c •

A
 '^/ I/% libris hennetic

FhJlojjhoteb

'^^^Hgii^'^'

v^
 > N . .
" -^
. ... .

.,v V *^ ^v^7^^.^v-»-iv <!. "^; ••A, t

i.
 ^ 'u>

.
g>/u^^«^ ClkUiMU4 (jJfnMn^^

(y^Suryf^ /7^/- ZJZ^Z- f : ::^

{
JOHANNIS CONRADI
BARCHUSEN
ELEMENTA
C H E M I iE, U
CLU I B S

SUBJUNCTA EST CONFECTURA

LAPIDIS PHILOSOPHICI
IMAGINIBUS
REPRiESENTATA.

J.£ABORE, S^T C OXIvI JlAArOB.:Br ,

L UG D UNI BJTJFORUM,
Apud THEODORUM HAAK, 171 8,
 Digitized by the Internet Archive
in 2010 with funding from
Research Library,The'Getty Research Institute

http://www.archive.org/details/johannisconradibOObarc
ILLUSTRISSIMIS PR^POTENTIBUS
DIOECESEOS TRAJECTIN^
ORDINIBUS,
ELECTIS, EQUITIBUS, MAGISTRATIBUS,

S. D.
JOHANNES CONRADUS BarCHUSEN,
RUDENTER a Patribus Majoribufque
Veftris 5 qui deleca ,
quam Hilpanus oc-
cupaverat , tyrannide , hanc Foederati
Belgii Remp. ftabiliverunt, inter alia,
Populo utilia ac faluraria, provifum eft
educacioni dodtrinicque juvenilis nempe , ut ftudia
* 2 &
 D E D I C A T I O.

Sc artes, quibus adolefcentium ^etas informari folet

ad politiorem humanitatem &
ad c^teras dodri-
,

nas, fine quibus vita humanior degi nequit, in hoc

Foederato Belgio traderentur. >iam animis profpi-
ciebant, bellum eos acerbum diuturnumque gerere
cum Hifpano oportere. Ut autem efferati miUtia ani-
mi ad humanitatem mitigarentur, & juventus in ex-
teris fchohs , quarum aHquas , in primis , quas in ter-
Remp. magnum ftruebant,-
ra hoftili erant,odium in
non malam opinionem, aut deRep., aut de Reli-
gione, imbiberet: Ideo Celebriores Belgii Foederati
Civitates certatim Scholas illuftres, vel Academias,
conftitueruat , ut adolefc^ntes fubfidia eruditionis
ac inftrumenta dodrinx, qua^ alias ab exteris petere
neceffe crat , apud fe habei-ent. Nec fi-uftra tam prae-
clarorum Procerum optime de Rep. meritorum ,
,

cautio & provifio fuitj fiquidem non modo incoI^&

cives , verum etiam exteras nationes & gentes , ad
Belgii Foederati Gymnafia , tanquam ad mercatu-
ram bonarum artium nunquam non profedlse funt,
,

immo eadem etiamDunc frequentant. Inde autem

ubi MunificentiffuTiorum Scholarum Curatorum libe-
ralitate, quam fovendis honorandifque quarumlibet
artium ftudiis continenter impartiunt , copia atque
affluentia eft rerum omnium ,
quae ad comparandam
quarumvis difciplinarum fcientiam neceffarias funt ,

ina-
 D E D I C A T I O.
inanes redire turpiffimum eft.
, EtVobis, ILLU-
STRISS. &
PRi£POT. hujus Dicecefeos Modera^
toribus , quibus beata civium incolarumque vita pro-
pofitaeft, ut opibus firma, copiis locuples , gloria
ampla, virtute honefta, fit, idem ftudium & cura,
qu^ Majoribus Veftris, de falute Juventutis eft. In
primis veroVos, AMPLISS. NOglLISS. Aca^ &
demix TRAJECTIN^E Curatores , omnes veftras
curas in hanc confertis , &
omni cura providetis , ut
in ea nunquam horum , qui in aHqua arte 8c faculta-
te excellunt,penuria fit. Equidem voluiftis me etiam
in praeclarum ProfeiTorum Collegium cooptari mi- :

hique primurn mandaftis , ut graviffimam fuftinerem

perfonam , Sc Chemiam veftra in Academia profite-
rer. Quam vellem! ne fpes bona, quam de quali-
cunque mea do6trina 8c induftria habuiftis, Vos fru-
ftraretur atque adeo Vos Ve.ftri confilii de me , in pro-
:

fefforum ordinem adfcripto, poeniteret. Igitur, omni

bpe&opera hucufque fum, utVobis,qui mihi
enifus
benigne ac liberaliter hanc provinciamdediderunt,&
dodrinarum ftudiofis ,
qui fe in difciplinammeam
tradiderunt , officium meum probem. Horum ita-
que, & aliorum, Chemi.^ Sacris initiandorum, gra-
tia, abhinc viginti annos in lucem edidi volumen,
quo pleraque hujus artis myfteria complexus fum.
Hoc Vobis ILLUSTRISS. PR^POT. hujus &
* 3 Dioe-
 DEDICATIO-
Dioecefeos ORDINIBUS, tunc temporis confecravi,
8c demififTime atque fubjediflime exhibui; hoc etiam
benigniiTime a Vobis acceptum eft. Quandoquidem
vero iftud avide emptum, adeoque ejus paucitas eft,
ut vix veneat : &
multi me flagitarunt , ut curam 8c
cogitationem de nova libri editione fufciperem: his
ergo gratificari 8c debui 8c volui. Verum tantum
abeft, ut jam idem liber, quamquam eandem, quam
primus, fpeciem prjefeferat, exeat, ut interpolis,
imo potius novus, fit. Nam inconditum antiquorum
Chemicorum dicendi genus, &
compluria vocabula
Barbara, quibus Chemici identidem utuntur , quse
autem plerique omnes Latinitatis ftudiofi faftidiunt,
eatenus fuftuli , quoad citra rerum obfcuritatem fieri
potuit. Neque tamen omnia e volumine hocce re-
movi : quippe funt vocabula artis , quae , quamvis
Barbariem prx fe gerant, ufum habentj quoniam per
hxc interdum fignificantur res ,
qua^ alias pluribus
verbis circumfcribi ac definiri deberentur: imo voca-
bula ex artis propria necelTitate concepta , inconfueto
fermone objiciunt fenfibus obfcuritatem. Qpid -

quod optimi Latinitatis au6lores ut Cicero, Vitru-

,

vius, Plinius &c. de variis ftudiis artibus, quae&

Grascix vel aliarum exterarum gentium monumentis
,

difciplinifque traditas erant, fcribentes femel ac fae-

,

pius caufantur ,
quum propria artis vocabula erant
La.
 D E D I C A T I O.
Latine reddenda , verbomm Latinorum inopiam ,
quo minus verbum e verbo exprimi pofTet. Qua^ cum
ita fint, minime mirum cuipiam debet videri, Che-
micos, quoniam Latini veteres illorum difciplinam
non coluerunt, non poiTe omnia,quae gerunt, nego-
ti^ , verbis , quas aud:oritatem Latinam habeant , ef-
ferre. Neque vero in genere fcripturx pohendo fo-
lum verfatus fum , fed etiam artis noftrx ftudiofis
fubminiftravi viam ad complurium medicamentorum
confedionem proximam & quafi compendiariam ;
,

cui eorundem caufas utihtates &c. quas longinqui

,

temporis ufu ac perichtatione percepi, fubjunxi. Et,

ut , quod proponere volui , breve id faciam , habent
qui feuMedicinam feuPhyficam didicerunt, quo ad-
moneantur, & qui non didicerunt, quo inftruantur.
Sed fatis de his, qux ad hujus hbri inftitutum perti-
nent, dixi. Jam pofthminio is redit ad Vos, ILLU-
STRISS. & PR^POT. ORDINES ,
quibus ille jam
pridem dicatus erat. Nunc
vero fubmifle Vos oro
& obteftor,ut hunc eadem popuiari Clementia, qua
primum , fufcipiatis , Sc me , qui Vobis lubjedus fiim
infuper in Veftrorum fide &
Chentela, quibus mi-
hi nihil acceptius , nihil utihus , effe permittatis.
Ego interea pro falute hujus Reip. vota nuncupabo,
Sc Deum immortalem nuncjuam non obteftabor atque
obfecrabo, ut in Foederato Belgio fit concordia, ar-
aifli-
 D E D I C A T I O.

ailTimum atque optimum in Rep. vinculum: Con-

cordia inquam, Sc confpiratio omnium Ordinum ad
defendendam, plurimo fudore & fanguine Majorum
Veftrorum partam, Vobifque traditam, libertatem:
deinde utVos, TiioecefeosTraje^^iina Re6lores &Mode-
ratores , qui falutem & libertatem civium & incok-
rum pariter a^qualiterque , vel bonis legibus , vel fa-
lubribus confiliis , vel judiciis gravibus , confervatis,
falvos & incolumes fervet diutiffime. TrajeBi Batavorum
M.DCCXVII. ipfis Calendis Novembris.

UNI.
UNIVERSUM VOLUMINIS ARGUMENTUM,
P A R S P R I M A
D E

J AT RO-C H E M I Ay
L I B E R I.

De prokgomenis, qux ad Theoriam fpectant.

SECTIO L De 'vocabuU Chemi<ejt- Vlll.De ffi^Jefifi Chemia.

gnificatiom 5 deque •
' « r T 41
corporum principiis ,
IX. De ohjeUo Chemiie,
^ cauffis , i^ inftru- 44
mcntis Chemi^. X. De corporum cauffa,
CAP. I. De etymologia , fyno- cfiiciente primaria^
nymis 13 homony- (j' eorum cauffa u-

mis Chemiie. pag. i niverfali. 45

II. De Chemi<e definitio- XI. DefiMe Chemiie. 49
ne^i3 di^vijione.
4 SECTIOII. D.ecauffainftrumenta'
III. De principiis Chemi- M Chemitx.
cis in genere. 6 CAP. I. De cauffa principali
IV. De Chemicorum prin- Chemide, yi
cjpiisfpeciatim , ^ II. De Igne. fz
primum de fale. p I
III. DeJere. f8
V. DeOleo. 23 IV. De Infirumentis. 60
VI. De Aqua. 32 V. De Vaforum lorica"
VII. De Terra, 38 tione ^ lutatione^
figillatione. 6y

i^ # LI-
 I N D E X C A P I T U M.
L I B E R II.

De operationibus Chemicis 8c eorundem produ£lis.

CAP. I. De folutione i^ ejus fpe- 4 Z)^ decrepitatione. ibid.

ciehus^ ut 5* Defixatione. ibid.
1 De folutione. 70 (5 Defufione. 107."
2 De acutione. 71 7 Z)^ granulatione. ibid.

3 De Amalgamatione ib. . 8 Z)^ incineratione. 108

4 De circulatione. 73 p Z^d" redu£lione. ibid.

y Z)^ clarificatione. 74 10 De reverheratione. ibid.

6 Z)^ cohabatione. ibid. 11 De fuhlimatione. ibid.

7 Z)^ corroftone. ibid. CAP. I V.Z)^ produ5tis Chemia , «^

8 /)(? decantatione, jf 1 Z)^ ^r<?/<). lop
p Z)^ deJiiUatione. ibid. 2 Z)^ alkaheji. 1 1

10 Z)^ digefiione. jp 3 Z)^ alkohoL 1

7
1 1 Z)f edulcatione. 80 4 Z)^ arcano. ibid.
12, De extinSlione. ibid. ^ Z)^ balfamo. ibid.
I
3
Z)^ estraStione. 8 6 Z)(? bezoardico. 118
14 De fermentatione. ibid. 7 Z)^ ^(«/rg'. ibid.
15* De filtratione. 8p 8 Z)^ f^/?//^ mortuo. ibid.
16 Z)^ infufione. 90 p Z)^ (t/j^. I ip
17 Delavatione. ibid. 10 De croco. ibid.
18 De maceratione. pi 1 1 Z)f diaphoretico. ibid.
ip De putrefadlione. ibid. 12 De elceofaccharo. ibid.
20 Z)^ re^lificatione. P4 I 3 Z)^ elixirio. 1 20
CAP.II. De coagulatione^i3 ejus 14 De effentia. ibid.
fpeciebus^ ut ij* De extra^o. ibid.
1 Z)^ cryflallifatione. pf i^ Deflorihus. ibid.
2 Z^f* evaporatione. 9j \j De lapide. 121
3 Z)^ infpiffatione ibid. . 18 De laudano. ibid.

4 De pr^cipitatione. p8 I p Z)^ Uquore. ibid.

C AP. III.Z)^ calcinatione 103 20 Z)^ magiflefio. ibid.
y ejus fpeciebus .y ut 21 Z)(r menftruo. 122
1 De cementatione. lOj" 22 De phlegmate. I2f
2 De comhuftione . ibid. 23 De ^Jnta effentia.]h'\d.
3 Z)^ detonatione. 1 06 24 Z)^ regulo, 1 2.5

2y Z)^
 I ND E X C A P I T U M.
2f DefoJutione. ibid. 28 De vitriolo. ibid.
i6 De fpiritu. ibid. 2p De vitro. ibid.

2.J De tinSlura.
L I B E R III.

De foililibus quas ufum ,

iii Medicina habent.
ISAGOGE IN REGNUM MI camentis ChmiciS'
NERALE. Nn.277
SECTIO I. De Metallis. 1 18 III. De coralliis i^ mar^
Ci.\P. I. De metaUis genera- garitis. N n. 279
tim. 130 IV. De fuccino. 285*
De auro.
II. V. 133 De lapide H^matite.
De argento.
III. if i 2pi
IV. De cere. if<5 VT. D« talco. 2py
V. De plumbo alho 164 SECTIO IV De quibufdam terr<c
.

VI. De plumho nigro. 1 6f fpeciebus^ ut

V\\.Deferro. 178 MEMBR. I. De terra ftgillata:
SECTIO II. De femimetallis ^ feu de 2p8
iis^ qu^ metallisaffi- II. De terra folari
niafunt^ ut Hungarica. 2p9
CAP. I. De hydrargyro. 192 III. Deterramartia"
II. Dejiibio. 220 li. 300
III. De plumho cinereo. IV. De terra CatS'
161 chu. ibid.
IV. De arfenico. z66 SECTIO V. De falibus foffilibus ,
N. Defulphure. 271 ut
SECTIO III. De lapidibus. CAP. I. De fale communi. 301
CAP. I. De lapidibus genera- II. De nitro. 308
tim. 280 III. De 'vitriolo.
II. De gemmarum medi- IV. De alumine. 341
L I B E R IV.
De Remediis xgrucidinum e plantis conficiendis.

ISAGOGE IN REGNUM/^£- dis e Regno 'vegetabi'

GETJBILE. 344 U deproniendis. 348
CAP. I. De medicamentis foli- ART. I. De elaofaccharo. 3 49
* * 2 2. De
 I N D E X C A P I T U M.
2. De extraBo. 3^0 2. De alkohol. ibid.

3. De floribus, ^fp 3. Z)^ aquis. 385

4. D^" laudano. ^61 4. Z)(? halfamis. 38^
y. De magifierio. 368 ^^. i)^ elixirio. 388
6. De fale. ^69 6. Z)^ efjentia. 390
CAP. \l. De Medicamentis liqui- 7. Z)^ <?/m. 391
dis ,
quce e plantis la- 8. jD^ Quinta efjentia.
tro-Cbemicus conficit^
ut p. Defpiritibus. 397
ART. I. De aceto. 382 10. De tinfluris. 402
L I B R V.
De Medicamentorum , qux larro-Chemiciexanimalibus
petunt, confe£tione.
ISAGOGE IN REGNUM ANI- H. De partium ani-
MALE. 404 maliumquarun-
CAP. I. Defaleammoniaco,/^\6 damfolutionei^
CAP. II. De confe5tura Medica- prtecipitatione.
mentorum ex anima- 432
libus variis. 426 IH. De eorundem ex-
MEMBR. I. Deanimalinmde- tradtione. 433
ftillatione. 427
PARS ALTERA DE RE METALLICA.
CAP. I. De metallurgiaingene' V. De venarum excoBio-
re. 43 f ne. 4f4
II. D e inftrumentis .
441 VI. De fecretione metallo-
III. Vena metalliae ut vi- rum. 465
fu dignofcenda. 444 VW.De quorundam foffi-
IV. De indagatione 6? in- lium exco5lione .
47 3
ventione pretii vena- VWl.De metalli unius cum
rum metallicarum. altero obdu6lione.
446
PARS TERTIA.
DE ALCHIMIA VEL CHRYSOPOEIA. 481
^ "fp ^
Aliquot Specimina rationis inflitutionifque erudiend^ Chemi^.
 P-ig. i

ELEMENTORUM CHEMI^
TJR S TR I M J.
lATRG-CHEMIA.
. LIBERPRIMUS
'De Trolegome7iis , qtta ad Theoriam fpediant,
SECTIO PRIMA
Dc vocabuli Chemix lignificatione, deque corpo-
**
rum principiis, & caullis & inftrumentis
Chemi^E.

C A p u T I.

DeEtymologiaj Synonymis^ ^ HomonymisQhemia,

IcetChemiareculo quintodccimo, poflobi- chemiaeft
^^
tumiPaiacelfi, plurimum excoli cccperitui- »??°^^
lam ideo cile artium viliilimam , neminem
puto nobis exprobraturum &
ab re fore, fi
:

contrarium variis argumentis demonftrare

conatus fuero. .Nemo,
qui omnium nifi
rcrum quam pr^clara ,
rudis efl, nefcit,
quam amoena, fcituque quam neceflaria,ad
Medicinam ad Phyficam, ad Rem MetaUicam&c. in hac arte
pertraftentur. Et quoniam imprcerentiarum mihi animus efl , hanc
A ar-
 2 LiB. I. Sect. I. Cap. I. De Et\ m. Scc.

artem pro modulo ingcnii mei quadantenus colluflrare , atque ad

aliquam do6trinam redigere j propterea poftulat ratio, quippe
hccctrita Scholarummethodus eft, ut ab Etymologia nominis,
cujus rem ipfam dilucidare animo conllitui, initium faciam.
Originatio
n Scicndum itaque eft, au6lores de Etymoloeia Chemice
non aGia:- maximoperc inter fe difcrepare. Vocis enim derivationem ali-
^^'
qui a Grajis petunt, vohmtque illam ab his originem duxiflc,
utpote a 'x^j^csfuccus ^ five ciTro ri "xjiu xm fundo , x^^^^'^^ fi^'
filia. Verum enimvero neque circa fuccos , neve circa fufiHa
verfatur continuo Chemia: proinde minus aptum mihi videtur,
nominis originationem Grcccorum ex fontibus haurirc velle. In
confcfTo enim eft, 6c au^loritate veterum Gra:corum tum Hi-
floriographorum tum Medicorum, tum Philofophorum niti-
,

tur, hancartem ab ifla gcnte haudquaqunm excuitam primitus

fuifle. Galenum modo, ut teftem , in medium profero, qui Libr.
I. Cap.XVII.^/^ iS'/>//'/. Medic.facult. ubi aceti flicultatem per-
vefligat , fcribitpericHtaturum in aceti naturajinvefH-
, fe
ganda, fi modo aliquam machinam aut artem invcniri pofTet,
cujus flibfidio diverfe aceti partes pofhnt feparari. Hxc fanc U-
teris non tradidiflct, fi modo calluiffet , vel extrcmis tantum
digitis artem nofb*am dehbafTet 3 qua ancillante hujus artis ti-
rones, &
id quidem faciU Marte, videhcet ope deflillationi%
aceti partes heterogeneas fecerncre norunt. Ex quibus cfFici-
tur, cum 8c G<^/f«/afIecliE fubfequentes hujus artis haudmemi-
ncrint, eam tunc temporisin tenebris jacuifle: deinde eandem
ortumnominis fui minime a Gra:cis traxifle, quia fupra addufta
verba, eifcfta artis noflra: non penitus exprimunt.
sedabAra- HI. Supcrefl: igitut ut alibi , apud aham nationem, hujus ar-
da ei!.^^^*^'^"
tis primordia quccram. Sarchana literis prodidit Chemiam fuif-

fe olim pro parte Cabalx habitam, creditqueab Arabum Chama

\t\Hama^ quod fignificat o^r^rw/^^^vV, delituit ^ vocis dcrivatio-
nem fuiffe fa6tam : fiquidcm iJc Hiftorici perhibcnt a prifcis Ara-
bibus artem hanc fuiflcdiligenter excukam, traditamquc ad po-
Iteros fuos per omnis 'generis senigmata, aliasve mire inventas
occulrationes hieroglyphicasj quare non ab re effe ceflimo, ab
occultata fortaflis arte, Chcmiam nonien (uum accepiffe. Ite-
lum alii alitev ajtmt, Sc Plutarchum loco teflis fecum adducunt,
fcri-
 Sect. I. Cap. I. De EtYM. Scc.
LiB. I.
5
fcribentem, iEgyptum olim vocatam fuifle Chemiam., feu Cha-
miam^-^ Chamo Noachi filio fortean, qucm nonnuUi primum hu-
jus regionis inhabitatorem putant : 6c quia ^Egyptiis prifcis
xt^zSiiida^ prcecipueficerdotibus, tamfacrorum, quampro-
fanorum mylferiorum occultatoribus, Chemia valdopere fami-
liaris fuit: idcirco autumant, exhac occafione polleros tum an-
fam arripuifle, appellafleque artcm honoris gratia rcgionis titu-
lojin quafueritprimum \nvz\\\:\>iChemiam fcu ChamiamAitxwm
alii ab Arabum Kimya vel Kimyaa^ quod fignificat fervefecit^
furnus^ cui articulus prxpofitivus <^/, idemaco, j;, to fignifi-
cans, annexus efl: , vocis derivationem derivant , ex quorum
compofitione tunc exoritur nomen Alkimyao.
IV. Sed omiflishifce Grammaticorum loffomachiis, nuHi vix ^''^"^i« Sy.
-..(.... ,
. .
o,.
^ nonvnuv
.

ului miervientibus, ob earum nimn-um mexploratam rationem,

quas 8c alias referremus , nifi maiora potioraque haberemus :
Oportet ulterius progredi , videlicet ad Synonyma hujus artis:
dicitur enim Chymia ^Chemia vtXChamia , propter rationes fupra
di<5tas. Pyrotechnia autem , quia plerjeque operationes benefi-
cio ignis fiunt: Trvp enim ignem 6c re%i'5^ artem denotare, nemi-
nem fugiunt. Nec non nominatur Ars Hermetica^ ab inventore
Hermete Trifmegifte ^ quem fingunt aurifices auctorcm , nefcio
cujus Tabulas Smaragdinx , in qua eruditur confe^tio Lapidis
Philofophici. Y oc2it\iY ex.\-xmyirs Separatoria., quoniam potifli-
mum verfatur in feparando puro ab impuro, quale prxcipuum
hujus artisattributum. Spagyria tandem dicitur a o-^T-ct&jT^/i^i»
5c dx^p^ fiquidem ha:c ars edocet, quomodo corpora,
coagulo-y
five folvenda, five coagulanda fint.
V. Sua etiam Chemia habet Homonyma. Tndicat enim ( i ) ^oi^o^r"
artem Medicam; erudientem e cun6tis corporibus, filuberrima
quxque medicamina eruere 5 quorum ope mira fane nonnun-
quam prudens prcEfl:at medicusj hinc inde ille appellatur latro-^
chemus vel Chymiatrus , qui fecundum Chymicorum Princi-&
pia, &Dogmata , fuis xgris medetur j &
(1) Alchimifticam^
anxie folhcitam viliora, in meliora perfe(5tioraque transmutarc,
mctalla, cui arti nonnulli locupletes tam diu lucrandi gratia fc
devoverunt, donec ad extimam fuerint reda6ti pauperiemj de
qua infliituti nofl;ri non efl: , quia cuivis noltri haud invia
A z funr,
 4 LiB. I. Sect. L Cap.II. De Defin &c.
funt , compluria in fcenam afferre exempla , aft prcperabi-
mus ad.

C A P U T 11.

2)^ Chymia TDejinitione y atque "Divijione.

finido!*
^'
L /^ Uandoquidem Origo Cliimi^ nonnihil obfcura, quibus
V^ videlicet temporibus illa in Medicinam receptaj cum
haec a primordio folum verfareturcircadepuranda, feparandave
metalla, cujus artis prim.um Tuhalkainum fuifle callentem facrsc
pagina: atteilantur: turba autem Alchimiilarum , initium artis
ab ipfo Aclamo Protoplafte noftro derivatj ac priCterea afleve-
rat Patriarchas, Mofchen^ Salomoncm^ 6c ahos ad hanc totope-
clore incubuifTe. Igitur hxc 6c fimilia incerta ad indagandum
antiquitatum curiofis relinquimus ; nos autem feftinabimus ad
folidiora ad Definitionem fcilicet generalem hujus artis. Dici-
mus vero , quod Chiynia fii ars j quie demonjirat , quomodo cun^jz
corpora^ ope ignis^ fecerni^. vel alict aliis conjungi deieant.

SpoS."^^ II. Chemiam

artem, nuUus, cuitantummodo fanamcns
efle
efl, inficias ibit ; qiiod ilia vero potiiTimum demonflrativa fit
perfpicueunicuiquenollruminnotefcet, qui feliuicarti paululum
inodo confecraverit i videbit enimcontemplationem rerum, 6c
fubtiliflima qu.-cque opinionum commenta in hac artefufque de-
que haberi, nifi experimentum aliquod veritatem contempla-
tionis dcmonflret. Efl ergo proprium Chimias, quod rem fen-
libuspercipiendam demonib'et. Enimvero fine demonftratio-
ne vix ulli rei in Chimia flipulamur. Obje^lum ejus, in quo
occupata efl:, funt cunda corpora , ex quibus ope ignis, tan-
quam primario inftrumento , plerseque operationes , quas m
fecernendo puro ab impuro , vel conjugendo alia aliis, confl-
llunt, fiunt.
Ghemi£ UI. Chcmia in tres partes vel fpecies convenienter dividitur:
partitio.
-J.J nempe, Alchimiflicam
DocimaJlica?n Medicam. Docima- &
fiica^ qua: 6vArs Separatoria^ Cupellafdca^ Metallurgi ca dici-
tur, tra£tat fecrctionem metallorum duntaxat fcihcet quo- -,

modo vilior^ jnetaila , eorundemque recrpmenta, a nobiliori-

bus:
 LiB. I. Sect. I. Cap. II. De Defin. Scc. f
bus : vel qua methodo generalitcr omnia metalla fejungi, ac
purificari debeant} & ha:c, ut fupcrius diftum , fuit multis ab
ieculis primum ab hominibus exculta. Deinceps autem, cuni
auri facra fames apud pollerosmagis ac magis incrcbuerit, fuit
infuper inventa illa ^rs Ilcrmetica^ d\ias yllchimijfica di6la: cu-
jus devoti , (adepti vocari gcftiunt ) plerumque occupati, ut
poflent viliora , utferrum, plumbum £cc. in pretiofora metal-
la , ut in aurum 6cc. transmutare.
IV. Medicam Chemiam, Chymiatriamy latrochemiam primo ^^"^ ^^^-
diftam, mihi animus cltprimodcfcribere, dequa, quceScExpe-
rientiie, fortaiIis6cRationi, adverfariminimc videbuntur,in me-
dium proferam Hanc definio, quodfit arSj qu<^ docet ex divcrjis cor'
.

poribus^ ope ignis^ 'rncdicamentafubtiUorisindolis^ quam Galenica funt

pneparare. Claram hanc, autumo,cfie Definitionem, pra^terquam
quod dixi y fubtilioris indolis: in hac enim difcrepat a Pharmacia
Galenica, qua; folum rudi , utajunt, Minerva, fimplicia phar-
maca inter fe aut commifcet , aut excoquit , nulla habita de
fubtilioribus partibus attentione , earundcmque confcrvationej
de quibus operationibus autem Chimia nequaquam contcnta,
fed hrcc defiderat fubtilia , penetrantia ac grata , parvaque in
dofifumendamedicamenta) 6c qux ocyus, quamcsetera, mu-
nere fuo fungantur.
V. Hanc, ut methodice rem abfolvamus, dividendam cen- Hujusdi-
^^^^°'
Theoriamatque Praxin. lUanobis perquamutiHs, quam-
feo in
quam medirationibus tantum inhxreat, ad judicium rationi fa-
nx confentancum, de operationibus tranfictis ferendum haec :

veroeriidit, quomodo laborcsipfi a nobis exanrlandi, quot- &

qiiot cautioncs , in iUis dextre tianfigcndis obfervandse fint.
Ego foite mihi ipfi contradicerc cuipiam videor , cum fuperius
propofucrim Chcmiam , quanta quanta fit , modo demonftrativam
eirc, i. e. quae continuo circa Praxin verfetur. Quie cum ita
fit, idcm adverfus me llatuere potc-ll Theoriam in Chcmia nul-

lum afum haberc. Verum enimvcro is bene diilinguat, velim,

quod f^lius Theorise , nuUus at ejus cum Praxi maritatse,
:

maximus in Chemia fit ufus. De quo plura in pollerum.

A 3 ^ Ca-
 '6 Lib.I.Sect.LCap.III.DePrincip.inGen. Sccl

C A P U T IIL

^e CJjymkis Trinci^piis in Genere.

Q.uid che- I."P^Evluftrato ChemijE prooemio Grammatico, ut ad folldio-

-*- ra ac fcitu potius neceffaria nos jam convertamus, ip{e
^imum^ne-
ceiiarium Tcribendi ordo exigit. Cognofcere oportet primo cauflas, in Chy-
^"
mia effeftum quendam producentes. Has inter primaria efl: Cauf-
fa Materialis ex qua Chemia resfuas depromit: &; hanc ut in-
veftigemusjopus eft, ut aiiquam habeamus Chymicorum Prin-
cipiorumnotitiam j hifce enimbeneperfpe6tis, defcriptisque, de
iiobis occurrentibus phrenomenis, nosrationesdaturos,minime
diffido. Etenim quid ftudia , quid meditationes , quidve labor
indefefllis juvat , nifl ahquibus Principiis prius nixi fuerimus.
SimiUimi utique» effemus ipfis brutis jugiter laborantibus , 6c
cauflam ex qua , &
propter quam operantur , ignorantibus.
iiincipium H. Nc autcm ejufdem vitii nos participes increpemur, ratlo
corporura
pQ(].^j|.^j. ^^^ fciamus
,
quid , &
quot fint corporum Principia.
Per Principiim intelHgimus materiam aliqiiam fmplicem , exilifji-
mam ^ per fe ftne alicujus additione in aliam formamtransmutarh
nefciam. AHter quidem Stagirita , ac ego , vocem Principii
definivit, &
dixit. Principia fint ^ qu^ neque ex aliis funt ^ ne-^
que exfe mutuo^ fed ex quihus omnia. AHter Zeno , Stoicorum
Prlnceps, vocat Elementum^ ex quo primo prodeunt qucefiunt^ (^
in quod extremum refolvuntur ^ ut habet. Diog. Laert. l. vi r. m
At quoniam h^ec 8c iUa definitio nimis obfcurarnobis vldeban-
tur, eapropter nofl:ram, tanquam magis perfpicuam, heic pro-
tuHmus, utunicuique innotefceret , quid per Principium quod-
dam Chymicum intclHgendum eflx*, putemus.
caitcfii Equidcm non fum ignorans, omnia, qute in hoc fublu-
III.
principia j^^^^.j inveniuntur, pofl!e apte more Cartefianorum, ad tria Prin-
corporum i '
. . V
.' .

<[uot. cipia redigi ac dividi. Nimn'um quodUbet corpus habcre com-

pofitionem fuam, aut ex lucidis, i. e. kicem emittentibus, ut

ignis, &:c. aut ex perlucidis, i. e. lucem tranfmittentibus, ut

vitrum, lucem remittentibus vel rcverberantibuspar-
&:c. aut ex
ticuHs } cujusmodi fun: fingula corporaopaca, ut tcrra, &c.
Di-
 Lib.I.Sect.I.Cap.IILDePrinctp.inGen.&c. 7
Di<5larum atomoriitn diverfiratis mentionem etiam facit Lucre"
tius^ fidelis Eficuri interpres, libr. 4. ubi cleganter iic ceci-
m,
Semina cumporro diftent ^ differreneceffe eft
Inter^valla^ viafque ^ foramina qu^e perhibemus ^
Omnihus inmembris ^ t^ in ore ^ ipfoque palato,
Effe minora igitur quadam^ majoraque dehent ,

E.ffe triquetra aliis^ quadrata necejfe eft

aliis :

Multa rotunda^ modis multis multangula qu^edam.

Namque Jigurarum ut ratioy motufque repofcunt y
Proinde foraminibus dehent differre figura :
Et variare vice proinde ac textura coercet.
Ergo uhi quodfuave eft aliisy aliisfit amarum :

IlUs^ queis fuave eft ^ Ideviffma corpora dehent

ContreElabiliter caulasintrare palati.
jit contra , quibus eft eadem res intus acerha :

Afpera nitnirum penetrant ^ hamataqne fauces.-

Attamen Chemicis, de rebus, ut fcnfibus externis reprsefentan- Qiiorundam
tur, iudicantibus, nonadeo illa triii Principia, divcrfas in for- cii;mico-
masexcogitata, una cum anhere iubtililnmo, arrident. Quo- tioradone
jiiam hxc non fingula eorum fibi occurrcntia pbxnomena ita
pnndpio-
explicant, ut ab iis poflint clare, diilinfte, abfque ulla animi xuu\.

ha^fitatione concipi 5 taiia nempe fe ita habere, prout Philofo- ^

phi rccentiorcs ilatuunt. Sic &

neutiquani me latct , ipfos &
Chemicos fuifib perraro in ilabiliendis principiis concordcsj hos
enim modo finxijfe tria, ut Sal, Sulphur, &: Argcnrura vivum,
qucmadmcdum Paracelciftica Sc6tu: modo unum, ut Aquara, vel-
iit Hellmontii afTeclie modo duo , ut Sal Alkali fic Acidura , ut
:

'Tackenlani: modoquinquc, ut Sal SulphurHydrargyrum Phlcg-

ma & Terram , ut TViUifiani^ quibus iuam praxin fupcrilrue-
rcnt.
IV. Animi impr^fcntiarum mei non eft, uniuscujufqueopi-
nioncm rcdargucre , ac qiiamlibct fubincude revocare, ut in-
dicem quorundam horum Principiorum, vel vanitatem, vel ca
nufquain in rcrum univerfitate repcriri. Non dubito tamcny
quin mca, pro Chcmi^^c bafi nunc iacicnda atquc cxpHcanda ,
i^rincipia, ncmini cx Chemicis difplicueriuti fed coniido unum
quem.-
 8 Lib.ISect.I.Cap. III.DEPnmcip.iNGEN.&c
quemque citrainrignemaliquamdifficukatemjudicaturum, mea-
nc, an illorum Principia rationi experientixque magis con-
grua fint.
corporum V. Mundnm hunc fublunarem
ftatuo exiftere ex quatuorva-
eiementa duobus puta Aftivis, uno Neutro atque
^.-j g^neris Priucipiis ,

uno Paflivo. yfff/-r^ voco hrcc duo , Sal &iOIcum^ propter ho-
rum in rehquis a6tionem , quam edunt in produ6tione diverfo-
rum , tum colorum , tum faporum. Qiiid ha:c duo c;rteris
ailbciata agant , ut alia atque alia qualitas ac fqrma a dominio
unius aut alterius emergat , hinc iUinc in hoc volumine in-
dicabimus. jdqiiarn appello Neutriim , eo , quod h^ec in cor-
poribus quibusdam Iblvendis Acirce agat ; Pajp^^ve autem fe
habet eadem ,
quum illa castcrorum partes in fe fufceperit , fu-

fceptafque fecum vehens, ad ingrediendum quofvis corporum

poros , aut ab aere ambiente , aut ab igne fubterraneo , aquam
rarefaciente , impulfa fuerit. T^crra vero , quartum noflrum
Elemcntum, ell: TneraPal/li-a, & eftob varias admixtiones uni-
ca bafis, & caufla diverfitatis omnium formarum.
Quccche- VI. Redat infuper admonendum, h^c quatuor a nobis jam-
minapUs i^"^
recenfitaPrincipia, non
tam fimpHcia, neque tampu-
efTe
liabent non ra , quantumvis optime depurgata, quin non aliquid tcrreftre
pliciffimi"' vel aliquid aliud ab eo pofllt fcparari; ar6tam enim atque reci-
procam principia quseUbet inter fe habent affinitatem, ita ut
iUud, quod ab aUquo feparatum modo videbatur , tra^tu tem-
poris ab aere ambiente omnis generis particuUs abundante, id
iibidemum adfcifcat. Proinde in potellate noltra non efle, ar-
bitror , ut inveniatur elementum quodpiam fimpUeiflimum, quod
peregrinis heterogeneifve omnino careat particulis. Quantum
vcro ad ufum Chemicum attinet , poflunt Chemici de recenfitis in
«xpUcandis rerum cauflls contenti eflej quoniam ejufmodi re-
vera in plerifque corporibus inveniuntur, atque ex iis eUciun-
tur; quamquam vario fecundum quantitatem, 6c quaUtatem di-
•fcriraine fiant.

Ca-
 Lib.LSect.I.Cap.IV.DeSale. 5

C A P U T IV.
T^e Chmicorum 'Trincipns Jigillattm ^ ^ quidem
frimum de fale.

I. Q I maximam falis quantitatem, quar in globo Terreftri & Mira saiis

in orbe tec^
i3 vaftillimo in primis mari invenitur , nobifcum re^a via rarum co-
reputaverimus certe non fine caufTa licct concludere ,
; illud P^
nec fortuito nec fruftra fuiffe a fummo Orbis Creatore creatum;
fed id ut vario ufui eflec. Oftcndimus enim ejus tancam ubique
copiam , non folum in fodinis atque marij fed etiam in cun6tis
fere corporibus , prxcipue in plantis , animalibus , ut ea &
nobis maxime admirationem moveat. Ex his pofleriori loco
di6tis illud per artem Chimicam magna in quantitate elici po-
teft; in mineralibus autem eft illud magisfirme corporibuscon-
nexum , ita ut id cam facile ab iis non poflit fcparari. Licet
hoc ita in mineralibus natura comparatum fit , afTerere tamen non
vereor Sal Balfamum omnium corporum efTe , 6c Principium
primarium eorundem compofitionis.
II. Quippe tot diverfa falium genera inveniuntur, quae ali- SaHs defini
quando minus apte, immo improprie falia nuncupantur: cum |i°expo£-"
nonnunquam compofita > eapropter libet de-
fint alius generis tio.

fcriptionem falis tradere, quaperfpe6ta ac intelle6ta, defpuriis

falibusihinc facile fcntentiam feremus. Defcribam igitur illudfe-
cundum ejus proprietates vel attributa. Saleft corpus folidum acris
.faporis aquatabefcens^ ex hac non pr^cipitabile ^ nec
^ ,
quamvis
vim ignis expertum fuerit ^ in aliam formam ^ mutabile. Dixifal
efTe corpus , quod nemo procul dubio diffitebitur, quia huic
univerfalis cuilibet noflrum notifiima corporis definitio compe-
tit. Saporis illud cfTe acris. i. e. falli ,
percipitur ,
quum hoc
linguxE guftandi ergo admoveatur , ubi hoc cum faliva lique-
fcens, in papillas nerveas lingu£e motum quendam, i. e. influ-
xum certum fpirituum animalium excitat , unde anima noltra
judicat, fe falem alterumve faporem , nimirum acrem , de quo
jam fermo, percepifTe. In aqua efl fal dilfolubile , quia ejus
partes ita figuratic, ut poflinc ab aqua fubaclum 6c in totumdif-
B fo-
 ro Lib.I.Sect.I.Cap.IV.De Sal"e.
folutum iri. Immutabile eft, quoniam ejus particulx firmJE ac
folidiffim£e quamlibet injuriam &
accipere 6c facere poflunt ci-
tra ut ullo modo deftruantur.
Qnxres mi- III.Exhifcediftisapparet , ( r )Saccharum, Mel& f quam-
nus refte a
vis aqua tabefcant, 8c non pr£Ecipitentur,fcd rurfus coagulari
nonnullis
faliadicaii' queant , ideo non comprehendi fub genere falium ; acris enim
tui..
faporis funt primo expertia j &
fecundo, cum deftillationi fub-
jiciantur, propellitur ex illis fpiritus aliquis acidus una cum oleo
empyreumatico j qureautem noflrse Salisdefcriptioni adverfantur,
funt ergo hujufmodi alii corporum generi aflbcianda. ( i ) Nec
noftra falis defcriptio convenitTartaroaliifque Salibus ejfentiali-*

hus^ evegetabilium regno extra6tis,quamquam hcec fapore acrr

prasdita, inque aqua calida /^/^^^///^atque ditmxxm cryfiallifaMUa^
&c. deflillationitamenhaec cum fubmiflafuerint, proditetiam
Spiritus quadantenus acidus, una cum fubfequente oleo empy^'
reumatico; adverfanturigitur traditxnoftrse defcriptioni. Ne-
que (3 ) fubhac comprehenduntur alumen, folutiones lapidum,
& metallorum ,alias Vitriola di^ta:, quantumvis haec linguse ad-
motafaporem pne fe ferant acrem , fmtetiam aqua folubilia&c:
attamen quia funt corpora folida cum acido aliquo folvente con-
ereta , polfunt igitur illa ope affufionis contrarii cu jufdam praeci-
pitari : quale attributum minime convenit , traditae noflr^e de-
fcriptioni; funt ergo hujufccmodi non in falium numero col-
locanda; fed ad aliam claffem releganda, de quibus infra.
?T«otum- IV. Cujufmodi autem fal ego pro principio cun6la corpora
que falium
genusvide-
conflituente habeam, facile liquebitinternos, fi modo dixero,
tur ex ipfius quod, licet omnia falia vifui noflro difparia videantur, reapfe
com-
falis
munis ftirpe tamen illa ex unaeademque radice proveneant , ac denuo adeun-
genciatum. dem firmitaris, & qualitatis gradum, quem illa a principio ha-
buere , denuo collincent. Sal enim noftrum menfale, cujus
generis fal marinum , gemmac 6cc.efl quafi mater , vel flirps
ac genus ex quo ceteras falium fpecics oiiginem generis
fliiduxerunt. In primis e Regno minerali, vel ex ipfa
Tellure nullum fere aliud Salis genus , quam illud eruitur.
Opinioni noflra: non adverfatur , quod nitrum, fal am- &
moniacum quibufdam inregionibus in Terra:, fuperficie potif-

fimum repcriatur, Haec enim funt etiam Salia ex acido al- &
kali.
 LiB. I. Sect. I. Cap. IV. De SaleI ii
kali peculiari compofita. Qiiod vero ad Vitrioli & aluminis ge-
iielin pertinet , videtur e Sale communi , ab igne fubterraneo fpi-
ritus quifpiam acidus pelli ,
quem corrodere mctalla aliave mi-
Tieralia} quibus corrofis exinde refultare varia Vitrioli 6c alu-
Tninis genera: perinde ac idem Chymicicum fpiritu Salis acido
•demonftrare norunt. Idem falis Spiritus cum fefe oleo , in aqua
•extanti, aflbciarit, hsecque junftim diutina digeftio conjugave-
Tit, oxoritur tum demum corpus ahquod novum ad accenden-
•dum habile , quod vulgo Sulphur audit.
V. Idem fal commune , cum illud in Aqua liquefa6tum , sai comm»-
cumque terra , in qua femper nonnihil olei latet , permixtum fan"am^?m-
fuerit , intrat plantarum poros , ac mutatur in compofitum «iitetuiJ

quoddam corpus j quale autem non difficile in Salis formam re-

digitur. V. g. herbarum, fruticum, fruftuum fuccus, vel de-
'co6tiones, cum illa: ad mediocrem fpifiitudinem decodise, in-
que cella per aUquot hebdomadas ad cryfiaUifandum repofitse
fuerint , reddunt aliquod corpus falinum quod compofitum
-,

vero eft ex oleo, fale, 6c terra &

pauca aquse quantitate, Id a
Chimicis fal ejfentiale vel Tartarus dicitur. Item , quando
plai t£e quaevis igni cremantur , atque adeo in cineres redi-
guntur, fal in iis latitans ahqua ex parte, a flamma 6c vi ignis
in fluorem redigitur, avolatque: fi autem fumus , falinis par-

ticuHs refertus,in vas ahquod fufceptus, condenfat is fe fpiritum

inacidumj incineribus autem dimidia Salis pars abfconditur,
ex quibus haec ancillante aqua eHcitur, depuratur atque coagu-
laturj hinc ille fal alkali fixus nominatus oritur; Quando autem
qusedam falispartes, avi igniscum oleo&terrapropulfie in loco
aliquo ad condenfandum excipiuntur, v. g. camino,confi:ituunt hse
corpus aliquodnovum, fuligo di£tum. Hsec deflillationi fubmif-
fa, prccbet denuo Sal fuum furatum abforptumve , qualitate nunc
volatili praeditum. Etenim omne fal compofitum velalkali fixum
cumoleo aHquoterrefiiriorildigeftum, fit volatilcj quoniam illud
tunc maximaexpartedeftitutumcorporefixiori. i.e.terra^cujus
compedibusHgabatur: nam fine parva quadam quantitate ter-
r^e, uHum fal in forma ficca detinere nequimus. Quin aufim
aflererc, omnedivifum fal, cujufmodi 6c aflcaH 6c acidum efl:,
eflcin totum fpirituofum , indigereque vehiculo vel terreno,
B z vcl
 12 LiB. T. Sect. I. Cap. IV. De Sale.
vel aquofo utroque tanquam domicilio fuo , quo deflituto avo-
-,

laret in efTet ei nufquara locus.

auram , ac
Sal cjuomo-
do volatile VI. Quo magis nunc corpora aliquo oleo crafHori dotata,
eo plus &
fiile abundant volatilij 6c quo magis particulie falis

cum oleofis commoventur , eo magis fixitatem gravitatemque

fuam amittunt cujus paradoxi veritatem cernimus in anima-
•,

lium regno, ubi omne fere fal , quod ex eo elicitur, efl qua-
demptaurina, quse illud fal commune , quod
litatis volatilis,
in corporibus animalium non fuf^cienter volatilifatum fuit, fe-
cum, ubi excernitur, vehit. Hinc eft, ut ex illa, cumprimis
recenter concremata , fal aliquod elicitur , muriatico non mul-
tum abfimile. Si autem hoc excrementum putrefa6tioni com-
mittitur, tunc particulas fahncE ab inteflino motu, quem cura
oleofis ineunt, volatiles redduntur , praebentque poftmoduni
non modicam falis alkali volatilis quantitatem ; quam etiam fins
putrefaftione nancifcimur, fed non tanca in quantitate. Efl
ergo fal commune origo omnium falium, ac ca!:tera, fc. falia,
ab hoc haud diffei-unt , nifi quod hsec aliter fecundum diverfi-
tatem corporum fint transformata, velfigurata; Nativam qua-
litatem autemSali communi denuo conciliandam effe , exifti-
mo, fi addimus, quod ab eofecretum; aut fi ab eo fcpara-
ei
mus, quod peregrinum ei adjunftum, fuerit.
Sarmm fpe- VII. SaHa fecundum qualitatcs fuas dividuntur in yj//^ alka^
•ics quot ^
lia^ enixa ^tque acida. Vox alkali fuit oUm flrifte ufurpata,
videHcet pro fale , quod Arabes ex Herba aliqua concremataj
( qmm
Ofcbnanon ^
Ifchnanon^ noflrates vero Kaly appellant)
elicere &: demum coagulare affueverant. Nunc autem, quia
omnia faha lixiva ejufdem prorius indoUs cenfentur , ficut Ara-
bum AlkaH, quod acido ahcui admixtum, effervefcere folebat',
ideo cuncta iahafive fixa, iive volatiha, qu^, fiacido cuivis im-
mifceantur,efferveicunt. i. c. in pugnam incidunt^ hujufmodi
promifcue, ac late, fahaaU<:aUa dicuntur. Sal enixtim , neu-
trum^ miiriaticum ^ acido-faVmum vocatur iUud, quod nequecum
silkaU , neve cum affufo acido , effervefcit idcirco autem non
:

effervefcit, quoniam ad debitam xquiUbritatem reda6tum eft,

ac dotatum iifdem partibus , quales illud a primordio habuit
cjufinodi eftfalcommune^ TartarusVicriolatus 6cc. multigena
faU^
 LiB. I. Sect. I. Cap.IV. De Sale." i^
Talia enixa, a me falia integra vocata. Sal acidum efl aliquod
fali alkali c diametro quafi oppolitum, £c efl ipfius perpetuus,

(alii dicunt hoftis, fed ego inquam) amicus. Etenim fal alka-
li, eft fal illud commune in planta vel animali quoquam la-
titans, cujus textura a vi ignis ventriculique digeftione mutata
fuit atqueldivifa. Hoc abforpfit quandam portionem terra^,
quade caufii illud reduci poteft in ficcam formam. Si falcoramunc
vel aliud fal compofitum deftillationi fubjiciatur , ubi ipfius
particuli^ feparantur, vel divelluntur, oritur fal acidum: quod
fi ejus alteri fixo alkali tantum , donec omnis effervefcentia cef-

fet, admilceatur, (qualiseffervefcentiapropterejeftionem ter-

tii ,fupervacuae nempe terrar, vel alterius corporis difl!bluti, ut
eo aptius Hjec duo fibi cognata falia poflint conjungi,exoritur)
emergit hinc inde fil denuo acido falinum, prifiinum puta, ex
quo illud acidum originem fuam habuit.
VIII. QLiandoquidem do6trina de falibus maximam in Phy- e saiecom-
llcis utilitatem habet , quas cum breviter defcribere nequeat
, uaTaUa ext-

oportet me in fcribenbo nonnihil copiofum effe. Dixi fal ftant»

commune effe omnium falium ftirpem, ex qua Cceterae fa-
lium fpecies ortum traxerunt ; quare fal commune &omne
quod profapix enixa. i. e. quod nec cum acido, neve alkali ad-
mixto , efFervefcit , nobis fal integrum habetur , imo &
efl.
Ex hujufmodi fale cum aut divifionem j aut mutationem inahis
generis corporibus fubiverit , exiftunt diverfas falium fpecies,
modo alkali aut fixum, aut volatile: modo acidum, appclla-
ta^, quas haud immerito femifalia quoquc vocari Hcet j utraquc
quippe, acidum fcilicet Sc alkali, ad pun6tum faturitatis com-
mixta. i. e. donec ab akerutro addito nulla amplius oboriatur
cbulHtio, coalefcunt , recuperantque naturam faHs intcgri, ex
quo diverfo modo originem traxere. Sic &
clandeflinum , opi-
nor, inter hiec dari magnetifmum, amicitiam, (voca utmavis
de verbis non Htigabimus) ita ut h^e diverfse faHs fpecies, non
poflint non, quin alterum alteri quovis loco obviam faftum,
ex inflin6tunaturaH, vel propter pororum particularumque con-
venientiam, velut ferrummagneti, intirae conjungat fe> quod
fi alterum altero pluribus heterogeneis particulis fcatet , oritur

inde ob earum fubitaneam extrufionem effervefcentia 5 quse fi

B 3 for-
14 Ltb. I. Sect. I. Cap. IV. De Sale^
fortior folito fuerit, oboritur etiam calorin re effervefcente ^
cumprimis fi eioleofc, licet exiles ac pauciHimac, particulac
fuerint immixt^e. Semifalia dixi fieri vel divifione vel inver-
fione filis muriatici hic fimplcx , ille autem modus quodam-
:

modo violentus: uterque tum arti, tum naturas, non repugnat.

Igitur in Rcgno minerali,ut breviter fcitu neceflliria attingam,
transformat fe fal commune in alkali fixum ope ulterioris dige-
ilionis, cum oleo inftitutas, licet exigua in quantitate, quam
tamen a pofteriorein plerifque mineraliumtentaminibus exhibe-
re pofiijmus. Nempe, metalla, aliaque mineralia f q. fpiritus .

tiitri difiblvantur , ita tamen ut fpiritus tantas , quantas metalli par-

tes potuit,diflblverit, folutioadficcitatem decoquatur&: id qui-

^em in fine paulo intenfione igne , tunc hanc perindeac niciiim in-
flammaturam intuebere^ adeftergonitrumregeneratum,pariter
atque idem fit ex fpiritus nitri &:alkali cujufquam debita commix-
tionej igitur &inillis mineralibusalkalialiquod, fixumautem,
latere, inde concludendum eft,utrorumque namque eadem ra-
tio eft> difFert autem metallorum folutio a nitro regeneratoin
hoc , quod illa Cc. fponte fua, foitiorem duntaxat fibi ignem
adhibendo, deflagret: hoc autem non, nifi fulphureum quod-
dam , ei in auxilium venerit , quare denuo ftatuendum puto ,
illi folutioni quoque aliquam Sulphuris, quo 6c metalla plerum-

cjue fcatent, portionem fuifie admixtam. En rationem , quare

acida hujufmodi corpora corrodant. In corpus enim quodvis,
alkali dotatum , acid^ particulas impingunt, ut bina ha^c pro-
pinquitate inter fe adunarentur 5 quamo-
conjun6lifllma falia
brem, ut iis via pateat, ab vi quafi , divelluntur;
iis clauftra ,

&: quia alkali illud in adeo exigua quantitate inter alias varii ge-
ncris particulas claufum , obrutum, intricatum eft , hinc inde
fit,ut, dum acidum minutiifimas alkali attrahere ad fe, velex
latibulis porifve fuis propellere conatur, tum c^terje omnis ge-
neris particulsc, etiam extricentur, ac fui juris fiant, 6c paflim
acido corrodenti innatent j hoc enim debet quantitate alkalifu-
perare, particularumfecusaliarum nuUa fieret folutio, fihaec-
ce femifalia fcilicet, ad faturitatem utrinque efl^ent modo con-
junftaj iitde nempe eveniret, fifecus, quam dixi, procefleris,
rei folutie praecipitatio pr^cipitationis etenim fundamentum
:

con-
 LiB. T. Sect. I. Cap. IV. De Salk. if
confiftit in falis aut acidi aut alkali faturitate debita, de qua ali-
bi plura.
IX. Mineralibus utique acidum inefTc , corum falibus Cc. ut Acidumcru»
Vitriolo, Alumini 6cc. non ulla demonflratione indiget^ origi- Smmlni^
nemautem iddebere falis divifioni, benificiocaloris lubterranci P^°gis"^-
fa6ta:, conje6turo. Siquidem 6c maximi quique Philofophi opi-
nantur in globo tcrrae inveniri ignem , vel potius calorem in-
tenfum , ficuti montes varii ardentes id arguunt , quin minus
calor atque exhalationes , quas in fodinis paflim ofFendimus
hoc etiam produnt. At ope deftillationis artifex magnam quan-
titatem acidi ex hujufmodi faUbus propellitj particul<E enimau-
xiliante operationehaccedivelluntur, equeporis alterius corpo- •

ris, cui immorabantur, pelluntur in vas fuppofitumj ubi ctn-

denfati fpiritum acidum conflituunt, reflantibus in vafe deflilla-
torio particulis terreftribus vel metallicis
, quibus alkalica; in-

terfperfas non nunquam

ac adeo firme ab igne intenfiore ilhs
,

conjunguntur', ut aqua . qua fecus cunfta falia difTolvuntur

tabcfcere nequeant pari modo , ut nobis non datum efl ex
:

vitro, quod tamen ex alkali 6c terra conflatum , ut apriore con-

ftat , ullum fal extrahere.
X. E Regno vegetabili
, utdixi, nullum alkali, nifi per ar- Cujus gent-

tificium. i.e. divifionem elicitur> credoitaque nullum al- pSitb^^lu

falis

kali fincerum in eo haberi fed id fieri arte tantum, violentomo- "»^^

do, utalkalia fixa, combuflionis ope, 6cvolatiIia, beneficio
putrefi\6lionis £c deflillaticnis. Verum acida hic nativa haben-
tur, ut £c quae ope fermentationis conficiuntur , utraque in-
ter fe proprietate &
origine non adeodifparia funtj ortum cnim
unumquodque communis divifione, hujufmodi ta-
diicit a falis
men copiofx reliquorum principiorum particulse admix-
acidis
tx funt, quocirca talia acidanon pro fale tantum divifo haben-
da; verum pro liquore omnisgenerisparticulis refertoj verun-
tamcn, prout in more pofitum efl , a potiori fit rei cujufpiam-
nominatio.
XI. Animalium flupenda funt Sc mira corpora , fi falis com- Animaiui^^
munis inverfioncm vel mutationem, quam id hoc inregno fufli- natiuama-
net, perpendamus. Duo priova rcgna, aui abundant, aut quo- ^/"^7;5vo-
dammododotatafuntjalkali fixo. Vcrum in animali rcgno omne latiiidonat»
i6 Lib.ISect.I.Cap.IV.De Sale.
propcmodum fal, quo quotidie fere vefcimur, in alkali vo-
latile maxima ex parte mutatur, & id quidem ventriculi dige-
ftione folum. Et quid magis admiratione dignum ? imo 6c in-
telleftum fuperat , tantillulum fil ex ftercoref v. eiici poffe:
cum tamen res comeftse , ( combuftic ) fine magno
fi fuiflent
negotio prnebuilTent fal Hoc fal menfale itaque,
fixum in copia.
velalkali fixum, quod ventriculi digeftionem fubivit, commi-
nuitur, atque feparaturj illudab acido, hoc a terra fibi admix-
ta, quare acquirit qualitatem volatilem; quam poftquam indep-
taverit, idoneum tum id habetur in venas la6teas ad ingrediendum:
in quas ejufmodi omnino impelHtur, hincque Mafla; fanguinis
confunditur. Quandoquidem vero tam brevi temporis fpatio
omjie fal nequit alkaUfari, eapropter fupervacua ejus muriatica
pars una cum aliqua alkahca volatili, mejendo excerniturj licet
interea, nonnegaverim,exiguasquafdamacidi partes refiduas, ac
hofpitantesetiam nunc in M.S.inefl^e. Hsec Mafla Sanguinis au-
tem, etfi fale volatili, quin 6c aliis omnis generis particulisdo-
tata, minime tamen fub genere alkahcorum habenda efl; mu-
riaticse namque potius efl: indoHs ifl:ud fal, quod ei inefl:, fali
Ammoniaco alicui artificiaU hauddifllmile. Verumenimverofal
a mafla fanguinis ad cxteras corporis partes, prjefertim ad du-
riores, utadcornua, ofla 6cc. mifllim in ufum nutritionis,|pe-
nitus efl: naturx alkahcx volatiUs cujufmodi fal non primum
:

ab igne taliter figuratur invertiturve , afl: ejufmodi partibus tali

modo elaboratum inefl:. Dabo hujus argumenti exemplum Re-
cipe cornua , ofla 6cc. cujufvis 6c quantum placet in fcobem
redafti f q. fpiritus nitri diflblvatur tantum enim fcobis in
;

hocdiflbh'atur, quantumpotefl:,Sc ufquequofolutioamaricantis

nonnihil faporis invenitur , folutio pcr hnteum tolata , 6c ex-
prefla, coquatur ad ficcitatem ufque: vixerit ficca, quin ha:c
nitro regenerato, metalhcieve cuipiam folutioni potius, cujus
fupra §. VllL mentionem feci, fimilis, accendat deflagretque}
fpiritus ergo nitri invenit ibi alkali, quo cum conjundus muta-
tur in nitrum, eandem ob caufl^am, quam paulo ante attuli.

Se-
 LiB. I. Sect. I. Cap.IV. De Sale. t/
Sequuntur quad^ axiomata Chymica,
A X I O M A I.

Omnis effervefcentia eft motus fubitaneus cujufdam

liquoris Effervcrce».
^^* ^^" *
cum fibilo, 8c bullis in fuperficie, ortus afale, corpus aliuddi-
verfum a fe adoriente. Ergo ubi fali diverfum corpus, folidum
puta, in liquido quodam occurrit, ibi fit quaedam effervefccn-
tia.

DEMONSTRATIO.
Dixi , quod , motus fubitaneus in liquido oboriatur ,
ubi fi^o*6c"effcr'
ibi fiat effervefcentia. Nam in hoc differt effervefcentia ( i ) ^^^r" 'ilj'"'
ab ipfa fermentatione, quae elt motus fegnis partium oleofarum, j"^t.
ialinarum &:c. differt (i) a calefa6tione liquoris, ope ignis fa6ta,
quoniam ifle motus fit pedetentim. Pr^eterea fi corpora non
effent inter fe diverfa, nullus fieret motus fubitaneus , vel vio-
ientus , fed fenfim fenfimque in mutuos amplexus ruerent.
S C H O L I U M.
Jam non licet inferre, quod m quibufdam corporibus, qu*
tamen fibi adverfari experimur, nuUa effervefcentia ex eorum
commixtione confpiciatur, propofitionem noftram efie falfam
& minime generalem. Refpondeo autem ad Hjec, difiinguen-
dum effe effervefcentiam levem ab intenfiore : & pufillam a me-
diocri. Ita etiam quamvis fenfibus nofl:ris adeo manifefla , ut
aliasj effervefcentia non videatur , illam ideo abeffe , neuti-
quam veritati confonum efl:: quia poteft aliquis motus interpar-
tes heterogeneas effe tam levistam tantillus, ut illum fenfibus
iiofi:ris vix offendamus,qui tamen quoque meretur effervefcentia

dicier: quiacorporum affeftiones, fi modonon qualitate, quan-

tumvis inter fe quantitate differant , tamen reapfe convcniunt.
Sic 8c motus violentus , quem in quavis effevefcentia obferva-
mus, fit a conjun6tione acidi atque alkali , ab amicis cogna-
tione conjunftis , qui tertium eam ob cauffam tam velociflime
extrudunt cum aliqua nobis vifa violentia , ut eo citius congre-
di , conjugarique poffent. Sibilus oritur ab eruptione aeris in
liquorevel in bullis contenti.
A X I O M A II.
Omnis effervefcemia fit plurimuua in humido.
G DE-
i5 LiB. I. Sect. I. Cap. IV. De Salf.
DEMONSTRATIO.
Etenim humidum eft illud vehiculum , in quo falia fe refol-

vunt ut aptius pofHnt inter fe convenire , aut alia corpora ^.

,

Quibus ad corrodendum affunduntur, melius diflblvere.

S C H O L I U M.
EtfiCalxviva, vel fal alkali fixum aliquod, fali Ammoniaco
eommixta, fal illud urinofum,quo falammoniacumrefertum eft,
volatile reddat, qualem 'uolatilitatem mnhusTpercipimus: itaSc
Mercurius Sublimatus cum Antimonio crudo, nec non vitrio-
lum cum nitrp mixta , fpirent aliquem odorem gravem , qui
procul dubio oritur a Salibus fuse fpontis fadis, ab aere in mo-
tum reda6tis: verum tamen hujufmodi partium inteflinam com-
motionem puto non mereri nomenclationem effervefcentise ,
quamvis proxime ad hanc accedat.
A X I O M A III.
Omnis efFervefcentia oritur a fale aliquo. Ergo ubi efferve»
fcentia, ibi aliquod falinum fit, necefle eft.
DEMONSTRATIO.
Sal enim , cujus cujus fit , efl au^tor omnis effervefcentisej,
quod etiam in omnibus effervefcenciis ad amuffim oflendere ,
atque experiri, Ucet.
S C L I M.H O U
In Calce vivaoritur efFervefcentiaa particulis falinis alkaHcis,".
quae in lapide ante combuflionem infuntj 8c ab acidis, vi ignis
in lapidem calcarium impulfis , 6c occlufis j quse, fi cis terra
affunditur, extricantfe, hinc lapidem corrodunt, pofleaquani
prius vehementem effervefcentiam excitariiit haud difpari pro- :

fe6to ratione, uc omnes fpiritus acidi lapides &c. corrodere fo-

lent. Rehqua ut oleum vitrioli , butyrum antimonii cum
fpiritu nitri 6c aha , huic enuntiato nequaquam adverfantur >
quippe lingula SaHum ClafTe cenfentur.
A X I O M A IV.
Omne alkaH cum acido fibi obviam fa6lo efFervefcit.
fiil

DEMONSTRATIO
CuiHbet, qui in hifce rebus periculum fecerit, patebit.Ra-»
tiones fupra adduximus.
 Lib.I.Sect.I.Cap.IV.DeSale, ifp
A X I O M A V.
Non omnis effei-vefcentia oritur ab acido 8c alkali.
DEMONSTRATIO.
MenftiTia enim acida corporibusaliquibus ad folvendum aflPu-
fli magnam plerumque folent excitare etfervefcentiam j qualis
effervefcentia autem originem fuam trahit a Menftrui motuin-
teftino violento, partes compa6tas atque duras vi corrodentis;
velut fitplerifquemineralium aliorumve corporum duriorum
in
folutionibusj quse mineraliaminus apte pro pur^s alkalibus ha-
benda , funt enim corpora ex diverlis Principiorum mixtioni-
bus compofita. Sic 6c butyrum Antimonii cum Spiritu nitri
cffervefcit, quse tamen utrimque particulis acidis fcatent. Sed
de his plura deinceps.
A X I O M A VI.
Verofimile eft, in omni effervefcentia, ubi calor aliquis dc-
prehenditur , ibi nonnihil olei vel fulphuris adeffe.
DEMONSTRATIO.
Nam omnem Calorem duco provenire a particulis oleods
ocyflime agitatis, ut id in igneardente, velaliis effervefcentiis,
ubi tantillulum modo olei adeffe fufpicamur, manifefte apparet.
S C L I H O
M. U
Sulphur 6c oleum proinde^ftimo, differentia in his anguftaj
iitrumque eadem facultatepollet, illud oleum aliquod compofi-
tumj hoc auteni oleum magis fimplex eft 6c depuratum.
A X I O M A VII.
Pera£ta duorum falium contrariorum acidi puta & alkali ef-
fervefcentia , plerumque aliquantulum terric ad fundum vafls
pr^cipitatur.
DEMONSTRATIO.
Alkalicum Sal confidero ut concretum aliquod ex moleculis
porofis certo modo figuratis, terrx cuipiam inhabitantibus. Si
majoremterrx portionem fibi habeant adjurxStam, fixum; Sin
minorem, volatile, alkali appellantur , Acidum particulas ha-
bet folidiores minufque porofos, quamalkali , ita tamen dffpo-
fitas vel figuratas, ut habile fitad porosalkaliexplendos. Quod
cum inibi ab aere impellitur,abdicant tum fe alkahcse terra fua,
quce ipfls loco domicilii erat, Nam molccul^ feu alkalicum
i C
feu
30 Lib.I.Sect.I.Cap. IV.De Sale,
feu acidum fal conftituentes, adeo exiles funt,ut, nifi vel terrse,
vel aquse involverentur, non poflent fub forma corporata reprae-
Verum fi utraque fuerint conjunfta, demittuntea tum
fentari.
potiorem terrae portionem , quoniam jam talem magnitudinem
habent, qu^e aeris injuriam fuflinere pofliit.
A X I O M A VIIL
Sine combuflione cujufpiam rei non potefl ex ea elici fal al-
kali fincerum.
DEMONSTRATIO.
Hoc iis exp*eriri licet ,
qui de hoc addubitant > falia enim ^
quae ex integris corporibus ehciuntur, haudquaquam funt alka-
licx'y fed vel acidae, vel acido falfae indolis, vel aliis quamplu»
rimis Principiis intermixta.
A X I O M A IX.
Nullum fal efl fixum.
DEMONSTRATIO.
Hocefl, quodnon, cumignicommittitur, femper aliquam
partium fuarum jadturam faciar. Imo fi alkali fixum vel fal m-
xum diu diuque igni intenflore commiffum fuerit , reflabit f ere
nihil , quam qufedam terra mortua vel vitrificata.
A X I OM A. X.
Ex Regno
DEMONSTRATIO.pumm.
MineraH nullum extrahitur fal alkali

Hoc Regnum enim abundat potiflimum fale communi. Con-

cedo equidem a pofleriori nos demonflrare poffe , alkali aliquod
in hoc regno inveniri , quamvis minima in quantitate , velut
paulo ante ejus §. VIII. mentionem feci: verum a priore partim
ob paucitatem, partim ob firmam partiumcohierentiam, illud
difhcillimedemonflratu effe, quilibet, quiin hoc periclitabitur,
comperturus efl.
A I XA XI. O M
Ex Regno AnimaH ope ignis intenfioris nullum elicitur aci-
dum, quod cum alkali effervefcit.
DEMONSTRATIO.
Loquimur hic de corpore animali,vi ignis explorando: ahoquin
non ignoro . in quibufdam animalibusahquando inveniri aliquod
acidum. i. e. liquorem quempiam acidum^ Hic acor autem,
quem
 LiB. I. Sect. I. Cap, IV". De Sale. 21
quem In animalium corpore invenimus , par efb liquori alicui
acetofo, i. e. acido fa6to, ab oppreflione particularum oleofa-
rum, fafta afale per fermentationeminfluorem redafto. Exi-
gua admodum portioeft, quse in hoc Regno invenitur, refpe-
6tu inprimis falis alkali volatilis , quo hoc Regnum valde dives
efl.
A X I O M A XII.
Ex Regno Animali tantillulum falis alkali fixi elicitur.

DEMONSTRATIO.
Ipfe enimfal communis,cum tot mutarionibus &
viciflitudi- saivoiatHe
nibus obnoxius fuerit , fufcepit tandem qualitatem volatilem ^"°^aHb°'" ;

cujus in primis confors fit, fi quando fal aliquod oleo cuidam gignatui»
terreflriori adjungitur, &
amborum partes continuointerfemo-
ventur. Hujufmodi motum autcm fubeunt, dumalimenta in
ventriculo mitigantur, velhumores in corpore univerfo jugiter
circumaguntur. Hinc eft, ut partes falinx aliter figurentur
cum fe partibus terreflribus exoneraverint, hx vero fe oleo aflb-
ciaverintj inde olei particulce mole adaugefcunt,i.e. fixamfor-
tiuntur quaUtatem fal : autem particuHsgravioribus exonuflum,
volatihs efl indoHs, quia utraquealium partium fitum atquefor-
mam adepta funt. Ex urina quidem , quin fanguine (quam- &
visex hoc pauciflimum ) elicitur modicum falis fixi ,quocl tamen
potius verget in indolem fahs communis: verifimile ergo nobis
videtur, hanc efle nimiam a nobis comeflam faHs portionem,
qu£e non potuit tamfubito ab oleo fubigi atque immutari, ut
idonea eflet corpori noflro ad aflimilandum , quocirca illa Der
urinam abvehitur.
A X I O M A XIIL
Sal acidum corrodit prope fingula dura corpora,
D
E O M N
S T R A T I O.
Hoc diftitat ipfa experientia, fi faltem corpora folvenda prius

in pulverem , vel tenues partes converfa fuerint , ut eo meiius

illud hasc aggredi poflit.
A X I O M A XIV.
Acidum corrodensenervatur, aut ab alkaH, aut ab oleoquo»
piam, aut ab aquofo Hquore, aut a quodam abforbente.

C 5 DE-
11 Lib.I.Sect.I.Cap.IV.De Sale.
DEMONSTRATIO et ^TIOLOGIA.
Alkalia ( i ) deftruuntacida, obrationes fupra memoratasjSc
€X hac defrruftione emergit faJ enixum. Ab oleo, (2) cum
primis terreflriori , partes acut^e acidi involvuntur , ac intra
globulos e jus fphaericos occultantur. ( ^ ) liquor aquofus , magna
pri^cipue in quantitate acido cuivis fortiori affufus,iftud diluit.
diffolvitque, hinc inde id mitius evadit. (4) quoddam vero ab-
forbens enervat acidum, quia hoc illud corrodit, exqua corro-
lione fpicula acidi quadantenushebefcunt, vel potius intrapo-
ros terr£e fe abfcondunt , quare alius etiam qualitatis fiunt , in-
ilar folutionis. v. g. Oculorum Cancri cum acido quopiam
fkftas, & virtutem diureticam habentis.
A X I O M A XV.
Alkalia falia diffolvunt qusecunque oleofa.
iE I T L O I A. O G
Demonflratione nulla heic opus exiftimo ; habemus enlm
quotidiana hujus axiomatis veritatis exempla , fapone,
v. g. in
fulphure cum faletartari foluto, 8c aliis: cauffam autem hujusfo-
lutionis putoeffe hanc: iiliusmodi fahaglobulosolei fejungunt'5
interftitiaque ejufdem replent , pari fere modo , ceu acidum
faUs communisfe globulisMercurii junxit,ejufque fohdamcom*
pa6tamque compagem conftruxit, citra illcrum deftrudionem 5
quod ex hoc apparet, quia in eodem fuHimato, iidem globuli
Mercurii ope microfcopii alicujus adhuc confpiciuntur. Pari-
ter fe habent alkaha oleolis conjunfta, quae deinceps in Hquore
aquofo poflunt diffolvi. Olea autem femper , quemadmodum
omnia Mercuriaha, denuo revivifcunt, i. e. ad priflinam olei
formam, quamvisnon fineejus diminutione, reducuntur: quod
non fieret , fi effent plane immutata , ut Hehnontii Seftatores
itatuunt-
S C HO L I U M.
FortafTe ahquis admiratione afficitur , quia dixi oleis efle quan-
dam figuram globofam , quam opinionem proferens videor fin-
guhsrecentioribusphilofophisadverfari. Hi enim flatuunt o-
kahabereparticulasramofas,authamatas, Scpropterea evenire,
ut femper fefe mutuo amplexentur. At eorum cum venia dif-
fentio, opinio.nis autem mea; hoc habeo documentum. Olei
enim
 LiB, r. Sect. I. Cap. IV. De Sale. 2j
cnlm exa6tam cum aqua mixtionem alias
particulse , ubi poft
cum congregare occeperint , videntur nobis globuli
aliis fe
efTe i leves autem funt hujufmodi globuli , forfitan ob ali-
quam cavitatem: hinc evenit , ut furfum plerumque fcrantur , ubi
demum invicem congrediunturac ad fefe accedunt, pariteratque
ut| Mercurius in minutiilimos globulos difgregatusj cu jus globuh",
11 modo fe leviter attigerint e , veftigio coadunantur 8c coalefcunt.

A X I O M A XVI.
Alkalia faHa , fixiora puta , igni intenfiori aHquandiu com'"
mifFa, quahtate potiuntur cauflica.
iE T I O L O G I A.
Id iis accidit, quia ( i ) a perenni & continuo ignis motu hu*
jus eminentice magis ac magis acuuntur nam particulse,,
falis :

antea quodammodohebetes, per vehementiam ignis jugiter ad

latera fiia alhduntur , fcque mutuo fricant , hinc illse acutiores
evadunt, quam antehac erant adde (2)ad hsecfaha, inigne :

fufa, nonnihil accedere, partium fahnamm acidarum ab igne

fumantium :qux ficonjun£tim auxiliante violentomotuconjun-
gantur, emergit inde earum quahtas cauftica,ad excitandaspu-
llulas fonticulofve , apta. Quin etiam corrodunt nonnulla mi-
neraha, quae non, nifi ab acidis poterant corrodi. Hinc vide?-
mus quaiita fit igni potentia, fi jufto intenfior fuerit.

C A P U T V.
'De Oleo.

I. Q AHsprimordia,naturamvirtutemque,docendi
»3 contemplatifumus, jam
Capite antecedentCj
methodus,ut poflulat
Quodvuigo
suiphur au--

nonnihil dicamus de fecundocorporum Principio, dc Oleofci- les funEiex.-

Hcet. Prifci quidem Chemici nuncupabant omne quidquid ,.

flammam concipere potens eft,fulphur, ac exiftimabant fingula

Olea fuam originem , quin 8cta-
a fulphure officinarum duxiffe
le fulphur corpus quoddam fimplex: falfam autem eorum
effe
opinionem efle, atqueeorum fe6tatores in errore verfari, docet
experiemia. Scihcet fulphuri vulgari efTc corpus compofitum,
quod a fpiritu aHquo acido cum oleofo quodam fubtiHori invi^
cem:
 34 L^^- ^*Cap. V, De Oleo.
Sect. I.

cem mixtis Sc digeftis originem duxit quemadmodum , tali :

modo Nob. Boyle in Chemift. Scept. tradit modum compo-

nendi lulphur, alteri nativo prorfus fimile. Ita ejufdem ful- &
phuris analyfis noflram opinionem confirmat, fi utpote illud ac-
cendatur, 6c ejus fumus in vasaUquod idoneum fiifcipiatur,ex-
perimur tunc oleum ejus inflammabile avolare fpiritum autem, •,

oleum Hgantem, ab aere ambiente in acidum Hquorem conden-

fari. Ncc non pofllimus id ahisexperimentisprobare, fulphur
nempe in duas diverfi generis fubfl:antias pofl^e feparari , quae fi
vehmus fingula in medium proferre, volumen hocce ultra mo-
dum efl!etadaugendum. Interea haudhariolamur, fedverecon-
cludimus , fulphur non efle corpus fimplex ; fed compofitum
ahquod. Siquidem in quod aliquid rcfolvitur , exeoexifl:at,
necefl^e eft:.

©icummter II. Cxterum nonpoflumnon, quin heic obiter mcntionetn

ciementa
fjjciamdc quorundam recentiorum prcejudicatis opinionibus :
Tefeiriopor- negaot enim Sulphuri vel oleo inter principia locum eflej fed
'^^*
e contrario aflirmant fibique perfuafum habent , cun6ta or-
tum fuum ex acido atquealkaU habere, voluntque fingula fub
horum genere collocanda efle. Atfciredefidero rationes, quam
ob rem olei fuerint obhti, &
quam ad clafl^em, id veHnt re-
digere quoniam vix quifpiam , cui fana mens eft , aflerere au-
:

debit, illud aut acidum, aut alkali ahquod efl^e: neque his cum
oleo de foraia deque aliis proprietatibus convenire. Equidem
haud inficior, oleumpofle, auxiUantibus hifce inverti, acdif-
folvi, in tantum, ut uUum prope alicujus olei vefl:igium fuper-
fitj quod autem oleum ideo ex numero Principiorum ejicien-
dum iit , hoc mihi vix rationi confonum videtur. Etenim
quamquam omne fal ope olei terreftris volatile reddatur,inde
tamen non conficitur ,
quemadmodum contrarium ftatucntes
perfuafiffimum habent , olea transformari in faha volatiHaj id
cnim experientise repugnat. Non difliteor fal poflc intrafuos
poros oleum ahquod occultare , &
fecum in altum evehere-j
neutiquam autem volo id prorfus immutatum efl^e , quoniam
oleum femper ad nativum ftatum poteflreduci,quamvis id cum
fru6lu fiat.
III. Pr^terea vanitatem hujus opinionis refellere licet. ( i )fi
cun-
 LiB. T. Sect.T. Cap. V. De Oleo. i^
cun£ta oleofa, vel quod flammam fufcipit, efTentacida, con- Afgumenu
firmanda efl eorum fententia experimento aliquo , quo planum nem 'no-"

fiatex acidis oleum quoddamproducipoiTe: verum hunc ufque Jf^J

p^"-

in diem non demonilratumeft, autexpuro acido, aut ex alkali,

aut exutrorumqueconjurHStione verum oleum inflammabilecon-
fe6him fuifle. (2, )Pro ftabilienda autem noftraopinione advehi-
ftius fingula mundiconcretacorpora, quibusfivea priore, five
a pofteriore, ut ajunt, exploratis haud difliculter demonftrare pof-
fumus , cun£tis fere nonnullam olei portionem efle. Ab his
pbtiflime excipio quofdam lapides, 8c terras , quibus tantilla
olei quantitas ufque adeo immixta, ut operam atque oleum uti-
que perderemus , fi coneremur hocce oleum ab iUis fegregare
funt ergo hujufmodi lapides, &c.quarto elemento, terrsenem-
pe,. adfcribenda. Concludere autem ex hifce di6lis licet
quippeoleum, i. e. aliquod inflammabile, in fingulisferecor-
poribusoffendimus, illud unumPrincipiorumefl^e, quod etiani
ad plerorumque corporum compofitionem faciat.
IV. Antequam ad olei naturam defcribendam me accingam, oieidcfim-
"'**
oportet tradere defcriptionemolei,ut reivocabuliqueobfcurita-
tem devitemus. Per vocabulum Olei itaque fignifico corpus ali-
quod unguinofum , liquidum , inflammabile , quod cum aqua per fe
commifceri nequit. Defcripfimus oleum fecundum proprietates
fuas, eft enimunguinofse indolis, hoceft, in quo tangendo ob
glabritiem partium vel globulonim fibi cohserentium pinguitu-
dinem aliquam percipimus. Si enim oleum ramofum , vel ha-
matum, utfertur, foret, tunc propter particularumaliquarum
acutas eminentias vel extantiam cutem feriret j quemadmodum
fal vel terra j quod autem non fit. Oleum infuper liquidum eft,
qui globuii oleum conftituentes a materia aeris fubtihfljma jux-
ta axem fuam cominuo moventur :eo tenuius eft, quo magis
fincerum fuerit. Nam fi ei aliquid teiTeftre vel fahnum admix-
tum fuerit , tunc denfum utique eft , velut fulphur , fevum
cera &:c. Prseterea inflammabile oleum eft, quoniam ejus par-
tes, a parvo calore, in fubitaneam commotionem incidunt, ex
qua velociflima partium commotione profilit flamma. Hinc vi-
demus, quod olea, quo fubtiliora &; penetrantiora, eo 6c ocyus
flammam ampianr. Ob vchemcntem vero oleofaioim particu-
D la-
 2^ Lib.I.Sect.LjCap.V. De Oleo.
kram commotranera, fcintillam, velflammamexoriri, cernc-*
re licet in pyrite foi^titer confrifto j vel in aliis durioribus cor-
poribus oleo prceditis , fortiterque commotis , in quibus noir
fubtiliffimus aether tantum , fed oleum quoddam velociter
eommotum , flammae fcintillseve au6tor eft. Hujufmodi olei
particuliE, quum in copia inathmofphsera noftrahabitent, funt,-
fi in pernicem motum adigantur , variorum meteorum , tempo-

re jeftivo cumprimis nafcentium au6tores. Aqu^ infuper oleum

,

non , ob diver*
poteft perfede fine alterius fubfidio immifceri
fhm particularum formam atque fitum ; hinc indecvenit, u8
olei globuli , qiialem figuram nos illi affingimus , propter eo-
rum levitatem , inter particulas aquse , forma ab oleo difcrepan-
tes, nequeant hofpitari; atfurfum plurimum ad fuperficiemfe-
ranfur. Eadem particularum diverfitas in culpa eft, quod ex
nonnullis corporibusduplex;diquando & ti-iplex^oleumehciaturj.
qu^ olea feorfum , quamquam bene inter fe commifceantur^
fibi innatare folent. Contingit hoc, quia aliud alio purius vel
magis finceram eft.
^uafres im^ V. Ex hifcc di6bis apparet, falia alkalia per deliquinm foluta,".

Ippenemi!? q^amvis tadui unguinofa videantur, minime olea nuncupanda:

quia nequeunt per fe imflammari,. neque aquas fupernatareifed
hujufcemodi, impropriedi£ta, olea queunt aqua: commifceri,
Sic &
ipfi mineralium coarftati fpiritus vacantur cb deprehen-
fam aliquam gravitatera , quin &
aliquantam pinguetudinem^.
improprie a Chemicis olea. Nam nulla prope ipfis intercedit
fimilitudo olei, nec dcciaratas jam jam olei proprictates habent.
Igitur illiufmodi non funt olea > fed vel filia per deliquium xe-
foluta, ve^falium fpirituscondenfati,. appellanda.
<iua.namres VI. In numcro oleorum nonnunquam variae responuntur,
"^^ Hasc fingula
SmS ^"^. c>leofa plerumque audiunt. eniin primordia
generis fui ab oleoducunt, ut varioe fulphuris eRegno minerali
edLi6tac fpecies,. quce fulphura, velut pauloante dixi,- funt cor-
poraexacido, atqueoleo compofitaj cujusgenerisinplerifque
ferme mineralibus reperitur. Ingentem me Hercule in Vege-
tabihum regno invenimus horumoleoforum copiam.v.g.omnis
generis gummata , refinam , balfamum , quorum itibftantia: prx-
cipua 2ars eft oieum cum nonnuUa quantitate tcrrae, falis,6c
aquas
 Lis.I.Sect.I. Cap.V. DieOleo. »7
aqu^e' copulatum. Vocamus autem hujufraodi oleofa, quia a
pociori plerumque fieri folet unius rei nominatio. Ita 6c in re-
gno animali corapluria oleofaofFendimus ibi enim habemus adi-
:

pes
, pinguedines diftsE , feva , ceram &c: quorum au-
alias
tem craffitudo oritur ab admixta aqua , 6c modica cujufquam
terr^fubtilioris quantitate: veruntamen, hujufcemodi oleo-
fi

fa dellilhtioni fubraittuntur, horum

veh^mentia ignis
partes a
alterantur, ac alium fitum affumunt, aliamque figuram j hinc
ctiam denfitatem fuam coloremque cum odore amittunt , eva-
dunt liquidaplerumque, atque empyreuma redolent, qualeem-
pyreuma vix eis potefl demi, nifi aliquoties fuper fal ahquod al-
kahcum deftillata fuerint -, &
tum demum fcetorem quidem fuum
perdunt, perdunt autem infuper faporemcum viribus ordinariis
fiiis. Nam ejufmodi olea, ex animalium partibus fc. deflillata,
iiunt per crebriorem defHlIationem infipida atque inodorai ex
quo phacnomeno evidenter (apparet, olea terrellriora . fc. em-
pyreumatica, a quovis inverfura iri.
fale alkali
VII. Oleorum diverfa inveniuntur genera. Hxc pofTunt <l"<jt.g«t€-

liaud inepte ad duas clafTes redigi , inque unam refero nativa , beafitm.
inque alteram artefa<5ta,olea. NativanoHs occurrunt, haec &
quidem penetrantiflima , in quibufdara regionibus e terra, faxifve
cxudantia , aquas plurimum fupernatantia , quemadmodum
talia olea in Sicilia, in Agro Mutinenfi, & alibieterra expulfa,
reperiuntur, exgr. oleum Terras, oleum Petras , Naphta 6cc.
E plantis olea potiflimum balfami inflar exfudant j licet &
in hoc regno permagnam olei quantitatem reperiamus, illud ta-
men particulis aquofis Sc terrcftrioribus oppido intricatum eft,
itaut plerumque indigeamus aliquo inflrumento , 8c manuum
opera, antiquum in apricum proferri poflit. Nativa olea in
animalium regnovix uUa habentur, fedolea heic multam aquam
fibi &terram afTociatamhabenti inde eorum folida compages.
ylrtificialia voco olea, quac per artem e corpore aliquoj parti-
culis oleofis dotato , eliciuntur. Horum funt nobis diverfa:
fpecies: alia enim
(\ini xilea exprejfa^ alia co^a^ alia deflillata.
Bina priora nota funt, 8c jampridem in pharmacia Galeni-
fatis ^
ca inclaruere. Deftillatorum vero , quae potius ad artem no-
llram Chemicam fpedant , funt modo duo genera , ejfentialia
D 2. ni-
 %^ LiB. T. SEcr. I. Cap. V. De Oleo.
nimirum , ^ empyreumatica (MQn-x. EjfentiaUa nuncupantur,
qu^ nativo etiam nunc fiiporeac odore, in queis cujufque ve-
getabilis proprietas potiilime fita, prcedita funt: quae vehi- &
Gulo aquofo, ignis ferociam leniente, deftillantur. Hujufmodi
olea fiunt ordinario e Regnovegetabili, ex iitis vegetabilibus ,
qua3 odorem atque faporem aliquem penetrantem habent. Quan-
doqueSc qu^edam pinguedines 8cc. exanimalium regno defum-
ptas vehiculo aquofo deftillantur
, Aft modicum fru6tum ex
:

tali labore decerpimus illud oleum ncmpe

: quod ab aqua
,,

ebulliente ad fuperiora vafis deftillatorii adducitur , vix quic-

quam differt ab ipfa puriori axungia praeterquam quod hsec
-y

paulo liquidior evaferit. Empyreumatica dieuntur olea , qua:

nudo igne, fine uUius peregrini additione, e corporibus igni
commiffis, empyreuma, i. e. aduftionem redolentibus , pro-
pelluntur, ut oleum cornu cervi , ligniguajaci &:c. hujufmodj
liunty aut per deftillationem obliquam , aut per defcenfum , de^
quibus infra.
oienm lon-
vitl. Quod fupcreft, reor, vix ullum elementum inveniri,
faiinvanis quod mutationi xque magis obnoxium lit, ac iplum oleum ex- :

^mumur. peniT^wi' cnini ^^ oleo contrarias vicifHtudines ,

quam in.ipfo fa-
k. Sal namque quo magis illud ex una in aliudcorpus migraty
eo magis id particuias terreftriores amittit. i. e. volatile effici-
tur, velut hoG fatis fuperque capite pra^cedente demonftravi-
mus. Verum enimvero oleum, quo magis id ex intimis terr»
proveniens pro ufu nutricatuquc tam vegetabilium, quam ani-
malium adhibitum fuerit, eo raagis id volatilitatem fuam amit-
tit. Tametfi nonnulla vegetabilia modica adhue quantitate ali-
cujus olei penetrantioris dotata fint y ufus tamen docet, majo-
rem olei crafTioris empyreumatici ex iis elici portionem. Ve-
rum enim vero longe alia conditio animalium eft,, ex quorum-
partibus vix quippiam olei cujufdam ejfentialis propelli , ipfaex-
perientiailultorum magiftra, demonftrat. Equidem oleum, ex
,

terrapromanans,quorumvis cseterorum oleorum fimpliciffimum

eft, ac ullo ferme peregrino additamento praeditum tamen ra-
, rb tak habetur , fed plerumque aliis rebus omnifariam ad-
mixtum varia corpora compofita efficit. Nam fi ei nonnihil acir
difalis adnjixtum , oritur inde fulphur: Si terra, fifalaliquod,. fi
aqua ^
 LiB. I. Sect. I. Cap.V. De Oleo. t<)'

Jtqua, fecundum variam mixtionis quantitatem 6c calorishujufmo-

di conjungentis qualitatem , ei admixta fuerit , exoriuntur
deinceps diverfa coi-pora mixtaj de quibus ki futurum plura.

Sequuntnr quadam ex capite excer^ta axioma-

fjoc
ta notatu nojt indigna,
A X I O M A I.

Oleum eft materia Ignis.

D E M O N S T R A T I O.
Nam nullum corpus poteft arderc vel flammam
, concipere
nifi eiquodvis oleum admixtum fuerit. Periclitare modo in fa-
le, terra, velalio bleo deftituto corpore, quamlibet rem igni
committe, &
confido te nullum unquam ignem ex his conftru-
6turum effe, 6c videbis ne flammam quidem ejufmodi corpo-
ra conceptura , nifi quoddam oleofum ei permixtura fueric.
Modica autem olei quantitas, quantitatem aquas maximam, al-
teriufve corporis ad comburendum alioquin non idonei , fecum
deflagrando abfumit. Exempla habemus infpiritu vini, in ve-
getabili quopiam fuccofo, 6c in aliis corporibus ad comburen-
dum minus aptis. Falfiffimum ergo eftj. acida falia dumtaxat
ignis materiam efle.
A X I O M A II.
Falfum eft, olea ex falibusvolatilibus fieri.

DEMONSTRATIO.
Concedimus equidem faHa ab olco quopiam terreftriori vola»-
, & falibus volatilibus nonnuUas olei partes efle permix-
tilia fieri

tas , ut apparet eorum diverfo odore , quem puto ab admixto

oleo dependere damus prseterea ipfa falia alkalia volatiha igrii
:

commiffa flammam aliquam concipere , quod videtur fieri non

pofle, nifi eis parum olei aflbciatum eflet. At enim vero ex
his non conficitur oleum polTe arte ex falibus volatiHbus con-
ftrui. Nam quomodocunque aliquis falia finccratra6taverit puto
eum nunquam demonftraturum, fe eain verum oleum tranfmu-
tafle, nedum aliquid , quod oleo fimile eflet, ex eis elicuifle.
A X I O M A III.
Falfumeft, olea efle falia volatilia , ac nuUam differentiam;
dari oka inter & falia volatilia.
D t DE-
 |0 LfB. I. Sect. I. Cap. V. De Oleo.
DEMONSTRATIO.
Miror qui id quorundam in mentem venerit , ut perfua-
,

{iirimum habuerint , oleum &

falia alkalia volatilia nee natura

nec proprietatibus inter fe differrej eum tamen experientia con-

trariumedoceat, fcilicet utraque toto , utfcrtur, c^lo interfe
difcrepare. Conftat cnim olei alicujus deftillati guttam unam
interius fumptam plus corpus humanum exagitare, inteili-
nam humorum commotionem excitando , quam fcrupulum in-
tegrum falis cujufvis volatilis, optime ab oleo fuo depurati: (i
vero inter hcec nuUa differentia effet , quid cauffae eft, ut non
parilia efteda edant. Adhuc olei deftillati eJ/entiaUs^ feu empy-
reumatici guttalblum unica, poteft menfuram aquas fuo fapore
& odore imbuere, quod minime gentium de falibus voiatiUbus,
licet ejus quis drachmam fumpferit , afferere licet. Tandem
conceftb noftro axiomate fecundo, conceditur 6c hoc axioma.
SCHOLIUM ET iETIOLOGIA.
Efficientia Olea copropter majorem motum in corporis noftri humori-
oleorum iu
«orpore hu- bus cxcitant, quam fal volatile quoniamolei partes, in minutif-
fimos globulos divifas , non adeo magnam in ftomacho fubeunt
mutationem , quam aHquod fal volatile, fcd illa totis viribus, ob
eorum puta fubtiUtatem, maffamfanguineam intrant, fequein-
terponunt inter partes vifcidas feu tenaces fanguinis quocirca
:

has, quoniam lubricse &

tenuiores, atquc ideo agihores evafe-
runt , poffunt velocyus commoveri , velut id obfervamus in qui-

bufdam humoribus lentis, quibus tantillum modo olei admix-

tum fuerit, tales tunc lubricos atque liquidiores fieri. Qui il
ita fuerint, habiles tumfunt ad permeandum canaliculum ali-

^iUquem anguftum. Quantum vero ad falia volatilia pertinet,

fciendumeft, ^pimo magnam inftomacho fubire mutationem,
quippe in eo fortiuntur plerumque muriaticum faporem , quo
Scdotatus eft fanguis nofter: &
fecundo^ quamvis integris viri-
bus permearent 5 tunc tamenquam maxime intricarentur parti-
bus humidis atquetenacibusfanguinis, itaut iftiufmodi faliane-
queant taicm motum in fanguine excitare, quemadmodum
olea deftillata alicui data , folent. Plura de his alibi tra-

A-
 LiB. I Sect. I. Cap. V. De Oleo, ^ji
A X I O M A iV.
Olea puranunquam funt acida, necinacidorumnumerocol»
locanda.
DEMONSTRATIO
Kunckdm^
igitur commifit
Errorem ftatuens, oleum, immo
omne inflammabile, originem fuam ab acido duxifTe; diflinxit
prseterea acidum fubtile a fubtiiiflimo. Non fuggerit autem ar-
gumcnta idonea, quibus convincamur, ejusmodi acida , ac ille
llatuit, in rerum univerfitate dari. Quod vero ad ipfum oleum-
attinet, neminem exiftimo demonftraturum , in eo, ab omni-
bus fordibus vcl additamentis purgato, latere quicquam acidiy
vel hoc plane efi^e quoddam acidum. Etenim fi oleum e/Tet aci-
dum aliquod , experiremur id aut guftu , aut afFufione alicujus
alkali , quo cum & leviffima quaeque acida aliquantenus efferve-
fcere folent : atqui neutrum poteft dici. Sed contrarium po-
tius experiuiur , nempe qusedam olea diftjllata cum acido
mineralium fpiritu effervefcere , quod non fieret, fi ejufdem^
prorfus profapi«: eft!ent.

A X I OM A Y.
DifTerentia odoris' , coloris atque faporis alicujus rei c^ritur
potiflimum a diverfa olei y 6c falis commixtione.
DEMONSTRATIO.
Terra enim, 6c aqua, fi quando fueiint fincer^, & odore
Sc colorc carent Sin vero &
oleo fuerint aflbciatse, varias
:

tunc formas , variafque qualitates nancifcunuir. In oleo tamen

major differentia invenitur, quam in ipfis falibus. falia Nam
poflunt ad paucas fpecies redigi , qure plerumque quod ad for-
mamy quod ad qualitatem eorum pertinet , haud multum in-
ter fe diftant. At oleis fingulis fingularis eft quxdam tum qua-
litas, fapor, tum odor. ConcTudimus itaque ex his didris,.
tum
difcrepantiam rerum fapidarum plurimum ab oleo aliquo, cum'
fiile varie intermixto , ortum fuum ducere.

A X I O M A VL
Quibus vegetabilibus nullus fragrans odor, ex illis vix qiiip»
piara olci eJfentiaUs deftillatur. Ergo vegetabilia , quo magisfra--
grant, eo plus6c oIeo^^«?;«?/? abundant.
 2A Lib.I.Sect.I. Cap. V.De Oleo.
DEMONSTRATIO.
CaiHratn odoris praecedente axiomate ftatui oleum ejfentlalt
aliquod efle ; certum igitur hoc indicium eft , quod ubi fra-
grantiam aliquam in re quapiam deprehendimus , quod ibi &
hofpitetur quoddam oleum eflentiale. Contrarium experimur
in vegetabilibus inodoris, v. g. laduca, plantagine, cichoreo
Scc. qu£e fingula ullum pene oleum ejfentiale fundunt : at m-
pyreumatkum quandoque in fatis magna quantitate.
A X I O M A VII.
Singulorum corporum naturalium cohserentia dependet ab
oleo aliquo.
DEMONSTRATIO.
soUdiws Videmus enim in vegetabilium , & animantium partibus,
«orporum
^^q^j^ ^^q compa6tiores hse funt, eo magis esedem fcateant oleo
quod ex iis magna ordinario quantitate propelUtur. v. g. in
cornibus, ligno guajaco &c. quae refpedu aliorum leviorum
ac porofiorum corporum , duplum fere plus olei fundunt , quam
h^cleviora: expulfo autem oleo , naturali corporum glutine,
friabiha evadunt quseUbet corporaj uthoc adoculum , utajunt,
demonflirari poteft in fingulis rebus , quoad non ampHus fuma-
rint, combuftis. Non dubito etiam metallorum mineralium-
que plerorumque foUditatem ipfi oleo vel fulphuri adfcribere.
Hoc autem iUis inefle arguit aUquorum accenfio cum nitro,vel
candefaftorum odor fulphureus &c. Quid? quodvense metal-
lic^ admodum durae, cum leviterurantur, fulphure fibi adjun-
^o ex parte priventur, atque adeo friabiles evadunt.

C A P U T VI.

$l«aque T> Oftquam rerum naturaUum Activa Principia contemplati

coipora J^ fumus j ordo fcriptionis poftulat , ut pcrgam fcribere de ter-
haEnon- tio corporum Principio, a me Neutrum dido quo vocabulo
:

fil/'^?"^ ipfam Aquam inteUigo. Omnipotens hujus univerfiConditor,

'^"'
auou hujus Uquidi Elemcnti quoque mirum, quantam copiam crea-
vit. Reputet enim fecum reda via maximam ejus quantitatem
or-
 Lib.I.Sect.I. Cap.VI. De Aqua. 55
crl)em tcrrarum amplc6tentem, circumdantem , permcantem-
Supni nos eft aqua nubes, rorem, &
alia meteora conftitucns :
hifraaut terramambit, utvaftiffimum ^equor, aut eandemper-
meat, ut teflantur omnis generis fontes &
putei, &profundac
fodince, cx quibus mineralia eruuntur. Nihil imprcefentiarum
dicam ,
quod & ipfa aqua ex uno quoque corpore fere propel-
latur-, corpore filtem jam demum e loco fuo, in quo genitum
fuerit, exempto. Sicque ex ipfis lapidibus, metallorum mine-
ris 6cc. anobis (icciffimacorpora habiris,nonnihil aquas benefi-
cio ignis' expeUitur. Eccam rationem , cur concludere pofii-
mus , tiquam quoque in numero Principorum corporum efle,
quoniam hxc in fingulis ferme invenitur. Hanc haud parum
facere ad rerum quarumvis produ6tionem non indo6te ab //<?//-
Tfiontio in fcriptis fuis pafiim demonflratur , qui tamen a nobis di-

fcordat, quod (latuat, aquam duntaxat efle unicum corporum

Principium ( qua; & fuit fententia Thaktis Milefii , ut perhi-
bent Plutarchusm Philofoph. l. i. c. iii. & Cicero. de Nat.
JDeor. Sic& Zenonis Cynici tefte Diogenc Laertio libr. vi i. )
Famofum alkaheft, cun6la corpora in hquorem aHqucm difl^bl-
vens , tanquam argumentum , quo opinionem fuam ftabiUat
affert. Proinde ita argumentatur. In quod aUquid refolvitur, ex
eoexiftit, atquoniam omniafoHdaUquorealkaheftico inaquam
reducuntur, ergo ha:cex aquaexiftunt. Vemm, quoniam ejus
opinio jamduduma plurimis do£tis refutatacft,imprimis a Nob.
Boyle in Chemico Sceptico, ideoejus confutatione fuperfedeo.
II. Neutrum pronunciavimus efl^ aquam elementum eo quod
Quare aqui
aquanec a6tiva,necpaflivaftri6teeftvocanda: utriufque enim fa- ^"e dk^itur
cultatis conforseft. Namque AUiva eft aqua, ubiomnis generis
neuuumT
{alesjfuccosahaque tenaciadiflblveritj in quorumj diflblutione,
particulae ejus tcretes, 8cflexilcs infinuant fe in mododi6torum
poros,eofquedivellunt,quibusdivulfistotumcommunitercorpus,
quod difl~olvendum crat , in partescollapfumintraaquscdifiblven-
tis poros aflumitur , ac ita con)un6tim corpus aliquod liquidum
conftituunt, evaporataveroaqua, corpusdiflblutum demum fic-
camin formam vifui fe noftrofiftit. Pajfiva autem eftaqua, ubi
hascquafi vehiculum, in quod 8c fal, &
oleum abfcondita, una
corpori nutritionideftinataad ingrediendum a calore aliquoex-
E cite-
 j4 Lib.I.Sect.I. Cap.VI.De Aqua.
citetur. Ha;c eft cauna,quare perraro qujedam aquapura, 8c
(implex reperiatur. Plerumque enim quibufdam heterogeneis.
^i. e. cirterorum Principiorum particuliseft imbuta, &
confpur-
cata, cujufmodi ordinario vel in decoftione , vel in afTervatio-
ne ejus lefe manifeftant. En cauflam , qui fiat, ut aquas nati-
va: facillime quoquo modo putrefcant j qualis autem putredo>
ab admixtis oleofis, falinis ScteiTeisparticulis, a levi quovis ca-
lore prius in fermentationem , poftea autem in putrefa6tionein
reda^tis, ortum habet, gigniturque.
Aqasede- jjj j^eraquani autem, quam pro Principio corporum ha-
bemus, cc quam Chimici ^\i2i%pblegma vocare malunt, intclh-
gimus corptis aliquod Jimplex ^ Uquidum^ diaphanum^ infipidumy
quod ah oleo ratione aliquarum proprietatum di^verfum efi. Aquae,
quia extenfio competit, efle corporeumahquod, nemo inficia-
bitur extenfio enira efl una ex prsecipuis corporum attributis,
:

cujusopecorpus^quoddampercipimus.AquajquamproPrincipio
habemus , oponet efle fimplex. Natura enim elementi corporum
iitaeflineiusfimpHcitate. AquapuraScUquidaeftSctranflucida,
cujus modi proprietates &oleo funt: differt tamen aqua ab olea
ratione pinguitudinis , quam illa non habet. Liquida autem
cflaquaquiahabet flexilestcretefque,fecundum axem fuam con-
tinuo ab aethere commotas, particulas: quie fibi mutuo leviter
duntaxat contingunt : hinc inde fit, ut ejus partes a levifiima
quoque calore difcedere conentur: 6c ad exhalandumquam ma-
xime pronse fint. Eadem partium figura atque fitus fimt in
caufia, ut aqua pellucida fit, particuhs nempe lumen emittenti-
bus nihil obffat, quo minus e« ipf^ per interflitia perque poros
fuos pertranfeant: 6c quia ejus partes flexiles, nuUifque acutis angu-
lis, vel afperitate funt dotatse hinc evenit, ut illiC in fibrillas lingu^
:

nerveas nuUum motum tremulum excitent , quam ob cauflam ani-

ma nofl:ra tale fubjedum, tanquam quoddam infipidum, dijudicat.
AbOleoaquaeftdiverfa ratione pinguedinis^inflammationis, 6c
mixtionis. Diverfa partium figura in caufla eft , ut per fe fine
additamento aUquo i.e. finc alterius principii interventu oleum
cum aqua non coeat. Et quoniam aqua , qua plerumque uti-
mur, alienarum rerum particulis confpurcata terra imprimisSc
Hiodico fale : propterea volumus aquam pro Principio agnofce-
re^
 LiB. Sect. I. Cap. VI. De Aqua.
I.
3;
1^5 fifincera fumt, & rebus alienis proiTus caruerit. Utautem
aqua ad talem puritatem quadantenus redigatur, oportet eam
femel atque iterum ac fepe deftillare. Dixi qnadantenus: ali-
quisenim periculum fecit in aqua trigefies deflillanda expertus
:

mutem eft, peracla qualibet deftillatione aliquantam terra; por-

tionem in fundo vafis identidem fuperftitem fuifte.
IV. Explicata aqux defcriptione, tradendse ejus differentix Differeiwsi

funt. Vocabulum aqua; latiori fenfu fumptum,variasfpeciescom- *i^«^'»>>

ple6litur > alia nimirum aqua dicitur nativa , alia artificialis.

Nativa^ cujus iterum diverfe fpecies inveniuntur, perraro pura
i. e. finc ullo peregrino fibi admixto habetur. Ex aqua, fi ipfi

lal aliquod commune immixtum fuerit, Oiiunmr fontes falim -,

quin & ipfum ^quor immenfum eft ex aqua & fale muriatico
compofitum, abs quo tamen modo di6ti fontes per meatus fub-
terraneos derivantur. Eadem aqua naturalis , cum illa per loca
fubterranea, vitriolo, velalumine, vel alio fale minerali reple-
ta, ducitur, difTolvit talia mineralia,6c fecum abducit, 6ccon-
flituit \ZYia generzacidularum nec non eadem aqua mineralium
:

folutione , prcefertim aliquo Sulphure gravidata , & ab igne

fubterraneo calefa6ta , eft au6tor, ut diverfigeneris /^^r;^<^ exo-
nantur. Vapores aquas e terrac globoaqueo furfum vehi, inquc
aeris frigidioris rcgione condenfari , deinde aut in Plwviam , aut
in Nivem 6cc. transformatos , in terram denuo delabi , notum
eft omnibus. Artificialium aquarum diverfas quoque habentuu
fpecies; nam alia dicitur fimplex, compofita. Simplex ap-
alia
pellatur aqua^ quce auxiliante deflillatione ex una duntaxat re
per fe, aut affufione aquse elemcnturis, vehiculi loco huic rei
deftillanda^ ancillantis, expellitur, eaintentione, ut partesfub-
tiles, in illamateriaabfcondit£e, una cum aqua fegregarentur.
§ic in officinis proftantaqua rofarum , aqua lavendulse 5cc. Com-
pofit a wtro aqua nominatur, qu^ e diverfis fpeciebus , oleo &
fale aliquo volatili dotatis, vehiculo quodam liquido deftillatur.
Gratia Exempli aqua apople6tica , Carbunculi &
fimiles, in
pharmacopoliis, pro futuro Medici ufu extantes.
V. Supereft meminifTe fupra memoratas qualitatis pafliva; , Quare aqua
quam aquie etiam adfcripfimus. Sciendum itaque eft , aquam fyj'1"* '^""^'
ob pororum diverfitatem capacemcfTe, ad varias particulas,-
E i ut
 3(5 LiB. L Sect. L Cap. VL De Aqua.
ut falinas , terreas , lentas , plerumque ex oleo terre{h'iort
compofitas, fufcipiendum 5 cujufmodi aqua, multis nimirum
pavticulis hctcrogencisimbuta, has feducit inillud corpus, quod
nutricndum eft. Ex fe ipfa autem aqux nuUa vis eft poros du-
riorimi corporum intrandi etenirn nimis ipifta cft, cum fue-
:

rit frigida, propterea ci auxilio cft calor quifpiam, partes aqua:

denfiores attenuans. Rarefa£ta divifaquc in minutiftimas aqua
particulas, idemcalor, quiautafole, aut ab igne fubterraneo
provenit , illas commovct impellitque vel in fubtiliftimos
quofquecorporiscanaliculos,utpartes,nutricatuiaptaE,nutriendiE
rei apponnntur&: aftimulenturj fupervacuum vero aquofum per
inienfibilem exhalationem paulatim avolet. Adde athmofphx-
ram premendo, modo
liquida quselibet!, in canalibus contenta
diftcE rerum nutritioni fymbolam dare. Et hsec funt quiK dc
paftiva aqua^ qualitate commem.oranda duxi. At miftis eisjquac
ad Phyficam potius fpe6tant, perpcndaraus fet^uentia axiomata^.
ChemicE tironi fcitu magis neceftaria.
A X I O M A I.

Aqua ex re quapiam deftillatay eft aut purum phlegma, aut

CX falino oleofis particulis compofita.
DEMONSTRATIO.
^uxns Ex vegetabilibus nullo oleo ejfentiali^ & fale volatili prasdi-

iTiiatfoliV
^^^' i^^"ca, tormentilla, &:c. quin
^' S- e plerifque anima-&
c«mmittan- lium partibus, per felcniter, per Maria^ Balneum duntaxatde-
SIU
ilillatisj nec non e crudis c terra rcccnter defumptis minerali-
bus, nil aliud , quam purum putum phlegma , hoc eft aqua
quacd.im elementaris deftillatur. Ex iis autem, qu^e falino oleo-
fis particuiis, volatilibus nempe donata; funt , qua: fe, vel fa-
pore, vel odore communitur manifeftant , ut lavendula, co-
chleariaScc. aptiftlmefieri poflunt. E
Regno Animali , 6cMi-
nerali, quia principia accuofa particulis tcrreis admodum im-
plicata, talesaqux deftillatxfieri non pofliint, excepto fterco-
rc quovis, qiiod in deftillando nonnihil de virtute fua cum aqua
communicat.
S C H O L I U M.
Ex hifce di<51:is conftar, quam prarpoftcre tot aquae deftaUatiC
in pharmacopoliis aflerventur,quarumpotiftimapars erebuster-
reftri»
 LiB. I. Sect. I. Cap. VI. De Aqua. g/
reftribus deflillata, eplantagine, burfa paftoris, foliisquer-
iit

cus , &: cxteris corpoiibus fixioribus, Vis adftringendi , quara

cjufmodi aquis nonnulli ex medicis tribuunt, latet in rcfiduo jt
dellillatione. Firma partium cohxrentia in caufla eft , ut
pera£ta taliiMn adflringentium deflillatione nihil aliud , quam
inei*um phlegma , ratione inftrumenti , deftillationi infervien-
tis, potiflimum ex 3cre fabrefa6ti, nonnihil alteratum accipia-
mus. Eadem conditio eft aliarum rerum y firmam partiuiu
nexum habentium , ut borraginis, buglofli&c. Quandoqui-
dem vero hujufmodi aqux flillatitix nullas vires,nifiquascum a-
qua elementari communes habent: igitur illius modi aquas non
magni, fed tsruncii facimus 5 fubflituimusautem in earum locunj
puram modo aquam pluvialem , quam vehiculi loco ufurpare li-
ceti vel quod mehus eft, horum vegetabilium fixorum deco-
^ionem.
A XI O M
A 11.
Simplici deflillationi fruftra fubjiciunturiingula corpora odo-
re deflituta.
DEMONSTRATIO.
Simplicem voco deftillationem, quEcfinererum aduflionefit:
quic utneaccidat,addimus rei deflillandasquoddam humidum,
quod partes volatiIesfecumabducit,aclenitignis ferociam. Huic
autem incaflum cun6ta mineraIia,pIeraEqueanimalium partes 6c
vcgetabilia inodora committi, Experientia docet. Quvc cum ita
diclarum rerum conditio fit , confequens eft, ut non modo fim-
plices, fcd ctiam tot fiimtuof^e in ofHcinis proftantes, erebus
fixis deftillatce aquse compofitse, ut aquaantiphthifica, antidy-
fenterica 6cc.quamvis earum inventores nefcio quam pompam
in dicendo adhibeant, ac inanem modo fcientix oitentationcm
prodant , in exilium , ut ita dicam , ejiciantur. Opinionem
meam confirmant medici magna prudentia, ufu 6c exercitatio-
nepracditi; eos nempe, qui di£tas aquas conficiunt, oleum at-
que operani , ut tritum jampridcm fermone proverbium ha-
bet, perdere.

E X CA'
 jS LiB. I. Sect.I. Cap.VII. De Terra.

C A P U T VII.

^e Terra.

ip &
uno neutro , duobus adivis
Erfpe^Vis cum cura 5c confilio
corporumprincipiis,rupereft quartum, Terra nempe,in-
veftigandum. Hujus caufla qujedam in medium proferam ac
patefaciam , qii£e 6c rationi 8c experientise repugnare minimc
videntur. Ut autem dicenda aperte ac plane explicentur, o-
portet ordine, finequovix quicquam re6ke tradipercipiquepo-
teft,procedere.
Quxnamies Vcrum ut ad propofitum perveniam, tirones Chimiazad-
\{^
bu"o fi?"" monendos , duco , me non vocabulo terrx inteiligere , illam ma-
coop^andaJ
gnam hujus mundi opacam, atque ab aqua circumdatam, eque
diverfis mixtis conftitutam mafiam : quam vulgo globum terre-
ftrem, tellurem, vel terram latius nuncupamus , quo fenfii illa
pafiim in Sacro Codice accipitur. Neque illam terram volo ,
quam pedibus calcamus , quasque terra plerumque audit 6c :

quseterra tofumpta, aliaslimus, argilla, 8cc. vocatur, y.g.

bolus, marga, creta 8cc. quae omnes diverfi generis Principiis
dotat£e funt: qua de cauflaminime a nobis pro Principio corpo-
rum habentur. Sed nos fumimus terrze vocabulum prefl^e ac
magis ftricte. Scilicet vocabulo terras intelligimus corpus aU^
quod fimpUx , folidum^ friabile^ i»ftpidumy immutabile ^ in igne
coyiftayis.

Defciiptio- Dixi illam terram , quam pro Principio habeoj corpus

III.
RIS
is terrae ex-
aliquod firnplcx efl^cj ad Principium enim talis res, quae ab o-
***'"''
mnibus extraneis particulis liberata, velut id quoque cap.
prxced. admonui, requiritur. Soliditas oritur a ftabili firma-
que partium forma. FriabilisTerraeft quoniam ejus particul^e
fc leviter tantum in extremitatibus contingunt. Infipida eft ea-
dem , quia ejus partibus nullse acuminatae , fcd obtufse folum
cminentix funt, qu^e vix ullum fenfiferum motumin linguano-
ftraexcitare valent, fed fupra linguam., pariter ac glebx quo-
dammodo rotundatiE eflent , feruntur. Immutabilis eft eadem,
i. e. quxj quamvis afale aliquo pofiit exedi, atque adeo in li-
quo-
 LiB. I. Sect. I. Cap.|VII. De Terra. ^9
quorem tamen nonfequituream efle tranfmutatam
redigi, inde
deftrudam, abolitam: quonia&m hanc poflumus recuperare, fi
modo iftud folvens additione contrarii fuerit deflruftum, vcl ab
ignc in auram abadum. In igne per fe terra perftat, propter
partium gravitatem &
cohaerentiam.
IV. Appellavimusterram£/^;i^<?;^///;waliquod^^^i'«;«, quip- Qli"et««a
pe caetera , fal fc. oleum, &aquain hanc agunt, hancad fuum paffi^vumTp--
nutuminformandoinfle6tendove, utmodohxc,modo aliaqux- P^i^^'^-
dam concreti forma emergat. Qua de caufHr verifimile nobis
videtur, terram flngulorum ferme corporum mixtorum dunta-
xat bafin efle &fundamcntum, abs qua illorum forma, acdu-
ra compages dependent 6c vix , aut omnino non,pofliimus
:

quippiam in hoc mundo invenire,quodcrebrioribus, tum mu-

tationibus , tum vicifl^tudinibus aeque magis obftoxium fit
quam ipfa terra. Hxc enim non potefl non contineri , tam
pura,tam fimplex, quin illa protinus, in momento quafi , cum
reliquis Principiis cujufdammodi conjundionem fubeat. Porofa
eft, idcirco facillime aquam admittit, cumque ea congreditur.
Siquidem vero oleum, 6cfal, ut Cap. anteced. dixi
in terra ,

fuum habent ordinario domicilium , inde h^ec nullo negotio

cum terra permifcentur , cumque ea in uniufmodi concretum
coalefcunt in primis vero fi vel aer, vel calor quifpiam , fu-
:

pervacuas aquae particulas abegerit.

V, Exhis diftis materia patet , quam opinamur, pro Ele- Quarr«mi»
mento paflivo habendam efl^e. Certe nonillam volumus, qus; ""sapte tei-
a Cnymiitis ordmario terra mortua, vel caput mortuum voca- tur.
tur: hjEC enim haud omnibus extraneis particulis viduata> fed
ex ea potefl aliquando non exigua cujufpiam falis portio elici
quemadmodum addubitanti id tentare licet in capite rnor-
tuo vitrioli, velaqua fortis. Sic & plerique vegetabilium con-
crematorum cineres, non merentur elementum Terrx vocari:
ex fingulis enim quidquam falis cumaqua educitur. Neque vero
metalla mineraliave qua^dam beneficio alicujus menflrui corro-
fa, 6c affufione alicujuscontrarii interreamformamprsecipitata,,
aut quoquo pafto in pulverem redafta , nomini terr^ fincera::
cooptanda funt> fiquidem hacc non funtin fuaPrincipia refolu-
ta)fed additamento cujufquam falisalkalivolatilisjquod menfl.rui
cor-
^o Lib.ISect.I. Cap. VII. De Terra,
corrodentis partes acidas , metallo foluto intime junftas, ab-»
forbet j qua dc caufTa metallum, aut minerale illud, iterum fui
juris fit
, ubi poffunt conjunda in igne liquentur , reduci ia
priftinam formam. Item omnis generis vulgo vocatas terras,
utibolum,argillam 6cc.numero elementi eximimus: quippehu-
jufmodi non liint purx terrse, fed abundant communiter aliqua
aquae quantitate ,
quse ex iis ope ignis propellitur , quin pel- &
nonnunquam
litur inde aliquantulumolei, aliquando liquorqui-
dam acidus. In numero igitur Terr^, qux maxime finceraeft,
ponenda funt cinis vegetabilium , ex quo omne fal cum aqua
cduftum, animalium olfa 6cc. ad albedinem ufta 5cc.

Excerpta mnnulla axtomata.

A X I O M A I.

Terra efl omnium Elementorum fixiflima. i. e. quse per fe

fine additione aliqua ad dillipandum minus apta eft.
DEMONSTRATIO.
Experimur enim , fitalisteira, qualemdefcripfimus, omni-
modis tradetur , illam tamen fixam fuam qualitatem retinere.
Interim haud nego , eandem terram, cum a majorealiqua vi,
cui refiftere nequit, arripiatur, vel fecum cpngredi impellatur,
nonnunquam ex parte volatilem reddi in tantum , ut h^c una
cum ca:teris in auras pofiit diflipari. Inde tamen nemo inferat
veiim, terram efl^e tranfmutatam , imo ad nihil recediflc. Con-
trariumExperientiadocet, nempe fi terra talis a vinculis fuis,
vel potentiori fuo , quo ligabatur , liberata fuerit , eam tunc
demum indolem nativam recuperare.
A X I O M A II.
Terraeft crebiori mutationi obnoxia, quam reliquaprincipia:
velterraa diverfa c^eterorum Principiorum additione, 6c vario
caloris gradu in formas innumerabiles cogitur.
DEMONSTRATIO.
Exempla qux enuntiatum noftrum confir-
paflim obvia funt,
mant. Profefto Terra inftar Vertumni eft, 8cab additamentis
omnifariam immutatur. Ha^c, prout ejus velminor vel major
ponio reliquis principiis fuerit admixtaj in caufta eft ut resex
iftis
 tiB.T. Sect.T. Cap. Vir. De Terra. 41
l{liscompofita,vel minorem vclmajorem indeptafitfoliditatem;
& quod confequens eft, aliam atque aliam formam.
A X I O M A III.
Nec plus, nec minus Terrx hoc tempore in mundo eft,
quam omnipotens Creator in principio rerum condiditw
DEMONSTRATIO.
Equidem concedimus , plures creatu4"as viventes nunc tem-
poris in mundo inveniri, quam fuere ab ejus initio; 8c quafque
creaturas indigerc, & vi6tu, &
ami<5tu, ex terra potiilimum
defumendis j & res fingulas ad di6tos ufus neceflarias aliquanta
terrx portione donatas efTe. Quibus pofitis, nemo tamen inferat,
velim , t^rram , qua terram , diminui. Namque fi aliquis di6tas
res cum animo fuo confideraverit , eum , confido , facile per-
cepturum, eandem Terr^ portionem in mundo eile, quanta a
Deo T. O. M. almo noftro conditore in primordio rerum crea-
tafuit. Tcrra enim illa, qux nobis videbatur abfumpta, ac
in innumeras formas transfigurata , minime ell ablata , nequc
diminuta i fed tantummodo fub variis fpecierum formis larvata.
Haec poft interitum cujufvis creaturas ad fuum priftinum fta-
tum redit, cumque tellure denuo conjungitur.

C A P U T VIII.

2)^ Subjedfo Qhemia,

Lteriam, ex qua cun61:a corpora generis pri- Quidchc-

jrunt, perpendimus.Hsec materia non u- micumface-
niufmodi , fed ad quaterna fumma genera, ad fal , oleum aquam it e°"cbuT, a
6c terram utpote, rediei poteft quaterna autcm hsecce revera fettanfaftis,
:
j°
r^^ rerum dari, •
rj r r •1
- refte ratioci-
muniverhtate conndo me latis fuperque capitibus netm.
pra:ced. demonftrafle. Quas quamvis ita fe habeant, nolim ta-
men, ut ea aUquis accipiat proinde ac fl fingula, qux protuH,
ex oraculo ApolHnis Pythii eflent edita, ac nihil poflet efle ve-
rius; fedvclim, ut aHquis de di6tis addubitet, ac pauhfper fit
fufpenfus animi, non tamen utPyrr/jow/VjquosGrarci a-A.i7r%iK^g
appellant, qui de unaquaque re nihil veri decerni,nec eam men-
ie comprehendi pofle contendebant, quorum fufius mentionem
F fe-
 4» LiB.I. Sect.I.Cap.VIILDeSubject.Chym.
fecerunt. Diogenes Laertius in Pyrrho Helienfi 6c Jul. GelL l.xi.
e. V. Noct. Attic. Ratio illis ha:c erat, quam profert Petronius
^rbiter in Fragment.
Fallunt nos ocuU^ 'uagique fenfus
^ Oppreffa ratione mentitmtur.
Nam turris^ prope qude quadrata furgif ^
Attritis procul augulis rotatur.
Hiblaum refugit fatur liquorem
'

Et naris cafiam frequenter odif.

Hocillo magisy aut minus placere
Non poffet , nifi lite deftinata,
Pugnarent dubio tenore fenfus.
Sed dubitandum tantifper Chcmico efl de rei , a fe omni fa-
riam exploratce, indole, quoadomnia, quse in utramque par-
tem afFcvre poflunt etiam atque etiam dcHberata fuerint. Qui-
bus tranfadis ipfi tum licet, &
integrum eft,de rebus a fe per-
a^tis fcntentiam proferre. Sed h^ec obiter , & cafu quafi de
modo ratiocinandi di6ta funto.
^^* ^^^^cquam ulterius in fcribendo pergam quxfo a purs
mSmeTi
chemicore- Latinitatis ftudiofis, utmihihanc detis veniam, ut patiamini
«mmmui; vocabula quacdam,a metaphyfcismutuata,in medium proferre.
Unum ex his c^fubjeSfum informationis. Per id lignifico ipfum
hominem, cui in corpore fano fana mens eft. Eum fe devo--
vere oportet Philofophiac fine pr£ejudicatis opinionibus tradi-
tas, item 6c temperantix'. Qiiifquis enim genio gula:ve indul-
get,isefl ab arte noltra tanquamBoeoticum ingenium 6c Arca*
dicum pecus, procul arcendus: 6c ut in fumma dicam, unus eorum
quifque, qui ignavice , flupiditati ingenii , avaritice deditus ,
is non efl idoneum Chimia; fubjectum. Male ergo 8c fibi , Sc
ahis , confulunt , qui opinantur , artem banc cadere modo in imi
fubfellii homines , quia hujus generis "homines maxima in co-
pia ubique terrarum fere reperiuntur, qui hanc artem, quam
Reges 6c Proceres ohm , nec non etiamnunc ahquando , tra-
£tant manibus fuis , confpurcare haud erubefcunt 6c id quidem,
:

iit,aut lapidis, ut ajunt Philofophici, aut Pan^ceac faltem uni-

verfahs cujufdam, potiimtur; quo in opere autem, operam at-
que okum tales ciniflones, ordinario perdunt. Equidem non
ne-
 Lib.I.Sect.I.Cap.VIII. DeSubject.Chem. 45
nego complures admodum, qui fe adeptos vocant , reperiri,
qui intolorantius fe & magnifice jaftant atque oftentant, quafi
vero di6tum lapidem, vel Panaceam aliquam, poffiderent: ve-
rum , fi quis eorum fa6ta cum diftis comparaverit , inveniet
mehercule illos hominibus verba tantum dare, ex parte ma- &
xima nugatores efle. Quid? quod plurimi medici addubitant,
quin tahs Panacea , omnibus morbis fine difcrimine medens,
alicubi locorum reperiatur. Quod ad me attinet, fufpenfo ani-
mo foHcitoque fum jmonitus autem cum fuero meliora,fequar,
interim credat Juda^us Apella.
III. Casterum dolet mihi
,- 1 ^i
& moerore afficior,
• rr
quoties cum
•
.Cnmini-
tiOius,qua
animo meo conndero, Chcmiam artem antiquilhmam , natura aiiqui in
imitatricem, non folum tot futores ultra crepidam judicantes, ^^^p^^j^j^,
fed & tot fui habere ofores. Hi pofteriori loco di6ti, tam pra- puifio.

vum, tampervicax, maximeque carpendum hominum genus

conftituunt, ut pejus eo, vix quicquam reperiri Hceat quan- :

tumvis plurimum fint fuse ipfius ignorantix (ut forex) prodito-

res. Increpant tamen vituperantque potifiimum hanc artem,
omni laude cumulatam , & apud omnes doftos honoratam , du-
ce aut infcitia , aut invidia. Infcitiam habent ducem , cum
inepte, odiofe, putideque dicant , artem Chemicam nullum u-
fum vel in Medicina, vel in Philofophia habere. In Medici-
na perhibent medicamina , quo fimpHciora , eo meHora , ea efle j
fruftra ergo Chemiam in tovnm fuhtiUfaiione
feu in fecernen-
-^

do puro ab impuro , maHtiofe practerea addunt , plc-

verfare :

raque a chemicis confc6ta remedia venenofae efle profapi^ i

ideoque hxc nec bruto aHcui, multo minus segro homini fa-
nandi caufl"a, adhibenda. Sed demus adverfarns, ufum Che-
micorum remcdiorum interdum adverfos cafus, minufque pro-
fperos eventus , fuifle fubfecutos > num ex his efficitur , cul-
pam in Chemiam efl^e transferendam ? Minime gentium puto.
Siquidem tales non raro contingunt in iis, qui Galenicis ita di-
6tis remediisufi funt. Igitur non ars, fed qui adminiftrando-
rum re£totempore&dofi remcdiorum ignarus,eft reprehenden-
dus. Quod autem aHqui ex Philofophis fophifmatis commen-
tifque opinionum potius, quam faftidiofis laborique incredibiH
partis Chemicorum demonftrationibus dele6tentur, £c noftram
F z Jir-
 44 LiB.I. Sect.I.Cap.VIIL DeSubject.Chym:.
artem vituperentj idiis, rerumChemicarum rudibus, libentei?
eondonamus. Invidiae impulfu agunt potiflimum medici qui-
dam pra6tici, ut nominari geftiunt qui , quando alterius fa-
-,

£ta aflequi nequeunt , hunc maledico dente carpunt xgrotis :

autem nimis inculcant remedia,. qure alter adhibet, eiTeChemi-

ca, c llibio, hydrargyro, opio &c. qu^e ab iis tanquam venena
cxecrantur, parata. Fugite hinc, inquiunt, hic latet anguis
in herba : Medicamentura ejufmodi vbluntaria morte luetis &c.
Hse funt invidi artes, quibus alterius famam conatur imminue-
re , eundemque apud imperitam plebem quoquo modo odiofura
reddere. Quandoquidem vero nulla ingenia , Livw au6tore ,
tam prona ad invidiam fint , quam eorum , qui genus ac fortu-
nam fuam animis non cequent, quia virtutem bonum alienum &
oderint. Per fummam fraudem igitur &
malitiam fingant ex-
probrentque Jatrochemi tot crimina , quotquot excogitari pof-
funt. Magnum nobis eft folatium vacare culpa : vel illud Nafo*
nis. Confcia mensre£li fama mendacla ridet,.

C A P U T IX»
^e Chemue ObjeBo.
^aiwm I.T>Ervenimus ad materiam, circa quam Chemia plerumque
«t materia >j^ vcrfatur , quas a Sapientias ftudiofis communiter Obiedura
at ,&iti appellatur. Et hujus caufta Cheraia adraodum luxuriat. Siqui-
cSiScusl"^ dem utilitatem aucupari conatur, dum non modo defcendit ad
ima Terra: ufque, vel exfpatiatur ia latiilTraum Flor£E campum
vel perfcrutatur animantium viCcera , fed etiam , dum fuperiora
petit, athmofph^ram nerape, &
ex hac pro ulu ftiD deliderat,
xnodo nivem, modo rorem , raodo pluvialem aquam ,. modo
ilellarum , ut vocant , eraundorium : &
modo auxiiiantibus
certis inftrumentis totam curam iiifpiritum mundi intendit,. uc
hunc fumma seftate, ferenoque aliq.ua die,ex aere hauriret.
Chimi^ obj^Elum conftituunt ica dida tria regna, ^ninera^
11.
le nimirum, vegetahik atqux animaky ex queis illa fua necefla-

jia depromit , haecque ad variura hominis ufum apta reddit*

Cujufraodiautem ex his dcfidcrentur,. cujufque virtutis hasc ef-
fe confortia debeant ,, haec in fequentibus , m tractatione fc.
cujufvis regni,- ubide eorum pricparatis ex induftiia diflieram^
iuli'^ dcmonftrabo, ill. Ea:
 LiB. T.Sect. I. Cap. IX. De Object. Chym, 45-

TII. Ex chcmicis aliquos mirum in modum deleftat mcteoro- Quaiifna»

rum traftatio j Sed eos maxime prtcjudicata opinione laborare, qucXaiVqui

nullus dubito. Quotus enim quifque eft, qui non eos vanita- exaecchaa-
"^" '

tis infimulat, qui perfuafiirimum habent liquorem bumorcmve

magno fumptu , magnaque inftrumentorum quorundam artifi-
cialium apparatu, cx aere hauftum , longe longeque ab aqua
elementari, qua; per iteratam deftillationem depurata, diftare:
imo illum huic quam plurimum praeferri debere,&:ex h-oc po{^
fe aliquod folvens univerfalc confici. Sed utcunque pompam
in dicendo adhibuerint, non vereor tamen aireverare, eorum
ipcs effe fallaces , &
cogitationcs inanes, Omnis enim aqua eft
cadem virtute dotata , fcaturitque ab una eademque origine

verum enim vero differentia, quae in ejus ufu reperitur, con-

fiftit folum in hoc, ut altera altera purior fit. Proinde non inr
ficiamur, humidum illud ex athmofphasra defumptum, magis
viduatum , quam hoc , quod e terra
particulis terrcftrioribus
fcaturivit quod fecundum locorum , quos permeat , varieta-
:

tem varii generis quoque particulis imbuitur. Sed id volumus

omnis generis aquam , five ea ex aere, five ex tellure originem
trahat, fi modo qucslibet fucrit bene depurata> vix quicquarai
inter fe differre.
IV. CiEtemm non nego , aauas ex aere colle^las , ut plaviam, Cu,as ge-
nivem 8cc. diutius durare in dnccritate fua, Sc non tam fubito "ncera^"^
putrefcere,quam fontanamvel putealem veluteamquseeftelacu. maximefiicw
^'^^ ^^^
Hanc diuturnam integritatem pluvia &c. habent , quia ejus
particulx folitariae funt fimplices. &
Quum cnim aqua in at»
timofph^ram abdufta particuke (alinx &
terreftriores obgravi-
tatem relinquuntur. Hinc efty ut purior leviorque pluvialis fit,
quam Aqua putcalis. Qucmadmodum aquas e Terra fcaturien-
tesj fic & pluviales, maximopcre inter fe funtdifparcsj exem-
quam tonitmalcm
pli caulfa illa, vocamusyparticulis fulphureis
potius abundat , quam reliquae. Ita etiam quxdam exigua rc- E.vror<r
pcritur diverfitas inrore- qui propter flbi aftbciatas particulas ^^^jp^'}^-^^^

oleolas,quantumvis paucmimas,benencio termentationi5,quam ardcns,

init famulante calore debito , in Spiritum ardentem deftillari
poteft. Dubito autem , numne hic Spiritus ab additamentis
santum originem traxerit. Ejufceraodi enim fpiritus ardcmes
F 2 ncw
 4^ Lib.I.Sect.I. Cap.IX. De Object.Chym.
norunt Chimici ex omni fere Aqua infipida, fermentationi Tub-
- milTa, deftilkre. Cujus rationem efTe opinor, quia principi6

cuilibet magna cumquolibet principio intercedit neceflitas

con(onmm,7nagnetif?ms ^vel particularum pororumque quaedam
convementia:perindeell,quovocabulo B. L.perceperit mentem
noftram,qujE tanta eil,ut, fi aliquod fimplex eft, id nuUo non
tempore , cum altero , fibi primitus obviam fa6i:o , conjuiigat
fe. Hinc eft, ut vix aliquod in finceritate fua aflervari poflit,
fed fingula quadantenus mixta fempcr reperiantur. Eccam cauf-
fam, cur hariolemur in rore, vel aqua pluviali non tot particu-
las oleofas infuiflie, quotquotex eaeliciunturj fedeam has d&-
pfifle ex aere ambiente, omnigenas particulas nunquam non fca-
tente de quibus plura alibi.
:

C A P U T X.
2)^ cor^orum caujfa effictente frimarta j t§ eorum
canjfa Univerjali.

i^tiyfica I. QI unquam ulla vel fcientia vel ars penes homines incla-
,

homines We »^ 1*"^^ 5 9"^ ^^^ iucitct ad Couditorem confervatoremque

i>cum. hujus rerum univerfitatis agnofcendum , profe6to vendicat hoc
jus fibi contemplatio rerum naturalium, quam folemus Phyfi-
cam appellare. Etenim licet pleraque nobis contingentia phce-
nomena per fuasproximas, &
remotas caufllis, evidenter , di- &
ilin6te fatis nonnunquam explicare poflimus : Verumtamen, fi

nobis animus eft ulterius pergendi , ad indagandam videlicec

cauflam omnia efiicientem primariam^tunc non poflumus non,
quin inteftino velut ftimulo incitemur, ad agnofcendum fum-
mum quoddam Numen, quod omnia a primordio creavit,hxc-
que hattenus confervavit, ac fuum cuique motum certum ad
propagationem, &
confervationem fui indidit, ad confumma-
tionem fecuH di^raturum. Incrcdibile namque 6c abfurdum eft,
corpus aliquod vivens pofle originis,& vit« cauflam
fuae ipfius
efficientem: vel ducem &
au6lorem &
a6torem efl^e. Nam,fi
natura id ita comparatum efl^ct , oportct , ut eadem res fit , 8c
non fiti quod tamen in comprehenfibile,^ rationifanas maxi-
me
 Lib.I.Sect.I.Cap.X.DeCaussaEffic.&c. 47
me adverfatur 5 quippe notiim ac manifeftum eft omnibus cauf-
fam efficientem,efte6bum aliquod producentem,ante effe<5bum,
a fe produ6tum,efIe. Diftant enim quam maxime intcr fc agens
6c patiens , vel creans 6c creatum , quae ccrte fibi e diametro
oppofita funt. Quorum naturam fane inveftigare non valemus
nifi fummum aliquem hujus univerfi conditorem admittamus,
cujus naturam, tametfi immenfa, & infinita,atque adeo inelFa-
bilis, fit, quodammodo animo comprehcndimus, fi univerfuni
mundum, vel fi minimum faltem animalculum quam maxime
intentis oculis (ut ajunt) acerrime contemplati fuerimus. Nul-
lum mihi xlubium eft, quin ei, qui paulifper modo didae rerum
contemplationi fe devoverit^detur anfa adDivinam hujus mun-
di difpofitoris omnipotentiam , fipientiam , providentiam agno-
fcendam, admirandam, reverendam.
II. Inique ergo agunt, imo in SapientiiE ftudiofos contume- Confuta-.

liofi 6c injuriofi funt habendi , qui aliis perfuadere conantur, ple- athcUmi""
rofque Sapientiac fludium fedulo traftantes fieri atheos , Per V°f- ^*''"'
fummam fraudem 8c malitiam fingunt aliquod incongruum do- ptobrant?'
graa, quod tamen in vera philofophorum difciplina nunquam
Itatutum fuit , fed potius oppofitum , quod illi commentati
funt , docetur. ExempH gratia^fiNaturaeinterpretes cauflas re-
rum indagare conantur, necefl^e eft ipfis, pofl:quam varia de
cauflis fecundis, in fenfus maxime venientibus , edifleruerunt 9
tandem pervenire, ad cauflam quandam primani, a qua reliqu^e
cauflk, quae aliquod cflFectum in hac rerum univerfitate produ-
cunt, ortum traxerint. Verum prseterDifpofitorem illumMun-
di Deum nequeunt Philofophi aliquid mente percipere, quod
£t caufla princeps omnium rerum , qua^ univerfum hunc mun-
dum modejretur, fuftentet, fingulaque fuppeditet, qua^ adejus
durationem neceflariafunt.
III. Caujfam 'unherfalem , qu^ omnium corporum genera- SoiUmira
tionem promovet, flatuo efle Solcm, cujus effluvia, a Carte- ^*"*'^"^'

fianis ^ether fubtiliflimus nominata, in cun£ta corporamotum

qucndam excitantj qui fi nimis velox, 6c in corporibus, oleofis
particulis fcatentibus, excitatus fuerit , oritur calor quifpiam ,
produdum nimirum , vel effedum a caufla efficiente , Sole.
Hic calor deinceps in hacc fublunaria excitatus, difpergit , atque
effun-
 48 LiB I.Sect.LCap.X.DeCaussaEffic.&c.
effundit fc in omne vivens, &c eft potiilima caufla, & au<ftor
omnium viventium vitx quse autem potiffimum confiftit in
:

fluidorum motu; ablato enim penitus cujufcunque motu, tol-

litur £v iplius vita. Scilicet talem Solis calorem habco pro cauf-
fa univerfali, fmgulorum corporum generationcm promovente,
qui temperatus eft. Nimius enim intenfusque calor e quocun-
que vitalitate dotato corpore omnem nutritioni fuftentionique
ejus aptum fuccum educit, corrumpit jquoniam in caufla eft,ut
partes liquidse exhalent, reliqux vero terreftriores condenfeanr.
Hincvidemus, quod in regionibusfabulofis, ubi folum aridum
eft, quas Sol luftrat atque larga luce fua complet, plerumque
fint plantiE minus grandiufculie. Calor quippe intenfus, ficu-
ti diximus , nimium (i) movet fuccum nutritium, quare par-

tes volatiles, vel tenuiores,fugam arripiunt,reftantibus craflio-

ribus,nutritioni minus idoneis: & (1) fibrce five venulie, per
quas ille fuccus permeat, a fortiori quoquam calore corrugan-
tur, hincilli fucco dencgatur circuitus debitus: quo denega-
to, vel particuHs fucci nutritii ftibtilioribus aba<5tis,non mirum
eft, cur plantx in didis locis marcefcant, ncve grandefcant,
quemadmodum rcHqua, qu£e mitiori coeli cHmate donata funt.
^^' ^^*^^^"^ mundi plagarum diverfitas videtur caufla efle ,
w/*d a^"'
pVxcipue in ut in rcgionibus caHdis : olea plurimum habcantur longe pene-

"E^^^l trantifljma, & h^c quidem in magnacopia, refpeftu aHarum

vemuflt. regionum hifce carentium. Arbitror proinde, quin&Chemia
conje6turam mcam quodammodo confirmat, olcis fixiores efl"c
partes, quam ipfis SaHbus volatiHbus, a leniflimo calore ad fu-
gam pronis : &partcs iftiufmodi Oleofas ab intenfo iftuc loci So-
lis calore jugiter commotas, agitatas, evadere fubtiHores, agi-

liores, penctrantiores. Eccam caufl^im, cur iftic loci olca fra-

grantiora fint, quam in frigidioribus rcgionibus, ubi Sal quod-
dam volatile una cum magna humidi cujufdam, nec non Olei
aHcujusterrcftriorisportio apud plantas potius commorantur. E-
quidcm habemus qu^edamin hifce terrarum oris vcgetabiHa, ut
Cochleariam , mcHflam 6cc. qux quoddam olcum pcnetrantifli-
mum, aromatis ad inftar ex India aHati, per deftiHationem cx-
hibcnt: verumid tam modicum eft, ut vix mereatur conferri
cum iis, quaj e caHdis regionibus apportantur.
V. Fri-
 LlB.T.SECT.I.CAP.X.DECAtJSSAEFFIC.&C. 49
V. Frigoris ratio perinde comparata eft, ut caloris; alteru-
tf um , fi intenfum , fi magnum eft , retardat vegetabilium ac-

cretionem vel augmentum. Calor intenfus, quo pa6to impedi-

mento fit plantarum accretioni §. 1 1 1 indicavi. Quantum vero
.

ad magnum frigus attinet, exiftimo id in caufta efle, ut partes

humidae quadantenus fubfiftantjatque ideo condenfeant fej con-
denfato autem humido movente, in cujus motu conftitit vege-
tabilis alicujus vita , imminuitur accretionis impedimentum.
Exempla habemus partim ex relatione illorum, in regiones Se-
ptentrionales, atque Brumse obnoxias , iter facientium,partim
etiam hujus veritas elucct hyeme in noftratibus vcgetabiliibus
tiinctemporis marccfcentibus , vel plane intereuntibus.

C A P U T XI.
^e Flne Qhymta.
I. VTEmo hominum quifquam fere ad aliquam do£trinam (c
XN applicat,feu opus aUquod ad perficiendum in fe fufcipit,
nifi prius conftituerit finem , propter quem opus quoddam
tra6tandum defideravit. Ita Chemici habent etiam finem vel in-
tentiones pecuHares, quare artem fuam exerceant. Duplex ipfis
finis eft, alter primarius, alter vero minus principalis, audit. saiusatgro-

II. Finis primarius Chemise eft , ut medicamina fubtilioris chcmiT,*

indoHs, quamilla, quae fecundum rationem Galenicorum con- ^^* ^^*^'
fe6ta, praeparentur quibus adverfa hominis valetudo tuto, ci-
:

to, &
jucundein integrum reftitueretur. Omnia enim, qu£e a
nobis peragenda, funt in primis ad alterius utilitatem & emo-
lumentum dirigenda 5 hic fcopus primarius, hic finislaborum.
Nam homines tefte TuUio de Offic. hominum caufl^a generati
funt, ut ipfi inter fe alii aUis prodefl^e poflint. Prifcorum quidem
medicamenta conficiendi methodus eundem habebat finemj ta-
men quod illa tamdiu quasfivit, id non longe abhinc, novifli-
me elapfo feculo , excoli coepit. Etenim Chemia purum ab
impuro , vel nucleum a cortice feparans , vera nobis ac tuta
miniftrat remedia: abjedis enim craflioribus, feu inutilioribus
partibus, alioquin recrementis di6bis, non poteft non, quin po-
G ftea
 fo LiB.I. Sect. I. Cap. VI. DeFine Chym.
ftea indipifcamur pharmaca fubtilioris indolis, quibus vix opu5
efl, ut in ventriculo ul terius elaborentur , digerantur , fecernantur
Quae cum ita fint , cito itaque operationes , vel munus fuum ,
aut in ipfis primis viis,. aut in maflli fanguinis , exequuntur. Et
quamquam chemici quorundam in reprehenfionem incurrant
licet tamen ipfis de rebus fuis geftis gloriari , talia fe reme-
dia habere , quorum guttse vel grana ahquot plus commodi
pr^ftant , quam veteres potionibus, pulveribus &c. magna or-
dinario quantitate capiendis, poterant&c.

mkibins*
^^^' ^^^^^ 'minus Principalis^ ob quem in Chemia verfamufy
utiiitatis eft curiofa qu^edam inveftigatio, ope ignisplerumque inchoan-
pT^"™, & ^^ ^ abfolvenda ; hujus gratia inftituta , ut experiamur (i) cu-
muitisarti- jufcunquc rci traftandae indolem, cujus generis nempe fit, vel
us, pi2 et.
quQjjj^^jj^ corporum Principium reUquis, quse in eadem re ha-
bentur, pr^polleat: quahs fcrutatio proprie & vere ad Phyfi-
cam fpeftat: & (2) ut illuftrentur perplura adhuc larentia,diver-
fis vero fcientiis ac artibus fcitu apprime necefi^aria quorum :

nonnulla quotidie ex ignorantiae abyflb diligentiore Chimia^

tra6tatione eruuntur. Medius Fidius haud una pagina expleret
fpatium, fi finem minus principalem Chimise omnino defcri-
bere conarer. Quotus quifque, nifi qui hofpes in Chemia eft,
nefcit commodum & ufum , quem Chemia habet in demonftra-
tione colorum , in explicatione variorum meteororum aliorum-
que phoenomenorum , in fecretione metallorum quorumhbet,
in confectione diverforum pyroboHcam ad artem fpeftantium
& rehquorum, qu^ impraefentiarum haud commemoraboj^ ut
He alicui fcriptio noftra verbofior, quamdecet, videatur.

ELE.
ELEMENTORUM CHEMI^
L I B R I T R 1 M l
S E C T I O II.

De Caufla Chemise inftrumentali.

C A p u T I.

^e Qaujfa Trincifali Chimia,

Apite 0(Stavo, fe6tionis prsccedentis, Chimi^efub- subieaut»

jedi mentionem fecimus, ubibreviter tantum de- i5Jij""^i;j
lineavimus, cujufmodi dotibus, tum animi , tum unusidcra-
corporis, illud dotatum efTe debeatj quia fubje-
ftum a caufla Principali Chimiam exercente non multum dif-
& ^ ^°"*
fert, fed attributa defiderata uni eidemque rei, homini nem-
pe, competant: ea de caufTa fuperius di6ta hic non repetam,
ne crambem bis co£tam quafi proponens cuipiam faftidium mo-
veam fufficit autem in prxfentia memorafle, quod homo fit cauf'
:

fa agens Prindpalis , qui inftrumentis fuis quafque operationes

Chimicas dirigit, ut ex his rite peradis , fecundum intentio-
nem fuam diverfi efFe£tus vel produ6ta exiftant.
II. Quamdiuautem aliquis tiro huic artiincumbere debeat, NumChe-
antequam eam, vel ejus pr^ecipuas operationes faltem , addifcere SJep«(it
pofiit, id mei non eft determinare. Ang. Sala quidem in aphor. ^ceudaJ
ultimo, putat intra femeftre aliquem in hac arte fatis fuperque
inftrui pofle:alii eandem rem citius:alii verodiutius exfequi ani-
mo intendunt. Verum, quantum ad me pertinet, non inficior,
aliquem,cui acre ingenium eft, pofle intra fex menfes, fi illc
nonnihil diligentiae tantum huic arti adhibuerit, habitum quen-
dam artis acquirere Sed omnes Chemicorum operationes femel
:

vifas dextre peragere, deque fingulis fententiam fecundum artis

theorematadicere,haEcnon tam brevi temporis fpatio addifcerc
aliquis poteft . Enim vero hxc ars longius evagatur , ita ut ea inter-
dum Sc finem & modum tranfire videatur quoniam cuilibet fe-
:

G z du-
^2 LiB.I. Sect.II. Cap.I. De CausaPrinc.&c.
dulo artifici fubinde qusedam antehac non vifa , nec audita oc»
cuiTunt 5 quse quamvis aflequi pofle diffidat , opoitet tamen
ea experiri ; antequam qualecunque judicium de iis proferri
poflit. Et demus aliquem Chemicas operationes femel vidifle,
confequens tamen id non efl: , ut is poflit tam bene opus ahquod
abfolvere, quam artifex, qui magna prudentia, ufu & exercita-
tionc, prreditus efl:. Nam quemadmodum nemo^ ex folo afpe-
6tu opificis, cujufdam laborantis, tam habihs evadit, ut munere
cjus iUico fungi poflit, quamvis ejus encheirifes probe animad-
verterit, quamvisSc manu conetur rerum fuarum fatagerej ita
^ nullus Chemise tiro , tametfi ahquot menfes artificem exerci-
tatum viderit operantem , protinus redditur aptus ad quaflibet
operationes perficiendas, nifi ahquandiu artem exercitaveric.
Multa enim exercitatio,& magnus rerum ufus nos reddunt per-
fe6tos. Scio quidem ab ahquo mihi objici pofle,arecentioribus
compendiariam ad Chemiam demonflratam efle viam hinc eam:

ocyus ac minori negotio, quam ohm, difci pofle. Sed hcet

haec ita fe habeat, tamen quia hoc tempore plurimae res inven-
tic funt , 6c plures encheirifes innotuerunt, quam qux fecuhs
pra:teritis cognitx erant,autumo,artem ad difcendam nonadeo
facilem efle,ut intra femefl;re , prout Ang. Sala ftatuit, compre-
hendi poflitj fed tironem oportere, fi non ter,bis faltem ufitatas,
prsefertim e regno minerah depromendas, Chemicorum operatio-
nes,fedulo adfpicere, beneque animadvertere , cujufmodi cau-
tiones,encheirifes, rationes &c. in laborando ab ipfo obfervan-
diE fint. Nam, ut in orc vulgi 6c in communi proverbio ver-»,
fatur, is efl:

Felixy quemfaciunt aliena pericula cautim,

C A p u T 11.

2)f' Jgne.

I."pErvefl:igata cauflaPrincipah Chimiam exercente, homi-

JL ne fciRcet: pergam fcribere de inflrumentis Chemico in-
iervientibus. Hcec puto non inepte in duas clafles diftribui pof-
fe.
 LiB. I. Sect. II. Cap. II. De Igne. 5*^

fe, ita utijaina inftrumenta primaria, ut ignis & aer ; inaltera

vero fecundaria, ut variigeneris inftrumenta , collocentur de :

quibus paulo poft.

II. Inter inflmmentaChemiae/>r/»^m'(a; tenet primatum ipfe ignisfft

ignis. Ejus in definitione nofl:ra,CapiteII. tradita,mentionem ftri^iJU:ntum'

fecimus. Nempe plerafque Chemicorum operationes igne fie- prxcipuum,

ri. Qu£e cum ita fint, arbitror ignem appofitiflime nominari

inftrumentum Chemici princeps, fine quo vix quicquam prae-
clari in Chimia effici poflit.
III. Complures admodum in quovis aevo fuerunt, qui id ne-
gotium dederunt, ut ignis naturam explorarent. Ahter dc
fibi
Jioc fentiunt Peripatetici ac Cartefiani; &
ab utrifque in expli-
catione ignis diflentiunt Chemici. A via mihi nimis longe aber-
randum eflet , fi quorumhbet opinionem recenfere atque exa-
minare vellem. Proinde omiflis aliorum fententiis, meam,quam
de igne,opinionem habeo,in medium proferam. Equidem fu-
pra C.v.Se6t. i ubi de oleo fermonem habui, nonnihil dixi de
.

igne; fed quoniam ibidem nimis brevitati operam dedi, pofl;u-

lat idcirco ratio, ut jamjam paululum, Scuberius, £c diluci-
dius mentem meam aperiam.
IV. Ignem,quod ad materiam fuam attinet, reor, eflfe rapi- Materia
diflimam paiticularum variarum , cumprimis oleofarum, aere ig"is pnma-

mterveniente commotionem. Enimvero hberahor aeris exte- aiiqnod.

riorisad diftas particulas aditus in caufla efl;, ut flammam fufci-

piant, atque adeo ignem verum confl:ituant. Hic ignis deni-
ceps communiter fullentatur, ac in vigore fuo retinetur,ancil-
lante materia ahqua oleofis particuhs fcetaj abfumpto enira, vel
exhalato omni oleo, infavillam, vel cineres reftans corpus de-
cidit, orbatum fc. eft volatihoribus fuisi reftant vero fixiores
adavolandum, feu confumendum, minus aptae paiticula; qui- :

bus frequentiflime eft quardam pars terrea, fal fixum alkah ab-
fconditum habensj utraque autcm ad fomitem, vel fuftentatio-
iiem igni haudquaquam funt idonea. Fuhgo autem,qu£e fecum
nonnuUas olei partes abduxit , flammam ideo, fi igni commit-
tatur, concipitj difgregata vero in fuaPrincipia per deftillatio-
nem , oleo tunc prodeunti ardendi facultas quidem fupereft
qua tamen caput mortuum igne aperto prius combuftum , nec
G $ non
 54 LiB.I. Sect. II. Cap.II. De Igne;
non prodiens liquor, fpoliatum eft. Quodvis autem Tal alkaU
volatile, quamquam maxime depuratum fuerit, eft inflamma-
bile, puta quum illudinnudum ignem, vel innitrum liquefa-
6tuni injicitur, quse vis, vel proprietas ei eft, ab intime fibi
intermixta &
aftbciata, licet modica, olei portione: inde etiam
evenit, ut quodlibet ferme fal alkali volatile peculiarem habeat
fpiretque odorem , qui unumquemque, id attente odorandi ufu
obfervantem , neutiquam fugiet.
Cui tameii, V. Licet oleum pro unica ignis materia i. e, quse ad inflam-
tit aliquan-
diuignisar-
mandum apta, habeam, illudtamen, quando flmpliciflimum
dere perfeve- haudquaquam idoneum eft ad conftruendum ignem , quo ad va-
ict , alius ge-
rios hominum ufus indigemus: raptim enim flammam concipit,
nerisPrin-
cipia debent ardetque cum impetu , &
brcvi evanefcit. Eccam cauflam ,
cfle permix-
quare materies, igni ordinario nobis infervientes, prseditse in-
fuper efle debeant, non pauca terra^, falis 8c aquse quantitate:
cujufmodi partim ob eorum gravitatem, partim ob intricatum
firmum connexum , partim etiam , ut aqua ignis extin6trix
oleo impedimento funt , ut illud tam fubito ,
quam alias aflblet
exhalari, vel confumi nequeat. Aqua potiflimum magna in co-
pia igni afflifa, eum fubjugat} fin autem poteftatis noftras ef-
fet, ipfum aerem ab igne arcere, tunc uno momento quafi ignis
fuffocaretur, qui alias, cunda combuftilia trifti fpe<5taculo de-
pafceret. Prjeterea extindio ignis ope affufionis laftis, cere-
vifiDe, vel alterius humidi tenacioris, certe non eft nauci facien-
da. Siquidem tenaces di6torum humorum partes obftruuntj
vel obliniunt tanquam fuperficiarios corporis poros comburen-
tis} ita, ut ignis in latibula fua velut fuffbcetur. lidemgluti-
nofi liquores iis auxilio funt, propter eafdem rationes, qui ignem
ipfis manibus palpare, vel pedibus nudis calcare conantur, ut
fe non comburant.
QTiot fpc- VI. Duo ignis genera funt, qux Chemise inferviunt, ignis
«Ics ignis
Chemico in
naturalis, & arte conftruftus. Calor ab utrolibet produ6tus,
ijdu ixnti & diverfo modo moderatus, infervit variis, artificis ignem di-
rigentis, finibus , ut digeftioni , generationi deftrudioni 6c
,

fim. Chemicis operationibus. Nam omnes Chemicse operatio-

nes diftinguuntur tantum a fe mutuo fecundum varium ignis re-
gimen, vel diredionem aha enim operatio fit ab igne remif-
:

fiorci
 LiB.I. Sect. II. Cap.il DeIgne^ yf
flore ab intenfiore , 6cc. Per naturalcm autem ignem {i-
: alia
gnificamus ipfum Solem, ope radiorum effluviorumve corru-
lcantium, cun6tis viventibus calorem fubminiftrantemj cujus
calore etiam interdum utitur Chemicus. Exempli caufla,famu-
lantibus Phoebi radiis per fe , vel fpeculo concavo fufceptis
tentat Chemicus varia calcinare, digerere, infolare, & fimile
quid perficere, de quibus plura fub eorum titulo erunt dicenda.
Igms autem artificialis varia^ quoque funt fpecies, quarum non-
nullse a6lu vero potentia calefaciunt
: alise hujus generis funt
:

fimus equinus, calx viva &c. illius vero ligna quaevis, carbo-
nesfoiTiles, cefpites, &fimilia, nemini non ignota.
VII. Prifci Chemici fuerunt valdopere folUciti in invenien- Cuiusge-
do, fic curiofi in conftruendis varii generis igne atque furnis, vetereTufi*
quorum ope operationes fuas perficerentjcujufmodi operationes ^*^f adope-
tunc temporis potifiimum verfabant, dirigebanturque circa la- tianiigea-
pidis Philofophici confeftionem cujus in confe6tione illis opus *^***
:

erat diuturnior ^qualior &

materi^ fuse digeftio, quam opina-
bantur fimo equino, materiem sequahter calefaciente, aptius
fieri. Ita etiam ad eundem finem peculiarem furnum, Athe-
norem di<5lum, excogitarunt, in quo beneficio lampadum, &
lychno, 6c oleo inftru^larum, eundem caloris gradum obferva-
bant j at hujufmodi labores tacdiofi hoc tempore fere obfoleve-
runt, ac vix ufquam reperiuntur, nec in pretio habentur, nifi
apud illos, queis curiofum vetultatis fiiudium adhuc cordi efl.
'
VIII. Efl hoc etiam in more pofitum , inflitutoque recentio- Quaternos
nim Chemicorum, ut variisgradibus ignem dimetiantur:quorum chemki fta-
qraduum quatuor plerumque enumerantur genera. Primus ac mi- ^"'^."^ ^**^^
"
tijfimus ignis gradus^ eft par eidem calori, qui gallince ovisin-
cubanti eft, isinfervit frequenter digeflioni. Defiillationis m^
ttm primus gradus habetur, cum materia deflillanda in MariaE
balneo deftillatur. Secundus gradus dicitur, quum calor ignis
adeo magnus, ut manu vix tolerari queatj ficque deflillatio per
^eficam habetur pro fecundo defiillationis gradu. Tertius efl , fi
calor fuerit fervidus , atque ideo manum laedit deftillatio :

auxihante arena ^ vei limatura martis peracta, huic gradui fi-

miRs cenfetur. Hic ordinario infervit fubhmationi,, deltillationi
oleorum, mineralium 6vc. 6c fi fupra arenam prunic flernantury
ut
 ^6 LiB. I. Sect. IL Cap. IL De Igne,
ut quGcundam in conficienda cinnabari antimonii moris efl, vo-
catur ignis fupprejforius §uartus tandem Chimicorum ignis
.

gradus eft fummus, qui aptus eft ad metalla, falia £cc. funden-
da , vel ad ea , quse leviorem particularum cohxrentiam na6ta
funt , dellruenda. Hic auxiliatur deftillationi omnium fpirituum.
mineralium, fi nempe materia deftillanda vafi indita igni nudo
committiuir: qualis modus aliter vocatur ex igne aperto dejiilla-'
re. Eodem ignis gradu , ut modo dixi , pleraque corpora folida
aut funduntiir, aut calcinantur: &fi crucibulum igni cum ma-

leria imponitur, ita ut undiquaque carbonibus obruatur, ejuf-

modi operatio dicitur igne reverherio calcinare. Ignis rot£ no-
minatur , cum materias calcinandiE ignis fenfim ac fenfim ap-
plicatur, donec in fine candefcat: vas autem debet operculo
prius obthuratum atque lutatum efl!e.
sed curio- IX. Negandum utique non eft, enumeratos hofce ignis gra-
fu^rvirJIim dus aliquam prodere artis difficultatem: verum,quantum ad mc
cft,eosadeo pertinct, nonvereor aflerere, aliquem pofle ejufmodi ignis in
metiri veJic. gradus quatcrnos partitionibus fuperfedere, fi modo attente rem
fuam aggrediatur,atque abfolvat. Ratio enim fedulae attentioni
conjun6ta artificis optima &
confultrix eft, 8c adjutrix. Sed,
ut tironibus qusedam praecepta ignem in deftillatione quavismo-
derandi exhibeam,velim, ut in deftillatione e marise balneo in-
ftituenda aqua , cui vas vitreum deftillatorium impofitum ,
calefiat paulatim, quoufque aqua fervefcat, poftmodum hanc
in eodem calore confervct, ufque ad abfolutum opusj fin au-
tem aqua ex aheno exhalarit j tum oportet ei aquam ferventem
aftlindere , vitrum fecus difliliret. Eadem funt obfervanda in
vaporis balneo. In dcftillatione per veficam atque arenam tan-
tummodo attendat, ut rei dcftillandte, fi utpote aquse, autfpi-
ritus empyreuma non redolentes , exoptentur , afflifa fit fufliciens
humidi cujufpiam, aduftionem inhibentis, quantitas:deinde,ut
tah ignis regimine deftillatio quoque pcragatur, ut Uquor de-
•ftillandus citra ut incaiefcat decidat. iSdincraHbus, & quibus-
libet animahum, vegetabihum in olea,vel in fpiritus empy-
vel
reumaticos deflillandorum partibus, nec non rebus fublimandis^
talem ignemfubdet,utexcipulum,velvasfubhmatorium leviter
duntaxatcalefiat, ficque eodem ignis gradu operationem con-
ti-
 LiB. T. Sect. II. Cap. II. De Igne. 5*/

tinuet, quoufque nullum fumum vclnebulas ^ rogrcdientescon-

fpexerit. Quic decalcinatione reftant, hiec fufius deincepsdc-
clarabo.
A X I O M A I.

