e Mons.

Mathe

1829 .

Predstob.

77 7CC TIN 3

7
G C
T C

me
To
 DOCTRINA FIDEI CHRISTIANE

QUAM EXPOSUERUNT

PATRES APOSTOLICI

LIBRIQUE ILLIS SUPPOSITI

CUM SACRA SCRIPTURA COLLATA

NEC NON CUM AUGUSTANA CONFESSIONE .

DISSERTATIO DOGMATICO - HISTORICA

QUAM

DEO AUXILIANTE

PRO LICENTIA SUMMOS IN THEOLOGIA HONORES

RITE IMPETRANDI

PUBLICO DOCTORUM EXAMINI TRADET

ODOFR . FRID. REDSLOB

ARGENTINENSIS .

ARGENTINE .
TYPIS G. L. SCIULER . MDCCCXXIX .
 PRÆSIDE VENERANDO PRÆCEPTORA

ISAACO HAFFNER

FACULT. THEOL . DECANO , ORD . REG . LEG. HON . EQU.

Die ix . mensis Novembris MDCCCXXIX

Solenne examen instituent Viri insignes

ISAACUS HAFFNER ,

TH , DD , ET PP . PP . 00 .
FRANC. HENR. REDSLOB ,
MATTH . RICHARD ,

Horis locoque consuetis .

ILLUSTRISSIMA de fide verba dominus regni coelorum tunc protu
lit , quum pauperi amicæ , fratris mortem deploranti, solamen in
spirabat: si credideris , inquiens , gloriam Dei videbis .
Marthæ credendum erat potestate Christi Lazarum jam in se
pulcro dormientem , ad vitam terrestrem esse renaturum : quo facto
Dei majestatem in hac resurrectione clarissime fulgentem contem
platura erat. ( Joh . XI , 40 ) .
Oportet et nos fidem habeamus; tunc non minus gloriam Dei
in terræ certaminibus nos auxiliantis , et in coeli deliciis gloria
nunquam marcente nos ornantis , beatissimi conspiciemus .
Fides autem , qua præditi Deo optimo placemus , firma est con
viclio : quod per Jesum Christum omnes divinæ gratiæ thesauri
nobis aperti sint; hanc convictionem approbatio , qua omnia Dei
ad nostram salutem instituta tota mente amplectimur , comitatur.
Fidei christianæ confessio est : me , ob perversitatem meam san
ctissimi et justissimi Dei iram ac æternam condemnationem me
rentem , passione ac morte sua expiatoria dominus meus Jesus
Christus , qui Deus est et homo, redemit, in patris amorem re
stauravit et coeli beatitudinem procuravit : mibique contingit ho
rum bonorum immensorum recuperatio , cum expiatione ejus fre
tus , justitia ejus, per totam vitam usque ad mortem in cruce
manifestata , induar : tunc spiritus ejus sanctus omnem virtutem
in me operabitur , ego vero verbo divino illuminatus , in ærumnis
terræ probatus, ab imis , Deo vocante , ad altissima progrediar.
( Rom . I , 18. Ephes. II , 5. Hebr. XII , 29 , Rom . III , 23 - 26.
 2

Act. XX , 28. 1 Tim . II , 5 , 6. Ephes. I , 3 — 7 ; II , 4 — 6. Gal.

II , 16. Phil . III , 7 – 11. Joh . VII , 39. Ephes . I , 13 , 14 ; V , 14.
Rom. VIII , 17 sqq. ) ' )
Scriptura sacra , quamvis fidem et in latiori sensu accipiat , to
tam doctrinam christianam sub hac voce intelligens ; ad fidem in
Christum seu fidem in .sensu strictiori intimam convictionem de
veritate doctrinæ christianæ , latius fides nominatam , refert. Fides ,
quæ creditur , quam vocant , seu doctrina evangelii , causa fidei
t , qua creditur. *) Ut autem fides in Christum , quæ est ea , qua
creditur , e doctrina evangelii sequitur : ita fides in Christum
summa est istius doctrinæ et mirabiliter totam doctrinam evangelii
continet. Quænam enim nobis revelata sunt , ut nostra mente
benevole ea accipiamus , salutemque iis nanciscamur , ad fidem
in Christum conveniunt, qualem istam descripsimus . Christus
enim Deum patrem nobis manifestat, spiritum sanctum commu
nicat , hominem , a corruptione sua liberatum , ad imaginem
divinam restaurat , opera diaboli destruit , in societatem angelorum
amicos suos introducit , et cum cursum vitæ omnibus pietatis
exercitiis finiyerint , immortalitatem felicitatis animæ et corpori
resurrecto aperit . Ita doctrinæ evangelii maxima inomenta ad
fidem in Christum attinent et ille solus instituit ea , quæ potentis

sime fidem nostram corroborant , gratiæque thesauris mentem no

stram sitientem implent : sanctum baptisma , sanctam coenam ,
inisterium reconciliationis : quare Petrus dicit : In nullo alio est
salus, et apostoli omnes , cum neophytos initiaverint , fidem in
Christum ut summam evangelii impetrabant: ita et Paulus cu
stodi carceris philippensis dixit : Crede in Dominum Jesum et
salvus eris tu , et domus tua . ( Act. IV , 12. VIII , 37. 2 Cor. IV,
5 – 7. Act. XVI , 31. ) Sed hæc fides in Christum , ut fides in
totam evangelii doctrinam , quam illa continet , sperandarum sub
stantia rerum , argumentum non apparentium , divine nominatur .

1 ) Cf. Luth . explic. art. II . Symb. fid . in Cat. min . et maj . Aug. conf. art . III.
- 2) Callovii Annott. in epist. ad Gal . III , 23. p. 578. Biblo s. N. T. I ,
 5

et hæc est nobilitas ejus , qui crcdit ut vitam internam , dulcis

simam atque fortissimam in fide sua degat et jam in terra ea
teneat, quoe in coelo sine fine possidebit.
Gloriam habet vita , quam fides nos degere jubet. Clavis regni
coelorum est fides , et hanc clavem accipiet quisquis mentem suam
per spiritum sanctum , omnia in nobis efficientem , dirigi sinit.
( 1 Cor. XII , 11. Joh . XV , 26. Matth . XVIII , 18 - 20 ).
Intelligentiæ sublimissimarum veritatum lumen communicat ,
in corde amoris purissimi flammam accendit , voluntatemque ab
omnibus vanis desideriis liberat , et ad divina negotia perficienda
nobilissimo vigore uberrime implet hæc sincera , humilis , viva ,
sanctissima fides in Christum .

Quidquid concionatori evangelii latissimam copiam largitur ,

unctionem illam , de qua Johannes dicit ut omnia doceat ( 1 Joh .
II , 20. 27. ) et qua fit ut in corda infundantur quæ e corde
fluunt , ei administrans; id , quod omnibus auditorum piis desi
deriis satisfaciendo , animasque salvando , maximopere idoneum
reddit ministrum evangelii : fides est in Christum .
Quod amorem firmum , purum , vivum , constantem , carnis
mortificationibus probatum et humilitate perfectum in nostro
corde accendit ; quod mentis sanctificationem condit , exercet , et
ad coelestia gaudia usque sustinet ; quod in agendo ardorem animi,
sapientia directum et mansuetudine comitatum omnibus ad hæc
tendentibus injicit : fides est in Christum .
Quod conscientiam tranquillam reddit, pacem pretiosissimam

nobis inspirat et inter omnia certamina ad quietem dulcissimam

animum nostrum agitatum perducit : ita ut peccatores adhuc ta
men nulli prorsus poenæ deditos , et Deo , quem offendimus, gra
tissiinos tamen et ab illo dilectos nos sentiamus : fides est in
Christum ,
Quod gravissimis in ærumnis suavissima solatia nobis suppe
ditat , et Dei clementiam et coeli gaudia ante nostros oculos po
nit , mentemque ad Dei thronum sursum dirigit , quo Christum
nos juvantem et ad seipsum ducentem , contemplamur; ita ut non
solum patienter omnes calamitates a patre nobis missas , feramus ,
sed etiam in miseriis ipsis cantemus , pro crutiatibus gratias aga
mus et de agonia , dirissimis mortis terroribus , triumphemur : fi
des est in Christum : ista fides , quam ut virtutem in bello , et
præmiorum in pace , intuitionis peroptatæ causam et conditionem
nobis proposuit vitæ nostræ gubernator maximus atque benig
nissimus.

Si credideris , Dei gloriam videbis.

Nulla sunt bona , quibus fides nos non donet (Matth. XXI , 22 .
Jac. I , 5 , 6 , 16 , 17. ) maximas opes , quas animus noster in æter
nitatem vivens et ad communionem cum omnipotente creatus,

desiderare possit : per fidem nanciscemur. Homo, etsi fide ca- .

rens , felicitatem tamen cupit : via autem , qua sola reperitur
( Marc . XVI , 16. Hebr. IV , 3 ; XI , 6.) neglecta , nunquam illam
recuperabit : ergo dominus , cui omnis potestas in coelo ac in
terra data est , (Matth. XXVIII , 18. Eph . I , 19 – 23. ) omnibus
in sæculis , homines , fide repletos ac per fidem beatissimos et san
ctos , ad exemplar aliorum , producit , nullumque locum , quo re
gnum ejus adstruxit , fidelibus omnino deesse sinit : semper au
tem habet πινες ουκ έκαμψαν γόνυ Τη Βάαλ . ( Rorm . XI , 4 ) .
Ante Christi in terra adventum , fideles erant , qui illius salu
tem expectabant et nunc ipso , qui ad dextram patris sedet , tan
quam validissimo fundamento superstructa est ecclesia , quam ad
destruendam et infernorum vires nil proferre possunt . ( 1 Cor. III ,
11. Matth . XVI, 18 cf. c. Act. IV , 11. 12 ) .
Dulce est munus fidem in Christum , qualem ecclesia semper

tenuerit , ob ervare et ex ipsissimis doctorum , qui a Basilio Magno

αξιερες Τησ οικουμένης , άνθη 7ών εκκλησιών , κοινοί φύλακες του γένους των ανθρώπων ") no
minantur, egregiis verbis , fidei monumenta colligere : ut ad no
strarum de hac re cogitationum ducamur examen , et commu
nione sanctorum , cujus firma convictio aditum nobis patefacit ,
coram Deo gaudeamus .

2 ) In quadraginta Martyr.
 5

Evangelium Jesu Christi , coelitus descendens et per apostolos

prædicatum ac descriptum ; a discipulis eorum tam pure accep
tum est : ut fere iisdem verbis ac apostoli fidem suam expresserint,
eoque modo facillimam reddiderint comparationem scriptorum
suorum cum epistolis , librisque historicis apostolorum : et eccle
siæ ab apostolis ipsis fundatæ frequentius iis utebantur. ' ) !
Discipuli hi testium resurrectionis ( Act. I , 22. ) sub nomine
patrum apostolicorum cogniti , epistolas nobis reliquere , e qui
bus doctrinam ipsorum haurire, cum ista apostolorum comparare
atque conformitatem cum evangelicæ ecclesiæ doctrina monstrare
scopus erit hujus commentationis. Tractatus patribus apostolicis
attributos , quamvis multiplicia in iis posteriorum sæculorum ve
stigia reperiantur , et ab antiquioribus de rebus ecclesiasticis
.
scriptoribus ut interpolati designentur , non negligemus ; tum
quia nomine patrum apostolicorum , quamvis false , perinde ha
bentur , et collectionibus patrum inserti sunt ; tum ctiam , quia
dictis in scriptis authenticis repertis non adversantur; imo cum
illis mire consentiunt, quod ostendisse operæ pretium fuerit.
toliloli

PATRES APOSTOLICI.

Quinque sunt patres apostolici : Barnabas, Hermas, Clemens ,

Ignatius , Polycarpus.
Barnabas , quem Clemens Al . drošlorer nominat ?) , idem fuisse dicitur
ac iste Barnabas , de quo in actis apostolorum frequentissima fit
mentio , qui erat levita ex insula Cypro , qui argenlum , quod ex
agri venditione obtinuerat, ante apostolorum pedes posuit, qui
Saulum , coelitus ad Christi religionem conversum , et ad mini
steriuin sacrosanctum convocatum , in apostolorum coetum intro
duxit , ac Antiochiæ , cum Saulo inter jejunii rogationumque
exercitia ad iter , prædicandi evangelii causa faciendum , segregatus
est. ( Act. IV , 36 , 37 ; IX , 27 ; XIII , 1 ) .

2) Malter , Hist. eccl . I , p. 88 , 221 seq. 2) Strom , 1. V , 8. 10.

 Hermæ , ut credunt , Romæ viventi , Paulus salutem dicer3

Romanos invitat. ' ) ( Rom . XVI , 14 ) .

Clemens, cives et episcopus romanus, cujus nomen , Paulo ad
firmante, libro vitæ adscriptum fuit ; ( Phil. IV , 3 ) veritatem chris
tianam nunquam derelinquens, fortis in fide , sua clementia ami
citiam sibi comparabat paganorum , quibus ex ipsis eorum libris
Deos , quos adorarent, nibil esse demonstrabat, simul autem gra
tiam Dei non celabat, qui ', si ad se ipsum convertissent , ignorantiæ
tempora despecturus esset . ( Act. Ap. XIV , 16. XVII , 30. ) Judæi
non minus benevolc homine utebantur , qui majores ipsorum Dei
amicos fuisse monstrabat , iisque ipsis exponebat ut, si credere
vellent filio patris , omnium servatori , adhuc primos in coelorum
regno gradus obtenturi essent : fideles autem Clemens non solum in
via salutis conservabat, sed exteriorem ctiam stalum corum curabat:
nomina pauperum christicolarum semper coram illo erant : quia

persuasum habebat non decere eos , qui ad vitam æternam convo

cati essent , vitam terrestrem ab infidelibus mendicare : beneficia
domini Jesu , quem ad dextram patris sedentem , summaque maje
state ornatum atque semper ad suorum auxilium promptum pa
ratumque , læto animo credebat , super ægrotos miserosque implora
bat , et in exilium actus , martyres in fide et virtute confirmabat,
regnum Christi propagabat, et Trajano imperante , in mare de
mersus , fidem suam morte coronavit.
Ita Clemens homines amabat .

Ignatius Deifer dictus est , quia inter infantes fuisse dicitur ,

quos parentes domino , quibus benediceret , obtulerunt. Ipse autem
Deum suum in corde gestabat.
Puram mentein conservabat et ad æternas res eam dirigebat,
insigni cum ardore opus suum perficiebat, pia cum patientia ærum
nas suas tolerabat , intrepiditas illum coram homnibus illustrabat et
humilitas coram Deo illum glorificabat.

1 ) Orig. Explan . in ep . ad Rom . XVI , 14. Euseb . Hist. eccl. I. III , c . 3. Gal
Landii Bibl. Patr. I , sub roce Barn. , Hermas.
 Ź

Ita se ipsum vere amare sciebat Ignatius , qui ; dum ad bestias

mittendus, Romam proficiscebatur; epistolis , ecclesias cum Deo
jungere studebat et Romanis declaravit, maximo cum gaudio se
frumentum Dei , a bestiis dilacerari velle ut panis Christi efficeretur.
Polycarpus, episcopus Smyrnæ , Deum et dominum suum ante
omnia amabat. Hic, cum ad illum abnegandum accersitus esset , egre
gie professus est : Per sex et octoginta annos , inquiens, illi servio ,
qui nunquam mihi mali quid fecit : quo nunc modo regem meum
et servatorem blasphemarem , qui ad salutum me redemit! et in
flammas conjectus, gratias egit Deo , quod dignum se habuerit
numero martyrum , calice Christi ( Matib . XX , 22 , 23 ) et resur
rectione ad vitam æternam . ( Phili . I , 29.-)
Sancto Christicolarum studio , in his patribus vigente , nobis co
gnito , nonnulla adhuc necesse erit dicamus de scriptis eorum , in
quibus evangelii doctrina , hæc viva verba spiritus Dei , hoc sa
num gregis boni pastoris pabulum , abundanter continentur.

SCRIPTA PATRUM APOSTOLICORUM .

Barnabas epistolam suam post Hierosolyma destructa , quia de

templo hujus urbis jam devastato in ista fit mentio ( C. XVI Epist .)
sed jam ante Clementem Alexandrinum , de isto loqneutem ; sub
finem ergo primi vel initium secundi sæculi scripsisse dicitur . *)
Multas in ea profert allegorias , quarum aliæ ad Christianorum
mores ; aliæ autem ad fidei mysteria spectant. In conclusione
epistolæ lectores hortatur,ut semitam lucis , quæ in amore est ,
relicta tenebrarum ex odio ortarum via , alacriter sectentur.

