im: Doøng söï coá chaïm ñaát ñi qua ñieän cöïc noái ñaát; R: Ñieän trôû ñieän cöïc noái ñaát cuûa caùc boä phaän ñeå traàn; U0, U: laàn
löôït laø ñieän aùp pha vaø ñieän aùp daây cuûa heä thoáng ñieän haï aùp; Uf: Ñieän aùp giöõa caùc boä phaän daãn ñeå traàn trong thieát bò
haï aùp khi xuaát hieän söï coá; U1: Ñieän aùp öùng suaát phía haï aùp cuûa traïm bieán aùp; U2: Ñieän aùp öùng suaát trong thieát bò haï
aùp cuûa hoä tieâu thu.ï

2. Baûo veä choáng nhieãu ñieän töø
Nhieãu ñieän töø (EMI) coù theå gaây nhieãu hay laøm hö hoûng caùc heä thoáng hay thieát bò coâng ngheä
thoâng tin, thieát bò coù linh kieän hay maïch ñieän töû. Caùc doøng ngaén maïch hay thao taùc ñoùng caét coù
theå gaây ra quaù ñieän aùp vaø nhieãu ñieän töø.
Caùc hieäu öùng naøy xuaát hieän khi:
 Coù caùc maïch voøng kim loaïi lôùn: maïch voøng voû (Hình 6.10.a), maïch voøng giöõa caùc voû
(Hình 6.10.b)
 Caùc heä thoáng daây ñieän khaùc nhau ñöôïc laép ñaët treân caùc tuyeán khaùc nhau.
Ví duï: Doøng ñieän môû maùy cuûa thang maùy hay doøng ñieän ñöôïc ñieàu chænh baèng boä chænh löu
coù theå gaây quaù ñieän aùp trong caùc caùp cuûa heä thoáng coâng ngheä thoâng tin hay caùc thieát bò ñieän töû.
Trong hay gaàn caùc phoøng khaùm, tröôøng ñieän vaø tröôøng töø cuûa heä thoáng laép ñaët ñieän coù theå gaây
nhieãu cho caùc thieát bò y teá.
a. Maïch voøng voû b. Maïch voøng giöõa caùc voû

Hình 6.10. Maïch voøng voû
Ñeå choáng aûnh höôûng ñieän vaø töø leân thieát bò ñieän taát caû caùc thieát bò ñieän phaûi ñaùp öùng caùc yeâu
caàu töông thích ñieän töø thích hôïp qui ñònh bôûi caùc tieâu chuaån EMC lieân quan.
Ngoaøi ra, ñeå giaûm aûnh höôûng cuûa quaù ñieän aùp caûm öùng vaø nhieãu ñieän töø, khi thieát keá caùc heä
thoáng laép ñaët ñieän caàn xem xeùt caùc bieän phaùp sau:
a. Taïo khoaûng caùch thích hôïp giöõa nguoàn nhieãu vôùi thieát bò hay caùp/daây daãn caàn baûo veä
 Taïo khoaûng caùch thích hôïp (hay ñaët maøn chaén) giöõa caùp ñieän löïc, caùp tín hieäu vaø daây
daãn thoaùt seùt noái ñaát cuûa heä thoáng baûo veä choáng seùt.
 Taïo khoaûng caùch thích hôïp (hay ñaët maøn chaén) giöõa caùp ñieän löïc vaø caùp tín hieäu hay
boá trí ñeå hai loaïi caùp naøy giao nhau vuoâng goùc.
b. Ñaûm baûo söï thoáng nhaát maïng löôùi voû
 Noái ñaát thaønh hình sao: moãi thieát bò coù moät daây noái ñaát rieâng vaø ñöôïc noái vaøo moät
thanh noái ñaát duy nhaát (Hình 6.11). Bieän phaùp laøm taêng toång trôû chung giöõa caùc thieát bò
noái keát vôùi nhau vaø thöôøng aùp duïng cho löôùi taàn soá thaáp voán ñaõ coù vaø ñoäc laäp vôùi caùc
löôùi khaùc (Hình 6.12).
 Noái vôùi daây PE gaàn nhaát: moät daây baûo veä duy nhaát noái vôùi nhieàu thieát bò (Hình 6.13).
Khi söû duïng bieän phaùp naøy maïch voøng seõ coù dieän tích nhoû vaø toång trôû chung giöõa caùc
thieát bò lieân keát nhoû hôn so vôùi sô ñoà hình sao. Bieän phaùp tieát kieäm naøy thöôøng aùp duïng
cho löôùi taàn soá thaáp. Trong tröôøng hôïp löôùi taàn soá cao (coù toàn taïi caùc boä bieán ñoåi coâng
suaát) thì caàn söû duïng theâm daây PE döôùi daïng löôùi lieân keát.
 Ñöôøng noái ngaén nhaát tôùi voû gaàn nhaát: ñaây laø bieän phaùp noái maïng caùc voû (Hình 6.14).
Caùc dieän tích maïch voøng voû bò thu nhoû laïi toái thieåu vaø möùc ñoä ñaúng theá raát toát.

Thieát bò 1 Thieát bò 2 Thieát bò 3
Hình 6.11. Caùp noái ñaát noái vôùi thanh noái ñaát chính Hình 6.12. Taêng toång trôû maïch voøng baèng caùch
theo sô ñoà hình sao söû duïïng toång trôû Z noái tieáp
Thieát Thieát
Thieát bò 1 Thieát bò 2 Thieát bò 3 bò bò
Thieát bò 2
1 3
Hình 6.13. Daây baûo veä duy nhaát cho nhieàu thieát bò Hình 6.14. Noái maïng caùc voû
c. Ñaûm baûo caùc qui taéc laép ñaët vaø ñi caùp cho caùc nhoùm caùp chöùc naêng
Nhoùm 1 laø caùc caùp nhaïy (maïch ño ñeám, tín hieäu töông töï ôû möùc thaáp); Nhoùm 2 laø caùc caùp
maïch soá, nhoùm naøy coù theå gaây nhieãu cho nhoùm 1; Nhoùm 3 laø caùc maïch ñieàu khieån vaø hieån thò,
nhoùm naøy coù theå gaây nhieãu cho nhoùm 1 vaø nhoùm 2; Nhoùm 4 laø caùc caùp ñoäng löïc caáp ñieän töø maïng
ñieän coâng coäng hay töø caùc nguoàn caáp rieâng (caùc thieát bò ñieän töû coâng suaát, chænh löu, nghòch
löu,…), ñaây laø nguoàn gaây nhieãu ñaùng keå cho nhoùm 1, 2 vaø 3. Caùc qui taéc laép ñaët caàn phaûi tuaân thuû
bao goàm:
 Daây ñi vaø veà cuûa baát kyø maïch naøo phaûi luoân luoân ôû caøng gaàn nhau caøng toát (Hình
6.15).
 Taát caû caùc daây lieân keát cuûa maïch, caùp,…phaûi ñöôïc noái vôùi keát caáu ñaúng aùp trong heä
thoáng voû.
 Söû duïng caùp tín hieäu coù choáng nhieãu hay caùp xoaén thaønh caëp.
 Caùc daây daãn moät loõi caàn ñöôïc boïc trong voû boïc baèng kim loaïi noái lieân keát (Hình 6.16)
 Chæ caùc daây daãn hay caùp cuøng nhoùm môùi ñöôïc ñi chung thaønh boù (Hình 6.17)
 Taát caû caùc daây daãn khoâng söû duïng cuûa nhoùm 2 vaø nhoùm 4 phaûi ñöôïc noái voû ôû hai ñaàu.
 Caùp nhoùm 4 khoâng caàn boïc chaén neáu chuùng ñaõ ñöôïc loïc nhieãu.
 Caùc thieát bò gaây nhieãu phaûi ñöôïc caáp ñieän rieâng bieät (Hình 6.18)
 Cung caáp ñieän vaø keát noái voû cho moät thieát bò ñieän (Hình 6.19).

Hình 6.15. Boá trí daây ñi-veà cuûa caùc maïch
Hình 6.16. Voû kim loaïi caàn noái chaéc chaén vôùi baûn kim loaïi noái ñaát
Hình 6.17. Laép ñaët vaø ñi caùp cho caùc nhoùm chöùc naêng

Hình 6.18. Caùc thieát bò gaây nhieãu ñöôïc caáp nguoàn rieâng bieät
Hình 6.19. Keát noái voû cho caùc thieát bò

d. Söû duïng caùc thieát bò ñaëc bieät
 Maøn chaén ñieän töø thöôøng laø voû daãn ñieän baèng kim loaïi coù ñieän trôû nhoû (ñoàng, nhoâm,..)
hay vaät lieäu coù ñoä töø thaåm cao (saét meàm, mumetal), coù taùc duïng ngaên caùch thaønh hai
khu vöïc: khu vuïc caàn ñöôïc caùch ly vôùi nguoàn böùc xaï nhieãu ñieän töø vaø khu vöïc coøn laïi.
Maøn chaén ñieän töø ñöôïc ñaët caøng gaàn vaät ñöôïc baûo veä caøng toát vaø khoâng caàn phaûi tieáp
ñaát ñeå taêng hieäu quaû.
 Caùc boä loïc EMC coù caáu taïo laø caùc cuoän caûm vaø tuï ñieän vôùi vai troø laø cho qua caùc taàn
soá coù ích vaø ngaên chaän caùc taàn soá kyù sinh. Hieäu quaû cuûa boä loïc coøn tuyø thuoäc vaøo toång
trôû phía tröôùc vaø phía sau. Neáu caùc toång trôû naøy thay ñoåi hieäu quaû cuûa boä loïc cuõng thay
ñoåi.
Tieâu chuaån TCVN 7447-4-44: 2004 (IEC 60364-4-44) qui ñònh caùch boá trí ñaáu noái thieát bò vaø
caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët (Hình 6.20) nhö sau:
 Trong caùc toaø nhaø coù trang bò heä thoáng coâng ngheä thoâng tin, caàn phaûi söû duïng daây baûo
veä PE vaø daây trung tính (N) rieâng bieät ñaët phía tröôùc nguoàn caáp ñieän ñi vaøo nhaèm giaûm

thieåu khaû naêng xaûy ra caùc vaán ñeà veà ñieän töø do doøng ñieän ñi trong daây trung tính
caûm öùng sang caùc caùp tín hieäu gaây hoûng hay gaây nhieãu.
 Trong toaø nhaø, ñoái vôùi heä thoáng TN-C-S, tuøy thuoäc vaøo caùch boá trí ñaáu noái giöõa thieát
bò vaø caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép
ñaët:……………………………………………………………
+ Thay ñoaïn TN-C cuûa heä thoáng TN-C-S baèng ñoaïn TN-S trong phaïm vi toaø nhaø.
+ Traùnh taïo maïch voøng thöøa giöõa caùc ñoaïn TN-S khaùc nhau cuûa heä thoáng TN-C-S trong
phaïm vi toaø nhaø.
 Caùc ñöôøng oáng kim loaïi vaø caùc caùp caàn ñi vaøo toaø nhaø ôû cuøng moät vò trí. Caùc taám kim
loaïi, maøn chaén, ñöôøng oáng baèng kim loaïi vaø caùc moái noái cuûa boä phaän naøy phaûi ñöôïc
lieân keát vaø noái ñaúng theá chính (MEB) cuûa toaø nhaø baèng caùc daây daãn coù toång trôû thaáp
(Hình 6.21).
Ngoaøi ra, trong caùc toaø nhaø coù daây daãn PEN, hay trong tröôøng hôïp coù nhieãu ñieän töø treân caùp tín
hieäu do trang bò ñieän khoâng thích hôïp thì coù theå xem xeùt aùp duïng caùc bieän phaùp nhö sau:
 Söû duïng caùp quang ñaáu noái tín hieäu.
 Söû duïng thieát bò caáp II.
 Söû duïng caùc bieán aùp coù caùc cuoän daây rieâng reõ ñeå baûo veä baèng caùch caùch ly veà ñieän.
 Giaûm thieåu dieän tích bao phuû taïo bôûi caùc maïch voøng chung taïo bôûi caùp nguoàn vaø caùp tín
hieäu.
PE L PE L L
3 3 3 PE N
N N
L
N
PE
U 1 U 1 U
L 1
2 N 2 2
PE
Nguoàn ba pha Nguoàn ba pha Nguoàn ba pha
a. HEÄ THOÁNG TN-C b. HEÄ THOÁNG TN-C-S c. HEÄ THOÁNG TN-S
Hình 6.20. Caùch boá trí ñaáu noái thieát bò vaø caùc boä phaän daãn khoâng thuoäc heä thoáng laép ñaët

Caùp nguoàn
Caùp ñieän thoaïi
MEB
Caùp anten
OÁng nöôùc
MEB: Baûn noái ñaát chính
Ñieän cöïc noái ñaát
Öu tieân loái vaøo chung Traùnh caùc loái vaøo khaùc nhau
Hình 6.21. Caùch boá trí caùc caùp vaø ñöôøng oáng ñi vaøo toaø nhaø
6.4. BAÛO VEÄ CHOÁNG XAÂM NHAÄP VAÄT THEÅ RAÉN VAØ NÖÔÙC
Caùc thieát bò ñieän khi hoaït ñoäng trong moâi tröôøng thöïc teá caàn ñöôïc che chaén, boïc kín hay ñaët
trong tuû ñieän coù caáp baûo veä choáng laïi nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi. Tieâu chuaån
IEC60259 qui ñònh caàn phaûi thöïc hieän caùc baûo veä sau:
 Choángï xaâm nhaäp cuûa caùc vaät theå raén
 Choáng xaâm nhaäp cuûa buïi
 Choáng xaâm nhaäp cuûa chaát loûng
 Choáng con ngöôøi tieáp xuùc vôùi phaàn coù ñieän
Möùc ñoä baûo veä ñöôïc qui ñònh baèng maõ IP keøm theo hai chöõ soá ñi keøm vaø moät chöõ caùi boå sung:
 Chöõ soá ñaàu tieân bieåu thò möùc baûo veä choáng xaâm nhaäp cuûa vaät theå raén (Baûng 6.4)
 Chöõ soá thöù hai bieåu thò möùc baûo veä choáng xaâm nhaäp cuûa chaát loûng (Baûng 6.5)
 Chöõ caùi boå sung (khoâng baét buoäc) bieåu thò möùc choáng tieáp caän vôùi caùc phaàn mang ñieän
(Baûng 6.6)
Thí duï: Tuû phaân phoái ñieän coù caáp baûo veä choáng xaâm nhaäp IP 35C, coù nghóa nhö sau:
 3: Baûo beä thieát bò trong tuû choáng söï xaâm nhaäp cuûa caùc vaät theå raén coù ñöôøng kính lôùn
hôn hay baèng 2,5mm; baûo veä ngöôøi söû duïng caùc duïng cuï coù ñöôøng kính lôùn hôn hay
baèng 2,5mm tieáp xuùc vôùi phaàn mang ñieän.
 5: Baûo veä thieát bò trong tuû choáng xaâm nhaäp cuûa buïi nöôùc.
 C: Baûo veä ngöôøi söû duïng duïng cuï (ñöôøng kính 2,5mm trôû leân vaø khoâng daøi quaù
100mm) khoâng tieáp xuùc vôùi phaàn mang ñieän beân trong tuû

Baûng 6.4. Maõ chöõ soá ñaàu tieân

Baûng 6.5. Maõ chöõ soá thöù hai
Baûng 6.6. Maõ chöõ caùi thöù ba

CHÖÔNG 7
BAÛO VEÄ CHOÁNG SEÙT
7.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ

Vieät Nam laø moät nöôùc naèm trong khu vöïc nhieät ñôùi aåm, khí haäu Vieät Nam raát thuaän lôïi cho
vieäc phaùt sinh, phaùt trieån cuûa doâng seùt. Soá ngaøy doâng coù ôû Vieät Nam treân nhieàu khu vöïc thuoäc
loaïi khaù lôùn. Soá ngaøy doâng cöïc ñaïi laø 113,7 (taïi Ñoàng Phuù), soá giôø doâng cöïc ñaïi 433,18 giôø taïi
Moäc Hoùa. Taïi Vieät Nam, seùt coù cöôøng ñoä maïnh ghi nhaän ñöôïc baèng dao ñoäng kyù töï ñoäng coù bieân
ñoä Imax = 90,67kA (Soá lieäu cuûa Vieän Nghieân cöùu Seùt Gia Saøng Thaùi Nguyeân).
Thieät haïi do seùt raát lôùn, ñoâi khi aûnh höôûng maïnh ñeán nhieàu hoaït ñoäng kinh teá –xaõ hoäi thaäm chí
ñeán tính maïng con ngöôøi. Taïi Vieät Nam, chæ tính rieâng naêm 2001, ñoái vôùi ngaønh ñieän coù 400 söï coá
maø 50% do seùt gaây ra (Baùo Tieàn Phong, 14/08/02). Coøn ñoái vôùi ngaønh Böu chính Vieãn thoâng thì
coù 53 söï coá do seùt (chieám 27,13% söï coá vieãn thoâng) gaây thieät haïi laø 4,119 tyû vaø toång thôøi gian maát
lieân laïc do seùt laø 716 giôø (Choáng seùt cho maïng vieãn thoâng Vieät Nam – Nhöõng ñieàu baát caäp. Leâ
Quoác Tuaân –Ban Vieãn thoâng, Phaïm Hoàng Mai-TTTTBÑ).
Vì vaäy, vieäc ñeà ra caùc giaûi phaùp phoøng choáng seùt vaø löïa choïn caùc thieát bò choáng seùt phuø hôïp
mang tính caáp thieát.
7.2 TỔNG QUAN VỀ SEÙT
1. Söï hình thaønh maây doâng vaø seùt
Doâng laø hieän töôïng xaûy ra chuû yeáu trong muøa haï lieân quan ñeán söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa ñoái
löu nhieät vaø caùc nhieãu ñoäng khí quyeån. Doâng ñaëc tröng bôûi söï xuaát hieän nhöõng ñaùm maây doâng
hay maây tích vuõ (Cumnulonimbus) coù ñoä daøy töø 10  16 km, tích tröõ moät soá löôïng nöôùc vaø taïo ra
nhöõng cheânh leäch ñieän theá cöïc maïnh.
Veà baûn chaát, doâng laø moät hieän töôïng khí quyeån phöùc hôïp bao goàm söï phoùng ñieän giöõa caùc
ñaùm maây (thöôøng goïi laø chôùp) hay söï phoùng ñieän giöõa ñaùm maây vaø maët ñaát (thöôøng goïi laø seùt)
keøm theo gioù maïnh vaø möa lôùn.
Thöïc teá söï hình thaønh caùc côn doâng luoân gaén lieàn vôùi söï xuaát hieän cuûa nhöõng luoàng khoâng khí
khoång loà töø maët ñaát boác leân. Caùc luoàng khoâng khí naøy ñöôïc taïo thaønh do söï ñoát noùng maët ñaát bôûi
aùnh saùng maët trôøi, ñaëc bieät ôû caùc vuøng cao (doâng nhieät), hoaëc do söï gaëp nhau cuûa nhöõng luoàng
khoâng khí noùng aåm vôùi khoâng khí laïnh (doâng Front). Sau khi ñaõ ñaït ñöôïc moät ñoä cao nhaát ñònh
(khoaûng vaøi km trôû leân - vuøng nhieät ñoä aâm- Hình 7.1) luoàng khoâng khí aåm naøy bò laïnh ñi, hôi nöôùc
ngöng tuï thaønh nhöõng gioït nhoû li ti - hay caùc tinh theå baêng vaø chuùng taïo thaønh caùc ñaùm maây doâng.
Töø laâu, ngöôøi ta ñaõ khaúng ñònh veà nguoàn taïo ra ñieän tröôøng giöõa caùc maây doâng vaø maët ñaát
chính laø nhöõng ñieän tích tích tuï treân caùc haït nöôùc li ti vaø caùc tinh theå baêng cuûa caù c ñaùm maây doâng
ñoù.
Nhöng do ñaâu coù söï nhieãm ñieän naøy cuûa haït nöôùc vaø caùc tinh theå baêng thì coù nhieàu giaû thuyeát
khaùc nhau vaø chöa ñöôïc hoaøn toaøn nhaát trí. Caùc giaû thuyeát naøy cho ñeán nay ñeàu chöa giaûi thích
ñöôïc moät caùch trieät ñeå veà nguoàn ñieän tích cuûa caùc ñaùm maây doâng, khieán ngöôøi ta nghó raèng trong
thöïc teá coù theå coù nhieàu nguyeân nhaân ñoàng thôøi taùc ñoäng vaø raát phöùc taïp. Nhöng coù moät ñieàu chaéc
chaén laø trong suoát côn doâng, caùc ñieän tích döông vaø ñieän tích aâm bò caùc luoàng khoâng khí maõnh lieät
laøm taùch rôøi nhau gaén lieàn vôùi söï phaân boá caùc tinh theå baêng tuyeát treân taàng ñænh vaø caùc gioït nöôùc
ôû taàng ñaùy cuûa caùc ñaùm maây doâng. Söï taùch rôøi ñieän tích naøy tuøy thuoäc vaøo ñoä cao cuûa caùc ñaùm
maây.

km
12 + + -300 C ++
10 -200 C +
8 -100 C
6 00C
4 +100C
2 +250C
Hình 7.1. Söï phaân boá ñieän tích trong moät ñaùm maây doâng
Qua nhieàu laàn ño ñaït thöïc nghieäm, ngöôøi ta thaáy raèng khoaûng 80  90% phaàn döôùi caùc ñaùm
maây doâng chuû yeáu chöùa ñieän tích aâm, do ñoù caûm öùng treân maët ñaát nhöõng ñieän tích döông töông
öùng vaø taïo neân moät tuï ñieän khoâng khí khoång loà.
Hình 7.2. Söï phaân boá ñieän tíchgiöõa ñaùm maây doâng vaø maët ñaát
Hình 7.2 chæ roõ söï phaân boá ñieän tích trong moät ñaùm maây vaø treân maët ñaát. Vaät naøo treân maët ñaát
caøng cao thì khoaûng caùch giöõa vaät vaø maây caøng nhoû vaø lôùp khoâng khí ngaên caùch caùc ñieän tích traùi
daáu caøng moûng. ÔÛ nhöõng nôi naøy seùt deã ñaùnh xuoáng ñaát. Khi ñeán gaàn nhaø cao, caây cao thì maây
doâng mang ñieän tích aâm huùt caùc ñieän tích döông, laøm cho chuùng taäp trung laïi ôû ñieåm cao nhaát:
treân maùi nhaø, ngoïn caây ...hay coøn goïi laø hieäu öùng muõi nhoïn. Neáu ñieän tích maây lôùn thì treân maùi
nhaø, ngoïn caây ... cuõng taäp trung moät ñieän tích lôùn, ñeán moät möùc ñoä naøo ñoù ñoä lôùn cuûa caùc ñieän
tích traùi daáu noùi treân seõ taïo neân moät söï cheânh leäch ñieän theá ñeå ñaùnh thuûng lôùp khoâng khí ngaên
caùch noù vôùi maët ñaát (ôû maët ñaát trò soá naøy laø 25  30 kV/cm), luùc naøy xaûy ra hieän töôïng phoùng ñieän
giöõa ñaùm maây doâng vaø maët ñaát.
Seùt thöïc chaát laø moät daïng phoùng ñieän tia löûa trong khoâng khí vôùi khoaûng caùch phoùng ñieän raát
lôùn. Chieàu daøi trung bình cuûa khe seùt khoaûng 3  5km. Phaàn lôùn chieàu daøi ñoù phaùt trieån trong caùc
ñaùm maây doâng. Quaù trình phoùng ñieän cuûa seùt töông töï quaù trình phoùng ñieän tia löûa trong ñieän
tröôøng raát khoâng ñoàng nhaát vôùi khoaûng caùch phoùng ñieän lôùn.

Hình 7.3 Söï phaùt trieån cuûa soùng ñieän seùt trong ñaùm maây
doâng
2. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa phoùng ñieän seùt
Ban ñaàu xuaát phaùt töø maây doâng moät daûi saùng môø keùo daøi töøng ñôït giaùn ñoaïn veà phía maët ñaát
vôùi toác ñoä trung bình khoaûng 105  106 m/s, ñoù laø giai ñoaïn phoùng ñieän tieân ñaïo töøng ñôït. Keânh
tieân ñaïo laø moät doøng plasma maät ñoä ñieän tích khoâng cao laém, khoaûng 1013 1014 ion/m3. Moät phaàn
ñieän tích aâm cuûa maây doâng traøn vaøo keânh vaø phaân boá töông ñoái ñeàu doïc theo chieàu daøi cuûa noù
(Hình 7.4.a).
Thôøi gian phaùt trieån cuûa keânh tieân ñaïo moãi ñôït keùo daøi trung bình khoaûng 1s (nhö vaäy moãi
ñôït keânh tieân ñaïo keùo daøi theâm trung bình khoaûng vaøi chuïc meùt). Thôøi gian taïm ngöng phaùt trieån
giöõa hai ñôït lieân tieáp khoaûng töø 30  90s.
Ñieän tích aâm toång töø maây traøn vaøo keânh tieân ñaïo baèng Q = L ( maät ñoä ñieän tích, L laø chieàu
daøi keânh). Ñieän tích naøy thöôøng chieám khoaûng 10% löôïng ñieän tích chaïy vaøo ñaát trong moät laàn
phoùng ñieän seùt. Döôùi taùc duïng cuûa ñieän tröôøng taïo neân bôûi ñieän tích cuûa maây doâng vaø ñieän tích
trong keânh tieân ñaïo, seõ coù söï taäp trung ñieän tích traùi daáu (thöôøng laø ñieän tích döông) treân vuøng
maët ñaát phía döôùi ñaùm maây doâng. Neáu vuøng ñaát phía döôùi baèng phaúng vaø coù ñieän daãn ñoàng nhaát
thì nôi ñieän tích caûm öùng taäp trung seõ naèm tröïc tieáp döôùi keânh tieân ñaïo. Neáu vuøng ñaát phía döôùi
coù ñieän daãn khaùc nhau thì ñieän tích seõ taäp trung chuû yeáu ôû vuøng keá caän, nôi coù ñieän daãn cao nhö
vuøng quaëng kim loaïi, vuøng ñaát aåm, ao hoà, soâng ngoøi, vuøng nöôùc ngaàm, keát caáu kim loaïi caùc nhaø
cao taàng, coät ñieän, caây cao bò öôùt trong möa... vaø nôi ñoù seõ laø nôi ñoå boä cuûa seùt.
Cöôøng ñoä ñieän tröôøng ôû ñaàu keânh tieân ñaïo trong phaàn lôùn giai ñoaïn phaùt trieån cuûa noù (trong
maây doâng) ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñieän tích baûn thaân cuûa keânh vaø cuûa ñieän tích tích tuï ôû ñaùm maây.
Ñöôøng ñi cuûa keânh trong giai ñoaïn naøy khoâng phuï thuoäc vaøo tình traïng cuûa maët ñaát vaø caùc vaät theå
ôû maët ñaát. Chæ khi keânh tieân ñaïo coøn caùch maët ñaát moät ñoä cao naøo ñoù (ñoä cao ñònh höôùng) thì môùi
thaáy roõ daàn aûnh höôûng cuûa taäp trung ñieän tích ôû maët ñaát vaø ôû caùc vaät theå daãn ñieän nhoâ khoûi maët
ñaát ñoái vôùi höôùng phaùt trieån tieáp tuïc cuûa keânh. Keânh seõ phaùt trieån theo höôùng coù cöôøng ñoä ñieän
tröôøng lôùn nhaát.

a. Giai ñoaïn phoùng ñieän tieân ñaïo

b. Tieân ñaïo ñeán gaàn maët ñaát hình thaønh khu vöïc ion hoùa maõnh lieät
c. Giai ñoaïn phoùng ñieän ngöôïc hay phoùng ñieän chuû yeáu
d. Phoùng ñieän chuû yeáu keát thuùc
Hình 7.4. Caùc giai ñoaïn phoùng ñieän seùt vaø bieán thieân cuûa doøng ñieän seùt theo thôøi gian
ÔÛ nhöõng nôi vaät daãn coù ñoä cao (nhaø choïc trôøi, coät aêng ten, ñaøi phaùt...) thì töø ñænh cuûa noù nôi
ñieän tích traùi daáu taäp trung nhieàu cuõng seõ ñoàng thôøi xuaát hieän ion hoùa taïo neân doøng tieân ñaïo phaùt
trieån höôùng leân ñaùm maây doâng. Chieàu daøi cuûa keânh tieân ñaïo töø döôùi leân maây taêng theo ñoä cao
cuûa vaät daãn vaø taïo ñieàu kieän deã daøng cho söï ñònh höôùng cuûa seùt ñaùnh vaøo vaät daãn ñoù.
Khi keânh tieân ñaïo xuaát phaùt töø maây doâng tieáp caän maët ñaát hay tieáp caän keânh tieân ñaïo ngöôïc
chieàu thì baét ñaàu giai ñoaïn phoùng ñieän ngöôïc laïi hay phoùng ñieän chuû yeáu, töông töï nhö caùc quaù
trình phoùng ñieän ngöôïc trong chaát khí ôû ñieän tröôøng khoâng ñoàng nhaát (Hình 7.4.b). Trong khoaûng
caùch khí coøn laïi giöõa ñaàu keânh tieân ñaïo vaø maët ñaát (hoaëc giöõa hai keânh tieân ñaïo ngöôïc chieàu)
cöôøng ñoä ñieän tröôøng taêng cao gaây neân ion hoùa maõnh lieät daãn ñeán söï hình thaønh moät doøng plasma
maät ñoä ñieän tích (1016 1019 ion/m3) cao hôn nhieàu so vôùi maät ñoä ñieän tích cuûa tia tieân ñaïo, ñieän
daãn cuûa noù taêng leân haøng traêm laàn, ñieän tích caûm öùng töø maët ñaát traøn vaøo doøng ngöôïc vaø thöïc teá
ñaàu doøng mang ñieän theá cuûa ñaát laøm cho cöôøng ñoä tröôøng ñaàu doøng taêng leân gaây ion hoùa maõnh
lieät vaø cöù nhö vaäy doøng plasma ñieän daãn cao tieáp tuïc phaùt trieån ngöôïc leân treân theo ñöôøng choïn
saün cuûa keânh tieân ñaïo. Toác ñoä phaùt trieån cuûa keânh phoùng ngöôïc raát cao vaøo khoaûng 0.5.107 
1.5.108m/s (baèng 0,05  0,5 vaän toác aùnh saùng) töùc laø nhanh gaáp treân traêm laàn toác ñoä phaùt trieån cuûa
tieân ñaïo höôùng xuoáng. Vì maät ñoä ñieän tích cao ñoát noùng maõnh lieät neân tia phoùng ñieän chuû yeáu
saùng choùi (goïi laø chôùp) vaø söï giaõn nôû ñoät ngoät cuûa khoâng khí bao quanh phoùng ñieän chuû yeáu taïo
neân nhöõng ñôït soùng aâm maõnh lieät gaây neân nhöõng tieáng noå chaùt chuùa (ñoù laø tieáng saám). Ñaëc ñieåm
quan troïng nhaát cuûa phoùng ñieän chuû yeáu laø cöôøng ñoä doøng ñieän lôùn. Neáu V laø toác ñoä cuûa phoùng
ñieän,  maät ñoä ñieän tích thì doøng ñieän seùt seõ ñaït giaù trò cao nhaát khi keânh phoùng ñieän chuû yeáu leân
ñeán ñaùm maây doâng vaø baèng : is = V (Hình 7.4.c). Khi keânh phoùng ñieän chuû yeáu leân tôùi ñaùm maây
thì soá ñieän tích coøn laïi cuûa maây seõ theo keânh phoùng ñieän chaïy xuoáng ñaát vaø cuõng taïo neân ôû choã
seùt ñaùnh moät doøng ñieän coù trò soá nhaát ñònh giaûm nhanh töông öùng vôùi phaàn ñuoâi soùng (Hình 7.4.d).
Keát quaû quan traéc seùt cho thaáy raèng phoùng ñieän seùt thöôøng xaûy ra nhieàu laàn keá tuïc nhau trung
bình laø 3 laàn, nhieàu nhaát coù theå ñeán vaøi chuïc laàn (Hình 7.5). Caùc laàn phoùng ñieän sau coù doøng tieân

ñaïo phaùt trieån lieân tuïc (khoâng phaûi töøng ñôït nhö laàn ñaàu), khoâng phaân nhaùnh vaø theo ñuùng quó ñaïo
cuûa laàn ñaàu nhöng vôùi toác ñoä cao hôn (2.106m/s).
Söï phoùng ñieän nhieàu laàn cuûa seùt ñöôïc giaûi thích nhö sau: ñaùm maây doâng coù theå coù nhieàu trung
taâm ñieän tích khaùc nhau hình thaønh do caùc doøng khoâng khí xoaùy trong maây. Laàn phoùng ñieän ñaàu
tieân dó nhieân seõ xaûy ra giöõa ñaát vaø trung taâm ñieän tích coù cöôøng ñoä ñieän tröôøng cao nhaát. Trong
giai ñoaïn phoùng ñieän tieân ñaïo thì hieäu theá giöõa caùc trung taâm ñieän tích naøy vôùi trung taâm ñieän tích
ñaàu tieân thöïc teá khoâng thay ñoåi vaø ít coù aûnh höôûng qua laïi giöõa chuùng. Nhöng khi keânh phoùng
ñieän chuû yeáu ñaõ leân ñeán maây thì trung taâm ñieän tích ñaàu tieân cuûa ñaùm maây thöïc teá mang ñieän theá
cuûa ñaát laøm cho hieäu theá giöõa trung taâm ñieän tích ñaõ phoùng vôùi trung taâm ñieän tích laân caän taêng
leân vaø coù theå daãn ñeán phoùng ñieän giöõa chuùng vôùi nhau. Trong khi ñoù thì keânh phoùng ñieän cuõ vaãn
coøn moät ñieän daãn nhaát ñònh do söï khöû ion chöa hoaøn toaøn neân phoùng ñieän tieân ñaïo laàn sau theo
ñuùng quó ñaïo ñoù, lieân tuïc vaø vôùi toác ñoä cao hôn laàn ñaàu.
Hình 7.5. Quaù trình phaùt trieån cuûa phoùng ñieän seùt
3. Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa seùt
Doøng ñieän seùt coù daïng moät soùng xung (Hình 7.6). Trung bình trong khoaûng vaøi ba s, doøng
ñieän taêng nhanh ñeán trò soá cöïc ñaïi taïo neân phaàn ñaàu soùng vaø sau ñoù giaûm xuoáng chaäm daàn trong
khoaûng 20- 100 s taïo neân phaàn ñuoâi soùng.
Söï lan truyeàn soùng ñieän töø taïo neân bôûi doøng ñieän seùt gaây neân quaù ñieän aùp trong heä thoáng
ñieän, do ñoù caàn phaûi bieát nhöõng tham soá chuû yeáu cuûa noù:
 Bieân ñoä doøng seùt laø giaù trò lôùn nhaát cuûa doøng ñieän seùt. Bieân ñoä doøng seùt khoâng vöôït
quaù(200  300) kA.
 Thôøi gian ñaàu soùng (1) laø thôøi gian maø doøng seùt taêng töø 0 ñeán giaù trò cöïc ñaïi trong
khoaûng töø (1  100)s vôùi tia tieân ñaïo ñaàu tieân vaø (5  50)s vôùi tia seùt laëp laïi.
 Ñoä daøi doøng ñieän seùt (2) laø thôøi gian töø ñaàu doøng seùt ñeán khi doøng seùt giaûm baèng ½
bieân ñoä trong khoaûng töø (20  350)s vôùi caùc tia seùt ñaàu tieân vaø (5  50)s vôùi caùc tia
seùt laëp laïi.
 Toác ñoä taêng doøng di/dt coù theå ñaït tôùi 70kA/s ñoái vôùi tia seùt ñaàu tieân vaø vöôït quaù
200kA/s vôùi caùc tia seùt tieáp theo.
 Toác ñoä taêng aùp dV/dt ño ñöôïc ñaït tôùi 12kV/s.
 Cöïc tính doøng ñieän seùt
Hình 7.6. Daïng soùng doøng ñieän seùt
4. Bieân ñoä doøng seùt vaø xaùc suaát xuaát hieän

Doøng ñieän seùt coù trò soá lôùn nhaát vaøo luùc keânh phoùng ñieän chuû yeáu ñeán trung taâm ñieän tích cuûa
ñaùm maây doâng. Trò soá doøng ñieän seùt lôùn nhaát coù phaïm vi giôùi haïn raát roäng, giôùi haïn treân ghi ñöôïc
vöôït 150 kA, trò soá naøy raát ít gaëp trong caùc tröôøng hôïp seùt ñaùnh, maø phaàn lôùn thöôøng gaëp seùt coù
trò soá 30kA. Doøng ñieän seùt coù trò soá töø 50 kA ñeán 100 kA coù xaûy ra nhöng ít, coøn seùt coù doøng ñieän
töø 100 kA trôû leân raát hieám khi xaûy ra, trò soá naøy chæ duøng ñeå tính toaùn khi thieát keá baûo veä choáng
seùt cho caùc coâng trình raát ñaëc bieät coù nguy cô xaûy ra chaùy hoaëc noå cho caùc traïm phaân phoái ñieän
quan troïng.
80
Vuøng ñoàng baèng

60 1
VI (%)
40
Vuøng nuùi cao
2
20
0
0 20 40 60 80 90 100
Is (kA)
Hình 7.7. Ñöôøng cong xaùc suaát bieân ñoä doøng ñieän seùt
Ñeå ño bieân ñoä doøng ñieän seùt, ngöôøi ta duøng roäng raõi heä thoáng ñieän thieát bò ghi töø.
Xaùc suaát xuaát hieän doøng ñieän seùt (VI ) coù bieân ñoä baèng hoaëc lôùn hôn Is coù theå tính gaàn ñuùng
theo bieåu thöùc:
 Vuøng ñoàng baèng: VI = 10-Is /60 hay lgVI = -Is/60 (7.1)
-Is /30
 Vuøng nuùi cao: VI = 10 hay lgVI = -Is/30

5. Cöôøng ñoä hoaït ñoäng cuûa seùt

Cöôøng ñoä hoaït ñoäng cuûa doâng seùt ñöôïc theå hieän qua soá ngaøy doâng trong moät naêm vaø maät ñoä
seùt taïi khu vöïc.
Ngaøy doâng laø ngaøy quan traéc vieân nghe ñöôïc tieáng saám. Soá ngaøy doâng trong moät naêm ñöôïc
xem nhö trò soá trung bình qua nhieàu naêm quan saùt vaø ño ñaïc ôû nôi ñöôïc quan saùt.
Maät ñoä seùt laø soá laàn seùt ñaùnh treân moät km2 beà maët trong moät naêm vaø coù theå xaùc ñònh theo bieåu
thöùc sau:
Nd = (0.1  0.15)Td (7.2)
ÔÛ ñaây: Nd laø maät ñoä seùt (laàn/km2.naêm); Td laø soá ngaøy doâng trong moät naêm.
6. Cöïc tính cuûa seùt

Soá lieäu quan traéc ôû nhieàu nôi trong nhieàu naêm cho thaáy, soùng doøng ñieän seùt mang ñieän cöïc aâm
xuaát hieän nhieàu hôn vaø chieám khoaûng 80- 90 toaøn boä soá laàn phoùng ñieän seùt.
7. Taùc haïi cuûa doøng ñieän seùt
Caùc thieät haïi do seùt cuï theå laø:
 Gaây chaùy, noå, hö haïi coâng trình
 Phaù huûy thieát bò, caùc phöông tieän thoâng tin lieân laïc
 Gaây nhieãu loaïn hay ngöng vaän haønh heä thoáng
 Maát döõ lieäu hay hö döõ lieäu
 Ngöøng caùc dòch vuï gaây toån thaát kinh teá vaø caùc toån thaát khaùc
 Gaây cheát ngöôøi
Do thieät haïi do seùt raát lôùn vaø haàu nhö khoâng theå döï baùo tröôùc neân vieäc phoøng choáng seùt luoân
laø moái quan taâm cuûa con ngöôøi. Cuõng caàn löu yù raèng vieäc phoøng choáng seùt khoâng theå ñaït ñöôïc
möùc an toaøn tuyeät ñoái maø hieän nay vieäc phoøng choáng seùt chæ nhaèm giaûm thieät haïi do seùt ôû möùc
thaáp nhaát.
7.3. PHAÂN LOAÏI COÂNG TRÌNH CAÀN BAÛO VEÄ

Coâng trình caàn baûo veä ñöôïc phaân loaïi theo nhieàu caùch khaùc nhau:
1. Theo tieâu chuaån 20TCN46-84, coâng trình caàn baûo veä ñöôïc chia laøm ba caáp:
 Caáp I laø caùc coâng trình, trong ñoù coù toaû ra caùc chaát khí hay hôi chaùy, cuõng nhö caùc buïi
hay sôïi chaùy, deã daøng chuyeån sang traïng thaùi lô löûng vaø coù khaû naêng keát hôïp vôùi khoâng
khí hay caùc chaát oxyt hoaù khaùc taïo thaønh caùc hoãn hôïp noå, coù theå xaåy ra trong ñieàu kieän
laøm vieäc bình thöôøng. Khi xaûy ra noå seõ gaây ra phaù hoaïi lôùn, laøm cheát ngöôøi.
 Caáp II laø caùc coâng trình, trong ñoù coù toaû ra caùc chaát khí hay hôi chaùy, cuõng nhö caùc buïi
hay sôïi chaùy, deã daøng chuyeån sang traïng thaùi lô löûng vaø coù khaû naêng keát hôïp vôùi
khoâng khí hay caùc chaát oxyt hoaù khaùc taïo thaønh caùc hoãn hôïp noå. Nhöng khaû naêng naøy
chæ xaûy ra khi coù söï coá hay laøm sai qui taéc. Khi xaûy ra noå chæ gaây ra caùc hö hoûng nhoû,
khoâng laøm cheát ngöôøi.
 Caáp III laø caùc coâng trình coøn laïi. Tuy nhieân, moät soá coâng trình caáp III coù taàm quan
troïng veà chính trò, kinh teá vaø nguy hieåm cho ngöôøi thì ñöôïc pheùp naâng leân caáp II.
2. Theo tieâu chuaån NFPA 780, coâng trình caàn baûo veä ñöôïc chia laøm hai caáp:
 Caáp I laø caùc coâng trình coù chieàu cao khoâng vöôït quaù 23m
 Caáp II laø caùc coâng trình coù chieàu cao vöôït quaù 23m

