OHS Training

Program

BÀI GIẢNG AN TOÀN ĐIỆN

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN

ƒ Đặt vấn đề
ƒ Tai nạn điện
ƒ Tác động của dòng điện đối với cơ thể người
ƒ Các yếu tố ảnh hưởng đến tai nạn điện
ƒ Điện áp bước
ƒ Điện áp tiếp xúc
ƒ Phân loại công trình và trang thiết bị điện
ƒ Nguyên nhân chính gây ra tai nạn điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program
ĐẶT VẤN ĐỀ

9 Điện năng được sử dụng phổ biến ở nhiều nơi và trong

nhiều lĩnh vực:
ƒ Sản xuất, thương mại, dịch vụ.
ƒ Sinh hoạt công dân.
ƒ Công nghiệp.
ƒ Thành thị.
ƒ Nông thôn.
9 Mối nguy hiểm điện chỉ biết khi ta tiếp xúc với các phần tử mang điện,
nhưng như vậy là có thể nguy hiểm đến tính mạng.
9 Số người làm việc liên quan đến điện ngày càng nhiều.
Cần quan tâm đến vấn đề an toàn điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
TAI NẠN ĐIỆN

9 Các dạng tai nạn điện

Điện giật

Hoả hoạn cháy nổ Các tai nạn điện Đốt cháy do điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program
TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
ĐIỆ
ĐIỆN GIẬ
GIẬT

9 Chạm trực tiếp 9 Chạm gián tiếp

Chạm vào các phần tử bình Chạm vào các phần tử bình
thường có điện áp thường không có điện áp

Chạm điện trực tiếp Chạm điện gián tiếp

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
ĐỐT
ĐỐT CHÁ
CHÁY
Y ĐIỆ
ĐIỆN

9 Ngắn mạch kéo theo phát sinh hồ quang

9 Phóng điện do điện áp cao

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program
TAI NẠN ĐIỆN
HỎA
HỎA HOẠ
HOẠN,
N, CHÁY
CHÁY NỔ
NỔ

9 Dòng điện vượt quá giới hạn

làm dây phát nóng sinh hồ
quang gây cháy.
9 Hóa chất đặt gần thiết bị có
dòng lớn, nhiệt độ cao gây nổ
9 Hỏa hoạn, cháy nổ xảy ra ở
môi trường dễ cháy nổ : bụi
bặm, hóa chất,…

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program TÁC
TÁC DỤ
DỤNG CỦ
CỦA DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN
ĐỐI
ĐỐI VỚ
VỚI CƠ THỂ
THỂ CON NGƯỜ
NGƯỜII
TÁC
TÁC DỤ
DỤNG KÍ
KÍCH THÍ
THÍCH

9 Hệ hô hấp, hệ tuần hoàn.

ƒ Các cơ ngực bị co rút, các thớ cơ tim co bóp hỗn loạn.
ƒ Tim thiếu oxy ngừng đập

9 Hệ thần kinh.
ƒ Sốc điện phản ứng mạnh lúc đầu.
ƒ Dần dần tê liệt mê man tử vong

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program TÁC
TÁC DỤ
DỤNG CỦ
CỦA DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN
ĐỐI
ĐỐI VỚ
VỚI CƠ THỂ
THỂ CON NGƯỜ
NGƯỜII
TÁC
TÁC DỤ
DỤNG GÂY CHẤ
CHẤN THƯƠNG

9 Hồ quang điện gây ra sự hủy diệt lớp da bên ngoài.

Nặng hơn là hủy diệt cơ bắp,lớp mỡ, gân, xương.
9 Đốt cháy do điện gây nóng toàn thân nếu giá trị dòng
lớn và thời gian tồn tại dài sẽ gây tử vong

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program TÁC
TÁC DỤ
DỤNG CỦ
CỦA DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN
ĐỐI
ĐỐI VỚ
VỚI CƠ THỂ
THỂ CON NGƯỜ
NGƯỜII
TÁC
TÁC DỤ
DỤNG TÂM LÝ
LÝ

9 Gây choáng váng, hoảng loạn

9 Sợ sệt
9 Cảnh giác hơn khi tiếp xúc với thiết bị điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐẶC
ĐẶC TUYẾ
TUYẾN DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN – THỜ
THỜI GIAN

9 Giá trị dòng điện qua người an toàn :

ƒ Đối với dòng điện xoay chiều (50-60 Hz) phải nhỏ hơn 10mA
ƒ Đối với dòng một chiều phải nhỏ hơn 50mA