Hermas , qui in libro , Pastor appellato , visiones , per femi

nam , ecclesiæ typum , sibi oblatas et mandata per angelum ,
pastoris speciem babentem , ad ecclesiæ disciplinam exercendam
revelata , similitudines denique , phænomena naturæ exterioris ad
vitam interiorem referentes , exponit ; ab antiquioribus christianis

1 ) Martyr. S. Clem . R. S. Ign . S. Polyc. in Cotelerii Patrí apost. I , 808. s .

II , 158 , 193. - 2) Judic .. Cot . de Barn. I , 6 , 7. Rösler , Bibl. der Kirch. I , to
 8

doctoribus citalur ') ; de libro Pastoris Origenes ita loquitur :

ει δε χρή τολμήσαντα και από τινοσ φερομένης μεν εν τη εκκλησία γραφής , ου παρα πάσι δε
ομολογουμένης είναι θειάς. 2)
Sanctitatem mentis exterioribus cærimoniis multum præferens
fideles in bona via evangelii sustinere voluit Pastoris auctor ») et
qui in sequentibus sæculis verba proferebant : Una tantum
iis ,
pro servis Dei existit pænitentia ; Pastoris asserta de alia et se
cunda poenitentia, quam is , qui multum misericors est , iis dedit ,
qui etiam in fide incidunt in aliquod peccatum , sapienter oppo
nebantur . 4 ) ( E. g . Mand. VI ).
Primum inter Clementis Romani scripta locum merito obtinet
epistola ad Corinthios (-am ipse , nomine ecclesiæ romanæ scrip
sit ad sedandam Corinthiorum ecclesioe dissensionem , siquidem de
illa nullus unquam disputavit ; indeque Eusebius ( L. III , eccl.c. 16 .
ομολογουμένην et iterum c . 38 αγωμολογουμένην παρα πάσιν , ab omnibus receptan
esse eam dicit . ') Ut ad concordiam adduceret Corinthios, Clemens
illis exponit creationem a Deo in pace factam , gratiam , qua Deus
eos , qui in pace illi serviunt et per Christum cum illo uniuntur ,
uberrime implet , benignitatem ipsius Dei pacis et resurrectionem
cujus isti soli, qui caritatem in fratres observaverunt , beati erunt
participes .
Epistolam , quam secundam Clementis vocant , interpolatam esse
censent . “ Hac de Jesu Christi in homines amore , quo creatos
gubernat et servat, egregia fit mentio , ut lectores præparentur di
gne eum accipere , quando veniet judicaturus.
Neque vero prætermittenda sunt ea scripta , quæ , quamvis Cle
menti Romano manifesto supposita , primæ tamen ecclesiæ statum
egregie adumbrant , atque antiquissimam in Christianorum cocti
bus doctrinam nobis exhibent. Hisce libris , spuriis licet , non

1 ) Veterum Testim . de Herma in Cotel . I , 68. Gallandio I , sub voce Herm . Iren.
adv. Hær. IV , 202 . Clem . Alex. Sirom . I , 17. Origenes Homil. VIII in Numer ,
c . X. Ilom . X. in Jos . Hom . I. in Psalm . XXXVII. - 2) Comm . in Malih . XIV.
Grab . Spicil, P. I , 304 . 3 ) Neand . K. G. I , 2. p . 314. 4 ) Clem . Alex . Strom .
II , 12 . 5 ) Grab . Spicil . I , 254. — 6) Ibid . Phot. Cod . 13.
 9

sine magna voluptate, insignia de fide testimonia inesse , depre

hendimus : vehementer autem hæc voluptas augetur , quum videa

mus , ipsos esse authenticos patrum apostolicorum libros , e quibus

illustrissima de deitate Christi et de redemptione sine nostro merito
facta , argumenta hauriuntur.
Constitutiones recte apostolicoe vocantur ; nisi , quatenus apo
stoli ipsi loquentes in iis introducuntur , quæ mera potest esse
fictio ; tamen quia apostolorum institutionibus sunt simillimæ , et
quia libri istarum constitutionum magnam in partem verbis apo
stolorum compositi sunt.
In ecclesiis primi ævi frequenti usu gaudebant. Hic ministris
ecclesiæ , quanti momenti sit bonum exemplar , monstratur , ( I )
Laici ut ad judicium supremum sese præparent, admonentur, ( II )
ecclesiæ Christi excellentia describitur; viduse , ut fidelium saluti
conducere velint , invitantur , ( III ) orphani fidelium misericordiæ
commendantur , ( IV ) martyres , ut viva scriptura , omnibus Chri
stum colentibus , repræsentantur , ( V ) schismata , ut propagatio
nis evangelii hostilia impedimenta , profligantur, ( VI ) Christiani
vitæ rationem sanctam reddant gratiarum pro bonis divinis innu
meris actione et pio et frequenti usu institutorum ecclesiastico
rum ; ( VII ) Chrismatibus secundum Dei voluntatem utantur , or
dinationes sancte administrent ministri, omnesque ecclesiastici
ordines ad gregem confortandum et illuminandum probe mune
ribus suis fungantur ( VIII ).
Canones apostolici brevium præceptorum ecclesiasticorum col
lectionem continent . Confessionem fidei repetunt , ministros Dei
sæcularem potentiam sibi arripere vetant , atque inter alia ollicia
hoc quoque iis injungunt ut apud gregem maneant, nunquam
illum relinquentes, nisi a Deo ipso appellati sint , beneque sen
tiant , se - in alio loco gloriam Dei melius propagare posse ac in
eo , quem occupaverant.
Recognitiones S. Clementis inde hoc nomen acceperunt , quod
narrant quomodo Clemens Romanus , cum duobus fratiibus suis ,
e piratarum manu liberatis , Petrum apostolum comitans , matrem
2
 10

suam , quæ ob insidias leviri ipsius , domum reliquerat et in orbe

errabat , atque simul patrem , quem Petrus per naturæ cognitio
nem ad evangelium veri Dei converterat, in itinere suo recogno
yerint.

Clementina , ut dicunt , epistolam ad Jacobum atque bomilias ,

recognitiones repetentes , prophetamque maximum prædicantes,
iterum producunt.
Ignatius , cujus ad minimum septem exstant epistolæ , quas iter
ad Romam faciens , scripsit , quarumque defensores Hammond et
Pearson exstiterunt, et quas non pauci doctores recentiorum tem
porum edidere vel illustravere, pulcherrima verba martyreque
christiano dignissima protulit .
Ephesios exhortatur , ut Christum Deum in corde suo habi
tare sinant; Magnesianos, ut unionem cum Christo , per ecclesiæ
iustituta stabilitam , firme teneant , incitat; Trallianos , ut Jesu
Christo , omnipotenti, adhærean !, ne ab hæreticis in miseriam
abducantur, egregie invitat. Romanis de intimo sui ipsius nexu
cum Christo scribit ;. et ne illum impediant mundo mortuum ,
in Deo ad novam vitam resurgi, apostolico sermone rogat.
Philadelphienses, ut evangelio Christi toto animo sese devo
veant, vocat et Smyrnæis coenam Domini repræsentat , ut istius
vi corroborati , vitæ cursum bene , et modo Christi nomine digno
perficiant et in coelo una cum sanctis , prophetis , apostolis , om
nibusque martyribus, gaudiis sempiternis fruantur.
Polycarpum ad laboriosum cursum confortat ; immortalitatem
recordari, armisque ecclesiæ muniri discipulumi et amicum hor
tatur.
Iste Polycarpus Philippenses excitat , ut veritatem sequantur ,
et ament quæcunque Christus amavit ; quo per ipsum in vitam
revocati altissimi ejus regni participes fiant.
Cum autein nunc ipsam patrum apostolicorum doctrinam per
tracturi sumus , ut videamus quam egregii symbolis christianis
sese accomodet , attentioresque evadamus ad eam , qua cum au
gustana confessione gaudet , conformitatem ; necesse est secundum
 11

fidei systema loca patrum classica collocemus ut facilius perspi

ciatur , evidentiorque appareat miranda ista conformitas. Initium
faciamus a confessione fidei, qualis in patrum apostolicorum libris
continetur.

CONFESSIO FIDEI

Omnem societatem , ad certum scopum attingendum collectam

atque constitutam , ea , quæ sibi de hoc scopo ac de mediis , qui
bus acquiritur , habet persuasa, omnibus benevolenter audienti
bus exponere oportet.
Coetus Christianorum , per fidem collectus , in fide reponens ,

ut fidei ope ad visum perveniat et jam super terra in regiones

celsissimas , Patrem et Filium et Spiritum sanctum possidens, in
communionem cum angelorum caterva subveetus et ad æternam
beatamque vitam appellatus , fidem suam , firmissimam beatitudi
nis ancoram , thesaurumque pretiosissimum , clare expromere de
bebat , ut mundus illi adhæreret , et cum fortitudine defendere
ut obtrectatores vincerentur.

Ita confessiones fidei producebantur.

Jam in Novo Testamento istæ confessiones reperiuntur. Huc man
datum Christi, apostolis injunctum , refertur: Baptizate gentes in
nomen Patris et Filii etSpiritus sancti ( M.XXVIII , 19. ) Sic quoque
in precibus Christi : Hæc, o Pater! est vita æterna: ut cognoscant te,
solum Deum verum , et quem misisti Jesum Christum ( Ioh . XVII , 3. )
fides christiana enuntiatur. Iluc etiam spectat Pauli verbum . Nobis
unus Deus , Pater , ex quo omnia et nos in illum , et unus Dominus
Jesus Christus , per quem omnia et nos per ipsum . ( 1 Cor. VIII, 6.)
Quamvis autem in his duobus locis de Spiritu sancto non mentio
fiat; manifestissima tamen est doctrina de illo in Novo Testamento ,
ubi expresse prædicatur esse Spirituin sanctum , in quo clama
mus : Abba Pater , ( Rom. VIII , 15. ) qui est pignus hæreditatis
nosiræ , vitæ æternce , ( Rom . VIII , 17. 2 Tim . II , 10 – 12. Epl.
I, 14. ) per quem dicimus : Dominum Jesum , ( 1 Cor . XII , 3. ) qui
denique nos ad Jesum ducit , ut per Jesum cum Deo patre uniamur,
 12

: (Joh. VI , 44. XVII, 21. XVI , 13. ) Patrem , Filium et Spiritum sanctum
una cum Paulo ( 2 Cor . XIII , 13 ) et Petrus ( I , 1. 3. ) et Johannes
( I , IV , 9 – 15. Apocal. I , 4–6. ) et Judas (Ep. V , 20.21 . ) confessi
sunt et omnes apostolos fides replevit in Patrem et Filium et Spiri
tum sanctum . ( Act. II , 32. 33. XV , 26. 28. ) Ita sancto evangelio
hæcce patrum apostolicorum dicta respondent : Nonne unum Deum
habemus, et unum Christum ? atque unus et Spiritus gratiæ ,
qui effusus est super nos , et una vocatio in Christo ? 1) Pater
est super omnia Deus ; Christus , unigenitus Deus, et dilectus
Filius, et gloriæ Dominus; Spiritus sanctus, Paracletus, qui
a Christo mittitur et docetur, quique Christum prædicat . » 2)
Nomen hoc : unigenitus Deus e duabus in evangelio Christo tri
butis denominationibus: unigenitus (Joh . I , 14. 18. III, 16 ) et Deus
(Luc . I , 16. 17. 1 Joh . V, 20. Hebr. I , 8 et alibi) conflatum est. Pa
racletum spiritum sanctum vocat dominus Jesus ipse qui , dulcis
sima adventus ejus spe discipulorum animos contritos leniturus
erat. ( Joh . XIV , 16. XV , 26. ) Consolationes iis inspirahat de cruce
Christi ac de ipsorum in mundo perverso ærumnis. Cum autem
hic spiritus sanctus in apostolorum memoriam dicta et facta Christi
revocaverit , cum latius expanderit, quæ Christus allegaverat ,
cum amplius exposuerit quæ Christum adhuc tacere oportuerat;
cum denique in omnibus suis operationibus apostolos ad Christum
traxerit et a Christo omnium revelationum fecerit initium : spiritus
sanctus a Christo eruditus esse dicitur , quod dominus ipse verbis
indicat : De meo accipiet , et annuntiabit vobis . ( J. AVI , 15. )
A Christo docetur .
Concordia erit , et glorificabitur Deus , per Christum , in Spiritu
sancto 3).
Sermo prædicationis nostræ dicit : honorandum esse Deum , et
Patrem , omnium conditorem ; ejusque Filium , qui solus eum
et voluntatem ejus novit , cuique soli de omnibus credendum est ,

1 ) S. Clem . R. Ep. ad Cor. I , c . XLVI . -- 2 ) Const. ap. III , 17. - 3) Canon.

apost. N. XXVII.
 13

quce proecepit : solus enim est lex , et legislator , et judex justus :

cujus lex decernit , honorandum esse Deum Dominum omnium ,
per vitam sobriam , castam , justam et misericordem ; et in ipso
solo omnem collocandam spem ').
Pater ipse de Filio testimonia dedit ( Joh . V , 37 ) . Vox : Istum
audietis, coelitus audita est. ( Matth . XVII , 5 ) .
Lex nominatur Filius , quia vita ipsius norma fidelium manebit,
( Joh . XIII , 15. 1 Joh . II , 6. Phil. II, 5 ) et quia legis per Mosen
datæ finis est is , qui mandata hujus legis implevit , ( Rom . X , 4) ,
figurarum sensum propriis operibus explicuit, ( Hebr. IX , 1 s.) a
maledictionibus per legem enuntiatis nos liberavit (Gal . III , 13 ) ,
et benedictione multipliciter nos cumulavit. (Gal. III , 14. 24 s .
Eph. I , 3. ) Novum mandatum nobis dedit ut diligamus nos in
vicem , sicut ipse nos dilexit. ( Joh . XII , 34. Joh . II , 7. 8. 9. )
Judex Christus secundum legem malos judicabit ; evangelii au
tem ope fideles ad vitam æternam penetrabunt ; miserebit ipsum
eorum , quorum naturam induit ; sed terrore impleri ob misericor
diam Christi necesse est eos , qui passione domini acerbissima ad
salutem suam non usi sunt.
Filius honorandus est ut Pater : dominus ipse hoc impetravit ,
( Joh. V , 23 ) ; sed Spiritum sanctum uno ac eodem modo cum Pa
tre et Filio esse adorandum : hoc et antiqua ecclesia credidit,
summo jure, quia scriptura sacra , unica ecclesiæ norma , hoc pos
tulat cum in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti baptizare ju
beat ( M. XXVIII , 19) , atque ejusdem divinæ essentiæ ac Patrem
et Filium et Spiritum sanctum , eundem perfectum , participem
esse prædicat . ( Rom . XV , 50. Joh . XIV , 8 – 17. 21 - 26 .
Act. XIX , 1 – 6. Hebr. IX , 14. )

TRINITAS .

Patrem , Filium et Spiritum sanctum a patribus apostolicis tres

inter se distinctæ personæ ; sed non diversam naturam possidentes ;

1 ) Recogn. X , 47 ,
 14

imo tres in uno , non mixtæ , non sibi invicem subordinatæ ha

bentur.