3. Theo tieâu chuaån NZS/AS 1768-1991, möùc ñoä yeâu caàu baûo veä coâng trình phuï thuoäc vaøo
möùc ñoä ruûi ro vaø thieät haïi do seùt gaây ra. Chæ soá ruûi ro R xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
R = A+B+C+D+E (7.3)
ÔÛ ñaây: A tuøy thuoäc vaøo tính chaát coâng trình (deã chaùy noå, nhaø ôû, xí nghieäp,…); B tuøy thuoäc vaøo
vaät lieäu vaø kích thöôùc coâng trình; C tuøy thuoäc vaøo chieàu cao coâng trình; D tuyø thuoäc vaøo cao ñoä
coâng trình so vôùi maët bieån; E tuøy thuoäc soá ngaøy doâng trong moät naêm.
Tuøy theo giaù trò cuûa R maø coâng trình caàn baûo veä ñöôïc chia laøm naêm caáp: khoâng caàn baûo veä,
caàn baûo veä, baûo veä möùc trung bình, baûo veä möùc cao vaø baûo veä möùc raát cao.
4. Theo tieâu chuaån NFC 17-102 1995, caên cöù vaøo: kích thöôùc coâng trình; moâi tröôøng xung
quanh coâng trình (deã chaùy, deã noå, noùng,..); loaïi coâng trình (daân duïng, coâng nghieäp); loaïi vaät lieäu
chöùa trong coâng trình; coù hay khoâng ngöôøi laøm vieäc thöôøng xuyeân; maät ñoä seùt trong vuøng xaây
döïng coâng trình, coâng trình caàn baûo veä ñöôïc chia laøm boán caáp:
 Caáp 1 + Bieän phaùp baûo veä boå xung
 Caáp 1 (töông öùng vôùi doøng xung ñænh 2.8kA)
Tuøy theo caáp maø coâng trình ñöôïc xeáp vaøo, caàn coù caùc giaûi phaùp choáng seùt cho phuø hôïp nhaèm
giaûm ruûi ro thieät haïi do seùt laø thaáp nhaát.
7.4. GIAÛI PHAÙP CHOÁNG SEÙT TOAØN DIEÄN 6 ÑIEÅM
Ñeå choáng seùt moät caùch toaøn dieän vaø coù hieäu quaû cho moät coâng trình, caàn tuaân theo giaûi phaùp
choáng seùt toaøn dieän 6 ñieåm nhö sau:
1. Thu baét seùt taïi ñieåm ñònh tröôùc

2. Daãn seùt xuoáng ñaát an toaøn 
3. Taûn nhanh naêng löôïng seùt vaøo ñaát
4. Ñaúng theá caùc heä thoáng ñaát
5. Choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng caáp nguoàn
6. Choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu

TE
 

Hình 7.8. Giaûi phaùp choáng seùt 6 ñieåm

1. Thu baét seùt taïi ñieåm ñònh tröôùc

Muïc ñích cuûa ñieåm naøy laø xaây döïng moät ñieåm chuaån ñeå seùt ñaùnh vaøo chính noù vaø nhö vaäy laø
taïo ra khaû naêng kieåm soaùt ñöôøng daãn seùt ñaùnh xuoáng ñaát. Ñieåm chuaån thöôøng laø ñieåm coù ñoä cao
lôùn nhaát trong khu vöïc caàn baûo veä vaø ñieåm chuaån naøy phaûi phaùt ra tia tieân ñaïo ñi leân ñuû maïnh ñeå
töï duy trì vaø sôùm hôn baát kyø ñieåm naøo khaùc trong khu vuïc caàn baûo veä. Ñieåm chuaån naøy thöôøng laø
ñaàu kim coå ñieån (kim Franklin) hay ñaàu kim hieän ñaïi (kim phoùng ñieän sôùm – ESE).
2. Daãn seùt xuoáng ñaát an toaøn
Seùt, sau khi ñöôïc thu baét ñaùnh vaøo ñieåm chuaån, caàn phaûi taûn nhanh xuoáng ñaát moät caùch an
toaøn; nghóa laø khoâng gaây hieäu öùng phoùng ñieän thöù caáp trong quaù trình taûn seùt cuõng nhö khoâng gaây
nhieãu ñieän töø cho caùc thieát bò trong vuøng baûo veä. Tuøy theo yeâu caàu baûo veä coâng trình maø daây daãn
seùt coù theå laø caùp ñoàng traàn coù tieát dieän khoâng nhoû hôn 50mm2 hay caùp thoaùt seùt nhieàu lôùp coù khaû
naêng choáng hieän töôïng phoùng ñieän thöù caáp vaø choáng nhieãu.
3. Taûn nhanh naêng löôïng seùt vaøo ñaát
Baát kyø moät heä thoáng choáng seùt ñaùnh tröïc tieáp naøo duø ñöôïc trang bò ñaàu thu seùt hieän ñaïi, caùp
thoaùt seùt choáng nhieãu cuõng khoâng phaùt huy taùc duïng neáu heä thoáng noái ñaát toài. Heä thoáng noái ñaát toát
laø heä thoáng coù toång trôû noái ñaát nhoû. Theo caùc tieâu chuaån trong vaø ngoaøi nöôùc, ñieän trôû noái ñaát cuûa
heä thoáng choáng seùt phaûi nhoû hôn 10.
4. Ñaúng theá caùc heä thoáng ñaát
Moät coâng trình coù theå coù nhieàu heä thoáng ñaát khaùc nhau: heä thoáng ñaát coâng taùc, heä thoáng ñaát
choáng seùt, heä thoáng ñaát ñieän löïc,… Caùc heä thoáng ñaát naøy phaûi ñöôïc noái ñaúng theá vôùi nhau nhaèm
taïo moät maët ñaûng theá. Töø ñoù ngaên chaän cheânh leäch ñieän theá giöõa caùc heä thoáng ñaát trong quaù trình
taûn seùt, khaéc phuïc hieän töôïng phoùng ñieän ngöôïc gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaø thieát bò.
5. Choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng caáp nguoàn
Soùng quaù ñieän aùp coù daïng soùng xung gia taêng ñoät ngoät (do quaù ñieän aùp khí quyeån hay quaù
ñieän aùp noäi boä) coù theå lan truyeàn theo caùc ñöôøng daây ñieän löïc gaây hö hoûng caùc thieát bò ñöôïc noái
vôùi chuùng. Khaû naêng caét giaûm bieân ñoä vaø loïc doøng seùt treân ñöôøng caáp nguoàn ñöôïc thöïc hieän baèng
caùch laép ñaët thieát bò caét seùt vaø thieát bò loïc seùt ôû ñieåm daãn vaøo toøa nhaø. Do ñoù giaûm ñöôïc söï phaù
hoaïi caùc trang thieát bò, giaûm toån thaát trong vaän haønh vaø kinh teá.
6. Choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu
Haàu heát caùc coâng trình hieän nay ñeàu coù trang bò heä thoáng lieân laïc nhö : ñieän thoaïi, Internet,
keát noái ñieàu khieån, ño löôøng töø xa…, caùc daây daãn tín hieäu naøy ñeàu coù theå laø keânh daãn seùt lan
truyeàn töø khoaûng caùch raát xa vaøo coâng trình vaø phaù hoûng thieát bò ñieän töû nhaïy caûm. Do ñoù, caàn
phaûi trang bò caùc thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân caùc ñöôøng truyeàn tín hieäu naøy.
7.5. KYÕ THUAÄT THU SEÙT TAÏI ÑIEÅM ÑÒNH TRÖÔÙC
Kyõ thuaät thu seùt taïi ñieåm ñònh tröôùc laø kyõ thuaät taïo ra moät ñieåm chuaån ñeå seùt ñaùnh vaøo chính
noù maø khoâng ñaùnh vaøo caùc ñieåm khaùc trong khu vöïc caàn baûo veä vaø nhö vaäy laø coù theå ñieàu khieån
ñöôøng daãn cuûa seùt.
1. Kim Franklin
Franklin lôïi duïng hieäu öùng muõi nhoïn ñeå choáng seùt ñaùnh tröïc tieáp. Töø ñaây, moät kim nhoïn ñöôïc
ñaët treân moät thanh kim loaïi ñeå thu huùt seùt vaø chuyeån naêng löôïng ñieän xuoáng ñaát. Tuy nhieân, gaàn
ñaây moät soá nhaø khoa hoïc laïi cho raèng kim nhoïn laïi khoâng thu huùt seùt toát hôn kim ñaàu taø. Ñieàu naøy
coù theå giaûi thích raèng trong thöïc teá khi tia tieân ñaïo seùt tieán ñeán gaàn kim thì do ñieän tröôøng ôû ñænh
kim nhoïn taêng cao vöôït ngöôõng kích hoaït hieän töôïng vaàng quang, caùc ion töï do ñöôïc giaûi phoùng
taïo thaønh moät quaàng ion bao quanh ñænh kim. Ñieàu naøy laøm chaäm ñi quaù trình phaùt sinh tia tieân
ñaïo ñi leân töø ñænh kim ñeå thu baét tia tieân ñaïo ñi xuoáng (thôøi gian chaäm treã coù theå ñeán 500µs) vaø
laøm giaûm hieäu quaû baûo veä.
Vuøng baûo veä cuûa kim Franklin coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo phöông phaùp hình noùn, phöông phaùp
quaû caàu laên vaø phöông phaùp löôùi baûo veä (IEC 61024-1, BS6651, NFPA-780, AS1768-1991).
Phöông phaùp hình noùn coù öu ñieåm laø ñôn giaûn nhöng khoâng quan taâm ñeán thoâng soá quan troïng laø
bieân ñoä doøng seùt. Phöông phaùp quaû caàu laên khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm naøy nhöng laïi cho raèng
khaû naêng khôûi taïo tieân ñaïo cuûa taát caû caùc ñieåm maø quaû caàu tieáp xuùc vôùi caáu truùc laø baèng nhau
(khoâng xeùt ñeán söï thay ñoåi ñieän tröôøng theo daïng hình hoïc cuûa caùc caáu kieän cuûa coâng trình).
Phöông phaùp quaû caàu laên ñoøi hoûi moät soá löôïng lôùn caùc ñaàu thu treân caùc caáu truùc cao, goàm maët
ñöùng vaø ngang voán khoâng coù söï gia taêng ñieän tröôøng. Caùc heä thoáng baûo veä ñöôïc thieát keá theo
phöông phaùp naøy coù theå raát ñaét tieàn vaø coù theå daãn ñeán thieát keá thöøa vì coù quaù nhieàu chöùng cöù cho
thaáy maët hoâng raát hieám khi bò seùt ñaùnh.
Theo phöông phaùp hình noùn, vuøng baûo veä cuûa kim Franklin ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
a. Tröôøng hôïp coù moät kim
Baùn kính baûo veä rx cuûa kim Franklin ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
2  h 
hx  h rx  1,5h1  x  p
3  0.8h  (7.4)
2  h 
hx  h rx  0,75h1  x  p
3  h
ÔÛ ñaây: h laø chieàu cao kim thu seùt (m), hx laø chieàu cao coâng trình (m), p laø heä soá hieäu chænh
theo chieàu cao kim thu seùt (p=1 khi h  30m vaø p =5,5/ h khi 30m < h < 100m).
Hình 7.9. Phaïm vi baûo veä cuûa coät thu seùt

b. Tröôøng hôïp coù hai kim

+ Tröôøng hôïp hai kim coù ñoä cao nhö nhau thì phaïm vi baûo veä cuûa hai coät thu seùt ñöôïc trình
baøy ôû Hình 7.10:
Trong ñoù, rx ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc (7.4), coøn bx laø beà ngang heïp nhaát cuûa phaïm vi baûo
veä ôû ñoä cao hx ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
7h a  a
2b x  4rx (7.5)
14h a  a
ÔÛ ñaây: a laø khoaûng caùch giöõa 2 coät thu seùt (m), ha chieàu cao hieäu duïng cuûa coät thu seùt (m),
a<7ha.
Hình 7.10. Phaïm vi baûo veä cuûa hai coät thu seùt
+ Tröôøng hôïp hai kim coù ñoä cao khaùc nhau thì phaïm vi baûo veä ñöôïc xaùc ñònh nhö Hình 7.11.
Ñaàu tieân, döïng phaïm vi baûo veä cuûa coät thu seùt thöù nhaát (coù chieàu cao cao hôn), sau ñoù döïng
phaïm vi baûo veä cuûa coät thu seùt thöù hai. Tieáp theo töø ñænh coät thöù hai keû moät ñöôøng thaúng naèm
ngang caét phaïm vi baûo veä coät thöù nhaát taïi moät ñieåm, ñieåm naøy so vôùi maët ñaát coù chieàu cao baèng
chieàu cao coät thöù hai vaø xem ñaây laø coät giaû töôûng. Sau ñoù, xaùc ñònh phaïm vi baûo veä coät thöù hai vaø
coät giaû töôûng gioáng nhö tröôøng hôïp hai coät coù chieàu cao baèng nhau.
Hình 7.11. Phaïm vi baûo veä cuûa hai coät thu seùt coù ñoä cao khaùc nhau

c. Tröôøng hôïp coù nhieàu kim

Khi coâng trình caàn ñöôïc baûo veä chieám moät dieän tích roäng lôùn, thöôøng phaûi ñaët nhieàu coät thu
seùt ñeå baûo veä. Vuøng baûo veä cuûa 3 coät thu seùt khoâng naèm treân cuøng moät ñöôøng thaúng trình baøy ôû
Hình 7.12.a. vaø cuûa 4 coät thu seùt ñaët ôû 4 goùc cuûa hình chöõ nhaät trình baøy ôû Hình 7.12b.
Beân ngoaøi dieän tích cuûa ña giaùc ñi qua chaân caùc coät thu seùt (hình tam giaùc hoaëc hình chöõ nhaät)
phaïm vi baûo veä ñöôïc xaùc ñònh giöõa töøng ñoâi coät vôùi nhau. Coøn taát caû caùc thieát bò coù ñoä cao lôùn nhaát
hx ñaët trong dieän tích cuûa hình tam giaùc hay dieän tích hình chöõ nhaät ñöôïc baûo veä an toaøn neáu ñieàu
kieän sau ñöôïc thoûa maõn:
D  8(h – hx).p (7.6)
5,5
Vôùi: p =1 khi h  30m, p = khi 30m h  60m; D laø ñöôøng kính voøng troøn ngoaïi tieáp
h
cuûa tam giaùc hay hình chöõ nhaät chaïy qua tam giaùc hay hình chöõ nhaät chaïy qua ñænh caùc coät thu
seùt.
rx
rx
rox
D
D
rox
a. Ba coät b. Boán coät

Hình 7.12. Vuøng baûo veä cuûa nhieàu coät thu seùt coù cuøng ñoä cao
2. Daây choáng seùt
Daây choáng seùt thöôøng duøng ñeå baûo veä choáng seùt ñaùnh vaøo ñöôøng daây taûi ñieän treân khoâng. Ñeå
baûo veä thöôøng treo daây choáng seùt treân toaøn boä tuyeán ñöôøng daây. Tuøy theo caùch boá trí daây daãn treân
coät, coù theå treo moät hay hai daây choáng seùt sao cho daây daãn ñieän cuûa ba pha ñeàu naèm trong phaïm
vi baûo veä cuûa daây choáng seùt.
a. Phaïm vi baûo veä cuûa moät daây choáng seùt.
Phaïm vi baûo veä cuûa moät daây choáng seùt ñöôïc trình baøy ôû Hình 7.13.a
Ñoä roäng baûo veä bx cuûa coät treo moät daây choáng seùt ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc (7.7):
2  h 
hx  h , b x  0.6 h  1  x  p
3  h  (7.7)
2  h 
h x  h, b x  1.2 h  1  x  p
3  0,8h 
ÔÛ ñaây: h laø chieàu cao daây thu seùt (m), hx laø chieàu cao daây taûi ñieän (m), p laø heä soá hieäu chænh
theo chieàu cao daây thu seùt (p=1 khi h  30m vaø p =5,5/ h khi 30m < h < 100m).
Giôùi haïn phaïm vi baûo veä ôû phía ngoaøi cuûa hai daây choáng seùt cuõng gioáng nhö cuûa moät daây
choáng seùt rieâng reõ. Goïi s laø khoaûng caùch giöõa hai daây thu seùt thì moïi ñieåm treân maët ñaát naèm giöõa

hai daây naøy seõ ñöôïc baûo veä an toaøn vaø neáu s < 4h thì coù theå baûo veä an toaøn cho caùc ñieåm giöõa 2
daây coù möùc cao tôùi ho (Hình 7.13.b).
ho=h-s/4 (7.8)
Trong thöïc teá, ñoä treo trung bình cuûa daây daãn thöôøng lôùn hôn 2/3 h, vì vaäy chæ caàn xaùc
ñònh ñuùng goùc baûo veä  ( laø goùc taïo bôûi ñöôøng thaúng noái lieàn ñieåm treo daây choáng seùt vôùi daây
daãn vaø ñöôøng thaúng vôùi goùc maët ñaát qua ñieåm treo daây choáng seùt (Hình 7.13). Goùc baûo veä  caøng
nhoû thì xaùc suaát seùt ñaùnh vaøo daây daãn caøng beù.
Ñeå taêng möùc an toaøn (giaûm xaùc suaát seùt ñaùnh voøng qua daây choáng seùt vaøo daây daãn) thöôøng
choïn  = 200250 cho caùc ñöôøng daây taûi ñieän quan troïng (Hình 7.14).
hx
2bx
a. b.
Hình 7.13. Phaïm vi baûo veä cuûa hai daây thu seùt
3. Loàng Faraday
Loàng Faraday bao goàm moät löôùi kim loaïi ñöôïc noái ñaát bao quanh coâng trình vôùi muïc ñích taïo
moät maøng che tónh ñieän cho coâng trình (Hình 7.15). Khi söû duïng caùch baûo veä naøy, caùc daây daãn
ñöôïc ñan cheùo nhau vôùi khoaûng caùch nhaát ñònh treân maùi toaø nhaø (thöôøng khoaûng caùch naøy khoâng
ñöôïc vöôït quaù 6m) vaø doïc theo töôøng (cöù moãi khoaûng caùch 30m phaûi coù moät daây daãn xuoáng). OÂ
ñan caøng nhoû thì loàng Faraday caøng coù taùc duïng choáng söï xaâm nhaäp cuûa caùc soùng radio hay nhieãu
tónh ñieän. Khi khoaûng caùch giöõa caùc daây daãn gia taêng, hieäu quaû cuûa loàng Faraday giaûm suùt. Trong
tröôøng hôïp naøy, söû duïng khaùi nieäm baûo veä hoãn hôïp kim-loàng, töùc laø laép ñaët taêng cöôøng caùc kim
Franklin ôû caùc vò trí troïng ñieåm nhö: caùc goùc caïnh coâng trình, doïc theo caùc gôø maùi. Chi phí xaây
döïng loàng Faraday baûo veä choáng seùt coù hieäu quaû töï noù ñaét hôn phöông aùn söû duïng hoãn hôïp kim-
loàng. Loàng Faraday khoâng theå baûo veä phía trong coâng trình choáng caùc xung do caùc cuù seùt nhoû vaø
xung ñieän töø ñöôïc phaùt sinh sau ñoù.
Caùc khung theùp hieän ñaïi cuûa caùc toaø nhaø ngaøy nay vôùi caùc thanh theùp trong beâ toâng vaø ñöôïc
noái vôùi khung theùp loaïi naøy ñöôïc coi laø loàng Faraday. Ñoä roäng cuûa maéc löôùi daïng naøy ñöôïc ñaùnh
giaù bôûi Schwab vaø oâng keát luaän raèng ruûi ro cuù seùt thaâm nhaäp löôùi laø raát nhoû.
4. Kim phoùng ñieän sôùm ESE
Kim phoùng ñieän sôùm ESE (Early Streamer Emission) ñöôïc nghieân cöùu töø thaäp nieân 70 vaø phaùt
trieån töø naêm 1985. Nguyeân lyù cuûa kim phoùng ñieän sôùm laø taïo ra tia phoùng ñieän ñi leân sôùm hôn baát

kyø ñieåm naøo trong khu vöïc ñöôïc baûo veä, töø ñoù taïo neân ñieåm chuaån ñeå seùt ñaùnh vaøo chính noù vaø
nhö vaäy laø kieåm soaùt ñöôïc ñöôøng daãn seùt vaø baûo veä ñöôïc coâng trình.
Hieän coù nhieàu haõng cheá taïo kim phoùng ñieän ESE treân theá giôùi nhö: Erico Lightning
Technologies (Autralia) vôùi kim Dynasphere vaø Interceptor, Indelec (France) vôùi kim Prevectron,
Franklin France vôùi kim Saint-Elmo, Duval Messien (France) vôùi kim Satelit, EFI (Switzerland)
vôùi kim EF, Pararrayos (Espana) vôùi kim EC-SAT, Pouyet (France) vôùi kim IONOSTAR, France
Paratonnerres (France) vôùi kim Ioniflash,…(Hình 7.16).
Hình 7.14. Phaïm vi baûo veä cuûa daây thu seùt Hình 7.15. Giaûi phaùp choáng seùt baèng loàng Faraday
Baùn kính vuøng baûo veä (Hình 7.17) coù theå xaùc ñònh baèng caùc phaàn meàm hoã trôï hay theo caùc
bieåu thöùc sau:
a. Theo NFC 17-102
R p  h2D  h   L2D  L (7.9)
ÔÛ ñaây: Rp laø baùn kính baûo veä (m); h laø chieàu cao ñaët kim ESE so vôùi maët phaúng ñöôïc baûo veä
(m); L laø ñoä lôïi khoaûng caùch (m), tuøy thuoäc loaïi ñaàu kim; D laø khoaûng caùch phoùng ñieän (m).
L  V.T (7.10)
Vôùi V laø toác ñoä phaùt trieån cuûa tia tieân ñaïo ñi leân, thöôøng laø 1.1m/s; T laø thôøi gian phoùng
ñieän sôùm, tuøy thuoäc loaïi ñaàu kim (10s, 25s, 40s, 50s vaø 60s).
2
D  10I 3 (7.11)
Vôùi I laø bieân ñoä doøng seùt cöïc ñaïi (kA), töông öùng vôùi möùc baûo veä yeâu caàu (Baûng 7.1).
Baûng 7.1. Quan heä giöõa bieân ñoä doøng seùt vaø möùc baûo veä
Möùc baûo veä I (kA) Xaùc suaát xuaát hieän doøng seùt coù bieân ñoä
vöôït quaù giaù trò I (%)
Raát cao 3 99
Cao 6 98
Trung bình 10 93
Tieâu chuaån 15 85

Kim Interceptor Kim Dynasphere
Kim Ioniflash
Kim Saint-Elmo Kim Prevectron Kim EF
Kim Satelit Kim Ionostar Kim EC-SAT
Hình 7.16. Caùc loaïi kim phoùng ñieän sôùm (ESE)

b. Theo NFPA 781-F93-TCD

  2 D  L  2 D L  
R p  h   1    
 (7.12)
  h  h  h h  

ÔÛ ñaây: Rp laø baùn kính baûo veä (m); h laø chieàu cao ñaët kim ESE so vôùi maët phaúng ñöôïc baûo veä
(m); L laø ñoä lôïi khoaûng caùch (m), tuøy thuoäc loaïi ñaàu kim; D laø khoaûng caùch phoùng ñieän (m), tuøy
thuoäc vaøo möùc baûo veä (D = 60m ñoái vôùi möùc 1, I=15kA; D=45m ñoái vôùi möùc 2, I=10kA; D=20m
ñoái vôùi möùc 3, I=6kA).
Hình 7.17. Vuøng baûo veä kim phoùng ñieän sôùm
Baùn kính vuøng baûo veä cuõng coù theå tính töø baûng tra vôùi caùc thoâng soá yeâu caàu nhö: loaïi ñaàu kim
ESE, chieàu cao coâng trình ñöôïc baûo veä, chieàu cao coät ñôõ kim, möùc baûo veä yeâu caàu,…..
Ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc nhaø thieát keá choáng seùt, moät soá haõng saûn xuaát kim thu seùt
ESE cung caáp phaàn meàm hoã trôï tính toaùn vuøng baûo veä, thöïc hieän caùc baûn veõ, in caùc baùo caùo tính
toaùn (ví duï, phaàn meàm BENJI Ver. 2.0 cuûa haõng ERICO Inc. Hình 7.18).
Hình 7.18. Giao dieän phaàn meàm BENJI Ver 2.0

Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa loaïi kim phoùng ñieän sôùm töông töï nhau. Döôùi ñaây trình baøy nguyeân
lyù hoaït ñoäng cuûa kim Dynasphere. Treân cô sôû caùc keát quaû nghieân cöùu gaàn ñaây, khi söû duïng toång
hôïp moâ hình treân maùy tính, thöû nghieäm ngoaøi töï nhieân vôùi söï giuùp ñôõ cuûa teân löûa thaùm khoâng vaø
caùc kyõ thuaät thöû nghieäm trong phoøng thí nghieäm, kim Dynasphere coù caáu taïo bao goàm moät quaû
caàu kim loaïi noái vôùi moät coïc thu seùt trung taâm baèng moät thieát bò coù toång trôû cao. Hai luaän ñieåm cô
baûn ñöôïc ñöa ra bao goàm:
 Toái öu hoaù daïng hình hoïc cuûa quaû caàu kim loaïi nhaèm muïc ñích caûi thieän phaân boá ñieän
tröôøng taïi ñaàu kim töø ñoù cöïc tieåu hieän töôïng vaàng quang. Ñieàu naøy seõ giuùp cho vieäc ñònh
höôùng cuûa tia ñaïo seùt ñi xuoáng ñaùnh vaøo ñaàu kim deã daøng hôn.
 Kim thu seùt phaûi coù moät cô cheá thích hôïp phoùng tia tieân ñaïo ñi leân sôùm vaø ñuû maïnh ñeå
töï duy trì cho ñeán khi tia tieân ñaïo seùt ñi xuoáng vaø ñi leân gaëp nhau vaø hình thaønh keânh
daãn seùt.
Hoaït ñoäng cuûa kim Dynasphere nhö sau:
 ÔÛ giai ñoaïn doâng “tónh”, tröôøng ñieän töø thay ñoåi raát chaäm vôùi bieân ñoä vaøo khoaûng töø
515kV/m. Do quaû caàu ñöôïc noái ñaát thoâng qua thoâng qua moät phaàn töû coù toång trôû cao vaø
daïng hình hoïc cuûa beà maët quaû caàu, ñoä gia taêng ñieän tröôøng ñöôïc duy trì ôû möùc thaáp
nhaèm muïc ñích cöïc tieåu hoaù hieän töôïng vaàng quang vaø do ñoù ngaên chaän ñöôïc söï phaùt
sinh caùc ñieän tích khoâng gian.
 Khi tia tieân ñaïo seùt tieán ñeán gaàn, ñieän theá quaû caàu gia taêng do hieän töôïng gheùp ñieän
dung. Khi ñieän theá ñuû cao seõ xuaát hieän phoùng ñieän hoà quang moài trong khe hôû giöõa quaû
caàu vaø coïc noái ñaát. Hoà quang moài coù hai taùc duïng: (i) saûn sinh moät löôïng lôùn ion töï do
caàn thieát (vöôït quaù 108 electron/s) ñeå khôûi ñaàu doøng phoùng ñieän ñi leân, (ii) gaây neân söï
gia taêng ñoät ngoät tröôøng ñieän phía treân ñaàu kim (vöôït quaù 400kV/m) vaø cung caáp theâm
naêng löôïng ñeå khôûi ñaàu vaø bieán ñoåi doøng phoùng ñieän. Ñieàu naøy ñaûm baûo söï lan truyeàn
tia tieân ñaïo ñi leân moät caùch oån ñònh vaø thu baét seùt moät caùch tin caäy. Kích thöôùc cuûa khe
hôû khoâng khí ñöôïc toái öu hoaù nhaèm muïc ñích phoùng ñieän hoà quang moài chæ xuaát hieän khi
ñieän tröôøng ñuû cao ñeå ñaûm baûo tia tieân ñaïo ñi leân phaùt trieån oån ñònh vaø thu baét tia tieân
ñaïo seùt ñi xuoáng.
 Kim Dynasphere ñöôïc thieát keá ñeå ñaït ñöôïc taát caû caùc chæ tieâu caàn thieát cho vieäc phoùng
ñieän coù kieåm soaùt cuûa tia tieân ñaïo ñi leân. Khaùi nieäm “ñöôïc kieåm soaùt” laø raát quan troïng
bôûi vì ôû ñaây khoâng moät ñieåm naøo phoùng ra moät phoùng ñieän sôùm hôn – ñieän tröôøng khoâng
gian chöa ñuû lôùn ñeå bieán doøng phoùng ñieän thaønh tia tieân ñaïo seùt ñi leân vaø lan truyeàn
ñöôïc. Caùc nhaø khoa hoïc haøng ñaàu ñaõ chöùng minh ñöôïc ñeå khôûi ñaàu vaø phaùt trieån tia tieân
ñaïo ñi leân oån ñònh thì caàn ñieän tröôøng vaøo khoaûng töø 300500kV/m ñoái vôùi tia tieân ñaïo
döông ñi leân hay vaøo khoaûng 1MV/m ñoái vôùi tia tieân ñaïo aâm ñi leân. Vieäc kích hoaït kim
Dynasphere taïi moät thôøi ñieåm chính xaùc lieân quan ñeán vieäc tieán xuoáng phía döôùi cuûa tia
tieân ñaïo seùt laø maáu choát ñeå ñaàu kim thu seùt naøy hoaït ñoäng hieäu quaû.
Hình 7.19. Caùc giai ñoaïn hoaït ñoäng cuûa kim Dynasphere
5. Kim phoùng xaï

Ñaây cuõng laø loaïi kim thu seùt phoùng ñieän sôùm nhöng söû duïng nguoàn naêng löôïng laø nguoàn
phoùng xaï nhaèm taïo ra tia tieân ñaïo seùt ñi leân. Hieän coù moät soá haõng cheá taïo kim loaïi naøy nhö:
Lightning Preventor of America vôùi kim Preventor, Helita SA vôùi kim Pulsar,… Tuy nhieân vì lyù
do an toaøn, hieän moät soá nöôùc khoâng cho pheùp söû duïng loaïi kim naøy (Hình 7.20).
Kim Pulsar Kim Preventor

Hình 7.20. Caùc loaïi kim phoùng xaï
6. Laser
Naêm 1974 Ball ñeà nghò söû duïng Laser ñeå trung hoaø ñieän tích ñaùm maây doâng. Tia Laser coù khaû
naêng saûn sinh hieän töôïng ion hoaù ña proton. Cuøng vôùi vieäc söû duïng maùy tính, thôøi ñieåm phoùng tia
laser coù theå ñöôïc xaùc ñònh töø caùc soá lieäu ñaàu vaøo nhö: toác ñoä gia taêng cuûa ñieän tröôøng vaø ñoäng
naêng nhieät cuûa ñaùm maây doâng. Chuøm tia laser coù theå thu baét tia tieân ñaïo seùt ngay khi noù phaùt
trieån höôùng xuoáng ñaát. Chuøm tia laser phaûn öùng nhö moät daây daãn töø ñaùm maây xuoáng ñaát vaø keát
thuùc bôûi daây daãn vaø heä thoáng noái ñaát.
7. Kyõõ thuaät giaûi tröø seùt DAS
Nguyeân lyù choáng seùt naøy döïa treân cô sôû phoùng ñieän ñieåm. Khi coù ñaùm maây doâng hình thaønh
treân moät coâng trình xaây döïng, treân maët ñaát seõ xuaát hieän caùc ñieän tích caûm öùng. Caùc ñieän tích naøy
ñöôïc taäp trung laïi nhôø boä taäp trung ñieän tích trong ñaát. Caùc ñieän tích sau khi ñöôïc taäp trung laïi seõ
ñöôïc ñöa leân boä taïo ion ñaët treân ñoái töôïng ñöôïc baûo veä nhôø moät daây daãn ñieän tích. Boä taïo ion seõ
lieân tuïc taïo ra caùc ion vaø böùc xaï xung quanh ñoái töôïng ñöôïc baûo veä hình thaønh moät khoaûng khoâng
ñieän tích töï nhieân ñeå trung hoaø ñieän tích ñaùm maây doâng. Nhôø caùc ñieän tích töï nhieân naøy cöôøng ñoä
ñieän tröôøng cuûa ñaùm maây doâng seõ yeáu ñi, khoâng ñeå seùt hình thaønh vaø ñaùnh vaøo ñoái töôïng. Heä
thoáng coù tính chaát naøy goïi laø heä thoáng phaân taùn naêng löôïng seùt (DAS-Dissiparation Array
System).
Hieän coù moät soá haõng saûn xuaát heä thoáng phaân taùn naêng löôïng seùt nhö: LEC (USA) vôùi heä thoáng
DAS (Dissipation Array System), LPS (Lightning Prevention System-USA) vôùi heä thoáng ALS,
ALTEC (USA) vôùi heä thoáng TerraStat…. Heä thoáng DAS bao goàm caùc boä phaän nhö sau (Hình
7.21):
 Boä taïo ion (Ionizer) coù nhieàu ñieåm nhoïn. Khi ñieän tröôøng taêng thì töøng ñieåm seõ taïo ra
doøng ion taêng theo haøm muõ vaø noái thoâng vôùi tia seùt.
 Boä taäp trung ñieän tích trong ñaát (GCC-Ground Charge Collector) thöôøng laøm baèng caùp
ñoàng choân ôû ñoä saâu 25cm vaø caùc coïc tieáp ñaát choân theo kieåu hình tia.
 Daây daãn ñieän tích (ICC –Interconnecting Charge Conductor).

Maây tích ñieän Vuøng taäp trung ñieän

Ñieän tích tích khoâng gian
khoâng gian
Vuøng baûo veä Thieát bò

Thieát bò thu phaân taùn ñieän tích
ñieän tích Ñieän tích caûm
öùng
Daây noái ñaát

Coïc noái ñaát
Hình 7.21. Heä thoáng DAS
Hình 7.22. Moät soá daïng ñaàu phaân taùn seùt
Veà yù töôûng, heä thoáng DAS neáu hoaït ñoäng höõu hieäu seõ ñem laïi nhieàu lôïi ích vì ngaên chaän ñöôïc
söï hình thaønh seùt laø giaûi quyeát caên baûn vaø ngay töø ñaàu caùc haäu quaû do seùt gaây ra cho ngöôøi, coâng
trình vaø thieát bò.
Tuy nhieân, trong thöïc teá hieäu quaû giaûi tröø seùt cuûa heä thoáng DAS coøn trong voøng tranh luaän vaø
hieän chöa coù tieâu chuaån quoác gia hay quoác teá coâng nhaän. Xuaát phaùt cuûa caùc tranh luaän xoay
quanh caùc luaän ñieåm nhö:
 Caùc doøng giaûi phoùng ñieän tích chæ keùo daøi trong nhöõng khoaûng thôøi gian raát ngaén vaø chæ
moät phaàn cuûa söï phoùng ñieän ñi ñeán ñöôïc ñaùy cuûa ñaùm maây vaø phaàn coøn laïi bò thoåi bay
ñi trong gioù hay bò trung hoøa nhanh choùng ngay sau rôøi khoûi nguoàn.
 Caùc thí nghieäm kieåm tra thöïc hieän bôûi Allibone chæ ra raèng hieäu öùng cuûa khe hôû khoâng
khí phaùt xaï treân ñieän aùp hoà quang cuûa noù laø raát nhoû (trong khoaûng 0,5 – 10%). Ñieàu
naøy daãn ñeán keát luaän raèng hieäu quaû cuûa thieát bò ñuoåi seùt thieân nhieân neáu coù laø raát nhoû.

8. So saùnh tính naêng kyõ thuaät caùc kyõ thuaät choáng seùt tröïc tieáp
Noäi dung so saùnh tính naêng kyõ thuaät caùc kyõ thuaät choáng seùt tröïc tieáp trình baøy ôû Baûng 7.2.
Baûng 7.2. So saùnh tính naêng kyõ thuaät caùc kyõ thuaät choáng seùt tröïc tieáp.
TT Heä thoáng kim Heä thoáng giaûi tröø seùt Heä thoáng kim Heä thoáng kim
FRANKLIN DAS ESE PHOÙNG XAÏ
1. Kim thu seùt kieåu thuï Giaûi tröø seùt do phaùt ra Kim thu seùt kieåu tích Kim thu seùt kieåu tích cöïc,
ñoäng caùc ion döông laøm giaûm cöïc, coù khaû naêng phoùng coù khaû naêng phoùng sôùm
cöôøng ñoä ñieän tröôøng sôùm tia tieân ñaïo ñi leân tia tieân ñaïo ñi leân thu baét
giöõa maây vaø ñaát thu baét seùt seùt
2. Thöôøng phaûi söû duïng Söû duïng nhieàu kim ñaët Thöôøng chæ söû duïng moät Thöôøng chæ söû duïng moät
nhieàu kim cho coâng treân coâng trình kim cho coâng trình kim cho coâng trình
trình
3. Chæ baûo veä coâng trình Seùt seõ ñaùnh vaøo ñaâu Vuøng baûo veä coù theå bao Vuøng baûo veä coù theå bao
vaø khoâng baûo veä caùc neáu noù khoâng ñaùnh vaøo truøm caû caùc vuøng laân caän truøm caû caùc vuøng laân caän
vuøng laân caän (kim ñaët coâng trình? coâng trình coâng trình
treân coâng trình)
4. Laøm xaáu coâng trình do Laøm xaáu coâng trình do Ñaûm baûo thaåm myõ cuûa Ñaûm baûo thaåm myõ cuûa
söû duïng raát nhieàu kim söû duïng raát nhieàu kim coâng trình do chæ duøng coâng trình do chæ duøng
moät kim moät kim
5. Coâng ngheä coå ñieån töø Chæ thöû nghieäm trong Söû duïng coâng ngheä Caám söû duïng ôû moät soá
naêm 1752. Ñaõ ghi nhaän phoøng thí nghieäm, phoùng ñieän sôùm nöôùc do coù söû duïng chaát
ñöôïc nieàu tröôøng hôïp khoâng coù caùc thöû phoùng xaï
seùt vaãn ñaùnh vaøo coâng nghieäm ngoaøi trôøi trong
trình duø ñaõ coù kim thu ñieàu kieän coù doâng ñeå
seùt minh chöùng lyù thuyeát.
Coù vaøi ghi nhaän hö hoûng
ñöôïc ghi nhaän
6. Ñaét khi caàn baûo veä cho Ñaét hôn heä thoáng Töông ñoái ñaét Töông ñoái ñaét
coâng trình coù nhieàu toaø System 3000 vaø heä
nhaø thoáng kim ESE
7. Söû duïng nhieàu caùp Caùp thoaùt seùt khoâng coù Khoâng an toaøn do söû Khoâng an toaøn do söû duïng
thoaùt seùt. Cöù moãi yeâu caàu ñaëc bieät. Söû duïng caùp ñoàng traàn caùp ñoàng traàn
khoaûng caùch 30m caàn duïng coâng ngheä chöa
moät caùp thoaùt seùt ñöôïc coâng nhaän
8. Moâ hình xaùc ñònh baùn Chæ coù theå phaùt huy Moâ hình xaùc ñònh baùn Moâ hình xaùc ñònh baùn
kính baûo veä khoâng tính hieäu quaû ñoái vôùi caùc kính baûo veä khoâng tính kính baûo veä khoâng tính
ñeán ñoä cao coâng trình coâng trình coù ñoä cao so ñeán ñoä cao coâng trình so ñeán ñoä cao coâng trình so
so vôùi möïc nöôùc bieån vôùi möïc nöôùc bieån töø vôùi möïc nöôùc bieån vôùi möïc nöôùc bieån
300m trôû leân
9. Rñ <10Ω Rñ <10Ω. Ñoàng thôøi heä Rñ <10Ω Rñ <10Ω
thoáng noái ñaát phaûi traûi
treân dieän roäng ñeå ñaûm
baûo yeâu caàu thu gom
ñieän tích
7.6. DAÃN SEÙT XUOÁNG ÑAÁT AN TOAØN

Ñeå daãn seùt xuoáng ñaát coù theå duøng caùp ñoàng traàn, thanh ñoàng hay caùp thoaùt seùt choáng nhieãu
Ericore.