9 Thời gian điện giật càng lớn thì nguy hiểm càng cao
9 Giá trị Imax và thời gian tồn tại để tim không ngừng đập

Dòng điện Imax (mA) 10 60 90 110 160 250

Thời gian tồn tại (s) 30 10 3 2 1 0.4

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐẶC
ĐẶC TUYẾ
TUYẾN DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN – THỜ
THỜI GIAN

9 Đặc tuyến I=f(t) với tần số (15÷ 100 Hz) :

Xác xuất nghẹt Xác xuất nghẹt
tâm thất 5% tâm thất 50%

Không Xác xuất nghẹt

phản tâm thất >50%
ứng

Tim ngừng
đập, ngừng
Không gây Bắp thịt co lại, có hô hấp …
tác hại về thể gây rối loạn
nhịp tim nếu I tăng
sinh lí
và t kéo dài

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐẶC
ĐẶC TUYẾ
TUYẾN DÒ
DÒNG ĐIỆ
ĐIỆN – THỜ
THỜI GIAN

9 Là quan hệ giữa điện áp tiếp xúc UT(V) và thời gian

dòng điện qua người.
9 UT < 50V thời gian dòng
qua người là vô hạn
9 UT = 50V thời gian cho
phép qua người là 5s

Đường cong an toàn

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐiỆ
ĐiỆN TRỞ
TRỞ NGƯỜ
NGƯỜI

9 Là trị số điện trở đo được giữa hai điện cực đặt trên cơ
thể người.
9 Điện trở người luôn ƒR1, C1: Ñieän trôû vaø ñieän
C1 R1 dung lôùp da ôû vò trí Ing ñi
thay đổi phụ thuộc vào: vaøo ngöôøi
ƒ Lớp sừng trên da ƒRng: Ñieän trôû noäi taïng cô
theå ngöôøi
ƒ Diện tích tiếp xúc Ung Rng ƒR2, C2: Ñieän trôû vaø ñieän
ƒ Áp suất tiếp xúc dung lôùp da ôû vò trí Ing ñi
ra khoûi ngöôøi
ƒ Thời gian tiếp xúc
ƒ Môi trường tiếp xúc C2 R2

Ing
9 Để đảm bảo an toàn
thường lấy Rng = 1000Ω Sơ đồ tương đương điện trở người

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐƯỜ
ĐƯỜNG ĐI CỦ
CỦA DÒNG ĐiỆ
ĐiỆN QUA NGƯỜ
NGƯỜI
9 Là trị số điện trở đo được giữa hai điện cực đặt trên cơ
thể người.
Đường đi của Thừa Mức độ nguy hiểm
dòng điện số
Tay trái đến chân 1 Nguy hiểm, ít xảy ra
1,5
1,3
0,7
Tay phải đến chân 0,8 Nguy hiểm, thường xảy ra
0,3
Lưng đến tay trái 0,7 Khá nguy hiểm
0.7
Lưng đến tay phải 0,3 Ít nguy hiểm
Ngực đến tay trái 1,5 Nguy hiểm nhất, ít xảy ra
Ngực đến tay phải 1,3 Rất nguy hiểm

Mông đến tay 0,7 Khá nguy hiểm

0,8 1

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
TẦN SỐ
SỐ DÒNG ĐiỆ
ĐiỆN

9 Dòng điện DC ít nguy hiểm hơn dòng điện AC.

9 Dòng điện AC tần số công nghiệp (50÷ 60Hz) đặc biệt
nguy hiểm
9 Tần số càng cao càng ít nguy hiểm
Tác hại đối với người ở nhũng dải tần khác nhau
Dải tần số Tên gọi Ứng dụng Tác hại

DC- 10kHz Tần số thấp Mạch dân dụng và Phát nhiệt, phá
công nghiệp hủy tế bào
100kHz ÷ 100MHz Tần số Radio Đốt điện, nhiệt Gia nhiệt điện
điện môi tế bào
100MHz ÷ 100GHz Sóng Lò Viba Gia nhiệt nước
Microware

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
MÔI TRƯỜ
TRƯỜNG XUNG QUANH

9 Độ ẩm càng lớn điện trở người giảm xuống.

9 Mồ hôi, các chất hóa học làm tăng độ dẫn điện của da
9 Nhiệt độ môi trường tăng, điện trở người giảm xuống
9 Mức độ bẩn của cơ thể cũng làm giảm điện trở của da

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐIỆ
ĐIỆN ÁP CHO PHÉ
PHÉP
P

9 Là giá trị điện áp qui định mà con người có thể chịu đựng
lâu dài.
9 Giá trị điện áp cho phép phụ thuộc :
ƒ Hệ thống phân phối điện
ƒ Thời gian cắt sự cố của thiết bị bảo vệ
9 Trong điều kiện bình thường (UT = 50V) tiêu chuẩn IEC
60038 qui định :
ƒ Đối với hệ thống TT, điện áp tiếp xúc cho phép lớn nhất là 50V
ƒ Hệ thống TN
ƒ Hệ thống IT