Unus est ingenitus, Deus atque Pater ; et unus unigenitus Fi

lius , Deus verbum , atque homo ; et unus Paracletus, Spiritus ve
ritatis ').
Unus est Deus veteris et novi Testamenti ; unus mediator Dei
et hominum ; unus vero et Paracletus, qui operatus est in Moyse ,
Prophetis et Apostolis 2 ).
Non ignotum vel ineffabilem Dcum annuntiamus, sed per Legem
et Prophetas prædicatum ; unum Deum ; unius Filii Patrem , non
plurium , unius Paracleti per Christum , aliorum ordinum effecto
rem ;).
Christus Filius unus seu unigenitus appellatur , ( cf. Marc. XII .
6. Hebr. I , 1-6 ) quia ille solus, qui est in sinu Patris , Deum
vidit et ipse enarravit ( Joh . I , 18 ) et quia in illo solo omnis ple
nitudo divinitatis corporaliter inhabitat ( Col. II , 9) : cum dicatur
Patrem non plurium , hoc relative accipiendum est. Certe nullus

creatorum vel angelorum vel hominum ita Filius nominari potest

quam Jesus Christus , qui homo factus est , ut conformes fiere
mur, vocati sancti , imaginis Filii Dei , et ipse fieret primogenitus
in multis fratribus. ( Rom . VIII , 28. 29. ) Quotquot autem rece
perunt eum , dedit eis potestatem filios Dei fieri , his qui credunt
in nomine ejus . ( Joh . I , 12.) Patrem unius Paracleti per Chri
stum . Hoc sese refert ad processum Spiritus sancti e Patre et e
Filio , qui illum promiserunt atque in temporis plenitudine mise
runt . ( Jesaj. XLIV , 3. Joh . VII , 38. Joel III , 1 . Act. II , 16 .
17. 18. Joh . XIV , 16. 26. XV , 26. )
Personas sanctæ trinitatis non mixtas esse , ita docetur : Non
credimus in tres ingenitos, nec in tres Filios , nec in tres Paracle
tos 4) ; quare Episcopus in unum Patrem et Filium et Spiritum
ter inmergere jubetur secundam domini sententiam , ct nostram

1 ) S. Ign ; interp . Ep . ad Philadelp. c . IV . 2 ) Eod , loc. c, V. 3) Constt .

apost. VI , c. 11 . 4) Canon . a post . N. XLI.
 15

( apostolicam ) in spiritu constitutionem '). Unigenitus ipse qui

dem ingenitus non est . Ingenitus vero totam in se demonstrat
virtutem , cum sit talis et tantus deitate . Spiritus sanctus pignus
ad conservationem eorum , quæ a Domino vobis data sunt ? ).
Ut non mixtæ , ita non sibi invicem subordinatæ tres sanctæ
trinitatis personæ habendæ sunt. Mandavit illis ut baptizarent in
-
nomine Patris et Filii et Spiritus non in unum , qui tria habet
nomina , nec in tres incarnatos ; sed in tres eadem adoratione di
gnissimos (daa' ius lęcīs opolimous) '). Trina quadam beati nominis in
vocatione consecrati ).
Evangelium , secundum quod in tres baptizamur , tres nobis offert
cognoscendos et adorandos : quod autem nihilominus de unius solius
Dei cognitione, ut de æterna vita loquitur; tres personas , in quas bap
tizamur , et quas eadem adoratione dignos habet , unum hunc solum
Deum esse, in tribus personis manifestatum profitetur ' ) . In abomina
tione polytheismum habebant apostoli , qui tamen neophytis Patrem
et filium et Spiritum sanctum prædicabant et ad adorandum præsen
tabant ; ergo non tres Deos, sed unum Deum in tribusdivinis personis
annuntiare voluerunt ). Patris apostolici ac ii, qui scripta iis subscrip
sere , doctrinam de trinitate amplexi erant , non oppositi apostolis ;
quanam autem conformitate hæc patrum doctrina cum augustana
confessione gaudet ; hoc e primo ejusdem articulo patet , ubi di
citur unam esse divinam essentiam , quæ appellatur et est Deus ,
et tamen tres personas ejusdem essentiæ et potentiæ et coæternas,
Patrem et Filium et Spiritum sanctum .

FIDES IN DEUM PATREM .

Credo in Deum patrem omnipotentem , creatorem coeli atque

terræ .

1 ) Canon . ар .. N. XLII. 2 ) Recogn. S. Clem . II , 11 . 3 ) S. Ign , adscr.

Epist. ad Philipp . II., 4 ) Recogn. S. Clement. VII , 29. - 5 ) Moulinié , Leçons
de la parole de Dieu sur la divinité du Rédempteur , p. 142. - 6 ) Calloyii Annot.
ad Gal. IV , 9. Bibl. illust . T. II , p . 606 .
 16

Totam Dei essentiam quis creatorum penetrare posset ? Ipse Je

hova Moisi , cum fiducia roganti : Ostende mihi gloriam tuam !
respondit : Non poteris videre faciem meam : non enim videbit me
homo et vivet. (Exod . XXXIII , 18. 20. ) Certe moriendum esset
ei , qui Deum vidisset. In coelorum summas delicias advectus ;

terra non amplius frui posset ; majestas enim infiniti atque ex

celsissimi pauperem , debilem , ægrum ac peccato deformatum
prorsus opprimeret : sed quonam modo fieri posset ut creatus crea
torem ita penetraret ! Cum et maximæ egregiæ naturæ in lucem ,
in qua Doininus Dominorum beatissimus atque potentissimus vi

vit , nunquam intrare possint ; quo modo homines terrestres ejus

cognitionem exhaurirent ! Dum prope sepulcrum migramus;
magis scimus quidnon sit Deus quam quid sit. Non potueris co
gnoscere quid sit Deus ; quid tamen non sit Deus, perfacile scire
potuisti. ' ) Igitur scriptura sacra , cum de Deo loquitur , sæpe a
rebus infimis , sive debilibus creaturis ( Jes . XL , 12 — 31. Jerem .
XXIII , 23. 24. Ps . XC , 1. 2. s . ) imo ab ipsis Deo aversis (Numeri
XXIII , 19. Matth . VII , 11 ) ad Deum progreditur; ut negationis
via , omnibus maculis , omni labe ablata summi numinis gloria ma
gis magisque elucescat . Hoc ipsum Deus, non est nomen Dei ;
sed hominibus interim vocabulum istud quasi pro nomine ejus con
cessum est .)
Simus autem contenti nomine , quo nobis mortalibus, super terra
migrantibus , optimus maximusque sese revelare decreverit.
illud dicitur Deus, cui conferri aut exæquari nihil potest : sed
quod cunctis emineat et cunctis præcellat.') Nec mente concipi,
nec verbo definiri potest :) .
Sola fides eum , quemadmodum nobis se communicat , accipit.
Firme convictus est fidelis de ejus existentia , ac de ejus nobiscum
nexu : ( Hebr. XI , 6. ) hac convictione repleti , quamvis Deus inex
scrutabilis atque incomparabilis sit ; si tamen verba Dei attenti

1 ) Recognit . VI , 6. 2) Eod . loc. V , 20. 3) Eod . 1. V , 22 . 4) Herm ,

Pastor . II, Mand, d .
 17

audimus , et Christi , patrem ipsius in humana natura nobis ma

nifestantis, benignissimam vitam contemplamur : ( Joh. XIV , 8.9)
Deum nostrum , quantum fieri potest in terra , et quatenus ad sa
lutem nostram necesse est , cognoscemus .

Sunt qui omnipotentem Deum blasphemant, censendo ignotum

esse , et non esse Patrem Christi, neque mundi conditorem , sed
ineffabilem , impronuntiabilem , innominabilem ; nos autem Dei
proles et filii pacis , qui sacrum ac rectum pietatis verbum prædi
camus , unum solum Deum annuntiamus, non ignotum vel ineffa
bilem , sed per Legem et Prophetas prædicatum . ' )
Hic Constitutionum apostolicorum locus oppido contra eos direc
tus est , qui de abscondito patre loquebantur et discrimen consti
tuebant inter maximum Deum ac mundi conditorem , Deum vete
teris ac novi Testamenti ; numerosas æonum series ac in coelis ge
nealogias admittentes , quas inter primum Deum ac homines loca
bant; quare et profitentur Constitutiones unum Deum , et dam
nant eos , qui multos esse Deos , vel innumeros Æones asserunt.
Nullum tempus Deum circumscribit :
Annuntiamus æternum et principio carentem . ?) Unum est

cnim principium , et unum sine principio principium : quæ autem

post hæc sunt , abusive dicuntur ( si quidem dicuntur ) prin
cipia. 5 )
Huc spectat Pauli verbum : E Deo omnis paternitas in coelo ac
in terra nominatur. ( Eph . III , 15. ) Sine potentissima ejus pro
videntia nullus in terra exsisteret pater : sed omnis terrestris pater

tum vera indutus est dignitate , cum coram infantibus suis imagi
nem Dei peccata remittentis , contra malum tegentis , ac beneficia
distribuentis , repræsentat ; ad hanc dignitatem capessendam est
vocatus , Deum habet exemplar ac auxilium ; ita omnis paterni
tas in terra a Deo nominatur , qui in coelis Pater est summe ado
ratus . ( Ps. CIV , 4. Matth . XVIII , 10. Apoc. IV , 8. s ) . Nullo
loco est finitus.

1 ) Consit , ap . VI , c. 10. 11 . - 2) Eod . loc. c. 11 . 3 ) Recogn , III , 3.

3
 18

Ipse capax universorum , solus immensus est . )

Omni perfectione gaudet .
Unus est , qui scit omnia ; ipse qui et fecit omnia. *)
Omnia ipsi propinqua sunt. ? )
Nihil potentiæ ipsius resistit.
Nihil Deo impossibile, præterquam mentiri. ^) ( Hebr. VI , 18 ).
Creata potestas in decretorum ipsius executione illum impedire
nunquam potest : et in illo ipso nulla est inclinatio , quæ ipsius
cognitioni sit contraria , ac quæ ejus voluntatem miserrime debi
litet. Fidelis est in promissionibus, et in judiciis justus. ') Consi
deremus, quo modo erga omnem creaturam suam sit lenis et fa
cilis. " Misericors omnino et beneficus Pater , viscera erga timen
tes eum habet ; gratiasque suas benigne et suaviter largitur iis ,
qui ad ipsum simplici mente accedunt. 7) En ! perfecium numen ,
gratia ineffabili, in creaturas , quemadmodum sui participes fieri
possunt, se effundit ut ad intimam cum ip o unionem , in æter
num manentem , sibi consecratas adducat. ( Hos. II , 19. 20. Joh,
XVII . Eph . V , 26. 27. i Joh . I ) .
Primum omnium est credere , quod unus est Deus, qui omnia
creavit et consummavit et ex nihilo omnia fecit. 9) Manifestum est
omnibus , et ineffabili quadam ratione compertum , . unum Deum
omnium esse meliorem , a quo omne , quod est , sumpsit exordium ;
unde et necessario subjecta sunt ei omnia , quæ post ipsum sunt ,
velut principi omnium et eminentiori. ')
Is autem , qui omnia subjecit , eadem elevat et præcipue homi
nes , ipsis coelicolis carissimos , ( Luc . II , 10 – 15. XVI , 22. )
primo auxiliatur ut liberi ab omni proprio desiderio , ad ipsum
solum se inclinent ; tum sub divini spiritus auspiciis mens illorum
Christi lucem reverberat ( Matth . V , 16. 2 Cor. V , 6 . Eph . V , 14. )
et in corde flamma divini amoris accenditur : ita et quæ caduci

1 ) Herm . Past. II. Mand. 1 . 2) Recogn. X , 14 . 3) S. Clem . R. 1 Ep. ad

Cor. c. XXVII. 4) Eod . loc. - 5) Eod . loc. . 6 ) c . XIX . 7 ) c. XXIII.
8) Herm . Past. II, Mand. d . 9 ) Recogo . S. Clem . II , 53.
 * 19

tatem nostram manifestant : specimina fiunt fortitudinis ejus, per

quem vivimus , et debilitatem quæ annuntiant nostram , stabili
tatis ejus, per quem omnia facimus , glorificatio evadunt. ( 2 Cor.
XII , 9. 10. ) Hæc et nova creatione in hominibus perditis opera
tur is , a quo omne bonum et perfectum donum desursum venit.
( Jac. I , 17 ).
Deus unus est , cujus mundus opus est , quique justus cum sit ,
aliquando certe unicuique pro actionibus retribuet. Ipse solus
est Deus , et dominus , et pater , bonus ac justus , creator pa
tiens, misericors, nutritor , beneficus, humanitatis legislator, ca
stitatis consiliarius, æternus , æternitatis auctor , incomparabilis,
in bonorum animis habitans , imperceptus et perceptus. ') Is est ,
qui habitat in altitudine (imperceptus ) et apud illos , qui cor
contritum habent ( perceptus) ( Jes . LVII , 15 ) .
Hæc nostra de Deo patre manet confessio ; hic nostrum in Deo
exstat solatium . Verba scripturæ sonant ut verba patrum apostoli
corum . ( 1 Tim . VI, 16. Jes . LXVI , 1. Ps . CXXXIX , 1.8 .; CXLV ,
17. 9. Deut . XXXIII , 3. Ps . CIII , 8 18 ).

FIDES IN JESUM CHRISTUM .

Et credo in Jesum Christum , filium ejus unicum , Dominum

nostrum , qui conceptus est de spiritu sancto , natus ex Maria
virgine , passus sub Pontio Pilato, crucifixus , mortuus et sepul
descendit ad inferna , tertia die resurrexit a mortuis , as

cendit ad coelos, sedet ad dextram Dei patris , omnipotentis , inde

venturus est judicare vivos et mortuos.
Secundus fidei christianæ articulus Christum Jesum nobis re
præsentat ut, fatis ipsius cognitis , de natura divina atque hu
mana in illo unitis convicti , operi redemtorio filii Dei et
hominis , præceptoris , sacrificatoris , gubernatoris nostri, mente
nostra adhæreamus ac in vita terrestri adusque æternam nostram

1 ) Clementina Homil. II , 22 ,
 20

cum illo conjunctionem fideles permaneamus. Videamus , quam

nam de Christo confessionem in patrum apostolicorum scriptis
reperiamus :
Ad exhortationem S. Ignatii ad Magnesianos : Cupio ut plené
certi reddanini in nativitate et passione et resurrectione ( quæ
contigit tempori præfecturce Pontii Pilati:) quce vere et indubi
tanter gesta sunt a Jesu Christo , spe nostra , a qua exorbitare
quemquam vestrum absit ; in interpolata epistola hæcce adduntur :
Ante omnia sæcula genitus est a Patre , ( Christus ipse de gloria ,
quam ante mundi creationem habuit , loquitur Joh. XV II , 5, )
natus e Maria virgine sine viri commercio , ( spiritus sanctus su
perveniet in te , et virtus altissimi obumbrebit tibi. Ideoque et
quod nascetur ex te sanctum , vocabitur filius Dei. ( Luc. I , 35. )
quique sancte vixit , omnem languorem et infirmitatem sanavit in
populo , signa et prodigia edidit ad benefaciendum hominibus ; et
iis qui in superstitionem plurium deorum impegerant , unuin et
solum verum Deum , Patrem suum annuntiavit ( filios Dei ,
qui
erant dispersi, congregabat in unum , Joh . XI , 52. ) crucem susti
nuit ; mortuus est et resurrexit ; ascendit in cælos ad eum a quo
promissus erat ; venturus est et judicet reddatque unicuique se
cunduin opera sua . ' )
Christi fata multis in locis exponuntur. Christicolæ semper
eorum , ut vitæ typi, memores erant; illisque ut vi ad virtutis exer
citium , et amore in persecutionibus utebantur. Hoc autem Christi
fata contemplantibus, solatium infusum est : fidelis sermo : nam si
commortui sumus et convivemus : si sustinebimus et conregnabimus,
De miraculis vitæ Christi in interpolatis epistolis agitur; sed
scriptura sacra illorum est plena , et patres firme in ea crediderunt.

PERSONA CHRISTI ..

Personam Christi ita definiunt patres apostolici , ut dicant Deum

et hominem in illo fuisse conjunctum . Et de Christi Deitate præ
clara in illorum libris exstant monumenta .

1 ) C. XI. Ep . S. Ign . ad Magn. et interp. Ep . cod. cap.

 21

Hoc nobis persuasum habemus, quod , si apostolici patres Chri

stum eadem ac patrem perfectione gaudentem dicunt ; si operum
divinorum , nobis revelatorum , participem esse illum adfirmant,
sin ei eandem ac patri adorationem tribuunt et super hæc omnia
nominibus divinis et præsertim Dei nomine illum ornant :
hi pa
tres, Christi Deitatem professi sint : ecclesias , quibus literas mit
tebant , in hac fide ambulare , ardentissime desiderantes .

Tunc examinandum erit , quomodo hæc patrum apostolicorum

doctrina sacræ scripturæ cohæreat , ut illam veram esse intelliga
mus , doctoribus primæ ecclesiæ gaudeamus , atque evangelio , et
illos confirmato , arctius adhæreamus .
per
Ut Pater , ita Christus nullo tempore finitur: ab æterno a patre
genitus est et naturam invisibilis Dei in se continet , ut illam crea
turis manifestet.
Unus Deus est , qui seipsum manifestavit per Jesum Christum
filium suum , qui est verbum ipsius æternum ( ös dolu av7cū móvos didvos) ' ) .
Hoc vocabulo : aidos quod ab del, semper , perpetuò , derivatur ,
Christum semper exstitisse clarissime prædicat Ignatius et in St. Jo
hannis incedit vestigiis , qui Christum suum et vocat verbum , quod
in principio erat apud Deum . ( I , 1. ) Verbi nomen Christo dat ,
non quasi philosophicam antiquitatem sequens ; sed per spiritum
sanctum illuminatus: ( 1 Petr. I , 21 ) tum quia Christus tota patris
expressio est , sicut verbum mentis est expressio ; tum etiam quia
patrem hominibus revelavit et in patris nomine locutus est .
Cum autem Johannes dicit : In principio erat verbum , non so
lum enuntiat , principio mundi jam exstitisse eum , per quem
omnia facta sunt ( v. 5. ) sed in principio absoluto , seu ab æter
nitate ipsa jam fuisse eum , qui Deus est . Christus æternus est . ?)
Huic asserto non oppositum est verbum Pauli : Primogenitus est
omnis creaturæ ( Col. I , 15 ) ; imo cum idem Paulus dicit : Omnia
per ipsum et in ipso creata sunt, ( v . 16. ) constat : Christum non

appelare eum posse creaturam , quia tum adfirmaret eum , per

1 ) S. Ign . Ep . ad Magnes. VIII. – 2 ) Recogn . I , 43 .