1. Caùp ñoàng traàn

Khi söû duïng caùp ñoàng traàn hay thanh ñoàng laøm daây daãn seùt, phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu nhö
sau:
 Daây daãn seùt phaûi ñaët ngoaøi coâng trình.
 Tieát dieän daây daãn seùt toái thieåu khoâng ñöôïc nhoû hôn 50mm2.
 Phaûi söû duïng 2 daây daãn seùt khi ñaàu thu seùt ñöôïc laép treân coâng trình coù ñoä cao treân 28m
hay khi hình chieáu ñöùng cuûa daây daãn seùt nhoû hôn hình chieáu baèng cuûa noù.
 Daây daãn seùt khoâng ñöôïc ñi doïc theo daây ñieän löïc. Trong tröôøng hôïp baát khaû khaùng thì
daây ñieän löïc phaûi boïc voû kim loaïi-voû naøy phaûi tieáp ñaát vaø ñaët xa daây daãn seùt toái thieåu
1m.
 Baùn kính ñoaïn uoán cong khoâng ñöôïc nhoû hôn 20cm.
 Daây daãn seùt phaûi ñöôïc coá ñònh chaéc chaén khoaûng 3 keïp giöõa moãi meùt.
 Daây daãn seùt tröôùc khi tieáp xuùc vôùi heä thoáng noái ñaát phaûi ñöôïc boïc voû vaät lieäu chòu
nhieät cao trong khoaûng 2m keå töø maët ñaát.
Thöôøng söû duïng caùp ñoàng traàn laøm daây daãn seùt cho caùc coâng trình coù ñoä cao vöøa phaûi
(h<60m), khoâng coù caùc thieát bò vieãn thoâng hay caùc thieát bò ñieän töû nhaïy caûm vôùi xung seùt, möùc
yeâu caàu veà thaåm myõ vaø an toaøn khoâng quaù cao.
2. Caùp thoaùt seùt choáng nhieãu Ericore
Trong tröôøng hôïp choáng seùt ñaùnh tröïc tieáp söû duïng caùc thaùp anten vieãn thoâng, phaùt thanh
truyeàn hình,… laøm coät ñôõ kim thu seùt vaø söû duïng daây daãn seùt laø caùp ñoàng traàn (Hình 7.23) thì seõ
xuaát hieän caùc vaán ñeà nhö sau:
 Xuaát hieän hieän töôïng seùt ñaùnh taït ngang (Side Flashing): vôùi doøng seùt khoaûng 100kA
thì cöù moãi meùt truyeàn daãn baèng caùp ñoàng traàn seõ taïo cheânh leäch theá khoaûng 45kV/m,
ñieàu naøy khieán cho theá giöõa caùc caáu kieän kim loaïi boá trí treân thaùp (caùc anten chaúng
haïn) vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp vaø töø ñoù phaùt sinh söï phoùng ñieän giöõa chuùng trong
quaù trình taûn seùt.
 Xuaát hieän hieän töôïng caûm öùng ñieän töø tröôøng: do nhaø thieát bò thöôøng ñöôïc boá trí ngay
döôùi chaân thaùp anten nhaèm giaûm möùc suy hao tín hieäu trong quaù trình phaùt-nhaän neân
caùc thieát bò ñieän töû nhaïy caûm (vôùi naêng löôïng phaù hoûng chæ vaøo khoaûng 10-8J) raát deã
bò roái loaïn hoaït ñoäng hay hö hoûng döôùi taùc duïng ñieän töø tröôøng do doøng seùt gaây ra.
Nhaèm loaïi tröø caùc hieän töôïng neâu treân cuõng nhö ñôn giaûn hôn trong vaän haønh vaø laép ñaët trong
tröôøng hôïp naøy neân söû duïng caùp choáng nhieãu Ericore.
a. Caáu taïo caùp thoaùt seùt choáng nhieãu Ericore
Caùp thoaùt seùt choáng nhieãu Ericore coù caáu taïo 7 lôùp (Hình 7.24):
 Lôùp loõi plastic nhaèm muïc ñích taêng cöôøng ñoä beàn cô cho caùp ñoàng thôøi cho pheùp boá trí
caùc daây ñoàng daãn seùt theo hình vaønh khaên quanh loõi.
 Lôùp loõi ñoàng daãn ñieän. Dieän tích cuûa lôùp loõi ñoàng naøy laø 50mm2, tuy nhieân lôùp loõi naøy
daãn ñieän hieäu quaû hôn caùp ñoàng thoaùt seùt do loaïi tröø ñöôïc hieän töôïng daãn ñieän maët
ngoaøi (Skin effect) khi taûn doøng xung seùt taàn soá cao (töø vaøi traêm kHz ñeán haøng MHz).
 Hai lôùp baùn daãn nhaèm muïc ñích giaûm cöôøng ñoä ñieän tröôøng treân beà maët caùp, töø ñoù cho
pheùp caùp coù keát caáu ñôn giaûn hôn.
 Lôùp caùch ñieän caùch ñieän giöõa lôùp loõi ñoàng vaø lôùp voû baûo veä. Lôùp naøy coù ñieän aùp caùch
ñieän leân ñeán 200kV.

 Lôùp voû ñoàng ñöôïc tieáp ñaát nhaèm muïc ngaên chaän hieän töôïng caûm öùng ñieän töø tröôøng do
doøng seùt ra moâi tröôøng xung quanh.
 Lôùp voû baûo veä.
b. Ñaëc tính caùp choáng nhieãu Ericore
Caùp Ericore ñöôïc cheá taïo ñaëc bieät cho muïc ñích taûn doøng seùt. Caùp Ericore coù hai loaïi: loaïi E1
vaø loaïi E2. Loaïi E1 söû duïng khi chieàu daøi taûn seùt döôùi 60m vaø loaïi E2 ñöôïc söû duïng khi chieàu daøi
taûn seùt treân 60m. Caùp Ericore coù caùc ñaëc tính trình baøy ôû Baûng 7.3.
Ñeå hieåu roõ caùc ñaëc tính kyõ thuaät neâu treân, caàn xem xeùt cô cheá doøng xung seùt vaø söï hình thaønh
ñieän aùp taêng cöôøng. Ñieän aùp giöõa daây daãn beân trong vaø lôùp voû beân ngoaøi ñöôïc xaùc ñònh bôûi ba
thoâng soá rieâng bieät. Moãi thoâng soá coù moät aûnh höôûng nhaát ñònh trong caùc giai ñoaïn khaùc nhau cuûa
quaù trình taûn doøng seùt xuoáng ñaát (Hình 7.25). Caùp Ericore vôùi muïc ñích thieát keá ñöôïc ñònh tröôùc
seõ ñaûm baûo daãn seùt xuoáng ñaát an toaøn. Ví duï: xeùt tröôøng hôïp taûn doøng seùt treân chieàu daøi 50m
baèng baûn ñoàng (25mmx3mm) vaø caùp Ericore vôùi ñieän tröôøng ñaùnh thuûng khoâng khí (thöôøng laø
3MV/m) vaø ñieän aùp ñaùnh thuûng ñaàu caùp (200kV) nhö laø tieâu chuaån “phaù hoûng” caùp. Baèng quan
saùt nhaän thaáy raèng chæ caàn taûn doøng seùt 30kA baèng baûn ñoàng thì ñaõ xuaát hieän hieän töôïng phoùng
ñieän hay phaù huûy ñieän moâi coâng trình. Trong khi ñoù caùp Ericore vaãn taûn an toaøn doøng seùt ñeán
90kA. Ñaây laø bieân ñoä doøng seùt maø giaù trò vöôït hôn chæ xuaát hieän khoaûng 5% hay chæ xuaát hieän moät
laàn moãi 30 naêm trong vuøng coù maät ñoä doøng seùt laø 5laàn/km2.naêm (vaøo khoaûng 80 ngaøy doâng trong
naêm).
Vôùi caùc thoâng soá nhö treân caùp Ericore coù caùc öu ñieåm vöôït troäi nhö sau:
 Taûn doøng seùt hieäu quaû vaø an toaøn hôn caùp ñoàng traàn.
 Khoâng gaây hieän töôïng seùt ñaùnh taït ngang trong quaù trình taûn seùt.
 Coù theå ñi gaàn khu vöïc coù thieát bò ñieän töû nhaïy caûm, daây ñieän löïc, keát caáu kim loaïi vaø
khu vöïc coù ngöôøi laøm vieäc.
 Thöôøng chæ caàn moät caùp thoaùt seùt cho moät coâng trình.
 Deã daøng laép ñaët, ít phaûi baûo trì.
Lôùp plastic
Phoùng ñieän Loõi ñoàng

Seùt ñaùnh taït ngang
thöù caáp
V = 150 kV
Lôùp baùn daãn

Lôùp caùch ñieän
CaùCaù
ppñoàng traàn Lôùp baùn daãn
ñoàng traàn
Lôùp voû ñoàng
Lôùp voû baûo veä
Caûm öùCaû ngm ñieä

öùngnñieä
töøn töø
Nhaø thieá
Nhaø thieáttbò
bò
Loã keïp caùp
Hình 7.23. Daãn seùt baèng caùp ñoàng traàn Hình 7.24. Caáu taïo caùp thoaùt seùt Ericore

Giai ñoaïn 3 (R)
Giai ñoaïn 1 (Zo)
Giai ñoaïn 2 (L)
Hình 7.25. AÛnh höôûng cuûa caùc thoâng soá trong quaù trình taûn seùt
Baûng 7.3. Ñaëc tính caùp thoaùt seùt Ericore

Ñaëc tính Caùp ERICORE Ñoàng traàn
Toång trôû ñaëc tính () 4.5 172
Ñieän khaùng (nH/m) 22 0.096
Ñieän dung (pF/m) 1100 32.4
Tieát dieän maët caét ngang (mm2) 50 50
Ñieän trôû (m/m) 0.5 0.4
Khaû naêng chòu quaù aùp(kV) 200 -
Ñöôøng kính (mm) 36 -
Troïng löôïng (kg/m) 1.8 -
7.7. TAÛN NHANH NAÊNG LÖÔÏNG SEÙT VAØO ÑAÁT

Trong baát kyø heä thoáng choáng seùt naøo töø tröïc tieáp ñeán lan truyeàn ñeàu toàn taïi heä thoáng noái ñaát
choáng seùt. Heä thoáng naøy coù nhieäm vuï taûn nhanh doøng seùt vaøo ñaát vaø do ñoù coù moät vai troø raát quan
troïng trong vieäc ñaùnh giaù hieäu quaû thoaùt seùt cuûa heä thoáng choáng seùt. Vieäc thöïc hieän heä thoáng noái
ñaát coù toång trôû nhoû ñaït yeâu caàu theo caùc tieâu chuaån ñoøi hoûi phaûi am töôøng veà seùt, thieát bò noái ñaát
vaø caùc coâng ngheä môùi.
1. Yeâu caàu chung cuûa heä thoáng noái ñaát (HTNÑ)
Caùc yeâu caàu chung cuûa heä thoáng noái ñaát bao goàm:
 Taûn nhanh vaø an toaøn naêng löôïng seùt ñaùnh tröïc tieáp vaøo ñaát
 Taûn an toaøn xung quaù aùp vaø xung ñoät bieán do seùt lan truyeàn vaøo ñaát
 Baûo veä an toaøn cho ngöôøi vaø thieát bò khoûi nguy hieåm do ñieän aùp böôùc
 Duy trì caùc chöùc naêng vaän haønh cuûa heä thoáng ñieän
 Vaän haønh tin caäy, haïn cheá vieäc baûo trì
 Tuoåi thoï cao
2. Toång trôû noái ñaát vaø caùc yeâu caàu ñoái vôùi heä thoáng noái ñaát choáng seùt
Thieát keá HTNÑ phaûi ñaûm baûo raèng seùt taûn vaøo ñaát theo con ñöôøng cöïc tieåu hoaù ñieän aùp tieáp
xuùc vaø ñieän aùp böôùc. Moät loaït caùc nghieân cöùu veà daïng soùng seùt chæ ra raèng xung seùt mang caû hai
thaønh phaàn taàn soá cao vaø taàn soá thaáp. Taàn soá cao lieân quan ñeán ñoä gia taêng raát nhanh cuûa ñoäâ doác

ñaàu soùng (thöôøng <10s ñeå ñaït ñeán ñænh doøng) cuûa xung seùt coøn taàn soá thaáp thì lieân quan ñeán
phaàn ñuoâi soùng- daøi vaø naêng löôïng cao.
Nhö vaäy ñieàu quan troïng laø HTNÑ phaûi coù toång trôû noái ñaát ñuû nhoû vaø khoâng chæ hieåu ñôn giaûn
laø ñieän trôû noái ñaát nhoû. Toång noái ñaát cuûa HTNÑ bao goàm ñieän trôû thuaàn vaø dung khaùng cuûa caùc
beà maët tieáp giaùp ñieän cöïc-ñaát.
Ñieän trôû thuaàn R cuûa HTNÑ bao goàm ñieän trôû cuûa baûn thaân ñieän cöïc noái ñaát, caùc boä phaän keát
noái, ñieän trôû tieáp xuùc giöõa ñaát vaø ñieän cöïc noái ñaát vaø ñieän trôû cuûa khoái ñaát bao quanh ñieän cöïc.
Dung khaùng C cuûa HTNÑ tyû leä vôùi dieän tích tieáp xuùc giöõa ñieän cöïc vaø ñaát.
Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi giaù trò ñieän trôû toång cuûa HTNÑ bao goàm: loaïi ñaát, ñoä aåm cuûa ñaát,
muøa, keát caáu vaø caáu truùc cuûa HTNÑ…. Thoâng soá ñaëc tröng cho loaïi ñaát laø ñieän trôû suaát cuûa ñaát,
giaù trò naøy thay ñoåi trong moät phaïm vi raát roäng töø 40m (ñaát seùt) ñeán 25000m (ñaù granite). Ñieän
trôû suaát cuûa ñaát caøng giaûm khi ñoä aåm caøng taêng, vaø do ñoù ñeå ñaït ñöôïc giaù trò ñieän trôû noái ñaát nhoû
caàn phaûi giöõ ñoä aåm cuûa ñaát taïi nôi ñaët HTNÑ. Ñieàu naøy thöôøng ñöôïc chuù yù baèng caùch choân
HTNÑ ôû ñoä saâu khoaûng 0.5 0.8m. Ñieän trôû suaát cuûa ñaát thay ñoåi theo muøa, ñoä choân caøng saâu thì
ñoä dao ñoäng giaù trò ñieän trôû noái ñaát caøng nhoû. Nhö vaäy, heä thoáng noái ñaát phaûi ñöôïc thi coâng sao
cho:
 Coù ñieän trôû ñuû nhoû tuaân theo caùc tieâu chuaån choáng seùt hieän haønh
 Coù beà maët tieáp xuùc vôùi ñaát lôùn ñeå taêng dung khaùng cuûa heä thoáng noái ñaát
 Moïi keát noái cuûa heä thoáng noái ñaát phaûi ñaûm baûo taûi ñöôïc caùc doøng lôùn laäp laïi nhieàu laàn
 Heä thoáng ñaát phaûi beàn vöõng theo thôøi gian khoâng bò aên moøn hoaù hoïc hay ñieän phaân
 Khoâng laép ñaët gaàn caùc caùp ngaàm truyeàn taûi ñieän
Theo tieâu chuaån choáng seùt TCN68:174-1998 cuûa Toång Cuïc Böu Ñieän, tieâu chuaån choáng seùt
cuûa Phaùp NFC17-102: 1991, tieâu chuaån choáng seùt cuûa UÙc NZS/AS1768-1991 ñeàu yeâu caàu heä
thoáng choáng seùt phaûi coù giaù trò ñieän trôû noái ñaát Rnñ<10Ω. Löu yù, vì doøng seùt khoâng phaûi laø doøng
moät chieàu hay doøng xoay chieàu taàn soá 50Hz, do ñoù giaù trò ñieän trôû noái ñaát vöøa neâu laø giaù trò ñieän
trôû xung. Giaù trò ñieän trôû noái ñaát xung naøy ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
Rnñ =R (7.13)
ÔÛ ñaây:  laø heä soá xung (Baûng 7.4., Baûng 7.5.), R laø ñieän trôû noái ñaát thuaàn (moät chieàu hay xoay
chieàu 50Hz)
Baûng 7.4. Heä soá xung  cuûa coïc tieáp ñaát daøi 2÷3m, vôùi söôøn tröôùc xung seùt 3÷6μs
Cöôøng ñoä doøng ñieän qua coïc noái ñaát, kA
Ñieän trôû suaát cuûa ñaát ρ
(Ωm) 5 10 20 40
100 0.85÷0.90 0.75÷0.86 0.60÷0.75 0.50÷0.60
500 0.60÷0.70 0.50÷0.60 0.35÷0.45 0.25÷0.30
1000 0.45÷0.55 0.35÷0.45 0.25÷0.30 -
Baûng 7.5. Heä soá  cuûa daây noái ñaát naèm ngang, vôùi söôøn tröôùc xung seùt 3÷6μs
Ñieän trôû suaát cuûa ñaát Chieàu daøi daây Cöôøng ñoä doøng ñieän qua coïc noái ñaát, kA
ρ (Ωm) noái ñaát (m) 10 20 40
100 5 0.75 0.65 0.4
20 1.15 1.05 0.95
500 5 0.55 0.45 0.30
30 1.00 0.90 0.80
1000 10 0.55 0.45 0.35
60 1.15 1.10 0.95
7.8. ÑAÚNG THEÁ CAÙC HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT

Ngoaøi ra neáu trong coâng trình toàn taïi nhieàu heä thoáng noái ñaát khaùc nhau (noái ñaát choáng seùt, noái
ñaát coâng taùc, noái ñaát ñieän löïc,…) thì tình traïng coù nhieàu noái ñaát naøy laø moät trong caùc nguyeân nhaân
chuû yeáu gaây nguy hieåm cho thieát bò khi xaûy ra cheânh leäch ñieän theá giöõa caùc noái ñaát do hieän töôïng
chuyeån tieáp seùt. Caùc doøng seùt chuyeån tieáp coù theå chaûy veà caùc phía, caûm öùng ñieän aùp cao phaù huûy
caùc thieát bò ñieän töû nhaïy caûm vaø gaây nhuy hieåm cho ngöôøi. Do ñoù vieäc caân baèng theá coù taàm quan
troïng ñaëc bieät. Vieäc keát noái phaûi theo ñöôøng ngaén nhaát vaø daây noái phaûi theo ñuùng tieâu chuaån kyõ
thuaät. Tuy nhieân, trong moät soá tröôøng hôïp caùc noái ñaát coù theå caàn caùch ly vì lyù do vaän haønh hay
ñaùp öùng ñoøi hoûi caùc tieâu chuaån veà ñaáu daây thì vieäc caân baèng theá phaûi ñöôïc noái qua thieát bò caân
baèng theá TEC (Transient Earth Clamp). TEC (Hình 7.26) bình thöôøng coù ñieän trôû caùch ñieän raát
cao, nhöng khi ñieän aùp giaùng qua noù vöôït quaù ngöôõng 350V thì noù trôû neân noái taét vaø taïo ra maët
ñaúng theá caùc heä thoáng noái ñaát.
Hình 7.26. Thieát bò ñaúng theá heä thoáng ñaát
Toùm laïi ñeå thöïc hieän heä thoáng noái ñaát toát, beàn vaø coù toång trôû noái ñaát thaáp caàn söû duïng caùc
thieát bò vaø coâng ngheä môùi nhö: coïc theùp boïc ñoàng, baêng ñoàng, hoaù chaát giaûm ñieän trôû ñaát, haøn
CADWELL, ….
7.9. KYÕ THUAÄT CHOÁNG SEÙT LAN TRUYEÀN TREÂN ÑÖÔØNG NGUOÀN
1. Phaân vuøng baûo veä
Moät trong caùc thoâng soá quan troïng caàn quan taâm khi thieát keá vaø löïa choïn thieát bò choáng seùt
treân ñöôøng nguoàn vaø ñöôøng tín hieäu laø daïng soùng vaø bieân ñoä xung seùt lan truyeàn. Bieân ñoä xung
seùt phuï thuoäc vaøo vò trí cuûa coâng trình, möùc ñoä loä thieân cuûa coâng trình vaø vò trí töông quan cuûa
coâng trình ñoái vôùi caùc coâng trình laân caän, maät ñoä seùt taïi khu vöïc caàn baûo veä vaø caáu truùc cuûa ñöôøng
daây taûi ñieän (treân khoâng hay ñi ngaàm).
Daïng xung seùt phuï thuoäc vaøo caùch thöùc seùt caûm öùng leân ñöôøng daây taûi ñieän. Xung seùt caûm
öùng thöôøng laø daïng soùng 8/20s vaø xung seùt lan truyeàn do seùt ñaùnh tröïc tieáp vaøo ñöôøng daây
thöôøng laø daïng soùng 10/350s.
Tieâu chuaån IEEE 587 chia khu vöïc baûo veä laøm 5 caáp A, B, C, D vaø E vaø tieâu chuaån IEC 1024-
1/IEC 1312 chia khu vöïc baûo veä laøm 4 vuøng 0, 1, 2 vaø 3. Töông öùng vôùi töøng khu vöïc maø caùc thieát
bò choáng seùt treân ñöôøng nguoàn phaûi ñöôïc thöû nghieäm vôùi caùc xung seùt tieâu chuaån töông öùng (Hình
7.27).
Khi xeùt ñeán maät ñoä seùt taïi khu vöïc caàn baûo veä, vieäc löïa choïn bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi coù theå
tham khaûo Baûng 7.6.

Hình 7.27. Caùc daïng xung seùt tieâu chuaån

Baûng 7.6. Xung seùt cöïc ñaïi theo vuøng baûo veä vaø maät ñoä seùt
Ng Caáp A Caáp B Caáp C Caáp D Caáp E
(laàn/km2/naêm)
>2 10kA 20kA 40kA 70kA 100kA
0.52 5kA 20kA 20kA 40kA 65kA
<0.5 3kA 5kA 15kA 40kA 65kA
2. Coâng ngheä
a. Khe phoùng ñieän (Spark Gap)
Khe phoùng ñieän ñöôïc caáu taïo bôûi hai baûn kim loaïi cöùng coá ñònh ôû moät khoaûng caùch ñònh tröôùc.
Moät ñieän cöïc ñöôïc noái vôùi maïng ñieän, coøn ñieän cöïc kia ñöôïc noái vôùi ñaát. Khoâng khí giöõa hai cöïc
seõ bò ion hoùa taïi moät ñieän aùp khe hôû giöõa hai ñieän cöïc. Hieän töôïng khoâng khí bò ion hoùa taïo ra moät
trôû khaùng thaáp giöõa hai baûn cöïc.
Ñieän aùp ñaùnh thuûng phuï thuoäc vaøo ñoä aåm cuûa khoâng khí cho neân khe phoùng ñieän ñöôïc söû
duïng chính ôû maïng coù ñieän aùp cao maø ôû ñoù khoâng ñoøi hoûi ñoä chính xaùc cao. Khe phoùng ñieän coù
voû boïc laø thuûy tinh hoaëc kim loaïi.
Bôûi vì khoâng khí bò ion hoùa ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian, thöïc teá ñieän aùp phoùng ñieän cuûa khe hôû
phuï thuoäc vaøo söï bieán thieân cuûa ñieän aùp. Chaúng haïn moät thieát bò ñöôïc thieát keá vôùi caáp ñieän aùp laø
120V thì coù theå hoaït ñoäng ôû ñieän aùp 2200V. Khe phoùng ñieän coù khaû naêng taûn seùt cao, ñeán haøng
100kA.
Khi coù xung seùt chaïy treân ñöôøng daây gaây neân söï cheânh leäch ñieän aùp giöõa hai ñieän cöïc ñuû lôùn
laøm cho khe hôû phoùng ñieän hoaït ñoäng vaø truyeàn daãn naêng löôïng xuoáng ñaát.
Khe phoùng ñieän coù öu ñieåm vöôït troäi veà khaû naêng taûn seùt vaø giaù thaønh. Tuy nhieân, nhöôïc
ñieåm chính cuûa khe phoùng ñieän laø ñieän aùp ngöôõng, ñieän aùp dö cao vaø thôøi gian taùc ñoäng chaäm.
Ñeå taêng cöôøng khaû naêng daäp taét hoà quang, taêng khaû naêng vaø toác ñoä töï hoài phuïc, khe phoùng
ñieän caûi tieán coù caáu taïo hoãn hôïp goàm khe noái tieáp vôùi ñieän trôû phi tuyeán vaø ñöôïc ñaët trong voû kín.
Tuy nhieân, do khaû naêng chòu doøng cuûa ñieän trôû phi tuyeán laø coù haïn neân seõ giôùi haïn khaû naêng taûn
doøng seùt bieân ñoä lôùn, voán vaãn laø öu ñieåm cuûa khe phoùng ñieän so vôùi caùc thieát bò choáng seùt loaïi
khaùc.
Coâng ngheä ngaøy nay cho pheùp cheá taïo caùc khe phoùng ñieän, ñaït yeâu caàu veà naêng löôïng taûn seùt
vaø ñieän aùp dö thaáp khi hoà quang ñöôïc thaønh laäp. Tuy nhieân, chuùng cuõng coøn coù hai nhöôïc ñieåm:
 Ñieän aùp kích hoaït cao vaø giaûm khoâng ñaùng keå khi thay ñoåi khoaûng caùch giöõa caùc ñieän
cöïc. Giaù trò ñieän aùp kích hoaït cuûa khe phoùng ñieän, vaøo khoaûng 2500  3500V, seõ gaây
ra caùc vaán ñeà cho caùc thieát bò baûo veä thöù caáp naèm ôû phía taûi. Thieát bò baûo veä thöù caáp
thöôøng laø loaïi coù ñieän aùp keïp thaáp hôn ñieän aùp phoùng ñieän cuûa khe vaø khaû naêng taûn
seùt nhoû. Ñieàu naøy seõ giöõ cho khe phoùng ñieän khoâng vaän haønh, thieát bò baûo veä thöù caáp
nhanh choùng bò phaù huûy vaø haàu heát naêng löôïng seùt ñi vaøo toaø nhaø.
 Khe phoùng ñieän coù doøng töï duy trì cao, maëc duø ñieàu naøy ñaõ ñöôïc chuù yù vaø töøng böôùc
caûi thieän trong töông lai. Doøng töï duy trì cao gaây cho ñieän cöïc mau hö hoûng vaø laøm
giaûm tuoåi thoï cuûa khe hôû phoùng ñieän. Trong thieát keá caùc thoâng soá cuûa khe phoùng ñieän
ñieän aùp thaáp, vaán ñeà tuoåi thoï cuûa ñieän cöïc ñöôïc quan taâm ñaëc bieät. Khe phoùng ñieän
ñöôïc thieát keá ñeå coù theå laøm vieäc töø 10 ñeán 30 laàn trong moät naêm.
Gaàn ñaây xuaát hieän loaïi khe hôû phoùng ñieän töï kích TSG (Triggered Spark Gap – TSG). Ñaây laø
loaïi khe hôû phoùng ñieän tieân tieán nhaát hieän nay, vôùi caùc tính naêng vöôït troäi nhö sau:
 Cung caáp ñieän aùp dö ôû möùc thaáp gaàn vôùi caùc saûn phaåm caét seùt - coù caáu taïo treân cô sôû
caùc MOV, nhöng coù khaû naêng taûn seùt cao hôn
 Khaéc phuïc ñöôïc nhöôïc ñieåm ñieän aùp phoùng ñieän khôûi ñaàu cao, ñieän aùp dö lôùn vaø doøng
töï duy trì keùo daøi ôû khe phoùng ñieän truyeàn thoáng
 Ñieän aùp kích hoaït thaáp ( khoaûng 500V) cho pheùp TSG vaän haønh vôùi raát nhieàu xung ñoät
bieán, bao goàm caû caùc xung do ñoùng caét maïch
Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa TSG (Hình 7.28) bao goàm:
 Söøng phoùng ñieän ñaûm baûo khaû naêng taûn doøng seùt cöôøng ñoä cao
 Boä phaän phaân doøng coù caáu taïo goàm caùc phieán saép lôùp taïo thaønh caùc khe. Khi hoà quang
phoùng ñieän ñi vaøo caùc khe, hoà quang bò phaân nhoû vaø deã daøng bò daäp taét.
 Heä thoáng kích bao goàm maïch kích vaø cöïc kích. Heä thoáng naøy coù chöùc naêng kích hoaït
phoùng ñieän chính baèng caùch taïo ra phoùng ñieän moài khi caûm nhaän xung quaù aùp ngang
qua maïch kích vöôït quaù 500V. Phoùng ñieän moài seõ phaùt trieån thaønh phoùng ñieän chính
giöõa hai söøng phoùng ñieän vaø xung quaù aùp bò keïp bôûi phoùng ñieän hoà quang.
Hình 7.29 trình baøy ñieän aùp dö cuûa TSG vaø SG töông öùng vôùi xung seùt 20kA 8/20s. Töø ñaây
nhaän thaáy ñieän aùp dö cuûa TSG (<1.5kV) thaáp hôn nhieàu so vôùi ñieän aùp dö cuûa SG (khoaûng 3kV).
So vôùi thieát bò caét seùt baèng coâng ngheä MOV, coù ñieän aùp dö öùng vôùi xung seùt 20kA 8/20s vaøo
khoaûng 1.0kV thì ñieän aùp dö cuûa TSG vaãn cao hôn nhöng quaù ñuû ñeå baûo veä caùc heä thoáng cô ñieän.
Tuoåi thoï cuûa TSG ñaït ñeán 100.000 laàn hoaït ñoäng. TSG vôùi ñieän aùp kích hoaït 500V coù khaû
naêng taûn doøng seùt 50kA 10/350s vaø doøng dö ñi vaøo coâng trình khoâng vöôït quaù vaøi ampe.

Hình 7.28. Caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa TSG
Trong thöïc teá, vôùi vai troø laø thieát bò baûo veä sô caáp TSG thöôøng ñöôïc laép ñaët ôû ngoõ vaøo toaø nhaø
hay tích hôïp trong boä caét loïc seùt nhaèm taûn khaû naêng taûn seùt cuûa thieát bò naøy.
Hình 7.29. Daïng soùng ñieän aùp dö öùng vôùi xung seùt 20kA 8/20s
b. MOV (Metal Oxide Varistor)

Coâng ngheä naøy söû duïng caùc phieán oxyde kim loaïi (MOV) laøm phaàn töû taûn seùt vì caùc MOV coù
caùc öu ñieåm vöôït troäi nhö: heä soá phi tuyeán cao, doøng roø nhoû, khaû naêng taûn seùt toát (töø vaøi chuïc ñeán
vaøi traêm kA), thôøi gian ñaùp öùng nhanh (<25ns) vaø giaù trò ñieän dung noäi taïi nhoû. Nhöng coâng ngheä
naøy ñoøi hoûi cheá ñoä laép ñaët vaø vaän haønh nghieâm ngaët nhö: ñieän aùp maïng phaûi oån ñònh, haïn cheá söû
duïng khi taûi laø caùc maùy haøn, caùc UPS hay khi nguoàn laø caùc maùy phaùt ñieän coù chaát löôïng khoâng
cao, … Sôû dó coù caùc ñieàu kieän naøy laø do khi trong maïng xuaát hieän caùc xung ñænh nhoïn coù taàn soá
coâng nghieäp hay caùc quaù aùp taïm thôøi vöôït quaù giaù trò ñieän aùp ngöôõng cuûa MOV thì caùc thieát bò
choáng seùt seõ hoaït ñoäng baát keå nguyeân do töø ñaâu vaø seõ caét lieân tuïc 100 laàn trong moät chu kyø. Vieäc
naøy daãn ñeán MOV bò quaù nhieät, phaùt chaùy hay giaûm tuoåi thoï. Moät soá nhaø cheá taïo khaéc phuïc
nhöôïc ñieåm naøy cuûa MOV baèng caùch maéc noái tieáp vôùi caùc MOV coâng taéc caûm bieán nhieät. Khi caùc
MOV bò quaù nhieät thì caùc coâng taéc naøy seõ taùc ñoäng caùch ly MOV ra khoûi maïng. Nhöng neáu chính
trong thôøi ñoaïn naøy xuaát hieän seùt thì thieát bò caàn baûo veä seõ hö hoûng vì khoâng ñöôïc baûo veä. Phaïm
vi söû duïng cuûa caùc thieát bò choáng seùt cheá taïo theo coâng ngheä MOV laø baûo veä choáng seùt lan truyeàn
treân ñöôøng caáp nguoàn ôû caùc maïng ñieän coù chaát löôïng ñieàu aùp cao.

c. SAD (Silicon Avalanche Diode)

Coâng ngheä naøy söû duïng caùc Avalanche Diode laøm phaàn töû taûn seùt. Caùc diode naøy coù öu ñieåm
laø thôøi gian taùc ñoäng raát nhanh (<1ns), tuoåi thoï cao. Nhöng coù nhöôïc ñieåm laø khaû naêng taûn doøng
seùt nhoû (<3kA). Ñeå naâng cao khaû naêng taûn seùt vaø ñieän aùp chòu ñöïng, caùc nhaø cheá taïo phaûi gheùp toå
hôïp nhieàu diode song song vaø noái tieáp, do ñoù giaù thaønh raát cao. Thoâng thöôøng caùc thieát bò choáng
seùt theo coâng ngheä SAD chæ söû duïng ñeå baûo veä cho caùc thieát bò ñaët saâu trong nhaø, coâng suaát nhoû
vaø khoâng theå duøng ñeå laøm baûo veä chính (caùc taûi quan troïng).
d. TDS (Transient Discriminating Suppressor)
Khaùc vôùi caùc thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng caáp nguoàn, ñöôïc saûn xuaát vôùi coâng ngheä
truyeàn thoáng, hoaït ñoäng theo nguyeân taéc bieân ñoä, töùc laø phaûn öùng vôùi taát caû xung quaù aùp coù bieân
ñoä vöôït quaù ngöôõng ñieän aùp taùc ñoäng (thöôøng laø 275Vrms), thieát bò choáng seùt saûn xuaát theo coâng
ngheä tieân tieán TDS, hoaït ñoäng theo nguyeân taéc taàn soá, vaø thöïc hieän ñuùng chöùc naêng choáng seùt
ñöôïc giao phoù, töùc laø chæ phaûn öùng khi xuaát hieän xung seùt caûm öùng treân cô sôû phaân bieät taàn soá
xung quaù aùp do seùt lan truyeàn (khoaûng 1MHz) vaø xung quaù aùp do caùc nguyeân do khaùc (khoaûng
50Hz). Ñieàu naøy cho pheùp thieát bò choáng seùt theo coâng ngheä tieân tieán TDS coù caùc öu ñieåm vöôït
troäi sau:
 Thoâng minh phaân bieät seùt vaø caùc quaù aùp do caùc nguyeân nhaân khaùc.
 Khaû naêng chòu quaù aùp taïm thôøi cao, tuoåi thoï cao.
 Thôøi gian ñaùp öùng nhanh (<1ns).
 Cung caáp baûo veä hieäu quaû, ngay trong maïng coù chaát löôïng ñieàu aùp thaáp.
 Khoâng ñoøi hoûi caùc ñieàu kieän laép ñaët vaø vaän haønh nghieâm ngaët nhö thieát bò cheá taïo theo
coâng ngheä truyeàn thoáng MOV.
Ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû vaø tính naêng baûo veä vöôït troäi, thieát bò TDS söû duïng coâng ngheä toång hôïp
bao goàm caû ba coâng ngheä SAD, Gas Aresster vaø MOV.
Sô ñoà nguyeân lyù cuûa thieát bò TDS trình baøy nhö Hình 7.30:
Coâng taéc taùc ñoäng nhanh hoaït ñoäng theo nguyeân taéc taàn soá. Coâng taéc naøy seõ taùc ñoäng khi xung
seùt xuaát hieän nhöng seõ khoâng taùc ñoäng khi xuaát hieän quaù aùp taïm thôøi.
Trong 10ns ñaàu tieân khi xung seùt xuaát hieän, daõy SAD seõ taùc ñoäng nhaèm giaûm bôùt ñoä doác ñaàu
soùng cuûa xung seùt, goùp phaàn laøm giaûm ñieän aùp thoâng qua.
Trong thôøi khoaûng 10ns sau ñoù, coâng taéc taùc ñoäng nhanh taùc ñoäng ñoùng daõy MOV vaøo maïch
vaø taûn haàu heát naêng löôïng seùt xuoáng ñaát.
Coâng taéc taùc

ñoäng nhanh
Ñeøn baùo
SAD
Caàu chì
MOV
Hình 7.30. Sô ñoà nguyeân lyù cuûa thieát bò TDS

3. Caùc loaïi thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng caáp nguoàn
a. Thieát bò caét seùt
Ñöôïc maéc song song vôùi taûi, thieát bò naøy coù nhieäm vuï taûn naêng löôïng seùt vaøo ñaát. Khi maïng
ñieän hoaït ñoäng bình thöôøng, thieát bò caét seùt laø moät ñieän trôû coù toång trôû raát lôùn, nhöng luùc xuaát hieän
xung seùt treân ñöôøng daây gaây neân söï cheânh leäch ñieän aùp treân hai ñaàu thieát bò, neáu ñieän aùp cheânh
leäch naøy vöôït quaù ñieän aùp ngöôõng seõ laøm cho thieát bò hoaït ñoäng vaø daãn phaàn lôùn naêng löôïng seùt
vaøo ñaát.
Do thieát bò caét seùt chæ coù khaû naêng tieâu taùn naêng löôïng seùt vaø giôùi haïn ñieän aùp maø khoâng coù
khaû naêng giaûm toác ñoä bieán thieân doøng seùt di/dt vaø toác ñoä bieán thieân ñieän aùp seùt dV/dt. Chính toác
ñoä taêng doøng vaø taêng aùp naøy laø nguyeân nhaân gaây hö hoûng caùc thieát bò ñieän nhaïy caûm. Vì vaäy caàn
phaûi maéc theâm moät thieát bò loïc seùt vaøo phía sau thieát bò caét seùt nhaèm ñöa ra möùc ñieän aùp vaø toác
ñoä bieán thieân doøng, aùp thích hôïp cho caùc loaïi thieát bò ñieän.
b. Thieát bò loïc seùt

Thieát bò naøy ñöôïc maéc noái tieáp vôùi taûi. Hoaït ñoäng cuûa thieát bò laø cho ra möùc ñieän aùp thích hôïp
vôùi haàu heát caùc thieát bò ñieän, giaûm ñieän aùp dö sau khi ñaõ qua thieát bò caét seùt, ñaûm baûo bieân ñoä
ñieän aùp giaùng qua thieát bò luoân naèm trong giôùi haïn cho pheùp ( 230V) vaø giaûm khoaûng 1000 laàn
toác ñoä taêng aùp, taêng doøng cuûa seùt vaøo thieát bò. Thieát bò loïc seùt coøn hieäu chænh toác ñoä bieán thieân
doøng ñieän vaø bieán thieân ñieän aùp cuûa caùc daïng quaù aùp ôû möùc chaáp nhaän ñöôïc.
Caùp vaøo ra khoûi boä loïc (caû daây noái ñaát) neân ñöôïc taùch rieâng vôùi nhau moät khoaûng caùch toái
thieåu 300mm. Ñieàu naøy seõ ngaên baát kyø caùc quaù ñoä ñi vaøo caùp vaøo caûm öùng sang caùp ra (caùp
saïch). Neáu khoâng gian laép ñaët khoâng cho pheùp neân ñaët hai daây caùp naøy thaúng goùc vôùi nhau vaø
khoâng ñöôïc naèm song song vôùi nhau.
c. Caùc yeâu caàu kyõ thuaät ñoái vôùi thieát bò caét seùt vaø loïc seùt
Caùc thieát bò caét seùt phaûi thoûa caùc yeâu caàu kyõ thuaät sau:
 Doøng xung seùt taûn ñònh möùc phaûi lôùn hôn doøng xung seùt cöïc ñaïi taïi nôi ñaët thieát bò
choáng seùt. Ñieàu kieän naøy nhaèm ñaûm baûo tuoåi thoï vaø khaû naêng baûo veä cuûa thieát bò
choáng seùt. Taïi Vieät Nam, doøng xung seùt cöïc ñaïi ghi nhaän ñöôïc cho ñeán nay laø 90kA
(Soá lieäu Vieän Nghieân cöùu Seùt Gia Saøng Thaùi Nguyeân, taïi Hoäi thaûo quoác teá veà Seùt vaø
choáng Seùt toå chöùc taïi Haø Noäi, töø ngaøy 2426/04/1997). Ngoaøi ra, theo Qui phaïm choáng
Seùt cho caùc coâng trình vieãn thoâng TCN -174:1998 cuûa Toång cuïc Böu ñieän, ñieàu 10,
muïc 1.a coù qui ñònh veà khaû naêng thoaùt doøng xung seùt daïng soùng 8/20s cuûa thieát bò caét
seùt laø 12 xung laäp laïi khoâng nhoû hôn 20kA.
 Coù khaû naêng caét nhieàu xung laäp laïi bieân ñoä nhoû (< 20kA), ñieàu kieän naøy laø do trong
thöïc teá xung seùt bieân ñoä lôùn (treân 100kA) coù xaùc suaát xaûy ra raát thaáp (1%), coøn xung
laäp laïi coù bieân ñoä nhoû raát thöôøng xaûy ra (xaùc suaát xuaát hieän xaûy ra treân 85%).
 Ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc phaûi thoûa yeâu caàu neâu trong TCN:68-174:1998, ñieàu 10,
muïc 1.b. Cuï theå laø (275-277) Vrms/AC giöõa daây pha vaø daây trung tính vaø (475-
480)Vrms/AC giöõa daây pha vaø daây pha.
 Ñieän aùp thoâng qua thaáp. Ñieàu kieän naøy nhaèm muïc ñích giôùi haïn quaù aùp ngang qua thieát
bò caàn baûo veä khi xuaát hieän xung seùt vaø do ñoù ñaûm baûo an toaøn cho thieát bò.
 Toác ñoä ñaùp öùng nhanh (haøng ns).
 Khaû naêng chòu quaù aùp cao, theo caùc yeâu caàu cuûa UL 1449-02/1998, laø 480Vrms.