Nonnova rerum elemcnta producit ignis, Ced Principia cor-

{jorum, mire inter fcintricata, ab ignefeparantur, a vincu- &
is fuis liberaiitur j vel quce erant feparata , eodem auxiliantc , va-
riis modis tantum conjunguntur.
DEMONSTRATIO.
Licet nonnulli contrariumpronuntiatinoftri ftatuant, mihita- J^^^la^i
men vero fimile videtur , ignem dummodo incalefcendo agat
atque adeo tanquam inftrumentum duntaxat fc(c habeat , nul-
'lum novum principium efficere pofle. Experire modo ac fume
duo diverfa corpora, eodem ignis gradu heec trafta, & nullum
mihi dubium eft, quindiverfas, fecundum variam rerumfobo-
lem, fubftantias fis adepturus 5 quod fane non fieret, fi idem
ignis gradus poflet e corpore quolibet rem eandem producere
potentia igitur corpori infunt, qu£e a£tu ex eo eliciuntur. Ita
&fe habet ignis, quando varia fibi commifla invicem conjun-
git , &
ea quandoque tam firme inter feadunat, ut non arti, im-
mo ne ipfi igni quidem, poteftas fit, conflatum compofitumvc
tale corpus denuo divellcndi deftruendi, velin fua priflina, ex
quibus corapofitum eft, reducendi. Exempla habemus in vitro,
aliifque, nunquam in id, ex quo componebantur, reducendis.
S C H OL I U M.
Ut perfpicuum magis ante didum enuntiatum efficiam , per-
fuafum habeoj Ignemnihilnovi, quod antea non erat , fed pu-
to eum iflia, qu£e fibi commifla, ratione intenfioris debiHorifvc
Caloris folum , varie alterare qualis totius compofiti immuta-
:

tio autem iis efl:, quoniam quacdam particulse avolarunt , vel

difl^patae fuerunt; aut, quia particulse ignis fe rei , igni fubmifl^e,
firmiter confociarunt ; eorum im-
aut ea etiam exoriri potefl; ab
mutata tum interiore , tum exteriore partium textura, figuraque
unde tunc fingula diverfo modo mutata reperiuntur, cujufmodi
mutatio quidem iis utique ab igne accedit 5 at neutiquam efl:
eadem habendapro nova aliqua re, quas antea haud in rerum
«latura fuerat; fiquidem hic nilnovi, fedcorpus, fecundum ex-
H ter-
 58 LiB. I. Sect. II. Cap. II. De Igne.
ternam faciem tantum ,
quadantenus immutatum , produci-
ittr.

A X I O M A II.
Metalla acplerlque lapides in igne intenfioreufliaponderofio*?
ra ab uilione inveniuntur, quam fuerunt ante.
D E O M
S T R A T I O. N
Incrementum vel augmentum hoc habent a confoclationc
particulurum ignearum , quic adeo antediftis implicantur
ac adhacrcnt, ut nec lotura, nec alio opere, ab iisdivelli rur-
fus queant. Exempla habemus in catilio cinerio, in minio ,
ahifque corporibus diu diuque uftis.
A I XA III. O M
Calor moderatus omnium viventium vit^e au6tor eft} inten'
fus autem , vel nimius, ipfisinternecionem affert.
DEMONSTRATIO.
Fabula quidem de falamandra, beftia in ipfiflimls ignisflam-
mis, ut famaeft, viventis di6lo enunciato adverfatur. Verum
vilipendimus hanc obje6tionem , refutatione nulla dignam ,
priufquam aliquis demonftraverit ejufmodi beftiolam in igne fi-i
iie periculo vitas fubfiftere ill^fam.

C A P U T III

^e Aere.

Aeradvi- I. \ Lteva ciiujfa iyijlrumentalis prmaria ^ C^/^/V anclllans^

coruSorc-" -^^^ ^Qi.aer^ nos quaquaverfum ambiensj hic variis ejus o^
rationes*n- perationlbus ita auxiliatur, utin minimis quibufc|ue operationi-

dls^necclra" ^us co carcrc nequeamus. Sic ipfum fupra memoratum ignem

jiuseft. nequimusmeliusmoderari, quam ab admiflb, vel prasclufoae-
ris liberioris adito. Aer infuper condenfat , qua; in igne Hqui-
dafuerunt. Cuncla etiam filia, nec non alia in liquorem dif-
folvenda corpora, aeri humidoexpofita, ( ubi particul^e humi-
dae, aeri innatantes, reifolvendas poros intrant, feque hisaflb-
ciant, ficquetotum maxima ex partecorpus diflblvunt, quod
deinceps ^er dillquium diJ[olutim dicitur ,) indigent quoque ae^
re»
 LiB. I Sect. II.Cap. III. De Aer.t;. 5*9

re. Duplicisergo generisChimico opiis aer, alter ficcce 6c

efl
frigida;: altcr vero hiimidjE & frigidx qualitatis fit confors,
Hujus gencris falina corpora & alia efficit fliiida j illius autem
infcrvit fingulis rerum condejifationibus , cryflallifationi Scc. in
frjgido acire perficiendis operationibus. *
II. Magna eft aeri vis , tam condenfindi , quam rarefacien- Cu-usgfuc-
^i variacorpora: huic operationi infervit aer calidus, qui quo coniWio.
calidior, eo melior; alteri vero frigidus, quiquo tempcratior, "^^''^"V-
eo melior reftimatur. Nimium enim atque intenfum frigusge- iuiEopu"iit»
nuinx condenfationi frxnuminjicit, quoniam efficit ut res con-
denfanda potius in glaciem, vel alium maffam craflam, artificis
intentioni adverfantem , quaminid, quod expetivit, conver- ^

tatur.
Iir. Diverfsc atmofpha;rce noflrae qualitatis caiifla principa- Aensvari<;.

lis efl Sol. Hic quo magis ad Zenith pervenerit eo calidior, prSncepseft
& magis rarefa6bus , efl aer. Solis enim radii re6te in aerem ^°^*

incidentes , commovent omnes ejus partes verfus terram

«fque, ubi hse denuo ob denfam terrx compagem refiliunt, ve-
hementioremque motum fufcipiunt, qu^fi viciflim ad fuperio-
rem aeris regionem pellantur , oritur tunc aeris calida tem-
peries. Symbolum dant vapores omnis generis e tellu.re a
Sole expulfi. Siquidem omne humidum efl ad exhalandum
avolandumve pronum, cum ei folum calor aliquis flimulumdc'
derit. Duplicem itaque aer raritatis fuse agnofcit caufam ra- :

dios utpote folares, aerem undulantem jugiter vibrantes dein -,

vapores e tellure in aerem exhalantes.

IV. Et Sol , &alius quifpiam calor efKciunt in aere inque mrmar^e.
aliisfluidis inteflinamquandam omnium partiumcommotionem,
^saroZno
qux dum adefl:, in caufa efl, ut fluidum quodvis ad expanden- r«w afcen"-
dum fefe majus fpatium occupet, quam ante hac habebat. En fSul^auf-
cauffam, quifiat, ut liquor, 7% er mo metji s inditus^ aeris cali- faqu»;
dioris tempore furfumadfcendat, frigidiorisvero deorfum dela-
batur, veldepriraatur, i. e. coanguiletur. Verum enim vero
longe aliter fe habent Barofcopia , quorum effefta explicatu noa
funtadeodifficiIia,quin quasrendo invefligari poflint. Conflat
inter phyficos folem, cum longinque plagam noflram refpiciat,
radiolque fuos oblique in aerem duntaxat mittat, veluti fit tem-
z H pore
 Co LiB.I. Sect.II. Cap.III. De Aere.
porehyberno, nec non tempore nebulofo , dum ad tellureni
pervenire nefciunt, incauflaefTe, ut atmofphcera nobis in-
ifti

cumbens gravior fiat, ob particularum vidclicet aeris veifuster-

ram tendentium propriam infitamquegravitatem :qu£e, cum ita
fit , non potefl noiyquin prefTuram aliquam in corporibus,
ad a:quihbrium iibi pofitis , cxcitet.Frigidifiimo enim bru-
mah temporc aer plurimum condenfatus ergo
ell &
maximc
ponderofus ,
qui fi in corpora fluida , ut in hydrargyrum
aquam harometris diftis , inditum
Scc. certis inftrumentis
,
,
impegerit, efficit, ut hujufmodi corpora ab ejus prefTu fur-
fum adigantur: Sin vero aer tenuis , atqiie ideo levior, fue-
rit, uteadem deorfum tendantj de quibus plura apud Philo-
lofophos.
Diaain- V. Ideo di£torum inflrumentorummentionemfeci, utquili-
adSJas bet naturahum , imprimis Chimias indagator , taha fibi comparet:
les perutiiia
indicaut quippc perpluria fcitu non injucunda. Etenim non fo-
'"^^'
lum funt temporum praefagia aerifque vicifTitudinem indicant j
fed & eorum
adminiculo variorum fluidorum, aeris motuiplu-
rimum aufcultantium , phoenomena exphcare pofllimus v. g.
fermentationes quafcunque, tam mechanicas, quam naturales.
QLiin 6v fedulo medico anfam pracbent , ut hifce mcdiis iegrorum
flatum morbofum , tum pricfentem , tum prx-teritum , tum fu-
turum, prxfagh-epoflit. Nam quis noilri efl nefcius ? plerofque
hominis morbos a vitiofa fluidorum qualitate exoriri , ac vafa
hominis, fluida-continentia, fupra memoratorum inilrumento-
rum figurae quadantenus fimiUa effe. Qui horum inilrumento-
rum naturam probe perfpexcrit , fiicili Marte potefl rcddere ratio-
nem evidcntem, quas ob rcs homo loco fqualido &
calido fubi-
*o incidens, confeilim difficulter refpiret ita &: frigus vehe-
:

mens cur nos afficiat, plura &

alia.

C A P U T IV.
2)^ Inftrumentis.

sccund.i-
I.
"¥-; Xploratis Chimias primariis injlrumentis'^ ordo fcriptio-
oiumui- X^ ms noilrvv exjgit, ut ea, qujc mmus Fnncimici vulgo
vo-«
 ^a^ C*J JaJ*uI^ Jh-tm^i

ACXES mTERIOR OFFICINAE CnKMlCAK UlTRAIECTINAE .

 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Instrtjmentis. ^i
Vocantur , jamjam in medium proferam. Hujus gcneris ftiuments,
inftrumenta ad duas poflunt, ita ut una pafl^iva, eorun^""-
clairas redigi
& altera a6biva compleftamur. Paffiva dicuntur, quas refpeftu quotr"^'
operationum nuUam intentionem ad agendum habent, fed qu^
modo patiuntur, ut ipfie operationesin fe, tanquam continenti-
bus vafis vel mediis, perficiantur. Primarmm omnium eft offi-
cina, quiECommuniterZ/^^<?r^/m//»2 appellatur. Inhujuscon-
ftru(5tione obfervandum eft, ut non fit nimis anguftum , ut in
loco falubri fit pofitum , per quem aer undiquaque Hbere per-
meare poflit} pra^terea babeat cifternam puteumve aqua dulci re-
pletum: dehinc adfint furni vari^ figurx atque magnitudinis
quos inter tamen ulus funt frequentioris fubfequentes ut
Furnus pro Vefica, cujusope deftillantur varii generisaquje,
fpiritus & olea.
Furnus pro Balneo Mariaj
Arena. i.e.cumcatinoterreovelferreo inftru^tus.
Deftillationibus ex igne aperto
Anemius, reverberius, vel fuforius diftus.
Athenorvel attunon. Attunon,qu£evoxapudArabescu-
jufcunque generis fornacem fignificat. Hic hodie po-
tifiimum apud curiofos proftat.

TABULA PRIMA.
A Fornax fuforia ciim rium profundum ^ aquaad-
B FoUe. impletum.
C DolinmUgneum^ refrigerato- i Operculum cucurhitam am'
rium alias vocatnm ,
quod biem.
aJicubi locorum ex areis /^- F Furnus digeflorius.
meJlis confiruitur. ^ T^urris , carbonibus adimplen-'
«t , a, Canalisfianneus. da^
D Furnuspro 'vefica magna. jy Ahenum^ arenaimpletum
QFiflula 'vcftcde cuprea ^ qua a- G Furnus reverberius, .

quani exhaurimus. Te^um e laterihus , cujus in

y. 0. Fqcus^ cinerarium^ u- media foramen.ffumoegref-'
traque januis penfilibui furo deflinatum.
infiru^a. < Excipulum^ retorta collo ^/i"-
E Balneum, Mariie. i. e. calda* ncxum.
H j H.
 62 LiB.L Sect. IL Cap. I\^ DeInsthumenti^*
H rurnns ^ catino inftrudlus ^ K Furnus idcmjiait. H.fed e9
pro cx arena dejlillaiione aliquantu?n minor.
L Furnus pro vefca minori,
T. Furnus anemius. M Rcfrigeratorium.

Qnx hi for- II. Li conftruendis furnis nnimadvertendum eft, ut infima

nacis llru-
regio furni, cincritium, vel cinerarium di^ta, fit ita conftru-
dhira fint
oblervanda? d:a, ut ( I ) aeri liberior lit ingreflus. ( 2)ut craticula, velcan-
celli nec nimis angufte, nec nimis longe a fe fint repofiti j car-
boncs fecus cremando fuffocarent, vel per latiorem craticulam
in cinerarium ufque delaberentur. (3) regio, ubi ignis accen-
dendus, focusdi6la, debet ovi inftar fabricari, vel tota inte-
rior furni forma conftruatur forma ovata. Quod fi fuerit ob-
fervatum , parva carbonum quantitate tum magnum calorem
excitare valemus (4) tria velquatuor fpiracula, vel regiftra fur-
no fufficiunt fi autem alicui animus efl, aliquid ex igne aper-
:

to defliilandi , tunc in medio furni unicum modo foramen ex-

ftruatur. (f) tam cinerario, quam foco, pofllint januas pen-
iiles, e ferro fabricatse, coaptari, aeris liberiorem ingrefllimad
praecludendum aptce. Reliqua poflimt melius demonflrari ,
quam defcribi.
Lutum ad IIL Pro luto autem ad furnos conflruendos non opus efltan-
fabricatio-
, quem nonnuUi eis adhibere folent.
nem forna- to apparatu SuflSciet fi
cis aptum. modo fumpferisargillas partem unam, arenxpartes duas & cal-
cis viv^ partem femis , ex quibue f q. aquse fubadis fiat lu-
tum. Furnificcati, minio, vel pulvere lithargyrii, ad pul-
tis formam aqua fubafto , intus obliti , pofTunt ope fortioris
ignis vitrificari. Et quibus non curta fuppellex angurtave res
domi , hi queunt fibi erigere furnos portatiles e lamellis fer-
reis, vel cupreis confliiiidos , ad deportandum ubique locorum
utiles.

Fornax unl- IV. Hucufque quse de fornacibus,dcqueeorundemextru(5tio-

veifalis. ne, diftu neceflliria erant , attigi. Caeterum non pofliim, quin
hic cum compendii fludiofis fornacem communicem , aptain
ad quofvis fere labores Chemicos perficiendos. lUi igitur
conftrui fibi curent fornacem e bra6teis ferreis, in figura fe-
cunda delineatam , in partes duas utpote divifam , ita tamen
con-
 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. DElNSTr<.UaMENTis. 65
conftru6lam , ut fupeiior inferiorem partem oppido coarclct
hancque appolite ambiat, quo fa6to commifluras luto bene nuN
niant. In infcriori autcm parte prius more ordinario cincra-
rium, hinc focus conftruaturj quem tamen fic latcribus 6c luto
intrinfccus inftruant velim, ut formam rotundam obtincat, phis
minufve cn*ca infcriorem rcgioncm , quo canceUi fepofiti , co-
ardatam. Parti fupcriori fornacis divifx , circa ima fcihcet,
baculos duos vel crucem ferream infigant , infervituram oncri
vel catini vel retortcc, ferendoj fic 6c in unolatere fieri curent
foramen idoncum ad retortam fornaci imponendam. Jam li
cuipiam animus ell aHquid calcinare , fundere Scc. tunc infe-
riore diftsfornacisparte utatur ad manus vcro habeatbra6leam
:

ferream incurvatam, quam ante foramen , per quod, cum for-

nax integra eft, carbones 6cc. injici folent, collocet , aperta
dehinc cinerarii janua ignis fufficienter ardebit. Poftquam di-
£i:a braftea amota , ac duse fornacis partes fibi fuperpofitac
fieritunc ejus auxiho pofiunt rerum ex igne aperto fubhma- &
tio, &
deftillatio, velretorta vel cucurbita vel ahoquovis inftru-
mento inftituendas. Si autem fupradictis bacuhs ferreis fuper-
pofuerit catinum, tunc poflimt ex arena ejufdem generis ope-
rationes fieri , ut deftillationes aquarum , fpirituum ficc. fubU-
mationes fahum , florumScc.digeftiones Ellentiarum, Tinftu-
rarum , &c. N. Si catinus haud fatis profundusefTet pro cucur-
bita ipfi imponenda, tunc ejusforamini lamina ferrea curva ad-
moveatur, inhibens ne arena foras delabatur.
V. In altera inftrumentorum paffi^vorum clafti collocabo ea
modo, qu2e maxima ex parte artifici funt necefl^aria. Non me-
morabo ea , quas oftentationis gratia potifllmum habentur.
Ahenum e cupro, vel efcrrofabricatum. Genn.kejel, GaU
lic. Chauderon , Coquemard Belgic. ftctrf,

Alembici ftannei , Cuprei, Vitrei, Germ. hclm ^ Gallic. a-

lambic, Belgic.t^elm,
Capfulx hgnese variigeneris, Germ. buchfe}2S , dofzgens Gal-
lic. boctcs, Bclgic. boofe.
Catinus e terra fohdiore fa^tus, Germ. capel^ Gallice Efcucl-
le, Belgic. ccn hoitl.
Circulatorium^ vasvitreum, Gcrm. cin circulicr glas ^ Gallic.
Vaif.
^4 LiB.I. Sect.II.Cap.IV. DeInstrumentis»
VaHTeaucirculatoire, Belgic. 509^ tioeR.
Conchx pro exhalandis variis liquoribus , Germ. glafzfchale
GalHc. coquille, Belgk. fjoUc fc[)elpe.
Cribra foraminulis minutis, &
majoribus dotata, Germ.fteh.
GalUc. tamis , Belgic. jccf.

Crucibula, tigilla, Germ.fchmeltztiegel^ Gallic.CYeuCet^Bel-^

gic. fmcltricocl.
Cucurbita ftannea, Scvitrea, Germ. kolbe ^ Gallice CMcmhi"
te, ^^/^/V. ftolf.

Excipulum, recipienslapideum, velvitrcum, German.ver-

Jage^ Gallic. recipient. ^^/|-. CCC^plcnt.
Hypoclepticum , feparatorium ^ vcl tritorium Clepfydrale,
Germ. fcbeidetrichter ^ Gallic. etoanoir a feparer, Belgic. fcf)cpDt
trcc[)tcr.
Mortarium vitreum , seneum, ferreum vel lapidofum. G^m,
moerfel^ Gallic. mortier, Belgic. bpfcl»
Phioke vitrea:, Germ.phiol. G^///V. phiole Belgic. fiolc.
Pyramis, vel conus fuforius, Germ. giefpuckel^ Gallic. Tpyi-ii»
mide, Belgic. 0?afnaclt
Retort» varii generis fimplices, 6c tubulatse, Germ. retorte >
Gallic. matras, Belgic. CCtOJt,
Sublimatorium cum fuis ollulis , aludels diftis.
Tegula, Germanice muffel^ G alli ce tmWc.
T orcuhr Gef-manice prefzy Gallic. pixffe Belgice pctffc^
Vitra vari^e magnitudinis d^foimscGermaniceglaSyGallic.vcr''^
re, Belgic. 0la^.
VI. jd6iiva inflrumenta vocantur , quse Chemico ad agen-
dum adjuvant. Hsechaudineptealias appellantur, Chimici ad-
juvantia. In horum numero prsecipua funt.
Batilhim Germanic.feurfchauffcl.^ Gallice palette a feu , Belgic*
buucfcDup.
Cochlear ferreum , vel cupreum , German. Iceffel^ Gallic. cueil-
liere > Belgice lcpct
Forceps, German.zange^ Gallic.^inccttc^ Belgice t&X\^tl
Forfex, Germanice fchere ^ GaIIicec\{em, Belgice fcl}ttt.
Piftillum mortarioQonveniens, Germanice Jloffer^ Gallice^i-
lon, Belgiceflmm^
Por,
•

^s
 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Ikstrume^tis. 6s
Porphyrites, Germanice Reibflein^ Gallice porphyre,^£7^/V^,
f^tttxi om tc tjccmojfcren.
Rutabulum, Qermanice Ruhrhacke^ Gallice Fourgon yBelgice
^ottfloh.
Spathse diverfe magnitudinis, Germ.Spathel^ G^///Vf ipatule,
Belgice ^patcf.
Ventilabrum vel follis, Germanice Blasbalg^ Gallice foufflct,
Belgice 23raa^&alfr.
Volfella, Germ. Feurklammer.
Fila ferrea circulorum fimiliaa pro fcindendis vitris; de quibus vitrum

autem annotandum eft, ut fint confe6ta de filo craffiori. In ?dn/cnduitt?

diflecando vitro eft etiam animadvertendum , ut hi circuli col-
lum vel orificium vitri fecandi ftrifte ambiant j dein ut cande-
fafti vitro aptentur, & in gyrum tantifper ducantur, quouf-
que vitrum ultro difliUat. Poflunt quidem vitra lapide Smyri-
de, filo fulphurato 6cc. diflecarii modus tamen fuperior mihi
potius arridet.

TABULA SECUNDA.
AA Furni univerfalis pars infe- C Cucurbita.
rior, D Jlembicus vel capitellum.
I Focus. E Fas recipiens vel excipulum,
z Cinerarium. F Catinus.
BB Ejufdemfurni pars fuperior. G Circulus plumbeus.
5 Baculiferrei^ quibus catinus^ H Cucurbitula.
vel aliud infirumentum I Phiola.
deftillatorium fuperponen- K Ahenum.
dum. L £s? M vitra hypocleptica vel
CC Lamina ferrea incurvata. tritoria fcparatoria
DD Inftrumentum adfaliavola- N Pyramis feu conus fuforius.
tilia fublimanda , vel fpi- O y P Crucibulum vel tigillum.
ritus ^c. circulandos , Q^ Contus uncinatus.
compofitum R Spatha.
p e Phiola^ (^ S Contus cufpiditatus aliquando
10 Cucurbita. y rutabulum di6lHS.
A Retorta. T Forceps.
B Retorta foramen in fuperiori V Folfella.
ventris parte kabens. I X Fz-
66 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Instrumentis.
X Filus ferreus ad vitra fcin- ludels diEtis.
denda. II Serpentina , reciificationi fpt'^

Y Tenaculurn. rituum ardentium infef'

Z Sublinmtorium cum elluliia» viens.

T A B U L A T E RT l A.
A Furnus^cum-oitris^ pelicanis 6 FoIUs ^ ad proflandum fumuM
feu geminis diSlis. in latus oppofitum , im^
B. et Pltrura^ aqua £5? oleo orl-' mittitur.

ficio tenus adimpletum. i Foramen per quod materia

,

.€ Filum e gojfypio , fecretionl injicituri^ eximitur.

f. olei defiinatum.
1
,
E O//^, defiillationi per defcen»
jjf.FhioIa fupofita y in quam 0- fimi ancillantes , quarum
,; .. leumeffluit. K Altera cum operculo perfora*
C Defiillatio per defcenfum mu' tOj orificio illius impofito
^
lierum ritu. terra infodienda ,
^ Olla^ cui linteum alligaturj A {Operculum fcrreumperfora-
fuper. quod. 'v.egetabile de- tum)
fiillandum fiernitur. y» jiltera autem materia defiil-
% Hinc ei ahenum\ cin-eribus liel Innda adimpleta^ illi
arenaprius: pofiea prunis V Terra infoffce , fiiperponenda^
mediocriter adimpletuni ,
hinc fupcriori
fiiperponitur.^ ^ Ignis admoiendus,
10 Fornax' quo','undam jninera- CC Athenor.
lium in fiores fnbUmc.tioni Operculum..
defiinata. TT Canalis e laferibuSy 'velfer*
Retorta plafio fdndo ^ac ano- ro confiru&Hs^ carbonibus
^
hus rofiris^ altero largo^ i^ igne adimplendus,
akero coarbato , infiru^a-^ £'^-^- Cineraria.
r. Spiracula.
^
iiii ,
,:;..,,. .
.. (T.tT.tr.

if F^as recipiens al}igatur y.^i'/- r. T. CaUni arena mpltt:d'u

rum hulc

Ca-
•#

m
*#
 iij.ISECT.II.CAP.V. DeLoricatione^c. (^7

C A P U T V.
^e vaforum lorlcattone , lutatione \£ Jlgillatzone

QUandoquidem cafus eventufque rerum Chemicarum non chcmki

femper a voluntate confilioque artificis dependent : proin- cafus^plofpi-
^"^*
de nihil mihi magis Chemici videtur efie, quam, ut fit ^^^^^.^
gnarus ^ pmdens impendentium malorum. Ex his frequentif-
fimum eft vaforum difruptio. Hanc ut prsecaveat, Sc malo feu
futuro feuprxfenti medicinam afFerat, a varws variae excogita-
t£e funt rationes vafa lorica quadam obducendi , ut: ignis inju-
rias potius fuftinere pofi^ent. Dein rationes varias extant, qui
yafa fra6ta ope alicujus boni luti ita aptanda fint, ut alii ufui
denuo infervire poflint. Horum gratia inventum eft a variis
varii generis lutum tenax, quo vaforum commiflurze folidan-
tur, nequa ja£tura rerum fubtilium fiat. At de fingulis figilla-
tim nonnihil fcribam.
II. Vafa deftillatoria igni nudo imponenda eo loricantur, ut Qusnam
primum ignis impetum , a quo ordinario difiiHunt, fuftinere op^«e°"""
pofiintjquin 6c,ut in fine operationis, ubi ifta plerumque can-
aefieri debent , haud coUiquefcant. Supervacaneum ideo eft
vafa terrea, lapidofa 8cc. e crafla folidaque materia confecta,
minus idonea , loricare quippe deinde altero tan-
liquefa61:ioni :

to intenfiorem ignis gradum requirunt , antequam candefiant;

Idautem, fi aiiquis iis uti velit, animadvertendum eft, utiisa
principio moderatus ignis fubdetur, donec calefa£ta fint , fic
eorum ruptionem devitabit j eodem modo fi vitrea vafa trada-
verit, poterit is tum ex his aliquid fine eorum loricatione de-
ftillare. At quando in fine ea candefieri oportet, quia tum non
raro liquefcere folent; quin etiam, quod materies ignis ahquan-
do nimis humida^cujus exhalationes,fi vitrea vafa attigerint, in
caufa funt, ut ea exfacili difljliant ea propter rcquirunt, ut lu-
to quodam obducantur.
III. Ad loricanda vnfa fufficit argilla tanta quantitate aren^ Lorica, cx
& aquse fubafta, ufque digitis haud adhxreat: hinc hoc luto <i"i^»srebus
vafa obducantur > fi ficcatafuerint, igni committantur. Ob-fitj^°"''"
I z du-
 68 Lib.I.Sect.II. Cap.V. DeLoricatione&c.
diKSbiovafis, ut in igne quadantenus vitrefcat, poteft ita fieri.
Cape terrae cujufpiam tenacis partes duas , filicum pulverato-
rum, &vitri fubtiliter contufi ana partem unam , ex his fiat
f. q. aquce mafla, qua vas deftillatorium obducatur: fi ficcum

fuerit, obliniatur lithargyrio, vel minio f.q. aquac in pultis for-

mam reda£tos vas tale ficcatum furno, ut moriseft, inclufum,
fi in fine candefcit , vitria crufta quafi obduftum confpicies.
jLutum ad IV. Optima lutigenera parantur « terreo aliquo corpore , tena-
folidandas
vaforum li-
ciorifc.,oleo aliquo terreftriori fubado.v.g.iji.. calcis viv^e fub-
aas. tiliter pulveratse, lithargyrii fubtiHfiime pulverati partes aequa-
les, excipiantur f ex oleo hni parati , donec habeant
q. vernicis
formam pultis crafiioris : quam
poftea fupra linteum duc , 8c
confeftim vaforum rimis applicaj quale linteum deinceps ex-
trinfecus eadem pulte leviter obducendum, quodfi ficcatumfue-
rit, invenies per hujufmodi lutum vix ullum hquidum penetra-
re. Poteft etiam aliud lutum confici ex calce viva cc minio
f. q. albuminis ovi in formam pulmenti fubaftis, quod 6c fta-

tim vafis debet adhiberi, fed illud prae hoc mihi potius arridet.
Veruntamen fi aliquoties vas , luto pofteriori loco di6to obdu-
ftum , forinfecus obliniveris vernice fupra memorato , parum
aberit, quin idem propofitum aflequare.
Commif- V. In deftillatione vaforum commifiurae muniuntur, ut ne
fur«t vafo-
jum fubtiliorum partium,qucE quam facillime exhalare folent^jaftu-
ut mu-
piends? ram faciamus. Alia autem atque aha re vafa folidamus, prout
rei deftillandae natura comparata fuerit v. g. in deftillatione a-
quarum penetrantium &
fpirituum ardentium , vas recipiens, ubi
roftrum vel canalem vafis dcftillatorii ambit , vefica bubula
madefada obducatur. In deftillatione fpirituum acidorum con-
ficiatur tantummodo lutum ex argilla pingui, cui parva olei li-
ni quantitas addatur, dein f q. aquie in mafiam redigantur, qua
vaforum commiflura: firmantur. In deftillatione autem fpiri-
tuum oleorumque empreuma redolentium, utatur hoc luto. t^.
Terrse pinguis partes duas, radicis confolida: majoris , feminis
linijcalcis vivse ana partem unam, redigantur in pulverem iub-
tilem, huic tantum albuminis ovi conquaflati addatur, donec
craflitudinem fordium habeant quibus deinceps commiflliras
:

vafis recipientis obducantur Sc fi lutum tale ficcum fuerit, idem

:

ex-
 LiB.I. Sect. II. Cap. V. De Loricatione &c. 6p
extrinfecus fricctur vel oblinatur aliquoties albumfne ovi con-
quaflato , vel alio quovis vifcido, ac glutinofo corpore. Ex
omnibus rebus, qux deftillantur^maxime oleum qu.slibet luta
fere perrumpitj &C mihi non contigit aliquod invenirc, quod
inhibuiflet, quo minus damnum aliquod facerem.
VI. Quandoquidem veteres confueverunt plerafque operatio- ^,fJ^I^vl'"
nesin fimo equino, aut in athenore, materiam digerendi cauf- quiinftj
^"*^"'^^'
fa ,
per diuturnitatem temporis inftituere j ideo ipfi in ufu
eY^tHermetkaJiginatw-yqux^quamvis hoc asvo rarioris ufus eft,
ita inftituitur. Cape cucurbitam longiori collo prseditam, vel
phiolam (c. vitream, cui materiam digerendam immittej tunc
habeas in promptu binos lateres craffiores, in medio ita in femi-
circulum inftrucbos, ut, fi ad fefe ponantur , foramen reftet
fuperioris vafis tui figillandi partem ftrifte ambiens: poftea ap-
paratum aliquem confice , in quo poflis vitri inferiorem partem
reponere, ne incalefcatj circa fuperiorem autem ejus regionem,
fc. fupra lateres, primo mitiilimum, poftea intenfiorem ignem
conftrue, quoufque vitri collum candefcat , ac mollefcere inci-
piat, habeas tunc in promptu forcipem ferream quoque can-
dentem , qua feftinanter vitri collum invertatur atque firme
comprimatur. Hifce pera^tis vitrum paulatim refrigeretur, cx~
jeroquin difrumperetur.

I? ELE-
 70

ELEMENTORUM CHEMI^
PARTIS PRIM^
L I B E R SECVN^DVS.
De operationibusChemicis & earundem produ£bis,
C A P U T I.

7)e Soliitioiie.

Dantur f
Ucufque Prolegomenis ad Theoriam Chemi^ fpe-
triagenera
Chemica-
"
^antibus inhiefimus, &
Lriconica brevitate ea de-
rum opera- ^ monftravimus, quse tironi fcitu neceflaria efi^Cjdu-
tioimm.
ximus. Animus mihi imprrefentiarum eft breviter

operationes Chemicas pertra<5tare , atque mentionem facere en-

chcirifium circa has obfervandarum. Fuerunt quidem plurimi
Chemici^qui cmnes operationes ad duas clafles , ad folutionemSc
ad concretionem tantum,redegerunt: veruntamen cum ipfacal-
cinatio, &
huic ancillantes operationes, neque folutioni, ne-
que coagulationi adnumerandfe funt , quoniam inter utraflibet
difconveniuntj eapropter calcinationi pecuHare caput defigna-
vimus, ubi illa, quze obfervatu digna, fum ubertim ofl:enfurus.
Gefteralis II. Per Solutionem autem fignifico operationem , qua auxl-
vocabuli
liante totum quodvis corpus folidum, aut perfe, aut cum ad-
fo-
lutionis fi-
'gnificatio. ditamento, five ex parte, five in totum, in fluidamformam re-
digitur. Perfe diflolvuntur quscdam foiida, accedente autem
igne, partes folidas in fluorcm redigente, uti fit in fufione mi-
neralium , liquatione pingucdinum , &:c. qux tamen potius
convenit dicifufa, liquata, quam foluta Qujz auxilio cujuf-
piam additamenti diflToIvuntur, quarque re6le foluta dicuntur,
ca aut per violenta, aut per leniora media, folvuntur. Qiice
fiunt violentis i. e. corrofivis^ hiEC ab adhibito menftruo , vel
ex parte y vel in /o/«;i^'"diflbIvuntur, hujus gcncris funt omnes
metallorum folutiones aquis llygiis, vel fpiritibus acrioribus fa-
 Lib.II.Cap.I. DeSolut.Membr.I.II. De &cc, /i
d:x , qui
metallum quodvis in totum dinblvere folent illius ve- :

i'o , rcliquorum mineralium corrofiones, in quibus ordinario

quxdam terra indifiblubilis in fundo inta6la rcmanet. Quce au-
tem lenioribus fiunt, in his iterum integra aliqua Ycifolutio ad-
Hquore aquofo diflblutis: vel
eft, ut in faccharo, fale &:c. efl:

ex parte tantum, ut extraftio, ut deflillatio. De finguHs, &,

quae his f\mulantur operationes, hbet figillatiip fcribere, £c id
quidem fecundum feriem alphabeti.
M E M B R U M II.

A cutio, quod vocabulum derivatum ab acuere^

dupHcem fignificationem habet,
efi: operatio qua:
&hanc quidem fecundum
materioediverfitatem.Receptifiimaomnium eft,cummenll:ruum cent:
Per to acue-

°*
J^Ji*5J'('-t,^|Jj^""

aliquod debile adjuvante fortioris cujufpiam additione fortius

redditur, ut eo major ipfi vis eflet rem folvendam ocyus difibl-
vendi. Ita in faccharo faturni conficiendo aceto deftillato ad-
ditur pauxillum fpiritus nitri, ut major faturni portio ab afilifo
menfi:ruo poflit difiblvi: acetum feciis p^r fc nimis debile eft,
ac parvam admodum plumbi quantitatem tantum corrodit.
ReHquorum eadem efi; ratio. PrcCterea fi medicamentis minus
efficaciter operantibus , potentius quoddam tanquam ftimulus
additur, vocamus hoc etiam acuere. Verbi caufa, fi mercurio
dulci, vel alteri cathartico blandiori additur refina jalappse, vel
fimile aliquid , hujus finisergo, tit efficaciores effeoius ederenc.
M E M B R U M 11.

AmalgamatiorMs vocem opinantur nonnulli ovtam a Grceco- Quanam

rum y.ahoiyfict, VQ^Tih ciy,A fmul^ ^ ycLiiw w.here^ quo- chemicis'^
niam in hac operationc areento vivo reliqua metalla tanquam «f^^^-^^^f^

connubio junguntur. Ahi eandem vocem denvant a iaclaout\iiv

mollire^, quia heic communiter evenit aliqua metalli ope mercu-
rii mollitudo. In Chemia hac voce indicamus operaiioriem^ in
qua quodvis ?netaJlum ope argenti vivi in totum mdxims diffolvitury
ea phirimum intentione^ ut illud in fubtilijfimum puherem con^uerti
poffit diffipato enim argento vivo y quod accedente- mediocre
:

igne fit, reflabit in vafe difToIutum, vel corrofum metallum

fub fpecie alicujus pollinrs. Pleraque metalla lubenter ab hy-
drargyro folvuntur, excepto ferro, cui ob abundantiam falis &
terrre impurum durumque corpus efi: , quod ab argcnto vivo-
ad folvendum minus habile efl. 11. In-
 72 Lib.II.Cap.1. De Solut.Membil.II. De &cr
Cuemici II. Chemici, utrum hydrargymm metal-
Inter fe diflentiunt
di&crentiam
^^ Per to diffolvere autem fignificare
corrodat, an diflblvat.
FoTm"oVe" voUint rcm foUdam blandis mediis in liquorem redadam , ut fac-
bc cotiodo-
charum, vel fal, qu^ aqua tabefcunt per to corrodere vero,
:

fi foUda mediis violentis i. e. acrioribus in Uquoris formam

res
redigitur, intercedente magna rerum ebuUitione. Quandoqui-
dem vero metaUa prompte in argento vivo, tanquam in metal-
Uca aaua , citra magnam ebulUtionem maxima ex parte integra
diflblvuntur , poteft amalgamatio adgenus foUitionis referri. Ean-
dem poUumus quoque in numero corrofionis habere, quatenus
metaUa ,exhalato expulfoque mercurio , fub forma pulveris,
eorum adinflar , quse menflruo aUquo corrodente fa6tafunt,
reflant: cum mercurio folutione nonnunquam
adde in metaUi
buUas exortas, ac fenfiferum motum inteflinum confpici. Ex
quibus di6lis apparet, fua cuique efle argumenta, quibus fen-

tentiam, quam defendere voluit, planam facere! potefl. Ve-

rum enim vero, utcunque hujufmodi verborum difceptatio fit,
affeverare nuUus dubito , hanc nuUam in Chemicis ufum ha-
bere.
III. Ita fe habet modus amalgamandi,
154 MetalU cujufvis in fcobem reda6ti p. i.
Argenti vivip. iv.
Argentum vivum crucibulo immittatur, ignique imponatur,8c
ei, cum fumare inceperit, metaUum quodvis injiciatur, ba- &
culo ferreo commifceantur; quoufque metaUum ab argento vi-
vo abforptum fit ; hinc crucibulum igne eximatur, 6c frige-
fa6lum amalgama aqua abluatur. Si autem aUcui animus eft
rurfus metaUum ab argento vivo;fegregare, is amalgama crucibulo
immifTum igni imponat, ufque quo omne hydrargyrum avola-
ritvel cum poeniteat ja6turam argenti vivi tuUffe , tum hoc
:

modo procedat. Amalgama retorta; immittat, cui ignem fatis

magnum fubdet,ut mercurius in forma nebulse in vas recipiens,
quf>d debet ad quartam partem aqua fontana impleri, prodeat.
Eidem caloris gradui tam diu infiflat, donec nuU^e nebulse am-
pUus appareant. Quibus pera6lis inveniet in fundo retortse me-
taUum in pulverem converfum.

SCHO-
 Lib.II.Cap.I. DeSolut.Membr.I.II. De &:c. 75
S C H O L I U M.
Si qnando aurum vel argentum vel cuprum cum mercurio
nmaJganmndnm ^ oportet tum quodvis prius in fcobem fubtilem
iima, vel in bradeas malleo redigi: alioquinnon tamrepentc a
merciirio dcvorabuntur: imo potinimametalli pars intafta, in-
dilToIutave, ad fundum decideret, rellaretque. Longe alia au-
tem conditio ell iaturni &
flanni , 6c plumbi cinerei, quac
iingula modcrato calorc funduntur,atqueadeo nullo negotio cura
mercurio conjunguntur.
'm E M B R U M III.
CiRCULATio di61:a a circulo^ vel quia materia circulanda an-
cillante hac operatione in circulum tanquam adigitur j hac att-
tem intentione ^ ut partcs fihi adverfantes per continuum hunc mo-

tum ^ ac firme copularentur.

inter fe melius conjtmgerentur Vete-
ribus h^c
operatio valde familiaris erat , utpote in conficiendo
lapide Philofophico. Hinc elt, quare {cYipCitHermes ^ quod
eflfuperius, id eft ficut inferius volebatnempeper continuam
:

m-^x.tnx. circulationem ^ prceparandam efi^, quoufquear-

hanc ita
tifex fit voti fui compos fa6tus. Procedente autem temporc
eodem vocabulo Chimici ufi funt ad indicandum liquorem ali-
quem fubtiliorem faciendum , vel partes heterogeneas firmi-
ter fe inter efle conne6tendas.
II. Operationem veteres hoc pa£to inftitucbant. Sumebant ^3^*^^^^!,
inftrumenta, ab illispelicanos dicta, qus; nilaliud erant, quam m.
duce cucurbita; alembicis fuis inftruftce , unicuique autem cu-
curbitJE erat circa ventris regionem canalis aHquis ad tantam al-
titudinem emiinens, utin hunc alterius alembici eregione pofiti
roftrumapteimmitti pofiet, vafisita adornatis 6c compofitis,leo-
rum commiflliras pyxidatas re apta bene muniebant, ne quicquam
exfpirare valeret, tum has ita connexas cucurbitas furno idoneo
imponebant , ac ita materiam circulandam moderato igne per
menfem tradiabant , donec voti fui eflent participes fa6li j at
ifte modus jam,propter operis longitudinem , obfolevit.
Itl. Breviter onerationem hanc hodie perficiunt qui duas ^"^•^Js"-
1 • 1 '• j T o • 11 1
^ ^^ DD.
• 1
phiolas taii modo mftructas fumunt , ut alterius collum altero Tab.u.
ardtius fit. Phiolx largiori collt) materiam circulandam immit-
lunt, hinc huic akeram ardiori coUo prxditam phiolam fupcr-
K po-
74LlB.ILCAP.T.DES0LUT.MEMBR.IV.V.VI.DEacC,
ponunt j commifluris luto bene munitis vas taliter compofitum
catinoarenaimpletoimponuntjignemqueblandumfubdant. Ma-
teria ubi incaluerit, partes ejus fubtiliores in (liperiorem phio-
lam adfcendunt unde a frigore condenfati, in inferiorem de-
,

mum delabuntur. Animadvertendum autem in hac opera-

tione efl, ut ignis taliter dirigatur, ut venter phiolse fuperioris
femper frigidus , vel tepidus faltem flt. Alii denique ejufmo-
di operationem afpernuntur , & idem opus credunt perfici
polTe 5 iterata materiae circulandce dellillatione , de qua paulo

poft.
M E M B RU M IV.
CLARiFiCATio vocahulum artis , quo indicatur fojuti»
eft
vel decotlio turbida , e vegetahiUum regno cumprimis fa^
tla^ alhumine ovi , interveniente ehullitione ejfe clara limpidar
quefacienda. Ejus ufus plurimum in Chemia eft fiextradta ex
Vegetabilibus funt conficienda: tum eorum & deco6lio fumi-
tur, eique additur albumen ovi aut plura: quse, cum prius fco-
puHs addita modica deco61:ionis quantitate in fpumam conquaf-
cum reliqua deco6tione permixta , poftea fuper i-
fata, licque
gnem ponuntur,ut femel atque iterum ebuUiant: quo fado per
pannum colantur, ut decodio limpida evadat.
M E M B R U M V.
COHOBATio, '^\\m3X\xv)X.cohahitationis 'uocahulum^ CTeduntquc
vocis fyncopam elfe h^'M'n..Significat autem hoc vocabulurrt
tcchnicum , iteratam aliquam defiillationem. Scilicet fi iUnd^ quod
dejlillatum efi , rcfiduo in i:afc deflillatorio denuo affunditur : hac
intentione^ ut defi^illatum virihus rei defiiUandde potius imhueretury
quin l^ut particuU'^ alioquin ^egre conjungenda commifcend^e ^ coire
atquecohahitare una cogcrentur. Encauifam, quare htcc opera-
tio hoc tempore in uiu eft loco veterum ta;diof]e circulationis,
Ita eam inftituimus in confe6lione fpirituum acidorum cum al-
kohol vini mitigandorum, quin etiam in aliis rebus.
M E M B R U M
VI.
CoRRosio, hanc aHqui pro fpecie folutionis : ahi vero pro
fpecie calcinationis habent j attamen crebrius habetur pn>
fpecie folutionis , quoniam pleraque , quac corroduntur , fub
forma folutionis apparent. Efi itaque corrofto nil aliud^ quaM
ant
Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr..VII.VIII.De.&c.;^
aut tota , aut ex parte rei cujufpiayn folutio , famulante fale aliqus
acri fa6fa. Sic metalk, mincralia pleraque, nec non duriores
animalium partcs, a fpiritu aliquo acido corrodunturj imo falia
quoque qiixdam mctalla mincraliaquc
ficca aqua diflbluta pofllint
corrodcre. martem fal communc , nitrum &;c.
Sic tartarus :

Aurum: fal quodvis alkali diu ac multum calcinatum ipfum an-

timonium crudum corrodit diflblvitqucj de quibus plura alibi.
M E M B R U M Vir.
DECANTATio , efl: vox, qurc
vcl dccupelatio vel decapelatie
operationem indicat^ quando artifex liquorem aliquem , qui cum
fubfederit limpidus evafif , leniter ex vafe inclinato in aliud leniter
defundit. Ancillatur ergo potiflimum haec operatio extra6tio-
ni, folutioni &c. ubi extraftum, velfolutuma fecibus, infuii-
do fubfidentibus , leviter transfunditur,
M E M B R U M Vlir.
DESTiLLATio di6la 'xflilla^ quoniam in hac operatione plc-
rumque obfervatur, ut liquor deftillandus guttans in vas
fuppofitum delabatur. Efl proprie operatio^ qua e reidonea ali-
qua liquidum quoddam. optima fuhtilifque ejus pars igneauxi-
i.e.
liante elicitur. Res idonccC funt varii generis. E- aJ queta-
defl:ilIationi
quidem artifex fibi proponit , ut e cundis corporibus id , fuumS?H
quod fubtiliflimum efl:, propelleret, vel fecerneret. Verum is indeftuia-
fibi nonnunquam mirum in modum imponitj dum non adver- chemid
tit ex quovis ligno non fieri Mercurium, ut jampridem tritum peivenirc
^
lum eit. Ita etiam natura comparatx lunt varix res de- ncrvis con-
^^"'^^"^*
flillationi interdum fubmiflk , ex quibus non femper elicitur
penetrantiflima earum fubllantia quippe hcec quandoque c^ete-
:

ris adeo firmiter immixta ac affociata efl:, ut prorfus omnem

artis eludat operam j immo ut interdum facilius cfl^et , ex ipfo
arido pumicealiquam poflulare aquam , ut ajunt,quam ex hujus
generis rebusaquam ftillatitiam, magnis viribus refertam.
II. Quandoquidem naturx fpeculatorcs mirum quantam in
rebus naturalibus differentiam obfervarunt, ideo omnem lapi-
dem moverunt, ut ex fingulis id , quod optimum, quod ma-
xime efficax eft, elicerent. Hujus finis ergo conflruxerunt va-
rii generis furnos, excogitaruntque peculiaria inflrumenta,ac

obfciTarunt, dimetiebanturquequafl pergradusignem:2c nefcio

i K quas
 y6 Lib.I.Cap.I.DeSolut.Membr.VIII.De&c.
quacamplius: cxquibusquiedam adhuc in urufLint, qu£edamauteni
maxima ex parte obfoleverunt, quoniam, plurima , autfuper-
vacanea, aut inutilia, aut nimis rumptuofa, poileris videbaa-
tur.
Quomodo III. Ufitatiffima hoc temporc dcflillandi methodusperficitur
deftillatio-
mesper ad- plurimum tribus modis, unus appellatur per adfcenfum, alter
fccnfum , per obliqua, & tertius per defcenfum. Per adfcenfum dicitur
deftillare , cum materiae deftillandx partes iubtiliores a calorc
coguntur furlum in capitellum , vel alembicum adfcendere
quce ibi a frigore , autaeris, aut aquce frigida: , in refrigerato-
rio vafe contentJE, condenfantur, ficque in vas fuppofitum de-
cidunt. Huic operationi ancillantur vai;ii generis dcflillationi
dicata inflrumenta. v. g. vefica cuprea varise magnitudinis
alembico vitreo, vel flanneo, inflruda: cucurbitaitidemflan-
nea, aut vitrea, nec non phiola altiori collo Scc. Hujufinodi
inflrumentis queunt deflillari plerseque vegetabiHum aquce de-
ilillata^, in pharmacopoliis futurum ad ufum exilamesi item
fpiritus ardentes, olea efrentialia&c. quse vehiculoaliquoliqui-
do deitillanda. Ex animalium autem
partibus, ac pleriique mi-
neralibus hac methodo deftillatis, pene quicquam, quod ope-
Tdz prctium eifet, elicitur exceptiseis,
: qucE computruerunt, ex
quibus aliquid volatile unacum liquore aquoio pcUituri benefi-
cio enim putrefa6lionis oleof^ iiilina:que particula:, firme ca:-
teroquin fibi intricatse, fiuntfui jurisj quam ob cauflam illa:

tum leniori deitillationi aufcultant.

.Kd latus vel IV. Secundus deilillandi modus vocatur adJafus vel ad ohK-
qua. Inilituitur potiilimum^ fi quando qua:dam corpora, quic
ex particulfsgravioribus cum maxime compofita, in fua prin-
cipia folvi debent. Illorum enim moleculae , tametfi a vinculis
fuis, vi ignisliberatic, adeo gravcs iunt, ut , quamvis ignem
fatis intenium adhibuerit aliquis, nequeant in alembicum uf^
queadigi. Proinde, cum id a majoribus obfervatum fuerir,
inventa eil iila dei1:iIlatio ad latus di<^a, in qua rei deftillandce
molecula!, ab igne fux fpontis fa^lx , per collum retortx ia
vas excipiens coguntur, ubi a frigore externo vel in liquorem ,
vel in oleum , vel in flU volatile ^c. condenfantur. Hac via
deflilLmtui' olea empyreumatica, Ipiritus, acidiScc. e vegeta-
bili-
 LiB. II. Cap. I. De Solut. Membr. VIII. De &c. 7/
bilibus, e mineralibus, vel ex animalium partibus. Inftrumenta
hujus operationis funt retortie e variis materiis conflatai , ut e
terra, vitro, ferro. Ex retortisaliae fimplices, aliiE lubulatx
appellantur. lllarum forma neminem fugit, hae vcro itadicun-
tur, quia in medio vcl e regione ventris eminentem aliquem
tubulumhabent, cujus per foramen materia delHllanq^ retort^
candentipervices,injicitur.Talimododeftillanturresolcofoprin-
cipio dotatae, cum nitro mixtre Cum nitro inquam. Nam
:

antimonium, fulphur. 6cc. per fe retort^e tubulatas ingcfta mi-

nime accenduntur, fed in totum maxime elevantur, fin vcro
iis qusedam nitri- portio addita fuerit, ^tunc cum fulgure infi-

mul deflagrant. Eadem ratio eft nitri, quod etiam quamquam

ignitum fuerit , non acccndit fe, verum ubi ei commifcueris
vel fulphur, veltartarum, velcarbones, velaliamrem, prin-
cipio fulphureo dotatam, conjuii6ta tum, fi vafi candenti inje-
clafuerint, pulveris pyrii inftar, inflammantur, &fi fumus in
vasaliquod fufceptus fuerit, conveititur is in liquorem, vel in fal
volatile: Oleumautem, quod adfuit, in fuliginem. C^terum
me docuit longa exercitatio , &
ufus rerum Chemicarum , ut
prac retorta tubulo inftru£hi fubftituerem aliam , quae in fupc-
riori ventre foramen quoddam haberet. Siquidem illi hasc
incommoditas efi:, quod fi ei candenti materia deflagranda inji-
ciatur, ut h^c in ipfotubulo, antequam in ventrem delabatur,
accendat fe cum ftrepitu, 6c operculumde tubo vehementerde-
jiciat. Qux incommoda non adeo metuenda fiint in retortafo-
ramcn modo in regione ventris fupcrioris habente. Quoniam
autem hujufmodi retort£e vix alicubi locorum venales habentur,
e re artificis erit capere lapidofam retortam , eamque in eo loco,
quo perforanda ell , leviter ftilo ferreo acuto tamdiu tundere,
quoad exiguum primo foramen confpexerit, quod deinde fine
ullonegotio, ficpius ora ejus tundendo, potelt amplius reddi,
V. Tertius deftillationis modus appellatur ^^r defcenfum quce ^t V" *-':
:

non nifi mulierculisquibufdam ufitata, quas, utminorem fimi- ftimelS»'^

tum inrem deftillandam facerent, hanc elegerunt. Sumunt e- fi"^^

nim vegetabile aliquod recens, hoc concifum, velcontufum,

fupra ollam recentem , aquie prius immerfam , cujus orificio
Jinteum alligatum fuerit , ilernunt , Ibatoque vegetabiii fuper-
K 3
po-
 78 LiB.lI. Cap.I.DeSolut.Membr.VIILDe &c.
ponunc ahemim magnitudini ollse refpondens, prunis vel cineri-
busignitis impletum. Sic ex ifto vegetabili calefa6to humi-
dum fuum, quod a quovis calore impellente ad exhalandiim vel
avolandum pronum eft, expellitur: hoc iurfum nuUum exitum
inveniens, cogitur pcr hnteum fub vaporis forma deorfum de-
fcendere, ubi in guttas condenfatur. Animadvertendum autcm
ell, ut ne vegetabile aduratur. Item , quod fi olla non prius
aqux particuHs imbutafuerit, cam aqux deftillandiE maximam
partem intra poros ilios detincre.
Oleaper de
fcenrum
VL Supereft adhuc alius per defcenfum deftillandi modus,
conficiendi aptusad olea e hgnis paranda. Capitur v. g. olla terrea , haec
tatio. tcrrse adeo profunde infoditur , ut olla!; orificium fuperfi-
ciei tcrrse refpondeat , pofl huic fuperponitur prius lamina fer-
rea, veloperculume materia terreacoctum, foraminibus tamen
plurimis dotatum, hinc his altcra oUa orificio fuo inferiori re-
fpondens, rcpleta autcm materia deflillandaj fuperiori oll^e pe-
dctentim ignisadmovetur, infineautem donec candefcat, quo
tempore, oleum deorfum in ollam fuppofitam delabetur. F.o-
dem modo e minera mercurii vivi , vel cinnabaris , propeUitur
hydrargyrum inoUam fuppofitam,admediam partem frigidaaqua
prius impletam .Reliqui modi, quorum permulti penes Beguinum ,
Libavium^ C^f^rraj &; alios inveniuntur, vix ufpiam in ufu funt.
Quidin fin-
VII. In omni^^//7/^//o;2^, quocunquemodoperafta, fitnihil
gulis deftii- aHud , quam, ut rei cujufquam ope caloris expulfus vapor , in vas ali'
lationibus
eveniat?
quodfufceptus , ab aerefrigidiore inUquorem aliquem^ five is aqua, fi-
ve fpiritus,five oleiformamhabeatco;^^^;^/^/«r. Igiturhujufmodi
corpora,qua; nequeunt a calore aliquo in halitus transformari
ifliufmodi fruflra deflillationi fubjiciunturi falia autem, neutra

di6ta, quantumvis ad exhalandum per feineptafunt, pofTunt

tamen ope additionis cujufvis terras, eorum fufionem inhiben-
tis, haud icgre deflillari, utliquor quidam acidus emergat.
A N I M A D V E R S I O L
Omnia, qu^ aut jucunde, aut male, dum integra funt^olent
hsecutplurimum per adfcenfum deflillantur,quiahocmodo adi-
pifcimur eorum partem maximeefficacem. Omneenim fragrans
eil particulisvolatilioribus oleofo effentialibus praeditum, qucenon
difficultera leviore aliquo calore in altum, ad alembicum, eve-
huntur. A-
 LiB. II. Cap. De Solut. Membr. IX. De Scc.
I. 79
A N I M A D V E R S I O II.
Cundorum five hi ex vegetabilibus,
fpirituum acidorum ,

nec
five ex mineralibus deftillandi fint
j non animalium fpiri-
tuum alkalinorum, quin fingulorum &
oleorum graviorum Sc
empyreumaticorumdeftillationesdebent fieri ad latus, i. e. per
retortam particulas enim habent valde graves atque pondero-
:

fas, quce xgre furfum coguntur, nifivehementiflimus ignis ad-

fit: idcirco minorifumptu ac opere, recenfito modo deftillan'-
tur.
ANIMADVERSIO III.
In deftillatione fpirituum ardentium aliorumque volatilium ,
vafa, quo altiora , eo meliora j in fpirituum autem acidorum
& fixorum deflillatione, vafa, quo humiliora, eo meliora funt.
In illorum deilillatione primo fpiritus, ultimo vero phlegma 5.
in horum autemprimophlegma,poftremumautemfpirituspro-^
dit.
M E M B R U M IX.
I. T^ iGESTio eft operatio folutioni tantummodo auxih'ans.
JL>' Praefertim infervit extra6tioni eflentiarum , tin6tura-
rum &c. infufioni & ahis, loco fuo dicendis , operationibus. Per
digejlionem autem intelligimus operationem , cujus adminiculo res
digerendte hlando calori per quicquam temporis exponuntur <, ut res
ej'udieres dijjolverentur ^ 13 dijfolutae cum menjiruo extrahente Jir-
mter conjungerentur j crajjiores inutilefque vero adfundum decide-
rent.
II. Sunt aliqui, qui hunc operationem nauci faciunt , quafi clfemia i-
vero ea fuperfedere poflumus. Verum puto eos in hoc delin- ^"™ habct>-
quere. Siquidcm ufus docuit tinfturas, efientias, &:c. perdiu-
turniorem digefl:ionem parata medicamenta, multo eflicaciora
dfe, quam qua^ ifl:iufl-nodi operationi non commifla fucrint.
III. Varia digeftioni medicamcntorum dicata inftrumcnta J^'°rJ?haii<
antiquorum Chemicorum folertia invenit, qua interfunt primo operatio-
**
furni , &
inter hos primarius efl: ahquis , ipfi Athenor fimillimus, cai"nt?^
Gujus ope potei-anteundem ignisgradumobfervare: infliruxerunt
enim hunc tot lampadibus interdiu noctuque afl^due ardentibus,
quotquotad defideratum calorem neceflariseerant. Vafa, queis
materia digerenda indita fuit, magna quoque cuminduflria her-
me-
8o LiB.II. Cap.I.DeSolut.Membr..X.De8cc.
metice figillabant, utne hilum quidem eflenti^e fuse fubtilioris
pofTet exhalari. Tcmpus digeftionis finiendse erat plerumquc
menfis philofophicus quadraginta dierumj aliquando per lon-
gius tcmporis fpatium digeftioni vacabant. Fuerunt,qui pro
jugi&icqualicalore, huicoperationi inferviente, optimumefle
asitimabant fimum equinum hinc vas hermetice figillatum be-
:

ne fimo obruebant, ac reponebant tantifper, donec ad fcopum

fuum perveniflent. Apud recentiores Chemicos , digeftioni
operam dantes, plerumque in ufu eft , furnus quidam largus
plano fundo, cui, arena admediumimpleto,plura va(a infimul
imponi,atque in eodem calore detineri, pofllint. Loco tccdio*
fx &
periculofas hermeticae vaforum figillationis, vafahodiefu-
bere bene obturantur quibus infuper fruftumveficic madefa6tum
:

aUigatur, ficque aren^ calefaftse ad digerendum imponuntur.

M E M B R U M X.
EDULCATio efl fpecies foliitionis , 6c indicat inChymiaoj)^-
rationem ,
qua partes faUme , a corpore quopiam calcinato ,
corrofo^
pracipitato 6cc. per crebriorem repetitamque effuftonem^
l^ affufionem aqua ^ aut calida ^ autfrigid^^ abluuntur: hujuf-
modi nimirum partes in aqua liquefcunt 5 terreftriores ve-
ro, quie tunc demum infipidas ordinario eveniunt , cum ficca-
t^ fuerint , ad futurum Medici ufum afi^ervantur. In phar-
macia Galenica per vocabulum edulcare fignificatur rei fapore
ingratx , addere aliquod vel ex melle , vel ex faccharo confe-
£tum vel 6c ea ipfa , quantum fatis ad ingratum faporem toUen-
:

dum.
M E M B RU M XL
EXTiNCTiovarium ufum Chemiahabet, perque hancintel-
in
ligitur operatio, qua res quadam in igne candefaSia in liquo-
rem aliquem immittitur , hujus gratia^ ut liquor rei extinguend^e vi-
ribus imbueretur. Sic ferrum, fic aurum &c. candefa6tain aqua,
vel vino aliquoties extinguuntur, qualis liquor poftmodum ;e-
gris, variis afFe6tibus opitulandi gratia , miniltratur. Sic la- &
pidesaliave duriora mineraliaignita, aqua, aceto, velaliohu-
mido extinguuntur , ut friabiliora eveniant, atque ideo magis apta
fint ad pulverandum , ad difiblvendum 5cc.

MEM-
 Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr.XII.XIIL&c. 8i
M E M B R U M XII.
7. "C XTRACTio. Hoc vocabulo indicamusin Chimia vperatio-
jLj nem^ qua e re quapiamoptimd ejus fuhftantia ope menfiyui
accommodi Ell itaque extra6tio, non rei cujufquam to-
elicitur.

tius , fed tantummodo ejus ex parte, folutio , quidem par- &

tium fubtilium ita ut crudiores impuriorefque , tanquam fe-
ces, a menftruo intadiE in fuiido remaneant,fubtiliores vero
menflruo innatent.
ir Unicuiqueextraftioni infervit digeftio, vel & rerum fa- cuiiinre*
£ta fupraignem ebullitio. Menllruum enim rebus extrahendis ^^««4-
affufum, non jcque, dumfrigidumeft, ac fi calidum eflet, ad madTCitco-
extrahendas res fingulas habile eft. Calor nempe , quoniam ^**
motum aliquem in particulis menftrui excitat, in caufTa eft, ut
hx, majore vi in corpus extrabendum agant. In primis vero
excraftioni rei refinofiE, parva quaedam ebullitio auxilio eft ,
V. g. extraftioni refinse jalappic Scc. nec non quarundam tin-
fturarum , prsefertim falium fortiter calcinatorum , extra<5tioni
ubi alkohol vini ocyus rubrum induit colorem, quam fi id leiii
tantum degeftioni fiaerit expofltum.
III. Ut debitareiextractio fiat, necefTeeft artifici fcireido- soivctK
neum menftruumi.e. liquorem extra6tioni aptum. Hujus enim <:onv"»iens

notitiam ni habucrit, profe6to nihil aliud faceret, quam ut inanem bS°extra-

'incafTamque operam, ut ajunt, ludat. Proinde eft muneris artificis, ^^^"
be"'^"
ut primo perfe6tam cumulatamque,cujufdammoditamen, fuas
materise extrahendse habeatnotitiam, quale Principium utpo-
te reliquis dominetur etenimilli, cujus dotes maxime defide-
:

rantur, debet artifex inhaerere. Deinde oportet etiam eum nof-

fe, qui liquor cum re extrahenda quandam convenientiam ha-
beat: fcilicetqui facultatem habeat,tales particulas, quas expe-
timus, extrahendi. Verum de his plurafub articulo extradi,
atque menftrui.
M E M B RU M XIII.
I. inERMENTATio vox, dtxw^t^^ fermento utimur cnim
eft ',

X in hacoperationepotiflimumaliquo fermento, cujusbe-

neficio illa abfolvitur. Ex
officina mechanicorum eft hsec in
«fum Chimicum tranflata, ubi illa variis artificis operationibus
ancillaiurj.ut confedioni fpiritum ardentium, aharumqueaqua-
- - L rum
 82 LiB. II.Cap.I.De Solut.Membr. XIII.
rum fpiritiiofarum , de quibus in pofterum erit dicendum.
^chcnlici I^- Quamquam complures navi Sc induftrii , experientiflimi
muitas, co- & diligentiflimi Chcmici, ex quibus unicum Willifium nomi-

fufqueJa- naflefateft, ftudiofiusfermentationisnegotium fufceperint, ut

tionesred- cunfta fibi iu hac operatione occurrcntia phcenomena explica-
fe?m™mado' rent 5 fcilicct qui fiat, ut res fermentanda , cum eafermentata
variis rebus
fuerit , longc aliam plane naturam induat , quam antehac habebat.
cvcniat:
Attamen, quomodocunque illorum allatae rationcs fuerint,mi-
hi nemo vitio vertat, velim, fi etiam fententiam meam, quam
de aftu fermentandi habeo, in medium proferam , fiquidem
magni momenti eft , hujus naturam perfpe6tam haberci: quo-
niam nonnunquam ftupendos in hac operatione vidimus efi^e-
6tusi quamobrem aliquandomenshsefitandi anfam arripit, qui
fiat, ut taleefFe6tum,ex tam modica cujufpiamrei adhibitione,
emergere pofllt. Hoc certo nemo unquam illuftraturus , nifi

penitus fermentationis modum intellexerit. Videmus quidem

hanc operationem quotidie inftitui ab opificibus quidem , ut a
zythopceis, piftoribus 8cc. cundorum, quje ad perfedam ejus
encheirifin fpeftant, apprime gnaris rationem tamenaddere,
:

qua de caufla haec fiat, ab iis fcitu nec necefl^arium autumatur,

nec exigitur verum fic non de nobis ftatuendum eft, quibus in-
:

cumbit fingula incoepta cum ratione aUqua peragere. Sed ad

rem.
petmema- jjj Permentaftonem generaliter. defcribo. Eft enim qu^dam
tionis de- ,0 j • •
r • • •

fcriptio, & operatio^) in qua qucedam partcs Jalts^ acid^ inprimis projapia^
cxpiicatio.
^^^ oleofo-vifcidis particulis accedente tepido calore^ in motum inte-

Jlimm , lente procedentem incidunt , huncque motum continuant ,

ufque quo faVina cum oleojis particulis conjun^ionem iniverint; vel

donec^quod fermentandum^ infermenti naturam tranfmutatumfuerit.
Statuo fal aliquod acidum efle cauflam proximam , vel audorem
Namque vix reperiemusvel fermentum, vel
hujus operationis.
fermentatum quodpiam, inquo nonaliquodfal acidum. i.e.|fal
in fluorem redadum , ut cum Willifio loquar , oftendimus j
quale quidem raro a priore, a pofteriore autem plerumque, o-
ftendi licet. Mira incredibilifque eft huic fali virtus. Nempe
quod hoc in adeo exigua quantitate adhibitum , tam vaftifli-
mam molem ad fuumnutum trahere, vcleam fibi fimilcmfieri,
co-
 Lib.II.Cap.I. De Solut. Membr.. XIII. &c. 85
cogere poilit. Aliqui de familia Helmontii fuerunt, qui com-
putarunt , quod una tantum acidr pars poflit oftingentis
vel pluribus cujufpiam rei ad fermentefcendum aptce, partibus,
fcrmentandi adum inducere. Equidem cuilibet fali haec facultas
eft , ut , fi illud liquidam in formam redadum , fe quibufvis fere re-
busjintercedente debito calore, automnino,autexpartemaxima,
commifceat , & varii generis produfta in apricum proferat. Ve-
rumin acido fingulareeft,ut,{i idoleoterreftrioriintricatum,8c
fufficiens humidum, &debitus calor,8c liber aeris ad diftaadi-
tus, adfuerint, ut acidum inquam , in his inteftinam omniura
partium motionem , &
lenem quidem cxcitet , incidendo atte-
nuandoque olei terreftriores particulas , donec cae fuerint aptac
adconjungendum intimeque permifcendum cum particulisaquo-
fis. Pari modo fere, ut fal quoddam alkalicum cum oleofo quo-

quam digeftum 5 quod etiam hujus partes invertit, feu infledit,

ut fint poftmodum idonese ad permifcendum fc cum aqua. Ve-
runtamen eft in utrifque qu^edam difFerentia novum nempc
quoddam , quod antehac non erat,beneficiofermentationis pro-
ducitur: peraftaenim qualibetfermentatione, oleofsecum fali-
nis particulis prorfus copulantur, quibus infuper adjungit fe ad-
modum fatis magna
aquse elementaris quantitas, vehiculi loco
recenfitis principiis adivisinferviens: quse ita conjunda confti-
tuunt poftca {piritum ardentem, fi modo hic a fermentato ope
deftillationis feparatus fuerit ; vel , fi res quaspiam tantum in
ufum fermcntata vocatur, invenimus eam plane alterius indolis,
ac illam, quas fermentationem non pafla fuerit. Exempla no-
bis funt, in azymo , mufto , cervifia non fermentata, mille &
aliis, toto, utajunt, coelo, a reliquis differentibus.
IV. Requiruntur etiam ad hanc operationem rite peragen- RequiCta
dam varia requifita atque encheirifesj quse,fi noncun6ta dextre tiinispS^
adminiftratafuerint, in caufliafunt, utad noftrum fcopumhaud «»*"*•

perveniamus. Obfervandum igitur cft, ut id, quod fermentandum,

abundet particularum tum falinarum , tum oleofarumj tum aquea-
rum. Hujufmodi enim, tanquam fcrmentationis fubjedum,
confiderandas funt. Quid? quod ufus docuitnon uUam rem pof-
fe fermentationem inire, nifidiftis particulis praedita fit. Quan-

doquidem vero falia non , nifi refoluta i. e. in formam fluidam

L z rc-
 §4 LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr.XIII.&c.
redafta, frcquentiffime agunt , eam ob cauflam cis liquidura^
aliquod adminiculo eft, ut poflint in hoc tabefcere y qua de
caufla pofl:modum magis efficacia funt ad oleum fubigendum,
Refoluta autem falia cum oleis liquidis difliculter coeunt, nid
per humidi fuperflui intercedente coftione, vel evaporatione ,
diflipationem qua jperafta ordinario mafla qu.xdam faponis in-
:

ilar emergit, fed quce minus apta ad fermentandum efl:. Proin-

de, ut fermentatio dextreperagipoflit, requiruntur fal &oleum.
terreftres quafdamparticulas habentia, qusecohserentiam levita-
temque olei inhibeant, &
deprimant, atque Mt eorum poris
interponant, ut inde fali acido facilior ady tus ad okum fit. Hoc
acidumdeinceps,. ubi paulatim fuse fpontis fit, rerum potitur,
c^etcraprincipiafubjugat, ha^cque cogit, ut ad ejus nutum to-
tum fe convertant. Ex hifce didis co\\\g\mus ^ fermeutationii.
requifita primaria , efle primo fal quodpiam acidim fecundo :

oleum quoddam vifcidum^ i. e. oleum aliquod aquofis &: terre-

ftribus particulis intricatum > &: tertio fuficientem quantitatcnL
4iquce..

Q^anam V. Requifita fecundaria funt ,

primo calor aliquls moderatus^
ad teporem tantummodo vergens: frigus enim , ut unicuique
c"a"dfe°-*^"
jnentatio- notum cfl:, quam maxime huic operationi impedimento eilj quia
quarum particula; in jugi motionefunt,
Sendlm"' 1^ ipfum rcbus fluidis,
ief>ofcuntui?.cujufdammodi quictem infert: qu^ autcm fermentationi , iii
qua omncs partes inter fecommoveantur, necefl~e efl:, valdein-
feflat: imo caufa efl:, ut ea ipfa fermcntatio fic penitus fuppri-
•Hiatur,. faltem tardiufcule procedat. Calor autem temperatus
levemmotum interdidas partes,naturafibi diflimiles, ciet,atque
excitatum motumin uno eodemque gradu fovet, Verura 6c
-calor vehemens fermenrationem impedit ,. quoniam partes tu-
multuofe commoventur, ac oleofje in latibulis fuis , ob conftri-
.

jftionera pororum fuorum., quafi fuffocantur ; nec non abim-

moderato calore volatiliores, tanquam magis a<Stivae , fermenti
partes, avolant, reliftis fixioribus ad agendum minus idoneis.
S.ecundodc\)0^c\t {eTiment^tio liheriorem aeris accej/um: videmus
-enira.in vafisobturatis, nequaquam pofle fieri genuinam quam-
piam^fsrraentationem. Siquidem in omni cujufpiam humidi
motione, auxiliante calore inftituta,part£S fingul^inter femo-
ven-
 LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr. XIII. 6cc. Sf
ventur motis autem hifce , fit femper qucedam quiirundam
-,

fubtilium partium exhalatio , quas non patulum exitum invc-

nientes, pofteaaut vi per loci clauftra erumpunt aut fi ha:c :

•nimis fortia, tuncdeorfumad liquorem fermentantem ufquede-

nuo defcendunt: licque propter prefluramrarefa6tarum partium
ad ima repercuticntium, perverfum in re fermentanda motum
excitant: quin 6cad tempus quafi fuffocantur, donec iterumae*
riliberiori exponantur, ubi, cum demum fui juris fiunt', im-
peditam antehac , jam majori vi, operationem perafturic funt:
iicuti in mufto , , & aliis evidentia habemus
ceiTifia faliente
exempla. Tertio quodcunque fermentandum locum
poflulat
quietum j namque Sifyphi faxum volvercmus, fi vehmus rena
fermentandam continuo agitare , conquatere , vel aho quovis .

modo movere motus nimirum intellinus lentus a taUbus mo-

:

tionibus violentis perturbatur j quare quamdiu hsedurant,. fer-

mentatio tamdiu circulumfuum abfolvere nequit.
; VI. Expodtis breviter in quaque fere fermentatione occur- Qiiaiisdif-
rcntibus phcenomenis, nonnihil q uoque d^ ei us differe ntiis dicam-. f^^^^n^i^ ^».^

^ .
t ,.
.
j h.-rr
Quippe anqui ex doctmimis
j- r r
•

medicis contule loquuntur, quan-

•
1
feimentatio-
nis,&effet--
do vocabuUs fermentationis & effervefcentiae promifcue utun- vcfcemiiKJ

-tur: proindequafi fermentatio idemfignificaret, quodefferve-

-fcentiaj cum tamen hujufmodi operationes intei- fe diffimil-
limac fint. Effevvefcentiaenim , quemadmodum fupra fcri-
.pfi , eji motus fuhitaneus quarundam pm'tium fibi adverfan-
tium, qui ut ciio fit ^ ita (^ cito rurfum perit j fed fermentatio,
.Velut jamjam hanc motus tardiis , qui' tot re'
iUuftravi , eil
jeenfitis encheirifibus indiget, quibus autem effervefcentia non
-opus eft: tarde incipitfermentatio, fed plurimumdiu durat rc-
fpe6tu effervefcentice ficque ab effe6tu , in omni fGrmcntatio-
:

ne quoddam acidumgignitur, quin & oleofas partes in liquorem *

ardentem permutjyitur&c. quie minus quadrant in effervefcen-
.tiam, ubi nihil horum percipitur. Equidem in omni prope-
modum fermentatione offendimusauquam effervefcentiam , (ci^
non verfa vice in omni effervefcentiaeft fermentatio. H^c ef-
fervefcentia autem oritur plurimum a particulis acidisin fermen-
to latentibus , quce, ubi terreftriores magna vi adoriantur , cal-
que adedimt , folent motum fubitum cum ebuUitione liquoris
5 ex- L
 86 Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr.XIII.&c;
excitare, quem folemus efFervefcentiam appellare. Acida cnim
qusevis cum impetu quaelibet corpora terreftriora corrodunt,
ita ut cum magna tanquam ebullitione in altum. adfcendant. Si-
quidem vero oleofx rei fermentandse particulx fc illis interpo-
nantjinde fit ob harum tenacitatem, vel ob naturam earum vifci-
dam , ut hasc ebullitio diutius perfiftat, neque tam fubito cef-
fet, velut in effervefcentia aliqua, ubi nullum, vel tantillum
modo olei , adeft. Objicienti autem aliqua ex oleis eflentialibus
cum fpiritu nitri vel vitrioli fortifi^mo mixtis ufque adeo effer-
vefcere, ut flamma nonnunquamfuboriatur, refpondeo, &hu-
jufmodi effervefcentiam protinus ceffare, quam primum flamma
modo exorta fuerit.
signum VII. Subjugatis ab acido vifcidis particulis, fermentatio ad
peraft^ fei- fincm perdu6ta eft, 6c fermentatum potiflimum acidum aliquem
meatatxonis.
^^- ^.^^ odorcm ; quamvis in eo recente guftando aliquis vix ul-

lum acorem offendat; attamen fi diutius, quamfaseft, huic

operationi inhxferimus, tunc purum acidum, ficut acetum
eft, cffemus ex quovifcunque fermentato nafturi. Nam acido
eft h£ec facultas, ut, quamvis idab initio refpe£tu reliquorum
principiorum paucum fuerit, tamen id peradra fermentatione
deindererum potiatur, &
csetera principia fubjuget. Hujuf-
cemodi acidi generationem volunt plerique Chemici non fer-
mentando , fed putrefcendo vel corrumpcndo , fieri Finita ;

enim cujufdam rei fermentatione , ejufdem incipit putrefadio,

de qua deinceps.
VIII. H«/jfermentationis, quo refertur, &
cujus cauffafa-
fin?s"cSr cienda eft hxc operatio, varius cft. y. g.
Panis fermentatur
hamines iu ^t potofior guftuiquc gratiot , ac fanitati magis conveniens fit:
, ,

fcrmema-' ccrvifia , viuum, 6c fim. liquores, ope fermentationis limpidi

tionem infti- evadunt , fcgrcgato puro ab impuro , detrufifque fecibus aut
*^*"«^
furfum, autdeorfum; quin &, poftquam talem fuftinuerint,
facultatem inebriandi nancifcuntur. Varia vegetabilia fermen-
tationi fubjiciuntur , ut fpiritus aliquis ardens, viribus nativis
rei fermentandae dotatus ,
poffit ex illis deftillatione feparari.
Theriaca, acpleraqueinofficinisproftantiaeleduaria, nonnul-
lam quidem quandoque fermentationem fubeuntj at quoniam
cleof^, 6c volatiles partes plurimum in his dominium habent,
ea-
 LiB. II. Cap. I. De Solut. Membr. XIII. &c. 87
eapropterh^acido, quantum-
inter rcliquas latenti, refiftunt,
visnonpoflintpenitus inhibere, quominusidem acidum aliquam
fcrmentationem excitetri iit tamen hxc citra totius maflk vel
molis inverfionemj in tantum tamen, ut di6ta eleftuaria non
acido aliquo fapore imbuantur. Ab his autem excipiantur, quse
non juftam debitamque ad fpiftitatem reda6ta fuere , quse quo-
quo modo fecillime, asftivis cumprimis temporibus, acefcunt: eo-
dem modo fe habent fyrupi, loch &
fimilia, vifcidis particulis
praedita, quae fingula ad fermenrationem fubeundam prona
funt.
IX. Sunt res, quas addito fermento , funt , quaefponte fua op^fkcs^sf*
firmentefcunt. Addito fermento operationem hanc aggrediun- chemicifer-
tur mechanici, ut zythopoei, piftores 8cc. qui rei fermcntan- jrem?Jfa-
dx tepidae commifcent parum fermenti , foecum cerevifias, piant, infti-
^"^
vel fimile quid, in loco tepido rem reponunt , donec fermenta- ciant?
tio ad defideratos fines pervenerit. Pari fere modo &
res fer-
mentandx in Chimia huic operationi fubjiciuntur. v. g. in con-
fedione fpirituum ardentium herbis , vel floribus , vel frufbi-
bus incifisjfeu contufis, afFunditur tantum aquae calidae, ut fpe-
cies pofiint apte huic innatarej tepefcentibusrebusadmifcean-
tur aliquot cochlearia foecumcervifije, vel fermenti modicum:
peraliquot dies in loco tepido ad fermentandum collocanturj
pera6ta fermentatione, quam ex odore nonnihil acido, vinum
fpirante, dignofcerepoflumusjfiat eorundemdeftillatio, re- &
ftificatio. Sine additione aliqua fermentationem fubeunt pleri-
que fucci, e vegetabilium regno defumpti, nec nonanimalium
lac, faccharum , mel Scmanna f q. aquas difibluta, interdum

fermentant, quippe acidum , quod ipfis intermixtum, eorun-

demque in poris latet , fi utpote illa f q. aquas prius foluta
fuerint , tra£tu temporis adjuvante calore extricatur , fuique
jurisfit, quod deinceps reliqua principia fubjugat. Plura, qu£e
ad doftrinam de fermcntatione pertinent, dedi dilucidata in A- '

croamatis noftris M Dcciii. in lucem editis. Subjungam quce- '

dam axiomata, ex antc di£tis excerpta. *

A X I O M A I.
Omnis fermentatio fit in humido.

DE-
 S8 LiB.II. Cap.I. DeSolut. Membr.XIII. Scc.
DEMONSTRATIO.
<:hryfo- Loquimur hic de fermentatione ,
prout illa ordinario infti-'

?emfe"men- tuitur> fiquidem

non fum nefcius, alchimiftas periclitari in la-
^andi mo- pidis Philofophici confe6tione ut eum , qui iiccus eft , in igne in-
dmn.tencnt.
^^^^^ ^^ fermentandum aptum reddantj fed quoniam hujufce-
modi operatio non adeo trita efl:: ideo di6lum enuntiatum mo-
do locum habet in fermentatione , ut ab opificibus inflitui!»
tur. iEtiologiam hujus axiomatis§. 5. &4. propofui. ^

A X I O M A II.
Fermentatio quasHbet potiflimum oritur a fale acido refoluto.
E D M O N
S A T R T I O.
Hsec etiara ex fupra didis effickjjr.
A I X O
A III. M
In quavis fermentatione aliqua effervefeentia adcft j fed non
retrorlum viciflim , in quavis efFervefcentia aliqua fermentatio
adefl.
D E M O N S T R A T I O.
Indicatur paragrapho (5 6c 7.
A X I O M A. IV.
Mineralia rariflime fermentationi fubjiciuntur, nec per fc. i.
c. fola, fine alterius peregrini additione, ad ferraentandum vix ,
aut nullo modo idonea funt.
D E MO N 8 T R A T I O.
a^reldk't- Etcnira eorum corpora fortha funt ( i ) firmam intricatam-
inentandum quc omnium priucipiorum texturam, quas non tam facile, ut
^^'^
Sitj"* i" rebus fermentandis requiritur, extricari dirPolvique potefl.
(1) dixi fupra ferraentationem requirere in primis corpora par-
ticulis tum falinis, tum oleofo-vifcidis, abundantia quandoqui- :

dera vero penes pleraquemineraha oleuraacido antehac tamfir-

miter ilhgatuminveniturjUtabeo nonpoflitdiveni,nifi auxihan-
-Xe falc alkah , vel oleofo aliquo menflruo quae autem dein :

**
» denuo fermentationi impedimento funt, quo rainus ab aquo-
,
fo huraore fubigantur, quoniam oleura hoc modo feparatum
,
nimis fixum ad ferraentandura efl idcirco incafTum dubio
:

procul is operaturus, cuihanc operationem in ipfis inftituerc

^jiinius efTec.

A.
 LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr. XIV. &c. Sp
A X I O M A V.
Omne fcrmcntum efl res compofita j fic & omnis fermenU"
tio fit, ubi omnis generis particulas ad funt.
DEMONSTRATIO
Experientia duce confirmatur.
A X I O M A VI.
Pofito fanguinis circuitu , tunc neque in corde, nequc ift

ipfa maflafanguinis, iit ulla fermentatio , ut inmechanicis.

DEMONSTRATIO.
Siquidem ufus docet , ut fupra §. f declaravi , fcrmentationem Num ia
.

'"
ibi nullam pofTe fieri, ubi res fermentanda continuo commo- f°ngSi^"e
veatur vel agitetur At quia
: cor, & &
ipfa MafTa fanguinis in quidamfcr-
Itatu fano femper moventur, &
idquidemtamrepente, uthxc ^^iusTiiat?
ne minimam quidem aliquam moram acquirant incongruum :

ergo efl , ut ibi poflit fieri qusedam fcrmentatio , fimilis ei

" quae mechanicis ufu venit: fermentatio autem humorum , qua
animalium humores invcrtuntur , fubtiliorefque redduntur
fit prsecipuc in ventriculo. Quod autem nonnullae fanguinis re-
liquprumque humorum moleculae, propter perennem fanguinis
circuma6tum, continuo circalaterafricentur, contcrantur, un-
'

dc minores , quam antea erant , evadant , atque adeo tota liquo-

ris moles invertatur, &
tenuior efficiatur, &
hxc omnia finc
fermentatione fiant, vix aliquisex reccntioribus inficiabitur.
M E M B RU M XIV.
I. T^ iLTRATio eft fpccies colationis , folutioni ancillans. F/V,
fuS^^/r^r/*
JL. fi Uquor turbidus charta bibula i.e. emporeticae, ea inten- habcati
tionc infunditur^ ut pars liquida per hanc permearet ^ folida vero
in eareflaret. Quin hcfiltratio vicem fupplet quandoque fccre-
tionis olcorum ab aquis inquorum fccretioncadvcrtcndum cft,
:

ut chart£e , prius aqua madefaftse , res infundatur, ita aquofa

modo pars tranfit, rcftantcincharta oleo, feorfim colligcndo.
Olca, quaemagna in copia,acquiruntur,ut oleum Tcrc-
II.
^^"^J*^
biathinje &c. fcparantur ab aqua fibi admixta per vitrum Hy- aquafcccr-
poclepticum, cui, foraminulo inferioreante obturato, '^^^'^^- ^lSLta
gito claufo, oleum mixtum per fuperius orificium infunditur L&M.xab. :

aqua poftca ab oleo fupernatantc per inferioris foraminuli aper- "«

turam elicitur , decrada aqua progrcfTurum oleum feorfim afrer<^
M va-
 90 LiB.II. Cap.I. De Solut.Membr.XV. XVI. Scc,
vatur. Oleum quoddam prctiofum ,
quod quantitatemodicuni
tft^feparatur e vitro longiufculum anguftumque collum haben-
te. Hoc collo tenus adimpletur liquore fecernendo, oleum fu-
pernatans gofTypio in formam oblongam, minimi digiti craffi-

uTamB^^""
tie, longitudine verbdigitiunius,convolutofecernitur. Nem-
Tab. 1 1 1. pe una pars hujus gofTypii convoluti adufque mediam oleo intin-
gatur , reliqua autem circumfle6i:atur , ac admoveatur vitro
alteri , in quod animus eft refervandi oleum , 6c ftatim incipiet
oleum per gofTypium effluere, fi modo vitrum , cui oleum una
cum aqua immiflum fuerit, paululum ad latus deflexeris. Oleum
cihnamomi, Caryophyllorum , Hgni Saftafras &c. quod maxi'-
ma ex parte, fi cum aqua mixtum fuerit, vafis in fundo fubfi"»
det, debet hoc pa6to feparari. Primo leniter effundatur aqua
inahudvas, quoadvideris oleum , jamjam infecuturum. Id
tum in infundibulum arftioris colli , digito claufi, effundatur.
Si oleum in ima parte fubfcderit , digitus ex parte amoveatur,
ut oleumfenfim efHuat, 6cinaliud vafculumexcipiatur: quam-
primum confpiciatur aqua effluxura adutum digito infundibull
canalis occludendus eft , ut aqua poflit feparatim excipi , vel
abjici, prout cuipiam volupe fuerit.

M E M B R U M XV.
N F u s I o duplicem habet fignificationem j primo per hanc
I intelligimus medicamentumaliquodliquidum emultigenisre-
bus, craffiufcule tantum incifis vel contufis, conveniente liquore
cxtraftum : d>c (ecundo operationem ^ inquaomneid^ quodadex-
trabendum deftderatur ^ loco aliquo calido ad digerendum imponitury
•ufque afFufum menftruum particulis ejus cfficacioribus maxime
impletum fuerit.

M E M B RUM XVI.
quae promifcue modo
L AVATio eftoperatio,
coagulationi , modo &
calcinationi famulatur.
folutioni,modo
NotifH-
macuiquehujus vocisfignificatio eflj inftituitur autem , utres
quaepiam a fordibus , vel fpurcitie fibi extfinfccus adh^rente^
puigetur.

MEM-
 LiB.IL Cap.il De Solut. Membr.XVII.X VIII.&c.^i
M E M B R U M XVII.
MACERATio eft operatio, quac plerumque deftillationem
antecedic , & in qua materia quaevis dcflillanda , cum
locumtantummodo frigidum ad mollefcen-
fuperfufo liquido in
dumponiturj quo perado ea deinceps deftillationi fubjicitur.
DifFerentia, quae in maceratione atque infufione eft, angufta
eft. In utrifque fit rerum interventu liquoris idonei extraftio >
fed locus j ubi hasc fieri debet diverius eft : illa cmm in frigido
at ha^c in calido , peragitur.
M E M B R UM XVIII.
I. "puTREFACTio, licet a plerifque hominibus ob ingratum Piitrcfa-

JL odorem, &faporem, qui eam infequuntur , fpernaturi milKc*^m"

datus tamen & ipfilocusinChemicisoperationibuseft.Hanc,in '^*''"-

quantum eaad Chemiam medicam fpe£tat, fcrutaborj fiquidem

putrefacbio &: fermentatio operationes funt, quarum ope in-
terior rerum compofitarum forma deftruitur, ac immutatur in
aliam, a priori admodum diverfam. Sed ordine oportet pro-
cedere.
II. Operationem hanc ita defcribo Putrefadiio ejia^ivorum rei Putrcf*-
cujufdam principiorum de natim in alium locum tranflatio^ orjaab ^'°"!^ ^^-
eorundem motu inteflino^ quamfoetor^ faporque ingratus plerum- h"j51«po-
que in fine infequuntur. Generalis eft hsec putrefa6tionis defcri- ^^^°*
ptio, &
convenit unicuique rei , fiveea putrida, five rancida,
flve vappida fuerit. Dixi, utme ad explicationem defcriptio-
nis conferam, a6tiva cujufpiam rei principia , fal nempe , &
oleum pariter,in hacoperationedenativoin aliumlocum trans-
fcrri. Compertum enim habemus oleum , pera6ta putrefa(5tio-
ne, fixam, falautem plurimum voktilem , fortiri qualitatera.
Siquidem a rerum putrefcentium motu inteftino fahs particu-
las non modo comminuuntur, attenuanturj fed eredem exone-
rant praeterea fe terra, in qua iUis anteacommorandilocus erati
qua, tanquam re gravi exutas, mobiHorcs leviorefque hinceva-
dunt, quam antehac erantj ita, ut quoquo modo ad auFugien-
dum pronce fint. Enimvero fal, feu acidum , feu alkaU fit,
prout in prascedentibus femel atque iterum dixi , a nobis conci-
pi debet ad inftarfpiritus, corporeitamen, aurse cujufdam fub-
tili$ fane perfimilis j qui quo magis vel minus terra .onuftus

i M com-
 92 LiB.II Cap.I.De SoLUT. Membr. XVIII. Scc.
commixtufque, inde modo voktilis , modofixus, appellanfo-
let. Terra autem illa , quam fal demifit , reforbetur ab oleo ,
cidemque intime permifceturj hinc id ponderofius atque fixiijs
emergit. Fa6la principiorum aftivorum tranfmutatione , fieri
quoque non poteft, quin ea res, quae prius fapida , odorifera,
vel inodora erat nunc fpargat de le exhalationcs, fenfus noftros
:

graviter ferientes. Hinc, quoniam nobis moleftiae funt, ha-

bentur tales res putrefa6tae in numero , quae male fapiunt 6c
olent.

ie?ldfinc' m- computrefcendum cummaxime rdonese fijnt , qux

J^cs ad
faciendum Hujufmodi & ex re-
priucipiis facilc fejungendis dotatae funt.
ntapt»«
gnoanimah* petuntur, &vegetabiU. Mineralibus enim prfnci-
pia aftiva cum aHis admodum impHcita funt , qusc ad putrefa-
ciendumhaudquaquamaptafunt. Abufusitaquefaepenumero hac
voce Paracelfus eft , fcriptitans cun^las finc difcrimine res pu-
trefaciendas efl^e cujufmodi tamen , fi e regno mineraH dcfu.-
:

mendae, vix ac ne vix quidem, talem operationem fiibeunt

propter firmam partium, utdixi,cohaerentiam, difjun6tionem
iui haud ferentium. Caeterum res molles, co6trE, maceratae
facilius, quam qux ahter conftitutae , putrefcunt, &
id eandem
©b rationem. Verum enimvero nec fervid^e, nec algidse , nec
aridae res unquam computrefcunt quoniam in his a6tiva cor-
:

porum principia in reHqua agere nequeunt , ob copiam terr^e,

conjunftionem eorundem inhibentis verum fif q.humidiad'-

:

erit ad fal 5c oleum in eo diflblvendum, quammaxime tunc

aHud aHud aggredi poteft immutareque. In iftis di6ta prlnci-
pia quodammodo quiefcunt , cumprimis fi res putrefacienda
in glaciem converfa fuerit , hinc nequit ulla putredo exeitari
verum eatumdemum oboritur, fiprincipiainterfedebite com-
moveantur. In ilHs motus nimis vehemens putrori impedimen-
to eft, quia principia fingula hinc iUinc tumultuofe ferunturj
terreftres in primis particulae
,
quse fe olcofis 6c (alinis femper
interponunt, in cauffafunt, ut pofterioris generis in fe mutuo
agere nequeant. Ex hifee di6tis apparet nifi,aHquis quid,
quando, quomodo, 8c per quas, agendum fit, fecum conftitue-
rit, eum perraro ad defideratum finem perventurum.
IV. Non modo quae ex didis regnis depromuntur , fed &
ipfa
 Lib.II.Cap.I. DeSolut Membr. XVIII. &c. 95
ipfa aqua elementaris obnoxia, qua^ quo impu- Quarepic-
eft putredini
rior, fculimofior, utputealis. paluflris 6cc. eo facilius putre- puudtant?
fcit. Mirum eft, quod fcribit Plutarchus Sympof libr. vi 1 1
Quaeftion. v. de aqua limofa Nili in vafis afl^ervata, intradicm,
aeftivis pricfertim temporibus, putredinem contrahente. Nam;
huic & fimili aquse, non modo terra, verum etiam exigua ad-
modum & olei, & falis portio ineft,qu£e di verfa principia, dummo-
do ab aere calido ambiente j in perenni motu confervantur, inie
mutuoagunt, &akerumalterum fubjugat invertitque quadante-
nus,undeexa£ta operationeejufmodiaquaputrer. AquaNili,vel
fimilisturbulenta,influvioputredinem haud contrahit, quia ter-
reae, quibus abundat, particulae, casteris fefe fempe r interpo-
nunt, ac impedimento funt, ut adivae in fe mutuo agere ne-
queant Fluvio autem exhaufta aqua. inque vafe quodara refer-
-,

vata, prompte putredinem ideo concipit , quoniam tcrreftres ob

gravitatem maxima ex parte in fundum fecedunt. Idem judi-
cium efto de aqua, quae ftagno, lacunae: &c. ineft.
VI. In nominationibus rerum putrefadarum dift^erentia eft 5 Putredims
alia enim proprio vocabulo nominatur putrefada , alia vappida, ^P^*^'^^.
aliarancida, alia acida. Putrida vocatur, quaecunque notabilem
foetorem fptrat, cujufmodi unicuique notiflima eft. Quilibet
vegetabilium fuccus, putrefaciendo corruptus , vappas accrpit
nomenj is putetquidem atquemucet, verumguftatu non adeo
ingratus eft. Hoc vitium autem contrahit , fi quando aftiva
principiaexpartemaximadiflipata,quarc pauca etiamnuncadfe
divertens a6bivorum portio vixpotis eftillum, ab injuria putrefa-
ftionis defendere inde talis liquor vappefcit plurimum , ac fi-
:

tum contrahit. Oleofum, cui aliquantulum aquas &

terrae in-
termixtum, inque loco tepido afl^eiTatum , cumprimis ranco-
rem contrahere folet , imo prasrancidum traftu temporis eve-
nit: cui vitioquoddam oleum efl^entiale , in deftillando admixta
terra maxime orbatum , (quamvis id ipfum , fi diu diuque afl^er-
vatum fuerit, ob fugam aliquarum partium lentorem nancifca-
tur ) haud obnoxium eft. Siquidem & in illo calor,^ fingula
fluidamovens, dum quaedam partes quas ad totius compofitio*
nem faciebant , abigit longe alium , 'atque prior erat, par-
,

tium fitum excitat. Exacefcunt potus e vcgetabilibus benefi-

M i cio
 P4 LiB.II. Cap.I. DeSolut. Membr. XIX. &c.
cio fermentationis confe<5ti , fi fubtiliores olei paiticulse fenfim
ac fenfim exhakrint. Salinae namque in iifdem abfconditae re-
rum potiuntur , ac crajfum illud oleum
, quo adhuc acefcen-

tes res refertae, fubjugant , quare deinde ejufmodi potulenta

acent: fi modo calor, in teporem vergens, iis pricfto fuerit.
Non mirare l. me hanc acorisgenerationem nonfub titulo fer-
mentationis quo nonnulli ei locum afiignant coUocafle verum in :

eahterebam. Quid? quod mihi cjusmodi acidi produftio vide-

tur ad genus putrefaftionis efle referenda^ quoniamSc in hacfit
aftivorum principiorum immutatio quin 6c aliquanta ifl:iufmo-
:

di potionum corruptioj licet tales acida^ fa6t^ in crebriori ho-

minum ufu fint, 8c nequaquam pro putidis habeantur.
CujiJSgra
tiaChcmici
VI. Licet res putridas , ob ingratum earundem fa- &
putrefaftio- porem
nera infti
& odorem, pkrique homines frequentifllme abhorreant
tuant! Chemici tamcn eas fubinde appetunt, 8ctunc quidem, fi ex
ifl:iufmodi, vel oleum fixum , vel fal volatile quoddam;, confi-
ciendum eft. Hic itaque eft finis, quarc varia vegetabiHa at-
lEtquo
que animahum partes putrefccre finunt.
(afto. VII. Aggrediuntur putrefa6tionem hoc modo, capiunt ve-
getabile quodcunque, 8c quantum ejus volunt, idquepiftillo
quadantenus conquaflant , dein in vas firmum immittunt quod
obthuratum nonnihil, tepidocalori, qualem fimus equinus ex-
citare folct, committunt quoufque computruerint. quo fa6bo e
retorta deftillant , fin in ial alkali volatile copiofum , faltem
in fpiritum alkaUnum volatilem. Tra^tanteodem pa6i:o fecun-
das, aliafveanimaliumpartes, cujufmodiquumputruerint,ma-
jorem , quam fecus , fal alkali volatihs portionem exhibere fo-
ient-
M E M B R U M XIX.
RECTiFiCATio eft fpecies cohobatioms , ac dicitur , cumo-
mnis generis fpiritus, aquae, &
olea femel atque iterumac
faspe deftillentur, ufque illa fuerint fatis volatiha fa£ta, Sc parti-
oulis aquofis maxima ex parte fpoUata. Hanc operationem ut
dexrre aHquis pcrficiat , obfervet, veHm, prascepta , quas fu-
pra Tit. deilillationis, animadverfione tertia, cxhibui.

Cap.
 LibJI.Cap.II. De Coagul Membr, I. &c. 9^

C A P U T IL
^e Coagulatione,

ILluftratisvocabulistechnicis, atque opcrationibus, folutio-

ni frequentiflime , infervientibus , ordo fcriptror.is noflrx exi-
git, ut impraefentiarum exponam fecundam Chemise generalem
operationem, coagulationem puta, £c cicteras , quas huic fub-
fcrviunt , operationes. Vcx coagulationem \x.zc\\it intelligimus Coaguia-
eperationem , cujus beneficio corpus quoddam folidum ab additione ^^^^
aliqua liquefatium vel
: aliquodliquidum , folidas
vero partes conti-
nens , , auxiiiante debito calore , privatur. Po-
additione illa liquida
nimus in quacunque re coagulanda efle particulas foHdas atque
liquidas ; corpus enim foHdis particuHs tantum prxditum , haud
coagulatione indiget: Hquidum vero corpus, omnibus omnina
foUdisparticuHsorbatum veUecoagulare,fummae dcmentiae eflet
opus. Proinde in quaUbet cujufvis rei coagulatione particula?
cum foUdas tum Hquidse adfint, necefleefl:, aHasejus rei fruftra
fufcipietui' labor. Quandoquidem mihi fatis plana videtur ante
di£tacoagulationisdefcriptio, ideo hancmiflam faciam, &po-
tius declarabo cseteras operationes, huic coagulationi plerum-
que, ancillantes.
M E M B R U M I.

I. /^ RYSTALLisATio didacft ab operatione , cui artifex in- ^JfiS^^l^i^

V^haeretj fc. exoptat corpus quoddam foHdum , peUuci- ««'letyraoio-
dum , perinde ac CryftaUus eft, nancifci. Requifitum hujus s^"-
operationis eft^ut id , quod cryftaUizandum , fit partibus faHnis
dotatum Sine his enim vix quippiam cryftaUizari poteft. Quid?
:

fal efttanquam auftor &

aftor hujus operationis habendum.
CryftaUorum perluciditas dependet a faHintermixtis aquse parti-
cuHsj quas, fi omnes omnino exhalarint , cryftaUi non ampHus
tranllucidas erunt. Ipfa quoque CryftaUus e teUure effofla
habetur plerifque pro aqua cum modica terrae quantitate a fri-
gorc coagulata. Licet magnum opus omnino , arduum co-&
nentur, qui cryftaUi, reHquorumque lapidum concretionis 6c
perluciditatis caufam rationibus phyftcisperfpicue declararevo-
lunt ::
 ^6 LiB. II.Cap.1I.De Coagul.Membr.I. &c.
lunt: tamen de cryftallis , opera Chemici produdis , ftatuere
licet, quod (i hae omni humido priventur, eas ipfas pellucidi-
tatem fuam amittere limpidaeenim aquse partes,inter opacasfa-
:

lis fe interponunt , ut radii luminis fecundum lineam reftam per-

meare poffint j quorum in luminis radiorum tranfmiflione pluri-

mi putanti cujufcunquc rei tranflucidi naturam efl^c pofitam,
Sed in viam.
Defcriptio
ii^ CrylialUzatio efi operatio. in qua fupervacaneus humor ahs
71IS, &quo quopiamhquore^ Jaltmsparttcuhs dotato^ auxiho caloris expelhtur^
donec particula foUda ei innare videantur^ hinc reftduusin loco ali'
inftkiiamr.
quo moderate frigido ad cencrefcendum reponitur. Ut hxc operatio
riteperagatur, advertendum eft, ut liquor cryftallizandus fine
ejus ebullitione paulatim exhalet , donec in fuperficie crufta
quaedam liquori innatare videatur, quaconfpe6ta liquor in loco
frigido ad cryftallizandum collocetur. Exemptis fubfequente
diecryftaUis, refiduus liquor denuo , utprius, evaporetur, ac
iterumcryftallizetur, ufqueomne, quodcryftallizationiaptum,
cryftallizatum fuerit.
Quinam iH. Non quodvis falinum corpus cft cryftalliiationi aptum
xes ad cryy?4/-
fe(^ i(i Quod nonnuflas acidi partes fibi adiunftas permixtafve
habiics» habet. Oratia exemph fint nobis laha hxiva , quibus nihil aci-
di accedit, quas vix queunt cryftalUfari. Equidem non ignoro
ejufmodi faUa quandoque fine uUa additione cryftaUifata reperi-
ri:Verum, utut fuerint,afleverarenuUus dubito, hsecab acidi,
quamquam minima portione efle quadantenus informata &fal-
terata. Experientia enim docet, quod fi taUbus faUbus cryftal-
Ufatis quippiam acidi aff^undimus, ea tunc nonadeo conjunftim
efl^ervefcere , quam iUa, quce tantum ope infpiffationis confe6la.
Eodem modo habent faUa volatiUa in fuo ipfiusfpiritucryftal-
fe
lifata. Igitur qui finccrum fal aUcaU cum acido efl*ervcfcens ,
vel ejus conatus maximopereinfringens, defiderat, iUefibihoc
cUgat, quod finecryftaUifatione paratum, Ucet hoc vitium ha-
beat, ut quam facilUme ab aere humidiore Uqucfcat poflumus :

tamen id iterum fpiflare, vcl &

fub forma Uquoris ufurpare.
Salibus utique cryftaUizatio interveniente aqua propria cft j ve-
runtamen phoenomenon , quod oUm cafu evenit an cryftaUifa-
jioni , an concretioni fingulari tribuam , nefcio. Erat mihi
nara-
 LiB.II. Cap.II. DeCcagul.Membr..II.III. 8<c. pj
nnmque mixtura metallica , facla ad mentem Boylii exercitat.
Phyf. Chym. pro fpeculisparandis, cui , cum fphicra^ vitre^ indita
foerit, confpexi poft aliquot dies ad latcra vitri adhserere ftcllas he-
xagonas unius mehercule magnitudinisj in fuperficieporro plera^-
que llellae lineam eminentem habebant. Hoc utique rarum eft me-
talla in aqua fua, mercurio puta , concrefcere peculiarem in
formam. Referri huc etiam poteil fingularis argenti cum hy-
drargyro, in virgultum quafi concretio , quse vuigoarbor Dia-
H*e audit.
IV. Qiiemadmodum intenfus calor , ita& intenfum frigus, Ouaercs
impedimento eft j calor enim omnium partium r/iim/c-"
cryftallifjitioni
inordinariam commotionem excitans, impedit, quo minus par- <iiant-
tcsfalinee ab aquofis fecedere pollint, adeoque, cum tumultuofe
ac confufe moveantur. non debita poteft fieri reiincryftalla
concretio. Qucedam (aHa acidx profapix', ut fingula faha &
ehxa , concrefcere incipiunt, dum liquor tepefit. Sunttamen
aliquas res, utfaccharum faturni, fftlvolatile(fuccini, &c. quas
non inioco calido, fed in frigido collocatain cryftallos con-
crefcunt. Nimium frigus impedit perfejStam cryftallifa-
tionem , quatenus hoc aquofas juxta oc falinas indifferenter
conjungit particulas , qux deinceps , cum calori exponantur,
iterum in liquorem diffluunt, ficut ipfa glacies. Quas ob res
optimus locus pro falium cryftalHfationeeft, quivergitad illam
aeris tcmperiem , quam communlter cellse , vel loca fubtcr-
ranea circa.menfem Junii , vel Julii habent.
: M E M B R U M IL
EVAPORATio eftvocabulum fatis clarum. Indicat nimirum
operatiomm , in qua htmidim aliquod , tantifper igni imponi'
tur , dtra tamen ejus ebullitionem , quoufque tanta quantitas exha'
larii quantam artifex defideravit , hsec operatio infervit cui-
,

cunquerei, vel cryftalliiandfe , vel fpiflanda:, -6cc.

M E M B R U M III.
INSPissATio de falibus aqua folutis, dequc faccha-
dicitur, fi

To 6cc. de extra6tis Hquidis nimium humidum famulan-

te coftione, aut leni exhalatione , expelHmus, ut priora ficcam
formam, pofterioraautem craflam, digitis haud adhxrentem ,
jnaflkcujufpiam inftar, obtineant.
N MEM-
 5>8 Lib.II.Cap.II.De Coagul.Membr.IV. &c* '.

Defcriptio
E M B R UM IV. M
j "pR^cipiTATioNisvGcabulum ab ipfaoperationededufbumw.
tioni^'^ jL eft. In hac enim rolidum aliquod corpus , in liquidam
plurimum formam redaftum, ope affufionis cujufquam rei,fo-
lutionicontrari^e, fub folidam denuo formam prncceps cadereco-
gitur. Sed quoniam haee operatio magni momenti eft , & fre-
quens & in ore plurimorum tum medicorum , tum Chemico-
rum , verfatur , quamvis pauci ejus rationem & proprietatem'
fciant} ideoe retironum Chemisefore, nuUusdubitavi,^ fi hanc
paulo fufius, quam foleo, expofuero.
II. Primo itaque declarabo ea , quae ad Chimiam fpeftant re-
ifnc^f^r^**"
plxcipiun- liqua paulo poft dabo.. In Chemicis , fecundum diverfitatem
tm.
rei praecipitandae, pra^cipitatio ejus variis modis inftituitur j
proin non exigua in his dilferentia eft.. Ut autem ordine ince-
damus , initium hujus diflcrtationis faciamus ab ipfis minerali--
bus, quae vel fufionis, vel folutionis ope praecipitantur. Me-
talla, ac eorum afBnia,. fufa, huic operationi fubjiciuntur, ut
partes puriores nobiliorefve, inmetallo contentse, adfundumde-
ciderent, a vilioribus Hberatae. Ita in fufione antimonii famu-
lantibus falibus alkalicis, crafllimantimoniifulphureamfubftan-
tiam abforbentibus , diflblventibufve pars metallica nobiHor
,,

feparata, propter gravitatem,. qua prae casterisdonata, ad fun-

dum praecipitatur, &
eft dura, compa6ta, fplendens inftarme-
talli, friabihs tamen eft, fi malleo percutitur. Hxc regulus
dicitur. Sic maflaex variis metaUis, ut auro, luna^, mercurio,
&:c. invicem fufis, compofita, poteft auxiUo variamm rerum
praecipitantium denuo a fe mutuo fecerni; e. g. fi taU maflae,.
in igne rurfus fufje , addideris antimonium , fulphur. plumbum
&c. praecipitantia, tuncprimofol, tanquam purius atque pon-
derofius, ad fundum vafis prisceps caditj fcoriis iterum fufis
adjiceas ferrum , argentum in fundo delabitur $ cupri autem
pars fui juris fit, fi easdem fcoriiE denique ante foUem proflen-
tur , donec ferrum combuftum , reHquiEque antimonii , fuU
phuris 6cc. partes abaftx,} vel aeri fupernatarint fcoriarum ad-
inftar. De quibus plura in fecunda parte hujus operis.
III. Eadem metaUa menftruo aUquo foluta, fe invicem, ob
«andem di6tam cauflam 5 pr^cipitant. v. g. argentumaquafor-
U
 Lib.II.Cap.II.De Coagul.Membr.IV. &c. 95)

ti folutum praecipitatur seris : hoc martis; hic lapidis calami- •,^^^'^0^^^™

naris: hic autem additione falis alkali fixi
j cujurpiam
mctal- rcdafta rc

lum namque aliud alio dum ac firmiuseft, hujus

compa<5i:ius J^pJJ^^^^P*^**

phoenomeni caufla eft. Menftruum enim aggreditur illud, cor-

roditque de novo, quod poros magis patulos habet ubi hujus :

particulas minutimcorrofas fuosinporos fufceperit,ilhid,quod

in fuis poris antea abfconditum erat, ob alterius peregrini af-
fumptionem,indidemextruditur, accogitur, utad fundumde-
cidat,acpulverisformafe viHii noftrofillat. Contingitetiam non-
nullarum rerum, v. g. argenti vivi, ferri, &c. praecipitatio
ii aliquodex his menftruo acido mixto. v. g. fpiritu nitri cum

vitrioli fpiritu, vel fpiritunitri cumaceto mixto,exefumfuerit:

cujus ratiohiEceft, fpiritus Vitriolimolecul^e majoresacgravio-
Tes funt, quam fpiritus nitri: utrique tamen fpiritui potentiaeft
hydrargyrum adedcndi. particulae itaque argenti vivi , quibus
acidum vitrioli adhseret, ponderofiores funt, quam ese , qui-
bus acidum nitri: hinc , cum mole ac forma inter fe diverfae fint
tiefciunt eidem liquori, modo oculos fugientc , innare 5 fed ^ur-
bida plerumque talis folutio eft, Eadem conditio eft ferri , quod
ipiritu nitri aceto mixto corroium Contingit
eft. &
alio modo 0«'" «- .

metallorum , mineraliumque plerorumque praecipitatio. Scili- 'ab^dEone

cet fieis, debito menftruo folutis afFunditur fal quoddato alkali- "/V^^pricU
^*" "^'
cum, hoc tunc particulis menftrui acidis feaflbciat, aliquan-&
tam prius efterveicentiam ciens , in caufi^a eft , ut corrofum cor-
pus, partim, quia id afibi firmiter adhserente alkali gravius fit,
partim, quia acidi figura ob conjun^tum fibi alkaU deftruitur,
atque adeo inhabile redditur rd folutae poris amplius inhierere,
atque fluorem cum aquofis efficere, in fundum vafis decidat.
•Quin etiam quorundam folutiones, ut ftibii, ut plumbi tum <^uidain
candiditum cinerii,fi aquje fuperfundantur^prsccipitanturjquia ob jf ^ "y^ Jjf.*
afFufionem aquae, menftrui pori dilatantur i. e. fal, quod ineo rumroiutio
condenfatum latitabat, finita rei defiderat^ corrofione , hnjus fJc^ix^^Hq^uo*-
partes minutiffimas inter fuas occultavit, ita, ut liquorem per- rcprxcipi-
^**^*'
Ipicuum jun6ta conftituerint. Si di6lis jam aqua afFunditur,
falinx, quas obiter modo illorum poris inhasreht, cum ea co-
cunt, auapropter menftruum, taliter debilitatum , nequit am-
pliusfblidas partesfolutas, utantea, in Hquidam formam reti-
1 N nere.
 100 LiB.II. Cap.il De Coagul. MEMBR^rv. 8cc*

nerej lcd biu, ob naturalem corporiim graviratem, qua fre*

quentiffime deorfum tendere folent , ad fundum delabuntur,
Adde memoratas res abundare principio fulphureo, quod qui-
dem^ dum acido fortiori folutum, liquorem uniufmodi menti*
tur Verum, fi hunc liquorem aqua^ infuderis , fulphur a vincu-
:

lo fuo liberatum rurfus in confpeftum prodit , pari modo ut

caraphora, fpiritu nitriin liquorem redafta, fuar fpontis denuo
iit,fiaquae fuperfundatur. De ca^tero Sulphurea qu£evis,a falibus
alkalicis fixis aqua ancillante difibluta, ab acido quolibet affu-
fo prsecipitantur. Acidum namque, quo locorum id alkali alir-
quod fibi , eo cum congredi folet , atque tCF-
obviam invenit
tium ex ipfius poris detrudit , fe autem in ejus locum infinuat;.
i?^fte"\a^**
IV. Prascipitantur etiam diverfa ex animalium regno , quae,
exanima- fi ita fucrint pra^cipitata,^ a Chemicis magifteria vocantur. Ha-

bus"roUdis jufmodi magifteria plerumque fiunt ex eorundem partibus du-

«onfLcienda; rioribus , ut comibus , ofiibus, &
unguHs , menftruo aliquo
acido conveniente 3 diflblutis:cum alkali, folutioni contra-
6c
xio, prrecipitatis. Verum enim vero , & unguliE , & cornua
pellucida, utboum, caprarum, & alcis 6cc. pauciffimis terre-
ftrioribus, at copiofis oleofis aquofifque dotata funt particulis,
a qtiibus eorum perfpicuitasdependetj hujufmodiinquam, dif-
ficulter priEcipitantur, quamvis ab acido fortiori non a:grecor-
rodantur, vel diflblvantur. Ut auteai di6ta prcxcipitationi apta
reddantur , oportet ea prius aqua coqui , ut cx partc arbeii-
tur lentore fuo , particulis &
olcofis , &
aquofis , invicera
contextis, ortum ducente. Siccata apto menftruo diflblva«tur
folutio affufione aquae nonnihil debilitetur , hinc nullo negotio,
additione alkali in candidum pulverem prascipitari pofllmt.
item cs
anm.
V. Inftituitur nonnunquam prxcipitatioin variis rebus eRo
»
^^^ VegctabiU defumptis: de quibus tamen , ut id , quod fenr
lio, dicam, ftatuo, plurimas exhis fruftra ejufniodi operatio-
ni fubjici. Siquidem vegetabile aliquod fine tali pompofa appa-
ratione, fimpkx tantum contufum , deco6lum, maceratum,
infufum, vel aha quavis lentore methodo tra<5tatum , aegrotis
miniftratum longe efficacius eft, quam fi illud , nefcio quo*
tics praecipitatum fuerit. Hoc utique primi Chemix cultores
ofcitantes haUucinati funr. Adfcripfeiunt enim tali per prxci-
pi--
 LiB.II. Cap.II. DeCoagul.Membr.IV.&c. ioi
pitationem confeftse nefcioquasincredibilcs, captumhuma-
lei,
numexcedentes, quas tamenncc exquifitisrationibus,nec
viresj
ufu infigni & illuftri confirmarunt. Recentiores Chemici va-
rias cauflas habent, curnonnulla vegetabilia, &
quje ab iis pro-
duiSba, prxcipitationi fubjiciunt. Aliquando vegetabilis cujuf-
qiiam viresconanturcoanguftare. i. e. utpaucaejus granainma-
gifterium reda6ta eundem ederent effe£tum , quem ejus crudi
drachma integra , vel plures. Hujus gratia conficiunt Magi-'
flerium jalapp^e, agarici 6cc. Interdum moUunturefficere, ut
ea, qu^ quoddam virus habcnt, vel jufto fortiora funt, cor-
rigerent,: vel mitiora redderent: quem finem fibi proponuntin
confe^lione, v. g. magifterii gummi guttae , fcammonei £cc.
Hujufmodi magifteria fiunt plerumque fpiritu vini, qui men-
ftruum aptum eft, ad oleofas partes, vel refinofas&c. in poros
fuos fufcipiendum. Spiritus viniquidem tahbus particulis oleofis
impletus videtur nobis liquor uniufmodi: aft talis non eft. Si-
quidem , fi ab hoc fpiritu , refinofis particulis imbuto , magis
yalida fpiritus pars deftillatione abftrahatur vel fiquidem fpi-
:

ritus frigidas fupcrfundatur , fpiritus ab admixtis aquo-

fis particulis debelitatur. i. e. ejufdem pori dilatantur j hinc
contcntiE , quac in iis erant oleofae particulce, e poris, quos
occupabant , excidunt , feque comple6tentes , ob earun-
dcm gravitatem, ad fundum decidunt , vel non nunquam ipfi
aquse innatant. Prapcipitatio itidem locum habet in conficien-
dis v^getabilium magifteriis ,. quae lacca vu\go audiunt. Irt Lacc^r'
quorum confe6bionefruftratempusconteritur, \icct Mynftchtus^ giannsuc
more folito , nefcie quot, vires iis attribuerit. Fiunt hoc modo: ^'"
•

ycgetabilequodcunqueaqua,cineribLisclavellatisacuta,decoqui-
tur,quoufqueaquaipfiustin6turaimbuta;hxctin£twrapoftmoduni
folutione aluminis in pulverem, vegetabilis colorcm referentem
prapcipitatur. Pulvis hicce ex parte maxima e terra alumi-&
nis, & cinerum clavellatorum , cui paululum vegetabilis pul-
veris interfperfum el]:, originem ducit> &
efticientia naturali
maxime differt a re, ex qua coafe6tus eft , imo ad ufum medi-
cum inefficax eft : infervire tamenpro pigmento isnonnunquam
pi6toribus poteft.
yX' Praecipitatio cjuoquc fubinde ufunj habet in ncgotiis fa-
N 5 mi-
 102 Lib.II.Cap.II.DeCoagul.Membr.IV.&c:
Muiietcu-
niiliaribus. v. g. lac ope acidi afFufi prsecipitatur in coagulutni
ijE&oeno- fero innatans : varii generispotus lenti velturbidi, ut vinum
mido^^pr^Jci- pendulum 8cc. a pulvere aliquo terreftriori, ut alabaftritae , vifcidis
pitationem fefc involventc prsecipitantur. Particulse enim rei terreftrioris,
-i
^"*^^'
cum vifcidis permifceantur , his conciliant quandam gravita*
tem, hinc utrimquein fundo fubfident, quo fa6bo vinum debi-
tam ruifus recuperat tenuitatem juxta &
limpitudinem. Eadem
operatio inftitui poteft IchtiocoUa , aqua , vel vini fpiritu in
pultis dilutioris formam diflbluta , cui etiam tenaces liquoris
particulae fe aflbciant, quas cum ita majores, atque idco gravio-
res fadtce , quam fecus , deorfum tendunt reliquos
facilius , :

praecipitationis modos , brevitatiscaufla, haud commemorabo,

quoniam de proprietate cum antediiStis conveniunt. Hoc ta-
men prseterire filentio non debeo, quod, fi vinum &c.turbida;

potiones, terreftrioriaHquare prjecipitantur, acidum,quo quod-

visvinum fere donatumefl^hujusfolidasparticulasexedat,easque
aptas facit, ut liquori permilceri poflint. Hinc tale vinum &
nativum faporem amittit: fubdulce enim quodammodo evenit,
fed id faepe bibiflie faluti hominis , calculationi 8c arthritidi in
primis obnoxii , haudquaquam conducit. Conditionc longe
dcterius eft vinumLithargyrio,cerufla&c. pr2ecipitatum,quod
epotum tormina, alvum adftrid:am 6cc. calamitofa funcftaque
fymptomata corpori importare folet .Quas cum ita fint, prseftat vi-
num,fiopus fuerit ,ichtiocolla, vel, alboovi, vella^e dulci 8cc.
^uam re folidis particulisreferta, praecipitafl^e, quoniam dida
vini conditionem naturalem, nec alterant , ncc luftollunt.
Fitetiam VII. Locum ctiam fibi vendicat praecipitatio in Medicina,
hu^morTus"
^ ^^ hifcc cafibus potiflimum , ubi ea, quas a fanguine fecer-
corporishu- ncnda, non e corpore excernuntur. Exempli gratia in fuppref-
^ta"io ufu'' fi°"^ Urinae , inque impedita fudatione &c. Sanguinis lento-
quaiundam rcm , ab alkaH cum oleofo admodum intricato, exortum, pro
lerum.
caufla principali habentibus. Experientia docuit acida debitc
ufurpata ad diftos afl^e<5tus multum profuifl^e: quorum eff^eftuum
ratio, ut mihi\ddetur, a nobis evidenter ac diftin6te concipi
nequit, nifi concedatur alkali, in languine rerum potiens, ab aci-
do inverti, hocquefaAo ferum ejus fui juris fieri} pari modo ut
in la£be contingit. Quale ferum fi deincepsin renibus colatum,
Urina
 Lib.II.Cap. n. De Coagul. Membr. IV.&c, T03
Urina : fi fudor, appellatur.
in vafculis capillaribus ,- Acida,
quae particulis folidis inbaerent ^ ut Alumen, ut vitriolum, fac-
eharum faturni, liquor flipticus Scc: maxime poflunt ad fangui-
nis eruptionem fiftendam. Alkalicis enim fanguinis ab acidis
informatiSjUtrorumqueparticulaEfolidce fuasfpontis fiuntj quaj,
cum e loco ante accupatodetrufae vel praecipitata;, jam fangui-
ni perturbate innant , 6c in caufia. funt , ut is quadantenus
fpifiefcac.

Excerpta Axlomata,
A X I O M A. I.
Omnls praecipitatio fit, aut a debilitatione folventis, aut ab
additione rei, folutce adverfantis.
DEMONSTRATIO.
Ex fupra didis conftat.
A X I O M A U.
Quaecunque menftruo acido foluta, ab alkali prsecipitantur?
deinde retrorfum viciflim, quaecunque alkall foluta , ea ab aci-
do prascipitantur.
D E MONST R A T I a
Eft fa£ba in exemplis paulo ante allegatis. Lapides molliores
nec non teftae ovorum , limacum , oftrearum &c. conchyliorum
aceta foluto, pofiiint etiam acido vitrioli, quod didis rebus fe
conjungens ipfis majus pondus conciliat , praecipitari. Inter
acidar€nim vitrioli vel fulphuris acidum ponderofofiimum eft.
Igitur hujufmodi folutiones utrovis modo , aut alliali fcilicet,;
aut acidi gravioris, additione praecipitantur.

C A P U T III.

jD^ Caldnatione.

L TT Aftenus duas Chemias operationes generales, folutio-

X.X nem puta&coagulationem: nunc tertiam , calcinatio-
nem fcilicet , traftabo & contemplabor. Late patet hcec ope-
ratio , &
ad multas alius generis operationes pertinct , fi aliqui»
velit veterum traditam vocabuli defcriptionem comprobare.
Cal-
 104 LiB. II.Cap.III.De Calcik. &c.
Vocabuii Calcinationis enim vocabulo fignificabantoperationem ali-
fignificarro' quam, qua quacvis corpora folida in pulverem fubtilem, ( five
ainpia. Ciyea&uali) rediguntur. Calcinatio,
hic Raz ignc potentiali ,

qua: \gv\c potentiali fit ,

peragitur cum lalibus in liquorem re-
daftis , qucE folidas res comminuunt adeo , ut liquori innari
pofllnt ex quo deinde fub forma pulveris reducuntur , ut in
:

capitibns priEced. fatisfuperquedeclaravi. Superell: tamenquze-

dam Calcinationis potentialisfpecies,qua;^'^/oroy?z dicitur, quam in
memorare oportet. Fit autem fi cornua 6cc. ofTaani-
prsefentia
malium, ope vaporum ab aquafervidaexhakntiumfriabilia red-
duntur, ubi vapores ifti vifcidam. eorum partem eliciunt j qua
orbata, friabilia tunc, pariter ac fi igne aclnali eflent combu-

fta, evadunt> quamtamen operationem fupplere potell; fimple»

eorundem cum aquacodio: vel fi calci vivx, cui jam modo
aquafuperfufa, intruduntur. Metalla diverfa in bra^eas cufa
fi fuper liquores acidos tepidos aliquandiu pendeant, ab hujuf-
modivaporibusaeque, ac ab igne, in pulverem corrodunturva-
riicoloris. v.g. ferrumavaporibusaceti, vel aqua fortis in ba-
deum ferugincm, alias crocum cuprum ab iifdem , 8c yinaccaruni
:

quibus id immergitur , exhalationibus in viridem JEruginem ar- :

gentum ob admixtam cupri , licet minimam quantitatem, in

eundemj ab urinofis autem in coeruleum colorem: faturnus ab
aceti vaporibus in albicantem cruftulam , cerufiam di6tam , cor-
roditur , vel convertitur. Sic &
Saturnus a fumo mercurii ,i

friabilis redditur , dum quaedam utriufvis particul^ in alterius

poros fe infinuant.
sisjnlfica- H- Aliqui prefi^e &angufiecalcinationem definiunt, ac hoc
tioncs ejuf- vcrbo defiguant, operationem , qua cunEla dura corpora igne ipfofria'
" '
fix. hiUa^ adeoqueadpulverandumapta^redduntur. Huicdeindevarias
calcinationisfpecies, quccad hocgenus referri pofiunt,inferviunt,
dequibusdeincepsagam. Alii autem preflius vocabulum calci-
nationisdefinitione declarant, voluntqueperhoc fignificareo/)^-
rationem , in qua ea tantum , qu^ mineralis , aut falin^ profapice^
ipfiffimo igni tantifper committantur , donec pulvis tenuiffimus ^ vel
aliud quid, ea comburendo ^ emergat. Sic cuncta metalla minera-
liaque igni committuntur, friabilia ut evadant: vel in crocum
ut convcrtantur : fic falia nigricantia igni fubjiciuntur ut albida
'
eve-
 LlB.II. CAP.lII.DECALClN.MEMBR.I.If.&C. lOf
eveniant ,
qu;s: fingula ftrictiflime dicuntur calcinari. Sed dc
fingulis rpeciebus figillatim diflerani.
M E M B R U M I.

CiEMENTATio indicat operationem , in qua, vel iiurum,vcl

argentum ope Cicmenti ab admixtis vilioribus metallis fe-
jungitur. dementum vocatur pulvis c falibus variis &
laterc
compofitus. Hoc pa<5to operatio inftituitur.
Capiatur Crucibu-
lum, cui immittaturaliquantum diftipulverisjhuicfuperponan-
tur tenues, alterutrius metalli lamellie, dehinciterum aliquan-
tum cxmenti , poftea rurfus lamellae , quarita alternatim
di6bi
fternantur , donec pulvis 8c inferiorem 6c fuperiorem locum oc-
cuparit , quod Chemici ftratum fuper ftratum: operationem au-
tem ipfam , nomme /If^atificatioms nuncupant. Hifce igitur , ta-
li, utdixi, modo, pera(^is , tigillum , operculo obturatum
,
igni primum parvo , poftea vero majori, donec rubucrit tantum
per aliquot horas exponatur jquo temporis fpatio particul^ falinse,
tanquam maximeefficaces crementipartes, viliora metalla corro-
dere capeflunt , reli6to nobiliori intadto. Animadvertendum
prsetcrea eft, ( i ) utpulveri illiufmodi nonnimis falium acrium ad-
datur, alioquin &
ipforum puriorum metallorum qua^dam por-
tiuncula corroderetur, cujusdeindealiquisie infciente damnum
faceret: &(2) ut ne ignis fit nimisintenfus, funderetur fecus
mctallum , inquinareturque denuo iifdem recrementis , a qui-
bus autem ut fecernatur, artifex adid unum omnes cogitationes
intendebat.
M E M B R U M II.
COMBUSTio proprie dicitur, quum ofla, cornua, aliasque
animalium duriores partes, igni ipfl tamdiu fubmittuntur,
donec eorum partes volatiles, oleofiE fc. &
aquofa;, 8c falina;
fub forma fumi avolarint, fuperftite terreftri corporead albedi-
nem cremato. Hujufmodi uftio autem in igne aperto inftituen-
daeft, res alioquin comburenda, fi combuftio utpote in vafe
claufo eflet inftituta, ubiliberaeri non datur acceflus, haud-
quaquam albefcet ; fed propter aliquam fixioris oki quantita-
tem , qua^ e vafa claufo ktc in fugam dare nefcit, atro carbo-
ne nigrior erit.

O MEM-
 io6 Lib.II.Cap.III. DeCalcin.Membr.III. IV.&c.
M B E M III. R U M
DETONATio potiffimum auxilio nitri. Nimirum cum
fit

ei varia oleo vel fulphure donata, ut antimonium jfulphur.

rartarus, carbones Scc.admifcenturj qux tantillo oleo , in nitro

latenti, particuHs {'c. falinis intricato , auxiho funt, utillud, fi
prunam admoveris, protinus flammam , fimiliter atque pulvis
pyrius, rufcipiat: vel' esedem res liccae , pulverata;, commix-
tcT tigillo, vel ahi vafi candenti, per vices ad accendendum in»
jiciuntur 5 ubi earum pars volatilis aufugit , jfixiore reftante 5

variis, prout materia varia fuerit, principiis etiamnunc dotata.

M E M B R U M. IV.
DECREPiTATio dicitur folum de faUbus quibufvis muriati-
cis, quseiiollae, ahive va(i indita, propter abfconditam
in poris fuis aquam , igni appofita , crepitum edere folent. A
calore rarefa6lis enim particulisaquofisesedemmajoremamplio-
remque locum ad expandendum fefe poftulant , qui , cum ob
rigidas falium moleculas ufque adeo extendi dilatarique non
poflit , fragorcm quendam edendo , rumpitur. Quo difrupto
crumpunt diflipantm-que in auram , qu^ inibi , tanquam in
carcerem conditic erantaquse particulce. Hifce enrm prorfusf
,

aba6tis , fublatus etiam cft falium crepitus , quce, cum ita fuerint ^
decrepitata dicuntur. Hujus gi*atia potiflimum ha;c operatia
inftituitur, ut, fi tale fal cum aliis rebus mixtum vel deftillart
in fpiritum , vel fublimari debeat, non exhibcat in fine , ubi
vitrum candefieri inceperit, ullas particulas aquofas, quas, fi
tunc temporis eruperint, in cauffa funt, ut vitrum vel aliud vas
lapideum difliliat.

M E M B R U M V.
.AicUmi(i4t I. XljiixATio omnimodam fignificationem habet. AHter auri-
2»;f/no^'ad- -T lices ( adepti vocari geftiunt ) quam Chemiatri rerum
eundemfi-
nem ten- - o,. conantur;',,uterque , quantumvis
fuarum fatagere
rro
circa eafdem-
J

dunt. resverfetur, ahum atque ahum tamen eftcctum exoptat, v. g^.

Ilh fixare defiderant mercurium , ut in argentum purum pu-
tumque , vel in aurum obryzeum , tranfmutetur in arfenicoiti- :

dem pericUtantur, ut cupri rubnim, in conftantem album, ar-

gento fimilem,colorem converterepofTent. Hi Chimiatriveroau»
doritate Paracelfi & Helmontii nL\i , fixare hydrargyrum co-
nan'»
 LlB.II.CAP.III.DECALCrN.MEMBR,VI.VIL&CI07
nantur, ut divinum medicamentum quibufcunque morbis defpera-
tismedens, acquirerent. Eandem ob caufllim tra6tant arfeni-
cum , idque ipfum figere quoquo pa6to allaborant , ut evaderet
remedium , adcancrum, malumaliasdeploratiffimum, ad ulce-
raChironia, phagsedarnica 6cc. maligna perfananda.
^^^'
II. Fixatio vocatur , fi rei cuipiam volatili additur aliquid , quod ei 9^^^
contrariam^ t. e. fixam qualitatem imperttat. yolatile ^ {ut ohi- cabuia^x^-
ier attingam^ qtia tironum animis inculcanda funt) dicitur ^ ^^^^i tllis'^ ixi^'
^ vel ex parte^ velintotum in aerem abigitur^ i.
Ji igni impofttum fignificent»

e. quod pondere imminuitur Fixum zrro , quod illi e diamctro op'

.

^ojitum eft. i. e. quod igni expofttum pondere non decrefcit Secun- .

dum rerum figendarum diverfitatem , inftitiiitur etiam multi-

modis earundem fixatio alia enim ratione tra6lamus fal volati-
:

le, alia arfenicum 8cc. quce figenda funt , de quibus in pofle-

rum fufe dicam.
M E M B R U M VI.
Fusio, vel LiquATiodicitur folum de falibus, mineralibuf-
que igne intenfiorc, in fluorem , aliarum rerum liquefcen-
tium inftar,reda<5tis-, ea a recrementis depurgandi , vel alia cum
aliis conjungendijgratia inftituta.
M E M B R U M VIL
GRANULATio apud prifcosin crcbriori ufu eratj quodcun- Quamoi»
que enim metallum , quod menftruo difiblvendum erat, ^^^f^^\_
redigebant prius in grana, hujus gratia, ut menftruum iis affii- fto, metaiia

fum, citius id ipfum metallum exederet. Metallo enim ingrana difaMur"

redafto major fuperficies e{l,quam ipfi mafl£emetalli:& deinde
fuperficie adau6la foramina ,
quae intus antea erant , foras in
confpe6tum veniunt : in qux deinceps rei folventis particulse
majori in copia intrare , 8c , quod confequens eft , ocyorem
metalli folutionem efficere , pofltint Vice granulationis poteft
:

inftitui ejufdem metalli in bra6teas malleo fa6la diflenfio. Ve-

rum fi quis eam ipfam operationem aggredi mallet , hoc pa6to
eam inflituat. Metallum quodvis igne fundat, fufum per fco-
pas, vel trullara perforatam in frigidam illico effundat. Gra-
nulatio plumbi , vel ftanni, poteft ita perfici v. g. capiaturcu-
jufvis minutetornati q. p. cum dupla triplave calcis vivx pulvera-
tx quantitate commifceatur, tigillo immittatur , in igne can-
z O
defiant
jo8 LiB II. Cap.III.De Calcin. Membr. VIII. IX. arc.
defiant dimtaxat quo hito refrigerentur , eluatur hinc ope
:

aqu£epulvis calcis, aquae innatans,erana autem metalli obgra-

vitatem fundum occupabunt. Eadem metalla polTunt etiam
hoc modo in granula minima redigi. Nimirum alt^rutrum fu-
fum in mortarium calidum effundatur , poft piftillo calido id,
antequam folidefcat, a6tutum agitetur, ficque, cum inceperit
refrigerari , maxima ex parte in exiles globulos convertetur.
Quod integrum remanfit , hoc denuo fundatur , & repetatur
labor, ut jamjam indrcavi.
M E M B RU M VIU.
INCiNERATTO locum habet tantum regno vegctabilr. Vi-
in
delicet vcgetabile quodvis aliquatenus ficcum accenditur,
inque cineres crematurjubi partrculic volatileSyoleofaefc.aquo-
fse atque quasdam falinx aufugiunt, remanentibus poft ejus

combuftionem in cineribusparticulisfixioribus, falinis alkalicis

puta, 6c terreftrioribus pariter. Hoc fal autem , cujus caufa
aliquod vegetabile potifiimum igni crematur, e cineribus elici-
tur, eos cum aqual coquendo , inde lixivium emergit, quod
fpiftacum , &, ut morrseft, depurgatum , eft id ipfum fal alkaUj
quod defideratur.
M E M B RU M IX.
REDucTio locum habet in regno minerali folum, ubi me-
talla, ac eorum aftinia , femimetalla, ad liquandum, vel
revivifcendum idonea, fi ab acido quoquam , vel alio quoqua
modo in pulverem , vel fcorias reda^ta , additione alkali, feu
eujufpiam alius rei, diftas particulas abforbentis, velinfringen-
tis, accedentedcbito igne rui*fus fute fpontis fiunt, ac in prifti-
num, ex quo taiis pulvis originem traxit, metallum &c. fun-
duntur. De hac operatione in pofterum plura erunt dicenda.
M E M B R U M X.
REVERBERATio unaquaque re comburenda, ita
dicitur dc
^c. ut eam flamma quaquavorfum circumdet. Ergo in
operationc hujufmodi perficienda oportet igncm intenfifiimum;
adhibere.
M E M B R U M XI.
SUBLiMATro eft cujufdam accedentc debito igne
rei folidit ,

infumum tranfmutatioj 6c ejufdemj in fuperiore fublima-

to-
 LiB. II. Cap. IV. De Product. Art. I. Scc. lop
torii clau(a parte, elevati^ab aere frigido in folidam deniio for-
mam reparatio. Hujus gratia inftituta,ut puriorevadat: vel uc
ca, qu^E fibi natura dimmilia funt, fe inter conjungantur. Hu-
jus generis eft fublimatio cinnabaris mercurialium Scc. illius
,

autem fublimatio fulphuris, falium &:c. Sic aliqux res&

totae, ut fulphur, Mercurius, antimonium, fal alkah volatile
&c: aliquit vero ex parte, utmetalla qu:evis , ope additi (ahs
ammoniaci marcafita Sic. feraimetalla mineraliaque , opc
:

nitri, fublimantur.

C A P U T IV.
2)^ Chemia Trodii6iis.

HOminum varia funt & volubilia ingenia j quot capitum e-

nim vivuntjtotidcmftudiorummiUia, fuus cuique moseft.

Omnes quidem trahimur, Sc ducimur ad cognitionis , Scfcien-
tias cupiditatem , in qua cxcellere pulchrum putamus labiau- -,

tem, errare, nefcire, decipi, &

malum&: turpe ducimus. Sed
quoniam fua quifque pluris asftimare folet , inde fit , ut non
omnes eademmirentur, amentque. Suo quifque dele6taturin-
genioj quotufquifque eft, qui non fit perftudiofus fui , dum (e
longe aliis in do6trinis quibufvis excellerc putat. Mihi itaque
non eft dubium, quinetiam egoomnibus non placuero: quid-
ni? Jampridem tritum fermone proverbium eft, quod & ipie
Jupiterne cuivis quidembonusfit. Ordiri tamen maxime, fpre-
to malevolorum cun6la vituperandi animo , ab eo volui , quod
& lc6toris do6fcrin£e eftet aptiftimum, & experientire meze. la-
6tis igitur principiis, dilucidatifque operationum Chemicarmn
technicis vocabulis, ordoexigitj ul non nihil de /';W//<??/i , ef-
feftis , feu operatis, ex operationibus, fupra di^tis, emergentibus,.
dicam , fimulque horum nominum fignificationera atque for-
mam prodtJ<5ti exponam.
A RT I C U L U S I.

ACETUM oj^, fignificat in Chemia qucmlibet liquorera;

acido fapore dotatum: ita tamen, ut ipfis mineralium fi-
liumque fpiritibus mitior fit y neve tanta acrimonia pollcar.
O j QuxE-
 iio LiB.II. Cap.IV.DeProduct. Art. I. &c.
Qucelibet fcre aceti fpecies , e regno vegetabili producitur:
& quidem ex iftis rebus , quae ad fermentandum aptse funt, cu-
iufmodi funt frugum fpecies, ut frumentum, legumen : fru-
d:uum variorum {ucci,utuvarum, pomorum &c. item faccha-
rum, mel, S>cc. qu£e , fi nimis diu fermentarint , tandem in ace-
tum convertuntur. Quodlibet acetum non flmplex , fed omnis
generis particulis refertum eft. Qiiodvis enim, fi dellillatum
fuerit, prodit compofitionem fuam.fa6tam e terreftrium oleo-
firumque minima 5 falinarumque acidarum , duo priora fubju-
gantium, majori: at aquofarum , maxima quantitate. Acetum
deftillationi fubmifllim fixioribus , terreftribus nempe oleofif-
quecraflioribusprivatur, quac in fundo vafis reftant reliqu^ ve-
:

ro aquofx, Scfalinx, 6c oleofse fubtiliores tantum per defl:ilia-

Acctum tionem ab ante di6tis fixioribus fegregantur. Nequimus quidem
deftillatum
non eft res oleolarum particularum in aceto deflillato prsefentiam , a priori,
fimplex.
ut ajuntjdemonflrarei verum utiquea pofl:eriore,fcilicet fiauxi-
liante aceto deflillato folo ex faturno conficitur vitriolum , a-»

lias faccharumdi^lumj ubi, dum falinas acetideflillatipartesfa-

turni corpus corrodunt, idque fuos in poros fufcipiunt, occul-
tatur &
ibi oleofa aceti deftillati pars , quam in apricum profer-
re de novo pofTumus, fiejufmodi faccharum defliilationi iterum
fiibjiciatur, prodit tum fpiritus quifpiam ardens flammam fufci-
piens, dubio procul originem fuam ducens, ab oleofis in aceto
defliiiato delitefcentibus particulis. Equidem habemus in re-
gno animali lac, quod ipfum, vel ejus fecreta pars, ferum di-
6ta , ad acefcendum oppido proclivis efl > verum mihi non
conflat ejufcemodi produ6tum ab aliquo acetum fuiffe appella-
tum. In regno minerali occunit acetum antimonii, paratuce-
que difficile, ac tsediofum , de quo plura fub ejus titulo.
Varla ex-
II.Chemicis in ufu efl:acetum cum fimplex tum compofitum.
tant inphar- Illud aut crudum aut defl:illatum in ufum vocatur: hoc autem
macopoliis
accti geneia,
fit, fi aceto omnis generis fpecies infundantur, ac infimul per
ahquotnoctes &diesdigerantur: vel fiidem acetum cum omnige-
nis rebus, operationi huic aptis,ad deflillandum expetitur,ficut va-
riahujus genera extant, ut acetum deflillatum prophyla6ticum
&c. illius vero acetum rutse &c. Acetum deilillatum fimplex,

a nonuullis fpiritus aceti vocatum , magis efficax efl: , f1 per or-

gan-
 LiB.II. Cap.IV. De Product. i^RT.II. Scc. iii
ganavitrea dcftilletiir,ac phlegma, in principioprodiens, aufera-
tur j fi artifex tantifper dcflillationi incubucrit , quoad acetum
in vafe deftillario fpiOari conje^tet: obfervet autem velim , ut
iie empyreuma contrahat. Quod a deftillatione relinquitur, fi

id in loco frigido reponitur , dabit quafdam cryflallos, fal ef-

fentiale, vel Tartarus aceti , diftas.

ARTICULUSir.
I. A
LKAHEST voxBarbaraefl, cujusetymologiado£tiffimo-
jLjL rum quorumque ingenia mirum in modum vexavit j a-
Ywis alkali-eji alius aJlgarrhees: alius alio modo vocabuli com-
',

pofitionem faftam efi!e, autumat. Prseter Helmontium 6c Para'

celfum nemo prifcorum quifquam hujus vocabuli mentionem fe-
citj &
hic quidem bis tantum illud laudibus quafi ad coelum
extulit , ceu vero ad tollendas jocinioris aliorumque vifcerum
obilrudiones eo nil quicquam prisflantius efl^et. Verum ille ei in- satU di-

fuper tribuitvirtutes fingulares, incredibilefque, qusefaneporten- t7ochemicus,

torum fimiles funt. Afl"eritenim idnon modo defperatiffimisqui- cuLtaiisU-
quorinini-'
t r 1 • • 1 •

bulque morbis opitularii verum etiam id qucevis corpora

•

iua nueft.
•
j •

mr
•

principia redigere nec non ejus ope ex cun6tis faluberrima me-

:

dicamenta confici pofle, ne ipfis quidem toxicis , corpori alias

animali fumme nocivis , exemptis. Uterqueautem, quamvi?
nomen &
vires memoriae prodiderit, materiam ex qua, mo- &
dum illud conficiendi , fludio reticuit, occultavit , imo fecum ab-
flulit.Compluresquidem,ut hoccearcanum inveftigarent, co-
nati funt: imomulti fuerunt, & adhuc funt , qui de invento
alkabeft ipfo: aut de aliquo, quod faltem ei maxime fimile eflry
gloriantur. Verum fi quis in tali periculum fecerit , numeffi-
cientiam , quam antedi6ti autlores memorant , habeat , inveniec
id defiderati liquoris alkaheftici laude inferius effe.
II. Sunt quibus & alkaheft & circulatum vel majus vel minus sitnePa-

Paracelfi perinde videntur, quibus tamen aflipulari non poffum: Zftdcm !

fiquidem quodlibet, fi conficiendi modum, fi cujufvis poten-

'^"J'^')^^"^
tiam confideraveris, haud parum a quolibet diverfum eft. Pa- majus v^i
racelfus^proutex fcriptisfuisliquet, haud \)cmzus circulatorum !^"|"^'j[en_
confeftionem oblivioni tradiditj fed fatis claram, quamquam nae?

taediofam , utrorumque defcriptionem nobis reliquit. En ( i

Circulatum minus Faracelji.-i^.hlis marini p. j. aquae p. ij. fuc-
GL
112 Lib.II.Cap.IV.DeProduct.Art.II. Scc.
ciradicum raphani parum, putrefiant per menfes aliquot, pu-
trefada deftilkntur, refiduum igne reverberio aliquatenus calci-
netur, quod per deliquium difTolvatur cui deinceps addatur
:

ruperioraquadeftillata, putrefiant iterum ac deftillentur in fine

vehementioreigne,utoleumexpellaturiquodoleumpariportione
alkoholvim circuletur, quibus etiam lala dellillatione refiduum
addaturj fafta circtiJatione ^filtrentur ^ 8cfaladjuvantc evaporatio-
ne in cryftallos redigatur , quae aqua difi^olvantur. cohohentur^
donec oleum fixuminfundoremaneat,quodperm€nfemdigera-
tur, ac in fine demum deftilletur, ficque fal in alembicum ad-
fcendet, diclum propter tot exantlatoslabores, circulatum. (i)
Ejufdem fal Circulatum majiis ita conficitur. Recipe mercurii
fublimati corrofivi q. v. difiblve f q. Entis faHs , putrefiant
per menfem, putrefaftis adjice parum falis marini, 6c fic fiec
pr£ecipitatio,liquorem per chartam colatum cryJialUfa ^cryftalli'
fatum totiens fublima, quoufque rubrum evaferit, hoc alkohol
viniextrahe, reduc per deftillationem. i. e. fiat eorundem ^i?-
hohatio^ in fine per menfem digere, tum ultimum deflilla, fi
eis quartam circiter partem alkohol viniprius addideris, ficque
primo prodibit alkohol, quodfeorfim^aufer, in fine autem, ft
ignem intenfiorem admoveris, acetum acerrimum Philofophorum
didum. Ensfalis fic conficitur : cape fal fufiim, idque aquadif-
folve, digere , deflilla ufque dum omne infipidum prodierit,
reflans fal etiam atque etiam folve , 6c deflilla , tandem in
fundo erit fuperfles Q^ E. falis. Sunt &
ahi, qui opinantur,
ignem gehennce Paracelft iifdem , ac alkahefl, dotatum viribus,
quibus etiam parvam fidem habeo , quoniam ille nimis acrium
partium conforsefl:, ita ut is tuto interius dari nequeat. De-
fcriprio ejus fic fe habet, recipe aqua fortis ibj Mercurii fu-
blimati Jiij , falis ammoniaci §ij. Mifceantur , quibus adda-
tur infuper aqux mercurialis pars acqualisMifc.iterum.
Quandoquidem liquor Alkaheft res efi:, quam Chemici,
III.
ob infigncs, quas Paracelfus Sc Helmontius ei tribuerunt, vir-
tutes, expeteffuntj nonabrefore, putavi,fiea, quas hujus
gratia didi au(5tores literis mandarunt , breviter enarravero.
Fortaife continget, ut aliquis, qui multum
ingenii ad divinan-
dum habet^me, qui tardum habere profiteor, felicior, idindu-
flria
 LiB.II. Cap.IV. De Product.Art. II. &c. 113
ftria fua confeqiiatur. Paracelfus Lib. 11. Cap. vi. de virib. membr. Excetpta

hxc fcribit. Liquor Alkaheft magnam hepatls confervandi i^ raclifi^slHd-

confortandi^ adeoque ab hydropifi^ ^ ejiis omnihus generihus ^ ah 'V""^''» qu«
hepatis vitiis , ortis , pr^fervandi
vim ^
efficaciam hahet. Ejus miram in-
•
proceffus eft^ ut a coagulatione refohatur ^ 6? iterum , coaguletur^ ^qnt^^lT'
informam tranfmutatam , ficut proceffus de coagulando rcfol- ^ ciam liquo-
^'endo docet. Tunc enim , fi fuum fimile fuperavit^ Medicinafit decia^an^"^
hepatis medicinis omnihus fuperior Nufquam in ejus fcriptis le-
.
^^^^
gere mihi licuit , ex quanam materia, iftiufmodi liquor confi-
ciendus fit. Helmontius equidem Paracelfo in fcribendo copio-
fior eft , plurefque tali liquori adfcribit virtutes : veruntamen
intradenda materia,6c modo eum conficiendi, volumen paflim
implevit oraculis, partim flexiloquis &
obfcuris, partim am-
biguis, ut Paracelfi interpres , cujus perfonam fuftinere inten-
dit, egeat interprete. Quae hujus liquoris caufa literis prodi-
dit, ad tria capita redigi pofiLmt, ad Synonyma, ad materiam
vel confe6bionem liquoris, 6c tandem ad ejus dotes. Vocabu-
la hquoris alkaheft , ignis gehennse 8c arboris vitaz , idem fignifi-
care puto , fcribit enim, quippe per ignem gehenn£ ^qui eft liquor
alkaheft ^ fciri poteft ^c. Et alibi prxcipit Elixir proprietatis
Paracelfi, ope arboris vitse conficiendum efle. Per hanc arbo-
rem autem , ut tra£tatu de arbore vitar fcribit , liquorem alka-

heft intelligit , quod planum fit, dum fcribit fubticuit enim :

Paracelfus in p'aparatione Elixirii proprietatis additamentum li^

quoris alkaheft ^ cum quo totum mox foWitur in toto. De materia
& mododi(5tum liquoremconficiendihasobfcuritates verborum,
& xnigmata fomniorum in medium profert. 'Tandem ftupefa-
Ba eft religio , reperto latice , qui ad minimas redadlus atomos natu-
omnis fermenti connuhia fperneret. Defperata,
r<e pojfihiles coelebs
ideo ^ dignius fe^ corpusnon reperiens ^ cuinu-
eft ejus tranfmutatio
heret. Sed lahor SophiiS anomalum in natura fecit^ quod abfque
fermento commifcibili a fc diverfo furrexit Serpens fe ipfummomor^
.

dit^ a veneno revixit^ (ic mori deinceps nejcit. Alibi hasc. lani-
tor aul£ dicebatur intelleSlus ,
qui fine loquela porrigehat mihi U-
bellum , ex opaco eleSlo , cujus nomen erat gemm^ rof^e nondum
apertte. Et quamquam janitor vocem non daret , fcivi
tamen iflum
libelltm mihi devorandum. Extendi manum , comedi illuM , erat-
P que
 114 ^^iB- II.Cap.IV.De Product. Art. II. &c.
^ue faporis aufieri ^
terrefiriori^ , ut quafi laryngem mibi pr^clude'
ret-^ ficut inginti tarditate laBoris illum deglutiremy unde totum
caput mihi vifum fuit velut didphanum. Tum dein alter fpiritus
fuperioris ordinis dedit fnihi lagcnam , in qua erat unius verbi , ignis
aqua^ nomen prorfus fimplex ^ fingulare ^ indecUnahile ^ in fepara-
bile y immutabile. Et paulb poft in'eodem tra6batu de poteft.
medic. pergit fcribere haec. Summns autem atque feliciffimus
falium efi, qui ultimam puritatis (^ fubtiUtatis metam in natura
attigit^ cun6la pervadit^ folufque agendomanct immutabilis ^ qua-
que aliapro lubitu refolvit prompta 'obedientia ^ rebellemque omnem
rnateriamnonfecus^ atque aqua calida nivem ^ liquat Cs? volatili'
fat. Prxter diftam ejus efficientiam tradit plures dotes, quse
fere incredibilcs auditu funt. v. g. Et haUemis alkahefi Para-
celfi cun^la natune cor'pora penetrando fubtiliandu tranfmutat ^ quod
in elementis aqua t3 aere non cdntingit. Et alibi. Novi aqnamy
cujus medio omnia vegeiabiUa in fuccumdefiil-Iabilem fine ulla fuiin
fundo vitri fcectim refidentia commutantur liquor vero diffolvens
:

manet infundo paris ponderis ^ ut abinitio erat^ (^ virium. Alibi

haec. ^dlonge
clarius per adeptos demonftrari poffiint^ quibus
fcilicet unicusl^ idem liquor alkaheft , omnia totius univerfi corpora
tangibilia perfe^e reducit in vitam eorundemprimam^ abfque ulla
fui mutatione viriumque diminutione. A
folo autem fuo compari
fubter jugum frahitur atquepermutatur, Alibi haec. Eminentior
eH Paracelfi liquor jilkaheB immortnlis immutabilis dqua folvens.
.,

Et alibimemorat Iddum , qui fpecies lapidis eft forma tefferae

sicris'"en?'" vel cubi, pallefccns, fubmde crufta perfpicita per cbmmiflufas
Heimctiuy.
obdu<5tus ,. maffna ex pafte in fornace figuli volatilis , quique
Ludum ap- , /-, .°
-
, i- /-,a '
, i_
• •
i

£diet? abau6tore ad ripam Scaldis prope Antwerpiam, iibi lateresco-

quuntuf , XL. circiter pedes fecundum jfluvii altitudinem in-
ventus: hiinc lapidemmemorat ab alkaheftconvertiperdeftilla-
tionem in fal y quod in loco humido repofitum tabefcere fub
forma liquoris fulvi , quem mifis laudibus extoUit ad lithiafin
&c. In alio traftatil fcfibit, conficere Alkaheft , eft'maxime
bpus operofum. Ab hocliquore, aflerit, tamy^«/?^/i'^, quam
^infenfativafuhlunaria aequaliterpenetrari, ufque ad radicem fe-
"^minalem, 8c internam primi entis. Idcirco etiam ab eodem
cuniSa Tubjugarl commutari , atque id fine rea£lione patientis
 LiB.II. Cap.IV. De Product. Art. II. &c. uf
& agentis diminutione. Alio loco docet, quo pado Arcanuni
corallinum fitparandum, ^eftillando utpote Alkahellab argen-
to vivo. Praster hasc , in Hydrargyri coagulatione hoc eflc
iingulare, fcribit, quod liquor alkahefl idem in numero, pon-
dere & efficacia, tantum valeat millefinia adtione, quantum pri-
ma, Mercurium autem, ta-
quia agat fine reaftione patientis.
liter informatum narrando pergittantam firmitatem efl^e for-
,

titum, ut inigne, rametfi^ntenfiffimo , nonaufugiat. Quid?

quod ejufn^pdi mercurius mirum quaqtum , potefb ad febres
quafcunque intermittentes, lepram, cancrum, podagram &c.
magnos oc diuturnos, 5c jam defp^ratos raorbos. Adde hujui^p'
^iodi hydrargyrum cum plvf|nbo,nigro liquan, quo exa6to u-
traque catillp ci^erio fuperppfita in igne fatis magno collocanda
tamdiu, donec plumbum partini in fumum tranfvertatur, par-
tim in capllum irrepfer/t , fiiperftite Mercurio in metallum al-

bum, mallei p^tiens argenti inftar, tranfmutato. Bene haber,

j^6ia funt fundament^ ratipnis liquprem alkaheH conficiendi
qu^ non longi temporis, 6c magnse ardu^que cogitationis in-
diget: Verum enimvero magjjumopusomnino, &arduum co-
natur, qui de materia adeo verbis occulta atque involuta bene
acuteque conjecerit. Quantum ego conje£tura aflcqui valeo , exIocIs
videtur mihi liquor y//^(^^^i^ copficienclus e re quapi^ fpiritu 5^°ifj\'Jj?"^*
acido referta, forfitan e vitriolo vel.alumine, quia Helmohtius iiquoris4/-
"*^'*^^
fcribit libellum, pqr qpem, materiam u4lkaheBiign.iG.cnt, ^"^^"
OuTju
fe faporis aufteri 6c terrjqftfioris. Ex alterutro debet, ut mos
eft, pelli fpiritus, cuipofteaadjqngendus alter fpiritus fuperio^
ris ordinis: fed cujufnam gerieris isfpiritus fit, an acidus, an
alkalicus volatilis, hoc eft , qupd mc fugit. Equidem de Co-
miiihus in tradatu de liq. Alkah. mirandum in modum profi-
tetur, ofifert fe, poljicetur ea, quae Helmontius de illo nimis
obfcure memoravit , plane 6c pcrfpicue exponere: Verum, tit

ingenueapertequefatear,niihi'ejus libeUum perlegenti videturLu-

dovi<;us de Comitihus. lucqn , fi qu^e Helmontio vel Paracelfo eft',
potuis eripere, Scquafi noftem quandam rebus declarandis of-
fundere. Eadem Conditio eft Georgii Starky , qui quidem pro-
mittit obfcurum dicendi genus Helmontii interpretando expla-
narej fed qu£e protulit, Boeotia jcnigmata 8c numeris Platoni-
P z cis.
 ii6 LiB.II. Cap.IV. De Product. Art.II. 8cc,
*'"
^^^^ obfcuriora funt. Attamenhabet padim qusedam fi inter
YT^I ,

mentem fe conferantut , ex quibus colligi licet , eum pro materia j^Ikaheft

Juai^am^ie
habercurinam , ex qua putrefa6ta 'oportet deftillari primo fpiri-
«at; tum volatilem, qui feorfum aflervandus eft. Refiduum opor-
tet fpiffari, & comburi , donec reliquum fal volatile
in fine
& oleum fuerit aba6tum Ex combufta materia fal more folito
:

confici , ex quo cum triplo terreflrioris rei , ut boli vel argrl-

la:mixto fpiritum acidum expellendum, cuideinceps aliquotam,
nefcio quantam , prioris fpiritus volatilis portionem admifcen-
dam. Num autem hujufmodi fpiritus pariles dotes , ac Alka-
hefl, habeat, non audeo afieverare. C^terum , quantum ad
res corrodendi pocentia dotatas attinet , nefcio ullam ,
quas ma-
jorem habeat, quam ifte liquor, qui aBezoardico mineralide-
ftillatur, quique a Chemicis vulgo fpiritus nitri Bezoardicus
appellatur. De hoc enim compertum habeo, quod fi per ali-
quot menfesin vitro cuftodiatur, eum folere id ipfum exedere
in tantum , ut digitis in pulverem conteri pofiit. Ita etiam
vitrUm , in c^o ftiblmatio florum ammoniaci cum lapide hxma-
titas fuerit inftituta , friabile redditur. HiEC indicare volui,
ut conftaret dari res adeo acres , quibus ne vitrum quidem refi-
ftere poftit.
IV. De caetero OpwaUus Gremhs\ Helmontii doftrinjc in-
terpres, L. iii. Cap. iii. alkaheft fieri , putat, ex mercu-
rio per fal circulatum, unde alkaheft merito vocarier falium
fummus, qui cun6la pervadit, folufque agendo maneat immu-
rebellemque omnem materiam nonfecus, ac aqua cali-
tabilis,
da nivem liquet, hinc etiam vocetur ignis aqua. Caeteris per
exuperationem di^tis, ne aliquis mc de longiore fcriptione cri-
^- ^°'"q^^^' minetur, fuperfedeo. Yut Glauherus ^ (^ ZiveJfferus ^ omnem
GUuberiii & lapidcm movcrunt, ut tamfamofumfolvens acquirerent. Suum

prTilJtT//? quifque inventum extollit , tanquam alkaheft elTet. Alterace-

«eiiditent» tum refufcitatum. i. e. ex asrugine deftillatum , cui nonnulla,
etiamfi exilia, cupriramenta immixta funtj alter nitrum cum
carbonibus accenfum , poftea in liquorem per deIiquiuni'foIutum,
cui 6c caetera fere alkalia paria funt, pro aJkahefi habet: vel
quod faltem ejus vicem explere poteft.
 LiB. II.Cap.II.De Product. Art.III.IV. &c. ir/
ARTICULUS III.
ALKOHOL derivatur ab arabico kahalaquod verbum ex vcr-
bo exprimentes, dicimus exaruitj quia, quantumvisduo
diverfiflima, fi formam confideraveris, per hoc verbum fignifica-
mus, tamen utraque aut vim exiccandi habent, aut aliqua, ut
metallorum calces & pulveres fijbtiles ,
qux igne exaruerunt.
Ita fpiritumquempiam ardentem fiimme reftificatum , id eft a
phlegmate orbatum, deinde rem aliquam terendofiibtiUflimum
in pulverem redaftam , vocamus alkohol.
ARTICULUSIV.
ARCANUM fignificat medicamentum magnae efiicienti^ cu-
jusmodum ifl:ud vel conficiendivel exhibendiplurimi in-
compertumhabent. Theophrafl:us Paracelfiis vana futifique ma-
gniloquentia arcanum defcribit. Arcanum^fcribit^ 'uocatur incorpO' L«vis ac
reum^ immortalevita perpetu^fupra omnemnaturam intelUgibilem ^ eft^^ua"*Prf
cognituque non bumanum. Ipfc itaque Paracelfus6c cognitioneSc raceifus pro-
intelHgentia humana tantum, ficut &
nos y pracditus , ignora- delirrptTo-
vit, quas nsenias fcripferit ahifque credendas obtruferit^ flocci nem.
ergo habenda, neque refutatione digna ejus arcana , autumo ,
quse (c. omnem penitus cognitionem humanam exuperant, at-
que adeo fugiunt j qu^e, fi in rerum natura efi^ent, (quse natu-
ra tamen corporea nobis fuggerit medicamenta duntaxat ) fpe-
ftarent ea potius ad res incorporcas, quam ad corpora, corru-
ptioni interituique, ficuti noflra funt , obnoxia. Suntquidem
varia medicamenta , qux pafl^m nrcana vocantur 5 verum de
his, qu£e maxime in ufu medico funt, in pofl:erum dicam.
ARTICULUSV.
BALSAMUM, omnibus odoribus praclatum, uni terrarum Jii-
d£e£e concefium
,
quondam in duobus tantum hortis, utro-
que regio , altero jugerum XX
non ampHus, altero paucio-
rum , ex arbufculo fauciato certo tempore ftillans , colligeba-
tur, ut Plinius Hiftor. Nat. L. xi i Cap. xxv. refert. JofephKs
.

autem antiq. L. xv. Cap. i v. 6c Diofcor. Cap. xvi i perhibent .

idem, 6c in iEgypto 6c Tradu Hiericbontis invcniri. Profper

Alpinus Cap. 1 1 .de Balf narrat, in Arabia feHci pro-
6c 1 1 1 .

pe Mecham 6c Medinam
crefcere arbufculum, ex qua fau-
ciata opobalfamum manat. Hoc intrinfccus aflTumptum , cale-
P 5 facit.
 ii.8c Lib.IICap.II.De Product. Art.V. VI.VII.
facit, abftergit , morfibus animalium venenatorum medetur :

e^trinfecus, vulnera quaelibet confolidat, ulcera fordida expur-

Baifamic- gat 6cc. Eccam rationem , cur antiqui anfam arripuerint id,_

fcieraiis!
^uod aut jucunde olet, aut vires balfami fimiles habet, appellitandi
balfamum. Hinc tot genera. balfamorum funt , quorum aliudr
nativum dePeru, copaivae Scc: hujus varise. fpeciesfunt)} aliudr
intrinfecus; aliud extrinfecus tantum, ufurpatur. Forma quo-
que difFerunt: aliud enim liquidum utbalf. fulphuris , antimo-
nii&c. aliud verocrafTum, unguinofum, fimileunguento eft,
ut varia balfama redolentia 6cc. quorum confediones in pofle-
rum tradam.
A R T I C U L U S VL
EZOARDicuM fignificat medicamentum ficcum pulveris in-
'

B' ^flar, quod vim habet quamcunque malignitatem per fu-

dorem eliciendi. Ita dicitur a lapide bezoar, in capra aliqua
orientali, invento, quemmedici, id abcxperientia edo£hi, fe-
runt cuivis veneno morbifque malignis. refiflere. Et quia Chi-
miatri ufudi6tipulveriseundem fere effe6him quem inlapide de-
prehenderunt hinc iflum nominatione bezoardici cooptarunt.
Quae etiam nuncinufu funt, haec eRegnomineralifolum,pr£e-
fertlm exantimpnio, dc fingulis pene metallis , conficiuntur.
Animale illud Bezoardicum , e cervo vel vipera, paratum ,
hodie obfolefcit , ac nufquam fere in ufu cft.