 22

quem omnia facta sunt, se ipsum creavisse; quod omni sensu car
ret; necesse est ergo dicamus ipsum , qui creator est , creationis
esse expertem ; ' sed primogenitus omnis creaturæ divina gratia vo
cari velle , ut in dulcissimo atque honorandissimo nobiscum nexu
monstretur et nos sciamus eum , qui creator ipse est , nostræ salu
tis causa creaturam factam esse : gloria nos præcellit ; gratia autem
nos ad se trahit.
Nullos fines mens sua habet. Omnia coram illo detecta sunt ,
omnia prope illum sunt. Ipse , quia omnia fecit , et omnia co

gnoscit , et quia undique in ea agit , quæ undique creavit, om

nia prope illum sunt.
Nihil dominum latet ; sed et arcana nostra prope illum sunt.. ' )
Hæc jam cum in terra habitaret , de illo dicta sunt. Opus ei non
erat ut quis testimonium perhiberet de homine : ipse enim sciebat
quid esset in homine ( Joh . II , 25 ) . Non mera sagacitas humana
erat, qua Christus e corruptione populi sive e vultu eorum , qui
ipsum circumdabant , de voluntate erga ipsum conjecturam face
ret; sed divina erat perspicacitas, qua , quos ipse creaverat , pe
nitus noverat – et hac perspicacitate Deus , homo factus, carere
noluit , ut omnes ad corrigendos, pravas cupidines condemnaret;
bonam vero indolem expergefaceret et confirmaret. ( Apoc. I , 14
II , 18. 23. Rom . IX , 1. Act. I , 24. Joh . VI , 64. XVI , 30 .
Matth. XVI , 24. XXIII. Joh . I , 48. Marc. XI , 3-6. XIV , 13. )
Arcana nostra prope illum sunt. Quæ nos terræ incolas, om
nibusque numeros finitos fugiunt; Christus coelestis, infinitus per
spicit ; et peccata nostra , nobis non cognita ; ipse nobis detegit.
(Matth . XXVI, 31 – 35. Luc . XXII , 24 27. Marc. XVI ,
14. Act. I , 7. IX , 4. 5 .
Cur non omnes prudentes sumus , accepta Dei cognitione , quod
est Jesus Christus ? ( nabóvles Decû gowsov, ő istuv 'Incoữo Xpestós) ) Patet ,
quamvis i pronomini : hic præferendum esset ; sanctum doctorem
tamen Jesum Christum cognitionem Patris nominare : quod om

1 ) S. Ign . Ep. ad Ephes. XV. - 2 ) Eod. loc. XVII.

 23

nimodo sacræ scripturæ consentaneum est; tum quia is , in quo

sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi ( Col. II , 3 ) ,
Patrem solus novit ; (Matth. XI , 27 ) tum quia in eo , qui est splen
dor gloriæ et figura substantiæ Dei ( Hebr. 1 , 3 ) Pater plenitu
dinem videt bonorum , quæ creatis distribui debent , et quæ in

ecclesia Filii conservantur et administrantur. ( Eph . I , 20 -- 23 )

Ita Christus cognitionem Patris habet et ipse est hæc cognitio .
• Cum Ignatius Ephesios ) per virtutem Jesu Christi exhortatur ;
ad potentiam Christo datam eos reddit attentos . Ita Paulus apos
tolus : Libenter , inquit , gloriabor in infirmitatibus meis , ut inhabitet
in me virtus Christi ( 2 Cor . XII , 9 ) . Omnia in hominibus exse
quitur , qui potentia Dei patris ornatus est.
Dominus noster Jesus Christus rogavit ne deficeret fides apos
tolorum : non quod non valeret custodire illam : sed velut gau
dens Patris excellentia. a) Splendor hujus excellentiæ Christus
est , qui in exinanitione sua ad Patrem preces tendit : Clarifica
Filium tuum , ut Filius tuus clarificet te : sicut dedisti ei potesta
tem omnis carnis , ut omne quod dedisti ei , det eis vitam æternam
( Joh. XVII , 1. 2 ) . Voluntas Christi cum Patris voluntate omni
bus numeris congruit ; ita Christus omnia efficit, quæ Pater , sine
quo nihil vult. Cum autem et pii homines , ob plenam eorum
voluntatis, cum paterna, conformitatem , Dei ope et in nomine
Dei potestatem quandam accipiant ; longissime tamen superantur
a Christo , qui , cum Patre unus , omnem Dei voluntatem semper
cognoscit, nexumque ejusdem cum omnibus universi eventis cla
rissime intelligit , et quæ decrevit , sine impedimento efficit. Huic
Christi potentiæ confidebant patres apostolici, qui fidem pia mente
conservabant, solemni voce prædicabant , et per vitam tenebant
ita ut , miseriis obnoxii crudelissimis , Christi auxilium pro seip
sis ac fratribus cruciatis implorarent ET CHRISTUM POTENTEM ESSE
SENTIRENT. Sanctissimus est; quare exhortationem audimus : Imi

1 ) S. Ign. Ep. ad Eph. XI. - 2) S. Ign. Int. Ep. ad Smyrnæos . VII..

 24

temini Christum . ' ) Omnibus in rebus imitandus est is , qui venit

ut exemplum nobis daret perfectum .
Nullum in eo erat carnis et spiritus certamen , nulla res exte
rior potentissimum oppressit, nulla luminis cum tenebris mutatio
in illo reperitur ( Luc . I , 35. Joh . VIII , 46. Rom. V , 19. 1 P.
II , 22. Hebr. VII , 26 ) .
Tentandum se Satanæ stitit , ( Matth. IV , 1. Luc. IV , 13. Joh .
XIV , 30. XII , 31 ) ut exemplo suo nobis , quomodo vincamus ,
nonstraret , et triumpharet de infernorum aggressibus ( Eph . VI ,
16. 17. 1 Joh . III , 8. Apoc . I , 18 ) . Sanctissimus est. Corpus ejus
Dei templum nominatur ( Joh . II , 21 ) et ipse in cordibus suorum
habitat , ut ea puriora reddat et ad beatitudinem ducat ( Joh . XIV,
23. Apoc . III , 20 ) . Ignatius Deifer , Trajanum , malum dæmo
nem eum qui revera dæmonibus infestus erat, appellantem , egre
gie sic allocutus est : Nemo , inquit , Theophorum vocet cacodæmo
nem ; abscesserunt enim dæmonia a servis Dei. Gero in me cilie

cifixum ; scriptum enim est : habitabo et ambulabo inter eos. *)

Omni jucunditate ergo suos plenus est .
Ne igitur nullus nos tangat sensus benignitatis ipsius. Si enim
nos imitetur secundam ea quæ facimus, jam periimus. " ) Quam
igitur nos ipsi dabimus remunerationem , aut quem fructum dignum
iis ,quæ nobis ipse dedit ? Quanta vero ei debemus pia ? Nam
lucem nobis largitus est ; tamquam pater filios nos appellavit ;
pereuntes nos servavit. 4) Sceptrum majestatis Dei , Dominus no
ster Christus Jesus, non venit in jactantia arrogantiæ nequc su
perbiæ , cum potens sit ; sed in humilitate : quemadmodum Spi
ritus sanctus de ipso locutus est. ") ( Jesaj . XLII , 1 s. LIII , i s. )
Quidquid est nobis datur : tempus et vires nobis sacrificavit ; per
fecta ejus obedientia nos patri accepti fimus et gloriæ ejus in coelo
participes reddemur. Ut salutem nostram conderet iste , qui in
forma Dei erat, semetipsum exinanivit formam servi accipiens ;

1 ) s . Ign . Ep. ad Eph. X. — 2 ) Martyr. S. Ign . II. – 3 ) S. Ign. Ep . ad Mag?.

X ..- 4) II Epist. S. Clem . ad Corinth . I. 5) I Epistola XVI.
 25

sed servorum mortem subiens et in momento , quo exclamavit :

Deus mi ! Deus mi ! utquid dereliquisti me ? sub omnes homines ,
miserrimos , perversissimos, rebellesque humiliatus , amore inex
scrutabili Jesus Christus , Deus esse coram coelo et terris et infer

nis magnificentissime manifestabatur. ( Phil. II , 5. 7. )

Amavit ut Deus , vitam , ut Deus tenet ' ) ipse vita est , qui venit
in carne – nisi enim venisset in carne , quo modo servati fuisse
mus nos homines , videntes eum ? ?)
Omnibus ergo perfectionibus divinis præditum esse Jesum Chri
stum patresapostolici , una cum sacra ' scriptura professi sunt.
Æternus cum patre vivit, majestate sua universum implet , ap
pellatur patris cognitio , omnisciens , omnipotens , sanctus, cari
tate repletus , beatus .
Et operum divinorum participem patres apostolici illum nomi
nant.
Scimus Deum non indiguisse materia ; sed Christum sola volun

tate ea , quæe jussus est , produxisse . )

In oratione cum gratiarum actione , prædicante Dei erga crea
turas sollicitudinem , dicitur : Tu es sapientiæ Pater , Creationis
per Mediatorem factæ , conditor , tamquam causa , providentice
largitor, legum dator , indigentiæ expletor ; ultor impiorum , et
justorum remunerator ; Christi Deus et Pater , atque pie erga eum
se gerentium Dominus. 4)
Omnia creata sunt per filium , patris voluntatem efficientem ,
et in vitam appellantem creaturas , quibus Patrem revelaturus est ;
et ad illum creata sunt omnia , ut Filii imago in omnibus splen
deat , istiusque beatitudo omnibus inhæreat. ( Col. I , 16. ) Media
tor nominatur Filius creator. In medio enim est inter patrem

et creaturas . Mediator inter invisibilem et visibiles , quia invisibi

lem in se habet ( Col. II , 9. Joh. I , 18. ) et invisibilis repræsen
tatio est visibilis. (Hebr. I, 8. Joh . I, 14. XIV, 9.) Mediator inter infi

1 ) S. Ign : Ep. ad Magn . Y. -- 2) Ep. S. Barnab. V. - 3) Constt. ap. V , 7.

4) VII, 35 .
4
 26

nitum et finitos ; quia ipse infinitus est ut ab æterno patre genitus ,

in quo semper reperitur (Hebr. 1 , 5.8—11 . XIII, 8. 1 Jch . V , 20.), et
hominum causa finitus factus. ( Joh . X , 17. 18. ) Mediator inter
Deum et homines: quia ipse in forma Dei erat ( Phil . II , 6 ) et
homo natus est , ut homines servaret. (Matth . XX , 28. ) Media
tor inter sanctissimum justissimumque et peccatores perditos , quia
pontifex est sanctus , innocens, impollutus, segregatus a peccatori
bus , et excelsior coelis factus ( Hebr. VII , 26 ) atque agnus Dei ,
qui tollit peccatum mundi . ( Joh . I , 29. ) Ila unus est mediator
inter Deum et homines , homo Christus Jesus . ( 1 Tim . II , 5. )
Precamur : Domine omnipotens ! Deus noster ; qui per Christuin
universa condidisti, et per ipsum cunctis provides convenienter. " )
Christus ipse de mundi conservatione, sibi translata , coram Ju
dæis ita loquitur : Pater meus usque modo operatur, et ego operor .
( Joh . V, 17. ) Omnes res conservatæ Christi vitam testantur, quæ ;
in se ipsa perfecta , in omnibus vivit vigetque. ( Joh . I , 3.4 .) Pa
ter , providentia sua omnia per Christum dirigit .
Providentiæ enim divinæ gratiosissimum est decretum omnia ad
Christum ducere et per Christum secum unire . ( Joh. XVII , 20.
21 . Act. XVII , 26 – 31. Eph. I , 3 – 12.
12 . UI,, 3 - 13. )
III
Satanam vicit Christus integerrima sua obedientia , immaculata
sanctitate , et morte expiatoria. Ita regnum mali in fidelibus fun
ditus evertit . (Matth . IV , 10. XVI , 23. Joh . XIV, 30. 31. Hebr.
II , 14. 15 . A pocał. XII , 10. 11. ) Quando sæpius in idem loci

convenitis , labefactantur vires Satanæ , et concordia vestræ fidei

solvitur exitium quod ille infert. a) Cum in templo, ubi in Christi
nomine conveniebant , spiritus sanctus Christicolis communicare
tur et viribus implerentur ad repellendum omnem mali aggressum ;
Christus victor Satanæ exstitit . Pater apostolicus, hæc prædicans ,
opus divinum , scilicet Satanæ domationem , Christo tribuit . Chri
sti auxilio Ephesii mandatum exsequi corroborabantur : Ne un
gamini tetro odore doctrinæ Principis hujus sæculi : ne captivos

1 ) Consit , ap . VIII , 16. - 2) Ep . S. Ign , ad Eph . XIII ,

 27

vos abducat a proposita vita ') et de se ipso dicit : Opus mihi man
suetudine , qua Princeps sæculi hujus destruitur. 2)
Nomina divina ab iisdem patribus Christo dantur ; unde novum
carpimus argumentum , fide in divinitatem servatoris illos fuisse
repletos, doctrinamque illorum cum apostolorum assertis et Christi
revelationibus egregie fuisse consentientem .
Pater Jesu Christi3) est Deus gloriæ . ( Eph . I , 17. ) Ab illo
Christus genitus est , naturæ divinæ , in Patre habitantis æque par
ticeps ; in terra illum ut Patrem suum invocavit ( Matth . XXVI,
42. Joh. XI , 41. XVI , 27. 28 ) ; Patri obedivit , per vitam Pa
trem clarificavit et morte sua expiatoria , Deum , patrem nominandi
nobis facultatem dedit. Hic Pater et Deus Jesus Christi appella

tur ( Eph . I , 17. ) quia iste Deus est , quem Christus doctrina sua
revelavit, et sua vita repræsentavit , et cui in exinanitionis statu ,
cum pro nobis peccatum factus esset , affixus hærebat.
Filium Dei unigenitum dicimus , non ex alio initio , sed ex ipso
ineffabiliter natum . 4)
Quando Apostolos suos , qui prædicaturi erant illius evange
lium , elegit, homines peccatores , ut ostenderet , quod non venit
vocare justos, sed peccatores ad pænitentiam : tunc palam fecit
se esse filium Dei.')
Ut Filius , totius naturæ Dei patris est particeps : unus cum
illo ( Joh. X , 30 ) quamvis, dum in terra ambulabat, pater Chri
sto beatior nominaretur. ( Joh . XIV, 28. ) Filius Deus et secun
dum incarnationem vocatur Christus , quia sine viri commercio ,
solo operante spiritu sancto , virgo Maria Dominum peperit. ( Luc .
I , 35. )
Christus sine Patre nihil agit. ( Joh . V, 19.) Filius sine
Patre non subsistit ( Joh . I , 1. ) Filius debitor est Patri; quia omne ,
quod habet , a Patre tenet; debitor Patris nominari potest; sed cum
omne , quod Pater habet , ipse habet ; Patri æquus habendus est et
vult ut ita illum adspiciamus ( Joh . V , 18 ) , ac perinde ado

1 ) Ep . S. Ign . ad Ephes . XVII . 2) Ad Trallian . IV . 3) Ad Ephes. III.