 Baûo veä ña cheá ñoä, toát nhaát laø L-N vaø N-E (Ñieàu 10, muïc 1.a cuûa tieâu chuaån TCN 68-
174:1998).
 Hoaït ñoäng lieân tuïc vaø tin caäy, nghóa laø khoâng ñöôïc coâ laäp caùc phaàn töû cuûa thieát bò
choáng seùt ra khoûi maïch baûo veä trong baát kyø tình huoáng naøo.
 Coù heä thoáng ñeøn baùo phaàn traêm khaû naêng caét seùt coøn laïi cuûa thieát bò (thieát bò söû duïng
coâng ngheä MOV vaø TDS). Ñieàu naøy raát quan troïng vì hieän nay thieát bò choáng seùt lan
truyeàn treân ñöôøng nguoàn thöôøng söû duïng caùc phaàn töû MOV (Metal Oxide Varistor ) maø
tuoåi thoï vaø khaû naêng caét seùt cuûa noù laïi phuï thuoäc vaøo soá laàn taûn seùt vaø bieân ñoä xung
seùt taùc ñoäng. Neáu thieát bò choáng seùt chæ coù 01 ñeøn baùo tình traïng laøm vieäc thì seõ khoâng
theå bieát khaû naêng taûn seùt coøn laïi ñeå döï truø thay theá.
 Coù khaû naêng phaân bieät quaù aùp do seùt vaø caùc nguyeân do khaùc. Ñieàu naøy cho pheùp ñôn
giaûn trong laép ñaët vaø vaän haønh nhö: khoâng phaûi taùch thieát bò choáng seùt ra khoûi maïng
khi söû duïng maùy phaùt ñieän, thieát bò choáng seùt laøm vieäc hieäu quaû vaø tin caäy ngay trong
maïng ñieän coù ñieän aùp khoâng oån ñònh (thöôøng laø maïng phaân phoái ñieän cuûa caùc nöôùc
trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ), naâng cao tuoåi thoï cuûa thieát bò choáng seùt, …
 Thieát bò coù tích hôïp coâng taéc baùo ñoäng nhaèm taïo ñieàu kieän deå daøng cho ngöôøi söû duïng
khi caàn lieân keát vôùi caùc öùng duïng khaùc.
Caùc thieát bò loïc seùt phaûi thoûa caùc yeâu caàu kyõ thuaät sau:
 Doøng xung seùt taûn ñònh möùc phaûi lôùn hôn doøng xung seùt cöïc ñaïi taïi nôi ñaët thieát bò
choáng seùt. Ñieàu kieän naøy nhaèm ñaûm baûo tuoåi thoï vaø khaû naêng baûo veä cuûa thieát bò
choáng seùt. Taïi Vieät Nam, doøng xung seùt cöïc ñaïi ghi nhaän ñöôïc cho ñeán nay laø 90kA.
Do thieát bò loïc seùt thöôøng ñöôïc söû duïng nhö thieát bò baûo veä thöù caáp, chính vì theá Qui
phaïm choáng seùt cho caùc coâng trình vieãn thoâng TCN -174:1998 cuûa Toång cuïc Böu ñieän,
ñieàu 10, muïc 2.f coù qui ñònh veà khaû naêng thoaùt doøng xung seùt daïng soùng 8/20s cuûa
thieát bò loïc seùt laø 12 xung laäp laïi bieân ñoä khoâng nhoû hôn 5kA.
 Coù khaû naêng caét nhieàu xung laäp laïi bieân ñoä nhoû (< 20kA), ñieàu kieän naøy laø do trong
thöïc teá xung seùt bieân ñoä lôùn (treân 100kA) coù xaùc suaát xaûy ra raát thaáp (1%), coøn xung
laäp laïi coù bieân ñoä nhoû raát thöôøng xaûy ra (xaùc suaát xuaát hieän xaûy ra treân 85%).
 Ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc phaûi thoûa yeâu caàu neâu trong TCN:68-174:1998, ñieàu 10,
muïc 2.b. Cuï theå laø 275-277 Vrms/AC giöõa daây pha vaø daây trung tính vaø 475-480
Vrms/AC giöõa daây pha vaø daây pha.
 Doøng ñònh möùc cuûa thieát bò loïc seùt phaûi lôùn hôn doøng taûi cöïc ñaïi.
 Caáu taïo thieát bò loïc seùt phaûi coù tuï ñieän vaø ñieän caûm vôùi taàn soá caét töø 300Hz ñeán
3400Hz, thöôøng laø 800Hz. Ngoaøi ra cuoän loïc seùt phaûi laø cuoän loïc coù loõi khoâng khí
(khoâng bò baûo hoaø khi coù xung seùt ñi qua), ñieàu naøy cho pheùp khaû naêng caûn doøng seùt
cuûa cuoän loïc khoâng bò suy giaûm ngay caû ñoái vôùi caùc xung seùt bieân ñoä lôùn (TCN68-
174:1998, ñieàu 10, muïc 2.e).
 Ñieän aùp thoâng qua thaáp. Ñieàu kieän naøy nhaèm muïc ñích giôùi haïn quaù aùp ngang qua thieát
bò caàn baûo veä khi xuaát hieän xung seùt vaø do ñoù ñaûm baûo an toaøn cho thieát bò.
 Phaàn caét seùt sô caáp coù toác ñoä ñaùp öùng nhanh (haøng ns).
 Khaû naêng chòu quaù aùp cao, theo caùc yeâu caàu cuûa UL 1449-02/1998, laø 480Vrms.
 Baûo veä ña cheá ñoä, toát nhaát laø L-N vaø N-E (Ñieàu 10, muïc 2.a cuûa tieâu chuaån TCN 68-
174:1998).

 Hoaït ñoäng lieân tuïc vaø tin caäy, nghóa laø khoâng ñöôïc coâ laäp caùc phaàn töû cuûa thieát bò
choáng seùt ra khoûi maïch baûo veä trong baát kyø tình huoáng naøo.
 Coù heä thoáng ñeøn baùo phaàn traêm khaû naêng caét seùt coøn laïi cuûa thieát bò (thieát bò söû duïng
coâng ngheä MOV vaø TDS). Ñieàu naøy raát quan troïng vì hieän nay thieát bò choáng seùt lan
truyeàn treân ñöôøng nguoàn thöôøng söû duïng caùc phaàn töû MOV maø tuoåi thoï vaø khaû naêng
caét seùt cuûa noù laïi phuï thuoäc vaøo soá laàn taûn seùt vaø bieân ñoä xung seùt taùc ñoäng. Neáu thieát
bò choáng seùt chæ coù 01 ñeøn baùo tình traïng laøm vieäc thì seõ khoâng theå bieát khaû naêng taûn
seùt coøn laïi ñeå döï truø thay theá.
 Coù khaû naêng phaân bieät quaù aùp do seùt vaø caùc nguyeân do khaùc. Ñieàu naøy cho pheùp ñôn
giaûn trong laép ñaët vaø vaän haønh nhö: khoâng phaûi taùch thieát bò choáng seùt ra khoûi maïng
khi söû duïng maùy phaùt ñieän, thieát bò choáng seùt laøm vieäc hieäu quaû vaø tin caäy ngay trong
maïng ñieän coù ñieän aùp khoâng oån ñònh (thöôøng laø maïng phaân phoái ñieän cuûa caùc nöôùc
trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ), naâng cao tuoåi thoï cuûa thieát bò choáng seùt, …
 Thieát bò coù tích hôïp coâng taéc baùo ñoäng nhaèm taïo ñieàu kieän deã daøng cho ngöôøi söû duïng
khi caàn lieân keát vôùi caùc öùng duïng khaùc.
 Thieát bò loïc seùt coù daïng tích hôïp, töùc laø phaàn töû caét seùt vaø loïc seùt coù chung moät voû.
Ñieàu naøy cho pheùp giaûm thieåu kích thöôùc thieát bò vaø khoâng gian laép ñaët.
d. Ñieàu kieän löïa choïn thieát bò caét seùt vaø loïc seùt
Thieát bò caét seùt ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
1. Doøng xung seùt cöïc ñaïi vôùi daïng soùng seùt chuaån 8/20s
Isñmc > Ismax
Vôùi: Isñmc laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi maø thieát bò caét seùt coù theå chòu ñöïng ñöôïc (kA);
Ismax laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi ghi nhaän ñöôïc taïi nôi ñaët thieát bò caét seùt (kA).
Taïi Vieät Nam, Ismax = 90.7kA (Baùo caùo hoäi nghò choáng seùt quoác teá taïi Haø Noäi 04/97).
2. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc ñaïi
Uñmc > Ulvmax
Vôùi: Uñmc laø ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò caét seùt (V); Ulvmax laø ñieän aùp laøm
vieäc cöïc ñaïi (V).
3. Soá pha caàn baûo veä: 1 pha hay 3 pha
4. Caáu hình baûo veä: pha – trung tính, pha – ñaát hay trung tính – ñaát
5. Khaû naêng caét nhieàu xung
6. Khaû naêng hieån thò tình traïng laøm vieäc cuûa thieát bò
7. Coâng taéc baùo ñoäng
8. Coâng ngheä cheá taïo: MOV hay TDS
Thieát bò loïc seùt ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
Isñmc > Ismax
Vôùi: Isñmc laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi maø thieát bò caét seùt coù theå chòu ñöïng ñöôïc (kA);
Ismax laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi ghi nhaän ñöôïc taïi nôi ñaët thieát bò caét seùt (kA).
Taïi Vieät Nam, Ismax = 90.7kA (Baùo caùo hoäi nghò choáng seùt quoác teá taïi Haø Noäi 04/97).
Uñmc > Ulvmax
Vôùi: Uñmc laø ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò caét seùt (V); Ulvmax laø ñieän aùp laøm
vieäc cöïc ñaïi (V).
3. Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi
Iñml > Ilvmax
Vôùi: Iñml laø doøng ñieän vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò loïc seùt (A); Ilvmax laø doøng ñieän
taûi cöïc ñaïi (A).
4. Soá pha caàn baûo veä: 1 pha hay 3 pha
5. Caáu hình baûo veä: pha – trung tính, pha – ñaát hay trung tính – ñaát
9. Coâng ngheä cheá taïo MOV hay TDS.
7.10. KYÕ THUAÄT CHOÁNG SEÙT LAN TRUYEÀN TREÂN ÑÖÔØNG TÍN HIEÄU
1. Coâng ngheä
a. OÁng phoùng khí (GDT)
OÁng phoùng khí laø moät caûi tieán raát tinh vi cuûa khe hôû phoùng ñieän, thích hôïp cho baûo veä maïng
vieãn thoâng. Loaïi thöôøng söû duïng cho maïng vieãn thoâng coù ñöôøng kính 3/8 inch vaø daøy ¼ inch. Maët
caét ngang trình baøy ôû Hình 7.31. Noù goàm coù moät voû thuûy tinh hoaëc söù beân ngoaøi vaø beân trong chöùa
ñaày khí trô aùp suaát thaáp vôùi hai ñieän cöïc ôû hai beân. Haàu heát oáng phoùng khí ñeàu coù chöùa chaát phaùt
xaï ñeå oån ñònh ñieän aùp phoùng ñieän. Maët khaùc, söï phoùng ñieän raát nhaïy caûm vôùi aùnh saùng moâi
tröôøng xung quanh.
Do coù kích thöôùc nhoû vaø khe hôû khaù roäng neân ñieän dung raát thaáp (vaøi pF). Khi khoâng hoaït hoùa
thì traïng thaùi toång trôû ngaét hoaëc ñieän trôû caùch ñieän raát lôùn.
Caùc thoâng soá kyõ thuaät chính bao goàm: ñieän aùp phoùng ñieän (moät chieàu vaø xung), ñieän aùp dö cöïc
ñaïi, ñieän aùp hoà quang vaø doøng xung cöïc ñaïi.
Ñieän aùp phoùng ñieän bieán thieân chaäm khoaûng 5000V/s. Giaù trò ñieän aùp moät chieàu trong phaïm vi
töø 75 ñeán 300V ñeå cung caáp caùc yeâu caàu baûo veä cho haàu heát caùc heä thoáng vieãn thoâng. Giaù trò xung
aùp cöïc ñaïi laø möùc maø thieát bò seõ ñaùnh löûa vaø trôû neân daãn ñieän khi aùp vaøo noù ñieän aùp coù ñoä bieán
thieân taêng leân nhanh choùng (khoaûng 100 V/s). Giaù trò xung aùp cöïc ñaïi töø 400 ñeán 600V phuï thuoäc
vaøo loaïi thieát bò.

OÁng phoùng khí ñaùnh löûa raát nhanh nhöng ñieän aùp ñaùnh löûa taêng leân theo ñoä doác cuûa ñaàu soùng
trình baøy nhö Hình 7.32. Ñöôøng gaàn nhö thaúng ñöùng ñaëc tröng cho thôøi gian taêng ñoät bieán cuûa
xung. Thôøi gian ñaùp öùng lôùn hôn 0.1s khi thôøi gian taêng chaäm vaø giaûm xuoáng döôùi 0.1s vôùi toác
ñoä taêng aùp 20kV/s. Tuy nhieân, ñieän aùp ñaùnh löûa taêng hôn 1000V ñoái vôùi oáng phoùng khí loaïi
250VDC.
Chaát kích hoaït
Ñieän cöïc trung taâm “e”
Ñieän cöïc Ñieän cöïc Ñieän cöïc “a” Ñieän cöïc “b”
Chaát caùch ñieän Vuøng phoùng ñieän Caùch ñieän

Thuûy tinh/Goám
Ñieän cöïc moài Ñieän cöïc moài Ñieän cöïc moài
Hình 7.31. Maët caét ngang cuûa oáng phoùng khí
Ñieän aùp phoùng ñieän duy trì phaûi thaáp hôn ñieän aùp dö ñeå daäp taét hoà quang sau khi quaù aùp xaûy
ra. Ñieän aùp dö vaøo khoaûng 60% ñeán 70% ñieän aùp phoùng ñieän.
Ñieän aùp hoà quang laø ñieän aùp ngang qua thieát bò khi daãn ñieän. Ñieän aùp naøy thöôøng vaøo khoaûng
3V ñeán 10V, nhöng seõ vöôït quaù 30V vôùi xung doøng cöïc ñaïi.
Xung doøng cöïc ñaïi ñoái vôùi soùng 8/20s töø 10kA ñeán 20kA söû duïng cho thieát bò vieãn thoâng. Ñoái
vôùi xung laëp laïi soùng 10/1000s thì giaù trò doøng khoaûng 100A, phuø hôïp vôùi möùc ñoä loä thieân trong
maïng thueâ bao ñieän thoaïi.
OÁng phoùng khí thöôøng coù tuoåi thoï cao vôùi ñieàu kieän vaän haønh bình thöôøng, tuy nhieân, cuõng coù
hö hoûng xaûy ra. Caùc hö hoûng thöôøng do doøng roø vaø ñieän aùp ñaùnh löûa gaây ra. Thöû nghieäm cho thaáy
caùc oáng phoùng khí söû duïng töø 6 ñeán 8 naêm coù 15% ñaùnh löûa ngoaøi qui ñònh ñieän aùp. Do ñieän aùp
ñaùnh löûa taêng leân trong quaù trình söû duïng neân thieát bò baûo veä thöôøng söû duïng keát hôïp moät khe hôû
phoùng ñieän döï phoøng maéc song song vôùi oáng phoùng khí. Tuoåi thoï söû duïng thöôøng do nhaø saûn xuaát
qui ñònh khi gia taêng theâm 50% ñieän aùp phoùng ñieän vaø ñieän aùp ñaùnh löûa. Caùc giôùi haïn khaùc nhö
vieäc giaûm ñieän trôû roø ræ nhoû hôn 1mW.
Oáng phoùng khí coù caùc öu ñieåm sau:
 Khaû naêng chòu doøng cao
 Ñieän dung thaáp
 Traïng thaùi toång trôû ngaét cao
Oáng phoùng khí coù caùc khuyeát ñieåm sau:

 Thôøi gian ñaùp öùng thaáp
 Tuoåi thoï coù giôùi haïn
 Ñieän aùp thoâng qua cao

 Hö hoûng ôû traïng thaùi hôû maïch.
Ñieän aùp phoùng ñieän (kV)
Thôøi gian ñaùp öùng (ns)

Hình 7.32. Thôøi gian ñaùp öùng cuûa oáng phoùng khí
Phaàn lôùn do ñieän aùp phoùng ñieän cao neân oáng phoùng khí khoâng ñöôïc khuyeán duøng laøm thieát bò
neàn ñeå baûo veä cho caùc modem noái vôùi ñöôøng daây döõ lieäu hay thoâng tin.
b. MOV (Metal Oxyde Varistor)
MOV ñöôïc toång hôïp bôûi caùc haït oxyde keõm naèm trong caùc ma traän bismuth vaø caùc oxyde kim
loaïi khaùc. Maët giao tieáp giöõa oxyde keõm vaø ma traän vaät lieäu coù ñaëc tính töông töï nhö moät tieáp
giaùp p-n, coù ñieän aùp ñaùnh thuûng vaøo khoaûng 2.6V. Vôùi caáu truùc naøy, veà maët ñieän MOV laø moät
nhoùm caùc diode maéc song song, trong moät nhoùm laïi bao goàm caùc diode maéc noái tieáp, nhaèm ñaït
ñöôïc caùc thoâng soá veà ñieän theo yeâu caàu. Beà daøy MOV caøng cao thì ñieän aùp ñaùnh thuûng vaø ñieän
aùp vaän haønh caøng lôùn. Tieát dieän maët caét ngang cuûa MOV caøng lôùn thì khaû naêng chòu doøng caøng
cao. Caáu taïo cuûa MOV ñöôïc trình baøy trong Hình 7.33.
MOV ñöôïc caáu taïo töø caùc vaät lieäu gioáng nhö goám, thöôøng ñöôïc cheá taïo döôùi daïng ñóa vôùi
ñöôøng kính phoå bieán laø 7mm, 14mm vaø 20mm. Beà maët cuûa caùc ñóa naøy ñöôïc phuû moät lôùp kim loaïi
daãn ñieän cao nhö baïc ñeå taïo ra moät chaát daãn ñieän ñoàng nhaát xuyeân qua maët caét ngang cuûa thieát
bò. Sau ñoù, caùc boä phaän gaén vaøo ñöôïc phuû moät lôùp nhöïa beàn.
Daõy ñieän aùp ñieån hình cuûa MOV töø 8V ñeán 1000V cho caùc thieát bò rieâng leû. Khaû naêng doøng
xung (8/20s) töø vaøi Ampe ñeán vaøi ngaøn Ampe tuøy thuoäc vaøo kích côõ cuûa thieát bò.
Hình 7.33. Maët caét ngang cuûa MOV

Thoâng soá ñieän ñaëc tröng cuûa MOV bao goàm ñieän aùp vaän haønh, ñieän aùp ñaùnh thuûng, ñieän aùp
keïp vôùi doøng xung ñænh lôùn nhaát vaø doøng roø. Ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi ñöôïc choïn thaáp hôn ñieän
aùp ñaùnh thuûng sao cho ôû ñieàu kieän vaän haønh bình thöôøng noù sinh ra moät löôïng nhieät khoâng ñaùng
keå. Ñieän aùp ñaùnh thuûng laø moät ñieåm quaù ñoä maø taïi ñoù neáu ñieän aùp taêng leân moät löôïng nhoû thì
doøng ñieän taêng leân moät löôïng ñaùng keå laøm cho hieän töôïng keïp xaûy ra. Giôùi haïn cöïc ñaïi cuûa ñieän
aùp ñaùnh thuûng ñieån hình taïi 1mA lôùn hôn töø 20% ñeán 40% ñieän aùp ñaùnh thuûng nhoû nhaát.
Doøng xung ñænh cöïc ñaïi laø haøm phuï thuoäc vaøo dieän tích cuûa thieát bò vaø noù naèm trong daõy töø
vaøi chuïc ñeán vaøi chuïc ngaøn ampe. MOV coù daïng soùng xung tieâu bieåu laø 8/20s, do ñoù ñöôïc duøng
ôû phaàn sô caáp ngang qua ñöôøng caáp nguoàn.
Caùc ñaëc tính keïp cuûa MOV coù ñieän aùp xoay chieàu 27VAC vôùi naêng löôïng taûn xung cöïc ñaïi
trình baøy ôû Hình 7.34. Naêng löôïng quaù ñoä chuyeån hoùa töø xung coù bieân ñoä ñænh 90V vaø giaûm theo
haøm muõ. Toång trôû nguoàn maùy phaùt xung laø 0.55. Ñieän aùp keïp ñænh laø 62.5V trong khi doøng khai
trieån laø 50A. Heä soá keïp ñöôïc xaùc ñònh laø 2.3.
MOV (27V)
Vert: 10V/div
Horiz: 0.5ms/div
Toång trôû nguoàn: 0.55
Vpeak=62.5V
Hình 7.34. Daïng soùng ñieän aùp keïp cuûa MOV
Doøng roø ñöôïc lieät keâ ñoái vôùi MOV söû duïng trong öùng duïng baûo veä caùc thieát bò nhaïy caûm, coøn
ñoái vôùi ñöôøng caáp nguoàn thì khoâng caàn thieát. Cheá ñoä doøng roø cuûa MOV töông töï nhö cuûa tieáp giaùp
p-n thoâng thöôøng. Noù taêng gaàn gaáp ñoâi khi nhieät ñoä taêng leân 100oC vaø cuõng taêng raát nhanh theo
ñieän aùp söû duïng. Taïi ñieän aùp baèng 80% ñieän aùp ñaùnh thuûng vaø ôû 500oC thì doøng roø khoaûng vaøi
A.
Maëc duø lyù thuyeát veà vaän haønh cuûa MOV phaùt trieån chöa hoaøn haûo, nhöng do noù coù cheá ñoä vaän
haønh töông töï nhö dbiode laøm vieäc vôùi ñieän aùp ngöôïc hai chieàu neân thôøi gian ñaùp öùng cuûa noù raát
nhanh.
Döôùi moät ñieàu kieän xung, tuoåi thoï cuûa MOV laø ñaëc tính heát söùc quan troïng. Ví duï ñieån hình
nhö Hình 7.35. Caùc döõ lieäu naøy töông öùng cuûa ñóa coù ñöôøng kính 20mm vaø coù ñieän aùp danh ñònh
töø 130V ñeán 320V. Caùc ñaëc tính tuoåi thoï thöôøng ñöôïc cho öùng vôùi moãi loaïi hoï thieát bò.
Söï hö hoûng cuûa MOV ñöôïc xaùc ñònh khi ñieän aùp ñaùnh thuûng giaûm döôùi möùc 10%. Khi MOV
ñang chòu doøng xung thì chuùng giaûm ñi moät löôïng haït nôi tieáp giaùp laøm cho chuùng noùng quaù möùc
vaø chuyeån sang traïng thaùi daãn ñieän cao. Hö hoûng xaûy ra trong caùc öùng duïng treân ñöôøng caáp nguoàn
khi ñieän aùp ñaùnh thuûng giaûm xuoáng döôùi ñieåm maø MOV keïp caùc doøng xung ñænh cuûa ñöôøng
nguoàn.
Trong öùng duïng truyeàn tín hieäu, ñieän aùp ñaùnh thuûng phaûi naèm treân caùc doøng xung ñænh cuûa
doøng xoay chieàu trong suoát moät chu kyø hay naêng luôïng ñi qua, neáu khoâng thì söï hö hoûng ngay töùc
thì seõ xaûy ra.

Hình 7.35. Soá xung coù theå chòu ñöôïc cuûa moät loaïi MOV
Öu ñieåm cuûa MOV trong vieäc söû duïng ñeå baûo veä caùc thieát bò vi xöû lyù laø: khaû naêng chòu doøng
cao, daõy ñieän aùp vaø doøng ñieän hoaït ñoäng roäng, thôøi gian ñaùp öùng nhanh vaø hö hoûng ôû traïng thaùi
ngaén maïch. Nhöng MOV cuõng coù nhöôïc ñieåm laø: ñieän aùp ñaùnh thuûng giaûm töø töø vaø dung khaùng
cao.
c. Diode Zener (Zener TVS – Transient Voltage Suppression)
Diode Zener coù caáu taïo töø tieáp giaùp silicon p-n, ñöôïc thieát keá coù dieän tích lôùn ñeå vaän haønh ôû
ñieän aùp ngöôïc vaø xöû lyù moät doøng ñieän cao hôn hoï vôùi noù (diode ñieàu chænh ñieän aùp Zener).
Moät vaøi nhaø cheá taïo söû duïng dieän tích baùn daãn mesa nhoû vôùi boä taûn nhieät baèng kim loaïi ñeå taûn
doøng xung ñænh lôùn nhaát. Tuy nhieân, neáu söû duïng moät khuoân baùn daãn planar die coù ñieän tích lôùn
seõ taïo ra doøng roø vaø heä soá keïp nhoû. Tieát dieän caét ngang cuûa baùn daãn planar die trình baøy ôû Hình
7.36 vaø moät vaøi khuoân maãu nhö Hình 7.37.
Voû Plastic
Lôùp baùn daãn
Moái haøn
Hình 7.36. Maët caét ngang

cuûa Diode Zener Hình 7.37. Caùc daïng khuoân maãu TVS
Caùc thoâng soá kyõ thuaät veà ñieän bao goàm: ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi, ñieän aùp ñaùnh thuûng ngöôïc
cöïc ñaïi, doøng xung ñænh, ñieän aùp keïp ñænh, naêng löôïng xung ñænh vaø doøng roø.
Ñieän aùp vaän haønh hay ñieän aùp laøm vieäc bình thöôøng thöôøng coù giaù trò ñieän aùp töø 5V ñeán
250V. Ñieän aùp daãn ngöôïc xaùc ñònh ñieän aùp xung ñænh xoay chieàu hay moät chieàu maø diode coù theå
chòu ñöôïc. Ñieän aùp daãn ngöôïc ñöôïc ñaëc tröng döôùi 10% ñeán 15% ñieän aùp ñaùnh thuûng ngöôïc nhoû
nhaát.

Ñieän aùp ñaùnh thuûng ngöôïc laø ñaëc tröng taïi möùc phaân cöïc maø ôû ñoù thieát bò baét ñaàu daãn ôû cheá
ñoä hieäu öùng thaùc. Doøng ñieän thöû ñieån hình laø 1mA cho caùc diode coù ñieän aùp ñaùnh thuûng 10V vaø
10mA cho caùc diode coù ñieän aùp ñaùnh thuûng thaáp hôn.
Doøng xung ñænh laø giôùi haïn treân cao nhaát maø ôû ñoù thieát bò ñöôïc hi voïng laø seõ coù tuoåi thoï cao.
Tieáp giaùp p-n silicon chòu ñöôïc naêng löôïng thay ñoåi khi laøm vieäc ôû daïng soùng quaù ñoä qui ñònh, vì
doøng ñieän laø haøm phuï thuoäc vaøo ñieän aùp keïp. Ví duï,ï thieát bò 6.8V chòu ñöôïc khoaûng 28 laàn doøng
xung so vôùi doøng xung maø thieát bò 220V chòu ñöôïc. Döôùi ñieàu kieän daïng soùng xung nhö nhau thì
caû hai ñieän aùp 6.8V vaø 220V ñeàu tieâu taùn naêng löôïng xung nhö nhau. Haàu heát caùc Diode Zener
TVS ñeàu coù loaïi daïng soùng 10/1000s neân chuùng ñöôïc duøng trong coâng ngheä thoâng tin.
Daïng soùng ñieän aùp keïp cuûa Diode Zener TVS 27V coù khaû naêng taûn naêng löôïng 1.5J trình baøy
ôû Hình 7.38. Ñieän aùp ñænh cuûa noù laø 30.2V. Nguoàn naêng löôïng quaù ñoä aùp vaøo töông töï ñoái vôùi
MOV. Tuy vaäy, doøng ñieän ñi qua Diode Zener vöôït quaù 100A, cao hôn raát nhieàu so vôùi MOV bôûi
vì ñieän aùp keïp cuûa noù thaáp hôn. Maëc duø doøng xung cao nhöng Diode Zener coù hoaït ñoäng keïp toát
hôn vôùi heä soá keïp laø 1,1.
Ñieän aùp keïp Vc (V)
t (500s/div)
Hình 7.38. Daïng soùng ñieän aùp keïp cuûa Zener TVS
100
Coâng suaát xung ñænh PP
10
(kW)
1
0.1 1 10 100 1000 10000
Ñoä roäng xung tp (µs)
Hình 7.39. Ñaëc tính naêng löôïng xung ñænh cuûa hoï Zener TVS
Naêng löôïng xung ñænh laø naêng löôïng tieâu taùn töùc thôøi ôû ñieàu kieän xung ñaùnh giaù. Thöôøng giaù
trò naêng löôïng xung ñænh laø 500W, 600W vaø1500W cho daïng soùng 10/1000s. Khi ñoä roäng xung
giaûm thì dung löôïng naêng löôïng ñænh taêng theo quan heä logarit. Ví duï, ñöôøng mieâu taû naêng löôïng
xung ñænh ñoái vôùi ñoä roäng xung nhö Hình 7.38. Ñoà thò naøy öùng vôùi hoï 1.5kW noái tieáp (daïng xung
10/1000s) cuûa Diode Zener vaø coù theå ñöôïc theâm vaøo ñeå xaùc ñònh giaù trò naêng löôïng treân daõy ñoä
roäng xung. Taïi ñoä roäng 50s, giaù trò naêng löôïng xung lôùn nhaát ñöôïc chæ ra ôû
Hình 7.39 laø 6kW, gaáp 4 laàn ôû ñoä roäng 1ms vaø khaû naêng chòu doøng ñieän cuõng taêng gaàn 4 laàn.

Ñeå taêng khaû naêng taûn naêng löôïng, caùc thieát bò ñöôïc xeáp noái tieáp vôùi nhau. Ví duï, caàn taêng gaáp
ñoâi khaû naêng taûn naêng löôïng cuûa Diode Zener ôû ñieän aùp 100V, 1.5kW thì raát deã laøm baèng caùch
maéc 2 Diode Zener 50V noái tieáp vôùi nhau. Ñoái vôùi vieäc noái naøy aûnh höôûng cuûa heä soá laø keïp
khoâng ñaùng keå.
Maëc duø caùc giôùi haïn doøng roø laø töông ñoái cao ñoái vôùi caùc caáp haï aùp coâng nghieäp (500A ñeán
1000A) vaø giaûm xuoáng ñeán 5A hoaëc thaáp hôn vôùi ñieän aùp cao hôn 10V, khi söû duïng khuoân baùn
daãn planar thì doøng roø seõ giaûm thaáp hôn giôùi haïn ñaëc tröng trong caùc loaïi ñieän aùp coâng nghieäp.
Dung khaùng cuûa hoï diode phoå bieán 1500W, thöôøng vöôït quaù 10.000pF taïi ñieåm phaân cöïc 0 cho
phaàn ñieän aùp 6.8V vaø seõ giaûm theo haøm muõ xuoáng thaáp hôn 100pF cho thieát bò ñieän aùp 220V.
Dung khaùng giaûm tuyeán tính theo söï taêng cuûa ñieän aùp phaân cöïc. Dung khaùng cuûa thieát bò coù ñieän
aùp laø 6.8V laø 7000pF thì ôû ñieän aùp 220V chæ coøn döôùi 60pF.
Dung khaùng coù aûnh höôûng treân ñöôøng tín hieäu taïi taàn soá cao. ÔÛ maïch ñieän truyeàn döõ lieäu toác
ñoä cao, dung khaùng seõ thaáp neáu gheùp noái tieáp hai diode nhö Hình 7.40. Döôùi ñieàu kieän vaän haønh
bình thöôøng, diode treân (Ds) seõ laøm vieäc taïi doøng phaân cöïc 0. Vì yeâu caàu naêng löôïng tieâu taùn cuûa
diode nhoû neân dieän tích cuûa noù cho pheùp nhoû hôn nhieàu vôùi TVS diode (Dz) vôùi muïc ñích cung
caáp ñieän dung thaáp. Diode phía treân thöôøng khoâng ñöôïc duøng ñeå laøm vieäc ôû cheá ñoä thaùc. Do ño,ù
neáu coù moät ñieän aùp aâm vöôït quaù ñieän aùp ngöôïc cuûa khoái hai diode naøy xaûy ra thì diode coù naêng
löôïng thaáp phaûi ñöôïc baûo veä baèng moät diode khaùc (Dp) ñöôïc keát noái chaám chaám nhö Hình 7.40.
Söï saép xeáp naøy töông thích cho tröôøng hôïp maø taïi ñoù tín hieäu treân ñöôøng daãn luoân luoân döông.
Khi truyeàn tín hieäu xoay chieàu thì diode Dp phaûi ñöôïc thay theá baèng khoái coù dung khaùng thaáp
khaùc, ñöôïc keát noái ngöôïc song song.
Toác ñoä ngaét daãn laø thuoäc tính thöù nhaát cuûa Diode Zener TVS. Hieäu öùng thaùc xaûy ra trong vaøi
pico giaây nhöng caùc thöû nghieäm phuø hôïp vôùi lyù thuyeát gaàn nhö raát khoù. Trong thöïc teá thieát bò seõ
coù thôøi gian ñaùp öùng gaàn nhö ngay laäp töùc.
Diode tieáp giaùp p-n laø diode ñôn höôùng. Ñeå söû duïng treân ñöôøng tín hieäu xoay chieàu phaûi coù
moät thieát bò ña höôùng baèng caùch noái hai thieát bò ñôn höôùng ñoái löng vôùi nhau. Haàu heát caùc nhaø saûn
xuaát duøng khoái PNP hay NPN. Vuøng trung taâm ñöôïc laøm töông ñoái roäng coù theå so saùnh vôùi cöïc B
cuûa transitor nhaèm toái thieåu hoùa hoaït ñoäng transitor laø nguyeân nhaân gaây ra söï taêng doøng roø.
Hình 7.40. Sô ñoà gheùp noái tieáp 2 Zener Diode
Cô cheá khoâng giaø hoùa laø tính chaát ñaëc tröng cuûa Diode Zener. Chuùng thöôøng ôû moät trong hai
traïng thaùi: toát hoaëc ngaén maïch luùc quaù taûi. Tuoåi thoï laâu daøi ñaõ nghieân cöùu chæ ra baèng chuùng
khoâng coù söï suy giaûm tuoåi thoï phuï thuoäc vaøo caùc thoâng soá taïi ñieåm tröôùc khi hö hoûng. Keát quaû hö
hoûng do quaù aùp laø nguyeân nhaân do boä taûn nhieät baèng kim loaïi cuûa chip silicon khoâng hoaït ñoäng
khi quaù nhieät neân daãn ñeán hö hoûng. Gioáng nhö MOV, chip silicon nhanh choùng hö hoûng trong
traïng thaùi ngaén maïch laâu daøi hay ñoä roäng xung lôùn vöôït quaù khaû naêng cuûa chuùng.

Öu ñieåm cuûa Diode Zener laø: khaû naêng chòu xung laëp laïi cao, heä soá keïp thaáp, thôøi gian taùc
ñoäng haøng ns, khoâng giaø hoùa, daõy ñieän aùp roäng, hö hoûng ôû traïng thaùi ngaén maïch.
Nhöôïc ñieåm cuûa Diode Zener laø: doøng xung khoâng laëp laïi thaáp, dung khaùng cao vôùi ñieän aùp
thaáp.
Do toác ñoä ñaùp öùng nhanh vaø heä soá keïp thaáp neân diode zener ñöôïc duøng ñeå baûo veä caùc thieát bò
vi xöû lyù, treân caùc thanh goùp DC vaø caùc coång nhaäp/xuaát.
d. Coâng ngheä hoãn hôïp

Caùc phaàn töû baûo veä choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu coù caùc öu, nhöôïc ñieåm khaùc
nhau, ñaëc bieät laø veà thôøi gian taùc ñoäng vaø khaû naêng taûn seùt. Thí duï, oáng phoùng khí coù khaû naêng
taûn seùt cao (ñeán 20kA8/20s) nhöng thôøi gian taùc ñoäng chaäm (haøng traêm ns); ngöôïc laïi diode
zener coù thôøi gian taùc ñoäng nhanh (haøng ns) nhöng khaû naêng taûn seùt töông ñoái thaáp (ñeán 5kA
8/20s). Chính vì vaäy, ñeå thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng truyeàn tín hieäu ñaït hieäu quaû
cao, caàn phaûi keát hôïp caùc phaàn töû baûo veä khaùc nhau trong moät maïch baûo veä. Hình 7.41 trình baøy
caáu taïo thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn tín hieäu trong ñoù söû duïng coâng ngheä hoãn hôïp oáng
phoùng khí (GDT), MOV vaø Avalanche Silicon Diode (SAD).
Z Z
MOV SAD
GDT MOV SAD
Z Z
20kA
10kA
Khaû naêng taûn seùt 5kA
1ns
25ns
100ns Thôøi gian ñaùp öùng
Hình 7.41. Sô ñoà caáu taïo thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu
2. Caùc yeâu caàu kyõ thuaät ñoái vôùi thieát bò choáng seùt treân ñöôøng tín hieäu
Theo Qui phaïm choáng seùt cho caùc coâng trình vieãn thoâng TCN -174: 1998 cuûa Toång cuïc Böu
ñieän, ñieàu 9, muïc 1, caùc thieát bò choáng seùt treân ñöôøng caùp ñoàng truïc phaûi thoûa caùc yeâu caàu kyõ
thuaät sau:
 Thieát bò phaûi coù khaû naêng chòu ñöôïc doøng xung seùt daïng soùng 8/20s coù bieân ñoä khoâng
nhoû hôn 5kA .
 Thôøi gian nhaïy ñaùp öùng cuûa thieát bò khoâng ñöôïc lôùn hôn 5ns ñoái vôùi soùng xung aùp coù
ñoä doác 2kV/ns.
 Tyû soá soùng ñöùng cho toaøn boä daûi taàn laøm vieäc khoâng lôùn hôn 1,5:1
 Suy hao xen vaøo cuûa thieát bò baûo veä phaûi nhoû hôn 0.5dB trong daûi taàn laøm vieäc.
 Daûi nhieät ñoä laøm vieäc cuûa thieát bò roäng, thích nghi vôùi ñieåm laép ñaët

 Ñieän dung cuûa thieát bò choáng seùt khoâng ñöôïc lôùn hôn 3pF
 Thieát bò coù trôû khaùng vaø loaïi ñaàu noái thích hôïp
 Thieát bò phaûi chòu ñöôïc ít nhaát laø 400 laàn ñoái vôùi soùng daïng 10/1000s coù bieân ñoä
500A.
3. Caùc loaïi thieát bò choáng seùt treân ñöôøng tín hieäu
Do coù nhieàu loaïi ñöôøng truyeàn vôùi ñaëc tính veà chuaån ñöôøng truyeàn, toác ñoä truyeàn, ñieän aùp vaø
doøng laøm vieäc neân thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu thöôøng laø loaïi ñaëc cheá vaø
ñöôïc chia laøm nhieàu chuûng loaïi nhö sau:
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn ñoàng truïc vôùi caùc giaûi taàn MF, HF, VHF vaø UHF
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng daây thoaïi
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn döõ lieäu toác ñoä cao
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn E1
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn döõ lieäu
 Thieát bò choáng seùt baûo veä caûm bieán taûi troïng
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn tín hieäu coâng nghieäp theo caùc chuaån RS232,
RS422 vaø RS485
 Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng truyeàn tín hieäu Video trong caùc öùng duïng SATV, CATV
vaø CCTV
 Thieát bò choáng seùt baûo veä maùy tính vaø thieát bò ngoaïi vi theo caùc chuaån RS232, RS422
vaø RS485
 Thieát bò choáng seùt baûo veä maïng noäi boä LAN theo caùc chuaån 100Base-T, 10Base-T,
10Base-2, 10Base-5, AUI vaø Token Ring.
 Thieát bò choáng seùt baûo veä maïng dieän roäng WAN theo caùc chuaån Dial-Up, Leased Line,
ISDN, DDS, T1/E1 vaø V.35.
4. Ñieàu kieän choïn thieát bò choáng seùt treân ñöôøng tín hieäu
Thieát bò caét seùt ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
Isñmc > Ismax
Vôùi: Isñmc laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi maø thieát bò choáng seùt coù theå chòu ñöïng ñöôïc (kA);
Ismax laø bieân ñoä xung seùt cöïc ñaïi ghi nhaän ñöôïc taïi nôi ñaët thieát bò choáng seùt (kA).
Uñmc > Ulvmax
Vôùi: Uñmc laø ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò choáng seùt (V); Ulvmax laø ñieän aùp
laøm vieäc cöïc ñaïi (V).
3. Toác ñoä truyeàn tín hieäu:
fmax > fñm
Vôùi: fñm laø toác ñoä truyeàn ñònh möùc cuûa maïng (MHz hay Mb/s); fmax laø toác ñoä truyeàn tín
hieäu cöïc ñaïi cuûa thieát bò choáng seùt (MHz hay Mb/s).