A R T I C U L U S VIL
c AI.X fibi locum vendicat in regno minerali , ubi per eatn
intelligimus quemlibet pulverem terreflris indolis , pcr
caldnationem. aut aElualem, vitptmtialem-i dequibus fupra^ mqn-;
tionem fecimus , parati^.
A R T I C ULU S VIIL
c '
APUT MoRTUuM , tcrram raprtuam, vel faecesprif^i Che-
mici vocabant omne , a deflillatione refiduum , crafTam
atque ficcam forraam habens i putabant enim emortuum illud
efTe corpus, aftivis priiKipiisviduatum, cumtamen unumquod-
que plerumque fale quodam refertum cH; ;vel potefl ad id, ex quo
originem traxit , demum reduci, ficut omnia, quaeexmetal-
lisvariifque mineralibus uthydrargyro , pUvmbp cinereo 6cc. pa-
rata
 Xib.II.Cap. IV. De Product. Art. IX. X.XI.&c. i 19
-rata funt. Terram itaqiie, arbitror, mortuam efle vocandam
talem, qualem Libr. i .Sed:. 1 . capite vi i .'§. 2. defcripfi.
A R T I C U L U S IX.
-j^*^LYSSTJM axAv<^<w>', 7?«^«5 , nonnulli derivant. Stridfe fum-
V-/ ptum intelligimus per hunc medicamentum liquidum
e
fulphureis &
nitrofis, famulante detonatione per retortam tubu-
latam, elaboratum. Quo pa6l:o conficiendus fit , docebo in
•pofterum. Aliquis ita eum defcripfit, clyfilis eft, cum ejuf-
dem feorfim elaboratx, rurfus conjungun-
rei fpeciesdiverf<«,
ut cum fal fulp^ur fpiritus feorfim extrafta
tur } claborata, &
-iterUm conjunguntur at hujus fpecies paucifiim£e in officini^
:

'pharmaceuticis extant.
A RT l C U L U S X.
CROGUS a Chemicis vacatur pulvis e quibufdam metalh*s
,

& antimonio, mbrum vel flavum , croco vegetabiU fimi-

lem, colorem, refcrens. Diverfa ejus extant genera : de qui-

bus aUbi plura dicenda erunt.
A R T I C U L U S XL
DiAphoreticum generaliter fumptum indicat
, , quamvis
medicanienti formulam , habentem vim fudorem ciendi.
'
Chemici autem prefliorem fignificationem di6to verbo tribuunt
perque id fignificant medicamentum fudorem ciens , pulveris
formamhabense regno mineraU , cumprimisexantimonio 8c me-
•talUs aiixiUante nitro , per detonationem fe<5feum. Sic proftant
'^aphoretica variautantimonii, martiale, joviale, &c. Haec
^ifferunt a bezoardicis ratione confe6tidnis. Etenim hujufinodi '

- plerumqiie fiunt ex antimonii bleo glaciaU , ope f piritusfaUs , &

"tnetaUi eUjufpiam additi, fa6lo , 6c f q. fpiritus nitri iterum
-fij^ato i; e. per viam humidam At iftiufmodi per viam ficcam.
:

i. e. detonationem utraque conficiendi modum Libro 1 11 hu-

: .

Jus operistradam.
A R
T I C L U S XIL U
)Tn ti^o-SACCHARUM cft ctiam Chemicorum inventum, 'ubi
'^mlt pulveri facchari tantum olei Cujufvis deftiUati ejfentialis y
quantum ei imbibi poteft, immifceturj citra tamen ututraque
moUefeant, fed pulveris formam adhuc teneant. Varia ejus
V genera in quibufdam locis vaenum proftanr,, ut Elirbfaccharutn
ci-
i2oLib.II.Cap.IV.DeProduct.Art.XIILXIV.&c:
citri, anifi Scc. fed melius eft , fi aliquod ufurpare eropteimis,
ut recens extemplo conficiatur , gratioris tunc faporis ell.
ARTICULUS XIII.
ELTXiR , Arabice ^///^/r<>, derivatuv xkefara^ fregit mmmu'
Significabant veteres hoc vocabulo pulverem
tafrujla.
vel lapidem Philofophicum Verum recentiores medicamen-
:

tum Hquidum , e refinofis oleofifque pra;cipue compofitum ,

atque extraftione fpiritus vini plurimum paratum. Eft MathiO'
loeUxir vitae per deftillationem fa6tum , quod plerifque in &
officinisin promptu habeturj fed improprie ehxir dicitur, vo-
candum potius eft, ut formulas fub cerfa defcriptione comple-
ftamur,aqua vit£e,quia ab hac, fiquismodum conficiendi confi-
deraverit , nequicquam difFert. Prasparantur folum e regno
vegetabiU. De modo EUxiria conficiendi Lib. iv. fcribam.
ARTICULUS XIV.
EssENTiA vocatur aUquod medicamentum Uquidum , para-
tum fpiritu quodam ardente , qui e re quapiam foUda vel
moUi efiicaciores ac penetrantiflimas ejus partes extraxit. ProuC
res diverf^e funt, ex quibus conficiuntur^j/^;2;f/>, itaetiam haud
parva difFerentia efl in modo eas conficiendi , aUter enim fiunc
e mineraUum ac e vegetabiUum
, animaUumque , regno , de
quibus deinccps.
A R T I C U L U S XV.
EXTRACTUM dicitur, quum ex aUqua rc ope fpiritus vlnf^
vel alterius menftrui apti , partes ipfi convenientes eUciun-
tur, aquibus de novo ;;^i?;?i?r^^^^;^perdefi:inationemaufertur,uC
in fundo remaneat pars extrada fubformaplurimum meUis, vel
maflae, digitis non adhserentis ; volatiUores itaque partes aufu-
giunt, reflant autem fix3e 5 quas a terreftrioribus fegregatas fueruncj
ARTICULUS XVI.
FLORE8 potifi!imum vocantur, cum
quaspiam fubUmatip-
res
ni idonea , vafi indita , accedente igne , in fumum, is
autem in pulverem tenuem convertitur. EvegetabiUbuseflafa
dulcis: ex animaUbusfal ammoniacumtantum j fed ex mineraU-
buscun6tafere, imprimis quEcfulphureas, profapiicinflores, vel
per fe , vel additione aUqua, ut nitro ,fale ammoniaco 6cc. conver-
luntur. Omnes ferme flores, qui apud Chemicos in ufu funt,
fiunt^
 Lib.II.Cap.IV.DeProduct Art.XVII Scc. 121
£unt, utdixi, opefublimationisj excipianturautem ab hisflo-
res benzni , qui methodo Schroderi per deftillationem , ac
difTolurionem fiuntj quin &
mercurius vitse, a nonnullis quo-
que florcs antimonii, di6tus> qui fit ancillante praecipitatione,
Jgitur quodcunque ab igne fub forma pulveris furfum evehitur,
SLC ramime in uniufmodirolidum corpusconcrefcit, mereturflo-
res vocari.
ARTICULUS XVII.
LAPis eftChemicis, cum
acquirunt medicamentum coagu-
lando vel fpiflando tam durum , ficut lapis. Conficitur
cx multifariis rebus , terreis prcefertim atque falibus jun£tim ,
auxilianteliquido, inunumcorpus exco6bis. Sic proftant la-
pis corrofivus , medicamentofus &:c. fic argentum aqua forti
diflolutum , demumque ad duritiem deco6tum , appellatur la-
pis infernalis. Plura alibi.
ARTICULUS XVIII.
LAUDANUM de qua Libavius cum Paracelfo^
vox Barbara ,

tanquam hujus vocabuli inventore , valdopere flomacha-

tur. Sunt quiinterprctantur, quafi laude dignum medicamen-
tum. Chemici autem per hanc vocem intelliguntmedicamen-
tum , cxtradi crafijtiem habens , viribufque dolorem lenienti-
bus dotatum , in quod frequentiflime opium , vel aliud narco-
ticum , velut bafis hujus medicaminis , ingreditur. Eodem
modo conficitur, ficut extra£bum aliquod ; ejus enim ftrictam
{i vehmus cenfuram facere, oportet, id ad extra<5torum clafl^em

relegare, quoniam ab iis vix quicquam difcrepat,

ARTICULUS XIX.
LiQUOR 7?n(^^dicitur, cum resqu^piam aeri humidiorl ex-
pofita, in Hquorem diffluit: veluti fingula fere falia, ac
quae cum iis foluta funt, quin 6c alia, ut myrrha , camphora
&c. albumini ovi co6ti inclufa, in liquorem quoque diffluere fo-
lent; ficetiam mixtura: quaedam, quibus fal aliquod refolutum
modo adjungitur, a plunmis vocitantur liquor.
ARTICULUS XX.
MAGisTERiUM ctiam magnidicum verbum eft , quafi vero
quodnam artificium
confe6i:io ejus ncfcio pr^e fe ferrct.
Veterum Chemicorum aliqui non nunquam fibi ipfi impofiie-
Q^ runt,
 122 Lib.II.Cap.1V.De Product. Art.XXI.
runt, cumputarent, res quafdam, fi per longas ambages tan-
tum conficerentur, ideo incredibiles fummeque admirandas ac-
quififTe vires} quam tamen, fi verum profiteri ipfis collibitum
fui.rfT., non regreindicanent ^fc in iis conficiendis laboremfiibinde
fuiirc fiquidcm rcsipfa, equamagifteriumconficien-
fruftratum :

dum , ncn raro ai^:6tui alicui potius medetur, quam ejus magifte-
rium. v: g. lapiJes quilibet, cornua , ofla, teftacea &c. pul-
verata modo , longe melius quibufvis affeftibus opitulantur 5
Magifterii qusm corum magiftcria. Paracelfus {\cdt{cnh'\i', Magtflerium
dcicupno.
^ qiiod pr^ter feparatlcnem , aut eJementorum praparationem 0-
mnem , e rehus extrahi poteft : fed recentiores ita, magifterium , efi
cum res qu.^epiam idoneo menftruo foluta , abfiraftione partium
fpirituojarum^ vel folutioni contrarii cujufquam affufione , fub
formafolida^ fivepulvis, five reCimhient^ad fundum vafsprie-
cipitatur , qua dein edulcata 13 ficcata pro ufu Medici futura
aflervatur. Magifteria ergo fingula finnt per prxcipitationemy
fierique poflunt plerifque ex rebus compofitis, de quibus fufe
loco fuo diflcrturus fum.
ARTICULUS XXL
Aurifices I. TyyTENSTRUuM originem, quod ad etymologiam ejus atti-
ftrui^o^^abu- iVX net, traxifl^putantquidam, amenfe Philofophico^d.
lofignifica- dierum. Efc hoc enim m
more pofiturn inflitutoque adeptorum^
buunr/"' Chryfopoeos volo, ut in lapide conficiendo aqua quadam, ab
quam latro-
jjs mercurius difta, materiam fuam irrigent, difTolvant , fo-
c emia.
^g^j^j. p^j. (^i^^^uj^i temporis fpatium , ut diverfa illa principia,

lapidem conftituentia , fe inter firme conjugarentur , ac in u-

niufmodi corpus coalefcei^eat. latro-chemici autem longe fe-
cus, ac aurifices, hoc verbo utuntur. Intelligunt enim per
hoc, liquidum aUquod^ quod rei alicui folid^ affufum ^ hanc vel
totam dijjohit , corrodit; vel nonnullas duntaxat partes ex ea eli'

cit^hafque modo oculcs fugiente fuis poris innatare cogit.

^^' Quernadmodummagnarerumextrahendarumdiverfitasefl:
ouid arti
fex in'rebus rationc commixtionis principiorum ( nam alice aliis vel folidiorcs

vmeJtde-'^" compa6tiorefque habcnt, velmollioresparticulas, & alia^ copio-

i>catj fo oleo, alise fale, alias afio principio ciKteris dominante fcatent
ita etiam fecundum horum
varietatem aliud atque aliud adhi-
bcndum efl menftruum. Confideranda enim ab artifice ( i ) funt
MXr
 LiB.II.CAP.rV.DEPRODUcr.ART.XXL 123
UC fi non perfe6tam, aliquantam tamen rei extrahendx habeat noti-
tiam, cujufmodi principium utpote rerum potiatur , (i) qua-
les partes exoptet a menftruo fint extrahend^e , &
( ^ )
menftruum
pollcat ad hujufmodi particulas in foramina fua fufcipiendas.
III. Menflruum cft wq\. aquofum ^ in quo faccharum , falia vjriadan-

&c. penitus tabefcunt 5 idem & vifcidas terreftres fali- gcJicTa!"^^**

iiafque particulas e re quapiam elicit j vel acidum , ut fpiritus
quilibet acidus falium , acetum deftillatum 8cc. quse duriftima
quxquc corpora in totum maxima ex pai*te diftblvere vel
corrodere folent > vdalkalicum ut falia quaevis alkalia, quac in
liquorem refoluta, oleofa, refinofa ac fulphurea diftblvunt, fe-
queeorum poris interponunt, ut inde haud ^gre extrci6tioni
C ve aquofo , five fpiritu ardente quopiam , inftitutx , obfequan-
tur : vel oleofum alias fulphureum , ut alkohol vini , vel oleum
quodvis, qu^e fui fimilia vel fibi cognata, ut olea atque refino-
fa pro re nata vel exparte, vel omnino dlffolvunt. Singulo-
rum aetiologiam dabo in libris fequentibus , ubi hsec de indu-
ilria perfequar.
IV. Incredibile 6c monftri fimile plerifque omnibus Chemi- Menftruum

cis habetur , quod aliqui mentionem feceruntmenftruicujufpiam clntiowtt-^'

univerfahs, cun6bas fine difcrimine res difTolventis , quo ipfum j-'^™*'^^"

Alkaheft intelligunt, 6c de quo fupra tit. de Alkahefl fcripfij du- iiem voca-
bitant tamen plurimi , quin tale in remm natura detur. Pau-
'"^*

cula qusedam lubet afferre , quibus rite indagatis atque nobi-

fcum re6ta via reputatis, confido , nos haud a!;gre fententiam
de eo prolaturos. Primo itaque ad comtemplandum fe fiftit
varietas corporum, ex quibus nempe hcec primordia generis fui
duxerint. Hsec variafuntatque magnopere, flveexternameo-
rundem formam , five principiorum commixtionem confidera-
veris , inter fe differunt Si generatim eorum inveftigationi in-
:

hasreamus, oftendimus (i) mineralibus principia effeintrica-

tiffima, in primis metallis ac lapidibus , quas plurimum copio-
fa tcrra, a modica a6tivorum principiorum quantitate informa-
ta, abundantj in femimetallis 6cfulphureis, fulphur, in vitrio-
lis , acidum aliquod , rerum potiri.
6c reliquis falibus fofliHbus
(2) Vegetabilia habere principia fecrctionem fui citra magnam
operam ferentia y refpc6tu autem priorum aquam 8c oleum po-
0^2 tifli-
 324 I^iB. 11. Cap.1V. De Product. Art. XXL
tiflima, fal mediocri -, atterram minima in quantitate, pone ca
inveniri. Sic 6c ( ^ )
animalia principiis donata efTe facile fepa-
rabilibusj partes enim corum ofleac, acqux duram compagem
fortitafunt, fcatent terraj fed caro, fanguis Scc. humores po-.
tiflimum fale volatili, quin &
magnaolei&: aqure, at terrjemi-
nima copia, referti funt. Indagatis hifce perpendendum eft,
cujufmodi particulas a menftruo diffolvi exoptemus. Si univer-
fum quoddam corpus compofitum ope menl^rui alicujus difToI-
vere animus eft, puto , id non fieri poffe, quin principia adeodi-
verfa citra everfionem unius atque alterius poffint in fluorem rc-
digi. Exempli caufa , fl aliquis quoddam compofitum in li-
quorem opefpiritus acidi redigere conetur, alkalinsetum vola-
tiles, tum fixas ejus partcs ab hoc prorfus immutantur } terrse
ctiam magnam quantitatem , quse tamen inutih's Chemicis ha-
betur, in fuos poros abfcondit menflruumj oleum autem, tan-
Non ma- quam magis a6tiva cujufpiam rei pars , modica in quantitate
^ulTdico ip^'^ ci^^t intermixtum. En nadam rem mifcellam, ipfa recru*
Bosexrei da, quantum ad vircs uativas attiuct, multo inferiorem. Con-
tothis Su- cedimus equidcm , folutioncm varii generis corporum foHdorum
*tHros^""'
^^i^io ahquo peragi pofTe damuspr^terea, quodfi acidum rei
:

folvendx afFufum invenerit fufficientem alkali quantitatem , ad

fui fc. inverflonem neceffariam, fupervacuam tunc acidi partem
Menftruum adjuvantedeflillationea uobis denuoacquiri poile: verumidinfi-
Besat"u"^'^^
ciamur, menflruum quoddam inveniri, acidaefc. indohs,quod
non viribus ac quantitate antehac adhibita depauperetur , debi-
Htetur, diminuatur. Menflruum muriaticum pauciflima difTol-
vit } at alkahcum ehcit acidas &
oleofas partes: hsedemumex-
traftioni fpiritus viniobediunt} fed illas , fi qu^e faltem adfuerint,
ab alkahcis informantur , fibique conjunguntur , hincjun6tim
a virtute nativa degenerant} convertuntur autem in rem acido-
falfimi. Itaque alkah ahquod tantumufum habet inextrahen-
dis oleofis fulphureifve , haud firme ca^teris principiis intrica-
tis} inde corpora duriora frufbra ejus extraftioni fubjiciuntur.
Alkohol vini , ac caetera oleofa fimiles iibi partes i. e. oleofas
tantum, plerumque extrahit } 6c nehas quidem, nifi quadan-
tenus fux fpontis fuerint , ut in regno vegetabih } ubi autem
ejufmodi cxteris involutai , depofcunt hberationem fuam
ope
LTB.rr.CAP.IV.DKPR0DUCT.ART.XXn.XXin.l2^
ope menllrui aut alkalici, aut acidi prius, inftitutam : & quia
fpiritui viniruntnonnulla^acid:^, ope fermentationis in fluorem
reda6la^ ,
partes, hinc ille per fe re£tificatus multas quoquc par-
tesfalis enixi^ uttartaritartarifati, terrac foliatce tartari, extrahit
diffolvitque. De quo in fequentibus plura dicenda erunt. In-
fipidum menftruum , arbitror, minime habile effe ad corpus
quoddam foHdum diflblvendum , vel ex eo aliquod, quodope-
rscpretiiimeflet, extrahendum, quia eundem, perindeac aqua,
ederet effe6tum. Qu^cum ita fint , facile tequus lcftor judi-
cabit cujufmodi fententia ferenda fit de iis, qui fe infolen-
,

tius magnificeque jaftant &

oilentant , fibi efle menflruum u-
niverfale, perenne, immutabile, femperidem, reducens cun-
fta corpora in liquorem , fervata illorum poteflate atque forma
eJfentiaU 6cc.
ARTICULUS XXII.
PHLEGMA nominatur omnisliquor infipidus, in deflillatione
quavis progrediens, ejufdem generis ficut ipfa aqua elemen-
taris. Sin autem ei nonnullae, etfi paucse tantum, falis vel olei
partes innataverint, aliter tum fe habet , ac aqua elementaris ;
quamobrem phlegma vitrioli, £c melhs, quas aliquando ex ufu
funt , non funt confideranda ut aqua fincera , fed ut res mix-
t2£.
ARTICULUS XXIII.
I. /^ uiNTA ESSENTiA cfl magniloqui ParaceJfi magnifi- Abufionr
V^ cum verbum. Ita enim illam defcrbit CL E- efl ma- &exupera-
ier qucedam ex omnibus ^ qude natura produxit 6? ex unoquoque vi- ceifus^et fx-
tam in fe kahente corpore extra6lo ^ t^ ah omnihus impmitatihus P^ ^^ ucitui.

i^ mortaUtate (o curas hominum, o quantum efl rebus inanel

feparata^ mundatafuhtilifftme', nec mn ahs omnihas elementis fe-
parata. Haud immerito quis inferret, quid dignum tanto fe-
ret hic promiffor hiatu ? parturit montes nafcetur ridiculus
mus. Paracelfe^ magna cum moliris, extricafli nihil. Sane
carbonem, cum fcmitam tuam calcaverimus, pro thefauro in-
veniemus 3 quoniam tu nobis matrem cx iis , quse natura pro-
duxit, a mortahtate atque ab omnibus elementis feparatam, fl
diisplacet, fuppeditafli. Ejaage! ficcine angelicum nobis eric
pliarmacum, non Chimxriferum , at non elementarc ergo id ;

Q^ l ipfum
 126 Lib.II.Cap. IV.Di:PRODUCT.ART.XXIV.&c.
ipfum, geniis atque anim^, elementari corporedeftitutis, ad
medendum erit apprime accomodatum.
jj^ Paulo aliter difcipuli , ac magifter, eam defcripferunt
Defcriptio
"
fcluiir non potuerunt tamen fmefolitamagiftrifuperbiloquentia.Quin-
tam eifentiam enim ita definitione declarant §uinta EJfeniia efi
myjierium , acl ^there^ natura puritatem penitus conforme , atque
"ijirihus pricjiantijjimis esaltatum. Quidam ex rccentioribus che-
micis per hoc vocabulum fignificant fpiritum ardentem ope fer-
mcntationis &:iterat£e deftillationis, e vegetabili aliquo confe-
£tum> quidam vero ^^«//<^;« ex oleo, fale 6c fpiritu reftifica-

tifiimo cujufquam vegetabilis paratam. Ufitatos Q^ E. paran-

di modos una cum eorum setiologiis dabo in pofterum.
ARTICULUS XXIV.

R EGULus appellatur,
cum antimonio
cum metallum vel minerale quodpiam
fufum , inconum, velpyramidem
in igne
effunditur , ubi pars metallica purior cum adjundis antimonii
mercurialibus particulis in fundumdecidit, conlHtuitque regu-
li formam 5 qui regulus deinceps , cum femel atque iterum cum

novis fpeciebus fufus, depurgatur, 6c variis operationibusinfer-

ARTICULUS XXV.
oLUTio a nonnullis quoque woc^tuxwagijierium folubile ^ quia
s 'quodvispoteftaquadifiblvij&opeaffufionisalkaliinpulverem,
magifterium di6tum , prsecipitari. Solutio itaquedicitur , fiquan-
dores lapidofa, offa, cornua, &tefl:acea, opeacidi cujufpiam
foluta, leviter ad ficcitatem modo , ut in pulverem conteri
queant , coagulantur. Oportet autem affufum acidum apud
rem folvendam tantifper manere, donec acidum plane faporem
amittat, ac nonnihil amaricantis. vel fubdulcis faporis depre-
hendatur.
ARTICULUS XXVI.
piRiTUs inChemiadicitur, liquor per dellillationemedu-
S ftus, cui autfal aliquod aut oleum diffolutum ineff. Ra-
tione horum diverforum principiorum quoque interfe differunt.
Alius enim fpiritus dicitur acidus : alius alkalinusj alius ardens:
aliusfimplex, aliuscompofitus.

AR-
 LiB. II. Cap. IV.De Product. Art. XXVII. &c. 1
27
A R T I C U L U S XXVII.
TiNCTiiRA a Chcmicis nominatur, quum menftruo r.liquo
idoneo e re aliqua pnEcipuasejus partes eliciuntur, qu^ flui-
dam informam reda6tx, colorem rei extrahendxproprium uti-
queprasfe ferunt. Conficiuntur ex tribus ita didis regnis , de
quibus paulo polt ample dicam.
ARTICULUS XXVIII.
VI TRIoLuM, licct olim crederetur a rerum natura tantum
progigni; attamen hoc tempore artifices norunt id arte
conficere. Nimirum mctalla quxvis auxiliante acido fpiri-
tu difTolvunt, inque cryflallinam, vitriolo fimilem, formam re-
digunt, quod produ6tum deinde ab iis appcllatur Vitriolum.
ARTICULUS XXIX.
ViTRUM ultimum artis Chemica; effe<5tum efie, phirimi opi-
nantur. Bafis ejus funt terrse & falinae alkahcas particu- vitrum ex
lae,ab intenfifilmo igne in corpus pellucidum transformatse ; 6c ^i^aximr''**
quiaScantimonium, 6ccun6ta prope metalla ac iisaffmia, hifce cxiftat?

particulis fcatent , eapropter pofllinc hsec ab igne in vitrum

converti. Ignis effluvia, quibus plurimse particulas acidee in-
termixt^E , multum poUent ad res in vitrum commutandas. In
alkalicas enim juxta fe in vicinia pofitas impingunt , fcque his
aflbciant; alkalica tamen in vitro primatum tenent :inde acci-
dit, ut quodvis fere vitrum duplo vel triplo falis alkali in igne
liquatum, aeri humido cumexpofitum fuerit, maxima exparte
in Hquorem pcr deliquium diflSuat. Titulo de antimonio, de
quo deincepsagam,ample vitri antimonii natales &proprieta-
tes fingulares perfcribam.

ELE^
 128

ELEMENTORUM CHEMI^
T A RT I S TRIM <l/E:

L I B E R III.
tD^ remediis e reguo mtnerali dejim^tis-,

ISAGOGE IN REGNUM MINERALE»

Ollquam fatis fuperque, ut mihi videtur , quamvis
ftylo tenui&exiguo, de Pyrofophia: medic^eTheo-
ria difTerui : ad alteram ejus partem ,
praxim (c. tra-
dendam , me accingam , necefle efl. Perquirere ea
modo quas paflim in crebriori ufu medico haben-
aiiimus eft ,

tur: fingula enim , quorum plurimi auftores mentionem fa-

ciunt , fi pertradare velim , crefceret fane hoc volumen nefcio
quantam ad magnitudinem ; tanta enim atque tot funt Chemi-
corum volumina, quse innumerabilem fere multitudinem arca-
norum magifterioi-um &c. artis pi'odu6torum continent, inqui-
bus coUigendis & examinandis dubio procul operam atque o-
leum perderem. Quippe plurima di6torum aut jam obfoleve-
runt , aut fa:pc fsepius ab aliis au6toribus in lucem edita funt.
Quodnam Quandoquidcmautem au6tori, aliquem librum edituro, decet,
ac mun "s"^ dummodo fuis laboribus bonamexillimationem parere intendat,
fcriptoris
aut prorfus nova dare, aut antiquorum inventa illuftrare , vel
fi errore in aliquaredu(5i:i , eos diligentia fua corrigere : proindc

hafce partes mihi dedi, L. aequus autcm judicabit de qualicum-

que peritia &
progrefTu, quem in Chemicis feci. Prasclare
quidem , ac venufle cecinit quondam lyricus Poeta.
Omne tulit pun5tum ^ qui mifcuit utile dulci
LeSorem deleSando^ pariterque monendo.

Sed quia mihi adeo excellens 6c fingulare ingenium"non eft, ut

ca, quse Poeta docet, afTequi femper valeamj ideo vix fpero
mcomne pun.dum ablaturum nullus tamendubito, quin, fi
;

morc
 ISAGOGE In RegNUM MlNERALE. I29
fRCftt hominum ubique non bene fcripfero, requus L. meliorem
in partem hszc interpretaturus fit.
II. Mineralibus non ab re ingentes, opinor, &
vaftas vires ex quibus
eflej dotata enim funt principiis quammaxime fe inter connup- ^-^J^^a
tis, atque a calore fubterranco oppido tenuatis 6c dcpurga- cxiftantJ
tis. Equidem a6tivorum principiorum , falis puta atque olei

Iiaud tanta copiamineralibus, quanta ca^teris , feu animalibus

feu vegetabilibus , eft; maxima ex parte enim illa abundant terra,

cui bina illa a6ti va , aqua & igne famulantibus, mirum in modum
intcrmixta funt. Veruntamen iftapars olei &: falis ex hoc regno
extrada, tanto cxteris efficacior 6cmagis pretiofa, quanto cx-
teris purior &
fixior, & ad eliciendum difficihor, eft. Nauci
ergo facienda , quid? &: jampridemexplofaeft, eorum fenten-
tia ac opinio , qui ftatuunt viventibus viva modo medicamina
efle adhibendaj quorum fub claffi ea, qux ex animalibus, quae-
que ex vegetabilibus, tanquam vitam habentibus, parata, tan-
tum e(re,exiftimabant. Sed errore capiuntur,qui to vivere.i.e.
Iponte fua moveri , fpirare d)Cc. animalis cujufvis fundiones,
vegetabili tribuunt. Verum ponamus plantas modo fibi pro-
proprio vivere, num ex hoc conficitur , judicet B. L. has
ideo multum pofte ad advei-fam valetudinem reflituendam. Con-
clufio profefto , utmihi videtur, nuUa eft. Quid? quod medi-
ci, magna prudentia , ufu 6c exercitatione praediti , firmiffi-
me afleverant, medicamenta e mineralibus confe6ta , multum
poilere adverfus deplorata defperataque corporis humani vitia ,
ut adverfus luem veneream , ulcera ferpentia &c. qu^e vix ac
iie vix quidem fine mineralium fubfidio perfe6te fanari poflunt.
venerint , «lu*»*»
... .'.,*qu£e, fi fub afpeftum
MineraHa dicuntur,
III. * resminera'
.

videntur vita carere j mquibus praeterea , nec accretionem , ua dicantur,

nec decrefcentiam manifeftam deprehendimus. Talia potiffii- f^3"°pedc9
mum e tellure eruuntur, quoniam in ipfa, quafi in matricefua, demur.»
tibi nutrimenta, ad incrementum fuum necefraria,capiunt, ab-
icondita latent. Poflumus hcccapte in quinque fpecies partiri,in
metalla nempe, femimetalla vel metallis affinia, lapides, terras,
6c faha. De unaquaque fpecie figillatim in fectione pecuHari
diflTeram.

R SE-
 130 LiB. III. Sect. I. Cap.I. De Metall. 6cc.

SECTIONIS PRIMiE
C A P U T I.

^e MetaUis m genere.
I. "V yTEtalli etymologiam derivant aliqiii, ut Ifiodorus Orig,
xVJL Lib. XVI. Cap. xvi. "ihn tS [JC>iTOi>i\cici} fcrutor vel in-
quiro: alii vero a iioD( a.)h,cov^ ut Plinius, quiaunametallivena
Metaiii de- aliam proximc poft fe ollendit. Dicitur Tiutcm metallum , quod
taiio"um^^"
^^ (^orpus minerak durum^maUeo du6iile ^in ignefufile^ quod exdi*
nera lex. 'uerfis principHs a caUre fuhterraneo ^ firme inter fe conjunStis , or-
tumtraxit, Sex ejus fpeciesenumerantur, aurum videlicet at-
que argentum , reliquorum perfediffima ac magis pura , quare
& c£eteris pretiofiora habentur , hinc cuprum , plumbum al-
bum , alias ftannum didum : plumbum nigrum , & ferrum j
hasc quaterna viliora metalla dicuntur. Verifimile 6c probabile
mihi videtur memorata metalla inter fe haud multum diftare,
fed difi^erre modo in hoc, quod alterum altero purius ac magis
in tellure exco<Stum fit. Ex iifdem rebus quodlibet primordia
generis ducere, 8c ahi cum aliis aliquam neceflitatem interce-
dere, arguuntvariaexperimenta: quapropter viliorumin meliora
tranfmutationem ab artis perito inftitui pofTe , non adeo incre-
dibihs&abfurdusconatus, ut aliqui volunt, mihi videtur. De
quibus in P. iij. plura.
Rcs ardua H- Nimium 6cquodammodo obfcurafunt metal-
recondita,
acdifficiiis lorum Nequimus etenim a priore certum eorundem
principia.
rie^aiionim compofitionis argumeutum , vel primam , ut vocant , metal-
materia:de-
loi-um mateiiam exhibere; pofTumus tamen a pofteriore varia*
uionftratio,
opeignis &menftrui, in apricum proferre prmcipia j prmci-
pia inquam, non fimplicifTima , ut oporteret , fed corapofita.
Metallorum itaque ac iis affinium , femimetallorum puta , ut
marcaflt^, zinci Scc. principia , funt argentum vivum 5c ful-
phur, quas prout varie vel quantitate velqualitate mixta, co6ta,
conjugata, ita &
alix atquealiie fupra metallorum mineralium-
que fpecies ex lis exiftunt. Neque vero id ipfum argentum vi-
vunx
 tiB.IIT. Sect.I. Cap. I. De Metall.&c. 131
vum principia uniufmodi habet, fed ex diverfis rebus eft com- Hydrarg^r-

pofitumi exaquanimirumlimpidiflima, propter adjunftam fi- bu"compo''

bi terramalbam fubtilifiimam,6caliquam fulphuris portionem,ad- fitum fui
juvante fubterrauea digeftione , glutinofa quadantenus fa6ta.
Hanc de origine hydrargyri opinionem habet Geberus. Hydrar-
gyro autem quandam aqux portiui>cula*i efle , nonnemo Che-
niicorum probare conatur ex digeftione ejus , debito calorc
inftitutaj ubi difllpatis quibufdam particulis, aquofis fc. id ip-
fum fine altcrius rei additione , totum 6c univerfum fere in pulve-
rem convertitur variicoloris, proutdiverfus in fine ignis gradus
adhibitus fuerit. Ex hoc itaque exemplo concludere pofle per-
fuafum habet , difl^ipatis aquas particulis , reftans mercurii
corpus terreftris indolis efl!e, cuitamen infuper admixtam non-
nullam fulphuris portionem. Etenimafulphure,veloleopotius,
alio atque alio modo a falinis particulis figurato , vel inverfo ,

oriri totcolorum fpecies: & a terra corporum foliditatem, &

ab aqua eorundemmollitudinem. Quam hypothefin ego, utin-
compertam , prxtereo , 6cin mediis relinquo. Aliud experimen-
tum , quo probatur , mercurio aquam inefle , dedit N. Boyle
in Chemifta Sceptico. Prseterea fulphureum aliquod ei admix-
&
tum efle non lolum prodit di(5lus color, fed vis ejus flammani
fufcipiendi, quam ofFendimus in mercurio dulcificato, prunis
•admoto, flammam concipiente. Sulphur autem compofitio- Suiphutii

nem fuam debet acido fali, oleoque penetrantiflimo , qu^e calo- ^"""^Ekis
rc famulante in unum corpus inflammabile coalefcuntj de qui- duo gcnera
bus plura Cap. de Sulphure. Sed fulphuris duo genera in qui- [Ummaf^u-
bufvis metallis ( venis fc. eorum e macrocofmo defumptis ) ofl^en- Unum ,
ai-

dimus,alterum album , arfenicum di6tum 3 alterum vero citrinum, nYn^ ap-

fulphurnoftrumoflicinarum eftj utrumquehoc pa6lo, in apri- peii«i ^0^«^*

cum profertur. Venoe quaevis metallicae fi tantum torreantur,

fupcrvacua fulphuris communis portione fpoliantur ; verum ubi
igni fortiori fubmittantur,tunc fulphurillud album fugam quo-
que fub forma crafli fumi arripit , qui in caminis fufceptus
condenfat fe in rubrum , vel 6c in citrinum corpus , arfenicum di-
6tum,quod oppido veneniferum eft Ex hifce colligunt aliqui,quod
.

id, quod penes quodque corpus eft, vel quod abs eo expelli-
tur, quod id utique ad fuam compofitionem faciat , vel gene-
R
i ra-
 132 LiB. Ili. Sect. I. Cap.I. De Met all. 5cc.

rationemcjus promoveatj fiquidem vero fulphur tum albiim^

tum citrinum, penes quafcunque fere venas metallicas fit con* :

fcquens itaqueefle, concludunt, utraque ad metallorum com-

pofitionem facere. Inilantprxtereadiflo^argumcnto, Scurgent
portionem illam fulphuris, aut uftione aut fufione in apncum
prolati , penes metallrt-, ut fupervacuam immaturamve modo
infuifle ; cui , fi fufliciens mercurii quantitas fuiflet admixta,
proculdubio inde metallum ahquod eflet produ61:um.
Matcria III. Hucufquc matcriam metallorum proximam j jam rcmo*
" "
metalloium
tam contemplabimur. Dixi equidem 6c hydrargyrum ful- &
lejBota.
phur coalefcere in metallum , quin &: ne hsec quidem fimplicia^
fed ex variis coagmentata efl^e principiis. De terra , nqua atquc
oleo fupra Libro. i Cap. v. & feq. fcripfi , quod nempe ex his
.

utraque,fulphurfc. Scmcrcurius, conflatafint, reflatergo ut non

nihil dicam de fale. Hoc autem , ut ab initio capit. i v. de falc
dixi, plurimum vergit in indolem ;^m^^/V^;i^. i. e. acido falfam^
cujufmodi fal integrum voco; caeterae quippe falium fpecies,
ut acidum ut alkali lam volatile quam fixum ex hoc plurifariam
divifo , vel feparato duxere originem. En rationem , quare
has diverfas fahs fpecies femifalia appelHto. Alkalicum fal in
metalHsplurimis inveniri , capite de fale §. 8 declaravi , ac fimul .

<iu«\^ metai-
0^^"*^^ 5 <l^o argumcnto pracfentia ejus demonfl:rari liceat. Quo
iaiiiter fe purius hoc cum caEteris finceris minerahum principiis permifce-
aivexfafint»
quo magis ea ipfa deindc a calore fubtcrraneo conjungun-
^.^j..

tur, eo purius ac magis fixum ex horum tcmperatura copu- &

latione coagmentationeque metallum exiftit. Minima enim
cujufvis difcrepantia vel diflFerentia, five ea in mixtione, five
in principiorum finceritate, five ea in vario maturitatis
gradu
pofita fuerit, mirum
quantam rebusinfert variam formam,6c
,

denfitatem. Aurum argentum atque plumbum, quia in eorum

compofitione hydrargyrum prcecipuum eft , cxteris graviora
funti cuprum v ro, flannum 6c ferrum , quia majore fulpha-
ris quantitate, quam antedidraj fcatent,ideo 6c ilUs ponderele-
viora lunt.
P^i^^cipia quammaximc exco6ta , oppidoque inter fe
'''
^^
te??x*me^' '

taiiis5cmi- mixta , metaflis mineraUbufquc funt i ea de caufla ex his fiunt

medlcaraen- Hiedicamenta potentifllma, quje a ventriculi fermento non tam
fubi'
 IiB.III. Sect.I.Cap.II. De AuRo. i33
fubito, ficut ea qux cx reliquisduobusregnis defumpta, inver- taiongeeffi*
tuntur, nec altcrantur: fcd potilTiraum integra incorruptaque, "'^''^|'"*

quamvisparvadofi refpe^tu reliquorum exhibeantur, in maflam

fanguinis adducuntur, ubi, vel& inaliiscorporis partibus, quas
fanguis permeat, id, quod vitiofum eft, aut corrigunt, aut a-
ptum efficiunt, ut per loca , humorum fecretioni deftinata ,

deinceps excerni Admiratione dignum efl-, quod unum-

poflit.
quodque metallum, etiamfi ab uno eodemque acido folutum, que^metano
difparem tamen habeatfaporem qui proculdubio cuique ell ra- ^^ ^Si*^° ^°*
-,

°
tione diveriitatis corpufculorum 8c foraminum , metallum quod- eft
dam conftituentium , qux, prout ea ipfa inter fe diverfa funt,
in caufTa funt, ut acidum, fi eis adhseferit, aham atque, aliam
pofituram , 8c formam , 8c, quod confequens ell , alium fapo-
rem acquirat.v. g. acidum nitri, fi fufficientem quantitatem ar-
genti exederit, maxime amari fi cupri , amaricantis naufeo-
:

Ci: fiflanni, dulciufculi: fi plumbi, valde dulcis, quadantenus

tamen fallidiofi : fiferri, fubdulcis inflar vitrioli fi mercurii,
:

omnium erit faporis ingratiflimi , quem ,

quia verba mihi de-
funt, exprimere nequeo. Auri fpiritu falis vel aqua regis fa-
6ba folutio aciduli efl faporis, 6c linguam aliquatenus conflrin-

C A P U T II.

^e Auro.
I- "VT <^c metallis jam figillatim fcripturo obvium fe prlmo
I^"*!
Quare pie
jLVx dat aurum, mctallorum nobiliflimum , pretiofifli- & "^^"^ h°"^^

mum, ac cun6to populo charifTimum , cujus amor atque flu- finguiare

dium non folum in medicina, fed etiam in ordine poHtico per- g^tu^Jirn^^'
magnus efl. Siquidem eo ipfo aliqui conantur quibufvis corpo- habeant!
ris aegritudinibus mederi alii vero id exoptant , ut non modo
:

ea, qux ad vi6fcum atque ami6tum necefTaria , fibi comparent,

verum etiam ut delicate ac moUitcrvivantj alii autem, ut non
tantum peccatorum poen^ remiflioncm mcrcarentur , fed 6c
beatitudinem ^ternam nundinarcntur. Quantam poteftatcm
aurum in univerfitate propcmodum gcneris humani habeat non
ignorarunt Poetje, ex quibus Lucams ita canit.
R 3 Fer-
 134 LiB.III. Sect. I. Cap. II. De Auro.
- — Ferrum mortemque timere
Auri nefcit amor,

Et Propertius Libr. vi 1 1

jiurumomnes^ viEtajampictate^ colunt%

Auro pulfa fides Juro venalia jura ^
\

Jiurumlex fequitur - - - -

6c alius
Aurea nunc vere funt fecula: plurimus Auro
Venit honos Auro conciliaturbonor.
:

^^' Ifio^oi*"s Orig. Libr. xvi Cap.xvi i & Servius in Libr.

. .
'^^l^^^'v
auii. VI. ^neidos, putant aurum ab aura diftum. i. e. a fplendore,
qui efl; in eo metallo. Paulus diaconus autem ex Feflo de verb.
fignif. di6tum putat i^mTQ ca^nv^ cuftodire,quiareseft,qu2epr2e-
Mirumve- cipuc cuftoditur. A
GrEEcis dicitur ^^yc-o? a Chemicis autem
niemSt Sol> opinantur enim magnam foli cum auro intercedere necef-
confpiratio- fitatcm , & alteri cum altero quoddam confortium effe. Incre-

fumquTie- dibileeft, quanta fuperflitione, & fabulofitate antiqui, Pytha-

«Hin. gorae decretis forte infiftentes, magnifecerint ac venerati flnt
numerum feptenarium. Ratum namque habebant, dari feptera
ilellas errantes, feptem thronos angelorum , feptem fpeciesme-
tallorum, feptem principalia corporis humani vifcera. Plura,
qu£e fub numero Septenario veteres complexi funt, exhibet in
tabella quadam Jacobus Tollius in fapientia infaniente. Etiam
folis Sc cordis veteres tradiderunt quandam confortionem efle,
8c al.iud cum alio confpirare ac confentirej qua hypothefi nixi
^"^"""^ flatuerunt aurum, 6c omnia ex eo parata, cordi 6c eius affedti-
^UOQi luCCf
obcognatio- Dus maximc opitulan.
*i*T _11
Ita argentum, quod lunam vocarunt,
nem naturae fnuitum poffc
putarunt ar-
ad corroboraudum cerebrum 6c ad finmilos ab eo
/v o
/-, tt o im -n •

feaibuspe- ortos atTcctus. Ita oC cuprum cum Venereccgenitahbus; Fer-

vifcerum^ ^'^^ cum Martc 6c jocinore 8c liene Stannum cum Jove 5c ;

opituiiui. matrice Plumbum cum Saturno 6c renibus

: Hydrargyrum ;

cum Mercurio 6c genitalibus , de proprietate quadam peculiari

convenire.
III- Defcriptio auri, quam Geber Libro i. Cap. xvii. tra-
dit, mihi arridet, quapropter illamtenebo, fic autem illudde-
fcri-
 LiB.m. Sect. I.Cap.II. De AuRo. 1^5
Aurum corpus metaUicum Auriaa^
fcribit. efl ^ citrinum^ ponderofum ^

ffiutum^ fulgidum^ aqualiter in 'ventre terr^e digejium^ aqua mi- fcer«defcri-

nerali diutiffime lotum^ maUeo du^ile^ in igne fufile , exarnen ci- P^^^*

neritiii^ cementi tolerans. Igitur quodcunque corpus, cuide-

fcriptiC hx proprietates noninfunt, neutiquam pro auro genui-
no habendum eft. Piura de co tradam in P. II. ubi de indulbia

genus auri indagabo.

IV. De dotibus auri in Medicina diu multumque medici in- Qu«ritu«
ter fe digladiati funt, & in difceptationem &
quieftionem vo- j.os"num'
cant, utrum aurum limatum modo, ^gro miniflrandum , an aurifcobsvel
id magno opere in formam liquoris redadum, vel alio quovis vorftraiu
modo immutatum, tumdemum fitaptum, utidadaliquem as- q^i^mutiii-
grotantis frudum redundet. Sed plurimi, ut Comicus Afer l^gloto"p"sl
habet in Andria prologo ^eat j

- - - in eo difpufant , i^
Faciunt na inteUigendo^ ut nihilinteUiganf.

Siquidem id ofcitantes hallucinantur, quod putent ex fingulari

aliquo, obiter fubinde inftituto experimento pofle propofitio-
nem univerfalem , vel enunciationem , quod A^io(j(,(t diale<5tici
appellant,confici.Rem exemplis declarabo. Quiauriefficaciam
in Medicina inficiantur , hoc vel fimilibus argumentis folent
agere. Aurum, inquiunt, cujus moleculse quammaxime co-
ha^refcunt inter fe , quorum alias alias apprehendentes conti-
nuantur, non potefi: difiblvi feu in minutifiimas partes redigi
nifi a menflruo admodum acri, ut ab aqua regia, fpiritu falis
&c. acidis quoniam vero in corpore humano nequicquam ,
:

quodadeoacrefit, deprehendi licet: efficitur igitur ex his

aurum non pofle in corpore humano in minima frullrula redigi:
&, quodconfequenseft, id per os devoratum ad nullum asgrj
fru6tum redundare. In confeflb enim efi^e , difputando per-
gunt, rem medicamentofam , antequam vires fuas edere poffit,
oportere prius folutionem quandam particularum fubire , fine
qua eam permixtioni humorum corporis efie inhabilem. Sed
pace eorum dixerim propofitionem, quas in primomembropo-
fita, efie falfam. Siquidem aurum non modo a rebus maxime
acidis, fed etl&m a fale culinari, difiTolvi poteft ut apparet ex
:

paulo
 130 LiB.in. St;ct.I. Cap. II. De Auro.
.
poft tradenda confectione croci folis. Verum enim vero quo-
niam in maffa fanguinis ineft fal falfum, ut ex iis, qu^e capite de
fale propofui , conftat: adde quod is ipfe ventriculus pr^editus
lit aliquo fermento^omnis generis particulas folvente, omnimo-

de difTolvi nefcias , cujufmodi funt lapides aliqui pretiofi, vitrum,

&c. non adeo incredihile itaque , nec abfurdum mihi videtur,
cum aurum leviori tantum co6tione fale culinari , vel ammo-
niaco inftituta, poflit ab utrolibetdiflblvi, quod non idemfub-
tiliffime limatum poflit a ventriculi fermento fuba6lum iri
in primis in ejufmodi corporibus , ubi validum fermentum iis
ineffe mcdicus conjecerit. Alterum argumentum petunt e fru-
ilulo auri integre devorato, perque alvum denuo excreto^.pon-
dere fuo ne hilum quidem diminuto. Sed argumentum hocce
nonfirmumeltad probandum. Quippe tale fruftulum auri(i)
ob gravitatem ocyus, quam pulvis aliquis ad pylorum detrudi-
tur, unde 6c illud citius per inteftina abvehitur : (2.) quodvis
metallum , vel ei affine in globulos fufum, non tantam ventricu-
limutationem fubit, quam fi illud inpulverem converfum , cui-
piam ad devorandum prsebitum effet.
verborum V. Auro tum crudo , cum Chemiceprseparato^ jampridera
fuperiatione medici maximas vires tribueruntj fuaquifque fretus opinione.
S"defcd''^'"Quod ad me attinet, in culpa fortalTe tarditas ingenii meiefl,
bendam auri
yjx ac nc vix quidcm cognofccrc &
animo percipere pofTum, uc
^™ "
' aurumtantummodo tam mirislaudibuselatum, pr^edicatas, immo
Snt!
innumerabiles incredibilefque vires, prae cseteris rebus habeat.
Non viresirradiantesjut aliqui credunt fed imaginarias auro plu-
res efTe , mihi vero fimile videtur. Quid ? quod phantafia ac
pr«judicata opinio multum , apud plurimos homines pollent,
qui plerumquejudicant pretiofa, opipareque confe6ta, magna-
rum virium efl^e. Plumbei plane in diale6ticis, 6c phyficis mi-
hi videntur, qui hujufmodiineptum argumentum afferunt,quo
virtutem auri maximam oftendere elaborant.Aurum,putant,ia
politia efie proepotens, ac pofleeo omnis generis mundi opes , ple-
rorumque& animum Sccorpus oble6tantes, acquiri. Ergopoffe
&
aurum intrinfecus afllimptum, omnia in corpore aegri, mala
auferre , cor fummopere dele6tare , corroborare , 6cc. Sed ,

quale connexum : conclufio ,

qux cx neceflaria confecutione
con-
 LiB.III. Sect.I. Cap. II. De AuRo. 137
ttOn conficitur, nulla efl: : pari modo ut ex hoc argumento, ba-
culus ftat in angulo, ergo cras pluet , nihil concluditur. Li-
ceat mihi parumper a propofito digredi. Aurum habetur pro Qiud mc-
medicamento maxime medicos quid ^3^11?^^°"
cordiali^ fedquaeritur inter
cordiale fit. Verbum cordiak non uno modo definitione medici cordiau i\-
declarant , fed ei variam fignificationem tribuunt. Aliqui id nomi- |uJfpSo
^
nant cordiale^ quod cor hilare,l2etumve redditj verum hi in di- taieincor-

cendo adhibent verbi immutationem , quem rhetores tropum ap- EoT^^atT*

pellant, metonymiam puta eff^e6ti pro caufla. Namque ipfimi
cor minime liEtificatur, fed ipfi fpiritus agiHores fa<^i blandum
motum in corpore excitant, unde mens mirum in modum afii-
citur. Ad eum corpori inducendum pollent qusecunque oleofa
aromatica di^fa, fpiritus ardentes, ac in primis vinum modice
potum. Quandoquidcm vero complures veteres animse fedem
vitaeque fontem in corde collocarunt, inde arripuere anfam vo-
candi taha cordialia^ vel cardiaca, quae di6lo modo agunt. Sic
& quae fanguinis crafiitudinem auferunt , unde tardus pulfus
difficilifque refpiratio , atque cordis tarda commotio,8cpr£ecor-
diorum anxietudo, oriuntur, vocancurcardiaca velpotius cor-
di falutifera. Talia funt fahaoleofa quaevis, &
aromatica omnia.
Sal volatile enim omne acidum , pnecipuum fanguinis coagula-
tionis au6lorem , abforbet , vel informat 5 aroma autem propter
oleum penetrantifiimum , quod in minutiflimos globulos reda'
6tum, fefe partibus vifcidis tenacioribufque interponit, in caufa
efl:,ut has lubriciores fiant,atque ideo idonejE quaquaverfum ad
commovendumfe j vel & olea ejufcemodi ejfentialia copiofo «the-
re, vel particulis fumme calefacientibus , igneis fcatentj hnguac
cnimadmota,quin8cvel interius,vel cxterius ufurpata,calorem
infl:ar ignis adhibiti excitant, ut oleum cinnamomi, piperis&c.

quasobresfufpicoriniisaliquid,quod ignis naturam priE fe fert,

latitare, quod calorem nativum quodammodo interftinftum vel
fufix)catum,denuorefiifcitat.VisautemhaECcalefaciendihaudqua-
quam fali volatili, ut nonnulli opinantur, tribuenda efi: quippe :

nuUumfalvolatile inadeo exigua quantitate exhibitum , unquam

adeo operofum eft:, velut oleum quoddam defi:illatum. Unica nem-
pe gutta olei cinnamoni multo magis poteft calefacere corpus,
quam drachmafemis cujufcunquefalis volatilisquam optimepuri-
S fica-
 138 LiB.III. Sect. I. Cap. II. De Auro.
ficati.DiftantergoutriEqueres plurimum inter fe. Sed reverta*
mur ad propofitum , fcilicet ad aurum. Si arti facultas eflet, ope
liquoris cujufpiam oleofam fulphureamve auri partem , tanquam
magisefficacem, eliciendi, utique concederem eam magnarum
virium eiTe > fed compertum habemus de metallis,de auro in pri-
mis,fulphuream illam partemadmodumcxterisconnexam,ean-
S.«media
ex auro non
demquenonpofletamfacili negotio a reliquis fejungi. QuEecum
a'de°o7aru7a- ita natura comparata fit, autumo, de ufitatis auri medicamentis

flmf,""/Lu- ^^^^ magnami efficaciam nos fperare non pofle imo puto , eadem :

qui ex com- corporiauxiHum ktura cxiguum: quamquam hujus gcnerismetal-

da^mhorai- lorum mincraliumque fulphuri, nefcio, quas incredibilcs, fum-
nuni opinio- mcquc admirandas, viresHellmontiani tribuant. En ex quodam
hujus Sectx propagatore excerpta, captum hommum tere ex-
cedentia, verba. Hcec jam fulphura ah exorbitantiis corroji^vis
corpus humanum prdefervant ^ ^
furentes omnes id<eas fopiunt ^ Ji-
'vejint intra , fi^ve extra corpus , nec ipfe cacod^emon appropinquare
audet ^ veluti luci^ ficuti fpirituaJi , ita corporali^ infenftffimus ,
cum qua ipft ftare impofftbile ,
qui folis deledletur tenebris. Sed
quis imbecillo debilique cacoda^moni hui non dicat ? pavesne
Diabole, vel metu exhorrefcisne? in te tot ac tantos cruciatus
tormentave quibufdam hujus feculi medicis machinari. Siqui-
dem tota non modo fuperftitiofa cucuUata monachorum co-
hors, alloquio confidente, Sc figno crucis te terrere,6c multis
rebus corporeis , ut aquae , cerx , plantis diverfis &c. inten-
dit vim imprimere , conciliareque , totum cacodasmonum
exercitum Sc enervandi , &
abigendi j verum etiam nonnulli
medici recentiores de comfimili te ab hominibus relegandi, vel
a fagis, inftrumentis tuis, confervandi facultate, per media pu-
ta corporea jamjam mcmorata,gloriantur,fuumque adverfus il-
los pricfidium plebeculce crcdulte , dolo decipi amanti j polHceri
nonverentur, HiEC fi veralunt, deridendi tunc maximopere,
.

qui tuamin genus humanum malitiamcrudelitatemquepertime-

fcuntj quum tu te pnrpotens tenebrarum princeps,cujus natu-
ra, fecundum Theologorum &
Philofophorum decreta, incor-
porea eft, in quam uUum corpus nullum
jus habet, a remediis
corporeis oppido vilibus, atque adeo te multo inferioribus, vin-
ci permittas. Sed tranfeant hcec cum cieteris nxniis 6c anilibus
fa-
 LiB. III.Sect. I. Cap.II. De AtTRO. 159
fabellisad ignaram plebeculam , forma foediflimum ', colore a-
terrimum, odoreque putidiilimum,diabolum,credentem.
VI. Ratione fpiculorum falinorum, poris auri fe interponen-
tium, cumque eo novam quoddam mixti Ipeciem conftituen-
tium , hujuimodi compofitio nonnunquam in morborum ali-
quorum curatione multum virium &
facultatis habet. Panicum sitne opus

eis eft, qui fibi ahifque perfuadent , ob conjunftionem falis SrmiikJr

acutarum particularum, quibus pleraque auri confe£ta medica- lemediaex-
menta fiunt, ab his ideo abftinendum elTejhjEc enim acria, at- opemJm*
que adeo corpori perniciofa cfTe. Verum hi ofcitantes halluci- ^'^^"'p '^^'^'
nantur, quoniam reprehendunt , &
exagitant aliquid , quod
minus inteUigunt. Nam infra dicendas confc6tiones neutiquam
amplius conlidcranda! funt, ut res vi exedendi dotatre: quippe
occultantur,quemadmodum enfisin va-
fpicula fahs in poris auri
gina: coalefcunt enim in corpusvalde xgie fejungendumj im-
mo fac particulas acres efle ab auro feparabiles, quot opinare?
adeffe pone grana aliquot , fcu dofin una vice fumendam , fi
dimidium , fl integrum granum adeffet , qualem calamitatem
ex cjus ufu corpori hominis metuendam ,putas, fi prius hoc ve-
hiculo liquido, vel & in ipfo ventriculo , ab humoribus inibi
contentis, dilutum reddatur. Refpe6i:u figurationis omnimodx
particularum falinamm , vel ahus rei , cum auro conjunftse
ejufmodi compofitiones , aut adftringunt leviter , aut alvum
fubducunt , aut fudorem cient. At uberiorem argumentandi
filum abrumpam, necefle efl. Scriptio ad aHa dirigenda eft,ad
confeftiones utpote ufitatorum medicamentorum ex auro re- :

liqua, quse alii diu multumque in auro periclitati funt , fciens

prseteribo ac relinquam.

ARTICULUS I.

^iirtficatto Aiirt ordinaria.

^. AuriP. j. antimonii crudi P. iij. crubiculo indita liquen-

tur , liquata in conum fuforium effundantur, ubi ad fundum
propter gravitatem aurum cum regulo antimonii conjundum
fecedet, quod adhuc tcrtia vice rccente antimonio crudo lique-
- tur, ficque adipifcere rcgulum cum Auro puro putoque con-
S z jua-
 i4o LiB.III. Sect. I. Cap.II. De Avko.
JLinftum, quem oportet catillo terreo impofitiim igni fortiori
committere, ut adjunftse auro antimonii particute omnino
aufugiant , quibus diilipatis aurum denuo priflino potitur colo-
re atque qualitate.
N. Hasc operatio melius ante follem fuccedit. Plura, qux.
ad auri a reliquis metallis fecretionem attinent, vide fis in part-
1 . Cap. VI hujns operis.
.

Quare fti-
^ T I O L O G
A Bundat antimonium particulisfulphureis, e.
I A.
i. acidis vitrio-
xXhcis, cujulmodii.-ii
bium excdat /-% ... .^ n •

aurum? vim habent omnia metalla , prseter au-

rum, corrodendi: huic enim longe ahus partium fitus 6c for-

nia, quam rehquis metaUis, eft. Aurum quippe a menftruo ,
quodvel falammoniacum,vel falcuhnare,adjun6tumhabet,po-
tifiimum corroditur. Experientia enim docuit, acidum , quod
evitriolo, fulphure, nitro &c. produ6tum, nullum jus in au-
rum hab°re: &
quia aurum ab additione &: argenti, cupri &
nonmodo pretio, fed etiam viribus vihus redditurj eapropter
hsEC aurum perpurgandi ratio inftituitur,in qua fulphure^e anti-
monii particulie taha metalla corrodunt, eademque in fcorias
convertunt , fuperftite auro inta£to j a quo hydrargyrii pars,
7'eguUna di6ta, propter particulas minus ftabiles, ab igne inten'-
fiore expeUitur, inque auram diflipatur, relido auro folo.

A R T I C U L U S 11.

Auri tn pttlverem converjio , ttnde

I. Aurum Sclopetans, vel tonans.
v^. auri puri putique q. v. f q. aqux regix vel fpiritus nitrl
bezoardici, cui aliquantulum falis ammoniaci additum, diftbl-
vaturj folutioni aliquot uncice aquse pluvialis affundantur, ut
folutio dilutior evadat , huic inftilletur olei tartari per deli"
cjuium fafti q. f ad pun6tum faturitatis i. e. quoufque folutio-
nem non amplius turbidam fieri confpexeris. Chart^e empore-
ricse poftmodum infundantur, per quam liquida pars permea-
bit, reftante in ea auri pulvere, in aere exficcando.
Vires^ ufus^ 'Dojis.
Blande alvum fubducit, £c tutum remedium eft adverfus ob-
ftru-
 Lib.IILSect.I. Cap.II. De AuroJ i'4t
flruftlones quafvis alvi pertinaciores, adverfus colicam , ileum>
&c. Sin autem nimisaqua edulcoratum fucrit, aptum tunc eft
ad fudorem e corpore eliciendum , Dofis a grano ufque ad vj.
Ad operationem ocyus perficiendam ftimulatur additione nitri
vel tartari vitriolati. Juri calido , vel alii convenienti liquori,
immixtum , aegro ad devorandum porrigitur.
^ I T L O O G
I A.

Aurum ob peculiarem partium figuram maxime difiblvitur Q^uxnam

['^sauruni m
menftruo , quod quibufdam falis culinaris, vel falis am-
moniaci particulis , refertum eft. Perhibent quidem Chryfo- digant»
poei aurum mercurio philofophorum , quem mirum, quantum
amenftruis ordinariis diftare, pofl~e non modo diflblvi, verum
& plane inverti , ut non amplius pofllt in prifl;inum reduci.
Sunt &ahi, qui de menfl:ruo infipido gloriantur, in quo blan-
de,ut perhibent, aurum, ficut fal vel faccharum in aqua, tabe-
fcat. At enimvero , quia de his mihi nihil compertum eft,
ea de caufla difleram modo de ordinaria auri folutione. Particu-
Ix itaque fahnse in poros auri impingunt, hofquc divellunt,
quibus divulfis particulse auri in menfl:rui poros fufcipiuntur
ac conjun6t£e conftituunt hquorem perfpicuum. Si huic folu-
tioni, particuhs auri refertae , affunditur ^/y^^/i quodpiam, hoc
cum acido menfl:rui , tanquam fuo confanguineo, congreditur,
6c convertitur in fal enixum. Quare particulse auri ex menftrui
poris, quibus antehac innabant, extruduntur, quibus infuper rum^pl^xcfpi-
fe commifcet qucedam terrae portio , antea apud alkah diver- tatarum
tens, fui juris autem fafta ob acidi inverfionem. Etenim , perin- gmeiuumT"
de ac in fuperioribus prsfatus fum,duo femifaha,quamvis opti-
me utrinque depurgata, fi ad pun6lum faturitatis commifcean-
tur, folcntahquam terrse portionem, qux corpufculis, fal al-
kah ahquod conftituentibus,domicihi loco erat,deponere. Aci-
do enim ejufmodi particulse funt , qua; examuflim foramina al-
kah explere poflunt indidemque diftam terram cxpellunt , quce
:

deinceps, cum rehqua rei foluta: portione, ob gravitatem, in

fundo vafis fubfidet > & hxc eft: ratio ,
quare perafta rei folidse
prsecipitatione, plerumque acquirimus pulverem pondere quar-
ta circiter parte adau6tum quale ponderis incrementum dubio
:

procul di6ta£ terr^e, ab acido fui juris fa6tae, adfcribendum eft.

S 5 An-
 142 Lib.III.Sect.I.Cap.II De AuRO.
Antequam mentem meam explicem de crepitu , quem di6lum
aurum fclopetans nonnunquam edere folet, indicanda prius eft
Puiviscre- natura pulveris tonantis, qui fit e nitri optimi portionibus tri-
pitumedens. bus, falis Tartari p, duabus, 6c fulphuris citrini portione una.
Mifceantur bene. Hujus drachma una cochleari immifTo, vel
laminie fuperpofita, folet, fi fupra prunas ponatur, infignem
Quidcauf- fragorem edere. Cujus ratio hxc eft. Pulverem, ubi debite in-
^orem^edaT?
caluerit, vidcmus colliquefcere primo, deinde inturgefcere, £c
bullam quandam fieri ,
qus; fenfim major fit ac dilatatur, do-
nectandem, fi eaamphus diftendi nefcit, fubito difrumpatur,
cum crepitu. SciHcet particulae aere£e , quae in di6ta bulla late-
bant, vi prorumpcntes, ifiiufmodi fonitum efficiunt, pari modo
ut vefica inflata,valde conculcata,quae non modo difrumpitur,
fed ob repentinam aeris expulfionem , facit etiam crepitum in-
fignem. Neque vero bulla adeo tenax exoritur, fi vel nitrum
cum fale taitari, vel fulphur cum fale Tartari, vel nitrum cum
fulphure liquatum fuerit j fed fi memorata tria invicem mixti
fuerint. Sulphur&falTartaritenacitatisbullaecaufa funt^ nitrum
praebet copiam particularum aerearumj quse, cum intra bul-
lam concluf^ , a calore magis magifque dilatantur , 8c quod
confequens eft , efficiunt , ut ifta buUa quoque extendatur , ac tan-
dem derepente erumpant, bullam diffringendo &
fragorem e-
Auri to- dendo. Quandoquidem fimilem effe6tum de auro tonante com-
nantis ratio, pg^.- j^^yg ^ opinor, utrorumquc eandcm rationem cffc. Nempe
folutioauri fit folventeaUquo,cui fpiritusnitriineft: hocconver-
titur denuo in nitrum ordinarium adjectione falis Tartari refolu-
ti, fulphur ahquod , fu£e fpontis fa6lum , prxbet aurum: &
quia prsecipitatus pulvis mediocriter modo edulcandus eft, in-
de reftant ipfi adjunftse nonnullse fafis tartari particulasj hx
enim acidas quadantenus exuperare debent. En mixturam pul-
, quod
veri fupra difto ad rerum proprietates &
effe6bum perti-
net, confimilem. Sed tamen in utrifque quacdam exigua dif-
ferentia eft. Pulvis tonans, gravenij aurum fclopetans, acu-
tum, fonitumedit: deinde grana dena hujus tantum fragorem
proferunt, quantum iUius drachma fere una. lUud etiam ex-
ploratum habeo , aurum fclopetans non tam facile , quam aU-
qui Uteris prodideriint, crepare^ fcd iatenlb admodum calore
opus
 Lib.III.Skct.I. Cap.II. De Auro. 143
opus efTe, antequam effeftum defideratum edere pofHt dein- :

de, fi non bene confervatum fucrit, velvetuftum, id quidem

cum fulgure quodam profiliente accendere fek , verum vix ul-
lum fonum edere adde idem ufu venire , ubi auri folutio fuc-
:

rit fale aliquo <3;/^^// volatili , ut EtmuUems, Glauberus 6c alii

jubent, prjEcipitata.
Quandoquidem priEcipitatum hocce aurum leviter duntaxat Qua de
edulcatum , ficque quibufdam falinis , tametfi exiguis , parti- "Jjjj^ ^^y^^
culis refertum eft , inde hoc alvum , fui muneris immemorem, atqueaUo
excitat. Nempe particulx falin::e interiorem ventriculi intefti- co°porehu-
norumque tunicam veUicant, pungunt j inde glandulx in iismancagat?
contentiE ab ejufmodi veUicatione coguntur Uquorem fuum ex-
primere; unde alvi foeces, quae antea induratae , moUefcunt,
atque ideo magis aptse evaferunt ad excernendum. Eadcm tu-
nicce inteftinomm veUicatio facit, ut major fpirituum ani-
maUum portio in iUorum nervos irritatos influat. Hinc motus
inteftinorum perifialticus increbrefcit , quo fa6bo &
ipfa excre-
menta magis magifque ad anum protruduntur, unde tum faciU
negotio excernuntur. Sin vero hoc aurum tonans, id cum a-
quaedulcando, faUnis particuUs maximefpoUatum,tunc idcm,
ficuti calx quaedam metaUica , fupervacuum fal in ventricu-
li humore latitans abforbet, quo fafto idipfum fal, auri ful-
phur quadantenus vinculis fuis exolvitj quod fulphur dein-
de , ob rationes fupra di6tas, calorem inteftinum aUqiiatenus
adauget, quem poft fubfequitur blanda diaphorefis, vel noxii
per infenfibilem tranfpirationem exinanitio.

2. Crocus Solis.

VAriis modis conficitur, ufitatos indicabo. (i) r^. auri fclo-

petantis fupradi6ti, &
fulphuris citrini fingulorum partes
aequales, mifceantur, ac redigantur optime in pulverem, pul-
vis, catiUo terreo inditus , fubcatino, aUas tegula dicfta, levi-
ter calcinetur,quoad fulphur deflagraverit, &
pulvis auri co-
Ubi intenfiore igne,quam par eft, ad di6ta
loris rutilus fuerit.
uiusfueris, aurum Uquefcet, &
nativam formam recuperabit;
quocirca taUter ignem moderare, ut fim.ul rubeant modo. (2)
aUus
 144 LiB.III. Sect.I. Cap.il De Auro.
alius fic fit. ]^ aurum argento vivo amalgamatum^ inmodum,'
ceu fupra fub titulo (^^^^^/^^^^^^^//o^/iindicavi. Hujufinodi^a!;^^/^^-
matum aurum quoque fub tegula leniter calcinetur , quoufque om"
nisargenti vivi portio avolaritj rellante auro in pulverem con-
verfoj elegantioris autem coloris erit, fi fuper illum fruftulum
unum atque alterum fulphuris deflagret. (j) ^
nitri. Jviij,alu-
minis, falis culinaris ana tb{$, his affunde aquam fontanam q. f
ad diflblutionem falium, quibus pofl:modum injice auri in fco-
bem redafti gf?, coque in cucurbita vitrea, vel in alio vafe la-
pideo,continuo materiam baculo ligneo agitando,donec crafl^e-
fcat,acquodammodo ficcaevadant fUiajquibuspera^iiisiterumf.
q. aqu£e afliinde , &
videbis aurum afalibus diflblutum > folutioni
huic per chartam bibulam colatas inflilia Hquorem faHs tartari
ad punctum pr^cipitationis, pulverem pr^Ecipitatum, edulca-
tum atque ficcatum fub tegula calcina ad ruborem.
Vires^ ujits^ dojis
Ditibus habetur pro medicamento diaphoretico , quare eo
utuntur ad febres mahgnas, variolas 8cc. aut per fe, aut aliis
alexipharmacis immixto. Dofis a gr i ad 9^.
iE I L T OI A. O G
Qiiomodo Tn operatione(i)^<?/a;^<«//<?auricum fuiphure infl:ituitur,utauri
aurum sdo- X pulvis fixior evenirct.
Etenimacid£efulphurisgraves,fahspar-
mutetur. hinc calx fohs, quce
ticulas acidas leves, e poris alkali pellunt,
antea a calore intenfo,in auram fragorem edendo,vel fulguran-
do, ob mobiles adjun6tas fibi fahs &
nitri partes, difpergeba-
Quarc Hy- tur, vim ignis eludit. (i) Siquidem auro de corpufculorum de-

aumm^do- ^^ foramiuulorum forma maxime cum argento vivo conve-

mtur? nit: vel quoniam illud, veluti fupra di6tum , ex hoc in primis
primordia generis duxit: Iccirco quam lubentiflime aumm cum
argento vivo conjungitur,ac conjun^la hquorem quendam men-
tiuntur. Etenim quemadmodumfaha,vel faccharum Scc. inaqua
clementari, pari modo metalla qusevis, ferro excepto, in hac
aqua metallica ^tabefcunt 6c ficut aba6la pcr exhalationem aqua,
:

id , quod in ea folutum , rurfus in confpcftum prodit j ita 6c

evaporato argento vivo aurum fub pulveris formam fe denuo
iiftit. (3) falia in poros auri fc infinuantia, ejus partium divor-
tium
 LiQ.III. Sect.1. Cap.IIDe Auro. t^f
tium efficiuiit, & ipfum in minimas mole-
in caufa funt, ut id
culas comminutum aquse innet j alkali autem, quiaacidum pe-
nes folutionem primas partes tenet , hanc ob fupra di6l:am ra-
tionem prsecipitat.

3. Chryfobezoar J*^/^,

primum aquam fortem ex tribus partibus fpiritus nitri

FacScfalisammoniaci parteuna invicem modo mixtis. In hujus
f. q. diflblve auri |{?. Sic &: in alio vitro feorfum ferri §1?. f q.
di6i:£e aqux regia; diifolve. Solutiones commifce, ac nonnihil
aquse pluvialis infuper adfunde , hinc eis inftilla liquorem falis
tartari, quo ufque nulla amplius fiat pr^ecipitatio. Pulveri prae-
cipitato, edulcato ,atque ficcato admifce dimidiam partem ful-
pliuris, incatilloterreo fub tegulacoUocatocomburantur, do-
nec fulphur deflagravit.
Vires^ ufus^dojis.
Plurimumproficithic pulvisadfi{l:endumvomitum,ad citam
alvum compefcendam , ad dyfenteriam , adnimium menfium pro-
fluvium immo facit ad omnem fluorem. Confervae Rofarum
:

rubrarum immixtus forma boli vel eleftuarii folet iegris porrigi.

Dofis a gr. iij. ad gr. xij.

ARTICULUS III.

Aurl extra6fio unde.

Auruni porabile vel Tindtura.

I./^ mnem lapidem moverunt plures Chemici , ut acquirerent Nonjjiid

\^ auriTin6luram. Perfuafifiimumenimhabebant illud efie fla"m?*JiJ.
medicamentorum multo nobilifijmum ; fcd hic labor, hocopus xique chc-
femper ipfis fuit, ut voti modo fui fierent compotes. Qiiotus ITolufpt-'
quifque eit ,
qui non peculiarem excogitavit ? fuam quifque tabihs.

Tinduramgenuinam efle, ac miris laudibus pr^edicat: e diver-

fo quam alter oflendit, fallaces 6c fucofas merces efle. Eadem
ratio virium eft , de quibus etiam inter ipfos non conflat. Brevi-
T ter
 14^ LiB. Iir. Sect.I. Cap.II. De Auro.
tei"fentcminm meam de hujufmodi auro potahili aperiam.
mid'intin-* Convcnit inter omnes,quiChemiamtantum delibarunt^afe non
fturaauri totum auricorpus , fed eius.QuintamEflentiam^velTinfturam,
defiderent, • .
r i.
i a- n
&qiio pafto 1. e. portionem lulphuream , in priltmum auri corpus nullo ar-
tificio reducendam, omnique acrimonia deilitutam , defiderare.
uii?;^^^'^"'
Volunt infuper illam fine ulla re corrodcnte confici deberci-
quantumvis Paracelfus Chemicorum coryphceus , fi ejus verbis
fidcs folum adhibenda ell: , ipfemet demonftret C. 1 1. deVit. 1

longa^auri Q.E.velTincturam Cimcorrdfii-o fierinonpofie. Sed

quantum ad me pertinet, de ea afieverare poflum, quoties mihi
copia datafuitconfpiciendivel compofitionemvelconfeftionem
tin61:ura: auri , toties me reperivifle, eam, fi faltem ahquantu-
Jum auri ipfi inerat [complures enim dantur, ubi menfl:ruum af»
fufum ne minimam quidem auri portiunculam diflblvere potens
efl:] opefahum, vel mercurii, infl:itutam &
confcctam fuiflbj
cujufmodi quidem , etfi integris auri particuHs , in priftinum
corpus hqucfcere nefciis,refert j minime tamen adeo fpernenda efl-.
Potefl; enim ahquando ex omnimoda ejus compofitione exoriri
ahquis partium fitus atque figura , quxmagnam convenientiam
cum poris humorum corporis habeat > ac proinde multum pof-
fit, ad eos, qui a nativo ftatu degenerarunt , invertendos , 6c
ad debitam conditioncm reducendos.
II. Quemadmodum in Regno vegetabih Oleis efl*entiahbus,
ita etiam mineralium fulphuri , i. e. eorum parti oleofse, ma-
gna virtus efl: longe fales utrumque virtute fuperat. Et ficut
:

vegetabihum oleum, fic 6c minerahum fulphur, aho ahudpra:-

llantius efl:. Mineralium enim tinSiurie , atque aha exhis con-
fe<5la remedia , viriumSc facultatis quod habent, id pdtiflimum
suiphuri ratione fulphuris habent. Et quia aurum ex principiis quam
acJ^^^i'" maxime depurgatis compofitum efl: ; eam ob cauflam haud-
yirtuteni au-
quaquam dubito, quin cx hoc ncbis foretmedicamentum lon-
^""^ ge excellentifllmum, fi tantummodo calleremus modum nobi-
lem illamfulphurcam auri partem extrahcndij veleam a rehquis,
fibi quammaxime conjundis, principiisfejungendi. Non adeo
abfonum 6c abfurdum fadum multis videtur, fi folvens, de quo
ahqui gloriantura inpromptu efl!et fedhoctacitum tanquam my-
:

ileriura tenent. NoH tamen putare B. L. eos per tale folvens

figni-
 LiB.III. I, Cap.II. De Auro.
Sect 147
fignificare praeclarummagnumque nomen habentem mercurium
illum philofophorum, in quo hoc fingulare eft, ut is cum au-
ro , pariter atque aqua cum nive , prorfiim coeat, atque adeo
alterum ab altero nunquam fecerni poflit verum illi afierunt^ex
:

aerepofl^equoddam, falmedium, non acrc, ehci, cui facultas

efi:, ex auro fulphureamejuspartem extrahendijfalvomercuriaH.

III. Licet adeo multx ex auro tinfturam conficiendi rationes

a Chemicis hteris traditx fint , quas figillatim exponere 6c in-
utile , & fiipervacuum exiftimavi , quoniam perraro aUqua de
his in promptu in officinispharmaceuticis habetur: non poflum
tamen, quincumartisftudiofiscommunicemaUquam, quze mi-
hinonadeo, abfurda videtur. Conficitur hocpafto. Capeau- Tinftudl
ri finceri drachmam unam f. q. aquse regias , velfpirituahs, in H- ^°^"'
quorem redigatur , poftea evaporentur , donec Hquor maxi-
me fpiflefcat^huicetiamnunccaHdo admifceantur drachma una
& femis terra: foHata; Tartari ficciE , refwgeratis addatur Un-
ciadimidia aUcohol vini, mifceantur bene. Sic habebis Hquo-
i-um croceatum, aufl:eri acutique nonnihil faporis, quem in fi-
ne dulciculus infequitur. Dofis gutta una vel duse. Hic Hquor
potefl: multum ad ifl:os aff^e6tus , qui oriuntur a fanguine nimis
rarefa6to , vel nimium agitato. Defuit mihi ha6tenus occafio
experiundi, adverfus quos aff^e6tus is infuper poUeat aUi, qui :

€x profeflx) praxi medicas operam dant , in hoc periculum fk-

ciant, veUm. Cxterum famiUariter ufus fum medico magnre Liquorex
famse, quimodo aurum. f q. aqux regia; diflblvebat, dehinc aujLo.

feptuplum aUcohol vini admifcebat , quem Hquorem multum

pofle, afleverabat, ad fanguinis qucecunque profluvia fifbenda
in primis vero ad nimium foeminarum profluvium.

A R T I C UL U S IV.

y^uri volatiltfatio.

I. Per fubUmationem.

M ctaUum hocce habere rerum , id conflituentium , com-

pacturam admodum firmam Itabilemque , cujufmodi or-
T i tam
 148 LiB.III. Sect.I. Cap.II. DeAuro.
tam ab principiorummixtione^conjugationeatquenexiT,
iiitima
femel atque iterum ac fsepe paulo ante memoravi. Et quia ex
hoc 5 fecundum Chemicorum plerorumque fententiam , non
poteft aliquod medicamentum efficax, nifi prius ejus prin-
fieri
non penitusjaliquatenus faltem refoluta (int alia atque alia
cipia fi :

ratione complures, itaque rerum fuarum fategerunt^ut finis defide-

Spes falla' ratico^potes fierent. Aliquiceperunt^velaurum fulminans,vel
ccs cogita-
,

tioncfque crocum auri, huncque triplo ammoniaci commifcuerunt,fublima-

inanes ha runtque jun6lim in florcs, ubi fimul qusedam auri particul.x furfum
bent, qui
auruni pcr abammoniacovehuntur, ancillante edulcatione z (3\e fejungend^.
viasadeo Quandoquidem vero di6lum fal haud apgre aurum corroderefo-
vulgaresdc-
ftruere co- let , propterea adminiculo alkali cujufpiam , nonnunquam ex
nantur.
aqua, qua pro feparando ab auro fale ufifumus, nonnuUa auri
portio pr^ecipitatur. Sic ipfum aurum fulminans , citra alterius
additionem, in flores fublimatur, fi debito vafi candenti argen-
teo aliquot grana cjus per vices imponantur. Verum enimvero,
fi ejufmodi auri tradationes, qua ratione utpote fundata; fint,

explorare velimus,oportet nosexperientiam, quafiobrufam quan-

dam, qujE mutari non potefl, adhibere. Haec enim oflendit
alreram ab altera parum differre quoniam aurum, quanquam
:

pulverem mentiatur, facili negotio in priflinum corpus reduci

poteft. Interea tamen non negaverim auro , alterutra ratione
pra^parato, efl^e dotcs infignes. Compertum enim de iis latro-
chemici habent , quod faciant multum ad fudorem eliciendum.
Mercurio ah Hellrmnt ex auro medicina efl , quam permagno
^flimat ad Hydropem, ad plerofque impuram venerem infe-
<3uentes affc6tus depellendos. Recipit reguli antimonii fimpli-
cis , Sc auri obryzi fingulorum partes sequales , aliquoties fi-
mul fundit, ut optime coeant. Hifce refrigeratisatque pulve-
ratis infuper addit aequalem portionem mercurii fublimati corro-
fivi, mixta vitroque indita ex igne idonco fublimat. fublimatum,
adjuvantercpetita aquae affufione , a particulis acrioribus liberat,
quo fa6lo materia ficcata ad futurummediciufumreponendaeft.
2, Opc Deftillationis.
Homines,metallorumtranfmutationi inhiantes", conquerun-
tur plerumque ^ imo ipfis dolet , quod aurum citra eo-
rum
 LiB.III. Sect.I. Cap.II. De Auro. ^49
rum mentcm voluntatemque volatile faspefepius fit faclum, inque
auram diHlpatum. E contrario panaceam ex auro confe^turi,
multam innoftemexcogitant , defudant, periculumqueejus fi-
ciunt , ut id volatile redderent. Mirum quantum , nonnulli
labores inanes ceperunt , ut aurum efficerent volatile , i. e. fir-
mum ejus partium coha^rentiam fuftoUerent. Ex his maxi-
mam mihi admirationem movet illaPythagortC metempfychof, fi- Hiftoria
miHs auri tranfcorparatio ,
quam narrat Gregor. Horftius in aula vanxfutiiH-
Imperatoria, regnzmt Rudolpbo ii. ab Anglo quodam medico mumioo^l
fuiffe inftitutam, qui caponibus aUifque avibus auri fruftula, ci-
bariis immixta ad devorandum miniftravit , ut ita id ipfum au-
rum in di6tarum volucrium ventriculos inverteretur^ quod fa-
£tum fuifte , arbitratus eft ille medicus , quia in exenteratis 6c
diffe^bis, auro cibatis, avibus, invenithaudparvam ejus portio-
nem huc illuc fanguini inhaerentem. Memorat prxterea Hor-
ftius illarum carnem , qua Csefar vefcebatur fenii procraftinan-
di ergo, multo fapidiorcm , quamaliarum, fuifle. Verum
Sunt apina; triaeque ^ (^ fi quid 'vilius ifis.
Nam, fi aurum fuit velin fanguine, velinparte quadamcor-
poris inventum, adeo,ut videndi ufum non fugerit, neceffe eft
id ipfum non fuifte immutatum, &, quod confequens eft, tam
pretiofum volucrium cibatum fuifte fruftra inftitutum. At ve-
ro ponamus, aurum pofte in animaUum ventricuHs comminui ad-
eo , ut chylo immifceri poftit , num efticitur ex hoc , judicet
B. L. hoc multum diftare ab eo, quod arteChemica in molecu-
las exiles reda6tum eft. Fingamus adhsec, in vafa la6tea inque
mafiam fanguinis hsec parva auri corpufcula, pariter atque o-
mnis generis foUda terreftriora, ad craftitudinem humorum vi-
fcerum, oftiumque foliditatem neceflaria , fufcipi j num exhoc
coUigere Hcet , aurum efl^e in fua principia, ex quibus ortum
traxit,reda6tum , Scnon pofl^e adnaturalemftatum reduci. Nec ludidum
majoris momenti funt omnisgenerisauri deftillationes, fubUma- t1ii^^ao7^'
tiones6cc., ea caufla excogitatse 6c inftitut^ , ut id in fua pri-
mordia refolveretur. Nam prout in fubUmatione ejus inflores,
particulse faUs fecum quafdam metaUi particulas abvehunt: pari
modo fit in ejus deftiUatione ope fpirituum faUnorum peracta,
ubietiamipfis nonnullas, Ucet exiguas, metaUi particulas in-
T 3 na-
 1^0 LiB.III. Segt.I. Cap.II. De Auro.
natave obfcrvamusj nimirum, fi ejufmodidcrtillatiscontrarium
aliquid prxcipitandi ergo , injiciatur.
,
Talis autem fpiritus
vel aqua regia, quae medium eli aurum volatile faciendi , con-
ficitur,ex alumine,nitro,vitriolo ad albedinem calcinato, 8cam-
moniaco ana partibus asqualibus invicem mixtis, 8c, ut moris
eft, per retortam ex igne aperto dellillatisi in quorum deftil-
lata aqua, auri f. quantitas dillblvitur quo perafto liquor ad
:

ficcitatem deftillatur , liinc invenimus aurum admodum pon-

dere diminutum , fpirituiqiie innatans. Alium modiim tradic
Dominus Boyle.v.g. recipit auri ^vj. reguli antimonii martia-
lis
5J. liquefiant
incrucibulo j refrigeratis atque pulveratis ad-
dantur ammoniaci ^iij, falis communis 6c facchari albi ana jvj
redigantur in pulverem, eque retorta ignc decente deftillentur.
Sunt qui hujufmodi deftillationes in medicina magni JEftimant
me autem de his filere jubet experientia.
ARTICULUSV.
Vttrtficatto Aurt.

yr
Ncc
rum quam
,
au-

vis in vitrum
fucrit con-
verlum, o-
^, H
_
;ec
fiant,
pieraquc
f
eandem ob cauflam

metalla
inftituitur, fedin
mineraliaque
, fcilicet ut auri principia fui juris
hac operaluditur. tametfi
terreftrium multarum alkalinarum
r
Nam
mnino de-
i
, ,. ^ j i- • •

autcm particularum modicarum, additione, igne mtenlo vitrum

•..
•

m
•

tranflucidum colliquefcant , poteft tamen ex hoc additum me-

ftruuui.

tallum recuperari , fi additione alkali fixi denuo fundatur. Ex

quibusapparet, integras cujufpiam metalli particulas, terreis tan-
tum interfperfas , atque intermixtas efte & h^c eft ratio, :

quamobrem demum ad pnftinum ftatum reduci poftunt. Vi-

trum auri plurimum conficitur ex regulo antimonii folari , cal-
cinato in gryfeum pulverem , inque igne intenfo in vitrum li-
quato. Aiiud generis vitrum eft Mercurio ab Hellmont^ ex auro
atque ferro j 2i\\udGlauhero inP. iij furn. phil. e regulo martis,
auro6cc.rubino fimile. Aurum per molam philofophicam, ut
eam ahqui vocant, inpulverem fubtilemterere,quod inventum
Langellotto debemus, hujus ^vi Chemici,non modo,quia mo-
leftum laboriofumque opus eft 5 fed quia eorum voluntati in prin-
cipiis auri refolvendis non fatis facit, perraro inftitutint.
C<A-
 LiB.III. Sect.I. Cap.III. De Argento. i^i

C A P U T III.

^e Argento.

I. A grediorad recundumChemicorum planetam, ad lunam

JLJL 'ic. qua ipfum Argentum Chemici defignant: perfua-
fum enim habebantantiqui, magnum dariconfenfum luncucum
argento, 6c cerebro j fed quoniam jampridemhorum fententia
explofaeft, eapropter hanc filentio prasteribo, Grtecis dicitur
Argentum dpyvpiov. Vilius argentum eft auro, non quod il-
lius major copia fit , fcd quia principiorum nexus vel conjun-
6tio in illo non adeo firma, quam in auro eft. Argcntum a Ge- Defcriptio

hro defcribitur, quod fit corpus albitudhie pura durum ^^s^""-

^ , .^ fo-
nans , cineritium fujiinens , malleo du6iile , quod mediocri igne
ignefcere , at intenfiori fundi , poteft. A fiianno difFert duritie,
firmitate , & mixtione : hoc etcnim examen cincritii non fu-
ilinet, nec potefl cum quin hoc ipfumar-
argento permifceri ,

gentum friabile evadit , pariter ac idem ufu venit auro a tan-

tillulo plumbi , ipfi permixti.
II. Prifci quidemChemici fingularia eximiaque remediacon-
tra deploratifiimos quofque capitis affe6tus , ex argento fieri
pofl^e contendebant verum enimvero viri magna exercitatione
: judicium &
e 'lemedica-
'^.
ufupraediticompererunt,eiufmodi
^ .,
capitisremedia.poffexque
-.-^1
' ^
cupronen, acexargentoj adde cx argento, ii purum putum- argento
mentisex
'

que fuerit, vel fi aliquoties fulphure uflum , (qua in operatione '^o"^^'^'*-

tantillula illa cupri apud argcntum divertens pars, a qua cceru-
lca tin6tura , aduritur) haudquaquam pofie , etiamfi quoquo
modo in eo aliquis periculum fecerit, tin6turam aliquam elici.
Namque propter partium firmum nexum , ei de proprietate qua-
dantenus cum auro convenit. Qiiid ? quod auro quidam co-
lor elt, quem id liquori folventi impertit, cum ex adverfopu-
ftulatum argcntum colore diltitutum eft: albicans enim ejus
color in liquore folvente nufquam apparet. Deinde color,quem
in tin6turis , five ex argento haud bene depurgato , five cu-
pro fa6tis, ofFendimus , neutiquam convenit cum cupro, quod
rubrum eltj fed prout falia, quibus ad illum extrahendum uti-
mur , diverfa fuerint , ita modo viridem , modo coeruieum :
hunc
 1^2 LiB.III. ScET.I. Cap. III. De Argento.
hunc alkalinorumvolatilium, illumacidorum, ope nancifcimur.
Salia itaque ,
proun omnifariam interpo-
CcCc particulismetallicis

nunt , ita &: mukijugem mukiFariam luminis reflexionem effi-

ciunt , 6c in cauiTa funt , ut diverfi generis colores orianturj
qui tamen ad tantam admirationem nos traducere non debent,
quantam ignara Chemicarum rerum plebs putat.
viatrita III. Luna PotabiHs , veltinflura argenti, variomodoconfici-

Tinan"^^^^^ tur fit enim aut ex argento limato tantum , aut ex eodem muki-
:

L«»<«confi- fariam in calcem redudto , cui poflea alkohol vini , fpiritu

cicndi.
urinofo vel alio fale volatili acutum , affunditur, quod e vefli-
gio , interveniente digellione , colore cceruleo tingitur. Cu-
jus coloris cum fuerint fafti confortes , homines imperiti rerum
"Chemicarum , rudes ignarique , putarunc fe genuinam veram-
que argenti tin6turam na6tos fuifle; cum tamen mirum quan-
tum 6c fibi, 6c aliis, imponant. Argenti calx varie conficitur,
autviaficca, aut humida; illius ope acquirimus calcem, fiar-
gcntum cum fulphure, velfalibusdiu calcinatum fuerit, ufque
friabile evaferit : ablutis dein falinis particulis indiflblubilis illa

pars, qu^ remanet,calx vocatur ; hujus autem adminiculo fit

calx , fi argentum aqua forti , vel alio fpiritu corrodente , in
fluidam formam redigitur, cui folutionideincepsmuria afl^undi-
tur, ficque argenti pars ,
pulveris albicantis ad infl:ar , ad fun-
dum prjEcipitatur.
vi$&dofis hujufmoditinccur.xmeden-
ly Refpe£tu additi flilisvolatilis

undiax. tur epilepfia; &

caetens morbis ipaiticis,qumcc apoplexiie j led
ratione aflbciatarum particularum cupri nonnihil ventriculo in-
feflx funt, quare fi majori dofi, quam par elt , cuipiam porri-
gantur , non modo naufeam , fed etiam vomitum , concitant.
Majorem eflicacitatem edunt, fi quando liquori aromatico, ut
aqux cephalicae, lavendulce 5cc. immixtx xgroto pra^beantur,
dofis a gr. iv. ad xv. Fieri etiam poteft ex argento EfTentia
hac ratione. ^. luna^ hydragogx 5]. Terrce foliatx tartari ^ij.
in mortario vitreo affunde alkohol vini ^^vj. mixta phiolx im-
mifla in loco temperato coUocentur , 6c poft diem tertium vel
quartum colentur. dofis gr. vi vel x. .

Eflrentia V. Argentum quamoptime purgatum, f. q.fpiritu nitri dif-

argcnu.
folutum, cvaporatum^dehinc cryjlallifatum convertitur, in me-
di-
 LiB. III. Sect.I. Cap. III. De Argento. i^-^
dicamentum ceremum, fero fimileshumores, quan- magna in ^una/fx,

titate.citra ullam a^gri moleltiam , educens quare plurimi eo

:

utuntur ad Hydropem toUendum 6cc. Scilicet fiant ex hocmi-

c^ panis recentis,vel alii extra(5to convenienti, utMartis, ab-
finthii &c. immixto, pilulie, qusetum, fine ullo incommodo
exhiberi queunt :ipfum alias , quia linguse fenfus faftidiofifli-
id
mus efl , ob ingratam amaritiem iegre devoratur. Qtiantum
ad ejus compofitionem attinet, facile a nobispercipi pofTe, pu-
to , fpicula falina fe poris argenti interponere , infinuare, hofque
divellere,feque particulis argenti afrociare,ac poflea in cryfial-
los concrefcerc cujufmodi cryil:alli deinceps , cum intra cor-
: Ratioef-
^^^"^"
pus aflumptx, intefiinorum fibrillas pungunt 5 quibus pun61:is,
oritur major fpirituum influxus , quem deinde humorum,
qui alicubi flagnant , infequitur commotio 5 qui commoti af-
fluunt in locum , ad inteftina fc. ab acutis hujus medicamenti
particulis vellicata, qua: ipfos ad alvum, qux cos ejicittandem,
propellunt. Dofis efl: a gr. i. ad vj.
VI. Egregiumquoque ex argento,f. q. aqure fortis vel fpiri- Lapism-
tus nitri , diffoluto , fitcauterium. Nempe h£cc folutio, filim- ""*

pida efl , (alioquin , fi pulvis quifpiam innataret, leniter ex in-

clinato vafe a pulvere infundo fubfidente efTundenda cfl;,) de-
coquatur ad ficcitatem, eximaturdein materia ex olla lapidea,
in quadeco6tio crat fafta, &
crucibulo immittatur, quod m.e-
diocri igni imponatur , ufque quo , ceffante prima ebullitione,
folutio argenti pariter atque cera liquefcat, cffundatur tunc il-
lico ad refrigerandum. Namque fi igne majore, quam par cft,
ufusfueris, folutum hocce Argentum pulveris pyiii inftar ac-
cenditurj adeftenim, veluti fupra Cap. iv. defale§. 8. expo-
fui, nitrum regeneratum , ex alkali argenti 8c acido nitri, ex-
ortum. Opinantur quidam fimileCautcrium ex ferro,velcupro, idcmexatre
^"'"^^^"^-
aqua forti foluto, fieri pofTei fed errore capiuntur. utri-Nam
ufvis metalli foraminula non tam ar6te &
plene a particulis fali-
nis adimplentur, quod non qusedam intervalla etiamnum adim-
plenda fuperefTent j 6c ha:c cft caufTa, quare , dum aerem humidio-
rem in hujufmodi patentes poros fufcipiunt, nonmodo facile in
Jiquorem diffiuant verum etiam quod materia in igne fpifTari
-,

jdebitam ad duritiem non pofiit, quin particulce falinse maxima

V ex
 15^4 LiB.III. Sect. I. Cap.TII. DeArgento.
ex parte ex his pellantur. Apparet ex hoc experimento fpiri-
tum acidumnonadeo firmitcrillorum, quam argcnti poris in-
ha:rcre , nec tanta in copia, 6chxc cftratio , quare argentum
quanto purius eft , tanto 8c efficacius ex hoc fieri poffit cau-
flicum.

molo'^
^^^" E^"''^'^ quidem confimilem ejurmodi corroftya efTe^lum,
'^ftu'
]arexcitet, ut ignisclementaris j quareSc inmedicinahic adiuaUs^ ilHusmodi

«)t^^o1eib-^^
^uzcmpotentialis, ignis vocatur j differunttarneninter fe agendi
imuat; ratione. Namignis^^^i^//j, cutiproculadmotus, puftulas exci-
tat in fuperiore cuticulie parte quoniam calor externus, cumni-
:

inisintenfus eft, humores inperipheriacorporisoberrantes, ni-

mium commovet, unde tunc fervefcunti Sc ficuti omnis gene-
ris Hquida , calida fa^la , partim ob inteftinam partium diftenfio-
nem,partim ob aliquarum fubtiHum partium exhalationem,ma-
jorem locum, velfpatium,occupare folent,quodcumhumoribus
intercutem degentibus denegetur, nonpoftunt ideohi,quin ad
locum magis debilem prorumpant , ad cuticulam utpote , quse
ab hifce humoribus e loco fuo pulfis , ultra modum diftendi-
,

tur, &C puftulata evadit. Si ignis, vel ferrum candens corpori

prope admovetur, cutem abfumit atque carncm > particulse etenim
igncjE vehementem omnium partium commotionem in ea parte
excitant. Quandoquidem vero fingul^e animalium partes maxi-
ma ex parte ex principiis volatilibus i. e. quie ignis vim fuftine-
renonpoflunt,compofitas5 inde haecab intenfo iftocalore adfe-
fe in fugam dare impelluntur quibus fugatis 5c abaftis cutis
>

vel caro deftruatur , necefte Chirurgi equidem, qui cre-

eft.

brocauterium adhibent ,crudeles inhominis calamitate plerum-

que habentur verum audiant male, fi modo affeftibus corporis
:

cito ac tutomedicinam fecerint: is enimfinis mediciniE eft,quo

rcferuntur, 6c cujus cauffa fiicienda funt omnia.
Viri. Decauteriis aftivis aliquaeminus; at medicamentum
urendi potentia dotatum cominus, puftulas in cuticula excitat:
6c, fi diutius, quam convenit, fuerit parti corporis aptatum
cutcm carnemve exedit ; cujus phoenomeni retiologiam falvo
camcrii do6liorum judicio ita explico. Compertum habemus de fale
effidemia Hxivo , quod id ignediuuftum, evadat acutum , &
fortiatur
dedaratur.
f^jcultatem camofas corporis partes adurendi. Exacuuntur nam-
quc
 LiB. III. Sect. I. Cap.III. De Argento. 15^
quc fpiculorum ralinorum mucronesdum ab igne intcnfo jugiter
moveantur,&: aliosalii conterant , 6c fricent adde quafdam ignis
:

exhalationes iis CcCe aflbciare. Si nunc fal, taliter uftum,leviter cu-

ti duntaxat admoveatur, folet id ardorem aliquem excitare, i.

e. fpicula falina fibrillas , cuticul^e interfperfas , pungunt

ihafque nonnihil lacerant , ac cuti important eundem dolorem,
quem plerumque calor nimis intenfus nobis inferre folet. Sed,
fi eadem falia diutius alicubi moram faciant , vel carni crudir
folum applicentur, fcindere tunc partes duriores, fibram car-
neam puta, fibi obviam faftas , capelliint 5 quibus fciflis atque
ablatis liquidorum , qu^ ad molem carnis plurimum faciunt,
receptaculumnufquam eilj indecanaliculi, quibus Hquidacon-
tinebantur, dilabefcant, coar6lentur, contrahanturi ac proin-
de fuperficies carnis, cui taliacauteriaadmota fuere, diminua-
tur, neceffe eft. Neque res, quce cuti puftulas
inducendi vim RcmcdLo.
habent , a cauterio adeo diverfe funt. Hujufmodi enim, ut mTdicT^e^-
cantharidcs , &
alia inlecta ; '^'"^'"''»^0-
item euphorbium, ranunculus u-
rens &c. dotata funt fale alkalico volatili valde acuto; hinc ta- aseudUatio,
lia, fi cuti per quoddam temporis fpatium fuperponantur
, pu-
ftulas perindc excitant , ac fi locus igne leviter ta^lus fuifiet.
Videtur itaque mihi hoccepercuticulam , perque glandulas
fal

miliares ei interjedas meare, ac motum majorem in humore,

,

in his contento,concitare, pari fere modo, velut deigne pau-

lo ante difierui. Humores videlicet ocyffime moti calorem fu-
fcipiunt, quo fufcepto rarefcunt , majufque fpatium occupant}
Sc quia ob lentorem cuticulse per foraminula exire nequeunt,
indeflagnant cutem inter &cuticulam, efficiuntqueinter utraf-
que aliquam cavitatem , cuticulam a cute fenfim divellendo,
fufloUendo cujufcemodi cuticulam ita ab humoribus elevatam
:

medfci puflulam appellant. Diclas autem res non modo effi-

cientiam fuam in fuperficie corporis ofi:endere, ut aliqui impe-
rite dicunt ; fed ab iis quafdam particulas avulfas ad interiora
corporisperveniffe, arguitur ex eo, quodnunnunquam lotium,
pofl illarum ufum , adeo acre evadat , ut cum dolore reddatur
imo fanguinem mejere non infrequens fit.

V z Ca-
 IS6 LiB.III. Sect. I. Cap. IV. De CuPRa
G A p u T IV»

IDe Cupro.

ertrafbatis atque perfpcftis nobilioribus ad viliorum metal-

P
,

lorum naturam declarandam, quicquid in me judicii 6c in-

genii eft, conferam,^ rerum ordo poftulat. Hacc interprimum
animo occurritiEs, velcuprum, aChemicisDeasCypriEecon--
fecratum quoniam multi eorum crediderunt ex boc fieri m&-
:

dicamenta , ad quofcunque afFedus , qui aut immodicam , aut

^
impuram Venerem infequuntur ,apprime utilia conducibilia. &
Verum hoc tempore multo tutiora , iftufmodi affe6tibus opitu^
cupri ety- lantia remedia petuntur ab antimonio, 8c hydrargyro, dequi-
moiogia.^
buspaulopoft. Cuprum, gr£ecis-;fcvV§<0Kdi6tum, vidcturabin-
fula appellatum ,ubiquondammagna in copia reperiebatur, 6c ex
qua in exteras regiones venale deportabatur. Praeftantiffimum
hoc erat , & a veteribus maxime laudatumj fed debellata diru-
taque a Mummio Corintho, incenfaque urbe tunctemporisopu-
codem anno , quo
lentiftima (quale infortunium perpeflaeft,
Carthago concidit, poft annos dcccclii. quam ab i/^/^-^o Hip-
potis filio, erat condita, ut habet Fell. Paterc. Hift. L. i.)

maxima copia omnis generis metalli, seris in primispoftargen-

ti6cauri, ab igne, pleraquecorpora obiter mixta alias deftruen-
te, colliquefa6ta eft ex quorum fufione poftmodum refurre-
j

xit aes Corinthiacum quod csterasceris fpecies pretioquam-

,
maxime fuperavit s imo &
regnante Tiberio ipfo auro fubinde
carius habebatur , ut habet Sueton. in vita Tiberii; verum ho*-
die ne veftigium quidem hujus aeris fupereft. Perhibent qui-
dem quatuor xris columnas , in Bafilica Petri Romse ere^tasj
ex hoc metallo fa6tas fed complures inficiantur hoc metallum
:

ilncerum , 6c id ipfum aes Corinthiacum efle.

II. Deicribitur cuprum ^ quod {\t corpus folidum ^ ruhrum^.
quod ignefcere fundi ^
malleo duci poteji ^ quod^ dum percutiatur^
fonorum efl , quod examen cineritii (^ Cementi non fert. Proxi-
iT.nsprin- ma cnim cuprum conftituentia principia ut fulphur hydra- &
cifia. gyrum , nec finceritatem, nec temperaturam 6c ftabilitatem-
in-i-
 LiB. III. Sect.I. Cap. IV. De Cupro. 157
ihdepta cupro 5 quatn in duobus antecedentibus metallis, infunt -^shaud :

proinde principia ejus nonadeo difficile feparanturjconftatenim Slmcum

inter 'T^.jP,
omnes, qucd omnis eeneris liquida ferme quicquam
.3 T.
extrahantj nempcli quidpiamhumidumjvel rcs pmguis,mvafis nkat.
,
liqiioreaii-
1.. exeo quo commu:
seneis per 'aliquot dies aflcrvatum fuerit, experimur iflud tetro
horridoque imbutum fapore, facultatemque fortitum efle vomi^
tum ciendi > quam facultatem etiam pleraque ex eo paratamc-
dicamentahabent qua decauffa admodumpauca interiori ufui
:

dicata funt. Scatet enim cuprum immundo fulphure , & fale

acri , quae utrinque conjun^ta faftidiofum linguie creant fapo-
rem 5 irritant deindc vellicantque talesparticulx faHna; cefopha-
gum, & tunicam interiorem ventricuh , efficiuntque inordina-
tum,acpr£epofterum fpirituum influxum, queminfequiturper-
verfa, violenta, alterneque repetensfibrillarum contraftio, quam
medici motum convulfivum appellitantj 6c h^ec in caufla efl:,

ut ventriculus quafi invertatur , 5c claufo contra6toque pyloro

oefophagus apcriatur , unde tunc via patet rebus per os excer^
nendis. Sequuntur medicamenta qusedam, quse in pharmaccy--
poliis plerumque in promptu habentur.

A RT I C UL U S L
Cu^ri calclnaUo^ unde-

I. Ms uftum.

Recipecupri inbra^teastufi q.v. facetiam pulverem exasqiia-

Hbus partibus fulphuris citrini & faH'scommunis j cupri
lameUas crucibulo immiflas altenle pulvere modo di6to confler-
ne. modum vide fis fupra titulo c^ementationis. Poftea crucibu-
lum igni mediocri impone, donec fulphurdeflagraverit, quo
perafto adha^rentem ei faHs partem , ancillante aquaablue, at-
que aes ita uflum aptum erit ad in pulverem redigendum,
Compendiaria ad ^ris uftionem via hac efl:. Recipe fruflum
cupri oblongum , idque igne candefac, donec candeat fcintil- &
let} iHicoei, igneexempto, appHca fi-uftum fulphuris, &ex-
templo cuprum Hquefcens in vas fuppofitum, fiigidarepletum, -

3 V
dc^
 15$ LiB.IIf. Sect.I. Cap.IV. DeCupro.
delabitur. Invcnies hoc modo calcinatum cuprum vix quic-
quiim a fuperiori differre.
vittioium ^- H*^^ calcinatum cuprum parumper in ilTia aqua ebulliat:
Vcntris. fic omni adjunfto fibi fulphurisacido privatur j 6c, fi cupri ali-
qua copia fuerit ufta , tum hxc aqua, paiticulis cupri, ab a-
cido llilphuris corrolis, referta, coletur, evaporetur atque ^r)'-
JlalUzetur^ ita obtinebis vitriolum veneris.
Saicum Priori loco dida cupii ulho, fi utpote fulphuris pulveri fue-
ciepitu& rit falmenfile integrum permixtum, habet quandam delecta-
jSuens'^,^^^ tionem 6c jucunditatem. Nam , quando fulphur incipit defla-
gare, tum fruftula filis cum crepitu longe e fulphure profi-
liunt , infequente unum quodque fpiifa nebula, quae longotra-
£tu per aerem fertur pari modo fere , ut pickores aflblent glo-
:

bulos igniferos, qui homb^ vulgo appellantur , pingere. Hu-

jus rei caufla eil fulphuris acidum,quod , quia majusac ponde-
rofius efi: , acidum lalis e poris alkali pellit cujus rei hxc do-
:

cumenta habemus. Scilicet, fi fal menfale fpiritu vel fulphuris

velvitrioli deftilletur, acquirimus tum,operatione rite pera6ta,
fpiritum falis, acido fulphuris vel vitrioli poros alkali falis com-
munis occupante.
2. Crocus Veneris.
Non diftat ab antedi6to ^re ufto , pr^eterquam quod aliter
operatio ejus inftituatur : compendium oper^e hoc eft.
Recipe fcobis seris q. v. candefiat , hinc ei per vices fru-
ftulum unum atque alterum fulphuris injice > quoufque ea ru-
brum in pulverem converfa fueritj ne autem in maffam com-
pa6tam coeant , quod aliquando , fi nimis fulphuris injeceris,
ufu venire folet , diligenter fpatha fcobem permifce, donec, ut
dixi , fulphur ex parte maxima deflagrarit" , 6c nullum e-
jus odorem amplius in fcobe candentefenferis. Poftea refrigera-
tam fcobem in pulverem fubtilem in mortario contunde. Sunc
quidem & aliae rationes cuprum in crocum redigendi qux ta- :

men non adeo diverfx inter fe funtj quxlibet enim aut intenfif-
fimo igne folum , aut fale quodam inftituitur : igitur in his fi

aliqua, faltem angufta eft differentia.

Fires
 LiB.III. Sect. I. Cap.IV. De Cupro. i )<>

Vires atqtte ufus.

Interius, propterantedi6lam rationem , rarifllme in ufu memo-
rata adhibentur , fed externc crebrius iis utuntur Chirurgi ad
exficcanda ulcera inveterata , ad fupercminentem carnem exc-
dendam, &c. Aliquod ex di6tis remediis, v el melli rofarum,
vel unguento, vel emplaflro immixtum, Chirurgi parti affe-
£lx adhibent.

ARTICULUS n.

Cttpri corrojio , iinde

.^rugo , alias viride seris.

Bifariam potiflimum conficitur , vel cupri laminas vinaceis,

jam acefcentibus obruuntur , ubi particulas acida; cupri
corpus corrodunt , feque ei afTociant, &
conftituunt unacor-
pus viridiscoloris , ^erugo di6lum: vel cupri laminis nitrum &
lal interfternantur 5 alii infuper adjungunturinam,velacetumi
mixturam aeri exponunt j ubi falia itidem cuprum corrodunr,
& id ipfum in seruginem convertunt> fcd hasc priori acrioreft,
& color ejus non nihil in coeruleum vergit. Alii bra6teas seris
fufpendunt fuper vas , in quo acetum vel vinum acefcens ineft,
ubi tum eadem quoque ab exhalationibus acidis exeduntur, 6c
in?Eruginem transformantur.

Vires ^ njtis.
Ufurpatur plurimum extrinfecus , ad mundanda detergenda-
que ulccra , ad quse ut serugo multum facere poftit, Chirurgi
hanc multigenis emplaftris, unguentis, vel aHis rebus, immi-
fcent. Sic fiunt etiam cx hac varia mcdicamina, tumGalcnica
tumChemica. Illa,quoniam in foro noftrononvertuntur,fciens
filentioprxtereo : hxc autem , & quidcm ea, qucenonraro inu-
lu mcdico funt , tradere impraefentiarum conabor.

AR-
 i6d Lib.III. Sect.T. Cap.IV. DeCupro.
ARTICULUS III.

Cupri fubrtmatld unde

Flores, vel Ens,Veneris.

genus ,quod ori-

ligatur prohis corificiendis aliquod vitrioli
E ginem potiflimetraxit ex £ere , cujufmodi eft Goflarienfe,
Tyrolenfe , Hungaricum &c. qux in colorem coeruleum ver-
gunt: id enim, quod viridemprse fe fert colorem, faporcmquc
habet fubdulcem , potiflimum e ferro ortum duxit. Igitur il-
lius generis vitriolo ad ruborem calcinato , faleque omnino ope
'^^'-^^io^is aquas fpoliato , & denuo ficcato , addatur pars asqua-
tii7u!rrf vu
triou cdui- lis falis ammoniaci crudi , inque pulverem reda6ta curcurbit^e
c«ta.
vitreie loricatx immittantur , atque ex igne aperto per gradus
fublimantur , donec omne , quod volatile fuit , furfum afcen-
derit. Sal fublimatum in vitro bene claufo cuftodiatur.

Vires , ujus , dqfis.

Infignes ei laudes tribuit N. quin Sc Hellmonf. Uter-

-Soj/i^,

que adminiculo quafcunque vifcerum obftru6tiones

afierit ejus
tolli i quas ob res idem commeadant ad febres quafvis intei*-
mittcntes , praefertim vero ad quartanam profligandam. Ad
R-achitidem tollendam in ipfo quicdam fingularia efi^e multi
medici attellantur. Exhibetur aut perfe, autaUis, morbodi-
catis, rebus immixtum. Dofis a gr. v. ad fcrupulum.
niac"unrab-°" Vcrbum amplifiimum longeque petitum huic medicamento
ducitfecum au6tores impofuerunt. Perfuafifiimum enim habebant,inquo-
ferrimole-
euias.qux fibct vitriolo latereprsecipue primordia aeris, haecque una cuni
vitrioioin fale ammoniaco ad fuperiora vafis duntaxat abvehi. Sed eos
crrore du6tos vidi, quum folam fcobem ceris cum fale ammonia-
co mixtam igni impofuerim , &
exa6ta operatione offendcrim fal
colore cyaneo , f iporeque ingrato ac falHdiofo , proinde ac taleni
fingula ex «re confe6ta contrahere folent j cum ex adverib il-
lud ens i^^^mV fimilem colorem &
f^porera habeat , ac fal ammo-
niacum cum fcobe ferri vel lapide Hcematite fublimatum cui :

color flammeolus vel crocinus eil, fapor vero aufterus.

AR"
 LiB. in. Sect; I. CapJV. De CiTpro. i6i

A R T i<::iJ L tr S IV.

ChryftaHtfatio unde

( I ) Vitrk>lum Veneris.

Recipe fcobiscupri q. v.libram fpirims vitrioli , velfulphuris

libram f?, fpiritum fupra limaturam ftilla, ficque extem-
plo magnam ebullitionem inter haec excitabis, qua finita aqux
libras ij. affunde, in lebetepaukilumebulHant, per char-
vel iij.

tam bibulam colentur , evaporentur quoad cruftulam falinam,

eis innatare confpexeris 5 dehinc loco frigido ad cryflallifandum
coUocentur, crylklli exemptac in aere exficcatas ad ufum futurum
fcrventur. AHum modum , quin ^tiologiam dabo deinceps &
Cap. VI 1 Ocyus cuprum corrodetur , fi fpiritui vitrioH quar-
.

tam circiter partem fpiritus nitri addideris, habebis etiam cryr

ilallos colore multo venulliores, nempe coeruleas.

Vfus.
Obfol^fcit fere hoc vitriolum, quia in ejus locum plerumque
fubflituituf lenigo. Fiunt tamen interdum qusedam medica-
menta Chemica , ut tindurce ex eo , quocirca plerumque in
promptu habetur.
2. Cryflalli viridis ^Eris, a non nemine minus re£le
floresj didas.
19^. Viridis asris pulverati q. v. eique aliquotics affunde ace-
tum donec cerugo acetum non amplius infecerit
deflillatum ,

folutionem colatam in aheno cupreo decoque, quoad ei con-

fpexeris cruflulam falinam fupernatare, poflea hanc in locum
frigidumad cryfiaUizandum repone.

Vfus,
Conficiuntur ex his mox dicendamedicamenta, Scinferviunt
propter amoenam venuftamque viriditatem , qua dotatae funt,
pi6toribus.
X AR-
 ^ LiB,III StcT,l, Gap.IV, DeCvpr-O*

A RT f C U L U S V,

r. Viridis afis deftiilatio , unde

Spiritus viridis asris, iab aliis fpiritus Veneris , di£lus.

Recipeasruginisyvel quod melius eflGryftallorum viridis ae»

ris, immittantur,dehinc cxarenade-
q. V. retortse vitreas
llillentur ad expulfionem fpiritus ufque , cujus fignum eft,, fi.
nulla nebula amplius in excipulo appareat.

Vires^ ujiis-i dojis,

ProdefTe dicitur contra refpirationem difKcilem , aflhma &c.

Exhibetur aqua hyfTopi 6cc.> quin & ufurpatur quandoque hic
fpiritus in Chemia tanquam menflruum, ad varias, ex minera-!
li praecipue Regno , tinfturas , 8c fimile ahquid eliciendum,
Dofis a gr, y. ad fcrupulum j.

iE T I O L O G I A.
cupro, abacidis race-
suT^l!^^^ C^ riginem acrugo ofEcinarum
\J morum exhalationibus corrofoj
traxit e
perindeenimefl, utrum
cuprum aceto vini , an vinaceis acefcentibus , corrodatur utra- :

que nimirum cupri corrofio fit ab acidis vini particulis , quas

pori« cupri impingunt, hofque divellunt &
fejungunt , unde
tunc , quia aeidse fe ei interpofuerunt particulse , cuprum fria-
bile evenit> color autem viridis dependet a fulphure cupriqua-
dantenus fui juris fia£to quodacido cuivis viridem , at alkali
:

fixo armenium , & alkali volatili cyaneum colorem , inducit

licet interea non inficias iverim integras cupri moleculas acidis
vcum maxime efle intermixtas quippe cuprum , utut ab acido
:

inverfum fuerit , potefb additione alkali fixi in igue intenfare-

duci ad priflinum flatum. Igitur acetum aerugini affufum ex-
trahit puriores ejus partes. Difitrunt ergo cryflalli non abipfa
spuitus «' jerugine
,
pr.aEter id ,
quod finceriorcs fint. Sic &
fpiritus ex

M«odeftii- utralibet deftillatus originem debet ipfis acidis vini particuhs,

miJf
"^"*'
^^'
9"^ fecum quafdam cupri fulphuris partes abduxere 5 unde iUe
quem-
 l.iB.in. Sect.I. Cad. IV. DeCupblo. \6st
^juem in atque odoratu fentimus, fulphureusfapor at-
ejiis giiftu

^ue odor. Au6toritas itaque Tackenii^ adverfus ZweJfferum con-

tendcntis, huncce fpiritum vix quicquam ab ipfo aceto deftil-
lato difFerre, non fatis apud nos in hac re ponderis habet: fen-
fibus guftandi 8c odorandi pariter contrarium redarguentibus.

2. Spiritus afthmaticus Mtchaelis^

^. Viridis ^eris §viij. , G. Ammoniaci §iv., fulphuris citrini

^ii?, pulverata retortse vitreje indantur , deftillenturque ex a-
rcna. Fafta deftillatione oleum a fpiritu feparetur.

VireSi dofisy ^tiologia.

Cui commodo inferviat, titulus indicat : ratione cnim ful-
phuris an cupro fu£e fpontis fa6ti, Schic, antecedens fpiri- &
tus , pulmonum afFe£tibus opitulantur 5 fulphuri quippc huic vo-
latili, quin &
oleis deftillatis vis cft fanguinem aliofquehumo-
res rarefaciendiacidum autem , quod iis adjun6tum , inver-
5

tit fal quod

alkalicum
,
pingui & aquofas rei immixtum , pra:-
cipua humorum lentoris caufla cft quo inverfo hi tenuiores
:

fiunt: &aptiad circuitum, naturiE convenientem, perficien-

dum. Spiritui huic Afthmatico fulphur fruftra additurj fiqui-
dem hoc , nifi inflammaverit , nec in fpiritum, neve in ole-
um converti poteftj praeterquam quod aliquis id prius in oleo
aliquo diflblverit. Dofis a gt. v. ad 5;^.

A R T I C ULU S VI.

CM^ri extraEiio , mde

Tinftura.

Multifaria quidem ex cupro tin6tura elicitur

: hsec aut &
viridis, aut ccerulea eft
quaehbet tamen ratione rerum,
5
quibus conficitur , fingulares virtutes habet. Tinftura , five
ea ex ipfa ^re, five exaerugine, opeacidi cujufquam confe-
<^a, eft potiffimum viridis coloris: &, fi modicum modo ejus
cuipiam porrigatur, rationefalis acris ventriculum irritat com-
X z mo-
 t64i Lib;IIL Sect. I. Cap. V. De Stanno,
movetque, indenaurea,atque vomitus-, & tametfi huic tin^tu-*
rse fpiritus urinofus quifpiam affunditur, qui ei coeruleum colorem
Tlnftura infert: tamen hxc ventriculo
moleftiaeeft. Sed, fiexasrugine,
vcneris coe-
rulea. aut ejus cryllalHs, f q.alkoholvini^ fale quopiam volatiHurinofo
mixti, tin£turaextrahatur, hxc fupradida mitioreft, &mul-
tum pollet contra epilepfiam, apoplexiam &c. Etenim alkohol
vini cum fale volatili urinofo mixtum non tantum ex ^ere,
quantum alias acidum aliquod, extrahit: inde 6c minus ab il-
liusgeneris tindura periculum corpori metuimus,quia,fidebita
dofis modo fuerit data , faftidia ftomacho non movet. Dofis
Tinftura
venerispra-
tin<5turaE valde coerulese eft a gt. ij ad gt. x. N. vitrioli ve- E
iina. neris ^ terrae foliatse tartari part. aequahbus , 6c alkohol vini
pQ;\t.j.jy i;i^i . iit tindura viridis.

C A P U T V.
^e Stanno vel Tlumbo alho.

I. Qtannum etiam in metallorum viliorum numero locoque

i3 ducitur.A Graecis dicitur nua-a-iTi^o^ , a prifcis auteqi
Latinis plumbum candidum. Sunt quibus videtur difcrimen
dari inter ftannum atque plumbum candidum veterum fed Pli- :

nius Libr. Hift. xxxiv. Cap. xvi. 6c xvii. ut mihi videntur,

ha^c perinde habet , ac promifcue iifdem verbis utitur. Jovi
planetx ftannum de efHcacitate convenire Chemici nonnuUi ar-
bitrantur , fierique ex hoc remedia, Sc matrici 6c jecinori ap-
prime utilia 6c conducibilia. Verum quoniam ipCum fympathia
&
nomen maxime anile plenum iUperftitionis multis habetur id- :

eohanc, ne fruftra videatur ejus labor fufceptus , 8c refellere &

-Defcriptio coarguerc pr^etermitto. Secundum Gehrum^ flannume{\. corpus
pluinbi aibi. albuM , aliquantulum tamen lividum^ molle^ fonansparum, flri^
dorem^f duminfle^itur^ edens^ quod malleo extendi^ 13 igne mode-
rato fundi potefl cineritium autem 13 cementum non tolerat.
'y

Exquibuf- IL Copiofo fcatet ftannum fulphure , pauco vero 8c fale at-

«amprinci-
piisidor-
que mercurio. A fulphure provenit, quod illud, nitro admi-
Sttm duxit. xtum , ac crubiculo candcnti immiflum , deflagret fubito , pa-
riter atque aHis fulphureis , nitro admixtis , accidere folitum efl
reHqua enim metalla , cum integra fuerint , vix cum nitro ac-
cenduntur. Modica faHs quantitas ei inefl, hinc inde nec a-
qua,
 LiB.III. Sect.L Cap. V. De Stanno. i6^
qua, nec debile acidum neveoleorum aliquod quicquamexeo,
,

non adulterato puta, Nam fulphur metallicum, quo

elicit.
ftannum pras reliquis metallis abundat, casteris principiis val-
doperc intricatum, hujufmodi liquida (qua: tamen ab argento,
cupro , plumbo & ferro alterantur , ob copiam fc. falis in hifce
liquidis facile diflblubihs) parvi penditj quamobrem fupellex, Optima
qua indigemus ad cibos , tum elixandos, tum affervandos, fi e'piumbo'^
ex ftanno confe(5ta fabricatave merito alii ex cseteris metallis wndido.
,

paratae , pr^fercnda eft ofFendimus enim fin ullam > faltemex-

:

iguam, ciborum alterationem in vafis flanneis fa6tam 5 at, fl

ftannum plumbo aut nigro aut cinereo , aut cupro , adultera-
tum fuerit, ceu id flannarii plerique folennehabent, fingulatum
omnino, quas in iis conficiuntur atque reconduntur, tetroim-
buuntur fapore Mercurii vivi modicum apud flannum divertit,
inde illud ca;teris levius pondere invenitur, fa61:a utpote illius
cum horum mole comparatione.
III. Varia ex flanno conficiuntur medicamina. v. g. ope fu- Fioresjo-

blimationis ex hoc fiuntflores: 6chi autadditione falisammonia-^"^"*

ci, aut nitri. Illius generis fiunt, fi duploammoniaci, fim-
plum flanni minute tornati, vel in granula reda6li, vel in pul-
verem calcinati , addatur, flmulque mixta vaflfublimatorio in-
dantur , ac ex igne aperto fubhmentur , florcs fubhmati ex-
empti, aquaedulcati, in candidum pulveremabcunt, qui pul-
vis £c inter fucos fuum locum habet. Hujus generis parantur
hoc modo ^flanni minutim tornati, &nitri pulverati fingulo-
rum sequalem portionem , mixtai-um rerum unciam circiter una
vice retortx; tubulatas candenti , cui fat amplum vas recipiens

annexum, injice, 8c tubum obthuramento obflrue pera6lare- :

rum accenfione , quam dignofces nebulasamplius in

, fi nullas
excipulumprodeant,de novomateriam retorta: immitte, quod
viciflim repete, donec omnis materia accenfa fuerit. Hi flores
debent etiam a flbi adjun6i:o fale per ablutionem aqua inftitu-
tam fecerni, poft flccati ad ufum reponi.
IV. Sic & ancillante pr^ecipitatione ex flanno conficitur ma- Magift<-
gifterium. v. g. ftannum anglicum f q. vel aquxfortis, vcl fpi- ""mjov«.
ritus nitri diffolvitur, folutioni frigida fuperfunditur , ficque
itannum in poros fpiritus corrofum fufceptum, propter debili-
X 5 U-
 i66 LiB.IlI. Sect. I. Cap.V. De Stanno.
tatum rpiritum, vel ob ejus poros laxiores fa6tos, infundum
fub pulveris albicantis forma decidit, qui etiam repetita aflfufio-
ne aqujE , ab adjunftis particulis acrioribus edulcatur, poflea
ficcatur.
vu&dofis V. Ditftse ex ftanno paratse res Chemiatri volunt peculiaria
ium.'^^^" rcmediamatriciefTe. NempeejusafFeftuum, quem paflionem
hyllericam vel llrangulatum vulva: vocant ; acidum enim , a
quo plurimum tales affeftus originem trahunt, imbibunt, &
corrigunt. Ratione fulphuris fixi, a fermento ventriculi haud
aegrc fubigendi , ru£tus fulphureos excitant, vclut is Scantimo*
nialium,martialiumque,mos efl. Cujufmodi fulphuris metallici
exhalationes , dum ad infcriora tcndunt, egregie flatus difpel-
lunt; verum, fi cjedem in ipfamM.S. intrarint, blandefudo-
reni movent. Prasterea eadem jovialia asgrotanti contraphthi-
iin fcbremquc he<5ticam prasfidio funt ; acrimoniam enim fan-
guinis, fin penitustollant, temperant faltem. Prasceptum re-
media , ex metallismineralibulque parata, aegris dandi gene-
rale hoc eflj datur ab initio exigua dofis, quae de die in diem
fenfim adaugenda , quoufque seger naufeam vel conatum vo-
mendi perceperit , continua talem dofin aegro porrigere , do-
necmalum, fuerit ablatum.
tjfumctiam VI. etiammemoratamcdicamina, quoniam fanguinisho-
Ita

panescorpo- morumqueacrimoniam mitigant , extrinfecus adhibitaconducunt

riscxteiio- adpuflulas faciei&c.pcrfanandas ilHtu: quin etiam , quia candi-
'*"*
diffimiSc fubtilifJimipulverisformamhabent, exfacili intra poros
cutis, fricando paululum 3 occultantur , inde ad fucatum faci-
eimambufquc candorem inducendumaccommodatafuntj prse-
cipue vero, fl ex illis, aut f q. Unguenti Rofati linimentum,
aut additione aquae rofarum 8cc. mixturaqusepiamiit, quibus
loca fucanda perfricentur.
vitriolum VII. Conantur quoque Chemicae artisgnari fal, vel potfus
Jovis.
falinum concretum ipfi , vel faccharo plumbi , vel vitriolo
cuipiam, non diflimile, ex flanno conficere. Fruflra ejus rei
lufcipitur labor , fi quis id ope aceti deflillati tantum , 6c
quidem e flanno crudo , conficere vclit ; flannum enim non
adulteratum aceti deflillati vim flocci facit', ob magnam ip-
fi immixtam fulphuris portionem j fcd fi eo aliquatenus
or-
 LiB.III. Sect.I. Cap. V. De Stanno. i6f
orbetur, ope fublimationis nitro inftitutie, tum libens aceto
deftillato obtemperat. Nimirum flores edulcati , ficcatique f;
q. aceti deftillati extrahuntur, ut mos eft in faccharo plum-
bi conficiendo : folutio ftanni filtrata^ &
evaporata, crylbl-
lifetur, Si acetum deftillatum aliqua portionc (piritus nitri acue-
ris, majoremadipifcerefalis quantitatem. Sunt qui idem folo
fpiritu nitri, quin&: aqua forti,conficiunt> at quiatum nimis
acre fit, ideohoc cauteadhibendum inprimis vero ubi id in-
:

trinfecus ufurpare velis. Quantumvero adillius, quod aceto yovis?°vei

deftillato&modico fpiritu nitri paratum , virtutcm pertinet, la- hu'"^ ^'*i'^°*
^^*'^°^*""^'
tro Chemici perhibent, id maxime fubvenire fceminis , quae
vitio locorum prolapfas funt. Idem pofle 6c fal ab humidoae-
re in liquorem redactum, cujus gutta una atque altera umbili-
co inftillanda eft. Ego deeocompertumhabeo,adfuffocationes
muHerum quse aliis folent volatiUbus quibufdam medicamini-
,

bus, ut Eilentia hyfterica, fuccini &c. curari, id multumpro-

fuifle imo quamprimum liquoris guttas tres vel 4. cum vehi-
:
hyft?ricas"**
culo aliquo devoratae eflent, aegram veftigio temporis fanitati ciuandi.

reftitutam, cum ea di6i:is volatilibus diu multumque incaflum

antea ufa eftet. Idem in aliis expertus fum , ubi res ex fenten-
tia fuccedebat. Verum enim
vero obfervavi in foeminis, quas
frigidum tempcramentum fortitse funt , vel quje crafl!is tenaci-
bufve humoribus abundabant , irritumbocmedicamentum fuiffe:
c contrario eas ex malo convaluifTe, ufu effentise hyftericae. Ex
-his di£tis apparet liquorem ftanni ex ufu elTe , fi seftus , fi

cbuUitio fanguinis una adfuerit e diverfo volatih*a, fi £egrota

:

torpida ac lentis humoribus fcatuerit. Ca^terorum ex ftanno

conficiendorum medicaminum mentionem faciam fub titulo
-nrercurii Scantimonii , quia ibi magis conveniens de iis erit di-
ccndi locus.

G A P U T V L
^e ^kmbo nlgra.

I. X yT^^^ici veteres maxime in ufu habebant & aes, & plum-

XVjL bum. Ucroque potiflinwm exterius utebamur ad va-
 i68 LiB.III. Sect.I. Cap. VI. De Plumbo.
ria ulcera vulneraque detergenda, ac fananda. Interiorem eo»
Metaiia runden[i ufum alpernabantur : imo plerique eum ignorabant,
cruda, ex- quouiam artem Chemicam non callebant baec enim Ibla eru-
:

n?nm^a-"°' dit, quomodo ex compaftis metailis pofiint falubria medicami-

gnumin na confici quippe fi illacruda, fine ulla prteparatione , fuennt
:

uiuVhai* intrinfecus uiurpata , perraro notabilemeffc6tum edunt, excepto

*^'"-
ferro, cui principia non adeo intricata funt inde illud fubtilif-
:

fimelimatum, mediocri dofiaflumptum, haud difficile aven-

triculi fermento fubigitur. Plumbum Graeci vocaiunt fA,oKvQ-

^0$: Chemiciautemantiqui to/^r/^/^w, ob peculiare frigus,quo
& Saturnum planetam dotatum efie, putarunt. En cauflam,
quocirca plumbum valde noxium corpori efle, flatusrent, fi
id utpote interius exhibeaturj ufurpavere tamenprimiChemi-
ci qusedam ex hoc prasparata exteriusj prsefertim ad renum in-
fiammationem, de quibus paulo pofl:.
piumbini- I^- Plnmbum efi corpHS foUdum ^ lividum^ ponderofum^non fo-
gridefcii- norum^ malleo duBile^ ac fufile citraut ignefcat^ cineritium^ {^
^"°'
cementumnonfufiinens. Eprincipiis, qusead plumbi compofitio-,
nem faciunt , primus eft mercurius , a quo 6c ejus gravi-
tas. Aurum metallorum efl ponderofifiimum , cujus pes cu-
.J"J"/"^^ bicus, ut aliqui ponderarunt , eft Librarum MCCCLXVIII;
finluiaris Hvdrargyri DCCCCLXXVII Plumbi nigri DCCCXXIIX:
:

Ferri DLXXVI:
gravuas.
^^genti DCCXLIV ^ris DCXLVIII
: :

plumbi candidi DXXXII. In aqua autem , cum dida hbra-

ta fuerint, obfervatum eft , drachmam auri pendereLVI.gra-
na : hydrargyri LV. & quartam grani ^umbi nigri LIV.
: &
quaitam argenti LIII. &; femis ceris LIII ferri LI. 6c fex-
: : :

tam grani: plumbi candidi LI. Licet complures fpeculatores

venatorefque Natur^e de gravitate corporum , in quo ea vide-
Quxnam licct pofita fit , controvcrfentur videtur tamen mihi , falva aHo-
:

finguiaris
rum fentcntia , ea copi^ minimarum particularum fohdarum,
gmmais ar6tifilmo implexu junftarum, adicribenda efie: cujufmodipar-
caaf«.
ticula:, cum tam anguftifiime contineantur, incauflafunt, ut
angufi:iflima quoque , & exihflima , foraminula exoriantur. Cx-
terum ,
quamquam aurum & plumbum metalla fint ,
quic nul-
lum fonum edunt , fint etiam refpe6tu gravitatis maxime pon-
derofa j tamen alterum cum altero differt. Nam^fi frufliulum
auri
 LiB.III. Sect.I. Cap.VI. De Plumbo. 1^9
auri argento vivo ruperpofueris , delabetur id ad fundum va-
^s, cum interea fruftulum plumbi ei fupernatabit. Mixtionc e-
tiam utraque differunt. Nam
prout a paucisgranis ftanni, ar-
genti libriE additis, hoc in totum friabile efficitur: fimiliteriii
ivuro cum modico plumbomixto contingit, plumbohydrargy-
rum ineflemulti probarunt, fimulque dederuntmodum illurae-
liciendi. Haud multum operisimpenfique poftulat, quemtra-
dit'mCinmh^\'o\oghD. Hoffmanms. Omnium facillimus ef-
fct, fi modo conftaret de numero deque pondere rerum, quibus Hiftona
ufus fuit Hehetius. En rem geftam, ut eam mihi narravit. In P^"™biiu
angulo laboratoriimti , inquit, mortarium collocatum habui j cui rum coa-
^"^''
viginti, nifallor, pondo plumbierant impofita: folebamtunc
temporis, perafta fpirituum quorumlibet acidorum deftillatione,
€xcipulum aquaeluerejhancquedeinde inmortarium , cui plum-
bum inerat infundere. Similiter, ac dixi , a me fa6bum eft,
cum vafa alia , alius generis fale inquinata , perpurgaverim.
Longo intervallo res in mortario conpa6tas confpexi, digitis
contreftavi , obrtupui fane, cum plumbum moUe, inftar un-
gucnti liquidioris offcnderim
,
quo confpe6to id corio immif-
fum exprefli , fum xv. libras hydrargyri le6tifiimi.
8c na6tus
Dolet autcm mihi , quodhucufque incafluminplumbo, in hy-
drargyrum convertendo, periclitatus fim. Caufa , quare mei
voti non fiam compos prompta' 6c aperta eft ignoro enim fin- :

gula, quae adhibui, ut 6c debitam eorum quantitatem. Ha6te-

nus ille.

III. Qiiantum adcaetera principia attinet, plumbo ineft ter- Ex quibuf-

ra, inde hoc facili negotio poteft in vitrum converti : ineft & pr^ndpiis"*
alkali aliquod , & modicum fulphur ; inde fpiritus nitri,acetopiumbuni
*
deftillatodebiliatus fitantum , quantum potis eft , plumbi in
, tum.'"^°
poros fuos fufceperit , tranfmutatur in nitrum flammam fufci-
piens j de quo etiam raentionem feci fupra Cap. i v. §. vi 1 1 de .

iale. Idem alkali caeteris auxilio eft , ut in vitrum jundini

convertantur i vitrum enim quodcunque raaxiraa ex parte eter-
reftri aliquocorpore, hinc alcali fixo conflatum eft. Quae cum Acidum
ita fint, mihi proinde videntur ii errore capi, qui ftatuerunt& vjdetur

quoddam acidum plumbo inefle. Quid.'* fi modo de efte6tu, ineffc.

quem plumbum crudum in perfanandis ulceribus inveteratis,

Y in-
 iT^o LiB. III. Sect.I. Cap.VI. De Plumbo,
inque humorumacrimonia mitiganda edere folet , argumentari
licet ;vero videtur fimile id ideo ex ufii efle , quia acidum feu de-
ftruit , feu tempei*at. Nam ufus oftcndit, ejufmodi ulcera,
quse medici exifterc putant, acido primas inhumoribus, te-
nente, pene curationcm non admittere, nifi vcXfaturninay vet
vtercwialia , iis adhibita fuerint.

A R T I C U L U S I.

Tlumbl cakinatio^ mdc

I. Plumbum uflum.

I. TjLumbum fupra mediocrem ignem fufum , rutabulo finc^

X intermiffione agitatur , donec in cineres calcemve con-
Tcrfum fuerit. (i) Plumbi libris fingulis fufi , adjicedrachmas
fex fulphuris citrini, ac illico plumbum friabile eveniet > & (3)
plurabo fufb fi adjiciatur modicum hydrargyri>
velireguli anti-
monii, vel florum ejufdem, idipfum e veftigio ubi paululuna
materiam agitaveris , friabile redditur.

2. Mikium.
alx plumbi primo locodida, in igne rmr^mtf tamdiuura.-
tur, quoufque rubcfcat.

3. Lithargyrium.

cum vel aurum , vel argentum ope plumbi depnrgatury

F it
qua in operatione
intra poros fuos fufcipit, quse
plumbum
viHora imperfe6taque metalla
deinde ab igne in fcorias, me-
tallo puro putoque fupernatantes, comburuntur ; quae fcorise con-
to uncinato extra furnum ,aUas cinereum majus , vel perfedo-
riumdi£bum, extrahuntur; 6c ubi rcfrigeratse fuerint , funt id
ipfum , quod Lithargyrium vocatur. Igitur Lithargyrium haud
rium ex'qul. parum difl^ert ab ipfo plumbo calcinato ; imbutum namque eft
boseonftctj
omnis generis particulisj feu aurum, feuargentum vilius red-
dcn-
 LiB.in. Sect.I, Cap.VI. De Plum6o. i7t
dentibus} cujufmodirantfingulaviliorametalla, acfemi metalh.
De caetero fi recrementa ab exco6toaurocollcfta fuerint, Lithar-
gyrium auri fi ab exco6lo argcnto , tum vcl argenti fpuma,
:

vel Lithargyrium argenti, vocantur^ in utrifque tamen , ta-

metfi aliud alio rubicundius eft, vix ulla differentia efl. Nam
utrumvis nec auro , necargento, fed vilioribus metallis, aliii^
<]ue minus fixis mineralibus, tantummodo eft refertum.

Vires & <:yEtiologia.

Extrinfecus potiflimum corpori admoventurad plurima vulnc-
ra,ulceraqaeinveterata fananda.Qui omnisgenerisexiis con-
cinnatas compofitiones , ut emplaftra , unguenta &c. fcire
avent , pervolvant velim , fcu pharmacopeorum , feu Chi-
ii

rurgorumvolumina, &
nuUum mihi dubium eft , quin , quia
fexcentx fere inibi habentur, aviditatem fatiaturi fint.
Quandoquidem vilioribus metallis haud bene fibi connexa,
temperataque principia funt, ea de caufla hasc fine alteriusrei
interventu, ab ipfo igne tantum , in calcemrediguntur} pecu-
liare autem ftanno &plumboeft, quod , fi alterutrum modo li- Quaproptct
quatum , jugiter agitetur , id in pulverem convertatur j quod fijJJ^ibJm»
inde fieri autumo, quoniam particul^ eorumvolatiles, utmer- ^uamni-
curiales,a calore furfum feruntur, 8c avolare conantur , impe- fg^iJ^in"**
dimento autem iis funt particuliE fulphureae, illis (t(t interpo- puiverem
mutctut.
nentes ; cujufmodi, cum fuperficie tenus vcniunt,ab aere ambien-
te frigido, in cruftulam concrefcunt 3 qualis cruftula , fi con-
tinuo reliquo plumboliquatoimmifceatur, contextum fluidam-
que ejus formamaufert, unde tunc pulvereum evenit. (1) aci-
dumfulphuris, alkali plumbi aggreditur, feque eidem jungit,
quo fa6to longealius, ac prior, partium fitus oritur, quarc &
moUitie fua privatur. Sic etiam (3) plumbum friabile evadit,
oVinverfum partium fitum , quia 8c antimonium , rigidas ful-
phureafque partes habens, &
hydrargyrium globulis innumeris
donatum , poris plumbi {tk interpofuerunt. 1 1 Calx plumbi, .

reverberio igne calcinata , varios colores recipit , in fine au*^

tem ruber emergit ; quoniam effluviaignis, fulphurplumbiva-
rietranfponunt, atque ideo cfficiunt , ut lumen repercuflum
Y 2, alio
 172 LiB.IlI. Sect.I. Cap.VI. De Plumbo.
Tiumbum alio atque aliomodo oculorum fenfum afficiat. E^dem igni&
ad moleculas plumbifirmiterfefeadhEerentes, in
'"b"mT-™ exhalationes,
ihiil^ponde- caufafunt, ut X partcs plumbi, poft exa£tam inminiumuftio-
jegravius
ncm, uuam augmenti accipiant. Et quia ad minium conficien-
dumfoloigne, utdixi, utimur, conlequens itaque elt, ut di-
6ium ponderis incrementum , ipfis ignis exhalationibus acidis-
adfcribendum fit. Nam ad plumbum nec alkalica Hxx ^ nec
,

terrcftriores ignis particulse , quia cinerem , qui inimaforna-

cis parte fubfidet , conftituunt, accedere pofliint y\cc alkalica
:

volatiles, nec oleofaE, quoniam ufus docuit hujufmodi particu-

ks uUi rei tam firme cohserere , quin igne intenfiori indidem;
pelH pofiint. Si minium ope alkali fixi , quo plxrasque mctallo-
rum calces , interveniente debito igne , fuse fpontis fiunt , reduca-
tur, o6tavacplurimum partis jafturam facimus. Nempe centum-
pondium plumbi ab igne in centenas denas Hbras minii con-
vertitur j quae fi de novo reducantur , dabunt xcvi Hbras 8e. .

unicias IV. plumbi j duode-

ejus itaque Hbrac ternas, Sc uncias
plumbura, reda-
nae in principia fua, ex queis originem duxit
£tae funt. Idem judiciumde Hthargyrio, cuitamen permultum
viHorummetaUorumintermixtum, ferendumeft. Nam fiejus:
Gxxx. Hbras reducantur, habebis tantum C. Hbras plumbi.

ARTICULUS IL ; ,.

^lumblcorrojio^ unde •>-^?^^i

I Cerufla,

LaminjE plumbi pecuHaribus vafis fuperacetum fufpendan-

in
tur,inloco fc.tepidoyUt vapores acidi inplumbiporos im-^
pingantyhinc in totum propemodumcorroduntur,acGonvertun-
turincorpusalbum,ceruflamdi6tam parimodo,utC£eterametal-
:

la , abeodem acido, in crocum tranlvertuntur. Qui ceruflam.

in copia conficiimt hoc pa6to rem aggrediuntur.. In promptu.
viacemf- habcnt compluria fi£tiHa , fingula ad fextarios duos circiter
finguHs inponitur bra6tea plumbi , palmamlata, do-
c*n'1endi'* ^^P^^^^'
drantem longa, infpiram convolutajcuideincepsfuperfundunt
, ace-
 LiB.III. Sect.1. Cap.VI. DePlumbo. 17^
acetum ad medieatem fiftilis : fuum cuique fi6tili operculum
aptant. Poftca ex fimo cquino aream quadratam, pcdeakam,
perticis quaternisvel quinis longam, conltruunt : cui fuperpo-
nunt afleres longos, latitudine pedis a fe diftantcs, fuper hosfe-
cundum feriem difta fi6tiliacollocant, 6c intervalla, quae inter
fingulos affercs funt fimo equino explent, ad altitudinem fi6bi-
liumj quo fado de novo fiftilibus hifce, fimo obrutis, alios af-
feres fuperponunt , ac laborem repetunt , ut jam jam memora-
vi : fcilicet donec acervatio xii. vel xiv. fi£tilium fibi fuper-
pofitorum in altitudinem fuerit fa6ta, &
fi£tilia fimocalidobe-

ne obruta. Quae deinde ita pertres vel i v. menles aflervanturi,

poflea autem fimum tollunt , fi6tilia eximunt ,& fcparant &
ceruflam percutiendo bra6team a plumbo , non penitus ab aceto
corrofo. Frufta cerufTas magna feorfim colligunt , ac pluris
vendunt , ipfifque imponunt nomen fchulp ivit. Fruflula au-
tem minora, aut quae colore nonnihil livida funt, in mola lapi-
dicea, ei , in qua pultem molimus fimile, a jumento
finapi in
verfata, cum aqua pulverem fubtilem terimtur , qui, pofl-.
in
quam in vafis fuppofiti fundo fubfiderit aqua fupernatans ,. &
effuta fuerit, in fi6tilia parva conica immittitur, ut quadantenus ab
aereficcetur: hinc e vafis inverfismafTa folidaejicitur, quastum
in fubftruftione aliqua , quam aer libere permeare poteft , per-
fe6te exficcatur : & hxcftri6tecerufladicitur. Utautemarti-
fices ex hoc operemagnum lucrum faciant , quatuor velfex.a-^
rcas di6to modo conftruunt. Nam notum no-ftrum cuique efl
res in copia confe6tas non tanti pretii effe , quanti alias excdemy
qu£e minori in copia fa6ta£ funt.

2. Saccharum Plumbi.
i^t. GerufTa: q. v. (. q. aceti deftillati aflfundatm* , in olla.
vitreata leviter ebuiliant, donec acetum deftiUatum, particulis-
faturninis impletum , valde dulcefcat , quofsicto^ltret^r folu-
tio, evaporetur ufque quarta pars reftet, hinc in locum
tantum
frigidum ad cryftallizandum reponatur. Cryftalli exemptae mo-
do inaereficcentur, alias quam facillirae a caloredifiluuntj Li-
quor pinguis, cryftallizari nefcius, nomine olei fatiurni in ufu eft.
N, utcopiam faccharifaturniacquiras, pportet acetoj^ftil- Enchciiefes
V 5
'
lato
 174 LiB.III. Sect.I. Cap. VI. De Plumbo.
in confeftio-.
lato aliquantum fpiritus nitri addi. Num
liquor ad cryftallizan-
ne facchari
Satuini
dum aptus fit , apparet ex fpatha, ei intin<5ta, frigido aeri &
animadvcr- expofita quod fi liquor, ei adhacrens , folidefcat, debitahu-
:

tenda.
midi exhalatio eft inftituta vemm fi fecus, quam volumus,
:

fuerit, diutius ea protrahenda cft.

3. Mellago Plumbi.
Poteft fieri ex omnis generis plumbi pulvere
, codem pror-
fusmodo , ut faccharum ejus j loco autem aceti deftil-
lati , modo acetum vini fubftituatur ,ac folutio ad folidam , pi-
cifimilem, crafiltudinem, (caveas tamen ne comburatur) co-
quatur. Si hxc mellago aeri exponatur, in liquorem quoquc
diffluere fblet, itidem oleum plumbi appellatum.

4, Magifterium pra^cipitatum.
folutionem plumbi aceto deftillato faftam affiifione li-
Si quoris tartari praecipitaveris
falis pulverem
,

album edulca-
,
Vcris atquc ficcaveris, habebis Magifterium faturni.