A) Recogu . S. Clem . I , 69 . 5) Ep. S. Barnab . V.
 28

remus ( v. 23. ) Matth . XI , 27. i Cor. III , 23 ) . Filius , Patris

Angelus ac Propheta est.') Hic ad angelum , Jehova appellatum ,
in Vetere Testamento revelatum , et ad prophetam , a Moïse Is
raëli promissum , alluditur. ( 5 Mos. XVIII, 15. Judic . VI , 22
24. XIII , 17..18. 2 Mos . III , 2 - 8. ) En hunc Filium Dei ,

patres Deum ipsum nominant : ita ut libri iis suppositi , eadem

denominatione usi, illis congruant : ambo autem sacram scrip
turam sequuntur : De sanguine Dei loquitur Ignatius *) ita et Pau
lus apostolus, episcopos Ephesi exhortatur ut regant ecclesiam Dei,
quam acquisivit sanguine ipsius. ( Act. XX , 18.) Salus , quam Igna
tius Romanis dicit , ita sonat : Ecclesiæ dilectæ , et illuminatæ ,
per voluntatem illius, qui vult omnia , quæ sunt secundum cari
tatem Jesu Christi, Dei nostri -- plurimam in Domino Jesu Chri
sto Deo nostro , atque immaculatem salutem ') Deus noster Jesus
Christus, in patre exsistens magis revelatur. 4) Et Paulus serva
torem Deum appellat , articulum separantem non ponens inter vo
cabula θεού και σωληρος ημών Ιησού Χριστού ( Tit. II , 13 ) .
Cavete vobis ab hæreticis quod fiet, si inflati non fueritis ;
et indivulsi manseritis a Deo Jesu Christo . ') Attendite , ut in
omnibus estote Christo Deo nostro accepti. 9) Hunc Salvatorem ,
Regem ac Deum nostrum Jesum , pro scopo habere convenit. ?)
Christum non tantummodo hominem profitemur, sed Deum Ver
bum et hominem , mediatorem Dei et hominum , pontificem Patris .)
Christus pontifex , Deus incomparabilis 9) Ipse qui ex muliere
natus est , Filius est Dei : et qui crucifixus est, primogenitus
est omnis creaturæ ac Deus Verbum ; et ipse fecit omnia . Apo
stoli verba allegantur : 1 Cor. VIII , 6. 1 Tim . II , 5. Col. I , 16.
17. ) Ipse non est super omnia Deus. Cum patre non est mix
tus , seipsum Filium nominat Christus : omnia tamen Christo sub
missa sunt ( Eph . I , 22. ) ; sed neque homo merus est is , per quom ,
et in quo facta sunt omnia . " ) Hæcce verba certe opponebantur

1 ) Ap . Constt . II , 30. 2 ) Ad Ephcs. I. 3) S. Ign . Ep. ad Rom . sub init.

4 ) Ad Rom . III . 5 ) Ad Trall. VII. - 6) Constt. ap . I , sub init - 7 ) II , 24 .
8) VI , 11. — 9) VIII, 46. — 10) S. Ign, adscr. Ep. ad Tarsenses IV . - 11) V , VI.
 29

Ebionæis , qui , secundum Eusebium, nomen hoc inde acceperunt

quod Messiæ mere judaïco , seu 312x adhærebant, secundum
Origenem autem ob pauperem seu miseram fidem . ') Sedin eo con
veniunt scriptores ecclesiatici, ut dicant Ebionæos Filium Dei ni
hil aliud quam hominem esse voluisse. ) Illos igitur verbum Igna
tio adscriptum aggreditur : cum zelus pro Christi gloria in pa
tribus vigeret et ii , qui illis elocutiones proprias supposuerunt has
languide vel timide exponere non ausi sunt ; et accerrime Christi
adversarios impugnant. Ex his constat patres apostolicos , qui Chri
sto proprietates et opera divina tribuunt , et Deum nominant eum ,
quem ecclesiis ut eodem modo ac patrem adorandum repræsentant ,
de Christi Deitate non dubitasse : Scripturæ sacræ illorum doctri
nam conformem esse , conspeximus : et hæc sunt , quæ de hoc
fidei articulo symbolum nicænum , ab ecclesia evangelica accep
tum atque ipsa augustana confessio exprimunt : Credo in unum
Dominum Jesum Christum , Dei Filium unigenitum , et ex patre
natum ante omnia sæcula : Deum de Deo , lumen de lumine , Deum
verum de Deo vero : genitum non factum , consubstantialem patri ,
per quem omnia facta sunt. ? ) Docent quod verbum , hoc est Filius
Dei , assumserit humanam naturam in utero beatæ virginis Mariæ ,
ut sint duæ naturæ , divina et humana , in unitate personæ inse
parabiliter conjunctæ : unus Christus, vere Deus et vere homo. 4)
Ita tetigimus unitionem personalem , sive illum actum Filii Dei,
quo humanam naturam cum divina , qua æterne est repletus, con
junxit ita ut una tantum integra persona ex hac unitione provene
rit : status autem permanens hujus unitionis est unio. ")
Medicus unus est , et carnalis et spiritualis, genitus et ingenitus
seu factus et non factus, in Homine exsistens Deus, in morte
vita vera , et ex Maria et ex Deo , primum passibilis et tunc im
passibilis ; Jesus Christus Dominus noster ") . Deus nosteri Jesus

1 ) Neander K. G. I , 2. p. 404 s. 2 ) Constt. ap. VI , 6. 3) Symb. Nicæn .

Art. II. 4 ) A. C. A. III. - 5) Hahn , Lehrb. des christl . Glaub. p. 448. s.
Reinhard , Vorl. über die Dogmatik. 340. 346. — 6 ) S. Ign . Ep. ad Eph. VIL.
 30

Christus in utero gestatus est a Maria , juxta dispensationem Dei,

ex semine Davidis, Spiritu autem sancto . ' ) Tempora perpende ;
eum qui ultra tempus est , exspecta ; intemporalem ; invisibilem ;
propter nos visibilem ; impalpabilem ; propter nos palpabilem : qui
omnimodis propter nos passus est . *) Propter hominem placuit
Deo , ut quierat viri ac mulieris conditor , ex muliere nasceretur ;
hominis causa , crucem , mortem , ac sepulturam ei non condonans,
permisit ut pateretur, naturá impassibilis Filius dilectus , Deus
verbum , magni consilii divini Angelus, quo , scilicet, morti ob
noxios morte liberaret. 3)
Ex hac unitione personali sequitur communicatio idiomatum ,
sive naturarum in Deo homine ista relatio , ob quam quævis id
quod alteri proprium est , ita possidet , ut per suam naturam
potest. Quare Ignatius Romanos implorat : Sinite me imitatorem
esse passionis Dei mei. 4) Ita et scriptura sacra , quæ multoties
de duabus in Christo paturis loquitur ut in locis : Formam Dei
habens ; formam servi induit ( Phil. II , 6 ) . Verbum caro factum
est ( Joh . I , 14. ) et annuntiat : dominum gloriæ crucifixum esse.
( 1 Cor. II , 8. ) sanguinem Jesu Christi, Filii Dei ab omni pec
cato nos enumdare , ( 1 Joh . I , 7. ) communicationem idiomatum
prædicat ; unde novum argumentum deducimus scriptores aposto
licos , Evangelio convenienter docuisse.

OPUS CHRISTI REDEMPTORIUM .

Cum de Christi persona tractaverimus ; necesse est opus ejus

redemptorium contemplemur : seu summam eorum , quæ dixit

et fecit, summam passionis et mortis et gloriæ , post expiatoriam

ejus mortem , naturæ illius humanæ communicatæ . 5)
Totum Christi opus eo se refert, quod nos redemerit , seu devo
tione sui ipsius nos liberaverit ab ignorantia , peccatis, morte et
condemnatione; quod a veteribus nostræ ecclesiæ doctoribus no

1 ) S. Ign . Ep. ad Ephes. XVII. 2 ) Ad Polycarp . VII. — 3 ) Constt . ap. II ,

24 . 4) Ep. S. Ign . ad Rom. VI. 5) Formul . Concord. Art. VIII.
 31

mini Christi id est uncti applicabatur , ita ut prophetam , sacerdo

tem , regem illum appellaverint. ' ) Quid in præsenti sæculo Pro
pheta gloriosius , Pontifice clarius , Rege sublimius. 2)
Ab ignorantia Christus nos liberavit , propheta, prædicator fu
turorum eventuum , doctor potentissimus , sapientissimus : rex ve
ritatis . ( Joh . XVI , 27 33 ; XVIII , 32. 36. 37. Matth . VII , 29 ;
XXII , 16 ) .
Beatissimum omnium , sive æterna vita , sive constans sanitas ,
sive perfecta mens , vel lumen , vel gaudium , vel immortalitas,
quidquid denique boni exstat numquam accipi potest ; nisi prius,
res quem admodum sunt, cognoscamus : cognitionem tutam alio
modo non reperiemus , nisi prius veritatis prophetam cognoveri
mus. ; ) Propheta veritatis ille est, qui omnia omnino scit , præ
terita ut fuerunt, præsentia ut sunt, futura ut erunt , qui est
impeccabilis , et misericors ; cuique soli edisserendæ veritatis pro
vincia demandata est. 4) Evangelium perfectio est incorruptionis . ' )
Hoc idem est ac verbum apostoli Petri : Verbum Domini manet
in æternum ; cum omnis caro ut foenum sit : et omnis gloria ejus
tamquam flos foeni exarescat. ( I , 1. 24. 25 ) .
In terra peritura , inter res fragiles, quibus circumdamur , ver
bum divinum stabile manet . Quod perfecte incorruptum est : hoc
est verbum Dei viventis a sæculo usque in sæculum , ( Ps. XC , 2. )
prædicatum per Christum Dei , qui heri et hodie ipse est in
sæcula (Hebr. XIII , 8. ) et super corpus debile ac in dies corup
tione devotum , animum ad immortalem vitam creatum egregie
subvehens : perfectio incorruptionis est evangelium ; coelum et
terra transibunt : verbum autem Domini , Evangelium non tran
sibit . ( Luc . XXI , 33. ) Quare confugite ad Evangelium tanquam ad
Christi carnem .

Christi evangelium carnem appellat Ignatius , quia attento ani

mo tanquam devorari, et continua meditatione nostra menti in

1 ) Gerhard , Loci theol . III , 577 s. — 2 ) Recogn . S. Ciem . I , 46. - 3 ) Hom,

S. Clem . II , 5. — 4) Eod . loc. c . 6. — 5) S. Ign . Ep. ad Philadelph. IX.
 32

dere debemus ut esu carnem corpori

corpori : et carnem Christi vocat
hoc evangelium , quia , quod Christus carnem suam ad nostram sa
lutem in cruce devoverit , præcipua doctrina est Evangelii , quod
sensu apostolici patris inde nomen carnis Christi , obtinere potuerit.
Lumen nobis attulit. Ipse , Christus, lumen suum extendebat

super omnia : et perturbatio erat unde prodiret illis ( reliquis stel

lis, id est hominibus in terra lumina vocatis ) novitas dissimilis :
quare soluta est omnis magia , et omne vinculum malitiæ est abo
litum , ignorantia sublata est , vetus regnum est labefactatum ;
Deo humanitus manifestato , in novitatem vitæ æternæ . ' )
Invisibilis et incomprehensibilis Dei nec sensum , nec opus quis

scire potest , nisi ipse mitlat prophetam , qui consilium ipsius

enarret et viam conditionis exponat , quantum eam hominibus
discere fas est . ) Potestate locutus est : potestate veritatis , et
sanctitatis et obedientiæ erga patrem et unionis cum patre , Chri
stus in terra loquens , est usus . Bonum est docere , si qui dicit ,
faciat. Unus igitur Doctor , qui dixit ct factum est : sed et quæ
silens fecit, ( Matth . XXVI ; 63. Luc. XXIII ,29. ) digna Patre sunt.")
Sermo ejus fide dignus est ac divinitate plenus esse credebatur,
virtutes multas et signa et prodigia mira efficere jussione sola
dicebatur. 4)

Audiendus est. Debet is, qui ex gentibus est , et ex Deo habet,

ut diligat Jesum , proprä habere propositi , ut credat et Moïsi ,
et rursus Hebræus , qui ex Deo habet , ut credat Moïsi , habere
debet et ex proposito suo , ut credat in Jesum ) : ex Deo id est
secundum foederis , cum Deo initi , postulationem ; ex proposito
suo , libera obedientia piæ indolis , per foedus cum Deo compa
ratæ ductus . Neque auditis aliquem amplius quam Jesum Chri
stum , qui loquitur in veritate . ')

1 ) S. Ign . Ep . ad Ephes. XIX. — 2 ) Recogn . S. Clem . VIII , 53. - 3) S. Ign .

Ep . ad Ephes . IV. - 4 ) Recogn. S. Clem . I , 6. — 5) Recogn. IV , 5. - 6 ) S.
Ign. Ep. ad Ephes . VI.
 33

Christus sacerdós magnus patris et ab apostolicis patribus ap

pellatur , quia perfecta et adusque mortem porrecta obedientia
( Phil . II , 8. ) ut etiam passione et morte sua acerbissima , qua pec
catorum omnium perversitatem sensit ( 2 Cor. V, 21. Gal . III , 13. )
relictus a patre et cum principe mali luctans ( Joh. XII , 27. 31.
Hebr. II , 9. 10. 14. 15. ) id effecit , ut omnes , qui in illum cre
dunt , ab omni damnatione liberi , justitia impleti , patris gratia
fruerentur vitamque æternam obtinerent. ( Joh . III , 16. 1 Joh .
. Rom . V, 6 — 20. Eph. I ,
IV, 9. 10. 2 Cor. V , 14. 15. 19 21.
6. 7. 12. 17 23. Col. I, 22 27 i Petr. I , 3 s. ) Homo
factus est ut pro nobis pati posset et mori ( Matth. XX , 28 ) ; quia
autem Deus est : nos , qui illi adhæremus , omnibus ejus pro
prietatibus freti, redemptione nostra , in verbo scripturæ annun
ciata atque per ministerium reconciliationis prædicata , in æter
num gaudebimus. (Hebr. VII , 22 – 25. IX , 14. 15. )
Omnia nostra peccata per Christum auferuntur.
Pro institutione mala , pro sodalitatibus pessimis , pro consue
tudine nequam , pro colloquiis non bonis , pro præsumptionibus
minus rectis, pro his omnibus ( datur ) : primum : error , inde contem
ptus, tum infidelitas et malitia , avaritia quoque et vana jactan
tia , aliaque his similia mala , velut fumus quidam immensus, uni
versam mundi hujus domum replevit, et inhabitantibus intrinsecus,
intuendi conditorem suum , adspectum liberum non dedit , neque
quæ ei sunt placita pervidendi ; qui ad auxilium perquiritur , is
solus est verus propheta . ' )
Ipse autem plurimum laboravit, plurimumque perpessus est ut
aboleret delicta eorum ) Paulus apostolus , cum monstraverit , nec
gentiles legi Dei , mentibus eorum inscripiæ , nec Israëlitas decem
præceptis , angelis administrantibus, iis promulgatis ( Act. Vil , 53 .
Gal . III, 19. Hebr . II , 2. ) obedisse ; inde concludit omnes homi
nes esse peccatores, egentes gloria Dei ; omnes autem justificari

2 ) Recogn . S. Clem . I , 15. -- 2) Herm. Pastor III. Simil . V , 6.

5
 34

gratis per gratiam ipsius, per redemptionem , quæ est in Christo

Jesu . ( Rom. I , 32 .; II , 24 .; III , 22 - 24. )
Opus Christi redemptorium in omnes et super omnes qui cre
dunt , extenditur . ( Rom . III , 22. ) Audivimus ex ore Domini no
stri Jesu Christi , et probe scientes dicimus, quæ sit voluntas Dei
bona et beneplacens et perfecta , per Jesum Christum nobis mani
festata ; ut , scilicet, nemo pereat , sed omnes homines uno con
sensu credentes ei , ac uno concentu laudibus eum prosequêntes ,

vivant in æternum .") Expiatoria est passio et mors Christi , qua

obedientiam sanctissimam manifestavit ; nostra vice Deo pro om
nibus hominibus satisfecit , et qui in eum credunt, participes
evadunt satisfactionis vicariæ . ( Joh . I , 29. 1 Cor. V; 7. 2 Cor.
V , 14. 15. 18. Col. I , 22. 1 Tim. II , 5. 1 Petr. II , 24 .; III , 18.