4. Ñieän aùp keïp phuï thuoäc ñöôøng truyeàn caàn baûo veä (LAN: <10V; RS232: <15V;
RS422/485: < 9V; V.35: <20V; Dial Up: < 315V; Leased Line: < 65V;
ISDN, DDS: < 65V; T1/E1/PRI: < 65V; Token Ring: <18V; …
5. Toác ñoä ñaùp öùng: < 5ns
6. Suy hao xen vaøo: < 0.5dB
7. Ñaàu noái phuø hôïp: Coax BNC, Coax F type, Coax N-type, RJ11, RJ45, DB9, DB15,
DB25, M35, Krone, Terminal Strip, Twinax
7.11. VÍ DUÏ AÙP DUÏNG
Ví duï 7.1. Thieát keá heä choáng seùt tröïc tieáp cho coâng trình coù kích thöôùc nhö sau: daøi 30m, roäng
15m, cao 10m (Hình 7.42) trong hai tröôøng hôïp:
a. Söû duïng kim thu seùt Franklin.
b. Söû duïng kim thu seùt phoùng ñieän sôùm.
Giaûi:
a. Söû duïng kim seùt coù thu chieàu cao h=2,4m, töï ñöùng gaén treân ñeá kim, coá ñònh treân maùi nhaø.
Doïc theo rìa maùi, boá trí 6 kim theo chieàu doïc caùch nhau 6m vaø 4 kim theo chieàu roäng caùch nhau
5m. Caùc kim ñöôïc noái vôùi nhau baèng caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2.
a. Kim Franklin b. Kim ESE

Hình 7.42. Phöông aùn choáng seùt tröïc tieáp
Vì kim thu seùt ñöôïc boá trí doïc theo rìa maùi, neân khoâng caàn phaûi kieåm tra baùn kính baûo veä maø
chæ caàn kieåm tra khoaûng caùch an toaøn giöõa hai kim ñaët laân caän nhau.
Kieåm tra khoaûng caùch an toaøn giöõa 2 kim theo chieàu doïc:
Dd=6m< 7h=7x2.4=16.8m (ñaït yeâu caàu)
Kieåm tra khoaûng caùch an toaøn giöõa 2 kim theo chieàu ngang:
Dn=5m< 7h=7x2.4=16.8m (ñaït yeâu caàu)
Kieåm tra khoaûng caùch an toaøn giöõa 2 kim theo ñöôøng cheùo:
Dc= D d2  D 2n  6 2  5 2  7,8m< 7h=7x2.4=16.8m (ñaït yeâu caàu)
Theo qui ñònh cuûa tieâu chuaån NFC12-107:1991, khi khoaûng caùch giöõa hai daây thoaùt seùt quaù
30m, caàn boå xung 1 daây thoaùt seùt. Do ñoù, theo chieàu doïc cuûa coâng trình caàn söû duïng theâm moät daây
thoaùt seùt. Nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi, ôû 3m cuoái tröôùc khi xuoáng ñaát, daây thoaùt seùt caàn boïc
trong oáng PVC.

Trong tröôøng hôïp, coâng trình khoâng phaûi laø coâng trình troïng ñieåm (nguy cô chaùy, noå cao,…),
coù theå söû duïng phöông phaùp choáng seùt troïng ñieåm, töùc laø öu tieân choáng cho caùc vò trí coù khaû naêng
bò seùt ñaùnh cao (rìa maùi, goùc caïnh toaø nhaø,..) thì coù theå boá trí caùc kim doïc theo rìa maùi theo chieàu
doïc vaø chieàu ngang cuûa toaø nhaø. Tröôøng hôïp naøy coù theå khoâng boá trí caùc kim ôû giöõa maùi nhaø.
Nhöng vaãn giöõ löôùi caùp ñoàng traàn ñan treân maùi. Löôùi naøy ñoùng vai troø loàng Faraday baûo veä taêng
cöôøng cho khu vöïc giöõa maùi.
Heä thoáng coïc noái ñaát bao goàm 6 coïc noái ñaát, daøi L=3m, ñöôøng kính d=16mm, choân saâu h=0.5m
ñaët ôû 4 goùc coâng trình vaø 2 ñieåm giöõa theo chieàu daøi. Heä thoáng caùp noái caùc coïc daøi 32m theo
chieàu doïc vaø 15m theo chieàu roäng.
Vôùi ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño vaøo muøa khoâ ρ=300m, ñieän trôû noái ñaát cuûa moät coïc:
ρ 4L 2h  L
r  [ln ( )] *  80,4
c 2πL 1.36 * d 4h  L
Vôùi soá coïc n=6, c  0,8 . Ñieän trôû cuûa heä thoáng 6 coïc:
rc 80,4
Rc    16,8 
n.c 6.0,8

Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =32x2+15x2=94m, choân
saâu so vôùi maët ñaát h=0,5m:
ρ 4L t
rt  [ln( )  1]  7
L t h.d
Tra töø Baûng 3.8 (chöông 3), tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây)  th  0.64 , ñieän trôû noái ñaát
cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây):
rt 7,8
R th    10,9 
 th 0,64

R c . R th 16,8.10,9
R HT    6,6
R c  R th . 16,8  10,9
Ñieän trôû xung noái ñaát:
Rnñ =RHT
Vôùi chieàu daøi daây noái Lt =106m, =1 vaø Rnñ = RHT = 6,6 <10 (Ñaït yeâu caàu)
b. Söû duïng kim thu seùt ESE, coù thôøi gian phoùng ñieän sôùm T = 45s, ñaët giöõa toaø nhaø, treân coät
ñôõ coù chieàu cao 4m. Choïn möùc baûo veä 3, töông öùng vôùi D=45m vaø I=10kA.
Ñoä lôïi khoaûng caùch: L = v.T= 1,1.45 = 49.5m
Baùn kính baûo veä cuûa kim ESE:
R p  h2D  h   L2D  L
R p  42.45  4  49,52.45  49,5 = 85m

Nhaän thaáy, vuøng baûo veä bao truøm toaøn boä coâng trình vaø vieäc choïn kim ESE neâu treân laø thích
hôïp.
Daây thoaùt seùt ñöôïc söû duïng laø caùp ñoàng traàn tieát dieän 50mm2. Ñeå ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi,
3m caùp tính töø maët ñaát ñöôïc boïc oáng PVC.
Heä thoáng noái ñaát trong tröôøng hôïp naøy, do khoâng ñoøi hoûi nhieàu daây daãn xuoáng nhö tröôøng hôïp
kim Franlin, bao goàm heä thoáng 5 coïc daøi L=3m, ñöôøng kính d=16mm, choân caùch nhau 6m.
ρ 4L 2h  L
r  [ln ( )] *  80,4
c 2πL 1.36 * d 4h  L
Vôùi soá coïc n=5, c  0,81 (Baûng 3.8, chöông 3). Ñieän trôû cuûa heä thoáng 5 coïc:
rc 80,4
Rc    20 
n.c 5.0,81
Ñieän trôû xung cuûa heä thoáng coïc vôùi c = 0,5 (Baûng 7.4):
Rcx =cRc=20.0,5= 10

Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =24m, choân saâu so vôùi
ρ 4L t
rt  [ln( )  1]  25,2
L t h.d
Tra Baûng 3.8 (chöông 3), tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây)  th  0,82 , ñieän trôû noái ñaát cuûa
daây caùp ñoàng noái caùc coïc khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây):
rt 25,2
R th    30,7 
 th 0,82
Ñieän trôû xung cuûa heä thoáng daây noái coïc vôùi t = 0,95 (Baûng 7.5):
Rthx =tRth = 30,7.0,95= 29,2
Ñieän trôû noái ñaát xung cuûa toaøn heä thoáng:

R cx . R thx 10.29,2
R HTX    7,45
R cx  R thx . 10  29,2
RHTX = 7,45 < 10 (Ñaït yeâu caàu)
Ví duï 7.2. Thieát keá heä choáng seùt tröïc tieáp cho coâng trình (Hình 7.43) trong hai tröôøng hôïp:
a. Söû duïng kim thu seùt Franklin.
b. Söû duïng kim thu seùt phoùng ñieän sôùm.

Giaûi:
a. Tröôøng hôïp söû duïng kim Franklin
Choïn 6 kim thu seùt baèng theùp boïc ñoàng, coù chieàu cao L=2,4m, ñöôøng kính d=16m, boá trí ôû caùc
goùc caïnh toaø nhaø.
Kieåm tra khaû naêng baûo veä rìa maùi AB cuûa kim 1 vaø kim 2:
13m 7m
3 2
8
10m 6
9m
4 1
5 7
10m
C A
15m
30m
a. Kim Franklin b. Kim ESE

Hình 7.43. Phöông aùn choáng seùt tröïc tieáp
Vôùi HA=10m vaø h=15+4+2,4=21,4m neân HA<2/3 h; vì chieàu cao coâng trình döôùi 30m, choïn
p=1; baùn kính baûo veä rA cung caáp bôûi kim 1 vaø kim 2 ôû ñoä cao HA ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
2  H 
hA  h rA  1,5h1  A p  13,4m > AC=10m
3  0.8h 
Beà roäng baûo veä bA cuûa hai kim 1 vaø kim 2, vôùi khoaûng caùch giöõa hai kim a=10m, chieàu cao
hieäu duïng cuûa kim hA=21,4-10=11,4m
7h A  a
b A  2 rA = 12,5m > AC=10m
14 h A  a
Töø caùc keát quaû tính toaùn neâu treân, nhaän thaáy kim thu seùt 1 vaø 2 hoaøn toaøn coù khaû naêng baûo veä
rìa maùi AB.
Kim tra khoaûng caùch giöûa caùc kim 1, 2, 3 vaø 4:
D14= D23=7m <7x2,4=16,8m (Ñaït yeâu caàu)
D24= D13= 7 2  10 2 =12,2m <7x2,4=16,8m (Ñaït yeâu caàu)
Do kim 5 vaø 6 coù ñoä cao thaáp hôn kim 3 vaø 4, caàn kieåm tra khoaûng caùch giöõa caùc kim vôùi ñoä
cao kim thaáp nhaát (kim 5 vaø 6).
D57= 13m <7x2,4=16,8m (Ñaït yeâu caàu)

D67= 10 2  132 =16,4m <7x2,4=16,8m (Ñaït yeâu caàu)
Nhö vaäy, heä thoáng 6 kim coù chieàu cao moät kim laø 2,4m ñaõ baûo veä ñöôïc coâng trình.
Ñeå thuaän tieän cho vieäc nhanh choùng taûn doøng seùt vaøo ñaát, söû duïng caùp ñoàng traàn, tieát dieän
50mm2, noái kim ôû vò trí 2 vaø 5 xuoáng ñaát (hai kim coù vò trí ñoái dieän theo ñöôøng cheùo chính vaø caùch
xa vò trí laép ñaët thieát bò ñieän töû nhaïy caûm). Khi caùch maët ñaát 3m, caùp ñoàng traàn caàn ñi trong oáng
PVC ñeå ñaûm baûo an toaøn.
Heä thoáng noái ñaát laø voøng noái ñaát baèng caùp ñoàng traàn, tieát dieän 50mm2, choân caùch moùng coâng
trình 2m, saâu 0,5m. Chieàu daøi cuûa voøng noái ñaát:
Lt=(30+4).2+ (10+4).2=96m
Vôùi ñieän trôû suaát cuûa ñaát ño vaøo muøa khoâ ρ=200m, ñieän trôû noái ñaát cuûa voøng noái ñaát:
ρ 4L t
rt  [ln( )  1]  5,1
L t h.d
Tra Baûng 3.8 (chöông 3) vôùi a/L=2, tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây) th  0,70 , ñieän trôû
noái ñaát cuûa voøng noái ñaát khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây):
rt 5,1
R th    7,29 
 th 0,70
Rnñ =RHT
Vôùi =1 vaø Rnñ = RHT = 7,29 <10 (Ñaït yeâu caàu)
b. Tröôøng hôïp söû duïng kim thu seùt phoùng ñieän sôùm ESE
Kim thu seùt phoùng ñieän sôùm coù thôøi gian phoùng ñieän sôùm T = 25s, ñaët giöõa toaø nhaø, treân coät
ñôõ coù chieàu cao 3m. Vì coâng trình quan troïng, choïn möùc baûo veä raát cao, töông öùng vôùi D=20m vaø
I=3kA.
Ñoä lôïi khoaûng caùch: L = v.T= 1,1.25 = 27,5m
Baùn kính baûo veä cuûa kim ESE ôû ñoä cao tính töø ñænh kim ñeán maët phaúng 1234:
R p1234  h2D  h   ΔL2D  ΔL
R p1234  32.20  3  27,52.20  27,5 = 44m
Baùn kính baûo veä cuûa kim ESE ôû ñoä cao tính töø ñænh kim ñeán maët phaúng 567:
R p567  h2D  h   ΔL2D  ΔL
R p567  72.20  7  27,52.20  27,5 = 46m
Baùn kính baûo veä cuûa kim ESE ôû ñoä cao tính töø ñænh kim ñeán maët phaúng ABC:

R pABC  h2D  h   ΔL2D  ΔL
R pABC  122.20  12  27,52.20  27,5 = 47m
Baùn kính baûo veä cuûa kim ESE ôû ñoä cao tính töø ñænh kim ñeán maët ñaát:
R p  h2D  h   ΔL2D  ΔL
R pABC  222.20  22  27,52.20  27,5 = 47,5m
Nhö vaäy, kim ESE khoâng nhöõng baûo veä hoaøn toaøn coâng trình maø coøn baûo veä khu vöïc laân caän
coâng trình trong phaïm vi baùn kính 47,5m.
Vì coâng trình coù nhieàu thieát bò ñieän töû nhaïy caûm, söû duïng caùp thoaùt seùt choáng nhieãu Ericore,
vôùi chieàu daøi caùp ñöôïc xaùc ñònh nhö sau (töø ñieåm cuoái cuûa coâng trình ra heä thoáng noái ñaát coù
khoaûng caùch laø 3m):
L= 3+8,6+9+10+10+3  44m
Heä thoáng coïc noái ñaát bao goàm 3 coïc noái ñaát, daøi L=3m, ñöôøng kính d=16mm, choân saâu
h=0.5m, caùch nhau a=6m.
ρ 4L 2h  L
r  [ln ( )] *  40,2Ω
c 2πL 1.36 * d 4h  L
Vôùi soá coïc n=3, a/L=2 , η c  0,86 . Ñieän trôû cuûa heä thoáng 3 coïc:
rc 40,2
Rc    15,6 
n.c 3.0,86

Ñieän trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc vôùi toång chieàu daøi Lt =6x2=12m, choân saâu so
vôùi maët ñaát h=0,5m:
ρ 4L t
rt  [ln( )  1]  22,4
L t (hd)1 / 2
Tra Baûng 3.8 (chöông 3) vôùi n=3, a/L=2, tìm ñöôïc heä soá söû duïng thanh (daây) η th  0.92 , ñieän
trôû noái ñaát cuûa daây caùp ñoàng noái caùc coïc khi xeùt ñeán heä soá söû duïng thanh (daây):
rt 22,4
R th    24,4 
 th 0,92

R c . R th 15,6.24,4
R HT    9,5
R c  R th . 15,6  24,4
Rnñ =RHT
Vôùi =0,8 vaø Rnñ = RHT = 7,6 <10 (Ñaït yeâu caàu)

Ví duï 7.3. Ñeà ra giaûi phaùp choáng seùt lan truyeàn cho moät phoøng maùy tính cuûa moät tröôøng ñaïi
hoïc. Bieát raèng tröôøng ñaïi hoïc naøy ñaët trong khu vöïc noäi thaønh, phoøng maùy trang bò 30 maùy tính
noái maïng, coù moät ñöôøng caùp RJ45 töø HUB cuûa phoøng maùy noái vôùi maùy chuû cuûa tröôøng, moät
ñöôøng caùp ñieän thoaïi coù soá rieâng, khoâng qua toång ñaøi.
Giaûi:
Doøng taûi cuûa 30 maùy tính:
I=1,2x30=36A
Vì maùy tính laø thieát bò ñieän töû nhaïy caûm neân söû duïng thieát bò caét loïc seùt trang bò taïi tuû phaân
phoái ñieän cuûa phoøng. Thieát bò caét loïc seùt coù caùc thoáng soá nhö sau:
Isñmc > Ismax
Vì tröôøng ôû khu vöïc noäi thaønh neân theo tieâu chuaån IEC 1024-1, Ismax = 20kA
Uñmc > Ulvmax
Vôùi: Uñmc laø ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò caét seùt (V); Ulvmax =240V
3. Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi
Iñml > Ilvmax
Vôùi: Iñml laø doøng ñieän vaän haønh ñònh möùc cuûa thieát bò loïc seùt (A); Ilvmax =36A.
4. Soá pha caàn baûo veä: 1 pha
5. Caáu hình baûo veä: pha – trung tính, trung tính – ñaát
9. Coâng ngheä cheá taïo TDS, do maïng ñieän cung caáp cho tröôøng coù chaát löôïng khoâng oån
ñònh.
Caên cöù vaøo caùc ñieàu kieän neâu treân coù theå choïn thieát bò caét loïc seùt TSG-SRF140 cuûa Erico
Inc., thieát bò naøy coù Isñmc =130kA, Uñmc =277V, Iñml =40A, 1 pha, caáu hình baûo veä L-N vaø N-E, ñeøn
baùo hieån thò keøm coâng taéc baùo ñoäng, coâng ngheä TSG+TDS.
Ñeå choáng seùt lan truyeàn cho ñöôøng maïng maùy tính söû duïng caùp RJ45, choïn thieát bò choáng seùt
chuyeân duøng LAN-RJ45. Thieát bò naøy coù Isñmc =20kA 8/20s.
Ñeå choáng seùt cho ñöôøng ñieän thoaïi söû duïng thieát bò choáng seùt treân moät ñoâi daây UTB-SA, thieát
bò naøy Isñmc =20kA 8/20s, thích hôïp ñeå baûo veä cho ñöôøng daây ñieän thoaïi rieâng bieät, caàn coù khaû
naêng taûn doøng seùt cao.

CHÖÔNG 8
COÂNG CUÏ VAØ QUAÛN LYÙ AN TOAØN ÑIEÄN
8.1. BIEÄN PHAÙP KYÕ THUAÄT AN TOAØN ÑIEÄN
Caùc coâng cuï baûo veä ñoùng vai troø raát quan troïng vaø khoâng theå thieáu trong caùc bieän phaùp an
toaøn ñieän cho con ngöôøi. Caùc coâng cuï baûo veä thoâng duïng bao goàm: caùc thieát bò kieåm tra ñieän, khí
cuï baûo veä, thieát bò baûo veä caàm tay, ...
8.1.1 CAÙC LOAÏI COÂNG CUÏ BAÛO VEÄ
1. Phaân loaïi
Theo chöùc naêng, caùc coâng cuï baûo veä bao goàm:
 Caùc coâng cuï caùch ly con ngöôøi vôùi caùc phaàn daãn ñieän vaø vôùi ñaát: kìm caùch ñieän, caùc
loaïi coâng cuï coù tay caàm caùch ñieän, thaûm cao su (Hình 8.1), gheá caùch ñieän (Hình 8.2),
gaêng tay caùch ñieän, gaêng tay cao su (Hình 8.3), uûng cao su vaø giaày caùch ñieän (Hình
8.4),……
Hình 8.1. Coâng cuï caùch ñieän Hình 8.2.. Gheá caùch ñieän
Hình 8.3. Gaêng tay caùch ñieän Hình 8.4. Giaày caùch ñieän
 Caùc coâng cuï ño löôøng, thao taùc: saøo chæ ñieän aùp di ñoäng vaø saøo thao taùc caùch ñieän
(Hình 8.5),…
 Caùc coâng cuï baûo veä traùnh caùc tai naïn: kính baûo veä maét (Hình 8.6), noùn baûo hoä (Hình
8.7),…
 Caùc coâng cuï duøng ñeå laøm vieäc treân cao: ñai an toaøn (Hình 8.8), daây ñeo an toaøn (Hình
8.9), thang xeáp, thang naâng, choøi naâng kieåu oáng xeáp...
 Caùc coâng cuï ngaên ngöøa vaø caûnh baùo: noái ñaát di ñoäng, raøo chaén vaø caùc bieån baùo phoøng
ngöøa.
Hình 8.5. Saøo chæ ñieän aùp vaø thao taùc caùch ñieän
Hình 8.6. Kính baûo veä maét Hình 8.7. Noùn baûo hoä
Hình 8.8. Ñai an toaøn Hình 8.9. Daây ñeo an toaøn Hình 8.10. Thao taùc noái ñaát
Theo caáp ñieän aùp cuûa maïng ñieän, caùc coâng cuï baûo veä bao goàm: loaïi döôùi 1000V vaø loaïi treân
1000V. Trong moãi loaïi laïi phaân bieät loaïi chuû yeáu vaø loaïi phuï trôï.
2. Caùc coâng cuï caùch ly baûo veä chuû yeáu vaø phuï trôï
Vôùi ñieän aùp treân 1000V, caùc coâng cuï caùch ly chuû yeáu bao goàm saøo thao taùc vaø ño löôøng,
Ampe keïp, caùi chæ thò ñieän aùp, caùc thieát bò caùch ñieän vaø caùc coâng cuï phuï trôï ñeå laøm coâng vieäc söûa
chöõa.
Vôùi ñieän aùp döôùi 1000V, caùc coâng cuï caùch ly chuû yeáu bao goàm gaêng tay caùch ñieän, caùc thieát
bò caùch ñieän caàm tay, buùt thöû ñieän....
Vôùi ñieän aùp treân 1000V, caùc coâng cuï caùch ly phuï trôï bao goàm gaêng tay caùch ñieän, uûng caùch
ñieän, thaûm vaø giaù caùch ñieän.

Vôùi ñieän aùp döôùi 1000V, caùc coâng cuï caùch ly phuï trôï bao goàm giaøy caùch ñieän, thaûm caùch ñieän
vaø giaù ñôõ caùch ñieän.
Giaøy caùch ñieän ôû baát kyø caáp ñieän aùp naøo cuõng ñeàu laø coâng cuï baûo veä choáng giaät vaø traù nh ñieän
aùp böôùc.
Ampe keïp laø coâng cuï caùch ñieän duøng ñeå ño doøng ñieän trong caùc daây daãn coù ñieän aùp döôùi
10kV (khoâng caàn phaûi caét maïch ñieän).
Caùch ñieän cuûa caùc coâng cuï baûo veä chuû yeáu cho pheùp tieáp xuùc vôùi caùc phaàn daãn ñieän cuûa caùc
trang thieát bò ñieän.
Caùc coâng cuï caùch ly baûo veä phuï trôï khoâng baûo ñaûm an toaøn ñieän vì chuùng khoâng chòu ñöôïc
ñieän aùp laøm vieäc cuûa caùc trang thieát bò ñieän.
Buùt thöû ñieän laøm vieäc treân nguyeân taéc doøng ñieän taùc duïng chaïy qua vaø thöôøng söû duïng ñeå
kieåm tra caùc maïch coù ñieän aùp döôùi 500V.
Chaát löôïng caùc coâng cuï baûo veä aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán ñoä tin caäy vaø möùc ñoä an toaøn nhaèm
haïn cheá caùc tai naïn ñieän neân phaûi kieåm tra ñònh kyø.
Neáu thaáy nghi ngôø coù hö hoûng hay giaûm chaát löôïng caàn phaûi kòp thôøi kieåm tra ñoät xuaát.
Thôøi gian kieåm tra ñònh kyø ñöôïc quy ñònh nhö sau:
 Saøo ño ñieän : 3 naêm/ 1 laàn
 Kìm caùch ñieän : 2 naêm/ 1 laàn
 Saøo thöû ñieän ñeå laøm vieäc ôû ñieän aùp treân 1000V: 1 naêm/ 1 laàn
 Gaêng tay caùch ñieän : 6 thaùng/ 1 laàn
 UÛng caùch ñieän, giaày caùch ñieän : 1 naêm/ 1 laàn
 Caùc coâng cuï thi coâng coù tay caàm caùch ñieän : 1 naêm/ 1 laàn
 Buùt thöû ñieän aùp döôùi 500V : Thöôøng xuyeân
3. Caùc coâng cuï baûo veä ñeå laøm vieäc vôùi trang thieát bò ñieän khi ñaõ caét ñieän
Boä noái ñaát taïm thôøi di ñoäng (Hình 8.10) laø coâng cuï baûo veä chaéc chaén nhaát ñeå loaïi tröø söï xuaát
hieän ñieän baát ngôø ôû caùc phaàn ñaõ caét ñieän. Boä noái ñaát taïm thôøi goàm daây daãn ñeå noái taét caùc pha,
daây daãn ñeå noái ñaát vaø caùc cöïc noái daây vôùi coïc noái ñaát.
Daây daãn noái ñaát taïm thôøi duøng daây ñoàng meàm, tieát dieän phaûi ñuû baûo ñaûm oån ñònh nhieät khi coù
ngaén maïch nhöng khoâng nhoû hôn 25mm2 (vôùi ñieän aùp thaáp hôn 1000V, tieát dieän cho pheùp
16mm2).
Khi duøng daây daãn ñeå noái ñaát caùc thanh daãn ñieän, cöïc noái ñaát phaûi coù caáu taïo sao cho coù theå
duøng saøo caùch ñieän ñeå ñaáu vaø thaùo daây khoûi thanh daãn. Taát caû caùc moái noái cuûa boä noái ñaát taïm
thôøi di ñoäng ñeàu duøng lieân keát bu loâng. Tröôøng hôïp caù bieät coù theå duøng lieân keát haøn.
Caùc raøo chaén taïm di ñoäng, caùc taám chaén caùch ñieän duøng ñeå baûo veä khoâng cho ngöôøi chaïm vaøo
caùc phaàn daãn ñieän cuûa trang thieát bò ñieän ñang coù ñieän. Treân raøo chaén, taám chaén phaûi treo caùc
bieån baùo.
4. Caùc bieån baùo phoøng ngöøa
Tuøy theo muïc ñích nhaéc nhôû, caûnh baùo hay phoøng ngöøa, coù theå coù caùc loaïi bieån baùo khaùc
nhau:
 Bieån baùo phoøng ngöøa: “Ñieän aùp cao nguy hieåm cheát ngöôøi”, “Coù ñieän nguy hieåm cheát
ngöôøi”, “Ñöùng laïi, ñieän aùp cao”, “Ñöùng laïi nguy hieåm cheát ngöôøi”...
 Bieån caám: “Caám ñoùng ñieän, coù ngöôøi laøm vieäc”, “Caám vaøo, ñieän cao theá nguy hieåm
cheát ngöôøi”
 Bieån cho pheùp : “Cho pheùp laøm vieäc taïi ñaây”

 Bieån nhaéc : “Noái ñaát”

Caùc loaïi bieån baùo di ñoäng duøng trong caùc trang thieát bò coù ñieän aùp treân vaø döôùi 1000V caàn laøm
baèng vaät lieäu caùch ñieän (chaát deûo hoaëc bìa cöùng caùch ñieän) caám duøng vaät lieäu daãn ñieän laøm bieån
baùo. Phía treân bieån baùo phaûi coù loã hoaëc moùc ñeå treo.
Bieån cho pheùp “Laøm vieäc taïi ñaây” chæ ñöôïc treo sau khi ñaõ laép ñaët noái ñaát ôû caùc phaàn ñaõ caét
ñieän cuûa trang thieát bò ñieän, nôi caàn thieát tieán haønh coâng vieäc söûa chöõa.
Bieån baùo “Khoâng ñöôïc treøo nguy hieåm cheát ngöôøi” treo treân coät ñieän ôû ñoä cao 2,43m caùch
maët ñaát.
Vieäc treo vaø caát caùc bieån baùo chæ coù nhaân vieân coù traùch nhieäm môùi ñöôïc thi haønh.
Hình 8.11 giôùi thieäu moät soá maãu bieån baùo.
Hình 8.11. Moät soá maãu bieån baùo

5. Caùc coâng cuï baûo veä duøng khi laøm vieäc treân cao
Caùc coâng cuï baûo veä duøng khi laøm vieäc treân cao bao goàm daây ñeo an toaøn, thang xeáp vaø choøi
töï naâng.
Daây ñeo an toaøn phaûi ñöôïc thöû laïi khi coù nghi ngôø chaát löôïng vaø ñònh kyø ít nhaát 6 thaùng/1 laàn.
Daây ñeo phaûi thöû vôùi troïng löôïng 225kg trong 5 phuùt (tröôùc khi leo leân coät ñeàu phaûi kieåm tra laïi).
Thang xeáp baûo ñaûm cho ngöôøi laøm vieäc an toaøn ôû treân cao khi laép caùc thieát bò cao caùch maët
ñaát ñeán 3,5m. Thang xeáp ñöôïc thöû ñònh kyø 1 naêm/1 laàn vôùi taûi troïng 200kg trong 5 phuùùt.
Caùc choøi töï naâng duøng ñeå laép vaø söûa chöõa ñöôøng daây, ñeøn. Vieäc söû duïng phaûi tuaân theo caùc
yeâu caàu ñaëc bieät veà kyõ thuaät an toaøn do nhaø saûn xuaát ñeà ra (Hình 8.12).
6. Söû duïng vaø baûo quaûn caùc coâng cuï baûo veä
Tröôùc khi söû duïng, phaûi kieåm tra laïi tính töông thích cuûa caùc coâng cuï baûo veä coù phuø hôïp vôùi
ñieän aùp cuûa caùc trang thieát bò ñieän.
Coâng cuï baûo veä caùch ñieän phaûi ñöôïc baûo quaûn traùnh taùc haïi cuûa xaêng daàu vaø caùc chaát töông töï
phaù hoaïi cao su caùch ñieän.
Khi duøng saøo caùch ñieän ñeå ñoùng, caét caùc caàu dao caùch ly phaûi ñi uûng caùch ñieän, mang gaêng
tay caùch ñieän vaø kính baûo veä maét.
Khi coù doâng hoaëc saép coù doâng, caám thay daây chaûy cuûa caàu chì vaø thao taùc chuyeån maïch ôû caùc
thieát bò ñieän aùp treân 1000V.
Ñoái vôùi caùc thieát bò ñaët ngoaøi nhaø, khi trôøi aåm hoaëc möa cho pheùp duøng saøo thao taùc caùch ñieän
ñeå ñaáu laép caùc boä noái ñaát taïm.
Khi söû duïng kìm caùch ñieän, tay phaûi mang gaêng caùch ñieän, chaân phaûi ñi uûng caùch ñieän hoaëc
ñöùng treân giaù caùch ñieän khi thaùo laép caàu chì coù ñieän. Ngöôøi thao taùc phaûi ñeo kính baûo veä vaø coù
ngöôøi thöù hai ñöùng giaùm saùt.
Hình 8.12. Choøi töï naâng Hình 8.13. Saøo caùch ñieän
Khi söû duïng caùc coâng cuï caùch ñieän caàm tay cuõng phaûi mang gaêng tay vaø uûng caùch ñieän.
Vieäc laép raùp boä noái ñaát di ñoäng seõ tieán haønh sau khi ñaõ kieåm tra khoâng coù ñieän ôû boä phaän caàn
noái ñaát. Noái daây noái ñaát vôùi thanh noái ñaát vaø cuoái cuøng duøng saøo caùch ñieän noái daây noái taét caùc cöïc
vaøo daây noái ñaát. Tieán haønh caùc coâng vieäc naøy ñeàu mang gaêng tay caùch ñieän, uûng caùch ñieän, kính
baûo veä maét vaø phaûi coù ngöôøi thöù hai giaùm saùt.
8.1.2. AN TOAØN ÑIEÄN KHI SÖÛ DUÏNG VAØ VAÄN HAØNH CAÙC THIEÁT BÒ DUØNG ÑIEÄN
Nhöõng yeâu caàu chung veà kyõ thuaät an toaøn ñieän goàm:
 Chaát löôïng caùch ñieän cuûa thieát bò
 Coâng taùc che chaén caùc boä phaän daãn ñieän ôû nôi ngöôøi deã va chaïm phaûi
 Coâng taùc noái ñaát, noái trung tính caùc boä phaän kim loaïi cuûa thieát bò ñieän
 Caùch söû duïng ñieän aùp thaáp
1. Yeâu caàu veà an toaøn khi söû duïng caùc duïng cuï ñieän
Veà caáu taïo, caùc thieát bò ñieän caàm tay caàn phaûi baûo ñaûm an toaøn tuyeät ñoái cho ngöôøi söû duïng
vaø phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu sau:
 Caùc phaàn daãn ñieän phaûi coù che chaén ñeå khoâng cho ngöôøi baát ngôø va chaïm phaûi.
 Möùc ñoä caùch ñieän phaûi toát ôû taát caû caùc boä phaän choã daây daãn ñieän ñi vaøo duïng cuï
phaûi coù caùc oáng ñeäm.
 Thieát bò ñieän caàm tay ñieän aùp treân 36V phaûi coù noái ñaát. Vieäc noái ñaát thöïc hieän baèng
moät ruoät rieâng cuûa daây daãn caáp ñieän. Ruoät naøy phaûi noái chaéc chaén vôùi voû duïng cuï
ñieän ôû phía trong nhôø moät cöïc noái ñaát ñaëc bieät coù loâng ñeàn loø xo (cheû). Thöôøng cöïc
naøy ñöôïc ñaùnh daáu “3” (noái ñaát). Ruoät noái ñaát phaûi naèm trong cuøng moät voû vôùi caùc
daây pha vaø coù cuøng moät tieát dieän vôùi chuùng (khoâng nhoû hôn 1.5mm2 ).
 Daây daãn meàm duøng cho thieát bò ñieän moät pha phaûi coù 3 ruoät, thieát bò ñieän 3 pha phaûi
coù 4 ruoät.
 Caáu taïo caùc phích noái phaûi loaïi tröø khaû naêng chaïm vaøo caùc phaàn daãn ñieän.

 Caùc maùy bieán aùp haï aùp duøng cho thieát bò ñieän ñieän aùp 36V phaûi noái ñaát baèng caùch
noái ruoät noái ñaát cuûa daây daãn cung caáp vôùi cöïc noái ñaát cuûa maùy bieán aùp. Moät ñaàu daây
cuûa cuoän thöù caáp phaûi ñöôïc noái ra voû ñaõ noái ñaát.
 Phích caém vaø oå caém duøng cho ñieän aùp 36V phaûi coù caáu taïo vaø sôn maøu khaùc vôùi loïai
duøng cho ñieän aùp 110V vaø 220V ñeå loaïi tröø khaû naêng nhaàm laãn.
 Tröôùc khi ñoùng ñieän vaøo thieát bò ñieän caàm tay phaûi kieåm tra kyõ tình traïng daây cung
caáp ñieän (daây khoâng ñöôïc keùo caêng, vaën xoaén hoaëc deã chaïm vaøo vaät noùng, aåm dính
daàu môõ…) khi di chuyeån vò trí, caùc thieát bò ñieän caàm tay phaûi caét ñieän hoaøn toaøn.
 Khoâng cho pheùp söû duïng thieát bò ñieän caàm tay ôû ngoaøi trôøi khi coù möa baõo.
 Moãi thaùng moät laàn phaûi kieåm tra tình traïng daây noái ñaát, ño thöû caùch ñieän cuûa caùc
thieát bò ñieän vaø maùy ñieän haï aùp.
2. Yeâu caàu veà an toaøn ñieän khi söû duïng caùc thieát bò chieáu saùng
Ñeå ñaûm baûo an toaøn tuyeät ñoái cho ngöôøi söû duïng caùc thieát bò chieáu saùng caàn phaûi thoûa maõn
caùc yeâu caàu sau:
 ÔÛ ngoaøi trôøi hoaëc ôû caùc phoøng nguy hieåm vaø nguy hieåm ñaëc bieät, boùng ñeøn nung
saùng treo thaáp hôn 2,5m phaûi duøng loaïi chuïp coù caáu taïo kín ñeå ngöôøi ñôõ chaïm vaøo
hoaëc duøng ñieän aùp 36V.
 Daây daãn ñeán ñeøn khoâng ñöôïc chòu löïc vaø khoâng ñöôïc duøng daây daãn ñeå treo ñeøn.
 Khi laép thieát bò chieáu saùng phaûi chuù yù ñeán cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñieåm trung tính.
 Vôùi maïng ñieän coù trung tính tröïc tieáp noái ñaát, daây trung tính phaûi noái vôùi xoaùy cuûa
ñuoâi ñeøn (tröôøng hôïp ñuoâi vaën ren ) coøn daây pha noái vaøo tieáp ñieåm giöõa cuûa ñeøn qua
coâng taéc.
 Caùc ñeøn pha, ñeøn chieáu saùng trong saân baõi ôû coâng tröôøng xaây döïng thöôøng ñöôïc ñaët
treân caùc coät ñoäc laäp hoaëc treân caùc coâng trình cao tieáp giaùp vôùi saân baõi. Phaûi laép ñaët
sao cho ñeøn pha khoâng bò rung do gioù.
 Taát caû caùc caàu dao, caàu chì duøng cho chieáu saùng saân baõi neáu cuøng ñaët ngoaøi nhaø phaûi
coù bieän phaùp choáng möa naéng.
3. Yeâu caàu veà an toaøn ñieän khi coâng taùc treân cao
Khi leo truï phaûi chuù yù:
 Neáu laø truï goã phaûi kieåm tra thaân vaø chaân truï ñeå coù bieän phaùp an toøan tröôùc khi leo,
neân duøng daây ñeo an toaøn ñeå leo truï.
 Neáu laø truï li taâm phaûi kieåm tra ñoä beàn caây saét xoû vaøo truï ñeå leo.
 Neáu laø truï bieán aùp (truï saïn) khi leo leân khoâng ñöôïc baùm tay vaøo caïnh maø phaûi voøng
tay qua truï.
 Neáu laø truï saét phaûi kieåm tra roø ñieän, phaûi baùm vaøo caùc tyø chaén khi leo cao, caån thaän
khi sôø vaøo caùc vaät daãn ñieän nhö ñaø saét, caàn ñeøn ñöôøng, daây daãn khi chöa noái ñaát.
Khi coâng taùc treân cao phaûi chuù yù:
 Phaûi mang daây baûo hoä lao ñoäng.
 Phaûi mang muõ an toaøn gaøi quai.
 Phaûi mang daây an toaøn, khi söû duïng phaûi thöû laïi daây da vaø khi moùc khoùa phaûi ghìm
vaøo khoùa ñeå kieåm tra ñoä chaéc chaén cuûa moùc khoaù.
Khi thöïc hieän coâng taùc caàn chuù yù:
 Ngöôøi ôû treân cao hoaëc döôùi ñaát khoâng ñöôïc neùm leân hoaëc ñeå rôi xuoáng baát cöù vaät gì
coù theå gaây tai naïn cho ngöôøi phía döôùi.
 Ngöôøi ôû döôùi laøm nhieäm vuï cuõng phaûi ñoäi muõ an toaøn vaø traùnh xa taàm rôi cuûa caùc ñoà
vaät.
 Neáu ôû nôi ñoâng ngöôøi, caàn coù bieån baùo, raøo chaén ñeå ñeà phoøng tai naïn cho ngöôøi ñi
laïi.
8.1.3 CHÖÙC NAÊNG CAÙC COÂNG CUÏ BAÛO VEÄ
1. Saøo caùch ñieän
Saøo caùch ñieän duøng ñeå thao taùc thieát bi ñoùng caét vaø thao taùc noái ñaát cho caùc thieát bò ñieän moät
chieàu vaø xoay chieàu taàn soá coâng nghieäp.
Saøo caùch ñieän phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng bình thöôøng trong ñieàu kieän laøm vieäc: nhieät ñoä
ñeán 400C, ñoä aåm töông ñoái ñeán 99% ôû nhieät ñoä 250C, ñoä cao so vôùi möïc nöôùc bieån khoâng lôùn hôn
1000m.
Saøo caùch ñieän coù caáu taïo goàm ba phaàn chính:
 Phaàn laøm vieäc caàn ñaûm baûo coù theå gaén vôùi caùc thieát bò vaø phaàn caùch ñieän khi thao
taùc.
 Phaàn caùch ñieän naèm giöõa phaàn tay caàm caàn ñöôïc cheá taïo baèng caùc vaät lieäu caùch ñieän
coù tính chaát caùch ñieän vaø cô hoïc cao.
 Phaàn tay caàm
Kích thöôùc cô baûn cuûa saøo caùch ñieän khoâng ñöôïc nhoû hôn kích thöôùc cô baûn trong Baûng 8.1.
Baûng 8.1. Kích thöôùc cô baûn cuûa saøo caùch ñieän
Ñieän aùp danh ñònh Chieàu daøi (mm)
cuûa thieát bò ñieän (kV) Phaàn caùch ñieän Phaàn tay caàm
Ñeán 1 Khoâng quy ñònh Khoâng quy ñònh
Töø 2 ñeán 5 700 300
Töø 15 ñeán 35 1100 400
Töø 35 ñeán 110 1400 600
150 2000 900
220 2500 900
330 3000 900
Treân 300 ñeán 500 4000 1000
2. UÛng caùch ñieän

UÛng caùch ñieän ñöôïc duøng coâng cuï baûo veä boå sung nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän
cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát bò ñieän.
UÛng caùch ñieän ñöôïc cheá taïo theo hai caáp ñieän aùp söû duïng: ñeán 1000V vaø treân 1000V.
UÛng caùch ñieän phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng bình thöôøng trong ñieàu kieän laøm vieäc: nhieät ñoä
1000m.
UÛng caùch ñieän ñöôïc cheá taïo vôùi maøu xaùm traéng hay maøu nhaït, töøng ñoâi phaûi ñoàng nhaát veà
maøu saéc.
UÛng caùch ñieän khoâng ñöôïc thaám nöôùc trong quaù trình söû duïng vaø phaûi chòu ñöôïc thöû nghieäm
laõo hoùa trong 190 giôø ôû nhieät ñoä 700C.
3. Thaûm caùch ñieän

Thaûm caùch ñieän thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng cao su vaø ñöôïc söû duïng laøm coâng cuï baûo veä boå
sung nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát bò ñieän.