Vires^ ujksy dojis

Cerufla cxtcrno ufui tantum dicata eft> pollet enim adverfiis
cadem corporis vitia, de quibus pauloante mentionem feci. At
laccharo &c. latro Chemici adlcribunt facultatem refrigeran-
di: quocirca eo utuntur, ad febresiEftumquefanguinis compe-
fcendum, ad phthifin, gonorrh ceam benignam, falacitatem &libi
dincm , quac intcrdum folet mulieres in furias agere ex ufu item :

cft, fi per fomnos genitura effunditur. Exterius di^tic e plum-

bo paratas res opitulantur ophthalmia; , hppitudini ulceribus
fordidis, membrisambuftisi imofingulispropccutis vitiis, qua
decaufiaetiamnonnuUishujufmodi faturnina inftaromniumfunt.
Dofis cft a grano, ad'3f?. cxtrinfecus partibus corporis adhibe-
tur, quantum libec.

iiiTlOLUC^lA.
iE T I O L O
1. Deacidis,quomodo corpora-duriora corrodantjfaepcnu-
mero dki. Plumbum ab aceto , vel alio acido, fi fa-
tls rnodo^fucrit, t^tumcorroditur, ac ejus poris inhaerct. Hoc
fin-
 LiB.III. Sect.I. Cap.VI. DePlumbo. 175-
/ingulis e plumbo cum acido aliquo confe6tis rebus peculiareeft,
ut linguara fapore quadantenus dulci , &
aftrii^torio , imbuant.
Hujufmodi remedia poflunt in priftinum plumbum reduci , fl satuniUvx"^
iis modo alkali aliquod , acidum abforbens, additur , 6c ignc tcribusmi-

liquantur. Hocfanenon fieret, fi falinafolum pIumbipaTs, ut Srdiaum.

prifci crcdiderunt, extra6ta aceto fuiflet. Pra^terea folutio
plumbi afFufione alkali praecipitatui* proptcr rationem » fub ti-
tulo prxcipitationis allatam.
11. Remcdia e plumbo fa6ta , dum intrinlecus ufurpantur,
facultatcm habent corpus refrigerandi. Ut autem mente per-
cipiamus , qui ejufmodi ref rigeratio in corpore contingat , fcien-
dumeft. (i) calorem corporis,vita prsediti, dependere ab humo-
rum quorumvis commotione } contrarium autem, frigus puta,.
ab eorundem quiete : (2) humores fluidos ipfis craflioribus»
lentifve magis motui idoneos efle > quo tenuiores enim corporis
humorcs , co aptiores funt ad quofcunque canaliculos permean-
dum} 8c (3) ab acido craflcfcere, verumab alkali, primatum
habente , jufto liquidiorem fieri (anguinem. Sanguinis itaque
nimiam commotionem tollunt , qu^ecunque illum aliquatenus
coagulant, quin etiam illa , quaeparticulisgravioribus, velob-
longis, ad motum minus aptis, dotata , cujufmodi funt terrea
quarvis ^ nitrum &c Pr^eparata fupra memorata , quum in-
trinfecus fuerint aflumpta , bifariara corpori frigus impor- visrefrU
tant. (1) vix ullam in ventriculo patiuntur mutationem , quo- |"am^jj,'gjj,
niam abacido volatili, inibi hofpitante,nonmagnoperc pra^cipi- cipiumbo,
tantur, atque adeo non deft:ruuntur : fed viribus maxime inte- fieoconfe-
gris rcferta per venas la6teas ad ipfam {anguinismaflamadvehun- ^^^» "^-
tur, ubi protinus allcalicaE volatiles, acidis plumbi diflbluti par- pUcatur,
ticulis , aflbciantfe, inque fal enixum^ fanitati convenientifli-.
mum, unaabeuntj quod fi nimia quantitate fuerint data, fan-
guis nimis crafllisfefficitur: ergo modus in eorum ufu eft adhi-
bendus. (i)dumduoha2cdiverfa,interfetamenmaxime cognata,,
falia, jungantur, evenit,ut portio illaplumbi,cui acidum ine-
rat , denuo , quemadmodum in unaquaque prsecipitatione fo-
; quae deinceps (anguini praefidio eft , ob
let , fuoe fpontis fiat
particularum metallicarum gravitatem , ut is folito fegnior cir-
cuitum fuum abfolvat. Sanguis ei*go , quum tardiufcule cir-
cum-
 1/6 LiB.III. Sect.I. Cap.VI. DePjlumbo.
cumagitur , efficit, ut non tantum , quantum alias , caloris in
corpore percipiamus. Non diflimilis huic ratio eft , quody^-
.Quarcci turmnaiis^ quosnimiafalacitas, abexuperante.cxtera principia
io?pod"L vexat , magnum prsefldium aflferant. Nec di-
fortafTe alkali orta ,
grUudinibus fparcft cau{a,quod eadem remediaoculorum quibufvisferevitiis,
meieantur} V-r • n •
m •!• /- l • • •

alnlque mtlammationibus auxilio imt haec enim opmor orn-i quo-

-,

quc ab humoribus , in aliqua corporis parte ftagnantibus , ad in-

dioXcm alkalicam vergentibus, velut id alkalicumn lachrymasgu-
ftantibus manifefte deprehenditur. Neque vero reformido
au£toritatem eorum , quihanchypothefimhabent, quod quili-
bet corporis affe<5tus ab acido, primas tenente ortum ducant. Qui
fi ita efTent univerfe comparati, oporteret affe6lum quemvis ufu

acidorum exafperari verum experientia contrarium oftendit,

:

acida fcilicet contra varios tum inteftinos tum externos corporis

aflFe6tus profuifle. Ex quibus emergit, quale enunciatumfupra
didtum fit j certe non univerfale, fed fingulare, cfTe.

A R T I C UL U S III. __ 1

Extra6iio Tlumbt , unde

I. Balfamus SaturnL

Saccharo plumbi , cucufbitx immifTo , fuper fundatur o-

leum Terebinthin£e , quoad tres vel quatuor digiros tranf-
verfos emineat , digeratur per ahquot dics nc>6tefque , donec oleum
rubicundo colore infc6tum fuerir. Accelerari poteft extra6tio
ejus, fi in fine pauHfper coquantur. Refrigeratum colatum &
balfaraum ad futurum ufum afTervetur.
N. Sunt qui per deftillationem olei tres partes circiter a bal-
famo fecernunt , inde id non modo fpiffefcit magis , fed perbi-
bent id etiam efficacius, magifque falutiferum fieri.
Vtres^ dojis,

Hoc multum ad inflammationes , &

exulcerationes renum at-
que veficjE proficit. Dofis a gt. ij. ad xij. porrigitur jure
,

calido. Exterius vulnera 6c ulcera qusevis fanat.

2. Tin-
 LiB. in. Sect. I. Cap. VI. De Plumbo. 177
2. Tin£lura antiphthifica.

'^L. Sacchari , vel mellaginis faturni , vitrioli martis fingulorum

pares portiones , in patella fiipra lenem ignem f. q. aceti vini
diiTolvantur, donec in viridem pultem jun6lim abeant , folutis
affundatur fpiritus vini reftificati fextuplum , digerantur citra
ebullitionem ; vel modo inloco frigido collocentur tin6tura :

alias, fi ebulliverit , colorem deperdet & faporem.

Vires^ ujiis^ dojis.

Si corpus profluit , fudorem coercet , fi venter fluit, eum

fupprimit proin ea phthificorum he6ticorumque fudoribus, ma-
•,

ciem corpori inducentibus,diarrhce£eque, pefiimo illorumfym-

ptomati j fic &
gonorrhoe^ fimpHci , febri ephemer;^ 8cc.
auxiHo efl. Dofis a gt. vj. a^f?. Porrigitur aqua competen-
tedellillata, vel cemfia tenui, vel ptifaaa.

.^ T I O L O G lA.
Licet oleum Terebinthin;^ , fuper folutiones metallorum cx
faciH rubefcat j tamen non folum acidas earundem
illud
partes, fed & nonnullas metallicas, quanquam modicas, in fo-
raminula fua fufcipit : fulphur namque metallorura , quod aho-
quin olei extra6tioni eft convenientifiimum , admodum , uc
fupra memoravi , c^teris principiis intricatum efl ,
quare ejus
extra6tionem tantum fa^tamefTe, vix afl^erere aufim. (2) Et
faturni , &
martis vitriolum non conjunguntur fine prcEgrefTa
prsecipitatione , ob diverfam acidorum , quibus di6ta metalla
folutafunt,naturam,oborta: cujusLibr. ii.Cap. ii.Membr.iv.
§. ly. axiom. f mentionem feci. Cseterum prcccipitatione fa6ta,
.

extemplo fit internarum partium aHus fitus , aHaque figuraj

hinc & aHus color aHufque fapor. Fiunt 8c infuper nonnuUae
fulphuris particulce fui juris, cu|ufmodi a vini fpiriru diffolvun-
tur; etfi interea non negaverim, &
aHquas metaHi integri par-
ticulasinibicommorari maxima tamen ex parte, puto, mctal-
-,

licas indiirolubilcs in fundo vafis reftarc. Sudorem he6ticorum

Scc.inhibetjobcauflam paulo anteaUatam.
Z Opor-
 178 LiB. Iir. Sect. I. Cap. VII. De Ferro.
Oporteret quidem heic etiam memorafle deflillationem fac-
chari faturni in oleum fpiritumque ardentem , in qua oleo-
fae , in aceto deftillato delitefcentcs , particulse in apricura
Floxcs Sa- deinde fublimationem plumbi in flores , ope
rurfus proferuntur ;
turni.
Videfigu- retortas tribustubulisinflrudae, ubi unipatentiorivas recipiens
ram Ta-
applicatur , in alterum fuperiorem plumbum fublimandum in-
S.
buiff-IIl.
jicitur , tertio autem follis immittitur ^ cujus flatu plumbi va-
pores in vas recipiens expelluntur ita ctiam plumbi in vitrum
:

converfionem , inflitutam cum recrementis plumbi a confe-

ftione facchari, vel mellaginis faturni fuperflitibus, qujE igne
duntaxat intenfo facili Marte in vitrum funduntur. Sed quo-
niam h^ec pauktim obfolefcunt , & in Medicina in noflro *evo
vix , aut omnino non , ullum locum habent j ea propter dida
prudens prsetermifL

C A P U T VIL
^e Ferro.

1. T^ X metallorum genere reflat ferrum , optimum pefHmum*

jLj que inflrumentum j cujus in Medicina ufus , o-
vitse
miflb mechanico beUico, jam indicari debet. Gr^cis dicitur
<r/Jj;/)(^: Chemicis autem Mars, ob quandam ejus convenien-
tiam & conjun6tionem , quam vocant o-vixTrdQiictv ^ cum Mar-
te planeta qux tamen tota opinabiHs eft quin etiam ex hoc
-, :

iieri putant remedia fingulariter Scfpleni, Sc hepati apta. De-

rerri dc- fcribitur/cTr//;;^ quod fit corpus folidtm ^ de albedine impura par^
ifiiptio.
ticipans , durum , quod ignefccre quidem^fed cegre fine additione fun"
di, quod malleo duci^ poteft , ac^ dumpercutitur^ multumfonaty
quod cineritiiml^ cementum nonjujiinet.
Ejufdem 11. Ferrum abundat terra, hincfale; fulphurismodicumha-
f^cincipia.
bet , & mercurii vix quicquam , quantumvis alii contendant
hujus pauculum &
ipfi ferro in effe. Ex oleo terreflri, prouc
oleum Hni vel raparum efl, 6c argilla, qua! femper ahquota fa-
lisportione fcatet , atteflante Becchera in Phyfic fubterr. fer-
rum genuinum conflrui poteft. Quid? quod recentiores obfer-
¥arunt plerifque terrae fpeciebus , 6c fingulis vegetabilium ci.
neriv

i
 LiB. III. Sect.I.Cap. VII. De Ferro. 179
TJenbus fruftulaferri infidere, quse ope magnetis ex di<5tis col-
ligerunt. Acceptum rigorem ferrum refert terrx Scfali, qui-
bus id ipfum fcatere dixi , inde id difficillime liquatur poteft :

aucem , fi diu mukumque intenfum ignem adhibueris, per fe in

vitrum converti. Prout de reliquis metallisdixi,itaetiam ferro
fal eft, cujusqua:dam portiovergit innaturam alkali, potiorem
tamen ejus paitem, arbitror, de proprietate convenirecumfa-
le communi. Modicum fulphuris habct, quod reliquis princi-
piis non bene permixtum eft , inde ferri ex elementis concre-
tum corpus vix fe ab injuria aerisprohibet, quo minus finguli
humida in poros fuos admittat, quae deinceps falem diflblvunti
quo diflbluto parciculaeterrencefuovinculo viduantur: inde to-
tum ferri corpus in pulverem, ferruginem di£tum , delabitur.
Quin minus faleius facile inapricum profertur, ubi ferrum ip-
fum aliquoties candefa6lum , frigida extinguitur j quo fa6to a-
quam vitriolico fapore imbutam guflamus , fulphur ejus ofl^en-
dimus in ferro ad albedinem candefa6to, fcintillas projiciente:
quin &
apparet ex ru6tu fulphureo, quem ii, qui fcobe ferri
ufifunt, in ore fentiunt. Namvelflamma, velfcintilla, pro-
ut in capite de oleo admonui , a particulis oleofis citifllme agi-
tatis, exoritur. Ferrum , puto , mercurio efle expers, quo-
niamutraque commifceri nequeunt j csetera enim metalla,haud
jegre cum mercurio copulantur. Mercuriusergofibiconvenien- Hydrargy-

tes in ferro particulas haud inveniens , huic commifceri ne- S^^noa^

lcius eftj quocirca &
ferrum alio metallo incruflari nequit, au- adhxret.
ro puta atque argento , nifi ei intermedium fuerit ces , cujus par-
ticulce maxime ferro adhcerere folent , ceu id experimur , fi fer-
rum modo vitriolode profapia cupri fricetur, ubi extcmplo in
illa fri6ta parte cupri colorem ofi^endimus. Igitur interventu cu-
pri ferrum deaurari , deargentarique poteftj quin minus ferrum
& aurum, hocpa6to in igne ferruminantur. Hoc artificiofiunt Nifiaisin-
impoftorum clavi, ferri tranfmutationem mentientes , qui femi ^"^'="^'"*'
'
o
• r r • • • 1 1 • •»! •
auram me-
aurci oc lemi terrei videntur , quos ignari hujus rei habent pro diumfuerit,
tranfmutaiis.
_ ^^f^
III. Qiiandoquidem ferrum principiis non adeo firmcinter fierinoa

fe conncxis dotatum eft, quorumaliquaadmodum facile fcpara- ^° "*

tu funt 5 iccirco Sc illud fubtiliflime Umatum fubinde interiori

Z z ufui
 iSo LiB.III. Sect. I. Cap.VII. DeFerro:
ufui dcftinatur, ubi indigentibus quandoque magnam opem Sc
Fetrlufus falutem fert. Longinqui tcmporis ufu ac periclitatione medici
inMcdicina. perccpcrunt , ferro facultatem efle cbftru6liones vifcerum tollen-
di , 6c profluvia qucelibetcunque liftendi quibus facultatibus
-,

pleraque ex eo confe^la itidem dotata funt. Qyandoquidemve-

ro illud vehementer repugnateidem rei&adflringendivirtutem
cfTe 6c aperiendi proinde nonnuUi medici omni ope
: opera &
enifi funt , ut didas inter fe diverfas facultates explanarent.
Non idem omnibus mentis fenfuseft, fed plerique omnes non
verbis, feduniverfare,6ctotafententia, inter fe dilTentiunt. Li-
bet igitur experiri 6c tentare , numne ego ferri virtutes mentc
Verum, ut rede 6>c ordine fcripfifle vidcar, o-
aflequi poiTim.
portet primum indicari,in quo confiflat vifcerum obftrud^io,
dein humorum craflltiem, quibus perfpedis tandcm fubjungam
ferri proprietates.Sed ad rem. Notum efl noftri cuique, qui
In quibus
pofita lit bo in Medicina non hofpes eft, valetudinemfecundam animalis vi-
nacorporis
ventis dependere a decente figura vaforum, humorescontinen-
valetudo.
tium, 6c ab humoribus rite conftitutis, qua^cunquevafculanon
folum permeantibus,verumetiam non pungentibus, fcindenti-
bus , &: alio quoquo modo Isedentibus j quamobrem alterutrurn
non ita , ut par eft , conftitutum , morbofum inducit corpori.
Vifcera ftatum. Quantum veroad obftrudionesattinet, puto, easbi-
corporis fariam oboriri, vitio utpote vel vaforum, vel humorum. Va-
utobfttuan
fa inculpa funt , ubi folito anguftiora fuerint: cujufmodi au-
temfiunt,dum extrinfecus comprimantur,aut ab humore aufte-
ro contrahantur. Plerarumque autem obftru^ionum au^tores,
duco, in primis humores efle craflbs 6c lentosj qui, quum an-
guftos vifceriscanaliculospermeare vix pofTunt^inibifinon fub-
liftant penitus, ad minimum longiusmoranuirabinitio: 6cdum
moram faciant , faciunt 6c ja£buram particularum maxime fub-
tihum, a calore corporis inteftino per vaforum poros abafta-
rum quibus ablatis humor rcliquus magis magifque deinceps
:

fpiflefcat , necefTe eft, Obftru6lioni autem pra;cipue apta funt

vifcera exiguis glanduHs 6c canaliculis dotata cujufmodi funt me-
:

fenterium, hen, jecur, uterus, 6cc.

IV. Magnumopusomnino, 6carduum conamurj fideclarai
i'£ velimus 5 quotenis modis huinores corporis corrumpi, coai
gula-
 LiB.III. Sect. I.Cap. VII. De Ferro. i8i
Sularive qucunt.
o crcberrimus efl,' cum acorem ali- Humore»
Omnium
1 .
cralliquo
quem nanciicantur j talem autem maxmie contrahunt , fi non niodoin
in asquali motu conferventur. Hinc obfcrvamus in iis , qurfe- ^cncraitur,
dentaria opera tra6tant, humorumcircuitumiiirtum te6tumque scqux maia
rarillime inefle i quia, quum fedendo interiora abdominis non- poitau.'"^"
nihil comprimantur, debita humorummotio fieri in vafcuHs vi-
fcerum exifibus nequit inde , quum facile moram faciant
:

autacoremconfequuntur, autlcntoremj cujuscemodicumfue-

rint, in cauffa funt, ut tumores duri, vel 6<:vifcerum tota fub-
ftantia tumida ac dura eveniat quatenus difiipatis volatilioribus
:

humidifqueparticulis,crafiiores,vifcid2e,.terrellrefque,admotum
minus idone£e , tantummodo reftant. Hinc in taUbus cafibus,
nifi di6tas particulas diluentia , attenuantia , ut aquofa, falina-
que ufurpata fuerint, in fpe vix aliud praefidiumhabemus. Nec
obHvioni tradendse funt animi perturbationes & ex his in pri-
:

mis terror fubitaneus 6c triftitia diuturna, qux mirumquantumf

valent ad humores corporis invertendos &
corrumpendos.
V. Qiiandoquidem ferrum ex diverfis principiis , qua; fupra
§. z. indicavi, compofitum eil: proinde id non unius modi ef-
iectum edit. Nam ratione iahsconducit ad humores craflbs in- Ferrivis
cidendos, 8c quod confequens efl, ad obfi:ru6tiones vifcerum expiicatur.
aperiendas ratione terreftrium particularum ,. quibus abundaty
:

utile eft ad humores jufto tenuiores fpifl^andos , atque adeo ad

profluvia quaeHbet fupprimenda, 8c ad excretiones nimias inhi-
bendas: ratione fulphuris autem, quod, prout fingula olca vo-
latiha, plurimis particuHs acthereis, motum majorem humori-
bus inducentibus, dotatum, proficit multum ad humores coa^
gulatos,a fale incifos, vel attenuatos, eloco, antehac occupa"
to, dimovendos. Nam primumdebent tenaces vifcidiequepar-
ticulae comminui , attcnuari , Hquefieri , antequam dimoveri
elocoqueant. Lib. i. Se6t. i. Cap. iv. §. 6. Sc ii. indicavi,
faHa pleraque in ventriculo inverti, immutarique, etfi fixa fucrint,
infiHavolatiHa, quamquaHtatem faHaetiamadipifcuntur, quum *

Gum oleis terreftrioribus mixta j un6tim putrefaftionem prius fubi'

verint hx-c enim operatio fixum volatile,. ac volatilefc.oleumj
:

fixumreddit jprivatim vero huic operationiobnoxia funtfingU'

la, eRegno ttim animaH, tum vegetabiH defumpta : fic £c fal
Z ^ no-
 iS2 LiB.lII. Sect. I. Cap. VII. De Ferro.
noftrum muriaticum , quo quottidie vefcimur. Verum enim ve-
TO metallis minerabilufque plerifque principia funt aliquatenus
fixiora,cujufmodi nonnunquamventriculi potentiam nonmodo
floccifaciuntjfed integris plurimum viribus ad M.fanguinisde-
feruntur. Igitur, cum ferrum principiis dotatum, qu^e, quam-
quam a fermento ventriculihauda^gre fubigantur, ac fejungan-
tur, inviolatatamen manent: ideo id di6lis afFe6tibus quamma-
xime Sal enim ejus ita natura comparatum eft,
opitulatur.
quin 6c peregrina ferro addita falia, ineo talem partium figu-
ram fortiuntur, utdeindeapta exiilat, adin quofcunquehumo-
rum fubfiftentium poros intrandum. Et quia diftis falibus par-
ticulas funt rigidas , dura? fcindentefque : id circo non poflunt
non, ubi humorum particulis tenacibus , crafTis 6c coagulatis
obviam fiunt, quin indi6torum poros irruant, Sceorundem co*
Suiphuns hoerentiam compaginemve divellant atque diffecent. His pras-
fulphureas particulas, cujufmodi copiam ze-
Igcndfmo- ^^^^^ famulantur 6c
dusincor- thcris , aerifve elaflici fibi conjun6tam vehunt : quae , fi, fa-
porchuma-
^^ ^^-^^^ ^ flilinis tcnacium inverfione, una cum f^aHnis in eof-
dem humorum poros intrarint , ob calorem , fulphuris particulas
rarefacientem majus loci fpatium ad extendendum
, &
dilatan-
dum kk ,
Omnium
poflulant. namque principiorum oleum
maxime particulis minimis dotatum , quas , cum crafTo , vel
lcnto humori involvantur , aut eo obruantur, accedente calo-
re fecedere, aufugere ac diflendere Mc^ conantur. Quod fi
humores valde lenti , aut vafculorum crafTities &: foliditas eis ob-
Itaculo funt, ut fugam arripere &:exhalarenequeant3 efficiunt,
ut humorcs turgefcant , ac majus folito fpatium occupent,
atque adeo vafji, di<Stos continentia, ultramodumextendantur,
infequente ea, taiiter affefta, dolore nonnunquam acerbo. Sin
vero fe tandem plagis denfisextricarint, 6c exitum per guttur
invencrint,ructus fi per alvum, flatus, appellantur.
: Siqui-
dem vero humores crafixDS attenuat , eofdemque ex occupatis
locis removet tum ferrum maxime facit ad obftru^tiones quaf-
:

vis pertinaciorcs referandas quibus alioquin vel falia volati-

:

ha , vel olca ej/entialia fruflra adhibita fuere , quia hxc ( i

magnam in primis viismutationem fubeunt , ubi plurimum ab
alterius generis particulis obruuntur, aut invertunturj 6c (2)
quan-
 LiB. IIL Sect.I. Cap. VII. DeFerro. iS^
quantumvis integris viribus referta ad locum affedum advehe-
rentur, graviores fanc iftic dolores excitarent , ob nimiam hu-
morum agitationem atque inflationem , quam quibus xger an-
tea confli£tabatur.
VI. Sanguinis fluxiones alviquedeje<5fcionesexifl:untexmultis
cauflis,quasomnesrecenfere, diflertationoftranonpoteft, quia
nimis effet dilatanda. Cauflam tamen , quse potiflimum di6tos sanguinig

affe6tus inducit , puto, effe, humoremjufl:o acrioremfadum : Pf° <.?:"»

cauia,
acris autem redditur aut alkali,aut acido primas, tenente: utut
fuerit , Qiiod vero ad fanguinis fluxum
ferrum poteftproficere.
pertinet, exiftimo, eum plerumque a nimia falis volatilis copia
debito liquidiorem reddi 5 acidaenim , utnemini ignotum eft,

coagulationem craflltudinemve ei inducunt, quocircaabeorum'

ufu haudquaquam haemorrhagia aut narium , aut uteri Scc.
metuenda eft, In inteftinis autem haud negaverim , acidum
quempiam humorem, alvum ad dijeciendum continuo irritan-
tem , quandoque diverfari. Proinde ad qualemcunque ha:mor- Quename
rhaffiam , mallem uti tin6turis e ferro cumacidoaliquo paratis, ferroparata
*=>
jn r -11 contradiftos
quam ejus croco adftnngente. XT
• • •
. •

JNam, etiamn iMxquopiamaci- affeftusva-

do, a quo aliqui recentiores mirum quantum abhorrent, con- 1«^"^-
feftasj tamen in his magnumprsefidium eft, deftruuntenimat-
que invertunt alkali , tanquam cauffam eflicientem primariam
hujus fymptomatis y &
deinde , facta alkali cum acido conjun-
ctione , accidit quoque terreftrium praecipitatio particularumj
qu^ deinceps non folum finguinem quadantenus fpiffant fed •, &
eundem ob gravitatem , qua dotatas funt , reddunt fegnem ad
circum eundum. Pulveres e ferro infipidi , dum acres humo-
rum particulas in foraminulis fuis occultant , iis , quos cita at
vusexercet, magno remedio funt.

ARTICULUS I.

Calcinatio ferri , ttnde

r. Crocus Marcis adftringens.

Scobs ferri vafi plano immiffa in igne aperto tantifper uritur,

donec in pulverem levem colore badium , converfa fuerit.

In
 1^4 LiB.III. Sect.L Cap.VII. DeFerro;
In hac operatione exhalationes ignis acid;E ferrum exedunr , fe-
que huic adjungunt ,
pulvcrem converfo ferro
proinde tali in

ahquis fapor , vitriolo fimilis ell 5 quem autem , ut tutum nobis

adflringens medicamentum fit , tollere prius dcbemus , pulverem
cum aqua abluendo dubium fecus effeftum edet.
:

viaco- N. Ut in copia confici , atque ideo vili pretio hujufmodi

Manisac" crocus venirc poHit, dcbet fcobis uftio in fornace figulari, vel
quiiendi. j"n qua lateres excoquuntur,infiitui: &
fi prima vicepulvisnon

fatis fubtilis fuerit , oportet eum de novo , quando figlina co-

quenda funt , fornaci imponi. Quin minus crjufdemmodi
uftio poteft inftitui , fi fpiritus vitrioli , vel nitri &c. ex igne
aperto deftillandi funt ubi tum fcobs, fupcr bracleam vel tegu-
:

lam ftrata, fuper ventrem retortse intus in fornace coUocatur.

Vires^ uJuSi dq/is.

Facit hic crocus ad menfium nimium fluxum , hremorrha-
giam narium , dyfenteriam aliafque alvi fluxiones. Vel per
fe cochleari jufculi cahdi, vel etiam conferviErofirura,6cc.im-
mixtus, datur. Dofis a gr. v. ad 3^.

2 . Crocus Martis aperiens.

Ferrum plurifariam Chemici tra6bant , ut ex hoc fiat crocus

aperiens. (i) fit ope fulphuris, eodem modo, ut crocum
veneris parandum edocui. (2.) vel fpiritu fulphuris , vei fpi-
ritu vitrioH conficitur, ubi alterutriusahquantulumfcobi affun-
ditur, ufque ea aUquatenus corrofa fueiit, poftmodum ficca-
tur. (3) fcobs aeri expofita , vel &
aqua irrorata , velaceto,
vel urina confperfa , inrubiginem, feu crocum abit. (4) para-
tur ex vitriolo martis ad rubedinem calcinato. AUi aUo modo
remaggrediuntur , quos modos fingulatim enarrare , fuperva-
<:uum duxi: nec vires, quas fuo quifque invento adfcribere fo-
let 5 quoniam eas plurimi oratione exaggerant , difcutere pla-
cet.

Vires ac tetiologia.

Ex fupra di^bis maxime apparent. Dofis pro re nata a gr. v.

ad 9j. vcl 3i$. Animadvertat junior medicus, veUm, ut, fiaU-
quis
 LiB.m. Sect.I. Cap.VII.DePerro. 185«
•quiscrocus ferri aegro dandus eft , ab initio parva dofis ex-
hibeatur, ac ceger eo diu multumque utatur : tarde enim,quo-
niam debet prius cum fanguine mifceri, antequam ad parteni
corporis obftruftam peiTenire poflit, opem afFcrt. Pofthsec, fi
cuipiam, vifcerum obitru6tione laboranti , fimul efTet ventri-
culus dcbilis 8c faftidium cibi, ut tum nonaliquocroco,nedum
ipfaferrifcobe, utquorundamprjcpoflerusmoseftjfed tinduris,
aliifque facile difTolubilibus, e ferro confe^bis , ulla, neu difTolutio-
ne, neu fecretione in ventriculo perficienda, indigcntibus, utatur.

ARTICULUS II.

Ferri corrqfio^ unde

Vitriolum ejusj a nonnullis fal didum.

Siquidem non ufque adeo firmiter connexa,

ferro principia
quam , eam ob caufTam varii modi
cceteris metallis, funt
extant illud in falinum concretum redigendi. Equidem ferrum,
perfaepe aquaextinftum , fal fuum cum aquacommunicat, qua-
re aqua illa cvaporata aliquam falis portionem, quantumvis non
magnam , <ienuo exhibet ; attamen voti noftri potius erimus
confortes , fi quando folutio ferri auxiliante acido aliquo infti-
luitur. V. g. (i) fi ferro candefatlo albicanti & fcintillanti ad-
movetur fruflum fulphuris citrini, e veftigio acidum, in ful-
phurelatens, ferri corpus corrodit, hincidliquefcit, &invas
luppofitum,frigidarepletum,ftillat,hancque vitrioli fapore illico
imbuit. Quasaqua, fi, donec cruftula in fuperficie appareat,
evaporetur , 8c poftea in loco frigido reponatur , concrefcit in
vitriolum. (i) omnium frequentiffimus eft modus, fi fcobi fer-
ri,velfpiritusfulphuris veloleum vitrioli inftillatur,cum non am-
pliusefferbuerint, affundatur iisaqua, inque olla ferreafimul co-
quantur,hincperchartamcolentur, evaporentur, 6c,utmoseft,
cryflalUzentur. Pari modo fit etiam ex ferro falinum concretum,
fi eifpiritus falis, rel fpiritus nitri, vel acetum deftillatum,vel

aliud quodvis acidum affunditurj differunttamenhujufmodi vi-

triola ratione affufi acidi : acido namque fuus cuique partium fi-
Aa tus
 jU L1B.IIL SeCt.L Cap.VII DeFerro.
tus ac figura eft , quocirca etiam unumquodque libi propriam
formam, a mutuato ferri corporejafcifcit, quam quoque fequi-
tur diverfus cujufque generis tum color , tum fapor. (3) fit per
prjecipitationem cx vitriolo , cui plurimum fem ineft. Hu-
jufcemodi vitriolo aqua diifoluto , fruftula ferri candefa6ta im-
merguntur , donec amaricans , a particulis cupreis ortum tra-
hens, fapor, penitus fublatus , ac folutio vitrioli fubdulcis tan-
tum faporis fuerit. Convcnit ad hanc operationem potius vi-
triolum AnglicunijVel aliud fubdulce acviride, quam Goflarien-
fe, aut Hungaricum , aut Tyrolenfe &:c. cupro refertum at- :

tamen, fi quodlibet f q. aquse folutum cum fcobe ferri in olla

ferrea coquitur , cuprese particulse tunc praecipitantur, atque
ferro adha^renti vel potius acidum, quod cupri poris inhcere-
bat, hos reUnquit,, ac de novo in ferrum , laxiores habens po-
ros , impingit , hocque rurfus corrodere capeflit , ob rationes
Libr. 1 cap. 1 1 tit. i v. §. 9 6c Lib. 1 1 1 Seft. i Cap. i §. 4.
. . . . . .

allatas. Quod , fi prima vice particulae cuprese non omnino

fuerint fuae fpontis faft^ , oportet tum coftionem recente ferri
fcobe repetere , quoufque voti tui fueris compos fa6lus. Ea-
dem cupri ex vitriolo praecipitatio poteft ficrij fi di6ta vitrioli
folutio cum lameUis e zinco fufiscoquaturj hinc etiamlamellis
Guprex particulse adhxrebunt , rellante fubdulcis faporis liquore,
qui tamen & ferri, in vitriolo latentis , & zinci jamjam exefas
particulas pariter, complexu fuo continet.

Vires^ dojis.

Vitriolum ferri vim habet quafvis vifcerum obfl:ru£tioncs a-

periendi. Per fe raro, fed plerumque vel piluHs, velcleftuario,
vel vino medicato ^c. immixtum, datur. Dofis a gr. v. ad x.
N. I Artifexidconfedurus debetcaperefcobem
. ferri puri : G.

asrisquicquam ipfi efi^et immixtum , producetur tum vitriolum,

fi non vomitionem, naufcam faltem, homini illaturum.
Fenum» N. 2. Scobi fcrri etiamnunc cum acido vitrioU effcrvefcenti,fi
a^oiioa'- cremium vel fruftulum chartae incenfum apphcueris, videbis in
tut,potcft iUorum fuperficie, cum murmure quodam flammam , iUico
tamen mterltmcturam , exoriri: quam provenire puto , ab o-
leofis
 LiB.III. Sect.I. Cap. VIl. De Ferro. 187
leofis in ferro inqiie vitriolo latentibus particulis, per motum
inteftinum, qui in qualibet rerum ebuUitione eft, fui juris fa6tis.

ARTICULUS III.

Ferri extradfioy unde

X. Magifterium, vel potiiis extra£tum , Martis

aperiens Mynfichtu

Vocabulo extra6bionis imprtefentiarum utar,more Chemicis

plerifque ufitato. Nam,
ficauflas, ratione, nonverbis, judiciuia

..'•*
ponderandas funt ,
K
apparet ex hoc & ••-rnij
infra dicendis remediis ,^^ laborc
quem m fer-
terrum maxime nitegrum , quanquam m
mmima trultula reda- rum extra-
^*""
£tum , falibus adhxrere in primis vero fiacido aliquo fuerint JeJjJ"'"
:
umus.
confe6ta. Quse cum ita fint, eflicitur ex his , operationes hu-
jufmodi non ad extraftationis , fed ad folutionis ^clafTem efTe rc-
digendas. Sed ad propofitum magiflerium. ^. fucci acetofx
Ifeiv. tamarindorum Ibj. ebulliant fimul in oUaferrea, dehinc
perpannum colentur, in liquorecolatoextinguaturfcobis mar-
tis candefa6lx tbj. Coquantur denuoinolla ferrea, donec fuc-
cus fapore vitriolico imbuatur : poflea idem de novo cole-
tur, atquerurfuscoquatur, doneccraffiticm fyrupifpifHoris in-
deptus fuerit.

2. Tindlura Chalybeata^ ab aliis Tindura

tartari
Martis tartarifata dicla.

Scobi martis portioni uni , tartari crudi optimi portionibus

duabus,magnacopiaaquasaffundatur,jun£timque in aheno fer-
reo fat capaci coquantur , quo diutius , eo melius j &, fi ad
pultis formam forfitan fpifTata fuerint , denuo tum iis a-
qua afFundi oportet , tandem degufta deco£bionem , num
•faporem falfum habeat Sc liquor fupernatans nigricet : qui
fi ita fuerit , per pannum coletur , &
coquatur ad fyrupi li-
quidioris fpifHtudinem. Sunt quidem aUqui, qui ex hoc cum
fpiritu vini re6iificato tin6turam eliciunt j verum haec virtute
Aa z lon-
 las LiB.III. Sect. I. Cap.VII. De Ferro;
longe illo infcrior efl. Ubi id craflamen , quod rnitio in pjirti»

no reflabat , exficcaveris ,
poftea crucibulo indirum ignc
combufleris, quoad nonampliusfumarit, habebiscrocummar*
Frrrum tisfubfalfi faporis. Mars potabilis^/////?/, (fadus e paribus por-
potabile
WillifiL tionibus ferri, 6c cremoris tartari, pulveratis, jundimque aqua
aliove liquido , ut vino , ;\ceto 6cc. inten/eniente in globulis
formatis, inque furno co£tis j qualislabor, pulverando globu-
los , Sz fubigcndo pulverem liquido aliquo , ut globuii rur-
fus ex maffa confici poflint toties iterandus ell:, dc nec hi peni-
.

tus aqua tabefcant ) non differt, neu fapore, neu virtute , neu
compofitione, ab ante did:^ tin£tuYZ laYt^n chalyhata fiqui* :

dem utraque ex iifdem rebus primordia ducunt.

3. Tin£tura martis ciim vino malvatico , vel fucco po»

morum , vel alio quovis liquore conveniente.
Scobem candefa£lam in liquorem quemvis fenfim fen*
ferri
fimque ut extinguatur
imrrjitte
, quo faflo paulifper in :

olla ferrea fimul decoque , donec liquor prae fc faporem quen-

dam, vitriolo fimilem , ferat coleturtumSc aiTervetur. Situm
:

facile atque mucorem contrahunt hujufmodi tindurae , aefti-

vis prsecipue temporibus ex temporeergo , fi a pharmacopo-
:

la exfpetuntur, conficiendsc funt.

4. Tin£lurie diverfaz martis, variis in officinis' proftan^

tes, aperientesdi£tx.
Tlnftura (i) Floribusmartialibusfale ammoniaco paratis affiindatur al-
aiartis ape-
licns volll koholvini,ad duorum,vel trium,digitorum tranfverforumaltitu-
:ilis. dinem j pofl fiat horum debito calore extraCtio.Tinftura per char-
tam colata dicitur tin^tura martis aperiensvolatilis. (2) Tin£tura
Tinftura
martis
martis , aZ-zff/^^r^^veradi^ta^fit ,fi paribus portionibus vitrioli
ZxvelffeV' martis, &
terra? tartari foliat£e,vel, quseprisflantiorcfl, fivi-
triolimartis Uncise uni,6c terr^e foliatie fefqui uncias, fuper i-
gnem leviter in patclla ferrea in maffam fpadicis colore fuba£tis,
additur fpiritus vini re£tificati fextuplum, aut o£tuplum, digc-
rantur per aliquot dies, poft Tin£tura per pannumcolata in vi-
Txn^m» tro afTervetur, ( 5 ) Prxftans eft fFedeUo tin^tura,, antifcorbu-
tica
 LiB.III. Sect.L Cap. VII. De Ferrq. 185
ticadi^a , quac fic conficitur j aequalibus partibus bene inter fe antireoTbuu,
commixtis vitrioli martis , 6c florum ammoniaci martialium, "
' '^"'

affunditur fpiritus cochlearias optime re61:ificatifextuplum, di-

gerantur , poltca colentur. (4) Nec minoris facienda eft cz^
quie refertur ad authorem le Mortium. ri. fcobis chalvbisiiv. ~. „
JL .11- .. ^ . /-,.
. .C..- i....3_ Tindtura
.

Tartari albi 5XIJ. Ipiritus lahs ammoniaci Jiiis , aqusc giij. vau martisape-
'''^^*''"
lapideovel vitro largioris coUi immiflaquotidie fpathaferrea fe- ^5^^
mel atque itcrum agitentur , admifcendo una finguUs diebus
fpiritus vini ordinarii drachmas duas circiter. Opus tale duas
vel tres hebdomadascontinuandum eft. Poftea antememoratis
infuper finguUs diebus admifcendie funt uncise quatuor fequen-
tis. ^. aquai rofarum ^xij. fpiritus faUs ammoniaci ^viij. M.
Quibus peraftis in fine addantur olei caryophyUorum gt. x.co-
lentur deinde per pannum. Dofis a gt. xxx. ad xl. Suntqui-
dem aUbi aUus generis ex marte faftce tin^turie, ut Ludovici^
Mynftchti &c. in ufuj quales tamen ratione viriumparum aban- Tudiciumi

te di6tis diftant: cuiUbet enim , fi modo martialem prac fe fert exfeao,""*

faporem 5 facultas aperiendi efljaUa tamen aUa efficacior eft, 5c
minori dofi exhibetur. Nempeearum, quac fine fpiritu arden-
te conficiuntur, cochleare unum vel gt. xl.: reUquarumau-
tem } quas fpiritu ardente paratse , gt. x. ad xx. nonnunquam &
XXX. dantur. Sic 8c refpe6tu a^tiologia; confe6tionis haud pa-
rum inter fe diftant j plurimce namque , ut dixi , fiunt in mo-
dum folutionis integri ferri , fed Zwelfferi , Wedelii 8c Ludovi'
ci^ tartaro folubiU fa6t£e, tin6tur£e, fiunt in modum prascipi-
tationis, ubi fulphur & fal ferri , maxima ex parte a terreflribus,:
fibi aUas conjun6tis , particuUs Uberantur: quam ob caufiam
& hujufmodi tin6tur£e caeteris anteponendce lunt , quia ?pluri-
bus a6tivis particuUs refertae fuiit. En fundamentum operatio-
nis , qui tin6turie ex metallis mineralibufque , firma partium
cohserentia dotatae , fint conficendas. Huic ni inltiteris, ea^
rum rerum fultra fufcipietur labor.

s c H o L I u m:

Etiamfi tin6tura z. acido tartari confe6ta , ea tamen non in Tinftuta'

acidorum naturam vergit} efFervefcit enim cum acidis, 5c ^fat^feTJiT

Aa 3 cum^'"'*'
 £po LiB.III. Sect.I Cap.VII. De Ferro.
cum alkalicis quibufvisjipiis admixtis
, con;ungit ie citiaullam

cbullitionemvelpr^ecipitationem. Qiiod eofieri exilimo, quia

tertari acidum occultet , ac infinuet 1e in poros particularum ter-
reftrium ferri,quare tum utrorumq u.'' alkali & oleofa pars fuae fpon-
tis fit ,
quse deinceps ab ipfa aquadiflblvitur. N. Terra tartari fo-
liata cumvitriolo martis mixta diu aeri cxpofitaabit inliquorem
lentum , qui maxima parte in fpiritu vini re^lificato diflolvitui',

f. Tindlurx varix adftriii^ences.

o^
fabrorum conficitur Tindura adfl:ringens;
Ex fcoriis martis
fi acetum defiillatum , vel fpiritus seruginisaffundi-
diftis vel
tur, digerantur fimul quoufque rubcfcat menllruum, pofimo-
do id ollx ferreae immiflum decoquatur ad craflltiem mellis,
ex quo dcinceps ope fpiritus vini tinftura eliciatur. Alia fit, fi
refiduo a fublimatione florum martialium , in primis vero ifl:is
flofculis nigricantibus , qui medise vitri , in quo fublimatio in-
judlcum ftitutaefl:, regioni adh£erent, affunditur alkohol vini j fedhfe,
de tinautis g^ ^\{rQ famofx , ex ferro tinflur^e adfl:ringentes , dubise operatio-
ftriigentil nis funt conftringunt quidem eas gufl:ando palatum j fed inde
;
^"**
non fequitur, ut hx , cum interne ufurpentur , vim etiam ad-
ftringcndi edant. Mehercle fi qu^ adihidio inde fequitur,
!

haec oritur , ut in praecedentibus dixi , a prsecipitatione parti-

cularum terrefl:rium. Hinc inde contingit , ut &; ipfi au6tores,

has dcfcribentes, fe inter non conveniant , dumaltereidemtin-

6turx adftringendi, alteraperiendi, vim aflignat. Proindeni-
hil , quod cxploratx rationis fit , de earum eflicacia affeverari
licct, nifi opiatis admixtic tuerint. Dofis a gt. v. ad 9j.

ARTICULUS IV.

Ferri fiiblimaUo ^ tmde

Flores Martiales.

Recipefcobisfcrri, velfcori^, quje, dumferrum, candens

malleo percutitur, decidit, 6c fahs ammoniaci ana. partes
sequales , pulverata cucurbita^ vitreas loricatse immittantur, e-
que
 LiB. III. Sect. I. Cap. VII. De Ferro. 191
que igne aperto , ut moris cft , fublimentur j prodibit primo
fpiritus quifpiamammoniaciurinofiis^infineautcmafllirgent flo-
res colori aurantiorum fimiles 5 qui finita operatione protinus
eximendi, vitroque bene claufo refervandi: aer alias, 11 adeos
accefl^erit, colorem &
formam mutat. Idem flores conficiun-
tur lapide hsematite, fubtilifllme trito huic enim ejufdemmodi
-,

fere principia funt , ac fcrro , quare a nonnuUis pro ferro im-

maturo habetur. Refiduum a fublimatione , aeri expofitum
diflluit in liquorem , exterius vim adllringendi interius vero da- -,

tum , vim aperiendi habentem > fed pulvis fuperfl:es , aqua edulca-
tus, dehinc igne nonnihil uftus, adftringendifacultatem habet.

S C H OL I U M.

Flores cumlapide haematite parati colorem elegantiorem ha-*

bent, quam qui cum ferro confe6ti funt.

Vires^ dojis,

Flores aperiunt , incidunt , attenuantque quofcunque vifcidos

humores ; fic &
Rachitidi , Quartanse &c. medentur. Dofis
a gr. V. ad 9j. ^tiologiam dabo. Libr. v. Cap. i . in quo de fa-
k ammoniaco difputabo.

Sunt qui dc vitriolo martis deftillationi, ut mos efl;, fubmif- judicium,

fo , peculiare aliquod medicamentum fperant y verum tahs pro- ma7t"s

°
&
duftus fpiritus, quem vitriolum deftillando acquirunt, vixquic- aiiiscumfet-
^'
quamab eftenim idemaci- [S,
ipfo fpiritu vitrioli ordinario differt : •

dum , quod marti affufum fuit, hoc iterum nancifcimur , reli6to

invafedeftillatorioferro, in pulveremcorrofo. Caeterarum cum,
ferro iaftitutarum deftillationum eadem ratio eft.

ELE-
 t^2

ELEMENTORUM CHEMm
LRI I B III.

S E C T I IL
De Semimetallis , feu de iis, qu^ metallis affinia.

C A P U T I.

1De Argento vivo.

^Ontemplatus, ac perfcrutatus hucufquc fum metal-

lorum naturam , compofitionem , atque medica-
mina. quas ex iis potiflime conficiuntur jam in- :

ftituti ratio poftulat , ut pergam ea, quas metal-

lis cognata , declarare. Ex femimetallis primus fe nobis dat
obvius , praspes Chemicorum Cylleneus , cx quo , Mulci-
bere famulante, Chemiae pcriti , remedia varia aciverfus defpe-
ratiflimos quofque corporis aflfe6tus, conficere norunt. Hic a
Chemicis vocatur plexumque Mercurius , ob mobilitatem &
inconftantiam , quam prae fe fert , ubi ignipaulointenfioricom-
mittatur. Tranflatum vcrbum efl a deorum nuncio , quemve-
teres ethnici commenti nufquam gentium fubfiftere, fed
funt
cum volitare & vagari , per orbem terrarum
jugiter per coelos
percontaturus hominum tam praeclara quam mala facinora,
eademque poftea, utcunque fuerint, Jovi annunciaturus. Che-
mici veteres adhrec crediderunt hydrargyro cognationem natu-
ras, & quafi concentum atque confenfum , quam cvf^TTei^&ictv
«ynonyma Grasci vocant , cfTe cum planeta Mercurio quam tamen re- :

ajrgenti vivi.
j.ej^^iQj.g3 [^ apologatiouc ponunt. Chemicorum Mercurius
a
Latinis vocatur argentum vivum', currens , a Grxcis autem
v^pupyv^ov , i. e. argentum liquidum , vel aquofum , vel aqua
argentea, manus non madefaciens. Multa miilti ei infuperim-
pofuerunt nomina , qux autem, quoniamhoc temporenonam-
plius
 LrB.III. Sect. II. Cap. I. De Hijdrargyro. ic^y
plius communi in ufu & chemicorum fermone verfantur, fciens
prudenfque pnxtereo , & milfa facio.
II. Jrgentum vivum efi corpus fluidum aquce inflar, manus ta- .
wydrargy-
^ cnptio.
mennonmadefaciens^ ponderofum^ colore argento fimile ^ ignemfu-^^
giens^ ortumque fuum e diverfis principiis trahcns. Clara peripi-
cuaque hiEC mercurii defcriptio eft, fenfuum enim teftimonio
comprobatuT. Verumtamen admirabilis ejus naturaatque com-
pofitio, virefque non adeo in promptu funt omnibus, nec pa-
tent i &
quia operas pretium eft , quemadmodum dicta fe ha-
beant cognofcere ideo non ab re fore , exiftimavi, fideiisli-
:

gillatim difputavero. Equidem aliqui [ut fupra Se6t. i.Cap.

I .L. III. §. 2, indicavi] ftatuunt , nonnullas mercurio adjun- Argumen-
6tas efle aqu£e particulas j fed experimentum iftic allatum , ab Jfes quSus
aliisrationepotius nixis, delumbatur. Nam, fi raercurius per '^^fciiimus

fe prascipitatus , aqua, tanquam principio fluidam formam ei op?rlion"em

conciliante, omnino vel faltem ex parte privaretur ^e^^qiiaex
tuncidem :

non tam facili negotio, 8c quidera citra alicujusaquofi additio- proitaV'^'*

nera, ad priftinam formamreduci poflet: at quia omnia hucuf-
que cognita ex eo parata , quamvis multifariam transformata
fint, queunt propediem adminiculo falis alkali , velalteriusrei,
acidum abforbentis, in antiquum , in fluidura puta , ftatum,
reftitui confequens igitur eft , ut larvatus , vel quoquo modo
:

inverfus , mercurius , neutiquam aqua , unde fluidam formam

habet, privatus , ac raulto minus in fua principk disjunftusi
fed integris , queraadraodum plurimas metallorum prasparatio-
nes, paiticulis refertus, variis rebus imraixtus, obrutufque fit
quibustamen, fi ei modo & ignis, 6c fal aliquod , velaliudab-
forbens , fuppetias tulerit , vale dicit , &revivifcit quapro-:

pter etiam a Plinio Hift. N. Lib. xxxiii.Cap.vi. liquoraster-

nus non injuria dicitur. Sic &
copia aquse, quam ^oh. Boyle^
& ahi, ope deftillationis e mercurio, pepulerunt, non indicat,
mercurio aquam elementarem inefle , quod taraen pace diligen-
tise tanti viri dixerim j quia ( i ) mercurius taliter tra6tatatus
fluorem non amittit, quod tamen fieri oporteret, fi aqua ipfi
formam fluidam induxiflet 6c (i) illi ipfi au6tores non nega-
:

bunt, fi commiflliras vaforum oppido claufse fuerint, ne quic-

quam fubftanti* ipfius mercurii diflipari poflit , fe vix aliquod
Bb pon-
 194 LiB.ni. Sect.II. Cap. I. De Hydrargyro.
ponderis hydrargyri detrimsntum fecifTe ; fed ipfum pondo
cum flngula, qu^ in vafe deftillatorio , vel excipulo erant , per-
denuo fuifle repertum. Quae
a6ta operatione colligerint,a fe
cum conficiturex his ejufmodi aquam, non^argen-
ita fint,
to vivo, fed potiusab ignis exhalationibus, efle exortam.
Argentum IH. Cacterum metallica hscc aqua admirabilis profe6to com-
quLbufnlm pofitionis eft j fimplex quidem non eft , infua principia tamen,
piincipiis
ex queisortum traxit, reduci non potefl. Formaejusa rerum
*" "" variarum additione quidem invertitur , unde coUigere licet, ei
efie quicquam terrae y. falis alkali ^ fulphureique admixtum:
attamen aliud ab alio vix , aut omnino non , fecerni poteft. Con-
ftat Mercurius ex innumeris, atque exiguis admodum globulis,
quibus rerum principia , terra nempe fubtiliilima, aqua, fal 5c
oleum , quse a pofteriori innotefcunt , ufque adeo intertexta,.
ut tam negotio ab eoramcomplexudivellinequeant. Me-
facili
Gum mc- tallis
,
ob pororum convenientiam , lubentiffi-
quac eo fcatent ,
pirmifcclur, tne adhasrct , nec non iis mifcetur j
verum , ubi igni admo-
necnoncum vcantur, mcrcurius dcnuo profilit ex metalli foraminulis, au-
acidoaiiquo.
^^^.^^^^^ fuperflitc mctallo in pulverem divifo, quod inten-
fiori ignc in priflinum corpus liquari potefl. Et argentum vi-
vum& faliaacida,qu2e ipfiusfluxamformamtollunt,&vimcor-
rodendi eidem impertiunt, maxime inter fe copulantur exedendi :

tamen facultatis in primis confors fit, fi fali communi , vel ejus

fpirituiacido,conjungitur, mortiferumfanetuncevafit^ ac in-
teremit ad devorandum ejus paululum detur
, fi , quorumcun-
que animalium vitam.
IV. Magnum opus omnino &
arduum , non modo conan-
tur ii, qui argenti vivi compofitionem , 6c naturam > fed etiam

rem arduam &

difficilcm moiiuntur, qui virtutes ejus ratione
duce declarant. Etenim mercurialium admirabiles funt fin* &
gulares vires , quse non tam dilucide illullrari queunt , quod
non aliquis injeaus nobis fcrupulus & dubitatio remaneant. In
animo quidem habebam diftas filentio prxterire > fcd quiaope-
IX pretium efleas cognovifle , non adeo me a propofito aber-
Hvdrargy- raturum duxi , fi meam de his fententiam in medium attulero.
jucfficientia. Verum ad rcm. Mercurius vivus, & fingulaex eo paratamul-
aamiaus.
^^^ habcnt virium 6c facultatis , acidum3,ubi ubi in corpoie fue-
rit,
 XlB.III.ScET.il. CaP.I. DfiHyDRARCYRO. ipf
rit,imbibendi,attrahendi5&,fimajori in dofi^quamfaseft^porri-
gantur 5 illud per os cum faliva educendi. Quandoquidem vero
talis facultas in argento vivo ell , idcirco id omnis generiscana-

lium corporis obllru6tiones , ac hasquidem maximeinveteratas,

tollit. Et ut breviter & fummatim dicam , hydrargyrum pe-
culiare prxfidium eft ad eos, qui omnimodas, coitum impu-
rum infequentes , poenas fufFerunt : quin etiam internecionem
minatur , immo & affert , omnis generis vermibus , pediculis
Scc. infe6tis.
V. Antequam aggrcdiar ad ea , quae de facultate argenti vi-
vi difputare decrevi dicam prius de affe6bibus , deque vermi-
,

bus, adverfus quos ipfum pollet. Quam ob cauffam multige-

na;, in corpore noflro fiant vifcerum obftru6liones, id indica-
vi Cap. de ferro, §. 3. Exponendi ergo fuperfunt morbi, ab
impura Venerecontradi, item ortus lumbricorum , de fingulis
paulatim in genere. Omnis morbus venereus eft contagiofus, Difputatio
& quicunqueeo laborat, contadu inficitur. Nam vix uUum proxima
exemplum medicorum annales fuppeditajit , quo planum fiat, "10^^.°^'^'"'
morbum hunc auomodo fuifle propagatum. Siquidem vcro medicisdi-
homines, contagione le contaminant, cum venereum aliquem ^^"^^***
affe6tum nancifcantur, neceffe cft, id ipfum,quod infe^tus cum fa-
no communicat , atqueabhocfufcipitur, conitaric ex particulis
volatilioribus > fixum enimquodvis, e loco fuo fecedere nefcit,
partim propter loci, cui inclufumelt, anguftiam, partim pro-
pter particularum gravitatem , partim propter firmam corpu-
fculorum cohasrentiam , ficut id incunctis, obftru6tionequavis
iEgri3,obfervare licet. Omne volatile autem vel acidi,vel alka-
lici generis eft. Hoccnunciatum,jamdefale intelligi volo: me
alias non fugiunt olea varia, 6caqua, quorum natura volatilis
eft , i. e. qux ad diflipandum exhaladumve apta funt 3 fed hu-
jufmodi , ut a pofteriore, quin 6c a priorc, probatur, vix auc
omnino non in mercurium agunt , aut nullam corrodendi vim
ci conciHant: qua tamen mercurium, fi intrinfecus, vel forin-
fecus di6tis affedibus medendi ergo ufurpetur , dotatum effe,
probat,faUva, ex ejus ufu acrior fa6ta, &oris interioria exulce-
rans. Quandoquidem autem evidens eft, &: interomnesChe-
micos convcnit,nulluiii alkali^ five id fixum fuerit, five volati-
Bb i le.
 1^6 LlB. III. SeCT.II. CaP.I. De HVDRAaGYRO.
te, fedacidum, vel rem aliam eo refertam, ut fulphur, ut vi-
ti-iolum 6cc. jus poteftatemque hydrargyrum- corrodendi , ei-
demquefeconjutigendi, haberej colUgoexhisprincipemmor-
borum, quibus argentum vivum remedio ell:,caufram,eireaci-
dum; quoinverfo, autfublato, aeger convalefcit.
VI. Etiamfi ftatuam acidum aliquod fal , 6c au6torem a£to-
remque morbi , ab impuro coitu contrafti , elTe noHm tamen :

credas B.. L. me opinariy hoc folum citra aliorum admixtionera

talia fymptomota , qualia oboriri folent , corpori inferre j fed
volo,ei infuper varii generis immixtas elfe particulas ; acidum
autem dominari , &
rerura poriri. Volatile utique hoe conta-
gium eft. Nam non modo ab impuro concubitu contrahitur,
fed eo interdum corripitur , qui propter infeftum cubaverir.
Hoc contagium poteft perdiu in corpore delitefcere, antequam
crudelitatem fuam in contagione contaminato exerceat j quod
Contagii indeaccidit, quia in remotioribus coi-poris partibus , glandulis
vcnexei fedes
grima.
pura cuticularibus , proftratis &c. corporis latebris inclufum
atque abditum latet, ac inibi hxret fermenti inftar , quod pri-
mum humores, illic degentes , de natura propria immutat,len-
toremque , quamquam virofum fpirent odorera , iis induciti
inde tarde e loco fuo raoventur , nifi tradu temporis , quum
potiorcra fc. huraorum partem fua contagione imbuerit fermcn-
tum , raajorera potentiam acquiliverint. Tandem raanifefto
apparet contagiura , 8c prout loca, apud quse coraraorabatur ,
Tdiprum
varios afte- diverfa funt , ita &
varia corpori vitia importat. Etenira fi
^uscorpoii virus venereura praeputio adhicferit , oritur cancerenoraa : fi
infeit.
in glandulas propeinguina fefe abfconderit, exiftunt bubones:
fi in proftatas fe abdiderit , Gonorrhoea, quara infequitur urinac
ardor, & acrimonia, fatyriafis 6cc. Scdemumipfa lues venerea,
qua nil pejus, nil miferabilius, execrabilius nihil eft Hu jus adven-
.

Inftantis
tum alia atque alia fymptoraata patefaciunt , ut puftulac paflim
luis vencreae in corpore erurapentes, dolores perioftium lancinantes, os nafi
cribriforme , uva corrofa , vel carie infe^la. Haec 6c fimilia a
prafticis monumentis prodita figna , miferandum aeque ac do-
lendum horum hominum ftatum , annunciant quem ad extre- -,

mum, Ci non tempeftive eis medicinam feceris , mors infequi-

tur..
VII. Ple-
 LiB.ITI. Sect.II. Cap.I. De Hydr.argyro. i97
VII. Plerique morrales ad judicandum fatis ingenii habcnr, dcorig^nV'°
aut fimulant: veruntamcnad reprehendenda alienadi6ta, &
fa- veuumm.
fta ardet omnibus animus ; nullum itaque dubiura mihi eft,
quin commune plerorumque vitium 6cvimmihi ilkturum fit:
tamen hoc non impediet , quo minus meam , de vcrmium gC"
neratione, opinionem , in medium proferam. Admonendum
itaque de ea le£torem putavi , quod vermes , aliave infecla non
gignantur in quibufvis mineralibus, aliifque rebus compa^lisj
quo magis enim res compa6la duraqueeft, eo minus vermium
generationi obnoxia eft. Eadem ratio eft rerum fimplicium.
Singulis quippe mineralibus, partim ob partium firmam cohas-
rcntiam, nec habitationem,ne nutrimentum quidem , vci-mibus
concedentibus , partim ob copiam particularum acrium tenella
vermium corpufcula deftruentium , locus non eft, nedum vis,.
infefta progignendi 5 poftulat enim quodcunque vivens, & ha- Quxres
bitationem, ubi vitam degat, 6c nutrimentum , undevitamfu- yji^iaent.*?
ftentct. Quo ampliores ergo quascunquc res habet poros, &
quo magis principiis facile diflblvendis , inque putredinem ab-
eundis, eadem refertaeft,eo raagis vermiculationi obnoxia eftj
quapropter regnum cum vegitabile, tum animale, diftis prin"
cipiis prxditum , cum raaxime verrainofum eft. Jaraautera u^
trura res in di£lis regnis verraiculentur ab ovulisinledtorura , ut
complures recentiores fapientix proff^eflbres contendunt , an a
putredine duntaxat , non facile dixerim} anirao namque ^egre
percipiraus , quomodo ubivis , ubi vermiculi progignuntur,
Num vcr-
ovula tantifper laterei vel per quam viam ibi locorum hacc de- mescxovu-
ferri, poflint, quin a ventriculo , plerafque ipfl immiflas resin- iisprove
"^*"^*
vertente , deftruantur ,. vel per alvum una cum caeteris excre-
mentisejiciantur, priufquam ad cor, vel adaliud vifcus, ame-
dicis verminofum rcpertura, devehanturj longifl^mura enim iis
ad hsec iter eft. Sic& poflto humorum circuitu vix ibi com-
morari queunt, quincontinuo a fanguine alluente e loco dimo-
veantur, ac proinde nufquam quiefcant. Et quoniam identidem
furfum deorfumque vertuntur , eam ob cauflam in cogitationem
meam cadere vix poteft, ut aliquod vitale animal ex illis produ*
duci pofliti fedratioflleat,necefl^eeft,ubi rerum teftimoniaad-
funti, effedum cernimus, at materiam exqua ignoramus. In-
Bb 5 terea-
 ip8 LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHydrargyro.
ubl maxi- terea rem putredini obnoxiam, xque ac ovulum aliquod , ma-
me vermes ^. "^. ^* i /rzr-
gignantur. teriam proximam calorem autem , cnuliam eflicientem ver-
:

mium elTe, mihi vero fimile videturj obfervamusenim ibipUi-

rimum vermcs gigni , quo res, adputredinem apta, fedemoc-
cupat , cujus generis ell unaquxque falcmodico, olei terre-
flrisfixioris, 6c aqua: fatis magna copia pricdita j ob modicame-
nim terrxque quantitatem , particulx non admodum fibi
falis

cohasrent,quare a calorecummaximedisjunguntur,6c,ut fupia

Libr. 1 1 .Cap. i .Tit.xvi i lAtputrefaSlione dixi,in novumcom-
pofitum convertuntur. Qiiadrat in hanc ufitatum, ac tritum,
phyficorum elfatum, corruptio unius efl alterius generatio.
Prout autem materies hsec putrefacienda diverfi generis efl j in
minima enim cujufcunquefuperantis, inquea6tumdedu£tiprin-
cipii , quantitate , confiflit faepenumero magna rei produftce
diverfitas ita etiam diverfi vermesin hac nafcuntur.
: AHus for-
m£e funt , qui in excrementis gignuntur 5 alius iterum , qui a
fudore incapite, prope inguina , 6c nefcio quotquot in locis,
nafcuntur. Singulis privatimque data efl figura , prout mate-
Dubita- ria putrefa£la omnifariam immutata fuerit. Ab ovulisautem
mus,quin mufcarum, fi lumbrici eenerispiimordiaduxifTent, neccfTeefl:,
omnis gene- _ ^ -.P .^
,, .
r .
-i
• -

lis vermesin cunctos vcrmcs , qui divcrfis in corporis partibus mventi funt,
corporehu-^
effe uniufmodi , aut unius form^ j quia cujufcunque animantis
ti, cxovuiis ovulo, fecundumrecentiorumquorundamopinionem, totaani-
wmm tr^- mantis, quod tale pofuit , forma impreffa , vel in eo delineata
ham. latet. Nec cauflari prastendereque aliquem pofTe , mihi per-
fuadeo, ratione nutrimenti,vel loci, ubi gignuntur vermes, o-
vulum polTe diverfimode immutari. Namqucmadmodumovum
gallinaceum aliam formam haud nancifcitur, fi autanati, aut
anferi, aut cupiam alii avi ad incubandum fupponatur ita -, &
quicquid ex mufcac ovulo provenit , non degeneraturum , pu-
to , neu formam naturalem amiffurum , etfi ovulum aho atquc
aho in loco exclufum fuerit. Eadem ratio nutrimenti efl, fed
de his fatis a diverticulo hydrargyri facultas efl repetenda.
:

VIIL Sincerum argentum vivum pondere aliquot unciarum

Guipiam , alvum fupprefHim fubducendi ergo, ad devorandum
datum , ob globulorum flexibihum lubricorumque in mutuos
"amplexus ruemium gravitatem , a jugi inteflinorum motu j?^-
riftaltico
 LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHidrargyro. 199
ad anum protrufum , fimul excrementa , in ipfis
riftaltico
contenta, propellit, &
una cum ipfis inviolatum eventreexit,
Verum fi id prius , five rei pingui immixtum , fiveare , acido
dotata , inminimos globulos redaftum , tunc parva ejus pars
magna molitur. Equidem aliquismihi objicere poteft, plera-
que ex argento vivo compofita remedia, ope acidi cujufpiam
confici: quaej cum ita fint, & ipfis nonnihil acidi adhasreat,-
ideo fruftra, ac fine caufl^ a^groto dari, acidum principem mor-
bi cauflam. feu convertendi, feu educendi gratia. Verumenim'-
vero ei refpondeo , plurima ex hydrargyro confecta remedia,
ut mercurius dulcis , turbith minerale 6cc. non efle adeo a-
cido referta, ut nonmajor ejus portio ipfis adjungi poflit. H^c Hydrargy-
ergo , five intrinfecus dentur , five extrinfecus cuti infri<5ta ^ '" corpou
per meatus cuticulares in mafiam fanguinis, famulante hu- agcHtjiwio.
morum circuitu deferantur , quodcunque acidum , prout ma-
gnes unamquamque ferri particulam, ad fe alliciunt , feque in
ejudem falis poris occulunt j vel acidi fpicula globulis mercu-

riiadhaerent, ac fe in ipfosabdunt: perinde enimefl:, utcun-

que aliquis eorum agendi modum mente perceperit. Siquidem
vero magna hujus falis quantitas iis adhacrere folet, indefit, ut
hydrargyri globuli , ob plurima^acuta prominentia acidi fpicu-
la, valde acres fiant , ipfius hydrargyri cotrojivi particulis haud
multum abfimilesj cujufmodi, filegecircuma6tushumorumad
du6lusy^//i;^/^j deferantur, falivam valde acrem efficiunt 5 qu£e,
cum talis evaferit, palato,linguae,imototi ori, tumoremquen-
dam 6c ulcerationem dentiumque labe fadionem inducit. Hic
,

falivx affluxus tamdiu durat, quoufque omne noxiummorbum

efficiens, vel ipfum argentumvivum, e corpore eduftum fue-
rit. Sin autem in primis viis acidum delituerit , tunc hoc cum
mercurio junftum, alvum ciet: quale fymptoma nonnunquain
rnlivicfluxum infequitur, fed tum plerumque aliquid mali por-
tendit , quia deje6tionem immodicam , unde segrotans quam-
maxime debilitatur , inferre folet. Sed, fi inteiTallis ejufma-
di mercHrialibus utamur, mafl!am fanguinis ab acido dcpurgandi,
vel obfl:ru6tiones, non adeo [nvctei'atas , referandi caufla, tunc
haec rariffime faliv^ fluxum^i fed plurimum alvi dejedionem,
vel vomitum , diaphorejin verof perraro , ciere folent, Viden-
tur
 200 LiB.III. Sect.II. Cap.I. De Hydrargyro.
Terqus tur cnim globuli mercuiii , ob fibi conjunctum fal, grandio-
tum%Yv^um' i'es facti , ut per meatus cuticulares foras e corpore eliminari
imprimisc pofTent, fcd pcr magis patula loca , ut per alvum , perque du-
"
ceumur. ctus faliv^fecretioni deflinatos,exitum liberum inveniunt. Cx-
tprum hoc mihi maximam admirationem movet, quod taiKil-
lum argenti vivi emplaflro, vel unguemo immixti , corpori
extrinfecus applicati,nomiunquam loleatcopiofumfalivsefluxum,
maxime vero in eo , qui acidis humoribus abundarit , vel aci-
da cdulia comederit , vel vina aurtera biberit, excitare: utob-
fervavi in nonnullis , quibus parvum emplaftrum de ranis cum
mercurio appHcatum erat.
QaiitMey. IX. Plcraque mercurialia ^ cum intrinfecus ufurpentur,ob-
cHT^iiavii- tinent facultatem quadantenus corrodendi , fc. ob di<5tum
fibi

affeiant, c veftigioconjun6tum acidum cujusquahtatis cum fiant, haud

:

segre cognofcere &perciperepofrumus,quapropternecem lum-

.bricis aliifque infe6tis afferant. Quod autem necem nobis ipfi
non confcifcamus, admirandumnoneft, fi perpendamus modo,
quod noftra corpora prs; animalculorum corpufcuhs tenellulis
robufliora fint atque grandiora. Nonne itupemus ? cum vide-
mus pauca admodum grana fublimati corrofivi magnum animal,
minutila hxc infe6ta miUies & ampHus magnitudine fuperans ,
interimere. Quidni -& centefima pars mercurii , itidem corro-
frja fa6ta, magnae lumbricorum turb^ beilum intcrnecinum in-
ferrepoteft? Sicetiamargemumvivum, ungucnto immixcum
equidem corrofivurn non fit j fed ejufmodiquaHtatemtra6tu tem-
poris fortitur, fi particuue qu^dam acidac, quae una cum cse-
teris omnis generis particuHs per cutis poros continenter expel-
luntur, cum ipfo fe confociaverint.

ARTICULUSL
Argentt vtvi ftirificatio.
Quippe mercurius ab impoftoribusaHquando adulteratur, aut
cum e venis exco6tus, non fatis purus invenitur, ea de
cauila multas multi ejus purgationes inftituerunt. Si terreftres
foHdicque metaUiciE particula: ei immixtac , per corium expri-
mendo tunc poteft purgari > cujus per poros mercurii globuli
pro'-
 LiB.ni. Sect.II. Cap.I. DeHydrargyro. 201
profiliunt , reflantibus in eo folidis particulis. Si velfal, vel
oleofum quoddam adh£ererit , illumque confpurcarit , tum lo-

tura aceto faleque inftituta , fincems redditur. Sed fi plum-

bo, ftanno vel bifinutho,adulteratus, cujufinodi ei ufque adeo
adhserent , ut neque lotura , neque exprefiione , ab eo rejungi
queant, tunc oportettalem mercuriumretortse, cuifi]uamavel
fcobsferri, feu calx viva immifia, indere, fimulquedebitardc-
llillationi fubjicere, ubi mercurius vivus in vas fuppofitum, a-
qua ad mediam repletum decidet , pars etiam cjus retortae col-
lo adhserebit. Hydrargyrum finitaoperatione colleftum vel la-
vando, vel exprimendo purgabis. Ignem fatis intenfum rctor-
tx aptes, velim, alias non pauca mercurii portio in ea remane-
bit , cujus infcienter ja6turam faceres. Cjeterum, fitaedeatte
nec laboris , nec fumptuum , le6tifiimus tibi erit mercurius
fi illum cx cinnabari rcfufcitaveris ; vel e vena fua , ope defi:il-

lationis elicueris. Refiifcitatur e cinnabari , fi huic pares portio- Hydtargy-

nes falis alkali fixi , vel falis tartari, vel cinerum clavellatorum nTadcU-"^"
addideris , ac fimul, ut modo di6tum , defi:illavcris inqua«ia«'^«:

opcrationc fal aikali portioncm fulphuris, mercurium ligan-

tem , invertit , quare tunc hic (ux fpontis fit , &
nativam for-
mam reeuperat.

ARTICULUS 11.

Argenti vivi pracifitatio , unde

I. Mercurius prxcipitatus per fe.

Recipe mercurii vivi optime depurgatiq.v. phiolx planum

fundum habenti injiciatur , inque fornacc fupra lampa-
dem ardentem , vel &
in arcna , per menfem digcratur , pri-
mum lcni calore, in fine autem aliquantum intenfiorc , ufque mer-
curius fub formapulveris appareat. In hac operatione tantum ab-
cft, utparricula; ignis olcofas , quae nimis crafile funt, vitri poros
pcrmeent,ut potius fint luminof^,uteas Hombergio dans lesmemoi'
resde VAcademie des Sciences annee 1700.^5? 1706., appellare pla-
cuit, quae interponant adhsereantque feglobulisargenti vivi,ei-
Cc dem-»
 302 LiB.III. Sect.II. Cap.I. De Hydrargyro.
demque concilient formam folidam , 6c nacuram quadantenus fi-*
xam. Quid? quodidem au6torafrerit,di6tum prsecipitatum in-
tenfo igniexpofitummaximaexparte in aeremquidemaba^tum,
perjugcm yerum remanfifTe eranum metalli folidi fixi ; quod , cum ul-
rummetaiii tcriusopc radiorum lolis, globovitreolulceptorum, uftumfue-f
iogencxl-^'
converfum fuifTe in corpus quoddam terreftre, lcve, ca-
^'^^'

tiu, vernorum.

1 . Prsecipitatus officinarum.
v^. mercurii vivi q. v. diffolvatur f. q. aquae fortis ordinarice,
quac eft ipfe fpiritus nitri: vel li mavis, fpiritus nitrij diflblu-
tus retort^ vitre^e immittatur, ac abftrahaturab eoperdeftilla-
tionem fupervacua aquae fortis quantitas,in fine intenfiorem ignem-
, donec confpexeris nonamplius fumum rubicundum prodi-
facias
re,velquoad retortsecolloviderispulvcremflavumadhserere. In
vafe refrigerato invcnieshydrargyrumfriabilerubri coloris. Im-
Aljutnntur proprie loquuntur, quihuicnomenpraecipitatiimponunt. Nam
qui'hu%°- nuUa in co praecipitatio fitj fed tantummodo coagulatur, vel
modimer- fpiftatur. Particulse fahuce , mercurio interfperfce, in caufTa
cunum prs- A ^ . . n • •
i • -

cipitatum luut , ut micct li autcm .*

jufto majorem ignem apphcave-
appeiiaiu.
j.J5^ aufugiunt illae cx parte maxima, fuperftite pulvere noii
fplendente. Quinminusobfervandumeft, quod, fiaquafortis
de acido vitrioh participaret, flavum inde mercurius colorem
contrahet quia in deftillatione aquae fortis leviores particular,
:

cujufmodi fpiritus nitri funt, primum abibunt, remanentibus

fixioribus , olei vitrioU fcihcet , ruborem mercurio haud infc-
rentibus^

Vires^ dojis,

Tntrinfccus eo nonnunquam varii utuntur , ad fahvas fluxum

promovendum , quin Sc ad fanguinis reiiquorumque humorum
depravationem corrigendam. Dofis j. ad v. Extrinfecus
a gr.
potius ufurpatur ad detergendum , 8c mundanda quachbet ulce*
ra inveterata, fiftulofa, venerea 6cc.

3. y[s,XQ,\xn\xs cofineticus ^ vel prxcipitatus albus.

3^. mercurii vivi q. 1. diflblvatui* f. q. aquae fortis , folutionij
qua-»
 LiB.III. Sect.TI. Cap.I. DeHydrargyro. 205
<]uadrupla lymphaeputealisquantitate dcbilitat£e,affundaturmu-
rise q.l. ficque prsccipitabiturmercurius albi coloris, prascipi-
taturn mercurium iterata aquas affuiione dulcctur , poft in ae-
rc ficcetur. Si aquas, ab edulcato mercurio affervatae, inftil-
lavcris alkali quoddam rolutum, v.g. Cineres cavellatosinaqua
folutos, quoufquenonampliuseffervcfcant, prsecipitabitur tum
hac aqua abfcondita portio colore fpadicis.
rcllans mcrcurii in
Salis communis enim particulse, quanquam mercurio, dum ex Saicom-
parte conxrent , impertiant gravitatem , unde quiedam ejustotumhy-
portio e poris aqux elabitur; tamen acidas aquae fortis pcnitus
fbt^HS^-
inverterc ncfciunt: quippe cas ipfce cx alkali & acido compofi- tifoiutum,
txfunt. Proindc, ut acidum, quod etiam nunc argento vivo P"*^'^""*

adhseret , prorfus invertatur , atque adeo mercurius a compe-

dibus fuis liberetur , addimus alkali aliquod , quoufque nullac
amplius effervefcendi aftus oboriatur. Quandoquidem vero in
qualibct acidi cum alkali conjunftione , prout fupra Libr. i.
Setl. I. Cap. IV. axiom. vi i. indicavi , femper qusedam terric
indiffolubilis pai^s ad fundum vafis prasceps cadit, eccam cauf-
fam , qui flat , utaugmentum pondcris in quibuslibet rcbus pr^e-
cipitatis nancifcamur, quod 6c evcnit in hujufmodi hydrargyri
praecipitatis. Ita etiam color cujufcunque prascipitati mercurii Ratiotie

variat ratione falium pra^cipitantium , vel globulis mercuriali- iTJmrfoiu-'

bus fefe interponentium , particulis ejus fulphureis aliam atque ^'.?"i mercu-
aliam pofituram , 6c, quod confcquens eft, diverfum totum a lumjmetgit
priori luminis repercuffum , inferentium. Alkalia enim ful- etiampuivis
phuris oleofifve rubicundum , acida vero albicantem, affcrunt
colorem ceteri verocolores oriuntur ab admixtis mcdii gene-
:

ris falibus , nimirum plus minufve acido faturatis. Cujusrci pe-

riculum facere poffumus in mcrcurio fublimato corrofivo, in a-
qua diffoluto; velmcrcurio vivo aquaforti foluto, cui, diver-
fasin partes divifo , omnisgeneris falia fi injiciantur, diverfum
faneab altero in unaquaque mercurii pra^cipitatiportioneoffen-
des colorem.

Vires^ ufits^ dofis.

Intei*ius datur ad vermes necandos, 8c tum, femini fantonico
aliifve antielminticis immixtus , in ufu eft. Sunt qui ipfum fuc-
Cc i co
 2,04 L^B.III. SeCT.II. CaP.I. DEHyDRARGyRO.
co glycirrhiza^ immifcent , &pilulas ex bis poftea conficiunt,
quas magni faciunt ad affefhis quofvis ab impuro caitu contra-
6i:os. Exterius non modo ad faciem fucandam , verum etiam
ftcit ad omnis genevis puftulas faciei, adfcabiem, ferpiginem
aliaque ulcera venerea fananda. Rebus aut pinguibus aut aquo-
iis immixtus folet afFcdas parti applicari. Dofis a gr. v. ad ^Q,

4. Mercurius pri2cipitatus viridis.

^. mercurii vivi §iv. diflblvatur f. q. aquzefortis : in alio va-

fe cupri ^f?. immitte, quod etiam f q. aqujefortisfolvatur, u-
trseque folutiones confundantur, poftea in olla lapidca ad llcci-
tatem decoquantur. N. Color variat, prout majorem autmi-
norem acidi portionem, ex di6bisrebus pepuleris-, virentadmo-
dum, fl acido abundant: albicant quadantenus,fimodicum aci-
dum adeft fin vero id ipfium maxima ex parte aba6tum,re-
:

, ftans materia erit badii coloris. Sunt, qui jubenthuncmercu-

<le prxcijka- i'ium , ut magis a fordibus depurgetur, atque ideo efficacior ef-
'ovitidicum f^j; ^ accto dcftillato difTolvi , per &
chartam colatum , denuo
lato purifi.- ' fpiflari 5 fed fruftra hunc laborcm reperictis fufceptum , ( i
cando.
^^j^ rnej-cunus aceto deftillato non tabefcet , nifi plurimis
j.^|-g

adhuc fcateat acidis aquaefortis particuHs j hse enim ipfi auxiho

funt, uttabefcat: (2) demus didtum mcrcurium , ob complu-
res aquae fortis particulas ope aceti diftelkti pofTe in fluorem re-
digi, nonne pera6ta coftione nobiserit idem mercurius ? quo-
niam acidum volatile prius fugam tentat , fuperftite fixiori , Cc,
aqua fbrti , quae etiam fefe in fugam dedifTet , fi modo calor va-
iidioream iu'fiflet.

Vires^ njlis^ dqfis

Maxime facit ad gonorrhoeam , in primis vimlentam , ubi

extrado diacatholico 6cc. vel terebinthinse coftse , gummi li-
gni guajaci &:c. morbo convenientibus rebus, immifcetur,^ ac
pilulac ex his formantur. Dofis a gr. v. ad gr. xij.

5. Mercurius praecipitatus aureus.

iji. auripuri putique 5f$., diftblvatur f.q. aquseRegia:, ib-

lutio feorfim afTervetur. Sic 6c cape mercurri vivi liij. diflbl-

vau'-
 LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHidrargyro. iof
vantur etiam feparatim q. f. aquse fortis j confundantur utriuf-
que folutiones, & retortae vitrcic inditoD deftillentur,utmosefl:y
ex arena, ufquedumcrafTa aliqua nebula infurgere coeperit} quo
confpe6to ignis auferatur , 6c materia refrigerata f q. aquse edul-
cetur , poftea ficcetur. Siquidem nonnihil merciuii in aqua,
pro edulcanda materia adhibita, latet, eam ob cauffam moncoy
ut, ancillanteprsecipitatione, ope alkali inftituta, fibiquifque
hujus copiam faciat, ut ne illum infcienter abjiciat.

Viresy dojls.

Complures eum ad luem veneream , atque (ingulos , qui impu-

rum concubitum infequuntur aff^cdus profligandos , laudibusad
coelura extoUunt: agit autem,ut fuperadi6ta£,ex argento vivo
eonfe(5biones, alvi deje<Sbionesnempe, aut , fi quis multum ac diu
ufus fuerit, faliv^efluxum, ciendo. Dofis x gr. ij. ad gr. vij.

6. Febrifugum Riverii.
i^. Vitri antimonii Hyacinthini 5] , folvatur f. q, aquse fbr-
tis: in altero vitro hydrargyri |iij. f q. aquse fortis folvantur:
in tertio vitro auri obryzi \^. f q. aquas regis diflblvatur. So-
lutiones cucurbitae infundantur , &
fiat earum deftillatio, do-
nec videris lateribus cucurbitje pulverem adhasrere. Materia
in cucurbita reftans refrigcrata f q. aqu2e edulcetur aqua au- :

tem , qua pro edulcanda materia ufus es , f q. ajkali fixi prae-

cipetetur , donec fcilicet aqua non amplius turbida fiat. pulvis
prjEcipitatus , 8c edulcatus ficcetur , &
cum paulo ante di6lo
pulverc itidem ficcato permifceatur, fuper quo deinde aliquoties
alkohol vini deflagret.
N. Au6tor quidem , 6c qui ejus veftigiis infiftunt, capiunt jadiciam,
florum antimonii &vitri antimonii fingulorum unciam femis: ^«qi^orun-

fed hsec forma quidcm, fcd non virtute,differunt. Qua£; cum busVfruftV»
ita fintjduplum vitri accepi. Dcinde jubcnt menftruum duo- {.^^"iii^coR-

decies a matei'ia folida cohobandiim 5 fcd labor hic fupervacuus fu£cepti$,

cft , fiquidem fi moleculis folidis prima vice f q. acidi cohasfe-

rit, id nonfiet altera, tertia 6cc. vice. Pofth^c volunt mate-
riam pcr trihorium igni rotcs i. e. aperto ,
.^ imponi. Scd,
quamvis crucibulum operculo luto obdudo bene muniatur, ta.-
Cc 5 mea
 2o6 LiB. III. Sect.II. Cap.I. De Hydrargyro.
men mercurii aliquota portio , per lutum quod ardorc dehi- ,

fcit , cujus rei materiam peradla uftione ponderans

abigitur :

convincetur. Tandem abjiciunt aquam , quam pro materia c-

dulcanda adhibuerunt , in qua tamen omnis generis particula;,
& in copia quidem, latent , quseque 6c ufum habent , quarum
imprudentur daranum faciunt.

Vires y u/iis^ dojis.

Abigit quaslibet febres intermittentes , in primis fubrnovec

quartanam. Dofis a gr. v. ad x. quibus pro re nata tandundem
lcammonei fulphurati admifcctur. Ante acccfiiim febris dan-
tur per fe cum Uquore aliquo vel confei-vse, vel fyrupo alicui
immixta- N. Idem remedium defcribitur ab Ernefto, Tra-
ftatu de oleis deibllatis , quem videas Hartmanni praxi chi-
miatricx fubjun^tum. Vocaturautem ab eoTurpethummine-
rale, velaurumvitseTheophrafti, quodarcere, ait, morbum
gallicum, hydropem, epilepfiam 6cc. mala defperata.

7. Turpethum minerale.

N. oicum ^- mercurii vivi q. v. diffolvatur f q. olei vitrioli , vel aqua

vitrioii tarde fortis noftra mcthodo parat^ , folutus retortae immittatur, acab
Jum"coiTo-'" eo fupervacua olci quantitas deftilletur, donec fubfidere vide-
dit, bis mercurium exficcatum albi coloris, cui in retorta refrigerato
afFundatur aqua tcpida , ficque e velligo particulxfahnae vitrio-
liin ea tabcfcunt 5 mercurius autem ,ab acido vitrioli in a<5tum
dedu6lus fub forma pulveris lutei coloris ad fundum decidet,
qui etiam atque etiam afFufione aqua: edulcatus, hinc ficcatus
afi^ervandus. Quandoquidem aqua fortis noftromododeliillata,
nt infra fufius demonftraturus , propemodum cx parte femifle
olei vitrioli conflat, idem itaque turphetum ea ancillante adipi-
fcimur , ac fi iltud oleo vitrioli folo confe6tum efl"et quod ex :

eo apparet, quod fi retortae fuperiorem partcm, arena minime

ftratam pcrfpiciamus, videbimus , primo fpiritum nitri avolare,
quem dignofcimus ex vaporibus rubris j quin 6c fi ejus nonnihil
prope mercurium reflaret , hic dubio procul rubri , vel flavi fal-
tem in retorta confpiciendusforet coloris j fed eum omnino fuif-
fe propulfum , habemus pro ccrto, ubi vaporesalbi infurgerein-
choa-
 LlD.III. SeCT. II. CaP. I. De HlDRARGYRO. 20/
choaverint , atque mercurius maffe albicantis inftar in fundo
fubfederit , qUcX f. q. aqux difToluta , ut fupra dixi, in idem
turpethum abit, non viribus , ne dofi quidem, a priori diver-
fum. N. Compendiariaad turpethumconficiendumvia, hxc utTurpc-
cft.
nas ,
Cape
ri-° argenti vivi q. v. difTolvatur
11 IJ
lolutionem oilx lapidese immitte
• •
f
,
q.
•raquse fortis ordina-
rj
aque lupertundc i .
^^^"} '"^"^"
rale brcvi
olci tempore
vitrioli, donec non amplius efferbuerint,vel donec confpexeris *^j°"^^"*^'^'
jam nuUum vaporem rubrum infurgere , poflhxc decoquantur
ad ficckatem. Cocuionem rite efTcfaftam, agnofces, fi pau-
lulum ejus aquse immifcueris , 6c confpexeris pulvcrem flavum
in fundo delabi perge tum, ut fupra indicavi. Aqua, qua pro
:

cdulcando turpetho ufus es, non oportet abjici fed ei inflil- -,

les alkali fixum aqua folutum, donec fere effervefcentia cefTet,

ficque videbis magnam pulvcrisflavi quantitatem, prercipitari,-
qui efl idem turpethum , quod edulcatur , ficcatum priori &
permifcebis. Si forte nimis alkali inflillaveris,pulvis emerget
coloris flammeoli , quem autem rurfus invertere potes , ut lu-
tcus evadat , fi ipfi paululum olei vitrioli affuderis. Quoniam
aqua; fortis ocyus, quam oleum vitrioli, argentumvivuraexe"
dit} ea propter illam adhibui.

Vires^ ujus^ dojis.

Surfumdeorfumque purgat, falivse fluxum movet, quare e°

tiam peculiare remedium luis venere^, &fingulorum eaminfe-
qucntium fymptomatum efl:. Dofis a gr. ij.ad vj. Si eo uti
velis ad falivse fluxum cxcitandum. Capctumturpethi minera-
lis gr. XXIV. ccrufTae antimonii ^ij. M. f. pulvis in fex panes di-

vidcndus , cujus prima die dentur duae dofis , altcra tres 5 &
fi non oborietur fiuxus , qui tamen plerumque
tertia die fblet,
detur denuo una aut altera dofis, donec fatis fuerit.

8. Mcrcurius diaphoreticus Jovialis.

Anfam //f/?»^?»?//^^ dedit inquirendi in mercurii vt\fixionemj
vel deftru^ionemquoniam fummas hujufmodi confe6to
,

attribuit vires. Monet quamdiu mercuriusre-

infuper, quod
,

vivifcerepoffit,tamdiu viri bcni rcmedium non fit. Pleraque au-

tem ex eo nobis cognita parata nonmodorevivifcunt, fedetiam
cuni
 2oS LlB.III. SeCT.II. CaP. I. De HrDRAROYRO.
cum igni fortiori admoveantur , avolant. Igitur, quum prx-
dicato Hellmontu fcriptis per senigmata tradito remedioplerique
latro Chimici careant , multa multi prodidere, tentavereque,
li non prorfus fixum , aliquatenus tamen eum ut fixum reddc-

rent; verum unulquifque, cum fe auribus tenere lupum credar,

longe fallitur opinione. Nam non mihi dubium eft, quinis,
qui probitatem quandam & ingenuitatem prse fe fert, aperteSc
ingenue confefliirus fit , fe nec tot infignibus laudibus ad ccelum
elati remedii , nedumrei, exargento vivo confe6l£e, ignisvim
^adiciura prorfus cludentis, unquamfuiflecompotem. Suntequidemnon-
^'^fixat"^^'
""^^^5 qui au(51:oritate P^r<^f^^ freti,putant, mercurium, fi aliis
metallis admifceatur , abhisirretiri,implicariqueufqueeo , ut,
ob fibi adh^erentesmetalli ponderofas particulas, ad avolandum
minus habilis fit 5 verum fi quis unamquamque mercurii prxpa-
rationem, autfalibus, aut metallisfigendicaufiaadhibitis, per-
fe^lam, non aurificis fi:atera, fcdquadam modo populari truti-
na examinaverit , agnofcet finedubio,mercurii portionempeni-
tus avolafle , reftare autem ut plurimum corpus , quod illi addi-
tum fuit. Probat fententiam nofl:ram , fidemque facit paulo
pofl; defcribendus mercurius diaphoreticus Jovialis, qui, five cum
fulphure mixtus,fi ve folus, igni intenfo expofitus fuerit, CcCe in £11-
gamdat, reIi6topIumbo candidoinpulveremconverfo. Eadem
reliquarum argenti vivi compofitionum efl:. Pcriclitatus qui-
<lem fum in falibus mercurio conjungendis fcilicet eum f. q.
:

aqu^e fortis, fa£bie ex paribus portionibus olei vitrioli , & fpiri-

tus nitri', difl~oIvi , deftillavi ab hoc fupervacuam aquae fortis
partem, quoufque utpote mercurius formam folidam fueritnac-
tus : hunc crucibulo inditum , ignique fatis valido per aliquot
horas impofitum liquavi , (colliquefcebat autem, cum cande-
fieret, falis alicujus inflar,) quem igne exemptum acrcfrigera-
tumreperi pondereparumimminutum^&delibatusmihi videba-
tur non adeo acris faporis j verumtamen poftquam ei aquam fer-
vcntem fuperfuderam, in pulverem flavum, turpetho fuperiori
prorfus fimilem , (quantumvis antea rutili eflet coIoris,compagii^
quedurioris,) convertebatur , qui in ignehaudqiiaquamperfifte-
bat. Ex his di6lis efiicitur,falianonpcrfe6i:ecum hydrargyro co-
pulari, nec id ipfumadeo inverterc ,utnoaauxiliantibus vel fali-
bus
 LiB.III. Sect. II. Cap. I. De Hi:drargyro. lop
bus contrariis , ut alkalicis , vcl igne duntaxat , refurcicari pof^
fit. Neque vero ftabilitatem acquirit, tametficum fale medio Mereutii
V. g. cum fale, a deftillatione fpiritus nitri cumoleovitriolipa- ra^oTr*^'^
"^^'

rati, refiduo, artificiofe permixtum fuerit j qualisquidemmo- junftio^

derato igni impofitus facile liquefcit, 8c poteftefFundi inftarfa-

lis prunellse, verum exhalantesmagnaincopiaatrivaporespro-

dunt inftabilitatem ejus fed hacc ha6tenus , tradenda jam eft

:

confe6tio fupra di£ti mercurii diaphoretici Joviahs: quse hoc

pado inftituitur. Stanno liquato , ab igne remoto adda- &
tur tantundem mercurii vivi, commifceantur, ac ad refrigeran-
dum effundantur , f q.aqusefortis poftea diflx)lvanturi & quia
ftannum laxiores majorefve porosquam mercurius , habet,
,

indc accidit , ut affufa aqua fortis primum magna vi ftannum

corrodat incredibili celeritate > quo cprrofo mercurius maxima
ex parte iterumvivus in fundovitriconfpicitur, qui ultimonon
tantam efFervefcentiam ciendo diflblvitur. Utriufque folutio-
nes , in frigidam efFufx , praecipitantur inpulverem album, a-
quaedulcandum, hinc exficcandum,
F^resy ufus^ T>qfis.
Dubiam incertamque m
Medicina facultatem habet. Dia-
phoreticis fingularibus admixtus, fudorem ciet. Res acidodo-
tatas ipfi non admifceas , alioqui vel vomitionem vel alvi dejc-
6tiones, vel utrafque fimul , ciebit. Sic &f^penumero, fieo
crebrius quifquam utatur, falivse fluxum, uti rehqua ex mer-
curio confe6ta folent , excitabit. Submovetquoquefebresquas-
libet intermittentes. Dofis a gr. v. ad jfj.

ARTICULUS III.

Hydrargyri Jublimatio ^ unde

I. Mercurius fublimatus corrofivus.

Vario modo
conficitur, in eo tamen omnes conveniunt, ut
argentum vivum additione faUum , prsecipue communis,
extingui, ac fubHmari debeat , v. g. (<t) Cape mercurii vi-
Dd vi
 2IO LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHydrargyro.
vi q. V. diflblvatur f. q. aquse fortis cujufcunque compofitionis j
afolutione, cecurbitae indita, deftilletur fupervacua particula-
rum acidarum portio. Nempe donec mercurius ficcefcere inci-
piat5 excmpto admifce parcm partem {alis com-
cui cucurbita
munisdecrepitati, commixta cucurbitxtcrrcje, vel vitreas in-
dita, ac fuperpofito alembico vel ex arena, vel igne aperto. f,
a. fublimentur ufquc alcmbicum , fcu aliud fublimatorium vas,
frigefieri fentias , atque confpicias nuUos amplius fumos infur-
Gwifeftio gentes j finita operatione , mercurius , lateribus vafis fub for-
Sbiimati ma folida adhaerens , eximatur. ( ^ ) Recipe mercurii vivr
oojrcfivioi-
ixxxv. mcrcurii fublimati corrofivi |iifi.nitri , §xvj. faliscom-
«tiaaria^
munis fufi vcl decrepitati §xxx. commifceantur bene , quouf-
que mercurius cxtinguatur, quibus peraftis addatur infuper vi-
trioli adruborem calcinati, velcapitismortui aquae fortis ^l. in
pulverem omnia trita , mixtaque vafis fublimatoriis idoneis im-
mittantur , ac fecundum artis prascepta fiat mercurii fublima-
tio. Cacterse mercurii , ut exedcns fiat , fublimationcs , fere
in his conveniunt, prasterquam quod quandoque unius alteriuf-
ve rei modo plus, modo minus, addatur.

VlreSi ujits.

Interiusrarifiime, quia prsefentifiimum venenum , &quam-

maxime cuti6ta exeft , folct ufurpari j attamen nonnunquam
temerarii aliqui eo ufi funt ad granum unum , aut alterum f q.
aqu2e dilutum. Sed quoniam tutiora , ex mercurio confeda,
nobis remediafunt merito crgo ab hujus interiori ufu abhorre-
,

mus. Verum locum quandoque in medicina habct ad

exterius
carnem fupcrcrefcentem exedendam , fcabiem impetigenefque
&c. depellendas. Perfe f q. aquje difiblvitur, autinfuper ipfi
immifcetur nonnihil mercurii dulcis tenuiter triti, qua mixtu-
ra, linteofufcepta, parsafte6b, femel atque iterum ac f^pe in
dies humedanda eft.

.^TIO-
 LiB.III. Sect.II. Cap.I. DeHidrargyro. 211

iE T I O L O G I A.

Admifceri adhcerercve quammaxime folerc omnis gcneris a-

cidahydrargyro, pauloante fatis fuperqueoftendi.-impra:-
fentiarum fupereft natura hujus mercurii illuftranda, &
indi-
canda res, qua^ ipfi tantam talemque mordacitatcm &
acrimo-
niam impcrtiat, utrcferri meritiftimo inter res venenatas &pe-
ftiferas poftk. Veteres & prifci fere omnes, qui Chemias pe- Difputati»
riti , atque in ea inclaruerunt , adfcripferc acido , cx vitriolo de rc qu* ,

edud:o,prxcipue vim acfacultatemcorrodendi 5 fpiritum quippe, vcfmaximc

veloleum , (voca ut mavis perinde enim eft,) ex eo deftilla- ammonum
tum , compererunt plurima duriora ftbi obviam facla corpora
corrodere: ex eisitaque conjcfturam fecerunt, quod ille dun-
taxat fit rerum acrium & exedentium potcntiflimus.. Atquo-
niam ejufdcm qualitatis non funt cxpertcs cseterorum faliumfpi-
ritus: meac partes igitur funt, ut declarem cujufnam falisparti-
culas cum mercurio frcquentifi^ime hofpitium faciant. Si ni-
trofse , fi vitriolica^ forent , tunc fane mox dicendum arcanum
corallinum asquc corroftvum^ albumque,ac fublimatushicce, ef-
fet} atqui nec talem corrodendi vim, etiamfi ex vitriolo nitro-
/que tantum natales duxerit , ne colorcm quidem , (quia illud
plerumque rubri coloris ) in illo , qualcm in hoc , offcndimus.
Quae cum ita fint , apparet cx di6tis mercurium peftiferam fa-
cultatcm ncu a nitro , neu a vitriolo , fed ab alio impetratum.
Ut autem pcrfpicuum fit,conftetque inter omncs,quae resmer-
curio tam magnam acrimoniam inferat, animo priusimprimen-
da eft natura falium acidorum. Chemia enim duce dehis nobis Addtun
compertum cft ,' aliud aliolevius efle , atque aliud aliud e folidi aiiudaiio
.*, / . '
p
. . graviuseu.
.

pons locoque ante occupato, quum invicemmixta, cC igni ex-

pofita fuerint , cxtrudere folcre. Exempli caufia , a:rugini fi
affunditur fpiritus vitrioli, prodit primo merum acetum deftil-
latum> fi autem intenfiorem in fine, quam par eft , ignem ad-
moveris, infcquetur acidum quoque illud vitrioli. Eademcon-
ditio eft aqujE fortis cum olco vitrioli commixtas: ubi primum
fpiritus nitri ,deinceps vitrioli oleum, e vafe acalore propelli-
tur. Nec differt ab illis fal commune olei vitrioli additione
1 Dd dc- .
 212 LlB.lII. SeCT.II. CaP.I. De HYDRAaGYR.0.
, in qua operatione primo
deftillatum falis fpiritus progreditur,

quem, majore igne ufus fueris, fequitur liquor vitrioli acido

fi

contaminatus fcilicct, fi nimis olei vitrioli fali communi addi-

:

Acidum dcris. Qu2£ cum ita fe habeant , acidi , qualenam mercurio fe

nu^p^j^^ipue adjunxerit, & prompta invcftigatio. Nempe mercu-
facilis eft
iiydrai|yro j-io cum
falc communi, nitro & vitriolo mixto falis fpiritus , tan-
lam^Lpoi- quam levior a graviori vel vitrioli vel nitri acido e porisalkali
^- pellitur, qui deinde cum mercurio , volatili etiam natura praz-
dito , conjungens ab igne furfum evehitur , ac conftituit id,
fe

quod fublimatum corrofivum vocamus. Nam uterque tum mer-

curius , tum falis communis acidum , non adeo intenfum ignem
ad eveftum vel afcenfionem fuam depofcunt addc , quod £c :

caetera falia , ut modo demonftravi , mercurio , nec eolorem

candidum, nedum tantam exedendi vim conciliant. Prasterea
fpiritus ille falis a praecipitationemercurii vitse regeneratus, a
nonnullis fpiritus vitrioli philofophicus diftus , idem arguit,
quum eo auxiHante eadem fpecimina, ut ipfo fpiritu fafis, via
ordinaria confe6bo, dari queant. Tandem poteft fieri idem cor-
rojivus, fi mercurius fpiritu falis diflblutus, iterumque coagula-
tus , cucurbits inditus, fublimatur. Colligimus itaque ex hisde-
monftratis , a fale communi mercurium corrofivum ortum duxil^
;?rroreca- f^ j-)^ cxtcro mirari fatis non queo , etiam aliquos deChemicis,
pirantu- ufu & excercitationc praeftantifiimos , litei*is tradidifi^e, falla-

?amri^^fu-
^^^ ^ fucofum fubUmatum cerrofimm , dignofci pofl^e', oleo
biimatofo»-- tartari pcr dcliquium fa6to, ci fupcrfufo j quod fi rubefcat , in-

laforpoffe tegritatis, e contrario fi nigrefcat , adulterii mereis

indicium ,

ejusaduite- eflr. At enimvero, poftquam ego ineo femel atque iterum pe-
hcSi.^^"^^" riculum fecerim , comperi cujufvis generis fublimatum corroft-
'vum , primo flavum , poft rubrum , &
fi diutius aeri expona-

tur 5 fufcum nancifci colorem quem fufcum colorem , vel &: fi

:

in nigrorem vergeret, non exiftere puto.ab admixto arfenico. Nam

id naturanon ita comparatum eft, ut cum alkali fixoaut effer-
vcfcat, aut colorem candidum amittat,

2. Mercuriiis dulcificatus, Calomelas',

Rt. Mercurii corrofivi quantum volueris, eiquetantummer-
cuiii vivi ,. diligenter in mortario vitreo vel lapidiofo invicem
teren-
 LiB.III. Sect.II. Cap.I. De Hydrargyro. 2,13
terendo, admifccas, quantum potes: materiavitro apto indita,
vel igne aperto, vel ex arena, fublimatur; operatione finitapu-
mm ab impuro fecernatur, &, ut partes magis inter coeant, fe
& mercurius purior evadat altera vice fublimatio ejus infti-
,

tuenda eft : quse fi novies fuerit repetita , mercuriustalis aqui-

bufdam calomelas appellatur.

Vires^ ufus^ dojis.

Ex omnis generis hydrargyri pr^eparationibus , quarum me-

herculelatro-Chemicismagna copia ell, h^cmaximeinufueft,
ufurpatur plurimum ad obll;ru6tiones quafvis referendas , maf-
famque fanguinis purificandam ; fi autem aliquis eo crebrius,
quin & majori in dofi, quam par eft, utatur, folettum falivae
fluxum excitare j datur fub forma pilularum. Dofisagr. v. ad
9j. ad 3i?. Exterius prodeft contrafcabiem, puftulas aliafque
cutis exulcerationes , de quibus confulantur pradici.

iE T l O L aG l A.

Quandoquidem ^<?rro7?i;«j mercurius acido faliscommunls, ut

paulo ante demonftravi, abundat, i. e. plures ejus particulse in-
mercurio adfunt, quam quse penitus fc intra hujus globulos ab-
dere poflint ; ea de caufla nimia illius portio, hydrargyrum quod
ipfidenovoaddimus , &pcrmifcemus, aggreditur, feque intra
ejus globulos occultat , &
conftituit aliquid , quod nobis infipi-
dum videtur, £c quod tuto, ut Experientia Medicorum magi-
ftradocet, poteft interius dari. Medicustamen , qui morbis, ?rsce-

quorum caufia princeps acidum eft , curationem adhibet , ob- EhiSi^e'"°"

fervare debet, ut ab initio det parvam cujufvis, ex argento vivo pr^parato

confefti, remcdii, dofin, quam deinde in dies fenfim in majo- jEgrotif^M»-

rem augeat , quoadacidumvel immutatum,vel e corpore edu- ^'^-

6bum, fuerit ; item obfervet, veHm , ne id cum fale aliquo a-

cido permixtum xgro ad devorandum detur, pefiima aHoquin
mercurium infequerentur fymptomata , ut exulceratio faucium
cum capitis ultra modura tumore , membrorum articulorumve
contraftio, dolores inteftinorum acerbifiimi &c. de quibusme-
dicorum , praxin profitentium , in lucem editae obfervationes
confulendas funt. ^^ 'h 3 • -^r-
 214 LiB.III. Sect.II. Cap. L De Hydrargyro.

3. Arcaniim Corallinuni.
'airumne an verum nobis notum fit Paracelji arcanum coral-
F linum^ de eo controverfia eft: au€tor, in fcriptis fuis valde
obfcurus , verbofus, gloriofus,qui neque dicendi , neque fcri-
bendi ullum , nifi quem vellet , noflet modum, nihil certi no-
bis, de eo memoriae proditum reliquit. Hcec caufia eft;, qua-
re inter peritifiimos chemicos de co diflenfiio eft. Aliqui con-
tendunt , id ex argcnto vivo folo aliqui ex auro : mercurio, &
confici debere. Sed quomodocumque cujufvis produftas rei
conftitutio fuerit, nullummihidubium quin fpes fallaces,
eft,
cogitationefque inanes, plerofque Chemicosdetinuerint, Coralli^
num^ ve\ corallafum dichuY ^ quiarubri, quemadmodum coral-
lum , coloris eft. Paracelfus quidem Lib. i. Cap. i. frag- &
ment.Libr. ii.Cap. i. devitalonga, arcani coraUini , quod
podagram depellat, mentionemfacit> iedquas hujusgratiapro-
fert obfcuritates funt , Scxnigmata: breviterenim indicat , id
Gxe^entia auri confedum. Vcrum cnimvero Chirurg. magn.
Libr. iii.Cap.xxv. uhi corollatum mcmorzt ^ fcribit liquorem
aquilL i.e. argentum vivum oleo vitrioli folutum & denuo exfic-
catum deberi cum oleo tartari per deliquium fa£to imbibi Scde-
ftillari toties, donec rubrum evadat. Non diff^ertabhoc, quod

de mcrcurio laxo ibidem Lib. 11. Cap. xii. fcribit , quem

vult ita fieri. A mercurio pulverato. i. e. f. q. aqua^ fortis diflx)-
luto & ad ficcitatem deco6lo , deftilletur aqua albuminum ovo-
ludicum rum^ doncc corolktur^ i. e. ruber fiat. Uterque fit per inverfio-
^Vracd!:"*
"^^ ^c\di ab alkali vel tartari,vel albi ovi, inftitutam: & ft

utriuslibet plus ,
quam convenit , alterutri hydrargyri confc-
dioni affuderis , ac in fine intenfiorc ignc ufus fuerit , mercu-
rius magna ex parte revivifcet. Qiiod Helmontius de fcbrib.
Ueimontius Cap. XI V. dc purgatiouc diaceltatejfon dicit , nimis admirabiHter,
ira^roq^Etur, nimifquc magnifice , dicere videtur fcribit enim eam non modo
:

ut non intei- podagram , verum etiam , febres radicitus tollere , ejufque ar-
fine r^Jpre-" cauum , coralUnum , vocari , hocque confici ex auro horizontali
eo modo. Ab hydrargyro deftillandum efle liquorem akaheft,
nonfit"*^
quem illud coagulare citra ponderis &
facultatis diminutionem.
Ab hoc coagulato, Scinpulverem reda6lo mercurio , quinquies
de-
 LlB.III. SeCT II. CaP.I. DEHrDRARGYRO.
21 f
deftillandam efle aqinmialbuminum ovorum,atque fulphurmer-
curii , quod per di6lam coagulationcm foras edu6tum efl , fu-
turum efle rubicundum inftar corallii. Et quanquam^ pergit
au6bor , foeteat aqua alhuminum , tamen ijie pulvis dulcis efi , fi-
xus , ferens omnem follium ignem , necperit in plumbi examine fpo- :

liatur tamen virtute medica , dum in alhum metallum reducitur.

Ejufdcm generis funt , quse tradit tra6b. de arcanis Paracelfi.
Sed aperta &
perfpicua omnia, quasadejus coralUni arcanicon-
fciSbionem pertinent , eflcnt, fimodoaperte ingcnueque liquo-
rem alkaheft , cujus fupra Libr. 1 1 Cap. i v. art. 1 1 mentio-
. .

nem feci, defignaflet in eo quippe cardo rei vertitur. CroIIius

-,

Arcanum corallinum Paracelfiit9.^en]uhcz. ^. mercurii vivip.

j. nitrioptimi, vitrioli ad ruborem calcinati ana. part. ij. rcdi-

gantur in pulvcrcm , quoufque mercurius non amplius appareat

vivus , cucurbitse ad fublimandum immittantur, peraoia ope-
rationc rubrum invenies fublimatum mercurium , qui a flavo,
vel nigro fuperiorem plerumque locum occupante, fcdulofc-
jungendus , Scaquaeaftufioneedulcandus, &, poftquamcxfic-
catus fuerit , fuper eum akohol vini acccndendum. Ejufdem
quod in notis fubjunxit Hartmannus. Idem
conditionis eft
,

quidem commemorat aliud corallini genus y quod tamen non

diflcrt a prsecipitato vulgari oflScinarum.

Viresy dojis.

Et hoc hydropi,morbogallico , podagrje &c. prodeft. Do- Judicluaa

fis a gr. ij. Sublimatus hiccc, quantumvis haud edulca- corSt
ad vj.
retur , haudquaquam corrofivus eft j igitur loco argumenti no- <^roiiii..
bis infervit, mercurium hujusqualitatis fleri confortem . fi quan-
do falis communis additione tantum fublimatus fuerit.

4. Cinnabaris officinarum.
^. Sulphuris citri p. j. in olla terrea liquefa^bo admifceantur
mercurii vivi p. iij. agitcntur fpatha tamdiu, donecmercurium
extindum confpexeris 5 quibus peradis crit tibi mafla nigra,,
quae cucurbita; tcrreae immittatur, fuWimeturqueex igneaper-
to, ut raos eft, in corpus compadum rubri coioris.

Fi-
 2i6 LiB.III. Sect.il Cap.I. De Hydrargyro.
Viresy ufus.
Perraro interius datur , licet non dubitaverim quin ejufdem
virtutis fit , ac antimonii cinnabaris j cadem enim utriuf-
cinnaba- ParticuliE quippe tam firmitcr
tisinpulve- T
q^g x^xiio eil.
,
,
nrr fulphuris
•/«^,. ni-ii
tem extenua- cum mcrcurio copulantur , utnon, nili aliquo alkali, ab hoc
cororehu-^ fcjungi qucaut &: vix,aut nullo modo,in mentem venire mihi
manononin potcftjUt ventriculus, vcl aliud corporis vifcus,adeo potensfit,
pu Scii ut mercurium a fulphure fegregare , aut alio quo vis modo refufci-
tare, pofiit. Extrinfecus nonnunquam adhibetur ad faliv^ fluxum
promovendum , Sctuncoportet illam igneprius in fumum con-
verti,antequam incorporis poros ingredi poteft: fed raro di6tus
fluxus hoc pa6to a recentioribus medicis excitaturj potiflimum
cinnabaris, fubtilifiime trita, apud pidores locum habec : refcr-
tur enim inter pigmenta rubicunda.

^TIOLOGIA.
quammaxime
L icet fulphuris
catum fit,
acidum oleofis particulis
cum mercurio tamen ,
fipermifceatur, facilli-
me copulatur , 6cin pulverem nigrum convertitur. Sin vero ab
intri-

igne fimul in altum cvehantur, particulse alium fitum figuram-

que obtinent , quam antea habebant , hanc deinde infequitur
alius, acpriorerat, luminisrepercufliiS5 fcilicet,qu^ perfim-
plicem mixturam antea nigricabant, haecadjuvantefublimatio'
ne valde rubefcunt.

ARTICULUS IV.
Mercurit folutio^i unde

I. Aqua Phagadxnica.

Recipe aquas calcis vivae , i. e. aquas,qua3 fupra calcem vivam

per aliquot dies no6tefque infufa fuerit , lib. i mercurii
.

fublimati corrofivi 9j. mifceantur.

 tiBJII. Sect.II. CapJ. DeHydrargyro. ji/
Vires,
Ufurpatur plurimum extrinfccus ad varii gcneris ulcera ma-
lignajmaxime venerea , mundanda.

2. Aqua Divina /Vr»^//i.

iji. Mercurii fublimati 5J. diffolvatur in Ibj.
aquxPlantagi-
nis, vel aquse fonunx.

Vires.
Sunt , qui ca interius utuntur ad falivac fluxum promoven-
dum, quin Sc ad alios affe^tus venereos perfanandos } fed parcc
parvaque in dofi cuipiam detur. Dofis a gt. v. ad x. plures. &
Porrigatur jure calido infulfo j de caetero exterius iildem , ut
jamjam dixi, affcdibus medetur.

3. Liquor mercurialis,
15^.. Mercurii fublimati triti SJ. in vafe ftanneo ei^viij. aquae

rofarum fuperfundantur , per diem nodremque reponantur, fic

acidum falis , quod apud argentum vivum divertebat , partem
flanni rodit , feque huic adjungit , quapropter dehinc argen-
tum vivum magna cx parte fu« fpontis fit. Solutioni, per ehartam
colatas , admilccatur 5J. mercurii dulcis fubtiliffime triti , fac-
chari pl umbi tantundcm. Mixta pro ufu jnedici aflervcntur.

VireSy uJUs^
Ulceribus non modo fupradidis ; (ed infuper quibufcunquc
cutisvitiisprodeft; cujufmodi funt lichenes ,ferpigines ,puftula5
fcabi ofae &c liquore linteo vel gofiypio fufcepto interdum pars af-
.

humedetur. Idem illitus per

fefta fe , vcl cum magifterio bif-
muthi , liEtiori quodam colore & cutis teneritate magonizat
corpora j fed modum oportct adhibere j cutis alioqui rugola
evaderet.
# #

Res ufitata multis rccentioribus medicis eft , qux ob colo»

£c rexB
 2lt LlB.ni. SeCT. II. CaP.I. DEHYDRARGriia»
rem nigrum jEthiops mineralis dicitur , qui hoc pa6bo confici--
tur. Recipe fulphuris citrini puri, argenti vivi optimi, fingu*

lorum pares portiones, redigantur jun6bim terendo in mortario

vitreo , vel lapidiceo in pulverem 5 acidum namqe fulphuris e
veftigio corpus mercurii aggreditur , globulofque ejus divellitj
hifque fefe interponit , quare is naturali , quemhabebat,priva-
tur fluorc , ac extin£tus apparet. Sunt qui eo, ita in pulve-
rem-reda6to, utunturj alii autem efficacius remedium fore, o-
pinantur , 11 incendio fulphur deflagret , quapropter pulverem
yudicium fupra lenem ignemaccendunt, donecflagrareamplius denegctj
quibus peradis erit pulvis fuperftes nigricans
, infipidus , du-
mi^xaiis^^^
vinutc." biae, fi interius eo utimur , facultatis. Diaphoreticis enim ad-
mixtus pellit fudorem> purgantibus , catharfin. Caeterum is,
etiamfl fubinde, 6c quidem largiori dofi datus, non folet, tam
facile , quam reliqua ex hydrargyro confe6ta remedia , falivae
fluxum excitare. Sed quod alter laudi, hocaltervitio, hujuf-
modi confe6to mercurio meram enim hunc inquiunty.
vertit; ,.

. calcem inutilem efle , admodum fatis acido faturatum > mini-

me itaquc eum aptum ad acidum , quod pro caufl^a morbi
efle ,

principehabent, defl;ruendum. Sedratiocinia,ubi experentia

Compofi- Gocet , exulent , necefle efl:. Dicam enim non tam do6tus,
tioadfca- expertus, quoddiftusasthiopsadmo-
quatji (id quod majus efl:)
latajii! dum profuit contra fcabiem inveteratam , ubi v. g. ejus drach-

misduabusantimonii crudi unciam femis ac cretac drachmas fex

admifcui , cujus dein ter in dic drachmam circiter fcabiofo ad
devorandum dedi quin etiam
: pollet adverfum lumbricos &
gonorrheam virulentam , 6c alios impurum concubitum infe-
quentes afi^eclus. Inmifceatur Rob juniperi, autbalfamo copai-
bae. Prodeil: item contra pediculos , in primis vero contra la-
tiores 8c duros , quosCoel. Aurelianus ferales , Galli vero mar^
fwns\ appcllant. Locus, ubi.degunt, pulvcre tantum frice-
tur.

Mercurii procreatio.
Argentum vivum, quod ex metallis quibufdam , aut cx an-
timonio educitur, a Chemicis mercurius corporumappel-
latur. De hoc (poflitne per artem a reliquis libi permixtis,
prin-
 LlB.III. SeCT. II. CaP.I. De HyDRARGYRO. 2lp
prlncipiis ,i fecerni ?) tam varix fuerunt doiStiflimorum quo-
rumque phyficorum , tamque difcrepantes in rebus Chimicis
exercitatiflimorum paratiflimorumque virorum fententise, ut
nefcias, an de ulla re inter eos unquam magis difputatum fit.
Anceps enim eft difputatio , in qua de iftius mercurii procrea-
tione in utramque partem difleri copiofe licet. Nam
, qui eam

inficiantur,in mediumproferuntvarias ejuscompofitiones,qua-

rum aut fruftra fufcipitur labor, aut aliquota pars rerum eft ali-
quid , quod ex paite maxima hydrargyrum omnifariam inver-
fum eft , quodque refufcitari non infolenter 6c raro evenit , 5c
quod nihil momenti habet. E contrario , qui ajunt , non ra-
tionibus, fed experimentis adverfantium errores convincunt.
Non memorabo labores, quos hujus gratiaexantlavi, Scinqui-
bus fuftra tempus contrivi j fed commemorabo duas operatio-
nes, altei*am cum ^ere, alteram cumftibio, fufceptam. Quan- mai^ex^ilC
tum ad primam attinet, accepi vitrioli veneris drachmas fex,
quibus addidi Urinx plus miuus tb^- falis alkali e nitro& tarta-
ro fa6ti unciam. Mixta aliquandiu aeri adcomputrefcendum ex-
pofui, quo fa(5to di£ta ad ficcitatem tantum decoxi , poftea iis
addidi infuperfefqui alteram partem calcis vivas, &
fcobis martis
§ij. Mixta crucibulo indidi, cui aludels aliquot fuperpofui>
commifiiiris vaforum luto folidatis crucibulum igni impofui, ut
candefceret. [Ignem, velim, ita modereris, ut ollul^e fupe-
riores fi non frigeant, tepeant faltem, hydrargyrumaHoquin avo-
laret.] Quo pera<5l:o ex olluHs fuperioribus collegi drachmam
fereargenti vivi. Similiter in mercurio vitje , ope ignis a tantil- ^ ^'^y^°
^''''"*
admixto, Hberato, acinsere , peri-
lo fortafiis hydrargyro fibi
culum feci. Scilicet ei admifcui fpiritum ammoniaci urinofum,
alkali' fixum , 6c parum aceti deftillati. 0£tidium aeri mate-
riam expofui , poftea operam fufcepi, ut in excmplo antece-
dente indicavi. Operatione pera<^a drachmam circiter mercu-
rii vivi accepi. Ex quibus mercurius, vitiEdi6tus, ortum ducat,
paulo poft declarabo, ubi antimonii priEcipitationem pertrada-
vero. Castera nullum mihi eft dubium , quinargentumvivum
iQajorc in quantitate acquirendum fit , fi quis modo huic ope-
rationi diutius ac diligentius , quam ego feci , inh^eferit
prascipue yero ii periculum fecerit in plumbo nigro , ex quo
Ee i fu-
 iao LiB. III. Sect.II. Cap. IL De Stibio»
furpicar , haud parvam nobis illius portionem futuram j cum-
primis (i modum calleret , in quem fortuito incidix. Helvetius
cujus fupra fub plumbo mentionem feci. Nam
plumbo non
tanta fulphuris portio , quanta alias asri , ftanno 3t antimonio,
admixta eft. Hasc falibus ftngularibus inverti, vel abfumiopor-

tetj quo ablato vci inverfo per alkalia, & ab hydrargyro , cur
alias per minima adhaefit, feparato, mcrcurius fui juris fit , ac
naturalem recuperat indolem. Porro corporum metallicorum
commutatio in mcrcurium vivum ocyus, & minori fumptu,
fit auxiliante argento vivo. Modum tradunt;^^/;wo«///^/, Hoff-'
frtannus in cinnabarologia , & Beccherus in fupplcmcnt. 1 1 . ad
juoicmm Phyfic. fubtcrran. Casterum nummercurius, corporum di£bus,

?i^"riS*^°
adaliquem fingularem Chcmicorum frudum redundet, vixaf-
^uoThedu- fevcrare audeo quippe inmentem mihi segre venit, perfuadc-
:

reque mihi non pofliim, quandam differentiam dari in argen*

tovivo, quod autexvcnafua, autcmetallo, ftibio&c. edu»
ftumfuit. Si in his quaedam difiimilitudo cft 3 opinor, eam
«xoriri , quod alterum altero magis particulis mctallicis rcfer^*
tum fit, Et haec eft ratio, quse me ad credendum impellit,
quod, fi hydrargyro vulgari eadem metalliportio, quasmercu*
rio corporum ineft^ ^ permifceatur , inter utrumque nulium^i-
fcrimen futurum.

C A P U T II

1>e Stihlo,

I. llyrAteriam perquirendam aggredimur, quam, inquan*

XVjL tum quifque aut cognofcere , aut intelligere potuit^
in tantum miratur ac diligit 5 nihil namque in ea aut viderc ma-
jus , aut mirari magis potui , quam ut cadem materia, ab ad-
ditione aliarum rerum , &
vario caloris gradu plurifariam im*
mutata , modo nobis vomitoria , modb fudatoria , modo £c
alius gcneris rcmcdia ,. qua^ , quicquid in corpore vitiofum eft,
infenfibili exhalatione per mcatus cuticulares expellant , fub^
miniftret. Complures quidem peculiares de ca fcripfeTC tra-
^atulosj edidereque in lucem , in quibus hacc examuflira vir
de-
 LrB.Iir. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 221
detur plurimis explicata. Non tempero tamen mihi , quin
tantse hujus rei magnitudini, hoc, qualecunque cft, pro cap-
tu mediocritatis mese , inferam; tamedi non ignorem, quod
non recipiat enarranda hic fcripturae modus. Materiam , de Antimonu
5y"0'*iy™»'
qua nunc diflerere mihi propofui , Gr^ci appellitant ST//fc/L4«-,
'LnQiy Latini Stibium, Antimonium, G^rmani Spiefglafz^ ve-
teres Chemicr vocant crebrius Saturnum, vel plumbum philo*
fophorum partim ob colorcm lividum , quo dotatum quoquc
,
plumbum ,
partim etiam propter vim, quam habet , nobilio-
ra a vilioribus metallis perpurgandi ; fingula enim , excep-
to auro , in fcorias redigit , vcl fibi conjungir, DifFert ta-
men a piumbo , quod quidem viiiora metalla deflruit , fed ar-
gentum falvum relinquit. Quandoquidem ftibio ingens
metal-
la pleraque confumendidevorandique poreftaselV: ea propter
veteres Chemici nomen lupi ei impofuerunt. Equidem alii aliis
vocabulis idem nominarunt j fedy quia hsecnunc obfoleverunt,
ideo ea prasteream, &
mifTa faciam;
Dcfcriptio,
II. Antimonium, cujus traftationem jam mihi aftumo, efi
corpus minerale^ folidum , friabile , fufile^ lividi coloris ^ cum in-
terfperfis mcantibm flriis punBulifve ^ ignem fugiens ^ a variaprin"
eipiorum commixtione orium dueens. Proprietates , quae in fenfus
cxternos cadunt , &
de quibus inter omnes conftat , filentio
praetermittam : difputare autem mihi paulum libet «lc compo*
fitionc deque viribus ejus. Compofitum , dixi, effe antimo-
nio corpus, quod apparet exejus in varia principiadivifione,
1«»"?^^''-
vel fecrctione, Chcmia duce inftituta. Subminiftrat enim (i)
fulphuris duplicis generis quantitatcm , altcrum aliquatenus fi-
xum, alterum in totum dcflagrat, Hoc manifeftat fe, cuman*-
timonii modo crudum igni admoveatur , ubi ittico flamma at-
quc odor, pcrinde ac fulphuri idem ufu venit, erumpunt. Idem
antimonii fulphur cernitur in accendendo ftibio cum nitro,
qu£e fimiliter irrfiammantur, 6c exardefcunt,acnitrumcumful-
phure vulgari mixtum. Sic etiam ope aqua^ regise , vel alte*
riusfpiritus acidi, verum5c germanum, ex eo elicitur fulphur:
Illud fixum autem ofFendimus in ReguHsy vitro , aliifque e:?
antimonio produ6tis. Verum enimvero llilphur utrumque, ui:
sn poft dicendis fuiius fub membro de falphure declarabo, duos»
Ee 3
bus
 222 LiB. m. Sect. II. Cap.II. De Stibio.
bus natum eft piincipiis, oleofo puta atque acido En duplices
:

diverfi generis antimonii particulas-, quibus (i) accedunt 6c

metallicae, vel mercuriales , quse fuba6tis , vel diflipatis maxi-
ma ex parte fulphuris particulis in apricum proferuntur, 6c
conflitunt quoddam folidum , fplendens, quod Chemici voca-
bulo Reguli nominant. Et ne hic quidem folitarius 6c fimplex
eft , fed adjunftum ipfi eft fulphur , quod colHgimus ex ejus
cum nitro accenfione deinde , fi in argentum vivum , quod
:

tamen admodum difEcile faftu eft convertatur , fimiles ei tunc

particuliE infunt , quas paulo anre, capite de hydrargyro , de-
monftravi. Propter tcrrcftresalkalicafque particulasantimonium,
igni intenfo impofitum tranfmutatur in vitrum. Ad fummam,
ne agam de fingulis , ob tantas 6c diftimilitudines , 6c vim , 6c
varietatem particularum ftibii , aut aliarum rerum additione,
feu immutatarum , feualiarum ab aliisfeparatarum, conficiun-
tur ex hoc omnis gencris remedia > remedia inquam^ quorum
Stiblum propemodum agendi neque finisreperitur, neque modus. En
211uminftar caufTam, quocirca aHi aUis fpondere haud verentur, quod an-
eft omnium. timonium duntaxat fuppeditet nobis pharmacopceam adverfus

quafcunque corporis cegritudines fatis fuperque inftru61:am. Et

quia iifdem fere , pariter atque metalla , dnratum eft ftibium
principiis, aiiromaximeperfimihbus, atnontanto, quanto ab
auro , opere disjungendis ; igitur perfuaflimum habent aUqui,
panacea:am asque ex antimonio, ac exauro, confici pofTe.
Vis rcmc- III. Antimonio , ac flnguhs ex hoc paratis adfcribunt ple-
dlorum e rumque latrochemici , vim vomitum ciendi , alvi dejeftiones
ftibio confc-
ftoium. excitandi, fudorem eliciendi, fanguinemque purificandi. Quas
nam autem caufTa diftse efficientiae fit, hanc,quantumvis acies
ingenii 6c mentis mihi non tanta , eam penetrare pof-
quae ad
fit, pro copia tamen declarabo. Verumenimvero, priufquam
vim antimonii expUcare incipiam , oportet primo de ipfis affc-

£libus, quibus medetur, verba facere j quibus inteUeftisdein-

ceps cxteris, qux expUcanda fuperfunt, operam dabo , dequc

iisfententiam qualemcumque pronunciabo. Pereleganter ^'^'«^f^,
virpr^Eclara eruditione atque do6trina, Epiitol. xcv. quumpri-
mum omnis generis incorpusfasvientesmorbosrecenfiiifTet, at-
que mcntionem fcciflet tot rerum per.unam gulam tranfitura-
rum,
 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 223
nim ,
quas luxuiia terrarum marifque vaftatrix permiicere fo-
leat ,
quid alias referam ? abrupto tandem fermone concludir,
innumerabiles morbos effe fupplicia luxurise vel , ut in alia e- -,

piftola idem fcribit , innumerabiles efTe morbos , non mirabe-

ris , coquos numera. Et profe6lo plurimi , magni quidem, & Liixuria

morbi ex luxuria exiftunt. Nam fi aliquis immoderatum feu m^fm*"

cibum feu potum , aur ea ,
quae concodbu ven-
difficilia funt , paiens,

triculo ingefferit, non potefl is fingula digerere^ fed illa,cum

diutius ,
quam convenit , in ventriculo , moram faciant, eum
prcEgravant, fermentumque ejus enervant, aut alio quoquo pa-
6to ipfum Isedunt. Hinc appetentia cibi depravata, 5c fafli-
dium cibi, dccruditas, quzm cxcipk cacochymia , febrium fer-
me omnium 6c audtor, & ador; inde vita brevis , quam non
accepimus brevem , fed fecimus : nec inopes ejus , fed prodi-
gi fumus. In hoc cafu ergo , purgantia permagni momenti
funt quippe quicquid in primis viis aut nimium , aut corruptum
,

cfl, avco t(eff KeLTa e corpore expellunt. Sed, fi quando id ad

mafTam fanguinis delatum, vix quicquam praefidii tum ab pur-
gantibus fperandum efl ; verum remediarequiruntur, quaeeam
quoquo modo aut invertunt, aut, quod ei adverfarium efl, vel
diurefi , vel diaphorefi , vel infenfibili exhalatione , vel per fa-
livas fluxum , e corpore educunt.
IV. NonmemoraboimpraefentiarumaflFe6tus, qui ventricii-
lum, male fe habentem, infequi folent fiquidem uberiusacfu-
:

lius,quam inflitutse fcriptionis ratio poflulat, me fcribere opor-

teret , fi id mihi negotii darevellem, uteos fingillatim enume-
rarem. MifTos itaque hos faciam , pergam autem breviter,
quoad fieri potefl, quid deante difta ftibii inMedicinautilitate
fentiam , declarare. Antimonium crudum , etiamfi ad drach- ifficienri»
mam ufque devoretur , vix, aut omnino non, alicui ullamvim ^^b"""*^-
\'el periculum creat i fed fi vel vino, velfaccharo, vel cuipiam

acri humori immixtum, cuivis ad ebibendum porrigiturj vel

li idem, cui fc. datur , in primis viis acido abundaret , purga-

tiones utiquetam peros j quam per alvum excitaret; alioquin

cuipiam ex ejus ufupertimefcendumeft, quanquam to-
nil mali
ta propemodum v^neranda antiquitas, ob defcftum experimen- Noireft
veneum,
torum, id in venenorum numero collocarit. At enimvero ali-
qui
 224 LiB.III. Sect. II. Cap. II. DeStibiOo
<2MLiaritut
qui medicomm recentiorum inftant atque urgent llibium crti-
intex medi-
cos, num ,dum , intus in corpus aflumptum , agere inftar alicujus terrse;
ftibiumper
fj devora-
quinimo idem ita , ut aflumptum fuit , rurfus per alvum ex-
tum a ven- cerni: ventriculusquippe, inquiunt^iaid nullum jushabet,at-
triculopof-
(jt dilfolri. que ideo ejus principiorum diflblutio , quae tamen requiritur,
antequam aliquod compofitum vim fuam ofl:endere poflit, fieri
nequit. Sed horum pace dixerim, quod refiftant &rcpugnent
contra veritatem. Si injedlus eflet cuidam fcrupulus& dubita-
tio , is deguftet , vel devoret modicum fl:ibii crudi , velim
quod ipfi in brevi ru6tus fulphureos movebit. Nempe crafllo-
ris quasdam portio, a fermento ventriculi diflbluta , fuae fpon-
tis iterumfit ,cumque Chymo fuamvim&faporemcommunicati
Sulphui qui,poft:eaquam per venas la6teas permeavit,cum mafl!a fangui-
quid in
corporchu- nis confunditur. Et quia oleumvelfulphurmaKimea£tivum prin-
mano agat cipiumeft ; abfconditam namque intra foraminula ftia habet co-
Si molifttur.
piam3etheris,&retertumeftparticulismaxime mobilibus quas, :

ubi a vifcidis fanguinis particulis obruantur , a calore corpo-&

ris inteftino ad motionem adigantur , proniefunt ad expanden-

dum , ac dilatandum fcfe ; qu£e, cum ita ultra modum fanguinem

extendant , in caufaftint, ut ftamina, lentorem ejus eflicientia,
difrumpantur: inde fit, ut fanguis aliufve humor vifcidus, cui
nimirum tale oleum immixtumeft, fluidus denuo fiat. Qui,
cum poteft tunc nullo negotio quoslibet corporisca-
ita fuerit,
naliculos permeare. Sin veroaliquid, quod ipfius conftitutio-
nicontrarium cft,eflct permixtum, idtumabeo, variisincor-
poris partibus , fecretioni humorum deftinatis , feparatur , 8c
poftremo e corpore expellituratqueejicitur. Quo fubtilius ita-
^ue quodcunque vel oleofum,velfulphureum eft , eo m:ijus ac
cflicacius corpori pr£eiidium,minorique indofi fumendum,eft.
SuJphur Vegetabilium equidem oleorum ejfentialium admodum magnat
c minerali-
buscduftum
funt &
vafta; vires^ veruntamen, cuui pluiuma mmiam mobili-
cfficitateo- tatem habent; exagitare enim ianguinem , caloremque ei plu-
lcis ejfentiali-
iiis Draeftat.
rimum inducere folent nimium idcirco muki mcdici eorum
:

ufum improbant. Verum enimvero talem cfi^e^tum ufu mine-

ralium , maximc antimonii rite elaborati, nequaquam depre-
hendimus. Pars quidem eorundem fulphurea admodum efficax
eft, nimia: tamen mobilitatis cxperscft; etenim quadantenus
fixa
 Lii.III. Sect.II. Cap. II. DEStiBio. tif
fixa efl ac diutius in corpore , quam vegctabilium , perfiftit.
,

En caufla, cur fulphur aliquod fixiflimum , purificatum tamen, latro-Cic^

tantopere defiderent anxiequc qujerant latrochemici, En cur rjjg furfmT
&;antimonium, &aurum, huiufmodifiilphurecumprimisfca- Lumexpc-
^^"''
tentia, tot chemicorum cruciatibus ac vexationibus fuerint fub-
je6ta. Nec adeo incredibile &
abfurdum mihi videtur aliquod
minerale fulphur fixum pofie multum ad varias corporis acgritu-
dines. Quid ? quod nonnulli latro-Chemici ejus infignem ef-
ficientiam cum fumma
^egrotorum convalefcentium frequentia
teftificati funt. De
meis, quse de ipfo comperta habeo , nihil
memorabo, ne videar gloria me &
pr^dicatione efferre.
V. De facultate fulphuris antimonii hasc ha6tenus (ed quia :

idemantimonium,velutfupra memoravi,adhuc alioaduofo re-

fertum principio , fale fcilicet valde acri ideo fecundum pras-
:

parationis diverfitatem illud quoque vomitum alvique deje6tio-

nes ciere folet. Equidem id crudum cuipiam datum nullum e-
jufmodi effe6lum excitat 5 quandoquidem copiofum fulphur fa-
linas obruit particulas , ut in adum erumpere , extricariquene-
fciant 3 fed quamprimum aliqua fulphuris portione privantur,
vel, ipfum antimonium ignis adminiculo vel flavum, vel
fi 8c
candidum in pulverem convertitur, adeptum extemplo cftvim
purgandi, &
hancquidem valde violentam. Vis autem hasc, ^^^^.^^'
quam habet , non modo a fale illo accerrimo verum etiam a ful- coVfcaa*?o-
-,

phure , utrifque tamen firmiter copulatis , dependet. Et, ^ JJJJn^^Jlet^njV

mea fenfaexprimere mihiliceat, arbitror, falia five liquida fint,
five ficca , acido tamen aliquo non expertia ( cujufmodi funt
acetum, vinura, tartarus ficc. nec non &
ipfum ventricuh fer-
mcntum,) alium partium pofitum figuramque acquirere, fi aut
ftibio prseparato fuperfufae fuerint , aut ipfi permixta quin :

minus ca portione , quamvis haec oculorum a-

tantilla ftibii
ciemfugiat, imbui, quse deinde tantorum effeduum , quan-
tos edit , audtor eft. Pondo enim fenfum quodammodo fu-
giens , permagnam tamen efficaciam exhibens , nos in quibuf-
libet propemodum antimonialibus , purgantibus puta, tradu
tcmporis perdidifle , compeiimur. Verum enimvero , etiam-
fi allatas cauflk 6c verifimiles fint 5c probabiles j puto ta-
men aliquem didtorum antimonialium efficientiam naturalem
Ff plenc
 126 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio.
plane 6c perfpicue cogniturum &
percepturum, fi ea cum fer-
mento quodam comparaverit j aut fi ftatuerit ea agere in mo-
dum fermenti. Nam ventriculo fi ingerantur, quin 6c linguaer
fi tantummodo admoveantur , guftandi utpote cauiTa , copio-

fam protinus effluere faciunt falivam, imprimuntque lingusefa-

porem naufeofum fatis diu ei inhaerentem j verum in ftoma-
chum cum pervencrint , quantumvis in principio , cum ori in-
gefta fuerint, nihil horum percipiat ea dcvorans, magnumta-
men falivae affluxum ciere folent, quem paulatim fequunturru-
ftusnaufeofi, quibus tandem fupervenitvomitus , & in fine al-
Hujufmo- vi exinanitio. Opinor igitur moleculas
antimonii , maxi-
illas
di inftar fer-
menti agunt* me aftivo 8c fale &
fulphure refertas, fermentandi a6tum fuc-
cis, in ventriculo degentibus , induccre , hofque ad naturam
fuam immutare, pariter atque ut idem in aliis rebus fermentan-
dis obfervamus : hinc fucci , fermento fuo fimiles fafti , i. e.
nonnihil acres , pungunt velHcantque fibrillas nervulofve fto-
machi, &inteftinorum , unde motus perverfus oritur &, ut :

fupra Cap. iv. Se6t. i. §. z. dixi, via inde patefcit rebus aut per
Qtiomodo
liidorem pel- os, aut per anum, excernendis.
Prseterea hujufmodi antimonia-
iantj lia neutiquam in primis viis, ubi ahoquin vegetabilium faUa o-
leaque cummaxime inverti folent , fubfiftunt enervata fed -,

ultra in ipfam fanguinis maflam propelluntur , ubi , quicquid

inibi fpifiiim &
tenax eft, incidunt, atque caloremcorporisin-
teftinum , ob rationem paulo ante $. 4. indicatam, adaugent,
cfficiuntque ut corpus leni fudore manet. Hoc de di6lis ftibii-
remediis nobis compertum eft>, quod fi tempeftive in cujufvis
morbi , a commiftb in di^eta dcli6to ducentis , principio,
dentur , ea tuto ac citifiime fanitatem reddere mcmineris au- :

tem, velim, illius veteris laudatique proverbii, quodmoner,

ne quid nimis.
VI. In quovis ftibii fanguinem purificandi fita fit, reUquum
eft ut paucis vcrbis oftendam.
, Sanguinem , c^terofque cor-
porishumores ob unum aliquod inviftus rationc dcli^lum , per-
facileaconditione naturali defle6terc , depravarique,abunde fa-
Sanguis: tis a medicis demonftratum eft. Vitium autem fanguinis inhis
quotenis
modiscor- potiflimum confiftit , ut jufto vel fpifiior , veltcnuior, vcl a-
lumpatur i
crior, fit: hanc qualitatem confeq_uitui- j ubiacido-falinje, am-
IQO-
 LiB. III. Sect. II. Cap.II. De SxiBib. 2^f
primasteneant iftam,ubia- .AutiwT:**
moniacoartificalihauddiilimiles , :

qua : illam vero , ubi terreftres & oleofae particulae reiiim po- fanglin"em

tiantur. Qi^iomodocunque jam fanguinis depravati conflitutio P^^^fica^-

fuerit, fixum antimonii fulphur fatisfacit medicifcopO| quiain-

tegrum ac falvum fere pcr minima fanguini , aliifve humoribus
commixtum, partim eorum interiora dilatando, unde molecu-
\x , fibi cohaerentes , difrumpuntur , partim eorum motum
ob copiam ^etheris , quo olea &
fulphur in primis fcatere, di-
xi , accelerando , tollit eorundem tenacitatem , ac efficit , lit
id, quod vitiofum erat , adloca, fecretioni humorum dicata
amandari ocyus pofiit.

ARTICULUS L
Antmonii calcinatio.

Recipe antimonii crudi,, vel &minerae cjus puras pulvera-

plano fundo immifliim mediocri igni
tas q, V. ollir terreae

fuperponatur , ut fumare incipiat , agitetur fine intermif-

fione ftylo ferreo , ut ne in unam mafiam confluat quod fi for- :

teacciderit, oportet tum materiam de novo pulverari , 6c uri

ut jamjam dixi. Si nimis intenfum ignem adhibueris, in to-
tum avolabitj defideratur vero hic, ut ftipervacuacrafliorisful-
phuris pars tanrum exhalet, quare obferves, vehm , ut mode-
rat'^ igni ftibium fuperponas , plures tunc tibi reftabunt terreac
particulas, quarum fecus ja6luramfacies. Itaque cum qusedam
antimonii pars tah'cer ufta , donecnon amplius fumarit, neque
mediocri igni fuperpofita Hquefcat , ei pedetentim plus crudi
antimonii adjiciaturj terreftres enimprioris calcinati cumfehuic
interpofuerint , adminiculo eidem funt , ut ocyus fulphureas
quam fecus fit, aufugiantj quibus in auram diflipatis,novaite-
rum atque iterum antimonii portio ollas immittatur, repetatur-
que labor , quoufque fufficientem quantitatem antimonii calcis
acquifiveris.

Tnfei*vit variis Chimicis operationibus fic Sc, Ettmulkro auf-

:

£tore, fudorem pellit, quareiniftiufmodi morbis , ubi fudatio

confert, ufum habet. Verum egonufquamvidihancantimo-
Ffz nii
 ast LiB.III. Sect. II. Cap.II. DeStibio:
niicalcem penes medicos in ufu fuille. De hac igitur fuumculh
quc liberum judicium eflo.

ART l CUL U S IL
I, Vitrificatio Antimanit^

Prout modus vitrum antimonii parandi differt, ficctiampro-

dudumj quodvis tamen nihil^aut non fere multum,abaHo
differt vi , fed colorc. Medicis potifTimum in ufu eft vitrum
hyacinthinum , quod ita fit. ^t. Calcis fuperioris antimonii
q. V. crucibulo inditam igni intcnfo impone,donec liquefcat,ac
ilylo , in eam- intin£to , tranflucida , fimiliter atque vitrum,
adh^ereat} animadvertasautem , velim, ut in principio fcorias
vitro huic fupernanantes auferas maximo enim ei impedimcn-
:

to funt, quo minus pellucidum evadat, Si perlucidum fucrit , il-

lico vitrum fupra. tabulam ^eneam in tenuia fruftula efFundito.
Fieri quidem ex antimonib varii generis vitrum poteft y ut vi-
trum fiavum , vel album additione boracis, aut e calcefupra
di6ta , aut e floribus antimonii , aut e mercurio vitxj fed hu-
jufmodi vix ufpiam in.ufu eft..

r. Vitrum Antimonii Solare.

Recipe auri ^f?. reguli fimplic. §viij. liquentur, effufa, rc-^
frigerata ac in pulverem contufa ollas terrese immifTa urantur pa-
ri modo , velut de antimonio dixi , eodemque modo poftea ia
vitrum fundantur.

Vires^ n/iis^ dojis

Teftiereac Vitrum quodvis per fe folum,etiamfitenucm in pulverem ef^
^Kmlmt- redadum , obfcindentes,ventriculi plicis facile fe infinuan-
fet
moniiperfe tcs , adh^ercntefque
,
particulas , rariflime in ufli medico eft,
inreriusda
exceptis agyrtis, pharmacopolis circumforaneis , viris inquies,
& ulcra fortem temerariis, qui eo nonnunquam fub pilulis utuntur«
Sed vinoperaliquot diesimmergatur,habebisvinumm(?//V/^;j^
fi

illuviem ventriculi potenter educens. Dofis a 915. ad 5f?. cui,

vel uncia una , vcl 6c tres , refpedtu hominis , cui dari debet^
vinii
 LlB.in. SeCT.II. CAP.n. DeStIBIO. 229
Vini affundcndx, perque
no£tem jun£tim ad extrahendas vires
reponenda, pofthasc vinum per chartam colatum segro adbi-
bendum porrigatur.

iE T I O L O G I A.

Fugatis magna ex parte fulphu-

in utriufque vitri confe£tione
ris ralin£equemaxime,atpauc<e fulphureje
particulis, terrese
adhuc fupcrfunt: cujufmodi ab igne in rem pellucidam, vitrum
di6tam , transformantur. In unius cujufque vitri confedione,
plerumquc aliquam reguli, ad fundum crucibuli fubfidentis, of-
fendimus portionem : &
regulus. a vicro auri fuperftes mediam Rcguius
fere partem auri etiamnunccomplexu fuocontinet, qu£e
^ autul- /«^'""n?"
* o 1- j- ^ totusprima
. rt-
teriore ultione oc hquatione
•

m
• • j
vitrum redigenda , aut ante fol- viceinvi-
1

lem ignefcenda, ut antimonium , ei adhserens, prorfus avoletj "^^J^j^"'

aut inftituta cum nitro incenfione , in priftinum aurum redu-
cenda. Solare vitrum ideo conficitur, ut ex hocdeiuceps poflit fie-
ri ejfentia antimonii, quam aliqui laudibusad coelum extolluntj

de qua vide fis Bafilium , nulli inter veteres Chemicos poftfe»-

rendumj Hartmannum^ Tenzelium 6c complures alios.

A R T I C U L U S III.

ylntimonn detonatio^ unde

1. Crocus Metallorum.

Rccipe antimonii pulverati p. j. nitri optimi p.fj. inmortario

commixtis prunam admove: ficque extemplo , fimiHter,
ut pulvis pyrius, deflagrabunt , pera£ta deflagratione materiam
adhuc candentcm fpatha commove, fic in unum fruftumvitro
fiinile cogitur j refrigeratam maflam in pulverem tritam aquce
repetita afiiifione & co6tione edulca. i. e. ab omni fibi adhasren-
re nitro liberetur, quo fado reftans pulvis ficcetur, &adfutU'
Tum medici ufum aflervetur.

Ff X Vi^
 2^0 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio.
Vires. \

Eafdem , quas vitrum , Aquce euphrafise 8cc.

habet. Infun-*
ditur, ad lippitudinem, aliaque oculorum vitia arcenda.

2. Diaphoreticum fimplex.
Recipe antimonii optimi p. ]. nitri optimi ficci p. iij^.
pulverataScmixta crucibulo candenti pervices immittantur ad
accendendum fa6ta deflagratione per femihorium circiter me-
:

diocriigni j ut rubeant tantum, fubmittantur , hinc edulcen-

tur, ac ficcentur,

Vires^ dofis.

Sudorem elicit, imbibitque omnis generis acres, corpus afii-

cientes,
Dofis
particulas. a 9{J. ad 5J. Sunt etiaraqui eodem
diaphoretico utuntur, citra ejus edulcationem.

3. Diaphoredcum regulinum , alias^ Cerufla

anrimonii, diftum.
Y^. Reguli antimonii fimphcis puri p. j. nitri partes iij. age
negotium eodem modo , ut jamjam de diaphoretico fimphci
dixi.

Vires.
Singulariter prodefi: contra fcabiem allofque cutis exulcera»
tiones. Dofis a 9j. ad 5J. ter quaterve in diesdatum. Si diu
,ac multum detur , folet id moderatum faHvse fluxum excitare.
Si unguento rofato 8cc. immixtum , 6c eo eyrrinfecus pars afFe-
incheWifii eofdem affedus. N. Si defideres inquo-
6ta iUiniatur, facit ad
qu«in dt<i-
vis diaphoretico candidum colorem , materiam in motario seneo
confeaione tundito , aut m fcrreo optime mundato , nequid rubigmis ipU
adhsereat. Eadem ratio fpathae efi:,quauteris ad materiam igni-
uadi*'^^""
tam e crucibulo eximendam.

4. Stomachium Toterii.
Recipereguli martis ftellati p. j. & nitri ficci , p. iij. trada
materiam, ut fupraindicavi.
 LiB. III. Sect. IL Cap.II. DeStibio. 23

Vtres.
Abforbet egregie quofcunque acres corporls humores. Do-
fis a ^j. ad 5. Alii regulomartiali oftavam partem auri addunt,
fed labor inanis eft. Nam
aurum , dum nitrum cum regulo
accenditur , fufile redditur , ac integrum in fundum crucibuli
maxima ex parte delabitur. Sed in quxftione eft, num nobis chcmici .

verum Poterii fpecificum ftomachium, dccujusefficaciapaflim %Tjfict\o^

in fcriptis fuis au6bor multa gloriofe prsedicat, cognitum fit? machicoPo-
Siquidem ea, qu^e hujus gratia in publicum propofuit , obfcu- Jerfantu"'*'
ra funt , 6c difficiles explicatus habent. Ab ovo uiuae ad mala,
ut ajunt , citabo , quae au6tor in calce Lib. 1 1 1 litens tradidit;
.

forte eveniet, ut aliquis me prjeftantiori ingenio prseditus, ejus

fenfum conjeftura confequctur. Hoc medlcamenti genus , fcri-
bit, ubique locorum concoSiiones jwvat^ i^ ob id univerfale dicitur.
Particulare redditur etiam alterius interventu , uti Ji univerfale
deftderas , fac ut Solis fplendore illuftretur , cujus influentia non
tantum ejus tenebra removentur , verum i^ ejus benefico calore^
illius compadla matcria attenuatur i^ vere fermentatur. jib aliis
planetis pariter influentias recipit^ ^
magis particularis fit Hac .

'uero materia ubique reperitur^ in uno plus quam in alio. Ejus me^
dio quandoque foEcundantur agri^vegetant plantdc ^adolefcunt^fru"
Biflcant arbores. Sine ipfa nulla flt conco6lio , terra ejus pr^efen-
tia crbata fierilefcit. Sola coUione indiget ,
fi femel ab omni ter-
ra illuvie repurgetur. Exhifce didis apparet , ut mihi verifi-
mile videtur, rem requiri , cui nonnihil auri adjungendum fit,
quas conjun61:a dcinceps ope nitri in medicamentum gratiflimi 6c
fuaviflimi faporis ^ tcfte Cap. lii. Cent. ii.Obfervat. conver-
ti debent. Nitrum ipfi addi oportere, conficitur ex his, qusc
gloriole loquitur de materia , quas ubique reperiatur. Hoc
autem denuo ab illis fecernendum efte , coUigimus ex fapore
kudati remedii, quod alias falfi eflct faporis. Et ut fummatim
mea fenfaexprimam, puto id remedium conficiendum efTe e re-
gulo antimonii folari cum triplo nitri accenfo , poftea edul-&
cato. HofFmannus in notis,Poterio fubjunftis, putat hocreme-
dium idem efTe, quod egopaulo ante indicavi, vel ipfamceruf-
fam antimonii. Clauderus in Ephemer.Curiof. regulum anti-
monii
 z^i Sect.U. Cap.II. DeStibio]
LiB.III.
monii folarem liquare jubet cum fale aliquo e fulphure & nltro
fa£to, quod idem efl: , ac fal polychreflum infra a me Se6t. v.
Cap. 1 1 .indicandum. Sed hujufmodi falnontolUtantimonii vitn
vomitum ciendi', itaque non tutum nobis erit medicamentum,
quod diu ac multum, ut Poterius hortatur , aegro cuilibet da-
ri poflit.

5". Diaphoreticum martiale, alias pulvis Cachedi-

cus Ludovici.
Recipe fcobis ferri , antimonii crudi fingulorum pares por-
tioncsjhquentur quodammodo,refrigeratisac pulveratisaddantur
fefquipartes,i.c.tresrefpe£tuantimonii, nitri ficci. Poftmodum
eundem laborem impende , quem in fupra di<5ta inlumpfifti.
Materia e crucibulo exempta &
refrigerata cum aqua pauHfper
coquatur , deinde in mortario ferreocum fimiH piflillo bene te-
ratur, & pulvis fubtiHs , aquae innatans , ilHco, antequam in
fundo fubfideat , in aHud vas eifundatur 5 crafllor ferri pulvis
abjiciatur.

Vires,
Sudatorium efl: , nonnunquam & alvum eHcit , actolKtquo-
TumHbet vifcerum obftruftiones. Dofis a 9i$. ad 9ij.

6. Diaphoreticum Joviale , vel Antihedicum Toterit,

Multimodis conficiturfumunt Regulum fimpHcem,
; aHi
eique addunt tantundem ,
quantum iUius pondo ftanni
cft> aHi ftannumRcgulomartisftcHatoaddunt, pofthaec cum
triplo nitri permixta per vices accendunt verum compendiario :

ita fit. Recipe antimonii fubtiUter pulverati p. j. fl^nni angh'ci

minutim tornati p. f?. nitri p. iiQ. Mixta, utmoriseft, accen-
^^^^^u^ , & poftca edulccntur. Quas Poterius , hujus remedii
»o^n''ianc&
Jp^tfiidi- inventor , Obferv. Cent. 1 1 1 Cap. lxxxi i i Hteris prodidit,
. .

"£1?'»?,- obfcura caUgine quodammodo te6ta funt. En au6toris verba.

hca,cicon- Bafis ^ fciUcet Antihe6tici , ftellafignataregis^ cui benigna
eji
fcaioneni.
jo^vis prafentia adveniens , Balneo Maris mcdio^ purai3 amica,
mttinefit, Sed planius 6c apertius fcripfit Cent. 1 11 . Cap. xx.

\
 LiB.III. Sect.II. Caj».II. DeStibio. 231
jfntihe^icum fit e duobus partibus Jovis , ^
una parte reguli an-
.timonii^ haec mixtisi fimul ter coquuntur inftcca aqua hermaphrodi'
tica. Obfcuritas hujus difcriptionis eft in vocabulis EalneiMa^
ris^ ficae aqua hermaphroditicee ^ quas tamen videntur eandem
rem fignificare. Ea idipllimeft, quod Pharmac.Spagyr.Cap.
'XIX. fal hermaphroditicum ^ appellat: quod puto, fi effe£tum,
quem ei tribuit , confidero, noftrum nitrum efle. Si sequalis
hujusportio fuerit regulo ftellato, cum ftanno mixto, addita,
;tereiusco6bioeft inftituenda, hoc eft, finguhs vicibus materia
^ft cdulcanda, exficcanda, & denuo cum nitro mifcenda 6c li-
quanda. Prima vice accendit velin flammam prorumpit nitrumj
fed altera,privatim verotertia, vice resmodoiiquefcunt. Sed,uC-
cunque e)us conficiendi ratiofuerit, ufustamenfrequens, qui o-
mniummagiftrorum praeceptafuperat, me docuitviam compen-
diariam ad antihe6bicum conficiendum. Ea hccc eft. ^t. Re- AdconR-
guH martis ftellati Jij. plumbi candidioptimi Jiv. rediganturin f^ru^^„"\ ^*"
granula , prout fupra Lib. 1 1 Cap. 1 1 1 Tit. vi i. declaravi. htaicumv\z
. .

Hisdeindeadmifceantur nitri puri, in pulverem rcdadi^xviij. ^^^^*^"^

Mixtapervicesincendantur, &, more inftitutoque Chemico-
rum, edulcentur.