Hebr. X , 10. ) Fixis oculis respiciamus in sanguinem Christi cer

namusque quam pretiosus sit Deo ejus sanguis, qui propter no
stram salutem effusus, toti mundo poenitentiæ gratiam obtulit. ?)
Christi mors peccatum nobis execrabilissimum reddi:; ita ad poe
nitentiam nos trahit ; et Christo si freti sumus , poenitentia nostra
non erit frustanea ; sed in fide corroboravit nos salutifera . Per
sanguinem Domini futura est redemptio universis credentibus et
sperantibus in Deum .') Dominum Jesum Christum , cujus sanguis
pro nobis datus est , veneremur . 4) In caritate nos assumpsit Do
minus; propter caritatem , quum erga nos habuit , Christus Do
minus noster ex voluntate Dei , sanguinem suum pro nobis tradi
dit , et carnem pro carne nostra , et animam pro animabus nostris.')
Ipse dicit : Carnem meam dabo pro mundi vita ( Joh. VI , 32. ) , san
guinem suum nominavit sanguinem Novi Testamenti , effusum in
peccatorum redemptionem (Matth. XXVI, 28. ) et omnia cum con
summata essent ( Joh . XIX , 30. ) spiritum suum in patris manus com
mendavit. ( Luc . XXIII , 46. ) Ignatius sese appellat discipulum
ejus , qui seipsum , pro nobis obtulit Deo oblationem et ho

1 ) Constt. ap. II , 55. - 2) 1 S. Clem . Ep. ad Corinth . VII. 3 ) XIL

4) xxi. 5) XLIX .
 stiam. ' ) Eadem de Christo Paulus affirmat. ( Ephes . V , 2. ) Si
Dei Filius, qui est Dominus, et judicaturus est vivos atque mor
tuos , passus est , ut plaga illius vividos nos redderet ; credamus
non potuisse Filium Dei pati , nisi propter nos. ) De obedientia

Christi per vitam et mortem patri præstita patres ita loquuntur :

Porta , quæ aperta est justitiæ , eadem et in Christo est. :) Christus
enim est justus et nobis factus est justitia. (1 Joh . II , 2. 1 Cor. I , 30.)
Etiam osores dilexit , flevit incredulos , benedixit conviciantibus ,
et oravit pro inimicis . ) ( 1 Petr. II , 22 , 23. Hebr. XII, 3. Luc.
XIX , 4.; XXIII , 34 :) Nil fecit sine Patre . ") ( Joh . V , 19– 23 .;
XII , 49. 50. ) Imitatores este Jesu Christi, sicut et ipse Patris
ipsius. ) Estote imitatores passionum Christi, et caritatis, qua
dilexit nos , qui dedit semetipsum pro nobis pretium , ut sanguine
suo nos repurgaret a veteri impietate , et vitam daret nobis , qui
jam ob malitiam nostram perituri eramus. ). Doctrinæ evangelicæ
patrum de expiatione nostrorum peccatorum per Jesum Christum
solum facta , non sunt opposita verba nonnulla , in eorum libris
reperta , quibus hanc expiationem non Christi sacrificio , sed aliis
mediis attribuere videntur : sed nil nisi species externa est. Cum

ergo Ignatius se nominat purgamentum Ephesinorum , adjiciens :

piaculum efficiar pro vestra ecclesia celeberima in sæculis '); hoc
intelligit , quod viso ipsius martyrio , ecclesia fidei arctius adhære
ret ; quo in dies purior fieret. Exemplum sanctum obedientiæ

in Christum exhibuit beatus episcopus, ut , non verbis solum ; sed

etiam vita Deo consecrala , Christicolarum coetum ædificaret, Ephesi
autem redemptionis
norumque ecclesiam sanctificaret. De Christi
perfectione sane non dubitabat is , qui iisdem fidelibus in eadem epis
tola scripsit : Purgamentum meum est spiritus crucis, quæ incre
dulis scandalum ; nobis vero salus est et vita æterna . 9) Ita et

6 ) Ep. ad Ephes. I. — 2 ) Barnab . Ep. VII. - 3) 1 S. Clem . Ep. ad Corinth .

XLVIII 4) Clement . Homil. III , 19 . LO 5) S. Igr. Epist . ad Magn. VII . -
6) Ad Philadelph . VII . - 7 ) Ad Trallianos interpol. VIII. - 8) Ad Ephes . VIII.
9) XVIII .
 36

Barnabas , cum lectores exhortatur, manibus suis purificationem

comparare, vel preces fundendo, vel eleemosynas dando ; pro
priæ doctrinæ de redemptione , quam exposuimus , non oppositus,
fideles, purificationem , per Christum nactam , coram mundo ma
nifestare vult ut nova eorum vita , conversionem eorum sinceram esse
in hominum facie probet. Hæc vero communis patrum erat con
fessio: Nos, qui Dei voluntatead Christum appellati sumus , non prop
ter nos justificamur, nec per nostram sapientiam , nec intelligentiam ,
nec pietatem , nec por opera , quæ in cordis sanctitate perfecimus ,
sed per fidem , per quam nos omnes ab æterno justificavit Deus
omnipotens, cui sit gloria in sæcula sæculorum . Amen .')

Clemens hic Paulum apostolum sequitur , qui docet fidem patriar

charum illis reputatam esse ad justitiam ( Rom . IV , 22. ) et sanc
tos Veteris Testamenti non sine nobis salvos fieri. ( Hebr. XI , 39.
40. ) Ab æterno decretum nostræ redemptionis statutum est . ( Eph .
I , 4. Apoc. XIII , 8. ) Non autem Christum oportebat frequenter
pati ab origine mundi ; sed semel, in consummatione sæculorum ,
ad destitutionem peccati apparuit et una oblatione consummavit in
sempiternum sanctificatos. ( Hebr. IX ., 26. X , 14. ) Christus pro
nobis intercedit. Cantetis voce una per Jesum Christum Patri ,

quo et vos audiat. a) Jesus Christus in precibus suis semper me

· mor est vestri. ') Respectu redemptionis , qua patri accepti fimus,
omnia bona nobis comminicantur : gaudeamus quod Christus
cum patre et spiritu sancto ad nostram salutem omnia dirigat.
( Hebr. III , 25. Joh . XVII , 2. ) In Christum speremus carne ( quam
resuscitabit ) anima ( quam servat ) fide ( quam corroborat ) cari
tate ( quam sanctificat ) concordia ( qua ilļi placentes, beneficia
ejus accipiemus . 4)

Christus regnat. Ut Deus , omnium est creator et gubernator ;

ut homo, majestate et gloria ornatus , nomen habet omnia nomina

1 ) 1. S. Clem . ad Cor . Ep . XXXII . — 2) S. Ign. ad Ephes. IV, – 3 ) Interp.

S. Ign. ad Eph . XII. — 4 ) S. Ign . ad Philadelph. XI.
 57

superans is , cui data est omnis potestas in coelo ac in terra . ( Phil.

II , 10. Matth . XXVIII, 18. ) Viderunt Jesum Christum coelestia ,
terrestria et subterranea . ' ) Idem , qui in nomine Patris naturam
exteriorem gubernat et gratia fideles dirigit : Cognosce Dei crea
tionem novam et præcipuam , quæ per Christum coepit. *) Si
quis est in Christo , nova est creatura : vetera transierunt ; ecce
facta sunt omnia nova . . ( 2 Cor. V , 17. ) E multitudine electio
amicorum , e quorum unanimitate regnum Dei pacificum construi
tur. " ) Redemit nos e tenebris , ut nos populum sanctum sibi
præpararet. 4) Pios , cum ad regnum ejus pervenerint, pro labo
rum refectione simili oleo perunget , ut et ipsorum lux luceat et
Spiritu sancto replcti, immortalitate donentur. ') In gloriam Do
minus gratiæ commendatos adducet. Dominus nobiscum erit in
terra et in regno sui patris , qui eum resuscitavit. 9) Regnum
Christi super cruce est ; quare ii , qui in illum sperant , in æter
num vivent. ? ) Ob obedientiam usque ad mortem crucis exaltatus
est , et in exaltatione sua Christus cruci credentibus æternam vi
tam dat et gloriam a Patre acceptam manifestat ( Joh . XI , 25. XVII ,
24. ) . Decet nos , omnibus modis glorificare Christum , qui et nos
ipsos glorificabit. 9) In gloriæ regno martyribus qui, quod in
seipsis pretiosissimi habuerint , amandissimo Domino consecrave
runt , et feras, bestias , flagella , carceres , crucem causa nominis
ejus sustinuerunt , dextras partes sanctitatis datæ sunt : reliquis
autem sunt partes sinistro . ')

Quæ de opere Christi redemptorio , cum sacra scriptura con

gruentia , in patribus apostolicis reperimus , augustana confessio
repetit ut videre est in Articulis II , de peccato Originis ; XII , de
Poenitentia ; IV , de Justificatione ; VI , de nova obedientia ; III , de.
Filio Dei. Omnes homines , secundum naturam propagati , nascun

1 ) S. Ign. Ep. ad Trall . IX. 2 ) Constt. ap. II , 36. 3) Recogn. S. Clem . I ,

24 . 4 ) S. Barnab . Ep. XIV. 5) Recogn . S. Clem . I , 45. - 6 ) Constt . ap .
VII , 35 . 7) S. Barnab. VIII. 8 ) S. Ign. Ep. ad Ephes . I. 9 ) Herma
Pastor Vision . III , 2 .
 38

tur cum peccato et cum corrupiscentia , non possunt justificari

coram Deo propriis viribus, meritis et operibus, ( eadem , quæ
Clemens exhibet ) sed gratis justificantur propter Christum per fidem .
Poenitentia contritione et fide constat. Fides debet bonos fruc
tus parare . Christus perpetuo regnat et dominatur omnibus crea
turis, sanctificat credentes in ipsum , misso in corde eorum spiritu
sancto.

FIDES IN SPIRITUM SANCTUM .

Credo in Spiritum sanctum , Dominum et vivificantem , qui ex

Patre Filioque procedit, qui cum Patre et Filio simul adoratur
et glorificatur, qui locutus est per Prophetas. ;
E fide in Jesum Christum fides in Spiritum sanctum nascitur :
nos autem aplos reddit Spiritus sanctus , ad opus Christi redemp
torium accipiendum , in ejus divinitatem credendum , et exemplum
ejus sanctissimum scquendum . Castigat nos propter peccata , salutem
nos docet , in justitia et veritate nos ducit et coeli delicias nobis
repræsentans , in terræ ærumnis nos sublevat, gratiamque patris
nobis inspirans , in lucta cum malonos substinet. ( Joh . XVI, 8. 13.
Gal . V , 22. Rom. VIII , 14 - 17 .; 26 . - 29.29. )) Consolator est
Spiritus sanclus . Fune utamur Spiritu sancto . ' ) Fune , ductore
per filium ad patrem , et a terra in coelum . Tu crede Spiritui,
venienti a Deo , et virtutem habenti . a) Ubinam illum reperiemus ?
Scripturis vos inclinate , veris verbis Spiritus sancti .9) Quomodo
illum accipiemus ? Pentecosten celebrant ob sancti Spiritus, om
nibus in Christum credentibus , communicati, adventum .“) Jam
cum loca de trinitate exposuerimus , indicavimus Spiritum sanc
tum a patribus apostolicis tertiam in trinitate personam haberi ,
unum cum Patre et Filio , eodem adorationis modo dignissimum ,
Agit in ecclesia per sacramenta , quæ per Dei servos administrantur .

1 ) S. Ign . Ep. ad Ephes, IX . 2 ) Hermæ Pastor II. Mand, II. 3) I. S. Clem .

ad Cor. XLV . - 4 ) Constt. ap . VIII , 33.
 39

ECCLESIA .

Fundata est Ecclesia verbo omnipotentis et honorifici nominis.

Continetur enim ab invisibili Dei virtute. 1 ) Christus est funda
mentum , Christus sapientia et virtus Dei ( 1 Cor. III , 11. I , 24. )
Ubi Christus est ; ibi est catholica ecclesia , ibi coelestis exercitus. )
Accessistis ad multorum millium Angelorum frequentiam et Te
stamenti Novi mediatorem Jesum . (Hebr. XII , 22. 24. Corpus
est Christi ;) Eph . I , 23. ) A capite vivificatur ecclesia , fatorum
corporis Christi particeps. Est filia celsissimi, quæ nos per verbum
gratiæ parturivit, et Christum in nobis format. 4) Ecclesia plan
tatio Dei est , et vinea ejus electa , ) conscripta in coelis , regale
sacerdotium , gens sancta , populus acquisitionis, sponsa ornata
Domino Deo. ) Adversarios habet , et aggreditur Dei osorum
caterva cam , quoe pericula nunquam evitabit , navi similis in

gurgite vasto. ) Sed Christus illam gubernat et arma tenet.

Baptismus vester maneat velut arma ; fides , ut galea ; caritas,
ut hasta ; patientia , ut tota armatura . )
Bene et sapienter de ecclesiæ institutis utendum. In unum con
yenientibus , una sit oratio , una precatio , una mens , una spes
in caritate , in gaudio inculpato . Unus est Jesus Christus , quo
nihil præstantius est. ') Sanctorum congregatio , in qua Evange
lium recte docetur et recte administrantur sacramenta : ita ec
clesia nominatur in augustana confessione , una cum scriptura
sacra Christicolas, sanctos, id est per Christum sanctificatos (Joh .
XVII , 19. ) et ad sanctitatem convocatos, ( 1 P. I , 16. i Thess .
7. ) appellans ( Col. III , 12 .; I , 2. Phil. I , 1. Eph. I , 1. 1 Cor,
I , 2 . 2 Cor. I , 1. Rom. I , 7. ) ; mali nomine tantum in ecclesia
sunt . Et in hac ecclesia , ut fidem consequamur , institutum est
ministerium docendi Evangelia et porrigendi sacramenta . :) Nemo

1 ) S. Hermæ Pastor I. Vis. III , 2 . 2 ) S. Ign . interp. ad Trall. VIII.

3) Constt . ap. II , 43 . - 4 ) C. 61 . 5) Constt, ap, I. sub init. 6 ) II , 25 .
7 ) Clementina Ep. S. Clem . ad S. Jacob. XIV. 8) S. Ign . ad Polycarp. VI.
- 9) S. Ign . Ep. ad Magnes. VII. — 10) A. C. Art . y . yII. VIH . XIV .
 40

autem debet in Ecclesia publice docere , aut sacramenta admini

strare ,nisi rite vocatus . Qui intrant in sacerdotum , sint docti
et sermonis periti ' ) et in teneri juventute gloria canitiei in illis
luceat ) , in omnibus virtutibus coram hominibus ambulent ) , om
nibus ope egentibus cum justitia distribuant . )

BAPTISMUS .

Sacramenta porrigit Dei minister , non ut notas professionis

inter homines , sed ut signa et testimonia voluntatis Dei erga nos
( A. C. A. XIII . ) Et primum baptizat , quo infantes gratiæ Dei
offerat. ( A. IX . ) Baptismus est lavacrum regenerationis , et re
novationis Spiritus sancți (Tit . III , 5. Eph . V , 26. Rom . VI , 3. sq.)
conscientiæ bonæ interrogatio in Deum per resurrectionem Jesu
Christi . ( 1 P. III , 21 ) .
Qui confert aquæ baptismus in Dei cultum ? Primo quidem
quia quod Deo placuit , impletur : secundo quia , regenerato ex
aquis et Deo renato , fragilitas prioris nativitatis , quæ tibi per

hominem facta est , amputatur , et ita demum pervenire poteris

ad salutem ; aliter vero impossibile est . ") Primo nostra nativitas ,
per ignem concupiscentice descendit : et ideo dispensatione divina ,
secunda hæc per aquam indrocitur , quæ restinguit ignis naturam ;
et coelesti Spiritu anima illuminata , melum primæ nativitatis ab
jicit; si tamen ita de reliquo vivat, ut nullo modo mu..di hujus
voluptates requirat, sed sit tanquam peregrinus et advena , atque
alterius civitatis cives. ) Baptismus , quo civitate coelesti donamur ,
per totam vitam , corda nostra sursum trahere debet . Baptisma
nobis per aquam statuit , in quo ab omnibus peccatis, invocato
ejus nomine, solveremur , et do reliquo perfectam vitam agentes ,
in immortalite duraremus : non pecudum sanguine, sed sapientiæ
Dei purificatione purgati. 7) Baptismus in mortem Jesu datur: et

1 ) Constt. ap. II , 1 . 2 ) Mar. e Cassobelis adscr. Ep. ad S. Ign . II.

3) Constt. ap . II , 2. 3. 4) Loc. cit. 25 . 5) Recogn. S. Clem. VI , 9.
6 ) IX , 7. — 7 ) I. 39 .
 42

adhibetur pro sepultura ; oleum , pro Spiritu sancto , signum

aqua
pro cruce : Chrisma , confirmatio est confessionis : Pater
crucis ,
commemoratur , ut auctor et emissor ; Spiritus coassumitur, ut
testis : dum mergimur , commorimur ; dum emergimus, consuscita
mur. :)

CENA DOMINI .