Thaûm caùch ñieän phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng bình thöôøng trong ñieàu kieän laøm vieäc: nhieät ñoä
1000m.
Thaûm caùch ñieän ñöôïc cheá taïo theo caùc kích thöôùc sau:
 Chieàu daøi töø 500mm ñeán 9000mm.
 Chieàu roäng töø 500mm ñeán 1200mm.
 Chieàu daøy töø 6mm ñeán 10mm.
Thaûm caùch ñieän coù beà maët nhaùm vôùi caùc raõnh raêng cöa coù ñoä saâu töø 1mm ñeán 3mm vaø coù maøu
baát kyø nhöng phaûi ñoàng maøu treân moät taám thaûm.
Thaûm caùch ñieän phaûi chòu ñöôïc ñieän aùp thöû xoay chieàu ñeán 20kV, taàn soá coâng nghieäp trong
thôøi gian 1 phuùt. Doøng roø cho pheùp giöõa caùc ñieän cöïc thöû nghieäm thöôøng khoâng lôùn hôn 1mA treân
1000V ñieän aùp thöû.
Thaûm caùch ñieän uoán cong 1800 theo hai höôùng vuoâng goùc khoâng ñöôïc coù veát nöùt.
Thaûm caùch ñieän phaûi chòu ñöôïc thöû nghieäm ñoä laõo hoùa trong 169 giôø ôû nhieät ñoä 700C.
4. Gaêng tay caùch ñieän
Gaêng tay caùch ñieän thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng cao su vaø ñöôïc söû duïng laøm coâng cuï baûo veä boå
sung nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát bò ñieän.
Gaêng tay caùch ñieän ñöôïc cheá taïo theo hai caáp ñieän aùp söû duïng: ñeán 1000V (gaêng tay haï aùp)
vaø treân 1000V (gaêng tay cao aùp).
Gaêng tay caùch ñieän phaûi ñöôïc cheá taïo ñeå söû duïng bình thöôøng trong ñieàu kieän laøm vieäc: nhieät
ñoä ñeán 400C, ñoä aåm töông ñoái ñeán 99% ôû nhieät ñoä 250C, ñoä cao so vôùi möïc nöôùc bieån khoâng lôùn
hôn 1000m.
Gaêng tay caùch ñieän phaûi ñöôïc cheá taïo ñoàng nhaát veà maøu saéc cho moãi ñoâi, beà maët phaûi nhaün.
Ñoä beàn caùch ñieän cuûa gaêng tay caùch ñieän ñöôïc quy ñònh trong Baûng 8.2.
Baûng 8.2. Ñoä beàn caùch ñieän cuûa gaêng tay caùch ñieän
Ñieän aùp thöû nghieäm (V), Doøng ñieän roø (mA),
Loaïi gaêng tay vôùi taàn soá coâng nghieäp ôû ñieän aùp thöû nghieäm
trong 1 phuùt khoâng ñöôïc vöôït quaù
Gaêng tay caùch ñieän
3500 3,5
ñieän aùp ñeán 1000V
Gaêng tay caùch ñieän
9000 9
ñieän aùp treân 1000V
Gaêng tay caùch ñieän phaûi chòu ñöôïc thöû nghieäm ñoä laõo hoùa trong 169 giôø ôû nhieät ñoä 700C. Sau
ñoù, caùc chæ tieâu cô lyù khoâng ñöôïc thaáp hôn 75% giaù trò tröôùc khi thöû laõo hoaù.
5. Coâng cuï caùch ñieän haï aùp
Coâng cuï caùch ñieän haï aùp thöôøng laø coâng cuï caàm tay vôùi phaàn lôùn caùc phaàn cuûa coâng cuï naøy
ñöôïc boïc caùch ñieän hai lôùp: lôùp beân trong coù chöùc naêng caùch ñieän vaø lôùp beân ngoaøi coù chöùc naêng
baûo veä cô hoïc cho lôùp beân trong, phaàn coøn laïi laø phaàn thao taùc thöôøng baèng kim loaïi vaø khoâng boïc
caùch ñieän. Chöùc naêng cuûa coâng cuï caùch ñieän laø baûo veä choáng ñieän giaät vaø choáng phoùng ñieän hoà
quang khi ngöôøi coâng nhaân tieáp xuùc vôùi phaàn mang ñieän. Haàu heát caùc coâng cuï caùch ñieän haï aùp
ñeàu coù theå söû duïng ôû maïng ñieän ñeán 1000VAC vaø 1500VDC.
Coâng cuï caùch ñieän haï aùp phaûi ñöôïc kieåm tra caùch ñieän ñònh kyø vaø nghieâm caám söû duïng neáu
caùch ñieän bò hö hoûng hay khoâng ñaït yeâu caàu veà an toaøn cho ngöôøi söû duïng.
6. Noùn baûo hoä

Ñeå baûo veä choáng caùc vaät rôi töø treân cao vaø caùc va ñaäp, coâng nhaân phaûi ñoäi noùn baûo hoä coù khaû
naêng caùch ñieän. Tieâu chuaån ANSI Z89.1 chia noùn baûo hoä ra laøm ba loaïi:
 Caáp G: coù chöùc naêng giaûm löïc va ñaäp cuûa caùc vaät rôi vaø giaûm nguy hieåm khi tieáp xuùc
vôùi vaät daãn ñeå traàn haï aùp. Noùn baûo hoä naøy phaûi ñöôïc thöû nghieäm vôùi ñieän aùp pha-ñaát
laø 2,2kV.
 Caáp E: coù chöùc naêng giaûm löïc va ñaäp cuûa caùc vaät rôi vaø giaûm nguy hieåm khi tieáp xuùc
vôùi vaät daãn ñeå traàn cao aùp. Noùn baûo hoä naøy phaûi ñöôïc thöû nghieäm vôùi ñieän aùp pha-ñaát
laø 20kV.
 Caáp C: coù chöùc naêng giaûm löïc va ñaäp cuûa caùc vaät rôi vaø khoâng coù chöùc naêng baûo veä
choáng tieáp xuùc ñieän.
7. Kính baûo hoä, maët naï baûo hoä
Doøng plasma vaø kim loaïi noùng chaûy sinh ra bôûi hoà quang ñieän ñöôïc phoùng ra daïng luoàng vôùi
vaän toác cao, neáu caùc doøng naøy ñi vaøo maét seõ laøm muø maét vónh vieãn. Coâng nhaân khi laøm vieäc neáu
coù khaû naêng tieáp xuùc vôùi hoà quang ñieän caàn phaûi ñeo kính baûo veä maét vaø maët naï phoøng hoä.
Caùc tröôøng hôïp sau khuyeán caùo söû duïng vaät baûo veä ñaàu vaø maét:
 Laøm vieäc gaàn vaät daãn ñeå traàn , ñöôøng daây treân khoâng mang ñieän
 Laøm vieäc vôùi thieát bò ñoùng caét trung /cao aùp noái vôùi daây daãn mang ñieän
 Baát kyø nôi ñaâu coù theå gaây nguy hieåm cho ñaàu, maét, maët do ñieän giaät, hoà quang ñieän,…
 ÔÛ caùc tröôøng hôïp theo yeâu caàu cuûa tieâu chuaån ñòa phöông caàn phaûi ñeo kính baûo veä
maét,..
8.1.4 QUI TRÌNH AN TOAØN SÖÛA CHÖÕA THIEÁT BÒ ÑIEÄN
Hình 8.14 trình baøy qui trình an toaøn söûa chöõa thieát bò ñieän vôùi caùc löu yù nhö sau:
 Ñeå an toaøn, khi laøm vieäc vôùi thieát bò mang ñieän caàn coù ngöôøi trôï giuùp.
 Khi gaëp caùc vaán ñeà khoâng giaûi quyeát ñöôïc hay vieäc söûa chöõa khoâng thuoäc thaåm quyeàn
cho pheùp caàn tham khaûo yù kieán caáp treân.
 Vieäc coâ laäp thieát bò phaûi thöïc hieän ñuùng qui ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi söûa chöõa.
 Sau söûa chöõa hö hoûng hay loãi, caàn kieåm tra nguoäi caån thaän tröôùc khi taùi caáp ñieän cho
thieát bò.
 Vieäc söûa chöõa chæ ñöôïc coi laø hoaøn chænh khi thieát bò hoaït ñoäng chính xaùc nhö mong
muoán.
Löu yù: Trong moät soá tröôøng hôïp, nhaèm muïc ñích haïn cheá toái ña phaïm vi ngöøng caáp ñieän, coù
theå tieán haønh söûa chöõa noùng (khoâng caét ñieän), nhöng tröôøng hôïp naøy caàn coù söï trôï giuùp cuûa caùc
thieát bò an toaøn vaø phaûi tuaân thuû qui trình söûa chöõa nghieâm ngaët ñöôïc pheâ duyeät bôûi caáp coù thaåm
quyeàn.

Laøm vieäc an toaøn

 Coù ngöôøi trôï giuùp khi laøm Thaêm doø hay vaän haønh thöû Kieåm tra
vieäc vôùi thieát bò mang ñieän. thieát bò ñeå xaùc ñònh nguyeân maïch ñieän vaø
 Kieåm tra tröôùc khi chaïm vaøo nhaân hö hoûng thieát bò baûo
 Caùch ñieän ñuùng qui caùch veä
 Söû duïng coâng cuï caùch ñieän
Tham khaûo
Hoaït ñoäng K Kieåm tra nguoàn caáp Hoaït ñoäng
caáp treân K
ôû ñaàu cöïc thieát bò
C
C Coâ laäp thieát bò
C Nguoàn caáp K
Laøm vieäc Thöû noùng ñeå kieåm Kieåm tra nguoäi

an toaøn tra hö hoûng ñeå tìm loãi
K Phaùt hieän K Phaùt hieän

loãi loãi
C C
Vieäc söûa chöõa trong K Tham khaûo S Vieäc söûa chöõa trong
Tham khaûo
phaïm vi ñöôïc pheùp caáp treân phaïm vi ñöôïc pheùp
caáp treân
C
Söûa chöõa hö hoûng
Coâ laäp thieát bò Coâ laäp thieát bò
Ñoùng maïch hay Ñoùng maïch hay

Kieåm tra nguoäi Söûa chöõa hö hoûng thieát bò baûo veä thieát bò baûo veä
ñeå tìm loãi
Kieåm tra nguoäi Thöû noùng ñeå kieåm

ñeå tìm loãi tra hö hoûng
Tham khaûo K Phaùt hieän
caáp treân loãi
Laøm vieäc
Tham khaûo K Phaùt hieän an toaøn
C caáp treân loãi
Tham khaûo K Vieäc söûa chöõa trong C Phaùt hieän
caáp treân phaïm vi ñöôïc pheùp
loãi C
C Tham khaûo S Vieäc söûa chöõa trong
phaïm vi ñöôïc pheùp
K caáp treân
C
Coâ laäp thieát bò
Taùi caáp ñieän cho thieát bò
Kieåm tra hoaït ñoäng chính xaùc

cuûa thieát bò
Hình 8.14. Qui trình an toaøn söûa chöõa thieát bò ñieän

8.1.5 CAÙC BIEÄN PHAÙP TOÅ CHÖÙC NHAÈM ÑAÛM BAÛO AN TOAØN
Caùc bieän phaùp toå chöùc nhaèm ñaûm baûo an toaøn lao ñoäng ôû caùc thieát bò ñieän ñöôïc qui ñònh cuï
theå cho töøng ngaønh, töøng ñôn vò. Döôùi ñaây, giôùi thieäu bieän phaùp toå chöùc nhaèm ñaûm baûo an toaøn
mang tính ñieån hình:
1. Laøm thuû tuïc giaáy pheùp
Giaáy pheùp ñöôïc laøm theo maãu qui ñònh trong ñoù xaùc ñònh noäi dung, vò trí coâng vieäc, thôøi gian
baét ñaàu vaø keát thuùc, ñieàu kieän tieán haønh an toaøn coâng vieäc, thaønh phaàn ñoäi vaø nhöõng ngöôøi chòu
traùch nhieäm veà an toaøn tieán haønh coâng vieäc v.v….
Tuyø theo tính phöùc taïp cuûa coâng vieäc maø ñoäi coù theå coù nhöõng caù nhaân coù traùch nhieäm, quyeàn
haïn vaø nhieäm vuï khaùc nhau nhö sau:
a. Ngöôøi chæ huy coâng vieäc laø ngöôøi bieát sô ñoà nghieäp vuï, caùc quy cheá chöùc danh vaø quy
trình vaän haønh, caùc ñaëc tính cuûa trang thieát bò, ñaõ qua huaán luyeän vaø kieåm tra kieán thöùc
phuø hôïp vôùi caùc chæ daãn trong quy phaïm an toaøn ñieän, coù quyeàn ra chæ thò tieán haønh caùc
coâng vieäc theo danh muïc ñaõ ñöôïc ngöôøi chòu traùch nhieäm veà ñieän cuûa xí nghieäp quy
ñònh. Nghieâm caám ngöôøi chæ huy tham gia tröïc tieáp vaøo caùc coâng vieäc trong giaáy pheùp,
ngoaïi tröø tröôøng hôïp ngöôøi ñoù coù traùch nhieäm chung cuûa ngöôøi chæ huy vaø ngöôøi phuï
traùch coâng vieäc.
b. Ngöôøi phuï traùch coâng vieäc khi tieáp nhaän vò trí laøm vieäc töø ngöôøi chæ huy phaûi chòu traùch
nhieäm veà tính ñuùng ñaén cuûa söï chuaån bò vò trí laøm vieäc, veà vieäc thöïc hieän caùc bieän
phaùp an toaøn caàn thieát. Ngöôøi phuï traùch coâng vieäc phaûi höôùng daãn cho ñoäi laøm vieäc veà
caùc bieän phaùp an toaøn caàn thieát phaûi tuaân thuû khi laøm vieäc vaø ñaûm baûo cho caùc thaønh
vieân cuûa ñoäi thöïc hieän caùc bieän phaùp naøy.Ngöôøi phuï traùch coâng vieäc töï baûn thaân mình
phaûi tuaân thuû quy phaïm an toaøn ñieän vaø chòu traùch nhieäm veà vieäc caùc thaønh vieân khaùc
cuûa ñoäi tuaân thuû quy phaïm naøy, theo doõi söï hoaøn haûo cuûa caùc duïng cuï, phöông tieän
treo buoäc, söûa chöõa. Ngöôøi phuï traùch coâng vieäc phaûi ñoàng thôøi theo doõi sao cho khoâng
ñeå caùc raøo chaén, bieån baùo, tieáp ñaát khoâng bò thaùo boû hoaëc di chuyeån sang choã khaùc.
c. Ngöôøi theo doõi coâng vieäc ñöôïc chæ ñònh ñeå giaùm saùt caùc ñoäi coâng nhaân xaây döïng, coâng
nhaân ngaønh ngheà khaùc, thôï moùc caùp treo haøng vaø nhöõng ngöôøi khaùc khoâng phaûi laø
nhaân vieân kyõ thuaät ñieän khi hoï thöïc hieän caùc coâng vieäc ôû caùc thieát bò ñieän theo giaáy
pheùp hoaëc theo chæ thò. Ngöôøi theo doõi kieåm tra söï hieän dieän cuûa caùc tieáp ñaát, raøo chaén,
bieån baùo, cô caáu ñoùng ñaët taïi caùc vò trí laøm vieäc vaø chòu traùch nhieäm veà an toaøn cho
caùc thaønh vieân cuûa caùc nhoùm laøm vieäc khoûi bò ñieän giaät töø caùc thieát bò ñieän. Nghieâm
caám ngöôøi theo doõi kieâm nhieäm thöïc hieän coâng vieäc giaùm saùt vôùi vieäc thöïc hieän moät
coâng vieäc naøo ñoù vaø ñeå ñoäi laøm vieäc thieáu giaùm saùt.
2. Cho pheùp tieán haønh coâng vieäc
Sau khi kieåm tra vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp kyõ thuaät thì tieán haønh cho pheùp nhoùm laøm
vieäc, cuï theå laø ngöôøi chæ huy phaûi:
a. Kieåm tra söï phuø hôïp cuûa thaønh phaàn ñoäi laøm vieäc vaø trình ñoä chuyeân moân nhöõng ngöôøi
ghi trong giaáy pheùp. Neáu nhö ngöôøi chæ huy khoâng bieát hoï teân vaø nhoùm an toaøn ñieän
cuûa nhöõng ngöôøi trong ñoäi thì phaûi tieán haønh kieåm tra.

b. Ñoïc hoï teân ngöôøi phuï traùch coâng vieäc, thaønh vieân ñoäi laøm vieäc vaø noäi dung coâng vieäc
ghi trong giaáy pheùp, ñoàng thôøi giaûi thích cho ñoäi laøm vieäc bieát roõ ñieän aùp ñöôïc caét töø
ñaâu, tieáp ñòa ñöôïc ñaët ôû choã naøo, nhöõng phaàn naøo cuûa thieát bò vaø cuûa caùc ñaàu noái daây
coøn ñieän aùp vaø nhöõng ñieàu kieän laøm vieäc ñaëc bieät caàn tuaân thuû; chæ roõ cho ñoäi ranh giôùi
vò trí laøm vieäc vaø tin chaéc raèng nhöõng vaán ñeà neâu treân ñaõ ñöôïc toøan ñoäi thoâng hieåu.
c. Neáu ngöôøi phuï traùch coâng vieäc coù thaéc maéc hay nhöõng vaàn ñeà chöa thoâng hieåu thì phaûi
yeâu caàu ngöôøi chæ huy coâng vieäc giaûi thích roõ raøng. Sau ñoù, ngöôøi chæ huy baøn giao vò
trí laøm vieäc cho ngöôøi phuï traùch coâng vieäc coù chæ roõ ngaøy thaùng, thôøi gian ôû giaáy pheùp
coù chöõ kyù cuûa caû hai ngöôøi.
d. Vieäc cho pheùp laøm vieäc theo giaáy pheùp phaûi ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp taïi vò trí laøm vieäc.
3. Giaùm saùt trong quaù trình laøm vieäc
Vieäc giaùm saùt quaù trình laøm vieäc ñöôïc giao cho ngöôøi phuï traùch coâng vieäc hay ngöôøi theo doõi
coâng vieäc.
4. Nghæ giaûi lao trong quaù trình laøm vieäc
Khi caàn nghæ giaûi lao trong ngaøy laøm vieäc toaøn ñoäi phaûi ra khoûi phaïm vi laøm vieäc, giaáy pheùp
ñöôïc löu giöõ taïi ngöôøi phuï traùch coâng vieäc hay ngöôøi theo doõi coâng vieäc. Caùc bieån baùo, raøo chaén,
thieát bò tieáp ñòa phaûi ñöôïc giöõ nguyeân traïng. Sau khi nghæ giaûi lao, ngöôøi phuï traùch coâng vieäc töï
mình cho ñoäi laøm vieäc laïi.
5. Keát thuùc coâng vieäc
Vieäc ñoùng thöû caùc trang thieát bò vôùi ñieän aùp laøm vieäc chæ coù theå ñöôïc tieán haønh sau khi thöïc
hieän caùc ñieàu kieän sau ñaây:
a. Sau khi ñoäi keát thuùc hoaøn toaøn coâng vieäc vaø ñöôïc nghieäm thu bôûi ngöôøi chæ huy. Ngöôøi phuï
traùch coâng vieäc ñöa toaøn ñoäi ra khoûi khu vöïc laøm vieäc, kyù vaøo giaáy pheùp veà vieäc keát thuùc
coâng vieäc vaø baøn giao giaáy pheùp cho nhaân vieân vaän haønh.
b. Caùc raøo chaén, caùc tieáp ñòa vaø caùc bieån baùo taïm thôøi phaûi ñöôïc thaùo boû coùn caùc raøo che
chaén coá ñònh phaûi ñöôïc ñaët laïi caùc vò trí cuõ.
8.2. PHAÂN CAÁP QUAÛN LYÙ VAØ TOÅ CHÖÙC AN TOAØN
Theo qui ñònh cuûa Boä Coâng nghieäp, vieäc phaân caáp quaûn lyù kyõ thuaät an toaøn ñieän nhö sau:
1. Cuïc Kieåm tra Giaùm saùt Kyõ thuaät An toaøn Coâng nghieäp
Cuïc Kieåm tra Giaùm saùt Kyõ thuaät An toaøn Coâng nghieäp laø cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc chuyeân
traùch veà kieåm tra, giaùm saùt kyõ thuaät an toaøn coâng nghieäp noùi chung vaø kyõ thuaät an toaøn ñieän noùi
rieâng, trong caùc ngaønh saûn xuaát do Boä Coâng nghieäp quaûn lyù bao goàm: cô khí, luyeän kim, ñieän,
ñieän töû-tin hoïc, hoaù chaát, ñòa chaát, taøi nguyeân khoaùng saûn, moû vaø coâng nghieäp tieâu duøng, vôùi caùc
nhieäm vuï cuï theå nhö sau:
 Tham gia xaây döïng caùc loaïi vaên baûn: tieâu chuaån, qui phaïm, qui trình veà kyõ thuaät an
toaøn ñieän trình Boä vaø Nhaø nöôùc ban haønh.
 Bieân soaïn qui ñònh, höôùng daãn thöïc hieän caùc vaên baûn cuûa Nhaø nöôùc lieân quan ñeán kyõ
thuaät an toaøn ñieän trình laõnh ñaïo Boä Coâng nghieäp ban haønh.

 Toå chöùc höôùng daãn, boài huaán chuyeân moân nghieäp vuï veà coâng taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän,
saùt haïch vaø caáp giaáp chöùng nhaän cho caùn boä phuï traùch an toaøn ñieän cuûa caùc Sôû Coâng
nghieäp caùc ñòa phöông vaø caùc doanh nghieäp.
 Toå chöùc kieåm tra ñònh kyø, ñoät xuaát coâng taùc quaûn lyù kyõ thuaät an toaøn ñieän, ñoái vôùi caùc
Sôû Coâng nghieäp, caùc cô sôû saûn xuaát kinh doanh ngaønh ñieän vaø caùc doanh nghieäp trong
caû nöôùc.
 Tham gia thaåm ñònh caùc giaûi phaùp kyõ thuaät an toaøn vaø tham gia nghieäm thu veà kyõ thuaät
an toaøn ñoái vôùi caùc döï aùn xaây döïng cô baûn caùc coâng trình veà ñieän trong phaïm vi caû
nöôùc thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa Boä Coâng nghieäp.
 Tham gia caùc ñoaøn thanh tra, kieåm tra lieân ngaønh lieân quan ñeán kyõ thuaät an toaøn trong
cung öùng söû duïng ñieän.
 Tham gia(hay töï toå chöùc) ñieàu tra caùc söï coá, hay caùc tai naïn nghieâm troïng xaåy ra taïi
caùc cô sôû coâng nghieäp. Xaùc ñònh nguyeân nhaân, traùch nhieäm cuûa nhöõng caùc nhaân, ñôn vò
coù lieân quan, ñeà xuaát caùc giaûi phaùp haïn cheá, ngaên ngöøa söï coá tai naïn vaø khaéc phuïc haäu
quaû.
 Chòu traùch nhieäm toång hôïp, laäp caùc baùo caùo tình hình an toaøn ñònh kyø (3 thaùng, 6 thaùng,
naêm) vaø baùo caùo nhanh (caùc söï coá, taïi naïn nghieâm troïng) ñeå baùo caùo Boä Coâng nghieäp.
2. Sôû Coâng Nghieäp
Sôû Coâng nghieäp coù caùc nhieäm vuï cuï theå nhö sau:
 Chòu traùch nhieäm bieân soaïn caùc taøi lieäu höôùng daãn thi haønh caùc vaên baûn phaùp luaät, qui
trình, qui phaïm veà kyõ thuaät an toaøn ñieän trong phaïm vi ñòa baøn ñòa phöông quaûn lyù.
 Tham gia thaåm ñònh caùc giaûi phaùp kyõ thuaät an toaøn vaø tham gia nghieäm thu veà kyõ thuaät
an toaøn ñieän ñoái vôùi caùc coâng trình xaây döïng cô baûn veà ñieän trong phaïm vi quaûn lyù cuûa
ñòa phöông.
 Tham gia yù kieán ñoùng goùp vaøo vieäc söûa ñoåi boå sung caùc qui trình, qui phaïm veà kyõ thuaät
an toaøn ñieän vôùi caùc caáp coù thaåm quyeàn ban haønh.
 Toå chöùc boài huaán saùt haïch kieán thöùc chuyeân moân nghieäp vuï veà coâng taùc kyõ thuaät an
toaøn ñieän, caáp giaáy chöùng nhaän cho caùc caùn boä an toaøn cuûa caùc caáp (quaän, huyeän), caùc
cô quan saûn xuaát kinh doanh thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûa ñòa phöông.
 Höôùng daãn, kieåm tra keát quaû boài huaán, saùt haïch caáp theû an toaøn (do caùc doanh nghieäp
thöïc hieän) ñoái vôùi coâng nhaân, nhaân vieân quaûn lyù vaän haønh ñieän ôû caùc cô sôû saûn xuaát
kinh doanh, toå chöùc quaûn lyù ñieän noâng thoân treân ñòa baøn do ñòa phöông quaûn lyù.
 Toå chöùc tuyeân truyeàn, höôùng daãn cho nhaân daân veà an toaøn söû duïng ñieän.
 Laøm tham möu cho chính quyeàn caùc ñòa phöông (tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông)
thaønh laäp ban chæ ñaïo thöïc hieän nghò ñònh 70/HÑBT cuõa Hoäi ñoàng Boä tröôûng veà baûo veä
an toaøn löôùi ñieän cao aùp, vaø laø thöôøng tröïc cuûa ban chæ ñaïo.
 Toå chöùc kieåm tra, hay tham gia caùc ñoaøn kieåm tra lieân ngaønh veà an toaøn söû duïng ñieän
taïi ñòa phöông. Trong quaù trình kieåm tra neáu phaùt hieän nhöõng vi phaïm hay nhöõng tình
traïng nguy hieåm ñe doaï tính maïng taøi saûn cuûa nhaø nöôùc vaø nhaân daân, ñoaøn kieåm tra coù
quyeàn kieán nghò cô quan coù thaåm quyeàn ñình chæ ngay caùc hoaït ñoäng ñoù.
 Tham gia ñieàu tra caùc söï coá, tai naïn veà ñieän laäp baùo caùo ñònh kyø (3 thaùng, 6 thaùng,
naêm), baùo caùo nhanh ( ñoái vôùi söï coá nghieâm troïng, tai naïn cheát ngöôøi) veà Boä (chuyeån
veà cuïc Kieåm tra Giaùm saùt Kyõ thuaät An toaøn Coâng nghieäp).
3. Caùc doanh nghieäp ngaønh ñieän, caùc doanh nghieäp coù saûn xuaát vaø tieâu duøng ñieän
Caùc doanh nghieäp coù caùc nhieäm vuï cuï theå nhö sau:
 Caùc doanh nghieäp coâng nghieäp thuoäc quyeàn quaûn lyù cuûaBoä Coâng nghieäp chòu söï chæ
ñaïo, höôùng daãn, kieåm tra, giaùm saùt cuûa cuïc Kieåm tra Kyõ thuaät An toaøn Coâng nghieäp veà
coâng taùc quaûn lyù kyõ thuaät an toaøn ñieän.
 Caùc doanh nghieäp coâng nghieäp ñòa phöông coù saûn xuaát ñieän, tieâu thuï ñieän, caùc hoä nhaân
daân söû duïng ñieän chòu söï höôùng daãn, kieåm tra giaùm saùt cuûa Sôû Coâng nghieäp veà kyõ
thuaät an toaøn ñieän.
 Caùc ñieän löïc caùc tænh, thaønh phoá tröïc thuoäc trung öông, laø doanh nghieäp thaønh vieân
thuoäc caùc coâng ty ñieän löïc naèm trong Toång Coâng ty Ñieän löïc Vieät Nam chòu söï chæ ñaïo,
höôùng daãn kieåm tra giaùm saùt tröïc tieáp cuûa caùc coâng ty ñieän löïc, Toång Coâng ty Ñieän löïc
Vieät Nam veà maët quaûn lyù doanh nghieäp trong noäi boä doanh nghieäp.
 Chaáp haønh nghieâm chænh caùc qui phaïm, qui trình, caùc vaên baûn phaùp lyù qui ñònh veà kyõ
thuaät an toaøn ñieän hieän haønh.
 Toå chöùc boä maùy, bieân soaïn qui trình, phaân caáp cheá ñoä traùch nhieäm vaø quan heä coâng taùc
veà kyõ thuaät an toaøn ñieän do giaùm ñoác doanh nghieäp qui ñònh.
 Thöïc hieän cheá ñoä baùo caùo ñònh kyø (3 thaùng, 6 thaùng, naêm), baùo caùo nhanh ñoái vôùi caùc
söï coá vaø tai naïn nghieâm troïng. Caùc doanh nghieäp tröïc thuoäc quaûn lyù cuûa boä Coâng
Nghieäp thì baùo caùo veà Cuïc Kieåm tra Giaùm saùt Kyõ thuaät An toaøn Coâng nghieäp. Taát caû
caùc doanh nghieäp coâng nghieäp ñoùng treân ñòa baøn ñòa phöông ñeàu gôûi baùo caùo veà Sôû
Coâng nghieäp.
8.3 THANH TRA KYÕ THUAÄT AN TOAØN ÑIEÄN
1. Muïc ñích yeâu caàu:
Coâng taùc thanh tra kyõ thuaät an toaøn ñieän coù caùc muïc ñích chuû yeáu nhö sau:
 Thanh tra ñeå ngaên ngöøa: ngaên ngöøa moïi haønh vi sai phaïm, moïi thieáu soùt vaø khuyeát
nhöôïc ñieåm khi coâng taùc vôùi löôùi ñieän haï theá, töø khaâu thieát keá, thi coâng ñeán khaâu tieâu
thuï vaø söû duïng, cuoái cuøng laø ngaên ngöøa traùnh ñieän giaät cheát ngöôøi.
 Thanh tra ñeå söûa chöõa vaø xöû lyù: muïc ñích laø giuùp caùc ñôn vò nhanh choùng khaéc phuïc
nhöõng thieáu soùt, nhöõng toàn taïi ñaõ xaûy ra, ñoàng thôøi coù bieän phaùp xöû lyù thích ñaùng
nhöõng caù nhaân vi phaïm.
 Thanh tra ñeå naâng cao cheá ñoä traùch nhieäm: muïc ñích chuû yeáu laø naâng cao trình ñoä hieåu
bieát, trình ñoä nhaän thöùc vaø kieán thöùc cô baûn cuûa coâng taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän, ñoàng
thôøi naâng cao tinh thaàn traùch nhieäm veà coâng taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän cuûa caùc caáp chæ
huy tröïc tieáp saûn xuaát vaø baûn thaân cuûa ngöôøi lao ñoäng.
 Thanh tra ñeå phaùt hieän vaø bieåu döông: phaùt hieän vaø bieåu döông taäp theå vaø caù nhaân laøm
toát coâng taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän.
2. Noäi dung thanh tra
Noäi dung thanh tra kyõ thuaät an toaøn ñieän taäp trung vaøo caùc noäi dung chuû yeáu sau:
a. Thanh tra vieäc thöïc hieän caùc qui trình, qui phaïn kyõ thuaät an toaøn ñieän, cuï theå laø:
 Thanh tra vieäc thöïc hieän nghieâm tuùc caùc qui trình, qui phaïm kyõ thuaät an toaøn ñieän nhö:
thöïc hieän caùc cheá ñoä phieáu coâng taùc, phieáu thao taùc caùc thieát bò trung cao haï theá; cheá
ñoä thöû nghieäm ñònh kyø caùc trang bò an toaøn ñieän; cheá ñoä quaûn lyù kyõ thuaät an toaøn ñieän;
thieát laäp ñaày ñuû lyù lòch caùc loaïi thieát bò, soå saùch nhaät kyù vaän haønh,…
 Thanh tra vieäc töï bieân soaïn caùc loaïi qui trình, caùc loaïi noäi qui, bieån baùo, bieån caám, caùc
heä thoáng tieáp ñaát, heä thoáng choáng seùt,…

 Thanh tra maët baèng saûn xuaát, vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp che chaén,…
 Thanh tra vieäc trang bò vaø söû duïng trang thieát bò baûo hoä an toaøn ñieän, ñaëc bieät laø trang
thieát bò trung cao theá.
b. Thanh tra vieäc thöïc hieän caùc bieän phaùp toå chöùc vaø chæ ñaïo, cuï theå laø:
 Thanh tra vieäc toå chöùc boä maùy phuï traùch coâng taùc kyõ thuaät an toaøn vaø baûo hoä lao ñoäng
ñeán töøng caáp, vieäc laäp vaø thöïc hieän keá hoaïch kyõ thuaät an toaøn ñieän ñònh kyø haøng naêm
theo ñuùng noäi dung qui ñònh cuûa Nhaø nöôùc vaø cuûa Boä Coâng nghieäp ñaõ ñöôïc pheâ duyeät.
 Thanh tra coâng taùc saùt haïch qui trình qui phaïm ñònh kyø ñònh kyø töø caùn boä quaûn lyù ñeán
taän töøng ngöôøi lao ñoäng, coù caáp giaáy chöùng nhaän, coâng taùc huaán luyeän ba böôùc cho
ngöôøi lao ñoäng, coâng taùc tuyeân truyeàn giaùo duïc veà kyõ thuaät an toaøn ñieän,…
 Thanh tra vieäc thöïc hieän cheá ñoä traùch nhieäm veà coâng taùc kyõ thuaät an toaøn vaø baûo hoä
lao ñoäng,…
 Thanh tra vieäc toå chöùc thöïc hieän caùc vaên baûn phaùp qui veà coâng taùc kyõ thuaät an toaøn vaø
baûo hoä, nhaát laø coâng taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän.
c. Thanh tra vieäc thöïc hieän cheá ñoä chính saùch baûo hoä lao ñoäng, cuï theå laø:
 Thanh tra vieäc thi haønh cheá ñoä trang bò baûo hoä lao ñoäng hieän haønh cho töøng loaïi coâng
nhaân ñieän, cheá ñoä khaùm söùc khoeû ñònh kyø haøng naêm,…
 Thanh tra coâng taùc phoøng vaø ñieàu trò caùc vuï tai naïn ñieän, beänh ngheà nghieäp cho coâng
nhaân ñieän,..
d. Thanh tra vieäc thöïc hieän caùc kieán nghò, cuï theå laø:
 Thanh tra caùc kieán nghò veà coâng taùc kyõ thuaät an toaøn vaø baûo hoä lao ñoäng, nhaát laø coâng
taùc kyõ thuaät an toaøn ñieän veà trung cao haï theá.
3. Hình thöùc thanh tra
Coù theå coù caùc hình thöùc thanh tra nhö sau:
 Theo noäi dung thanh tra: thanh tra toaøn dieän taát caû boán haïng muïc noäi dung neâu treân;
thanh tra chuyeân ñeà, töùc laø thanh tra chuyeân saâu vaøo moät haïng muïc naøo ñoù cuûa caùc noäi
dung neâu treân.
 Theo thôøi gian thanh tra: thanh tra ñònh kyø theo cheá ñoä (haøng naêm, theo muøa,..), thanh
tra ñoät xuaát.
4. Toå chöùc ñoaøn thanh tra
Ñoaøn thanh tra bao goàm caùc thaønh phaàn chuû yeáu nhö: phoøng thanh tra kyõ thuaät an toaøn, phoøng
thanh tra baûo veä, phoøng toå chöùc lao ñoäng,…..vaø ñaïi dieän coâng ñoaøn.
Phoøng kyõ thuaät an toaøn hay phoøng kyõ thuaät coù traùch nhieäm laäp keá hoaïch thanh tra ñònh kyø,
chöông trình thanh tra (muïc ñích, yeâu caàu, noäi dung, thôøi gian thanh tra, caùc böôùc chuaån bò, coâng
taùc kieåm tra hieän tröôøng thi coâng, saûn xuaát,…), laäp bieân baûn keát thuùc thanh tra ñeå ñoaøn thanh tra
quaùn trieät vaø nhaát trí.