Vires^ tijiis, dojis^

Utile eft quae vitio locorum prolabuntur , phthificis, ta-
iis ,

bidis, fudatoribusj cohibet gutturis rheumatifmos, valet con-

tra diutinam tuflim , tequalem lapillorum cancri portionem,
fi

& aliquantulum opii ei admifcueris. Inphthifi incipiente, fe- compofi-

bre hedica , 8cc. utiliter datur , fi v. g. acceperis antihe6tici tioadfe-
^^*^'^
Poterii ,lapillorumcancri fingulorumsij. nitri antimoniati^j.M.
caJ^
Dofis antiheftici per fe eft a 9^. ad ^iJ.

iETIOLOGIA.
Mirahile eft , quomodo ftibium aut folum , aut falibus ad-
mixtum, ope ignis modo intenfioris , modo remillioris,
poflit in tam varia medicamenta, & colore , & forma , & fa-
cultate, maxime inter fe diverfa , converti. Nitrum, (etfi fal
quodammodo voUtile , aereum a quibuldam vocatur , cui tan-
Gg lii-
 »54 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibioI
modo cujufpiam olei quantitas intermixta , ut id in po«
tillula
Herum demonlirabo) fine alicujus olei teiTeftris additione,
-non infiammatur j fed , fi hujufmodi oleofum addideris,.
ei

ac ei prunam admoveris , vel mixturam

in vas candens inje-
ceris , tum illico flammam fufcipit , ac cum vehcmentia,
pulveri tor*memario fimile , deflagarat. Et quia antimonium ,.
ut fupra indicavi , tali olcofo vel fulphure fcatet, en cauflam,
Nitnim ^ cur ambo una accendantur. Prout autcm nitri aut minor, aut
piout plus
aut minus major quantitas fuit antimonio addita , eo &
inter fe divcrfa
«jus antima
uio fuerit
•
funt, qu« pera€ta eorum accenfione emergunt. Nam fi fim-
adjunftum, plum , fi duplum nitri antimonio addideris , medicamentum
, ut ex
efficit
hocaliaat-
femper adepturuses, quod vomitum cicbit: diff^erentia tamen
3ue aliame- inutrifqueeft. Etenim quo major nitriquantitasantimonioaddita
icamenta
e:ii&anu fuerit eopotentius habebis medicamen , quod , concitato prius
vomitu &alvi fubduftione^ fudorem elicit, quodque majori in
dofi dari poteft > aboletur autem prorfum ha^c vis vomitionem
&alvi dejedionem ciendi fi antimonio triplum nitri adjiciatur.
Igitur , ut breviter enarrem , quod indicare volebam. i Si fti- .

bio dimidium nitri additum , hincutroquefueiuntaccenia,cra{^

fiores fulphuris antimonii una cum volatilioribus nirri particulis
avolant, unde ejus pauca modograna, cuipam data, violenter
furfum ac deorfum purgant. 2. plerseque fulphuris antimonii
una cum nitro non modo aufugiuntj fed, fi quae fortean hujus
generis particulx etiamnum fuperfuerint , plane ab acidis nitri
immutantur ac fixae redduntur , quare dein non aliter , ac alia,.
acidum aliafve paiticulas acres , imbibentia , agunt. Neque
Stngulis vero totum diaphoreticum fimplex confiderandum eft , quafi
•umnitio
inccnfisre- ftibium folum a nitro inverfiim} fed ei permagna terr^eni-
eflet
bus germi- portio, per accenfionem fui jurisfa£ta, admixtaeft; quam
tri
fcct lequae-
damejustei- adefle, demonftrat ejus cum alkaUcii m
rcgulum redu6tio > mi-
nportio, noris enim is ponderis eft , quam diaphoreticum antea erat.
fui juiis
Eadem rehquorum, quae cum triplo nitri fiunt , ratio eft. 9^
Non differt a modo difta prasparatione , practerquam quodma-
gispurum, quam praccedens elaboratum eft. 4. Eadem ratio
,

eft. In reguli primordia ftatim infra inquiram. f Sulphur.

antiraonii rcobem ferri aliquatenus coiTodit , perinde ac ful-

^hur citrinunifolet , cui cOTiofxnitrum additur^ Scfinitaope-
ratio'^
 LiB.III. Sect.II. Cap. II. De Stibio. %$f
tatlone emergit pulvis ex ambobus origincm duccns. Sic 6,
Regulus Jovialis, ficut §C. reliqui reguli, ^4huc aliquam fulphu-;
ris portioncm habentes , cum nitro acc^n4iturj 6c, licet ad*
ditione ftanni tantum tornati conficeretur, idem tamen medi-
camentum nobis erit quippe ftannum , qt fupra indicavi , a-
:

bundat fulphiu-e, quod fine magnolaborc, fine^lteriusfulphuf

rei interventu, haud aegre, fi nitro admifceatqr, accenditur,
inque pukerem convcrtitur. Recenfita hjecce antimonii pras-'
magni quondam nominis efl^ent, ae a compluri-^
parata, etiamfi
mis medicis miris laudibus celebrata: hoc tempore tamen , in
quo eruditi , alii aliis contradicendi difceptandive nec modum
nec finem tenent , famam & exiftimatipnem , quibus inter aUare-
mediaolim eminebant, propemodumamittunt. Gratiacxem- sitwdu^
pli in medium proferam diaphoreticum antimonii fimplex, cu- /'^'".""^«'^
f ... ^ 1- • n -
1
antimonu 1 •

jus conditionem ahqui Itatuunt eandem , quam calcis, aut ter- promera
rac, ahcujus purae, in cujus forminulgi omnisgeneris particulas 5,"^?**'^*'^^
acres tantum abfcondi, citra notabilem vim fudorem ehciendi.
Verum, quoniam longa annorum feric experimenris , quae nc-
minem , nifi in Medicina prorfus hofpes fuerit , fugiunt , a
plurimis depr-ehenfum eft, di6tum diaphorcticum pofiemultum
ad fudorem ehciendum ideo quicquid ahi reprehendunt &exa-
:

gitant, &incontrariampartemafferunt, naucihabendum,exi-

flimo. Quid? quodego in me ipfo, & aUis faepe fsepius com-
prehendi, memoratum antimonii di^phoreticum ad drachman^
ufque per fe datum, in caufla fuifle, utfudor toto corporema-
naret quem efFe<9:um tamen mihi obfervare non h'cuit in iis,
:

quibus aut cornu cervi uftum , aut mera alia terra eflet data.
Quae cum ita fint , «fficitur ex his adverfariam nobis opinio-
&
nem, multum quidem acuminis argutiarum , fed parum fir-
mamenti ac roboris , habere. N. Aqua, qua pro cdulcandis Nitrum
antimoniOf'
diaphoreticis ufi fumus , non oportet abjici , (ed^ utmosob-
tinet , cryfiallizari. Sal , quod primo fubfidet , quodque de
proprietate cum fale communi convenit, rejiciendum, quod vc-
ro in modum oblongarum concrefcit , feorfim
cryftallorum
colhgendum 8c aflervandum eft:
vocaturnitrum antimoniatum
vel ftibiatum. Sunt qui putant, id non diverfum a nitro vulgari Hocdiffert
anitrovnl-
efle, fcd eos in errore verfari apparet ex nitro iUo cum carboni- gaii,
Gg t bus
 1^6 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStieio:
bus accenfo ,
quod,. Gum in alkah hocpa6to convertatur, red-
dit regulum antimonii , qui inconfpicuus ei intermixtus erat.
In vulgare autem nitro,fiquis periculum tali modo fecerit, vi-
Ejusvlr- debit ie operam lufifle. Laudatiflimum eft contra morbos acu-
^um^futio- tos, &
omnis generis inflammationes. Nofco virginemy quse
fa:, qiraccx vaktudinis vitio per aliquot annosfurebat, cuiufmodi infanix
«onvaluit» ipeciem medici mamam appellant} quse virgo egravi hocmor-
bo recreata fuit ufu hujus nitri antimoniati , cujus fingulis die-
bus bis vel ter drachmam jure tenui forbebat. Quin etiam fin-
gulis menfibus ex areteria carotide fanguis mittebatur : eratenira
(lethorica.

A R T l C U L U S IV.-

Antimonn fujio , unde

I. Regulis finiplex.

Vario modo conficitur. Operationis fundamentumconfiftlr

in hoc, ut, confumptis ablatifve craflioribus fulphuris
antimonii particulis , puriores , metallo fimiles , quasque re-
eulum conflituunt , feorfim in fundo vafis fubfideant. Pof-
(unt hoc alkalica quzevis- fixa ,, particulas antimonii fulphu-
reas abforbentiaj item pix, cui oleofa ilibii parsnon modojun-
gitur, fed prseterea deflagrando fimul confumitur,. reflantibus
metallicis. Ita etiam antimonium , ut lub vitrificatione memo-
ravi , diffipatisfugatifquefenfim fulphureisparticulis, fine ulla
alterius additione, quanturavis non tanta in copia , in regulum
convertitur . Sic & fapo , ob particulas , tum alkalicas , tum oleo-
fas , quibus refertus efl , utrique fcopo
infervit. Via omnium
faciHima regulum conficiendi efl , ut antimonii portio una nitri
tartari fingulorum pares portiones fumantur , inque pulverem
reda6i:a &
accenfa in igne intenfo bene liquentur , quo fa6to
materia in conum, contmuo percutiendum , ut regulus in fun^
dofubfideat, effundaturj poflquam materia fuit refrigerata re-
gulus a fcoriis malleo decutiatur. Csetemm modus , quem iu
fynopfi pharmaciae defcripfi , haud contemnendus eil , id tar
men incommodi habec,ut fp^cies ab initio, quum igni intenfo
.i T> fubp
 LiB.III. Sect. II. Cap. II. De StiBio. 237
fubmittuntur ,
quam lubentiffime redundent 5 pollulant ergo
crucibulum fatis capax. Omnes reguli , quovis modo parati,
iterata cum falibus alkalicis fudone puri ac fplendefcentes eva-
dunt.

Viresy ujus,
Eafdcm habet, quascrocus metallorum. Fiunt infuperex boc
varia medicamina : quin 8c globuli , in Ileo alvum exinaniendi

caufla, devorandi; cujufmodi, perada operatione , denuo in-

tegri excernuntur.

'
2. Regulismartialis.
VjL. Clavorum
vel fruftulorum ferri p. j. antimonii crudi p. ij.
Grucibulo immifla rutabulo ferreo aliquoties agitentur , donec
videris ferrum ab antimonii fulphure corrodi : hoc enim accidic
fere , debitus faltem ignis calor aderit , uno temporis pun-
fi

6to. Ferro, ab antimonii fulphure exefo, infuper infpergatur

ratione ferri dimidia pars falis fuforii y fa£ti ex ana nitri tar- &
tari jun£tim pulveratis , &
accenfis: in fine denique , ut regu-
lus perpurgetur, cispervices injiciatur , uncia una atque altera
nitri crudi j faftarerum fufione materia in pyramidem fine in-
termifiione , quamdiu utpnte ea candet
pullandam efFunda-
,
tur j regulus a fcoriis feparatus repetita cum falibus fufione ad
defideratam finceritatem redigitur, quem fi etiam atque etiam
falibus coUiquefeceris, videbis runc , pera6ta materiae in conum
effufione 8c refrigeratione, ftellam reguti fuperficiei impreflam.
Nifi materia, dum candet , inftar aquse fluida fuerit , vix ulla
ftellse forma in regulo apparebit. Ut autem talis fiat , oportet Encheir!fes^
quasamfi-
..-.'
ei ienem intenfum admovere , 6c frufiula carbonum iniicere
S-j 1-',- "m inregu-
,
tamdiu, donec voii tui tueris compos: carbo enim multum fa- ufteiiati
cit, ut materia bene liquefcat, & falium acrimonia mitigetur; opo«ft*at"^
qua: falia alias permagnam rcguli portionem abfumerent. Si «ndejc.
carbo deflagraverit, &
materia fufa fcintillarit , ea tum proti-
nus in conum effundenda eft. Non opus efl coni percuffione
ad reguli praecipitationem. Nam is propter gravitatem ultro
per fcorias liquidas perlabitur , ac ad fundum tendit deinde :

iltepercufTus, inprimis ubi jufto validior fuerit, plerumqueim-

Gg ? Pfr-
 238 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStirio.
pedic, quo minus debita ftellae adumbratio fiat. Neque ta-
men regulus martis tantum , fed etiam regulus fimplex, fi mo-
do di(5tas cautiones adhibueris, quavis tempeltate, quovis coeli
fitu , ftella fignatur. Si in confe6tione reguli mai-tis ratione fer-
ri dimidiam cupri partem iisinfuper addideris,emergetregulus,
qui non ftella in fuperficie infignietur , fed pra; fe feret formam
aranei fimilem. Hujufmodi regulus utiliseftad plumbumcandi-
dum iodurandum.

Vires,
Eafdem habet, quas fimplex. Fiunt ex hoc pocula vomitum
cientia, nec nonvaria remedia.
Regulus Si loco ferri cuprum fubftitueris , acpari modo ,ut antea di-
«KZI«.
xi , res hafce tradavcris , erit tibi regulus cupreus ^ quo etiam
ftannarii nonnunquam utuntur.

3. Regulus Jovialis.

I^t. Reguli martialis ftellati &

flanni optimi anapartesaequales,
Hquenturj &
poftea eftlindantur.

Vires,
Et huic de virtute cum antecedentibus convenic.

4. Regulus Solaris.

^. Antimonii optimi p. iv. auri p. j. falis/a/onVfupradi^

partes duas, fundantur fimul, prout moseft.

Vfus,
Fit cx hoc vitrum, vel diaphoreticum folarc.

5". Regulus mcdicinalis.

^.Salis communis p. iv. falis tartari p. j. antimonii crudi p.
v. fundantur , pofthxc in conum efFundantur j fcorix ab in fun-
do fubfidente regulo fejungantur , qui multumquacalore, qua
foliditate, abantedidis diftatj badii enim coloris&friabiliseft.
In pulverem tritus &
aqua edulcatus in ufu eft. N. Aliquan-
do ei inextremitatecohasret granum,modo majus modo minus,
rc-
 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. ^5^
rcguli fimplicis, quod hoc etc-
diligentcr femoveri oportet;
nim, fi alterifucritpcrmixtum, efficcret,utabejusufu vomi-
tio oboriatur.
Idem fit fine additione (alis tartari , utpote ex ana antimonii
8c falis communis jun6bim fufis. Item
potefl: fieri ex p. j. falis
tartari , & antimonii p. v. in igne fixfis. Regulus hic eft co-
lore venuftior , quam , qui alterutra via, i. e. aut folo felccontt^
muni,aut cum hoc & fale tartari,fuerit confe^us.

Vtres.
Sudorem eliciendi vim habet, efficaciffime (libverHt febrem in-
fg^gj'^^
termittentem habentibus i quinimo ufus ejus efi; m fcabie aliif- fteiiam icfc-

quecutis impuritatibus. Dofisagr. v. ad 9j. ad '"*

3!?.

iE T I OL OG l A.

Rationem primas opcrationis, isquibus ea utpote pofita fit^

fupra planam feci. At (z) fruflula prae ipfa fcobe ferri
hanc ob caufiam eliguntur, quia antimonio fcrrum corrofuro,
ad frullula , ob majora interjefta intervalla, aditus potius pa-
tet , quare ocyus eorum , quam fcobis , in unum compaftam
quafi maflam in crucibulifundo fubfidentis , exefio fitj ab eadem
enimcauflaheicferrumcorroditur, funditurque, prout idipfum
cum fulphure citrino folet , cujus operationis fupra fub fcrro-
mentionem fcci. Particulae metallicse ob gravitatem imum lo-
cum occupant y fulphureis falinifque , fcorias conftituentibus,,
interea illis ob levitatem fupernatantibus. Stellse figuratio,
quam in exa<5la reguli & fufione 6c purificationeoffendimus,
ortum habet gigniturque a regulo bene cum falibus liquato.
Neque ferrum ut veteres perfuafifl!imum habebant , aliquid
,

facit ad ejus generarionem quoniam ejufdemmodi ftellam in

:

regulo fimplid f«epenuraero dcprehendimus. Imo de illa non

vereor afleverarc , metallis mineralibufque quibufdam , fi nem-
pe aut Stibio , aul hydrargyro conjunfta , dictam figuram efle
propriam. Ncque vero ftellse figuratio forinfecus tamumroodo .stciia ver-
eft , fed ea ad interiora ufque penetratj quod evincitur, fi re- ^^^^ reg^>
gulus bonalerra tranfv-erfim in gai-^es planas diiredus fuerit. De
ccetera
 240 LiB. m. Sect. II. Cap.II. De Stibio.
C£etero
ffuio^^Siouo-
non pofTum, quin eorum , qui aliquid ferri regulo ef^
taferhpor- {epermixtum, in dubium vocant 5 opinionem refutem ac reji-
tiofitad-
nuxu. ciam. Confirmat contrariam , quaemeaeft, ponderis augmen-
tum. Antimonium namque , quoquomodoinregulum fmefer-
roreda6tum, non tantam fuggerit, quantam, fiferro adjundum
eft, reguli copiam. Nec in fcoriis, ut aliqui contendunt, o-
mne ferrum mutatum eftj nam &
has non reddunt pondo ad-
ditum , quod tamen fieri oporteret , quoniam mars minime in
igneaufugit. Porrofcori^, dum aqua coquntur, paucamno-
bis denuo fuppeditant pulveris indifiblubilis quantitatem; pul-
vis autem ex folutione pr^ecipltatus cjufdem fei-e naturas eft, ut
aliudfulphurauratum e fcoriis rcguli fimplicis paratum. Exdi-
6tis igitur concludi licet, regulomartialiutiquepuriffimum fer-
ri portionemeiTeadmixtam. (3)Ratiofatisevidenseft; item(4)
libi aurum , qiiippe metallorum puriflimum 6c fixiflimum,
antimonii regulo totum conjungitur, ac hujus particulis inter-
mixtum eft. Sed in (f ) falium diverfum agendi modum con-
tuemur 5 ab alkalicorum enim magna copia antimonium in re-
fulum&albicantem&^iurum, metallo colore fimilem j amo-
ica autem eorundem quantitatc , nec non a fale muriatico , ideni
in rubmm ,ac friabilem regulum transformatur. Nec hic eof-
dem effe6tus habet , quos ille , qui vomitum &
alvum ciet
cum e contrario hic , medicinalis di6bus , prascipue fudoreta
tt^ovet.

ARTICULUSV.
Antimonii Jitblmauo y unde

X. Flores antimonii.

Complures eos conficiendi rationes a Chemicis traduntur,

fuam quifque diligit &
admiratur. Aliquis de Chimicis
rerum fuarum fatagit ftibium e humili cucurbita aut crucibulo,
cui aliquot ollse , <3W^/j di6lac,fuperpofitx, y«(^//»^^«^o: alter
per rctortje tubum , infuperiore ventrisregionehabentem , cui

idoncum excipiilum aptatum fit , operationem inftituit. Sci-

licet
 LiB.IIT. Sect.II. Cap.II. DeStiiho. 241
licet ejufmodi retortae, igniaperto impofitse , per vices unciac
aliquot antimonii pulverati , quibus tertia circiterpars aren£e
intermixta, injiciantur : foramine operculo obthurato,invasre-
cipiens fumus,in flores convertendus, prodibit celTante fumo
:

iterum atque iterum nova antimonii portio retortas ingcra-

tur, quoufquef quantitatem flomm adeptus fueris. Sublima- fj^j^jjj.
tur quoque antimonium in flores rubros , fi nempe id duobus timoniim-
^"*
crucibulis quorum alterum alteri fuperpofitum, prius immifllim
fuerit, atque fublimatumintenfifljmoigneper aliquotdiesuftum
fuerit. Sic &
fublimatur antimonium in florcs auxilio falis
Ammoniaci, utpotein atbos, ac rubros, quorum quique figil-
latim aflervandi , fa6U prius ope aquse eorum edulcatione.

Vires.
Flores albi vehementer , ficut vitrum , vel regulus fimplex
&c. vomitum, &alvum, cientj fed rubrifudoremtantum, fi
fcilicetnihilalborum iis intermixtum fuerit, movent. Horum
dofis a gr.ij. ad xv. illorum vero a grano adiv. Flores albi mi-
hi videntur non efle fulphuris albi , de quo fupra Se6t. i Cap.
.

I. memoravi, expertes. Rubriautem, etfi exigua in quanti-

tate acquirantur, maxima enimantimonii pars inta6ta in fundo
rem^met , fulphure dotati funt quadancenus fixo , qiiare &hi
non tantas turbas, quantas illi, in corpore excitant. Refiduum
ab unaquaque fublimatione infervit confe6lioni reguli, quin 6c
aliqui aceto deilillato famulante cx eo corpus quoddam fali fi-
mile extrahunt.

2. Cinnabaris antimonii fublimatio.

^. Cinnabarim , quam a butyro antimonii defliillatione
coUegeris , eam cucurbitse vitrese loricatae immitte , ac fubli-
ma ex igne aperto , donec in fine vitrum candefeat. Con-
ficitur etiam cinnabaris antimonii eodem modo , velut fu-
pra de cinnabari ordinaria dixi. Videlicet parti uni fulphuris
antimonii opeaquseregias fa^li, immifceantur tres mercurii vi-
vi optimi , hincigne idoneo, primofc. leni , poftea intenfiori
fublimentur. A fulphure antimonii aurato mercurio admixto,
hinc fublimato vix, aut omnino non^aUquidcinnabaris impe-
Hh travi.
 242 LiB. ni. Sect. II. Cap. IL De Stibio.
travi. Verutn e re erit infiflere viae Hoffmanni^ qui folutloni
fcoriarum antimonii adfundit mcrcurium fublimatum corrofi-
vum inaquadiflblutum. Nempetantumalterialteriusaddendumj.
quanto ad utriufque faturitatem opusefi:,pulvereminfundofub-
fidcntem ficcatum , eodem modo , ut jamjam dixi , in cinna-
barim fublima. Per iteratam fublimationem cinnabarim fic-
ri efficaciorcm , alii affirmant , alii negant ego autem puto fi-
:

bis, fi ter fucrit fublimata, eam fatis purificatam efle,

Vires^ ujus^ dojis.

Laudatiffimum remcdium efl contra affe6bus , in quibus quse^»

dam nervorum diflicnfio eft, ut contra epilepfiam , fuffocatio-
nem mulicrum &c. : praefcitim. fi granum unum , aut alterum
opii pr^eparati , &
alia humorum acrimoniam temperantia,
addidcris. Quid ? ea ipfa toUit omnisgcnerisacrcs eorporis hu-
«lores, hofque plurimum pcr blandum fudorcm e corporeeli-
minat. At enim quibus hasc inftar omniumcft, quiquc putant
ufum cjus efle in curatione quarumlibet corporis ccgritudinum
hi fane in magno errore verfantur ,
quem eos confido depofi-
turos, fecum rcputaverint, vim & cffc6tum,. qucm forte vi-
fi

derunt, non foli cinnabari, fed rebus, quse ipfi admixtae fue-
?raccptum runt , cffc tribucndum. Quantum vero ad cjus ufum attinetj
^uamiibcr .& oportct, &
opus cft cinnabarim prius fuper porphyritem in
intcriuscui-
tenujffimum pulverem cum aquateri, (quod pharmacopcei/r^f-
*
parare vocant) dein rurfus ficcari, antequam pro ufu intcriori
cuipiam danda cft ; ob gravitatcm alias integra per alvum ex-
cerneretur ; vcntriculo quippc tantavishaud eft, utillam diftbl-
vat , aut minimas in molcculas redigat, Ncque venarum la-
itearum ofcula adco patula funt , ut in haec aliquid, nifitenue
ac exile , impelli ingrcdive poffit. Caetcrum tempcrarcmihi.
non poffum , quin quorundam falfam , quam de virtutc cinna-
barishabent, opinioncm rcdarguam. Et hcrclc ea eft fine du-
bio admiranda,fupcrque humanam evc6ta fidcm, quam ,ut ex-
phcem ,. non modo facere non poffum , fcd ne conor quidem^
Equidcm venerandae antiquitati, quamquam mirum in modum fu-
perftitiofa, & fabulofa effet,.facile condonamus, fi aliquid, quod
rationc & intelligentia comprehendi vix licet,memoriie prodi-
. r - -i i. 1 - dit
 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 245
6it;fiquidem,dum libris ad nosdivinitus delatis carereta ignora-
bat diftantiam ac differentiam fpiritus & corporis 5 quae utiquc fa-
ciliusintelligi, quamexplanari, poteft. Verumnoftriaevifcripto-
rum, in primis eorum, qui Chriftianorum facris initiati funt,
ofcitantiam & credulitatem fatis demirari nequeo , cum non mo-
do fibi, fed & aliis perfuadere conantur, adverfus Diabolum HocJncre^
ejufdemque afTeclas hanc cinnabarim mirum quantum valere,ac mncpti[itt«
efie terriculum , quodipfos detcrreat,ne incantamento,aut ve- "«*•
neficio fuo, cuipiam noceant. Arbitror proinde facete jocofe-
^ue potius, quam ferio Hellmontium 6c Hoffmanum F. F. cinna-
bari ejufraodi vim tribuentes, dixifle. Ergo ejus confutatio-
ne, ut ne fluAus in flmpulo^ut dicitur, excitafl^e videar, pru-
jdens fuperfedeo.

iETIOLOGIAM
Paulo poft fub butyro antimonii dabo.

ARTICULUS VL
Antmonii deftillatio^ mde
Acetum antimonii.

Laboriofa admodum moleftaquc eft cjus confe6tio. Nam mi-

ncra antimonii in pulverem contrita, cucurbitse immifla,
pcr menfem leni calore digeritur. Res potius e voto fuccedit,
(i minera aceto dcftillato irroretur , hinc deftilletur 5 liquor
progreflus aliquatenus acidum faporem pr» feferens,refiduo af-
funditur ac denuo deftillatur, ficque etiam atque etiam labor
repetiturj majorem enim quantitatem, ut & magis acidum ita
acquirimus liquorem, quoniam fal,in antimonio latcns, fe ma-
gis extricat, &liberat fe a reliquis, cum quibus implicitumerat,
principiis.

'Ofus.
Hoc Chemicorum commodis utilitatique parum fervit j funt
id pro tMura^ e ftibio extrahenda, adhi-
tamen nonnulli, qui
bent.
Hh z z. Bu*
 244 L^*- ^^- Sect. II. Cap.il De STiBia
2, Butyrum antimoniij vel oleum antimonii glaciale.

Chemici diverfas rationes ineunt butyrum ex antimonio fa-

ciendi. Ufitatiflima omnium eft, fi capiuntur antimonii
crudi p. ij. hydrargyri fublimati corrofivi p. j. (ahi malunt
icquales partes, fed melius efl p. if?.) fupra porphyritem , vel
in moitario lapideo , in pulverem redigantur fubtilem : retortae
cautioat- poflca vitreiE, collum fpatiofum habenti, immittantur, ac ex
rnfbuVy^-°* ^^^^^ deflillentur primo leniori igne, ficque rtillabit liquor craf-
Bumretortx fus:qui,cum in retorta; collo coagulatus,orificiumque ejus ob-
osobftipet.
(tj.uxerit, fra£turam vitri minaturj quocirca fenfim ac fenfim
prunam admoveas, utliquefcens butyrum in vas fuppofitum de-
ftillet.Butyro deftillato, major ignis retortae fubdatur,quoui^
que eacandefcat, talemignem trihorium. facias, quo tempore
cinnabaris ad fuperiora retortae evehetur. Fafta operatione fin-
gula, utmoriseft, feparentur. Alter modus hic eft. Recipe
antimonii in pulverem redadbi p. j. vitrioli ad rubedinem leviter
calcinati atque falis dccrepitati ana p. ij. pulverata,ac mixta re-
tortas immiila deftillcntur f a. fic prodibit tantum modo buty-
rum. Tertius hic eft. Recipe antimonii pulverati p. j. paulatim
infpergatur in olei vitrioli &
fpiritus falis ana p. j. vel tantum
cjus, quantum fpiritus corrodere valetj quibus pera£tis retortae
'

immittantur, deflillenturque ut fupra.

Viresy ujiis.

Ob adjunftum fpiritum falis valdoperc exeft, quocirca Chr-

rurgicis plerumque ufui eft ad carnem fupercrefcentem exeden?-
dam quin ctiara averruncat callos atque verrucas. Bibi etiara
:

poteft fi gutta una. 2. ^5. vel. 4. aliquot cochlearibus vini , vel

aquac fuerint immixtcc acrimonia enim ejus,dum ita diluitur,

:

minus nocetj cicbit autem vomitum &

alvum. Item 3J. hujus
butyri,lbf?.fpiritus vini dephlegmati 2Avc\\yX2^^Q^'2^ fi non tollunt,
faltem leniunt podagricorum doloresjfi in lana vel linteolo par-
ti dolenti admoveantur.

^ T I O L O G [ A.

Q .uemadmodum
vi dotatis 5
in fpiritibus acidis, foHda corpora exedendi
magn^ diffimilitudines funt: fic in folidis, qu«
ab
 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio. 24;
ab acido quodam diflblvenda funt , exiftunt etiam magnas va-

rietates. In acidis fingulare eft, ut graviora vel fortiora pel- infpmti-

lant debiliora vel leviora e loco , quem in folidis rebus occupa- corpodbus
runt, fcque denuo in eum infinuent. Corporis autem folidi hoc ^'^ii^is per-
proprium eft, ut altero alterum aut anguftiora aut ampliora fo- icntia eft.
raminula habeat, i.e.aliud alio magis denfum & grave, aut ra-
rius & levius fit. Pra^ter hasc acidis peculiare eft, ut fi corpo*
ri denfo conjun6ba , foleant id dcrelinquere, & conjungere (e
cum rariori, quod fibi obvium eft. Illius generis exempla funt
nobis in serugine , fale communi , quorum cuique fi
nitro 6cc.
feorfim oleum vitrioli affufum , &
deinde corum deftillatio in*-
ftitutafuerit, hoc, tanquam acidum grave ac fortius, in illo^
rum corpufcula folida fe infinuat , indidemque acidum levius
pellit. Et haec eft ratio, quare, fi serugini debita olei vitrioli Acidum
portio addita, hinc deftillatio inftituta,fuerit,acquiramus ace- grave.aitc-
tum denfum: fi fali communi, fpiritum falis: fi nitro crudo, ievTus*Siv
fpiritum nitri. Scilicet di^arum rerum fpatiola porive terrae, expcUit.
poftquam ex his acidum proprium fuit expulfum , adimplentur
rurfus ab oleo vitrioli ,quod in fine utique aliqua ex parte in fu"
gam fe conjecifl^et, fi ignis jufto intenfior ac diuturnior fuifl^er.
Hujus generis autem exemplum nobis eft in folutione argenti
qu£e ab cupro , haec a ferro , &
ferri folutio tandem a lapidc cum^co^r^oie
calaminari,pr^cipitatur. Nempe acidum ampliores in unoquo- g^avicom-
que poros offendens, fpicula fua in hos vibrat folvitque compo- conjunauni,
fit^ rci compagem , cohxretque hujus poiterioris moleculis,
JuJt^^ybtfJ"
reliftis prioris , apud quas antea divertebat, jam jamque fui ja- ipfiobvium
ris fa6tis. Butyri antimonii ratio par ac fimilis eft modo&: pau-
fev^iuslve?*^
lo ante di6torum r ubi etiam acidum falis , apud hydrargyrum ampiiorcs
*°
divertens , diverforium fuum relinquit , &
corrodere de novo f^7/
regulum antimonii adoritur, jun£taque prodeunt, cum prius
hydrargyrum fui juris fa£tum, forma crafla,quia f q aquse ele-
menti non adeft , qux aqua, fi debita quantitate prsefto fuifl^et,
eff^eciflet ut liquor quidam craflus emergat. Mercurium luben-
ter fulphuri jungi, fupra capite de hydrargyro fcripfi. Acidum
enim in fulphure latens , hydrargyrum exringuit , feque huic
aflbciat :uti*aque autem per ignem in maflam rubram , cinna-
barim didtam , convertuntur. Similiter contingit in hac opera-
Hh 5 tio^
 246 LiB. III. Sect.II. Cap. II. DeStibio.
cinnab*ris tionc, ubi Iiydrargyrum fuse fpontis fa<5t:um, fulphur antimomi
«krnJnds fit arripit } utraque inter fe copulata ab igne poftea furfum eveda in
concrcu? cinnabarim transformantur qu£e origincm , utdidum, duxit-,
:

ex fulphure antimonii pariter &

argento vivo. Confirmat
opinionem noftram cinnabaris refulutio, de qua fupra articulo
de argenti vivi purificatione, mentionem feci. Reliquae bins
antimonii butyrum deftillandi rationes cxhibent di<5torum veri-
tatem, antimonium utpote a fale communi tantum butyro fi-
milem formam fortiri difcrimen tamen quoddam inter utrum-
:

queeft: illudenim, quod mercurio fublimato confe^tum, ob

cppiam fpiritus falis, atque ob plures antimonii corrofas parti-
culas, potius cum affufo fpiritu nitri efFervefcit, quam hoc,
quod alterutra pofteriori loco di6ta ratione fa^tum eft, in quo
vix uUam effervefcentiam offendimus. Plura paulo poft fub be-
xoardico.Refiduum afublimationecinnabaris, quamquam prse
Hydrargy- ^ ferat ftibii crudi; tale tamen non eft.
fpccicm Mihi enim
lumerefi- de eo compcrtum eft, quod fi v. g. libra ejus cum alkali media
imimonU pattc 8c f. q. aquas coquatur ad ficcitatem, & poftea ejus fuWi-
eiicit«x.
matio, aut deftillatio e retorta fuerit inftituta , nos acquirere
e fingulis di<5bi refidui libris uncias duas cirriter argenti vivi
quantam copiam tam facili negotio e ftibio vulgari educere non
valemus.
SCHOLIUM.
Siquando parti uni reguli martialis optime purificati adduntur
portiones tres fublimati hydrargyri corrojtvi, fimulque mo-
do fupradi6todeftillantur,erit nobis,poftquambutyrum expul-
fum , in rctorta hydrargyrii vivi pars refufcitata. Verum cnim-
vero, quadruplum corro/ivi accipitur, ac perafta butyri dc-
fi

, magnus iis ignis fubdatur, habebimus tum mercu-

ftillationc
riumei, qui in officinis dulcis audit, fimilemj utrovis autem
modo cinnabaris ja<5turam facimus. In fundo retortce autem
fuperftes nobis erit antimonii calx fixa, fapore fubdulci, ei, qui
e plumbo nigro cum acido mixto emergit , fimili. Poteft
etiam ex hac aliquid fali fimilc ope aceti deftillati , vel aquaj
folius extrahi. Cujus opcrationis ratio ha:c eft, in triplo mer-
quanto opus ad fimplum reguli
I
curii tantum latet fpiritus falis,
in-
 LiB.III. Sect. II. Cap.II. De Stibio. 247
in butyrum conrertendum. Spiritu falis itaque hydrargyrum
repudiato , 6c nune cum regulo antimonii confociato , fieri
non potefl, quin illud revivifcat at enimvero non revivifcit
:

fed dulcis redditur , quando quadruplum corrofivi accipimusj Mereuuu9

" *^"'
ficenimquarra, tanquam fupervacua^proantimoniocorrodcndo,
portio , cum difto fuperiori refufcitato conjungitur, ac fimul
convertuntur quoddamfolidum, mercurio dulci officinarum
in
perHmilej &
id eandcm obrationem, quam paulo ante inejus
confeftione rettuli. Cinnabaris ex hac operationenon exiftit,quo-
niam regulus tantillulum modo fulphuris fixiorishabet, quod
ad confortium argenti vivi inhabile cfl. Rebusvolatilioribusab
igne propulfis reflat antimonii fixior , & ab acido falis nonnihil

corrofa pars ; ex qua, quantulacunque fit , nuUoncgotio quod-

dam fal extrahi potefl.

3. Bal^mus antimonii,

^. Sulphuris antimonii ope aquae Regiae , vel nitri bczoar-

dici fafti p.j. oleiTherebinthinae.p.iv. coquantur inbalfamum,
i. e. donec fulphur totum fere in oleo fe diffolverit, his ad-
danrur Urinse ad mellis crafHtudinem deco^tas. p. iv. retortac
vitrea: immiHa deflillenturex arena moderatoprimum,dcinccps
majoriigne, ufque fumiprodirecefTaverint} finita deflillationc
balfamum ab aqua fpirituve feparatur.

Viresy ufiis^ ^ofis.

Hoc confert plurimum pleuritidi, vomicis, nephritidi, £c
multis uteri vefic£eque afFe6bibus: inquibusguttas vi.ad xij.cum^
Gochleari juris avenacei, vel carnis utiliter forbentur.

4. Clyflus vel aqua ftimmea,

Recipe antimonii crudi , nitri ficci ana. p. ]. fulphuris citrini
pulverataper vicesretortaetubulatae candenti, cuimagnum^
p. r.
excipulum , modica aqua repletum ,annexum , ingerantur fic- :

que fa£ta accenfione fumus in vas fuppofitum prodit, ubi falinas

aqua fufcipiuntur , quibus fe adjunxit paululum fulphuris cg :

autem maxime orbatur, fi quis hunc clyfTum re^ificare velit.

f, Aqua»
 148 LiB.III. Sect. II. Cap. II. DeStibio.

f. Aqua Tartarea.
^. Antimonii, nitri , tartari , fingulorum pares portiones,
fac eodem modo, quo clyfTum. Quod pcra6ta operatione inre-
torta reliquum eil, id crucibulo inditum igne liquetur, ficquc
habebis regulum {implicem.

VireSi ujus^ dofis.

Et haec 6c ille ob fulphurfibi adjunftum vifcerum obflru£tio-

nes tollunt , flatus difcutiunt j fi autem prior recStificatus efl,
tunc ea utuntur ad conficicndas acidulas artificiales julapiis quo- :

que , fitim dcpellendi gratia, admifceri folet. Dofis difFert ra-

tione acrimoni^.

S C HO L I U M.
i fpeciebus, quse ad aquam tai"taream requirunturpars quarta
s filicum alborum contuforum addita , junftimque mixta,
per retortam tubulatam , utmosefl:, dellillata fuerint, prodic
Spiritus, ^iritus alkalinus volatilis , alias ^G^^hriucm Jmelongii diftus,
NepTidtKa* 9"J? quamquam ex acidis oriundus fit, cum acidistamen ef^er-
Amclongii. vefcit. Nam,
quemadmodum fupra Seft. i Cap. vi i ubi dc
. .

tinftura martis tartarifata difputavi , ita etiam heic , acidum 6c

tartari 6c nirri fpicula fi.ia vibrat in filicem eidemque firmiflimc
adha:ret. Et, quia utrumque dotatum efl infuper fale alkalico,
quod non cum lapidibusaut terra perie6teconjungitur, nifi in-
tenfifiirnus ignis , ea hquandb m vitrum convertens , adfuerit:
ea prdpter iilud alkali , quod fui jurisfa^lum, expartc, ab
igne volatile fit , ac partim ad cxcipuU latera adhxret , partim
in Hquore tabefcit: cui infuper exigua admodum fuiphuris anti-
monii & olei tartai'i pars adjungitur } binc ifte coloraureus, o-
dorque fulphureus, quos m re6iificati)\^\r\x.\i offendimusj cujus
in recllficatione etiam primum Ipiritus alkalinus prodit , qucm
fequitur phlegma, pariter atque ut idem contingit in omnisge-
neris fpiritibus alkalinis.
N. Si loco aqua; fpiritum vini
ordinarium excipulo immife-
ris, acquires tum
fpiritum magis coloratum is enim majorem :

lulphuris antimonii 6c olei tartari portionem diflbivit ; fin vcro

fruflu-
 LiB.III. Sect.II. Cap. II. DeStibio. 249
fruftula dura micantia iu fundo vitri confpexeris, adde iis coch-
lear unum
atque alterum aqure, in qua liquefcunt. Liquorper
chartam colatus a quibufdam Tindura Nephritica Amelongii
vocatur.

A R T I C U L U S Vn.
K^ntmoiiit frtecipttatio -i
tmde
I. Sulphur antimonii auratum.
Recipe fcoriarum a regulo antimonii. q. v. Coquantur f q,
aquas, folutio colata affufione aceti, velaHus acidi, uta-
quae fortis, olei vitrioH &c. praecipitetur. Pulvis in fundofub-
fidensrepetitaaqujeaffufioneedulcetur, hinc ficcetur.
N. Ex parte fiat primo hquoris prxcipitatio , fic fulphur Pr«ceptum
fpadix pr^ecipitabitur , a quo liquor hmpidus fecernatur, cui f"iphuranti-

iterum aqu^ fortis inftilletur, &tum prae- mn?pr«dpi-

p.on nihil acidi. v. g.
cipitatur fulphur rubrum liquori Hmpido fa£to , & in aliud vas **"^'^'
:

effufo, inftilleturdenuo modicumaquse fortis,ficquepr£ecipita-

tur fulphur crocatum.

Viresy ujus, dojis,

Contra febres intermittentes & fpafmum maxime opitulatur.

Dofis a gr. v. ad 9j.: iftiusvero, quod crocinum eft , dofis efl
a gr. j. ad v. Agit potiffimumdiaphorefin aut infenfibilem ex-
halationem ciendo \ vomitum perraro , fi re£te modo paratum
crit, excitat.
N. Scorias aeri expofitas in liquorem convertuntur, fcabiei,
impetigini, ulceribus inveteratisutihfiimum ad qua: etiam fa-
:

cit deco^io earundem aqua fafta j fed quia utravis admodum acris
eft, primitus enim excitat dolores intolerabilesfere, quitamen
brevi fubftant, ideo plurimi ab hacabhorrent. Sic etiam vapo-
res hujus deco£tionis per inferiora in uterum fufcepti, potenter
menfes mulierum movent , fubmoventque quafvis matricis ob-
ftrudiones.
iE T I O L O G I A.

Ab alkalicis oleofa fulphureave diflblvi , fupra fub falc dixi.

In conficiendo itaque regulo falia fulphur antimojiii dif^
li fol-
 i^o LiB.III. Sect.U. Cap.II. DeStibio,
folvunt , quale una eum falibus in fcorias , regulo fupernatantcs',
convertitur. H^e poftquam aqua coquntur, falinae in ea liquef-
cunt^quibusfulphureas; particulasfunt intermiftae.Si di6tarumfco-
riarum folutioniacidumaliquodaffiinditur,tum hocaffociatfeipfi
alkali, i. e.intraporos alkali, ubi fulphureas inerant , acidipar-
ticula; ingrediuntur> i. e. ab aethere impelluntur &quiaalte- :

li cum altero fale ncceffitas rntercedit, idcircoquodperegrinum

apud aliud commorabatur , id ab alio ex hofpitio extruditm: , 6c
fub forma pulveris apparet.
2, Mercurius Virae.
Recipe butyri antimonii q. v. huic fuperfundatur magna a-
quiECopia ficque confeftim in pulverem albicantem priEcipi-
,

tabitur,, qui edulcatus atque {jccatus in ufu eft.

VireSy dojis.

Eandem vim habet , quam floresalbi, dequibus fupramen-

tio fa^la. IUe enim ab his differt conficiendi ratione tantum r
hi quippe funt regulus ^tr fubUmalionem ille vero idem eft per
.^

fneciptationem , in pulverem reda6tus. Dof a gr. \ ad iv.

Effeaum N. Si butyro tantifper oleum tartari per deliquium inftille-
^^iumha-
^^^^ quo ufqueeffervefcentiacefTavcrit, emergitpulvis, qui e-
dulcatus 6c ficcatus, folet plerumque alvum tantum movere.-

iE T l O L O G l A.
utyrum antimonii ab aliquaparte (regulina fc.) antimomf
B abacidofalis, apud mercurium fublimatum antehac habi-
tante, corrofa,ortumhabere,pauloanteluculenterTcripfi. !gi-
turhoc, aqux infufum diffolvitur, ac praecipitatur , quiapar'
ticul^e ejus acida^aqua diluuntur, i. e. fecumaquaconjungunt,
derelidis reguli moleculis , quse , cum ob
gravitatem , tenui
huic liquido innare nequeant, in vafisfundum delabuntur. Pul-
Mercuriur vis hic, minus aptc mercurius vitae vocatur , ortus enim eft ex

Sirtegu-' antimonio folo. Quod apparet ex alio butyro , fine additione

^' niercurii, fa6to, quod fimiliteratque prius praecipitari poteft,
Adde diftumvitas mercurium poffcaccedenteaikali in regulum,,
& fineadditione in vitrum,converti> quse artis produ6ta minime cx
argento vivOj.fedexam;imonio5. evadunt. Porro aq^uamabedul-
cato
 LiB.IIL Sect. II. Cap. II. De Stibio. 2fi
^^j5^pi»t^sjiv
cato mercurio vitae reftantem, &:fupraignem evaporatam, do-
nec acidum pr^E fe ferat faporcm , minus re6te aliquide Chemi- fophicuseft
cis appellitant fpiritum vitrioii philofophicumj eft enim fuige- [Pi^^^^^h!*
neris fpiritus falis refufcitatus. Demonftrationem , qua opinio
noftra comprobatur , vide hic fupra Cap. i. Artic. iii.^. i.
ubi de mercurii fublimati compofitione copiofe &
abundanter
diiputavi.

3. Nix diaphoretica, ab aliquibus Cerufla an-

timoniij didta.
Rccipc fulphuris antimonii aurati p. j. fpiritus nitri p. iv. in

olla lapideadecoquantur ad ficcitatem poftea materia cruci-

:

bulo immifta igne uratur ad expulfionem fpiritus qua fafta, :

materia refrigerata affufione aquae eluatur , donec aquam infi-

pidam offendas, hinc ficcetur.

Vtres.
Habetur pro infigni fudatorio. Dofis a 9{?. ad 9j. N. Di-
fVum fulphur poteft etiam fixum reddi oleo vitrioli,cujus capi-
mus duplum ratione fulphuris modo didli.
4. Bezoardicum minerale.
Licet in hujus confcfbione nulla fiat rei cujufpiam praecipita-
tio, camen , quia abafto magna expartefpiritu nitri, vel vi-
trioli , prout in -ante memoratanive, vcl turpetho mineralievenit,
folet folidum fui juris fieri , ideo jam de eo commemorare, & idip-
fum huic membro inferere libuit. Recipe Butyri antimonii. q. v.
huic inftillafpiritum nitri,donec non ampliuseffervefcant, quo
a Chemicis fpiritus nitri
fa£to inftituatur deftillatio liquoris,
bezoardici di6bi, quoufque maffa dura in fundo vitri fubfiftat,
quam exemptam in crucibulo leviter ure, donec fpiritus acres
maxima ex parte in aerem diffipati poft materia edulcetur 6c
:

(iccetur. Flavefcit quidcm hoc pa6to nonnihil ifte pulvis: ve-

rum latro-Chemici non eft ftudere venuftati remediorum , fed
profpicere ne ex his aHquid periculi «egris fit.

Viresy nfus ^ dojis.

Confert plurimum febribus tum intermittcntibus , tum ma-

li i lignis.
 2f3 LiB.III. Sect. II. Cap.II. DeStibio.
lignis, & tum aliis alexipharmacis, vel febrem abigentibusim-i
mifceri folet. Dofis a gr. x. ad jf?.

Alii idem bczoardicum fe naduros credunt , quum fpiritus

nitri quadruplum a parte una mercurii vitas deftillarint, acpari.
modo res tradarint, ut fupra dixi.
j. mercurii vitse, p. iij.
Alii p. nitri admifcent fimulque li-

quant, hinc edulcatum atque ficcatum pulverem aflervant , qui

tamen non adeo efficax, ut primo loco didus.

Bezoardicum Joviale.
5*.

Bifariam conficitur, aut cum regulo antimonii, aut fine eo.

Ratio quodvis conficiendi eadem ell. Nemperecipe regulian-
timonii fimplicis, &: ftanni optimi fmgulorum |ij., liquentur,
refrigeratis , ac pulveratis admifce mercurii fublimati §iv. retortas
immiffa deftillentur primo moderato , in fine autem ma jore ignc;
Vel recipe ftanni optimi in granula reda6ti , vel tornati , &
mer-
curii fublimati fingulorum pares portiones , mixta eodem mo-
Eaeftqnst- ^q deftillentur, ut jamjam- dixi. Utrovis modo exiguam tan-
mSirfu tum acquirimus rei deftillatae quantitatcm, cui de proprietati-
i^iimaricor-
b^s non convenit cum butyro antimonii. Nam a modicocalo-
re non Hquefcit , nec cum admixto nitri fpiritu ebuUit, qu^
butyri antimonii propria funt. Verum enimvero, pofteaquam
tranfa6ta operatione retortam diffregi , reperi in poilcriori colli
parte hydrargyri nonnihil, in fundo autem retortx maflam in-
llar picis nigricantem , cujus in meditullio exiftebat ftannum
cum argento vivo mixtum , pondere tamen dimidia fere parte
imminutum. Diftae picis fimiii maflie affudi fpiritum nitri,
& ingens extemplo oboriebatur rerum ebuHitio: addidi prxte-
rea tantum fpiritus, quoad non anipUus efferbuerint, Sceodem
modo laborem continuavi , ut fupra in bezoardico minerali di-
xi , erat tum mihi pulvis albicans , quem pro fincero bezoardi-
co [oviali habeo. Ex hifce didris colligere poflumus , quanta
quidam in Chemia principesofcitantcs hallucinati fint, dumin-
fcienter abjecerunt, quod maximeadremfaciebat: deindeflan-
num abacidofalis, quodpenesmercurium fublimatum efl:, con-
verti in nigricantem mafl^am ratione fulphuris , quo illud abun-
dat: pariter atque fulphur aatimonii auratumj cujus paulo an-
te
 LiB. III. Sect. II. Cap.II. DeStibio, 2fB-
te mentionem feci , cum oleo vitrioli in maflam nigricantem
mutatur. & mercurii corrofivi partem acce-
Si ^equalcm ftanni
peris, & hacc mixta diem unum aeriexpofueris, &:dehinc, ut
moseft, e retorta deftillaveris, prodibit primoliquorlimpidusy
qui ,ubi vitrum aperueris , admodum fumat. Is a Chemicis
fpiritus fumans vocatur. In hujus deftillatione obferves , velim, spirittis.
^^"^*"^''
utexcipuli commifliiras bene munianturj alioquin di6bi fpiritus
damnum faceres,- deindeuttibi ab hujus fumocaveas: fiquidem
multo acerrimus eft, 6c, ubi una cum aere ad pulmones attra-
hitur, poteft ahcui facilereje6tionem fanguinis inferre. De cx-
tero id, quod fe fub forma foHda vel excipulo vel collo retortse
adhseret, noneftanno, fedefublimato corrofivo magnaexpar-
te eft : quod efficitur ex ejus cum fpiritu nitri mixtione, a quo
non ftabile redditur, utbutyrum antimonii, vel ut materiafu-
pradi6tanigricans5 fed, fiinfineoperationis intenfioremignem
adhibueris, fublimatur atque adhaeret ad latera vitri formacru-
llulx albas,

Vires^ dojts.
Eflicacifiime fubvenit mulieribus , quse vulvse ftrangulatu
laborant, autfebre, dum puerper^e funt. Laudatiflimumitem
conrra variolas eft, 6c febres quafvis cum maculisrubris6cc. Do-
fis a 9iJ. ad 9j.

iE T l O L O G l A.
Spiritus fulphur antimonii in albicantem j 6c oleum vi-
nitri
trioli id ipfum
in nigricantem mafTam tranfformat ntrovis :

pa^to tranfforme fulphur, poftquam edulcatum fuit, converti-

tur in pulveremalbum, fixum. Qiiare autem butyi um antimo- Quxftio
nii cum fpiritu nitri efFervefcat , in hac caufa plerifque chemi-
cVe"micosdi
corumaqua hasret. Quamobrem vero dubitent , hasfitent, re- cauiTaeffci-
vocentque fe interdum , in caufla eft hypothefis , quam habent de qux o^bori-
ratione efFervefcentia; , quam fieri duntaxat putant, fiacidum^^r, fibury-
cum alkali congrediatur. Quandoquidem vero inter ipfos con- fpki^uis'^.?»!
ftatutraque , fpiritum nitri puta &
butyrum antimoniifui ge- aftttndUui.
neris acidum , efl^e proinde haerent in ejus rei explicaiione.
:

Verum , utariis noftra; tirones opinionem meam mente perci-

giant, velim, memoria repetant,, qua^ fupra.de turpetho mine^
li 33 rali-
 2 54 LiB.III. Sect.II. Cap IL De Stibio.
rali , de mercuvii
fublimati corrojivi , deque butyri antimonii
generationedixi: faciuntenimmultumadnotionemScperfpicui-
tatemhujusoperationis. Impraefentiammododefpiritibusfilium
meminifTe velim. Scilicet,quodalteraltero gravior fit , &.quod
alterum alter ex poris corporis folidi , cui infixuserat, extru-
dat, locumque alterius occupet. Unicum rei illuftrandse gra-
tia in medium proferam exemplum , (i quando fpiritum nitri
fali communi in aqua didbluto affundimus, &
hunc per retor-
tam ex arena deftillamus , acquirimus tunc fpiritum non nitri,
quem affudimus, fed fpiritum falis , reftanteinfundonitroflam-
mam , ubi id prunis admoveris , concipiente. Spiritus nitri
fc. ex poris fuis fpiritum falis cxtrudit , quia hic ob levitatem
facilius deftillationi obtemperat , & ille denuo cum alkali falis

communis conjungit fe,undetuncexoriturnitrumregeneratum,

pariter atque idem fit ex alius generis alkali 6c ipiritu nitri ad
Spiritus fa •
faturitatem mixtis. Dein animadvertendum eft, a fpiritu falis
iis fecum cum
corrodantur , aliqua ex parte volati-
abducitres
pleraque mineralia ,

ponderofas. liareddi,in tantum, ut una cum eo , etfi ponderofifiimaalio-

quin corpora fint, per alembicum, aut per retortam deftilla-
ritamen poftint. Cujus rei aunim , hydrargyrum 6cc. habeo
documenta, quibus rebus, a fpivitufalii.corrofis , idcmfpiritus
tam firmiter cohacret , ut aut ex parte , aut in totum una ab
igne furfum pellantur. Sed e diverticulo in viam. Butyrum
antimonii efte regulum a fpiritu falis corrofum , inque fluidam
formam redadum , paulo antefatis fuperquedemonftravi. Huic
Quare fpi- fi aftunditur fpiritus nitri ,
particulas fpiritus falisab illo elocu-
xitus nitri lis ,quos in regulo habebant , pelluntur , eafque denuo occu-
cum butyro
antimonii pant paiticulae fpiritus nitri. Quum vero hujufmodi particulse
effeivefcat J
talem loci vicirfitudinem derepente faciant , non poteft non,
quin a citiftima tot innumerabilium utriufque fpiritusmolecula-
rum commotione exoriatur vehemens luftatio fic permagna re-
rum ebullitio. Occupantibus in antimonio fpiritus nitri parti-
culis locum , fpiritus falis foras excluditur. Hunc univerfum
tamen non in auram abaftum evincit rerum iftarum deftillatio,
qua adipifcimur Uquorem , fpiritum nitri bezoardicum vulgo
di£tum, quifimoderatocalore deftillatusfuerit, aurum exedit,
quod facere fpiritus nitri folus non poteft. Hic tamen in fugam
fe
 LiB.III. Sect. II. Cap.II. DeStibio. 2ff
fequoque dabit, bezoardico minerali ignem intenfiorem ad-
fi

hibueris. Reliquabutyriantimonii genera, quorum fupra men-

tionem feci, vix cum fpiritu nitri efFervefcunt. Culpa fortafHs
eftin acido vitrioli,cujus aliquantulum ipfi antimonio una cum
fpiritu falis immixtum eft. In illud enim fpiritus nitri nullura
jus habetv fed e contrario acidum vitrioli poteftatem habet fpi-
ritum nitri, vel aliud acidum e loco pellendi , prout ex exent'
phsj paffim a mc memoratis, efficitur.
ARTICULUS VIIL
Anthnonn Extra6iio^ nnde
tt. Varii gcneris Tindturae, ut
X. Tindura antimoni ex feoriis.

Recipe fcoriarum reguh fimplicis non ita pridemparati q.pL

pulverem tufis {uperfunde alkohol vini , al-
his ficcis, in
titudineaddigitos tres tranfverfos , digerantur per ahquot nodes
&dies, in fineebulHanrparumper; itaenimfulphureaparsme-
lius ab alkohol diflblvitur > a Tinftura fi non fatis rubicun-
da fuerit , in aHam cucurbitam efFufa , ad medietatem fpiritus
vini deftilletur. Liquor in cucurbita fuperfles per chartamco-
latus, afTervetur.

2. Tinftura antimonii tarrarifata.

Recipe antimonii crudi , tartari crudi
ana partes «quales^
pulverata crucibulo immifTa urantur, donec materia Hquefiida
colore badio fuerit quse poflea in conum efFundetur, a regulo
:

in fundofubfidente fcorise feparentur,quibus refrigeratis alkohoi

vini fuperfundatur q. f. ad extradionem tindturae, perge opera-
li, ut jam antea dixi.

Tindura e Vitro Bafilii Valentini.

Vitri antimonii hyacinthini , \x\ pulverem tenuem reda-
191.

£fci quantum vis , cui oll^ lapideae vel monario vitreo immifTo
,
fuperfuncktur, acetum defliHatum, ut fiant inflar puhis. Hsee-
aliquot dies aeri expofita femel atque iterum in dies fingulosba-
culo agitentur, &, fi mduruerint, aceto dertillato irrorentur,
quoufque non ampHus firmiter coh«reant ; poflhxc cucurbit^
 ts6 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio.
immiffis fuperfundatur fpiritus veneris q. f digerantur per ali-
quot dies, ficque liquor oppido rubefcet , qui per chartam co-
latus delHlletur , donec confpexeris in fimdo cucurbitac mate-
riam fpiifam, inllar mellis, cui diffxind^tur alkobol vini q. f pro
tindtura extrahenda: Si hsecnimistenuis fuerit, deflilleturtum
Kttncli- ad mediam aut quartam partem. Sin veroaliquis eam efficacio-
quorcm ali-
quioleum rem exoptet , is hanc retort^ immittat, 6c moderato igne de-
antimonii ftillationem inflituat,quoad gutt£e coloratas progredi incipiantj
cttbrumap-
pelUttC. tum illico excipulum amoveatur, ac aliud, quod mundum 6c
ficcum efl , fubflituatur , &
major ignis retort^e adhibeatur,
quoufque nuUas guttas, aut nebulofum vaporem, prodire vide-
rit. Potefl quidem haec tinftura etiam per cucurbitam deflil-
lari, fed tum minorem ejus quantitatem habebis. N. Spiritus
veneris , quem a tinftura prima vice detHllata recuperavifli,
reliquo vitro antimonii iterum afFundatur ; valet enim adhuc
tin(5turam ex eo extrahere.

Vires^ dojls.

Duas priores maxime ad fanguinem crafTum attenuan-

faciui^t
dum, & humores lentos incidendos j utiles igitur funt anhelato-
ribus , iftericis , hydropicis , &
iis , qui flatibus torquentur.
Dantur gt. xv. vel xx. cum cerevifia vel aqua. Poflerior valet
contra fcabiem , impetiginem , lichenas , luem veneream , fe-
bres malignas quafvis, variolas, morbillos, Scc. Dofis agt.v.
ad xij. Tin£tur;E autem fpiffse, quse foimamolei jiabet, do-
(is efl a gt. I ad v. bis aut ter in fingulos dies.
. of!.':n

4. Tindrura metallorum.
Recipe reguli martialis prima^ fufionis |ij. cupri , ftanni^
plumbi fingulorum §]., liqiientur in crucibulo, effundantur &
pulverentur, quibus infuper permifceantur nitri §xv. pulvis per
vices crucibulo candenti ingeratur , quo pera6to materias ignis
intenfior per aliquot horas adhibeatur, donec colorem asrugini
fimilem habuerit. Materiie e crucibuloexemptx, inmortario
pulverata;,poltcucurbita: immifla:, affundantur<3;//^o^o/vini^xx.
ebulliant paulifper in arena, ficque indepturus es tin6luram ad-
nwdum rubram.
Vires,
 XiB.m. Sect.II. Cap. II. De Stibio. xf/
Vlres^ dofis.

Submovet vifcerum obftru6tiones , fanguinifque lentorem tol-

lit , urinamciet, hinc iftericis, hydropicis, nephriticis &c.

prodcft. Dofis a gt. X. ad XX. ut efficacior fit, pofTunt, ei ra-

tione raorbi varia olea deftillata immifceri. v.g. ad difficultatem
fpirandi. Recipe Tin6bur£e metallor^i.oleorumHyflbpi , ligni compofi-

faflafras fingulorum gt. xx. M. Ad flatus difcutiendos recipe : ria"corporu"

fingulorum «gntudines.
di6Vte Tin<5lur3e |j. olei cumini , carui , fiEniculi
gt. XV. M. Ad cas , quibus fanguis per menftrua non refpon-
det : recipeTin6tur£e metallorum |j. oleorum fuccini albi gt.xx.
fabiriie gt. xv. caryophyll. gt. x. M. Ad gonorrhoeam virulen-
tam. RecipeTindur^e |j. Balfami copaibas 5J. balfami fulphu-
ris terebinthinati 3^. M. Sic pro re nata compofitiones va-
rias adornabis. Vis, quam tin£turametallorumhabet, potiffi-
mum niiro diu diuque uilo tribuenda eft.
f. Eilentia antimonii antifcorbutica.

Recipeflorum antimonii, velmercurii vitx, & terrae folia-

tae tartarifingulorum parcs portiones , moderatoignecrucibulo
immifla liquenturj hinc eis cucui^itx parvae immiffis, affijnde
fpiritus cochlearias optimi trium digitorum tranfverforum alti-
tudine f. 1. a. Efleijtia.

Vires, dojis.

Haec fcorbutum, arrthritidemva'

Eflientia remedioefl:contra
gam, & cohibet rheumatifmos. Dof
a gt. x ad xx.
Traduntur quidemab ahis aliae ex antimonioconfe6t^tin6]:u-
rae; verum quoniam alix inufu nonfunt, aharum vero in con-
fe^lione frufl:ra tcmpus conterimus: idcircoearumdefcriptiones
prxtereo, ac relinquo.

6. Tin£lura antiraonii Emetica.

v^. Croci metallorum , cremoris tartari ana|ij. aquae fonta-
wx, coquantur aliquantulum in aheno cupreo, hinc eis ad-
tfeij.

datur tfei^. facchari albi, ebuUiant denuopaulifper j refrigeratis

Kk cu-
2fS LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibto.
eucurbitae infufis addatur tfej. fpiritus vini dephlegmati ^ ebul-
liantparumper, &
fpiritus progreflus rurfuscucurbitae infunda-
turj Tinftura refrigerata per pannum coletur.

Viresy dq/isJ
Tn quibufcunque afFe6tibus , quibus vomitio utilis ac faluta*
lis eft, dantur gt. xv. vel xl. vel i..

7. Vinum emeticum, vel aqua benedi£b Rulandt

vel Hartmanni,
Croco Metallorum ", vel vitro antimonfi , vel floribuSy
vcl regulo pulverato , (haec omnia enim perinde funt , ut
accipiuntur) affundatur vinum q. v. , digerantur per triduum
frcpius in dies fingulos materiam agitando alii vinum tale per :

chartam colatum in promptuhabent alii vero , fi ufuseft , vini •,

tantum a materia , in fundo fubfidente , leniter tranffundunt,

quantum medicus jubet.
"1
. 1 ' Viresy dofis.
Dofis a 5ij. ad ^ij. Conducit etiam alvo fupprcfiac, fi uncias
aliquot di(Sbi vini clyfteri admifceantur.

G. Varia Balfama , ut

i. Balfamum antimonii Bajilii,

Recipc reguli fimplicis fubtiliflime pulvcrati q. v. eique af-

funde tantum olei juniperi, ut hoc ad digitostres tranfverfos fu-
peremineat, digerantur quoufque rubefcant y aregulo, infun-
do fubfidentc , balfamum fupcrnatans in aliud vitrum defunda»
Uir.

Vires<i dojis.

Diurcticum infigne cft, dolores nephriticos , & cohcos tol-

lit y ulccra vulneraque interiora perfanat &c. Dofis a gt. ij.

adxij.

z, Aliud,
 LiB.III. Sect.II. Cap.il DeStibio. zf^
2. Aliud.

Recipe falis mirabilis Glauberi q. v. cui igne in crucibulo li-

quato pervices injice tantum antimonii crudi, quantum fal ab-
forbere potens efl ;/ quibus fadtis, eis in pulverem reda<5tis, af-
funde olei Terebinthinae q. f. perge operari , ut paulo antc
dixi.

Eafdemhabet, quas fupra di6bum.

y. Tartarus emeticus.

Cape croci metallorum 8c Cremoris tartari ana,

aquam fontanam
, quibus af-
funde parumper , ut tartarus
, ebulliant
diflblvatur, calidam folutionem perchartam cola, refiduode-
nuo aquam aflrunde , &
fac ut antea , ficque etiam atquc etiam
yepete laborem , donec haud amplius albicantes tartari particu*
las confpexeris, i. e. donec tartarus plane in aqua diflblutus fit.
Per noftem in loco frigido hquorem repone, fic potiorem tar-
taripartem, infundovafisfubfidentem, ofFendes, aquadefun-
dc Hquorem fupernatantem , quem in lebete decoque, donecei
frullula fohda , innare confpexeris , poft rurfus eum ad cryftal'
lifandum {epone. Rcpete laborem , quoad nuUascryftallos, in
liquore fubfidentes, videris. Liquorem fupcrftitem nomine /i-
.^i^juoi^o-

^Hons emetici airerva.

Vtres^ tijusy dojis

H^ec unicuique , qui modo medicinam delibavit , notiffima

funt. Dofis a gr. j. ad iv. Liquoris eadem ell.

^yEtiologia ^ eficrijis operationum hujus membri,

confeftione reguli cujufvis, maximam fulphuris antimonii
Incrafiioris portionem a faHbus , reguli fecretionem promo-

ventibus , abforberi , hascque jun<51:apo(tea infcorias converti,

paulo ante indicavi. Igitur fcoriis alkohol vini affufum
, ob
particularum convenientiam atque pororum, extrahit fui fimi-
Kk z le.
 %66 LiB.III. Sect.II. Cap.II. DeStibio?
le, fulphurcum nempe, ad falia divertens parimodo, utidem
:

alkohol oleofam partem ex epate fulphuris citrini , de quo poft

paulo verba fafturus fum, ehcit. Affinis eft huic ratio pro-
ceOus 1. ubi primum qusedam aniimonii fulphuris pars unacumt
aquofis oleofifque tartari particuhs avolavit, reflante maffa e fa-
le alkah tartari, &fulphurea ftibii compofita , ex qua potifS-

mum alkohol vini oleofam partem , fulphur (c. antimonii , cuj

& nonnihil olei crailioris tartari intermixtum efl: , extrahit.
Idem judicium de finguUs paffim occurrentibus , ope alkali cu-
jufpiam prxparatis, antimonii tincturis, efto; quarum aha aba-
lia non differt in compofitione , nifi quod ahquis fulphuri anti-

monii extrahcndo pecuUare folvens adhibuerit , cujus rationc

tindara 6c fingularium virtutum confors fit. Verum enimve-
ro , quse beneficio acidi cujufpiam menfkrui ex antimonio eli-
Froutaci- ciuntur , longe fecus , atque priores , agunt 5 acida namque,
dfv"rfaVunt , ^ve dcbihora fuerint, flve valentiora,ahquamantimoniipartem
itahzc aiias roduntj vcrum illa fubtihorem , &
mehorem> fed hxc magis
aKoniT cralTam crudamque , quare &
h^c ilh poftponenda efl. Qua-
partLciiias
hbetcunquc autcm re , vim extra6toriam aut folventem haben-
o viui..
^^ ^ acidis molecuhs videhcet referta , ex antimonlo fa£ta fue-
rit tin6lura , utique aut vomitum aut alvum ciebit v. g.
h^c :

vinum , acetum , fpiritus veneris vel vitrioh , vitro antimonii auc

regulo &c. fuperfufa, admodum acria evadunt Scnaufeofa: ve-
rum fi cuivis fpifTato aJkohol vini addideris, & res prout 4. do-
cui,tra£taveris,acres illorumparticula; inforaminulaalkoholvi*
ni fufcipiuntur , 5c utrimque coalefcunt , adeoque hujufmodi
compofitio non acris, neu vomitoria, utantehac prima folutio
erat, fedmitior, fed fudatoria , efl. Equidem terra tartari fo-
hata videtur in flores antimonii vel mercurium vitas ahquod jus
haberej utraque enim in igne hquata colorem mutant, 8c qua-
dantenus nigrefcunt verum , fi eis fpiritus cochlearise affundi-
:

tur, non hcuit mihiobfervare, iUa eum inficere, velipflcolo-

rem aUquem impertiri. Intereatamennon inficior faporem iUa
Gum fpiritu communicare qui fapor tamenmaxime refert fapo-
:

rem terrac tartari fohatae. Acida dcbiha , ut acetum , fpiri-

tus veneris , tartarus crudus &:c. exedunt ahquam , quamvis
minimam, antimonii partem. Haecvix depondere iUiusdimi-
nu-
 LiB. III. Sect. II. Cap.III. De BisMurHo. 261
nutione fedguftatumaxime, comprehenditur. Siquidem fo-
,

lutio cum
aliquo ex ante di6bis fa6ba , faporem valde acrem,
penetrantem , quem ad tempus filivse fluxus infequitur, ha-
bet. Sapor autem hicce non falinis tanteum, fed etiam fulphu-
rcis , utrinque copulatis, originem fuam debet. Itaque 6. aci-
dum tartari in crocum
ac nonnihil ex eo extrahit, pari-
agit ,

ter atque idem fit emetico. Aliam infuper adipifci-

in tartaro Tarwri
turtartarusformam, inde oboriunturaliusgeneriscryftalH, lon- Jddhilffli,
ge alium faporem virefque , atque ipfe tartarus habentes. Tar- fastranffi-
tarus vi vomitoria imbutus , denuo cum faccharo hanc com- s^""^"^^*
municat, ex quo deinceps fpiritus vini hanc ehcit, fubfidcnti-
bus in fundo rebus craflioribus vel potius id ipfum faccharum
:

vomitorium fpiritu vini permifcetur. Nam faccharum eft me-

dium ad vim e tartaro emetico eliciendam, cujus iddcnuafpi-
ritum vini facit participem , dum intcgrum fere huicimmifceri
poteft 7. ratio e jamjam diftis petenda eft. Q. i minima quo- .

que , fin qusedam modo adflt , &

oleum non Iponte fua rube-
fcat, fulphuris portione oleum imbuitur. Vim, de qua medi-
cis compertum eft, habetSc ipfum oleum,quocircadeeomeam
fentenliam fufpendo. Refiduum a balfamo in priftinum regu- .

lum fundi poteft. In z. ctiam quoedam fulphuris antimoniipor-

tio a fale hoc enixo folvitur 8c in libcrtatem vindicatur, quac
poftea oleo permifceturj fi modo moderata rerum deco6tiofue-
rit inftituta y. Rationem hujus tartari emetici paulo ante pla-
nam fcci.

C A P U T III.

jD^ Bijhtutho velflumbo clnereo.

I. Tproxime ad metalla accedit marcafitha, cujus duo genera Bifmuthi

JL inveniuntur, aurea nempe atque argentea. Illa ita vo- fpecicsdu*.

catur ,
quoniam in rubedinem vergit, & plurimum aureis mi-
cat ftriis: hsec autem j quia colorcm argenti prae fe fert, & in
didis proprietatibus ab illa differt. Beccherus Phyflc. fubtcrr,
Lib. I. Se6t. vi. Cap. vii. ftatuit quidem diflimiHtudinem &
diftmdionem efl^e inter marcafltam & bifmuthum : hoc enim a
raetaUicis, quoniam , cum in fodinis reperiatur, iolet efl~e in-
Kk i di-
 262 LiB. III. Sect. II. Cap.III. De Bismutho.
Teftum
dicium 6c veftigium argenti, te£tum argenti vocarij corpus ei
argcnti voktile efle, gravetamen & plumbo fimile, ftannum eo adul-
quid? Bif-
muthi& terari: illam autem colore flavam efTe, fortitamque plerumquc
Marcafitx
dcfciiptio.
figuram quadrangulam , &
eam , quo loco in tellure reperiatur, fi-
gnum cupri prxfentis efTe: verum,quoniampleriqueChemico-
rum vocabula habent promifcua, acpromifcuehacceidem
di(5i:a

rei tribuunt
, idcirco Hbet eorum veftigiis inftftere. Plum-
Birmuthum bum cinereum variis rebus immixtumeft, ut cadmise metal-
aiiisrebusut lic^, vcnis argenti,& cupri j e quibus id, fi modomediocriter
|>lurimum
rft immix- ignefcunt, inftar plumbi candidi extillat. Recrementa vero,
tum quae cadmia metallica relinquit,cum filice candido admixtocon-
vertuntur igne in vitrum quoddam cceruleum , quod deinceps,
-molendoinpulveremredigitur, qui welZaffaravel Smaltumdici'
tur, &eftpigmentum,quo vel pi^ores , velmulieresloturas vc-
ilium lintearum operam dantes, utuntur. Bifmuthum, quo-
niam moderato igne liquefcit, facileauthydrargyro, autplum-
bo tum candido tum nigro , permifcetur. Stannarii eo maxi-
me utuntur ad ftannumcum plumbo nigroadulterandum 5 effi-
cit enim , ut hasc candida 6c dura reddantur. Seplafiarii au-
-tem nonnulli eo &
plumbo nigro conantur hydrargyrum adul-
^erare j fed lucrum , quod ex hac impoftura capiunt , nullius
momenti eft. Nam , fi illorum drachma tantum uni hydrar-
gyri librcX admixta fuerit, ftatimhocquadantenusfpiflefcit, ac
ii effunditur, apparebit inejusfuperficie^pulvis nigricans. Con-
fanguineum bifmuthi videtur effe Cincum^ quod vulgo Jpiauter
appellatur. Hoc non adeo candidum, nec tam friabile, quam
Cincum
9uid
illud j fed durum ac tenax, & caefium eft: 6c de virtutecon-
venit cum &
cadmia fofHli , vellapide calaminari, quac
tutia,
vim habent cupro colorem flavum inferendi.
II. Qiiandoquidem argentum vivum & fulphur bifmuthi 6c
C;»f/ principia , aliud cum alio non firmiter conne£litur ideo :

hasc nullo negotio ab igne in pulverem album converfa furfum

cvehuntur. Videlicet recipe marcafithae vel zinci, q. v. cru-
Floies bjf-
mnthirvd' cibulo immittatut, cuifuperimponantur^/W(?/j, quorumcom-
€imi. mifTuraz; luto bene obducantur, hinc ei ignis per aliquot horas
admoveatur. Magis fuccedet operatio, fi zinco tantundem arc-
nae puras adrnifcueris. Quin minus iidem flores conficiuntur
cum
 LiB.III. Sect.II. Cap.III. DeBismutbo. 26^
cum pari portione nitri , ubi hasc duo fimul pulverata , aut
foramen habenti, aut retortse tubu-
vafi fublimatorio in latere
ktse, per vices ingerantur; ubi peradba cujufdammodi accen-
fione levior eorundem pars fub forma pulveris , flores di6li,
furfum evehitur , qui poftmodum ab fibi adhaerente intermix-
tove fale edulcandi. Sublimatur &
ammoniaco in flores, citra
tamen eorum accenfionem , cucurbitas fc. pulverata immifla,
ut mos efl , ex igne aperto fubhmatur. Interius faciunt ad Adquoj,
phthifin. Aquam intercutem, &c. Dof a er. ii.ad 9^. Ex- ris"-^"^^°!^p**"
' . ,. ,7
. . .,
. , ' p . ,. . afteaus
,
' ,

termshppitidmi,ulceribus inveteratis, obexuccandi, acrimo- hujus

niamquc humorum abforbendi , vim , opitulantur , aqu^e vel JTmlJtiki?
unguento idoneo immixti.
III. Fit etiam ex eo magifterium. Recipe marcafit^e.q.pl. Maeifte-
diflblvatur f q. aqux fortis, vel fpiritus nitri , finitaebullitione iji^nDifmu^

(in principio enim quam vehementifllme eflcrvefcunt , quare

prima vice non nimis menftrui corrodentis aflundendum , re-
dundarent fecus, vel vitrum diflihret) folutio leviter efliinden-
da in frigidam, &
illico marcafitha, res fulphure referta, ob
laxitatem pororum menftrui, inpulveremcandidumpriecipita-
biturj qui pulvis, repetita aflufione aquie , ab om.nibus parti-
cuhs falinis Hberandus , & poftea ficcandus eft. Pulvis magis
candidus &tencr evadct , ubi folutionem cum fale communi
pra^cipitaveris. Interius fumptum valet contra Gonorrhceam
virulcntam &c. impurum concubitum infequentes affedus. Ex- & uTum hi?
terius varia cutis vita,utimperiginem, puftulasScc.fanat, nec^*^^*^*
non utilis eft ad cutem fucandam j quam ob cauflam 8c ei locus
penc primarius inter cofmetica eftj fic &capilli ruffi, eo fri-
£ti, per aliquot dies mentiuntur fubalbidum colorem.
IV. Reduftionis diverfarum rerum , cujus plurimi Chemici
mentionem fecerunt , mihi nunc venit in mentem , quoniam
ahqui e vena bifrauthi Hquorem deftillant , quem perhibent,
cum aqua deftillata &
cineribus cujufdam planta, mixtum , re-
prasfentare formam totius planta;, ex qua Scaquae & cineiesde-
lumpti. Hujufmodi operationi nomen paUngenefne vel regene-
ratidnis impofuerunt de qua multi multa in utramque partem
:

difleruere.Vide quae hujusgratialiteris tradiderunt Liba^ius^yn'

tagm. arcan. Chem, Lib. i Cao. xxi i. Schroderus in pr^cfar.
.

'
. Lib..
 264 LiB.III. Sect II. Cap.III. De Bismutho.
& Lib. V. Rolfincius Chem. in artis form.
Eft inter Lib. vi. Cap.iii.6cc.
Chemicos
phyficosdc Qui affirmant, experimenta aliquot in medium proferunt qui ne- :

plantaium c
8c, fortean quae-
gant, iis illa fufpefta funt atque invifa, fi
cineiibus
redintegra- dam plantiE, tali ut perhibent , modo, fuerint unquam repras-
tioninecoii-
fentata^, volunt, has nonveras,fed imaginarias tantum, fuiffe:
quibus &C ego aftipulor. Nam fuum cuique feu animali feu
plamas a difpofitore illo mundi Deo inditum efl; femen , fingu-
larum auftor formarum, &
vitx rudimentum nifiillud fuerit,
:

frufira aut animal quoddam , aut plantam , renafci expeftabis.

Vana qucedam illi nobis atque inaniafalfaopinioneindu6ti poUi-
centur,qui ecremataigni planta,aut exquodamanimalicombu-
flo, conantur idem , quod antea exiftebat, producere principia :

enim , quae ad totius compofitionem faciebant , magna ex parte

ab igne in aerem difperfafunt, reliftisfolumterreftrioribus, fa-
le quodam interdum refertis. Exhis, tametfiaddideris, quod
ab iis fecretum fueric , nunquam id exiftct, velrefurget, quod
antea erat denegata quippe homini ab omnipotente univerfita-
:

tis rerum creatore poteftas eft, formamfeuanimaliumfeuplanta-

Vaiia ml- rum femel deftru6]:am redintegrandi. Verum longe alia rerum
neralia ta-
mctli vi-
quarundam, eRegno minerali fumptarum, conditioeft: dehis
deantur im-
mutatavel
enim aliquae, quoniam fohditatem &
firmam principiorum co-
deftrufta, hasrentiama natura impetrarunt, aut quia in earum principiis,
poflTunt ad ab igne disjundis apparet immutabilitas, pofilint,tametfiomni-
priftinum
ftatum redu . fariam inverf^ fuerint, ad priftinum ftatum reduci. v.g. mctal-
la £c femimetalla, etiamfi vel menftruo quopiam, vel ipfoigne,
aut pulveris aut liquoris in formam redigantur , adeoque for-
mam nativam amiferintj tamen hxc, quomodocunque diftra-
6ta fuerint, rurfus in priftinam conditionem reducuntur. Ne-
que enim hxc in fua primordia rcdafta funt, neque nativum
partium fitum perdiderunt j fed comminuta modo in minima
truftula , w^?//?n/o, talia folventi , innatant ; qux , auxiliante
pulverisformaminduunt, quam
pra^cipitatione fua: fpontis fa6ta,
& plerumque detinent, quantumvis diu diuque in igne calcina-
ta fucrint: exigua quippe falis acidi firme ipfis cohseret portio,
qutC Scaquse potentiam 6c ignis non reformidat ; a quibuscse-
teroquin id ipfuri) , vel diflblvitur , vel difilpatur in auram.
Vcruntamen , fi diclo metalhco pulveri acidum abforbens, e.
 LiB.III. Sect.II. Cap.V. DeBismxjtho. 26^
g. fal quodvis alkali fixum , addideris, ac hasc poftea in igne
fatis magno colliqucfeceris , fruftula antedi6ta metallica, ener-
vato acido, ad fe accedunt, ac naturalem formam recuperant.
Quo melior autem principiorum metallum 6cc. quasvis confti- Nonnlhii
tuentium , temperatura , &
quo firmior eorundem connexus ^chlTitam'
fuerit, eo minorem metalli refufcitati portionem artifex deper- pcidmnu.
det. Enimvero alicujus metalli, quamvis maxime in igne fixi,
portionis jaduram tulille fe, nemo negabit : in caufla funt ignis
& menftruum,quce plerumque aliquam di6borum portiunculam
auferunt : quinimo menftruum , ut fupra Cap. i v. de fale Lib. i
fatis fuperque oftendi, aliquantam di6ta metalla conftituentium
principiorum partem , v. g. fulphuris 8c fahs alkaUci , in Uber-
tatem vindicat quibus relaxatis fieri non poteft, quam ut tale
:

metallum , fi reducatur , pondcre minus fit. Eadem ratio hy-

drargyri, marcafitae , reguH antimonii 6cc. eft. Necaliterna-
tura comparata Chalcantum, nitrum, fal commune, am-
ftint
moniacum , cinnabaris &c. quxfingula, fi modo ipfis reddi-
:

deris, quod ab iis ablatum, priftinam conditionem confequun-

tur. Sic 5c quatuor Tnemorata principia, licet quoquo modo
conjungantur, modo priori contrariorevivifcunt: quamvisnon
negaverim de parvo emolumcnto futurum, qui in haec laborem
ac fumptum impenderit.
V. Principia, quac zincum conftituunt, nonfirmitercohse- zincum
rent inter fe: eaproprer id, vitriolum goflarienfe , Svecicum cuprumevi-
''^*""'
&c. quas ex cere 6c ferro compofita , ob rationes , fupra in de- p"tal°
fcriptione butyri antimonii, datas, prsecipitat. Scilicet fiali-
cui ex di6tis vitrioli fpeciebus, qux aqua prius foluta, immer-
feris laminas zinci, aut una aliquantifper decoxeris, cupri,qua2
inibi erant , moleculas Ubertatem recipiunt , ac zinco adhcere-
fcunt , folutione interea alium colorem 6c faporem, vitriolo
martis fimilem , acquirente, quaedeinde, utmoriseft, incry-
ftallos redigenda. Neque tamen velim hujufmodi pro fincero
martis vitriolo habcndum, quantumvis ita nobis videatur > fcd
acidum loco cupri, fui jurisfa61:i,exedit tantundem zinci, hinc
ipfum friabile redditur, hmc ponderis dccrcmentum. Si in vi-
triolo Hungarico, Tyrolcnfi 6cc. quie cyancum colorcm habcnt,
laborem fulccpcris , crit tibi vitriolum fxporc ad faccharum fa-
turni maxime accedens. L Ca-
 t6^ Life.III. Sect.II. Cap.IV. De A^SENicd,
•
'
(•• '
-..•
-!?'•
C''--»"-^- ir' IV..

T>e Arfenico.

I. ^Tp ametfi venenum fit, cunftifque^-

praErefitarveum arrenicum
X lupum , animalibus necem affeiiit j latro-Che^
pr^eter
mici tamen illud non prorfus afpernantur arque abhorrent prae- :

fertim, fi quadantenus cicuratum, ac de maHgnitate fuanonni-

hil demtum fuerit. Grsecis dicitur Apa-iviKoy , vel u^pmy,m
Arfenici
1^"^ ^l^^ dautur gencra, ut album , citrinum atque rubrum.
fjjceies. lllud communiter tantum nomen retinet ; iftud fubinde voca-
tur rifigallum , auripigmentumve , (in quibus tamen aliqua eft
differentia; nam huic pun6tula, auri inliar, corrufcantia undi-
que interfperfa funt.: iUud vero ipfi arfenico albo, forma, excepto
tamen colore, quamfimillimum eft:) hocautem, tertium puta
g^nus , appellatur interdum fandaracha-, vel realgar. Sanda-
racas vocabulo afiter Graji , ac Arabes, Medicinte fcriptores,
«fifunt: illiperhoc, arlenicum , vel rubrum , velalbum: (a-
Hud enim ab alio virtutc non multum differt :) hi vero gummi ju-
niperi fignificant. Auripigmentum modo fofiile cft, cieter£B

dtSnumsT autcm fpecics arte fiunt: cicrinum utpote vel rubrum camino,.
aibum ut quum vcnse metalHcie in officinis excoquuntur,, adhaerere folet
'°^'
, vena arfenici in eitrinum
qu-in 6c additione fulphuris citrini j,-

Scadditione ven^e cujufpiam Culphmex ^KMpffermckel did:3£y in

rubrum corpus fublimatur ; fed album fit , fi auripigmentum ,32-»
quali portione falis communis commixtum, fublimatur.
II. Quandoquidem quibufcunque fere venismetallicisaliquo-
ta arfenici portio intermixta eft, propterea habetur plerifqu^
pro principio, quod etiam ad eorum generationem compofi- &
Arfcmcum tionem multum faciat. Vocatur itaque fulphur marcufinumi.
fuiphuima- ad indolcm enim fulphuris accedit y quia flammam fufci* &
fcuiinum
piendi vim habet, quas fane ipfi eft propter admixtasolei parti*
«Dcatux.
culas j fixius tamen ipfo fulphure ordinario cft.
venae Nam
metallicas ut cupri , argenti,
, plumbi; privatim
ftanni vero
cobalti, cadmia metaUica difta, quum torreantur, primumau-
fugit fulphur citrinum, quod in acervorum fuperiore parte par-
tira
 LiB.III. SECt. II. Cap. IV. De Arsbnico. 26f
tim colligiiur, partira avolat j at, fi uftio in funio fit , ut ve-
narum plumbi argenti refertarum, ja6turam plerumqueejusfa-
ciuntmetalliciartifices. Verum enimverohujufmodivenxuftar,
fi ad excoquendum metallum fubmittantur, arfe-
ulterius igni
nicum tum obmobilitatempartium in fumumcraflum fcetidum
transformatum , in fugam fe conjiciti fed, fi fumus in canales,
ad hanc operationem conftru6tos , fufcipitur , condenfatur is,
more fuliginis , in corpus ficcum , fecundum rerum diverfita-
tem, & portionem intermixti fulphuris citrini , quo fcatent
plerceque ven^ metalHcas , aut citrinum , aut rubrum colorem
recipiens. Quantumvero ad principia , arfenicura conftituen- j^fc??!^-
tia, attinet, videnturmihi h^c v^ria effe, habeteniiAaliquid, rcnicumCt
quod inflammariigne poteft, &
aliquid, quod me^allum referj:|. j^°™r^*'
Illud , quod fui generis fulphur eft, compofitum re6rex oleo
& fale alkaUco volatili hoc vero ejufdem generis eft, ut regu-
:

lus antimonii. Beccherus Phyfic. fubterr. Lib. i. Sc^.vi.Cap.

VI . §. 2.. afl^erit fe e libra arleF^ici , ^ddiUOYit vegetakiUs cujuf-

dam reagentis ^ ^uo corrojivi fpiritus faturatt ^ i. e. quod di6tala

fulphuris pa^rtem immutavit acfuftulit, elicuiflc denas unciaS
reguli. AlkaHcum autem aliquod ei permixtum efle,arguitur
ex eo, quod arfenicum vel auripigmentum cum aflTufo fpiritu
aut vitrioli, aut nitri, aut faUs vehementer ebulHat: deinde ex
eo , quod flores arfenici, ut Mangetus , auftoridoneus, in no-
tis Barbetto fubjun6tis teftatur , cum aqua mixti in venam bru-

ti animah's irifufi, reddiderunt fanguinem adeo tenuem, utisin

ipfa vix contineri potuerit , fed per ejus membranas quafi exu-
daret. Quandoquidem vero inter medicos conftat , faH alkaH-
<:o, in primis volatiH , &: oleo a terra feparato, maxime vim
cfle fanguinem extenuandi ac rarefaciendij eftici ex his, puto,
avfemco ejufmodi fal &
oleum inefle , atquc his eflBcientiam
qua donatum cft, praecipue eflTe tribuendam.

Ll z AR.
 268 LiB. III. Sect. II. Cap. IV. De Arsenico.

ARTICULUS I.

Arfenici fujio ^ unde

I. Regulus Arfenici.

Poteft fieri pariter atque, ut antimonli regulus , fa£tus eft;

videlicet falibus alkalicis,fulphureamfupervacuamejuspar-
tem abforbentibus} qua inverfa & ablata, metallica fui jurisfa-
£ta, fundum crucibuli petit. Vel recipe arfenici , vel auripi-
gmenti fcj. faponis nigri tantundem , cineris cavellatorum tbf?.
flmdantur regulum } quifit, fi quando faponisoleofa parsde-
iri

flagrarit qua cum 8c avolat ex parte arfenici fulphur. Anti-

.

monii regulo perfimilis eft j ideo nullum mihi dubiumcft,quin

eandem, quamille, virtutem habeat. Potefletiamarfenicire-
gulus, eodem modo ut ftibii regulus, cum mercurio fublimato
corroftvo in butyrum converti cujus adminiculo eadem ferme
:

visbut^ii inftitui queunt, qux antimonii oleo glaciali alias folent ei au- :

^guio^con- tcm, quod ex arfenico paratur,. cumprimis latro-Chemici tri-

fcfti.
buunt (an pra^judicata opinio valeat , an experientia, incer-
tum) facultatem fingularem ulcera quasvis maligna, prascipue
cancrum perfanandi , fi leviter tantum locus affeftus penna,
,
oIcQ huic intin6ta, tangatur. N. Pi6to modo , quem D. TEr
mery tradidit, acquirimus modicam reguli portionem haereo :

itaque iri ejus confe6tione, quoniam Beccherus quinqueo6tavas

aifenici tptius partesjfcripfit, regulum effe.

'
'
2. Arfenici iixatio.

^. ,Nitri p.j. ; fed ego paresportionesfum-

(alii voluntp.iij.
pfi) & arfenici albi tantumdem:
extenuara inpulveremcrucibulo
candentifat capaci per vices infpergantur j finitaebullitionetam-^
diuignifubmittantur, ufque ad fundumfubfederint, atque aqua?
inftar coUiquarint, hinc ad refrigerandum efFundantur.

Vires , ufus.
Per fe inpulvercm reda6tum> convenientibus rebus immlxtum,
vel
 LiB.III. Sect.II. Cap.IV. De Arsenico. 2^9
vel ab aerehumido inliquoremredaftum ,
proficit adverfus antc
dicla ulcera &:c. Verum enimvero, cum medici compertum
habent cancrum ufu acrium medicaminum, fiveacida, fiveal-
kalica , five media (int , exafperari plurimum , adeoque dete-
riorem fieri j his itaque &
fimilibus medicamcntis non tantum,
quantum aliqui , fido. Mage tutum nobis ex arfenico reme-
dium cancri futurum, mihi perfuadeo, fi visfua exedendi , quam
habet , enervetur quod fieri plurifariam poteft. v. g. Arfenicum
:

hoc fixatum , aqu^ affufionc particulis acribus viduatur, quo

fa(5to rehnquitur modica pulveris infipidi portio. Nec contem-
nenduseft pulvis, qui fit e fcoriis reguli arfenici , eodem mo-
do, utfulphur antimonii auratum, de quo fupra Cap. de ftibio
fcripfi. Fixum redditur arfenicum Sc mitefcit hoc pa6lo. Re- Arfcniaim
^''"'"'
cipe arfenici albi pulverati q. v. huic affunde fpiritum nitri,
quoad nonamplius efferbuerint, decoque inolla lapidiceaadfic-
citatem , poftea materia crucibulo immitte , hancque leniter
igne ure , donec nullam cxhalationem fieri confpexeris , hinc
materiam refrigeratam in pulverem extenuatam aqua edulca:
de cujus virtute , quia nuper experimentum feci , nihil mihi
compertum eft. Czeterum in quEcflione verfatur cancer inve-
teratus , fitne medicabiHs herbis , necnefit? Pleriquequidem Namcan-
ex chirurgis flatuunt cancri nullam medicinam efl^e, &
fruflra tus fu^mcS-
medicum tempus contercre , qui ei curationem adhibeat. Ve- cabiUs.
rum mihi vitam Vindebonae dcgenti invifere ahquotiesphrygio'
nem Hcebat , cujus thoracem fere totum occupabat cancer:
pofleaquam diuac multum celeberrimi quiquemedicorum & chi-
rurgorumadeum fruftra curationemadmoverant,tandem aliquis
ignotus asgroto opem offerebat, ac dabat liquorem, cujus pars
ahqua , hnteolo fufccpta , erat parti afFc6tai bis aut tcr in dies
^ngulosadmovenda: &:,utbrevis fim, ufu talis remedii tantum
a;ger brevi tempore e gravi , &ab omnibus immedicabili judi-
cato , morbo recreabatur , fine ulla fingulari vk51us ratione. Me*
dicamentum erat Hmpidum inftar aquae in fundo lagenulas fub-
fidebatpulvis albus. Doletnuncmihi, quodtunctcmporisnc-
fciebam rationem medicaminum compofitorum naturam inve-
ftigandi j quin etiam, quod neglexi amicitiam cum tanto viro
contrahercj fed vitium incuriofae juventutis eft , quxraroSyri
^ Ll 5 co*
 %jo LiB.III. Sect.II. Cap. IV. DeArsenicoo
comici monitum & praeceptum animadverrit. SciliceC
Iftuc cfl fapere^ non quod antc pedes modo eft
Videre^ fed etiam illa^ q^uae futura funt^
Profpicere.
Verum fero fapiunt phryges.
Arfcnici Qtiemadmodum flores antimonii , mercurius vitse , vel vi-
^^'""^ antimonii cum nitro mixtum, poftea crucibulo candenti
^iortabiUs^'
iceJdicur, ingellum , ebullit, acvaldeque malignum, eraittit,
rubrum ,

vaporem : verum major va-

fimiliter huic contingit in arfenico
j

poris copia eft, quia arfenicumabundatftilphure^quodcumnitro

inflammaret j nifi particula; reguHnre, huc illuc iis interrperfac,
impedimento eflenti mobiliores tamen nitri, arfenici ful- & &
phuris particulac, excedunt, evadunt , erumpunt forma vapo-
ris crafli &
rubri , reftantibus in fundo vafls quibufdam nitri 6c
reguli arienici molecuUs,

3. Magncs Arfenicalis.

]?i. Arfenici, fulphuris, antimonii ana p.asquales, in pulv^-

rem redafta, crucibuloque immifla , in maflam cineraceam re-
digantur , qusE deinceps pulverata apud quofdam medicos ufur»-
pata eft aUi vero de hac fimpHci rerum mixtione non contenti
:

funt} fed volunt , res di6tas in igne tantifper retinendasefle,

donec rutabulo intrufo forma vitri tranflucidi fpadicis adhaefe-
rint: quo confpefto vitrum fuper laminam ad refrigerandumef-
fun.dunt. AUus coloris emergit ifdem raagnes, flcapianturar-
fenici p. iv. fulphuris p. ij. antimonii p. viij. ac eodem modo,
ut jamjam dixi , labor exantletur.

Vires.
PrjEcipuares eft, e^ qua emplaftrummagneticum-r^»^^//5'^-
la conficitur. Ufus ejus eft in curatione morborum maUgno-
rum , qui adverfus omne hominum genus graflantur , ad bubo-
nes, anthraces &c. perfanandos. Pro amuleto nonnuUieun- &
dem adhibent, & tum coUo eum, facculo ferico inmiflum,fu-
fpendunt: aut admovent alUgantque mamiUae, adeum
finiftrae
ipfunri locum ,
quo cor emicat, ut omnera indidem maUgnita-
t«m attraheret j fed vis b*ec , quam ei tvibuunt, , pofi^ta eft in
. , phan-
 LiB.IIL Sect. II. Cap. V. DeSulphujCe. 271
phantafia potiiTimum & credulitate, quseeriorellmagis, quara
ettlpai, & quidem in optimi cujurque mentera facillime irrepit.

ARTICULUS IL
Aiiripigmenti fublmiatio , unde

Rubinus arfenici.

Recipe auripigmenti q. v. cucurbitae vitreae pulveratum im-

mittatur, ac ex igne aperto fublimetur ad latera vitri
;

adha^rebunt fruftula rubra micantia , pellucida , qux iludiofe

amovenda , ut ne a<pulvere venenifero, fuperiorem vitri par-
tem occupante, inquinentur, &, iilubet, majorispurificatio-
nis gratia, iterata^ fubhmationi eadem fruftula fubmittantur.

Vires^ ufus^ dofis.

Sunt,qui eum miris laudibusprsedicant, ac memorant eum

mukum pofTe ad pituitam , pulmones infeftantem , inciden^-
dam 5
quocirca valere contra fpirandi difficultatem. Idem fi-
mihter, ut flores antimonii rubri , {udorem movet j hinc utilis
eft iis, qui febrim quamvis maUgnam habentj in pulveremcx*
tenuatus datur a gr. ij. ad 9f?. Nullum periculura ab eonobis
metuendum eft, fi raodo ftudiofe diUgenterque curaveris, ut
nihil pulveris , fuperiorem vitri partem occupantis,ipfifitinter-
mixtum fed folus rubinus > i. e. materia tranflucida eft feorfim^
:

colHgenda.

G A P U T V.

T>€ Sulphitre.

I. A Iterum fulphuris genus , qucd vulgo fulphur vocari fo-

Jl\, let , nunc explorandum eft. Hoc Gr«ci appellant
©aov , Gerraani SchisoefeL Duo ejus dantur genera , fulphur ^uiphari*^
*
?CC1C$.
^'^
utpote nativum&artificiale: illud e terra , lapidis inllar, erui-
tur , multura autera recrementum- ipfi plerumque eft admix-
tumi fcd, fipurum,. fcifiTileflaviquecoloris invenitur,^^ fulphur
V—
 272 LiB.III. Sect. II. Cap. V. DeSulphure^
vivum vulgo nominatur: vel ctTrvpii hoc eft fulphur , cui non
-,

opus eft igne, ut purum fiat. Vidi fulphur aliquod nativum

Sulphur
tranflucU
inDelphinatu effollum , quod pellucidum fimileque cryftallo,
dum. at lutei nonnihil coloris, erat, flammametiamperinde, acful-
phur ordinarium , arripiebat :venenatum tamen 8c peftiferum
quadantenus erat. Nam interius datum^ vomitum ciere, &
morbum
cardiacum inferre, folebat j quin fale alkahco dif- &
folutum , quemadmodum fit in confe6licne ladis fulphuris , pr^e-
cipitabatur in pulverem rutiU coloris , qui eofdcm effedrus,
quos crudum , habebat. Artificiale dicitur , quod ex lapidibus,
fulphure refertis , ehcitur maxime autem ex venis metalHcis
:

educiturj quum nempe uftioni fubjiciuntur , tunc in fuperiore

ftruum parte id in fovea coUiquatum coUigunt , quod denuo
igne hquatum in typumquendam metaUicumeffundunt , utba-
ciUorum formam acquirat. Sulphur cabaUinum , quod nihil a-
Sulphur Hud , quam fseces ab exco6i:ione fulphuris vivi fuperftites , ra-
cabalUnum
quid J
riftime in chemia, at crebro in veterenaria medicina in ufu eft.
ReHquas fulphur ex coquendi rationes tradit AgricoladeReme-
talHca Libr. XI I.
Sulphuris II. Sulphuris compofitionis, Lib. i Se6t. i Cap. v. §. i .&
. .

principia.
Lib. III. Se<St. i Cap, t §. 2. aHqua mentio eft fa6ta} fciHcet
. .

id ex acido, quale in vitriolo eft , &

oleo quodam fubtiH , ii>
terveniente calore conjun^tis , ortum duccre. Licet hxc duo
fulphurisprincipia, alterum alteri oppido cohcereatj poteftta-
men artifex di6la in apricum proferre , fi fulphuris accenfi fu-
mum in vas ahquod fufceperit, erit tum
Hquor acidus: fin
ipfi
vero fulphur cum oleo terebinthinas diffolverit, 6c hiec poft-
ea deftillaverit , provenit primo oleum terebinthin^e , quod
deinde infequitur fulphuris oleum , cum terebinthina tamen
inquinatum. Quid r quodvia, quam Nob. Boyletradit, ful-
Sulphur phur quoddam confici poteft, cx oleo vitrioH nempe cum oleo
potcftabar-
Tcrebinthinas mixto , quas e retorta leni igne principio deftil-
tificcconfi-
lantur, ultimo autem intenfo , fic materia folida, fulphuri fi-
miHs, inccUum retortJE elevatur. Item e falcmirabiH, velpo-
lychrefto, vel tartaro vitriolato cum pulvere carbonum in igne
mixto , hinc aqua foluto &: acido prarcipitato fit pulvis , qui
cxiccatus prunx admotus flammam fufcipit, ac fulphun^re-
do-
 Ltb.III. Sect.II. Cap.V. DeSxjlphure. 273
doletodorem. Quandoquidem e principiis fulphur utrifque vo-
latilibus, i.e. tantillulummodo terrxhabentibus, compofitum
eft : ea de caufTa id igni admotum, totum avolatj &, quia o-
miiis flamma, veluti in prsecedcntibus dixi, commotio eftpar-
ticularum velociflime agitatarum olei cujufquam , idcirco par-
ticulsc oleofas fulphuris , ab igne citiffimecommota;, tandem
flammam concipiunt. Quantum adimflammationem rei cuju- Quxnam
fpiam pei-tinet, experientia oftendithxc, (i) q^o fubtiliora o- J^J^^^y^"",
lea, eo hxc efle aptiora ad inflammandum , exempla habe-
musinoleoterebinthinac, petr^e, 6cc. (1) oleafervida prse ipfis
frigidis facilius inflammari i &
(3) omnium quam facilhmein-
flammari olea, fi eis nonnihil acidi intermixtum fuerit, fpe-
cimina aflerti noftri habemus in quolibet fpiritu ardence, com-
pofito e multa aqua , pauco oleo penetranti , modicoque {ale
acido^ per fcrmentationem in unum corpus coahtis: quinetiam
in oleo vel caryophyllorum vel hgni fafiafras cum valentiflimo
nitri fpiritu mixto, quse fine ignis admotione , fua fponte in
flammam erumpunt. Sulphur autem , pruniE admotum , iHi- suiphur
co ardet ,
quoniam a calore, dum liquefcit , omnes ejus parti- t^erlncendr-*
cula; ocyflime agitantur :pernicem vero ac vchementem olei tur?
agitationem, qux , ut flamma exoriatur , requiritur, acidum,
quo fulphur infuper rcfertum eft , accelerat : non diilimili fane
ratione, ut modo de oleo cum fpiritu nitri mixto dixi. Libc-
ro autem aeris acceflu ad rem quamlibet inflammandam opuscf-
fc,nec vulgus ignorat j ea propter fupervacuum habeo plura de
aeris eflicientia memorarc. Quid? quod dc eo , &
de igne fa-
tis ^uperque Lib. i.Se<Sb. ii.Cap. 2. 5. 6c Acroamat. difl^^.xiv.

& Compend. ratiocin. Chemic. egi.

IH. Mcdici ufu & exercitatione pr^editi memorant fulphur vkfui-
'"^*
pulmonum privatim
vitiis
,
vero corundem exulcerationibus, ^

mederi, ac fanguinis acrimoniam temperare ideoque in febri-

:

bus quibufvis malignis, &

iis, qui ab angue, vel aUo venenato

animalculo , i6ti , vel quos mala fcabies 8cc. turpia cutis vitia
tentant , remedio efle. Quamobrem vero fulphur ad h^ec omnia
«tile fit, ejusnaturamficcompofitionemfecumreputanti, rcor,
jnuUo negotio patere 8c nota fore. Nempe illud ex acido &
oleo ortum traxifl^e confiderare primo oportet : dein fulphur ab
Mm oleo-
 274 Ll6. III. SecT. II. CaP. V. De SULPFtXlRE.
oleofis acidirquepotenti{TirnisqLiidemrolvi,reddifficulter; cum o^
leisautem id non conjungijnifi inftituta fueritutriufqueco^lio^
clii tantifper immoraildum cll, donecomneaquofum penitusab-
aftum: coftioenira incauflaell, ut alterumalteri conjungat fe.
Verum neutraex dictis fulphur refolvendi rationibus, quia alte-»
i*a violentum acidum , altera intenfum calorem
, poftulat, con*
gruit cum corporis animalis conditione , in quo nufquam tam
potens acidum , nec tam intenfum calorem , invenire , ncdum
imaginarinobis licet , alterutrum citra vitalitatis deftru^tionem
habere pofte. Igitur vi^ , qu« rationi magis confentanea eft^
suiphur infiftendum eft. Scilicet fulphur ab alkalicis, praecipue vola*
co^S?eh°u-" tilibus, in fua principia redigi itanempe, ut acidum fulphu*
:

aianoagitj ris , p^rticulas ejufdem oleofas ligans , ob majorem cum alkali

poris conformitatem , has deferat , cum alkali autem de novo
iiecefi^tudinem conjungat: indeoleof^e fui jurisfiunt, alkalive-
to , propter initum cum fulphurisacido contubernkim in enixumy
naturce. noftrae convenientiflimum , fal mutatur. Ex his conceftis,
atbitfor , commode concludi , ubi fulphur ex.ufu eft , fanguinis ef*
fe nimis alkali admixtum. Nam , fi acidurn duntaxat , ut aliqui
ftatuunt , omnis generis vitia fanguini , aliifve corporis noftri
humoribus,inferre pote eflet , rationem fane nuIJam agnofcerc
Valeo, quifiat, ut hifce fulphur perfemedeatur: acidumenim
non abforbet , aut invertit , nec ab hoc, nifi acerrimum fit^
quod tamen nullibi in corpore datur, diflblvitur. Idem judi-
cium de c^eteris faciam , dempto tamert alkali voladle , pri-
itiatum cenente opinor itaque horum morborum , quibus tul-
:

phur prxfidium eft, (^/>(:^//a/;«quoddamcauflam principem efle

deindefulphurpulveratum^velfloi-esejus^exiguammodoinven-
triculo diflblutionem fubire, intrareque maxima ex parte in viifa la-
£tifera,ac deincepsin maflam fanguinis propelli aliquantulum:

autem fulphuris in ventriculo folvi ^ indicant nj(Shisful*

iftius
phurei, quosab ejus ufu percipimi^s. Sulphure jaminfanguinri
maflam fufcepto^ejusacidum, alkalidominium in finguine ha>^
benti, conjungitur, oleofaveroejus pars hinc illinc fanguini in-
termifcctur j 6c quia oleum fulphuris , ut paulo antedixi, pe-
netrantiflimum eft : hinc iliud fangilinem nonnihil exagitat,
motumque velocem inducit globuli enim olei cujufpiampc^
ei :

ne»
 LlB. III. SeCT. n. CaP V. DESUL^ftURE.
2X5'
tictrantis fcatent ^there, ac
ubi incaluerunt, ob lasvitatcn;
,

reliquis principiis interponunt fe , 6c hscc ad motum apta fa-

ciuntj ex quibus deindeea, qux ad exhalandum idonea, per
meatus cuticulares coipore educuntur. Dupliciter ita-
foras e ,
Suiphur

que fulphur agit, uno modo, cum alkali in enixum commuteti doa^it."^*''
^ltero,cum inhabiles volatilefque fanguinis partes, motum fan-
guinis accelerandoatqueadeo fudorem movendo, foraseliminet.
En £Etiologiam , cur fulphur per fe ufurpatum morbis malignis,
fcabiei 6cc. peculiare fublidium fitj refpirationi autem difficili,
aliifque pulmonum vitiis, oleofa
fulphuris extra6ta pars prodeft,
propter olei agilitatem &
facjlem diltenfionem, aquatenaces
fanguinis partes difrumpuntur , hinc flujdas evadunt, habi- &
les ad per anguilos pulmonum canaliculos permeandupi. Cui-
libet ulcere affedx parti , fpicula falina involvendo, aut fe his
interponendo , epjdem olcol^ particiila;, auxjlio funt.

A R T I C U L U S L

Fiores rulphuri^.

Operatio hasc efl; excogitata

ut fulphur purificetur.
, Fru-
ftra 6c fine cau0a agunt
,
qui fulphur fincerum fublimarc
enitunmr ; id enim a floribus ratione efficientia; non diverfura
elt. Sublimatio plurifariam inftituitur unus quifque fere no-
:

vam encheirifin fingit , non ut fulphur efficacius reddatur,

incafliim enim talem laborem patitur, fed ut copiofos arti-
fex flores adipifceretur. Hanc ob cauflam compiures fubli-
roarc fulphur tentavere per retortam tubulatam , cui can-
denti per vices fulphur injecerunt , quod e vefliigio fub for-
ma fumi in annexum magnum excipulum, veidolium, in una
extremitateforamen habens, prodit , ac in pulverem fubtilem
transformatum fpondiliis laterive vafis adhseret. Sublimatur
etiam ecucurbita,cui fuperponituralembicus } item ex vafe fu-
blimatorio , fummatim & bre-
cui fuperpofita aludels funt. Et, ut
yiter fcribam , omnes quidem ad cundem fcopum collineant,
Mm 2 ve-
 i-;6 L1B.III. Sect.II. Cap.V. DeSulphure.
ftiquaii- vcrum fua quifque via eo perveniendi dele£l:atur. Eadem ratio
fubUmatii"* eft florum coloris , alius flavos , alius rubros , alius candidos
ncoperaiu- &c. fic 5calter (Implices, alter compofitos, florcs,mavuli, plu-
*""*
rifquejeftimati quocirca, ut voti fui quifque fiat compos , ful-
phur additione falis , vel vitrioli , vel nitri 6cc. vel gummatum
&c. fublimat. Verumtamen plerique in fylvam ligna ferunt,
& operam ludunt, ficut id a compluribus ante me demonftra-
tum eft.

Vtres^ dojis.

Eandem vim ,
quam fulphur crudum, habent. Dofis a gr;
V. ad 5{?. 9ij. Exterius per fe, aut modico mercurio vivo 6c
f: q. unguenti rofati immixti , toUunt fcabiem.

A R T I C U L U S ir.

Sulphuris fr£cifitatio ^ unde

Lac vel magifterium flilphuris.

P iarum abeft, quin in totum e Medicinaabdicetur; plerifque

cnim habetur pro calce inutili. Equidem CroUius
pcrhibent, hoc
alii
vereverumpulmonumbalfamum nuncupandum
&
efle ; fed quas virtus peculiaris di6to fulphuris la6li'eft ad vitia
pulmonum fubmovenda , eam terraz vel alkali, vel aluminis,

lui juris fa<5tac,- acceptamreferopotiflimum principia enimful-

:

phuris in hac opcratione maxime invertuntur. Quandoquidcm

vero nonnulli funt, quibus di6bum lac in ufu eft , ea propter e-
jus confe6tionem tradam. i^. fujphuris pulverati, q. v. coqua-
tur in lixivio , vcl in quocunque alkalico fale aqua foluro, do-
nec deco6tio fulphurc imbuetur, qu^ deinde refrigerata co- &
lata, affufione acidi cujufpiam, prarcipitetur. Scilicettamdiu
acidum folutioni inftilletur , donec ea non amplius turbida fiat.
^"'^J''^:/' Pulvis pra^cipitatus edulcetur, & ficcetur. N. Acidum, quo
neiaftLsfui- pr£ecipitatio inftituenda ,- oportet effe dilutum : i. ab affufa
c.
P^"^'^*"j"'- aquadebilitari, pulvis alias nigrefcet quadantenus. Item cave,
*
ne inftrumcntis fcrreis ad id conficiendum utaris: ctenim&fer-
rum
 Lifr.III. Sect.II. Cap. V. DEStTLPHu^RE:. 177
rum illi ntgrorem infert. Copiam pulveris habebis , fi pr^eci-
pitationem alumine aqua foluto inftitueris. Facilis fulphuris in
aqua folutio contingit , fi aequas partes fulphuris &
falis alkali

fixi crucibulo immiflas in igne colliquefeceris , unde emergic

mafla fpadix , Epar fulphuris difta , qu^e tota fcre , interce- ^parful-

dente cottione , aqua tabelcit. Doiisagr. x. 9j. ad 9ij. JiL'

tiologia petenda eft ex fupra fulphuris antimonii aurati, cui fi-
mihs cft, tradita confe6tione , excepto tamen majorc foetore,
quem , dum praecipitatio inftituitur , redolet , ovis putridis fi*

milem.

ARTICULUS III.

Sul^huris defiilLatio , unde

r. Spiritus fulphuris.

A dmirationem mibi maximam movet acidum , quod id Suiphmis'

tam firmiter oleo cohasreat, ut alterum ab altero diffici- gerrimea
liter feparari pofiit, & lexu
ne hoc quidem fiat, nifi accenfio inter- ^^^*?^^.^
[divelli-
veneric- 5 qua in operatione non modo oleof£e , fed Sc acid^e fa- tur.
linae una cx parte maxima abfumunturj fine aeris enim ac-
ceflii liberiori uUa res inflammari poteft, quarepleraequepartes
avolant, Vemm, fi quis inftrumentum excogitaret, quo fu-
mus ille falphuris per longas ambages in capacifiimum excipu-
lum adveherctur , crcderem utique nos majorem copiam fpiri-
tus fulphuris accepturos. Mcthodusaiitemordinaria illumcon-
ficiendi eft , ut fulphur fub largiori vitro, campan^e inftar fa-
bricatOy accendatur: ubiparticulsefaUnaeafrigoreexternocon-
denfatse, lateribufque vitri adhacrentes, in vas fuppofitum de-
ftillant. Minimam hujus fpiritus acquirimus quantitatem , fi
die fereno opcrationem hanc infticuimusj quia fahnis particulis
nullum eft humidium, domicihi loco eis inferviens^ cui immo-
rari poflint. Nam nullum fal poteft fub forma corporea deti- Quodiibet

neri,- nifiaUquantulum rehquorum principiorum ei aflxDciatum geAeTispri"--

f«erit > namque utraque femifaUa , acidum puta atque alkaH, cjpiocohi-

funt fpiritus, vel minima; moleculx , cuftodiri nefciae , nifi nendife"'

aut aquam fibi , aut terram , habeant adjundam. Igi-
["JJ,"^'^
Mm 3 tur
 2-8 LiB.III. Sect.II. Cap.V. DeSulphure.
tur inoperationehac (i) aer eligendus humidiis, iz) vafa ma-
gna, folida, firma, humeftata, (5) fumo exitus concedendus
quam minimus j ita tamen, ut fulphur xicflagraie poffit.
Vtres.
Spiritus Eafdem , quas fpiritus vitrioli , habet. In fapore tamen an-
vu^^iod^pa? gufta difFercntia eft , fiquidem fulphuris fpiritus magis purus,
lumintcrfe adcoqu'' magis grati fapotis, quam vitriolifpiritus, cui plerum-
"^'*^*
'
que nonnullEC metalli particulae funt admixtae. Ad affedus au-
tem pulmonum, ad quosquidem autfulphurintegrum, autejus
pars oleofa , fpiritus acidus non utilis eft. Nam
longe alia rei
compolitse , quam ejufdem in fua principia divife , ratio eft.
Nonopusell argumentisagere, quoniamh^ec apudomnes, qui
primoribus labrisChemiam guftarunt , Scextremisj ut dicitur,
digitis attigerunt, nota atque pervulgata funt.

2. Spiritus fulphuris compofitus.

Quandoquidem fulphur, ob firmam acidi cum oleo coptila-
tionem, admodum difficulter in fua principia refolvi po-
teit, excogitarunt Chemici viam fpiritum e fulphure additione
nitri conficiendi. v. g. Recipe nitri ficci, fulphuris citriniana
p. sequales , pulverata mixtaque retortie tubulatse candefa£tse
per vices injiciantur,fa6taaccenfioneextemplo fumusinvasreci-
piens, cui nonnihil aquas priusinditum, prodibit: cefiantehoc
iterum atque iterum retortae candenti uncia femis circiter im-
mitcatur
, ficque qu^dam fulphuris portio in fpiritum abit,
quamquam maxima pars lateribus vafis recipientis adh^eret corii
tenacis inflar. Liquor colatus , qui ex parte maxima fpiritus
nitri eft , mos 8c inftitutum Chemicorum eft , re^ificetur.
ut

SiiPoi
. ^ capite mortuoautem fit quoddam fal, V EmmerU , GJafero a-
chr^fitim^' liifque Polychreftum diftum. De hoc fufius agam Cap. deni-
tro, unde & xtiologia hujus pretenda eft.
Vires.
Habet, quasaliifpiritusacidi, de quibus pofteaSe6t. v.difle-
ram. Dofis ad gt. aliquot, prout aut magis aut minis acer eft.

AR-
 Li». III. Sect. II. Cat>.V. DeSulphur.e. %-J9-

ARTICULUSIV.
Sulplmris extra6tio , unde

Varia Balfama fulphuris, tum fimplica^ tum

cpmpoiita.

Sulphur quippe conftac ex oleo atquc acido, eam obcaufTam

fingula oleofa facile oleofam fulphuris,-tanquam fibi magis
cognatam , parcemextrahunt. Prsefertim, ubi ejusacidumbe-
neficio alkali alicujus inverfum fuerit ex gr. fi pares poitiones
:

fulphuris &falis alkali, ut cinerum clavellatorum, faHs tartari,

<kc. in igne liquentur, emergit inde Hepar fulphuris, ob colo-
rem ita di6tum j in qua fimplici mixtione, alkali zcidam ful-
phuris paitem invertit, {c eidemque jungit , inde olcofa fuas
fpontis fa<5la, facile oleo quolibet elici poteli 5 &, proiit fin-
gulari oleo ad cam extrahendam ufus fueris, ita tali balfemo a-
]iud atque aliud nomen imponitur. v. g, balfamum fulphuris
terebinthinatum ^ fuccinatum 6cc. Sin vero di6loepatisiulphu-
ris ahas res ut gummata &c. addita^ fuerint , habebis diver-
,

fa balfama compofita. Poteft etiam fulphur totum in oleo,

fineadterios intervcntu, auxilinnte taiarum- dcbira co<5tiDne dif-
ft)Wi. Sic paranturbalfamusfu1p!iaris^;f//^^«?, ficbalfamus^i?/^-
^^^^^^^^
landi ubi pars una fulphris , jtuni partibus odo olei vel anifi, *«//af»"^8c
:

vel raparum , coquitur , quoufque fulphur totum diflblva- f^^^^^^t

tur. Hujufmodi balfama longe ^lium , ac priora , faporem dum,
nancifcuntur atque odorem quoniam acidumfulphuris, iis in-
:

termixtum, efficit , ut odor K fapbr oteo cuiquam proprio de-

ftruantur maxime. Neque vero,. fi aliqurs^tale balfamum cre-
torta deftillaverit , idem gratius fit, utnonnuUi fcripferuntj fed
eundem foetorem, ac faporem ingratur&fervabit, erit tamenli-
quidius fa6bum.

Vfrer.
Generatim atquc -unive!rfc quarlibet talfamaiinteriorum vifce-
rum exulceratiofles fanant. Doiis a gt. i. od x. xv &
 280 LiB.llI. Sect. II. Cap.V. DeSulphtjre.
N. I. Si di6toepatifulphurisalkohol viniaffuderisac lenica-
lori vas expofueris QntuhitinSiuraSulphuris ^ quamperchar-
,

tam colatam probe claulo aflerva. Ha^c multum facit ad

in vitro
fpirandi difficultatem. Dofis gt. xx.
Encheirifes, N. i. Sulphur in oleo anifi vel fceniculi non folvitur, nifi
quas in con-
ftftioncbal- iftapauca, qu^e oleo intermixtaeft , aquasportio , fuerit pror-
fami fulphu- fus per codionem aba6ta. Quod fi co6bio in cucurbita angu-
lis tam ani-
S*tii llioris coUi fueric inftituta , aliquot guttx aquse ad latera vitri
adha£rent,quas, quum denuo in fervidum oleum incidant, ma-
gnum ftrepitum effiriunt , incutiuntque alicui metum de vi-
tro diflultando j fed non memini id unquam fuifi^e fa6tum.
Quam T^<- N. 5 In confe6tione
.
Balfami Rulandi , quod vel raparum
landi , attcn-
dereoportct. vel feminis lini oleo fit, capienda eft oUa , vel lebes fatis capax,
&quamprimum confpexeris oleum fierirubrum, a6tutum lebe-
tem ab igne fepone , ac fuper aquam frigidam pone , ut res
aliquantulumrefrigerentur,redundabuntalias, &
fpiffefcent , ac

in mafiam tenacem convertentur. Si forte hasc eveniant, ad-

mifce ei , fuper lenem ignem pofitse , nonnihil olei recentis,
ficque ea rurfus liquida evadet , qua fa6ta balfamum calidum per
iinteum exprime.

ELEMENTORUM CHEMI^
L IB R I IIL
S E C T I O IIL
Dc Lapidibus.

C A p u T I.

^e Lapdihus in genere.

I. K?^^ Etallorum , quibus opes conftant , &

quorundam
eis annafcentium naturam pro mea tenui parte in-
dicavi, ita connexis rebus, ut immenfa Medici-
na: fylva , Chemicorumque aliquorum tenebrae:.
 LiB.III. Sect. III. Cap.I. DeLapidibus. 275
& morofa iii difputatione fubtilitas ac ea, quae inexantlandis
,

laboribus fupcrvacanea funt , aut ufum non habent , fimui di-

cerentur. Sequuntur lapides, quorum varix: fpecies inufume-
dico funt. Per Japidem autem , quem Gr^eci A/3-of vocant,
intelligimus corpus durum , non duSiile^ per Je in igne non fujile^ Lapidisde-
quod nec aqua tabefcit. Dividuntur lapides in pretiofos , gem- g"n^^° ^ '

mas di6tos 5 &

minus pretiofos. Pretiofi non modo dicuntur,
quod magno pretio venduntur 5 fed quia non tanta copia , quanta
ca^teri , inveniuntur. Nam omne rarum , carum ell , atque
pretium cujufquam rei dependct ab hominum, hanc velillam
rem parvi vel pluris asftimantium , opinione. Eadem cauf-
fa eft, ut aliqui tantas iifdem gemmis, quantas folent homincs
fuarum modo rerum admiratores, tribuerintvires: quas,utali-
quem ad admirationem traducant, irradiantes vocant. Aliiau-
tem hujufmodi derident , ftatuuntque gcmmarum virtutes efle
tantum imaginarias,8c crcdulitatem, deceptionis matrem, genuif-
fe falfas opiniones , errorefque phanaticos , & fuperllitiones penea-
niles,qu2e omniaapud eos,qui tantam gemmarum efficientiam mo-
numentis tradiderunt, locum habere. Quid ? fuam quifque tueri o-
pinionem ftudet, quamquam plui'imi,dum hoc conantur, altcrcan-
turinterfemulierumritu.Scdfac,utaliquorumjejunusarbiterfim, Acerrima
imaginarias gemmarum vires efle, quid vetat, quo minus in ufu ma^orhaSo
Medicinas fint, fi modo eventus ad fpem a:gri refpondet. Ne- mirum
mo noftrum ignorat jampridem tritum fermone proverbium, poh"iJfe°Jc
mundum utpote regi opinionibus ac velle decipi j quin 6c jam potisfit.
fxpe fsepius contingere , ut phantafia in animalibus aliquem ef-
feftum prodat , qui nobis &
admirationem &
ftuporem movet,
& qui, quantumvis longe acutifiimo exercitatiffimoque philo-
fophorum ad exponendum proponatur, vix aut omnino nona-
iiimo percipi &
comprehendi poteft. Verum quoniam phan-
tafia fuperftitionis mater eft , ideo nonnunquam eft reprehen-
denda praefertim , fi quis omnem fpem fiduciamque de rebus hif-
:

ce corporeishabuerit , oblitus autem fuerit almi fui conditoris.

II. Tellus licet ipfa pleraque lapidum gcnera nobis fuggerat,
ac in primis lapidum natale folum fitj reperiuntur tamen & hi no^Todoin
in regno animali, in ipfis animalium vifceribus, ut jocinore, teiiure.ve-
renibus , veficula bilis , &c. fic 6c exterius aUquando viven- anhii"i?blls"
n N tium inveniuntuxv
 J74 LiB.III. Sect.III. Cap.I. DeLapidibus.
tium adhseret partibus materies lapidiofa , a nonnullis tartaitis
di6ta i quinimo medicorum annales teftantur totum fcetum in
utero petrofum fa6bum fuifle. Sic Bern^ Hehetiorum in nofo-
eomio foeminam vidi, elapfis aliquot feptimanis etiam atque e-
tiam lapidcm fatismagnumj quod ad formam ejus attinet , pu-
mici haud abfimilem, peralvum fummis cum doloribus excer-
nentem. Quid? quodD.^^/^^rw^^jy juniorcoram Academiamon-
flravit cerebrum bovis robufti 6c pinguis planeSaxeum. Mon-
ftrum hoc &: prodigium habes dans les Alemoires de V Academis
Royale dcs Sciences annee MDCCIIL Ita etiam tellae ovorum,
margaritJE , lapides cancri 6c aHi in lapidum vergunt naturam.
itcmpian- Jn vegetabili autem regno non tanta in abundantia lapides inve-

pidcfcunt. nmntur, quamvis non negavenm , ahquavegetabibaquoque m

duritiem lapidefcere vidi enim varia ligna , aliaque ex eo regno
:

defumpta , lapidea fa6ba. Lapidefcunt enim , fi in locis, vel

fpecubus , ubi lapides ex aqua, e cryptis fluentc , gignuntur,
ahquandiu abfconduntur j vel in Hquore gorgonio maccrentur
de quibus vide fis afta focietatis Rcgias AngH^.
Lapidesex III. Ad compofitioncm lapidum maxime terra facit j hiec

ci'?i^S-'^' pi^out pura autfordibus inquinata,ita etiam demceps lapides aut

crcfcant. tranflucidi , aut opaci generantur. Terra tamenfola haudap-
ta eit ad firmam lapidum confl:itutionem , fed ea indigetaliquo-
ta reHquorum elementorum portione. Ex corporum principiis
fal in primis natum 8c aptum efl; ad eflficiendum complexiones,
& copulationes, & adhsefiones reHquoruminter fe. Hoc lapi-
dibus adeo firme cohaeret , ut diflblvi nuHo modo poflit. Ea*
dem conditio olei efl;, cujus paululum modo,opinor, in lapidi-
bus dari receptrix vero omnium aqua efl, cujus
: &
nonnuHa
pars fe cseteris intermifcens una concrefcit. Au6l:or autem, ut
hse res diverfse , aHis aHa; concrefcant , vel aer , vcl calorqui-
fpiam eftj uterque enim cxficcandi vim habet diflipatis quip-
:

pe fenfim fenfimque aba6tis humidis particuHs, refl:ans corpus

duram nancifcitur formam j cujufmodi diflert ratione fincerita-
tis, mixtionis, ac duritiei principiorum j hinc pretiofi, utvo-
cantur, hinc minus pretiofi , nafcuntur lapides.
IV. Sed mihi videor adverfarium audire exprobantem, has
caufl"£E , quas ad lapidum generationem facere (tatuifli , fpcc iofse
qui-
 LiB. III. Sect.III. Cap.I. DeLapidibus. 275:
quidcm funt , at minime verae, argumcntis te agcre oportet,
profcrrequc experimenta ,
quibus, quod de lapidum compofi-
tione fancivifli ,
planum facias. Equidcm non diffiteor , nos
cunfta naturx opera experimentis non aflequi, nedum ejus in-
ilitutaxmulari^femperpoflei verum tamen ipfaars,natur£eimi-
tatrix , complura nobis fuppeditatexcmpla,quibusid,quodcon-
tendimus, apertum &: manifeftumfieri poteft. Exempli caufla, Resvarir
lapidem calcarium,vel gypfum combuflum ,aqua fuba6lum,ae- vciab igne'
ris interventu indurefcere lapidi fimile cernimusj ita etiam cre- indurantu*.
tafpiritu nitri diflbluta, itatamen, ut cretse plus fit, durefcit
in aere lapidi fimilis. Sic argilla 6c arena, cum aquain maflam
fubaftx, igne intenfo in latercm convertunturj ubi exhalatio-
nes ignis falinre indolis hos lateres indurant, Eadem ratio efl:
vitri gemmarumque artificialium, amaufumdiftarum. Sicpro-
pe fylvam Hyrcinam in ditione Brunpwicenfi fpelunca alta efi:,
vaftoque immanis hiatu, ab 'wxcoXi^ fpecus Baumanni ^idm ^ in
qua vidi aquam claram, limpidam, infipidamque e faxo , ^^"^ butdlm^"^'
terras rimis ftillantem ,
qua^, pofl:quam fupervacuae aquse parti- <peiuncisin

culse exhalarint, in lapidem concrefcit : continuum enim ifl:ic

veTtitur'^^'^
loci vaporem aquae; contuemur ; ac , prout tales aquse guttulae
fecum vehunt abluuntque defl:illando vel plus, vel minus terrae,
eo puriores quoque exinde progignuntur lapidesj quocirca &
horum permagna ibidem invenitur diverfitas. Pares fpecus re-
periuntur Sultzbaci^ Arfis in Burgundia^ quin& aliisin regio-
nibus. Confimilis , at modo memoratis multo abftrufioris 6c
rarioris,fpeluncae, quae ininfula Archipelagi, quam Antiparos
appcllitant, efl:,mentionem facit^zVf/.^m/jmundifubterranci To-
mi primiLibrifecundicapitevigefimOjin literis,ad fe a Cornelio
Magno P armenfi ^ datis. Cseterum admirationem movct,quod
ignis adeo diverfos edat efFe6tus, duritiem 'ic. naturalem auferat
iis atque formam, qn« a natura duriflima fuere creataj & dein
friabilibusquibufdam rebus conciliet non modo foliditatem
verumetiam perlucidiiatem. i. c. longe alium, atque prior erat,
partium fitum. Exempla, quoniam omnibus patent, & aeque
promptafunt, duxi fupcrvacua in mcdium proterre. Exhifce
autem concludi licet alium , atque alium lapidum generationis
modum eflc, aliter lapides a natura, aliter ab igne, produci.
2 Nn V. Si
 2/6 LiB.III. Sect.III. Cap.I. De Lapidibus.
V. Si hypothefis , quatn aliqui habent , omnem utpote ef-
fervefcentiam oriri potiflimum , ab fibi obviam faftis acido' &
Scalkali, aliquam audoritatem haberet, magnamutiqueeano-
bis miniftraret facultatem multa naturic opera abllrufa decla-
randi j privatim vero ea mukum faceret adlapidum, e regna
Demon- minerali defumptorum , compofitioncm declarandam. Ardua/
dpTomm ja- cuim &difficiUs ejus indagatio eft j partim propter exiguam prin-
pidem in tei- ^•pjQj.yj^-, a6tivorum portiouem partim vero, quod
: praeci- &
tuenthTm? puum cft, ob firmum intricatumque omnium partium conne-
fi"katis&^ xum ,
qui cauflli eft , ut alia: ab aliis vix , auc omnino non,
laborisha- divclli pofiint. Sin vero di6la hypothefis mihi concefia eflet,
**"'
facile memoraverim, acidum in lapidibusinvenire, alkali, cui
jungi exoptet , atque adeo effervefcentiam exoriri, quoniam ob
fingularem pororum conformitatem , utrinque impelluntur, ab
sethere fimillimos mcatus in utrovis inveniente , ut alterius fo-
raminula ab alterius corpufcuhs adimpleantur. Sed, quia ha;c
hypothefis,quam plurimi Chemici olim magni fecerunt , mihr
fi6ta 8c commentitia videtur, idcirco hanc in medio ponam , 6c
ut incertam relinquam. Verumenimvero, quj€ abdita , qua; ar-
dua in mineralibus , haec aliquantum faciliora in animalibus in-
ix^uibus veftiffatufunt. Lapides quippe in iiseenerati, quumdeftillationi
elcmentisla- ^ P
,
r -i r r p •, .^ o^
,
r i-
,

pidesinani- fubmittantur , haud a^greejusprmcipiaexhibent, cC unumabaho

^^Jj^JJj^°"'fecernitur: pricbent namque plerumquefalaliquodvolatile, vel

fpiritum alkalimim , oleum empyreymaticum , aquam j refi- &
duum in vafe deftillatorio , pars terrea fixa eft. AHam itaque
hujufmodi, quam iftiufmodilapides, compofitionemhabentat-
que mixturam i prima nempe eorum materia crebro lenta eft,
cuipaulatim terreftrespartesadmifcentur intricanturve jcalorau-
tem jugis haec in unum fruftum cogit , excoquitque, donec
tandem duritiem lapidis obtineant. Quodvis glutinofum autem
ex omnis generis particuHs compofitum cft, pauco (c. fale vo-
latiH, modico oleo crafllori , terraque, at copiofa aqua.
VI. Equidem complures naturae fpeculatorcs &: venatoresla-
pidibus, prsefertimpretiofis, fingulares &
incredibiles virtutes
tribuerunt eas autem in phantafia pofitas, dcmeraopinionum
:

inutiiitcr
commenta efl!e plurimi contendunt. Nam
propter firmam eo-
liJtiTrd dc- rum duritiem ,, loquor hic de gemmis , a ventriculo digeri ne*
fciis,
 LiB.III. Segt.III. Cap.II. De Gemmi5. ijj
fciis, ad in minimaspartesredigendum inhabiles funt quocirca :
J°J^*^^"™
ventriculo, non nunquam maximo onerifunt,. cumprimis, fi
crebrius dentur. Enimvero non modo fermentum ejus ener-
vant, fed etiam ejufdem, quin&intellinorum, tunicis, cum-
maxime adhserere folent quce , fi ab eorum acutis extre-
:

mitatibus pungantur , dolore graviori cruciantur. Sic 6c

metallicum fulphur, quod caufla cujuflibet gemma; , ut ajunr,'
coloriseft , vix,aut omnino non, a ventriculo fejungi potefl:.
Verumtamen longe alia animalium , atque telluris , lapi- uter lapides"
dum,' ratio eft» lilorum,. enim moleculas non adeofirmiterco- V^ animah-
. ,. ,
busuclum-
j
.

hierefcunt mter fe, nec ali^ ahas apprehendentes contmuantur, pti.

aut in corpus coguntur adeo durum , quod non nullo labore a
flomacho disjungi poflit. animaUbus
Et quoniam lapides , in
invcnti, eterra, fale alkalico volatiU & oleo modico,
compofi-
ti funt : ideo ratione terra: &
fahs maxime faciunt ad acidum j feaiJI^n
quod in corpore hominis nimium eft,' enervandum , aut in fal- corporehu-
J * , . ^,
. manocdaat?
,
.-'
.

fum convertendum quo, tanquam prmcipe morbi caulla, in-

:

verfo , humores , qui antea fpifli erant , hquidiores redduntur.

Ut hi autem ocyus moveantur , facit di6torum oleum fui juris
faiStum humorum vero motum in corpore adau6tum infequitur
:

calor 5 quod fi corpus ftragula tedum,fequitur humorispermea-

tus cuticulares exhalatio. Si hsec non fuerit , iftud humidum,
ad renes cum pervenerit , inibi a fanguine feccrnitur hincuri- :

na citata & excedens , quas ufu diftorum lapidum aUquando o--

boririfolet.

C A P U T II.
!D^ Gemmarum medicamentis Chemicis.
I. TTomo luxuria difiluens , dum refte valet,non modo pe-

JL JL cunias profundit in omnis generis pretiofis cupediisj.

verum etiam, ubi infirma, atque etiam aegra valetudine fuerit, pro-
digus eft in remediis, &
ea exoptat potiflimum, quse quam plurimo
veneant. Falfa autem opinio &
erroreft, quoducitur, cum
putet ,quantorem quandam cariorem , tanto eam efl^caciorem &
efle. lamdudum in medicorum more pofitum cft, ut inter-
dum ad curationem morbi utanturgemmis in pulverem tantum
extenuatis. Quibus aUqui medici fingulares, 8c propeincre-
Nn 5
dibi'
 2S0 LiB.ITI. Sect.III. Cap.III. DeCorallii»,
^otxAwv vel Ky^ctA/"»'. Frutex marinus eft. Gignitur quidem,
iecundum Plinium , in rubro mari , fed nigrior. Laudutifll-
mum corallii Gallico finii circa Stoechadas infulas , 6c in Si-
in
•culo circa Heliam ac Crepanum. Nafcitur 6c apud Gravifcas
& ante Neapolim Campanise maxime rubens , fed molle , 6c
ideo utiliffimum in Medicina. Sub aqua plerafque coralii fpe-
cies moUes reperiri ajunt , quas exemptas confeilim aeri du-
refcere. Hinc Nafo Metamorph. l. xv. f. 41.
Sic 13 coralium quo primum contigit auras
Tempore durefcit: mollis fuit herbafub undis.
Sed hiEC veterum de coralliorum natura opinio eft. Verum ex
recentioribus Illuftr. Comes Marftgli , vide Hiftoire de VAcade-
Corallii e -mie Royak des Sciences annee MDCCX.
, obfervavit Corallium
mart nuper-
rimehaufti
in mari jeque durum &
coloratum efte, ae id extra aquam eft
excepto tamen ejuscortice, qui exficcando quodammodo live-
fcit , ramulorum extremitatibus , quas cum coral-
Sc exceptis
lium ex aqua educitur, molles funt, ob fuccum , quo refertas:
Has tamen indurefcerequoque, poftquamfuccus in aere concre-
vit fuccum autem , qui ex coralliis , jamjam ex aquis extra-
:

£tis exprimitur , glutinofum efl^e

, &
laftis crafiitiem haberc.
Neque taraen lithophytorum fucco eundem colorem faporem &
eflci fed aliorum albicare, plerorumquevero flavere faporem :

alii fucco acrem 3c acutum efle , alium vero pifcium corru-

ptorum faporem referre. De cxtero coraUia recentia ut mos
eft, per retortam deftillata , exhibentmodicam liquoris Scolei,
fcd majorem filis alkali volatilis, vim.
Corallii II. Tria dantur corallii genera , unum nigrum , alterum al-
genera , & bum, Sctertium rubrum vocatur, illud vix unquamj iftudra-
ro i ac hoc crebro,in ufu medicoeft. Huic, de collo fiifpen-
fo, aut membro cuidam alligato, tribuitur a credula fuperfti-
tiofaque plebe, nefcio,qux mira facultas omne , quod in cor-
pore vel noxium eft vel maHgnum , ad fe attrahendi, 8c ani-
mum exhilarandi quinimo idem fertur pollere contra incan-
:

tamenta &c. fed credat htec ^

fimiUa Judseus apella. C^te-
rum coraUium pulveratum , per fe cuipiam datum omnis gene-
ris acres, privatim vero acidos , humores j fuos in poros lufci-
pit. Acrioribus humorum particuiis e medio fublatis , fubmo-
vetur
 LiB.III. Sect.III. Cap.III. DeCoralliis. 281
vetur una illorum vis vafa, quibuscontinebantur, corrodendi.
En rationem , quarc corallii ufu alvi , fanguinis , &c. proflu-
vium fiftatur.
III. Quamvis plerique rccentiores medici ipfa corallia modo
pulverata arbitrentur asgro danda , ac fruftra eos laborem fu-
lcipere, qui corallium omnifariam arte Chemica aut inverfum
aut extraftum aegroto miniftrant Concepta tamen etiamnunc
:

quibufdam medicis opinio eft , in quam eos aut veterum lcdio,

aut qui eos ad Medicinam informavit , adduxit , ut putent co-
rallianon, nifi per Chemiam prasparata, ex ufu segri effe. Ut
his de iis, quse e coralliis'conficiuntur , gratifificer , dabo ea,
quse adhuc alicubi in ofiicinis pracparata extant Fiunt autem ;

hasc vel folutione , vel prsecipitatione. De fingulis fingulari

membro mentionem faciam.

ARTICULUS I.

Coralliorum corrojio , unde

X. Magifterium folutile, male a quibufdam fal vocatum.

Cape coralliorum cujus generis vis,

fuperfunde
iifque in pulverem tritis
aceti deftillati
, quanto opus ad ea diflblven-
da. Solutio falfum pra; fe ferens faporem , per chartam colata
moderato igne fpifletur ad ficcitatem , ut in pulverem teri queatj
hunc poftea in vafe claufo ab aeris injuria defende, facile alias li-
quefcit. Ubi intenfiorem ignem in fine,dumexficcantur, ad-
moveris, aufugiunt acidx reli6tis terreis corallij particulis.
Vires^ dojis.

Hujufmodi magifterium , five id e corallio , five e margari-

tis, five e lapillis cancrorum confe6tum fuerit , vim habet hu-
mores corporis jufto tenuiores fpiflandi. Ut autcm quoddam Quatatio-
ejus aftionis cogitatum habeamus,ponamusfanguinem reliquof- drmc£°'
que corporis humores jufto fluidores evadcre , fale alkalico 8c mcmaagant^
aqua primas tenentibus. Ad quos cum pervenerit di61:um ma-
gifterium, ejus acid^e alkalicis humorum moleculis jungunt fe,
ac has in fal medium transformant quo facbo
; &
terreftres ma-
Oo gi-
 i%% LiB.IIL Sect. TII. Cap. III. Di:<^or&lhis.
gillerii in libertatemvindicantur, qux deinceps humoribus non
modo etiam gravitatem inferunt: hinc ii admo-
craflitiera, fed
vendum minus habiles j hinc ruptis vaforum extremiratibus
cffluere amplius nefciunt. Et hjec ratio eft,quare tale magifte-'
Fium cohibeat fanguinis profluvium , atque conducat palpitatui^
febri ai^denti &c. Dofis a ^^. ad ^S-

Tin£lura.
Perfpicuum quidem eft , conftatque inter omnes, efte corallicr
rubro tin5turam. i. e. colorem , qui falvo corallii formare
quadam pingui , ut butyro cera S:<.c. extrahi poteft. Veruml
non omnibus patet, me ipfum non excipio, quo pa6t:o ifte co-
judicium lor demum ex hac pjnguielici debeat. Nam, fi fpirituviniad
deonmisge-
^^^ eliciendum ufi fuerimus , folvet is permaenam rei pinguis
ncris e coral- . ', r
, • * °
lio confeais partem : qu^, quamvis colore rubro tuerit , non meretur tm'
tiniiuns.
^ur^ nominationem. Neque ea vim acceptam coraUio, fed
pingui, refert. Eadem ratio eft Tin^turae , quam Langelottus
oleo aut anifi, aut fbenicuh, confici docet. Spiritus acidi, ut
ligni guajaci, panisj melHs, vitrioii philofophicus , faHs dul-
cis &c. quos aHqui in extrahendo coraftii colore adhibent, to-
tum CoralHum in liquorem redigunt , ac fponte xxzdiu tenxpo-
ris rubefcunt. Quid ? quod idem fpiritus rubri eveniunt, fi
quis aHquem de di6tis coralHo albo , vel lapidi cuipiam non ad-
eo duro fuperfuderit , &
in loco caHdo aliquandiu repofuerit.
Tindura Ex his maximc in ufu eft, qua^ fit fucco citri. SciHcet is pul-
"Sm'fi«o"^ veri coraUii fuperfunditur , &
blando calore fitis diu digeritur,,
«""• donec rubefcat: quo Eicto fuccus colatuscoquiturad melHsfpif-
fitatem , cui poftea fpiritus vini re6lificati q. f pro extrahcnda
tin6iura affunditur- Sed' hcec & reliquse acido aHquo fadx,
eofdem ferc effedus habent , quos fupradi£tum magifterium fo-
lutile. Refrigerandi vim tribuunt tinfturx cumnitroparatae:
Airacuni quas y^. coraUii vel rubrivel albi p. j. nitri pulverati p.
ita fit.
anso:.
ij. immifla diu igne crementur. E crucibulo exemptis-
crucibulo
& pulveratis fuperfundatur fpiritus vini , qui intercedente calo-
rc rubicundus evadet. Gloriantur equidem nonnulH de Hquore
coloremecoraUiis, falva eorundem forma , eHcientej fedhuc-
iifque mihi eum confpicere non Hcuit, AHi , quibus eam vi-
 LiB.III. Sect.III. Cap.III. DeCoralliis. 283
dendi copia data eft, judicabunt, quid de ea ftatuendum fit.
Csetcrum non pofliim , quin heic memorem liquorem e coral-
liis fa6tum , quem aliqui magni faciunt ad fluorem album pro- &
fluvium fanguinis mulierum cohibendum. Recipe corallioinim Liquorco.
§i). nitri |vj. pulverata crucihulo candenti pervices ingerantur, "UioiiMn,
per horas circiter fex urantur. Materiae crucibulo exemptteSc
pulvcrat^ fuperfundantur aceti deflillati §v. digerantut per tri-
duum. Liquori color erit rufus. Dofis gt. xx. ad xxx.

ARTICULUS IL
Coralliorum practfitatio , unde

Magifterium.

Coralliorum folutioni quovis acido faftas inftilla alkali quod-

dam liquefa^lum, donec folucio non amplius turbida fiat;
vel, fi corallia aceto deflillato foluta, tum iis afFunde fpiritum
vitrioli , ficque prsecipitabitur pulvis magis candidus, qui, ut
moseft, eduicetur, & ficcetur.

Vtres^ dofis,

Corallium hoc pa^Sto convertitur in

moleculas folidas , dilTol-
vi ab acido aliquo nefcias. ubi fanguini permifcentur,
Qiias ,

ei fpiflitudinem cujusfdammodi conciliant j hinc tale magifte-

rium eft utile iis, quorum fanguis nimis fluidus eft, aut ocyus,
quam convenit, in corpore circumagitur.

^ T l O L O G I A.
Acidum , cur fingula fere dura corpora corrodat , hinc
iUinc etiam atque etiam dixi > fic &
cauflam , quarc •

aut ab alkali aut ab acido addito folutio praecipitetur , de-

di. Libr. 11. Cap. 11. Membr. iv. §. ^.4, axiom. z. &
Quantum vero ad magifterium folutile attinet , totura coral-
lium ab acido corroditur, &
exhalata aqua acidum fpicula
fua in poros corallii infixa habet ; cujufmodi acquifito aUo
partium (itu , ac figura , longe alium , atqueprior erat, fapo^
Oo i rem
 3B4 LiB.III. ScET. III. Cap. III. DeCoralliis;
jem excitant j nempc quodammodo falfum &
amaiicantem»
Falfa itaque eorum opinioeft, qui credunt falfum hunc fapo-
rem , a rei diffolvendae ex trado fale provenire 8c hxc eft
:

caufTa^cureandem folutionem potius falis , quam magifl:erii,no-

mine nuncupandam arbitrantur.
MARGARiTiE cx animantium regno defumantur , has
licct
tamen heic apponendas putavi , quoniam fimilia ex his, atque
ex coraUiis, conficiuntur remedia. Conchas, in quibus mar-
garitx nafcuntur , profert utraque India 6c Europa. Prieftan-
tiores tamen funt, quas India Orientalis fert. Dos omnisin
candore, magnitudine, orbe, Isevore, pondere, haud prom-
ptis rebus in tantum, ut nuUi duo reperiantur indifcreti: unde
nomen unionum Romanas fciUcet impofuere delici^. In quae-
Optniove- ftione verfatur origo margaritarum, Plinius Hift. Nat. Libr. ix.
teium
Cap. XXXV. Hteris mandavit , quofdam tradere, conchas, ubi
genitalisanniftimulaverit horapandentes fefe quadam ofcitatio-
ne, impleri rofcido conceptu , gravidas poftea eniti partumque
:

concharum efle margaritas pro quahtate roris accepti: ft purus

influxerit, candorem confpici fi veroturbidus, 6cfoetumfor-
:

defcere, eundem pallere, coelo minante conceptum. Recen-

tiores phyfici putant margaritas in conchis fimiliter, atque cal-
jecentiorum culus in aUis animalibus , nafci , adeoque in iis quiddam morbi-
de margaii-
tarum oii-
de efie. Margaritx mihi videntur e fucco glutinofo fieri, cui
jrine. paulaiim indurato recens fuccus accrefcitj videmusenim quam-
Hbet e multiplici conftare cute, quuc eodem modo induruit , ut
varise corticesvel cruftae, qugelapillum cancriambiunt. Utrif-
que de origine convenit differentia eft in fucco , ex quo utra-
:

que generantur. Nam ille, ex quo in cancris lapiUus fit, ter-

reis magis refertus eft particulis , quam is, ex quo in conchis
uniones nalcuntur , qui oleofis abundat. Et ha; caufik funt,
quamobrem margaritie folerubefcant, candoremque perdantut
corpus humanum difiipatisputa nonnuUisaquofis , oleofisau-
:

Margailta tem in apricum prolatis, particuUs. Margarirarum duo gene-

tumgeneia.
rafunt, quarum alterx oricntales, alterae occidentales vocan-
tur i his iUas
candidores funt ac pulchriores , qua de caufla 6c
luxuria majora iUis pretia adfignavit. Quantum vero ad utra-
jiumque vires pertinet , reor,anguftam difFerentiam cffe inqui-
 LiB.III. Sect. III. Cap. IV. De Succino. zSf
bufvis margaritis & lapidibus mollioribus.
aliis Vis
decan- illa JudiciuT»

tata corroborandi & cor, &C cerebrum qua eas

, , utvetercs pcr- muhi^™
hibuere, dotatasefTe, hominum prcejudicat^eopinioni, rem ex |"g'J^„"^*
pretio dimetientium , plurifque quse rara , qua^carafunt, aefti-
mantium , adfcribcnda eft. Sed fatis diftum contra attonitas
quorundam perfuafiones , qui prodefTe nifi pretiofanon putant.
Cseterum quamquam margaritae in primogenium liquorcra re-
digerentur , vix tamen , opinor , ipfam dcfpcratam phthifin,
ut aliqui jadtant, eo fanari pofl^e. Fiunt alicubi ex didis unio-
nibus magifteria &prascipitata, 6{;fpifiata> fingula tamen eo-
dem modo, quem paulo ante fub coralHis exhibui.
C A P U T IV.
^e Succino.

Apetrolco ne an ab oleo pini fuccinum ortum ducat, deeo

etiam nunc inter ejus indagatores controverfia eft} po-
fleriori tamen opinioni plurimi veterum 6c recentiorum fubfcri-
bunt , quoniam eundem in fuccino , quem in pino odorem fe
offendiffe , aflcrunt. Prifci Latini arboris fuccum efle cre-
didere, ob idSuccinum appellarunt. Liquidum vcro id primo
fuifle, argumento funt qusedam intus tranflucentia, ut formi-
c^, autculices, laccrta^que, quas adh^fiflemufl:eononcfl:du-
bium, &inclufasindurefcenti. Dequibufdammentionemfacit
Martialis Epigr. Libr. vi ut de formica.
.

Dum Phaetontea formica vagatur in umbra^

Implicuit tenuem fuccina guttaferam.
Sic mudo , quie fuerat , vita , contempta , mamnte ,
Fur.erihus fa5lanunc pretiofa fuis
eji .

Sic ctiam de vipera Epigr. lix. Libr. iv.

Flentibus Heliadum ramis dum vipera ferpit ^
Fluxit in ohflantemfuccina gemmaferam.
^i<s dum miratur pinguife rore teneri^
Concreto riguit 'vin^la repente gelu.
JSfec tihi regali placeat
, Cleopatra , fepulchro ,
Viperafi tumulo nobiliorejacct.
A Prifcis Germanis gleflTum , a ,Gra£cis tiMkt^qv , ab Arabibus
Oo 5 Ka*
 286 LiB.III. Skct.III. Cap.IV. DeSuccino.
Siiccini Karahe^ appellatum eft. Qiiando fuccinum ope ignis examina-
phncipia.
mus , reperimus maximam partem olei , paululum phlegmatis)
& parum volatilis acidi ex eo elici, 6c reftare in vafe deftillato-
rio modicam terras portionem , nullum fixum fal prsebentem.
Ex hac analyfi difcimus ex quibus rebus fuccinum primordia
,

generis ducat. De fi fuccinum ad mediam aut ter-

ca;tero
,

tiam circiter partem deftilletur , reHnquitur in vafe maifa quse-

dam nigra bitumini judaico fimiiis. Hsec fortafte ratio eft,
quamobrem aUqui ftatuerunt fuccinum ab initio, bitumenmol-
le fuifte, quod tra6tu temporis induratum. Succini taxatio in
dehciis tanta quondam apud Romanos erat , ut hominis quam-
vis parva eftigies , vivorum hominum , vigentiumque pretia
fuperaret. Domitius Nero in ca^teris vitse fu^ portentis fucci-
num tanti fecit , ut capillos quoque conjugis fu£e Pope^e in
hoc nomen adoptaret, quiedam etiam carminafuccina appellan-
do. Et hoc tempore quibufdam in rcgionibus agreftes foemi-
nse moniliumvicefuccina geftant, maximedecorisj fubindedc
medicin£egratia,quandoton{illarumcrediturrefiftere,&faucium
vitiis. Fuerc & nonnulli cuicunque letati contra lymphationes
catarrhofve prodefte tradentes , &
urinae dif!icultatibus potum,
adligatumque infantibus ut amuletum contra morbos fpafticos,
& terrores. Duo fuccini generamaxime in officinisproftant, al-
terumalbum, alterum citrinum vocatum promifcuetamenho-
:

die ufurpantur, quamvis aliqui crediderint citrino album prse-

ftantius efTe; cui tamenopinioni compluresadverfantur. In lit-

tore maris Borufli^ , Siculi , Japoni^e , &

pluribus aliis in re-
Ubi gen- gionibus invenitur maxime
: tamen BorufTia eo dives eft. Vis
tlum maxi- fingulifque fere exeo paratiseftealefaciendiat-
generalis fuccino
me fucci-
numprove- tenuandique corporis humores. ConfefTa res eft id ejufmodief-
niat.
fedumedere, vmor^c pr£ecipuumenim,'utpau-
o\ti ejfentialis;
lo ante indicavi , principiorum eft , 8c quo plurimum abundat er- :

Oleum ef- go & ei facultas potiflime adfignanda eft. Oleum autem quod-
Jentiale
vis ejjhitiale^ quod penetranti odore dotatum efl, plurimumse-
c[\lO
t€ndat , qiiid
agatincor- thcrislibi habet permixtum , atque in minimas moleculas ex fa-
porc anima-
li?
cili rcdigi poteft. Hoc, fi humori lento immixtum, per mi-
nima ei commifcetur &:, fi tantillulusmodo calor adeft, di-
:

ftenfionem magnam in iftiufmodi humorc efficit , quocircatunc

fta-
 LiB.III. Sect. JIL Cap.IV. DeSuccino. 287
ftamina tenacia ejus libi impiicata , vcl irretira, difrumpant,
necefTe eft: quibus ruptis debitum fluorem humor tandemcon-
fequitur. JEther autem , dum motum humorum inteftinum
adauget, corpori calorem importat. En rationem , cur fuc- .7»"*^*^*"

cinum apoplexiiE , aliifque capitis afFe£libus : fic & menfium

fuppreflioni, partui difficili fuffocationibusmulierum, Scc.fin-
gulare remedium lit, quinimo olea, dum fpiculis falinis , ner-
vorum fibrillas rodentibus , interponunt fe , auxiliantur contiu

cpilepiiam 6cc. affedus fpaflicos a punftione falium in nervu-

I0S5 ortos.

A R T I C U L U S l.

Succini Extra6fio y unde

I. Tindura fuccini.

Potefl equidem fuccinum aliqua ex parte folo alkobol vini dif-

folvi >majorem utique fuccini portionem
fed alkohol m li-
quorem rediget , fi acidum fuccini interveniente alkali aliquo
prius fuerit inverfum: exempli gratia fuccino flavo pulverato af-
fundatur liquor nitri fixi, vel oleum tartari per deliquium, ad
altitudinem digitiunius, ebuUiantque leviter in cucurbita pofb- :

ea affundatur eis alkohol vini ad akitudinem duorum vel trium

digitorum , coquantur denuo fuperponendo cucurbitiE capitel-
lum per horam, ac ita alkohol ex fale alkall Tin6turam eliciet.
Citius & commodius hoc pa6to tin6tura e fuccino prolicitur.
j^. Succini flavi pulverati ^ij. falis tartari |iii. vel cinerum cla- viacom-
vejlatorum §iv. fpiritus vini dephlegmati , quem Belga; Foorloop ^^"^^"'1^ g^
vocant 5 §viij. EbuUiant paulifper in cucurbita, habtbis & fuccino con-

cjufdemmodi tindiuram , ut quac primo loco di6ta eft. Nam fal *^"'^'^^*"*'

tartari a particulis aqueisfpiritusvinitabefcit,&in liquoremcon-

vertitur y qui eodem modo in fuccinum agit , ut liquor nitri
fixi. Spiritus vini autem, cum ita fupervacua fibi admixta a-
qua orbetur , ev^<X\t alkohol ^ quod ad extrahendas oleoias fuc*
cini particulas aptum efL
2SS LiB.III. Sect.III.Cap. IV. DeSuccino.

Viresy ujusy dojis

Contra viilvse ftrangulatum menfes fuppreflbs, cephalalgiam
Scc. fingulare remedium eft. Exhibetur jure vel vino. Dofis
a95. ad3f5.

2. Magifterium fuccini.

fupervacaneo quidem ac inutilimihi habetur labor, quem

Proaliqui in fuccinum ut magifterium exeo fiat, impendunt
,

Verum enimvero, quoniam aliqui eo uti nonnunquam exoptant:

capropter ejus confe6tionem heic memorabo. Difiblve fuc-
cinum f. q. fpiritus vini dephlegmati , folutio colata e cucurbita
deftilletur, donec tertia circiter pars fuperfit , quas poftea fri-
gid^ infundatur , ficque e veftigio oleofa fuccini diflbluti pars,
ob pororum menftrui laxitatem, fundura, pulverisvel flocco-
rum forma, petitj quale magifterium charts bibulie infufum,
aqu2C q. f. edulcetur:, & in aere ficcetur.
Vires.

Eafdcmhabet, quas Tin£tura. Dofis gr. v. ad 9i?.

ARTICULUS IL
Succini dejiillatio^ unde

X. Oleum & fal soX-sxAt fuccini.

C^Tpcfuccini q. v. rctortas lapidcas, vcl vitrex fatis magnac

immittatur, eque igne aperto , moderato tamcn, fiat de-
ftillatio , quoufque ceflavcrint nebulac prodircj pera6ta
deftil-

lationc oleum in veficam cupream eflFundatur, eique adhuc ad-

datur decupla tanta, quantaoleierat, aquaeportio, Scfiat, ut
mosobtinet, deftillatio, ficqueoleumalbumfubtiliflimum una
cum aqua progreditur, quod per vitrum hypoclepticum fepare-
tur. Oleum nigricans, quod in vefica reliquum eft, ab aqua
quoque opc infundibuU fecretum , velcineribus immixtum, ex
retor-
 LiB.Iir. Sect.III. Cap.IV. DeSitccino. iSp
Tetorta iterum lente deftilletur ficque primo flavum, in fine
:

craiTum , refinx fimile, oleumextill abit. Unumquodque feor-

fim reponatur.
N. Aqua a deftillatione fuperiore refidua pcr chartam co- Saiisfiic».

lata decoquatur , donec in fine guttaejus fupra laminam efFu- <^.i"i p«"fi««--'

fa congelare incipiat tum in loco frigido ad cryftallifandum

:

collocetur. Habebis hoc modo fal , quod oleo erat intermix-

tum: quod mole exiguum efl. Major autem falisportioinhie-
Tet crafiamini a prima deflillatione ; autvafi recipienti, autcol-
lo retortx , adhasret. Hoc e vafis exemptum lebeti immitta-
tur, vafa autem infuper aqua fervida circumfpe6te eluantur, a-
qua di<5bo crafl"amini afFundatur , ebulliant paululum fupra
ignem quicquid folutum illico per chartam bibulam coletur.
,
Si qux
materia crafl^a fupereit , ha^cdenuo parumper in aqua re-
cente coquenda , donec prorfus fuerit liquida fa6la. Liquor
poflea decoquatur , donec fexta plus minus pars fuperfit, vel
quoad confpexeris guttulam ejus refrigeratam concrefcere: qua
vifa vas in loco frigido ad cryjiallifandum reponatur. N. De-
co6tio Hquoris in olla lapidea inflituatur vafa metallica enim,
:

quia acidus efl , adedit. N. z. Sal hocce , pofleaquam fic- Ejufdenft

""""**
cumefl, cucurbitse immiflum cum fuperpofito alemkco , in-
terveniente dcbito calore furfum evehitur, ac concrefcit in fila
oblonga fplendentia , floribus Benzoei fimifia , fed damnum fa-
cies tertise circiterpartisfahs. N. 3 .Quandoquidem fuccinum, prxceptum
ubi fal volatile inceperit prodire , maxime turgefcit , ebulHt, deftiUandi
^^"^""™'
&j nifi retorta fatis capax, facile redundat: proinde, utneta-
le infortunium nobis ufu veniat , oportet fuccino fefqui altera
arenae mund^ pars admifceri.