Alterum Sacramentum , quod minister reconciliationis admini

strat; est coena Domini , de qua augustana confessio docet , quod
corpus et sanguinis Christi vere adsint et distribuentur vescentibus
in ista sacra coena . En quæ Ignatius hisce verbis .conformia
scribit. Trallianos exhortatur : Recreate vosmetipses in fide , quod

est caro Domini , et in caritate , quod est sanguis Jesu Christi “)

fidem appellat carnem Domini quia caro Christi fide accipitur
( Joh . VI , 47.57 . ) et amorem sanguinem Jesu Christi vocat, quia
sanguinis effusione amor Christi ineffabilis manifestatus atque ob
signatus est ( Apoc. I , 5. ) . Romanis desiderium suum exponit
Ignatius , panem Dei, qui est corpus Christi et potum Dei, qui
est sanguis Christi, amor non marcens, vita non peritura , acci
piendi. ) Philadelphenis scribit : una est caro Doinini nostri Jesu
Christi , et unus calix in unitatem sanguinis ipsius 4) Calix bene
dictionis , cui benedicimus , nonne communicatio sanguinis Chri
sti est ? et panis , quem frangimus , nonne participatio corporis
Domini est ? ( 1 Cor. X , 16. ) Smyrnæos denique docet : Nemo
erret. Et supercælestia , et gloria Angelorum , et Principes visi
biles ac invisibiles , nisi credant in sanguinem Christi ; etiam illis
judicium est. Qui capit, capiat. ") Ab Eucharistia et Oratione
abstinent ( or legode to oves sis Tiv gecéçuv Inscũ xpos7c Tsv eis sucãs inIc'ocer ) eo quod
non confiteantur Eucharistiam carnem esse servatoris nostri Jesu
Christi, quæ pro peccatis nostris passa est , quam Pater sua be
nignitate suscitavit. “)

1 ) Constt . ap. III , 17 . Neander K. G. I , 2. 371 2 ) Ep. S. Ign . ad Trall .

VIII. - 3 ) Ad Rom . VII. 4 ) Ad Philad. IV. 5) Ad Smnyrn . VÍ. — 6) VII.
6
 42

VITA ATERDA.

Docent quod Christus apparebit in consummatione mundi ad

judicandum , et mortuos omnes resuscitabit. ( A. C. A. XVII. )
Omnium rerum opifex resurgere faciet eos , qui sancte et bonæ
fidei confidentia servierunt illi. ) Decretum mortis solvisti, qui
mortuos ad vitam reducis per Jesum Christum , nostram spem. a )
Is , qui suscitavit Jesum a mortuis , et nos suscitavit , si dilexeri
mus ea , quæ dilexit. ' ) Tunc enim ad vitam , non ad condem
nationem surgemus ( Joh . V , 29. Daniel XII , 2. ) Christo si in
hoc sæculo placuerimus , recipiemus et futurum . ^) Inquinatus
factus , in ignem inexstinguibilem ibit. ) Fratres ! ita sentire
nos oportet de Jesu Christo , tamquam de Deo , tamquam de
judice vivorum et mortuorum . O Dominus non accepta persona
judicat mundum , unusquisque secundum ea quæ facit , accipit :
Si fuerit bonus , bonitas cum antecedit; si nequam , merces ne
quitiæ eum sequitur. 7) Christo , hominis filio clementissimo ac
3
justissimo judicium supremum commendatum esse ipsc docet , do
centque Apostoli ( Joh . V , 22. 5. Matth. XVI , 27 .; XXV , 31 .
2 Cor. V , 10. 2. Thess. I , 7. 1 Joh . II , 28. Hebr. IX , 28. Jud .
I , 14. 15. ) Et ipse resuscitabat mortuos ( Joh. V, 21. 25. 28. VI ,
39. 40. Phil . III , 24. ) . Qui cupit ea , quæ sunt alterius jam
secundum cogitationein adulter est (Matth . V, 28. ) ac fur
( 2 Mos. XX , 17. ) nisi resipiscat, judicatus est a Domino nostro
Jesu Christo ; ( Joh. III, 36. ) per quein Deo sit gloria in sæcula .
Amen .

Cum ad perquisitionis nostræ finem pervenerimus ; ea , quæ ab

initio hujus commentationis asseveravimus , confirmare nos oportet :
Patres apostolicos , doctrinam apostolorum , admiranda puritate,
ut acceperunt, exponentes , cum sacræ scripturæ effatis optime

1 ) i S. Clem , ad Cor. XXVI. 2 ) Constt. ap . VII , 34 . 3) S. Polycarp . Ep.

ad Philipp. II . 4) Eod . loco V. - 5 ) S. Ign. Ep. ad Ephes. XVI. —- • 6) 2 S.
Clem . ad Cor . I. 7) S. Barn, Ep. c. IV. Galland. Bibl . Patr. 1. 137.
 43

convenire , nec non cum augustanæ confessionis assertis. Procul

est a Christicola , huic confessioni adhærenti , ejus veritatem e con
formitate , qua cum patribus apostolicis gaudet , probare velle ; cum
firmissime convictus sit unicam ecclesiæ nostræ normam , scripturam

esse atque manere , quod et egregie omnes nostri libri symbolici

declarant ; qui autem persuasum sibi habet augustanam confessio
nem omnem sacræ scripturæ sensum excellentissime exhibere ; is
non sine voluptate patres apostolicos , eam propter causam , quod
cum sacra scriptura congruant , et augustanæ confessioni confor
mem habere doctrinam , prædicabit : Itaque alta voce et cum omni
mentis vigore ecclesiam augustanæ confessionis, quam , Deo ju
vante , nunquam , derelinquet , ut ecclesiam apostolicam , ecclesiam
Evangelii proclamabit.
,
1
 TENTAMEN EXEGETICUM

IN LOCUM

EPISTOLÆ S. PAULI AD

EPILESIOS

CAP . I, V. 15 AD 23 .

QUOD

SUMMI GRATIA NUMINIS

PRO SECUNDA IN THEOLOGIA LAUREA LEGITIME ASSEQUENDA

PUBLICE TUEBITUR

CODOFR . FRID . REDS LOB

ARGENTINENSIS .

ARGENTINÆ .

TYPIS G. SCHULER . MDCCCXXIX .

 PRESIDE COLENDO PRÆCEPTORE

JOH . GEORG . DAHLER ,

Die x mensis Novembris MDCCCXXIX

examinabunt clari Viri

JO. GEORG . DAHLER ,

JAC. MATTER , TUEOL . DD . ET PP . PP . 00 .

JO . FRID . BRUCII ,

Iloris locoquc consuetis .

1

Paulus apostolus, qui veritatem prædictionis Domini : Monstrabo

illi , quanta pro nomine meo passurus sit , in itineribus suis asia
ticis et europæis , prædicando , scribendo , agendo , crucisque
servatoris hostes invadendo , creberrime senserat : ( Act. IX , 16.;
XIV , 22 . i Cor . XV , 50 — 32. 2 Cor. I , 3 — 10 .; IV , 7 – 11 .;
XI , 23 – 33 .; XII , 7 10. ) cum animo vinctus Hierosolyma
peteret, ubi multifariam tribulationibus obnoxius erat futurus ;
majoribus de ecclesia Ephesiorum , sollicitudinibus exagitatus,
lupos dirissimos , gregi non parcentes , in illam esse irrepturos ,
annuntiavit. ( Act. XX , 18. - 35. ) Ea autem , quæ , Dei орс ,
per tres annos , inultis cum lacrymis , singulos animadvertens , in
auditorum mentes several : Domino confisus, ne omnia conteres
rentur , non timebat. Et inter anxietatcs in spe erat hilaris , quia
Spiritum sanctum consolatorem dulcissimum potentissimumque
habebat , Christumque , ecclesiæ caput sine interruptione vigilare,
et sine impedimentis id agere sciebat, ne quis eorum , quos Pater
illi dedit , in exitium projiciatur.
( 2 Cor. I , 3 – 5. Joh . XIV ,
16. 17.2 Cor. V , 5. Joh. VI, 39. 2 Tim. II , 19. ) . Ita et cum
Romae captivus degeret ; divina gratia factum est ut nuntios de
statu Ephesiorum ecclesiæ acciperet jucundissimos , quibus moe
rores ejus apostolici dispergerentur atque suavissima , quæ in terra
reperiatur , voluptate , tota ipsius mens exaltaretur , quæ cum om
nino ad Deum esset porrecta , non poterat non fundere preces
ferventissimas, veritates illustrissimas , sublimi unctione pertinctas,
expromentes
 2

Utinam , Deo
juvante , nostra has preces meditans mens ,
etiam ad altiora perducatur.
15. Propterea et ego audiens fidem vestram , quæ est in Domino
Jesu , et dilectionem in omnes sanctos , 16. Non cesso gratias
agens pro vobis , memoriam vestri faciens in orationibus meis ,
17. Ut Deus Domini nostri Jesu Christi, Pater gloriæ , det vobis
Spiritum sapientiæ et revelationis , in agnitione ejus ; 18. Illumina
tos oculos cordis vestri , ut sciatis quæ sit spes vocationis ejus,
et quæ divitiæ gloriæ hæreditatis ejus in sanctis , 19. et quæ sit
supereminens magnitudo virtutis ejus in nos , qui credimus secun
dum operationem potentice virtutis ejus , 20. quam operatus est
in Christo , etc. Observemus hic de theologica explicatione magis
quam grammatica interpretatione in hocce tentamine agi .

15. Ticlış xwe ' suās per vestram fidem explicatur ; ' ) rectius qui
dem ; sed significantius dixit apostolus ; xc9' wmãs. Vide enim , quam
multa , hac propositione accusativo juncta , enuntiaverit : fidem
in vos ( scil. descensam ) , in vobis seu apud vos ( repertam ) ,
ad vos ( p . rtinentem ) , circa vos ( propagatam ), per vos ( com
municatam ) , vobis ( distributam ), vobis ( convenientem ) , pro
vobis ( prædicatam ) . * ) Hæcce omnia aflirmant fidem Ephesiis
asportatam , ab illis acceptam esse et adhuc conservari ; quare
omni jure ut possessionem Ecclesiæ , cui Paulus scripsit , hanc lidem
contemplamur, ita ut versioni vestra fides non resistamus .
nisles iv 7o xupio 'Insou. Sunt qui iv pro és accipiendum esse , statue
runt . ;) Certo , ad fidem , Christum amplectentem , ambæ hae
phrases referuntur ; quamvis és magis scopum , ad quem fides di

1 ) Koppe , in Ep. ad Ephes. ad h . I. - 2) Scapulæ Lex. Wiener Gramm.

des N. T. Sprachidioms, Abschn . III. V. d . Præs . m . d . Accus . xalü per : in Rück
sicht auf , in Beziehung auf , interpretatur, quod idem denotat, - 3) Caloy . Bibl.
illustr. N. T. II. Ep. ad Eph . ad h. 1 .
 3

recta est ') ; contra iv basin , cui imposita est , indicet. Alibi ini
legitur ( Act . XVI , 31. ) quod ad regionem super quam fides sese
expandit, spectat. Fides évà Tòv xúgvov 'Insõuv Xposlàv est illa fides , quæ
super Christum , id est personam ejus et opus, extenditur. Videmus
fere idem per has tres præpositiones enuntiari . Cum autem in
nostro loco , Paulum dicentem audimus : 70 xupiw ' Incoû retineamus
illum esse, eloquentem : Fidem in Jesu Christo reponi et in illo
hærere ; ita ut Dominus , de cujus miraculosa exsistentia , gratia
que inexscrutabili certi erant Ephesii, quidquid per Christum ef
ficitur , accipientes ; tamquam is repræsentetur , qui, fidei causam
in se ipso continens , illam in nobis producit et conservat, poten
tissimaque caritate contra omnes aggressus defendit (Marc. IX ,
23. - 25. Luc . XVII , 5. 6 .; XXII , 32. ) .
Ephesiorum fides juncta erat amori in omnes sanctos , Davuotis
Ervapis. ) Fides in Servatorem , qui hostia pro nostris peccatis fa
ctus est , amore nos impleat in eum ut amicum , cujus morte gratiam
Dei et coelorum felicitatem nanciscimur , necesse est ; et cum
amor obedientiam gignat : mandatum autem , quod , cui obedi
Inus , moriens suis discipulis dedit mediator , ita sonet : Diligite
1
vos invicem , sicut ego vos dilexi ; ( Joh . XIII , 34. 1 Joh . II , 7. 8.)
inde sequitur fratres quos nobiscum redemit Dominus , amemus
et amando nosmetipsos pro eorum salute devoveamus . ( 2 Cor. V ,
14. i Joh. III , 11. ) Scimus diligere Deum et proximum non
posse fieri, nisi postquam fide justificati sumus et renati accepi
mus Spiritum sanctum ; sed profitemur eam ipsam fidem , ante
quam opera postulentur, ea jam fecisse , semperque in agendo
vigere . ") Ut autem inchoata legis impletio non justificat, quia
tamquam per fidem accepta est ; ita et fides , quamvis sola Deo
nos reddat gratos , non est viva , nec vera , nisi dilectionem pro

1 ) Eis motum ad locum quendam exponit ( Schneider Lex . ) et cum de usu di

citur , significationem versus , ad non omittit ; quia necesse est me ad rem , qua
ulor , vertam , 2 ) Grotii Annotatt . in Ep. ad Ephes. ad h . l. Oper theol. III.
3) B. Lutheri. Præf. in Ep. ad Rom.
 4

đucat. “) Omnes in sanctos. Usitatissima hæc Christianorum in

Novo Testamento est denominatio , indeque habet originem , quod
-
sanctissimi Domini sunt proprietas, ( 1 Pet. I, 15 17. 2 Tim . II ,
19. ) quod sanctificati sunt in veritate per illum , qui seipsum pro
illis sanctificavit, ( Joh . XVII , 9. 2 Cor. V. 21. ) quod ad sancti
tatem , Christi vita exemplo utentes , et ejus auxilio corroborati ,
assequendam appellatos , et ad communionem cum omnibus sanctis
convocatos sese sentiunt ( Eph. I , 4. 5. Col. I , 22. Eph . II , 19
22. Hebr. XII >, 22 - 24. ) . Et adversarios amare Chrislus nos
jubet ; ( Matth . V , 44. - 48. ) sanctos autem primo dilectio nostra
amplectitur , quia hi arctissime cum Christo nostro dilectissimo
1
juncti sunt et quia in iis claram et genuinam ejus, qui fidei the
saurus est pretiossimus , imaginem contemplamur.
16. Gratias agebat apostolus , qui de fide et dilectione Ephe
siorum nuntium acceperat. Asi 1717. id est ob magnitudinem bene
dictionis Christicolis datæ , quam præsertim Gide et dilectione
participare sciebat ecclesiam ephesinam . Ita opus suum non fru
straneum fuisse observabat , ita die gaudebat , quo cum grege suo

bono pastori adstiturus esset. Et quo minus gratias ageret, nec

catenæ , quibus tunc temporis vinctus erat ( IV , 1. ) nec tribula
tiones , quibus expositum se videbat ( III , 13. ) impedire poterant
eum , qui Christo suo affixus, impletus erat amore fraterno et uni
versali , ( 2 P. I , 7. Act. XIV , 22 .; XX , 31. 35 .; XIII , 46 – 48.; '
XXII , 1. ) et pace interna ( Joh . XIV , 27. Act. XXI , 13. ) quam
utramque historiæ humanæ perscrutalor extra fidem in Christum
sinceram atque humilem nusquam reperiri , pro certo habet.
Mentionem faciebat Ephesiorum orationibus suis , ut semper
Deo gratias agere posset pro ecclesiæ salute , in dies crescente ;
persuasum habebat cum omnibus , quorum maxime preces sunt deli
ciæ , communionem inter fideles reciprocam ac cum Deo intimam
exsistere , omnia , quæ in Christi nomine rogantur, exaudiente .

1 ) Apol . A. Conf. A. IV. V. VI. De Justif. passim ..