CHÖÔNG 9
SÔ CÖÙU NGÖÔØI BÒ ÑIEÄN GIAÄT

Ñieän giaät thöôøng raát nguy hieåm ñeán tính maïng. So vôùi caùc loaïi tai naïn do caùc nguyeân nhaân
nguy hieåm khaùc thì tai naïn do ñieän cuõng thuoäc loaïi cao, coù theå gaây cheát ngöôøi trong thôøi gian
ngaén vaø ngöôøi bò naïn khoâng caûm nhaän ñöôïc moái nguy hieåm ñe doïa mình.
Vì vaäy, khi thaáy ngöôøi bò tai naïn ñieän, baát kyø ngöôøi naøo cuõng phaûi coù traùch nhieäm tìm moïi
bieän phaùp ñeå cöùu nguôøi bò naïn.
Ñieàu kieän chuû yeáu ñeå cöùu ngöôøi coù keát quaû laø phaûi haønh ñoäng nhanh choùng, kòp thôøi vaø coù
phöông phaùp. Kinh nghieäm thöïc teá cho thaáy raèng haàu heát caùc tröôøng hôïp bò ñieän giaät neáu ñöôïc
kòp thôøi cöùu chöõa thì khaû naêng cöùu soáng cao.
9.2. LÖU ÑOÀ CÖÙU HOÄ
1. TAI NAÏN ÑIEÄN
2. AN TOAØN CHO NGÖÔØI CÖÙU HOÄ
3. COÂ LAÄP NGUOÀN
4. GIAÛI PHOÙNG NAÏN NHAÂN
5. ÑAÙNH GIAÙ TRAÏNG THAÙI 6. TRÔÏ GIUÙP Y TEÁ

Kieåm tra phaûn öùng baèng caùch lay vaø goïi Nhanh nhaát nhö coù theå
7. NHAÄN BIEÁT 8. KHOÂNG NHAÄN BIEÁT

Laøm thoâng thoaùng ñöôøng thôû Ñaët naïn nhaân ôû nôi thoaùng khí
vaø tuaàn hoaøn Xoay nghieâng maët veà phía döôùi
Kieåm tra hôi thôû
9. COÙ HÔI THÔÛ 10. KHOÂNG COÙ HÔI THÔÛ

Ñaët naïn nhaân ôû tö theá naèm ngöûa Hoâ haáp nhaân taïo – 5 laàn haø hôi ñaàu tieân
Quan saùt: ñöôøng thôû, hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn trong voøng 10s. Kieåm tra nhòp ñaäp
11. COÙ NHÒP ÑAÄP 12. KHOÂNG COÙ NHÒP ÑAÄP

Tieáp tuïc hoâ haáp nhaân taïo. Kieåm tra nhòp ñaäp vaø Tieáp tuïc hoâ haáp nhaân taïo vaø eùp tim. Kieåm
hôi thôû sau 1 phuùt vaø sau ñoù sau moãi 2 phuùt tra nhòp ñaäp vaø hôi thôû sau 1 phuùt vaø sau ñoù
sau moãi 2 phuùt
Hình 9.1. Löu ñoà cöùu hoä

Trong moïi tính huoáng khaån caáp, ngöôøi cöùu hoä phaûi:
 Giöõ nguyeân tình traïng naïn nhaân
 Coâ laäp naïn nhaân ra khoûi vaät gaây ra söï coá
 Goïi trôï giuùp y teá
Caùc böôùc cöùu hoä naïn nhaân baát tænh bao goàm:
 Trôï giuùp ñöôøng thôû, hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn
 Khoâng ñöôïc gaây ra caùc toån thöông tieáp theo
 Kieåm soaùt vieäc chaûy maùu baèng caùch eùp chaët vaøo veát thöông
 Neïp vaø/hay giöõ coá ñònh caùc choã gaõy
 Kieåm tra thaân nhieät
 Di chuyeån naïn nhaân nheï nhaøng
Trong caùc böôùc cöùu hoä naïn nhaân bò tai naïn ñieän, ñieàu quan troïng laø khoâng laøm maát thôøi gian.
ÔÛ laïi vôùi naïn nhaân vaø thöïc hieän caùc böôùc trong löu ñoà cöùu hoä trình baøy ôû Hình 9.1.
1. Tai naïn ñieän xaûy ra
2. An toaøn cho ngöôøi cöùu hoä
Ngöôøi cöùu hoä phaûi ñöôïc ñaûm baûo an toaøn traùnh bò ñieän giaät, khi cöùu hoä treân cao caàn phaûi trang
bò ñai an toaøn (Hình 9.2).
Hình 9.2. Ñai an toaøn cho ngöôøi cöùu hoä

3. Coâ laäp nguoàn
Moät nguyeân taéc quan troïng trong vieäc cöùu naïn nhaân bò tai naïn ñieän giaät laø baûo ñaûm an toaøn
cho ngöôøi cöùu hoä. Caàn nhôù raèng neáu khoâng coù bieän phaùp an toaøn, ngöôøi cöùu hoä cuõng bò ñieän giaät
laây khi tieáp xuùc vôùi naïn nhaân. Ñeå taùch naïn nhaân ra khoûi maïch ñieän, ngöôøi cöùu chöõa phaûi chuù yù
caùc ñieåm sau:
a. Tröôøng hôïp caét ñöôïc maïch ñieän
Phöông phaùp toát nhaát laø töùc khaéc caét ñieän baèng caùch caét caàu dao, coâng taéc ñieän lieân quan ñeán
nguoàn ñieän giaät naïn nhaân vaø ôû gaàn naïn nhaân nhaát.
Khi caét ñieän caàn chuù yù:
 Vì coù theå caét ñieän vaøo ban ñeâm neân caàn phaûi coù caùc nguoàn saùng döï phoøng khaùc (ñeøn
chieáu saùng söï coá).
 Neáu ngöôøi bò naïn ôû treân cao thì phaûi coù phöông tieän höùng ñôõ khi ngöôøi ñoù rôi xuoáng.

b. Tröôøng hôïp khoâng caét ñöôïc maïch ñieän
Trong tröôøng hôïp naøy caàn phaân bieät ngöôøi bò naïn do ñieän haï aùp hay ñieän cao aùp maø aùp duïng
caùc bieän phaùp sau ñaây:
Ñoái vôùi maïch ñieän haï aùp: ngöôøi cöùu chöõa phaûi coù bieän phaùp an toaøn caù nhaân thaät toát nhö ñöùng
treân baøn gheá baèng goã khoâ, ñi deùp cao su hoaëc ñi uûng, mang gaêng tay caùch ñieän… Duøng tay ñeo
gaêng cao su keùo naïn nhaân ra khoûi daây ñieän, hoaëc duøng gaäy goã, tre khoâ gaït daây ñieän ra khoûi naïn
nhaân hoaëc tuùm laáy aùo, quaàn (neáu khoâ) cuûa naïn nhaân keùo ra (Hình 9.3, 9.4, 9.5). Ngoaøi ra cuõng coù
theå duøng buùa, rìu caùn baèng goã… ñeå chaët ñöùt daây ñieän (Hình 9.6).
Ñoái vôùi maïch ñieän cao aùp: toát nhaát laø duøng phöông tieän thoâng tin baùo cho ñieän löïc khu vöïc gaàn
nhaát ñeå caét maïch ñieän (Hình 9.7) vaø ngöôøi cöùu chöõa baét buoäc phaûi trang bò an toaøn caù nhaân ñaày
ñuû: uûng caùch ñieän, gaêng tay caùch ñieän vaø duøng saøo caùch ñieän loïai cao theá ñeå gaït hoaëc ñaåy ngöôøi
bò naïn ra khoûi maïch ñieän.
Toùm laïi khi taùch naïn nhaân khoûi maïch ñieän caàn chuù yù:
 ÔÛ ñieän aùp cao phaûi chôø caét ñieän
 Khoâng ñöôïc naém tay khoâng vaø tieáp xuùc vôùi phaàn ñeå traàn cuûa ngöôøi bò naïn
 Khoâng tieáp xuùc vôùi nhöõng vaät daãn hay daây daãn ôû gaàn ngöôøi bò naïn.
Hình 9.3. Duøng saøo hay caây gaït Hình 9.4. Ñeo gaêng, ñi uûng caùch
daây ñieän ra khoûi naïn nhaân ñieän tuùm aùo naïn nhaân keùo ra
Hình 9.5. Ñöùng treân baøn keùo naïn Hình 9.6. Duøng rìu caùn goã Hình 9.7. Baùo cho ñieän löïc caét
nhaân ra khoûi nguoàn ñieän chaët ñöùt daây ñieän nguoàn ñieän

4. Giaûi phoùng naïn nhaân
Ngöôøi bò ñieän giaät trong nhieàu tröôøng hôïp bò teâ lieät khoâng theå töï döùt ra khoûi maïch ñieän ñöôïc,
do ñoù vieäc ñaàu tieân laø phaûi nhanh choùng taùch naïn nhaân ra khoûi maïch ñieän, chuù yù ñaûm baûo an
toaøn cho naïn nhaân traùnh gaây ra caùc chaán thöông phuï do teù, ngaõ töø treân cao,…
5. Ñaùnh giaù traïng thaùi cuûa naïn nhaân
Ñeå ñaùnh giaù naïn nhaân tænh taùo hay baát tænh coù theå thöïc hieän baèng caùch lay nheï vai naïn nhaân vaø
ra moät meänh leänh ñôn giaûn nhö “Haõy naém tay toâi, daäy ñi”.
6. Trôï giuùp y teá
Tìm söï trôï giuùp y teá nhanh nhaát nhö coù theå nhö goïi caáp cöùu, baùo y teá cô sôû,…
7. Naïn nhaân coøn nhaän bieát
Naïn nhaân laø tænh taùo neáu traû lôøi caâu hoûi vaø thöïc hieän meänh leänh. Ñaët naïn nhaân ôû tö theá thoaûi
maùi nhaát nhöng khoâng thöïc hieän baát cöù cöû ñoäng naøo trong voøng 10 ÷15 phuùt. Quan saùt ñöôøng thôû,
hoâ haáp vaø tuaàn hoaøn.
8. Naïn nhaân khoâng coøn nhaän bieát (baát tænh)
Neáu naïn nhaân baát tænh, ñieàu ñaàu tieân laø ñaùnh giaù söï thoâng thoaùng cuûa ñöôøng thôû. Xoay naïn
nhaân naèm nghieâng, quay maët veà phía döôùi. Caàn ñaûm baûo tö theá laø oån ñònh nhö khoâng laøm maát
thôøi gian. Söû duïng 2 hay 3 ngoùn tay thaùo raêng giaû hay laáy caùc ngoaïi vaät ra khoûi mieäng. Laøm saïch
mieäng trong thôøi gian khoâng quaù 3 hay 4s (Hình 9.8).
Hình 9.8. Laøm thoâng thoaùng ñöôøng thôû

Kieåm tra hoâ haáp ôû tö theá naèm ngöûa:
 Quan saùt chuyeån ñoäng cuûa phaàn döôùi cuûa ngöïc vaø buïng
 Nghe vaø caûm thaáy söï thoaùt hôi töø mieäng hay muõi cuûa naïn nhaân (Hình 9.9)
Hình 9.9. Kieåm tra hoâ haáp

9. Coù hôi thôû
Neáu hoâ haáp bình thöôøng, ñaët naïn nhaân naèm ngöûa. Ñaây cuõng chính laø tö theá ñöôïc söû duïng khi
naïn nhaân baét ñaàu thôû sau khi tænh laïi.
Tö theá naèm ngöûa coù caùc öu ñieåm sau:
 Giuùp löôõi naèm saùt xuoáng döôùi cuûa moàm vaø giöõa thoâng thoaùng ñöôøng thôû.
 Ruùt heát nöôùc mieáng vaø daõi nhôùt seõ tieát ra töø moàm naïn nhaân.
 Naïn nhaân ôû tö theá oån ñònh
 Naïn nhaân coù theå quay sang traùi hay sang phaûi
10. Khoâng coù hôi thôû
Khi ñöôøng thôû ñaõ thoâng thoaùng, neáu khoâng coøn thôû, quay naïn nhaân laïi vaø tieán haønh hoâ haáp
nhaân taïo ngay laäp töùc, vôùi 5 laàn haø hôi ñaàu tieân trong voøng 10 giaây.
Hình 9.10. Tö theá naèm ngöûa Hình 9.11. Haø hôi ñaàu tieân
Caùc phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo höõu duïng bao goàm:
 Mieäng-mieäng
 Mieäng-muõi
 Phöông phaùp naèm saáp
 Phöông phaùp naèm ngöûa
Trong caùc phöông phaùp treân, phöông phaùp Mieäng-mieäng laø phöông phaùp phoå duïng vaø coù hieäu
quaû cao nhaát. Phöông phaùp Mieäng-muõi ñöôïc söû duïng khi:
 Laø phöông phaùp öu chuoäng cuûa ngöøôi cöùu hoä
 Quai haøm sieát chaët
 Hoâ haáp cho em beù hay treû em (nhoû hôn 2 tuoåi) vaø luùc naøy moàm ngöôøi cöùu hoä bao truøm caû
moàm vaø muõi naïn nhaân
Phöông phaùp naèm saáp vaø naèm ngöûa thöôøng ñöôïc söû duïng khi naïn nhaân khoâng bò chaán thöông,
gaõy xöông, caàn ñaûm baûo veä sinh cao.
a. Phöông phaùp mieäng-mieäng
 Xoay ngöûa naïn nhaân. Quì caïnh ñaàu naïn nhaân. Ngöûa ñaàu toái ña ra phía sau vaø giöõ quai
haøm.
+ Ñaët loøng baøn tay cuûa moät tay leân ñænh ñaàu cuûa naïn nhaân vaø nghieâng ñaàu naïn nhaân ra
phía sau ñeán vò trí ngöûa lôùn nhaát.
+ Cong ngoùn tay choû cuûa tay coøn laïi vaø ñaët khôùp ngoùn tay döôùi caèm. Caùc ngoùn coøn laïi co
vaø töïa vaøo phaàn meàm phía döôùi caèm vaø coå (Hình 9.12.a).
+ Ñaët ngoùn tay choû doïc theo phaàn gôø döôùi cuûa phaàn xöông quai haøm cuûa naïn nhaân (Hình
9.12.b).
+ Ñaët ngoùn tay caùi doïc theo phaàn treân giöõa moâi döôùi vaø caèm cuûa naïn nhaân (Hình 9.12.c).
+ Giöõ vò trí ngöûa ñaàu cöïc ñaïi vôùi moät tay treân ñænh ñaàu vaø vaø giöõ caèm vôùi tay coøn laïi. Söû
duïng ngoùn caùi nheï nhaøng môû mieäng naïn nhaân.
 Bòt ñöôøng muõi: muõi cuûa naïn nhaân phaûi ñöôïc bòt. Coù hai phöông phaùp:
+ Baèng maù cuûa ngöôøi cöùu hoä
+ Bòt baèng ngoùn caùi vaø ngoùn troû cuûa tay ñôõ ñaàu naïn nhaân.
Phöông phaùp 1 thöôøng söû duïng hôn bôûi vì trong phöông phaùp 2 coù nguy cô khoâng giöõ ñöôïc ñaàu
ôû vò trí mong muoán vaø laøm haïn cheá ñöôøng thôû.

a. b. c.
d. e. f.
Hình 9.12. Phöông phaùp mieäng-mieäng
 Haø hôi: Sau khi hít hôi saâu, ñaët mieäng ñang môû roäng cuûa ngöôøi cöùu hoä nheï nhaøng leân
mieäng ñang môû cuûa naïn nhaân vaø thoåi phoàng phoåi cuûa naïn nhaân. Giöõ ñaàu ôû vò trí ngöûa ra
sau toái ña vaø giöõ chaët caèm, thöïc hieän 5 laàn haø hôi ñaàu tieân trong voøng 10s (Hình 9.12.d)
 Quan saùt söï phoàng leân cuûa loàng ngöïc. Neáu ñieàu naøy khoâng xuaát hieän, coù theå do caùc
nguyeân nhaân sau:
+ Ngheõn ñöôøng thôû vôùi caùc daáu hieäu nhö: khoâng coù khaû naêng thoåi phoàng ngöïc, caàn gia
taêng aùp löïc ñeå thoåi phoàng ngöïc, caêng phoàng buïng,…. Luùc naøy, caàn kieåm tra tö theá ngaång
ñaàu vaø giöõ caèm. Xoay nghieâng naïn nhaân, moi ñaøm nhôùt hay caùc ngoaïi vaät khaùc trong
mieäng ra ngoaøi.
+ Thaát thoaùt hôi vôùi caùc daáu hieäu nhö: noåi bong boùng hôi quanh moàm vaø muõi, phoåi
khoâng phoàng leân. Luùc naøy, caàn phaûi ñaûm baûo ñaõ bòt kín ñöôøng muõi.
+ Khoâng ñuû khoâng khí ñeå bôm caêng phoåi. Ñeå khaéc phuïc, caàn hít saâu cho ñuû khoâng khí
ñeå bôm vaøo phoåi naïn nhaân.
 Quan saùt, nghe vaø caûm nhaän hôi thôû thoaùt ra töø muõi vaø moàm cuûa naïn nhaân baèng caùch giöõ
tai cuûa ngöôøi cöùu hoä caùch mieäng cuûa naïn nhaân khoaûng 25mm (Hình 9.12.e).
 Kieåm tra nhòp ñaäp: trong khi giöõ ñaàu naïn nhaân ôû vò theá ngöûa ra sau lôùn nhaát, tay cuûa
ngöôøi cöùu hoä töïa leân phaàn döôùi xöông haøm cuûa naïn nhaân ñöôïc di chuyeån xuoáng ñeå thaêm
doø nhòp ñaäp cuûa tim. Ñaët nheï nhaøng 2 hay 3 ngoùn tay cuûa baøn tay naøy vaøo vò trí ñoäng
maïch, nhòp ñaäp cuûa tim phaûi ñöôïc caûm nhaän ôû moät phaàn cuûa caùc ngoùn tay trong voøng 10s
(Hình 9.12.f). Löu yù khoâng ñöôïc nhaán quaù maïnh vì nhö theá seõ laøm taéc ñoäng maïch.
b. Phöông phaùp mieäng-muõi
Phöông phaùp mieäng-muõi cuõng töông töï nhö phöông phaùp mieäng–mieäng nhöng coù moät soá ñieåm
khaùc bieät nhö sau:
 Bòt kín ñöôøng thoaùt khí: ñoùng mieäng naïn nhaân baèng tay ñôõ caèm. Ñoùng kín caùc moâi cuûa
naïn nhaân baèng caùch duøng ngoùn tay caùi ñaåy moâi döôùi leân saùt moâi treân (Hình 9.13.a).

 Haø hôi: hít hôi saâu vaø ñaët mieäng môû roäng cuûa ngöôøi cöùu hoä leân muõi cuûa naïn nhaân. Caån
thaän truøm kín muõi cuûa naïn nhaân, khoâng eùp leân phaàn caùnh muõi cuûa naïn nhaân. Thoåi hôi vaøo
phoåi naïn nhaân vaø trong cuøng thời gian naøy quan saùt söï naâng cao ngöïc cuûa naïn nhaân. Neáu
ñieàu naøy khoâng xuaát hieän thì coù theå ñöôøng thôû bò ngheõn, bòt ñöôøng thoaùt khí chöa ñaït yeâu
caàu. Trong phöông phaùp naøy, söï thoaùt hôi coù theå xuaát hieän chung quanh mieäng cuûa ngöôøi
cöùu hoä neáu mieäng cuûa ngöôøi naøy khoâng môû ñuû lôùn hay phuû kín muõi cuûa naïn nhaân. Neáu
ñeàu naøy, khoâng theå khaéc phuïc caàn söû duïng phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo khaùc.
a. b.
Hình 9.13. Phöông phaùp mieäng- muõi
 Quan saùt, nghe vaø caûm thaáy hôi thôû: Naâng mieäng leân khoûi muõi cuûa naïn nhaân vaø duøng
ngoùn tay caùi vaïch moâi döôùi cuûa naïn nhaân ñeå loä haøm raêng cuûa naïn nhaân, quan saùt, nghe
vaø caûm thaáy hôi thôû. ÔÛ ñaây, khoâng caàn môû mieäng naïn nhaân (Hình 9.13.b).
 Buoâng moâi döôùi ra khi caûm thaáy hôi thôû cuûa naïn nhaân.
c. Phöông phaùp naèm saáp
Phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo kieåu naèm saáp ñöôïc trình baøy ôû Hình 9.14.
Ñaët naïn nhaân naèm saáp, moät tay goái vaøo ñaàu, moät tay duoãi thaúng, maët nghieâng veà phía tay duoãi,
moi nhôùt trong mieäng vaø keùo löôõi ra neáu löôõi bò thuït vaøo.
Ngöôøi cöùu ngoài treân moâng naïn nhaân vaø quyø hai ñaàu goái eùp vaøo hai beân söôøn naïn nhaân, xoeø hai
baøn tay ñaët leân löng phía döôùi xöông söôøn cuït. Duøng söùc naëng toaøn thaân ñöa ngöôøi veà phía tröôùc,
aán hai baøn tay xuoáng theo nhòp thôû ñeám 1,2,3… ñeàu ñaën, roài laïi töø töø thaúng ngöôøi leân, tay vaãn ñeå
ôû löng vaø laøm laïi nhö laàn ñaàu vôùi nhòp 15 laàn trong moät phuùt ñoái vôùi ngöôøi lôùn vaø khoaûng 20 laàn
trong moät phuùt ñoái vôùi treû em (döôùi 8 tuoåi). Ngöôøi cöùu phaûi bình tónh, kieân trì laøm lieân tuïc cho ñeán
khi naøo thaáy naïn nhaân töï thôû ñöôïc hoaëc coù yù kieán quyeát ñònh cuûa y, baùc só môùi thoâi.
Hình 9.14. Phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo kieåu naèm saáp
d. Phöông phaùp naèm ngöûa

Phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo kieåu naèm ngöûa ñöôïc trình baøy ôû Hình 9.15. Ñaët naïn nhaân naèm
ngöûa, laáy quaàn aùo keâ döôùi löng ñeå cho ñaàu hôi ngöûa. Moät ngöôøi laáy khaên saïch keùo löôõi vaø giöõ cho

löôõi khoûi thuït vaøo. Ngöôøi cöùu quyø hai ñaàu goái caùch xa ñaàu naïn nhaân khoaûng 2030cm, caèm caúng
tay cuûa naïn nhaân, töø töø ñöa hai tay leân phía treân ñaàu sao cho hai baøn tay gaàn chaïm vaøo nhau, giöõ
ôû vò trí naøy khoaûng 23 giaây. Roài ñöa hai caùnh tay naïn nhaân xuoáng, laáy söùc mình eùp hai khuyûu tay
ngöôøi bò naïn vaøo loàng ngöïc cuûa hoï. Caàn laøm cho thaät ñieàu hoøa vaø mieäng ñeám 1,2,3… cho luùc hít
vaøo (ñöa tay leân) vaø ñeám 1,2,3… cho luùc thôû ra (ñöa tay xuoáng). Coá gaéng laøm töø 16  18 laàn trong
moät phuùt, lieân tuïc laøm nhö vaäy cho ñeán khi naïn nhaân thôû ñöôïc hoaëc coù yù kieán quyeát ñònh cuûa y,
baùc só môùi ñöôïc thoâi.
Hình 9.15. Phöông phaùp hoâ haáp nhaân taïo kieåu naèm ngöûa
11. Coù nhòp ñaäp
Tieáp tuïc hoâ haáp nhaân taïo. Kieåm tra nhòp ñaäp vaø hôi thôû sau 1 phuùt vaø sau ñoù sau moãi 2 phuùt.
12. Khoâng coù nhòp ñaäp
Tieáp tuïc hoâ haáp nhaân taïo vaø eùp tim. Kieåm tra nhòp ñaäp vaø hôi thôû sau 1 phuùt vaø sau ñoù sau
moãi 2 phuùt.
Kyõ thuaät eùp tim nhö sau:
a. Ñònh vò ñieåm giöõa cuûa xöông öùc: ñaët caùc ngoùn tay cuûa ngöôøi cöùu hoä doïc theo phaàn thaáp nhaát
cuûa xöông söôøn theo höôùng trung taâm cuûa ngöïc ñeå xaùc ñònh phaàn thaáp nhaát cuûa xöông öùc. Sôø vaøo
raõnh giöõa cuûa ngöïc giöõa caùc xöông ñoøn ñeå xaùc ñònh phaàn cao nhaát cuûa xöông öùc (Hình 9.16.a).
Ñaët caùc ñænh ñaàu ngoùn tay troû hay ngoùn tay giöõa vaøo vò trí treân cuøng vaø döôùi cuøng cuûa xöông öùc.
Ñònh ra ñieåm giöõa cuûa xöông öùc baèng caùch chia ñeàu ra laøm hai nhôø vaøo vieäc duoãi ñoàng ñeàu caùc
ngoùn tay caùi (Hình 9.16.b). Giöõ chaët ngoùn tay caùi cuûa moät tay ñeå ñònh ra ñieåm giöõa.
b. Ñaët caû hai tay vaøo vò trí chính xaùc naøy. Ñaët goùt tay eùp vaøo ñieåm giöõa cuûa nöûa phaàn döôùi cuûa
xöông öùc, vôùi caùc ngoùn tay duoãi thaúng. Giöõ khuyûu tay duøng ñeå eùp thaúng ñeán möùc coù theå (Hình
9.16.c). Ñieàu naøy ñaït ñöôïc baèng caùch giöõ vai thaúng phía treân phaàn xöông öùc cuûa naïn nhaân. Khoâng
ñaët goùt tay leân phaàn döôùi cuøng cuûa xöông vuù. Ñaët tay coøn laïi leân treân tay ñaàu tieân, ngoùn caùi cuûa
tay phía treân bao quanh coå tay cuûa tay phía döôùi (Hình 9.16.d).
c. EÙp tim: quì vôùi moät ñaàu goái aùp saùt vaøo ngöïc cuûa naïn nhaân, ñaàu goái kia hôi luøi veà phía sau
sao cho vai cuûa ngöôøi cöùu hoä ngay phía treân xöông öùc cuûa naïn nhaân. Söû duïng troïng löôïng cuûa
thaân theå nhö laø löïc eùp, taïo aùp löïc leân phaàn goùt tay döôùi (Hình 9.16.d). EÙp tim (saâu khoaûng
4050mm-ñoái vôùi ngöôøi lôùn vaø saâu khoaûng 2030mm ñoái vôùi treû em döùôi 8 tuoåi) khoaûng 60 laàn
trong moät phuùt.

a. b. c.
d. e. f.
Hình 9.16. Kyõ thuaät eùp tim vaø hoâ haáp nhaân taïo
Tröôøng hôïp coù moät ngöôøi cöùu hoä, ngöôøi naøy caàn phaûi tieán haønh hoâ haáp nhaân taïo vaø eùp tim ôû
cuøng moät tö theá. Tyû soá giöõa eùp tim vaø hoâ haáp nhaân taïo laø 5:1 cöù 12 laàn trong moät phuùt. Ñieàu naøy
coù nghóa laø cöù 5 laàn eùp tim thì coù 1 laàn hoâ haáp nhaân taïo trong voøng khoaûng 5s. Soá laàn eùp tim
khoaûng 80 laàn trong 1 phuùt, neáu soá laàn eùp tim nhoû hôn 60 laàn trong moät phuùt thì maùu khoâng ñuû
cung caáp cho naõo.
Tröôøng hôïp coù hai ngöôøi cöùu hoä thì moät ngöôøi cöùu hoä coù kinh nghieäm hôn, thöïc hieän hoâ haáp
nhaân taïo, ngöôøi coøn laïi thöïc hieän eùp tim. Tyû soá giöõa eùp tim vaø hoâ haáp nhaân taïo laø 5:1 cöù 12 laàn
trong moät phuùt. Ngöôøi cöùu hoä eùp tim ñeám moãi chu kyø eùp tim cuûa mình 1:2:3:4:5 (Hình 9.16.e).
Ngöôøi cöùu hoä thöïc hieän hoâ haáp nhaân taïo haø hôi thoåi ngaït ngay giöõa laàn eùp tim cuoái cuûa chu kyø eùp
tim vöøa keát thuùc vaø laàn eùp tim ñaàu tieân cuûa chu kyø eùp tim keá tieáp ñeå phoåi khoâng bò thoåi phoàng
trong khi ngöïc bò eùp (Hình 9.16.f). Ngöôøi thöïc hieän hoâ haáp nhaân taïo phaûi kieåm tra nhòp ñaäp sau
1phuùt vaø sau ñoù moãi 2 phuùt. Ñieàu naøy caàn thieát ñeå ngöng eùp tim toái ña 10s trong khi kieåm tra nhòp
ñaäp. Khi ñaõ coù nhòp ñaäp cuûa ñoäng maïch vaønh coù theå ngöng eùp tim, nhöng vaãn kieåm tra nhòp ñaäp
sau moãi 2 phuùt cho ñeán khi coù söï trôï giuùp cuûa y teá.

PHUÏ LUÏC 1
CAÙC TIEÂU CHUAÅN VAØ CAÙC TOÅ CHÖÙC

AN TOAØN ÑIEÄN TRONG NÖÔÙC
Phuï luïc naøy giôùi thieäu cho baïn ñoïc caùc tieâu chuaån an toaøn trong nöôùc. Trong khuoân khoå cuûa
phuï luïc, caùc tieâu chuaån ñöôïc giôùi thieäu veà muïc ñích cuûa tieâu chuaån, sau ñoù laø caùc ñeà muïc chính.
A. Caùc tieâu chuaån Vieät Nam veà an toaøn ñieän
1. TCVN 3256:79 “ An toaøn ñieän. Thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa”
Tieâu chuaån naøy giôùi thieäu caùc thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa trong an toaøn ñieän.
2. TCVN 5556:1991 “Thieát bò ñieän haï aùp - Yeâu caàu chung veà baûo veä choáng ñieän giaät”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho taát caû caùc loaïi thieát bò ñieän, maùy ñieän xoay chieàu coù ñieän aùp ñeán
1.000V, taàn soá danh ñònh ñeán 10kHz vaø thieát bò ñieän moät chieàu coù ñieän aùp ñeán 1.500V. Tieâu
chuaån naøy qui ñònh caùc yeâu caàu chung veà baûo veä ngöôøi traùnh tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän mang ñieän
ñang vaän haønh vaø tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän bình thöôøng khoâng mang ñieän luùc xuaát hieän treân caùc
boä phaän naøy ñieän aùp nguy hieåm.
Noäi dung bao goàm caùc ñeà muïc sau:
 Yeâu caàu ñoái vôùi baûo veä traùnh tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän mang ñieän ñang vaän haønh
- Yeâu caàu chung
- Yeâu caàu ñoái vôùi voû baûo veä
- Yeâu caàu ñoái vôùi che chaén baûo veä
- Yeâu caàu ñoái vôùi boá trí baûo veä
- Yeâu caàu ñoái vôùi choã caùch ñieän choã laøm vieäc
- Yeâu caàu khi söû duïng ñieän aùp an toaøn
 Yeâu caàu ñoái vôùi baûo veä khi tieáp xuùc vôùi caùc boä phaän khoâng mang ñieän luùc coù ñieän aùp
nguy hieåm
- Yeâu caàu chung
- Yeâu caàu ñoái vôùi noái khoâng
- Yeâu caàu ñoái vôùi noái ñaát baûo veä
- Yeâu caàu ñoái vôùi caét baûo veä doøng roø
- Yeâu caàu ñoái vôùi caùch ñieän baûo veä
- Yeâu caàu khi söû duïng ñieän aùp an toaøn
- Yeâu caàu ñoái vôùi caùch ly baûo veä
 Phuï luïc 1: Thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa
 Phuï luïc 2: Trò soá ñieän aùp chaïm phuï thuoäc thôøi gian taùc ñoäng
3. TCVN 4756:89 “Quy phaïm noái ñaát vaø noái “khoâng” caùc thieát bò ñieän”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho taát caû caùc thieát bò ñieän xoay chieàu ñieän aùp lôùn hôn 42V vaø moät
chieàu coù ñieän aùp lôùn hôn 110V vaø quy ñònh nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi noái ñaát vaø noái “khoâng”.
 Yeâu caàu chung
 Noái ñaát caùc thieát bò ñieän

 Noái “khoâng” caùc thieát bò ñieän
 Trang thieát bò noái ñaát vaø noái khoâng
 Noái ñaát vaø noái “khoâng” caùc thieát bò ñieän di ñoäng vaø caàm tay
 Kieåm tra noái ñaát , noái “khoâng”
 Phuï luïc 1: Thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa
 Phuï luïc 2: Phaân loaïi noái ñaát thieát bò ñieän theo möùc nguy hieåm
 Phuï luïc 3: Caùc sô ñoà noái “khoâng” thieát bò ñieän
 Phuï luïc 4: Trò soá ñieän aùp chaïm phuï thuoäc thôøi gian taùc ñoäng
 Phuï luïc 5: Phöông phaùp xaùc ñònh chieàu daøi ñieän cöïc san baèng theá trong maïng ñieän coù
ñieän aùp ñeán 1000V
 Phuï luïc 6: Choïn doøng ñieän cho caàu chaûy, aptomat baûo veä, ñoäng cô ñieän coù xeùt ñeán aûnh
höôûng cuûa toång trôû maïng
 Phuï luïc 7: Ñieàu kieän coù theå duøng noái ñaát thay cho noái khoâng
4. TCVN 4086: 85 “An toaøn ñieän trong xaây döïng”
Tieâu chuaån naøy qui ñònh nhöõng yeâu caàu chung veà an toaøn ñieän ñeå aùp duïng cho caùc coâng taùc
xaây laép treân caùc coâng trình xaây döïng.
Tieâu chuaån naøy khoâng aùp duïng cho coâng taùc xaây laép ôû nhöõng nôi coù ñieän aùp treân 1000V vaø
coâng taùc xaây laép ôû caùc moû khai thaùc than vaø quaëng.
 Quy ñònh chung
 Nhöõng yeâu caàu veà an toaøn ñieän
 Nhöõng yeâu caàu veà söû duïng caùc phöông tieän phoøng hoä cuûa coâng nhaân
 Kieåm tra thöïc hieän caùc yeâu caàu cuûa an toaøn ñieän
 Phuï luïc 1 : Nhöõng yeâu caàu ñoái vôùi coâng nhaân vaän haønh thieát bò ñieän ôû coâng tröôøng
 Phuï luïc 3 : Xaùc ñònh vuøng nguy hieåm
5. TCVN 3146: 86 “Coâng vieäc haøn ñieän - Yeâu caàu chung veà an toaøn”
Tieâu chuaån naøy thay theá cho TCVN 3146 – 79 vaø quy ñònh nhöõng yeâu caàu chung veà an toaøn
cho coâng vieäc haøn ñieän trong caùc ngaønh saûn xuaát. Ñoái vôùi coâng vieäc haøn ñieän trong caùc ñieàu kieän
ñaëc bieät (haøn ñieän trong haàm moû, haøn ñieän döôùi nöôùc…) ngoaøi caùc quy ñònh naøy coøn phaûi tuaân
theo caùc quy ñònh khaùc lieân quan.
 Yeâu caàu ñoái vôùi quaù trình coâng ngheä
 Yeâu caàu ñoái vôùi gian saûn xuaát
 Yeâu caàu veà nguyeân lieäu, phoâi, baûo quaûn vaø vaän chuyeån
 Yeâu caàu veà boá trí thieát bò saûn xuaát
 Nhöõng yeâu caàu veà toå chöùc nôi laøm vieäc
 Yeâu caàu ñoái vôùi coâng nhaân haøn ñieän
 Yeâu caàu veà phöông tieän baûo veä caù nhaân
 Kieåm tra vieäc thöïc hieän caùc yeâu caàu an toaøn
6. TCVN 3144:79 “Saûn phaåm kyõ thuaät ñieän. Yeâu caàu chung veà an toaøn”
Tieâu chuaån naøy qui ñònh caùc yeâu caàu chung veà an toaøn cho caùc saûn phaåm kyõ thuaät ñieän.
7. TCVN 4726: 89 “Kyõ thuaät an toaøn maùy caét kim loaïi – Yeâu caàu ñoái vôùi trang thieát bò”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng ñoái vôùi trang thieát bò cuûa taát caû caùc nhoùm naøy: maùy caét kim loaïi, maùy
aên moøn ñieän, maùy hoùa ñieän, maùy sieâu aâm, daây chuyeàn töï ñoäng, phuï tuøng, duïng cuï ño kieåm, maùy

naâng haï vaø thieát bò khaùc söû duïng cuøng vôùi maùy. Nhöõng maùy vaø thieát bò keå treân ñöôïc noái vôùi löôùi
ñieän ñeán 660V vôùi taàn soá ñeán 200Hz laøm vieäc trong khí haäu khoâ raùo.
 Nhöõng yeâu caàu chung
- Ñieän aùp nguoàn
- Ñoái vôùi löôùi ñieän
- Ngaét söï coá vaø coâng taéc ñaàu vaøo ( coâng taéc chính)
- Noái caùc ñoà gaù, thieát bò phuï tuøng keøm theo
 Caùc bieän phaùp baûo veä
- Baûo veä choáng tieáp xuùc ngaãu nhieân vôùi nhöõng phaàn coù ñieän
- Baûo veä choáng ñieän giaät khi coù hö hoûng
- Baûo veä choáng töï ñoäng ñoùng maïch trong tröôøng hôïp ñieän aùp cuûa löôùi ñieän ñöôïc phuïc
hoài sau khi bò maát ñieän
- Baûo veä choáng giaûm ñieän aùp
 Maïch ñieàu khieån vaø tín hieäu
- Nguoàn ñieän cuûa maïch ñieàu khieån vaø tín hieäu
- Noái vôùi maïch baûo veä
- Khoùa lieân ñoäng baûo veä
- Ñoùng chu trình laøm vieäc töï ñoäng
 Laép raùp thieát bò ñieàu khieån
- Caùc möùc baûo veä
- Ñoä môû cuûa caùnh cöûa
- Caùc phaàn töû cô khí
 Thieát bò ñieàu khieån, ñeøn tín hieäu
- Thieát bò ñieàu khieån
- Thieát bò ñieàu khieån baèng tay
- Ñeøn hieäu
- Nuùt aán coù ñeøn hieäu
 Laép raùp daây daãn
- Laép raùp daây daãn ñoái vôùi caùc maïch khaùc nhau
- Maøu daây daãn
- Laép raùp daây daãn ngoaøi tuû, hoác vaø hoäp ñieàu khieån
- Noái caùc maïch ñoäng löïc baèng caùc oå, phích caém
 Ñoäng cô ñieän
- Möùc baûo veä cuûa ñoäng cô
- Bieån ñoäng cô
 Chieáu saùng cuïc boä cuûa maùy
- Yeâu caàu chung
- Nguoàn ñieän cuûa nguoàn chieáu saùng cuïc boä
- Maïch baûo veä chieáu saùng
- Caùc thieát bò chieáu saùng
- Ñeøn huyønh quang
- Ñeøn chieáu saùng trong tuû, hoác maùy, baûng ñieàu khieån
 Caùc kyù hieäu veà ñieän treân maùy
- Kyù hieäu caùc hoác vaø tuû ñieän
- Kyù hieäu caùc phaàn töû, daây daãn vaø coát noái
- Kyù hieäu caùc cô caáu taùc ñoäng

 Phöông phaùp thöû
- Bieân baûn kieåm nghieäm
- Thöû nghieäm ñieän trôû caùch ñieän
- Thöû nghieäm ñaùnh thuûng
 Thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa
- Thieát bò ñieàu khieån
- Tuû ñieàu khieån
- Hoác
- Keânh
- OÁng daãn
- Phaàn daãn doøng
- Nhöõng phaàn daãn doøng khoâng coù ñieän aùp trong thôøi gian laøm vieäc bình thöôøng cuûa
maùy
- Maïch ñoäng löïc
- Maïch ñieàu khieån
- Khí cuï chuyeån maïch
- Khí cuï ñieàu khieån
- Cô caáu daãn ñoäng cuûa thieát bò (cô caáu, khí cuï) ñieàu khieån tay
- Haønh lang baûo quaûn
- Daây baûo veä
8. TCVN 4163:85 “Maùy ñieän caàm tay - Yeâu caàu an toaøn”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc maùy ñieän caàm tay duøng trong saûn xuaát vaø trong sinh hoaït
(vieát taét laø maùy)
Tieâu chuaån naøy quy ñònh caùc yeâu caàu an toaøn ñoái vôùi keát caáu maùy, nguyeân taéc giao nhaän,
phöông phaùp thöû, ghi nhaõn hieäu vaø quy taéc vaän haønh an toaøn maùy ñieän caàm tay.
Tieâu chuaån naøy khoâng aùp duïng cho caùc maùy kieåu choáng noå vaø choáng hoùa chaát aên moøn hoaëc
caùc maùy söû duïng trong caùc phöông tieän giao thoâng vaän taûi.
 Caáp baûo veä, kieåu maùy vaø caùc thoâng soá cô baûn
 Yeâu caàu veà keát caáu maùy
 Nguyeân taéc vaø noäi dung, thöû nghieäm maùy khi xuaát xöôûng vaø giao nhaän
 Ghi nhaõn
 Quy taéc vaän haønh trong saûn xuaát
 Quy taéc an toaøn khi söû duïng maùy trong sinh hoaït
9. TCVN 5180: 90 “Pa laêng ñieän - Yeâu caàu chung veà an toaøn”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho pa laêng ñieän thoâng duïng coá ñònh vaø di ñoäng duøng caùp vaø xích (goïi
chung laø pa laêng) ñöôïc söû duïng nhö moät cô caáu naâng haï ñoäc laäp hoaëc cô caáu naâng vaø di chuyeån
haøng treân maùy naâng haï.
 Yeâu caàu ñoái vôùi keát caáu vaø vaät lieäu
 Yeâu caàu ñoái vôùi caùp, kích, tang vaø roøng roïc
 Yeâu caàu veà phanh
 Yeâu caàu ñoái vôùi thieát bò an toaøn
 Yeâu caàu ñoái vôùi thieát bò ñieän vaø ñieàu khieån

 Yeâu caàu ñoái vôùi ghi nhaõn
10. TCVN 3718: 82 “Tröôøng ñieän töø taàn soá Radio – Yeâu caàu chung veà an toaøn”
Tieâu chuaån naøy ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi tröôøng ñieän töø trong daûi taàn soá töø 60 kHz ñeán 300 GHz
vaø quy ñònh caùc giaù trò giôùi haïn cho pheùp cuûa cöôøng ñoä vaø maät ñoä doøng naêng löôïng tröôøng ñieän töø
ôû nhöõng nôi coù caùn boä, coâng nhaân vieân tröïc tieáp laøm vieäc vôùi caùc thieát bò böùc xaï naêng löôïng ñieän
töø vaø chòu taùc duïng cuûa tröôøng ñieän töø. Tieâu chuaån naøy cuõng quy ñònh caùc phöông phaùp vaø phöông
tieän baûo veä cô baûn.
 Giaù trò giôùi haïn cho pheùp cuûa cöôøng ñoä vaø maät ñoä doøng naêng löôïng – tröôøng ñieän töø
 Phöông phaùp kieåm tra cöôøng ñoä vaø maät ñoä doøng naêng löôïng tröôøng ñieän töø
 Phöông phaùp vaø phöông tieän baûo veä ngöôøi khoûi bò taùc ñoäng cuûa tröôøng ñieän töø
11. TCVN 2572:78 “Bieån baùo an toaøn veà ñieän”

Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc bieån baùo coù chöõ vaø daáu hieäu coù ñieän aùp, ñaët treân caùc duïng
cuï, maùy, khí cuï, caùc thieát bò ñieän v.v… ñeå baùo cho ngöôøi traùnh khoûi nguy hieåm do ñieän gaây ra khi
vaän haønh, laøm vieäc vaø ñi qua gaàn nhöõng thieát bò ñoù.
 Phaân loaïi vaø kích thöôùc
 Quy taéc nghieäm thu
 Bao goùi, ghi nhaõn, baûo quaûn vaø vaän chuyeån
12. TCVN 3259:1992 “Maùy bieán aùp vaø cuoän khaùng ñieän löïc – Yeâu caàu an toaøn”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc loaïi bieán aùp vaø cuoän khaùng ñieän löïc laøm vieäc ôû löôùi ñieän
xoay chieàu taàn soá 50Hz vaø 60 Hz.
Tieâu chuaån naøy quy ñònh nhöõng yeâu caàu an toaøn veà keát caáu cuûa maùy bieán aùp vaø cuoän khaùng
ñieän löïc. Tieâu chuaån naøy khoâng aùp duïng cho caùc cuoän khaùng loaïi beâ toâng.
 Yeâu caàu ñoái vôùi maùy bieán aùp khoâ moät pha coâng suaát ñeán 4kVA vaø ba pha thoâng duïng
coâng suaát ñeán 5kVA ñieän aùp ñeán 1.000V
 Yeâu caàu ñoái vôùi maùy bieán aùp moät pha coâng suaát lôùn hôn 4 kVA, bieán aùp ba pha coâng
suaát lôùn hôn 5 kVA vaø cuoän khaùng.
13. TCVN 3145:79 “Khí cuï ñoùng caét maïch ñieän, ñieän aùp ñeán 1.000 V-Yeâu caàu an toaøn”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc khí cuï thoâng duïng duøng ñeå ñoùng caét maïch ñieän, ñieän aùp ñeán
1000V.
Tieâu chuaån naøy quy ñònh caùc yeâu caàu an toaøn ñoái vôùi keát caáu cuûa khí cuï ñoùng caét maïch ñieän.
14. TCVN 2295:78 “Tuû ñieän cuûa thieát bò phaân phoái troïn boä vaø cuûa traïm bieán aùp troïn boä-Yeâu
caàu an toaøn”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc tuû ñieän cuûa caùc thieát bò phaân phoái troïn boä ñieän aùp töø 3 ñeán 10
kV vaø caùc tuû ñieän cuûa caùc traïm bieán aùp troïn boä coù ñieän aùp ñeán 10 kV.
Tieâu chuaån naøy quy ñònh nhöõng yeâu caàu an toaøn ñoái vôùi keát caáu tuû ñieän cuûa thieát bò phaân phoái
troïn boä vaø cuûa traïm bieán aùp troïn boä.
 Yeâu caàu ñoái vôùi t ñieän cuûa thieát bò phaân phoái troïn boä