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
ĐẾN TAI NẠN ĐIỆN GIẬT
ĐIỆ
ĐIỆN ÁP CHO PHÉ
PHÉP
P

9 Trong điều kiện ẩm ướt (UT = 25V) tiêu chuẩn IEC 60364
qui định :
Hệ thống TN Hệ thống IT
Điện áp danh định tmax (s) Điện áp danh tmax (s)
U0(V) định U0/U(V)
Không có dây Có dây
trung tính trung tính
120 0,35 120/240 0,4 1
230 0,20 230/400 0,2 0,5
277 0,20 277/480 0,2 0,5
400,480 0,05 400/690 0,06 0,2
580 0,20 580/1000 0,02 0,08

PGS.TS. Quyền Huy Ánh Thời gian cắt lớn nhất với hệ thống IT

OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP BƯỚC

9 Là điện áp mà con người phải chịu khi chân tiếp xúc hai
điểm trên mặt đất (sàn), có sự chênh lệch điện thế do
dòng tản trong đất tạo nên.
9 Các điểm cách đều điểm
chạm đất tạo nên các
vòng tròn đẳng thế.
9 Trị số điện áp bước phụ
thuộc vào dòng điện
ngắn mạch, điện trở
mạng nối đất và sự bố trí
của hệ thống nối đất
Phân bố điện thế các điểm trên mặt đất
PGS.TS. Quyền Huy Ánh
 OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP BƯỚC

9 Càng xa điểm NM chạm đất Ub càng giảm

9 Ub = 0 nếu hai chân người
đứng trên một vòng đẳng thế
Ub = Ux – Ux+a

Ub = Iρa/2πx(x+a)

9 Ngoài 20m có thể xem như

Ub = 0
9 Giới hạn cho phép của Ub
thì không qui định

Điện áp bước
PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP BƯỚC

9 Ub nhỏ không gây nguy hiểm do đặc tính sinh lý dòng từ

chân qua chân
9 Với Ub = 100÷ 250V, chân có thể bị co rút và sẽ nguy
hiểm nêu ngã vì lúc này dòng đi từ tay qua chân
9 Để hạn chế ĐAB, người ta quy định trị số điện trở nối
đất cực đại cho phép đối với từng trường hợp cụ thể.
9 Khi xảy ra chạm đất phải cấm người đến gần với khoảng
cách :
ƒ 4 ÷ 5m đối với thiết bị trong nhà
ƒ 8 ÷ 10m đối với thiết bị ngoài trời

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP TIẾP XÚC

9 Là điện áp đặt vào người (tay-chân) khi người chạm phải

vật có mang điện áp

Điện áp của
thiết bị chạm vỏ
so với đất

Hệ thống nối
đất

Điện áp tiếp xúc

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP TIẾP XÚC
9 Điện áp tiếp xúc tăng khi càng xa cực nối đất

9 Trị số điện áp tiếp xúc

đặt lên người :
UT = α.Uđ
α : hệ số tiếp xúc
9 Giới hạn cho phép của
UT thì không qui định.
Tuy nhiên:
ƒ UT < 50V (không có
thiết bị bảo vệ)
ƒ UT < 250V (có thiết bị Điện áp tiếp xúc trong vùng dòng điện
ngắn mạch
bảo vệ)

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP TIẾP XÚC

9 Điện áp tiếp xúc tăng khi càng xa cực nối đất

9 Trị số điện áp tiếp xúc đặt
lên người :
UT = α.Uđ
α : hệ số tiếp xúc
9 Điện áp tiếp xúc sẽ nhỏ
nếu bộ phận nối đất trải
rộng trên một diện tích lớn.

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP BƯỚC

9 Giả sử tiếp xúc theo đường tay-chân

ƒ Điện áp đặt lên người khi ngắn mạch trong vùng tản dòng điện :
Ung1 = Uđ - Ux1 – Un
ƒ Ngoài vùng tản :
Ung2 = Uđ - Un
PGS.TS. Quyền Huy Ánh
 OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP TIẾP XÚC

Tiêu chuẩn IEC qui định thời gian cắt cực đại với giả định
UL = 50V
Điện áp tiếp xúc giả Thời gian cắt lớn nhất của thiết bị bảo vệ (s)
định (V) Dòng xoay chiều Dòng một chiều
<50 5 5
50 5 5
75 0,60 5
90 0,45 5
120 0,34 5
150 0,27 1
220 0,17 0,40
280 0,12 0,30
350 0,08 0,20
500 0,04 0,10