 5

1 Joh . I , 3. Matth . XVIII , 19. 20. XXI , 22. Joh . XVI , 23. 24.)
Quanta autem fiducia apostolum erat penetratura cum preces suas
tenderit ad Patrem gloriæ , omnia efficientem , quæ gloriæ nos
reddantparticipes , et ad Deum Jesu Christi , omnia decernentem pro
unigenito , cum quo nobis , non est, quod non communicet , bonum.
17. Sunt , quos elocutio : : Jids 76 xuplou imã et wali Tas Solens adeo
offendit, ut post vocabulum : Ieds comma ponentes , reliqua cum
• walie jungerent ' ) ; quæ contorsio sane multo minus usitata est
quam apostoli phrasis; nam , quamvis Stephanus martyr dicat :
gloriæ Deus ( Act
. VII , 2. ) Jacobus apostolus tamen de patre
luminum loquitur ( I , 17. ) et Dominum ipsum scimus Patrem
nominasse Deum suum. (Matth . XXXII , 4. 6. Joh . XX , 17. )
Pater idem est ac autor gloriæ , quod non meram hominum digni
tatem *) indicat , a Deo creatam , sed ipsissimam , omnibus numeris
perfecto , beatissimo, magnificentissimo, vitæ fontem in se habenti
et quantum vult , communicanti, in lumine habitanti , omniaque
lumine implenti , ab universo denique adorato et glorificato numini
inhærentem majestatem significat ( Matth . XIX , 17. 1 Tim . VI ,
25. 16. Joh . V , 26. XVII , 2. Ps. CXXXIX , 11. 12. Deut. XXIII ,
2. 3. Jes. VI , 1 - 5. XL , 26. Apoc. IV. ) . Eodem sensu 7139 in
V. T. accipitur. ( Jes. X et , 3. Ex . XXXIII , 22. ) Deus est Jesu
Christi , a quo non solum colebatur modo multo sanctiori quam a
patriarchis , et quorum Deum benigniter Jehova seipsum vocavit
( Ex . III . , 6. ) et post obitum bonis illos implens innumeris ; sed
qui, cum Patre unus, splendor gloriæ et substantiæ ejus imago
est. ( Hebr. I , 3. ) Deus Jesu Christi iste est Deus , cujus plenitudo
in Christo corporaliter habitat, ( Col. II , 9. ) qui hominibus, Chri
stum audiendo revelatus , et Christum adspiciendo repræsentatus
est. ( Joh . I , 18. Matth. XI , 27. Joh . XIV , 9. )
Qui sub voce aveữua rationem hominis intelligunt , ') nescire fere vi
dentur hoc donum homini , cui insita est ratio , non esse necessarium

1 ) Ul ex. gr. in Vulgata Vers. est videre. 2) Ut vult liber : Exeg. Handb. ad
h . 1. - 3) Exeg. Handb. ad h . 1 .
et ignorare Paulum in sequentibus rationem ut perversam depin
gere. ( II , 3. ) Cum autem rationem volunt per Christi religionem
illuminatam ; apostolam languida tautologiæ coarguunt , et cur
vocem svežex non pro causa nostræ illuminationis , nempe spiritu
Dei sancto , omnem virtutem et sapientiam possidente , ut innu
meri N. T. loci docent, accipiant , jure quæritur. Sane Paulus
eundem spiritum Ephesiis impertitum vult , quem omnes in Jesu
nomine baptizati, accepere ( Act. X , 44. XIX , 6. ) et quocum
ipsi Ephesii credentes obsignati sunt , ( 1 , 14. ) cujus autem uberiora
dona pro illis petit . Ita et Christus spiritum apostolis , post resur

rectionem , inspirans ( Joh. XX , 22. ) nihilo minus iis promittit

fore ut postquam ipse rediisset ad patrem , Spiritu sancto bapti
zarentur. ( Act I , 5. ) Spiritum sapientiæ et revelationis, quem
Jesajas nominat:: ((XI,, .2 ( ‫רוח חָכְמָה ?ועצה‬ Sapientia ‫ חָכְמָח‬-facul
tas est res divinas , quatenus ad nos pertinent , intelligendi, ex qua
desiderium nascitur omnia ad hunc nexum conservandum media
capessendi. Revelatio autem , amoxúrutos quasi sapientiæ fons, semper
accipitur de communicatione istarum rerum divinarum ad usum
naturæ humanæ , quæ ad salutem suam illis eget sed ob perversi
tatem suam numquam illa reperiret , divinitus facta ( Matth . XI ,
25 .; Joh . I , 28 .; 2 Cor. IV , 14. 18 .; XII , 1. ) et quia hoc modo
revelatio auxilium vel consilium nostræ naturæ datum , designat ,
cum hebraïco y convenit. In agnitione ejus. Hoc verbo , quod
non simplicem de Deo scientiam exhibet , sed ut hebr. ny? ( Hos.
VI , 6.; Prov. II , 6. cf. Hos . II , 22. ) convictionem nosDeum habere,
qui ut suos nos cognoscit ' ) ( 2 Cor. VI , 16.; Joh. X , 14 .; 2 Tim.
II , 19.; Matth . VII , 23. ) designat ; apostolus dominium indicat ,
quo se spiritus exercet , vel fontem , e quo sapientiæ et revelationis
thesauri promanant.
18. Et illuminatos oculos cordis vestri. Et hæc a Deo dantur
et per spiritum administrantur; quare accusativus , a verbo dýn pen

1) Saurin , Sermon sur la prière de S. Paul. pour les Eph . T. X. Serm . 5.

 7

dens , non pro genitivo absoluto : Tipologuéywy Tūv iQJanuevo " ) haberi
potest , quæ explicatio manifesto sensui apostoli . ut donum Dei
repræsentantis oculos illuminatos, opposita est. Kægšíce cum Sucevoioa
permutatum videmus : ambæ lectiones autem cum evangelii doc
trina conveniunt. Oculus mentis ( @sarvoices) aptitudo est , lumen ex
altiori ordine , et e Dei ipsius natura , descendens , accipiendi ; cum
cordis ( xagdixs ) oculus , dispositio hoc lumine penetrari sit.
Illuminationem oculorum Ephesiis apprecatur, vel potius illumi
natos oculos , quos Ephesii creante Deo , obtinercnt : Clauso oculo
enim , cum perceptio rerum coelestium negatur , omnisque cum
coelo communicatio spernitur ; homo oculis quasi privatus est ,
quod novam creationem , seu regenerationem necessariain reddit.
Kañous av7cū vocatio est , quæ in illo fontem habet; ita etiam per :
είς ήν αυθός εκάλεσεν υμάς explicari potest . 1)
Vocatio gentium ad Christum spem illis inspirat. Exspectant ,
enim fore ut videant eum , in quem credunt , possideant Patrem ,

Filium et Spiritum sanctum , et sanctitate , ad quam tendunt ,

comparata , in angelorum societate , mandata Dei exsequantur.
Ita et qui inter Christianos vocationem suam ad conformationem
cum filii Dei imagine intelligunt , omni mente sperant se quondam
a peccatis , quæ a Deo illuminati perspiciunt, liberatum iri, nec
amplius actiones suas poenitentia dignas judicaturos sed justificatos,
sanctos , cum Deo conjunctos et tribulationum via ad coelestem
hæreditatem esse subvehendos .
Eodem modo ac xañois av7c hoc : xampovomíces avlov' verti potest per : den ñg

κληρονόμους ποιεί εν τοις αγίοις, ita ut active κληρονομία accipiatur , sicut κλήσεις .
Sunt qui quv xampevopía ad Deum referunt, de gloria cogitantes , quam
Deus hæreditat vel accipit in hæreditate ejus , id est in populo
præ cæteris amato ac electo , }) olim Israële V. T. ( Ps . XXXIII ,
12 .;Rom . IX , 4. ) nunc autem ecclesia N. T. (Gal. VI , 16. ) in
qua nomen ejus sancta vita in vera fide glorificatur. ( Rom . II, 28 .

1 ) Koppe , ad h . I. — 2) Exeg. Handb. 3) Quam , interpretationem allegat

Koppe ad h. l.
 8

29. Joh . XV , 8. ) Eodem modo xançovouécor de loco inter Christianos

interpretantur. ') Multo autem convenientiorem ipsius Pauli dicto
explicationem de rampovomía bac dabimus, si de Christicolis intelligi
mus, qui ut Deiessent hæredes ac Christi cohæredes , convocabantur ,
(Rom . VIII , 17 .; Gal. IV , 7.; Act. XX , 32. ? ) Gal , III , 16. ) utque
gloriam hujns dignitatis omni modo adspicerent. Hoc illos manet,
ut , cum Christi experti sint tribulationes , per mundum a Deo aver
sum migrantes , et corpore , clarificato Christi corpori, simili in
duti , ( Ph . III , 21. ) ad ejus imaginem glorificati ( 2 Cor. III , 18. )
liberi prorsus ab omnibus mortis terroribus ( Apoc . XXI, 4. ) et
Deum in æternum possidentes ( v. 7. ) cum servatore regnent et
vivant ( 2 Tim . II , 11. 12. ) videantque magnificentiam , quam
illi Pater communicavit. Sancti soli ( Hebr. XII , 14. ) quorum in
coelo est civitas ( Ph . III , 20. ) hæredes gloriæ erunt (iv leis a'yices).
Paulus , ut Ephesios , tanta sperantes , certissimos reddat ')
et hoc precatur ut videant quæ sit supereminens magnitudo in
iis qui credunt secundum operationem potentice virtutis ejus.
19. 20. Clari interpretes , ut Calvinus , Zanchius et cum istis Calo

vius observaverunt apostolum potentiam Dei hoc loco in pleni

tudine sua exposuisse : Isxu's enim , inquiunt , vel dvycpus naturalis
vis et potentia est in se considerata ; xgalos potentia seu vis cxer
cita , qua quis aliquid agit ; ivégzende ipsa efficax operatio . 4) ' TrepBerror
nominat méyados Tās Surdépeas aule , quod exponitur per : supereininens ,
idem ac hostiles aggressus vincens , positum super omni vi creata ,
relinquens post se omnem humanam pompam . ) Credimus se
cundum operationem potentiæ virtutis ejus : ita Dei auxilio
atque assistentia fidem in animis nasci, oppido declarat ; et
multoties ad fidem confortandam Deum rogabant ii qui sciebant
Deum illam etiam in animis formare ( Marc. IX , 23. 24. Luc.
XVII , 5. Joh. XVI , 30. 1 Cor. II , 12. 1 Pet. I , 5. Jud . 20. ). Jam
vero effectum exteriorem Ephesiis repræsentat , quo potentiam Dei

1 ) Bolten ad h. I. - 2 ) Kuinoel Comment. ad h.l. - 3) Spener , Erkl. der Br. P. an die

Eph. u. Col. , ad h. I. - 4) Calov. B. ill. N. T. II. ad h . I. - 5) Exeg. Handb. Hesych ,
 9

conspicere possent eandem , quæ , ut in sequentibus ( II , 1. ) ex

ponit , in illorum ipsorum e peccatis regeneratione manifestata
est. Operatus est ( potentiam ) in Christo , quem e mortuis resusci
tavit. " Resurrectione Christi, tam Patri (Rom . I , 4. 2 Cor. IV ,

14.). quam Filio ipsi ( Joh . X , 18. Apoc. I , 18. ) adscripta : ar

gumentum inde deducimus doctrina de duabus in Christo naturis.
Eadem autem Dei vis in mortuorum resuscitatione ac in pecca
torum regeneratione apparet : dificilius adhuc est , malo ob
strictum libero suo arbitrio , ad obedientiam erga Deum revocare ;
quam vita terrestri privatum , non obsistenlem , vita hac externa
iterum inducere . :)
Ambo distracti vel pulriti sunt. Hujus autem partes corporales
in Dei universo expansæ ; contra istius facultates spirituales in
mali regnum abierunt. Et Christus , humanam gerens humilita
tem , uno verbo mortuos resuscitavit ; super Jerusalem vero ,

audire nolentem , lacrymas fudit amarissimas. Ita potentia Dei

est , quam in regeneratione conspicimus : huc Ephesii oculos ver
terent, resurrectionem Christi , per quem ad sanctitatem resurge
rent ( Rom . VI , 3.) celebrantes atque majestatem , ad quam
eleyatus est glorificantes; ut ex specimine illo intelligerent quam
validum auxilium credentes a Deo exspectare possint, utque ex

signo suavissimo præciperent summam beatitudinem , quam adepturi

sint ipsi atque fervidissimo gaudio tali de sorte exsultarent.

Hac de Christi majestate hæcce retineamus :

1. Deus eum posuit ad dextram suam ; id est , is , qui nullo
loco clausus est , sed in lumine vivit impenetrabili , ( i Tim . VI,
16. Joh . I , 18. Matth . XI , 27. ) virtute et potestate ipsius infinita
et immensa illum ornavit ; quod de humana Christi natura in
telligendum est , in coelum subvecta ; ( Matth. XVI, 27. Joh. V ,
27. Act. I , 9. – 11. Phil . III , 21. Hebr. IX , 11. 12. 24. Apoc.
I , 7. ) divina autem ab æterno jam Patris perfectionum , ergo et

2) Sec. Chrys. et Theophyl, in Cal. 1. c.

 10

omnipotentiæ est particeps . ( Ph . II , 6. 7. Joh . I , 1 - 5 .; V,

17 - 25 .; X , 27 56 ) .
2. Paulus Christum super angelorum ordines elevatum esse ,
egregie prædicat : 1 ) Angeli autem ut Christi ministri , jam in terra
ambulantis , repræsentantur . ( Luc. I , 26 .; II , 9 - 24. Matth .
IV , 11. Joh . I , 51. Luc. XXII, 43. Matth . XXVIII , 2.5 . )
2 ) Doctrina Pauli est Jesum angelorum esse dominum . ( 1 Thess.
IV , 16. 2 Thess. I , 1. 1 Tim. V , 21. Hebr. I. II . )
3 ) Verba , quibus apostolus utitur, non homines ( quamvis
throni terrestres ut gradus ultimi throni Jesu Christi egregie re
præsentari possint ; '). sed angelos indicare , alia loca probant
ejusdem apostoli , ubi coelestia et invisibilia terrestribus et invi
síbilibus sub eadem denominatione opponuntur , ( Col. I , 16.; II ,
15. Eph. III , 10. ) ut etiam , quæ in nostro textu sequuntur :
4 ) Elevatus est super omne nomen , id est potestatem qualem
cunque , nominatam non in hoc solum sæculo , sed etiam in fu
turo . Hoc sæculum apostolo , qui jam dies Messiæ viderat , præsens
in terra deactuin est sæculum : futurum autem coeli est regnum ,
quondam manifestandum ( 2 Tim .IV , 1 ) . 2) Et in hoc futuro sæ
culo angelorum ordines exstituros esse , qui scripturæ sacræ fidem ha
bet , nullo modo negabit: ergo et super angelos elevatus est Christus .
5 ) Dicitur : Omnia sub ejus pedes posuit. Cum dicitur : omnia ,
nil sane exceptum est , et quia angelorum ordines exsistunt (Matth .
XVIII , 10. Jes. VI , 3. Col. I , 16. Hebr. I , 14. ) 3) et angelorum
ordines illi submissi sunt. Ita Paulum in nostro textu de angelis
locutum esse , firme tenemus .
3. Caput est ecclesiæ . Christus gubernat, ( Eph. V , 25. 26. )

protegit (Matth . XVI, 18. 19. ) gratia cumulat eam , quam fundavit
( Joh . XVII , 20. ) et redemit ( Act. XX , 28. Tit . II , 14. ) et pro

pagat (Marc. XVI , 20.) Corpus ejus ecclesia . Plenitudo ipsius

vocatur : cum isto capite corpus spirituale ecclesiæ plenum eſſi

1 ) Moulinié , Iostr. et médit. sur J. C. , art. : Roi des Rois. 2 ) Koppe , Esc.
I. in Ep . ad Ephes. — 3 ) Joh . Damasc. " Exdosis cixpulas Tõs optoooov ridlows II ,
 11 .

citur ') et plenitudinem possidetbonorum Christi. ( Joh . I , 16. Matth .

XVIII , 20. Eph . III , 8. )
4. Ipse autem est , qui omnia in omnibus implet. Christus omnia
in omnibus ( Col. III , 11 .; Phil . II , 9. 11 .; Col. I , 19.) Omnia
implet in coelo, ubi patris est repræsentatio (Hebr. I , 3. ) ange
lorumque dominus ( I , 6. ) in natura quæ per illum et ad illum
est creata (Col. I , 16. 17. ) et quam sua die renovabit ( Apoc.
XXI, 1 - 7. 22 - 27. ) in hominibus , ') quos creavit ( Joh. I ,
10. 11. ) et judicabit ( Joh . V, 27. ) quos a poenitentia ad consum
mationem ducet ( 1 Tim. I , 16. 2 Tim IV, 6. 8 .; 1 Petr, I , 5. 9 .
Phil . I , 6. 10. 11. ) ita mentem luce , voluntatem piis affectibus, cor
pus ipsum obsequendi facultate implet ; 3) ante omnia autem scrip
turam implet , quæ de illo testatur ( Joh . V, 39. 4. 6. Act. X , 43.
Luc. XXIV , 27. 44. 47 , Creatio per illum exstat ( 1 Mos. I , 1. )
et gratia ipsius nobiscum manet: ( Apoc. XXII , 21. ) ad illum
omnia , quæ habemus et perficimus , referre et in omnibus quæ
exsistunt et quæ sunt revelata , illum glorificare: hoc nos jubet
dilectio Jesu Christi qua , qui caret , ad oves Christi pascendas
omnino erit inutilis.

1 ) Spener , 1. c. — 2 ) Moulinie , Locons de la Par. de Dieu sur l'homme dans

l'étern . p . 35. — 3 ) Grotius , l. c.