 Yeâu caàu ñoái vôùi t ñieän cuûa traïm bieán aùp troïn boä
15. TCVN 4115:85: Thieát bò ngaét ñieän baûo veä ngöôøi duøng ôû caùc maùy vaø duïng cuï ñieän di ñoäng
coù ñieän aùp ñeán 1.000V - Yeâu caàu kyõ thuaät chung”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc thieát bò ngaét ñieän baûo veä ñeå baûo veä ngöôøi, duøng ôû caùc maùy
vaø caùc duïng cuï duøng ñieän coù bieán aùp xoay chieàu ñeán 1.000V.
Tieâu chuaån naøy khoâng aùp duïng cho caùc thieát bò ngaét ñieän baûo veä duøng trong haàm moû, taøu
thuyeàn vaø ôû moâi tröôøng coù nguy cô chaùy noå vaø hoùa chaát aên moøn.
 Ñònh nghóa
 Thoâng soá cô baûn
 Yeâu caàu kyõ thuaät
- Thöû ñieån hình
- Thöû xuaát xöôûng
 Ghi nhaõn
 Phuï luïc 1 : Duïng cuï kieåm tra ñoä beàn chòu rung
 Phuï luïc 2 : Duïng cuï kieåm tra ñoä beàn chòu va ñaäp
16. TCVN 3623-81 “Khí cuï ñieän chuyeån maïch ñieän aùp ñeán 1.000V-Yeâu caàu kyõ thuaät chung”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc khí cuï ñieän chuyeån maïch ñieän aùp ñeán 1000V loaïi thoâng duïng
vaø keå caû caùc khí cuï ñaët trong caùc thieát bò hôïp boä.
Tieâu chuaån naøy khoâng aùp duïng cho caùc khí cuï treân thieát bò vaän taûi ñöôùi haàm loø, ñöôøng thuûy vaø
ñöôøng khoâng, caùc khí cuï chòu noå, ño löôøng voâ tuyeán v.v …
 Yeâu caàu veà keát caáu
 Tính troïn boä cuûa khí cuï
 Quy taéc nghieäm thu
 Ghi nhaõn, bao goùi, vaän chuyeån vaø baûo quaûn
 Yeâu caàu veà kyõ thuaät an toaøn vaø veä sinh
 Baûo haønh
17. TCVN 5334 - 1991: “Thieát bò ñieän kho daàu vaø saûn phaåm daàu – Quy phaïm kyõ thuaät an
toaøn trong thieát keá vaø laép ñaët”.
Tieâu chuaån naøy aùp duïng ñeå thieát keá, laép ñaët caùc thieát bò ñieän löïc, ñieän chieáu saùng, ño löôøng
kieåm tra vaø töï ñoäng hoùa cho caùc kho daàu vaø saûn phaåm daàu xaây döïng môùi hay caûi taïo, môû roäng heä
thoáng ñieän trong caùc kho daàu vaø saûn phaåm daàu hieän coù (goïi taét laø kho xaêng daàu).
 Phaân loaïi nguy hieåm chaùy, noå cuûa coâng trình, thieát bò
 Traïm bieán aùp, traïm phaùt ñieän vaø caùc thieát bò phaân phoái
 Ñoäng cô, maùy ñieän vaø caùc thieát bò khôûi ñoäng
 Thieát bò ño löôøng kieåm tra vaø töï ñoäng hoaù
 Ñöôøng daây taûi ñieän
 Ñieän chieáu saùng
 Choáng seùt, noái ñaát, choáng caûm öùng vaø choáng tính ñieän

 Phuï luïc : Phaân loaïi caùc gian buoàng, ngoâi nhaø vaø coâng trình theo nguy cô chaùy noå
18. TCVN 3620:1992 “Maùy ñieän quay – Yeâu caàu an toaøn”
Tieâu chuaån naøy quy ñònh caùc yeâu caàu veà an toaøn ñoái vôùi keát caáu cuûa maùy ñieän quay.
 Yeâu caàu ñoái vôùi caùc daïng maùy ñieän rieâng
19. TCVN 5587:1991 “Saøo caùch ñieän”

Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc loaïi saøo caùch ñieän duøng ñeå thao taùc thieát bò ñoùng caét vaø thao
taùc noái ñaát cho caùc thieát bò ñieän moät chieàu vaø xoay chieàu taàn soá coâng nghieäp.
 Ghi nhaõn, bao goùi vaø baûo quaûn
20. TCVN 5588:1991 “UÛng caùch ñieän”

Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc loaïi uûng caùch ñieän duøng laøm phöông tieän baûo veä boå sung,
nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát bò ñieän.
 Quy caùch
21. TCVN 5589:1991 “Thaûm caùch ñieän”

Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc loaïi thaûm caùch ñieän baèng cao su duøng laøm phöông tieän baûo
veä boå sung, nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát
bò ñieän.
22. TCVN 5586-1991 “ Gaêng caùch ñieän”

Tieâu chuaån naøy aùp duïng cho caùc loaïi gaêng caùch ñieän baèng cao su duøng laøm phöông tieän baûo
veä boå sung, nhaèm taêng cöôøng khaû naêng an toaøn ñieän cho ngöôøi trong thöû nghieäm, vaän haønh thieát
bò ñieän.
 Quy caùch

B. Caùc tieâu chuaån Vieät Nam veà heä thoáng laép ñaët ñieän cuûa caùc toaø nhaø
1. TCVN 7447-1:2004 (IEC 60364-1:2001): Heä thoáng laép ñaët ñieän trong toaø nhaø. Phaàn 1:
Nguyeân taéc cô baûn, ñaùnh giaù caùc ñaëc tính chung, ñònh nghóa.
2. TCVN 7447-4-41:2004 (IEC 60364-4-41:2001): Heä thoáng laép ñaët ñieän cuûa caùc toaø nhaø.
Phaàn 4-41: Baûo veä an toaøn –Baûo veä choáng ñieän giaät.
Phaàn 4-42: Baûo veä an toaøn –Baûo veä choáng caùc aûnh höôûng veà nhieät
Phaàn 4-43: Baûo veä an toaøn –Baûo veä choáng quaù doøng.
Phaàn 4-44: Baûo veä choáng nhieãu ñieän aùp vaø nhieãu ñieän töø.
Phaàn 5-51: Löïa choïn vaø laép ñaët thieát bò ñieän – Qui taéc chung.
Phaàn 5-53: Löïa choïn vaø laép ñaët thieát bò ñieän – Caùch ly, ñoùng caét vaø ñieàu khieån.
Phaàn 5-54: Löïa choïn vaø laép ñaët thieát bò ñieän – Boá trí daây noái ñaát, daây baûo veä vaø daây lieân
keát baûo veä.
Phaàn 5-55: Löïa choïn vaø laép ñaët thieát bò ñieän – Caùc thieát bò khaùc.
Ñaây laø boä tieâu chuaån raát höõu ích cho vieäc höôùng daãn laép ñaët maïch ñieän ñöôïc caáp nguoàn coù
ñieän aùp danh ñònh ñeán vaø baèng 1000V xoay chieàu hoaëc 1500V moät chieàu moät caùch hôïp lyù vaø an
toaøn cho nhaø ôû, coâng trình coâng coäng, coâng trình thöông maïi, coâng trình coâng nghieäp, coâng trình
noâng nghieäp, coâng trình xaây döïng,…
10. TCVN 3718-1:2005: Quaûn lyù an toaøn trong böùc xaï taàn soá radio.
Phaàn 1: Möùc phôi nhieãm lôùn nhaát trong giaûi taàn töø 3kHz ñeán 300GHz.
Tieâu chuaån naøy cung caáp höôùng daãn veà söï phôi nhieãm cuûa con ngöôøi trong tröôøng taàn soá radio
(RF) vaø thieát laäp caùc giôùi haïn nhaèm traùnh caùc aûnh höôûng baát lôïi leân söùc khoeû cuûa con ngöôøi. Tieâu
chuaån naøy aùp duïng cho ngöôøi lao ñoäng bò phôi nhieãm do ngheà nghieäp vaø coâng chuùng bò phôi
nhieãm ngaãu nhieân.
C. Caùc tieâu chuaån lieân quan ñeán choáng quaù doøng, quaù aùp vaø noái ñaát
1. TCXDVN 46:2007 “ Choáng seùt cho coâng trình xaây döïng”
Tieâu chuaån naøy aùp duïng ñeå thieát keá thi coâng, nghieäm thu vaø quaûn lyù thieát bò choáng seùt tröïc
tieáp cho caùc coâng trình xaây döïng môùi, caûi taïo hay môû roäng.
2. TCN 68 - 140:1995 “Choáng quaù aùp, quaù doøng ñeå baûo veä ñöôøng daây vaø thieát bò thoâng tin”
Tieâu chuaån naøy bao goàm caùc yeâu caàu kyõ thuaät veà ñoä beàn ñieän vaø phöông phaùp ño thöû ñoä beàn
ñieän cho caùc coâng trình thoâng tin cuûa maïng vieãn thoâng Vieät Nam bao goàm caùc heä thoáng thieát bò
traïm, keå caû caùc thieát bò baûo veä, caùc ñöôøng daây thoâng tin beân ngoaøi traùnh khoûi quaù aùp vaø quaù doøng.

3. TCN 68 - 167:1997 “ Thieát bò choáng quaù aùp, quaù doøng do aûnh höôûng cuûa seùt vaø ñöôøng
daây taûi ñieän - Yeâu caàu kyõ thuaät”
Tieâu chuaån naøy ñöôïc duøng laøm sôû cöù cho saûn xuaát, quaûn lyù vaø löïa choïn duïng cuï baûo veä choáng
quaù aùp, quaù doøng phuø hôïp vôùi muïc ñích baûo veä. Ngoaøi ra, tieâu chuaån coøn ñeà caäp ñeán caùc phöông
phaùp thöû nghieäm ñaùnh giaù chaát löôïng vaø tuoåi thoï cuûa thieát bò choáng quaù aùp vaø quaù doøng.
4. TCN 68 - 141: 1995 “Tieáp ñaát cho caùc coâng trình vieãn thoâng - Yeâu caàu kyõ thuaät”
Tieâu chuaån naøy qui ñònh caùc yeâu caàu veà tieáp ñaát, ñöôïc duøng laøm sôû cöù ñeå thieát keá, thi coâng,
nghieäm thu, quaûn lyù caùc heä thoáng tieáp ñaát cho caùc coâng trình thoâng tin cuûa maïng löôùi vieãn thoâng
quoác gia, ñoàng thôøi laøm sôû cöù ñeå thieát keá xaây döïng caùc nhaø traïm vieãn thoâng.
5. TCN 68 - 135:2001 “Choáng seùt baûo veä caùc coâng trình vieãn thoâng - Yeâu caàu kyõ thuaät”
Tieâu chuaån naøy qui ñònh taàn suaát thieät haïi cho pheùp do seùt gaây ra ñoái vôùi coâng trình vieãn
thoâng, caùc bieän phaùp choáng seùt baûo veä caùc coâng trình vieãn thoâng, phöông phaùp tính toaùn taàn suaát
thieät haïi do seùt gaây ra ñoái vôùi caùc coâng trình vieãn thoâng. Tieâu chuaån naøy laø moät trong nhöõng sôû cöù
ñeå laäp döï aùn ñaàu tö, thieát keá, thi coâng, nghieäm thu, quaûn lyù vaø phuïc vuï quaù trình khai thaùc, baûo veä
caùc coâng trình vieãn thoâng.
6. TCN 68 - 174: 2006 “ Quy phaïm choáng seùt vaø tieáp ñaát cho caùc coâng trình vieãn thoâng”
Qui phaïm naøy aùp duïng nhaèm muïc ñích: baûo veä caùc coâng trình vieãn thoâng, traùnh nguy hieåm cho
con ngöôøi vaø haïn cheá thieät haïi do seùt gaây ra; thoáng nhaát caùc nguyeân taéc vaø noäi dung trong khaûo
saùt, thieát keá, thi coâng, quaûn lyù heä thoáng choáng seùt vaø tieáp ñaát cho caùc coâng trình vieãn thoâng.
D. Caùc toå chöùc bieân soaïn, ban haønh vaø quaûn lyù tieâu chuaån an toaøn ñieän
1. Toång cuïc Tieâu chuaån ño löôøng chaát löôïng - STAMEQ
www.tcvn.gov.vn
2. Boä Böu chính Vieãn thoâng-Ministry of Posts and Telematics of Socialist of Viet Nam
www.mpt.gov.vn
3. Boä Coâng nghieäp
www.moi.gov.vn
4. Boä Xaây döïng
www.xaydung.gov.vn

PHUÏ LUÏC 2
MOÄT SOÁ TOÅ CHÖÙC VAØ TIEÂU CHUAÅN

AN TOAØN ÑIEÄN NGOAØI NÖÔÙC
1. IEEE- Institute of Electrical and Electronics Engineers
www.ieee.org
IEEE 80 Grounding AC Facilities
IEEE C2-1997 National Electrical Safety Code
2. IEC- International Electrotechnical Commission

www.iec.ch
IEC 950 Electrical Safety
IEC 1024.1 Lightning protection
IEC/TR 62102 (2001-03) Ed. 1.0 Electrical safety - Classification of interfaces for
equipment to be connected to information and
communications technology networks
IEC 60079-1 (2001-02) Ed. 4.0 Electrical apparatus for explosive gas atmospheres - Part
1: Flameproof enclosures "d"
2: Pressurized enclosures "p"
15: Type of protection "n"
IEC 61557-1 (1997-02) Electrical safety in low voltage distribution systems up to
1000 V a.c. and 1500 V d.c. - Equipment for testing,
measuring or monitoring of protective measures -
Part 1: General requirements
Part 2: Insulation resistance
Part 3: Loop impedance
Part 4: Resistance of earth connection and equipotential
bonding

3. NEMA -National Electrical Manufacturers Association

www.nema.org
NEMA WC-8 Electrical Safety
ANSI/NEMA ICS 2 Industrial Control Devices, Controllers and Assemblies
ANSI/NEMA 250 Enclosures for Electrical Equipment
4. ANSI - American National Standard Institute

www.ansi.org
ANSI/IEEE C2 National Electrical Safety Code
ANSI/IEEE 80 IEEE Guide for Safety in AC Substation Grounding
ANSI/ISA-S82.01, .02, and .03 Safety Standard for Electrical and Electronic Test,
Measuring, Controlling and Related Equipment
5. OSHA - Occupational Safety and Health Administration

www.osha.gov
1910.137 Electrical Personal Protective Equipment
1910.147 Control of Hazardous Energy
1910.300-399 Electrical Safety Requirements – General Industry
1910.400-449 Electrical Safety Requirements – Construction
6. CENELEC- European Committee For Electrotechnical Standards

www.cenelec.org
CENELEC HD 384 Electrical installations of buildings
CENELEC EN 60950 Safety of information technology equipment
CENELEC TC92 Safety of audio, video and similar electronic equipment
CENELEC TC61 Safety of Household Appliances
CENELEC TC44X JWG 6 Safety related parts of control systems
CENELEC HD 625-1 Insulation coordination for equipment within low-voltage
systems - Part 1: Principles requirements and tests
CENELEC TC59X Consumer information related to household electrical
appliances
7. UL - Underwriters Laboratories
www.ul.com
UL 508 Safety Standard for Industrial Control Equipement
UL 1950 Safety Standard for Information Technology Equipment,
Including Electrical Business Equipment
8. NEC- National Electrical Code

www.nfpa.org
NEC Article 110–26 Spaces about electrical equipment, (600 volts or less)
NEC Article 110–32 Work space about equipment (over 600 volts)
NEC Article 110–33 Entrance and access to work space
NEC Article 110–34 Work space and guarding (over 600 volts)
NEC Article 305-6 Ground-Fault Protection for Personnel
NEC Article 210-8 Ground-Fault Circuit-Interrupter Protection for Personnel
NEC Article 250 Grounding

9. NFPA- National Fire Protection Association

www.nfpa.org
NFPA 1 Fire Prevention Code
NFPA 69 Standard on Explosion Prevention Systems
NFPA 70 National Electrical Code
NFPA 77 Static Electricity contains requirements for reducing the
fire hazard of static electricity
NFPA 78 Lightning Protection Code
NFPA 70E Electrical Safety Requirements for Employee Workplaces
NFPA 79 Electrical Standard for Industrial Machinery National Fire
Protection Association
NFPA 780 Standards for the installation of Lightning Protection
Systems
10. CE Conformité Européenne/ European Conformity
11. DIN Deutsches Institut fur Normung/German Institute for
Standardization
12. VDE Verband der Elektrotechnik, Elektronik und
Informationstechnik
Association for Electrical, Electronic and Information
Technologies
13. NFC National French Code
14. EN European Standard
Européen de Normalisation
15. CEN The European Committee for Standardization
Comité Européen de Normalisation
16. CENELEC The European Connittee for Electrotechnical
Standardization
Comité Européen de Normalisation Électrotechnique
17. JSA Japanese Standards Association
18. JIS Japanese Industrial Standard

PHUÏ LUÏC 3
ANH VIEÄT ÑOÁI CHIEÁU
A
Accident Tai naïn
Air terminal Kim thu seùt
Approach distance Khoaûng caùch tieáp caän
Arcing Phoùng ñieän hoà quang
Area marker Bieån baùo khu vöïc
Arm’s reach Taàm vôùi
B
Barrier Thanh chaén
Basic insulation Caùch ñieän cô baûn
Blanket Meàn
Boundary Bieân
Limited boundary Bieân giôùi haïn
Restricted boundary Bieân caám
Prohibited boundary Bieân ngaên chaän
Breakdown Ñaùnh thuûng caùch ñieän
Breathing zone Vuøng thôû (baùn caàu giöõa muõi vaø mieäng
vôùi baùn kính töø 6 ñeán 9 inch)
C
Cadweld exothermic weld Haøn hoaù nhieät Cadweld
Calibration Söï caân chænh
Capture Thu baét
Check breathing Kieåm tra hôi thôû
Chemical earth rod Coïc hoaù chaát
Circuit Breaker-CB Thieát bò ngaét ñieän
Clear airway Thoâng ñöôøng khí
Clearance Khoaûng caùch ngaén nhaát giöõa hai daây daãn
trong khoâng khí

Conscious Coøn tænh
Copper cable Caùp ñoàng traàn
Copper earth tape Baêng ñoàng
Cooper bonded earth rod Coïc theùp boïc ñoàng
Creepage Ñöôøng phoùng ñieän ngaén nhaát doïc theo
beà maët cuûa vaät caùch ñieän
Current draw Doøng ñieän chính tieâu thuï bôûi saûn phaåm
hay thieát bò döôùi ñieàu kieän thöû nghieäm
D
Data Equipment Protector-DEP Thieát bò baûo veä ñöôøng döõ lieäu
Dead part Phaàn khoâng mang ñieän
Delay time Thôøi gian treã
Device Under Test- DUT Thieát bò ñöôïc thöû nghieäm
Dielectric gloves Gaêng tay caùch ñieän
Dielectric foot-wear UÛng caùch ñieän
Dielectric strenght Tyû soá giöõa ñieän aùp hoùng ñieän cuûa vaät
lieäu vaø khoaûng caùch giöõa hai ñieåm
Dielectric rug Thaûm caùch ñieän
Direct contact Tieáp xuùc tröïc tieáp
Direct lightning Seùt ñaùnh tröïc tieáp
Dissipation Array System-DAS Heä thoáng giaûi tröø seùt
Double insulation Caùch ñieän keùp
Downconductor Daây thoaùt seùt
Dry clothing Quaàn aùo khoâ
E
Electromagnetic compatibility-EMC Töông thích ñieän töø
Electromagnetic fields -EMF Tröôøng ñieän töø
Electromagnetic interference -EMI Nhieãu ñieän töø
Early Emission Streamer - ESE Phoùng ñieän sôùm
Earth bar Thanh noái ñaát
Earth clamp Keïp noái ñaát
Earth Enhancing Compound - EEC Hoaù chaát giaûm ñieän trôû ñaát
Earth grid Löôùi noái ñaát
Earth inspection housing Hoäp kieåm tra noái ñaát

Earth leakage current Doøng roø vaøo ñaát
Earth pin Chaân noái ñaát
Earth rod Coïc noái ñaát
Earthed Noái ñaát
Electric shock Soác ñieän
Electrical leakage current Doøng ñieän roø
Electrical safety An toaøn ñieän
Electrical hazard Nguy hieåm ñieän
Electrocution Ñieän giaät
Energized (live, alive) Mang hay naïp ñieän
Expired Air Resuscitation -EAR Hoâ haáp nhaân taïo
External Cardiac Compression -ECC EÙp tim
Exposed conductive parts Phaàn mang ñieän loä thieân
Explosive accident Tai naïn noå
F
Faraday cage Loàng Faraday
Fault current Doøng söï coá
Field Strength Cöôøng ñoä ñieän tröôøng
Fire Chaùy
Fire protection system Heä thoáng baûo veä choáng chaùy
First aid Sô cöùu
Franklin terminal Kim Franklin
Functional Extra Low Voltage -FELV Heä thoáng chöùc naêng ñieän aùp cöïc thaáp
Fuse Caàu chì
G
Galvanized steel earth rod Coïc maï loõi theùp
Ground Enhancement Material -GEM Vaät lieäu caûi thieän ñaát
Grounded/Grounding Noái ñaát
Ground Fault Circuit Interrupter-GFCI Thieát bò ngaét söï coá chaïm ñaát
Ground potential Ñieän theá ñaát
H
Hazardous area Vuøng nguy hieåm

Health surveillance Giaùm saùt söùc khoeû
High Rupturing Capability Fuse -HCR Caàu chì coù khaû naêng caét doøng lôùn
High Speed Protector - HSP Thieát bò baûo veä ñöôøng truyeàn toác ñoä
cao
I
Insulated cover Chuïp caùch ñieän
Insulated tool Coâng cuï caùch ñieän
Insulating boots Giaày caùch ñieän
Insulating mat Thaûm caùch ñieän
Insulating ladder Thang caùch ñieän
Insulating platform Gheá caùch ñieän
Injure Laøm toån thöông
Insulation resistance Ñieän trôû caùch ñieän
Insulating stick Saøo caùch ñieän
Insulating rubber gloves Gaêng cao su caùch ñieän
International Commission on Non-ionizing Hieäp hoäi quoác teá veà baûo veä phaùt xaï
Radiation Protection -ICNIRP khoâng ion hoaù
Isolate the supply Caét ñieän
Insulated glove Gaêng tay caùch ñieän
Insulated mat Thaûm caùch ñieän
Insulated pliers Kìm caùch ñieän
Isulated protective conductor Daây daãn boïc caùch ñieän
Indirect contact Tieáp xuùc giaùn tieáp
Inspect tools Coâng cuï kieåm tra
Inspection box Hoäp kieåm tra
Interlock Khoaù lieân ñoäng
J
Jumper cable Caùp noái
L
Leakage current Doøng roø
Local Area Network - LAN Maïng noäi boä
Load Cell Protector - LCP Thieát bò baûo veä caàu caàn

LAN protector Thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân
maïng LAN
Lightning protection Baûo veä choáng seùt
Live part Phaàn mang ñieän
Let through voltage Ñieän aùp thoâng qua
Low voltage Ñieän aùp thaáp
M
Maintenance Baûo trì
Maximum Over Continous Voltage -MCOV Ñieän aùp laøm vieäc lieân tuïc cöïc ñaïi
Megaohmmeter Maùy ño ñieän trôû caùch ñieän
Miniature Circuit Breaker-MCB Thieát bò ngaét ñieän loaïi daân duïng cheá
taïo theo tieâu chuaån IEC 60898, IEC
61008
Moulded Case Circuit Breaker -MCCB Thieát bò ngaét ñieän loaïi voû ñuùc, loaïi
coâng nghieäp cheá taïo theo tieâu chuaån
IEC 60947-2
Metal Oxyde Varistor -MOV Bieán trôû oxyt kim loaïi
Multi Earthed Neutral-MEN Noái ñaát trung tính laäp laïi
N
Non conducting material Vaät khoâng daãn ñieän
O
Overcurrent Quaù doøng
Overload trip current setting -Irth Doøng caøi ñaët boä phaän baûo veä quaù doøng
Outlet OÅ laáy ñieän
P
Personal Protective Equipment -PPE Thieát bò baûo veä con ngöôøi (kính baûo
veä, muõ baûo veä,….
Phase tester Buùt thöû ñieän
Plug Ñaàu caém ñieän
Potential Earth Clamp-PEC Thieát bò ñaúng theá heä thoáng ñaát
Prevent contact Choáng tieáp xuùc
Protection mode Cheá ñoä baûo veä

Protection area Vuøng baûo veä
Protection characteristic Ñaëc tuyeán baûo veä
Protection radius Baùn kính baûo veä
Protection by Extra Low Voltage-PELV Baûo veä baèng ñieän aùp cöïc thaáp
Protective barrier Thanh chaén baûo veä
Protective conductor Daây baûo veä
Pulse absent Ngöng ñaäp
Pulse present Ñang ñaäp
Q
Quality Chaát löôïng
Quality factor Heä soá chaát löôïng
R
Rated operational voltage - Ue Ñieän aùp vaän haønh ñònh möùc
Rated current Doøng ñieän ñònh möùc
Rated making capacity- Icm Doøng caét theo khaû naêng cheá taïo
Rated insulation voltage - Ui Ñieän aùp caùch ñieän ñònh möùc
Rated impulse withstand voltage- Uimp Ñieän aùp chòu quaù aùp xung ñònh möùc
Rated service short circuit breaking capacity Doøng caét ngaén maïch laäp laïi ñònh möùc
- Ics
Rated short circuit breaking capacity- Icu Doøng ngaét ngaén maïch ñònh möùc
Reinforced insulation Caùch ñieän taêng cöôøng
Regulation Qui phaïm
Rescue Cöùu hoä
Rescue kits Coâng cuï cöùu hoä
Rescue stick Saøo cöùu hoä
Residual current device Thieát bò phaùt hieän doøng roø
Residual Current Circuit Breaker -RCCB Thieát bò ngaét ñieän choáng doøng roø
Residual Current Breaker with Overload- Thieát bò ngaét ñieän choáng doøng roø keøm
RCBO baûo veä quaù doøng
Resistance Ñieän trôû
Resistivity Ñieän trôû suaát
Resuscitation Hoài tænh
Reverse standoff voltgae Ñieän aùp daãn ngöôïc
Risk assessment Ñaùnh giaù ruûi ro
S
Safety adhesive tape Baêng keo an toaøn
Safety belt Ñai an toaøn
Safety Extra Low Voltage -SELV An toaøn baèng caùch söû duïng ñieän aùp cöïc
thaáp
Safety glasses Kính an toaøn
Short circuit Ngaén maïch
Short circuiting system Heä thoáng taïo ngaén maïch
Short circuit trip current setting Doøng caøi ñaët boä phaän baûo veä ngaén
maïch
Shield Vaät che chaén
Shunt Surge Diverter Thieát bò caét seùt
Side Flashing Seùt ñaùnh taït ngang
Silicon Avalanche Diode-SAD Diod thaùc silicon
Soil Ñaát
Solid copper earth plates Baûn ñoàng traàn
Spark gap Khe hôû phoùng ñieän
Specific absorption rate -SAR Suaát haáp thu theo troïng löôïng
Streamer Tia tieân ñaïo
Stell core copper clad earth rod Coïc loõi theùp boïc ñoàng
Step voltage Ñieän aùp böôùc
Stick Saøo
Strip on surface Thanh naèm ngang treân maët ñaát
Strip buried Thanh naèm ngang döôùi maët ñaát
Subcriber Line Protector Thieát bò baûo veä choáng seùt treân ñöôøng
daây ñieän thoaïi
Supplementary insulation Caùch ñieän boå sung
Surge Reduction Filter -SRF Thieát bò loïc seùt
Surge protection Baûo veä choáng xung quaù aùp
Switchboard Tuû ñieän
Switching off the circuit Ngaét maïch
T
Temporary Over Voltage -TOV Quaù aùp taïm thôøi
Telecommunication Line Protector-TLP Thieát bò choáng seùt treân ñöôøng vieãn
thoâng
Test the insulation Kieåm tra caùch ñieän
Tester Thieát bò ño thöû
Thin circulate plate Baûn kim loaïi hình troøn
Thunder day Ngaøy doâng
Thunder storm Maây doâng
Touching voltage Ñieän aùp tieáp xuùc
Transient protection Baûo veä choáng xung ñoät bieán
Transient Discriminating Suppressor-TDS Thieát bò trieät xung coù phaân bieät
Transient Voltage Suppressor -TVS Thieát bò trieät xung ñoät bieán
Trigerred Spark Gap -TSG Khe hôû phoùng ñieän töï kích
Trip unit Cô caáu caét
U
Unconscious Baát tænh
V
Victim Naïn nhaân
Voltage detector Thieát bò phaùt hieän ñieän aùp
Vertical electrode on surface Coïc choân thaúng ñöùng
Vertical electrode buried Coïc choân saâu döôùi ñaát
W
Warning sign Tín hieäu caûnh baùo
Working distance Khoaûng caùch laøm vieäc
World Heath Organization -WHO Toå chöùc söùc khoeû theá giôùi

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Boä Xaây Döïng, Vieän Xaây Döïng Coâng Nghieäp. Kyõ Thuaät an toaøn ñieän treân coâng tröôøng xaây
döïng. NXB Xaây döïng, Haø Noäi, 1981.
2. Nguyeãn Xuaân Phuù - Traàn Thaønh Taâm. Kyõ thuaät an toaøn trong cung caáp vaø söû duïng ñieän.
NXB Khoa Hoïc vaø Kyõ Thuaät, 1989.
3. Tröôøng ÑH Baùch Khoa. Tp.HCM, Boä moân Cheá Maùy. Kyõ thuaät baûo hoä lao ñoäng. Tp.HCM
1989.
4. Boä Naêng Löôïng, Coâng Ty Ñieän Löïc 2. Quy trình kyõ thuaät an toaøn ñieän. Cty Ñieän Löïc 2,
Tp.HCM 1993.
5. Ñinh Haïnh Thöng. An toaøn ñieän trong quaûn lyù, saûn xuaát vaø ñôøi soáng. NXB Giaùo Duïc, 1994.
6. B.P. Var-navski. Qui phaïm vaän haønh caùc thieát bò ñieän cuûa caùc hoä tieâu thuï ñieän. NXB Naêng
löôïng Haït Nhaân, Maùtxcôva, 1994.
7. Toång Coâng Ty Ñieän Löïc Vieät Nam. Qui trình kyõ thuaät an toaøn ñieän trong coâng taùc quaûn lyù,
vaän haønh, söûa chöõa, xaây döïng ñöôøng daây, traïm ñieän, Haø Noäi 1999.
8. Phan Thò Thu Vaân. Giaùo trình an toaøn ñieän. NXB Ñaïi Hoïc Quoác Gia Tp HCM, 2002.
9. KF Neumayer, Lim Say Leong. An toaøn trong heä thoáng ñieän daân duïng, ABB Vieät Nam.
10. Caùc tieâu chuaån an toaøn ñieän trong nöôùc: TCVN 5556-1991, TCVN 4756-89, TCVN 4086-
85, TCVN 3146-86,TCVN 4726-89, TCVN 4163-85, TCVN 5180-90, TCVN 3718-82,
TCVN 2572-78, TCVN 3259-1992, TCVN 3145-79, TCVN 2295-78, TCVN 4115-85,
TCVN 3623-81, TCVN 5334-1991, TCVN 3620-1992, TCVN 5587-1991, TCVN 5588-
1991, TCVN 5589-1991, TCVN 5586-1991, TCVN3718-1:2005,…..
11. Caùc tieâu chuaån choáng seùt trong nöùôc: 20 TCN 46 – 1984 Choáng seùt cho caùc coâng trình xaây
döïng. TCN 68 – 135: 1995 Choáng seùt baûo veä caùc coâng trình vieãn thoâng; TCN 68-140: 1995
Choáng quaù aùp, quaù doøng ñeå baûo veä ñöôøng daây vaø thieát bò thoâng tin; TCN 68-141: 1995 Tieáp
ñaát cho caùc coâng trình vieãn thoâng, TCN 68-167: 1997 Thieát bò choáng quaù aùp, quaù doøng do
aûnh höôûng cuûa seùt vaø ñöôøng daây taûi ñieän; TCN 68-174: 2006 Quy phaïm choáng seùt vaø tieáp
ñaát cho caùc coâng trình vieãn thoâng.
12. Effects of current on human beings livestock. AS3859-1991.
13. Frederic Vaillant. EMC: electromagnetic compatibility. Cahier Technique Merlin Gerin,
No 149, 1992.
14. Jean Pasteau. Enclosures and degrees of protection. Cahier Technique Merlin Gerin,
No166, 1993.
15. Bernard Lacroix, Roland Calvas. Earthing systems in LV. Cahier Technique Merlin Gerin,
No 172, 1995.
16. Bernard Lacroix, Roland Calvas. Earthing systems worldwide and evolutions. Cahier
Technique Merlin Gerin, No 173, 1995.
17. Francois Sautriau. Neutral earthing in an industrial HV network. Cahier Technique Merlin
Gerin, No 62, 1996.

18. DOE Hanbook: Electrical Safety, US Department of Energy, 1998.

19. Roland Calvas. Residual current devices in LV. Cahier Technique Merlin Gerin, No 114,
1999.
20. Electrical Industry Safety Code, Queensland Government, Department of Mines and
Energy, 2000.
21. Safety of Information Technology Equipment. UL 60950:2000.
22. John Cadick, Dennis Neitzel. Electrical Safety Hanbook, McGraw-Hill Inc., 2000.
23. Safety BASICs - Handbook for Electrical Safety. Cooper Bussman, 2001.
24. Measures for reducing electric shock hazards on low-voltage systems - an analysis. Based
upon a reportof the KAN working group “Residual-current protective devices”, June 2003.
25. Indoor Electrical Safety Check, Electrical Safety Foundation International, 2004.
26. Outdoor Electrical Safety Check, Electrical Safety Foundation International, 2004.
27. Protection against electric shock, The Institution of Electrical Engineers, London, 2004.
28. Distribution systems and protection againts indirect contact and earth fault. Technical
Application Papers, ABB, 5/2006.
29. Low voltage electrical work. Code Of Practic.Workcover, New South Wales, 2007.

MUÏC LUÏC
CHÖÔNG 1: CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN 5
1.1 Ñaët vaán ñeà 5
1.2 Tai naïn ñieän 5
1.3 Taùc duïng cuûa doøng ñieän ñoái vôùi cô theå con ngöôøi 6
1.4 Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán tai naïn ñieän giaät 6
1.5 Doøng ñieän taûn trong ñaát 12
1.6 Ñieän aùp böôùc 14
1.7 Ñieän aùp tieáp xuùc 16
1.8 Phaân loaïi coâng trình vaø trang thieát bò ñieän 18
1.9 Nguyeân nhaân chính gaây ra tai naïn ñieän 18
CHÖÔNG 2 : PHAÂN TÍCH DOØNG ÑIEÄN QUA NGÖÔØI 21
2.1 Maïng ñieän caùch ñieän vôùi ñaát 21
2.2 Maïng ñieän noái ñaát 22
2.3 Caùc bieän phaùp baûo veä 29
CHÖÔNG 3 : HEÄ THOÁNG NOÁI ÑAÁT
3.2 Caùc heä thoáng noái ñaát chuaån 30
3.3 Ñieän trôû suaát cuûa ñaát 35
3.4 Loaïi noái ñaát 36
3.5 Caùc kieåu noái ñaát 37
3.6 Ñieän trôû noái ñaát 38
3.7 Phaân tích heä thoáng noái ñaát hieän ñaïi 46
CHÖÔNG 4 : THIEÁT BÒ ÑOÙNG CAÉT VAØ BAÛO VEÄ HAÏ AÙP 52
4.2 Maùy caét haï aùp 52
4.3 Thieát bò choáng doøng roø 55
4.4 Caàu chì 61
CHÖÔNG 5 : BAÛO VEÄ AN TOAØN CHO NGÖÔØI 63
5.1 Baûo veä choáng tieáp xuùc tröïc tieáp 63
5.2 Baûo veä choáng tieáp xuùc giaùn tieáp 65
5.2.1. Söû duïng bieän phaùp noái ñaát voû thieát bò 65
5.2.2. Söû duïng bieän phaùp caét nhanh baèng maùy caét 67
5.2.3. Xaùc ñònh chieàu daøi cöïc ñaïi cuûa daây daãn 75
5.2.4. Söû duïng bieän phaùp caét nhanh baèng caàu chì 78
5.2.5. Söû duïng caùc bieän phaùp khaùc 80
5.3 Baûo veä choáng tieáp xuùc tröïc tieáp vaø giaùn tieáp 82
5.4 Baûo veä choáng giaät do tieáp caän vôùi vaät mang ñieän 84
5.5 Baûo veä choáng ñoát chaùy hoà quang 86
5.6 Baûo veä choáng taùc haïi cuûa tröôøng ñieän töø 87
5.7 Baûo veä choáng taùc haïi cuûa tónh ñieän 91
PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh www.quyenhuyanh.com 204

CHÖÔNG 6 : BAÛO VEÄ AN TOAØN CHO THIEÁT BÒ 93
6.1 Baûo veä choáng aûnh höôûng veà nhieät 94
6.2 Baûo veä choáng quaù doøng 94
6.3 Baûo veä choáng nhieãu ñieän aùp vaø nhieãu ñieän töø 98
6.4 Baûo veä choáng xaâm nhaäp cuûa vaät theå raén vaø nöôùc 107
CHÖÔNG 7: BAÛO VEÄ CHOÁNG SEÙT 110
7.2 Toång quan veà seùt 110
7.3 Phaân loaïi coâng trình caàn baûo veä 116
7.4 Giaûi phaùp choáng seùt toaøn dieän 6 ñieåm 117
7.5 Kyõ thuaät thu seùt taïi ñieåm ñònh tröôùc 118
7.6 Daãn seùt xuoáng ñaát an toaøn 129
7.7 Taûn nhanh naêng löôïng seùt vaøo ñaát 132
7.8 Ñaúng theá caùc heä thoáng noái ñaát 134
7.9 Kyõ thuaät choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng nguoàn 134
7.10 Kyõ thuaät choáng seùt lan truyeàn treân ñöôøng tín hieäu 142
7.11 Ví duï aùp duïng 151
CHÖÔNG 8 : COÂNG CUÏ VAØ QUAÛN LYÙ AN TOAØN ÑIEÄN 158
8.1 Bieän phaùp kyõ thuaät an toaøn ñieän 158
8.2 Phaân caáp quaûn lyù vaø toå chöùc an toaøn 169
8.3 Thanh tra kyõ thuaät an toaøn ñieän 171
CHÖÔNG 9 : SÔ CÖÙU NGÖÔØI BÒ ÑIEÄN GIAÄT 173
9.2 Löu ñoà cöùu hoä 173
PHUÏ LUÏC 1:
CAÙC TIEÂU CHUAÅN VAØ TOÅ CHÖÙC AN TOAØN ÑIEÄN TRONG NÖÔÙC 182
PHUÏ LUÏC 2:
CAÙC TIEÂU CHUAÅN VAØ TOÅ CHÖÙC AN TOAØN ÑIEÄN NGOAØI NÖÔÙC 191
PHUÏ LUÏC 3:
THUAÄT NGÖÕ ANH VIEÄT ÑOÁI CHIEÁU 194
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 202
MUÏC LUÏC 204
PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh www.quyenhuyanh.com 205

GT - ATD - PGS.TS. Quyền Huy ￁nh

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GT - ATD - PGS.TS. Quyền Huy ￁nh

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM KYÕ THUAÄT TP HOÀ CHÍ MINH

PGS.TS. QUYEÀN HUY AÙNH

KHOA ÑIEÄN-ÑIEÄN TÖÛ - 2011

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 4

1.1. ÑAËT VAÁN ÑEÀ

a. Chaïm ñieän tröïc tieáp b. Chaïm ñieän giaùn tieáp

Hình 1.1. Caùc kieåu chaïm ñieän

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 5

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 6

Doøng ñieän qua ngöôøi

2. Ñaëc tuyeán ñieän aùp-thôøi gian

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 7

Hình 1.3. Ñöôøng cong an toaøn

3. Ñieän trôû cuûa ngöôøi

Hình 1.4. Sô ñoà töông ñöông ñieän trôû ngöôøi

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 8

3000 Tay caàm kìm 5k÷10k 1k÷3k

0 200 400 600 700 UT(V)

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 9

Hình 1.6. Phaân löôïng doøng ñieän qua tim

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

7. Ñieän aùp cho pheùp

1.5. DOØNG ÑIEÄN TAÛN TRONG ÑAÁT

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

1. Ñieän cöïc noái ñaát laø moät coïc

q  2x 22 q  2x 22 q  2x 32

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

Hình 1.11. Ñieän aùp böôùc

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

1.7. ÑIEÄN AÙP TIEÁP XUÙC

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

1. Moät coïc noái ñaát Ung Rng

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

Hình 1.15. Tai naïn ñieän ôû maïng ñieän U>1000V

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

PGS.TS.Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com

2.1. MAÏNG ÑIEÄN CAÙCH ÑIEÄN VÔÙI ÑAÁT

b. Ngöôøi chaïm vaøo moät cöïc cuûa maïng ñieän

a. Sô ñoà maïng ñieän b. Sô ñoà thay theá

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 22

2. Maïng ñieän ba pha

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 23

a. Sô ñoà maïng ñieän b. Sô ñoà thay theá

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 24

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 25

2. Maïng ñieän ba pha

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 27

a. Maïng ñieän ñieän aùp thaáp U  1000 V

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 28

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 29

Hình 3.1. Heä thoáng TT

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 30

Hình 3.3. Heä thoáng TN-S

Hình 3.4. Heä thoáng TN-C

TB1 TB2 TB3

Hình 3.5. Heä thoáng TN-C-S

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 32

PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh www.quyenhuyanh.com 33

Maïng ñieän vôùi doøng roø lôùn (>500mA) TN IT, TT

Maïng ngoaøi trôøi vôùi ñöôøng daây treân khoâng TT TN IT

Maùy phaùt ñieän döï phoøng IT TT TN