Vires^ ujusy do/ls.

Albidum vel pallidum,quod iterata cum aqua deftillatione ac-
quiritur, virtute oleo rubido pra^flantius ell, ac inprimis inte-
rius datur. Dofis a gt. iv. ad xij. Rubidum exterius ilHtu
prodeft contra eofdem afFeftus, quin &
potefl interius dari ad
gt. XX. fal potentiflime urinam movet , 6c remedio efl contra
fpafmum, expedit etiam foeminis, quibus fanguis per menflrua
non refpondet.
Pp ^TIO-
 2po LiB. III. Sect. III. Cap.IV. De Succino.
^ T I O L O G I A.
quem
Excompofirum
hoc labore in fuccino infumpfimus , apparet id
,
ex magna copia olei , 8c quidem pene-
efTe ,

trantiffimi, oleoPetras, vel alii ^^a/?m//, qualePini ell, haud

abfimilis 5 dein ex exigua c£eterorum principiorum portione,
ut aqua, quam fpiritum vocant, fi ei parum vel lalis volatilis,
vel olciintermixtum fueritj item e fale, quod volatile appelli-
tant: quia ablato humido id in fine quoque, fub vapore acri
Saisuccinituflim cxcitantc, in auram aufugit. Differcntia tamenperma-
^'^um^n^c' gna in hoc &: cacteris falibus volatilibus eft^ hsec enim, prout
adeovoiati- cuiquc notum , adhibito modico calore difpergun-
iu aei'em ,

c.'c.&c. tur, fic 8c cum affufo acido effervefcunt verum illud cum al^ :

/^<^// admixto ebullit , &

quamdiu fatis aquas adfuerit, decoqui
citra ja6turam ponderis ingentis poteff. Pauca etiam terra in
retorta relinquitur, ex qua non potui quicquam falis clicere.
Hallucinantur Glaferus^ le Fevre Scalii, qui diftoruminventa,
Latine modo reddita, fua fecerunt, &
hcec tradunt proindeac
propriis gefiiffent aufpiciis, fcribunt fcilicet falem Succini cum
affufo acido, pariter atqueidcaeterisfalibusvolatilibusufuvenit,
ebuliire , quod tamen Experientia^ repugnat.

2. Liquor Cornu Cervi luccinatus.

Recipe (alis C
C. vel potius fpiritusejusoptimi quantumvis,
huic per vices fal ,
quoufque non am-
volatile fuccini ingeratur
plius effcrbuerint , liquor colatus pro futuro medici ufu ferve-
Eur.
Vires^ uftis^ T^ojis.
Ad coelum aliqui hunc liquorem fummis laudibus extulerunt.
Has cujufquemodi non in controverfiam difceptionem voca- &
bo, a propofitcenimdeclinaretfcriptionoftraj fedindicabomo-
do,. qux de eo mihi comperta funt. Hic liquor potenseftcon-
tra fiderationem , fupprefiiones no6turnas, morbum comitialem^
diilenfionefquequafiibetnervorum> prasfertimvero, quuracin-
nabari, aut nativre aut ancimonii aliifque convenientibus rebus
admixtus fuerit. Dofis ad ^f?.
:Eiuftrahu- Defiillationem fpecierum , quam aliqui exoptant, fuperva-
UeftiEo^ ciiani duxi quoniam optima liquoris pars in vafe reltabit, fal
:

iuKipitux eiiim
 LiB. III. Sect. III. Cap. V. De H/EMatite. 291
enim cornu cervi alkaUcum ab acido fale fuccini , quo"
volatile
dammodo ftabilevel fixum efficitur, quod non prorfum evehi-
tur, nifi humidum fuerit abaftum. Eadem hujus ratio eft,
quce falis ammoniaci , aut alius falis alkali volatilis, cumacido
quovis mixti, quae etiam ad ficcitatem citravirium difpendium
decoqui poflunt.
PharmacopoljE noftri in promptu habent fpiritum matrkakm
qui fit ex aequis partibus fuccini, mirrhne , maftichis &
oliba-
ni cum f q. fpiritus vini per veficam deftillatis. Verum, quo- Prxccptum
niam fuccinum parum de virtutefua alteri impeitit, nifihumi- ^^^i'^"^^
matricalt
. ^. . j.
. ' • .
n r I
• •
1
do nbi addito orbatum. 1. e, combultum merit, ideo mcafium deftiiUndoo
didam deftillationem patitur. Utautemfpiritus hicce efficien-
tias fuccini non expers fit, &
oportet & opus eft fpiritui e reli-
quis tribus deftillato admifceri aliquantulum olei albidi , ad li-
oram fpiritus fcrupulos duos circiter olei. Vel, fi quis jammo-
do olei mixti e vefica deftillationeminftituiflet, commodumip-
fi tum erit, fi veficse, poftquam ex ea oleum craflum effudit,

mirrham , olibanum 8c maftichem immiferit , eifque fpiritum

vini, ut&aquam, quae ab oleo albido fecreta, quasque parti-
culis oleofis etiamnunc refertaeft, fuperfuderit , &
dehincmo-
refolitodeftillationem perfecerit. Duplicem utilitatis frii6lum
haecoperatio artifici pr^betjfacit enim utfpiritus vinifaculta-
te fucciniimbuatur , dein ut alembicus 8c canalisvel fiftula,
quas dolium , aqua repletum , pertranfit , perpurgentur ab oleo
ipfis adhserente.

Vtres^ tifus.
Licet Chirurgi plurimum hoc fpiritu exterius utantur ad
contufiones , tumores laxos , quos alii frigidos vocant , ad fug-
gillationes , ad nervos luxos vel refolutos &c. j verum tamen
poteft idem 8c bibi contra flatus , menfes fuppreflbs , partuin
difficilem &c. Dofis |1$. ad §j.

C A P U T
V.
2)^ Laptde Hamatite.
I.
"P X lapidibus , qui in Medicina ufum habent , olim & &
JL/ nunc crebroufurpantur,eftlapish£Ematites, quemGras-
Pp z ci
 i()2, LiB.IlI. Sect.III. Cap.V. DeH^matite.
ci AiB-ov ciifj.a,TiTiv vocitant. Is , quem feplafiarii plerumque

venalem habent, idem eft, quem Plinius 5c alii Schifton appel-

lant. Hsematitarum quinque genera tradit PHnius inquolibet :

tamen , quamquam angulla quacdam in colore differentia fit,

Haematltes
Videtur fer-
eadem priucipia
r
^,
fere habentur , quac in ferro.
r
Nam remedia, j-
.,, ' •
i
•
r\ • •

lum imma- quiE ancillante Chemia ex hiematite conhciuntur, ejuldemmodi

tummeffe.j Datur 6C quoddam hxmatitesge-
pofTunt quoque e ferro fieri.
nus, quod ferrum initar magnetis attrahit. Antiquiores Medi-
cihasmatitas tribuerunt infignem incredibilemque ferevim con-
flringendi quae tamen non ahter expUcanda mihi videtur,
:

quam, quod is pariter ac qusedam terra fanguinem , fi ei admi-

fcetur, fpiflet 5 quin &
aliquem fibi obvium acrem humorem
in fuos poros abfcondatj quo invexfo fuam quifque humorrecu-
perat temperiem.
Tudicium
dehsmatite ^
aitificiaii.
jj^ Potefi; quidem ex vitriolo martis
,.^
ii una valde excoquantur ,
, _,^.,
&
faccharo faturni fierii
,'
rubra maiia , iph nativo hsematitaEJ
forma admodum fimihs , quare nonnuUi fuipicantur , eifdem
ex principiis lapidem ortum traxifTe y verum enimvero quod-
dam difcrimen inter utrofque efl!e, artisperitus nullo negotio obr
fervabit. Sed aggrediar res, qux ex eo fiunt, tradere.

A R T I C UL U S I.

hapidts Hamatltis fublimatto -i

unde

Flores aurantiorum fimiles.

ume ad hos conficiendos lapidis hasmatitis fubtiHfiime tritip.

j, ammoniaci faUs p. i). vel fingulorum pares portiones, Irr

puh^erem reda6la cucurbitse loricatiE immittantur, cui alembi-

c-usim.ponatur, dehinc ex igne aperto per gradus fublimentur
ficque in principio paululum fpiritus urinofi volatihs prodibit^
in fine autem flores flavi adfcendent, qui pera6ba operatione in
vitro claufo cuftodiantur: humefcunt enim facile & pallefcunt.
Qui fi ita fuerint immittantur tum ollce , 6c leniter fupra
, i-
^nem ficxrentur^ flammeolum recuperabunt colorem..
 LiB. III. Sect.IIL Cap V. DeH.£_matite. 2^^
Vires i nfus^ dojis.

In morbis longis, quoriim caufla vifcerum obfl:ru6i:io efl, u-

danturj privatim vero profunt febri querquerse
tilirer , rachiti-
di &c. Dofis a granis aliquot , ad 3!?.

iETIOLOGIA.
Sal ammoniacum ex acido falis communis 6c ex fale aikaVi vo-
latili compofitum efie, infra Libr. v. Cap. i demonftrabo.
.

In hac operatione, quum acidum falis marifti ipfas lapidis par-

ticulas corrodere adoritur, alkali iftud volatile, quod ipfi aci-
do erat antea implexum , liberatur. Hoc , ubi res occipiunt
incalefcere in fugam fe primo dat, fequuntur dein exhalationes
ficcae lateribus capitelli pariter & cucurbitas fub forma pulveris
flavi adhxrentes : quse nil aliud funt ,
quam ipfum
fal ammonia^

cum, quod exiguas iftius lapidis moleculas fecum abduxit. Hae

magna ex parte a vinculis fuis liberabuntur , fi flores aqua tabe-
fcant. Devefta ad vitri fuperiorafalis volatilis^/y^<3!//Vi&ammo^
niaci integri portione , illa ammoniaci pars, quae alkalico fale
orbata, reliquumlapidemcorrodit, eidemque firmiter cohasret:
, quod in fundo
liinc iftud fubfidet, quum aeri exponitur , in
liquorem convertitur, Idem refiduum retortae immifliim, e- spiritusa-
que igne aperto deftillatum , reddit fpiritum acidum , qui
falis
Jj^j^cUddu^
ante hzcalkali volatile illigatum tenebat : diff^erentia tamen qux- chaiybeatfj
•zww/rrj-
dam in eo eft , aura fecum nonnullas lapidis particulis adduxit.

ARTICULUS n.

Hamatitis extra^fio^ ttnde

Tin£tura adllringens,.

Refiduo a fublimatione affundc alkohol vm\ ad altitudinem

duorum tranfverforum digitorum. Digerantur per ali-
quot dies noftefque 5 tinctura colata poftmodum invitro bena
claufo aflervetur.
N. Loco, qui inter flores 5c rellduum medius cft, adhicrent
P.p 5 fio^-
 2p4 LiB.III. Sect.III. Cap. V. DeH^matite.
HiflofcuU flofcuii i^igiicj^ntes, faoore maxime aufteroprccditi, qui, fial-
inaereii- xohol viiii abluantur , impertient dictfe tmcturse niajorem ad-
quefcmiu
flringendi potentiam,

Vires^ ufus^ dojis.

Profluvium fanguinis, quacunque in coi-porisparteobortum,

Sc alvi nimias exinanitioncs inhibetj adeoque fanat ventris re-
folutionem, dyfenteriam,diarrhceam,foeminarum profluvium,
reje£lionem fanguinis&c. forbetur jure vel cereviiiacalida. Do-
fis a gt. X. adxxx.*

2. Liquor ftipticus.

Refiduum a fublimatione aeriexponatur, quoufquein liquo-

rem fuerit converfum: vel ei tantumaquaeaffundatur, ut

iiat liquor fpiflus, qui colatus fervetur.

Vires^ uJiiSy dojis.

Interius datus eficftus habet, quos memoratajamjam

eofdem
tinftura adftringens. Exterius in linteolo admotus parti faucias
efficacifl!ime fanguinis profufioni fubvenit item fiftit fluentem
:

per nares fanguinem , linamento fufceptus ac naribus immiflus.

ARTICULUS IIL

UJiio^ unde

Crocus Martis adftringens.

ape pulverem a liquore fl:iptico refiduum, quem f. q. aquse

ab omni acrimonia , libera. Hunc ficcatum crucibulo
'

immitte, per horam plusminus leviter candefac , poft: refrige-

ratum extenua in pulverem, aflerva. &
Vires.
Convenit de facultate ipfi cum croco martis adftringente,ex
hujus fcobe fa(Sto. Nam, ut paulo antedixi, hic lapisex par-
te maxima ferrum immaturum eft.

Ca-
 LiB.III. Sect.III. Cap. VI. DeTalco. is)S

C A P u T VL
T>e Talco.

I, T Tenuftatis 8c pulchritudinis corporis ftudiofi, jampridem

V defiderarunc prsefidium ad illam iartam non & te6tam
modo confervandam verum,etiam exoptant remedium habere,
quo formofiores £c pulchriores fierent. Remediumfcilicetquae-
runt ad cutem albicantem 5c nitidam reddendam, quod etiam
inhibet , quo minus rugofa evadat. In fi.imma (iine inanitace
verfantur. Nam , ut canit Ovidius art. i.
Forma honum fragile efl ^ qmntumque accedit ad annos ,
Fit minor l^ fpatio carpitur ipfa fuo.
Necfemper 'uiola^ mc femper Ulia fl,orent ^
Et riget amiffafpina reliUa rofa.
Et tihijam venient cani formofe capilU
Jam venient rugce^ qu<e tibi corpus arenf.
Item Scneca in Hippol.
Ancepsforma^ honum mortalihus ^
Exigui donum hreve temporis ,
Ut velox celeripede laherisl
Tamen , quia talcum , unguinofiim eis videbatur quo- Nondid :

niam &fri6tu nonnihil cutem Isevigat, unde hsec nitefcit: eam poteft,quain
ob cauflam omnem in illo fuie falutis anchoram ponebant, ac fl^gTeS^
variismodis temarunt, utremedium, quod ante di6tas virtutes fideriooiei
*'^^'^
haberer, ex eo elicerent. Indefeflb lludio , incredibilique la-
bqre, in eo periculum fecerunt perplures, quorum pars ad de-
fliillationem , pars ad uftionem , ralci confugerunt. Sed oleum,
vel hquorem , qucm cx eo nadi funt plerique , caflli nuce non
emerim. Talcum quippe diutiflime igni intenfiflimo commit-
ti poteft , citra notabilcm ponderis jaduram fervans fempcr :

eandem formam, quantumvisaliquantulumfriabilius idevenifle,

non negaverim. Ex principiis icaque quammaxime fibi impli-
catis , difficilhme disjungendis , originem traxit
atque adeo,
illud unguinofum , quod tam anxie quidam qiUTrunt , ab eo

vix fecerni potcll: , ut feparatum extra corpus talci in confpe-

6lunx
 7q6 LiB.m. Sect.III. Cap.VI. DeTalco.
'6tum Caeterum, quin quibufdam, quamquampau-
fcfe daret.
cis , , Talcum praeditum fit , nuUus dubito a
olei particulis :

polleriore enim ut dialeftici loquuntur , id quodammodo de-

monftrari poteft. v. g. in

Liquore Talci.
II. iji. Nitri crudi q.v. crucibulo immittatur, eiqueinigne
liquefado prius paulum carbonum pulveris infpergatur, ut
quadantenus alkalicum evadat, quin &
, ut eoaptius ab aerishu-

mido deinceps in liquorem tranfmutari poflit. Qlio fa6lo iis

Talcutn prirterea infperge pulverem Talci tantifper, quantifper tantil-
ciim nitro
iHcenditiu.
lam accenfionem in iis confpexerisj accenditurenimcumnitro,
pariterachuicvelfulphurjvel aliud oleofum terreftre,adje6lum
fuerit. Igitur quaedam feu fulphuris feu olei particul^ in Tal-
co adfint , necefle eft ; fieret enim nulla alioquin ex utriufque
commixtione incenfio. Qua finita , inde namque diverteram,
infimul aeri exponantur humido , ficque nitrum in liquorem
convertetur , cui tamen nonnullas Talci particuliE innatant.
Nuper, cum h^cfcriberem, me conveniebatMedicusBernas,
qui mihi referebat , fe familiariter ahquo uti , qui nofiet e tal-
co ope rei alicujus liquorem pinguem eHcere, qui raultum pof-
fet ad cutem nitidam &
albicantem reddendam. Equidem non
inficior evenire vulgo folere , ut talcum five fublmatione cum
ammoniaco , five ulHone cum falibus alkalicis , in Hquorem
quendam pinguem convertetur > fed neminem hucufque mihi
videre Ucuit ,
qui fine rei oleofs; additione e talco fincerum o-
lcum elicuifict.
Talcige- III. Tria vulgoTalci gcnerahabenturrunum fpadixvel rubi-
neia.
dum,alterum viride , & albicans tertium. Gennania &RulIia,
quin minus Carinthia hujus minerahs oppido ferax ell. Pera-
granti mihi Carinthiam obfervare licuit totam fere regionem
Sctalco & lapide fpeculari abundare imo vix uUum arvum ex-
:

tare , quod non utriufque frullulis refertum fit.

Eftinter IV. Siquidcm in mentcm incidunt res, qu^ vitia corporis
multosde
cofmetlco
fuco occultant, temperare mihi non pofium,quin injedumqui-
controver- bufdam fcrupulum ac dubicationem , quam habent de re , vim
fia qu^m
,

faftum hoc-
quamcumque flavedinem cutis fubmovcndi habentc, Cofmetica
t'c dirimit. di-
 LiB.III. Sect.III Cap.VI. DeTalco. 297
dicitur ex eorum animo eximam. Complurium equidem fcri-
,

ptorum , cofmetkum dari aflerentium , audoritas aliquid apud

animum meum momenti habet verum , quia oculatus, plus
:

valet , quam auritus ,, qua; mihi Hamburgi vi-

teftis , libet
tam degenri obfervare contigit , enarrare. Vidi illic juve-
,
nem duode triginta circiter annorum, qui ante aliquod tempo-
ris fpatium in pharmocopoea Dni Kaldii obambulans ,
incidit
fortuito in menfam, ubi formul^E medicorum a miniilris con-
ficiuntur. Is, quum mufca aliqua faciei ejus obvoHtafTet, ma-
num , quam Ibpra menfam omnis generis rebus confpurcatam
tenebat , extemplo faciei, mufcam abigendi ergo, admovit;
intra biduum vel triduum , quum denuo nos inviferet , li-
neam , dtgito circiter longam , pollicc latam , candidi colo-
ris , non modo in cute vultus , fed etiam in ipfis barbx pilis
offendimus, quod fignum illum j fi vitam etiam degit, cui-
vis commonftrare pofie , nullus dubito. Pharmocopcei mi-
niftri quidem , cum talem medicamentorum efFe^lum viderint
illico anquirebant pervolvebantque reccptas , fic medicorum
compofitiones extemporales vocant, qux tunc temporis, con-
feftse efi^ent at in tali rerum confufione vix quippiam certi
:

conjedura afiequi valuerunt. Valde ipfis dolebat, quod fibi ta-

lem tbefaurum invenire non liceret. Cseterum nobis naturam
medicamenti indagantibusnarrabatdi6tus juvenis, fe nullumdo-
lorem , imo ne pruritum quidem, tunc temporis in ea vultus
parte percepiflej undecolligitur^iftud, quo ille fe infpente fa-
ciem illevit. fuifle minime rem acrem.

CLq ELE-
 298

ELEMENTORUM CHEMI^
L I B R I IIL

S E C T I O IV.

^e quihufdamTerra Jpeclebus.

Erram, de qua Cap. vii. Se£t. i. L. i. ftridim di-

xi, jam uberius 6c fufius defcribam, & quidem eaS'
fpecies ,
qua: a Chemico aliquando tra6landx funt.
-r^"^^ PaucjE autem in ufu funt , quandoquidem plerasque
& falis quasmaximc a latro-Chemicis inmorborum cu-
&: olei j
ratione expetuntur, expertes funt. Sunt tamen aHqu^, quas,,
quandodeftillantur,modicum liquorem acidumexhibent. H^ec
ratio eft , cur pleraque terrse genera per fe in pulverem exte-
Terrxqus- nuata potiffimum ufurpantur, ad humorem quemvis aut acrem
ribetquam aut jufto fluidiorem invertendum aut fpiflandum. Ea enim pr;E-
nm a eant. ^-^^^^
di6lorum efficientia eft , quam in corpore humano edere
foient.

M E M B R U M I.

De terra iigillata.

Hasc ita appellatur , quoniam aliquo fingulari infigni , ipfT

impreflb, ut ne adulteraretur , fignata efl. Varire ejus
fpecies funt, &
aliis alia prasftantior habetur , atque cfficacior.

Quanam Omnium optima habetur Lemnia 8c l^urcica , hinc Strigenjis , quse

ufummM" vcl flava vcl rubtaj ddn Lignicen/iSy qu^ colorc albicat. Quan-
dicinaha- tum ad efficicntiam, qua quodvis terrse genus dotatumcfl, at-
t»eant
tinet, alii flavam , alii rubram , alii albidam efficaciffimam in

Mcdicina contendunt. Ex omnis generis terris , qua; medicis

innotucrunt, nuUaefl, quse majorem famce cclebritatem con-
fecutay quam Terra, quxinLemno juxtafacellum, Sotira di-
<Q:um , pera6tis prius a 4cerdote Grseco flatis folennibufque ce-
re-
 LiB.III. Sect.IV. DeTerra. ipp
remoniis , fcmel quotannis. viii. Iduum Augufti , ex terra
cifoditur. Bellonius Obferv. Libr. i Cap. xxii i eam pro fin-
. Notat, qui-
.

cera, & minus adulterata habet, quae quadantenusrubefcit, &, LcmniaSir

cum guftetur , faporem aromatis refert, Hanc Grxci tumve- iinccrim
teres tum recentiores fummis laudibus ad ccelum extulerunt. Sujf'^^"*
Nec defunt buccinatores virtutis earum terrarum medicatar^im,
quas aut Silefia , aut Hungaria , aut alia qusevis regio profert.
Alii,quiaauri alii,quia ferri : alii,quoniamaliusgenerismole-
:

culis referta eft , fingularem poteftatem medici tribuunt. Sed vc-

reor, ne virtutem , quam cuique terraeacceptamreferunt,ple-
niore ore laudent; fiquidem ufus docuit non adeo ingens di-
fcrimen inter quaevis terrse genera efle , quantum aliqui ftatue-
nint. Quibufdam in officinis proftat

Spiritus terrx figillatas.

Qui hoc pa£to conficitur. Cape terram figillatam q. v. re-

tortas immitte ac ex igne aperto deftilla , donec fumi prodire
cefiaverint , ficque obtinebis liquorem acidulum , ejufdem fe-
, ac liquor , qui
re fiporis phlegma vitrioli audit. Puto ita- ,
Tudicittiii

que ejufdemmodi acidum terrae figillat£e inefle: quanquam in- tc^rrsngiH*-

^^-
terea non negaverim ad alius generis terram aut fal commune,
aut nitrum modicum , divertere , adeoque liquorem e quavis ter-
ra deftillatum , alium ab alio potentia nonnihil differre.

M E M B R U M II.

De Terra folari Hungarica.

Infignem hiec titulum magnumque nomen habet. Putant e-

nim aliqui eandem ex hac terra , quam ex auro, tin6luraf?i
confici pofTc. Invenitur maxime in Hungaria , ubi e fodinis
auri effoditur colore vel flavo vel rubro. Huic terrse. f q. fpi-
ritus falis aut aquas Regis foluta:, & lenicer denuo ad fpifiitudinem
mellis crafiioris deco6tae, affundunt fpiritum e rebus aromaticis
deftillatum, vel fpiritum vini fincerum q. f. uttin6tura eliciatur.
Vires.
Utilis eft ad quaflibet fanguinis profufionescohibendas, ad
Q.q i hu-
 500 LiB.III. Sect.IV. DeTerra.
humores jufto fluidores fpiflandos , quam vim & habent pleraj-
que terrse fpecies eodem modo traftatas. Vim illam decanta-
tam cor roborandi , exiftimo , prsecipue liquori , quo tin6iura
extrafta fuit , adfcribendam efle. Quo pado autem corrobo-
retur , vel exhilaretur , hsec fatis fuperque confido me fupra
Libr. III. Se6t. i Cap. 1 1 §. f declarafte.
. . . Dofis difFeitprout
Ttndtura aut fpifla aut liquidior fuerit.

M E M B R U M III.

Deterramartiali.

Tcrrae hujufmodi colore fpadixinveniturque in fodinis

eft,
ferri : imo eam aliqui pro ferro nondum maturo
habcnt.
tin6lura , quae ex hac ope fpiritus vini , fpiritu ahquo acido
mixti , elicitur,parum diftat ab illa, quae plurifariam ex ipfo
ferro extrahitur.

M E M B R U M IV.

De Terra Catechu.

kesnulla
De natura hujus terrse perdifficilis & perobfcura quaEftio
cft, dc qua

tantopere
eft. Siquidem inter rcrumnaturalium fcriptoresnoncon-
Bonfolum , venit, quid illa fitj aliis eam ita in terra inveniri, aliis eam ar-
medici , fed
«tiaHi fepla- te fieri cx fucco glycyrrhizac , extra6to calami aromatici, 6c
iiarii diflen- fucco arecae , aut fucco arboris cadirae, quam de genere Lycii
tiant.
Indiciefle: aut e fucco fru£t:us acaci^e Orientalis j aut efucco
arecas cum modica terra deco6to , ftatuentibus. Licet origo
ejus obfcura fane , &
incognita fit patefafta tamen ejus virtus
:

Virtus ter •
in Medicina eft. Nempe per fe data ad 9). vel 5{$. alvum quo-
:i3t Catech».
quo modo citam fiftit &yomitiones, proficitadverfusfanguinis
expuitionem & immodicum foeminarum profluvium. Effica»
cior multo cric, (\ ei paululum opii admifcueris. Sunt,qui eam
mandunt dentibus ad foetorem oris emendandum. Ut autem
magisgrata & fapore&odorc efl^t, luxuria, terrac marifquevafta-
trix, varia ad hanc admifceri juflit, conficique paftillos docuit
mu-
 LiB.III. Sect. V. Cap. I. De Sale. 501
murcerdae fimiles. O curas hominum! O quantum eft rebus ..,,,
**
inane! En quandam compofitionem. ^l. Terroe Japonicae pul- *^
veratas^j.mofchi optimi 9i?.zibethi gr.iij. olcorumcinamomi,
caryophillorum anagt.v. corticum citriorum, ligni Rhodiiana
gt.vij.f.q. lentoristragacanthiF.Mafla,ex quafiantdeinpaftil-
^^'"^""»
li oris Foetorem cmendantes. Fit etiamTinftura. Cape Terrx
Catechu ^j. irroretur guttis aliquot fpiritus vitrioli , affundan-
tur poftea fpiritusvini ^iij.digerantur per ahquot no6tes &dies,
colata ferventur. Tin6tura bsec fanat dyfenteriam , diarrhoeam,
gonorrhoeam benignam , quaflibet fanguinis profufiones &c.
bibitur a 3j ad ^ij cum vino auftero.
. . AHqui hujufmodi tin61:u- ^^^f^^^^
ram ope deftillationis fpiflant , donec foHda evadat , cui dein- Japonica,
ceps nomcn magifterii vel ej[enti<e ficcas imponunt , quas eafdem
vireshabet, quastin6hira. Si quis plurade natura, deque mc-
dicamentis, quac ex hac terra fiunt , fciredefiderat, is pervol-
vat, vclim,Ubrum, quem D. /f^^^»^or» hujus gratia in lucem
cdidit.

ELEMENTORUM CHEMI^
L B R
I I II L
S E C T I O V.
Dc mineralium falibus.

C A P U T L
T^e fale cofnmunu

Erveftigata L.
i C. 4. univerfe faHum , quatenus
.

ad corporumcompofitionemfaciunt, natura: re-i

Hquum eft, ut de quibufdam figiflatim dicam. In
animo jam habeo ea , qu^ e teUurc cducuntur,
pro ea copia, quae niihi dataeft, defcribere. Ex his mihi pri-
mo fit obviumfal commune, quo communiterutimuradcibos,
Clq ? qui-
 302 LiB.III. Sect.IV. Cap.I. DeSale^
quibus, vefcimur condiendos. Permagna certe ejus in quavisor-
bis parte reperitur copia , 6c nulla propemodum regio eo orba
*•

eft :fiquidcm almus , omnifcius , hujus univerfi conditor,ne-

quaquam ignorabat , id maximum ad quaclibet corpora tam con-
ftituenda quam confervanda ufum efle habiturum. Agnoverunt
quoque primi homines falis utihtatem j proinde illud jampridera
Sairaiiis pleracquc nationes &
gentes in magno honore habuerunt. Ne-
?ommodTs & q^^ vcro id modo in rcbus ,
qua; , aut ad vitam humanam degen-
utiiitatifer- dam, aut ad vatias artcs traftandas, pertinent, fed etiam in fa-
cris magno ufu erat. Nam , nedum Eth-
ne Hebraei quidem
nici, ullum facrificium faciebant fine fale. Hinc vcteres teftc
Plutarcho Sympof Lib. v. Qujeft. x. Divinum fal vocabant,
quia Homerus lUad. i cecinit , Munoetiadem fcapulze pingui,
.

veru affixas, infperfifle de fale facro: fic 6c Plato in Timaso,

fah epitheton dedit, Deo amicum corpus. Ad fummam, fin-
gulis fere gentibus gratum erat fal, exceptis ^gyptiorum fa-
cerdotibus ,
qui fal vocabant fpumam Typhonis , i. e. maris,
quod , cum Nilum , qui ipfis Ofyris eft , abforbeat , adeoque

hujus , quem ut Deum colebant , adverfarium , fale abftinc-

bant^ ut ixzidSx Plutarchns Ubro dc Ifide &
Ofyr., quiibidem
& alias rationes Nimirumfacerdotes, quo tempore fan-
affert.
^e ac pure viverent , fale ad cibos condicndos non ufos fuifle,
quiaid, dum appetentiam cibi augeat , efficithominesvoracio-
Prsoccupa- j.gg In noftro sevo habemusfe6tatorcs^<?«-
g^ mas^is bibulos.
ncm habent, /^/^of, communis, quau vcroid pcrmagnumcor-
qui uium laus
abftincnt^
pori noftro nocivum acidum efl^et , reprehendunt & exagitant.
Verura enimvero 'TrcknKoy putoj quinilli mihi videntur conditio-
ncm corporis animaUs, quodfinefale efl^e nequit, non fatisper-
fpe<5tam habere. Quid? conftat fere inter omnes, eum, qui
fale moderateutitur, a^que incolumem , longievumqueefle, ac
aUum, qui fe hoc abftinuit Imo fale abftinentes potius valetu-
:

dinariam vivere vitara, necadeorobuftitemperamenti efl^e, at-

que cceteros , convenienter eo utentes. Neque magnum mo-
mentum habet, qui ex contraria partedicunt fal commune efle
infuperabile , 6c nuHam fui inverfionem in corporibus anima-
Uum fubire: faUam autcmopinionem efledeprehendet, qui per
aUquot dies, cuipiam p-anem cum fale 8c aquam pro poiu tantum,
de-
 LiB. III. Sect.V. Cap.I. DeSale. 30^
dederit
, 7
, & eius excretorum
. '
naturam ope ignis indaearit, de- saicom-
./ ° ^ muncinani- .
'=' -^

prehendet mquam, urmam (qu£e per alvum enim excernuntur maiiuiu cor-
•
lalis maxima exnarte expertia funt) nobis fuggerere eafdem falis
p°"^"!™"
_ 1-1 r mutatur.
u\ munatiam , m eadem
• •
j 1 1

fpecies, ^//^^// utpote volatile , aiquc

fere quantitate , ac urinam eorum , qui alius generis cibo & po-
tu ufi funt: comperiet itidem fal urinse fixum haud parum a fa^-
le communi diverfum cffe. Ergo hercule vita humanior finefa-
le nequit degi adeoque neceflarium
: elementum eft , ut tran-
fierit intelleftus ad voluptates animi quoque. Nam ita filesap-
pellantur, verba funt PlmJi Lib. xxxi Cap. vi i omnifque vi-
. .

tx lepos &
fumma hilaritas, laborumque requies, non alio ma-
gis vocabulo conftat.
II. Sal a Graecis vocatur ctA?, quo nomine idem plerxque
Europx nationes appellant. Si forte cuipiamquxdam differen-
tia in verbis videtur , hasc angufta eft, cujufque gentis dia- &
lefto ad fcribenda tantum. Varia autem falis genera funt , plu-
rifariam idem conficitur, variifque in locis invenitur hinc lo-
:

ci ratione, ubi invenitur ac excoquitur, appellatione aliaatquc

alia diftinguitur. Alius enim fal foflilis, alius putealis, alius saiiscom-

marinus , appellatur. Illius , qui &

fal gemmce , quoniam ra."'"^^*"*'^

perinde ac cryflallus pellucidus eft , nominatur, vis incredibilis

vaftis in Hungarise montibiis Carpates vulgo diftis , repe-
ritur, cseditur ac glebae eruuntur admirandce certe magnitu-
,.

dinis , quas deinde in mortario contundunt incol^ , atque in

promptuario afl^ervant. Idcm &
in Hifpania , 6c alibi reperi-
tur. Ifte fit ex aqua falfa, e puteis haufta , muriam appellant,.
ad ficcitatem fere exco6ta. Ejufmodi muria autem dubio pro-
cul originem petit, autexipfo cequore,per du6tus venafvcfub-
terraneas, ex terra fcatente , aut a fcatebra fontis, loca fale
foflitio repleta ,
prieterlabente. Hujus generis fontibus&Ger-
mania 6c aliae regiones fcaturiunt. Hictandem conficitur in iis

regionibus ,
quas fol larga luce complet
quibus folura- , &
ufque adeo humile, quod fi ceftus maris inftat, ut aqua marina
incertas ,ad hanc operationemconfeftas foflas,vei lacus,derivari
poflic. Foramine cujufvis foflk obftru6to , calor foHs aquam,,
tanquam magis mobilem partem , exhalare cogit, reftantibus
falinis ficcis. Talimodohincillincinltaliaj lllria, Peloponne-
fo>
 304 LiB.III. Sect V. Cap.I. DeSale.
fo &c. mare inarefcere vidi: in Belgio autem , ac alibi , iibi
Phoebi radii non adeo fervidi funt , aquam marinam in falem i-
Diflimilitudo etiam &
S^^^ cxcoquunt ,
qui falinas habent.
qillTameft'^
infaiecom- quxdam diftin6tio ell inter falia ratione faporis , & virtutis.
muni.
JSIam alius aliomagis lalfus ac acris eft, qua de caufla & altero
alter ad faHuram pra^ftantior. Mitiilimus omniumeft, qui ex
muria e terra faliente fit ; per longas etenim ambages terrie , per
quas ex Ponto derivatur , cufpides ejus acutas nonnihil infle-
Auntur , &: hebefcunt , quare hse non adeo vehementem in li-

briUis Hnguas pun6tum excitant, quem fecus c^eterac fpecies

folent.

ARTICULUS I.

^urtficatio falis,

I . Sal fufum.

huic immitte falis communis q. v. pone

Cape crucibulum ,

in igne ut Hqucfcat , Uquatum fal fupra laminam ad refri-

gerandum cffunde.

Vfus.
Veteres crebrius, quam recentiores, eo utebantur. Perpau-
cse hoc tempore dantur operationes , ad quas hocce fal defide-
ratur,pr£eterquamquodaUquandoadhibetur ad falammoniacum
in flores albos fubUmandum. Inftituitur ejus fufio, ut aqua,
ipfiintermixta, ftrepitum ahasexcitante, vaforumque hinc fra-
duram facpenumero minitante , orbetur. Eadem de caufla de-
crepitatio t]\is^ quam Lib. 11. Cap. ii.Tit. iv. tradidi, infti-
tuitur.

2. Sal purificatum.

ume fal fufum, hoc f q. aquse fontanse diflblvatur, poft co-

S letur, &evaporetur, &, ut mos apud Chemicos obtinct,
cryfiallizetur.

Vfus.
Infervit quibufdam operationibus: fed fruftra ejus purificatio
fufci-
 LiB.III. Sect. V. Cap. I. DeSale. ^of
fufcipitur, quia idem fal commune quaforma qua fipore emer-

git, quo ancea ad liquandum ufus eras.

3. Sal mirabile Glauberi.

Cape refiduum a fpiritu

id in igne ure leviter,
falis , ut Glauberus docet , deftil-
lato, quoad haud amplius fumarit,
hinc f q. aqux folve, per chartam cola, 6ccryftalliza.

Vires^ ujus.
Ad Unciam femis vel drachmas fexdatum, alvum & urinam
ciet: Jure vel cervifia calida folutum a jejunis utilitef forbetur.
Infervit etiam variis Chemicorum operationibus , de quibus
hinc illirtc mentionem feci. De cxtero , nifi fali communi de-
bita olei vitrioli portio fuerit addita , acquires e di6to reflduo
non uniufmodi cryftallos. Nam fl illius nimis parum fuerit, ha-
bebis cryftallos quadratas falfi faporis : fi fuerit , quantum con-
venit, cryftallos longasbacilloruminftar, quadrangulas tamen,
amaricantis quodammodo faporis. Quanquam hse fimiliter ac
nitrum figurat^e , tamen h^e fupra prunam pofit^e, non accen-
dent fe. Nihil intereft ad hoc fal conficiendum , quamvis ali-
quis nimis olei vitrioli fali communi affuderit. Siquidem,
quum igni refiduum imponitur, quoufque non amplius fumct,
idin auramdifpergitur, relido ejus tanto , quanto opus ad po-
ros alkali falis communis , c quibus ejus fpiritus ab acido vitrio-
li pulfus , implendos. Sal hocce mirabile in fole , vel leniffimo Hujufmodi
calore ficcatum , fponte in pulverem delabitur : cui adjunga- falc aqua
c^ongj^
conglaciat.
turtriplum, vel quadruplum aquse, cervifias vel fimilis humo-
ris, &fupra ignem pofteadifiblvantur, hinc in locofrigido po-
nantur, concrefcunt in mafiam glaciei ipfi, fi formam exterio-
rem confpexeris, fimillimam.

A R T I C U L U S II.

^ejiillatio falis , unde

I. Spiritus falis.

Salcommune, quanquam paulo poft (1) dicendo modohaud

^greab acido fuo liberari poflit , fi ordinaria via deftilletur,
Rr in-
 30(5 LiB. III. Sect.V. Cap.I. DeSale.
intenfum calorcm poflulat, antequam acid;E ex poris alkalipel-
lantur. Deftillatio falis hoc pa6i:o inftituitur. i^. Salis com-
munis inque pulverem triti q. v., terrce cujufpiam pul-
ficcati
veratiE triplum , mixta retortse optim^ immifTa ad medieatem
fere deftillentur ex igne aperto, donec fumus prodire cellave-
rit, tranfa6ta operatione fpiritus fervetur.

Vtres^ dojis.

Fermentum ventriculi debilitatum , vel lentori intricatum,

inftaurat , & extricat
^ Urinam movet adeoque facit ad fafti- :

dium flomachi, ad calculum renum , ad fupprefTionem urinse.

Dofis a gt. ij. adxij. cervifia^ vel alii potioni immixta; bibun-
Admoni- tur. Per fe nuUus fpiritus acidus detur , palatum alius exede-
tio de Ipiritu ^

acido xgro- rCt*

m ponigen- ^. Alius Glaubcri modo,

D uos GUuberus tradidit modos fpiritum falis conficiendi. AI-

I

ter inflituitur fale aqua dilToluto, fupra prunas in pecuHa-

rem furnum , cui vas recipiens aptatum , per vices fufo , tum
vapor prodiens in fpiritum a frigore condenfatur j atqui hujuf-
modi fpiritusja fuligine carbonum. haud parum inquinatur idc- :

oque artis periti hunc deflillandi modum parvi faciunt. Alter

hoc pado inflituitur.Recipe fahs communis tbj -olei vitrioli §viij.^
aqux fontana: q. f. ut Fiat deinde perretortamvi-
fal tabefcat.

tream ex arena deflillatio ad ficcitatem falis. Si fpiritus adhuc

nimisdebiHsefTet, opovteteumcucurbitas immittere, acfuper-
pofito capitello deflillare, quoufque guttae acida; incipiantpro-
dire, removeatur tum illico cucurbita, utrefrigeretur, ficque
habebis infundo cucurbitas fpiritum acerrimum.

iETIOLOGIA.
integra , i. e. quas neu acido neu alkali fuperfufo efFer-
alia
S
^ vefcunt, pofTunt, fi interjacens corpus folidum , quominus
coUiquefcant , impediverit, dividi in acidam hquorem , ignis
vim non fullinentem , rehd-o in retorta prope foUdum alkali.
Qiiam cito autem ejufmodi faha ab igne Uquantur, tam cito di-
vilionem fui non patiuntur. Ergo his , qu;E non fufEcientcm
terras
 LiB.III. Sect.V. Cap.I. DeSale. ^07
ternc vim habent , addi oportet terrea quaevis , fufio-
nem eorum inhibentia. Et ,
quamvis huic vias inftiterimus,
acida tamen pars perquam difficile feparatu cft-, quippe eamar-
€te pori alkaJi complexi funt. Attamen longe alia ratio fecun-
dx operationis eft. Experimur enimacidum ponderofius, i.e.
graviores particulas habens , id , quod levius eft, ex alkali po-
risextrudere , ac fefe inibi infinuare. Sic in di6to exemplo,
vitrioli, falis, acidum e poris alkali pellit, hofque de novooc-
cupat. Jlkali autem pori videntur ita natura comparati efie
ut intra fe cujufvis generis acidi moleculas admittant. Chemi-
carum equidem rerum ufum habentibus non ignota funt nitrum
& fal commune , quod hxc nempe ex alkali & acido quodam

compofita fint. Verum enimvero plerorumque fcientiam fugit

fal alkaU ,
quo alterutrum fal refertum eft. Non uniufmodi ^^f^°jJ5^;
hoc, fed alterum ab altero quodammodo diverfum eft. Si quis tro pecuiiarc
aikaiuneit.
de his addubitat , is periclitetur inutroque fale, 6c cuilibetfeorfim
affundat olei vitrioli icqualem portionem, hinc deftillationem e re-
tortavitrcainftituat,donecnil quicquamextillet j poftrcfiduum
aqua calida difiblvat, &
in loco frigido ad concrefcendum ponar,
videbit tum alio aliud modoconcrefcere,quinminus fapore 6c &
aliis proprietatibus aliud ab alio diftin6tum efle. Si utraque ad
rationem revocanda efl"cnt, oporterent haec inter fe non differ-
re , fed de proprietatibus convenire cum tartaro vitriolato, a
quo tamen non parum diftant. Quae cum ita fint, confequens
eft , ut di6torum diverfitatem ponamus in cujufvis falis alkali
varietate acidum enim idem cft , quod ad cujuflibet conftitu-
:

tionem facit.

3. Spiritus falis dulcis.

T^. Spiritus falis optimi, alkohol vini, fingulorumparesportio-

ncs: vel prioris pars una, pofterioris autem duplum, mifcean-
tur, hinc e retorta vitreadeftillentur, ad ficcitatcm.

Viresy u/us , do/is.

Mitius ipfo fpiritu ordinario , corrodendi vi habente, agit:

acuitcumprimis fermentum ventriculi. Conducit etiam, quo
tempore febres contagiofje corpora corripiunt , prajfumpfiflej
*Rr z dc-
 5o8 LiB.III. Sect. V. Cap.II. DeNitro.
declinamus enim ejus ope luem y ne corpoia poUuat. Dofis a
gt. V. ad XX.

iE T I O L O G I A.

C
inuteS fpi- "^ 5
ufpidesfalis cujuflibet inter olei globulos occultari , atque
adeo illarum vires enervari, confefTarcseft. Alkoholvi-
quamquam e multa aqua 6c pauco oleo acido compofi- &
litus vini tum , agit tamen potiflimum rationc olei. Hujus globulis ita-
9^^ ^^ , feque in illorum po-
cufpides fpiritus acidi interponunt
fcitoko."'
ros abfcondunt hinc hcbefcunt quadantenus ,
j conftituunt &
cum alkohol vini liquorem , qui tutius , quam fpiritus falis folus,
bibi poteft.

4. Tindura aperiens Mosbii.

H xc potiffimum
in Saxonia, in qua regione auftorvixit,'
celebritatem famse confecuta eft. Mihi vidctur h^cpras-
cipue ab au6tore excogitata fuifTe , ut peculiare quoddam arca-
num haberet remedium. Quotus enim quifque medicus eft,
qui non arcana, fibi tantum cognita medicamina, percupiat, ut
credul^e plebi, &
infimse multitudini , quas illisdele6batur, fa-
tisfiat. Exemplum habemus in di6ta Tin6lura, qu£e ita confi-
citur. ^. Spiritus falis tbj. cui per vices infperge falis tartari
3j[?. pcra6ta ebullitione fpiritum tinge f. q. Tornce folis, colo-
rerubro. Velim jamfecum aliquishancmixturamreputet,quan-
tautpote a 5(5. alkali fa6lafit, fpiritus falis feu mitigatio, feuin-
verfio hercule ea admodum parva eft.
: Nam ad Unciam fpi-
ritus falis informandam drachmisduabuscirciter falistartariopus
eft. Ad calculum jam revocet aequusL.drachmam dimidiam
falis tartari , quid ea valeat ad Uncias duodecim fpiritus acidi

invertendas.

C A P U T II.

T>e Nitro.

A pudfalia mineralia 6c nitrum habet locum. Hoc,quod

nos ufurpamus , a veterum plane diverfum efle^ non
BQodo
 LiB.III. Sect.V. Cap.II. DeNitro. gop
modo mea^fed rerum naturalium peritiilimi cujufque refpuit^fidcs.
Nam prout Diofcorides. Lib. v. Cap. lxxvi i i Plinius Lib. xxx r
.

Cap.x., ScArabes, id defcribunt, talenoftrum noncllj cujatis

autem eorum fuiflc, conftat, quum cnarrant, exi^gypto,A-
lia^aliifque rcgionibusid deportarifolitum. Sanftus &:religio- ^^^^^™^ve-^
fus Hierdnymus Commentar. Lib. 1 1 1 . Provcrbior. f. 20. Cap. pioveniar,
XXV. acetumin Nitr& 6cc. quam dodtiffime h^ec deNitro difle-
rit, Nitrum, inquit, aNitria Provincia, ubimaximenafcifo-
let , nomcn accepit a nec multum a falis ammoniaci fpecie di-
ftat. Nam ficutfalem in litore marisfervorconficit folis, du-
rando in petram aquas marinas , quas major vis ventorum, vel
ipfiusmarisfervorinlitorisulterioraprojecerit 3 itain Nitria,ubi
aeftate tantus folis caldor, ut ipfas aquas pluviales pcr latitudinem
arenarumconcoquatinpetram , falis quidem vel glaciei afpeftui
fimillimam, fed nihil gelidi rigcris, nifi falfi faporis habentem}
quse tamen fecundum naturam falis, in caumate durare, &; in
.^iu^pro-
nubilofo aere fluere ac liqueficri folet. Cujus indolis autem id
fuifle, an fal quiddam alkalicum^ vel acidum; vel , an id ni-
tro , velfali ammoniaco nofi:ro,fimilefuerit,haudfacilememo-
raverim. Etenim ante di£ti auftores inter fe haud parum dif-
fentiunt 5 quin fali ammoniaco^ etiamfi purpurei vel albidi ef-
fet coloris , fuerit multum abfimile , nullus dubito. Calce e-
nim, atteftanteP//;^/o, afperfum reddidit odorem vehementem,
ac folito magis cutem pupugitj alkali itaque quoddamvolatile,
ab acido ligatum, in ifto latuifie, merito fufpicor j quoniam no-
ftrumfalammoniacum ita etiam naturacomparatumeftj de quo
plura in fequcntibus. Verumtamen, fi xtix^oio Hieronymo fides
'

tribuenda,crederemid^/;^(3;//Vri? potius fuifie naturse} afieritenim

inaqua id crepitafie quomodo calx viva, 6c ipfum quidemdifpa-
ruifle , aquam tamen lavationi habilem reddidifl^e. Deinde ex
Commentar. Lib. i fupra Cap. 1 1 i^. 22. Prophetx Hieremice
. .

fupra verba, fi laveris te nitro^ 6? multiplicaveris tibi herbamBo"

rith. &c. idem colligo. Ita fcripfit Borith^ quam vocem feptua-
ginta interpretes 'jroav ^ vocabulo generali, herbam quamlibct
fignificante , {Jmius autem cum Tremilio fmegma) tranflule*^
runt, herba fullonum efl: , quse juxta ritum provincixe Palefli-
aae > in virentibus & humedis nafcitur locis , 6c ad lavandas
3Rr fordes.
 310 LiB.III. Sect.V. Cap. II. DeNitro.
fordes eandem vim habet, quam Sc nitrum. Et in paulo ante
memorata paraphrafi ukerius memorat, acetum fi mittatur in
Eft alk^li- nitrum , protinus utrinque ebullire. Concludo igitur ex
<um, tefte
N. Boylxo, his , di6tum nitrum fuifle alkalicse natur^e:hujus enim ge-
qui hoc com-
pertum ha-
ncris fali eft potentia fordcs linteorum auferendi: quin & cum
bct. aceto 3 vel alio quolibet acido , ebuUiendi. Sed cum noiiro
conveniebat ratione inflammationis Plinius namque narrat Lib.
:

XXXVI Cap. 26., appulfanave mercatorum nitri, cum fparfi per

.

littus epulas pararent , nec eflet cortinis attollendis lapidum occa-

flojglebas nitrienave fubdidifle,quibusaccenfispermifi:aharena
litoris in vitrum fluxifle j quod na; non fa6tum puto , nifl quodam-
modo, iifdem principiis, juxta ac noflrum , dotatum fuiflet.
II. Indicata propemodum veterum nitri natura eft. Hoc
Graji Nnpov vel >\}r^ov , Arabes Baurach appellarunt. Quod
nunc in ufu efl: , hoc dicitur a Graecis (pXoyi^rov a quibufdam
:

recentioribus latine fcribentibus fal Petr^e , qua nominatione e-

tiamvarise gentesidcooptarunt. Vocaturfic,aut,quia inftarla-
pidis concrefcit 5 aut quia faxis , muris, casmento exilru6tis, petrif-
ve adhseret. Admirandae vere flupenda^quenitrum compofitionis
& facultatis efl:, quas non ita examuflim , ut quidem decerent,
defcribere declarereque pofllunus} vario modo enim confici-
tur, Scvariis in locis gignitur fponte, quam obrem exquifitam
rerum, quae ad ejusconftitutionera faciunt, proportionem de-
terminare nequimus. Scimus tamen ab expcrientiaedo6ti, fal

commune, quod tamen a crcterorum additione longe aliam,

atque prior erat , faciem induit , pra^cipuum effe , ex quo ni-
trum exiftat. Itaque , ut rem in pauca conferam , narrabo
quotenis modis gignatur: proprietatcm ejus dcin rimabor.
Quotenis III. Provenit nitrum (i) in ovilibus, vel aliis locis, ubiar-
mo^isni-
mentainftabulistenent. (2.) Infpecubus,quasno6tua£,velaHa;
trum recen-
tiorum pro- volucres , incolunt , ubi terra fufcipit cxcrementorum falia
ducatur.
6c oleum, qu^ vel a calore, vel ab aere altcratadenuoconjun-
guntur. SciHcet fal volatile , quoexcrementarcfertafunt, ac-
cipit a terra tantum, quanto opus ipfi efl: , ut fixc alkali fimile
evadat. Huic deinccps adjungit fe acidum ,
quod fali urinse
fixo ineft , intermifcetur & perexigua olei portio. Ra-
ipfis
tione olci per minima divifi acidum nitri differt ab acido falis
com-
 LiB.III. Sect. V. Cap.II. DeNitro. 311
communis,qualeetiameraleurin.xfixo cducitur. Difcrimen igi-
tur, quod inter utraque acida, nitri putaScfalis communis,el^,
oriri puto ab intermixtis nitroparticulisoleofis. Oleum autem
ufque adeo pofle attenuari,utfub forma aqux appareat, conftat
ex fpiritu vini , oleo vitrioli, &
ex eo experimento, quod A-
croam. diflert. xi 1 1 in medium protuli. Procreaturetiam (^)
.

inlatrinis, lateribus confl:ru6i:is ,

quibus nonnunquam foris ad-
heeret verum nitrum , iifdem de cauflls obortum , pariter atque
idem (4) folertia hominum fit , ex omnis gencris fale, urina
aliifque quifquiliis perfbfe-, -jundtimque autem acri liberiori ex-
pofitis. Plura vide apud Glauherum. Ita etiam (f) quod fe
caveis, feu parietibus, calce obdu6tis, fl:riarum aut nivis adin-
ftar, adhasret, cum lixiviocineris in nitrum verum excoqui po-
tefl;. Sic & (6) quibufilam in rcgionibus, y g. Magdaburgen-
.

ft^ Halberfiadienfi &c.tcn-aufqueadeo nitrofis fcatet particuh's,

ut undiquaquecirca fundamenta , quibus domusfuperflru6taefl:,
colligatur. In ^gypto Terra admodum nitri ferax eft, Inco- Sednrtmm
l^e ejusNilum olim in certos lacus derivabant, ore lacus cujuf- u"l^^"^°a''
vis obftipato , ardor folis fenfim aquam , quse nitrum e terraeli- di noftro , "a

cuit , abigcbat, reftante nitro , tcrrse in fuperficie indurato.^^'^^^^'^^'^"^

Ingcntem ejufdemmodi nitri copiam confpexerunt prope ma-
re rubrum in planicie quadam Bellonius Libr. 1 1 Cap. lxxvi i . .

& Menconys dans la Foyage d^Egypte. Ros vel pluvia terram

madefaciens caufla eft , ut ex terA efllorefcat, calor autem id
ipfum concrefcerc facit, difpulfis in aerem aquas particulis.
IV. Principia nitri , opinor , fal alkali fixum , &
acidum Exquibuf^
cum modico oleo mixtum,cfle. Ei, quod in ^gypto inque Jfi^^n^JJuJi'^
Afia provcnit , admixtaeft nimiafalis alkalici portio in noftro quodnunc:

autem nimia in cacabi , vel in cuparum , fundis , paulo ante ioncrcvitj^

quam nitrum fincerum concrefcit , feorfim fubfidet. Lixi-
vium , quod e terra nitrofa
fit , concrefccre in cryftallos ple-

rumque nefcit , nifi prius

cineribus quercus , fagi &:c. aliquo-
ties fuperfufum fuerit, cujus rei ratio vidctur efle, quod iftud
lixivium nimio acido &
oleo dotatum fit, quas ab alkali cine-
rum prius invertenda funt. Quandoquidem vero ufu venit, ut
debitam cinerumportionem artifices lixivio non adhibeantj id-
€0 hi lixivio nitri per cineres colato , &
in caldario ad conve-
aiea-
 3ii LiB.III. Sect.V. Cap.II. DeNitro.
nientem fpiHitatem decoquendo , per viccs affundunt acetum,
quod illud nimium <2//^(a;//immutat, Scefficitebullitionem, un-
de lixiviiun valde fpumefcit. Scdulo autem tunc temporis lixi-
viumdefpumant, quiain fpuma habetur fupervacaneum oleum,
quod concretionem nitri inhibet. Objicienti autemmihi, ergo
alkali ab aceto immutatum facit etiam ad compofitionem nitri,
refpondeo, id feorfum in lixivio fubfiftere, 6c non concrefce-
re i de eo enim mihi compertum efl, id ad cryftalUfandum efle
inhabile. Exemplum habemus in terra foliata tartari. Poft-
Suaqui- hacc Expericntia nos docuit falia enixa ita natura comparata cf-
bS»/5/^" ^^ ? ^"°^ ^ ^- §• ^"^ commune, nitrum &
tartarus vitriolatus f.
ii^urapro- q. aqusc tabucnnt , dehinc, utmoseft, cryfiallizentur ^mtO'
paacft.
^^^ &nativam formam
liquore feorfim fubfiderequodhbet fal,
fervare quod quadratam habet, fal commune: quod cylindra-
,

ccum , nitrum > quod prifma refert, tartarum vitriolatum effe.

Cseterum non negaverim 6c aquse & terras nonnihil in nitro in-
efTe, fed hujus aliquantulum modo , iUius autem plus j perlu-
ciditasenimcryflallorum nitri ab aquofis, & tota ejus in arden-
do confumptio, a paucitatc terrcftrium particularum dependet.
Quxritut Supereft , ut quorundam , qui putant nitrum integrum , vel
ftione^^.^qu*
faltcm ejusfpiritum acidum, athmofpha^rc inefTe, errores convin-
cftde natura cam. Nam fi utriuflibet moleculie , aut in media, aut in fu-

iL'',"fitnern ptcma, ut pleriquc opinantur , aeris regione habitarent , tunc

ipfanitrum, utiquc in cacumiuibus teftifve asdificiorum leque nitrum atque

accnc it;
inf^iTjii progeneretur j atqui falfam eorum opinionem effe, o-
ftenditur eo ,
quodMariottus mitxvx ^ ex qua nitrumedu6him

erat , perichtatus eft. Hanc diu diuque enim in fuperiori iedi-

ficii parte collocavit, experiundi ergo, num de novo ea nitro-

fa evadat , fimiUter ac alia ejufdem terrse portio in cella pofita

evafit. Verum fruftra iUius laborem a fe fufceptum fuiffe , a-
perte ingenueque fatetur. Sunt etiam, qui opiniantur nivem
nitro divitem effe. Accepi ahquandoejusUncias decem, quas
in olla lapidea fupra ignem pofita ad ficcitatcm decoxi, erant.
tum mihi granatria circiter materise foHdse, quas fupra prunam
pofita inftar nitri deflagrabat. Aha vice autem in nive denuo
periculum feci /cd nequicquam in ea erat.
,
Fortaflis ha:c re-
cens erat , 6c non diu flipra terram incubavit , ut illa, quam
me-
 LiB. III. Sect. V. Cap.II. DeNitro. 31^
memini veterem fuifle. Obfervamusprseterea inxdiiiciis, ion-
ga annorum lerie confumptis , inque altitudinem ereftis, fer-
rum, quo in conlbuftione opifices ufi funt, prope terram ma-
xima cx parte corrofum, inqueferruginem immutatum: quum
tamen idem, in fupenore turris cujufdam peralta: parte , inte-
grum, vel paululum modo alteratum fit, Itaqueex hocappa-
ret acriores , i. e. nitrofas , vel alius generis falinas particulas,
majori in copia in inferiore ,
quam infi.iperiore aeris , rcgio-
ne commorari ; alioquin , fi nempe ubique in eadem copia ef-
fcnt,parem in ferro corrodendo effe6bum edidifient. Ex hifce
prismiflis, tamquam ex neceiTaria confecutione conficitur, ni- .
confcaa-

trum (i) ibi maxime provenire, ubi terra fale alkali fixo , 8c
flcido , 8c oleo vel bitumine, abundat: (1) calorem fubterra-
neum, vel folis, &
aerem facere , ut diverfa illaprincipiacon-
venienter inter fe coalefcant, 8c (3) neu nitrum fincerum,neu
ejus fpiritum, in fuperiori aeris regione ineffe.
V. Licet nitrum , ut fatis fuperque oflendi , ex variis prin- Nitrumca
compofitum fit , non dubitavi tamen id in falium eni- ^ '*'""**"•
Ciipiis

xorum numero collocare. Siquidem id neque cum acido affufo

ebullit dein quia pariter atque czeteri fales in totidem partes,
:

alkalicam puta &

acidam , dividi potefl. Hoc prxterea nitri Nitripro-

propnum eft , ut , 11 ab admixto lale communi lecretum,

in cryftallos femper cylindraceas concrefcat. Et quamvis forfi-
tan fal tale adeffet , illud tamen propriam formam retinet , 8c

hoc feparatim in quadratam prius, antequam nitrum, concre-

fcit ; cujufmodi , quod ad vires attinet , ipfi communi fimilis
cfl. Prsetereacomperimur hocce fal coquinarium primoconcre-
fcere , fuperftite liquore nitro repleto , repetita exhalatione in
cryflallos oblongas concreturo. En experimentum fillax, cu-
iusmentionem facit VEmeri dans le Cours de Chymie^ nitrum ut- nitruminfaj
.^°'^".'^^^
'
o y. ^\
pote, diu ac multum m aqua coctum , convertim lal commune. communc
,. .
,

Puto autem eum , 6c Zwelferim , qui nitrum cum aquadeftil- '"^'"^t^^^^^*

lari pofie arbitratur , ofcitantes hallucinatos fuifl^e , nitro vul-
gariplerumque admixtum elTe aliquotam falis communis por-
tionem , atque hanc primo in fundo fubfidere , reli6to lixivio,
flncero nitro referto.
VI. Quandoquidemin nitro, quoveteresufi funt, hXalkali. Nitrum

bl Ut
 314 LiB.III. Sect.V. Cap.il DeNitro.
areeentio- i.indicavi,primas tenet; ideoque id longe aliam, quam
ut i^.
rum nitro
efficientia noftrum, vim habet. Ut autem medico, in curatione asgro-
diTcrfum eft.
torum compofitiones veterum ufurpaturo, medicamentum fit,
quod eofdem effedtus, quos veteres eitnbuerunt, habeat, &:
oportet &
opus eft , nitro noftro tertiam vel quartam faltem fa-
Diofpoliti- hs tartari partem admifceri. v. g. Si quis Diofpolitico ad intem-
cMwGakni.
periem ventriculi frigidam corrigendam , ad pituitam inciden-
dam, ad flatus difcutiendos (maxime enim idcontra hsec valet)
utivelit, is hocpaftoidconficiat, t^. foliorum Ruthas recen-
tis minutatim conciforum §if5. feminis cumini ,
piperis nigri
ana ^vj. nitri noftri purificati |f$. falis tartari ^ij. mellis defpu-
mati q. f. f. f. a. Eledtuarium. Galenus equidem Libr.vi .Cap.
XIV. de tuend. valet. jubet fingulorum pares portiones acci-
pere , vel nitri dimidiam , pro iis , quorum alvus liquida eftj
verum , quoniam rutha exiccata effoetas vireshabet, ideo re-
, 6c quidem duplum , quia ficcatis
centis plantae foUa fumpfi
Nitrum multo graviora funt. Caeterum ufus quotidianus docuit nitrum
noftrum habere vim refrigerandi , & materiam tenacem inci-
uoftrum
quam effi-
ciendi facul- dendi > adeoque commode dari contra quamvis inflammatio-
tatemha-
beat. nem , ut anginam , pleuritidem &c. & in febribus ardentibus,
& in ahis morbis ubi fanguinis xftuatio eft. Quin etiam , fi
,

id purgantibus admifcetur , facit , ut ea blande fine torminibus

fere alvum expurgent. Dofis a gr. x. ad d\. confert etiam plu-
rimum parti inflammat^ , aqua diffolutum in lana vel linteolo
admotum quin tonfillas
: & &
faucesejus gargarizatio adjuvat.
Quo paflio Quare autem nitrum auxiliatem contra di6tos affeftus vim ha-
in corporc
humauo beat ,mihi videtur tribuenda effe peculiari nitri molecu-
ratio
agat 2 larum formai ,
quae in cernendi fenfum cadit. Equidem tanta
nitri corpufculorum in aqua diffolutorum tenuitas eft , ut a-
ciem fugiant at enimvero , fi fupervacua aqua, cui innabant,
:

paulatim exhalata , 6c in loco frigido ad concrefcendum coUo-

cata fuerit , confpicimus ei refrigerefcenti primo corpufcula
exigua oblonga innatare , ad quse fenfim fenfimque alia atque
alia adjungere fe, donec adeo magna Sc ponderofa fuerintfada,
ut ab aqua non amplius intra poros fuos detineri poflint, fed in
fundo fubfideant. Igitur quum hcec oblonga nitri corputcula,
qus tanquam totidem fpicula confideranda funt , ad pituitam
vel
 LiB. Sect. V. Cap. II. De Nitro.
III. ^r^*
vel alium quemvis humorem lentum pervenerint, folentfehuic
incerponere,6cejus cohazrentiam &
potus quifpiam te-
t.ollere, fi

nuis fuperbibatur ,
pituita tum , atque apta ad
fluida efficitur
per loca, corporishumorum fecretioni deil:inata,expellendum.
In inflammationibus , in fcbribus acutis, medici plerique fta-
tuunt fanguinis motum inteftinum efle adauftum. In his cafi-
bus cyhndracea nitri corpufcula interponunt fe globulis fangui-
nis , quo fa6J;o hi ad movendum quodammodo inhabiles fiunt,
&, quod confequens eft, caldor corporis mitefcit.
ARTICULUS I.

Cryftalliz>atio ^ deco6fio nitri , unde

I. Nitrum depurgatum.

Nitrum quippe originem a fale communi , ut in prsecedenti-

busdixi, traxit, plurimum quandam ejus portionem fibi
habet permixtum quin minusnonnunquam aliisrcbusconfpur-
:

catum eft. Nam nitrum probum pellucidi albicantis debetefle NitrLfin-

"""^"^
coloris , prunse fuperpofitum debet totum cum ftrepitu defla-
grare, &, cum cryflalUzetur^ in prifmatahexangulariaconcre-
fcere. Nitrum vero hifce notis carens, purificatione indiget,
qu^ fic inftituitur. Solve impurum nitrum f. q. aqusefervidas,
folutum cola , & decoque deinceps , ut mos eft , liquorem in
loco frigido ad concrefcendum repone , fic fal commune, fi-
quod modo adeft, feorfim forma quadrata, cum paucis hinc il-
linc interfperfis nitri cylindris in fundo vafis fubfidebit , quo fa-
6toliquorem iterum decoque, d^icryjiallifa, fic tandemnitrum
concreturum eft in cryftallos oblongas j perge etiam atque e-
tiam, ut ab initio fa6tum, donec liquor maxima ex parte infal
concreverit.

2. Sal Polychreftum.

Cape refiduum a deftillatione fpiritus fulphuris 'compofiti,

idque f q. aquse calidx diflx)lve, cola per chartam, de-
coque leniter , 6c cryJialUfa. Sin vero aliquis parvi ieftimat ja-
Sf z 6tu-
 3i6 LiB.III. Sect. V. Cap.II. DeNitro.
6turain fpiritus, fulphur enim &
nitrum non funt merces adeo
carse, is capiat fingulorum pares portiones, quaspulveratasper
vices catino candenti injiciat,donec fulphur deflagraverir,poft ma-
teriam refrigeratam aqua fervida folvat , 6c in labore pergat , ut
antea dixi. Hoe fal tam fapore quam forma non differt a tarta-
ro vitriolato. Utrorumque enim eadem ratio eft. Scihcet in
. vitriolo in fulphure & in allumine ejufdem generis acidum ineft:
tiiohim a quod ipfi admixtum eft , differenti^ , quse inter difta interce-
fuiphureSc
ab alumine
^^^ ' auftor eft.
.
Nam ', fi dictum acidum vel ferro vel cupro
^, ^ ..... ^ _r
diffeiat» adjunctum, onturChalcantum holeoiubtihori,lulphur: licre-
:

t£e, alumen. Igitur, fa6lafulphuris cum nitroaccenfione,ful-

phuris acidum, tanquam gravius, pellit acidum nitri e porisal-
kali^ quod deinde illud denuo occupat, poftquamacidum nitri
8c fulphuris pars oleofa per ignem fuerunt in aerem abafla. Cas-
terum mihi Genev^ commoranti duo falium genera , alterum
Saipoiy- fal polychreftum , alterum anodynum di6tum , oftendebantur.
anodynum
Dn.6eignet-
^inr
ciireftum,& Utrumque Rupellas a Dn.
• •
Seimette confe6tum erat
ir •
illo Galli
r
utunturadieltum ianguinis, ad litimcompelcendam: quinetiam,
j
:
•

fi drachmae fex jufculo folut^e forbentur , ad alvum fubducen-

''•

dam: altero autem utunturin febribus, ubipervigiliumadfue-

rit. Ex quibus autem utrumlibet fal componatur, non potui
tum temporis inveftigate.

3. Nitnim fiordeatum. Tafaveratttm Scc.

Aliquando nitmm plantse cujufdam fucco imbuitur, ut ma-

gis auxiliarem contra varias corporis asgritudines vim ha-
beret. Hoc pa6to labor inftituitur. Cape fuccum plantsecu-
jufvis purificatum vel loco ejus deco6tum, in hujus, q. f difToU
ve nitrum , q. libet , poftea cryftalUzentur , ut mos efl j vel ad fic-
citatem modo decoquantur caveas tamen , ne in fine adurant.
:

4. Nitrum Coralhtum , Perlatum , Saturnifatum &-c.

Eandem ob rationem hujufmodi quoque excogitatum eft. Fit
tali modo. T)L. nitri p.ij. diffolve f. q. aqu^e, his adde folu-
tionis ficcse coralliorum , vel margaritarum , vel facchari faturni
vel fimilis p. j. in oUa terrea juncfciin ad ficcitatem coquantur.

Firesy
 LiB.III. Sect.V. Cap.II. DeNitro. 317
Viresy dojis.

Quodvis hujus generis nitrum 'in liquore conveniente tritum

bibitur contra xflum febrilem^morbosmalignosjpleursepulmo-
numque inflammationem. Dofis a gr. x. ad 9i^.

ARTICULUS IL
Calcinatio vel liquatio nitriy iinde

£. Lapis Prunellas 5 Cryftallum mineralc.

Exmeangina , quam aliqui pruneltam

fubvenit, nominatur. Fit ita.
appellant ,

i^. nitri finceri

cui efficacifli-
, q. v.
crucibuloimmiflum liquefcat in igne, liquato , fi circiter ife. una
eflet, per vices frufl;ulorum fulphuris citrini : vel, fimavisflo-
rum fulphuris §j. injiciatur , confumpto fulphure ei infuper
5J.
circiter falisammoniaci crudi immittatur , hinc in orbiculos
fupra laminam sercam ; aut in unum fruflium ad refrigerandum,
effundatur.

Vires^ ujicsy dojis

Interius alexipharmicis admixtum plerumquc datur. Quan-

tum ad ejus vires attinet , eafdem fere , quas nitrum purifica-
tum , habet. Exterius inflammationes , privatim vero tonfil-
las 6cfauces ejus inliquoreaccommodo foluti gargarizatus adju-
vat. Dofis a gr. x. ad 5!?.

iE T I O L O G I A.

Quoniam additione fulphuris una cum hujus oleo complures

acid^ nitri particul^e avolarint & harum locum acid^
,

fulphuris expleverint, emergit aliusgeneris compofitum,quod

quadantenus ante diftum fal polychreftum refert. Sal ammo-
niacumadditur, utnontamfacile, quam folet , ab aere humido
tabefcat.

Sf5 2. Ni-
 5i8 LiB. III. Sect. V. Cap.1I. DeNitro.
2. Nitrum fixatum , Alkahefl: G/^//^m.
^. Nitri q. V. crucibulo immiflb adjice per vices pulverem
carbonum , donec hic non amplius inflammam erumpendode-
fiagret, quo vifo , quod reliquum eft , per deliqmum diflblve,
folutum per pannum vel chartam cola.

Eofdem effedus habet , quos aliquod fixum alkali. Multa

multi memorias prodidere perhibueruntque ope hujus hquoris e
variis rebus eflicaciflima remediaconfici pofl^e. Intcr illos emi-
net ante di6tus Glauiperus^ aflerens fui confihi id inventum efl^ej
cui tamen fe opponit Nob. Boyle^ vir vere antiquiflimi mpris,
& prifcam gravitatem femper humanitatetemperans. Uterque
peculiarem hujus rei inventae fcripfit tradatulum, quem B. le-
6tor confulat.

iE T I O L O G I A.

itri naturam & compofitionem fupra declaravi. Jamau-

N' tem memoria; mandandum corpusob efl: , interfperfas paucas o-
lei particulas nitrum fortitum efle , quodrarefieri, quod
qu^ndo?5c iuflammari , maximepoteft,utpote ei aHa res, oleofas parti-
fi

«uare incen- culas quoque habens , ignis interventu , adjunfta fuerit. Ar-
" ^'
gumenta, quse ad probandam opinionem noltramfaciunt, non
modo regnum minerale , ubi pleraque metalla iifque afl[inia aU-
quanta fulphuris copia dotata funtj fed etiam rcgnumtam ve-
getabilequamanimale fubminiftrat. Qusehbet enim ex iis de-
fumpta res , aUquanto oleo vel fulphure donata , fi nitro ad
ignemhquato, injiciatur, inflammamerumpit, i. e. oleofa rei
adjedae pars aflbciat fe oleofae nitri, hancque ex cavernuhsfuis,
in quas abfcondita latebat, prohcit: utraque autem , tanquam
ignis materia , ab igne, vehemcntiorem motum excitante, ac-
cenditur. Stridor vel ftrepitus, queminflammandoedunt, o-
ritur a particuhs oleofis nitri , quae tanta vi ac velocitate extra
cavernulas prorumpunt, ut fe bleofis additas rei particuhs aflb-
saialkali ciarc poflbnt. Non ex quacunque nitri cum oleofo quodamac-
nitri, cenfione generatur, ut nonnulli arbitrantur, fal quoddam ^//^<2-
//
 LiB.III. Sect. V. CapJI. DeNitro. gip
// fixum: at folum, fiaccenfio fuerit fa6ta re, alkah fixodotata. quomodo
Inprimisvero ad illiusprodu6tionemfaciunt fingulsefereplantse, ploS^S.
&folid£eanimalium partes , quae etiam modicum alkall Rxi ha-
bent. In qualibetcunque didrarum rerum cum nitro accenfio-
ne utrorumque & acid^ 6c oleofae particulae in aerem diffipan-
tur , remanentibus terreis , quibus alkali , quo utrumque do-
tatum erat , inhaeret: quod, aut ab aere humido , aut ab aqua
tantum , in liquorem convertitur. Hoc alkali vero non , ut Num m
quifpiam fufpicari poflet , originem modo traxit ab re addita "IJoddam
:

fed 5c ipfum nitrum abfconditam aliquam ejus copiam ha- aikait iniii^
buit> quod neceflario inferendum efl:, quia ex alkali quovis,Sc
fpiritu nitri, verum, utalibidixi, nitrum produci potell. Ex
hoc itaque, in quod aliquid refolvitur: feu, ex quo quidquam
conficitur, compofitum fit, necefle efl:. Deinde , fi qiiis ad cal-
culos revocaverit ifl:am porrionem falis alkali, quamaliquis ere,
nitroaddita, elicere potell, tum cognofcet eam utique modi-
cam effe , rcfpedtu illius , qu2e ex utrorumque inflammatioue
exoritur. Nam feptem unciae carbonum , quae fufficiunt ad
Uncias fedccim nitri inalkali convertendas , dabunt, cum fue-
rintincineres reda6tas, vix drachmasduas falis alkali fixi; cum
tamen has cum nitro fincero accenf^ dent Uncias trinas alkali
puri. Sin veroacceperis totidem nitri vulgaris , fatis erit di-
midia carbonum pars , & habebis nitri fixi plus minus Uncias
duodecim 5 quale nitrum autem non adeo fincerum alkali efl:
ut prius: caufla efl: fal commune, quo, ut fupra oftendi , vul-
gare nitrum refertum eft. Cs terum , nitrum cum mineralibus
accenfum nunquam ob paucitatem alkali , fibi obvium , muta-
tur in alkali fixum , pariter ac illud vegetabilium additione gigni-
tur. Verum ob copiam acidi , quo refertum eft , in fruftula di-
vidit ejufmodi dura corpora irno comperimur , fi finita operatio-
:

ne , ancillante aqua rem diflblvamus , idem fere nitrum a nobis obti-

neri > tametfi haudquaquam negaverim , haud modicam ejus par-
temaufugifl^e, quin Scjunxifle libi quafdam rei accenfae particu-
las. Deprehendimus praeterea fpiritum nitri cum quavisreter- spiritus

C. C. ufto , eff^ervefcere quidem , idque totum ma-

rea. v. g.
t"r"eft"im^i*.
xima ex parte in poros fuos dilTolutum ftifcipere verum ,quod
: tusnonin
inde produftum , inflammandi vi caret. Enimvero acidas di- "eili^w""*
6ti
 320 LiB.III. Sect. V. Cap.II. DeNitro.
pieiiideac ^[ fpiritus particulse non fatis alkaH ,
•l__t quantum pro nitri finceri
iJcvenit,li rr n_ r j •

cumreaika- conltitutione neccile eit, led terram maxime mvenenmt, cii-

jus intra poros abfconderunt fej dehinc mentiuntur, fijun^lim
iVi^unftus
fuerit. ad ficcitatem deco6ta fuerint, falinum quoddam concretumj
quod tamen, fi igniintenfiori committatur,acidisnitri particu-
lis rurfus exuitur, reflante deinceps terra , apud quam iftje an-

Spiritusni-tehac commorabantur. Quapropter autem fpiritus nitri , vel

Sa coipi?a pleraque acida, terreftre quodvis , alkali omni deftitutum , corpus
coirodat? arrodant, aHa caufla mihi non videtur efie, quam utindurisre-
businveniant poros, quosmagis, quamaqua;, quibusanteain-
erant, expleant. Abadtis aterra cum fpiritu acido conjun6ba a-
qucC particuHs, in quibus aer undulans, cun6ta Hquidapremens
majorem, quam in illa, poteftatem habct, abierunt utraque in con-
cretum injuriam quidem aeris, fed non ignis , quia non perfe-
6te conjunguntur, ferentem. Sal Ammoniacum dcnique nitro in
crucibulo fufo in]e6tum , majorem hercule commotionem ac
turbas excitat, quam ulla ha6tenus recenfita res folet j non mo-
do ftrepunt jugiter, fed pra:tera inflammanturi cujusrei cauf-
siiammo- (^xm puto cfle modicum oleum, quod utriquefaH intricatumeft.

cim^ii^uato In nitro nimis parum olei eft, ut id per fe accendi poflit j ve-
nitro fe ac-
j-ujn , dum ad id aHa res , oleo donata , advenerit , hoc e latibuh*s

"eVumef- fuis crumpit, feque cumalteriusrei oleoconjungit, acinterce-

ficiat?
dente igne flammam concipit ftrcpunt autem utraque vehe-
:

menter propter intermixtas faH particulas aqua: , quse igni ad-

verfantur.

3. Nirrum Cache£licum.
Recipe vitrioH martis partes quatuor, nitri cryftaHifati p.vij.
arcani dupHcati p. v. f q aqux diflblvantur, colentur, deco-
quantur hinc ad ficcitatem. Jubet equidem Schroderus vitrio-
lum martis ad ruborem uftum capere, unde fal hocce rubrum
colorem contrahit j fed pra^ftantinus evadet medicamentum,
fi dictac fimpHci viae tantimimodo inftiterimus. Dofis a gr. x.

AR-
 LiB.III. Sect.V. Cap.il DeNitro. 521

ARTICULUS Iir.

Nitri deJlillatiOi nnde

I. Spiritus nitri vulgaris.

Recipe nitri pulverati p. j. terrae cujufvis ficcje, vel laterum

partes tres, pulverata ac mixta retortiE ad mediam immittan-
tur , , prout mos eft , ex igne aperto.
deltillenturque Finita
deftillatione ,
quam cognofcere potes , fi fubdato retortse in-
tenfo igne nuUus vapor ruber ampliusprodeat, fpiritus ad ufum
aiTervandus.
N. Quum
fpecies deftillationi dicatoe valde ficca: forent , in
vas recipiens aliquot uncise aquis injiciendac funt, utfpiritus,
fub forma vaporis prodeuntes, vehiculum inveniant, cui inna-
tare poflint. Nam
quodlibet fal , quippe fpiritus eft , pro re-
ccptaculo fuo defiderat aliquam vel terr^e , vel aqu^ portio-
nem, cujus in defe^tu utique in auras avolaret,
Vires^ ufus-i dojis,

Acidaquamvis hocfeculo a plerifque medicis fafi:idiantur,qua-

fi vero eflcnt corpori noflromaximenocivaj quse fententia , ita
pofiefiis hominum , in tantum faftigii adolevit, ut ho-
fenfibus
die etiam in magna
parte gentium. prsevaleatj nihilominus ta- Acidau-
men alicubi locorum, pr^ecipue in rcgionibus calidis , ubi ^- didnaha-'
iluatione ebullitioneve fanguinis homines potifiimum afficiun- b«'"-
tur, magnum momentum afferunt, ad alkali fanguinis, unde
plurimi motus inordinati , vel nimis fluidus fanguis ortum tra-
hit , infringendum ; quare julapiis refrigerantibus , ut vocan-
tur , quandoquc admifcentur. Dofis prout fpiritus acris v g. .

agt. ij. ad x. fed dantur vehiculo aquofo, ut diluatur acrimo-

nia ejus.
^TIOLOGIA.
Salibus compofitis,quae igne intenfo liquata, vix exhalant, atquc
ideo acidum, quod ipfis imrnixtum eft , ab iis fecerni nequit,
Tt opor
 'pi LiB.HI. SccT.V. Cap.II. DeNitro.
oportet folidum quoddam corpus , quod fufioni eorum impe-
dimento eft , addi : ita enim ignis in illa impingere poteft,
acacidas, tanquam minus ftabiles, eorummoleculas, excaver-
nulis fuis pellere. Proinde , ut noftri voti compotes fiamus,
necefle eft, triplum terrce iis admifceatur j fi fimplum , fi du-
plum foret , perraro, ob utrorumque liquationem, deftillatio
Hocnitii ex fententia fuccedet. Singulare in nitro eft , quod ejus fpiri-
cft^Kin^de- tus \ fi modo nitrum fincerum fumpferis , forma vaporis rubi-
ftiiiando va-
cundi prodcat qui color certe a fingulari pariicularum fitude-
i

cundllnTcx'- pendet , luminis radios taliter refledente idem color adhuc :

P""* manet , fi acido vitrioli fpiritus nitri admixtus fuerit} neuti-

quam autem , fi ei parum vel falis
communis , vel ammoniaci,
vel 6ceorundem fpiricum,immifiumfuerit,tantulum fortaftitaii
oleum, quodnitro, ut paulo ante dixi, inefie, hujus phceno-
meni auftor eft quod autem ab horum additione vel (ubjuga-
-,

tur, vel alium plane , atque prior erat ,

partium fitum nanci-
fcitur.
N. Spiritus nitri potentiftimus hoc pa£bo fit. ^. Nitri fin-
ceri part. v. pulveratis 6c retortce vitrex immiftis fuperfundan-
turoleivitriolip.lv. Excipulum benemuniatur, hincexare-
na deftillatio inftitiiatur , donec confpexeiis nullas guttas am-
plius retoita extillare. Spiritus deinde in vafe bene claufo af-
oieaqus- fervetur. Si ejus guttse aliquot pauco oleo vel cinnamomi vel
'^'^mmtrt ligT.i faflafras, velcaryophyllorum fupcrfundantur , iliicoingens
mixtain-
«enduntun
rerum fit ebullitio , quam flamma infequitur. Experimentum
^^^ ^_^^.^ ^^ demonftrationem naturae ignis, eum utpoteeflera-
pidiflimam olei cum particulis aeris commotionem. Refiduum
ial differt ^ ac poflunt ei metalla, alia-
a fale mirabili Glauheri
que mineralia immifceri , ut jundauniufmodi corpus referant:
quonim quodvis flngularem vim in curatione morborum habet.

2. Spirituscarminativusde tribus, anticolicus.

Nitri optimi , tartari albi ana tbj. pulverata ac niixta re-
1<L.

lortse candenti,foramen in fupcriori

ventris rcgione habenti,

per vices injiciantur 5 retortx autem anncxum lit vas recipiens

fatis capax, cui immifla fit tbj-

fpintus vini re6lificati. Fmita
operatione fpiritus per chartam coktur, &: ad tuturum
medici
afum aflcrvetur. ,
 LiB. III. Sect.V. Cap.II. DeNitro. 52^
N. E rcfiduo , beneficio aquas faU//^^// fixumelicitur,quod
vice falis tartari interdum adhiberi poteft.

Titulus indicat. Vino vel aqua menthaE vcl fimili vehiculo

idonco ad bibendum porrigitur. Dofis a gt. x. ad xxx.

iE T I O L O G I A.

oko vel fiilphure refertas cum nitromixtas,

Resadmoveris prunam fl

vel in vas candens injeceris

, derepcnlc flam- ,

mam concipere , femel atque iterum dixi.

Tartarusex acido,
alkali , olco & terra nitrum ex acido
: &
, conflatmn
alkali
efl. Qu£e fi difto raodo retortae injiciantur fit rerum ac-
cenfio , qua utriufque particulae acidae
in oleofae fui juris &
fiunt , quie a calore in vas annexum fub forma furai pelluntur,
ubi a fpiritu vini fufcipiuntur hic euira in caufi^a eft, ut ex
:

principiis adeo inter fe diverfis uniufmodi liquoremergat. Di-

cbis volatilioribus principiis in excipulum ab ignc pulfis , re-
ftant in retorta nitri 6c tartari particulae alkalicae 6c terrese. Ut
autem fal purum evadat
oportet reflduum aqua folvi
, > colari,
dehiac ad ficcitatem dccoqui.

3. Spiritus nitri dulcis.

Fit pari modo', utjfpiritus falis dulcificatus , fi fpiritum nitri

nempe pro fpiritu falis fubftituas.

Vires^ uJUs^ dojis,

Materiam vifcerura tenacem attenuat potenter, inciditque,
inde iis ,qui colica vel flatibus afiliftantur , utiHflimus eft.
Proficit adverfus febres ardentcs , 6c maxime facit ad fitim,
quse in variis morbis urget , explendam. Eo etiam appetcntia
ciborum invitatur. Dofis a gt. x.ad xx., quae liquori accommo-
do immixtae bibuntur.

Tt z Ca-
 524 LiB.III. Sect.V. Cap.III. De Vitriolo^
Caput II L
T>e Vttriok.

aggrediar declarandam , quam , ut omnis atttiquitas

em
^R
dere primi Chemici
mirx compofitionis mircequc virtutis credi-
fobulola,
, qui &
aliquid diligenter 8c acute fcien-
:

terque potuere aut dicere, aut fcribere , mira etiamtum ei im-

pofuerunt nomina , ac tam multa, ita ut nefcias, quid rei per
h^c fignificare voluerunt. Utut fint , fuerunt , imo etiam
nunc complures funt , qui putant illis referri myfteria , 6c fia-
gulare aliquid per ea fignificari.
Omnia enimJioUdimagis admirmtur^ amantqus
^LucretiHs- Inverjis qua fub verbis latitantia cernunt. *

Sedquia ego in animum induxi plane 6c perfpicue remChemi-

cam fcribere , ea de caufia illorummyfteria mifia faciam : ver-
fabor autem in hoc, ut, quantum potero , 6c fatietati lcdoris,
6c ignorantire 5 fubveniam.
vitrioiic- i[, Vitriolo Grs:ci nomen impofuerunt WAxctv-S-ov, Latini
tymologia. ^ r-. •
i• •

atramentum futonum , futores quippe ejus ope cona atro colo-

re inficiebant. Vitriolum autem diftum eft , quia , con-
crevitin fruftula tranflucida inllarvitri. Germani vocant A7^/>-
fer wajfer, Reliquse in Europa gentes 5c nationes eandem la-
tinam nominationem fere retinent. Multx ejus inveniuntur
vittiolige- fpecics : immoalTererenondubito, quotquot locos narales habet,
'^"*'
totidem&ejus dari fpecies , & colore & fapore inter fe diver-
fam. Singularum fingula; proprietates funt alia enim eftGo- :

flarienfi , alia Hungai-ico , alia Anglico &c. Totum cujufvis

vitrioH difcrimeninre folida, abacido, difibluta , pofitumeft,
utraque enim , tam res folvens , quam folvcnda , plurifariam
rem productam invertit , aliamque formam , atque vim efficit.
ApudChemicos in ufu funt vitriohimHungaricum, Romanum,.
Cypricum , Tyrolenfe cujufmodi fcatent cupro, quare
: iis &
color coeruleus Sc fipor amaricans Gofiarienfe ad utramque
:

partem, ferrum puta 6c cuprum, vergit AngUcum priecipue :

ex ferro ortum traxit, Ahquando etiam in ufu elt vitriohim album.

III. Me-
 LiB.III. Sect.V. Cap.III. DeVitriolo. ^zf
III. Metallum quodvis ab acido quolibet corrofum , in foli-
dum pellucidumque corpus, autper.naturam, aut perartem^re-
daftum a plerifque recentioribus vitriolum vocitatur. Iftud,
quod arte fit, 6c cujus confeftionem Sc£t. i Cap. i v. . vel vi i

oltendi , par ac fimile cft nativi. Quod cum ita fit, efficitur vitrioium
ex eo utrumlibet ex iifdem rebus ortum duxifle. Videlicct mi- cx quibus
neram cujufvis metalli ab acidofulphuriscorrodi, acrationcdi- crewmiitJ
verfitatis metallorum corroforum cmergere alium atque alium
rei compofitJK colorem , faporem , 6c formam. Fodina nam-
que vel cupri, vel ferri, vel alterius metalli ferax , ejufdemge-
neris fuppeditat vitriolum : raro auri ,
perraro argenti 6c fianni
habetur vitriolum. Hungarico tamen nonnunquam aliquantam
auriportionemadjunftam efle, artifices deprehenderunt. Intel-
lurereperiunturinterdum genera vitrioliadeo pura, inquc ftrias
formata , ut non indigeant artificis ad purificandum. Datur
etiam vitrioH fpecies albi coloris, quaj fecundum exterioremfa-
ciem ipfi amiantho fimilis , prasterquam quod vitrioli fapore
pr^edita , &
in aqua diflblvi apta fit. C^eterum fcaturiunt a-
qu£e in ipfis fodinis vitrioli oppido imbutae j cujulinodi adju-
vante co6lione , &: cryjlallizatione tantum , in vitriolum redi-
guntur. Evaporatio vel co6tio iftarum aquarum 6c fimilium
exquibusvitriolumconficiendumefl:, in plumbeisahenispotifli-
&
mum peragitur quoniam vafa cuprea, 6cfcrrea, a talibus
:

aquis, facilerodunturj plumbea autem , quamquam etiamtra-

6tu temporis pereant, earundemyim aliquandiu fufl:ment. Fic
etiam vitriolum cx terra, Iapidibus,metalIo quodam 6c fulphure
, qui leviter uftulati aliquandiu
refertis aeri exponantur , ut par-
ticubc humidse, aeri innatantes, infinuent fe in poros falisaci-
di quod , cumitafluxum redditur, magis aptum eft ad in,
:

quofvis rei diflblvcnda; poros ingredicndum. majorem Nam

copiam , filia fi fenfim fcyifimque agant , diflblvunt rei ro-
dendie, quam fi fubito ac impetu, co6tionc ic. eam adorientur.
Album vitriolum aut adhasrct intrinfecus ahenis plumbeis, in vitrioiiai-
quibus vitriolum excoquunt, &
tum ipfiu^ plumbi corrofa pars ^^°"S0'
eft aut fit ex venis tum plumbo , tum cupro refertis, quic,
:

more metallicorum uftse, in cupam aqua calida rcpletam, inji-

ciuntur 5 hinc opc aqua ex iis vitriolum clicitur. Supcrftcs hu-
Tt 5 jus
 326 LiB.III. Sect.V. Cap.III. DeVitriolo.
jus minerce, equa vitriolum edu£tum , pars dimidiam prope-
modum exhibet metalli portionem j ex qua apparet , alteram,
cujus jacluram fecimus, in vitriolum commutacum fuifTe.
IV. Vircs vitriolo quidam Chemi:^ antiflites adfcripferunt
quas mente comprehendere vix , aut omnino non , poflumus.
Neque vero expcrientia, quam medici quafi obruflam inMedi-
cina facienda adhibendam fuadent , docet vitriolum tantum in
Medicina ufum habere, quantum aut grandiloquus BafiHus Va-
Effidentia lentinus aut gloriofusParacelfus,ei tribuit.
, Deeo tamenno-
vmioii.
j^jg compertum efl:, quod fl exterius pai"ti corporis fauciatae ad-

moveatur , id cohibere qusecunque fanguinis profluvia, alio-

rumque humorum , coagulare nimirum ejufcemodi humores,
Qvio pafto ut non extra vafa proflucre poflint j qualem coagulationem au-
*^***
tem oriri exillimo, quandoparticula^acida^ vitrioliconjungunt
fecumalkalicis,quibushumorescorporis refertifuntj quadecaufla
folidae utrique intermixtae particulac , fuas fpontis fadas , craf-
Htiem ifl:i humori inducunt. Eandem ob cauflam &
lippitudi-
ni , ubi glandulre lachrymales exfudant lachrymas jufl;o /alflo-
res , ipfl tenerrimaj oculorum fl:ru6lurae valdopere infeftantes,
plurimum confert, privatim verovitriolum album. Pluradehis
rettuli §. VI fub ferro.
. Interius, fl majori dofi, quam fas eft,
cxhibeatur, unumquodque fere ftomachum , ratione particula-
rum acrium, adeoque vomitionem inferre. Pau-
irritare folet ,

lulum ejufdem pulverati naribus immifliim copiofum adducit

mucum: quapropter a circumforaneis errhini loco, ad educen-
dos capiti infenfos humores, faepefiepius adhibeturvitriolum al-
bura modicoeuphorbiopcrmixtum. Sed (atis de vitriolo cru-
do fcripfi, ordo fcriptionis noflirae poftulat, ut jam , quomodo
id omnifariam aChemicis tradctur, tirones edoceam.

AR-
 LiB.III. Sect.V. CapIIL. De Vitriola. 3x7

ARTICULUS L
Vitrioli Cryflallizatio , tmde
I. Vitriolum puriiicatum.

Recipe vitriolum quodvis impurum, diflblve f. q. aquse, per

chartam cola, &, utmos eft, in ciyftallum , i.e. pelluci- •
dum corpus rcdige. Operationem tradidi Lib. 11. Cap. 11,
Tit. I.

Vfus.
Infervit quibufdam operationibus; fic etiam ex hoc, finem-
pe cupro refertum , conficitur ^ulvis /ympatheticus. Scilicet
ejufmodi exponitur, donecin pulveremcandidum
foli tantifper

converfum fuerit. Non una eademqueviaprogrediuntur, qui

pulvere hocce utuntur alii enim linteum , fanguine vulnerati
:

infe6lum , pulvere afpergunt alii linteolum aquce tepidse , in

:

qua nonnihil pulveris folutum, immergunt, quod ex ea extra-

ctum aeri ad exiccandum exponunt alii alias rationes ineunt,
:

quic Theatrum fympatheticum pervolventi innotefcent. Quan-

tum vero ad curationes fympatheticas , earundemque cauflas,
attinet, fcio, de his tam medicos quam philofophos diu mul-
tumque inter fe digladiatos fuifle , &
controverfiam etiamnunc
haud diremptam efle. Memini equidcm complures iftiufmodi •

curationes,gravioribus morbis adhibitas , fsepe fcepius audire Sc

kgere, &easex fententiafuccefliile verummihi ea res proma-
:

gnitudine non fatis comperta eft. Nambis tantum experimen-

tis deprehendi di6lam curationem aegris commodam evenifle.

Unius exemph mentionem feci pharmaciic fynopfi,titulo pulv.

fympathet. alterum heic fupponam. Nobilis quidama Dodri- Hiftoria
na hberaliter imbutus, ame, abhinc circiter fexannos, per h- ^^"j)"/")/,,,
teras rogavit viam , diftam curationem in ahquo , qui diu ac
multum coxarum doloribus conflidabatur , inftituendi. Re-
fponfum a me tuht, me ipfum omnes encbeirifes ^ qux ad hanc
in omnis generis morbis inftituendam requiruntur, ignorare;
deinde me eam non magnifacere, quia, fiahquod commodum
cuipiam ex hoc eveniat , id autcafti, aut acerrima cogicatione,,
ufu
 328 LiB.III. Sect.V. Cap.III. DeVitr.iolo.
ufupotiffimum venire. At tamcn fi videatur ipfi imaginatio multum
apud a:grotum pollere , quod tum periculum faciat in urina,
quam novifiime fecit seger j cui immittat Unciam vitrioli de
Cypro pulverati , foliorum ariftolochia; long^ & Cham^py-
thios, fingulorum manipulum unum :&, cubante in lefto se-
grotante, vafculum, cui diftx res immifilis, cineri caHdo im-
ponat Sc exfpe^tet, num fudor toto corpore manet, Scdolorfe
• remittat? Quod fi itafuccedat, expcrimentum femelatque ite-
jum , cum urina haud dudum reddita &
rebus recentibus, fa-.
ciat. Hauddiu, pofl miflum hocce refponfum , me invifebat
aliquis, qui cum illo cognationem propinquam habet -, qusere-
bamabhoc, num cognatus di6tam curationem inflituiflet aje- :

bat , 6c cognatum eum ipfum ^egrotum fuifie, de quo in literis

mentionem fecerat , 6c, quodrescft, curationemeidemex fen-
tentia fuccefiifle. Mira mihi ac incredibilis ea videbaturquod
commodaiftieveniflet,cui permeasliteras putavi omnes antici-
patasopinionesprascidifTe. Sedcontraeflcxperimentum. Quas-
ro jam quid fit? quod talem curationem efFecit. Profe6tonon
fpiritus aUquis , cui illi, qui de faroiUa Paracelfi funt , multum
tribuunt : eum enim puto rebus corporeis cogi non pofTe, uc
faluti fit homini. Nec phantafia, quae utique mirum quantum
apud credulos pollet, caufla curationis erat: quippe eam exifli-:.
mo non plurimum apud virum Uteris eruditum, cui cam ut ri-
dicukm , atque adeo contemnendam , priefcripfi , potuiffe. Sunt
quidem aliqui, qui objiciunt.
^uod multa in terris fieri coeloque tuentur^
^uorum operum caujfas nulla ratione videre
Pojfunt , acfieri divino numi?te rentur
^Luctetius Vel: ^iod certis in rebus inefi fecreta facultas. *
^^^•^'
Sed cum his ahqui de recentioribus fapientiae fludiofis, quibus
fannionum quidem fatis ell, faUsvero parum, cavillantur: vo-
lunt enim effe6tus , utut fint , per caufl^as rerum explicandos.
Igitur, ut aHquid, quod vero fimile fit afferamus, confugien-
dum efl; ad peculiares rcrum exhalationes , quas nifi in id,
cum quo congruunt, agunt. Dari autem iftiufmodi exhalatio-
nes , arguunt varia; beiliae , qux a plurimis rebus afficiuntur,
quas homo quinque animi nunciis haudquaquam percipit. Quid ?
quod
 LiB.ni. Sect. V. Cap.III. DEViTRioto- 32^
<^uod ex rcbus inanimis quoedam funt, qux non modo cominus, Bamttt
verum etiam eminus in fe mutuo agunt , v. g, folutio fulphuris umetfilliV
cum fervens exhalat corpufcula, quse faccharo fa- ^"^*^^° ?2"
<ilkali fa6ta
corum dif-
. . i f *
I
turni 5 longe m .

cadem camera depoiito , nigrorem inducunt. junaa, quow

. ,

Eundem obfervavi in charta , per quam fpiritum Cornu Cervi ^-

effShim
colavi. QuidatramentumTJ^i'^^/^^^^*^^»?? quid magnesvaleat, dcmus.
res nota ac manifefta omnibus efl. Verum enimvero, quomo-
docunque dicla fe habeant , non adeo fpeciofa hxc funt , quo
minus mihi aqua hzereat in determinanda caufla, quseagatin
loca procul inter fe diflita. Sin unquam fuerit fa6ta ejufmodi
curatio per tantam locorum diftantiam , quantam aliqui huju^
curationis encomiftce ja6tant , ingenue fateor , me ad caufla?
ratione inveftigandas inhabilcm. Sed e diverticulo in viam.

2. Arcanum duplicatum.
Conficitur e Capite mortuo aquac fortis , fcilicet cape ejus
quantumvis, idquc ex aquacoque , ut faI,quoda deftilla-
tione in eo reliquum eft , tabcfcat , folutio colata, poftquam.
humorem nimium exhalare fiveris , cryjiallizetur. Sal ,
quodl.
in fundo vafis fubfidit, exemptum, ficca, 6c aflerva.

VireSi dojis.

Prodeft febribus tum intermittentibus, tum acutis; fic8c £**•

citad tenacem materiam ventriculo inhasrentem incidendam.
Dofisa9f5. adaif?.

E P I C R I S I S.

Prout aqua fortis , ob varias compofitiones & jufto intenfio-

rem in deftillandoignem, alia alia acrior , aut plus aut &
minus vitrioli acido referta eft : ita medicamentum, ejusexca-
pite mortuo confe^tum , non uno modo agit , fed contingit non
raro, ut fi nonvomitio, alvi fubtraftio faltem ex ejus ufu obo-
riatur. Ut autem nobis medicamentum fit, quod aut fudorcm Pxxccptu*
aut urinam tantum moveat (tale enim exoptamus) conficiatur conficicndi
aquafortis ex paribus portionibus vitrioli faporis fubdulcis, ad pUcamw,'^*^
aiborem ufti 5; nitri ficci j utraquc retortx , vel cucurbitre

Vv fer.
 330 LlB.III. SeCT.V. CaP.III. DEVlTRIOLd
ferrciE indita , expulfionem fpirituum rubicutt-
deftillentur ad
dorum: pofl erefrigerato refiduo, fal, utdixi, eliciatur; vel

fali huic, fi nimisadhucforet aufterofapore, itaut naufeamex-

citet, addatur, utmpnetSchroderus, ahquota nitri pars, tan-

ta fc. ut , fiquando crucibulo immifla ignique impofita , aptc

liqucfiant, quo fa(5bo laborcm perfice, ut paulo ante indicavi.

3. Gilla Theophrafti.
quodcunque vitriolum , maxime vero id , quod asris con-
L '
icet
vomitum cicat aliqui tamen, ventriculum pur-
forseft, :

gandicaufla, elegerunt vitriolumalbumj quale, utmagispu-

rum evaderet, aqua diflblverunt , colatum fpifliiverunt ad fic-
citatem.

Vires^ njltsy dojis.

Tnter mediocria emetica, quse non tam potenter, quam quae

cftibio confedla aflblent , agunt , refertur quare aliquando,:

cum materia vitiata primis viis etiamnunc inhaeret, non finee-

molumento asgro exhibetur. Jure carnisvel cervifiacalida, in
'
qua more fahum tabcfcit , ad devorandum porrigitur. Dof a 9iJ.
ad9ij.

4. Tartarus vitriolatus.

R atio ordinaria eum

eonficiendi hasc eft.
vel olei tartari pcr dehquium fadi ,
Cape falis tartarf,
perinde
q. V. huicinftilla olei velfpiritus vitrioli, q. f ad
namque eft,
utriufque fa-
turitatem: fcilicet, donec ab alterutrius affufione nulla ampHus
fado , cum aqua ebulliant , ac fer-
oriatur effervefcentia ; quo
vida per chartam colentur. Refiduo in lebete recens aqua af-
fundatur , & coftio inftituatur , ut antea. Repcte operatio-
nem , donec in charta nihil , nifi terra indiflblubiHs , rema-
neat. Colatus liquor, Mt mo% t^k^ cryftdVfzetur. Poteft iti-

viabrevi^dem ficri idem tartarus vitriolatus, per viam compendiariam,

adtiutarum quam tradit T^ackenlus in Hippocr. Chemic. Videhcet fu-
confiden"' me huic in magna aquas copia dif-
vitrioli cujuflibet. q. pl.,
avim,
foluto inftilla oleum tartari pcr dcliquium , ufque dum folutio
vitrioli limpida perftiterit , i. c. donec confpcxeris liquorcni ab
affufione alkali turbidum fieri. Enimvero particul^ metallicas
fui
 LiB.III. ScET. V. Cap.III. De Vitriolo. 531
fui juris penitus fiunt, cum acidse has folventes, cum ipfis al-
kalicis connubium iniverint : quocirca illse, ficut in unaquaque
prsecipitatione fit, ad fundum decidunt,fuperflite liquore , de

proprietate cum illo , qui ex fpiritu vitrioli fale tartari fit, &
convenicnte. Nec raetucndum nobis eft de vi peftifera, quam
ei adfcripfitZwelferus in Apologia adverfusTackenium. Nam
is, quantumvis plurimum in fcribendo Sc falis haberet , 8c fel-
lis, nec candoris minus, tamen, velut mihi aliifque probatur,
non compertam habcbat rationem hujus operationis. Condo-
nandum itaque illi eft , fietiamerrare, quod humanumeft, ipfi
ufu venit.
Nimirum idem omnes fallimur ^ neque eft quifquam ^
^iem non in aliqua re videre fuffenum
Pofjis^ fuus cuique attrihutus eft error.
Sed non videmus , mantica quid in tergo eft.
Ut habet Catullus ad Varum.

Vires ^ dojis.

Qui Crollium do(Skorem fequuntur , credunt univerfale tarta-

rum hujufmodi digeftivum cfle , & prseparare humores , ut ad
cducendum e corpore fint apti. Verum cnimvero , quum ipfi
humores non uno, verum alio atque alio modo vitiantur> qua-
le vitium ipfis cft, aut a perverfamixtura, auta dcbitacommo-
tione: indc quandoque jufto fluidores, juflio tenaciores, acrio-
res6cc. funt: igitur fingulis idem remedium convenire , mihi
veri fimile non videtur. Puto itaque eos, qui Crollium fe(5tan-
tur , falfam habere hypothefin quodtamencumpace, cumque
:

venia iftorum , fi qui funt , qui Crollii au6toritate capiuntur , di-

6tum fit. Nam falia quaevisenixa vel acida lentammateriamin- „.^^ ^'S^'
cidunt, hoc eft j cufpides
acut^E fcindentefque in fibi oc-
falis diunt, quo
currcntem materiam impingunt , dividunt , diflecant cjufdem ^ ^^° '*s^'"'

cohxrentiam , unde tunc partes aUum fitum ac figuram , 6c,

quodconfequensefl:, aliam qualitatem, i.e.fluidam, obtinent.

Adde, fiquis moderate acidis utatur, hicctum alkali^ quod pri-
mas in humore tenace tenet , invertere , quo inverfo hunc li-
quidiorem reddi. Verum fi materia crafla in culpa fuerit , ex
ufu tunc ^\xv\x.alkaUa quaelibet-, qux acidum , quod in- illa do-
Vv 2 mina-
 33^ LiB.III. Sect. V. Cap.III. De Vitriolo:
minatur, immutat, atque ideo efiicit , ut mateiiaante di^taat"
tenuetur. Dofis Tartari vitriolati eft a 9fi. ad 9ij.

ARTICULUS IL _J
Vitriolt deftillatio , unde

I. Spiritus vel oleum vitrioli.

V itriolum ,
quippe permagnam aqu^ vim habet ( (a*
lium enim quorumlibet perlucidiias , ut antea dixi , de-
pendet ab iis intermixtis aquas particulis) exhibet , quum re-
tort^e vel cucurbitac immiflum , magnam phkgmatis copiam ,
B.osvitrio- quod aliqui rorem vitrioli , maxime vero , cum nonnihil
^*
fpiritus volatilis ei admixtum fuerit , appellitant. Nec cum
di£to phlegmate omnis ut
volatilis fpiritus exit
j fed
aci- is , &
davitrioli pars, firnriiter admodum metallicocorporiinhserenr,
in tantum , ut intenfo igne opus flt ad utrorumque cxpulfio-
nem. Igitur cape vitrioli ad alborem in ollaterrea ufti , i.c.
phlegmate fuo exuti , q. v. retortam co ad medietatcm imple:
hincex igneaperto, ut mos eft Chemicorum , fiat deftillatio,
cui tantifper immorandum eft, ufque fumi prodire cefTaverint:
perada operatione deftillatum liquorem phiolas, autcucurbi-
?r2ceptum tas, cui longiufculum collum eft, immitte , eique alembicum

S.!?i"oiaSl fuperpone , ac , poftquam

commifluras luto vel vefica madi-
(*«ftiUando. da^ muniveris, inftituc ex arena lentifTimo ignedeftillationem
fpiritus fulphurei volatiHs , quem feorfimfervain vitrooptimc
claufo, Jpiritus refiduus acidus, fi omni omnino phlegmate ca-
ruerit, i. e. tantum modo ejus habuerit, quanto corpulcuhs a-
cidis ad domicilium opus, vocatur oleum.

Viresy ujus^ dojis.

Utuntur medici fpiritu volatili ad diverfos morbos, in quibus

qusedam nervorum diftentio eft, utad vulvte ftrangulatum, ad
cpilepfiam &c. Dofis a gt. v. ad xx. acido autem fixiori ad re-
frigerandum in leftu febricitantium , adque coagulandum nimis
Buidos humores : &
cum yariis deco6bis , aquis deftillatis, vehi*
culi
 LiB.III. Sect. V. Cap.III. De Vitriolo. 535
cull loco ei inferviciitibus, ac acrimoniam ejus mitigandi cauf-
fa, admifcetur. Dofis a gt. ij. ad vj. prout fpiritus valde acris
fuerit. Extrinfecus efcharam cuti inducit , ac valet illitu , ad
perfananda qusevis ulcera maligna. Rori vitrioli , funt , qui
permagnas vires adfcribunr , quae tamen tantac non funt , nifi
refercus fit infigni fulphuris volatilis portione.Bibitur ad §i? ad |j .

^ T I O L O G I A.

Siquidem vitriolum , ut pauloante memoravi ,copiofisfoh'dis

particuHs dotatum eft, quse vitriolo impedimento funt,quo
minus id , ficut ahusgeneris falia, in compa6tam mafiamcolli-
quefcatj his de cauffis haud indiget additione foHdarum rerum,
fahum fufionem inhibentiumj fed fi modo ignem fatis magnum
ei appHcueris , haud ^egre tum corpufcula acida e foraminulis
metalli pelluntur. Illa, fi f q.aquse habuerint, fpiritusvocan-
tur: folidum autem, quod in retortaa defl:illatione reftat, ru-
brum vel badium , &
friabile, eft. Hoc, fi aqua edulcetur,
vocatur terra vitrioli edulcata: qu£e virtute parum differt, fiex
Anglico utpote natales duxerit , ab ipfo croco martis adftrin-
gente. Verum , fi ea ex vitriolo , quod ex sere ortum traxit^
tum croco veneris «rivc ufto non diflimilis e^. Cjeterum no-
tare licet, prout unumquodque vitriolum ratione rei folutas ab
altcro differt, ita etiam acidum folvens ex quolibetcunque pro-
le6bum > fic mihi Vindebonas erat duplicis generis vitrioli Ipi-
ritus , alter ex Hungarico , alter e Gollarienfi , propulfus , a
quorum mixtione ebullitionem obortam contuebar j quam ta-
men , ut ego quidem fentio, ortam , quod alteraltero fpifiior,
atque adeo efficacior erat. Ejufmodi aeftuationem obfervamus
ctiam, fioleo vitrioli , vel fali tartari ignito &frigefa6to, aqua
Videtur autem mihi haec ccftuatio oboriri , ob quaf-
afflinditur. Quareo-
dam illisintermixtasignismolcculas, cujufmodifubitaneummo- UcIIliI^aq!»
tum cum falinis interventu aquce ineuntj amittunt autem hanc '"j.«umFcE-
^
vim eff^ervefcendi fi aeri exponantur humido, ubi paulatim hu-
midum eorundem poros fuis implet particulis, quibus faturatis,
ab addenda aqua amplius effervefcere denegant. Ut alieno pe-
riculo tirones difcam, fubjungam, necefle eft cafum , quiinci-
Vv ? de-
 334 L^^' ^^^- Sect. V. Cap.III. De Vitbliolo.
debat, quum fpiritum nitri jam modo deftillatum , alii ante ali-
Hiftotia q^Q^- menfes deftillato, affuderira. Nempe crepitabant primo
iputtus nitri ^,.
rccentis,
.^
aliquantilper ,
-^,.
audito animus
quo
.
r-1 •

prselagiebat, aut vitrum ru-

mSJ^mixti ptumiri, aut fpiritusmagnam ebullitionemconcitaturos. Ob-

mirum ' vitro demo , quo fublato extcmplo oriebatur
thuramcntum de
JKieTtis. ingens ebullitio , &
fpiritus e vitro inllar imbris erumpebat ac
exiliebat in altum , convertebaturque in pelnfernm fumum,
quem a^gre, quamquam &:fores 6c feneftras apcruerim, e con-
clavi expellcre poteram. Mirumeft, omnem fpiritum , librac
dux circiter erant, in auram fuifte abadlum. '>

2. Spiritus vitrioli dulcis.

^L. Olei vitrioli p. i.alkohol vini p. iv. retortae vitreae fa-

tis capaci infundantiir, ac ex arena primum blando, in fine au-

£ncheiri/!s. tem intcnfiori , ignead ficcitatem deftillentur. Nifi retortafa-
tis magna ad hanc opcrationem ufus fueris , fpiritus in fine re-

dundabit in excipulum j folet enim femel vehementer exasftua-

re , quo perafto videbis Uquori fruftulanigra,carbonesreferen-
tia, innarc: fed tum poteft is ad ficcitatem citrapericulum de-
ftillari. Excipulum oportet oppido vefica madida muniri, a-
hoquin damnum faceresfpiritusfulphurci. Etenim adeo vola-
tihs fere eft , ac fpiritus vitrioH volatiUs , de quo paulo antc
mentionem feci.

Vires.
Confert plurimumbiliofis, fuffocationibusmulierum, fpafti-
Prxceptum cis &c. Dof a gt. x.adxx. Protinfturabezoardicaautmix-
«mpTieem tuta fimpHcc hunc potius, quam fpiritum vitrioli feu ordina-
auttinftu- rium fcu volatilem , capere prjrftat. QLiia fpiritus bczoardicus
i1«m?onriI camphoramin hquoremredegit,additioneautemfpiritus alteru-
ciendi.
^rius vittioU &
tartari , debiUtatur , hinc camphora denuo fui
juris facta fruftulorum more Uquori innatat. Quod autem non
contingit , fi quis didum fpiritum vitrioU dulcem dictis rebus
adhibuerit.
3. Spiritus vitrioli coagulatus.
Parum'abeft, quin hic de medicina eje6lus fit. Recentiores
namque, (Ucet vetcres de artificiof^ ejus coagulatione valdope-
re
 LiB.IIL Sect/. V. Cap.IIL Dk Vitilioeo. 33^
re fupervacaneamhanccenfent. Qxiidenimper
folliciti eflent )

hos dies non in controverfiam &dirceptationemvocatur? Pluri-

mi enim gloriolam adeptos fe , putant , dummodo quicquam , qua-
lequalefit, ad carpendum invenerint. 8^0^^^//^^^^ antiquos,
quafi vero parum rite di6tum fpiritum fecifient, fafi:idiofe ftoma-
chatur. Scd fi prasvidifl^et non multo pbft fragilitatis humanic fe
ipfum exemplum futurum , non adeo afpernec durus, fed mo -
deratior fed mitior , in veteres fuifiet. Mynfichtus fali a-
cetofae,PharmacopoeaAuguftanafali abfinthii, fpiritumvitrio-
li affundi , jubet , ita tamen ut fapor acidus praevaleat, quo
fado utraque ad ficcitatcm in oUa lapidea efle decoquenda.
Zwelferus vult fal e capite mortuo vitrioli edu6tum efl^capien-
dum, & fpiritus vitrioli pares portiones , qu£fe fimul , ad fiC'^
citatem falis e cucurbita deftillanda. Alii fpiritus vitrioli 6cni-
tri crudi finceri pares portiones capiunt , 6c codem modo de-
coquunt. Sed, quomodocunque operatio fuerit inftituta, vi- judicium
detur ea mihi fupervacua. Nam
fcrupulo tartari vitriolati ad- ^'efpiiituvi-
'

mifcc guttam unam olei vitrioli , habebis eandemrem, quam htl!^°^^

^difti au6tores expetiverunt diff^erentia tamen eft in ccagulato
:

Zwclferi , ubi fpiritus vitrioh non^//^^// cuipiam, fed corpori

metallico, junftus eft. Num autem is ca^teris efiicacior, ida-
lii , me artis medicas peritiores , judicabunt. Plures quidem
hujus generis quasftiones proferre pofl^em , fi virga cenforia a-
liquorum argutiunculas notare mihi animus" eflet j fed modus
adhibendus eft, quoniam uno hoc volumine opinibnes prsecla-
rorum virorum complurium concludere conftituimus , quas
feparatim multis libris complures fcriptores ante nos explicue-
runt.

4. Spiritus aperiens Tenoti,

Laboriofa non modo 6c molefta hujus confe6tioeft, verum

etiam non tantum is, quantumau6torafl^erit, utilitatis fru-
6tum nobis prxbet, fi via ordinaria paretur. ab admixto vi-Nam judicium
triolo taitaro ad albedinem ufto , ^^ labore ad
acidum maxime in vertitur, mentem
illius
r / Pe-
mutaturque m lal tartaro vitriolato fimile , ex qiio demeeps 2£- noti in hunc
1 • • 1 -1 t .

gre acidum , quamvisintenftim ignem adhibtirris, pelli poteft'.

JjmJ"^^''''
Imo abunde fatis tibi erit , fi poft tot exantldtoV labores , qtf5s
atiftbr
 3^6 LiB.m. SECt.V. CAP.in. DeVitriolo,
audtor fufclpcre jubet , tandem liquorem acidulum na£tus fiie*

ris. Wedelius , vir prasclare' eruditione ufu & cxercitatione

prseditus , viam ad didtum fpiritum conficiendum propiorem,
Katlo fpi- & compendiarum monftravit. En illam. Recipe vitrioli ad
«itumape- albedinem ufti portiones tres , tartari crudi portionem unam,
lientem Pe-
brevi
tt«ti pulverata retortas immittantur , ac deftillentur morc folito ex
conficicndi.
igne aperto , ficque prodibit fpiritus fatis penetrans , qui pcr
iteratam e retorta vitrea deftillationem liberandus ab aduftio»
nem redolente oleo tartari , ei admixto.
Viresy dojis.

Aperit, atqueincidit humores lentos, diaphorefin & diurc*

fin excitat. Dofis a gt. x. ad 5(J.

E P I C R I S I S.

Spiritus hic compofitus eftex acida Scfulphurea vitrioli,hinc

& acida oleofaque tartari ,
portione. Aqua vero , quae u-
Tartarus trifque rebus inerat , illis locum commorandi dedit. Refiduo
^icrioUtttf,
a deftillatione f. q. aquse difibluto, colato, affundatur , folutio
falis tartari , quoufque ea aquam non amplius turbaverit , i. e.
donec omncs metallicse vitrioli particulse in fundum vafis fue-
rint dclapfx. Quibus tranfa6tis liquor denuo per chartam co-
letur, &, utmoris Chemicorum eft, cryftallifetur, ficqueha-
bebis tartarum vitriolatum. Superftites namque vitrioUacidae,
ab alkali tartari, durante deftillatione quodammodo faturatas,
ab iterata di£bo modo affufione novi falis, penitus invertuntur
in fal enixum , ut a Chemicis vocatur 5 Sc emergit inde tarta-
rus vitriolatus , alteri ,qui via ordinaria fit , perfimilis. Eadem
enim utrorumque ratio eft.

5. Aqua fortis.

Varia?. cjus dantur compofitiones. Alii ex vitriolo ad albc*

dinem co6to & nitro ana ex vitrioli partibus duabus,
: alii

nitri parte una 5 & his infuper addunt aluminisfemiffem}

alii

pulverata, retortas immifia , ex igne aperto deftillant. Vcl,

cape capitis mortui vitrioli p. ij. nitri p. j. M. F. more folito de-
ftillatio. Ufrs*
 LlB.III. SeCT.V. CaP. III. De VlTRlOLO. 337

Vfus.
Infervit variis Chemicorum 6c metallicoriim 6c tindorum 6cc.
operationibus.

ANIMADVERSIO.
N on uniufmodi,
aquas fortes ,
fed inter fe diverfas,
nifi
ex di6lis
ignem debito modo moderatus fueris.
rebus habebis

Quale moderamen autem in hoc pofitum eft, ut tantifpcr rc- ^'^^'^^ptii"^

tortse ignem fubdes, ufque rubicundus color in excipulo eva- deftilianda!"
nuerit: vel donec confpexeris crafTos vapores c retortaprodeun-
tes. Sidiutius, quamdixi, operationihuic inftitcris, nafturus
es aquam , quae , ob admixtas vitrioli acidas particulas , quas a ni-
trofis multum difFerunt, ineptaefl addebitamrerum folutionem
perficiendam :imo quse dubia; certe , in quibufdam praspara-
tionibus, operationis j ita ut ea nonnunquam non modo exiguam,.
fed ne tantillam quidem argenti portionem difTolvere poilit fic :

Scmagifleria mineralium quorundam ejusadminiculo confedta,.

ab aliis, fpiritu nitri, qui ab ordinaria aqua forti parum differt,,
paratis, nonfolum colore, verum etiam virtute, plurimumdi-
flant.

iE T I O L O G I A.

Salia acida ahis alia graviora , atque a gravioribusleviora e fb-

raminulis folidi corporis , in quibus hofpitabantur, pelli,.
femel atque iterum ac fepe praefatus fum. Vitriolicac itaque
tanquam ponderofiores, acidasnitri e porisfuispellunt, hafque
occupantj inde facili negotio nitrofa;, ab alkali fuo liberat^,
deftillationimediocriobtemperantjacconfliituunt aquamfortem, in aqua
quar vix quicquam a fpiritu nitri difFert, prseterquam , quod ei forn&fphi,
nonnihil fpiritus vitrioli volatilis admixtum efl:, qui tamentan- ferentiaeft'
ti non efl facicndus, ut ci aliam, ac fpiritui nitriefl:, virtutem ^"s^fta.

inferrepoflit.

6. Aqua Regis.

H aec 8c modo defcripta aqua fortis

chryfulca; £cc. vocantur.
quandoque aquae flygiar,
Stygia dicitur,
Xx
quoniam pe-
rin?
 538 LiB.III. Sbct.V. Cap.III. DeVitriolo.
lindc ac aqua peftifera , e fonte Styge ad Nonaciim ArcadiiC
fcaturiens arrodit qusecunque duriora corpora , intcrimiique
fingula propemodum animantia, Ciqux. ad bibcndum quibu{\'is

aifcSden^'
obtulcrit. Nam de hac Stygia, per quam homines, telle He-
tia.
'
rodoto Halic. in Erat, jurarc folebant, varia ab Hiftoricis enar-
rantur. Talem efTc , Qm-tius fcribit , ut ferruin quoque exu-
rat, ungulce jumenti duntaxat patientem efle. Plinius addidit
L. XXX. C. \6. ungulas tantum mulanim- repertas , neque al5.im
ullam materiam , quse non perrodei'etur a veneno Stygis aqua;-,
cum id dandum Jlexandro magno Anti-patcr mitterct. Jufiin.
L. XI hujus veneni tantavis foit , fcribit,ut nonsere, nonfer-
.

ro, non tefla contineretur, nec aliter ferri, nilTin ungukequi

potuerit. Plutarchus m
Jle.xandro vencnum- aquam frigidam
.,

fuifle, perhibet, 6c glaciei inftar gelidam , quie Nonacride ex

petra quadam exudat , eam ficut tcnuem rorem excipientesafi-
ni ungula reponerej nuUo enim vafe ferri alio pofle, verum e-
rodere rigore fuo 8c acrimonia omnia. Hanc eflicientiam etiam
innofl:ris,auxiliantedellillationefa6Hs, fpiritibus acidis comperi-
mur. Si vitra excipias , parum abeft , quin fingula peiTodant
corpora. In ungulis quidem etiam pcr quicquam temporis &
recondi &
deferri quilibet poteft tra6tu temporis tamen has
:

quoque exuritj cummaxime vero, fi in fcobem fuerint reda-

ftse , propediem tum ab quolibet fpiritu acriori corroduntur.
Aquaeregis Chryfulca autcm aqua regjs appellitatur , quia hujus ope aa-
orisinatio,
j.^^ ^ caeteris metallis fejungi poteft. Et quiaaurum, quod
Chemici metallorum regem eflc ftatuunt , exedit , ideo aqua
rcgis audit. Aqua fortis , excepto auro ac antimonio , fin-
gula metalla mineraliaque integre folvit -, at aqua regis aurum
& ferrum antimoniumque. Hasc non uno modo conficitur.
&eiuscou- Alii aquiE fortis porticnibus quatuor , unam portionem ammo-
niacifalisaddunt, acdiflblvuntfimul. Aliahiccretortseimmit-
tunt , &
ad ficcitatem deftillant. Alii fpiritumnitribezoardi-
cum, cujusfupramentionemfeci, prodiflblvendoaurocapiunt;
verum is , aliquantum falis ammoniaci ei addideris, parum
nifi
auri exedet. denique malunt aquam deftillatam , v. g. e
Alii
vitrioli ad albedinem cofti p. ij. nitri 6c falis ammoniaci ana par-
te una , ex igne aperto deftillatis. Verum tamen qua^cunque aqua
re-
 LiB.III. Sect.V. Cap.III. De Vitriolo. 355^
AqnaEregrt-
reeia , nid fpiritu falis communis referta -fit', inhabilis ad dif-
folvendum aurum eft. Sali ammoniaco autem ipiritum lalis ei-

fe admixtum deinceps Libr. v. Cnp. i . demonftrabo.

# *

T^e Sulphure anodyno 'vitrioli.

Chemici , ut moris eft plerorumque hominum quo plura ha-

,

bent , eo ampHora cupiunt , non contenti acceffione tot

pr^Eclararum in medicina opum, quas veteresnobisreliqueruntj
fed major eorum pars etiam nunc adlaborat , ut meliora ac tu-
tiora , quam veteres , inveniret remedia. Horum conatus 6c
ftudia equidem non improbo , 11 ha^c non faepe faepius re even- &
tis refellerentur. Recentiores , cum ex opio varia anodyna,,
ftuporem tamen inducentia, deprehenderint a prifcis inventa, quae
nonnunquam incredibiH cumadftanthimadmirationeex ufufue-
runt quandoque etiam , inprimis fi nimium ,
: in perverfo se- &
gii llatu adhibita fuerint , funefta , ob altum
quoque exempla
induttum foporem , Proinde , cum hacc ipfos fo-
ediderunt.
liciturcnt &
angerent , omni ope &
opera enitebantur, con-
tendebantque , utahus generis anodynum , foporem corporinon
importans, perficerent. Quodut acquirerent, unanimi cogi-
tationesfuas ad vitriolum direxerunt , quafi vero hoc fulphure,
quod talem vim haberet , pra:ditum effet. Sed nec ego , nec judicium
certisau(2:oribus, comperi pulverem , qui e vitriolo , aqua fo- «iefuiphure

luto, ocalkalihxo prcecipitatur, quem plurimi lulphur vitrio- djnQ.

liputant, diclam vim habere. Neque vero hic pulvis eft ful-
phur ahquod, nec ei fimihs, fed metallum, ex quo vitriolum ortum
traxit , quod ajffufione alkali rurfus fui juris fadium , 6c quod inter-
ventu ignis intenfioris , 6c falis tartari , maxime vero ubi vitriolum
ex sereexortum, in id ipfumconverti poteft. Necmajorisfacio
pulverem,qui e floribus ammoniaci martiaUbus prascipitatur. Sal
ammoniacumenim, fivefcobe fcrri,fivelapideh£ematitidis, five
capite mortuo vitrioli edulcato, in fublimeeveftum, complexu
fuo continet aliquas diftorum integras. i. e. non in fua principia
redadas, particulas, quse", ubi rei fublimatis aquam affuderis^
Xx 2: magna.
 340 LiB.III. Sect.V. Cap. III. DeVitriolo.
magna cx parte , fin vero infuper ^//^^/i fixiim addidevis, pror-
Hocmedi- fLis, fundo fubfident. Equidem vitriolum ad alborcm exic-
in
^^h^^fgTfau catum impertit alkohol vini, fi diu diuque in vitro bene claufo
vocaturex-
digcrantur , odorem fulphureum , pariter atque folct id ipfum
traftum VI- ,0 ,. . .' 77 , j , j- 7 j n-i
7 • •

xnoiianody. olcum vitrioli cum quadruplo ^/-^c/7W vini ad mcditatcm deltil-

nim.
latum: verum uterqueliquor, quamvismultum fiiciatad sellua-
tionem humorum vel fpiritumrcprimendam, Opiovirtutcmul-
to inferior eft. Licet hccc ita fe habeant , Helmontius tamen
tr. Jus duumviratus. §. 40. &
duumviratus §. 7, i>. 6c de hthia-
Suiphurvi- fi Cap. IX. §. ^6. intolerantifiime gloriatur dc fulphure vitrioli

Vi^Hdmntn. vencris , quod melUs inftar dulce , fine odore

vapore 6c furore
opii, fuavem inferat corpori fomnum cum principum fiiculta-

tum inftauratione. Hoc ficri, fcribit, e fpiritu vitrioH viridi,

quem admodum volatilem efle , hunc oportere & coagulari 6c

fixum reddij fednon docetquoruminterventu id fiat. In fcri-

bendo quidem pergit, quod priejiat 'vulgaris fal ammmiacus qui .^

inde pojimodum auferri debet ^ perfpiritus vini repetitas dejiillatio'

nes. Sed fi fal ammoniacum dido fpiritu vitrioU adjungcndum
eft , ejus fal volatile aUcaUcum de novo jungitur acido vitrioU,
adeoqiie aUus generis fal ammoniacum cmergit 5 cum interca
acidum communis, quod faU ammoniaco vulgari admixtum
faUs
erat, cum alkohol vini fe in fugam dat, & convertuntur utrimque in
fpiritum faUs dulcem , qui ab ordinario fapore differet, prout
magisaut minus alkohol vini ufus fueris. Nam acidum ita na-
tura comparatum eft, ut, quod gravius eft, id quod leviusefl,
saiammo- e rc quacunquc, cui inhseret, peUat. Eodemerit res loco, H
actdo"ii^tiio- quis fpiritui vitrioU five
fal ammoniacum crudum, five ejus vel
li invertitur.
unnx fal volatilc , doucc cbuUitio fuetit fedata , admifcueritj

6cconjun6ba ad ficcitatem coxerit , exoritur tunc fal , quod igncm

mediocrcm fert, quia acidum vitrioU acido faUs gravius efl:
dcinde faporcm non afperum &
acrem , fed multo mitiorem
ac magis gratum, quam fal ammoniacum vulgare habet. Sed
num hoc fit id ipfum fulphur , cujus virtutem miris laudibus
Hclmontiusprxdicat, afieverarc non audeo , quiadeejusufuin
Medicina mihi hoc tcmpore nihil compertum efh. AUi, qui-
busdata majorjquammihi , experiendicopia, in hoc periculum
facien:.
Ca-
 LiB. III. Sect. V. Cap.IV. De Alumine. g^t

C A P U T IV.
2)^ ^^ltimine.

Paulum oppido inter fe diffcrunt chalcanthum 6c alumen: u-

trique enim idem acidum eft , fed non idem folidum. II-
iud quippe , ut paulo ante rettuli , ex metallicis j verum hoc
exterreis, quibusacida; infixse, particuHsortumduxit. Fitplu-
rimum e terra, vel lapidibus alumine fcatentibus. Si lapides Quopaftt
ctiam fulphure dotati , uruntur prius , pollhxc fub te6to aeri coquatuir
per quicquam temporis exponuntur, dein ex his, quodiahnum
eft, ope aqua: educitur folutio , quam lixivium vocant, co-
:

lata in cortinisplumbeis coquiturquantumfatis eft , ut refrigera-

ta concreicat. Si lixivium infuper vitrioli eflet refertumartifi-.
ces ejus fecretionem inftituunt modica urinse veteris affufione.
Apud vcteres tres aluminis fpecies in ufu erant. Unum fciflile, Aiuminis
alterum rotundum , & tertiumUquidum appellabant. ScifHle s^""**

vel fchiilon appellatur, quoniam in capillamenta quasdam cane-

fcentia dehifcit. Hoc lapidi amiantho
ex quoolimtela, qu^e
,

igni injefta non confumuntur adeo fimile , ut non

, fiebant ,

nifi faporeauftcro deprehendi poflit, quo amianthus, quem PU-

nius Hiffc. Nat. Libr. xix. Cap. i. linumvivumappellat, caret.
Hoc genus vulgo alumen plumofum audit. Rotundi , quod
maxima ex parte terra efl, ufus hoc tempore maximeobfolevit.
Ita 6c liquidum in pharmacopoliis noflris nonproflat. Dehoc
fcribit, Jo. HefTus ad Matthiolum, fe Puteolis reperiviffe alu-
menliquidum, colore pallidulum , odore cafei putridi , ta6tu
lentum. Ita recens erat. Sed ubi id aliquantum temporis af-
fervaffet , deprehendifle, fc narrat,inodorum, potiorem ejus &
partem in alumen plumofum fuifle mutatam, Ex <quo appa-
ret, proutalumenfciflile fit ex piumofo, ita hoc ex liquidofie-
ri , aere id ipfum paulatim indurante. Alumen ciffor^ cujusSe-
rapion Libr. iv. Cap. vi i mentionem facit , quodque a non-
.

nullis alumen catinum dicitur , longe diverfum ab ante diftis eft.

Fit enim e cineribus plantic kaly , quibus fordes veitimento-
rum lavando auferuntur. Facit etiam hujufmodi alumen cati^
num ad compofitionem vitri. Vulgo vocatur Weidafche.
3 Xx II, In
 342 LiB.III. Sect.V. Cap.IV. De Alumine.
ir. In ufu medico potiflimum afl; alumen rupeum , i. e. vul-
gare, quo infcftores utuntur,ut color aliquis firmirerrebusin-
Quemufum ficiendis inh^ereat. Hoc per fe cum mellemixtum prodeft uv2e
Medicra^ inflammat.T, gingivariim putredini, angin^j fiftit etiam quse-
habeatj cuuque fanginis profluvia, VLilneri infperfum: ve],fivitiumin-
•terius fuerit a 911.ad ^j. cum aqua epotum , vel cumconfervaro-
farum devoratum. Facit item ad fudationem nimiam , quse he-
6i;ica laborantes exercet. Vulgus ad 9ij id , cum nuce mofcha-
.

ta mixtum , adveniente febris intermittentis acceflione , ad di-

ftam febrem depellendam bibit. Et, ut remedium adeo vile
minus cognitum flt , alrqui id f. q.fanguinis draconis optimi,
aut Laccce Florentijne , colorant , di£ta modo in pulverem flmul
extenuando. Supervacanea eft: opera , quamalumini impendit
Mynfichtus , quum id cum dimidia fanguinis draconis portio-
ne mixtum in aquacardui benedi6li folvendum ,&:denuo ad fic-
citatem decoquendum jubet 5 fiquidemutraque , fi modo pura
ac fincera fuerint, non indigent tanto apparatu. Di6lx virtu-
tcs autem alumini funt ratione acidi & terrce ,
quse vim habent
plerofque corporis humores , qui fale alkalico quodam referti^
coagulandi, ideoque alkali invcrtendi.
III. Magni faciunt aliqui arcanum aluminis, a Felice Wyr-
Tehcnuy- zio Chirurg. p. 1 1 indicatum.
1 . Ad quod conficiendum com-
i?i. Aluminis p. j. falis communis p. ij^
ium^Ts"''' pendiariavia hsc eft.

pulverata ac mixta crucibido immifia in igne per trihorium li-

quefcant, poft: materias refrigerata: aqua calida afiiindaturj q.
f. ut in ea tabefcat. Hsec aqua per chartam colata feorfim pro
futuro medici ufu aflervanda eft. Pulvis in charta reftans fic-
cetur , cui , fi ufus fuerit , admifcetur alkohol vini q. f. donec
craflitiem pultis dilutioris habeant , quibus deinde duplum olei
Laurini, vel unguenti martiaton aut nervini,addatur. Hocun-
guento membrum corporis, quod atrophia laborat, bis in dies
fricandum, quoad intumuerit,quodfignum inftaurationismem-
bri eft. UtiHirimum etiam ifchiadicis eft. Ettum coxa crure
tenus antedida aqua prius bene fricanda, poftea ecedem partes
^ttoicgia. di6bo unguento inungenda; funt. Qiiantum vero ad naturam
^j^jj^ .;^xc2.m attiuct , fcicudum eft , alumen ortum maxime tra-
egcrationis.

xific e terra creta; fimili 6<: acido, cujufmodi in fulphureaut in

vi-
 V. Cap.IV. DeAlumine. 34.^
LiB.III. Sect.
vltriolo eft: fal commune vero ex alkali fixo, 8c acido pecu-
liari, aluminis acido leviori. Quod ii antedicbo modo & alu-
,

men &ral ignicommitrantur, illiusfpiritus pellithuiusfpiritum

e poris alkali,, feque inibi infinuans conftituit ejufdemmodi fal,
quale eft, quod fal mirabileGlauberi vocamus, fpiritusfalis in-
terea ab igne in aerem aba6to. Rem autem ita , ut dixi , fe bik GTaubc-
habere , didici experimento fcilicet aquse, qua ad edulcan- ri.
•,

dam terram ufus eram, confpexi cryftallos ejuiHcm form.x,qu£e

fali Glauberi eft 5 ineflej quimmo cryftalli cundem faporem,
quem hoc fal mirabile ,
prx* fe ferebant. Spiritu aluminis ter-
mm , cui conjun6tus-erat , repudiante , viciflim autem fecum
alkali fahs communis conjungente, non poteft, quin illafui ju-
ris fodta in confpe6tum vcniat, poftquam fal in aqua diflblutum
fiierit. opera Sc impenfa poteft fieri ex alumi-
Sed. ha:c minori
ue ufto.
IV. Si alumen per fe ex igne aperto deftilletur , habebis co-
piamaqua:, quam mfequitur fpiritus quidam volatilis,, in fine Duplexfpi-
acidus: umufque autem parumj quod verum efte deprehendes, nUneft.'"^^
fi Uquorcm , ut Chemici loquuntur , re^fificaveris prodibit :

tum primo fpiritus volatilis, inftarvitriolifpiritusvolatilis, ad-

ulteratus tamen nonnihil ob fal volatile urin^e ei pcrmixtum.
Urinie enim aliquantum adhibent, qui alumen, utfuprame-
moravi , excoquunt , & a vitriolo , ipfi permixto- , fecernunt.
Si liquor progrediens fapore 6v:odorecaret, excipulum amovea-
tur, deftillari tum mcipict pblegma: quod fi guttae aceant, cu-
curbita ex arena protinus tollatur , erit tum ejus in fiindo fpiri-
tus acidus, qui de virtute convenit cum fpiritu vitrioh vel flil-
phuris. VolatiUsautem fpirituseofdcra fereefFeffcus, quem fpi-
ritus vitrioli volatiHs , habet, dequocapite prxcedentefcripfi.

ELE^
 344

ELEMENTORUM CHEMl^
PARTlSPRIMiE
L I B R I IV.

De remediis asgritudinum e plantis conficiendis-

ISAGOGE IN REGNUM VEGETABILE.

Era61:a mineralium fingulorumque ex iis depromen-
dorum medicamentorum inveiligatione, inftitutje
lcriptionis ratio poftulat , ut me nunc ad regnum-

vegetahile conferam. Inde confilium mihi pauca

de eo in genere tradere , mox ejufdem confeftiones Chemicas,
& CiEtera fine ira ^ partium fiudio ,
quorum caufTas in prom-
ptu habeo, attingam. Quod ad te B. L. non tam cognofcen-
di, quam emendandiutcaufla tranfmifi: fimiil otii mei , cu- &
jusScCatoreddendam rationem putat, apud te ratio conftaret.
11. Vegetahile ^ ut a verbi fignificatione exordiar, plerique
rccentiores naturse fpeculatores vocant ,
quod veteres latini plan-
Tiantxdc- tam dixcrc. Planta autcm eft corpus terrce, vel alii rei folida;
<-r'P"o-
infatum , ex ea in aerem prorumpens , crefcens atque id ope :

inferioris pariis ,
quae radix dicitur , nutrimentum e loco,. cui
Tiantarum infatum, capicntis. Ex plantis alise perfeftar , alia^ imperfe6t£e
genexa.
appcllantur. Perfe6tx dicuntur , qux radices , folia , caules,
flores 6c femina habent imperfeftse quidem omncs habent ra-
:

dices , fed quiedam floribus ac foliis carent, ut tubera 5c fungi>

ipiphyiio- quxdam putantur floribus deftituta:; , ut epiphyllofperma; , in
SenTetilm ^uibus tamcn cgo ope microfcopii obfervavi florcs in modum
fiures. rofic fimplicis patulos, qui deinceps mutabantur in grana rotun-
da, qua: di^lorum fcmen funt qua^dam femine vero expertia
:

dicuntur,ut varixmufci &

fungi fpecies, quas aliqui putantca-
fu provenire fed eos de his falfam habere opinionem , arbi-
:

tror. Nam , fi fuo quaeque planta non dotata efiet femine,.

nuUas.
 ISAGOGE In ReGNTJM VeGETABILE^ ^45*
nullas cauflas ,
qui ejufdem generis planta, femel inter-
habeo
mortua_', de novo exoriri poffit.
- ^
Reor itaque
^
fuum cuique fe- singuiis
^^ .. plantislin-
, . ., . .

men elTe , fed nos ignorare tempora anni , quibus microlcopn luiafemina
adminiculo confpici queunt pari modo ut epiphyllo-fpermarum "^"^*
:

flores certis anni tepeftatibus tantum videre licet. NeqUe ve-

ro ex quibufvis feminibus, etiamfi recentia fuerint,progignun-
tur planttC, nifi terrce ad procreandum idoneae mandentur. Ex
hisenim,utplantaproveniat& adolefcat, alii opus eft folo ter-
ra: pinguis , alii humido , alii arido 6cc. Non fugiebant hasc
Virgilium ,
qui ita Georgicor. 1 1
Nec lero terra ferre omnes omnia poffiint.
Fhiminibusfalices^ crafjifque paludibus alni
Nafcuntur-, fteriles faxojis montibus orni:
Littora myrtetis l^tiffima denique apertos :

Bacchus amat colles aquilonem i^ frigora taxi.

:

Divifa arboribus patria : fola India nigrum

Fert hebenum : folis efi thurea virga Sabais.
Nequetamen fatis eft plantas cuivis habere terram ad procre- Qujad
andum aptam. i. e. quas ejufcemodi particulis referta, quse in p>ntacaccrc-

poros plantjc intrare poflintj fed necefle eft, adfit debitus ca- eeffaiia.

lor, qui impellat particulas nutricatui vel accretioni plantas i-

doneashujus in poros, &fimul humorem, qui fupervacuuseft,
in aerem diftipet. Durat autem ifte crefcendi modus tamdiu,
quoad fibrae plantse cujufvis non ampHus habiles funt ad diftcn-
dendum fefe. Germen enim ex quoHbet femine puHulans cer-
tam futur^ plantse formas difpofitionem in fe abfconditam ha-
bet, i. e. adumbrationem habet trunci &
foHorum & florum &
&c. ultra quam progrediendi poteftas ei data non eft. Valdo-
pere tamen teUus , particuHs oleofis nitrofis referta, accre- &
tionem jufto majorem plantis conciHat probabile namque :

& prope verum mihi videtur oleofis dilatandi teneHulas planta-

rum fibras permagnam vim efie, fciHcet ut ejufmodi aptas fiant
ad foHto longius extendendum {q(c.
III. Intenlum frigus , £c calor nonmodo lasdunt plantas, ea- WgusSc
rundemque accretioni obfunt j verum etiam his nonnunquam "squa"?"'
pemiciem & exitum inferunt. IHud , dum fuccum nutritium piantafum

condenfat, cfticit, ut is quaquavorfumamandari nonpofliti hic adverfcmui,

Yy au-
 54^ IsAGOGE In Regnum Vegetabile.
Conferan- gu^-ejn facit, ut humor , in cujusdebita mDtionecundtorumvi-
qux7u^ra^' ventium vita fita eft, exhalet : enimaquofis particulis,
diflipatis

fuperftites creterorum principiorum particul^ inhabilcs funt ad

^^ca^''x^^'
3- &s. perviventium velcrefcentium canaliculostransfluendum. Deinde
letuli.
utroquemodofibraevafavehumoremcontinentiaconftringuntur,
adeo ut nutrimentum ad partes , nutritioni deftinatas , advehi
non pofi^t: deficiente enim debita nutrimenti portione fingulis
plantis non modo , fed 6c animalibus univerfim , paulatim e-
mori, necefie eft. In primis vero ex plantis has ex facih inte-
reunt, qu^ poros laxiores ac raros habent. Equidem nonigno-
ro plaeraque corpora, quse aut terra aut aqua profert , nunc in-
crementis augeri , nunc decrementis imminui , imo in id tan-
converti , quod antea erat fed hunc fatalem ca-
dem ahquando :

fum brevi perferunt , quae non firmam corporis conftitutionem

fortita funt, i. e. quorum partes obiter cohaerent
Qusnaua IV. PecuUari partium in femine deHneatarum formce fuam
&S?s quseque planta acceptam refcrt folidatem , casterafque quaHtates,
& quaiitaris quarum ratioue aUa ab aUa diftinguitur. Prout plantas ftaminum
fim«u «
;
ofculavelforaminuladiverfa fuerint, itaha:c admittunt aUumat-
que aUum fuccum nutricium. In eidem pulvinulo proveniunt
lurida aconitaSc anthora, quam aUi aconitum falutiferum appel-
lant. Hofpitantur in eadem terra fexcentie , utitadicam, plan-
t^ & fapore &odore inter fe diverfa:. Qus^ cum ita fint, col-
ligimus ex his, imo &
ratio evincit, fingularum plantarum fin-
gulas efie proprietates, &
has nos afcribere attribuereque debe-
refingulari partium infemine adumbratarum formas, quam, ut
paulo ante dixi , ejufcemodi moleculas iufciperc , qvix earun-
dem poris refpondent. Cceterum compertum habemus de du-
rifiima quaque planta , ut guajaco &c. hanc refpe6tu ca^tero-
rum abundare oleo,hinc aqua,terra, pauciflimo autemcmnium
fale donatam efle: quorum in principiorum omnim.oda mixtura
&
digeftione differentia virtutis plantarumquarumUbetfita eft.
Q««c^J^*-Ita etiam ufus oftendit, quo foUdiora Ugna &c. fuerint, comi-
hau/vermi- nus hsec catic aftici , vel verminofa ficri. Qiiorum caulTa mi-
Bentui.
hi vidctur efle pecuUaris corum partium conftitutioj 6cnonco-
pia faUs , cui aUoqui hanc vim complures adfcribere folent.
Nam comperimus res magna faUs vi refertas ieque vermina-
tioni,
 IsAGOGE In Regnum VegetabileI 347
tioni, carieque obnoxias, atqueillas, qux parum ejus habent*
QuidPratio docet , rem ariguftiffimosporos habentem, vermi-
bus diverforium , partim ob afperitatem loci, avermibus^egre,
vel plane non terebrandi , partim ob loci fterilitatem , nutri-
mentum iis debitum haud fuppeditantis , negare. Siquidem
quanto res qucepiam durior , tanto dc difficilior ea ad deftruen-
dum, adque diliblvendum eft.
V. Metalla funt naturaitacomparata, utaliavix, aliaomni-
no non,in ea principia, ex quibus ortumduxerunt,reducipof-
fint. Verum longe alia plantarum conditio eft harum enim
:

principiaalia abaliis nullo negotio fejungipofTunt. Artifex enim

ex plantis fcit educere (i) falia, ut (<*) ^/j^<^/i fixum ex crema- .Cuiuimo-;
tis in cinerem (G) alkali vohxi\e^ ex putrefa6tis, (y) acidum chJmiame

ex deilillatis vel fermentatis,6c (S) enixum^quod fit ex quorun- piantisedn-

dam vegetabilium deco6lione , & dein ex acidi & alkali ad fa-
turitatem conjunftione. (2) oleum ejfentiale , exprejfum & em^
pyreumaticum\ hoc & illud ancillante deflillatione; at iflud ope
expreflionis. (3) /Ji^/fi-^iw.^ vel aquam auxiliante deflillatione ; de-
nique (4) terram, quas relinquitur , ubi e cinere omne fal be-
neficio aquae edu6lum fuit. Quaterna haecce principiorum ge-
nera plurifariam ratione quantitatis mixta , & caloris ope con-
jun6ta , conflituunt tot , quotquot in orbe terrarum dantur,
plantarum fpecies odore, fapore, atqueadeo efficientia,mirum
quantum inter fe diflantes. Sed cum tota Chemia frugifera 6c
fruftuofa, nec ulla pars ejus inculta ac deferta fit, tum nullus
feraciorin ea locus eft, necuberior, quamdeplantisquumagi-
tur. De his enim depromit magnum remediorum numerum
qu^ cum ex principiis facile disjungendis conftent ,
perfacile
quoque, ac virtutem fuam , quam mineralia, oflendunt.
citius
Auxiharem proinde contra morbos breves vim habent plantse, Quando
& contra eos, quorum fedes in primis viiseft. Verum in mor- qua^ndomi-
bis iongis mineralia multo efficaciora funt, quia citra notabilem neraiia,po-
inverfionem fui admafTam fanguinis, atqueadeo ad partem affe- uVJSiT"
6lamfoIidam, perferri queunt. ^^^^^-

Yy 2 Ca-
 34^ LiB.IV. CAf».I. DeMedicamentIs&c.
C A P U T I.

^e medlcamentis folidis e regno vegetabiHum

de/imj?tis.

I- /^ larorum medicorum fada, inventa, experimentaquepo-

V-/ fteris tradere antiquitus ufitatum , ne noftris quidem
temporibus hic mos abolevit : tametfi maxima quieque ambi-
gua fijnt, dum alii quoquo modo audita pro compertis habenr,
vero in contrarium vertunt,6c glifcit utrumque pofteritate
alii

fidem tamen denegare iisnequimus,quorumfcripta rationejuxta

& experientia nituntur. Etenim non vi , aut celeritate corpo-
ris, inMedicina, in Chemia res magn^ geruntur, fed con-
filio, ratione, fententia, quibus non orbari , fed augeri Medi-
cinafoletj quare
* Horatius NuUius addi5ius ^jurare in verha magijiri *
Epm!*r.
*^°" ^^^^^neque eum imitari, qui curiofitatem fuic falutis no-
•

vercam, &: facillimam creduHtatem , qu£e femperdeceptionum

materefi:, poftpofito cautel^fufFragio, arripuitj fedqu^epar-
tim 'ab aliis didici , partim meo , ut dicitur , marte deprehendi
mihi namque permulta digna cognitu obvenere, quamquam ab
aliisincelebrata h^c itaque iina cum data hinc inde caufarum
:

expHcatione cum maxime adducam. Supervacuum autem du-

xi , ab aUis digefi:a meis inferere Hbris , ne mea opera aut pro-
priis exularem officiis, aut aUenis adjicerem negotiis.
II. Compluria e plantis depromuntur remedia
, qu£E & for-
ma & efficacitate, & conficiendi rationc multum inter fe diffe-
i\mt. Attamen funt etiam multa , quorum in conficiendi ra-
tione nuUa differentia efl. Ergo non fingula ex plantis confe-
ftafigillatimreccnfebo, quia, fi fingula veHem, uberiusacfu-
fius mihi fcribendum effet quam ratio inftituti permitteret.
,
Quandoquidem vero dida medicamenta in certas clafles diftribut
ponimt, utintelle6lo unoexdidis claffibus remedio, de ca:te-
ris, qua; fub eadem clafle funt, quifquis fine uUo ncgotio judi-
carepoffit: proindehuncordinemfervabo, &
indicabo , fi for-
tafie quiedam funt, qua^ alicui ex didis adverfari videntur.
III. Medicamenta a chemicis excogitata inquc recentiorum
ufum
 LiB.lV. Cap.I. De Medicamentis &-c. Art.I. 549
ufum recepta , duplicis generisfunt, unofolida, altero liquida
complexa iunt : de illis nunc , deque his pofl paulo verba fa-
ciam.

ARTICULUS I.

ELiEOSACCHARUM in officinis raro in promptu habetur, Ced

ad prsefcriptionem medici ex tempore confici
folet opus :

cnim fufcipit id confe6turus, quod nec artificiofumeft, nec la-

boriofum. Siquidem faccharo tantum olei ej/entialis cu]ufpmm
admifcetur, quantum citra eorundem mollitudinem poteft.v.
g
Elxofaccharum Bechicum.
^. Sacchari candi albi liij., quibus puh'eratisadmifce balfa-
mi peruviani nigri , oleorum anifi, foenicuH, fingulorum ^fj.
M. Dofis 5i5. ad 3J. Per fe devoratur.
Potefi: quidem ex oleo coriicum aurantiorum , & citrio-
rum , did:o modo fieri elseofaccharum , fed gratioris erit fapo-
ris, fihoc modo laboremfufceperis. Cape corticum extimorum Eixofac-
ex quibus comminutisaccontufis fuccum expri- '^'^"""^au-
recentium q. v.
me , quem Vlacchoro pulverato, citra tamen ut molJiatur
1 1 if
• ^ rantiorum
, im- vcidtri.

mifce , hinc junfta afi^erventur. N. Sinonnihilhumidumeva-

ferit, leviter faccharum ficcandum efi: > majoremnamque,cum
faccharum humeftatum fuerit, fuccicopiam eiadmifcebis, 6c,
quod confequens efl: , idem efficacius efficies.
Vires, quasejufmodi medicamentahabent , oleo ej/entiali ^d'
fcribendse funt. Taleenim, utfuprafubauro §. j-.de cordiaHdi-
xi, humores adfubfifiendum pronospropellitj hinctolHturan-
helofa refpiratio, hinc flatus difcutiuntur , hinc Urina peUitur,
& alicc atque ahsc operationes in corpore promoventur.
Saccharopropter notabilem olei copiam, quo illud, utChe- Atiologit,
miadocet, refertum eft, perfacile oleum adventitium immifce-
tur i pares autem cum paribus , ut in vetere proverbio efl: , facile
congregantur. Ab eo autem haud facile denuo fegregatur o-
leum, quoniam falinse facchari particulcC globulos ejus in poros
cavernulafve fuas abfcondunt , ita ut conjun^ta aquae deinceps
immifceri queant. Cum aqua alias oleum quodvis per femifce-
li nequit , ob peculiarem , qu£e utrilibet elt , corpufculorum^
Yy 5 for-
^foLiB.IV. Cap.I.DeMedicamentis&c Art.II.
formam. Hicc tamen didio modo non fublata efl. Namoleum
iftud eflentiale , quod faccharo admixtum crat , ad priftinam
formamreducitur , ia6Va ejus cum aqua deftillatione alio enim :

modo , non conftat mihi , id a laccharo fecerni pofle.

ARTICULUS II.

EXTRACTUM ,
prout nuHc in oflicinis proftat , in medica-
mentorum folidorum numero collocandum eft, quantum-
vis raro adeo folidum , ut in pulverem teri queat , habeatur.
Nam unumquodque propemodum maflaj cuipiam fimile eft, hu-
jus gratia ita adornatum, partim ut inde bolus, pilulre 6cc. re-
media fohda fierent , partim ut , cum diutius aflervandum fit
non mucefcat: fiquidem extra6tum»?f?//r«f aquofo confe6tum,
ac debitam ad craflitiem haud co61:um , huic vitio, cum maxi-
me vero seftivis temporibus , obnoxium eft. Exempla ahquot
in medium proferam ,
quibus plana fiet diverfa ratio extra<5ta ex
quibufvis plantis conficiendi.

I .Modus generalts conficiendl Exrradla ancillante

Aqua V. g. ex abfinthio carduo benedidto &:c.
,

^. Plantae cujufvis q. pl. coque f. q. aquae fontanas, donec

vim fuam cum aqua communicaverit, quod contingit, fi ea in
aliud vas effundatur , & plantae recens aqua afFundatur & co- ,

6tio inftituatur, utprior : quibus pera6tis deco6tio perpannum

colata decoquatur ad fpiflitatem pultis craflioris, vel maflle,
digitis , eam
contre6tantibus , haud adh^rentis. Dehinc in
vafe bene obturato , ne ab aere humido extra6tum liquidum,
ac deinceps mucidum, evadat, ad futurum medici ufum repo-
nendum eft.

Vires, ujus^ dofis

Hujufmodi extractaeofdem efte6tushabent , quos plantse , cx
queis confe6ta funt. Sic^lteYumJiomachmm, zXttYum febrifu'
gum 6cc. a pra6ticis habetur. Pilulce aut boli , rariflime autem
potiunculac , ob naufeofum amaricantemque faporem,quemplc-
rique homines faftidiunt, ex his potiflimum conficiuntur. Do-
fisa31?.ad3J.
2. MO'
 LiB. IV.CapI.De Medicamentis &c.Art.II. 35-1

2. Modus generalis conficiendt extradta fimplicia>

o^e vini ardentis , kinx,
uc kina:
Colocynthidis, efulae, &c.
Sume diftorum quod , & quantum vis , cui incifo , feu me-
diocritercontufofuperfundefpintumvini fincerum, utillud
digitos duos vcl tres tranfverfos altitudine excedat , ftent infufa
per aliquotno6tesdiefque in loco calido, deindeliquorem expri-
me refiduo denuo fpiritum vini afFunde , ac extrahc Tinfturam,
:

ut antea j liquorem per chartam colatum , inque cucurbitam

immiifum deftilla , donec gultaveris liquorem aquofum pro-
dire. Refiduum aheno, vel ollae idonese , infufum decoque ad
debitam fpiffitudinem, caveasautem, velim, ne in flne extra-
^um comburatur.
N. Colocynthidis extraftum maxima ex parte refina eft.
Vires^ ujiis y dofis.

Febres querqueras , maxime vero quartanam, kinae kinse extra-

6tum , cum faepe indies pilul^e ex'eo concinnatse devoren-
tur , abigit. Duo
pofteriori loco di6ta habent vim alvum deji-
ciendi quare in iftis affedtibus , ubi e re aegri iftiufmodi alvi
,

deje6tio efle habetur, dari pofTunt. Dofis ilHus a gr. x. ad^ij.

fed iftius &
hujus a gr. ij. ad vj.
N. De extra6to Chin^ China; mihi compertum eft, id vir- Corticem
tute ipfis corticibus per fe datis longe inferius efi!e. Idem depre^ „» pe* S da-
hendi in vino, cui cortex fatis diu infufus erat. repracftat,
quamu
3. Modus generalis parandi extradta compofita famu- Saaeur!^'"
lante fpiritu vini , ut extradlum catholicum &c.
v^. Colocynthidis §if?. agarici , diagridii , hellebori nigri.
ana. 3J., quibus contufis fuperfundatur fpiritus vini redlificatus^
ut tresdigitostranfverfos cxcedatjacextrahatur rerum viseodem
modo , ut paulo ante dixi. Inftituatur itidem deftillatio,quoufque
fpiritus vini prodiverit. Quo pera6to refiduum inahenumefFun-
datur, ac refinofaaliquantulacucurbitaeadhserens pars tantillu-
lo fpiritus vini eluatur, addaturqueextra6to, ficque ad fundum
iterum prseceps cadet , quae exempta ac leviter ficcata, poft
hcec
 ^fiLlB.IV.CAP.I.DEMEpiCAMENTlS&C. ArT.II.
hscc interveniente oleo amigdalarum in pulverem trita feorfim
aflervanda eft. Jam di£t£e refiduae extraftioni addantur aloes
elefta^ pulveratx uncise duse , decoquantur jundim moderato
igne ad fpifiitatem extra£ti , cui deinceps di6ta refina&fcam-
monei eledi Uncia una optime admifceantur. Et fi volupefue-
rit , mafia; e lebete exemptce , etiamnunc calidiE depfendo
immifce olea qusevis deftillata , ut macis , anifi &c. qui^ face-
re , nonnuUi perfuafifiimum habent , ad virus , quod fuum
cuique purganti rei eft, temperandum.