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program
ĐIỆN ÁP TIẾP XÚC

Tiêu chuẩn IEC qui định thời gian cắt cực đại với giả định
UL = 25V
Điện áp tiếp xúc giả Thời gian cắt lớn nhất của thiết bị bảo vệ (s)
định (V) Dòng xoay chiều Dòng một chiều
25 5 5
50 0,48 5
75 0,30 2
90 0,25 0,80
110 0,18 0,50
150 0,12 0,25
230 0,05 0,06
280 0,02 0,02

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program PHÂN LOẠI CÔNG TRÌNH
& TRANG THIẾT BỊ ĐIỆN
PHÂN LOẠ
LOẠI TRANG THIẾ
THIẾT BỊ
BỊ

9 Công trình ít nguy hiểm :

ƒ Môi trường làm việc khô ráo, không có bụi bẩn dẫn điện, to < 25oC
ƒ Không có phần kim loại nối đất
ƒ Sàn được cách điện
9 Công trình nguy hiểm :
ƒ Môi trường làm việc có độ ẩm 75 - 97%, có bụi dẫn điện, to ≤ 30oC
ƒ Phần kim loại dẫn điện khá nhiều
ƒ Sàn dẫn điện
9 Công trình đặc biệt nguy hiểm :
ƒ Môi trường làm việc có độ ẩm >97%, có bụi dẫn điện, to > 30oC
ƒ Phần kim loại nối đất nhiều (60% vùng làm việc)
ƒ Sàn kim loại
PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program PHÂN LOẠI CÔNG TRÌNH
& TRANG THIẾT BỊ ĐIỆN
PHÂN LOẠ
LOẠI TRANG THIẾ
THIẾT BỊ
BỊ

9 Theo điện áp
ƒ Trang thiết bị có điện áp cao U ≥ 1000V
ƒ Trang thiết bị có điện áp thấp U < 1000V
9 Theo việc bố trí vị trí các trang thiết bị
ƒ Vị trí cố định
ƒ Di động
ƒ Cầm tay

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
MẠNG CAO ÁP
9 Nguyên nhân chủ yếu là do người chạm vào :
ƒ Dây dẫn đang mang điện không bọc cách điện.
ƒ Cách điện bị hư hỏng, xuống cấp
ƒ Hiện tượng “chạm vỏ”
ƒ Không có nắp che chắn

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
MẠNG CAO ÁP

9 Nguyên nhân chủ yếu là do hồ quang điện :

ƒ Khi người đến gần thiết bị hay
đường dây có điện áp cao, dù
không chạm nhưng vần có thể bị
tai nạn điện.

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN

ĐiỆ
ĐiỆN ÁP BƯỚ
BƯỚC

9 Khi dây dẫn mang điện bị đứt

và rơi xuống đất, dòng điện đi
vào đất, tại mỗi điểm của đất
có một điện thế. Càng gần
điểm chạm đất điện thế càng
cao.
9 Nếu người ở trong vùng chạm
đất sẽ bị tác động bởi điện áp
bước.
9 Bước chân càng lớn điện áp
đặt lên người càng cao.

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
KHÔNG CHẤ
CHẤP HÀ
HÀNH
QUI TRÌ
TRÌNH KĨ
KĨ THUẬ
THUẬT AN TOÀ
TOÀN
N ĐIỆ
ĐIỆN
9 Tự ý trèo lên cột điện.
9 Vi phạm hành lang an toàn lưới điện

9 Sửa chữa điện trong nhà không cắt cầu dao điện

Tự ý trèo lên cột điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh
 OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN

KHÔNG CHẤ
CHẤP HÀ
HÀNH
QUI TRÌ
TRÌNH KĨ
KĨ THUẬ
THUẬT AN TOÀ
TOÀN
N ĐIỆ
ĐIỆN
9 Sử dụng thiết bị điện không đúng qui cách, không đảm
bảo chất lượng
9 Sử dụng điện bừa bãi, không đúng mục đích

Chích điện

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
NGƯỜ
NGƯỜII SỬ
SỬ DỤNG
DỤNG ĐIỆ
ĐIỆN
9 Người sử dụng điện không được đào tạo, trang bị kiến
thức về an toàn điện một cách đầy đủ, hệ thống.

PGS.TS. Quyền Huy Ánh

 OHS Training
Program NGUYÊN NHÂN CHÍ
CHÍNH
GÂY RA TAI NẠ
NẠN ĐIỆ
ĐIỆN
NGƯỜ
NGƯỜII SỬ
SỬ DỤNG
DỤNG ĐIỆ
ĐIỆN
9 Do trình độ cán bộ tổ chức quản lý công tác lắp đặt, xây
dựng và sửa chữa công trình điện chưa tốt

PGS.TS. Quyền Huy Ánh