Vires , ujlis^ dojls.

Qui credunt dari purgantia fingularem humorcm e corpore

cducentia, hi hoc extra^um, quoniam exitadiftischolagogis,
melanogogis , phlegmagogis 6c hydragogis compofitum, pro
univerfale purgante habent. Et , ut in quibufdam afFeftibus
efficacius efl^et, admifcent ei nonnihil mercurii dulcis , ut me-
diam vel & sequalem partem , ex quibus deinde pilulas confi-
ciunt. Dofis extradi a gr. x. ad 5I?.

iE T I O L O G I A.

I. T^ multum compluresGhemici inter fe digladiati funt

iu ac
\J demenfiruo ^quod^d extrahendas plantanmivires maxi-
me aptum eflet. AHi fpiritum vini , ahi aquam , alii rorem &c.
aliis virtute plantarum dotes extrahendi praeftare , contendunt.

Nec defunt fua quibufque argumenta , quibus fententiam ftabi-

lem & certam eflicerent. Quce mea fententiaSc opinio fit, hanc
expofui fupra Lib. 11. Cap. iv. Artic. xxi. §. 4. quo avidum
cognofcendi remitto.
II. Quantum ad fupra memoratorum extra6torum confedtio-
nem attinet, infl:iti veftigiis prifcorum,qui tradiderunt ex abfinthio
&c. ope aquse communis virtutes eorum efl"eeHciendas. Quod fa-
^um 6c mihi probatur :fiquidem iftiufmodi plantas principiis do-
tatae funt fiicile a fe fejungendis ad quas , fi modo opem calor
:

Extrafta attulcrit , aqua: facilis aditus eft fitis enim fuperque habent
-,

fimpiicuex f^jis quod fil fempcr aliquam olei portionem in poros fuos ab-
^

cifiiSt'^' dit , diflblutam fecum abducit , ita uc ipfi aquae , cui alioqui
concicta; COU-
 LiB.IV. Cap.I.De Medicamentis &c. Art.II. 35"^
contraria partiiim figura, innatare debeat. Pcra6ta horumafti-
vomm principiorum disjunclione, tum aliter fieri non potcil,
quin cxigua admodum aquic portio etiam fua: fpontis fiat, fe-
que illis adbcict hinc contingit , ut, fi tale extra<5tum deftil-
-,

lationi fubjicicur, id, di6ta principia in co latere , demonftrer,

oXtumvidtWcciempyreumaticum.^ phkgma^ acrefiduum a deftil-
latione j quod, (iinfuperad albedinem igne uftumfuerit,exhi-
bet interveniente aqua aliquantam 6c falis alkalici^ 6c terric por-
tionem, Nolim tamen credas , B. L. hujufmodi alkalicum
ita, ut cduciiur , plantis infuiffe ; fed opinor potius id fal,
di§J'in'"*'"
quod plantis integris eft, de proprietatequodammodo conveni- piantainte-
re cum fale communi. AlTertionem noflram confirmant fiilia, ^*^ '"''^
ut vocant ejjhitialia , quce fine expulfione acidi , quod , dum
planta crematur alias in fugam fe dat , conficiuntur. Tamen
non plane muriaticum ifl:iulmodifalc^«//W<?vocaverim, necre-
diderim quidcm ; effeftus namque juxta &
fapor contrarium
convincunt ; nempe alio aiiud magis aut falfum aut acidum ef-
fe. Encauffmn, quareextra<5tohujufmodi lubentif^me, inae-
re pra^fertim humido polita , hquefcant , propter humidas 'ic
aeris infahnas introitum, confociationemve. Haecfahumcum
rehquis principiis omnifariam mixtorum diverfitas in caufTa efl:, Divcrfitatis
ut plantse quashbet mirum quantuminter fe fapore & &
odore& caufls!"'"
efficientia diftent. Quod autem adeo diverfa rerum principia
in planta quadam coalefcant, in caufla eil,diverfa ejusporonjm
foiTna, cujus ratione fingularis principiorum mixtura in poros
radicis a calore impclhtur , inde planta crefcit. Et prout in a-
nimahbus ratione diverforum vifcerum glandularumvepecuharis
iigur^ ahi atque ahi humores fecernuntur ita etiam in plantis
: •

V. g. citro &:c. varii generis fucci generantur ahum enim fa- :

porem percipimus fi foha : ahum fi pomi corticemj ahum fi

pulpam: ahum femen ejus, guilamus, Hanc faporis varieta-

fi

tem planta qusehbet acceptum refert fingularum partiumfpe-

ciei. Conferantur ha:c cum iis , qujc fupra Ifagoges §. 4. re-
tuh.
lil. Extractafecundo locodi^taadconficiendi rationemcum
tertio loco di6tisconveniunt. Spiritusenim quiique ardens fuos
in poros fufcipit partes fibi fimiles, ha: funt oleofa; ac acidse,
Zz quin
 ^f^^-^B.III. Cap.I. De Medicamentis kc. Art.IL
denti"'fa/i'
^"'" ^ nonnunquam enix^^ maximevero qux terclh-inm parti-
tas. cularum parum habent , ut tartarus tartarifatus , ten a foliara rar-
tari Scc. quoniam plant^e pleraeque parum ejufcemodi Talis ha-
bcnt 5 iccirco fpiritus vini potillimum partes oleofas ex iis eli-
eit, reH6tis cseteris ad extrahendum minus aptis. Igitur in ex-
tra6lionc plantarum, copiofo oleo vel refina dotatarum , fpiri-
tus quifpiam ardens commode ut folvens congruum adhibetur:
quia , aqua multam in diem per fe coquantur , operse pre-
etfi
tium non eft , quicquid ex his tranfafto opere eduximus. At-
^%/»fi- tamen cum aqune ftimuli loco (al quoddam alkalicum, oleoljim
*e"Te?nifas'* invcrtcns vel infleftens additur , pars tuncutique^five oleofa fi-
«txaheodas. vc rcfinofa fucrit , in ea diflblvetur. Quantumvis eadem non
denuo ad formam refinae , ut aUas fine hujus fahs additione,
auxihante fpiritu vini folo , fit , reduci pofiit. QuaHtatem
namque adeptum eft tale extradum ,
quia oleofis refinofifve al-
kaHccE interpofuere fe, ut quovis hinc cunque Hquore aquofoad
difl"olvendum Vitio tamen id ei vertendum non eft,
aptum fit.

hoc pa6lo fa6tum eft. Siquidem

fed praeftantius, fed efiicacius
faciHime nunc a ventricuH fermento fubigi poteft, dikiique;
atque ideo minus torminum creat , quam refinofum , ob humi-
damatque frigidam ftomachi temperiem diflolvi nefcium, fo-
let. In confe6tione extra6ti cathoHci vel fimiHs deprehendi-
mus cum aloem , tum diagridum , fi modo utraque fincera
fuerint , ( ficut taHter conftituta in copia a feplafiariis vcnum
eunt,) fruftra fpiritui vini ad extrahendum lubjici j utraque e-
nim purior plant^e fauciatiE pars eft , quse purificationis haud
indiget. Refinam in fundo vafis fubfidentem, feorfim coHe^tam 6c
ficcatam eapropteroleoquopiam terreftrrori fubigendam priece-
pi, ut tenax partiumcohserentiaauferatur. Contuemur enim &
comperimus, fidi6lo modo refina,pix Scc.refinofa, viLcHo ovi,
amygdaHs , pineis 6vC. vel eorundcm oleo exprcflb denuo per-
milceantur, eatunc ex faciH cum Hquore quovis aqucoconjun-
gi pofl^e. Hujufmodi namque oleofa terreis juxta 6caquofis re-
fcrtaparticuHsfuntj cujufmodi, quumrefinofis interponantfe-
fe,aHum ipfis, ac prior erat, conciHant partium pofitum quas :

ob res partes, quas antea fibi impiicitae vel irretit« erant , pro»
pter intermixtasolei particulas, jam disjunguntur , ac habiles eva-
fc-
 LiB.IV. Cap. I. De Medicamentis &c. Art.II. 35-^
ferunt,ad cum 1^.1
aqua velfuccoventriculi pcrmifcendum De ^"jceptttm
'

caetero, quandoquidem extracta

rv -1
purgantia plerumque cx vanis
fe,
•• confiendiex-
tiaaapur-
rebus compofita fimt, quarum alias virtutes fuas cum fpirituvi- s*'^"*-
ni, aliae vero cumaqua, communicantj ideoque, ut hasomni-
no ex illis exhauriamus , necefTeeft res a fpiritu vini reU6fcas,
denuo f q. aquae decoquere , £c deco6tionem colatam ad fpif-
fitudinem coquere , cui deinde extraBio fpiritu virri fa6la affun-
di debet, & in fine admifGeri fupra di6ta refina. Superefi: qui-
dem quoddam extra(9:i genus, fJi^;^//^/^di6lum,compofitum ex Extraacu«
'^"""'^''
extrafti (i) partibus xvj. falis ejufmet plantas per uftionem fa-
&
6ti , p. I V. olei ejfentialis parte una , qua; in unam mafl^am fubi-
guntur: fed quoniam hoc nufquam fere ita paratum in promptu
habetur , nec res ell multi fudoris idcirco ne multus ac in-
:

eptus cuipiam habear , pUna de eo feribere non convenit.

IV. Quandoquidem fupra memoravi ex di6lis extra6tis aUud
habere vim ventriculum, fi minus cibos mitigaverit aut eos non
appetierit, confortandi, llimulandi : aUud febres intermittentes
depeUendi aUud alvum deiiciendi j itaque , ut fpeciem quan-
:

dam 6c notionem quorumUbet efficientias habeamus , Ubet pau-

lulum de his difil:rc. VentricuU proprium officium 6c munus vcntriculi
'"^"^^'
eft cibos appetere, quod famem cibum vineere , quod di-
j 6c
geftionem , vocamus. Ventriculus ad officii munus inrtru6tus
non eft , fi materia tenaci refertus , fi fermentum ejus enerva-
tum, aut fi non convenienter movetur. Materia lenta, aut a-
quce ventriculo oneri funt , citiffime rebus aut vomitum aut
lia,

deje^tionem inducentibus, ex eo expeUitur. Sin vero aU-

alvi
quod ex duobus pofteriori loco di6lis vitium adfuerit , ventri-
culum ad munus fuum Sc penfum revocant medicamenta, qua;
per eminentiam fiomachica dicuntur. Neque vero hxc u- Quxnam
niufmodi habentur fed, prout caufla varia eft, ita aUud atque
:
^°']}^<^^'"*

aUud eam toUit. Sic, ubi appetentia cibinoneft, profunt, fi

acidamitioracumcalamoaro-
pituita 6c flatus in caufla fuerint,
matico, galanga, zedoaria, corticibus aurantiorumficc.mixta.
Ubi ventriculus cibum, ob frigidam iUiusconditionem,autagi-
tationem jufto minorem , concoqucrenequit, conducunt dem-
ptis acidis jamjam di6ta , ut &
piper , Scc. aromata , item ab-
llnthium , pimpinella faxifraga , arum , enula 6cc. Ubi fafti-
Zz z fdium
 af^LiB.lV.CAP.I.DEMEDicAMrNTis&c. Art.il
dium in cibis eft, aut vomitione fepe , ob relaxiitas flomachi
fibras 5 aliquis urgetur , efficacilTime fubveniunt macis , nux
morch'.ita , maftix , lerra japonica, baHamum peruvianum &c.
ousmaxi- Amara equidem fingula fere contra febres intermittentesbibun-

TdlchicsL- tur verum ufus frequens , qui omnium mciiicorum pnccepta

',

teimittentes. ac ratiocinia fuperat, docet carduum bcnediftum, centuarium

minus, gentianam, lignum colubrinum &:c. reiiquismulto effi-
caciora efle In primis vero conferre plurimum corticem Chi-
:

nse Chinx. De quo mihi compertum eft, pnlverem ejus per

fe datum longe ad febres utiliorem, quam fi quis ex hoc extra-
«Stum , aut tin5turam aut vinum medicatnm, concinnaverit. Ter-
rese enitn ejus particulae , quibus abundat, fanguinis commo-
tionem nimiam non modo inhibent , dum graviorcm eum effi-
ciuntj fed funt tanquam diveribriola, adqu^e acris illamateria,
querceram efficiens, divertit. Videtur quidem febrishocpa-
Admonitio <5to fublataj fcd nifi di6ta materia fenfim e corpore aut per uri-
pc/chin^n "^s aut pcr alvum edu61:a , facile febris revcrtitur
, fi quis pa-

chinamcu- rum admodum in viftus ratione deliquerit. Ergo , ne febris

lationc.
lecidiva fit,6coportet&opus eftChinieChince admifceri faU/-
kali aliquod , aut fil ammoniacum fifebris ex toto intermi-
: &
ferit, convenit ahquoties alvum leniter fubducere.
V. Ex veteribus ahqui ftatiierunt dari purgantia, fingulareni
humorem e corpore educentiaj verum inter vetcres non modo
^
Purgantia Afclcpiades &
ejus fc6tatores, fed etiam ex recemioribus pluri-
fovocantui' mi cum ita diftis cholagogis, melanogogis 5cc. cavillantur: ar-
bitranturenim perindeefie, qualicunquealiquismedicaminepur-
gante utatur: quia auxilium, quod affisrunt, cvenire duntaxac
rationecommunis exinanitionis. Nempehumores, qui turge-
bant, alvum fubducendo imminui tantum. Horum fententiam
Galenus &
ejus afieclae delumbare, Sccontrarium oftcndcreco-
nantur fcilicet fingula mcdicamenta purgantia fingularem hu-
:

morem attrahere: cujus placiti confirmandi caufia hxc habent

documenta. Ufum enim quotidianum, ajunt, docere, fi quis
aloem Rha Barbarumvel fimile cholagogum devorarit, humo-
rem modo flavum, quem biliofum efl"e, cvacuari: fiquishelle-
borum , folia fen.x &c. excerni tum excremenra colore vel fpa-
dicc, vel fufeo, vel nigticantc: qiiomodocunque fueiitjqucm-
libcc
 LlB.IV.CA^,I.D£]\fEDTCAMFNTIS&C. ArT.II. ^f/
libet indicaip, {latuunt, atram bilem iubduci. Rcliquoium ca-
dem Licct ha:c ita peria^pe eveniant , ideo tamen
ratio eil.
non npceflc eit coniugcre ad peculiarem medicamenti ad fc liu-
morcm atcrahendi facultatem. Siquiuem ex di6tispurgantibus varixres-
funt aliqua, qu^ alvi excreta colore quodam inficiunt jutaloes,
jj,7 ^n""*
Rha Barbarum 6cc. flavum foha fennse , hclleborus , pulpa
:

caflia: S\.c. Ipadicem vel nigrum , colorem infcrunt. Aliquafunt,

qu£e, ob acutarum fcindentiumqucmolecularum copiam, lentos
corporis humores atcenuant, incidunt , 6c, dum infuper inte-
llinorum glandulas ad humores contentos excernendos admo-
dum ftimulant, in caulTa funt, ut ingenshumorumtenuiumco-
pia in intefl:inis exoneretur. AHquatandem, quoniam neu ad-
eo acria, ut jamjam di6ta, funt , neu colorem aliquem habent,
ipfoshumores, qui plerumque in malo corporis habitu tenaces al-
bicantefque funt, fub forma nativa educunt. Quid? quod con-
tingerepoteit,utea, quae ufu purgantis per alvumdetra6ta, fue-
rint antea ufu aut ahmentorum aut medicamentorum colorata
V. g. olera quaedamutfpinachia, brafllcanigra 5cc. viridantem:
martialia , nigricantem , colorem ftercoribus inducimt. Ea-
dem aharum rerum conditio efl: , quarum ahaahum ipfis colo-
rem inferre potis eft. Inter medicos non convenir, qua^nam
efl^cientiae purgantium cauiTanaturahs fit. Nam, quidefami- Qiiopaaa
ha Gaieni funt, fenciunt purgantia agere ratione totius fubflan- p">^8antia
^^
agant
tia? qui Willifium', Difciphnaeprincipem iequuntur, ftatuunt
:

ea agere ratione ab iis concitatac fermentationis qui Bontckoe, :

fingunt quoddam fal caufticim qui Cranens hypothefin habent,

:

ponunt purgantia peregrinum corpori inferre astherem qui :

Mechanici audiunt, inmedium proferunt ftimulos, qui cana-

hum villos ad humorcmcontentumexcernendum veihcant.. Sed
ut mea mentis fenfa verbis exphcem, animadverti prius vehm,
nullam rem fimphcemut oleum,fal,&:c.purgandi a<5tumcorpo-
ri importare deinde plcraque purgantia non alkali , nec falis eni-
:

xi , fed acidi
, additionc debilitari. Ex quibus ha;c brevia,
qu« confc6laria funt f, duco. Quicquid alvi purgationem ef-
ficit efTe rem compofitam deinde huic inefl^e particulas alAali*
:

cas. ,Hx
ubi ab addito acido enerventur , in cauflli funt , us
celiqure, totumconftituentcs, particula:, ahum , ac prior erat
Zz 3 P<^ft-~
 358L1B.IV.CAP.I. DeMedicamentis&c.Art.II.
poficum acquirant: atque adeo alia rei virtus, emergat. Et
quoniam inter rerum principia maxime a^tuofafunt fal&oleumj
proindeputamus certam, quam determinare haud valemus, fa-
lis alkalici 6c olei , intimc invicem mixtorum , proportionem pur-

gantibus inefTe : & di6ta quo magis fincera, & quo melior eo-
rundem temperatura fuerit fa<5ta , eo hsec, quas inde produ6ta,
cfficaciora efle. Exempli gr.fucci,gummi,aut plantarumrefina,
iplis foliis, radicibus &c. efficacior cft. Quantum ad rei pur-
gantis acbionem attinet , videtur mihi ea hoc pa6to fieri. Sci-
corpufcula ejus acria, dum fibras ac glandulas ventriculi 6c
licet
intertinorum irritant, velvellicant , inferunt hismotum quen-
dam fpafticum-, quo durante glandularum fibrse vicillim £c con-
trahuntur &dilatantur ubi dilatat^ recentem humorem fufci-
:

piunt: ubi contra£tae, eundem exprimunt. Hic deincepscum

ezeteris excrementis, ob adau6tum etiam motum inteftinorum
perijialticum ^ ad anum propelluntur. Neque vero folae intefti-
norum glandul^e tam magnam humorum copiam fundunt , fed
fymbolum dant biHs paritcr &
fuccus pancrcaticus. Qiiippe
contra<5to alternatim duodeno non poteft , quin di6tus Gholido-
chus 8cpancreaticus,partesduodeno contigure, una convellan-
Mirapur- tur, atque ideo fuum quifque humorem exprimat. Incredibi-
^intium ef-
iicientia.
le cuipiam fine dubio videbitur , &
tamen faepe numero obfer-
vatum eft , quod fi unguento de arthanita , quod ex variis pur-
gantibus conficitur , inferiora abdominis inungantur , exoriri
alvi dejeftiones : deprehenderunt quorundam deHcatulorum
alii

alvum odore cujufpiam rei purgantis virofo fuifie citam: item

inftillato e purgantibus fa6to Hquore in venam incifam ventrem
fsepius fuifle du6tum ideminfanti, qui uberala6tantianutricis
:

laa:et , ufu perfsepe venire , fi utpote nutrix paulo poftquam

medicamentum purgans devoravit , infantem la6taverit. Ex
Aguntra- hifce di6tis apparet purgantis rei corpufcula integra illa^fave per
tione totius
fubftantia;, ianguinem vel per abdominis meatus cuticularespermeare, vel
ut vcteres
dixeiUAC
cum chylo ad mammas pervenire, actandem ininteftinisinfan-
tis ante di6to modo virtutem fuam edere non diftimili fane ra-
:

tione ut lepus marinus &

cantharides; ex quibus hce nufquamin
corpore, nifi in renibus inquevefica,aft ille in pulmonibus tan-
£um exulccrationem parit quorum eft^e^tum rationes merito mi-
:

hi
 Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c.Art.II. 3^9
hi videntur in numero abditarum caufTarum collocandaj. Cas- huJJio^Jum*
terum magna qua^ftio ell , num tanta humorum multitudo, muitido,
quantam ulu medicamenti alvus dejicit, antc m corpore extet dcjicit. .''

aut num illam medicamentum jam demum efficiat? Quod ad

me pertinet, arbitror, eos nec tali forma ncc tanta copia , qua
excernuntur, in corpore extitiflc. Conftat enim inter nos, ut
fupramemoravijpurgantiahumoremcrafTum attenuare cundem- :

que colore quodam inficere pofTe deinde parriculas purgantium

:

acres , dum eontinuo fibrillas vaforum ? excretioni dclHnato-

rum, ftimulant, ef^cere, ut Hquidum quoddam femperexpri-
matur damnum vero hujus refarciri a jugi fanguinis per arte-
:

riasad glandulas affluxu. Enimvero har ilhid liquidum a fan-

guine , omnis generis particuHs referto , colando quafi fccer-
nunt. Hinc quamdiu glandularum fibras a rebus acrioribus con-
velluntur , tamdiu , quando contrahuntur , Hquidum conten-
tum extrudunt e diverfo quando relaxantur, locus evacuatus
:

de novo a fanguine allabente adimpletur. Qiias alvum leniter

relaxant, a Graecis gKxoTrpor/xct dicunturj ex his,quce hocpof- Lenitive.
funt, aHa agunt inteflinorum glandulas ad humoris contentiex-
^^^^^ll^^l'^
cretionem leviter flimulando, ob particulasquodammodoacres,
quibus dotata funt aHaaguntinteftina lubrica ,vel flercora Hqui-
:

dioraefficiendo. AdiHudfaciuntmcl^uvae paflle^pruna, feruni

ladis, cryflaHum tartari, nitrum &c. ex oleribus atriplex, bH-
tum, fpinachia verum adhoc faciunt pinguia terreflriora ut o-
:

leum oHvarum, lini , amygdalarum, pinguedo animaHum re-

cens, butyrum infulfum recens 6cc.

ARTICULUS IH.
FLORFS, quaHs nam res ita a Chemicisvocetuf Lib. rr. Cap,
I V. Art. XVI indicavi.
. Ex plantis non conlht mihi aHam
rem ad in flores convertendam aptam efle praster benzoen. Gummi
hocce bifariam ex parte infloresmutatur,///^//;»^//^;?^ fciHcet 8c"
dertillatione. (i) SubHmatur benzoes,
arenxpermixta cru-
fi

cibulo immittatur, crucibido dehinc charta , coni inflar convo-

hita, fupcrponatur, ac crucibuUim dein aren-.c imponatur ei &
ignis fupponatur, donec afadulcisfumareincipiat, infiflendum
caH ignis gradui 5 quoad florcs cono chaitacco, finguHs horis
 ^r^oLlB.lV.CAP.LDEMEDICAMENTIS&C.ART.IIL
pevmutando, inhit-rere nulli videantur. Si dcbitum ignem ad-
hibueris erunt tibi flofculi more capillorum. candidi fplendeicen-
tifque coloris. (2.) Dedillationis beneficio fiunt flores, quum
benzoes. q. v. retort£e vitrcic cum ^equali portione arenas purie,
gummi ne redundet inhibentis , immittitur, eque arena, mo-
re folito , deflillatur, ficque primum prodibit oleum fpilTum
vel butyrum quod feorfim aflervandum eft, hoc
quoddam ,

fubfequitur, cum intenfiorem ignem retortas fubmife-

fcilicet
ris, oleum empyreumaticum duplcx, alterum leve, alterum gra-
ve hujus tamen majorem portionem
:
neutrum autem horum:

crebro a medicis ufurpatur. Sunt tamen, qui utrumque oleum

aut cum cinerc aut calce viva mifcent , &: de novo delliliant,
& tum demum eo utuntur ad fpirandi difficultatem. Di6lum
butyrum hoc modo in flores tranfvertitur, fcilicet aqua ferven-
te diflblutum , vel hquefadum potius, per chartam colatur, ubi
una cum aqua fervente butyrum chartam pertranfit,refl:ante in
eaoleo, nigredine cceteroquin flores imbuturo. Aqua^, ubi te-
puerit, innatabunt flores, qui fupra chartam bibulam efliinden-
di, inque aere ficcandi funt.
Vires^ ujus^ dojis.

Thoracisafl^edibus, utafl:hmati, orthopnoeas, coryzac &c.

praefidio funt. Solent plurimum aliis bechicis immifceri. Do-
iis agr. ij. ad 9iJ.

iE T I O L O G I A.

Eiquibus T)Eculiari benzoe donata efl: refina , quam conflatam opi-

fifconaeu!'^ X nor ex oleo 8c acido j eodem fere modo, ut ex oleo atqueaci-
do fulphur quoddam gignitur. Levior puriorque refinie hujus
pars adjuvante igne afllirgit, concrefcit in flores vel butyrum,
didis particulis refertumj quod deinde, cum &chartam per-
tranfiverit, a frigore in flofculos condenfaturj minores tamen,
quin 6c minore numero acquiruntur , fi di6lum butyrum quo-
TiorcsBen- dammodo impurum chartam permearit. Ut autem flores fincc-

ficandi?""' i"os indipifcaris, necefle efl confpurcatos denuoin aqua fervente

folvere, &: per chartam madefadam colarej fed, quum itatra-

dentur, nonnuUaeorum portio, tuflim fimiliter ac colophonium,
vcl
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c.Art.IV. 361
vel fal fuccini ciens, exhalare folet. adeo ad afpectum ve- Nec
nufti, neu adeo magni fiunt flores, quia iis, dum iterum dif-
folvuntur, aliquantulum olei permifcetur, quod pofthasc vix
fejun£i;u eft. Sic cavendum itidem eft, ne butyrum colatum
ad refrigerandum vafi porofo immittatur, florum fecus haud
modica ja6tura fieret. Ratione olei penetrantis , fanguinem
csetorofque humores rarefacientis, flores hujufmodi adverfus an-
helationem proficiunt. Conferantur cum his, quse Libr. 1 1 1
Se6t. 1 Cap. v. §. 3 de efiicientia fulphuris difputavi.
. .

ARTICULUS IV.

LAUDANUM parum, vel plane nihil, confedione ab ex-

licet
proprium tamen ei adfignare articulum vo-
traftis differati
lui. Nam dabit nobis tanquam anfas ad inquirendam 5c decla-
randam rationem omnimodam id conficiendi, 6c ad exponen-
dam vim, qua opium natura donatum eft. Mifiiim impr^fen-
tiarum faciam laudanum tam cacfareum, quam mercuriale j quia
hoc, fi alicubi ejus ufus eflet, fub regno minerali tradendum
eft: & illud, quoniam propemodum obfolefcit, ac necubi in
ufii eft. Complures quidem plantse funt , qu£e ftuporem
corpori inducunt, ut hyofcyamus, crocus 8cc. omnium tamen
ufitatifiimum hoc tempore eft papaver , & fuccus ejus a fole
.Opiicffi-
denfatus opium di6tus.nimium datur, cor-
Hocequidem, fi

pori foporem altum vel ftuporem inducit verum fi juftam :

dofin dederis , vim habet fudorem ciendi , acres humores mi-

tigandi , tenues fpilTandi , dolores leniendi , fomnum facien-
di. Quas cum opium pofiit , id medico mcdicinam morbo
,

facienti, utilifiimum, imo ad varii generis morbos levandos ne-

ceflarium efl^e , ? Quandoquidem vero opium
ecquis dubitat
cuilibet non convenit, nimis multum enim datum fpiritus vi-
tales fupprimit , 6c fufFocat > his de cauffis complures medici
plurifariam traftarunt opium,ut
non orbarent tali vi penitus,fi

mitigarent faltem, corrigerentve id ipfum. Multa multi ideo

tentamina fumpferunt, ut voti fui confortes fierent. Plures
quam fexcentas credo effe defcriptiones , quomodc opium tu-
tum in medicamentum , narcofin haud excitans , tranfverten-
Aaa dum
 ^6% LiB.IV. Cap.I. De Medicamentis &c. Art.IV.
dum fit : fuam quifque omnium tanquam optimam admiratus
eft. Felix herculc, ac ter quaterque beatus, qui divini hu]us,
ut vocant , medicamenti , ad quod velut ad facram anchoiram
confugiuntpluri.mi, particeps fit.
Laudartum II. Ut autcm opium vim narcotlcam fuam nonnihil exuat,
^'"^'
pki"'" torrendumid primoeft. Scilicet opium fruftillatim concifum me-
diocri calori exponitur, ufque friabile evaferit &: foetorem, cui
vim ilhus veneniferam non nuUi adfcribunt, perdiderit j dehinc
tale opium extra^ioni^ vel aqua cum
fale tartari mixta, vel fpi-
aho folvente, inftituend^e,
ritu vini, vel aceto deftillato, vel 6c
committitur. Nimirum foh^ens quodvis opio prxparato fuper-
funditur, quod pera6ta extra^lione^ caloris ope inftituta, effun-
ditur , poftha^c eidem opio nova ejufdem foh^entis poitio af-
funditur: quod totiens repetitur , quoufque fohTns haud am-
pHus velcolore, vel fapore opii imbuitur dehinc hquor co-
:

latur, &
decoquitur leniter ad fpiftitatem extradi. Verunta-
men, fi laudanum fpiritu vini conficiendum eflet, tum opor-
tet ab opio fpiritus feparari, deftillando hunc per cucurbitara:
quo prolefto , refiduum , ut jamjam dixi , decoquendum eft.
Spiritus,quem^ naftuses , poteft infei*vire extraSiioni tinclura: ano-
dynx , vel epithemati cuipiam dolores arthriticos mitigantij,
privatim vero , fi eidem vel camphora vel fpiritus C. C. 6cc.
addatur.
Rationes III. Complures medici ftatuerunt opio quiddam venenatum

meuemn-' 6c peftiferum inefTejhoc finon fuftolh penitus poftit,cmendari

di faltem oportere. Multi muha tentamnt , ut finem, quem fibi
propofuerunt, affequerentur. Qiii CroUii veftigiis infiftunt pu-
tantopiiun pofTe emendari fpeciebus diambra;, vel ahisquibuf-
vis aromaticis: "SiXnfermentationemc^uscvim. fucco cydoniorum
& faccharo inftituunt , ut Hellmontius , PViUifms : ahi opium
extrahendum cenfent acido : ahi alkaU adjuvante : alii extra-
6to ejus addunt fal quoddam volatile, vel 6c olea deftillata aro-
matica: ahi opii. p. uni, calcis vivse p. iij. admifcent, hifque
ad faturitatem fpiritum veneris adfundunt,deinceps aqua opium
difTolvunt^hquorem poftea decoquunt ad debitam fpiftitudinem.
In fumma nii Hnquunt inaufum. Qiiot capita tot fententiae.
Suam quifque opium emendandi rationem magnifacit, opina-
tur-
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c. Art.IV. s6^
turque cam aliorum rationem eflicacitate longe longcque ante-
ccllere.
IV. Licet opium per fe tuto dari poflit, ipfe ego enim ali- corrcitoru
quotics quartam circitcr grani ejus partem dcvoravi , humo- 'urf qui*^""-
res acrcs tuOim excitanres mitigandi cauflaj verum tamen per- natusopuin-
*""^^^'-
raro ita in ufu eft: fed, ut vim ejus ibporiferam, quam Gale-
ni fectatores exuperantix frigoris adfcripferunt , emendarent
ad mifcuerunt ei varia aromata & alia , quje vim calefiicicndi
habcnt, ut apparet ex fingulis veterum compofitionibus, in
quibus opium inell:. Et rcccntiores Laudanum aliquod modo
terreJs, modo aromaticis , mcdo 6c aliis , pro morbi natura,
id admifccnt. Dofis plerorumque laudanorum a grano femis ad
tria, vel quatuor: excepto laudano cydoniato , quod ratione
fucci cydoniorum & facchari , quibufcum confedum efl , 6c
quie plus minus dimidiam partem totius compoiiti conftituunt,
nonnunquam exhiberi poteft ad gr. viij. vel 9i?.
V. Fuerunt olim, imo etiam nunc multi funt, qui imbibe-
runt animo malam opionem de opio , ideoque id nimis afperc
traclarunt. Ipfe horum opinionibus acccdo, qui opium rite Contrava-
_

prxparatum pro ratione ac loco datum , habent pro optimo affeftu7^°"*

complurium morborum remcdio. Admirabilem mehercle ac "p^^"^.^?
^°
fingularem confecutum eft opium efficientiam naturalem. Sive nmm.^
enim aliquis fecum rc6ta via reputaverit, quod id aliis pernicio-
fum, ahis utiHftimum , ftt > fivc fecum confidcraverit tantillum
ejus frullulum tam magnam incredibiiemque in corpore huma-
no vim habere utrumlibet fane nos ad admirationem tradu-
:

cere pofie, nullus dubito. Multi quidem fuerunt, qui id fibi

negotii dcderunt , ut apertiflime , 6c planiffime efficacitatem
opii explicarentj inter alios eminent Willifius , Etmullerus,
Wcdelius, &
Thomfonius, viri &expcrientia 6c ingenio prae-
ftantifiimi: vcmm enim vero, utut didlorum rationes fuerint,
neminem mihi fuccenfurum puto, fi ego meam de virtute opii
opinionem quoque in medium protulcro. B. L. qui meam cum
di6torum fententiis comparavcrit, judicabit, quaenam vero pro-
xima fit.
VI. Opii 6c aliorum {fomniferorum efficientiam naturalem
indagaturo necefiTe eft non partes , in quas per Chemiam divi-
Aaa z dun-
 364L1B.IV.CAP.I. DeMedicamentis&c.Art.IV.
Ratione duntur, fcd integrum ex elementis concretum corpus cor ildei are.
totius fub-
fianti£ agit Nihil adrem facit, quod aliqui dicunt opium per fe deftillatum
opium fuggerere oleum quoddam&liquorem falc <^/^7j/;Vo refertum , er-
go quicquid efficacitatis opium habeat, id ipfum habere rarione
falis alkalici , aut olei. Nam neutrum horum , quamvis maxime
purificatum fuerit , eofdem effeclus , quos opium habet , fed
pariter utraque, quum utpote debita proportione mixta ac con-
junfta fuerint. Quid? quodvix, aut omninc non, qu^cdam
planta in rerum natura eft , de qua afleverare poiHimus ei fin-
cerum alkali inefle. Non inficias tamen iverim ex plantis aliam
alia fale alkalico ditiorem t^c-i utbetonicara, veronicam &c.
Verum tamen hoc neutiquam pururo , (cd ei infuper quaedam
pars acidi admixta eft, quce ratione paucitatis, cum plantce ta-
les deftillationi fubmittantur , partim oleo vel phlegmati fe aT-
fociavit, partim rcliduo ufque adeo adhEefir, ut pene ullo arti-
ficio ab eo fecerni poflit. Multa hujus generis exempla addu-
cere poffem, ni ea nos longius ab incepto traherent.
VII. Ut autem,quid ego de compofitione opii fentio, habea-
:nquatamen tis, ftatuo ccrtam olei fubtilioris quantitatem modico fali, ad
fai quoddam enixormfi naturam vergenti , conjunftam , auftorem aftorem-
oieum^^fubti- quc cfficacitatis opii efle. Nam fi opio fal quoddam alkalicim^
maxime
le,
mterleco-
^j
.
acidum .7r opium unius, aut
ineflet, oporteret
-/-jrir
mio corrumpi led falium polterius,
alterius falis ad-
n •
o
ergo OC
pulata, pri- ditioneenervari, :

mas tenent
prius. Opium enim quoquo modo vel aceto deftillato , vel
fpiritu vini, vel fale tartari 6cc. prarparatum feu mitigatum,
eafdem femper vires ,
quas antehac habuit , retinet , prarter-
quam quod majori in doii,quia vel plurimx aftiva: partes exha-
larunt, vel complures adventititc molem ejus auxerunt , dari
poteft. Non fervaret fuam vim illa:fam , fi alterutrum dido-
rum falium primas in cauilis ageret j quoniam alkaU^ acidum:
viciffimque acidum, aJkali^ immutat.
VIII. Antequam advirtutem opii declarandam meaccingam,
iit non nihil de ibmno, pro modulo meo diiTcram.
exigit ratio,
Somnusqui d Somnus, ut brevis fim, eft fpirituum animalium magna ex par-
fit; te fuppreffio , vel defe6lus. Dictos fpiritus affici , conftat ab
intermiffis corum muneris funftionibus , iis a medicis atque phi-
lofophis adfignatis. Non omnem , fed aliquantam eorundem
por-
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamkntis&'c.Art.IV. ^6^
portionem lupprimi, puto. Etenim fi toti, quanti quanti funt,
aut opprimerentur, aut fi prorfus deficerent, mori tali anima-
li, necefi^e efiet. Spiritus autem plurifariam afficiuntur, ut (i)
a re extranea fibi adjunfta pra^gravantur ac ponderofiores eva-
duntj (i) nervi, per quos ipfis pertranfeundum eft, poflunt a
materia quadam obthurari, quocirca eos pervadere nequeunt:
vel (3) a motu folito majori difperguntur , quare, pauciores
cum fpiritus adfunt, inhabiles funtad munia fua fuftinenda. Ad
quietem fpiritus vario modo
adiguntur, fcijicet, fi quis otiofus
in tenebris collocatur, ab externis fpiritus tunc non afiiciuntur,
ergo non adeo commoventur, fed tandem aliquando magna ex
parte quiefcere incipiunt. Idem judicium de cantu, fibilo aquas
fluentis &fimili re, fpiritus permulcente, &; fomnum inferen-
te, efto.
IX. Equidem quceritur primum in ea quasftione, quse eft de sintne ipi-
natura fpirituum animalium, fint ne fpiritus, nec ne fintPCom- anima-
J""*
plures enim fuerunt, qui eos efl^e negarunt, &
quamlibet cor- '

poris animaiis motionem fanguini per vafa fua agitato , par- &
tes quas permear, aut naturic convenienter, aut nimis aut mi-
nus, dilatanti vel prementi , tribuerunt. Verum tamen pleril-
que natur^E fpeculatoribus nullum dubium eft , quin fint fpiri-
tus , quos flatuunt animalium quorumvis motus , cujufque-
modifuerint, eflicere. Et licet concedamus illis, qui, fpiri-
tus animales efle corporis animalis motuum autores , fumpfe-
runti tamen perdiflicilis 6c perobfcura qua:fl:io eft: de natura di-
ftorum fpiritum , qu£e etiamnunc in controverfia &
contentio-
ne verfatur: dum alii eos de proprietate cum fpiritu vini, aHi &qmdfinti
cum fale volatili alkalico^ alii cum fpiritu nitri, alii autem cum
aqua tenuiflima , convenire opinione non folum , fed
, ad- &
veritatem fibi perfuaferunt. Quod ad me attinct, videtur mi-
hi opinio eorum, quifpiritus animales pro aqua tenuiflima ha-
bent, verifimilis 6c probabilis.
X. Perfpc6ta fomni 6c fpirituum animalium natura, fupereft
fomniferarum rerum ratio inveftiganda. Suos cuique corporis
partifolidas ncrvos, &
hos ipfos fpirituum animalium recepta-
culum efle, res nota atque apud plerofque medicos pervulgata
eft. Soporifera medicamenta mihi videntur agere aut in ner'-
Aaa 3 vos.
 566Lib.IV.Cap.I. De Medicamentis&c. Art.IV.
soporifera vos, eos aliquatenus obftruciido, quapropter fpiritus animales
adu;^° minori in numero illos permeare potlunt aut extemplo in
:

fpiricus animales fibiobviam venientes, quibuscumfe, fortaf-

lis ob particularum cujufdammodi conformitatem , conjungunt,

conciliantque iplis majorem molem, atque adeo majorem gra-

vitatem. Qui, dum ita permifle cum fomniferorum corpufcu-
lis implicantur, & pondere ingravefcunt , minus motui apti,

minufque habiles ideo ad anguitos nervorum meatus pervaden-

dum, evaferunt. Quomodocunque aliquis foporiferorum adlio-
nem animo comprehenderit, reseodem loco erit. Qiio magis
nunc fpiritus ejufcemodi particulis inquinati, feu aggravati, eo
minorem movendi potentiam {&(& habentj qua de caulTa cutn

tales in copia adfuerint , fpiritus tum haud raro penitus fuffo-

canturj &
tunc mors, ultima linea rerum, adeft. Verum fi
contra, ac dixi, fuerint, tum ad tempus, prout videlicet ma-
gis vel minus onerati, quiefcunt, quoad novse fpiritum copijE,
a fanguine in fubfidium mifik, eos ad extricandum fe juverint -,

vel , quoad peregrina; illa: , fpiritibus animalibus inimica; , par-

tes, adjuvante calore vitali, diffipat£e, atque e corpore fuerint
expulfe.
XI. Quamdiu nunc fpiritus fuo motu impediti, tamdiu ani-
mal veterno torpet, 6ca(Stiones qua:que fibi infcio in corpore
fiunt qua de caurfa nec dolorem nec quidquid aliud fentit ,
:

etiamfi vitam vivat. Sed quoniam quivis dolor triilis fenfatio

cfl , fenfus autem quifquis famulantibus fpiritibus animalibus
fit, qui, cum ad partem affectam majori copia afHuere foleant,
folent ei magnum , imo aliquando acerbiflimum dolorem , fa-
r cere. leitur ubi fpiritus fomniferorum corpufculis pra:2;ravati,
niferadoio- nou niodo ad tcmpus remittit dolor, led nnito iomno aliquan-
fcanr^^^' ^° univerfum dolorem, obfervamus, medicamentum alicui ex-
haufifTe. Quod non evenit, quia cauffa, qux dolorem a^gro
dabat, efl penitus fublata > fed, quoniam fpiritus perturbati 6c
efferati a fomno fopiuntur & ad ftatum naturalem rediguntur.
Doloreautem, qui eit a:gritudo crucians, mitigato, prudens
m.cdicus cauiiam deinceps remediis aptis amovebit, per que lo-
ca congrua e corpore educet. Neque vero opium 6cc. lenit
ranturajcompefcitque doloresjverum etiara dum fpuitus ab eo
tor-
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c.Art.IV. 3!<57

torpidiores fiiint, omes corporis motus iramoderatos ut vomi-

tum, fpafmum toUit ad tempus.
&:c. Ttem auxiliarem contra &fiftantaivi
immodicas dejediones ,
alvi &
quodlibetcumque fanguinis
&'^fJod"fbe't
profluvium , vim habet. H^c fiilit non folum, cuia fpiritus, fanguinis
qui maxime ad humorum excretionem faciunt, eff(Xtos efficitj P'^"^"^^^'"
•

fed quia in fomno exhalatio cuticukris, ut San6lorius obferva-

vit, major eft. Siquidem vero particular humidie maxime per
meatus cuticulares exhalant, apparet ex his vis opii profluvia
quseque fiilendi. Scilicet, diffipato ex parte per poros humi-
do, quod rehquum in corpore eli, cralTefcere, necefreeil:. Per
mihi mirum vifum ell opium tuflim ficcam, qu^ nihil emoli-
tur, fedare, quamprimum modo quifpiam tantulum ejus in orc
tenuerit, ac pollquam cum faliva fubadum, feniim fenfimque
devoraverit. Idem deprehendi in puerperis, quce fsevis capitis
doloribus confli£lebantur.
XII. Medicus opium, vel aHud foporiferum quoddam, icgroto Prsceptnm
daturus cautionem adhibeat, ut parce refliiclcque eo utatur, ^^°pio^-
li tuerit mcola plagce ieptentrionahs. In regionibus enim , do.
quas fol larga luce fua complet, tutior ejus ufus eft, quia, qui in
hujufmodi terrarum oris vitam degunt, volatiHori vel tenuiori
prxditi funt fanguine, &
quod confequens eft, copiam habent
fpirituum animalium, qui non tam cito, quam in contrariis lo-
cis, proni ad fufFocandum funt. Pofl h^ec medicus obfervitet
hominis temperamentum vires &
morbi naturam. Nam, qui
pituitofi aut melancholici dicuntur, iis parce, fi ufus fuerit,
opium dari oportetj fed quorum vires eflFoctas, aut quorum ani-
miis ficpe deficit, aut qui morbo chronico , a lentore craffi-
tieve humorum orto, laborant, iisfinunquam, faltem rariffi-
me minimaque in dofi, opium vel fimile fomniferum dandum
eft: quia facillime fpiritus animales luccumbere, & non raro
a:ger fomno fopitus diem obire fupremum folet. Eadem ra-
tio fomniculoforum efl , in quos quadrat illud poetx , Eccl.
II. f. 9^-

Fiigite hinc^ hic latet anguis in herba.

AR-
 568Lib.IV.CapJ. DeMedicamentis&c.Art.V.
ARTICULUSV.
MAGisTERiuM Refinaceum e plantis potillimum etiam
^_ nunc Casterum, *quamquam novum inven-
in ufu eft.

lumquidi- ^""^9 ^ ^^^ ^]^^ invcntor fpeciofas, imo incredibiles prope,

«itur. vires tribuit, hodie a Medicina exulat. Rationem hoc confi-
ciendidedi fupra fub titulo pr£ecipitationis,ubi inlimul&magi-
fterii refinacei mentionem feci, fed nimis breviterj ergo con-
fe6tionem ejus fufius exponam, necefl^e eft. Cape radicum gia-
lappa:, agarici, vel alius rei refinofae q. v. cui in frurtula con-
tufic, aut concifae fuperfunde fpiritum vini dephlegmatum ad trium
vel 4 digitorum tranfverforum altitudinem, ftent infufa per ali-
Ratio refi- quot dics no6lefque , tin6tum fpiritum efFunde , ac rem valide ex-
^s^^xtiaheii-
p^ii^e, cui de novo fpiritum vini afilinde , 6c eidem via; infifte,
«li. quam modo indicavi, donec fpiritus haud amplius uUo colore
inficiatur, a liquorc colato cucurbitas immiflb deftilla fpiritumj
refiduum fpiritu fuo orbatum aqux frigidse infunde , ficque e
veftigio tota refina aquie innatabit, quam lotam ficca, & ad
ufum futurum ferva.

ANIMADVERSIO.
forteam qusepiam refin^e pars cucurbitae adhaeferit, hanc
SIauferre potes, ei nonnihil fpiritus abftrafti afFuderis, in
fi

quo illa admodum

lubenter,calore adjuvante^diflolviturjhinc,
cum , in refinam fe quoque convertet.
frigidae infufa Si aquam,
in qua di£ta refina pr£ecipitata,evaporaveris extra6ti ad fpiflltu-
dinem,na6tus es medicamentum alvum fimiliter, ac ejus refina,
ciens. Hujus setiologiam dedi Libr. ii. Cap. ii. membr. iv.
§.f ubi de prsecipitatione
. fcripfi.

Vtres^ uftts^ dojis,

Serofos humores educit, 8c quicquid primis viis inhaeret. Re-
fince jalappaL; dofis eft a gr. v. ad x. fed agarici, quce pituitam
educcre dicitur,agr.x.ad 9j. fi quopiam oleofo terreftriori fubi-
gantur in pulverem: quin ctiam fi iis nonnihil falisaut^/^^//aut eni'
xi additum fuerit, minori in dofi tum refina quaelibet danda eft.
AR-
 LiB.1V.CapI.De MEDICAMENtlS&C.ART.VI. ^6^
ARTICULUS VI.
in plantis plLirifariam mutat faciem, acquoniam illisnon
SAL
ufque adeo, ac mineralibus, intricatum annexumquecxte-
ris principiis ell , ea de caufla ex illis facile interveniente igne
totidem fpecies, quotquot arsoftendit, proferri pofTunt. Ho-
rum conficiendi rationem figillatim dabo.
I. Methodus generalis conficiendi e plantis Sal
alkali fixum. •

Sume plantam mediocriter ficcam , ut abfinthium , carduum

benedi6tum &:c. crema hanc moderato igne in cineres albos,

quos decoque f q. aquiE fontaniE , ut fiat lixivium quoddam,
hoc colaj cineribus reliquis recentem aquam affunde , Sccoque
6c cola eam , ut antea, ficque repeteopus, quoufque aquam in-
fipidam offenderis. Lixivium colatum ad ficcitatem decoque,
ficcatum moderatoigne,ita tamen ut candefcat aliquantum,ure,
fic albefcet :quo fafto iterum hoc fal aqua difTolve , cola
& decoque ut ficcum evadat. Si necdum fal fatis albicave-
rit, quamquam id nihil faciat ad uberiorem ejus efficientiam
id ipium denuo urendum , aqua folvendum , 6c ad ficcitatem
coquendum eft.
Complurcs Chemici fuerunt multi 6c inepti inconfe6tionefa-
lium e cineribus plantarum. Perfuafifiimum enim habebant fal Judicium
eomagis fincerum Q.^t , quo magis idad foliditatcm £c perluci- rum^SSus
ditatem cryflalli fueritredaftum. Hujufmodi utefTet, cineres, adfpeciem
vel lixivium ad ficcitatem deco6tum adjeftione fulphuris ufTe- Sis!^"^^'
runt: aut lixivio aliquem ex fpiritibus acidis affuderunt. Sed,
quomodocunque rem perfecerint , ofcitantes hallucinati funtfa-
liahoc pa6to a naturali ftatu degenerare immutariqueinfalquod-
dam a Chemicis enixim appellatum quale minime eftaptumad
:

acidum aliquod, in corpore humano excedens , (nam hujus fi-

nis crgo a medicis plerumque datur) invertendum. Verum ta-
mcn liquis aliquod fal cryftallifatum expeterct, non neceflarium
eft fali aliquod acidum adjungcre :fiquidem falia pleraque e ci-
neribus fa6ta, fi leviter tantum in fine exhalare humorem five-
ris 5 fponte fua in loco frigido repofita, ex parte in cryftallos

Bbb con-«
 370 LiB. IV. Cap.I. De Medicamentis &:c. Art. VI.
concrefcunt majores autem ntque venuftioresacquimntur, fi
:

di6tum lixivium prima vice ad ficcitatem decoftum , crucibulo

immifTum, ignifatisvalido imponitur, donec fal liquefiat dc- :

hinc id ad refrigerandum fuper laminam cupri , vel in morta-

rium, efFundatur, poflmodum aquse f. q. difiblvatur , perque
chartam coletur, &
decoquatur tamdiu, quoad Hquori fruftu-
la falis fupernare confpexeris j in frigido ponatur tum Hquor,
Salquod- in quo deinceps cryflaUi falis fubfidebunt cujufmodi autem non :

vis, quod
in iapillos fincerum ^//^^// efl, fed fal mixtum. Verum, quod dixi , efl^e,
perlucidos deprehendes, fi cryfTallis acidum quoddam affuderis, quocum
concrevit,
non eft alka. vix, aut omnino non , efFervefcent cum ediverfo fal, quod :

/ifinccium. fimpliciter, & tam longasambages, confectum,maxime

citra
cum acido quovis effervefcere , & id invertere , foleat. Quae
cum ita fint, efficitur ex hisfali ignito adjundumeflequoddam
acidum atque id ipfum in materia ignis infuifl^e. Cxterum
',

non inficior in lixivio, Hquori fpifTo fimili deco6to, & poflea

frigefa6to,fubfiderecryflallosfaUs, qux aliquando praefeferunt
naturam alkali verum hie e liquore exemptse illico tabefcunt,
:

inque liquorem convertuntur finminus id ipfisufuveniat, in-

:

diciumhoceft, illas nonefl^e fincerum aJkali, quod compertum

habebis , fi eis acidum afFuderis non tantum enim ejus infor-
:

mant, quantum eadem falis , ad ficcitatem modo decodli,

alias
Salia alkA.
lia. inter le portio folet. Neque tamen falia , etiamfieadem rationeeplantis
iiilFefunr. confeda, uniufmodifunt, ut aliqui putarunt, fed non angufl;a
in quibufvis eftdifferentia. Nam aliud atque aliud magis fince-
rumalkali efl:, quodofFendes,fi cuilibetfeorfim acidum aliquod
affuderis , quod magis purum eft; , majorem acidi portionem
abforbebit.
Vires^ uftis ^ dojis

Datur plurimum ad infringendumacidum, adque lentumhu-

morem incidendumj quare non modo fudorem pellit, fed fub-
ducit infuper 6c alvum , ftimulando , irritandove inteftina ad ex-
cretionem retentorum. Medici id dant perfe,aut variisrebus
admifcent. Dofis a 9f5. ad 9ij.

2. Sal
LiB. IV. Cap.I.De Medicamentis 8cc. Art. VI. 371
2. Sal volatile plantarum.

Pleraque vegetabilia , qux fcilicet oleum empyretmaticum &

fixum , dant ctiam alkali
fal volatile. Nempe quum prius
computruerint, 6c deinceps per fe deftillentur : liquor deftilla-
tus, <Ci re^ifcatus , exhibet exiguam falis portionem, aliquan-
do &nullam , (i non omnesenchcirifes obfervaveris. Major ejus
nobiseritcopia ,{1 -^//(W/cujufdamplant£efixum,cumproprioo-
leo empyreymatico pultis inftar mixtum, peraliquot menfes vafi
claufo ad digerendum imponiturj quo pera6lo deftillatio ex ig-
ne aperto inrtituatur, prodibit tunc fatis notabilis alkali fixi pars
ab oleo volatilis fa<5ta , quce fejungenda ell 6c purificanda, ut
deinceps de falibus , quce ex animalibus eliciuntur , fcribam.
Sic planta: cujufvis fuligo fuppeditatChemico fal volatile, fi ut-
pote ea, per fe ex igne aperto , cujus fupra fub deftillatione
mentionem feci . deftillata fuerit. Sedquiacompluresopinan-
tur nullum inter difcrimen efie, ea de caufla plu-
falia volatilia
rimi hac admodum tcediofa operatione abhorrent , ac putant e-
jufdem efficacitatisremediummorbi feminoreopera,minoreque
fumptuex faleammoniaco , ScCornuCervi&c.acquirere pofle.
Quas mea de his fenfa fint, ha^^cin poflerum fub regno animali,
ubi & eorum vires indicabo, fufiusacuberiuscxprimam. DecEe-
tero non habebimus necefle femper curare , ut planta quselibet,
e qua fal volatile educere cupimus , prius putrefcat. Nam e Smepr.ne-

quibufdam poffumus citra putredinem. Sic Sfone^p^iJtVft

plantis id elicere
memini me quondam caules nicotianse exiccatse exigne aperto, evariis pian-
ut Chemici loquuntur, deftillafle, 6c fal volatile ficcum in co- dam voiatiic
pia tum ad excipuli latera adhaefifle. Qui femen finapi, vel e- ^*^""*
rucze , vel nafturtii , traftarunt , idem accidifl~e memoriie prodi-
derunt.

3. Sa\ ej/entiale phntarumi quod nonnuUi

Tarcarum appellant.
Quo pado id conficiendum tradidi Lib. z. Seft. i. Cap. iv.
§. ikfynopf pharm.noftnE,membro,ubidefaleegi. Sed,
quoniam in tartari mentionem incidi , non ab re fore putavi , fi
in hoc loco quasdam de tartai*o in medium protulerim. Mihi
JBbb 2 vete-
 ^/aLlB.iy.CAP.I.DE Medicamentis&c.Art.VL
veterum fcripta pervolventi nondum innotuit quomodo cruftie,
qur€ in vino concrefcunt, ds. intrinrecusvaiiridhn^vcfcunt, ave-
teribus proprio vocabulo nominatse fuerint. Equi Jeiii Diofco-
rides Lib. v. Cap. xc. &
Oribafius Collc6c. Lib. xi 1 1 Lit. T. .

& iEgineta Libr. vii. Lit.T. mentionemfaciuntTf^y^f^quod

verbaminterpreteslatine reddiderunt f^ecem vini 5 ied per hoc
vocabulum veteres non mihi videntur (ignificanc eandem rem,
quam recentiores tartarum vel lapidem vini vocarur-t; fcd po-
tius iflam materiam crafTam ac turbidam, quce in funuis fubfe-
derit. Hanc ficcatam igne cremarunt donec albida ellet , gu- &
ftatu linguam ureret. Multa multi quidem de tartaro fcripfe-
runt verum nevolumen noftrum , in quo ea, qux tironesChe-
misefcitu necefTariafunt ,pertra61:aredecrevi, mancum quodam-
modo ac imperfedum fit , e re effe, arbitratus, ut tartari in
Tartarus hoc membro mentionem facerem. Nam de proprietate ipfi
Cxquibus
clementis convenitcumfalibus, qure fiChemicis ejentialia vocantur, qu£e-
coneievit. que compofita funt ex alkalicis , acidis , aqueis, oleofis CJc ter-
reis particulis. Inter principia autem ,
quae tartarum confli-
tuunt, primas tenet acidum. Hoc non modo percipitur fapo-
re, fed & effeftu , quem videmus , fi tartarus crudus cum lale
alkali interveniente aqua fervida mixtus fuerit ; effervefcunt e-
nim maxime. Sed ad propofitum.

I. Tartari purificatio , unde Cremor & cryflalli,

T artarum pulveratum cum magna aqua: copia cacaboimmif-

fum fubditis ignibus fac effcrvefcere , ferventem aquam,
in qua nonnulla tartari portio tabefeet, perpannum cola: refi-
duum rartarum de novo cum aqua coque, hinc percola, &re-
pete laborem , donec aquam infipidam guflaveris. Frigefaftse
DifFerentia aquiE fupcmat cruflula quccdam, quam veteres nomine cremo-

«emVJe & Hs feorfim afTervarunt exiflimarimt enim eflicaciores tartari

:

«yftaiiotar-
taiu
partes ad fuperficiem aqua; deferri , & virtute inferiorem effe
cruflam, lapillorum more concretam , qux
ad latera vafis adh^-
ret, quxque, cum in fruftula diffracta cryflalium tartari audit.
Sed eos in falfa opinione &
errore verfatos, non opus ell: utfu-
fe oflendam. Siquidem is, qui obfervavit plerifque rebus, qu^e
dum in cryflallos ridiguntur > cruflulam quandam fupernare,
ean-
Lib.IV.Cap.I.De Medicamentis&c.Art. VI. 373
eandemque cflicienri:i nihil ab eo , qiiod aut iii fundo rubfedit,
aut interlus vafi adhxfit, differre, facile errorem , quo diice-
batur, deponct.
N. I. Opus fupervacaneum eft, &:ufumnonhabct, quitar-
tarum crudum in perfpicua cruflula concretum, quale in taber-
nis viilgo venale habetur, purificare moliuntur.
N. z. CrafTamen, quod in fundo fubfidet, &id, quod a-
qua liquefieri nefcit, ficcetur, &
igni cremetur, ex quodein-
ceps, ut mos obtinet, fal eliciatur.

Vires, dojis.

Tartarus fincerus vim habet lcntam in primis viis materiam

incidendi. Laudatifiimum eft contra vifcerum quorumlibetob-
llruftiones. In pulverem tritus a ^jg. ad 3J. in vino vel cervi»
lia, bibitur.

2. Tartari uftio, iinde fal fixum.

Cape quas ollae terreae immitte,

tartari crudi libras aliquot,
6c igne tamdiu ure, donec tartarum non amplius fumare
confpexeris. Ex hoc eodem modo eliciturfal, ut paulo ante
de confeftione alkali fixi e plantis fcripfi. Sunt qui tartarum
chartiE involutum igni ad cremandum injiciunt fed hacviafit
:

falis magna ja£bura. Alii tartari &

nitri pulverati sequasportio-
nes capiunt , Scprunaadmota accendunt, quod relinquitur pro
fale tartari habent , aut, ut puriusreddatur, id ipfum aqua fol-
vunt , percolant , 6c ad ficcitatem lixivium decoquunt. Ve-
rum hujufmodi fal,nonadeofincerum alkaltG&iy quamid,quod
e tartaro folo paratur. Sal tartari per quicquam temporis in va- oieumtar-
fe plano aeri expofitum humido tabefcit , &
in liquorem fpif- uqu^um.^
fum ponderofum ac pinguem ta6tu convcrtitur , qui in officims
oleum tartari per deliquium audit.

Vlres^ Mjiis,
Confert plurimum humoribus craflis attenuandis febres in- :

termittentes folvit. Dofis a 9f$.ad 5I?. Liquor ejus fanat illi-

tu ferpiginem, exulcerationes cutis. Magnum ufura habet fil
in Chemicis operationibus, ut idappai'etexiis, quje ditta funt,
^ qu£E dicenda reilant.
Bbb 3 ^ Tar-
 f74LiB.lV. Cap.I.DeMedicamentis&c.Art.VL
3. Tartari deftillatio , unde Ipiritus & oleum.
Impleatur retortaad medietatem tartaro crudo, deflilletur &
ex igne aperto ut mos eft. Ab initioparvum ignera fubdcs,
in fineautem majorem ut retorta candefiat > cui operi tantifper
inh^ereas,donec nullumfumum in excipulum prodire videris.
Tiaeccptum
«e tartaro
N. Excipulum fatis capax fit,
^ o^ r
eius commifTurae luto mi- &
«us accurateocexquilite muniantur efterati enim m mitio, u-
cr
• •

4eftiiUndo. :

bi Tartarus incaluerit vapores progrediuntur , qui fra£buram

,

vitri minantur quibus propulfis commifiurae diligenter luto a-

:

pto muniantur. Pera£ta deftillatione fpiritus ab oleofecernatur.

E refiduo quod in retorta eft, elicitur fal , ut fupra docui.
,,

Spiritus per chartam colatus in ufu eft. Aliqui eum de novo

deftillant, utlimpidus evadat, fed iterata deftillatione debilita-
tur, quia particulce oleofse 6c acidse, qu^ anteaipfi inerant,in
fundo vafis maxima ex parte relinquuntur. Equidem fpiritus
hicceguftui nonacidus, fed amarusquadantenus, eftj acidum
tamen aliquod ipfi adjun6tum efie apparet ex eo, quodfiliquor
alkalicus ipfi admifceatur , quod tum utrique turbidi evadant.
Oleum , fi cum cineribus vel calce viva de novo deftilletur,
graveolentiam cxuit.
Vires^ dojis.

Spititus gt. XX. ad xl. fi cum vino vel alia potione bibitur,
urinam & fudorem pellit. Olei guttas quinque dantur contra
colicam , vulv£e ftrangulationes , fpafmum. Illitum per fe,
vel cum unguento ,
prodeft tumoribus induratis, gangliis6cc.

4. Deftillatio fiEcum vini.

exahcnocum
B ifariam fseces deftillantur
capitello inftrudto , prodire tum
folet primum vapor aliquis una cum fpiritu ardente
operatio
oleo
, fi liquidaefuerint,
inftituitur
&
ejfentiak. Vapor , quem Helmontius vocribulo Barbaro Gas
appellat , adeo impetuofus eft , ut vix , aut omnino non , in
excipulo cuftodiri pofiit. Oleum etiam admodum fubtile eft,
olcumvi- Sc vulgo oleum vini dicitur. Spiritum & oleum tandem infe-
»'• quitur liquor aqueus , quem Chemici phlegma vocant. Sed hunc,
quoniam nullum ufum in medicina habet , non magni facimus.
Igi-
LIb.IV.Cap.I.DeMedicamentis&c.Ailt.VI. 37^
Igitur ,
poftquam id , quod jn ahcno reftat , frigefa6him eft,
hoc ex aheno hauriri oportct, & modcrato calore exiccari, &
retortas immilTum ex igne aperto , ut moris eft Chemicorum,
deftillari, ficque adepturi fumus oleum aduftionemredolens, 6c
fpiritum , &fal volatile ad latera excipuli adhaerens. Ex eo,
quod pera6ta operatione in retorta relinquitur , cum aqua fer-
vente elicitur fal alkali fixum. Habentur etiam faeces vini fo-
lidae inftar maflas panis, quse di6tomodo perfedeftillaripoftunt,
fed fpiritus &oleum , quoniam hae etiamnunc oleo eflentiali &
fpiritu ardente pr^dit^e funt, primo loco diftis multo effiGacio-
ra funt.

5. Sal volatile Tartari.

Helmontius, poftquam Cap. xvi.$. if.de febr. magnifice

hcec de alkahefi fcripferit ^icunque ergo medendo chari-
:

tatem proximi cordi hahetis^ difcite dijfohens aliquod^ quodjit ho'

mogeneum , immutahile dijffolvens fua ohjeEla in materiam primam
liquidam ^ {§ na6lus eritis intimas rerum effentias ^ harum dotes
poteritis infpicere 5 8c itafcriptionem continuarit : ^odfiautem ad
ifiud ignis arcanum non pertingatis , difcite faltem
, falem tartari
reddere volatilem , ut hujus medio^ vefiras dijfolutiones perficiatis ^
mirum, quantum Chcmicis quibufdam , dida fadaque ejus ve-
hcmenter admirantibus , negotium faccflivit. De confe6tione
enim alkahefi ^ cu]\is ftipraLib. i i.Cap. iv.§.2.mentioncmfeci,
plurimi defperarunt. Igitur , ut hujufmodi fal tartari , quod
vice Jlkahefiici liquoris venit acquirerent , omnem lapidem
,

movcrunt , ut redderent. Alii fal tartari cum

fal tartari volatile

oleo tartari empyreumatico mixtum per aHquot mcnfes moderato

calori expofuerunt , &
pofthsec ea ex igne aperto deftillarunt.
Alii fali tartari incopia aquse fcrvidae folutoadjccerunttartarum
crudum ,
quoad non eff^erbuerint amplius, hinc ad ficcitatem
decoquerunt, materiam ficcatam e rctortacx igne apertodeftil-
larunt. Ahi tartarum crudum diu diuque aeri humido expofue-
runt , donec mucefcat quadantenus, quem dcindc deftillarunt.
Alii aliter falis taitari fixi in volatilcm converfionis fatagcrunt. Ve-
rum quomodocunque falem tartari tra6tarunt, crat ipfis quidem
quaedam falis volatilis copia fed magno cum fui animi dolore
-,

de-
 37<^Lib-IV.Cap.I.DeMedicamentis&c.Art.VI.
deprehenderunt tantam virtutem , quantam Helmontius id ha-
bere fcripfit , ei deefle.

6. Balfamus Samech Paracelfi.

Iflud balfami genus, quod Cap. ccxliv. Colle6t. Chemic.
Leyd. Paracelfi efle traditur, a plurimis hodie tartarus fo-
hihilis , vel tartarus tartarifatus vocatur. Hoc ita brevi confi-
ci potell. ^L. Salis tartari §ij. ,
quibus in aqua: fervidae tbij.
difTolutis per vices injiciatur tantum cryftallorum tartari pulve-
ratorum ,
quoad nonampliusefferbuerint & quamvisnimium:

cryftalli tartari adjeceris, nihili ad mcdicamenti confeftionem

hoc interefl : nam pulvis cryftallorum tartari, qui nimius ell,
indiffolubiHs in fundo lebetis fubfidebit. Qiio confpe6bo liquor
per chartam coletur , qui deinceps ad ficcitatem decoquatur.
ifichtirijis. In fine tamen cauto cft opus, ne materia comburatur. Ergo,
ubi materia incipit fpiflefcere, moderatum ignem adhibe, &
continuo fpathas materiam agita, donec ficcata fuerit. Si in-
tenfiorem jufto ignem in fine adhibueris non modo materia ni-
gricabit , (cd , expulfo ab igne tartari cryftallorum acido , ha-
bebis rurfus fal quoddam alkalinum. Quod autem , ut tartarus
folubilis fiat , de novo aqua folvendum, &
pulverecryllalUtar-
tari invertendum, ut jamjam indicavi. Nec cryftalH, nectar-
tarus crudus pulveratus, debite cum fale ^//^^//Vo conjungitur,
pr^terquam quod aqua fit fervida. In caufia eft oleum , quod
ipfi permixtum eft: hoc a calore extricatur, hinc acidum 8co-
leum cum alkaU conjungere polTunt, convertique in uniufmodi
Baifamum compofitum. Balfamum ^'^«/('r/^ Paracelfi, de quo Hehnontius
SamecHe^-
enontii dirrert r
^^Qgymn.
oj Mct. §. 27.
•>'
/
&
traaiatu Scab. &Ulc. Schol. §. i6. men-
o .- • •
ctj:
• •
o 'i-
aBaifamo tioHcmfacit, fit c falc tartan cc ipn-itu vini ;Ta/;7^^/<?. bcilicet a
SnmechPar^-
^-^j^ t-Qties fpiritus vini deftiUetur, quoufqueidcontraxerit fiipo-

rem, nonaufterum, ut Helmontius vult, fedfubdulcem. Ne-

que tamen hoc iftudBaliamcum^'^;;'/^^/-? eft, quod ad perfananda
ulccra Hiveterata Paracelfus Chirurg. magn. tr. 1 1 1. Cap. iv. 8c
Chirurg.parv.Cap. iv.fummislaudibusad ccelum extulit. Mihi^
Balfami non Sa-mech , fed tartari , mentionem fieri,
citatis locis
objicicntijrefpondeo Samachum idcm efte, quodtartarus. Con-
iicitur hoc ex fragm. medic. de tarc ubi fcribit Samachi. i. e.
tar-
 LiB.IV. Cap.I.DeMedicamentis 8cc. Art.VI. 377
tartari : fynonyma ergo vocabula funt. Conficimr hoc pa(!^o
]^. nitri ^xij., arfenici 3J. calcis vivse ^iij. tartari crudi gix. samllhT^^
pulvcrata pcr vices catino candenti immittantur, urantur, do- racei/i.

nec non amplias fumarint, hinc materia rcfrigeraca cum aqua

fervente diflblvatur, &
per chartam liquor coletur, qui adfic-
citatem poilea decoqaatur. Materia: liccx admifceatur a:qua-
bilis nitri portio, &
inftituatur uftio ut antea. Saii refrigerato
olLx lapidcre immiflb affundatur acetum dellillatum , donec e-
buUitio ceflaverit , hinc ad ficcitatem decoquatur. Huic de-
nuo paululum aceti aflPundatur, quod fi ebulHtionem confpexe-
ris, plus aceti ei affundendum efb. Tandem coquantur ad lic-
citatem, ficque fal erit iliporis fubdulcis infl:ar terr^e foliatse tar-

tari. Hoc aeri humido aliquot dies expofitum fponte tabefcit,

& convertitur in liquorem, qui ell: ipfe balfamus tartari vel Sa-
machi Paracelli.
Vtres.
Helmontius 6c Paracelilis fuo quifque balfamo tribuit vim ca-
coethes quodvis fanandi fi ulceris exteriora eo ilHniantur.
: II-
lud, quod aHastartaius folubiHs dicitur, valet contra Hthiafi[n,
citat urinam, adeoque etiam hydropicis utile efl:. Medicamen-
tis, qux; alvum dejiciimt, additum, efficitut hxc citiusacmi-
nori moleftia, quam fecus, agant. Dofis a d&. ad ^f?.

7. Terra foliara tartari vel eflentiale vini Zwelfert.

Altercabantur quondam inter fe mulierum ritu Tackenius 5c
Zwelferus de inventionehujusmedicamenti. Sui quifquc
confiHi id excogitatum eife gloriabatur. Sed uterque aut dilfi-
mulavit , aut ignoravit jamdudum id a MuUero mirac. Chemic.
Libr. III. Cap. i v. §. 4. defcriptum fuifle. Quid ? quod balfa-
mum tartari, quem ^iercetanus Pharmac. Cap. ix. arcanum &
tartari, quod Lihavius Apocalypf p. i Cap. vi 1 1 tradit, fint
. .

idem (dempta hujus in fine in oleum dcflillatione) quod ter-

ram foHa";.m rccentiores appellarunt. Hxc in brevi & expedi-
te ita conficitur. Capc falis tartari v.g. |ij. quibus fcutulse flan-
neae fatis capaci affunde acetumdeflillatum, quoadnonamplius
ebulliant, decoque donec fpiflefcant : affundedenuoacetumde-
ilillatumj experiundi ergo, numne fal fatis ab acido faturatum
Ccc fue-
 57SL1B.III. Cap.I.DeMedicamentis&c. Art.VI.
fuerit quod fi fic fe habeat, rurfus coquanturad ficciratem;
,
fed in fineobferves velim, ut moderatum ignem adhibeas, 6c
quamprimum materia inceperit craffefcere , ut vas ab igne fe-
moveas , vas alioqui funderetur. Materiam ficcam fpiritu vini
reSlificato diflblve. Sal enim totum , fi debite ab acido infor-
matum, fpiritu vini tabefcit, hinc per chartam cola, rurfus &
in eodem ut ficcum evadat.
vafe purgato coque , Qijod fi id
catino immiffum igni moderato impofueris , Hquefcet tum in-
ftarcerae , effunde , &
habebis maffam, talcum quodammodo refe-
rentum inaere, quamvisfereno,ex faciliinUquorem diffluentem.
:

Traecepta Si in cucurbita operationeminflitueris, multumtemporisin-

li/Sl""' fumes, antequam ad finem perveneris. Si vafe terreo ad hujus
Vxc^^^i^^'
confcftionem ufus fucris, damnum nonexiguumfaHs, quodin
iidendi." poros vafis irrepit , facies: fi vafe lapidofo j metuendatum ejus
fradura efl , quippe abafto humido cum fragore difi^Htplerum-
que: fi cupreo vel ferreo vafe , fal aliquantam ejus partem exe-
det, atque adeo minusfincerum erit , &
aptum ad confectio-
nem tintlur^ feu auri feu argenti. Si acetum vini ordinarium
fah affuderis , ut aliqui afiblent , emerget quidem eadem terra

foliata, fed propter fieces vel oleum aceti ipfi permixtum nigri-
cans ,
qux &
colore fpiritum vini inficit.
codem Si difbam
terram igne cremaveris, ut oleum abigatur, aufugit etiam ma-
xima ex parte acidum, reliclo fale plus minus in aikaliconmnd,^
turam vergente.
Vires^ ufus^ dojis.

Praeterutilitates opportunitatefque, quas in confeftione va-

riarum rerum in Chemia habet , cfficaciflimeiubvenit iis, quo-
rum vifcera obflru<51:a funt , atque ideo aliquo morbo diuturno
laborant. Dofis a gt. x. ad xxx. Nam fub forma fblida vix,
aut omnino non , quia, ut paulo ante dixi , hquefcit , dari potefl.

8. Liquor tartari, in his oris tindlura tartari

tarcarifata vulgo di£lus.
Recipe tarrari crudi & nitrifingulorum Uncias quatuor, pul-
,

vercntur , ac pruna admota in mortario , vel alio vafe,

accendantur , deflagrant enim fimihter ac pulvis torracntarius.
Sah'j
Lib.IV.Cap.I. DeMedicamentis&c.Art.VI. 379
Sali , lebeti capaci immifTo , fuperfundatiir aqua: fontanse li-

bra una, ilipra ignem bullienti per vices infperganturtartariru-

bri optimi pulverati §vj., &
exorictur ingens rerum ebullitio,
qua pera6ta liquor per chartam coletur. Si tantum tartaricru- DiffercmU
di infperferis , quoufqueefferbuerint, erit tibi liquor, qui eof- rf/proutei
dem cffe(5lus babet , qiios antediftus tartarus folubilis utro- autmagis
:

rumque cnim eadem confe6tionis ratio eil. Sin minus v. g-Jiv. ?a«^ic?udi
tartari crudi fali in aqua foluto adjeceris, habebis liquorem de adjeceris.
proprietate magis, quam primo loco di6tus, cum alkali aliquo
convenientem. Ergo igitur differentia , quse in quorundam
confefto liquore cit, polita ell in pondere vario tartari crudi
fali adjungendi.

Vires^ dojis.

Eandem vim habct , quam paulo

ante dictus tartai"us folubi*
]is. Bibitur in vino vel cervifia a gt. x. ad xxv.

p. Tin£tura tartari.

Sali tartari v. g. ^vj. per aliquot horas in igne intenfo h'quatur

quoad colorem viridantem, vel fpadicem, faporem acu- &
tiilimum contraxerit , in mortarium ad refrigerandum effufo,
pulverato, &
cucurbitse immifTo permifceantur fpiritus tartari
drachmx duac ,
poft eis fuperfundatur alkohol vini
, ut fal digi-
tos duos tranfveribs excedat hinc cucurbita cum fuperpofito
:

capitello areni^, i. e. fornaci, cui vas arena impletum, impo-

natur , 6c interveniente igne leniter aliquot horas coquantur,
fpiritus deftiUatus materiae refrigeratie fuperfundatur. Poftea
liquor coletur, &
pro futuro medici ufu alTervetur. Aliquiaf-
fundunt alkohol vini folum j fed efticaciorem multo deprehen-
ditindturam, quas additione fpiritus tartari confe6ta erat. In o^titUgU,
hac operatione fah"s tartari corpufcula ab igne intenfo jugiter
mota atteruntur, acutioraque rcdduntur j quin etiam fe iisafTo-
ciant exhalationes ignis acidas , qu^e deinde id ipfum fal figurant,
ut deinde aliquanta ejus portio intra poros alkohol fufcipipoflit.
Acidum autem aliquod ex igne ad fal accefTifTe, apparet ex eo,
quod , fi fal di6to modo uftum aqua folvatur , coletur, &, uc
mos infahbus rr)y?^///2;^«r//Vobtineta decoquatur, plurimumfa-
lis enm in lixivio frigido concrefcat. Cujufmodi fal qualitatem
Gcc z hanc
 sSoLib.IV.Cap.I.DeMedicamentis&c. Art.VL
hanc igni acceptam referat, necefTe eft. Enimvero tantumfa-
lis muriatici ante uftionem fali tartari riteconfc6to infuifTe, vix

quifpiam mihi deraonftrabit.

Vires ^ dojis.

Vim habet craftbs tenacefquecorporis humores incidendi at-

tenuandique, &, quicquid ipfts adverfarium erat, perurinase
corpore expellendi. Datur a gt. xi i ad xxx. .

Quandoquidem aliquoties mentio eft fa6ta rerum , qu^e uri-

nam cient , cum venia B. L. Ubet paululum de confedione rc"
rum chemicarum digredi , &
declarare pro meo modulo dicla-
cuiusfinis rum agendi modum. Lotium videtur natura conftitutum ad e-
dumVau-- ducendum e corpore fal , aquam &c. qure non apta funt ad nu-
pore fediica- tricatum corporis , aut qu£e impediunt, quo minus fanguis C£e-
*"*
terique humores naturce congruenter fint. Perinfenfilemequi-
dem per meatus cuticulares exhalationem permagna in dies hu-
midi copia , ut San6torius obfervavit, e corpore expellitur}
quin etiam id ipfum humidum, quod fupervacuum in corpore
eft-, poteft per fudationem diminui verum neutro modo poteft
:

tanta falis feu muriatici, feu alkali volatilis 6c terra; , 6c olei

craftioris abvehi , quanta mejendo aftbler. Dux conditionesre-
secretionis quiruntur ,' ut urinas fecretio fiat , quarum akera pofita eft in
\*rinx leqiu-
lita.
j ,
.
n • •
V
i •

debita renumconftitutione, alterain ianguinis tcmperic li re-

•
r • •

num canaliculi aut jufto anguftioresfaerint,obthurati,aut urina

a fanguine in iis fecerni nequit fi fanguis lentus vel craffusfue-
:

rit, is per renum t.ubulos colari non poteft. Igitur fi hocvitium.

•Div.ritxca.
fuei-ij- ' (jjjri ea convenit, quic fanguinis particulas tenaces inci-
quonam .
i-j-
aiodoagams dant , aut languinem hquidiorem emciant
°n-- n illud, maxime
:
rnj
conducmit pinguia oleofaque terreftriora, quce vim habent fi-
bras venarum arteriarumque emolliendi, atque lubricandi, in-
de habiles redduntur ad convenienter dilatandum fe. Sanguinis
lentorem, quem oriri, puto, a fale ^/^W/ cumoleofisparticuhs
nimis permifto, tollunt in primis acidamodcratefumpta, quie,
cum alkaU quadantenus invertunt , in caufta funt, ut ferum fui
)uris fiat, atque ideo in renibus afanguine fecernipofiit. Crafij-
tiem ejus, quam ortum trahere, exiftimo, ab acido oleo 6c &
Cerra primas tenentibus, auferunt faUa alkalia tum fixatumvola-
tir
 LlB.IV.CAP.I.DEMEDlCAMENtlS&C. ArT.VI.JSI
tilia, qu£e acidum deftruunt : quod fi infuper ceger multum li-

quoris aquofi tenuis potaverit , necefTe eft fanguinem liquidio-

rem atque adeo ad percolandum in rcnibus aptum , reddi.
,

Olea quoniam acidum enervant, 6c fanguini ocyo-

ejfentiaUa
^

rem motum inferunt , in hoc cafu etiam ex ufu funt. San-

guine enim fa.'pius 6c vi qiiafi ad renespropulfononpotefi:,quin
nunquam non qucedam feri portio cx eorum arteriolis exprima-

tur. vermes majales 6cc. infecta, quse fale volatile

Cantharides ,

alkalico & oleofubtiliori pra:ditafunt , ideo agunt , ut jamjam

dixi. Salia muriatica urinam movent, quoniam folidx eorum
moleculae acuminatx tenacium particularum cohrerentiam , eas
utpote incidendo , fuflollunt. Fuerunt quidem aliqui de medicis,
qui , ut rationes fecretionis lotii a fanguine proferrent, com-
menti funt attraftionem , alii fermentandi , alii pra^cipitandij
aftum, quo ferum fanguinisita in renibusdifponiprsepararique,
ut deincepsfecretionifit aptum: verumquoniam ea, quampau-
lo ante retuli , mihi maxime probabilis vifa efl: , hanc tamdiu
fervabo, donec ab aliquo , fpeciofas plures , quam ego attuli,
caufias habente , erroris convincar.
Reliqua , quse ex tartaro conficuntur morborum remedia,
ut tartarus vitriolatus , tartarus emeticus &c. retuli fupra in a-
liis locis , quae ex indice huic volumini fubjun6to facile invenies.

C^eterum potefl e plantis , qua: per deftillationem fpiritum sai muiia«

acidum exhibent , cum fuomet fale e cinerifeus edu6to, confi- ^^'^^^^
ci fal quoddam enixum. Nempe fali affunditur fpiritus acidus
ad faturitatem , hinc colantur , &
decoquuntur ad ficcitatem,
aut, utmosefl, in cryflalla rediguntur. Verumifiudfalisge-
nus perrai'o in ufu efl.

C A P U T II.

jD^ medicamentis liquidis^ qu£ e ^lantis latro Chemi"

cits conficit.

PErtraftatis & perfpe^lis medicamentis folidis,. quse e pfantis

Chcmici conficerc folent, fcriptionis noflra; ordo poflulat,
ut nunc ea, quit aut liquida aut liquidam formam praL- fe fe-
runt, indicem. Horum ctiam generaiem conficiendi metho-
Ccc ^ dura.
 381 Lib.1V.Cap.il De Mkdicam. &c. Art.L & IL
dumdabo, quainteilc6la, perfacile quifquis omnesjqui fub ea-
dem clalle habentur, labores exantlabic.
ARTICULUS I.

CETUM. Hujus, quo modo gignatur ac quae ex eo confi-

A' cienda fint, aliqua libr. 1 1 . cap. iv. §. i .

omnium optimum pro

mentio fa6ta eft.
Adhcec addendum eft, acetum vini ufu
Admonitio Chcmici efle, deinde ad aceta compofita, fire per infafioncm,
deacetoper
deftillationeni fint paranda , adhibendum efie acetum
intuuonem
aut deftiiia-
^ r -..^ ii-i- -j
acerrimum. Nam u quis aceto debih, cum rebus idoneis, ad
1 • 1

ficiendo?'^" deftillandum ufus fuerit,modicac utique aceti partes acida- tunc

abvehuntur, quoniam aquofse, quibus tale acetum refertum eft,
primo, utaHbi oftendi, ob levitatem afcendere folent, fubfe-
quentibus paucisacidis, tanquam magis ponderofis. Dabo ace-
ti deilillati exemplum
Acetum alexipharmaciim.
Cape radicum Angelicae, imperatoria^ , ana ^ij. zedoaria;,
carlin-£ ana §j. fcordei recentis, florum fambuci recentium ,
baccarum lauri atque juniperi ana ^iij. incifis contufis fuper- &
funde aceti vini optimi libra vj. fiat deinde deiHllatio ex Balneo
Mariae ad ficcitatem fpecierum.
Vires^ ufus^ dojis.

Magno prjcfidio eft homini contra contagium , 6c morbos

malignos &
venenatorum animalium feu morfum, feu i61:um,
in quibus affeftibus tam bibitur, quam forinfecus pulfui, cordis
fcrobiculo vel naribus vel parti la^fa; , linteolo fufceptum admo-
vetur. Dofis a 5j. ad §{?. Quam ob rationem acida segris inter-
dum auxilio fint , expofui Lib. 1 1 1 Se6b. 1 1 Cap. v. §. ubi ful-
. .

phuris vim declaravi.

ARTICULUS IL
LKOHoL, quamquam quihbet fpiritus ardens ad fummam
A'.fubtilitatem redaftus generaliter, fpeciatim tamen fpi- ita
ritus vini maxime fubtilis fa6tus, dicitur. Is, prout diverfo ar-
tificts fini infervire, ita 6c diverfo modo confici, debet. Mihi
enim de eo compertum efl;, id, quod ope falis alkali paratum,
quemadmodum in ph.armacias fynopfi docui, fatis equidem effi-
cax
LiB.IV. Cap.II.De Medicamentis &c. ART.III.383
cax efle ad cliciendum plantamm atque animaliiim, vcrnm non
ad mineralium quorundam, virtutem. Dcinde fpiritum vini Rhc- infpiritt-

nani, ipfo Gallico & fpiricu frumenti, ob majorem acidi ipfis tibus"iftrsi
oleofis intime conjun6lam copiam, efficaciorem cfle. Siquidem ^^9^^?5!^"*

ille libcnter metallorum folutionibus, acidorum adminiculo fre- tudo!

quentiflime fa^is, adjungit fe, ac earum fibi quafque congruas
partes fuos in poros fufcipit. Ut autcm fpiritus ad extrahcndam
quorundam mineralium tinSturam habiHs evadat, ita opus tra-
6t:a. Recipe fpiritus vini Rhenani , vel Galhci , tbxij. tartari
crudi optimi pulverati tbj. dillillatur ex cucurbita altiori, ut
quarta circiter pars prodeat , quam de novo ahi cucurbita: im-
mitte &adde |iv. Tartari crudi, &
deftilla, ufque quo dimi-
dia fpiritus vini pars prodiverit : habebis tum alkohol^ ad di-
6l:os ufus aptum
ARTICULUS IIL
I. \ Quas deftillatas e rcbus variis conficiendi utique multse
JlXvias a majoribus traditce funt. Verum utut fuerint in-
flitutse, non confequens eft, ut hquor, qui per deftillationem
acquiritur, eafdem vires, quas res, e quibus proledus, habeat.
Gratia exemph, foha quercus, tormentilla, plantago &c. de- Muitarum

impertient
. ^. ° rJi-J
ftillata fuam adftrineendi vim Hquori deftiUato haudquaquam
immo quamquam iecundum lepidam argutamque
:
^
reium deftii-
latiofruftr<j
fufcipuur.
ahquorum invcntionem aluminis, fahs , tartari crudi &c. ad-
ditione confedtse eflent, cujus 6c ego, ut quorundam novi in-
vcmi, in pharmaciae fynopfi mentionem feci : quia ejufmodi de-
ftillandi ratioetiam nunc quibufdam medicis arridet. Attamen
aflerere non vereor , vix cuivis ahquid de aquarum deftillatarum
vi adftringendi, nutriendi &c. compertum fuifle. Nec fcrmen-
tationis praetextu opus eft , quantumvis haud ncgaverim, prin-
cipia ejus ope disjungi, permutarique fpiritum in ardentem pof-
haud a'gre obtempcrat j verum cum di6tis
fe, qui deftillationi
quod cafu infignis
viribus deftitutum ofFendemus, prjeterquam
quiedam humorum corporis mutatio cveniret, cuitum, &non
diclis aquis , eff^e^tum adfcribendum eft. Defiderata quarun-
dam vis refrigprandi potius petenda ab aqua pluviah, cui modi-
cum nitri intermixtum eft, quam fi aquss e plantis, refrigeran-
di
 384L1B. 1V.Cap.il DeMedicamentis6ccArt.II.
di vi pixditis , cum addito nitro , ut aliqui jubent , deflillatx
lucrint. Piura aquas defcillatas componendi prascepta," Scqua-
rum rerumfrulh-arufcipiaturdeftillatio, indicavi infynopfiphar-
niaci.x &; compend. ratiocin.Chemic. Quid? longeantemc ea-
dem demonflrarunt Zwclferus , Ludoivicus 6cc. ad quorum in
lucem edita volumina avidum plura cognofcendi mitto.
II. Verum tamen nonpofTum , quin qua:dam deinftitucnda
plantarum deftillatione brevia , fed magna cum exercitatione
prxcepta pra:cepta gullem. E plantis igitur odoris , velexiis, qu;i: ubi in-

?uTal'mui- caluerint , in odorandi

fenfum cadunt , aquas deftillata; funt
tarum rerum conficiendse. Hujufmodi alio atque alio vehiculo , 6c per va-
nemfeximt. ria inftrumenta , deiHllantur.
Plantse quasvis recentes velper
defcenfum, vel per Marise Balneum per fe fine additione liquo-
ris deftillari pofTunt. Quomodo autem di6tx deftillationes in-
ftituendx fint, indicavi Libr. 1 1 Cap. i $. p.
. Verum enim-
.

vero minori fumptu ac breviori tcmpore di6tie plant^, e veil-

ca (qualcinftrumentumfit, videLibr.i.Se6t. ii.Cap. iv.) in-
terveniente humido quoquam, aduflionem earundem inhiben-
te , deitillantur quoufque liquor prodiens fuerit faporis odorifque
omnis expers. Hujufmodi aquse , vocitantur aquse fimplices:
quibus, ut ad vulgi opinionem accedam, mirum, quantam a-
liqui virtutem tribuerunt j quibus equidemaflenferim, nifiufus
quotidianuscontrarium palam reddidiffet. Proflant in officinis
alius generis aquae deftillatse fimplices, aqu£ecum vino did^e,
quarum in confe<5tioneplurimum plantas deftillandx additur lo-
co aquae vinum , hinc deftillentur ex cucurbita vitrea, velftan-
nea , alembico inftru6ta fi deftillatio ex arena peragenda effet,
animadverteridum eft , plantam ne aduras non metuenda :

autem aduftio eit, ubi deftillationem adjuvante JMariiE Balnco

perfeceris. Compofitac aqua; , e fuccis paratas , ut aqua cor-
dialis frigida Herc. Sax. &
alise e Marice Balneo , vel Vaporis

Balneo, deftillentur: quanquam non negaverim , effoetas tali-

bus aquis vires efie quippe , quod in di6tis maxime efficax
:

eft, id fubforma extra6ti, infundovafis, cxquodeftillatiope-

ra6ta, plurimum refiderefoletj nimis fixae enim graves funt &
earum moleculas , ut una cum Hquore abigi ab iitiufmodi ig-
nis gradu poffint. Longe alia autem aceti, 2c acidi plantarum
fru-
 Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&'c. Art.IV. ^S^"
fi-u6tiiumquc rucci,6v plantas putrefaftce , &plantce odorata:ra-
tio eft cujufmodi apte pcr Maria: Balneum deftillari poHunt,
:

-iit hxcLib. I. Se(5t. I. Cap. vi. fignificavi. Multigence quo-

que ad varios corporis affe6tus e variis rebus , odorem habenti-
bus, concinnantur aqux , quie in officinis aqu^e compofita; di-
cuntur. Hx
plerumque additione feu aqu.T, feuvini, feufpi-
ritus cujufpiam ardentis per omnis generis inflrumenta, ut per
vcficam , VaporisBalncum,Marix Bahieum, cucurbitam 6cc.
defiillantur, in quarum confeftione nil peculiare obfcrvatu di-
gnum occurrit , pra:nerquam quod operationi tantifper infi-
itendum efi: , quoad phlegma prodierit deinde adufiiionis ratio
-,

habenda eft , fi vel per veficam , vel per cucurbitam , deitil-

landas efl^ent.

Viresy tijtis^ dojis.

Aquas fimplices crebro vulgusperfej Medici autem eas, ut

conveniens Hquidum, cui aliacres immifceriante poflimt, ufur-
pant. Compofitarum cochleare unum velduo, una vice, ifl:is
in affe6tibus, quorum auctorcs, eas defcribentes , mentionem
faciunt, bibuntur.

ARTICULUS IV.
BALSAMUM qualis res fit, & quam varix res balfami vocabu-
nominentur , fatis fuperque Lib. ii. Cap. iv. §. f: de-
li

claravi. Imprxfentiarum de quorundam balfami fpecierum e

plantisconfe6tione mentionera taciam. latro-Chemiciduobal-
fami gencra conficere nofcunt , quorum alterum formam liqui-
dam, akerimi folidam , unguento fimilem , habet aliud fic :

deltillatione, aliud mixtione rerum tantum. Utriufque exem-

plum in medium proferam , ut
Balfamum anrifpafinodicum.
I.

Recipcgutnmatumgalbani, ftoracis calamitce, anajj.cam-

phora;:, anima;, tacamahac.x, ana ^vj. oleorum tcrcbin-
thinae, laurini expreffi ana ^iij. olei fuccini aibi,petrx,ana5J.
fpiritus vini tbiij. deftillcniur exarena pcr retortam,donec fpiri-
tus una cum oleo penetrantiori prodierit , quse conjuncta feor-
fimaflervaj in fine retorta; intenfiorem ignemfubda, ufque
Ddd oleuni
 386 T.iB.IV. Cap.1I. De Medicamenti^ &:c. Art.IV.
oleum empyyeumaticum progrefTum fuerit, quod fupracincrcs de
novo deftillandum cft,poftea fcparatim aflervandum velejuspor- :

tiouna,tribus fuperiorisportionibus olei &fpiritusaddatur, hinc

junftim peraliquot no6tes diefque in cucurbita,cui alembicusfu-
perpofitus , ut quadantenus coeant , digerantur ocyor autem :

& magis perfe6ba fiet eorum conjunftio, fi additione falis al-

Quopaao i^ali voiatilis cujufdam. f. a. digerantur. v. g. utriimque oleum a
liquwe^^quo- fpiritu fegregatum cum sequali vel duplo fpiritus ammoniacivel
dam conjun- Q Q fortiffimi mixtum , debitocalore irkcucurbita, cuialcm-
gea um.
^-^^^^ fupcrpofitus , coquatur ad aliquantam fpifiitudinem: cui
deinceps frigefafto, liquor coquendo evaporatus , inque alcm-
bico autem denuo condenfatus , ac excipiente vafe fufceptus,
quin &fpiritus ante diftus affundatur, qua; deinde interceden-
te moderata digellione ex facili in uniufinodi liquorem conver-
tuntur.
Vires^ uJkSi dojls.

Balfamum hocc- illitum per fe, vel unguento cuipiam admix-

lum, plurimum valet ad roborandos nervos, adeoque auxilia-
rem conti*a nervorum refolutionem vim habet adjuvatque :

membra luxata, & mitigat arthriticomm dolores, a caufia fri-

gida ortos. Scrupulus ejus in aqua vel vino potiis fanguinem
crafium, quavisin corporis partefubfiflientem, attenuat, idco-
que foeminis , quibus fanguis per menfi:rua non refpondet , datur.

2. Balfamum Apop!e£ticum.

c
rat id
rollius in Bafilic.
vulgavit.
Auilriacum dici, &;
Chym. primum ejus compofitionem di-
Hartmannus in notisCrollio fubjunftis memo-
a Cratone inventum. Sed quando-
quidem id, quod a Crollio defcribitur, nimis mofchum & Zi-
bethum, quorum odorem pler^eque mulieres ferrenon pofiunr,
redoletj ideo alii alias compofitionestradiderunt fuamquifque :

amat atque laudat compofitionem. Miris laudibus fuam , quam

Armam. Chemic. defcripfit, pr^dicavit Mynfichtus. En utde
fuo invento.balfamo gloriatur. Intota Republ. Mcdica ^ fcri-
bit , 'vix invcnitiir Balfavtum apople^icum ,
quocl fama illuflrius^

'virtute nobilius , honore dignius , auxilip pro'mptiuSy ly odore fra*

gran--
Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.IV. 387
grantius^ quamhoc. Attamen, ututfucrit, non defueruntmul-
ti, quibus nec Mynfichti balfamum arrifit: hinc aliud genus
excogitarunt. Iftud, quodZ^//^, qux oppidum ditionisDucis
Luncburgenfiseftjconficitur, maximeapud Germanosnunctem-
poris inclytum eft. Tota balfamum tale componendi ratio in i^atiobal-
*
hoc pofitaell , ut gravis 6c mofchi & Zibethi odor admixtio- rifolim"
ne aharum rerum mitior reddatur, ita ut vix, aut omnino non, jomponcn-

percipi pofiit deinde ut baHamum jucunde oleat. Mihi aliif-

:

que , qui meum jamjam' defcribendum Balfamum odorati dili-

gentius funr,. vifum ell id bene olere , 6c nec mofcho 6c Zibe-
thofragrare. Fithocpa<5to. i^. Mofchi optimi fcrupulosduos,
quosdiflblvef q.aquairofarum ji.e.inmortario cumpillillo tere,
ut fiat mafia pulti dilutiori fimilis, cui deinceps admifce olei
nucis mofchatx exprefii |j. zibethi non adulterati 5!?. oleorunx
defiillatorum ligni rhodii gt. lx. caryophillorum gt. xxiv. la-
vendulae Cinamomi fingulorum gt. xii. florum aurantiorum.
(//^/;V<f efl^enza di nerole) florum citriorum (//^/zVf quintaeflen-

za di cedro) & jafmini {Italice Q^ E.) ana gt. xvi balfuTii pe-
.

ruviani nigri 9ij. quamoptime mixta in vafe benemunito poilea

aflerva.
Ambra gryfea, quam plerique hujus generis balfamo admi-
fceri jubent , ideo non ufus fum , quod fit res cariflima , 6c
quia non fragrat. Nullum enim difcrimen deprehendere potui
inter balfamum, quod aut cum aut fine ambra confectum erat.
Fruilra ergo , ut tritum fermone proverbium habet , fit per
plura , quod fieri per pauca potell. Sin vero quxdam mu-
liercuKx omnino mofchum 8c zibethum fafiidirent , in harum
gratiam hoc Balfamum Olei nucis mofchatx exprefii
fiat. ^L.

Ij.
oleorum dellillatorum Ligni Rhodiigt. lxxx. Lavendula;,
rorihTiarinijCai-yophyllorum, cinnamomi fingulorum gt.xx.ru-
thce gt. x. florum aurantiorum gt. xv. Balfami peruviani 3ij. in
pila benc fubigantur, &
in vafe claufo aflerventur.

Viresy ujiis.

Efficacifllmefubvenit attonitis, comitiahbusj laudatiflimum

contra animi vel virium dcfciStionem , vcrtigincm, &: ocu-
efl;

lorum tenebras , fi modicum ejus naribus admoveris. Ubi ac-

Ddd 2, cef-
 588 Lib.IV.Cap.TI. DeMedicamentis&c.Art.V.
ceflio magna fuerit, tempora etinm&cervix inungantur. Uti"
le efl etiam colicac, fi umbilicum eo illeveris. Incrcdibile 8c
Admiranda {^mile portenti eft, quonam modo hujus balfami, vel aliorum
ferSmmcf"' bcnc olcntium exhalationes tam vaftum hominis corpusadu-
,

ficacia.
^^^ reficcre 6c recreare poilint. Ex his nos colUgere pofle,
flatuo, dari in corpore hominis fpiritus animales , quos aliqui
de medicis inficiantur. Pofthsec in animi defe6lionc &
apople-
xia aut fpiritum paucitatem efle , aut fniritushumori lento im-
plicatos torpere. Si humori tali funt intricati, nccefleefl: ab o-
doramenti exhalationibus extricentur fi paucitas- adfuerit fpi-
:

rituum , his de forma quodammodo cum di6tis exhalationibus

conveniat , unde agiliores evadant: autfiexhalationes eandem,
quam fpiritus, formam habent, e^e ipfa: tum in fpiritus anima-
les convertantur.
ARTICULUS V.
ELixTRiTvariccfpeciesfunti quodlibettamen e plantis, 6cre-
bus, qua^ ibi proveniunt, potiflime conficitur. Quo pa-
cto quodvis conficiendum , hoc (blent au6lores plerumque indi-
care. Quandoquidcm vero c rebus oleofis vel refinofis maxi-
me componuntur, oportet iis extrahendis adhiberi fpiritum vi-
mre^ificatum^ interdum ^//^o^o/vini, fi utpote refinofce res fue-
rint :6c fi oleum aliis principiis oppido implicatum , e re erit
ejufmodi res primum cum liquore ialis tartari , velnitrifixi,
vel cinerum clanjellatorum , in cucurbita cum fuperpofito alem-
¥ico paulifper decoquere, £c frigefa6tis pofl:ea fpiritum vini af-
fundere, 6c de novo co6lioneminftituere, ut antca eam infti-
tuifti. Rebus refrigeratis rurfus afi\inde liquorcm , qui per ^-
Jeml/icum dc{{[\hvk: liquorcm poftca per lintcum exprime, 6c,
fi fpiflus eft , per pannum , fi tenuis per chartam cola , 6c in
,

vitro bene claufo aiferva.

Elixir proprietatis fine acido.

H eft homini magno ufui in multis morbis, atque

oc, quia
idcocelebritatem jampridcm confecutum, oftcndam, uc
dextere 8c in brevi conficiendum. Ri. Aloes fuccotrinas, Myr-
rhae ele6tx 6C croci fingulorum unciam unam, falis tartari Un-
cias tres, cum aqua, q. f. in pila contundantur, donecfiantin-
Itar
Lib.IV.Cap.II. DeMedicamentis&'c. Art.V. 38^
ftar pultis, cui cucurbitiE imminx fuperfundantur fpiritus vini
ordinariiuncix fex: in arena cum fuperpofito capitellocoquan-
tur paululum : refrigeratis affundatur fpiritus deftillatus, per-
mifceantur bene, hinc pcr pannum colentur, habebis Hquo- &
rem fpilTum inllar fyrupi dilutioris, quem feparatim aflerva.
Refiduo denuo fpiritus vini ordinarii uncias fex vel o6to affun-
de , &
hunc bene cum ifto refiduo permifce , poftca cola, &
fic videbisaloen 6c mirrham totas fere difiblutas, dc filamenta
croci tantum reftare, colore, tamen fuo exuta. Liquor,quem
fecundolocoacquifivifti, nonadeo fpifliis, nec adeo efficax efl:,
quam primus? Efl: ergo elixir fecundarium , cui quidemdevir-
tute cum priori convenit, fed debet majore in dofi dari a gt. xx.
ad XL. illius vero a gt. x. ad xx.
: Utrumque aquce, citra utea
turbida evadat, immifceri potefl: , quodevenit ratione fahs al-
kalici , quod fpiritu vini vulgari , ob aqueas particulas , qui-
bus abundat , liquefcit.
N. I. Eodemlocierit, fi res, quas ad hoc elixir componen-
dum faciunt , five fale tavtari , five oleo tartari per deliquium,
five Hquore pultem redigantur.
nitri fixi, in
N. i. Myrrha tota non ideo in hoceUxirio apta addiflblven- QuareMir-
dum efl: , quia oleofie ejus moleculx ab alkalicis invertuntur. ri]\zbcfc^t'
Namd natura ita comparataeffet, necefleforet, fieri myrrhae feietota;
totius folutionem , fi fola cum alkaU & fpiritu vini ordinario mix-
ta eflet. At quoniam ea hac via non tota liquefcit, confe-
quens ergo eft , ut alose Myrrha acceptam folutionem referat
potiflimum.
N. 3. Refiduum ab extra6tione retorta: immiflum , ac ex a-
rena deilillatum prsebet primo aquamalbidam , cuinonnihilolei
eflentiahs admixtum cfl, &, pofl:eaquam rubrasac aduftionem EUxir^u
bum//<?/w9c-.^
redolentesguttas prodirc confpexeris, autodoratus fueris, pri- tu.
mum excipuliim amove , 6c retortse aUud appUca. Tamdiu
operationi infifcc , donec nil quicquam prodierit. Aqua pri-
molocodicta, cui oleum album adm.ixtum, penetrantem acu-
tumquc fiporem habet, quamquam aduilionem parumredoleat.
Non diiTcrre hanc multum , opinor , a famofo EUxirio albo
Helmontii , cujus virtutes mirum quantum au6tor oratione ex-
aggerat.
Ddd 3 AR-
 390L1B.IV. Cap.II. DeMedicamentis&c. Art.VI.
A R T I C U L U S Vr.
ssENTiA. quum ex quodam gummi , aliifque rebus olco re-
E fertiscomponenda, poteft conficieodemmodo, quempau-
lo antc fub elixirio indicavi. Caeteras elTentia:, qu^e e plantis
fiunt, non tanto indigent apparatu , fed rebus extrahendis in-
cifis vel contufis fpiritus vini redtificatus modoaffunditur, ut res
co contegantur , poftea per aliquot dies arenx; calidse imponantur,
hinc perlinteum liquorexprimatur, qui,ut limpidusevadat,denuo
perchartambibulam coletur , 8c in vitro probe claufo ad futurum
mediciufum reponatur. Sic fiunt vegetabilium eflentiac fimplir
ces,utgalanga; ,abfinthii6cc.compofit2e, ut carminativa 6cc.
yE T I O L O G I A.

piritus quifpiam ardens plerumque folvens, vel medium efi:

S conficiendi diftas ejfentias atque elixiria. Hic ratione com-
pofitionis , (e variis namque principiis conflatus eft,) omnis
generis fibi partes adjungi admittit j prasfertim tales, qualibus
ipfe prasditus eft. Primas tenent particulse oleofse. His ipfis
eflicientia &vis , quam fpiritus vini habet , praecipue adfcri-
bendic funt. Quandoquidemvero pares cum paribus facile con-
gregantur igitur diftarum rerum in extra^tione cummaxime
:

oleofae, hincfalinae, omniumpauciflimx veroterreje, eliciun-

tur. Atquiarescompluresdantur,inquibus oleof^enonincopia
tantum , verum etiam aliusgeneris principiis valdopereintricat^,
habentur , quas ideo fprritui aditum adimunti ea de caufla arti-
.AikAii aii- fex claufum talium rerum auitum primo recludere conatur addi-

pJlJ^plTrebus tione
alkali, cujus fpicula, cumfefe oleorum globulis caetero-
extrahendis. rumquc principiorumporisinterpofuerint , tenacitatem, velco-
addatur.
hasrentiam eorundem pertinacem tollunt} qua ablata fpirituivi-
ni dehinc facilis ad ea aditus efl:. Imo quodvis aquofum poteft
deinde taliii, abalkalimformata, olea, fuos in poros fufcipere.
Gummata Caeteriim aliquas de dictisrebusarbitror , acidorefertas, quoab
Joaban-^*^'' alkrM invcrfo oleofa rcrum pars dehincfacilinegotio a fpiritu vi-
*-^"t' ni diflblvitur. Rcsautemfe ituhabereevincunt mirrha&c.gum-
m-^ti, ferulacea di£ta, quseab acetovelfimiliacidotota diflblvun-
tur itcmalkali, quo ad piteparacionem tahs gummifumus ufi
:

idenim extrafta rerum oleolii parte intervenicnte vinifpirituin-

verfum offendimus , pariter uc fi iilud ab acido quodam in eni-
xum imm.ut^uum eflct. AR-
 LiB.IV. Cap.II. De Medicamentis &c.Art.VII. ^91
ARTICULUS VII.
Oi.EUM tribus potiflimum modis Chemici e plantis eliciunt,
quovum unumquemque per unum atque alterum exem-
plum dnTionOrabo.
I. Modtis generalts conficie^idi ex plantis o\^xs.x>^.

eflcnciale, «^ abfinthii, mcnthx, &c.

feminum , aromatum &c.
Cape fatis magnam ablinthii recentisvim , cui
,> vel ficci
liiperfunde aquae , q. f. ut planta humcfcat
macera o6ti- ,

duum , hinc e vefica cuprea deflillatur , quoufque aqu^ flil-

lanti nihil olei fupernatarc videbis. Quo fa6to olcum ex vitro
angufti colli, beneficio gofTypii, ut Libr. 11. Cap. i §. ij*. fi- .

gnificavi, ab aquafepara, Sc ad ufum futurum referva.

S C H O
L I M. U
Pera(5ta deflillatione abfinthium exficcari atque in cineres ver-
ti potefl; fed modicum falis ex iiselicitur. Refiduaincal- E^cttaftuj»
^^"
dario aqua coletur 6c coquatur in lebete ad fpiHitudinem pultis. ^°'

Sunt qui plantse cuivis odorari^, ex qua oleumelicerecupiunt,

addunt aliquot manipulos falis communis &tartari crudi , &au-
tumant fe poftea majorem oleicopiam indepturos. Verumenim-
vero mihifkpe numero dictam diflillationem in ejufdem generis
planta modo fine fale, modo cum additione falis 6c tartari inflituen-
ti deprehendere nonlicuitaliquamdifFerentiam prxterquam ubi
:

planta quodammodo computruerit. Putrefaftio cnim cumma-

xime principiadifgregat ab
6c altcrat, &;efHcit, ut dein aliud
alio facile fecerni poflit. At olcum, quod hoc pa6to acquiri-
mus, prce ordinario magis ingratum & faporem & odoremha-
bet: proinde viae fimplici potius infiftendum effe arbitror. In oieade,
numero fraudatorum habeo , qui terebinthinam , oleum pini ^'iiatafo-
Scc. plantas cuipiam dertillando: ea gratiaaddunt; ut ipfiscopia bufdampiu-
olei cfTet :verum fallax &
fucofa merx eft , quam vendunt ,quiE
^^^ii^^^^
^*^"

6<: odore £c fapore a proba nullo negotiodignofcitur. Aliiolea

adukcrant , quum quiburvisquartumplusminus^//^(^/-?^/vini ad-
mifccnt ; led adulterium mercis facile detegi potefl; , fi gutta
una atque altera , aqua; inftillata, nil quicquam albidi ad fun-
dum demifcrit, fed oleorum more aquiu fupcrnatarit. Facta
olei
 592Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.VII.
oieiim nucum morchn.tarum , vel macis , vel baccarum lauri de-
olei

cxpreflum. iHUatione, refiduum in aheno caUde per torcukrexprimendum

eft, iicque habebis oleum rpilTum , feorfim ad ufum afPervan-
dum. N. In deftillatione foecum vini , in primis rubri, ut 8c
foeniculi &
mentha: recentis, obl'ervavi,tamet{i canaHs alembi-
GdiabHci-ci fucrit frigidus, unacumoleo ab initiooperationis,nebuIamvel
montiodi-
citui.
fumum albicantemprodifle, qui vix inhquorem convertebatur.
Vtresy itfus ^ dojis.
Olea hujufmodi eplantis deilillataeandemplerumqiie, quam
plantcE ex queis prole£la funt , vim habent. Ratione agihtatis
autem particularum , ut Lib. 1 1 1 Secl. 1 1 Cap. v. §.3. fatis . .

fuperque oflendi, oleum agit majorem utpotemotum in fan-

:

guine, inque cxteris humoribus excitando. Parva in dofi, (i per

quicquam temporis ufurpandum,dari oportctj corporis quippe hu-
mores nimium plerumque exagitare folet. PKiraapud prafticos
dofisagt.j.adx. Extra6lum abfinthii, cujuspaulo antementio-
nem fliomacho utihfiimum efi; ,
feci , profligat febres inter- &
Effentia mittcntes- Dofis a 9{$. ad ^f?. Ex hoc fit Efi^entia abfinthii
Abrintiiii compofita, fi V. ff. iiv.eiusinzxii. fpiritus vini ordinarii difibl-
cumiJofita. •
o •
r i j- i
•' y ' ^ . . ^.
veris,ccmluperaddidens corticum aurantiorumextmiorum 5).
Sccaryophyllorum drachmas duas. Fa6la rerum per ahquot dies
digeftione, hquor perpannum coletur. Si aUquotguttas cyatho
vini inftiilaveris, habcbis abfinthitem.
2. Modtis generalts conficiendi olea aduflionem redo-
lentia/^r deftillattonem obliquam.

R es terreis particuUs refert^ , ut Ugna , &c. fine additione

delliUari qucunt at aUa; contrarias , redundantiam , vel in-
:

tumefcentiam, cumad ignem apponantur, prodentcs, utgum-

mata, cera Scc. qui:e, ubi fcrbuerint, intumefcunt, atque ad-
co Ubenter redundant , poftulant corpus quoddam terreftre,
ponderofum , ut lateres arenam 6cc. qua: inhibent, quo minus

inateria redundet. Utravis itaque ad deftiUandum expetita res

retortx bonceimmittatur ad mediam j fedfi prioris generis fuit,
retorta tota eadem adimpleatur, ex igneaperto fiatdehincmo-
re foUto per gradus deftiUatio; quapera6taolcum ab aqua fecer-
natur. Olea ejufmodi interdum cum calce viva, velcineribus i-
terum per retortam ex arena deftiUantur , uc puriora penetran-
tio-
Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.VII.^P^
tiorave evadant. Sed hoc pa6to vixdimidiamolei partem recu-
perabis, afTociante fe oleo ufque adeoterreisparticulis, ut, ta-
metfi intenliffimum ignem adhibueris, inde pelli nequeat.

Vires.
Multi Chemici putarunt hujufmodi olea eandem efficaciam,
quamrem, ex quibus prole6fca, habere. Sed lapfipererrorem
funt, dum crederent principio uni , are compofita feparat^, de
virtute convenire cum re integra. Non dubium mihi eft, quin
falfam hanc opinionem & errorem fint depofiturl, fi modo feu
rationem feu experientiam confuluerint.
Qui antiquorum chemicorum ritus fervant, hofqueindeHciis
habent, ii per loneas ambaees olei de lateribus , quod etiam oieumde
Fhiloiophorum vocatur, contectioni operam dant } cum ca ta- aiiis bcnedi-
men permaenam fuperftitionem, ignorantiamque recti , fapiat. ftumveiphi-

(Jhvarum enim oleum quoquo modo, additis aut lateribus, aut di^um.
cineribusclavellatis
, tantummodo, de-
aut calce viva, aut perfe
ftillatum,idemfemper, ob particularum olei inverfionem,feu
comminutionem , philofophorum oleum tibi erit. Differentia
in quoHbet angufta eft. Nam quod cinerum vel calcis vivae
additione conficitur, albidum: quodlaterumvelarenaeadditio-
ne , badium plerumque colorem habet \ quare iftos omnes deride-
mus atque contemnimus , qui putant oleum hoc ab ipfis late-
ribus primordia generis duxifte.
Deftillari vario modo terebinthina poteft. v. g. vefic^e cupreae oieumTe-
" ^"' '"*'
immittitur, fuperfunditur eidem aqu£e. q.f ne aduratur, deftil-
latur hinc more fohto , fic prodibit una cum aqua ejus oleum
ejfentiale^ a quibufdamfpiritusdi6tum. Fa^tadeftillatione, re-
iidua tibi erit terebinthina inftar refin^c indurata, qui in ofHci-
nis terehinthina co£ia vocatur. Si hanc retortx immiferis , de-
ftillaverifque ex arena , prodibit flavum , rubrum , hinc ba-
deum oleumj propulfo flavo oleo terebinthinam pellucidamde-
prehendes, quie, cum tahs fuerit , dicitur colophonium.
Quanquam Cap. v. L. i. § i. fit abunde, ut reor , fatisfa-
£tum toti huic quseftioni , fitne oleum inter principia corpo-
rum referendum tamen mihi ejus denuo inmentem venit,quia
;

pauca adhuc de eo dicenda interea didici accomperi, quascon-

Eee tra
 3941^Ib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.VII.
tra attonitasqiiorundam perfuafiones , oleum nempe in purain
aquam tranfmutari pofTe adducenda funt. Hi plurimum HeU
Tnonfii^ omnia corpora ex aquafieri, ftatuentis, auftoritateca-

Poffitne piuntur: cujusaflertionis h^c habcntdocumenra. Oleumquod-

©leumpei-
artem totum
inaquam
vis , adjefto pauco fale alkali
••rj-i'
aqua in uniulmodi nquorem converti
,

potelt
~
..•
ergo
!•
faponis fimile evadit: fapo cum
oleum m a-
../l
j
commutari. quam convertitur. Oplumbeumpugionem! Mehercleii, qui
de rebus tantum , ut in cernendi fenfumcadunt, judicant, pla-
ne in phyficis atque Chemicis plumbei funt. Argumenti va-
nitatem oftendere melius non pofTum , quam fi aUud ejufdem
generisattulerim. Nempe, qu£e res additione aliqua in aqu^
fimile corpus converti poteft, ea eft aquaj atqui metalla, lapi-
des &c. opeacidiincorpus, aqu^efimile, pofllmt converti er- :

go quodlibet ex his in aquam corxverfum eft. Inepta fane con-

clufio ,
qua nihil mihi videtur efteabfurdius. Conftat enimin-
teromnes, qui Chemiam primis labris guftarunt, & extremis,
ut dicunt, digitis attigerunt, in fapone particLdas olei non efle
immutatas, fed ipfis efle fal alkalicum intermixtum 5 inde eve-
nit, ut, fi fapo deftillatur, emergat oleum faponis, cujus ple-
rumque fatis magnam copiam acquirimus , quod non fie-
rit, fi oleum a fale alkahco prorfus eflet inverfum. Qiiod au-
tem aliqui objiciant, faponem, cum aqua permifceri pofie, ita
ut uniufmodi hquor appareat , ergo faponem efle in aquam tranf-
mutatumjillud vereminimeconfeftarium , fed in primis hebes
eft. Nam talem aquam fi decoxeris, quoad incraltefcat, obti-
nebis rurfus faponem , duplo aren^e vel calcis vivse in oleum
deftillandum. Idem judicium de fecunda argumentatione fa-
cio, ubi etiam metallicic 6c fimiles foHdae , menflruo cuipiam
innatantes, particulse , reduci ad priftinum ftatum pofliint, (i
adminiculo praecipitationis , fale (^//^^//quoquam inftituta:, fui
juris prius fa6tas fuerint. mihi concederet fpiritum
Si aliquis
vini pofle aquas admifceri 5 &
ego argumentatione conclude-
rem ergo vini fpiritus in
, aquam elementarem tranfmutatus eft,
aqua nequit fecerni vel alkohol vini abforbet o-
vel fpiritus ab :

leum , jundaque abeunt in uniufmodi , ut oculorum fenfui vi-

dentur, Uquorem > ergo Hquor hic particulis oleofis refertus^,
nequit denuo in id, c^uod unumquodque antea erat, fejungi:
non-
Lib.IV.Cap.II.De Medicamentis &c,Art.VIII.395'
nonne quilibet jure contra me diceret , argumenta tua futilita-
tis, fummreque lcvitatis funt plena: contraenimeftexperimen-
tum. Sed aliquem ex Helmontn afleclis mihi videor audire ob-
jeftantem 5 Olea , fi alkali volatili & fpiritui vini immifcean- ^^^^uVq-
tur , tum citius in aquam redire , quum fi in faponem fuerint latiie & fpi-
converfa. Hujus rei veritatis percupidus eram. Ideo magnam pofli^tTrot-
portionem cum ^//('0-6<?/vini diflblvi, quibus deinceps fpiri-
fatis olei ^us inve^i*
tum filis ammoniaci addidi > delHllationem ter quaterque horum
ad mediam partem inftitui , fed acquifivi continuo fal volatile
capitelH ad latera adhserens j &
in excipulo fpiritum vini, cui
aliquot olei guttae fuprahatabant in cucurbita itidem reftitabac
:

phlegma a fpiritu ammoniaci ortum petens , cui nonnullse olei

guttae innatabant: 6c fi aurificis trutina omne oleumexaminare
mihi Hcuiflet, non dubito mihi pkis olei fuifl^e, quam di^tisad-
didi 5 videbatur enim in copia adefle. Hoc oleum igitur ex par-
te originem dubio procul duxit ab ipfo vini fpiritu, cujus quse-
dam pars a fale alkaHco in fua primordia refoluta erat , cujus de
reduftione pofl; paulo uberius ac fufius fub Tit. fpiritus difpu- -

tabo.

3. Modim fer defcenftm ^ o\^2i conficiendi dedifub

Articulo iix. de dejiillatione Libr. 11. Cap. i.
ARTICULUS VIII.
QuiNTA EssENTiA arcanum funt nomina fplendidifllma,
6c
qucc veteres Chemici plerifque rebus , quarum in confe-
ftionefoHto majorem laboremimpendifllsnt, impofuerunt. E-
quidem non defuit audentia iUis, fed obftitit experientia in di-
^ta remedia , atque in eorum naturam magisinquirere. Mox
nemo ferme tentavit fan6tiufque ac reverentius vifum de viri-
:

bus horum credere , quam fcire. Ofl:e/uator Paracelfus^ per-

fiepe laureolam in muftaceo quxrens, nihil magis ambitSc cre-
pat., quam Q^Eflentias, quas ex cmnis generis rebus extrahe-
re conatur. Adlaborat quidem unamquamque famulante circU'
lato^ vel Eflentia QuintafaHse rebus eHcerej fed fi aHquisejus
in veft:igiis inftiterit , ac magnum laborem ac fumptum in aH-
quam infumpferit, comperiet is tandem quamHbet non tanti
faciendam, quantum gloriofus audor putavit fiquidem quas- :

Eee i Hbet
 3p6Lib.IV.Cap.II.De Medicamentis &c. Art.VHI.
libet mirabilis utilitatis frudum , ut au6tor tradit , asgrotis
perraro praebet. De Cpmtu iper fermenfationem confed:o ^ aTen^
zeJio aliifque Q^E. appellato, poftpaullo verba faciam.
Ego viam conficiendi eplantis QuintamEflentiamjaP^r^^^^?/-
fo primum ens di6tam, fecutusfum, quam monftrarunt ^(Jjf/^",
Primum le Fevre ^ Bohnius &c. Cepi v. g. Chelidonii majoris recentis
doni?.^^^^" ifevj. Herbam contufam vitro bene claufo indidi, ad digeren-
dum per menfem debito calori expofui , quo fafto herbam per
linteum exprefli, exprefTum fuccum in loco calido repofui, ut
partes craffiores , vel fseces in fundo fubfiderent j hinc fucco per
pannum colato fal proprium , e refidua fuperiore herba in cine-
res cremata extra6tum , ad junxi , &
his denique liquoris falis ma-
rini , fa6ti de fale marino fufo per deliquum difibluto, aequa-
lem portionem hsec conjunfta vitro bene claufo immifia dige-
:

flioni per menfem expofuij quo tempore autem liquori Q^-£/^

fentiam colore viridi vel rubroinnatantem, ut au6toresfcribunr,
mihi, quamvis diligenter omnes cautiones, quarum fupra di6ti
mentionem faciunt, fedulo obfervarim , confpicere haud hcuit.
Nolim inficiari tamen effentiam hanc ufum in Medicina habere.
Admiran- j)e h^c Paracelfus non folum , fed etiam N. Boyle &le Febure por-

inml quT* tenta&miraculanarrant. Scilicetaliquosfuifie,quibus,poftquam

pcrhibent,
g^ quadragenis diebus ufi fuerint , uneues manuum perinde 6c
pedum, qum oc crmes, detluxifle, ac novos m
eorum locisre-
generatos fuifle, itaut hominestales juvenefcerevififint. ZweU
Qumta Ef- ferum imitatus eft quodammodo le Mortius. Ille vult fal cuju-

nTentem" jufpiam plantic 6c oleum effentiale interveniente aqua 5 fed hic

zix>eiferi vei
opc fpiritus rc5lificatiffimi , ex eadem planta per fermentationem pa-
rati,conjungenda efle, ut Q^ bflentia emergat. bed pace Viri,
Chemice pertiflimi, dixerim , compofitionem ejufmodi rerum
fieri non pofl^e. Etenim reSlificatiffimus quifque fpiritus ardens
facile quidem oleo efjentiali^ at non faU cuipiam alkalico^ tali,
ut juflit, modo adjungituri prasterquam quod ipfi comperta
efl!et alia ratio varias iftiufmodi res in uniufmodi liquorem re-

digendi: quam autem mihi, fcriptaejuspervolventi, ha6tenus

invenire non licuit. Verum , utcunque di6torum,virorum in
Chemia exercitatiflimorum , ratio Quintam effentiam e plantis
conficiendi fe habeat , non poflum tamen , quin aliam viam , quac
mihi
LiB. 1V.Cap.II.De Medicamentis Scc. ART.IX.3p7
mihi magis apta & commoda videtur , demonftrem. Verbi caufla
proponam compofitionem quint^e ejenti^ vini. Recipe terrsc Quinta ef.

foliatrE tartari jij. alkohol vini ^ij. diflblvantur, & prasterea ipfis-^*"""^*'^^*
immifceatur drachma una olei vini : colenturper chartam, &
in vitro bene fubere &
vefica munito ferventur. Hic liquorvim
habet craflbs tenacefque corporis humores incidendi, &, quic-
quid cauiT^e morbi erat, per urinas educendi. Dofis a gt. xv.
ad XXX. Eodem modo potefl fieri e guajaco Quinta ejjentia.
Scilicet e fale ligni fan<5li 6c fpiritu ejufdem , qui aciduseft, fiat
fal compofitum fimiliter atque fupra de terra foliata tartari fcri-
pfi huic deinde admifceantur oleum guajaci 6c alkohol vini,
,

quantum fatis eft , ut di6ta uniufmodi liquorem conftituant.

Quandoquidem vero plantarum odoratarum efficientia maxime
in earum oleo ejfentiali pofita eft, 6c falia earundem alkalia non
multum inter fe differunt, ea de caufi^a minore labore ac fumptu
ex iis Q. Efi^entia ficri poteft, fi alkohol vini cum terra foliata
tartari permixto tantum quantum po-
olei cujufvis ^«//(3;//^,
tes, immifcueris. N. promptu haberet fpiritum ar-
Si quis in
dentem e planta eadem , ex qua oleum eductum , confe<5tum,
tum is hunc bene reSlificatum in locum alkohol vini fubftituat.

ARTICULUS IX.

SpiRiTUUM, qui eplantisconficiuntur, duo genera funt; alii

ardentes, aUi empyreumatici , appellitantur.
Illi bifariam fiunt,

utfermentationis , 6c fpiritus vini additionis, ope. Plereeque plantae

recentes, &
earundem fruges, omnis generis principiis dotat^e,
mxilhnte fermentatione in vinum ardens permutantur. Quopa-
«Sto autem dict-^rum fermentatio ^ & fpiritus deftillatio fit infti-
tuenda, abundedemonftraviLibr. ii.Cap. i. membr.xii i.§.p.
Spiritus vini autem additione fiunt fpiritus vel fimplices , vel
compofiti Simplices di6ti exoriuntur, fi uni tantum rei spirimse
dicti.
fpiritus vini , q. f ad eam fubmergendum affunditur , hinc de- £^5?^™''
ftillatio vel ex arena , vel Mariie Balneo , vel vefica (qutc via ma-
xime omnium compendiara eft) inftituitur. Sin fpiritum efii-
caciorem expetis, de novo eum recenti plantae fuperfunde, 6c
itera laborem , ut priorem fufcepifti 6c perfecifti. Hoc pado
Eec 5 con-
 35>8LiB.IV. Cap.II. DeMedicamentis&c.Art.IX.
conficiuntur fpiritus lavendulse, liliorum convallium, rorifma-
&conipofitl. rini &c. Compofitifpiritus fiunt, fi variis, deftillationiaptis,
rebus vehiculi loco fpiritus vini additur, hinc fimul deftillan-
tur, quoufque/j/r^/^^^i^^ prodierit. Ita fpiritus Anhaltinus, ma-
Admonitio tricalis ^c. parantur. N. Phlegma vocant plerique Chemici
teVJirimr^ liquorcm albidum in fine deftillantemj is autem non abjici de-
cuivis admi-
quippeolco, cui maximc virtus fpiritus tribucndaeft , re-
j^gj.^

fertuseft: fed ejus tancum fpiritui admifcendum, quantum ci-

tra turbandum liquorem , fieri poteft..
Plantarum , 6c rerum , quas planta; proferunt , fpiritus , ad-
uftionem redolentes , uno eodemque fere modo conficiuntur,
spiritustar-
v.g. tartarus,' Hgnum suaiacum &c. perfej aftmel&c. additione
tari,gua)aci, <=>
^ °i j •
j i -i
•

meiiis &c. arense , quo mmus redundent, innibentis , per gradus ex igne
aperto , eretorta, cui excipulumfatiscapax annexumfit, de-
ftillantur. E quibufvis elicies olei plerumque modicum , fed
liquoris, quem fpiritum appellant , majorem copiam. Pera6ta
tartari deftilJatione e refiduo fit fal alkali fixum, ut id fuprapag.
^69. oftendi. Ca^terorum autem refiduum , quoniam in me-
dicina nullum ufum habet, plerumque rejicitur.
Vires , quas quilibet fpiritus habet , ab auftoribus compofitio-
nem ejus defcribentibus , tradi folent. Sed , ut breviter dicam , fpi-
Spirituum maioreminfan-
ritusquiHbetardens
T habet vim calefaciendi : i.e.
ardentmmi j' • 1

&
. ,

facuitas caie- gumc , lu cacteris humoribus,

excitandi: particulse motum
^
*^^"ir*tur!^*^
namque fingulae, in primisoleofa^, fiquando velociftime fecun-
dum axem fuum gyrantur,atquecolliduntur, incalefcunt: qua
de cauiTa & corpori univerfo , calorem inducunt 5 qui non cef-
fat, fi nempe folito major eft, nifi peregrinas iftiufmodi parti-
cul^, vel exhalarint, vel fuerint fubjugats; ac difperfse. Si
quis nimismagnam fpiritus ardentis portionem biberit , ebrius
isevadet, quia fpiritus animales, dum particul^e fpiritus arden-
tis, velaUus generis liquorisfermentatis, ipfis feafibciant, quo-
dammodo crafi^efcunt , aut mole grandiores fiunt, atque adeo
inhabiles funt ad per anguftiflimos nervorum tubulos permean-
dum: hinc nec mens nec pedes munus fuum exequi pofiunt,
redore corum torpente. Omnes propemodum fpiritus empyreu-
matici fudorem pellunt , his de caufiis crebro, ubi fudare con-
venitj dantur, agt. xx. adxL. C*cterummellisfpiritus, quia
acris
LIb.IV.Cap.II. De Medicamentis &c. Art.IX.^1'9
acris eft , nb aliquibus loco folventis in extrahendis mulrigenis
mineralium tinduris vel ejfentiis^ adhibetur.

iETIOLOGIA.
I. /^ hemicorum fpiritus exiliflimafunt & penetrantinima cor- spiritus,

V—
/ pulcula , mdividuse mox dixenm atomi , aquolo cui- miciprofc-
^"^^
piam receptaculi diverforiive loco innatantia. Etenim finehoc ^JJJJ^','

vix,aut omnino non,refervari queunt, ac hujus in defe£tu au-

fugere folent: maxime vero , fi aer, cunfta in mundo corpora
permeans, 6c commovens, ad iftiufmodi fpiritus accedere per-
tingereque poteft. Ardentes fpirituse permagna aqu^E, modi- spirimsar-

ca olei,tantilla autemacidifalis, quantitate,compofiti funt cu- :

burcona^e-
jufmodi diverfa principiabenejBcio/^mf/7/^?/<?«/Vufqueadeocoa- veritJ

luerunt , ut difficijiter aliud ab alio rurfus fecerni pofHt. Vim

peneomnem, quam di£ti fpiritus habent , a6livis iitis principiis
acceptam referunt. Exigua etiamfi olei vis in libra alko-
hol , refpe£tu phlegmatis adfit; illa?tamen tantam vim habet,
ut totum phlegma comburendo fecum abducere confumereque
valeat. Refolvitur ardens quifque fpiritus in fua primordia, fi
aliquot menfes in vafe aperto ponatur, videbimus tunc eidem
nonnihil olei fupernatare > vel ipfe fpiritus , ab aere in fua pri-
mordia refolutus, blande deflilletur, ficque prodibit phlegma,
fuperftite in cucurbita oleo. Res odoras , quoniam oleo ejfen-
tiali , quod aptum ad exhalandum eft , divites funt , hbenter
virtutem fuam 5 cum fpirituardente, fi una deftillentur , com-
municant.
II. Non ab re fore, puto, fi heic memorem cafum adver-
fum j qui multum facit ad naturam fpiritus ardentis dctegcn-
dam , 6c dcciarandam. Cepi herbae cochleariae recentis li- CocRiea- .

bras plus minus duodecim, quibus fpiritus vini boni fefqui alte- nilvinfdcr
ram libram , &
aquae fontanae aliquot libras affudi ; e vefica fti»ciio.
hinc, prout mos elt, deftillationem inftitui , na£tus tum fui li-
quorem phlcgmati valde confimilem, inflammandi vi, &
fapo-
re cochlearice maxima ex parte , deftitutum. Eodem modo fe
habebat, quod in aheno refiduum erat. Aliquoties me talemca-
fum fufFerre &
perpeti oportuit. Interea tamen ex hoc didici
& cochleariaeSc fpiritusardentis everfionem incarum deftillatio-
ne:
 4ooLiB.IV. Cap.II.DeMedicamentis&c.Art.IX.
nc fuifTe fadam De castero, quum di6ta cucurbitse vitrese immiP-
.

Prxceptum h^dejliUatione perMariar Balneum, vel ex arcna ,(ineadditione

fpfdtumw- ^qu£e inftituta , tradaflem , adeptus tunc fpiritum acerrimum
chkaxis. perinde &
penetrantiiHmum , modicum tamen refpe^dtu herb^,
quamadhibui. Obfervavi praiter h^ec ipfo fpiritu vini cochlea-
riae oleum fubtiUus ac levius efTe. Uncias enim circiter novem
quum dicti fpiritus , e fpiritu vini 6c oleo ejfentiali cochlearise
compofiti , proledse fuerint , fubfefquebatur Hquor , qui non
cochleari^ , fcd fpiritum ardentem fapiebat. Pro fpiritu ecoch-
learia conficiendo prasflant foHa, quam caules ejus floridi, aut
fementantes. Sed ahquis ex me quserit, quid eft caufTas , cur
cochlearia fpiritum ardentem , ut fupra narrafti, deflruat: cui
refpondeo , antequam fententiam feramus , debere prius
nos ,

cujuilibet naturam figillatim indicare. Quas fit fpiritus vini,

vel cujufcunquefpiritus ardentis compofitio, paulo ante §. i di- .

xi, fupereft itaque cochleari^e dicenda. Cochlearia, quantum

mihi conftat, omnem fere vim , quam habet, debet oleo fuo
ejfentiaji; quo, fiauxihante deftillatione, morefoHto inftituta,
privata fuerit , herbam in vafe refiduam efficientia fua maxime
Quidcauf- orbatam offendimus. Oleis autem quibufvis deftiHatis, priva-
^Ejf^ntuifl^^ tim veroiis qu£e eJ/entialiaap^eWiz^ntur , adjun6la plurimum eft:
quaEdam fpi- exigua admodum faUs volatiHs copia } hinc evenit , ut fingula
evemnt?' cum acido fortiori, e mineraHbus edu6to, ipfisadmixto, pari-
ter atque ut hoc cum alkali ahquo , effervefcere foleant. Jam
fi fpiritui ardenti, tanta aqua diluto, cochleariieparticulaeoleo-

fas adjungunt fe , hujus tunc alkalicse , illius acidas aggrediun-

tur, ac convertunt has in fal, a Chemicis enixum diCtum: quo
pera6to utriufque oleofse particulas fui juris fiunt , perdunt au-
tem nativum faporem quoniamutrumlibet oleum fale, fibi an-
:

tea per minima mixto , faporem quemvis in primis lingua: im-

portante , maxima ex parte caret. Sic 6c ipfe fpiritus ardens,
acido fuo , olcum 5c aquam inter fe conjugante, orbatus, im-
niutarur, nativamque amittit inflammandi facultatem quippe :

aquoiam modo ejus partem beneficio deftillationis acquirimus,

cui aliquando paucas olei guttse fupernatant. Spiritum quem-
que ardcntem & alio modo inverti , reducique in fua principia,
pofte uilis me docuit. Sumpfi alkohol vini unciam unam,huic in-
ftil-
LiB.IV. Cap. II.DeMedicamentis Scc. Art.IX.^oi
corticum citri deftillati guttas circiter quadraginta,
ftillavi olei „Hnverao?''
probe mixta aqux fefqui libris tertiis infudi, commifcui aqua &
protinus albefccbat, (veluti ordinario contingit, fi quandovel
fpiritus vel tinftura , oleo referta , aqux admifcetur,) poftea
deftillationem inftitui e cucurbita , liquoris primo egredientis
unciam feorfim aflervavij iienim, qui rudimenta & incunabu-
laChemise pofuerunt, non ignorant fpiritum vini in quavisde-
flillatione primo , quoniam aqua levior eft, fe in fugam dare
fed tum prima tum fecunda vice prodeuntem liquorem ardendi
vi deftitutum comperi tametfi non negaverim eundem corti-
-,

cum cicri odorem non omnino exuifie eveniffe autem codcm, :

quo in fupra memorata cochlearia, modo, arbitror^ fi debitam

ad invertendum fpiritum ardentem olei proportionem invenif-
fcm. Interveniente fale alkali fixo etiam fpiritusquifqueardens AUomoie,
inverti poteft, fcilicet fili 6c fpiritui tantum, imo 6c pauloplus
aqui^ adfunditur, quantum, ut aliud alii conjugatur, opus eft.
(Spiriuis enim non bene debilitatusfuerit, conjunflionem nul-
fi

lam cum fale init:) hinc in vafe quamoptime claufo digeftioni

per quicquam temporis committantur, poftea deftillcntur,qui-
bus rite perfe6tis maximam quoque fpiritus ardentis partem in-
verfam intuebcrc. De conjunctione ipiritus vini cum fale vola-
tili deinceps ^. xi . Ifag. in Regn. anim. difputabo. Spiritum vi-
ni autem fine additione aquas cum cochlearia recenti non inver-
ti, led abire jun6lim, ucdixi, in fpiritum multo penetrantifii-
mum 5 in caufia eft paucitas aquofi liquoris. Etcnim ad fpiri-
ritum vini in fua principia redigendum opus eft, ut habeat plu-
rimumaqUcT, qua debilis admodum reddatur alkali {ecus , o- :

leo deftilhuo adjunctum, nullum jus habetin acidumvini, oleo

fuo etiam cummaxime intricatum.
III. Spiritibus empyreumaticis non olei pauca portio tantum, Spiriruscw-
J J r \- -J- / 1- J r \- ^ pyreumutnt •

verum exigiia admodum ialis acidi (ahquando autem lalisurmo- exquibus

fi j nempe fi ex plantis putrefa£tione inverfis originem traxerit)

'^^^"*f°"^'
innatat , orta a divifione falis enixi plantx iftius, ex qua fpiri-
tus prole6tLis. Licet quifque fcre horum fpiritus alkali aftufus
quodammodo eftcrvefcat perraro tamen notabilem acorem in
:

iis guftandis, fpiritibusemelle&faccharo exceptis^offendimusj

fed obdiverfas, interfecommixtasparticulas,amaricat quivisj imo

Fff ite-
 402Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c. Art. X.
iterata dejiillatione plerumque evadit infipidus quoniam diftsc
:

particulie , ob aliquam gravitatem , folent in vafe , in quo de-

llillatio perafta, maxima ex parte refidere,expulfismodoaquo-
Exlgunm fis. Hujufinodi fpiritus , tametfi acerrimi fuerint , exiguum
corpufculo-
luni acido- acidi falis portionem complexu fijo contincnt. Imononvereor
lum pondus afierere , in libra integra cujufdam fpiritus acidi v. g. aceti
fpiiifibus
quibufvis defl:illati, vix drachmam femis reperiri a6tivarum falis particu-
ineft.
larum, &: cicteram partem modo phlcgma efie. Si inje6i:us efi;
cuipiam fcrupulus ac dubitatio, hunc ipfi ex animoevellet ter-
r£e foliatae, &
aliorum falium mxor^;;^, beneficioacidi cumal-
kalico , confc<5tio. Spirituum acerrimorum , e minerabilibus
propulibmm, eadem conditio efl:. Hi, etiamfi ad faturitatem
fali aJkali adjun£li fuerint, nonaugebunt multum, tranfa6ta a-
quae expulfione falis pondo licet interea non negaverim plures
:

& ponderofiores acidi moleculas librse fpiritus , e mineralibus

cdu6li, quam aceti deftiillati &:c. inefie.

ARTICULUS X.
TiNCTURyE , 6c cfixzntiaE vocabulis fubinde Chemici promi-
fcue utuntur: proprie tamennomen tin^ur^ imponitur li-

quori , qui ex plantis, 6c earum produ6tis, ut floribus, fi:amini-

bus, radicibus &c. eundem colorem, quem aliquidexdiftisha-
bet , eduxit. Plurifariam fiunt, v. g. Tin6tur^ fimpHccs ut
Tlnfturje rofarum , rhceados , &:c. Cape florum recentium vel ficcato-
Kofarum
papaveris rum , q. v. quibus contufis vel concifis fuperfunde aquam fer-
eiratici. ventem , quantaopus ad eos fubmergendos, iis praiterea infi:illa
parum olei vitrioli , vel alterius fpiritus acidi , fic floresex- &
templo aquam inficiunt. Liquor coloratus, poftquam refrixit,
per linteum exprimatur, &; , ut limpidus evadat , per pannum
coletur.
Violarum, Ex floribus aquilegise, violarum 6cc. quibus cceruleus color
nquiiegix
&c. eft:, eadem via extrahuntur Tinfturre > (q^^ fine additione acidi
cujufdam , a quo e veftigio illorum color mutatur in conchy-
lium. 6c hujufmodi Tin6tur£e, fi per quicquam tempo-
Quin
loco calido refervata: fuerint, fponte purpurafcunt.
ris in Sed
animadvertas , velim , unamquamque ex di6tis tin6turis facile
mucefcere, &
fitum redolere: ergo , ubi amedicoexpetatur,
tum modo efleconficiendam. Re-
 Lib.IV.Cap.II.DeMedicamentis&c Art.X.^oj
Reliqnx plantarum TinfturiE conficiuntur potifHmum fpiri-
tu ardente.Ex his alix, quze ex una duntaxat re extra6bj£;,
fimplices : alia: vero ,
qu<x cx compluribus , compofita; , ap-
pellantur. Via eas ex plantis eliciendi communis vulgarifque eft.
Scilicet rebus pro renataconcifis aut contufis fpiritus vini modo
fuperfunditur, digeruntur hinc junftim per aliquot no6tes dicf-
que, fa<5ta digedioneTinfturaexpreiraaccolata reponitur. Res
autem copiofo oleo fcatentes, ^rms alkali quopiam , ut Hquore
nitri fixi , vel liquore falis tartari , digerendse funt , hinc fpiritii
re^ificatijjimo vinicarum vis extrahenda eft. Refina omnis ge-
neris liquida, ut Balfamum CopaibcE , peruvianum 8cc, asquaH Tin£brx
portione falis tartaridigefta, convertiturin maflam faponiconfi- Baifamiro-

milem , ex qua deinceps ope alkohol vini , fi modo pauhfper fu- ruviani&c.
pra moderatum ignem ebulHvcrint , ex facile Tinftura cHci-
tur. Vires, quas qua:Hbet tin^irura habet , indicantur plerum-
que ab auftoribus, qui tin6lur^ compofitionem iradidemnt.
Mihi hoc loco venit in mentem ambrae gryfear, quamcom-
plures auctores jubent modoroftro alembici, ubi res vari^ cum
fpiritu vini deftillandae funt, in Hnteolo iUigatam imponi, mo-
do fpiritui deftiUato admifceri fed quomodocunque eam aHquis
:

tractaverit , deprehendet eam fpiritu vini ordinario neutiquam

diflblvi, ne alkohol vini quidem, quamvis id aHas omnis generis
refinam folvere foleat. Mihi autem de ea compertum eft , quod
fi oleum cinnamomi intercedat, eam tunc totam fere in alkohol

vini tabefccre. Exempli gratiadabo£^«/^/<^;^/ ^;;z^r^. Reci- i.jfentu

pe ambrre gryfese 3j., cui in mortario vitreo in pulverem tritse Ambrxjrj»r.
immifce olei cinamomi gt. xx. ut fiant inftar pultis , cum qua
permifcefpiritus rofarum optimi |iij. cucurbit^ parvul^e immif-
fa ebulliant paululum fupra ignem refrigeratus liquor coletur.
:

Spiritus rofarum fiat hoc paoto. Cape oleirofarum , quod fpif-

fum inftar fevi , aquae rofarum fupernatat , ejus tantum alkohol
vini diflblvatur, quantum poteft. Si fpiritus debilis fuerit , ei
modicum falis tartari immittatur hoc aquofum, quod
, ficque
forte etiamnunc fpiritui ineft, abforbet. Qui odorem mofchi
ferre polfunt , ii grana duo liquori addant , & permittant una
ebuUire.

Fff 2 Vires.
 404L1B.IV. Cap.il DeMedicamentis&c.Art.X.
Vires,
Utiliflima efl iis, quorum animus fa^pe deficit. Facit etiam
ad cordis palpitatum, & impetum ad venerem. Dofis a gt. x.
adxx.
E P I C R I S I S.

saiia num /^^leum acidum rofis 8cc. affufum non facit

vitrioli vel fimile
nonfadrnt
adrerumex-
\J ad faciUorcm ac promptiorem earundemTindturas extra-
^tioucm 5 ncc cfficit, ut aqua pluribus rofse particulisimbuaturj
fed inducit modo illi quam prior erat , corpufcu-
aqucC alium,
lorum pofitum ,
quem infequitur alius luminis radiorum reper-
cu{rus:& coloris variatio. Eadem ratio eftaquiE^moleculisrhei,
foliorum fennae, vel aliarum rerum, imbutx,cuicolatae finon-
nihil falis alkali additur, confeilim color ejus intendet fe 5 imo
liquor nobis fpifilior videbitur.Qlix cum ita fint, efficitur ex
his falia rebus extrahendis addita non efficere continuo , ut U-
quor pluribus rei extrahendas molecuhs inficiatur. Nam fi res
ita fe haberent , oporterent eas adeo fpiflas ac coloratas fieri,
cum extrahantur, &
rion ubi jam modo extradas fuerint.

ELEMENTORUM CHEMI^
PARTIS PRIMiE
L I B E R V.

De medicamentorum, quxIatro-Chemici ex
animalibus pecunt, conf^dione.

ISAGOGE IN REGNUM ANIMALE.

Erceptis pertraftatifque ma^ima ex parte rebus,
qu.x ex mineralibus &
plantisad ufummedicumde
promuntur, reftanteiE, quas varia animaha pro-
ferunt indicandae. Equidem me non praeterit,
quam difficilis fit harum rerum pertra6batio , in quibus jampri-
dem
 ISAGOGE In RegNUM AnIMALE. 405*
dem multi do6lillimi pcritiflimique viri defudarunt atque elabo-
raruntj tamen, quia inceptum opus poltulat, cxpediam capi-
ta rerum. Scilicetpartium animalium initium, conftitutionem,
finem ,quatenus ad Chemiam ipedrant, brcviter 6c fummatim
defcribam.
II. Plerique Sapienti^e profeflores animalia in quatuor clafles AnJmaiimn
diftribuerunt. Ad primam redigerunt animalia llriftc dicta, fnaquatuor.
quorum princeps homo eft; inferiore autemordinefunt, peco-
ra , ferae &c. quadrupedes ad fecundam volucres: ad tertiam
:

pifces: ad quartam deniqueinfe6ta, quiJZ ^exceptis Selavls^ fpe-

cies locud^ elt , (de qua vide Z.«^(?//^'/;/^) ad corporis nutritio-
nem a plurimis minus accommoda habentur.
III. Licet in animalibus, fieorumfpeciem formam intue-- &
mur, magn^diilimihtudmes iint: principiorum tamen compo-
fitione , nutriendi &
vivendi modo , unumquodque ab altero
haud tantopere diverfum eft. Corporaenim, deprehendimus,. Exquibus
iis effe compofita, fi ignis ope examen horum inflituitur, qua-
ifa "oncJae^
tuor ex noftris principiis memoratis ortum ducentia. Proutau- ""^-
tem partium forma varia, (fluida enim aliaefl, aliafolida, alia
intermedia ) ita cuilibet peculiaria rerum principia , vel princi-
:

piorum mixtura potius , ad nutritionem integritatemque fuam

opus efl. Sihxc ipfis deficit vitiofa ifliulmodi pars redditur.
Si vitia aut incommoda in foIidis,aut in fluidis, aut in utrifque
fimul, magna fuerint , ut nulla arte ac indullriaemendari pof-
fmt , mors tandem tale animal interimitj qua rerum potiente,
putredo e vefligio inflat, qua, calidis videlicet temporibus, dis-
jungitur compolitum corpus in fua principia , ex quibuscoali-
tum erat. H.-cc corporum principia deinccps rei aiteriusgsne-
rationi, accretioni, nutricatuique rurfus inferviunt. Ha;c re- vidffltu--
rum vicifiitudo , circuitus , feu pericydofis efl: : quum e^dem par- dinccnim
ticulce a Cacholica noftra matre, teliure puta, mihi meum in rum^^^Se
nutrimencum liippeditantur, quieforteaninavoi^ abavo, velSc
^ T""'°''"^"~
, -^
di continua-
m alio , •
r
homme, quondam mfucrunt: ^1 •
n
qux,poftmeum evitadi-
,. .

tanaruraeii..
fcclTum, itcrum erunt in nutrimentum planta;, vel alteriusani-
mantis, tunc denuo ortum habituri, iniiimendie. Sed latis de
rcrurn corpora qua^libetconllitucntiumpermatationedictumefl.
Pythagoras Samus inter Gitecos primus erat, qui difcipulis uiis
Fff 3 u-a-
 4o6 IsAGOGE Tn Regnum Animale.
animarum tranflationem vel permiitationem,quam me-
tradidit
tempfychoftn vocanc, dequa copiofe fcripferunt Z)/o^. Laert .hihxo
VIII. Ovidius Metamorph. Lib. xv. Fab. 2. & 3. Plutarchus
traftat. de efu carnis, & alii. Non hasc primum a P)'^^^5<?m
inventa, ut aliqui literarum rudes arbitrantur j fed iseamab iE-
gyptiis, quibus ea dudum tefte Herodoto in Euterpe cognita e-
rat, petivit. Quid? quod Philofophi Sinenfi cujufdam Foe di-
6li,au6boris Sedae ^o»s)m/w2,mentem,MLXXVII. circiteran-
te natum Servatorem nollrum annos, ut perhibet , Couplet in
tab. Chron. Monarch. Sinicx,imbuitmetempfychyfeos opinio:
quam etiamnunc complurcs Orientis incolic imbiberunt. Su-
pervacuum efle duco, hujus vanitatem refellere coarguere, &
quia id jampridem ab ahis, in primis vero a Luciano Samo^ in
dialogo gallum inter &
Mycillum habito, ubi eam non modo
acute, fed etiam ridicule ac facetecavillatur, fa6tum eft. Sed
e diverticulo in viam.
IV. Priufquam quarcunque resad nutritum , 6c confervatio-
nem animantis cujufque accommodata (it , oportet ea prius a
ventriculo comminui , fubigi, invertique inhquorem albican-
tem , chylum di6i:um. Prseparatus hujufoiodi hquor primum
in venas ladiferas, dehinc in fanguinem fufcipitur. Ex hocde-
inceps, tanquam ex promptuario , fingulas corporis partes ea,
Ex quibus qux iplis ad nutricatum &c. neceflaria lunt, depromunt. Of-
?S«Torpo- fa, quamquam quaternis ex principiis compolita fint terra ta-
:

a qua cuiufviscorporis foliditas, maximc abundant:

lispartes
coaiueiint }. '^
meu, .-«/' ..i- •

lum unquam ial nxum ex us eucere potui , quantumvis in ns

nul-
....
omnifariam periculum fecerim > fed lal , quod nadus , volatile
erat. Eadem conditio fanguinis aHammque corporum partium
eft: in quibus, proutaut mollesfuerint, aut foHda; , di£ta prin-
cipia, non in eadem , fed diverfifllma quantitate mixta , inve-
niuntur. Pennae , crincs , ungues , cartilagines , cornuaque
pcllucida, permagnaoleiScaquat;: falis vero minore Scomnium :

minima terrae , portione, dotata funt. Varia autemcujufquehu-

Qujtnam moris fpccics dependet a pecuHari in vafis fecretione. Etenim
prout vafis fecrctioni humoris fingularis dicati ofcula vel extremi-
li^etatls hu-^
morum cor- tates laxiorcs, vel ar6liores, ita etiam qu^cHbet fingularem hu-
^°"*
morem admittunt aHus generis humorem veficula feUea a-
; :

Hum
 ISAGOGE In RegNUM AnIMALE. 407
lium duftus (iilivales: aUumaliavafa fufcipiunt, 6cadufumani-
malium fecernunt.
V. Ex recentioribus medicis aliqui antecepatam animo acidi, Numaci-
quafi vero id corporibus animalium maxime adverfarium cflet, ni^ruuin^va-
quandam
^
informationem habent. Proinde afpere in id invehun- letudiniad-
r ci.
• verlarium i
tur, inlectanturque vehementius: quum tamen parnequicquam
1

ejus in ilatu fano, imo perraro &

ejuimodi in affe<5tibus, ubiid
in culpa elTe ftatuunt deprehendi licet.
, Speciofa equidem,
quoniam grata cundtis novitas rerum , hypothefis h<cc , ac veri
fimiUs compluribus etiamnunc probatur > at fingulorum fi nofTent
membrorum humorumve compofitionem , perfacile prxoccu-
patam , malamque , quam animo de acidi labe atque pernicie
imbiberunt , opinionem facerent miflam. Nam fanguis inter
corporis humoresprinceps, perraroacefcit, etiamfifatisdiumo-
ram aUcubi traxerit, fed potius putrefcit. Quod fi ei debitao-
lei portio non fuerit permixta, (al cnixum fuum animiacommo-

tione, poftquam acidum exhalavit, in <3//&^//volatile commuta-

tur, 6c jutlo liquidior evadit , 6c in culpa eft , ut febres arden-
tes, malignx, inflammationes, exefiones venarum, unde hse-
morrhagicE &c. exoriantur. Quin etiam ejus Scaliorumhumo-
rum tcnacitas, vel lentor oriri poteft, ab oleofarum particularum
dominio , 8c non ab acido , ut volunt , coagulante. Opinio-
nem meam evincit gelatina oflium 6cc. ex partibus, acido ne-
quaquam refcrtis, parata. Ideotamen acidum e corporeomni-
noexpelU, exterminari. ejici, nolim: ceu vero ei nufquam ef-
fct locus. Imaginari enim mihi vix poflum , qui alimento-
j^.J^'^'^^-^"'^
rum concodtio in ventriculo fieri pofllt , mCi fermentatio cibo- quibuidam
rum ponaturj qux autem, ut alibi fcripfi, fine tantillulo acidi '*^i*"ioi^bus.

fieri nequit. Abfcondidit hoc fefe intra copiofas olei & aquae
humores, eodotati, nobisinfipidi:
particulas, ita, ut plurimi
imo dulces , videantur. Qin tamen faciem admodum mutanr,
quum moram aliquo in loco , quamquam cxiguo temporis fpa-
tio, faciant. /Vcorem namque illico contrahunt , hinc admix-
t£e iis oleofa; 6c terreftres particuliEmaxima ex parte in coagu-
lum , obfl:ruci:ionumquarumvis audiorem, convertuntur. Chy-
lus,lac, lymphaScc. infipidi humores cummaxime proni ad ace-^
fcendum funt, hinc eorum in receptaculis, ab aliquo crrore in
vi6tus
 4,o8 IsAGOGE In Rkgnum Animale.
vidus ratione iafto, ex facili acefcunt qui, cum ita reddun-
:

tur , non mode craffi , atqueadeo inhabiles ad circuitum,funr,

fed efficiunt vifcerisglandularum, quibus immorantur, obflru-
dioncm & duritiem.
VI. Difta Paragrapho vera 8c re6ba efTe,
in antecedente
quivis, qui in iis mihi aftipulabitur. Qux
periculum fecerit,
cum itafe habeant, perperam, arbitror, medicos icgrorum fa-
luti confulereacprofpicere, qui, dum fibi ad veritatem perfua-
dent fe veram morbi cauflam nolle , tamen ejufdemmodi reme-
dia iEgris adhibent,quibus de proprietate cum morbi caufTa con-
venit. Hercule! nonne camino oleum affundunt , ac maloma-
lum exafperant j falfum itaque horum ratiocinum , vel de mor-
bi caufTa , vel de remedio , fi unquam juverit , prolatum fit , ne-

^ inPhor- <;eiYe ell. Quadrat in tales titubantesmedicosilludcomici. *

i^^sc "n.vfi*i ^iod didtum , indiaum cft quod modo erat ratum ,
:

Irritmn efi.

Ab re fore, putavi, fi aliquos in medium protulerim ,

qui, cum
de quorundam morborum cauffa proxmia agunt, acidum nun-
quam non culpx infimulant 8c tamen, cum curationem mor-
:

bi pertra6tant , inter medicamenta referunt acidum ahquod.

Concedamus , quam fumpferunt morbi cauflam , acidum nempe
fed quem ipfis daturum hoc putetis , acidum ab acido enervari,
inverti, expelH. H«c enim eft non verborum pauca, fed re-
rum permagna diffenfio.
Lapidum VII. Lapidcs iu animaUbus gcnerantur, ilquandooleofa^cum
ex°quibus° ^'i^inis Sc terreis particuhs aUcubi moram ducunt, ubi tum aliis
lia^ ahse imphcantur , coagmentantur , &, poileaquam reliquerunt
aquam , tandem indurticunt, ac fpecicm lapidis prx fe ferunt.
Contemplanti exteriorem plerorumque in animaUbus repertorum >

formam calculorum videntur ii maxime abundare terra talese- :

tiam niihi quondam vifi funt. Sed, poilquam calcuU compo-

fitionem ope ignis fcrutatus fum, deprehendi me in errore ver-
caicuii ^^i'c- Italaborem fufcepi. SumpficalcuU veficx 3X. quempul-
concretion«s yeratum rctorto; vitrex immiflum , morefoUto, exarena deilil-
perisiKm° lavi. Fada deflinationereperi^f^phlegmatis^faUsvolatiUsinre-
coUo retort^e, cui tertia pkisminus pars olei admixta
cipicnte 6c
eratjUnciamicmis: drachmam femis autem iufpicor olei retor-
tae
 ISAGOGE In ReGNUM AnIMALE. ^C^
tiE adhasfifle, quoniam atro erat coloreinfecStaj refiduum prse-
terea a deftillatione librabat adhuc 5V. Ex quibus apparet di-
midiam calculi partem deiHllationi obtemperafTe , quam par-
tem autem denuo igni aperto , crucibulo fcilicet immifTam,
commifi , explorandi ergo , file ne quodam fixo referta eilet,
uiLiJicrus tra6tatulo de calculo , dcniondvdiiionc Leeuwenhoec-
keana fretus, perhibetj an verohxc pura putaque terraeflet?
Corpora enim quasvis non prorfus in vafe -claufo ab igne in fua
primordiadiigrcgariqueunt,ob aliquam olei, deftillationi haud
obfequentis , portionem , qux , antequam ab igne omnino abigi
poflit, liberum aeris ad fe accelTum depofcit. Perafta relidui
luperioris utHone, reperi iterum aliquid pondere drachmarum
duarum fe in fugam dedidiiTe : reftabant enim drachm^tantum
tres terriE, nullo fixo fale dotatas. Ex di6tis nunc concluden-
dumeit^terrxmodicam portioncm a fale oleo induritiem la-&
pidefcere deinde fpicula falina intra olei 8c terrae poros occul-
;

tari in tantum , ut nec guitatu , nec odoratu percipi poilint.

Vacillat ac claudicat Ofwaldi Gremhs^ fidelis verborum Helmon-
tii paraphraif^e , argumentatio , quam L. i. C. vii. proferc

Calculo humano^
fcribit , non inefl fal j namji ineffet ^ poffet eli-
ci, tit per codlores falpetrce-y perfuafumitaquedubiopro-
elicitur
cul fibi habebat non aUo , quam per aquam ( hujus enim bene-
ficionitrumeterraeducitur) erequacunquefalelicipofTe: quod
tamen falfiil^mum efl^e norunt , qui in Chemicis non plane plumbei
fuerint. Sic6cfal, quem^f^///«^jputatfe e calculoeHcuiiTe^non Beguinw .

originem adi6to calculo traxit quoniam fal, fi di<Stus lapis in- VcStM.
:

tenfo igni, ut in tyrocinio fuo juifit, fubmittatur, plane aufu-

gere folct, derelinquens pera6ta uftione terram modo elemen-
tarem j cui dcinceps , fa6ta fulphuris &
nitri accenfione, ho-
rum corpufcula falina, ejufdemfanenatura:, ac falpolychreftum
Gallicnm, adjungunt fej qusepofteafuccoberberum diiTolvun-
tur, fuccus demceps, di6to fale refertus, per pannum colatur,
&c. ad ficcitatem decoquitur. Porro, cum non admodumdu-
rum calculum deprehenderim, animum fjbirecogitationescos-
perunt , fi is nullo negotio diiToIvendus eiTet. PericUtatus ita- Caicuius
que in eo multifariam j invenire tamen alium ejus deftru6torem rcaau^.Ke*
non potui , quam violentum acidum &
ejus ad eum in to- 'litur.
:

Ggg tum
 4T0 ISAGOGE In ReGNUM AnIMALE.
tum difTolvendum magna copia opus eHe j quam autem nec
per os, nec per inje^tionem in vcficam , (ine fimjmo virx pe-
riculo, cuipiam adhiberi, medicofaseft. Calculus igitur,pei-
DtLitbon- fiflulam urince egredi nefcius , deridet cunfta fpeciola lithon-
triptuismihi
fj.jp^ic;^^ Potius accrctionem eius libi iofi promovent, qui diu
ac multum terreis, launis, oleoiilque remedns, live ex oculis
cancrorum , five & ipfo ludo paracelfico ^ confecSta fuerint,
utuntur. Necthee, coffe vel fimihs potus calidus quicquam
juris in illum habet j ad fummam flocci habet omnia, pr^eter
exemptorem. Pra:cavere tamen aliquem fibi a calculo mehus
nonpofle opinor, quam fi potionibus tenuibus, fimodohseven-
triculo non moleilix fuerint, fe ingurgitaverit. Hujulmodie-
nim, quoniam urinam celerrime pellunt , vel magnam urinae
copiam efficiunt, abducuntfimulfecumcorpufcula, concretio-
nemlapidis in corpore effcclura.
VIII. Quandoquidem tota alimentorum fubftamia non apta
eft ad corporis nutricationem 8c confervationem , fed optima
eorundem parsj reliqua igitur, quse nullum in animalis corpo-
re ufum habet , omnifariam immutata per varia loca e corpore
excernitur. QuiE per infenfibilem exhalationemexcernitur, ma-
ximam Sanflorius &
ejus afl^eclje volunt 5 vaporant autem per-
meatus cuticulares partes fubtilifiimae , ut aquofie, hinc falinas,
paucifiimaeautem oleoijej terrerftesquippeperporosexpelli vix
queunt, ergo alibi exitum fuum quasrunt , per alvnm nempe,
Aiviercrc- perque veficam. Alvi excretioni, inanimalibus, quae veficam
ili?fcMcant habent, dicatse
funt craiTiores terr^e & olei particula: j quibus
autem ob mollitudinem , ad excernendum inhabilcs alioquint
eiTent, mukitudo aqua: admixta eft. Mihi enim alvi excreta
per ignem exploranti, ea fuggerebant di6ba principia j fed ter-
ras finita operationeexiguamrantumportionem, quamquamex-
crementa folidiora eiTent. Terra ex hominis & bvutorum am-
malium, Omafo carentium, ftercore deftillato fuperftes, etfi
bene de novo cremeretur igni , dabat exiguam admodum falis al-
kali fixi portionem. Beiliarum autem ruminantium excreta. v.
g. fimus equinus, cui interdum fcenum, llramen &c. indigefta
intcriacent , exhibebant paulo majorem fahs fixi amaricantis
portioncm , quod neutiquam fimiliter ac nitrum fupra prunam
po-
 ISAGOGE In ReGNUM AnIMALE. ^ff
pofitum , ut aliqui perhibent , dcflagrabat Neque vcro aqua
deftillata (ale volatili imbuta erat j cvincebant namque hoc
fapor , odor ,
quin & inlHllatum acidum , quocum & levilli-
ma quseque iaHa alkalia alias collu6tari folent. Quse cum
ita fe habcbant , apparct ex his aliquos in fummo errorc ver-
fari , qui putant llercus vaccinum ob abundantiam falis vola-
tilis 6c nitrofi , optimum cedematis remedium efle , 6c di-
£torum rationc potenter poros aperire , tumoremque refol-
verc, difcutcre: quum tamcn , ut dixi, ne veftigium quidem
alicujus falis volatilis 6c nitroii in hujufmodi animahum excre-
mentis deprehendere potuerim.
^
Veruntamen lonee alia a- '-^"^iyfi^
<-L r 1
• cxcremeijto-
vium excrcmentorum ratio elt ; narum enim pars urmofa rum avium.
non per velicam , fcd una cum ftercore per alvum abvchiturj
hinc, quum vefica careant , reddunt ftercora cceteris animali-
bus liquidoraj qux fcercora deflillataindagatoriexhibent falvo-
latile , pariter acque idem e calculo elicitur ; fcilicet qusedam
ejus pars haftarum more excipulo adha^ret , Sc hazc valde volati-
lis, perinde ac cx-rcra (alia funt: quaedam autem pars adhserec
in forma cubica , &
ha:c non adeo volatilis, ac illa, eft.
IX. Lotiumetiammirascompofitionisexcrementum eft. Re- Urina qui-
center midium , dehinc delKUatum , copiam phlegmatis prsc- pHnd^is
bet ; hanc fequitur aliqua portio falis volatiiis minor ta- J^^cienaiit? :

men olei empyreumatici. E refiduo ope aquse educitur lal

candidum, muriam fapore referens , quod nec cum acido neve
alkali afRifo cffervefcit. Licct quidem hoc falis genus, fuper-
vacanea illa portio fahs menfalis fit, quo cottidieincibisutimur,
quaequc a ventriculo non tam fubito in alkali volatile immutari
potuit; attamen id non eft fal communefincerum, iedaliquan-
tam inverfionem fui fubivit. Etenim id, quum in cryftallum
concrefcere permiferis, non more falis communis in cubicam,
fed in exiguos cylindros, nitro haud multum difiimiles, trans-
formatur. Remanentem poftextraftumfalterram, quamquam
diu diuquc ufta fuerit , aterrimo colore adhuc infectam depre-
hcndi, qucm colorem ipfi effe ,
puto, a pauco oleo firmiffime
ipfi implicato. Ut in ca:teris corporibus , fic inhacurina, &
putredo principia maxime invertit ; oleum cnim ejus, inter-
veniente putredine, non modo a fale disjungitur j fed infuper,
Ggg z poft-
 411 IsAGOGE In Rkgnum Animale!
poftquam inteftinum utrimquc motum fubierint, opprimitur,
cumqueterra conjungitur, fal autem volatiletum rerumpotitur.
Hinc eft, quod fi urina talis deflillatur, utmagnafalisparspro-
deat, una cum modico oleo, fui juris fafto, 6c aliquota phleg-
matis , vehiculi loco illis inferviens portio. Qlix principia
spmms u- talitcr jun6la appellitantur fpiritus; qui ratione intcrmixi olei,
xinxardens. flammam fufciperc folct. Porro fpiritum hunc , cum dcflilla-
tioniulteriusinftiteris, fequiturmagnaphlegmatis portio, quo-
ufquc urina fpiftitudinem mellis contraxerit, & tum dcmum fa-
lis volatilis reftans 6c olei qusedam portio
fugam dat. At,
fe in
Tbofphorm. fiquando di6tce urinx triplum {abuli admifcueris, igne-
fpiftatre
que intenfiftimo pofthsec dcftillationcm inftitueris , prodibit
tunc oleum fevi inftar craffum , cui immixtum eft acidum quo
falfixum urinae dotatum eft. Hoc quidcm cum oleo conjun-
ftum , quamdiu in aqua affervatur , nobis otiofum, 6c nihil a-
gens videtur ; fed , fimul atque fruftulum phofphori , ex aqua
exemptum, aeri exponatur, illico di6tum acidum ab acre mo-
vctur, quod tunc una cum olcofls fefe in fugam dat , atque fub
forma nebukc craflioris exhalat , fuperftite exigua phlcgmatis
aciduli portione. Lucct quidem oleum hocce, pollquam in locum
obicurum perlatum fucrit, fednonurit, nec inflammamerum-
pit, nifi fortiter fricetur ; particulse tunc in citiflimam com-
motionem, majorem puta, atque prior erat, redadlse , fulgu-
ris inftar inflammantur , combufluras quidquid ftbi obviam ve-
nerit. Plura qui de phofphoro cupit, infpiciat D. Junckii me-
dicum pr^fenti feculo accommodandum ^ D. Le Mortium , N.
BoyUi^KunckeUi ea dc re fcriptos traftatulos item D. ^/Z-i^/^hoc
:

tempore Lugduni Batavorum Medicin£e Profeftbris longe cele-

berrimi , difputationem de phofphoro : quin etiam Mr.Lemery
curfus Chcmias editionem ultimam , in qua fimul dode diffe-
rit de lapide Bononienfi, dcque phofphoro BaUuini^ dequealiis
no6lilucis, quarum &: do£te, utfolet, mentionem fecit, mo-
do laudatus Alhinus , Potentiffimo Borufftorum Regi a conllliis
& Archiater.
X. Hicc nunc veraurinas analyfis per ignemeft, quaperfpe-
mente comprehendct, Helmontium.^ Gremhs^
6ta facile quilibct
utrofque tam fimiles ftbi , quam ovo ovum , falfa fabulatosj
quo-
 ISAGOGE In RegNUM AnIMALE. 4T3
quoniam ftatuemnt quod genus Duelech , pr^eter ance comm
, nefcio \menra

dicta pnncipia, lotio ctiam uielle.. Prokcto m crrores Iccta- funt, qux
torum Galeni pluribus in locis perquam acerbe animadvertunt, 2d'us°S^-
inquc prifcorum vitiis cernunt admodum acuti, fua vero mala toresdeZ)«*-
oculis inund:is tanquam lippi pervident adverfus illorum fen- nadidcriju. :

tentias adverfari utrifque ceque fludium eft, 6c fimilis pertina-

cia. Verum ut ad propolitum veniam , Duekch , venia fit

,

verbo, ope deftillationis furfum advc<5tum , parietibus capitelli

fub forma folida adhserens, pra^ter id ipfum fal volatile, nulla
alius generis res eft j non elt calculus ipfe, ut p-^rhibent, nec
tartarus , nec calculo fimile aliquid. Ergo non mirum, fi

fa6ta falis , phlegmate infequen-

volatilis afcenfione hoc a
te , more omnium falium , didblvitur. Parvi itaque du-
cenda di£torum de duobus planc diverfis , quos urina inelTe,
fpiritibus, fententia elt ; utpote horum fpirituum alterum vi
coagulandi: akerumdiflblvendi, prtcditum elTe, Pru:tereaZ)«^-
lech fecundum eorundem fententiam calculus ipfe , vel calculo
iimilealiquid,efti qui tamen,ut pauloantecommcmoravi, va-
riis ex principiis concretus , ad diflblvendum vel comminuen-

dum valde difficilis , efl:. Ergo tota demonltratio , vacillat &

claudicat , & praster verba nihil , quod notabile eflet, habet:
quam & credifle eos , vel fpcrafle aliis perfuaderi pofle , quis
non miretur?
XI. Nonnulli medici , ut oftenderent ,
quo pacto res varise
in hominis corpore in lal volatile immutentur, in medium pro-
tulerunt certum experimentum . Scilicet fubtilifl[imum vini fpi-
ritumcum fpiritu urinas vel CornuCervi mixtum, quos, quo-
niam nonnunquam denfantur , ita ut formam falis mentiantur,
putarunt utrimque in fal volatile efl^e immutatos. Ex hoc ex-
pcrimenco deinde argumentum ducunt ad probandum fpiritum
vini,cervifi^6cc.potionumfermentatarum, quas homincsbibe- Numpo- \

refolent, a fale volatili, quod fanguiniinefl:, converti etiamin ^JJbmm"s^,Tn

fal volatile. Experimentum hocce fallax elt , £c nequit ficri, laivoiaciic^
'"""
convcitatut.
nifi cum utriufque fpiritibus quam optime rediificatis , Sc debita
proportione mixtis> qui, li ita fuerint, fpifl^efcunt vel concre-
icuntglaciei inltar: quibusfi paululumaquEcadmifcueris, hide-
Duo liquidi evadent. Experimentum, dixi,. fallax , quia mir
Ggg ^ ni-
 414 ISAGOGE In RfGNUM AnIMALE.
nima encheireifis neglefta, in caufla ell, lu nullum fit. Sed fac
id ex fententia fuccedere, conicquens tamen noneft, ut uter-
\jiik«hoi\\- que Ipivitus in {-xX volatiie fincerum fit converfus. Nam (i ita
5m«ni"5>' eflent, poflent tum perinde ac cretcra faiia volatilia, 7?i!^/z>w?.
mLxtum non Vcrum accurate& exquifitein ilatera fiilevolatiii, in ibirituuri-

tudn"rd v'o- i^o^o contento ,examinato, deprehendet artifex , nonpiusfalis

latiie. accepiiTe fe, quam quo diftus fpiritus imbutus erat, quod me-
dius iidius nonfi &
alicohoi vini in veriim iai voiatiie
fieret ,

tranfinutatum Ailcohoi vini autem nec cum aiicali voia-

eflet.
tiii , neque fixo , utrifque vei ficcis vcl per deliquium foiutis,

perfe£i:e conjungitur 5 fcd iiie his , fi pluraque purifiJma funt

iine coloris mutatione fupernatabit j quod is autem , cujus ob-
tufioracies, non videre cupit. Non abutiB.Lrispatientiame,
arbitror , ^iioXogx^m ph<)enomeni fubjungam. Vcrum uc
fi his
ratio ,
quam
prolaturus fum , evidens &
pcrfpicua fit , neccile eit
prius confiderare , quibus ex principiis unufquifque fpiritus com-
pofituslit. LVi/^^y? c regno animalium deprompti 5 ^re^iftca*
quam fai voiatile f. q. phiegmatis dilu-
tijjimi fpiritus nii funt,
tum , cui admodum paucuia infuper oiei portio adtnixta eft,
quam a poileriore cuivis demonilrare poflumus, fiquandoinig-
nem infunditur, inilammatur tunc nonnihii , qu^ facultas ci,
ab ipfi intime afibciato oleo, eflii huiceniminterprincipiamo-
do inilammandi vis eii:. Ardentes fpiritus e vegetabiiibusancil-
lante fermentatione conficiuntur , ubi h^c exiguam falis acidi,
majorem oiei ejjcntialis , at maximam
cseterorum , i-cfpeftu
phiegmatis vim in ununi corpus conjungit fluidum j in
quoquidem, nosapriore, utdiaiedticiloquuntur, fenfuumad-
jumento, nuilum acidum agnofcere vaiemus ; fed a poileriore
^
ratione , ut id fupra articulo , ubi de fpiritibus egi , fatis fu-
perque oilendi. Nam uterque fpiritus iiquor eit, fubtilifiima
corpufcuia, quamvisdiverfre figur^ atque eiiicaciae, injfefeha-
Qnatedi- bcns abfcondita. Aitcri aiter cum le obvium dat aiii aiius ad-
inixtaciaffc- ju"git fc, implicat , irretit fuis aiterius particuias , imde fluor
fcant? utrimque aufertur eodem fere modo, ut aiiasacida 6c alkalia
:

ob mutuum inftindum agerefoient. Coaguiatio oboritur,

in fe
partim ob i^uidarum partium defe6i:um, partim propter terram,
qux faii alkali volatiii pio domicilio erat, ab acido alkohol vini
fui
 ISAGOGE In RegNITM AnIMALB. ^T^
fui juris faftaiT! ,
qux, cum nunc confiireliquori innat, incauf-
fa ell , ui is crAirefcat. Paucam autem terrjc ponioncm fuifTe -
•

fux fpontis faftam apparet ex co ,

quod fi coagulatis fpiritibus
ad clifrolvendum aqua affunditur, fubtiiifliniam aliquam terram,
qux cocigulationis au<5i:or eft, cidcm innare confpicimus, Ve-
rum demus adverfariis noftris , fpiritus ardentes reEfificatijfp.mos
quofque cuiufdammodi conjun6tioncm cum quovis fale urinofo
inire inde prolcclo non lcquicur , ut illi omnino in fal volatile
:

fintimmutati. Nam fi ita cifent, nonpoffent denuo, ut dixi,

maximaexparte a fpiritu urinofofccerni.CEeterumnon negoali-
quotam falis urinofi partem ab acidofpirituumardentiumimmu*
tari, itaut aliquid, quod non adeo volatile acm.ordax, pariter
ac ipfum fal volatile , eft , emergat. Hoc utiquc magnum u*
fum in medecina habet ad obllrudtiones quafvis vifcerumtollen-
das j quin ctiam utile eft ad extrahendam e variis rebusvirtutem
fuam, ut atteihLmuv Helmontius j Starikey ^ aliique, quiilludab
acido fpiritus vini , vel ab aceto deftillaro immutatum fal vo*'

latile,Philofophorum fU ammoniacum appellitant. Qy^^^^O" ni^fumnril

docunque ipfius conditio fuerit , poteft tamen id ipfum denuo tu.Hr,nofo

ad pnftinum ftatum reduci, adjuvante ut^ott fublimatione ^ pa- UJIfcemr^^*^'^

ri portione velaUus alkali fixi, inftituta, ficut eo- fedaimdab
falis tartari,
dcm modo omnis generis falia volaciHa, ab acido quopiam fixa' rurfusp""cft.
ta^ inUbertatcm vindicantur. Quse cum ita fint, cfficiturex
his ipiritum quemvis ardentem a fale volatiH tirinofo minime in
fal quoddam volatile converti, quamquam interea non negavc-
rim illumcx partedeltrui. Equidem difputatio haec, quamin-
greftusfum,nonneminiverbo{iorvidebiturifedfciascandidiflime
L. hoG ideo faftum, quia hac in parte plurimos dubitare crebro
percepi, 6c in ambiguitatc hujus experimenti multos vagari,
tulit ideo calamus prolixius &: a propofitolongius, quamexpo-
fceret ratio. Sed ad propoiitum redeundum eft , ad fupra alla-
tx propofitionis confequentiam , qusecerte nullaeft> quoniam
fal illud , quod cibo vel potioni ineft , a ventriculo tantum in

volatilc mutatur priEterquani, quod tale ipfis jam incflct, ut

:

id eft animahbus , quibus ad cibatum , utimur, tum ejus lan-

tum in corporc humano ope venarum laftifcrarum fit fecretio.
Sin vero in maffam languinis , quxdam fiU^pars, quacnondum
vo-
 4^^ IsAGOGE In Regnum Animale.
voktilis hSta. , abvefta fuerit , ea hinc ad renes abducitur, ut
fimul cum urina foras e corpore excernatur. Tandem fal volati-
lequidem potentia , ut ajunt , fed non aftu fanguini ineftj
non fpirat ha;c odorem uiinofum, neque acidorum afFulione,
ut alkali aflblet, effcrvefcit.
XII. Pleriqiie corporis animalis humores, Scpartes fohdaefa-
le enixo , vel alkall ; Lac autem &: fuccus pancreaticus , acido
pr^dita funt. Acidumhocce oppido ca^teris principiis immix-
tum eft, 6C nequit per deftillationem, fed per aeremcalidumin
apricum proferri. Qi.iamdiu Lacintegrumeft, tamdiuhocno-
bis dulce habeturj aft fimulac cremor vel butyrumareliquo in-
terveniente aere caUdo fuerit feparatum , iUico 6c coagulum &
Saecharum ferum acent. Vcrum, fi quisLac recens vafi largoinlrufumfu-
pra moderatum ignem pofuerit , ita ut lcviter modo buUiat ,de-
hinc cremorem vel pelliculam , in fuperficie hserentem fenfim
fpatha detraxerit , ac laborem continuarit , donec nullam pelli-
culam amphus confpexerit , Lac tandem craflefcet inftar pultis,
quam, cave, ne in fine aduras , fed vel in fole vel in loco cali-
do ponas, uc exiccetur: ficque habebis idem j ni fallor, quod
Ludov. fefii Saccharum Laftis vocat cujus ad arithritidem uti-
:

litatem pecuhari Hbro dcfcripfit, 6c fimul notas fignave dedit,

qui id a faccharo feri lacStis, quod aUqui inepte fubftituebant
dignofcendum fit. Quandoquidem la6bi , di6to modo ad foli-
ditatem redado, easdem proprietates funt, quasD.T"^//- fuonu-
per invento la<5tis faccharo tribuit 5 nuUum provide mihi du-
bium efl, quin etiam ipfi cum hoc de virtuteconveniat. Non
novum eft Lac dulce fpiflari igne, fed fchytae , tefte. M. Pau-
lo Veneto jamdudum confueverunttali modo Lac decoquere &
exiccare, &; in facculo fecum ferre pro conficiendopotu ad fi-
tim explendam.

C A P XJ T I.

^e Sale Ammomaco,
Quandoquidem veterum fal ammoniacum, quod olimeLy-
bia apportabatur, hodie in ufu medico non efl ; recen-
tiorum itaque fal , quia acceptam compofitionem ex parte uri-
nas
 LiB. V.Cap.I.DeSale AmmoniacoI 41^
nserefeit, heic loci proferendum, duxi. Nefcio quare huic,
quod potiflimum arte fir, nomennilisammoniaci impofiturnfiti
cum tamen hoc nativum, & fal quoddam falfum, falis gemmfe
mftar, efl^et. E(l inter aliquos, qui fane laureolam in muftaceo
qucerunt, de etymologia contentio, aliis originationemverbi a
delubro Hammonis , aliis ctTro th oLfJt.jHii arena , deduccntibus.
Utrifque favet auftoritas. Nam
P//>m Hill:. N. Libr. xxxi .
Salammo-
Cap. VI auflor eil, c\\xodi fal fqualentibus locis cceptusfit inveni-
.
"umub\^re-'^'
ri , detraSiis harenis , qiialiter i^ per Afride fttientia ufque ad periebatut.

Hammonis oraculum. Is quidem crefcens cum Lunanotiibus. Nam

Cyreniaci tra5lus nobilitantur Hammoniaco , £5? ipfo^ quia fub ha~
renis invenitur ^ appellato. Verumenimvero, fi omni fali, quod
fub harena inventum , nomen ammoniaci imponendum eft:
tuncillud, quod^gyptum inter&Arabiam, tefteeodemj fic
Sc, quod aThebe iEgyptiorum ufque ad templum Ammonis,
Sc quod ad ufque Garamantas , tefte Herodoto Halic. in Melpo-
mene, fubarena, &
in fupercilio fabuli reperitur, eadem no-
minatione cooptari oportet quod autem unquam faftum mi-
:

hi , veterum fc ripta pervoh'enti, non conftatf: fed potius ob-

fervo notas a veteribus traditas, quibus id ab alius generis fale
dignofcere pofiumus. Phnius enim loco citato haec figna &
-Pfoprictas
indicia finceri falis ammoniaci tradit. Similis eji colore alumi-
m 1
quod
ri -n
Jchijion vocant ^
7-77-
longis glebts
7 7- •

neque perlucidis ^ tngratus

"^'* ammo-
•

niacivcte.
,
^^^'
fapore^ fed medicince utilis; probatur quammaxime perfpicuus ^ re-
£tis fciffuris Et Diofcorides Libr. v. Cap.Lxxxv. Peculiariter
.

Ammoniacus natione laudatur , fi modo findi facile pojfit ^ {^ inre-

Stafegmenta deduct. Et Aviccnna Libr. 1 1 .Tr. 1 1 Cap. dcxxv.
.

Ille eji melior ^ quiefi^ ut borax ciarus ^ cryfiailinus. Et Serapion

Libr. VI. Cap. lv. Sai efi candidus ac purpureus ruberve , gufiu
faifus , ac fumme etiamnum particeps mordacitatis. E Cyrene ad-
*vehitur. Sunt l^ non pauccs in ejus genere coiorum dijferentia ni- :

gricans enim quidam efi , quidampuiveris afpe^u , aiius etiam candi-

cans. Prdeceiiit tamen , qui coiore efi tum puivereo tum candido
tranfiucente , quam proxima cryfiaiiifimiiitudine , ad Medicina ufus
potifiimum laudatus. Ex quibus diftis coUigo , faH hujusmodi no-
men veteres impofufie ratione regionis , ubi aut primum in-
ventum, aut ubi cjus copia erat. Quantum vero ad ejus natu-
Hhh ram
 4^^ LiB.V. Cap.I.DeSale Ammoniaco."
ram attinet, videtur mihi id de proprietate convenire cum falc
communi ,
quale fal gemm2e vel lal m.arinum ell. Fictas 6c
commentitias fabulas proferunt in medium, qui literis prodide-
runt iftiufmodi fal ab urina camelorum , quibus peregrinatores^
qui quondam templum Hammonis frequentabant, uli funt, or-
tum duxifle. Incredibile enim elt , tam magnum tra^lum , a
Cyrene ufque ad Garamantas potuifTe camelorum urina adeoir-
rigari, ut ex hac, afole exiccata, fal quoddam fieret.
JI. Sali Ammoniaco noftro , quod alii Armcniacum vocant,
ab Armenia, unde, utperhibent, oHm in Europam tranfporta-
ri folebat , pcculiare ideo , caput adfignavi , quoniam Chemi-
saiammo- cis id multis in rebus magno ufui eft. Confici poteft ex quovis
^^^^ voktili , cum fpiritu falis communis , donec non amplius
ceJddmm"
quomodo efferbuerint, permixto. Vulgo fieri foletexlotio, 6c falema-
pomtficn
j-ino^ q^ibusqiiandoquc 8c fuligoadmifcetur. Ha;c moderato
igne ad ficcitatem decoquuntur , poft vafi fublimatarh immit-
tuntur , 6c igne intenfiore fal ad fuperiora fub forma fumi pel-
litur, ubi is a frigore condenfatur in fal folidum, quod nec fi-
xum nec volatile omnino eft ignis enim vim non fert, ficuti
:

csetera fixa 8c enim; in totum quippe in d\tumhi fubIimato?-ium

evehitur , deinde, cumaeri expofitum fuerit , non difiipatur,
prout alias cxtera falia volatilia folent. Utriufque etenim falis
moleculae , quantumvis per fe , fi folx fuerint , inftabiles fint,
redduntur, dum alteraE alrerius poros explent, ftabiles, acgra-
ves, quare moderatum igncm perferrepoflunt. Inhocfaleam-
moniaco infunt duas tertix fere lalis aJkali volatilis, 6c una pars

Et terra id fpiritus falis. Ncquc vero omne fil Ammoniacum, quod ho-
ipfumqui- jjie in ufu eft, fit arte, fed etiam tale reperitur a naturaprodu-
lo^cis^^o-'^ ftum Puteolis, in modum crufta^, quiE in filamenta longa fin-
^'"^-
di poteft , ut audor eft Ferr. Imper. Libr. i Cap. i 8c Libr.
. .

XIII. Cap. VIII. Memorat pra;terea estrancum nigredine tin-

6tum, ideoqueidpurificari oportere: domefi cummRiimm^rum
faucibus , rubro 8c croceo, ahbi candido, colore inveni-
alibi
ri: 6c, quomodocunque color fuerit, album ipliproprium efle,
caeteros colores ab eo , ubi purgatur, tolli. Memini me in ali-
cujus itinerario legerehujufmodifalisaliquotcentumpondiaquo-
tannis in monte Vefuvio colligi : 6c in alias regiones transferri.
Ncc
 LiB. V.Cap.I.DeSale Ammoniaco. 419
Nec Vcfuvius tantum, verum etiam ^tna, fert fal Ammonia-
cum. Nobilem Bocconem idoneum & gravem teftem produ-
co, qui dans ies recherclxs 13 obfervations naturelks lettre feptie^
me d Mr. PAhbt' Bourdelot^ touchant Vembrajfement du MontEt-
na^ hax literis tradidit. ^Mque temps apres , que le feu fut e-
teint^ il parut fur la furfMe de cette maticre ferrugineufe miegrm"
de fuantite de fcl armemac. Le fci et-olt quelquefois d'une couleur
jaune de faffrm , quelquefois de citron , {3 quelquefois tout blanc^
mais en telk forte ^ qut nous fommes affeurez: que .cette matiere a
pouffe au de loors dufel armeniac en grande abondance Et de plus^ .

fai re^eu par plufieurs ftis dc mes amis du fel Armoniac de Vepaif-
feur de deux onccs^ plusfixe^ qu^a Vordinaire, ^
dans lafurfaceil
etoit emaille d^une couleur verte femblabk au vert de gris ^ (3 tan-
tot a ceUe du vitri^l. Niillus dubito , quin fal ammoniacum &
in aliis regionibus , ubi montes ardentes dantur , invcniatur.
Huic dc proprietate
/ habcat
', ,
&
efficacia convcnit cum artificiali. Quod r A"*^"^"
. .
-r.
. lolum, fcd
. , . ^
cum ita le evmcittum ratio,tumrLxperientia,dari etiam & natura, <«/-
alkali volatile nativum in tellure, quod multi ex-Chemicis infi-
^joducu"'/
ciatifunt. Equidem laH ammoniacopotell intercedente cod:io-
ne cum lalis communis portio adjungi, atqueadeo adulte-
aqua
rari verum hoc non perfe<Ste cum illo permifcctur. Nam fi
:

hoc adulteratum fil , utChemicorum mos eft, fubUmetur , vi- ^^^j^^g^jfj^'

demus tunc fal ammoniacum fincerumad fuperiora vafisevehi, ammoniaco
reh^lo in fundo file communi. Enimvero faU alkali volatiH, "0°" ^"^"^*
quod fe acido fahs communis femel faturavit, nequitinfuperaU-
quota hujus pars ^^x fublimationem admifceri, fed id feorfim fub
forma nebulae vel hquoris prodit. C^terum faUa, quod deuno
corpore in aUud migrent , nobis maximam admirationem mo-
vent. Narravi lupraLibr. i i.Cap. ii.Membr. 11.^. ^.-de acido
cum metaUo aUquo con jun6to , quod id deferat hoc , fi quando ei a-
Hud, quod laxiores poros habet, adjungitur,& quod id tandem poft
totcxantlatoslaborescum^/^<«//, inprimisverofixo aliquo, con-
jungatur. Prxetereamemoraviacidumgrave,v.g.fpiritumvitrio-
li,acidumleve, ut fpiritum falis communis, vel nitri, e forami-
nulisfolidi, quibus inhsefit, pellere: quin ctiam iUud ex inte-
gro fale communi , vel nitro, acidum propiium expellere, 8c
locum fuis molecuUs explere , 8c converti in fal tarcaro vitrio-
Hhh i lato
 420 LiB.V. Cap.I.DeSale Ammoniaco.
lato quodammodo fimile. Eadem conditio faiis ammoniacieft,
Salis am-
moniacicum quod fi ei fpiritum nitri affuderis, &
deftiilationem ad ficcitatem
vaiiisacidis inftitueris , prodibit fpiritus falis, qui fali urinofo erat admixtus :
mirainver-
fio. fiei, quod in vafe derelinquiturdebitam olei vitrioli portioneni
addideris, &
deftillationem, utdixi, inftitueris, expellet lioc
fpiritum nitri e ^ons alkali^ fequede novoinibiinfinuabit. Sin-
gulae fingulorum horumce falium proprietates funt. ut Nam
fal commune aliam efticientiam habet , ac nitrum , &
hoc ip-
fum aliam , ac tartarus vitriolatus ita : etiam longe diverfum eft;
a fale ammoniaco vulgari fal volatile , quod fe fpiritu nitri fatu-

ravit : & ab hoc iterum difFert ,

quod cum fpiritu feu fulphuris
feu vitrioli ftabile factum eft. Utcunque quodlibet compara-
tum fuerit,. ufus docuit , H t\ alkali ^xum permifceatur, aci-
dum alkali volatile deferere , ac tandem confortium cum illo ini-
re: alkali volatile autem, cum itafolutum 6c in Hbertatem vin-
dicatum , moderato calore indidem pelli quod fi fub forma li-
:

quoris, fpiritus, fi in modum falis vitro adhi^ferit, falvohitile,

dicitur.
Viiesfalis III. Sal Ammoniacum, quod jam in ufu eft , vim habet fu-
^mmoniaci.
dorem 6curinampellendi: foivitquafvis febresintermittes, imo
& ipfam quartanam. Datur plerumque a 31?. ad 5(5. Verum
nuper Dn. Muys in diftert. de falis ammoniaci ad febres intcr-
mittentes priEclaro ufu in lucem edita oftendit, idtutoadrach-
ma una ad drachmas {elqm," in aquadiflblutumcontra febresbi-
bi fatis efte fi femel vel bis ante acceflionem bibatur.
: Lauda-
compofitio tiflfimum contra quartanam h«c compofitio eft. J^.ChiniEChi-
miartanam. nx ^x. antimonii diaphoretici, oculorum cancri pulveratorum,
falisammoniaci crudi ana ^iij. M. f. pulvis, cui admifce rob ju-
niperi^ij.aquis cujufvisquantum fatiseft, adeamolliendaatque
cogenda. Dividantur poftea in decem partesasquales, 6cquiE-
libet,antequam devorandaeft,prius cruftul^ panis, otibUes Gal-
li vocant , involvatur , ne fapor ejus ingratus xgroto fafti-
diuni movear. Ante hujus compofitionis uium , fi natura x.gx\
fert , vomitum die , qua febris quievit , re apta, v. g. tartaro
emetico invitamus die fequente manc 8c vefperi dofin 6\d:?s.
, :

compofitionis ad devorandum damusj altera dic mane,8ca me-

ridie ^ Sc vefpere ,
quando cubitum it, dofin : tertia die etiain
trcs
 LIb.V.Cap.I. DeSale Ammoniaco. 421
tresdofes quartavero reliquas duas. Hoc teftificari non dubi-
:

to, quod fpes , quam in di6la compofitione maximam habe-

bam, me nunquam hucufque fruftata fit: quamquam (xpe fsc'
pius ea ad quartanam difcutiendam ufus fuerim. Nec obfervare
licuit ullum incommodum ex ejus ufu 3cgro accidifie. Exte-
rius fal ammoniacum gargarifmis admixtum anginx &c. inflam-
mationibus confert plurimum.
ARTICULUS L
2)^ Jiiblmatione , unde
1. Flores falis Ammoniaci fimplices,

Recipe falis fufi & ammoniaci ana, pulverata ac mixta cu-

curbitae loricatJE indantur , & fiat ex igne aperto ,
prour
moris Chemicorum,fublimatio portio ammoniaci,pera6l:a
cft :

operatione, fub forma pulveris, in fuperiorevitri rcgione,. pars

autem collo cucurbitce foHda , ipfi ammoniaco fimilis , adha;- judidum
«^efaiisam-
ret , remanente in fundo cucurbit^ fale fufo. Eftitaque ha^c
operatio modo iphus ammoniaci purmcatio vel , li lale com- : ribus iii»pu-
^^^^^'
muni adulteratum eflet, tuncidopefubhmationisabhocdemum
liberatur. Quod ad vires horum florumattinetj eafdem, quas
fal ammoniaaim ITncerum , habent.

2. Sal ammoniacum volatile flmprex.

^. Ammoniaci crudi , falis tartari ana: vel ammoniaci p. j.
cinerum clavellatorum p.ij mixtaphiol^e fubhmatori^e immittan-
.

tur, cui capitellum ,. vel cucurbita inverfa, fuperponatur, fiaC

dehinc leniilimo igne fublimatio. NB. Majorem falis volatiiis
eopiam na6turus es , ii falibus q. f ad diflblvendum aqua^ affuderis
mehus enim fic faHa , cum reibluta, in fe mutuo agunt.
3. Sal olcofam volatile ficcumi
iji. Cinnamomi fele6ti jj.caryophillorum , macis , nucuni
mofchatce ana ^iij. feminisanifi ^vj. corticum citri extimorum
^iij.ammoniaci crudi tfef?- cinerum clavellatorum tbj aquse tfej.

Ipiritus vini 3). concifa 6ccontufaphioliEimmiflaj fiatdchincfa-

lis volatilis fubhmatio , fal e vitro demptumin vafebene munito

pro futuro ufu afl^ervetur.

Hhh z Plres,
 422 LIb. V.Cap.LDeSale Ammoniaco.

Sal quodvis alkalicam acidum deftruic,

voliiti!e craffitudi- &
nem humoTum , a primatu oiei tcri-eftnoris Sc acidi ortam , tollir,

cohxrentiameorundem diffecando. Sublataigitur diftcrum co-

hxrentia, humoresad ftatummturalemredig-antiir, nccene eCt.
Olea, quomodo agant , fatis fupei-qiie alibi oftendi. QLiin c-
tiam declaravi, qui medicamenta urinam cieant, quam virn (x-
quoque habent. Dofis a gr v. ad Bj.
lia volatila

ARTIGULUS II.

T)e deflUlaticne , tinde

I. Spiritus amTnoniaci ilmplex urinofus.

Tfudicium

fisrmmo-^*"
niacifim-
^^^"*
Q
/^^ uanquam fpiritus multifariam conficiatur , tamen idem
^*^ ^^ '^x^'^ eft,

titatc aqu.T difloluta.

quam falis

Igitur
urinola^ volatilis portio
unaquxque
moniaci acidam dellruens, aptaeftad volatilem ammoniaci par-
res,
quan-
f.

portionem am-
ni-

tem in libertatem vindicandam. Hazc moderatocalori obfequi-

tui', feque in fugam dat: 6c, -fi rcceptacutum adeft , condenfat
fe in fal ficcum 5 fi autem fluidum quoddam adell, quo tabefce-
re poflit, confliituit hquorem, a Chemicis fpiritum diftum.
Cun6ta falia alkalia fixa , calxviva, lapis calaminaris, fer-
rum &c. habent vim fil volatile a fuo ipfi permixto acido libe-
randi. Igitur fi cupis ex ammoniaco fale fpiritum confieere,
falfixumquoddamalkalieisequale pondus,vel duplum calcis vi-
v£e,vellap.calaminans&c.triplum,addatur. Deftillatio inftitua-
tur cx organis vitreis , quorum commifluras vefica bubula ma-
dcfa6ta optime muniantur, ne falis volatilis jactura fiat. Con-
fici quidem fpiritus maximc fugax ex ammoniaco poteft cum
noftra calce viva recente j fed non tantam', quantam Germani-
ca, Gallica 6cc. uftione lignorum fafta, folet ,fuggerit copiam
nec tantam, ubi iis aquam afliiderisjcbullitionem, nec caldo-
rem , deprehendes.

•L, Spiritus , vel fal oleofum liquicJum.

iquidem fpiritus falis ammoniaci acutum ingratumque fapo-
s rem prai fe fert, 6c plurimi eum faftidiuntj ideoque Syl-
vius
 LiB. V. Cap.I. De Sale Ammoniaco. 413
vius primiis excogitavit modum fal vohtileope aromatum , alia-
rumquererum fragrantium mitigandi. Nonunajfed aliaatquealia
Chemici adpropofitum collineaverunt. Alii fpirituiam- v3"r?i""
ratione
moniacifpintuvmiconfectojtantum oleorum eirentialiumadjun- i?tiieoieo-

gunt,quantumeifineliquore turbandoimmifccripotcll. Aliiaro- dumconft-

matibus, &
reliquis rebus ad extrahendumaptis, afFundunt fpiri- «icadi-

tum vini re^ifcatum, &:itavirtutemexiiseliciunt,liquoricolato

deinadmifcentfpiritum falis ammoniaci optimi tantum , quoad
liquor in perluciditate permaneat. Vel ei immifcent fal volati-
le ammoniaci fimplex , ejus enim non parum in fpiritu vini rr-
6lificato , quoniam adhuc aliquantum aquac fibi habet adjun-
6lum, tabefcit. Aliirerumdertillationemmalunt v.g. i^.Cor-
ticum aurantiorum 6c citriorum recentium extiraorum fmgulo-
rum uncias duas , cinnamomi acutiuncias fefqui, caryophyllo-
rum, macis fingulorum unciam femis, cardamomorum mino-
rum cum pericarpiis drachmas fex , incifis &
contufis retort^-
que vitreae immiffis addantur ammoniaci crudi unci^e fex, ci-
iierumclavellatorumunciEe o<5to, calcis vivcE uncia; quatuor,fpi-
ritus vini ordinarii, aquas fontan^ fingulorum tbij- E retoita
vitrca, cui excipulum fatis capax aptetur , fiat moderato igne
ex arena deftillatio , quoufque confpexeris liquorem albicantem
deflillarc. Recipiens tum amoveatur, &liquor eflFundaturpro-
tinus. Excipulum denuo retortae admoveatur donec uncia una
atque altera difti liquoris albicantis propulfa fuerit, cujus dein
tantum liquori primo admifceatur, quantum
citra perturbatio-
nem liquoris potefl.Sin vevo evenic ut fpii'itus, ob admixtam Enchtiri/.
niraiam phlegmatis portionem , turbidus appareat, immittasei
falem tartari vel cineres clavellatos ficcos, quantum fat eft, {ci'
licet donec limpidus iterum evadat j quo fa<5lo fpiritus leniterin
aliud vitrum effundas, 6c ut eum prorfus a liquore falino infun-
do fubfidente fecernas , capias infundibulum , inquod, poft-
quam ejus fiflulx digitumbeneadmoveris, utrofqueIiquoi*esin-
fundas, hinc digitum nonnihil ab ejus orificio detrabas, ficque
fal liquorem redafti, primumef-
tartari, vel cineres clavcllati in
fluent : ipfum fpiritum effluxurum, orifi-
at, fimul ac videris
cium infundibuli firmiter digito comprimas, & fpirituminidem
vitrum, in quod priorem effudiiti, efBuere permittas.
Fires^
 424 LiB. V. Cap.I. DeSale Ammoniaco.
Viresj dojis.

effe<5tus habet , quos antedidum fal oleofum volatile

Eofdcm
ficcum. Dofis a x. gt. ad xxx.
Aamonitio ]«y[_ Quandoquidem quodlibet fal alkaVicum datur acidum,
Kgro^oadT' quod priEcipua morbi caufa putatur , enervandi deftruendive
''"""'""
bibendum
gratia proinde non convenit id bibi cum vino, velcervifia,
:
{•oiixigcndis
vel alio quopiam liquoreiicidulo.

2^, Spiritus acidus ammoniaci.

s non a fpiritu falis diverfus eft , originem enim fuam ab aci-
I do lidis communis , quod fali ammoniaco , ut fupra dixi
ineft, duxit. Fit e refiduo falis vel fpiritusammoniaci finecal-
ce viva parati cuirefiduo , fi ab urinofo prorfus liberatum fuit
:

(cseteroquin quxdam pars inflar florum ad collum retortse adhie-

refceret) additur triplum terr^e , falisfufionem inhibentis,poft-
h^ec more folito ex igne aperto deftillentur. Quin etiam e re-
fiduo ^fuhlimatione florum martialium propellitur intenfo igne
fpiritus acidus , qui tamen non fincerus, fed molecuhs metalli-
cis, quas fpiritus falis fecum adduxit, dives eft.
Vires.
Ethic, &fpiritusfalis, 6c fpiritus vitrioli philofopicus inter
fe cum forma tum virtute fimiles funt , praeterquam quod ille
ammoniaci cum re metallica confedus efiet. Si reSiificatus fue-

rit , bibitur in liquore conveniente. Dofis a gt. v. ad xij.

ARTICULUS IIL
jD^ elixivatione ammoniacii unde

I. S^XFebrile, yd digeftivum Sylvii ^ Etmulleri,

a fublimatione ammoniaci volatilis vel ejuf-
Cape refiduum idquef q. aquae foIvatur,co-
,

dem
fpiritusfale alkali fa<5ti,

letur^ hinc, utmosinfalium cryftallifatione obtinet, decoquatur.

Vires.
Datur ad febres intermittentes , & ad humores tenaces crafibf-
volatili or-
que
^ incidendos. Huiufmodi fal non omnino alkali
batum
 LiB.V. Cap.I. DeSale Ammoniaco. 42 f
batum eft ; hinc cft , ut , li id cum alkali fixo permifcueris j

gravem odorcm ipiret. Dofis a Bfi. ad 9ij.

2. Sal ab Hojfmanno. * Lithontriptictm diftum.

indavead
Sume refiduum adeflillationefpirituscumcalcevivafafti, i.d- „

que eodem modo, quem jamjam indicavi, mliil redige.

Vires ^ dofis.
Perbibent nonnulli id vim haberc calculum comminuendi,
fed quo ingenue fiiteor, me ignorare. Crcderem
pa<5to id fiat,
potius tale fal lapidis ad generationem facere j quoniam libenter
terra: fe obviam danti adhx:refcit, impUcaturque, Sc concihat
eidem duritiem lapidi alicui non difiimilem. C^eteras rationes
paulo ante fub ifagoge hujus libri difcuflij Scexpofui, quareca-
lamus heic fubfiftat, necefie eft.
j^tiologia operationiim ex ammoniaco.

Sal aramoniacus , chemicorum aciuila diftus , non per fe mo*

do, ut ante hac diximus, ab igne furfum vehitur j fed in-
fuper , quinn metallis ahifve mineraUbus admixtus , ahquan-
tam 6c horum portionem, fecum abducit. SciHcet pars ejusa-
cida, poltquam nonnihil metalli &:c. exederit , ipfique adjun-
xerit fe, in fundoremanetj pars ita alkali volatiHs, quseabaci-
do iiberata,fiib forma fpiritus maxime volatiHs prodit; pars au-
tem fub forma pulveris, vel rei foHdce, ad parietes alembicivel
cucurbita; adharret , 6c ea efl, quse flores dicitur. Hi nihil
aUud funt ,
quam ipfum fal ammoniacum , cui nonnuHa
metaUi ramcnta intermixta eft. Quomodo volatile fal ex am-
moniaco additione alkali fixiproducatur, paulo ante dcclaravi.
Olea autem qusevis perHbenter omnis generis alkali 6c fpiritui
ardenti reclificatio fe aflbciant; partim, quod iftorum fpiculain
globuHs iUorum infigi j partim , quod iUa hifce , tanquam fi-
bifimiUbus, apte immifceri innarequepofiTunt. Lapidem calca- Eiapide

rium, arbitror, maxima ex parteeterra, cui aUquantum faUs Jaix fi"t ,^5c

aUcaU fixi , immixtum eft , exiftere. Quod (i isacalcario uri- quarchxc

tur, particulx ignis acid^, quas aUbi demonftravi , intrafora- quacbSuat?
rainula lapidis peUuntur, ac inibi deUtefcunt; fi ei recens aqua
affunditur , incalefcic non modo , verum etiam eadera ebuUit
lii quo-
 426 LiB. V.Cap.I. Df. Sale Ammoniaco.
quoniam iftud ignis acidum propenfum eft ad conjungendum fe
cum poros latente, 8c lioc tanta vi,quanta in
alkali intra terrse
eorundem congreOli plerumque iolct , adoriLur, Neque vero
ex horum conjunftione emergit fal quoddam w Chemicis eni-
incalce ^um appellatum , fed alkali fixum etiamnunc
rerum potitur:
Seft!'^"'' t]'-^'^^ apparet ex eo
,
quia Hquor ea , quac ab acido foluta, ple-
rumque praecipitat: quin etiam ,fi cum file ammoniaco permi-
fceatur, efficit, ut gravis odor, pariter atqueut in eodemcum
^//^^// fixo mixto , oboriatur. Neque alterumcum alterofolum
feconfociat, fed etiam parum terne exolvuntj inde efl:, ut fi
liquor ad ficcitatem decoquatur , vel aeri ad paulatim exhalan-

darn aquam exponatur nos eidem terram innare confpicimus.

,

Qu£e cum ita fint, conficitur ex his quare alkali volatile fahs
ammoniaci abacido, intercedentecalce viva, Hberetur. Nem-
pe hujus alkali fixum invertit deftruitque iUius acidum, &,.
quia hujus parum in calce viva efi:, tum ammoniaci acidum cx-
edere incipit terrefirem calcis partem hinc falis hthontriptici :

foHditas hinc fapor ejus amaricans, qui haud multum a folu-

:

tionibus lapidum , aceto deftillato , vel aho acido , fa6tis diverfus

eft; nifi quod illud pluribus 5 quamh^, particuUsfalinis refer-
tum fit.

C A P U T II.
2)^ confeBitra medicamentorim ex anmalibus vartis.

Chemicus non tam fi:udiofe &crebro animafia eorundem-

que partes, quam metalla minerahaque 6c plantas traftat,
inque iis verfatur. Etenim nec
nec menftruum , tan-
ignis,
quam bina artificis infi:rumenta, non totidem inter fe
prcecipua
diverfa ex ilHs , quotquot ex his , expeHere aut eHcere poteft.
Equidem tanta rerum varietas latro-Chemico opus non efl:: ve-
rum quotus quifque 6c novitatem rerum , varietatem non a- &
mat. Mobilis enim, fcribit Seneca in confol. ad Helviam^ 6?
Inquieta mens homini data efl. Nunquam fe tenet , fpargitur^ i^
cogitationes fuas in omnia nota atque ignota dimittit vaga^ quie- ^
tis impatiens^ ^ novitate rerumUtiJ/ima. QuandoquidemChe-
mici , qui in animaHum tradatione verfantur, tradant res ha-
ben-
 Lib.V.Cap.II.DeRemed.ExAnim, Scc. 417
bentes parum difficukatis & laboris j nam
qui in uno ex illi.s
agitatus 6c exercitatus , isnullo laborec£etera, quae exaliis ani-
malibus defiderantur, aflequitur £c exequitur proindeanimum :

induxi generatim eorum tra6tationem exponcre.

MEMBRUM I.

'De animnrmm deflillatione.

c
tur.
ornu Ccrvi , animalium ofTa , ungulas, cranea hominum,
lumbrici terrcftres(iccati,viperse,6cc. hocmodo deftillan-
Scilicet , retorta lapidea cum aliquo ex his di6tis , quse
utpote infignem foliditatem na<5baXunt, adimpleatur, adretortx
orificium ufque: finautcm cornuaungulceve pellucid£e,autfan-
guis , aut alia , quac , ubi incaluerint , intumefcere folent,
unde retorta facile difrumpifolet , ad deilillandum expetantur,
hcec tum ad medietatem tantum adimplenda eft} hincrerum ex
igne aperto inftituatur delHllatio ; primole-ncm, infineautem
intenfiorem ignem, quoad retorta incanduerit , 6c nullum fu-
mum amplius in excipulo videris , ei fubda. Ex plerifque ani- Rationcs
malibus vel eorundem partibus artifex plerumque na£lurus eft [atUcp^Ji-'*'^
fal volatile, lateribus excipuli adhserens} phlegma in quonon- pmgandi.
nihil falis & olei diffolutum , fpiritus appellitatum 5 & oleum
empyreuma redolens. Operatione finita oleum a fpiritu per vi-
trum hypoclepticum feparetur, fic 6c fal exemptusin vitropro-
be claufo feorfim aflervetur. Sed quoniam in noftro aevo com-
plures homines delicati funt, quorum oculi a nigricantibus, 6c
linguse ab ingratis medicamentis , abhorrent 5 his de cauflls
Chemici multam in diem defudarunt , ut viam feparandi falia
volatilia ab oleo fibi adjundo , quod nigroris vel flavedinis &
ingrati faporis aufbor efi , invenirent. Multis modis rem ag-
grelTi funt , ut voti fui fierent compotes. Aliqui bis terve ful quidper
volatile fupra cineres, cornu cervi ullum, 6cc* oleum empyreu-
nenil^^^'f
matkum imhibens , e phiola alta,cuivelcapitellum, vel cucur- exanimaii-
bita inverfa fuperpofita, fubUmarunt. Aliqui fal f q. aquie dif- ^'iV^'^"^'
folutum fpiritui fuomet admifcent , dehinc per chartam madi-
dam colant , 6c liquorem ad medietatem per retortam vitream
deftillanti vel, donec id quod prcdierit, omnis faporis expers
lii i fue-
 428 LiB.V. Cap.II.DeRemed.ExAnim.Scc.
fiierit5 deftillatum
fpiritum colant denuo, u t ab ipfi fu perna-
tante oleo privetur , colatum rurfus dellillant , donec liquor lim-
pidus proinde ac aqua appareat 5 poflhasc eum phiola: immif-
fum leniflimo igne adjiivante , in fal volatile {iccwm fublimanf.
rtacepta Qiiandoquidem vero plerifque falibus volatilibus nonnihil acidi
fal vclatiie
quodvisfu- admixtum efl , quod in caufTa eft, ut ea fi f q. aqux diflbluta
bliinandi. fuerint, in cryftallos tra^lu temporisconcrefcant, qua:nontam
acremodorem, quam aliquod aJkali volatile fincerum , excire
folent eapropter
: liquori in fal Ciccumfublimando addi oportet
parum alkali^^xi^ quod di6tum acidum enervat, efficit, ut &
alkali volatile purum evadat. Praeterea,, quoniam id, quam-
vis moderato igne in altum evehatur, infequi folet aqua, quce
facit, ut fal, quod ad latera vitri adhcefit , ex parte rurfus li-
queturj quin etiam, ut fal exemptum in vitro ah'o afTervatum,
•aliquando liquidum evadat j e re erit liquori fublimando paulu-
lum fpiritus vini affundcre cujus particul^, quippe aqualevio-
:

resfunt, una cum fa^c volatile fcandunt ad fuperiora primum,

ubi a frigore aeris condenfatas denuo ad fundum decidunt,
relifto in fuperiore vitri fale volatili ficco fpiritus vini enim
:

admodum parum fahs volatiHs diffolvit. Liquor a fublimatione

fuperfles debet de novo e retorta deflillari, quoad, quod pro-
dit, nullum faporem habeat. Fixum alkali ,
qiiod antea addi-
retortapermanebit, 5ch'quordeflillatusaChemicisfpi-
difli, in
ritusvocatur. Cseterum, quantum ad oleum ^^^^z/^^r^/^^^^^/if//;;;^,
oic^iempy- qyod fimul , dum animalia vel eorundera partes deflillantur,
fatorcm' indipifcimur attinet, aliquideChemicis adlaborant de cogra-
,

^^"'^^
quo vem odorem ac ingratum
cxuant, ^„„
faporem tollere, Nimirum oleum
i=>
^. .. rr . . •
.
J
cmeri lignorum aiTundant , hmc
i
modotra- calci vivpj pulvcratas , vel
aanda.
^^^ retortam vitream ex arena deflillant 8c , fi prima vice :

non fatis gratum evaferit , fecunda vice operationem fupra re-

centem cinerem inftituunt. Scd , quamquamhocpa6i:ooleum
limpidum , quod nec tam maleolet, nec tam ingratum guflui efl,
quam prius erat, acquiras , tamen hoc virtute inferius efl. Ofla,
cornuCer- CornuCervi, ebur, vel craneum hominis, qucd pe'ra6ta deftil-
rdaU^wcm^' latione e retorta exemptum nigricat, albefcit, fi in igne aper-
«fta. to, donec ignefcat , detinetur. Cornu Cervi & ebur ad albi-
tudinem ufla in officinis pro futuro medici ulii in promptu ha-
ben-
 LiB.V. Cap.II.DeRemed.Ex Anim. 6cc. 429
Differtrc-
bentur. Hoc tempore ebur uftum vulgo fpodium audit , fed
id verum fpodium , quod veteribus m ulu erat non elt. JNam fpodium,
Grcccorum fpodium 5 ut eDiofc. Libr. v. Cap. xlvi. &Galen.
de iimpl. med. fac. Libr. ix. colligitur , dcgenere pomphy-
ligos ell. Utrumque fieri poteft c cadmia , cujus fruilula in aGrxco-
"^""^'
ignem conje^ta convertuntur pomphyly-
in fuliginem album,.
gem vel nihil album a feplafiariis di6tum: fruftula cadmias au-
tem, quiE ab uftione reftant , Gra;corum fpodium elt quod :

exterius tantum ad exiccanda ulcera ufum habebat. Arabum

vero fpodium, ut ex Avicen. Libr. 1 1 Tra6t. 1 1 Cap. dcxvi
. . . &abAra-
^^"^^^°'^^°:
conficitur, erat nihilaliud, quamradices alkannae, vd Elban-
ne (ut Profp. A\p. de plant. ^gypt. Cap. xi 1 1 ejufmodiplan- .

tamvocat) uftas.Perhibent enim , fcribit Avicenna , eas adu-

ri, propter frkationem fuarum extremitatum ^ quumventuseasper'
fiat. Radices tamen non omnino combuftas efle conjectura af-
fequor, quiamemoratHnguamin iisgultandis quandam amaritu-
dinem percipereScaftriftionem cujufmodi faporem non prse fc
:

ferrent, fi autincarbonesaut in cineremfuifientconverf^. Hu-

jufmodi fpodio 5 prout quoque Rhafis ad Ahnanf Libr. iii.
Cap. xxxvi literis tradidit, Arabesinterius utebantur adfebres
.

acutas , ad nimias alvi dejedtioncs, ad vomitum fificndum 6cc.

exterius ad aphtas, ad inflammationes oculorum , 6cc.

Vtres^ nfus t dofis.

Salia qua^libet alkalia volatilia adverfantur acido, idque inr

vertunt in fal ammoniaco fali fimile. Perceperunt medici lon-
ginqui temporis ufu ac pericUtatione di6torum fahum utilitates,
quos afferunt in malo corporis habitu, infcorbuto, mulierum-
quemenfibus retardatis, inepilipfia, infomniculofis&c. Do-
fis a gr. V. ad 9j. Bibitur liquore frigido, cui acidum aliquod
adjunctum non eft. Nonnulli mcdici perfuafum habent, inter
falia volatilia nullum dari difcrimen perinde cflc, utrum fale
:

ammoniaco volatili , an C. C. quifquis utatur. Verum hi vi- ^^ifferemia

, -i • • ,• r
• 1-1 ^ eitin fahbus
dentur mihi inmagno erroreverlari, quem,lpero, eoslibenter voiatiubus,
depofituros , fi modo &nafi , &
Hnguae , fenfum habucrint:
fentient enim fuum quibufque faHbus volatiubus odorem & &
faporem elle. Qua^ cum ita natura comparata funt, confcquens
1 i i eft,
3
 4^0 LiB. V. Cap. II. De Remed. Ex Anim. &c.
eft , ut fingulorum fingularcs proprietates lint & virtutes. Nam,
licet fuccus ex quibufvis uvis maturis expreflus fermentatus &
vinum dicatur , 6c quodlibet vim calefaciendi habeat 5 tamen
vinum a vino ratione vitis Scrcgionum, ubiprovenit, maxime
admodum fapore , colore odoreque, &, quod confequens eft,
efficientia, diverfum eft. Eademconditio eftfalium volatilium,
quorum quodlibet ante diclam vim quidem habet , verum infin-
gulis quscdam 6c faporis&odoris difterentia eft. Minimemirum
igiturnobis debet videri, fingularem etiam medicos in quolibet
Quxdam •
fale volatili virtutem deprehendifte. De hoc enim ipfis com-
niringukd- peitum eft, aliud fal febrem fubmovere , v. g.fal ammoniaci:
tercontra aHud efficaciflimc fpafticis fubveuire , ut fal Cornu Cervi, vel
bo"vl"^°^' fuHginis : aliud magis contra morbos peftiferos valere, ut fal
lent: quo- volatilc vipcrarum &c. Has finffulorum falium volatilium fin-
rum caulla ,
» .
ir m j i
•

eft tantiiium gulas propnetates ,

puto , adicnbendas pauco oleo, in eorum
f)^^'ft^J^\
lis araiffime
foraminulis penitus inclufo. Hoc ipfumenimin cauflaeft, cur
j ^ ri -i n. • • •
j • •

compiexi. unumquodquc lal i

voiatile , igni mjeCtum, quadantenus mcen-
datur , 6c quodlibet peculiarem odorem faporem habeat. O- &
viresoieo- lca cx animalibus deftillata fudorem pellunt , febribus malignis

mSibusr' ^tque fpafticis magno pr^efidio funt. Dofis a gt. i ad v. Li- .

item ipiritus quor ^fuhUmatione falis fuperftes,fi,utante dixi, denovo deftil-

iquons.
|^j.^g fuerit, eofdem eft^eftushabet, quos fal volatile. In liquore

conveniente bibitur a gt. x. ad xxx. Exterius confert pluri-

mum arthriticis ,
paralyticis 6cc. fi cum camphora & fpiritu
admoveatur,
matricalis 6cc. permixtus parti aft^ectse in linteo
aut fi hac mixtura membrum bene fricueris. Cornua 6cc. ad
alborera ufta confideramiis ut meram terram , porofam , cujus
ratione apta eft ad omnis generis acres corporis humores intra
porosfuos occultandum, 6c hofpitio quafi excipiendum. Do-
fisa 9i?.ad 5{?. vel^ij.

S C H O L I U M.
Sal volat i- C* iquidem fal quodvis volatile vix per aliquod temporis fpatium
lc quid fit
i3incolume ac falvum retineri confervarique poteft,quin partium
maxime fubtilium jadluram faciat} merus enim eft fpiritus, cui
admodum minima terr^e portio , domicilii loco ipfi inferviens,
afix)ciataefti eamobcauiramaliquiChemiciallaborarunt, ut id
ali-
 LiB.V. Cap.II.De Remed.Ex Anim.&c. 431
aliquantiilum iixum redderent. Hujus affudcrunt
finis caufTa saiis voia-

fali volatili fpiritum falis , donec nullam amplius ebullitionem

fieri confpexerint : ex quorum mixtura , fi ca ad liccitatem le-

niter decodta fucrit , exiftitfil , ipfi ammoniaco limile, quod
quidem in Medicina non contcmnendum eftj verum in primis
viis acidum , fibi obvium ,' non immutare id potell j quip-
pe ejus pori jammodo fatis acido impleti funt quare, fiacidum
:

invertens expetatur remedium , non faturato ab acido , fed pu-

ro alkalico^ fale utendum eft. Poteft tamen fixatum fal denuo
volatile fieri , fi asquali falis fixi alkalici additione denuo fubli-
metur.
Secundae hominis putrefa£t£e folent per fe , vel additione are- ^ DeftiUatio
nce deftillari. Spiritum inde prole6tum &reSiificatum fummis
laudibus nonnulli eiferunt ad perfanandos epilepticos.
Sapo, fevum, pinguedovequacvis animalium duplo, vcltri- saponis,
p]o calcis vivae admixta , dehinc e retorta vitrea deilillata, ex- £113^0/*^"
hibet oleum fatis penetrans , quod plerumque in articulorum
morbis, dolores mitigandi & tumoresinduratosemoilicndicauf-
fa, forinfecus adhibetur. Olea h se cce nonnunquam (^//^(?/7c/vi-
ni sequah portione circulantur^ ut eo penetrantiora in di6lis af-
fe6tibus evaderent.
Formicis, lumbricis 6cc. interdum fpiritus vini aifunditur, spirusfoi-
qui ab iis denuoperdeflillationem , e cucurbita inflitutam, eU- lumbri^-
citurj cujufmodi fpiritus in oificinis fpiritus cum fpiritu vini j '^"'^^ ^*^-
Cteteri autem , qui fine additione fpiritus vini ex ipfis deilillan-
tur , fpiritus per fe, plerumquc appellantur. Hujufmodifpiri-
tibus medici ut plurimum utuntur ad dolores articulorum, ad
nervorum refolutionem &c. Formicarum tamen fpiritus non
raro interius datur ad apoplexiam &c. Credunt & aliqui nefcio
quam vim hominem magnanimum facicndi hujufmodi beflioh's
elTe. Hincefl, ut hxcanimalculaadaquam, a pharmocopceis
magnanimitatis di(5tam , expctantur. Exdiftis
N. Formicas , lumbrici , hirundines 6cc. dicto modo cum niiipriuscu-

fpirituvini, velvino, ut mos obtinct, detLillata^, fuam vii tu- j,u^*!.eJj'"j!^j'J'

tem hquori non impertiunr, practerquam quod prius quadante- rubiverim

nus computruerint ita enim earum fal volatile

; &
oleumabaqua qlTam^.^^quoa
& terra, qua; illa tanquam m
compedibus tenebant , feiungun- operxpre-

tur, ci m hbertatem vindicantur. Ce- cUcitur.

 43 i LiB.V. Cap.II.DeRemed. Ex Anim.&c.
Ccra res elt habens multum difficukatis & laboris , ut in fluxum
Deftiiiatio olcum convcrtatur. Hoc modo laborem rufcipc. ^. Cevx in
ccrx. , laterum tbij- calcis vivce tbj. pulverata re-
frullula fe6l^ tbij.
immittantur, inilitiiaturque pollca ex igne aper-
torta; lapidex
to , ut mos efl: , delHUatio. Qiia peracla e retorta frigefa^la
pulvis refiduus ejiciatur , eique de novo cera , quce formam
butyri jam habet , fupra ignemfenfim in excipuloliquata, im-
mittatur, addatur ei infuper duplum calcis viv^ j poft deftilla-
tio , ut priorcm perfecifti , inilituatur ficque cera paulo un-
:

guinofior , ac liquidior , quam prima vice erat, evadet. Sed.

ut ea magna ex parte liquida reddatur, tertium deflillatio repe-
tenda eil cum additione calcis viviE recentis, 8c tum demum,
fi moderatum ignem ab initio adhibueris, cera in oleum con-

verfa prodibit limulatque vero confpexcris nebulas e retorta

:

prodeuntes inftar pinguedinis in excipulo fpiifefcere, illico o-

leum, quodei ineit, in aliud vitrum eifundatur, Scexcipulum
de novo retortce aptctur, ac huic tandem fubdetur ignis admo-
dum magnus , quoad ignea appareat , 6c nulla nebula amplius
ex ea exeat. Tranfa6ta operatione partem cer;^ , etiam nunc
Batymm fpifTam , dc cxcipulo demc , &
leorfim in vafe aflerva buty-
-,

rum cerie vocant.

Vires^ ufits^ dojis.

Olei gt. vj. ad XI bibuntur cum vino contra fuppreflionem

.

urinccjColicam, nephritidem 6c ulcerationes renum 6c veficae.

Per fe illitum tollitfuggillationes, tumorefque induratos. Eof-
dem effeftus habet etiam butyrum , quo pars afFe6ta Isepe in
dies bene inungatur.

M E M
B R U M II.

T>e ^artitim antmarmm qiianmdam foltitione ^

;^racipltatione ^ unde
Magifleria diverfa, ut eboris, iingularum alcis ^c,

Parum abefl, quin hujufmodi medicamenta,qu^ complures pro

calceinutiH vel terra mortua habent, e pharmacia exulent.
latro-Chemici enimj qui illorumciEcientiamperfpcdam&ex-
plo-
 LiB. V. Cap. II. De Remed. Ex Anim. &c. 4;
ploratam habent, ftatuunt nullum dircrimcn inter hxc, arque
cretam, Cornu Cervi uflum 6cc. efle , adeoque hsec omnia pe-
rinde eile, utcunque adhibeantur. Sed, ut, quid cgo fentiam,
proferam , puto quandam in didiis differentiam efle quse in -,

hoc pofita el1: , ut creta , offa ufta 6cc. vim habeant acidum
enervandi , &
inter poros fuos occultandi: cum e diverfo aci-
dum, vel alius generis fal , magilteria pra^cipitata derelinquit
intafta. Sed quomodocunquehorum naturafuerit, funttamen
multi medici ,
qui veterum de his bonam opinionem animo im-
biberunt, ideo ha:c fieri non defiderant folum , fed etiam po-
fcunt &flagitant. Quibus, ut gratificer, daborationemeacon-
ficiendi. ^. Ofia dura torno , vel quoquo modo, in minima
fruflula reda6ta , diflblve hsecf.q. aqujefortis, cuitriplumace-
ti deflillati admixtum fit> citius fit eorum folutio, fi in olla la-
pidea parumper ebullrant 5 quo fa6to folutioni quadrupulum a-
qua^ affunde folutionem expreflam
: &
colatam prsecipita alka'
li quodam foluto , quoad idem folutionem haud amplius turbi-

dam effecerit} quibus peraftis prsecipitatum pulveremaffufione

aqu£e edulca, hinc ficca.
Si autem modo dida folutio, in qua nullum acorem lingua
perceperis , in olla lapidea moderato igne ad ficcitatem modo
decoquatur, appellatur tum magnifico vocabulo, magiflerium .
Ma^lftc-
"'
folubile. RcHquorum confe6lionem , &
jetiologiam, Libr. 1 1. 511"*'°

Cap. 1 Membr. i v. §. 4. 6c Libr. 1 1 1 Se6t. 1 11 Cap. 1 1 1

. . .

Artic. 1, fatis fuperque oftendi.

M E M B R U M Iir.

Eorundem extraCiio , unde

Tindtura v. g. Caflorci.

Recipe caflorei le£tifiimi concifiunciasduas', faHs tartari tan-

tundem , in mortario bene permifceantur, hinc cucurbi-
t£e immittantur, 6c fuperfundantur alkohol vini unciie de-
eis
cem, fpiritus Cornu Cervi
refiijicati unc.um; cucurbita cum
fuperpofito alembico arenac imponatur, cui deinde ignisfubde-
tur , ut liquor modo ebuUiat , quo fa6to ignis auferatur , fpiri-
tus autem , quem in excipulum fufcepifti , refrigerato in cu-
Kkk cur-
 4^4 LiB. V. Cap. II. De Remed Ex Anim. &c. ,

curbita fpiritui denuo affundatur j 6c fi forte nonnihilfalis vola-

tiiisad latera alembici adhierefcat, tin£tura frigefafta e cucur-
bitain alembicum effundatur, licqueilludin hac tabefcet: quo
pera6to tindlura per pannum coletur , 6c in vitro probe claufo af-
fervetut.

Vlres^ tifus^ dojis.

Capitis matricifque affeftibus , apoplexiiE &c. utiliflima eff.
Cum aqua lavendula; , pulegii &c. exhibendaell. Dofisagt.
X. ad XV. XX.
Tinftura Cantharides, afelli, vermes majales 8cc. cum squalifalistar-
exinfectis.
tari portione in pila tundantur , hinc eis cucurbita; immifiis
fuperfundatur alkohol vim ratione fpecierum fextupIumvelo6tu-
plum , parum fupra ignem coquantur , hinc refrigerata tin6tura
per hnteum exprimatur , 6c per pannum coletur , adque futu-
rum medici ufum affervetur. Pellunt Urinam hujufcemodi tin-
Vires.
fturse, hinc una omnisgeneris in corpore abundantes, vel no-
xios humores , excernuntur. Horum , 6c illorum Tindlura,
faspc delicatulis data , mi6tionem cruentam aliquando ciere fo-
letj cui fymptomati autem prodefl bafamum copaibie, cumla-
drse dulce tepido, ad drachmam ufque epotum.
Tinftuia
Mumix.
E Mumia iiEgyptiaca famulante fpiritu vini re6tificato efici
poteft Tin6tura 5 cujus mumiae potiflima pars teftibus Herodoti>
in Euterpe, Diodoro Siculo. L, i. Kirchero in Sphynge myfta-
goga , afphaltum , unguine cedrino commixtum , cfl. Ete-
nim, fi merum bitumen judaicum,ut aliqui putant,effet,tunc
ea non tam prompte in fpiritu vini folveretur , quoniam purum
afphaltum in fpiritu vini, ne alkohol quidem, diffolvi per fe ne-
quit. H£ecTin£turaa quibufdam magnis laudibus extolliturad
grumos fanguinis, qui per rupturam , cafu vel contufione fa6tam,
extra vafa eit, diffolvendosj cui affe6tui autem , mumiam mo-
re Paracelji paratam , ut CroUius in Bafilic. & Schroderus m
Pharm. ejus confe6tionem tradunt, potius conducere , plurimi
contendunt. Plura ,
qui cupit is adcat Claudcri tra6tatum de
methodo Balf
FINIS PARTIS PRIMiE.
ELE-
 43 f

ELEMENTORUM CHEMI^
PARS SECUNDA.
D E
Re Metallica

L I B E R V NV S.

C u I.

'De Metalltirgta in genere.

Eum efTe ,
pra:ter fatidicorum 6c vatum effata, &
fcriptorum fan6torum Libros facros, qui nobis in
manibus funt , fatis fuperque univerfitas rerum te-
ftificatur. Sive enim aliquis mundumuniverfum,
five partem ejus , innumerabilium fumme admirandarum
five
rerum tam animatarum , quam inanimarum fpecies cum animo
fuo confideraverit, nullus dubito, quin is confcientia convi£tus,
non folum fafllirus , fed etiam ingcnue profefllirus fit, fapien-
tifiimum aliquem Sc potentiffimum hujus mundi difpofitorem,
moderatorem , confervatorem efl!e , quem Deum vocamus.
Coelorum, fiderum, telluris £cc. rerum naturam rimantur de-
fcribuntque phyfici: at Chemicus fingularum perignem explo-
randorum perftudiofus , corporum, manu palpandorum , vim
£c naturam fpeculari &
perfcrutari exoptat. Quse ad rem me-
dicam fpe6tant , hjEc in priore partehujus voluminis, promodu-
lo meo , declaravi reflant itaque dicenda pauca de metallorum
:
inftitutum
"'"^* "'
aliorumque mineraliumexco6tione, fecretione 6cc. H^ecfunt, ^

quce ad hujus hbri inftitutum pertinent. Neque tamen mihi

confiHum eft, attingere fingula , quse ab aliis uberiusac fufius
monumentis prodita funtj fedlabores, qui maxime a metaUi-
cis exantlantur, Hbet defcribere j quibus pra^terea xtiologiam,
quam plerique auftores non, aut parce faltem, indicarunt,fub-
jungam.
II, Exteriora telluris non folum omnis generis plantis £c ani-
Kkk
z man-
 4^6 Cap.I.DeMetallurg.EaIn Genere.^
mantibusrefertafunt, & exornata 5 verumetiam interiora ejusdo-
tata funt innumerabilibus fere rebus, quarum alise aliis , prout
judiciahominumdiverfa funt, Sc pulchrioreshabentur, &:pre-
tiofiores. Hse principum jure tribuuntur homini, cujus cauf-
fa videtur cun£la aha genuifle natura , magna 6c fasva mercede
contra tanta fua munera, utnon fit fatis a^ilimari parens mehor
Tnteraii- homini, an triftior noverca fuerit. Vcrum utrum humana vi-
ea^Uoium"'^" ^^ ^^"^^ "^ pofiit dcgi, au nccefiarius earundem ufus fit , ancipi-
ufu^coijitro- tes difputationes funt, in quibus in utramque partem difleri co-
verfiaeft.
piofe hcet. ^gricola Lib. i. de Re metaUica, poftquam cujuf-
visin medium prolata argumenta ponderavit , pro metalhs de-
crevit j fed Plinius videtur contra hascefie fcribitenim Cap. i
:

Lib. 53. utinamque poflet e vita in totum abdicari aurum, ad

pernicem vitas repertum. Ubique equidem ejus facra fames,
ut celeberrimi au£tores dixere felicius tamen putat fuifle asvum,
:

cum res ipfae permutabantur inter fe> ficut 6c Trojanis tempo-

ribus fa6litatum, tefte Homero ilHad. >;. 470. -j^.*

Illinc 'vimrm emehant capitihus comati Achiviy

j4lii quidem are^ alii vero fplendido ferro ^
Alii autem peJlibus ^ aJii vero ipfts bobus^
AJii etiam mancipiis.
Qiiinimo idem mos ac confuetudo variis prifcisgentibus utGer-
m^mis, Scythis dcc. fuit 5 hoc tempore autem , ut unicuique no-
tum , plerique terrx incolce eunt in vifcera ejus, 8c in fedema-
nium, opes quserunt, eandcm cuncisetiamferreisaggrediuntur,
8c iifdem malleis: nihilque durius putant, nifiquodinteromnia
auri famcs durifllma fit,
Et cumpoffdeant pJurima^ pJura petunt
^i^rere ut abfumant , abfumpta rsquirere certant ^
Atque ipfa vitiis funt aJimenta lices.
XJt habet Nafo Fafor. L. i . Non de indufliria, fed cafu, me-
talla inventa fuifle mihi videntur, Lucretius etiam hanc de eo-
rum inventione opinionem habet j canit cnim Libr. v. hoc
modo
— jES atque aurum ferrumque repertum^
Et ftmuJ argenti pondus pJumbiquepoteJias :

Jgnis ubi ingentes fyJvas ardore crmaraty

Mon-
 Cap.I.DeMetallurg.EaInGenere. 437
Montihus in ?nagnis^ feu cceUfuhnine mijfoi
Sive quod inter fe bellum fihejire gerentes ,
Hoftthus intulerant ignem formidinis ergo
Sive quod indu6ii tcrr^ honitate^ 'volehant
Pandere agros pingues , ^
pafcua reddere rura j
Si^ve foras interficere (3 ditefcere pneda.
Namfovea atque igniprius eft venarier ortum^
^am fepire piagis faltum^ canihufque ciere.
^icquid ideft^ quacunque e cattffa flammeus ardor
Horrihili fonitu fyhas exederat altis
Ah radicihus £i? terram percoxerat igniy
Manahat venis fer^uentihus in loca terr^gy
Concava conveniens argenti rivus^ ^ auriy
/Eris item i^ plumhi (j^c.

III. Metalla mineraliaque cajtera ,

qiiibus ex primordiis or-
tum traxerint , explicui aliquantum Lib. 1 1 1 . Ex communi Mctario^

cnimveterumopinionedixi,metallorummateriam proximam hy- pJJ^^""""

drargyrum 6c fulphur efle quantum vero adremotam pertinet,
:

ilatui , oleum & terram 6c modicum fal alkali facere ad metal-

lorum compofitionem. Acidam namque fulphuris partem in
metalHs invenire non potui, licet plurifariam in his pericHtatus
fuerim. Sed, cum hydrargyrum paribus fere , utmetalla, re-
fertum eft principiis j quin Hceat mihi decernere , hoc eorum ma-
teriam proximam , &
fal 6c fulphur rcmotam , efle. Quo-
niam obfervamus id ipfum a calore vel intenfiore vel remifliore
varrum colorem, variamque fl:abilitatem, confequi. Diff^eren- Meraiiain

tiam itaque metallorum , opinor , adfcribendam argento vivo liffeilm.^"^

puro , vel impuro. , quod fatis aut non fatis a calore fubterra-
neo excoftum efl:.
IV. Cxterum verifimile & probabile mihi vidctur , ad u-
metalli temperaturam opus efl^e peculiari rerum infinguJis
nius cuiufque
^ o^ •
o n -rr n i
nietallislin-
mixtura occoncretione, ccnrmiflimapartium, metallumquod- guiaris prin«

vis confliituentium connexione.

, Nam , fi quodlibet metal- nfiSTtiureft
lum natura non ita comparatumeflet, nonvideo, quimctallum
alterum ab altero , fibi permixto,fecerniperartcm rurfuspoflit.
Porro fententiam noftram confimanpex metallorum fpecies , quo-
iiun fecus, fiperminimainvicemmifceri, inqueuniufmodicor-
^ Kkk pus
 438 Cap.I.DeMetallurg.EaInGenere.
pus rcdigi poirent , maximusnumerus eflctj qui tamen in rerum
natura non datur. Etenim mctalla , atque alio modo
etfi alio

invicem mixta ,
poflunt per media deinceps dicenda ad genus
fuum reduci.
Mctaiu V. Reperiuntur interdum aurum atque argentum pura fofli-
quxdam aii-
y^^ ryyYiulamcllarum, vcl capillorum indar interferta, ficutali-
quandoin- i J,
., • 1 r n.
•
n. xt •
1 1

vcniuntur. quotics mihi horum copia tacta elt. JNon opus itaque habent
exco6tione , cum variisrebus inrtituenda , fed ftatim quodquc,
fimui ac in igne Hquatum fuerit, fuumeft. C^tera autem me-
talla perraro ita pura habentur , verum deprehendimus ipfis o-

mnis generis res admixtas efi^e 5 privatim vero eorundem venis,

quic ut plurimum refertse funt arfcnico, fulphure, multigeno
pyrite &:c. quorum a metaUis difcefilim, ^fecretionem 6c di-
remptionem , ope ignisin primis metallicus inllituit.
Mctaliaubi VI. Metallorum locum natalcm , iu quo gignuntur , telluris
gigiiaiitmJ
interiora efie , verifimile mihi habetur. Metalla in fluviis, 6c
aUbi fupra terram inventa , non iilic nata ; fed una cum aqua
montibus devcfta funt 5 regiones namque , in quibus pra;alti
montesfunt, cummaxime metallorum fei-aces funt. Licet di-
xerim in montibus prawCipuemetallagigni, noli tamen putare,
B. L. me loca plana excipere , quafi vero hsecad metallorum ge-
nerationem minus apta eficnt. Verum , quoniam aqux impe-
tus cohibet, ut puteus ad vence caput extendi pofiit , 8c Vc-
na: plerseque in profundum tendunt ; hinc, nifi loca adfint a-
rida, vel ex quisaqua certis machinis tra6toriis, fiphonibus,&
educi poflit, in valle aut planitie agri metalla fcrutarinon Hcet.
Regioitaque, cui excelfi vel praeaki montes funt, potifiimum
Requifita ad i-em metalHcam deHgenda ell. Non procul a fodina Hgna 6c
Rei Metalli
cx ptimaiiii, aqua adfint , necefie elt. IHorum varius m
metaHicis ufusefl:,
ad contignationem fciHcet ipfius putei atquc fodin^, qu^ ut
plurimum , quanta quanta elt , afleribus 8c tignis munienda,
ne terra noxam operariis inferat. Sic 6c ipfae vcnae in fodina
Hpnouruntur , fimaUeoobnimiamduritiem, a fulphureortam,
obtemperare nefciunt. Deinde neccflaria funt Hgna ad multi-
gena metaUicorum infl:rumenta, quorum numerum videfisapud
Jgricolam , qui uberius ac fufius Rem metaUicam pertra^tavit.
Sed maximus Hgnorum ufus efl; ad conftruendum ignem , fine
quo
 Cap.I.De Metallurg.EaInGenere. 439
quo vix quicquam 'u rc metallica effici poteft. Uruntur, li-
quantur, explorantur, cxcoquuntur &:c. tum veniE, tum me-
tallaigne, five carbonibus , llve lignis ipfis , fa<5lo. Cefpites
namque, bituminofiqae carboncs,etiam{i fiepenumero invariis
humanis negotiis adhibeantur , in metalhcorum tamen opera-
tionibus raro ufum habent ; partim, quod ibidem , 'ubi vena; fo-
diuntur, rar^ fintj partim, quod facile ignem fuffocent par- :

tim ob acrium particularum copiam, qux iplis metalhs teneri-

bus 6c du6lihbus , ferro excepto, rigorem inferunt , quocirca
h^EC friabih'a redduntur. Aqua itidem permagnum ufum habct y ^'.'^'^ "^-'^-
ad lavandas vcnasfub machinapihs prseferratis tundendasj adro-
tarum.varii generis machinarum, reimetalhc£edicararum,vcr-
furam 6cc. quibus ornnibus brevitatis cauffa fuperfedeo.
VII. Varia habent rei metalhcse periti indicia, locum quen- indiciaio-
dam metalli feracem effe. Nempe, aut in confiniis ejus cafu, tauu^ra-"
& fortuito in fuperficie terr^ quiddam metalli fimile v. g. pyri- cium.
tes xrofus dcc. videturj aut virguhe divinatoriae ufu fufpican-
tur metallici mineralia iftic loci latitarej quo cognito ciedere
locum faxofum cuneis & malleisadoriuntur, venam aperiunt,
cuniculum agunt , 6cc. quum primum venas cxplorarint, la-
hfneplus, quam fumptus habituros fefe. Incredibile eft, quam
profunde tellus hujufmodi gazas in fe abfconditas habeat. Ad-
miratione fane maxima afiiciebar, cum mihi ahquoties copia fa-
6ta efiet infedendi in bacillo, vel fcahs defcendendi, fodinam
vifendi caufi^a , 6c offenderim peraltam effe hanc. Profe6to
prima vice
Ohjiupui^ fieteruntque comce ^'vox faucibus hcefit. * ^virgiiius

Quin ad ipfum Acherontem, adque ditionemPlutonisprofecfliis ^Xt^'^^^*

fuerim, nullus dubitavi, 6c capite periclitatum me quam certifilime
ratus. Mecum mufi^tabam , cum rcmp. hancce fubterrancam
interdiu no6tuque jugiter opjrantem contemplatus. uiuri
Improbe amor^ quid non mortalici peSlora cogis * *idem a-
VIII. Minime mirum nobis debet videri , caras admodum j"d.iv.
manium opes effc. Nam non modo vicse cum difcrimine ho- "^^^*
minibus conceduntur, magnoque 6c auftero labore comparan-
tur i fed prxterea nobis cxigue fuppeditantur. Interior enim
fodin^ pars non tota, quanta quanta cit, venis metallicis refer-
ta
 44,0 Metallurg. Cap. IL De Instrumsntis.
Vcna mc- medium mundi pla-
ejus tendit in aliquam
mto- ^a cftj fed vcna per
taiiica
gam , cui tantummodo vense metallica; adh^renti qu^, fi ni-
dina porrigL-

tTdinemfi Hiis durx , ob copiam fulphuris , igne uruntur, vel pulvere py-
tcnditadau- j-io franguntur, perindeacejufdemope muri, cseteraque urbis

pugii?""'^' munimenta, abinimicis, hanc obfidentibus, deftruuntur. In-

tellus 6c inimicus aliquando metallicis fumus virofus, feu gravis
halitus eft, quem ipfas venee , arfenico 6cc. cxhalationibus ve-
nenofis refcrt^E expirant: qui , fi non indidem per puteum
,

machinis fpiritalibus exantlaretur, 5c abveheretur, Sc fpiritus

purus foris in fodinam impelleretur , de vita metallicorum
qui in iftiufmodi fodinis verfantur, fodinarum moderatores me-
tuant, necefie eft: quippe funt inter exempla, qui a fpiritu hu-
jufmodi perniciofo £c funefto interempti funt.
T A B U L A CLU A R T A.
A Puteus. S Os^quo apertometallumpro"
B Scala. flatum effluit in
C Fojfor cunicuhim agens, i Pr^furnium.
D Machina tra5loria. K Secretio Jlanni argentiferi ah
E, Spiritalis. iere.

F Puteus , cujus opefpiritus fup- ^ Furnus adhanc rem apertus.

peditatur. t]i]t} Panes ex are , plumho ^
G. G fodina interio-
Fen^se^ ut argento.^ quorum in extre-
rapermeant; his enim^ve' mitate foramen^ per quod
na metallicce adjacent. flilus ferreus immittitur\
H Pyra e venis ^fulphure refer- impediens , ne collahan'
tis^ conftru^a pofiea ac' tur.
,

cenfa. Operculum e hra^eis ferreis^

I Fornaces dua 'uenarum exco- igne adimpletum.
Siioni dicata , quarum t Panes fathifcentes , aliasfpi'
» Indicat unam , qua penfo per- na diSi^e.

a£io repurganda^ K Pr<£furnium.

G Locum ad catinum impenen- L MortarioJum.
dum-y ^ M Piftillum.

y Jlteram , cum materia U- N CatillHs cineretis.

quanda impletam.

TA-
•-.
^°-
4:^^.

.Ui .,7.1 . J'

 METALLURG.CAP,II.DElN5TRUMENTIf. 441
T A B U L A CLU I NT A.

A Purgatio argenti in ujirina. mobili.f vel ^ lateribus in-

a, Circulus ferreus^ cui majfa terdum intrinfecus concame'
adhue mollis pro catillo ci- ratum.
nereo firmiter imprimitur. ^ Foramen , per quod arbores
Q.Z.Q Tegulce cum catiUis ^qai' longa pro igne faciendo im-
bus ignis fuperponitur mittuntur.
y.y Tvgul^. yj Canalicula ^per quam lithar-
a. ^ Foramina , per qua fuh te- gyrium ab argento metaUi-
gula confpicitur ^fatifne ar- cus demit.
gentum ujiumfit} D Cinerei pars inferior.
£.g.8.e Spiracula Q Catinus cinereus.
B Fornacula , alias furnus do- E Machina^ qua 'vena Jicae pi-
cimafticus di6lus. lis praferratis tunduntur.
C Cinereum majus cum operculo F. F TeguliS pro fornacuU.

C A P U T IL
T^e Injlrumentts,
J, /^ uemadmodum in
_ _ Chemicisoperationibus, qure
caeteris

_ medicam ad artem plurimum igne , tan- inftrumcn-

fpeftant, ut
quam
T inftrumento primario, indigetlatro-Chemicus; ficetiam ^i^minetaUi.
... M ^ corumpn-
m
• • • • •
j 1 1
metalhcus eo , ne mmimis quidem laboiibus carere poteft. mariumeft
Verum ad munus fuum excquendum nccefle eft ipli fcire ignem '^'^^^*
plurifariam moderari. Nam ex operationibus qu^dam inten-
fum, aliiautem remifTum , ignem poftulant: illo enim metal-
lorum in exco6tione, fufione, fecretione 5cc. at hoc inuftione,
vel toftione venarum, opus efi.
II. Inftrumentorum reimetallicse dicatorum, qu^e fecunda-
riadicuntur, plura, quam fexcenta fere funt. Alia exco6lioni,
alia docimaftce inferviunt. Illorum numerum ', formam , vi- &
de apud Agricolam &c. qui de induftria fingula, quse ad Rem
metallicam pertinent , copiofe pertra6larunt. Aliquorum in-
ftrumentorum, qua; ad docimaftam fpe6tant , Libr. i Se6t. 1 1 .

Cap. IV. mentionem feci. His adjungenda funt, qu^jamjam

a medefcribendafunt, ut
Lll I.Acus,
 442 Metallurg Cap.II.DeInstrumenti5.
I. Acus ,
quarum plerumque duo gcnera habentur. Ex his
Partltio & aliiE ad auri, ahse ad argenti,valorem explorandum, ulum ha*
conflaturaa-
bent. Illarum tria genera dantur. Primum ex auro atque ar-
cuum , qui-
bus feu auri gento , alterum ex auro cupro , & &
tertium ex auro argento
feu argenti
valoremin- & cupro fabricatum. Illud communiter in viginti quatuor:
dagamus. iftud in tredecim partes caraftas di6tas > fed hoc in alias atquea-
lias,ad lubitum aurificum, difpertitur. Acus argentea fa6taex
varia cupri &i argenti mixtura in fedecim partes, quoniam to-
tidem lotones^ i. e. fcmi uncias, inbeflc funt, dividi folet. Ita,
ut prima acus conficiatiu" ex argento puro putoque altera ex :

quindecim argenti &

una cupri tertia ex quatuordecim argcn-
:

ti 6c cupri duabus -, &

fic pergendum eft detrahencio ab argen-

to &: addendo cupropartem unam, donec fedena: diverfae acus

tibi fuerint. Qiiarum autem mixtura quiEvis ad ignem fubito
coUiquanda , hinc in mafiulam effundenda , ell j c^teroquin
aliquota cupri pars exuri folet , quocirca debitam temperatu-
ram , vel valorem argenti non afl^equere. Eadem acus pro in-
dagandoauripretio componendi ratio efi:, praeterquamquodin
ad viginti quatuor diverfi generis matfulas ducen-
his calculus
dus efl:.

II. Catinus, vel catillus teiTcus , vel tefta , vafcula funt ad-
inftar patellarum formata e terra pingui , filicibus, cinei'ibusfa-
le orbis, vitro ^c. Utilis eft excodioni venarum, vel metal-
li, plumbo inftituend^e.
VideTa- III. Catillus cinereus, alias cupella d\Si^ ^ fi formam fpectes,
buli IV. Fi-
gur. L, M.N.
catino fimilis eft diflerentia eft in craflitie, quam ille prze hoc
:

habet. Conficitur e cineribus cribratis, ex quibus aquaomne fal

ehcuit i vel e cornibus oflibufve animalium ad albedinem uftis.
Defideratur itaque ad catilU confe6tionem terramera, quaereli-
quis principiis, qux ipfi inefl!e folent, viduata fit. Enimvero
tunc ma:xime cavernofa, atque adeo apta eft, ad quxvis metal-
la viHora intra cavernulas fuas occulendi abforbendi isenimeft •,

unicus, cui inha:ret, artificis fcopus. Tahs igitur terra cervi-

fia, vel fimili vifcido, in maflam fubafta, mortariolo , mnn,e
di6i:o , indita ,
piftillo, quod monachum vocant , cufa, forma-
tur in catillos i quorum quifque in fuperiore parte fuperfpergi-
tur modico craneo vitulino £cc. ufto, ac fubtilifiimetrico, quo
 Metallurg.Cap.II.DeInstitmentis. 443
fa£to iterum unufquifque pilHllo cudendus eft. MafTulx enim
metalli , per ignem purificati, tum facile a catillo ita Ixvigato
demuntur.
IV. Lapis lydius cotis fpecies eft. Is acquabilis fit foliditatis,
nec nimisdurus, nec mollis. Huic metalla affricantur, ut ex
colore valor dignofcatur, quem ab ejufdemmodi acus fridx co-
lore deprehendimus, aurumnefincerum, an xs illi intermixtum
fit , prodit quodammodo exterfa linea cum aqua forti fa6ta.

Ha:c enim fingula metalla pra^ter aurum exeft. JEs , fi in co-

pia argento aflbciatum, oilendit aqua tartari crudi adhuc fervi-
da, du6tus linearum sequales, nec nc fint. Calce ftanni, vel
pulvere carbonum , vel 6c modica aqua rodente , lineas lapidi
impreffas delemus , lapidem utpote digitis fricando, 6c poft a-
qua pulvercm abluendo.
V. Libra , accuratiflima diligentia fa6ta , opus eft docima-
Jia-y quin 6c pondera , qux ad metallorum examen, neceffaria
funt. Variant autem ha;c fecundum regionum diverfitatem non variat m^
modo in negotiationibus
o ordinaris;' fed
.
&
inRemetallica. Ar- mbusbeflis
1-
^^u^^f.^^i-'*
7
gento atque auro luum cuique tnbuuntpondopccuhare docima- inminora
fta v. g. centumpondium argenti ducentaspendet beffes, atbes, ^iiio."*'^^'
quem hoc tempore vocant marcam , uncias o6to medicinales,
qucE in denarios more Germanicorum deftributas z6^. faciunt.
Verum fecundum pondo Belgicum duodecim obo-
bes pendet
los, qui faciunt fecundumeorundemcomputationemgrana 288.
dcnariis itaque gmna leviora funt. Prseterea 6c hujufmodi grana
a medicorum , quorum fexaginta drachmam conltituunt, pla-
ne diverfafunt: illorum enim ad obulum 14. ex petuntnr, qu£e
fecundum calculum medicinalem 140. granaefficiunt: vclo6to-
decim grana beflis , unciam femismedicinalem, vel i^o.grana,
£Equant. In hiice oris argentarii alio modo calculum fubducuntj
partiuntur enim befTem in o6to uncias: unciam '\\\ si^wxx an-
glos : anglum , in triginta duo grana qualem ponderis divifio-
:

nem Trojas , vel Troicum appellant. BelTis autem , quo argen-

tarii ad librandum utuntur , tribus drachmis beffe Colonienfi
gravior eft , quod iis , quorum interefl , nimis inculcandum.
Quin etiam auri pondera aliam diftributionem habent. Marca
heic in xxiv. Cbara£la vel ceratia 5 ceratium autem in duode-
Lll z cita
 '444* METALLURG.CAP.III.DEVENIsMETALLr
cim grana dfviditur ,
quce medicinalium clx. grana aequant»
Alii befTem partiuntur inxxiv.Cara6tas> Caraftam in iv. gra-
na jgranum in triagranula: itautinbeflehanbeaturzSS. granula.
^^^* Tegula ctiam c tcrra, ignis vim fuflinente , conftruitur,
ramF^F!^""
Tab.v. cui in fornacula prun^ fuperponuntur > hinceiignit^ catillus
cinereus una cum metallo examinando imponitur. Inventa po-
tiflimum eft , ut mafllila metallica non inquinetur a cineribus , qui
alias, ii plumbo admifcerentur , in caufTa funt , ut id in vitrum
quodammodo convertatur j quale cum fuerit, inhabile tum rcddi-
tur,admetalla vilioradevorandum,abfumendum,6c,quod confe-
quens eft , perfe6lum 8c abfolutum , metalli examen fieri ne-
quit. Reliqua , quae defiderantur , petenda funt a Rei metallic^
fcriptoribus.

C A P U T III.

Vena metairica ut ex vtjii dignofcenda.

'Q
effe foleant,
uanquam
fparcs fmt,
venjE metallicas colore admodum inter fe di-
& diverfa interdum metalla in una venain-
& his de caufTis nemo,
etiamfi Rei metallicx lon-
ge peritiflimus effet, afpeftu vcnarum folo , judicare ac indica-
ignisloius re valorem earundem certum poflitj fedignem potius,tanquam
5^."""^^^" optimum ac fidelem pretii metallorum exploratorem, 6c indi-
r
loris vena- _, ^ /-r-ti ii--r
jiarum me- ccm confulcre fcmpcr necefie habeat veruntamen metalhci uiu:

inie"/"'^^ & exercitatione pra^diti , fl modo faciem venavum exteriorem

confpexerint, edicere confueverunt, ex quibus rebus cic com-
pofitae funt.
II. Aurum, quum non purum foflile invenitur , lamellarum

vcnarum iuftar pyriti candido, vcl marmori glarcx aliquando infperfum

auriferarum ef^, Silicibus autcm quibufdam , quin& terras cuidam fpeciei,
forma pulvcris lutei, purpuvci, nigri vel micantis inhxrere fo-
let j con]c61;ura autem,quam de his faciunt,probabilis eft, fiin
vicinia hujufrnodi vcnarum ChryfocoUa , Auripigmentumque
,

una efFodiuntur. Itidem marcafita aurea fubinde auri feraxelt.

VeniE auri divitcs a metallicis vocantur , quum e ccntumport-
dio venarum uncice tres vel plures auri eliciantur.
III. Argenti puri foffilis notiflimaindiciafunt, verumidnon
tani
 Metallurg. Cap.III.De VenisMetall. 44^
tam facile deprehenditur, fi vcnis, aut mctallis immixtum cfl.
Perraro namque cuprum , ftannum , 6c plumbum ufque adeo
pura inveniuntur , quin exigua infuper argenti portio iis inter-
mixta fit. Venx argento refertse ordinario tr:in{\ucidx ium ^ ^^^^^^^^^^^
aut colorem plumbi nigri 'pr^e fe ferunt. Pra^terca argentum rumfigna.
rude album atque rubrum , ob bonitatem Gcrmanis , l^Feifz-
undt Roth gulden Ertz ^ diclum ; fic &: cineraccum, luteum,
nigrum non parum argenti habent. Inter divites referun-
6cc.
tur vena:, ex quarum centumpondio argenti puri putique bef-
fes fex metaUicus educere noverit quantumvis non ignorem
:

ex centumpondio di^tarumvenarumaliquandoultra centumbef-

fes argenti puriflimi excoctum fuifTc. Scd hocquiddamprceter
confuetudinem communem ell.
IV. Et £eris multigeniE reperiuntur vense j quae coerulei co- Lapidum
loris fuppeditant metalhco argcnti & cupri abundantiam 6c co- notx.'^"'^

piam verum , qu^ viridis fpadicifve coloris cupro quidem a-

:

bundant, fed argenti perparum habent. Omnium pauperrimce

funt, quae fimiUter ac aurum micant j ma*xima enim cx parte e
filiceatque fulphure conftant , quare etiam admodum difficul-
ter igne hquantur &
excoquuntur. Ita etiam «ris venis quip-
piam ferri non raro eft intermixtum , quod ob paucitatem arger-
rime in fcorias comburi poteft, inde cuprum vilius rcdditur.
Experimerto deprehenfum eft, e centumpondio probarum 2eris
venarum fubinde l. lx. quin & lxx. libras metalli excoctas.
V. Lapis cafiiteros , ex quo plumbumcandidumexcoquitur, ^^Jj^^Jl?'^
micantibus nigris, vcl colore badio cryftaUis cognofcitur. Hu-
jufmodi optimuseft , at vense cinerei , citrini 6cc. coloris, non
a:que probx, fed ali^ aUis meUores, funt.
V'I. Vcna; plumbi nigri cognitu non adeo difficiles funt, &Gaien.'r>;
quia ipfius plumbi colore plerumque prodere fe folent. Gofia-
rienfes tamen quaedam fpadiciscolorisfunt,. inquibusexcoquen-
dis domini fodinas non exiguum qu^eftum &
lucrum faciunt
Ucet hifce cas, quse ClaufdahU eruuntur, & plumbo 6c argento
opulentiores fint, e quarum centumpondio aliquando lxxx. U-
bra£ plum.bi cxcodlre funt ,
quibus pneterea non modicum ar-
gentum, quo 6c Goflarienfe quidem nondeftitutum eft, inter-
oaixta, erat.
Lll :? VlI.Fer»
 44.<> Mftallurg.Cap.IV. DeExam.Venar.
Ncrt«lspi- VII. Ferrum in lapide, vel terra, colore fcrruginifimilegi-
disfcm.
gnitur, ac facilc agnofcitur. Solent &
huic nonnunquam ca-
riorametallaintcrmixtaefle, qure,ad{int , nec ne, ex ejus exa-
mine , paulo poll tradendo , comprehendi manifefto poiTunt. Ha-
bentur equidem venas divites, quum tantum metalli, quantum
Ven«, paulo ante dixi, largiunturj vcrumtamen, fi expenfre ipfome-
J^iio^oji"^^' talli pretio majores efient, quod tunc utique contingerepoteft,
itntx, non uj^j cunfta neceflaria ad rem metallicam cariffima funt: ad cal-
iwiifi"»?" culos neceiTario metalla , revocanda funt ut comperias, an ma-
jor , an minor, an par fit ratio acceptorum datorum. Do- &
mini fodinse itaque , antequam metalla in copia excoquantur,
ttiaximeintereft, prius expendifie 6c ieitimafle impenfas pariter
& pretium accepti metalli , ut ex fufcepto opere ne damnum
contrahat.
C A P U T IV.
2)^ indagatione ^ inventione pratti Venarum
metallicarnm.
Dao vena- 1. "\
iVJL
^ venas metallicas induasclaflesvulgo difliribuunr,
etallici
mites vel futiles , in altera vero refraftarias,
racTole fu-^ in altcra
fionis. i. e. quse segre liquantur , collocant. Utrumque aurum 6c &
argentum , cum venis fuis adhuc intermixtum eft, alterutrara-
tione natura comparatum efl;. Igitur alia atque aha ratio eltin-
veftigatori ineunda, &
reperienda via , quemadmodum utriuf-
vis generis venas traftare debeat , ut valorem metalli exquirat.
Quandoquidem vero ad quodvis venarum examen plerumque o-
pus ell vitro plumbi (dXcfuforio &ideo horum confc6tionem
:

Vitrumfa- tradam oportet. Non modo plumbum , fed etiam reliquame-

turni. talla interveniente pyrite , vel fimile re fufile , in vitrum colli-
quantur at quoniam e plumbo perfacile fine ullo magno appa-
:

raruacfumtu, vitrum quoddam confici potefl; , eapropter ar-

tifices eo ut plurimum utuntur. Fit vel e filicibus albis contu-
fis &hthargyro ana : vel ex plumbi calce tantum, ut e minio,

cerufl^a 6cc. ex quibus faccharum faturni extraftum. Utrovis

modo plumbum auxilio ignis fatis intenfi in vitrum liquatur.
Cui, ut citius operatio ex fententia fuccedat, nonnihil faHs al-
kaU addendum efl;. Sal , fufionem promovens , fit e nitri &
tar-
 Metallurg.Cap.IV. DeEicam. Venar. 447
tartaricrudi partibus aequalibus pulveratis & admota
prunaac- ^^.sai/«/«-"

cenfis, quibus pera6tis rcllat fal ^/^'<^// , quod deinde ob ratio-

nes peculiarcs, quae in tempore memorabuntur , ne nuncince-
pto longius abierim , venarum fufioni auxilio eft.
II. Abauro, quia metaliorum Rexhabetur, initiumfaciam. Teaarum
Hocfi venis,marca(itis & granntis immixtum, & qiiidcm li exi- uJio"""^"^
gua ejus copia eft, res tunc, ad quam divertit , candefacienda
& fx'pe urina vel aceto excinguenda eft : hinc ca friabilis eve-
nit , ob expulfionem falphuris , quod, cum adhuc rei inmix-
tum , vincuH loco CiEteris principiiserat. Quin ctiam eadem
a faUnis ignis exhalationibus, partium coh.i^rentiam deflruenti-
Lotura.
bti£,friabilis ev^adit. Cape nunc fedecim partes hujus rei uif^,
quas in pulverem tunde, & per ah'eolum duc^ i. e. affunde eis

aquam, bene commifce, ut aqua turbida evadat , hinc eam a-

6tutum in alveolum (canalem Hgneum largum ita vocant,) cu-
jus fundum panno crafTo & villofo obtegunt, effundcj (ic par-
tes metalUcae, tanquam ponderof^e , panno inhi\:rebunti ter-
recc autem, tanquam leviores & inutiles , una cum aquaabvc-
huntur. Longus itaque alveolus ad hoc opas delideratur, aUo-
quin & metallicac abluerentur. Pannum autem , cui inhacrent
metaUic^e, aquas immerge , fic protinushx adfundumvafisde-
cidunt. Parti nunc uni venarum , hoc modo prasparatarum, &invcftiga-
adde in caiino terreo vel crucibulo plumbi puri partes novem,
^'°/fJ5^'f
faUs /«yor/7 fupra difti p. ij. intercedente igne debito Uquentur: bumni-
quo fa6to plumbum, quod jam metaUum pretiofum, quonatii- s^'^'"*
ra venas donavit , abforpfit, ad refrigerandum effunde , 8c fu-

pra catiUum cinereum /«/;^/;^^. Hoceft, plumbumhuiufmodi f"-'^»"'»'**

catiUo cinereo fuperpofitum fub tcgula, qux fornaculoE;, vel leopusfigni-
ipfi igni impofita eft , ponitur , hinc tantum ignem fac , ut^"'-
plumbum continenter fumet , 8c circuraagi ac gyrari videatur.
Hoc tantifper durat , donec plumbum , 6c una cum eo viUora
metaUa, partim perfumum difperfa,partimincatiUum irreperint.
Simulatque veroha;citafuerint abfumpra, pretiofametaUa ful-
gurant, i. e. omnis generis colores,iridi fimiles, ineoapparentj
hincextemplofupra catillum immobilia pcrftant, erunt puri- &
ficata. Si forte etiamnunc fuperftiti metaUo quippiam impuri
adha^fcrit, fulguratio denuo fupra novum cacillum cinereum fe-
nis
 4-V^ Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar.
nis leptenifve plumbi portionibus inftituenda eft. Finita ope-
ratione granum vel maiTula metallica aurificis llatera examine-
tur, ut llibdudis calculis comprehendas, quantum metalli pre-
vcnarum centumpondio, ^(9a;«^y?/V/ puta ponderis, infit.
tiofi
iiuiiiiutio Numvero hiccmafllila aurumaut argentum purumfit, compe-
taiucx,anea ^^^s 5 iiquanao cam , 11 utpote aurum pnmas tenet , 1. q. aquse
^'^gi^ ^^^^''•'^ris, quse aqua argentum non rodit , ftd intadum
tTarln"'
etiainipfi fub fotma pulvcris candidi relinquit. Pulverem hunc ficcatum
"^ ^^^^'^ lancepone,ut certum auripondus iftius mafiul^e depre-
admStlim!''
hendas. Sin veroargentumprimnriolocofuerit, eiaquamfor-
tem fuperfunde , qu^ argentum exedit , Hilvo auro fub forma
pulveris atri.C^etera, qu^ ad hujufcemodi metallorum fecre-
tionem pertinent, paulo pofi; attingam.
sabuii&c. Ifl- Sabulum autem, 6c ali^e vena: auro puro prsedivites ex-

tTcTame"n^"' P^*^^"^'"^
^°^ modo qucunt. Cape ejus fabuli , vel venarum per
perhydrar- alvcolum quoquc duftarum, centumpondium ponderis docima'
gyrum. ji^^ argcuti vivi optimi quadruplum , vel quanto opusad dif-
.

folvendum aurum , pifiillo per aliquot horas in mortario , vel

in alioinfi:rumento ferreo vel lapideo tcrantur vel, quod melius
:

efiiacocyus fit,fimul crucibuloimmifiaignique moderato impo-

lita, filo ferreo oblongo agitentur per quadrantem hor^e circiter,
talem tamen ignem adhibeas, ut nehydrargyrum aufugiatj quo
fafto in frigidam injiciantur , &
hydrargyrum aqua lavetur, ut
fabulum £cc. ei adhxrens auferatur, hinc valide percorium ex-
primatur, ficque in eo remanebit nonnulla hydrargyrii portio,
cui aurum, fimodo aliquid adfuerit, intermixtumj quodautem
ab illo fecernitur , fi igni ifiud refiduum imponitur, ubi tum
hydrargyrum fe in fugam dabit , fuperflite auro ad venas
feu fabulum antehac divertente j hoc trutina examinandum , 6c,
fieidem modicum argentum intermixtum , hoc modo antedi-
fto ab illo fegregandum eft.
Difquifitio IV. Vcn^ argentejc mites dicuntur , quie facile igni lique-
gcntofaTum, fcunt. Hoc modo earundem valor inveftigatur. Sex vel odo
portionibus plumbi puri, in catillo terreo fufi , portio unadi-
3r?mw"
darum venarum in pulverem extenuatarum, immittitur,pofi:ea
moderatum ignem adhibeas , unco ferreo fubinde materiam com-
movendo , ut melior rerum commixtio fiat , feu ut plumbum
e
 Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar. 449
c venis argentum prorfuseliccre poilii: quo fafbo plumbum hoc-
:

ce, ad refrigcrandum cfFundatur, quod deinceps , modo pau-

utpurum putum argentum eva-
lo ^nie daGto ^ fidminandum eft,
datj quod deinde trutina examinandum, ut conflet quota ejus
portio in ccntumpondio civili di6tarum venarum reperiatur.
V. Venisautem refra6tariis,vei contumacibusdi6tis,quia dif- ^cnarum
ficiles ad excoquendum funt , & plumbo liquato , cum admi- tumacium"'
fceaiitur , cinerum inlhr (upernatant , addendum vitrum fa-
"ftuuen-^
turni efl: ; quod , dum liqucfcit, fimul venas reddit fufilesj dum.
quibus fufis metallicx , tanquam magis ponderof^, ex fcoriis,
velvitro,plumbofupernatantedelabuntur, ficque pliimbo, cu-
jus refpe6tu venarum o£tuplum etiam capiendum , commifcen-
tur. Haec mixtura poflhicc fupra catillum cmemm fH/minan-
da. Etalius generis vcnce minus tra6tabiles fulphure abundant,
quod plerumque impedimento iis eft, ut particulae argenti, in
iis contentx , non rite fecernantur. Igitur fulphur prius abi-
gendum eft , quod fit ejufmodi venarum uitione vel toltione,
quse mediocri tantum igne peragitur, ita tamen, ut fenfim ex-
candefcant , cui tantifper committcndiE funt , donec fulphur
prorfus in auramevanuerit, quoddignogfcesaba6to fumo, 6co-
dore fulphuris fublato. Venx taliter ultic, pulveratx, libra-
t£e , o6to vel decem portionibus plumbi in modum ante di6tum
imbibuntur & tra6tantur, ut femel atque iterum indicvivi.
VI. Metalla argento dotata , ut cuprum, plumbum, mp-
neta argentea, lapis serofus 6cc. pari modo, ut^.f dixi,plum-
.

bo puro , argenti penitus experte , exploranda funt , ut unius

cujufque valor deprehendatur. «•

VII. Vense aeris mites , itemque contumaces inveniuntur.

Hujufcemodi, antequam explorandae , cremandic funt , ut ful- ^0^ coS.^"
phure fuo , fufionem fecretionemque metalli inhibente , priven- macis ""
expio-
latio.
tur: poftea parti uni venarum quarumlibet, addantur quatuor '
{^\s fuforii ^ ab initio hujus capitis defcripti , mixtis, crucibu-
lo immiflis , adhuc partes duie falis culinaris fuperimponan-
tur: hincintervenienteigneintenfiori liquftiant, donecfaltam
liquidum , quam aqua appareat. Quo confpe6to tigillum igne
exemptum, ac forcipe paululum concufTum, ut omnes partes
inetalhcae in fundum fecedant , ad refrigerandum rcponatur j
Mmm fri-
 4fo Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar*
frigefafto & frafto crucibulo in ejus fundo cupri granum repe-
ries, quod libra examinabis.
Examen VIII. CafTiteros, lapis ftannijvel vense plumbi candidi,non
caffiteri.
alioexaminantur modo,quamvenae aeris ,{imodometalloabun-
dantj alioquin &
hse primumurendis, hincpulveratacperalveo-
lum ducendse , ut eluendo terreftrioribus particulis orbenturj
quo fa6to pulvis metallicus exficcatus quadruplo falis fuforii, &
duplo falis communis in igne fatis valido liquandus. Non diii
mixtura hitc in igne tenenda ell, ftannum alias in cineres com-
buretur > quocirca artificis eft , ne metalli acquirendi fpes eum
fruftretur, hujufmodi venis juftum &
debitum ignemadhibere.
& Galenx IX. Galena , plumbago vel vense plumbi nigri , prout con-
ttimaces vel mites funt, ita omnifariam traftantur. Iftiufmodi
ut plurimum uftione indigent , ut utroque fulphure, albo puta
&citrino,priventur; pofthacc in his eodem modo, quo inmi-
tibus, periculum facimus. Nimirum venarum parti uni, falis
fuforii tres partes, 6c fcobis ferri partem dimidiam addimus,
crucibulo indita celeriter igne coquantur , ne pars plumbi
fi diftas fpecies nimis diu in igne detinentur, comburatur. Er-
go, fimul ac fpecies optime fuerint liquefadse, crucibulum ig-
ne confeftim eximatur , 6c maflula plumbi , a fcoriis refrigera-
tisdecifa, docimaftes trutrinaexaminetur. Galena , pyriti candi-
do, ^el fimililapidi interfperfa, in pulverem priustufa, peral-
veolum aqua elucnda eft , hinc di£lo fale fuforio excoquenda.
Facile equidem experimentum eft, fi capianturvenarum plum-
bo divitum & uftarum p. i. nitri. pjl?. &
carbonum pj{?. haec &
in pulverem extenuata pruna ndmota accendantur ubi, dum:

falob prserapidam flammam liqucfcit, una liquatur plumbum,

quc ven^e erant referta: ; verum tamen hoc pa6to certum metal-
li va'orem inveftigare &
confequi non pofllimus quoniam pro-
:

pter fubitancam ac vehementem flammx eruptionem, quac fin-

gulis rebus fulphureis , cum nitro mixtis , ufu venit , plurimae
plumbi moleculce in aiirem difperguntur.
Si lapidis X. Perfcrutantur^erri venam alii magnete, alii eam igne li-
fciri.
quefaciunt; illo quidem modo, divefne an pauper fit hoc au- :

tem certum venas valorem , comprehendimus. Nam ferri ve-

na, quum ut plurimum concreta e variigenerisprincipiis, cu-
juf-
 Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar. 4^1
jufmodi marti oppido immixta ficri itaque vix poteft , quin
ipfi :

una cum ferreis alius gcneris particuUvmagnetiadh^reant. Vc-

m per magnetem indaganda, in pulverem tundatur, vel,cum
& fulphure fcatet , primum uratur, hinc magncs bonus huic
pulveriinvolvatur, moleculJE tunc, in quibus ferrum principa-
tum tenet , ipfi adhacrebunt ; quibus de lapidedemptis, is de*
nuo venae pulveratae admoveatur , 6c pulvis , ipfi adhierens, ut
antea, datrahatur. Opus hocce toties repetatur, quoufqueni-
hil e vena magnes ad fe attraxerit. Excoftio vtnx fit quidem
fine rei alterius additione , fed intenfo admodum igne ipfi ad li-
quandum opus eft eapropter vena ipfis prunis injicienda , de-
;

liinc folle ignis excitetur. Poteft etiam pretium venae eodem mo-
do , quem fupra §. vi i. oftendi , ubi de indagatione ^eris cgi,
inveftigari. Animadverti autcm in excoquendo ferro oporter, Admonlti«
Ut nc nimis diu id in igne hnquatur, eveniret forte, ut in fco- ^©«["cn^cb/
rias maxima ex parte converteretur. Cseterorum mineralium
inveftigationem , quia ab eorum exco6tione perparum differt
heic non attingam, fed de iis poftpaulo agam.
iE T I O L O G I A.
plumbum non eft hydrargyrum quoddam fpiflatum utali-
Si qui ftatuunt videtur tamen id maxime ex hoc conftare.
,
,

Hydrargyrum itaque, quo plumbum nigrumabundat, incauf-

fa eft, ut reliqua metalla, quac etiameorefertafunt, utaurum,
argentum ,
plumbum tum candidum tum cinereum , facile cum Piumbum
plumbo nigro, ejufdemmodi fere principiorum mixtionem ha- fmguiTsme™
bente, permifceantur. ^gre autem id ipfum focietatem cum taiuscon-
aere, & segerrime cum ferro, coit. Neque tamen hxc focie- '""S^P°^^*'

tas 8c conjun6tio, quam cum quovis metallo inivit, adeo firma

eft, ut non pofiitdiflblvi ignis enim, dum hoc 6c csetera vi-
:

liorametalla in fumum, maxime vero in fcorias, convertit, il-

lam dirimit , falvis tamen auro &
argento, ignis injurise refi-
flentibus: imo utrumque, quo fxpius arferit , i. e. cum plum-
bo nigxo fulminatum fuerit , eo purius evadet. In fcorias vi-
liora metalla maxime convertuntur, fi plumbum nigrum , cui
illa & aurum vel argentum , vel utrumque immixta funt, in
cinereo majori uritur. Quandoquidem vero corpufcula , quse
Mmm z no-
 4f2 Metallurg.Cap.IV. DeExam.Venar.
nobiliora metalla conftituunt , adeo inter fe nexa, ut ne ignis
quidem eorum compagemfolvere poditj deinde quodfuam quae-
que formam fervent , quamvis videantur plumbo penitus permix-
ta: hincea, ubi plumbum candet , fenfim e foraminulis hujus
excidunt, ac delabuntur in catini cinereifundum, in meditul-
lium fcilicet , quod ipfius ora deprellius eft plumbo interea :

ipfo, ab igne paitim in lithargyrium , partim in plumbaginem,

mutato, partim etiam in catinum cinereumirrepente. Sinve-
ro ope vafculi minoris, quod catillum cinereum vocant, me-
talJorum nobiliorum bonitatem perquifiveris , comprehendes
tum in poros di6ti catilli plumbum prorfus irrepere, reH£toejus
tn luperficie metalli nobilioris grano.Quare autem feu aurum
feu argentum una cum plumbo in catillum non introeat , vide-
Argcntum ^^^' tenuitas & fubtilitas molecularum , utrumlibet metallum
&aurum, couftitucntium , cauiTa effe. Quae rationeplumbi, paulatimeva-
e°corp^ufcu" ncfccntis , fe denuo ex hoc colligunt , atqueadeo, dum alias

&ft b u^b^
cum aliis implicantur , majores fiunt , iibique firmiter cohas-
'
rent, 6c abafto randem plumbo in catillo reftant. Non modo
immenfcE fubtilitatis funtdiftacmolecula;, fed mirum inmodum
inter fe nex^e & jugatas ,
quod efiicitur ex earum ftabilitate iu
igne , e limpitudine aqua; fimili , ubi funduntur , 6c ex eo , quod
malleo in vaftam incredibilemque vel latitudinem vel longitudinem
du6tilesfint. C^eterum docimafiis plurimispermirumvifum eft,
Quareca- catillum facta metallorumindagatione, pondere graviorem efte
reiswanf- ^"^^ ^ contrario, quoniam pluiimse plumbi partesfumi fubfor-
aao metai- ma fe in fugam dediderunt , eum leviorem efi^e oporteat. Li-

minegravior brarunt cnim catillum maxime aridum, fic plumbum auro &
cvadat ? yel argento refertum j oftenderunt autem , fi:nita operatione,
quum unumquodque figillatim ponderarent, aliquotgranainca-
tillo incrementi. Rei autem hujus rationem haud captu difli-
cilem efte arbitror. Comprehendimus enim in minio , quod
plumbum ad ruborem uftumcft, notabileponderisaugmentum:
quin etiam in cun6tis fere lapidibus, terris 6cc. diu diuque igne
uftis idem comperimus j 6c quia id , quod augmentum ponde-
ris efticit , non poteft eflc nihil , ex di6tis concludimus ali-
quod i. e. particulas acidas, ex igne exhalare, quod catilli &c.
poros,incret, firmiterque corpufculis plumbi cohasreat, &hoc
ipfum
 Metallurg.Cap.IV.DeExam.Venar. 45*^
ipfum diftum ponderisincrementumefficere. Et quiadictiaci-
di parum modo fe plumbo aflbciavit, quodque oppidocumhu-
jus particulis implicitum eft j ideo ejus pra^fentiam , nec gufta-
tu percipere, nec aqua in qua aliaomnisgeneris faliatabefcunt,
oftendere valemus, licetratio &experientiaipnicontrariumcon-
vincat. In hydrargyro, tanquamaquametallica, pleraqueme-
talla, quaefciliceteo abundant,liquefcunt: ferrum tantum mo-
do ad coeundum cum argento vivo inhabile eft. Et quemad-
modum faccharum , falScc. aqusej fic&metalla, in minutif-
fimas particulas reda£ta, ipfi areento vivo, innatant. Haudqua- Hydrarg^-
^
quamnamque,quantumvisahter •i-..rirn. •..•
lubalpectum veniant,m uniul-r rum non fir-
miter metau
modi rem converfa funt. Nam ii elTent, non pofTet argentum iJscohxreu
vivum rurfus ab iis fecerni j quod autem fit , fi id cum metallo
aliquomixtum per corium exprimatur,. reftante in eodemcorio
metallo , formam maflle habente. Accipias hxc di6ta de auro,
deque argento , deque cupro , quoniam aliquantulum cujufvis
plumbi , cum hydrargyro mixti , per corii poros exit. Verum,
quomodocunque expreflio fuerit fa6ta , totum hydrargyrum a
metalHs hoc pa6to feparari nequitj fed igne ipfis opus eftadde-
bitum eorundem divortium faciendum. Isenim fugitivumChe-
micorum Cyllenen e metalli latebris, ubi feoccultabat, ejicitj.
quo eje6lo metallum rurfus fuum eft. Reliquce metallorum fpe-
cies, quura adhuc venis fuis infunt, ut plurimum, ob fibi ad-
hasrens fulphur , adexcoquendumdifficilesfuntj fulphurenim, Acidum
quiaacidorefertumeft, metallis maximeeft adverfarium. Quan- maxhSe^me-
doquidem vero acidum ejus cum quibufdam alkaUcis in metallo taiiisadver-
^^^^'
diverfantibus 5 conjungi confluereque folet inde naturalisme-
:

talli partium&fitus &: nexus, qualifcunque fuerit, ab hocaci-

do, diverfum a natura partium metalU cujufiibet fitum efficien-

te, invertitur, tolHtur j hinc ejufmodi venac, nifi acidum de-
ftruatur, aut expellitur, vix aut omnino non Hquantur, atque
adeo quicquid metalU continent, confluerefecernique ab iisne-
quit. En cauflam , cur ad di6las venas liquandas femper flilc
alkalico quodam , acidum iftud , metaUis adverfarium , abfor-
bente, vel infringente, opus eft : fin autem debita venarum u-
ftio pr^ecefTerit, non tanta tunc fahs iftius fuforii portione arti-
f£xindiget,quiamaximalulphurisparsabigne in aerem expulfa
Mmm 3 cfL
 4f4 Metallurg. Cap. V. De Venar. Excoct.
eft. At enimvero quia galena interdum & antimonio, metal-
la devorante , referta eft j ea de caufla ad illius co6tionem fco-
be fcrri ufus fum , ut lupus ifte Chemicorum aliquod offende-
ret, quo famem expleret: derelinquit enimcorpusdenfum,cui
angufti pori funt, fimulatque ipfi obvium fit corpus rarum,
quod laxiora foraminula habet quo fadto illud primum in li-
:

bertatem vindicatur, &

ex fcoriis lic^uefadis, propter corpuf-
culorum gravitatem , excidit , 8c in fundo vafis fubfidet.

C A P U T V.
!D^ Venarum excoBione,

Iquidem venae metallicse plerumque diverfis ex principiis

'S conflantj perraro namque metallum ita purum reperitur,
ut llatim excoquendo fuum fit: hac de caufTa varis: eas, abeo,
quod a natura fua alienum eft, fecernendi rationesfunt inventce,
ut hoc partim exco6tioneminhibente,partim exco6tionis fum-
ptum exuperante , orbentur. Hujus finis caufFa duas rerum me-
tallicarum periti ineunt viasj quarum alteram venas urendi , al-
teram lavandi, appellitant. Utrasque interdum in unis eifdem-
que metallicis venis, antequam excoqui pofTunt, inftitui debent.
Qiiamob De ambabus itaque promifcue difTeram. Venarum uftio ob duas
«auflam,
caufTas inftituitur. (i) ut copiofo. ipfls adhaerente fulphure,
metalli fecretionem impediente, privarentur, quo abafto me-
tallum folutum ac liberum eft,ita ut deinceps excoqui, ac mal-
leo duci poflit. 6c (i) ut, cum uno principio, cretera Hgante,
fulphure videlicet orbentur, friabiies eveniant, aptxque.ad in
pulverem metallicum molendo, vel pilis pr^eferratis tundendo,
redigendum. Nec una via metalHci in urendis venis progre-
&quo paao diuntur. AHi enim ipfas venas igni ad urendum injiciunti aHi
venxuren- ftrucm cx Hgnis asdificant , cui venas fuperimponunt j ftruem
autem forinfecus terra obtcgunt, adornatis prius hinc iUinc fpi-
racuHs, ut fumus apte indidem expeHi pofHt: pofthcec Hgna in
pecuHaribus locis accendunt, inde &; fulphur, quod venis in-
eft, una accenditur. Hoc partim in auram difpergitur, partim
forisacervo, ftillarum lutearum inftar, adhaeret, partim quo-
que
 Metallur.Cap.V.DeVenar..Excoct. ^f^-
que in peculiaribus, in fuperiori acervi loco conftru<5tis, foveis
liquatum cochleare coUigitur ^. Alii pulverem metallicum vcl *vide
molendoj vcl tundendo fa6tum in furno, pillorio fimili, tor- Jit^Hy*
rent, quoufque utroque fulphure tum albo tum flavo maxima
ex parte privatus fuerit. Recrementa autem omnis generis, &
quifquilias, quin etiam quafdam venas , in pulverem tamen pi-
lis prasferratis , feumola, redadas, lavant: ubi, cum per al- venaruia
veolum vel canalem ducuntur, faxofa, vel, qua: e filice tufo peragaw'-?
conllat pars, metallo quovis levior, nando una cum aqua per
iillulam effluente abluitur,&abvehiturj metallicavero, ut di-
xi, illa ponderofior, in longis iftis canalibus, quibus aliquan-
do pannum vel veilera hirfuta imponunt, ut metallicus pulvis
hifce inh^ereat, colligitur partim, partim etiam in diverfarum,
ad hanc rem collocatarum cuparum, in quas aquam per diver-
,

fos canales effluere finunt fundisfubfidetj qui deinceps,quum

,

fulphuris parum habet, mox dicendis additamentis, (alioquin

toftioejus, ut paulo ante dixi, inftituenda eiTet ) in metallum
excoquendus elt.
II. Satis de generali venarum prreparatione , qu£e ipfis, an-
tequam excoqui poflunt, opuseft, fcripfi. Reftatjam, utde
metalla fingula excoquendi 8c feparandi rationibus, ut in offici-
nis metallicis ineuntur, figillatim difleram. Abauro, metallo-
rum. rege, difl^ertationem ordiar. Ven^e auri, prout inter fe
diverfas funt, alise enim pauperes, ali^ eo prsedivites funt j ita
alio 6c alio modo excoquuntur. Pyrites, quibusaurum purum Aurum
nativum interfperfum ,' quin ctiam fabulum ex variis fluviis elo- i»omodo
r A
^ . ^ , ,
ex pyrite vel
. .

tum, quashngula prsevenisauroopulentiorafunt, mtercedente rabuio exco-

folo {ixlefufono^ fupra difto, quum prius alterutrum in pulve- i^endum?.
rem tufumfuerit, excoquunturj ficque, cum materia bene in
igne liquata fuerit, aurum, ob gravitatem , in fundo catini vel
tigilli fubfidebit. Plerseque vence autem, quibus aurum flam-
mularum inftar hinc inde interfatum, indigent primum uftio-
ne, &:,poftquam candefa6tar, frigidie vel urinse immergantur quo :

pera£to in pulverem extenuantur, hinc eluantur j pulvis me-

tallicus autem ficcatus f. q. fsecum cervifiie vel vini hume6ta-
tus, in globos redigatur, qui deinde cum
recrementis metalli-
cis vel molybdena vel plumbo excoquantur. Etenim, fi di6tus
puU
 456 Metallurg.Cap. V. DeVenar.Excoct.
pulvisperfe ad liquandum in fornacem injiceretur, haud modi-
cum ejus a follium flatu, atque vi ignis, in auram difpergere-
tur. Plumbum autem , quod aurum imbibit, in cinereo ma-
jore, vel fub tegula, eodem modo, quo argentum cum plum-
Aurum ut
c venisper bo mixtum, de quo moxfcribam, exuritur. Poteft etiam au-
hydrargy- rum ex venis auri feracibus , famulante hydrargyro , ehci.
lumelicia-
tiu. Nempe venis, in pulverem extenuatis, admifcetur hydrargy-
rum,quodaurum omneadfcfeallicit, idque fuos inporosfufcipir,
pofth^ec idem a pulvere ipfi adha;rente per loturam purgatur,
perque corium, poftquam (iccatus eil:, exprimitur. jlmaJgama^
quod in corio reftat, vel crucibulo vaUdo, cui aludeh fuperim-
pofita} vel cucurbit^ retortseve ferrese, indatur, hinc ei de-
bitum ignem adhibeas, ficque hydrargyrum, quod iterum re-
vivifcit, &eundem, quemantea, ufumhabet, e poris auri ex-
peUitur. Aurum vero ope intenfioris ignis in unam maffam li-
queturj quod , fi ei adhuc argentum , cujus rarifiime expers
efl^efolet, admixtum foret, rationibus infra dicendis, feparan-
dum eft.
III. Quamquam argentum purum putumque reperiatur ali-
quando nativum, quod fine ulla additione, vel bencficio fafis
fufoni^ tantum co6tum extemplo fuum eft attamen id apud
:

fingula ferme metalla, non eadem tamen quantitate, commo-

ratur. Nam plumbum nigrum , 6c album , &; £es eo perf^pe
abundant. Ferrum tantum ejus tantillum habet. Plumbum
tam nigrum quam candidum non moleftum ac difiicile ad exco-
quendum, 6c ab argento admixto feparandum, eft. Ab illo fi-
ne ahcujus rei interventu , ab hoc vero ilUus adminiculo, ut
infra dicctur, argentum fecernitur, Cuprum autem plurifariam
tradandum eft, antequam argento ex parte maxima orbetur;
minori tamen fumptu ac opera opus perfici nequit, quam, uc
Quaratio-di61;a fecretio beneficio plumbi nigri peragatur. SciHcet fi
ab xr??ecer^- ^"
ccutumpondio cupri eft bes argenti , tunc tali. ^eri folent
iiatur.' admifceri ducentse quinquaginta duas hbrx plumbi nigrij ad-
fignant enim metalUci unicuique femiunciie , vel lotoni uni , ar-
gcnti , feptcndecim Hbras civilcs plumbi nigri. Ergo , quot
/«j/o/^^j^argenti in ccntumpondio cupri indicavit dociynafes^ to-
tidem feptendecim Ubri:e. plumbi taU cupro addend^e funt: &,
fi
 Metallurg. Cap.V.De Venar.Excoct. 457
fortean aliquis errorem erravit, quem dignofcunt, fi in plum-
fi

bi, argento repleti, &ab 2ere feparati, centumpondio plures,

quamfeptem^lofoms argenti fuerint,(pauca£namque cum cfient,
damnumnulluminde metuendumeft) majus tunc plumbi pondo
tali cupro addendum eft. Igitur revocato accuratc 6c exquifite ad

calculum argento, quodaeri ineft, artifices hoc £Es primo una

cum carbonibus furno injiciunt, cui liquato plumbum nigrum
adjiciunt, 6c fa6ta utriufque metalli mixtione os fumi, luto an-
tea obfiru^tum , aperiunt, ut metallum in praefurnium effluat,
ex quo cochleari hauriunt, ac in catinos aereos in panes eifun-
dunt. Hos panes poll;ha:c in foco , ftanno ab a^re fegregando
deftinato, coUocant, ac hgna eis fuperponunt j ita tamen, ut
panes paulatim candefcant. Sic plumbum 6c argentum, quo-
niam utrumque facile fufile eft, in prsefurnium effluit, fuper-
ftitibus panibus fathifcentibus, qui nil aUud funt , quam cu-
prum argento depauperatum "^. Stannum hocce, quod plum- videBi-
bum nigrum argento replctum , AgricoU appellat , in cine- S"'- ^- ^ i>
reum majus injiciunt, pondere nonnunquam ad o6tuaginta cen-
tumpondia: (tantum enim argenti pondus inibi perpurgari po-
teft) ut ignis vitium metalH excoquat , rehnquunt inibi tam-
diu, donec macul^ lucentes coloris albidi appareant, poft &
totum candidum ac tranfparens evadat argentum, ac immobile
fubfiftat. Antequam autem ita redditur, ftanno hquato fuper-
natant primo fcoritc nigricantes , quas magifter conto detrahit,
quibus dcmptis & feorfim afiervatis idem extrahit paulatim per
locum dechvem rehquum plumbum ab igne cxuftum, quod,
ubi refrixerit, Hthargyriumvocaturf Verum , ne hoc quidem tvideFi-
.

modo argcntum purum putumque fit, ea de caufia purgatio f ab v* ^'

ejus de novo inftituitur fub tegula in uftrina, * in qua complu- ^videFi-
^'^'^•^Tab.
xt% fimul tegulas coUocare folent artifices: fatis magnus quippe
furnus eft, & uno eodemque igne 6c tempore perraagnam ar-
genti vim perpurgant , pari modo , ut fupra de argenti inda-
gatione , catillo cinereo fafta , narravi. Utrorumque enim
eadem ratio eft , quoniam a plumbo , ad argentum divertente , im-
puritas hujus oritur. Plumbo autem in catinum cinereum irre-
pente, vel per fumum difperfo, argentum vi6toriam &
ab igne
& a plumbo reportans in catino immobile perftat. Satifne au-
^Jnn tem
 4^8 Met ALLURG. Cap. V. De Venar. Excoct^
tem argentum excodum fit , explorat artifex conto , metallo

1^"^^^ immiflo , cui ie nonnihil ejiis adhaeret , quod fi Iseve fi

fi^aTr^nti
poftuian. ^
candidum & du^ile velmalleipatiensfuerit, pollttlatum argen»-
tum eft fin autem contra , ac dixi , fuerit , dn,itnis id ipfum
:

ardere & oportet ,& opus eft. Pyrites aerofi interdum argen-
to praedivites funt ; quoniam autem ejufmodi pyrites utroque
fulphure plerumque referti , hinc accidit , ut utrumlibet ful-
phur, quia ex principiis ignem haud ferentibus conftat, ubi
ignem adhibueris, una fecum argencum propemodum omne ab-
ducat, fuperftite fubinde exigua admodum ejus portione. Hu-
Excoaio jufmodi pyrites autem, ut impenfas laborefque fufceptos cum
iit?sErofo^^' foenore retribuant , bifariam tradandi funt. Leviter nempe
urantur lignis , fic fulphur citrinum tantummodo exhalare fo-
let : ad album autcm , i. e. arfenicum , expellendum majore igne
opus eft. Quandoquidem vero id argentum fecum abducere
folet , idcirco iftiufmodi pyritesufti pilis prasferratis, hinclo-
tura, inpulverem metallicum redigendi funt 5 cui pulveri de-
incepstantumplumbi nigriaddendum, quantum fupra de cu-
pro dixi, adunciamfemis fc.argenti, feptendecimhbrgeplum-
bij dehinc colliquentur moderato igne. Nimirum plumbo li-
quato ac rubenti in peculiari furno, cinerio majori fimile, py-
ritum pulvis, per vices immifliis , rutabulo ferreo bene permi-
fceatur, donec plumbum omne argentum , quod pulveri ine-

rat conceperit ,
, &
abforpferit ; fcorise , quce Hquato plumbo
fupernatant , abjiciantur ; ftannum autem , ut mos eft &
confue-
tudo artificum, perpurgetur. Alteraratioitafehabet. Ecineribus
lignorum , calce viva, vel fimili alkali^ lixivium fiat acrc, quo
pyrites in pulverem tufi ; (qui jegerrime fit, nifi uno vinculo,
fulphure puta citrino, per toftionem priventur,) inolla magna
ferrea bihorium coquantur, fpiflentur deinceps junftim ad fic-
citatem > poft plumbi candentis ^equaH ponderi immifceantur,
& in operando pergas, ut jamjam indicavi. Equidem ejufmo-
di pyrites , ut argentum fuum reddant , nitro emendari corri-
gique pofliint , intercedente utpote rerum accenfione , in qua
fulphur , vel volatiHs maxime arfenici cum aliquota nitri parte
in aerem expellitur, reh6bis metalhcis, faciH negotio ad genus
fuum reducendis j fed quoniam hoc tempore nitrum magno
ven-
 Metalvjrg.CapV.DeVenar.Excoct* 45-5^
venditur^quin fumptus,quem artifex in hanc operationem fecit>
lucrum longe multumque fuperaverit , nullus dubito.
IV. Inter venas metallicas vix ullas funt , qux e tot diverfis Veaxxth
principiis conftant ,
quam venx quarum aliqux fibihabent
aeris,
IJ^d-t"'"*^
adiunfta fulphur, arfenicum, zincum &c. tanquam mineraliaj uint.

aliqux ahus generis metalla , ut aurum j fed hujus non tantum,

quam argenti, cujus fere nullum cuprum expers efTe folet. Ea-
dem ratio eft ferri , quod quamdiu cupro aflbciatum , hoc fra-
gile ac nigrura reddit. Difta metalla admodum firmiter asri
adhserent, hinc alio atque alio modo ab eo fejunguntur. Ar-
genti ab xre fecretionis paragrapho fuperiori mentionem feci.
Eodem modo aurum a cupro feparabile eft. Ferrum autem ab
co fecerni non poteft , nifi in fcorias per igncm convertatur.
Cuprum itaque ferro refertum, a metallicis xs rude vocatum, Atlses-
in furjio perco£borio coquitur ad plenum, i. e. quoad eontocu- «o^ioad
^^"""^*
fpidato , in id liquatum intindo, fiicile adhxferit colore, : &
dum etiamnunc calet, nigro verum, cum frigida extinftum
:

fuerit, rubro: 6c, fi malleo percuticur, fragile fuerit, hincin

panes efFunditur. Recrementa intcrea, metallo fupernatantia,
exco6bor conto uncinato fubinde detrahat, vel 6c furcilla ferrea
tollat} hascenim oriuntur ,'
aut a parteiaxi, fimul cummetallo
liquati 5 aut a ferro , ab igne in fcorias , exufto. Pkimbum qu^dvJ"^'^''
candidum 6cnigrum, fi cuproadjundafuerint, feparantur ab piumbum ab
eo , fi panes cupri mediocri igni , ita ut rubeant tantum , ex- ^J^^^"""»-
ponantur: utrumque tunc paulatim e poris seris extillat, 6c in
prasfurnium effluit} unde cochleari hauritur, & in catinum as*
reum effunditur in panes. Sunt vsene aeris, quas antequam exco-
qui pofliint , femel atque iterum fupra Hgnorum ftruem , ut §. vidcFi^
i.indicavi, urendaefuntj abundantnamqueplerumquefulphu- shj-h.
'^^"
*
re, inferente, fi illico fine prEegreflauftionevensecoquerentur,
metallo non rigorem modo, verum etiam, ut hoc ne fepara-
bile quidem a recrementis fit ; vel ad minimum, utmagname-
talli pars in recrementa tranfmutetur: non diflimilifaneratione,

ut xs purum, fulphure uftum fragile, ac recrementorum inftar

cvadit. yenas fatis jam uftje in furnum , in quo excoquendac videTab.
funt, injiciuntur: primoprunas, deincarbonum; alveus, hinc ^^'^'SW'!?
venarum tantundem,quibus iterura carbones fuperinjicianturjfol-
Nnn 2 lium
 460 Metallurg.Cap.V.DkVenar.Excoct.
lium poftea ope ignis accendatur , ^
fi quando vence in fo-

cum liquatac defcenderint , de novo vena^ furno injiciantur,

quin 8c carbonum copia fufficiens. Deftinato venarum pon-
dere excofto, magifter os furni aperit, utmetallum inprasfur-
nium effluat vel ad refrigerandum in frulla oblonga in folum
:

declive , arena confperfum , defluat } quod deinceps , fi alius

generis metallo etiamnunc refertum efTet , ratione fupra difta,
fecernitur , &
tandem ad plenum excoquitur *. Hanc ratio-
^Y&r* "^"^ excoquendi cuprum vidi in Stiria , Carinthia, Hungaria
Tab.iv.
'

8c in officina metallica prope Goflariam.

V. Caflitero vel venis plumbi candidi, prout ejus lapilli ma-
Excoftio jores , vel minores funt , diverfo igne ad excoquendum opus
5idr,^^""' efl:. Hujufmodi leni follium flatu ac igne , difperguntur fe-
cus in auram ; at illiufmodi , ratione contraria excoquuntur.
Furni autem os fit femper apertum , ut metallum fine mora ef-
fluere poffitj ab igne alioquin in cineres comburetur, atquead-
eo domini infignem metalli ja^turam facerent. Utrique lapilli
fine ufl;ione pricgrefia excoquuntur.
itcmpium- VI. Eadem ratio venarum plumbinigri efl:, quas inter tamen
binigri,
quoddam difcrimen efl: aliae enim faciles : expeditae , aliae &
laboriofse &
difficiles excc6tu , funt. Verum , utut fuerint,
plerseque aliquanta argenti portione dotat:Efunt, quodaplum-
bo exGodto, in modum paulo ante di^tum, feparatur. Galena
non ufque adco fulphure, atque cxteix plumbiven£e, abundat.
Hujufmodi namque indigent quoque ufliione, quapera6tainfur-
no, cujus os continuo apertum fit, excoquuntur. GoJlarienfeSy
Lapis cau-^
quum excoquuntur, fuggerunt cadmiam foffilem, lapidem ca-
^^ihnrtsc^xxi
a pharmacopolis di6lum ,^ furni interioris parietibus
.

]^j^jj^g^j.£p-j

adhasrentem. Hiclapis, finitis feptenis vel ofbonis operationi-

bus, conto cufpidato extrudendus eft j cceteroquin nimis for-
nax circa infcriora coar6teretur , &
conftiparetur, quas, cum
ita fucrit, venis impedimento eft, quo minus convenienter ex-
coquantur. Gojlarienfes wcn-x. ^ quoniam oppido pauperes, in
fornace profundum focum , vel catinum, habente, excoquun-
tur , in quo metallum tantifper fubfidet , quoad exco6tor penfum
fuum abfolverit. Poftea, ore fornacis aperto, emittitur metal-
kim , nonulteriore purgatione indigens , nifinimis rigidum eflet.
Ri-
 Metallurg.Cap.V.DeVenar.Excoct. 461
Rigorem importat vel ftibium, vel acidum fiilphnris,
t<ilcm ei
qiiod, duiii venii: toncntur , cum plumbo coit;, ipfique firme

cohceret. Ut aurcm eo privaretur, atque idco plumbum moUe Piumbum

evadat , denuo id ipfum cum ferro inveterato , aut pulvere la- moUeTedda-
pidum friabilium , coquatur. Acido enim haec proprietas cil, tur.
ut fi oflFenderit fibi corpus obvium , laxiores poros habens , ii-
lud, quodanguftiores habet, derelinquat , ac huic de novo ad-
jungat fe. Pra:termitto fententiam meam confirmandi gratia
plurain medium exempla jam proferre j quoniam hasc vulgo in
parte prima hujus operis propofui. Si fumptus labor non ex- &
cederent pretium mctalli , ex ufu efl venas ipfas toflas cum ci-
neribus clavellatis^ qui ratione ^//^^// acidum deflruunt , exco-
quere, ticqueomnc, quicquid metalHcum ipfis ineft , diflra-
6tum , rurfus ad priflinum flatum reducitur. Cseterum venac-
mites, immo &
medioximse, facili negotioalicubilocorumex-
coquuntur. Supra flruem enim has ponunt, dehinc illam ac-
cendunt ita, ut flamma quaquavorfum venas ambiat, ficplum-
bum liquatum ad ima fub cineribus perpetim ftiilat, ibidemquc
fubfidet, unde poflea jllud operatores auferunt.
VII. Haud magno artificio , fed intenfiflimo igne , lapidi .Fcnieia-
ferri ad excoquendum opus efl: nec additamenta pofcit, quia ^\o"^^"'
utplurimum, dummodo ignisfatisintenfus adfuerit, metallum
fuggerit. Hujus refrigerati , & de novo igniti fruflum , fatis
magnum, foicipe prehendic faber , ac fuper incudem, quam
malleus beneiicio rot^e motus tundit, ponit, &: fruflum verfan-
do in baculos format j quod fi non fieret , fragile ferrum efTet.
In ferro enim fufo particul:e porriguntur non in longitu-
dincm, quam figuram fufcipiunt, quum cuduntur, fed confu-
fe perturbatcque fibi illaqueatse infunt. Siquidem vero copio-
fse terrea: illis admixtx, hinc ferrum c^teris metallis durius,
rigidum , & magis fragile eft , 6c ad liquandum multum difH-
cultatis habet : 6c, quia laxiores poros habet , ideo prse csete-
ris ctiam inverfioni , ac corruptioni obnoxium eft 5 aquam lum^tHx/"'
namque, 6v fal poros fuos admittit quinimo utrum-
facile intra : teris metaiiis

libet , prout omnifariam adhibetur , ita hoc vel invertit , vel procihfi J^s ad
dellruit prorfum. Ferrum cufum, molleac flexile eflj quam- cormptio-

primum auiem ignitum in frigidam conjeftum reiUnguitur & ni\Ti^"^*"

iSFnn 5 re-
 462, Metallurg.Cap.V.DeVenar.Excoct.
rcfrigeratur, illico in eo oritur alius , atque prior erat , intc-

riorum partium fitus, hinc rigidum ac durum evadit converti-

turque quodammodo in aciem, vel chalybcm, ad ufum huma-
num apprime ncceflarium. Rigorem maximecontrahit ferrum
fi candens cum aqua frigida, cui fal commune, vel alumenim-

mixtum , extin6tum fuerit falium quippe molecul^ rigidse,

-,

quum fe in ferri foraminulainfinuent, atque hisinhasreant, ef-

ficiunt , ut metallum , quod per fe rigidum erat , jam magis ri-
gidum fiatj imo adeo durum, ut tundi vel diffi-ingi in frullula
poflit, redditur. Neque tamen alterutro modo ferrum ad in-
ilrumenta, quibus ad caedendum pungendum 5cc. utimur, ha-
bile redditur , pr^eterquam quod aliquis certam rerum , aciem
excitantium , proportionem teneat. Aliubi vena bonitatem
hanc prrettat, ut in Norico, Stiria , Parthia 8cc. aUubi fiidu-
ra, ut Sulmone, Damafci &:c. aqua , cui fubinde ferrum can-
dens immergitur. Ita etiam alii aciem ferri temperant, fruflu-
la cjus vafi cum unguhs , cornibus , vel fimilibus rebus , alkali
volatili donatis, imponendo, &
per aliquot horas moderato ig-
ne urendo. Equidem hoc pa6to tenerafcit ferrum , i. e., quod
in eo terreum , Sc fulphur impurum eft , hoc ex parte abfumi-
tur , 8c invertitur , unde particulse ferrum conftituentes fubti-
Magna fo- liorcs, 6c ejus pori anguftiores, fiunt: verum, ut in meram a-
€ft"daciem ^icm couvcrtatur, fumma differentia in aqua eft, 6c in tempo-
ferricxcitan- rc 8c modo , quamdiu & quot vicibus fcrrum in aqua detineri
"*
immergique oporteat.
Admonitio VIII. Cseterum venas metanicasexcofturusproprudentiafua
&foiTium animadvertere debet fornacis 8c follium ftruduram & pofitum.
ftruftura^& Vena; enim, qux mites dicuntur. i. e. qu«e cito liquefcunt, in
mndistp^ro- i^^pliore fornacc , 8c leni follium flatu contumaces autem^
:

qua^ lente , in fornace , mediocrem amplitudinem habente, 6c

miKslut"'
cohtumaccs validiori flatu, excoquuntur. Qiiantum vero ad ipfosfollesat-
fucrint.
tinet, notandum eft, ut pro re nata, folles modo ad fubUmio-
rem , mode ad deprefliorem,foci locumdirigantur, 6c nftulce,
quibus foUium nares immittuntur, aliquando reftce , interdum
dechves , fint. Ad mites enim venas excoqucndas , pofitura
narium decliviore, leni fpiritu, 8c foco depreflb: ad contuma-
ces autem , pofitu narium redo , fpiritu vaUdo , &
foco pro-
fun-
 . Metallurg.Cap.VI.DeSecret.Metall. 4(1;
fundiore , opus efl. Sed , antequam hujiifmodi cxcoquantun
ex ufu eil: nonnihil recrementorum prius in fornace Hquefecif-
fe } ahas ora follium a liquatis contumacioribus venis, (e illis
adhsercntibus, obllruerentur. Curet priEterea artifex , utfol-
libus magnis amplse nares fint. Nam, fihxjufto ar6biores fue-
rint, valentius fpirabunt, &
efficient , ut venas , in fornace li-
quatse , ad latera narium refrigerentur , &concrefcant , os &
fornacis ab his obthuretur. Igitur , ne obflruftio feu ori
fornacis, feu folHum naribus, ufuveniat, necefTeeftipfis con-
tum confpidatum immittere, ac materiam, qua^forte adh^efit,
removere. Quid ? quamvis ad di61:as cautiones &
monita exco£lor
attenderit , nihilomius tamen poft crebrum fornacis ufum , tan-
dem , ob recrementa firmiter parietibus adhierentia , fornacis
interiora evadunt angufliora : proinde boniexco6toris efl:, ma-
teriam hujufmodi exafto penfo ex interiore fornacis conto un-
cinato vel cufpidato tundere, decidere, hinc e fornace exemptam
projicere.

C A P U T VI.
T>e Secretione Metallorum.

Aurum argentumque e venis excoquendi &

purgandi ratio-
Cap. praeced. §. 1. Sc 3. indicavi. Verum enimve-
nes ,

ro, quoniam pretiofis viHora metallanonnunquamadmifcentur:

vel aliud aHo obducitur vel pretioforum metallorum fecretio
:

ab exco6toribusquandoquenegligenterinflituitur} idcircomul-
ti amplam occafionem na6ti ad invefligandam rationem metalla

aHa ab aHisfecemendi, ut quam plurimum lucri faciant. Tri- Tripiex

pHcem artifices tradunt viam > unam vocant viam humidam 5 S)"nisfe-'*
alteram per fufionem j tertiam denique per cementationem. hingendi via
Singularum fummam paucis deHbabo, ut difciplinse alumnoin-
notefcat, quo paflo quamHbet inire oporteat.
II. Adminiculo plumbi equidem aurum atque argcntumavi-
Horibus metalHs , velut fupra monflravi, fejunguntur: verum
hsec duo ejufdem auxiHo non a fe mutuofeparabiHafunt. Utri-
ufque igitur ad fecretionem ritc perficiendamopuseflmenftruo,
alterutrum metaUum Hquidam in formam redigente, AHud cH-
gen-
 4^4 Metallurg.Cap.VI. DeSecret.Metall.
gendumeft, fiaurum: fl argentum , diflblvendum efl.
aliud,
sccretio Si mafTula argenti aurifera, velauro prardita , diirolvenda efler,
auToope^i*-
animadvertere artifex debec , num ad minimum in tali maflula
#iua:foitis. una auri , argenti vero quatuor portiones adfmt. Nihil enim
fua refert , etiamfi argenti plures adeflent 5 fin autern hujus ni-
misparum fuerit, fecretio utrorumvis non rite fiet. Lapidily-
dio itaque tahs mafllila efl affricanda , ut ejus valor tibi interve-
niente acu aliqua , ejufdem coloris du6tum , quemilla', pro-
dente, innotefcat. Si videbitur argenti , parum efle, oportet
tum &opus eflejiis tantum illi de novo adjungi, quantum fa-
tis judicatur. Hinc catino immifla inigne collequefiant, lique-
fa6la per trullam foraminibus plenam , ut in granula convertan-
tur, in frigidam effundantur : vel poff quam refrigerata inbra6teo-
las cudantur, qu^eforfice difTecantur in fruftula, quibuscucur-
bitas vitreaeimmiflls , affundatur aqua fortis quadruplum vel :

quanto opus ad ditTolutionem argcnti, qux fit fiquando vitrum

arenjE calidx imponitur. Quod fi aqua fortis argentum haud
amplius exederit, folutioleviter a pulvere nigricante, in fundo
vitri fubfidente,effundatur, 6c pulveri aqucefortis modicumaf-
fundatur qu£e, fi modo quicquam argenti apud aurum diver-
:

terit, de novo illud rodere incipiet quoad totum in liquorem

,
fuerit mutatum. EfFufa in aliud vas argenti folutione auri pul-
vis nigricans feorfim aflervetur. Ut autem quodlibet ad prifti-
num flatum reducatur, hanc rationem inire oportet. Liquo-
Argentiln ri argcnti triplum aqux; elementaris affundatur , pofl ei tantum
d^aipf^Jp^ ^^lis communis donec aquamnonvideris ampliustur-
injiciatur,
tatio. bidam vel albidam fieri. A
pulvere, in fundo vafis fubfidente,
leniter aqua limpida effundatur , pulvcri recens aqua fuperfun-
daturj&opus, ut jamjamdixi,toties repetatur, quoadomnem
acrimoniam a pulvere Pulvis ficcatus borrace vel fa-
abfluleris.
le alkali fixo in igne debito liquetur , fic argentum rurfus fuum
eft. Equidem quorundam artificum mos efl , ut argenti folu-
tionem in vas a:neum ef^-undant, ac inibi pr^ecipitationcm in-
ftituant ; fed mihi horum inflitutum nonprobatur, quia aqua
fortis £es arrodit, cujusdeinde nonnihil argento permifceturj
inde hoc ipfum vilius redditur. Ante diftus nigricans auri pulr
vispotefl;, vel per fe, vel addita Chryfocolla in igne intenfo
li-
 Metallurg. Cap.VI.De Secret.Metall^ j^6S
liquari 5 ut iterum priftinum aurum , fincerum utpote, emcr-
gat.
III. Eodem feremodo, quem §.antecedenteexhibui, agen-
dum ac faciendum eft , aurum ab argento per aquam regis AurUbar-
11

disjungere cupis. Sed, ut debita fiat horum metallorum disjun- gcntodis-

6lio,nece(re ell in tali mafla metallica efle ad minimum quadru- LquamKgi<!
plum auri ratione argenti nihil refert fi auri tantum 6c plus etiam,
:

li modo non minus, fuerit. Igitur hujufmodi auro, inbra6teas

vel fruflula diflcdlo , aquam ,
quantum fatis ad dif-
regis affunde
fblutionem. Solutioni ab argento, in fundo fub forma pulve-
ris candidi fublidente , feparatJE , &
quadruplo aquse fontanx
debilitatas, inftilla Hquorem cujurdam alkalici, dpnec fo-
falis

lutio non amplius turbida reddatur ficque aurum forma pul-

:

veris ad fundum vafis prrecipitatur, quod aqua abluendum, de-

hinc ficcandum , ficcato tantundem fulphuris citrini pulverati
permifcendum eft: poflha^c hunc pulverem, catino immifllim,
moderato igni impone, ut fulphur paulatim deflagret, quo fa-
6to reU6to pulveri adde parum borracis , vel faHs tartari , i- &
gnem intenfiorem adhibe, ut materiaHquefcat, ficinfundova-
lis aurum purum fubfidebit. De cxtero aurum , ab aqua regia
in Hquorem reda6tum, in Hbertatem vindicatur , fi Hquori hy-
drargyrum infundatur , aqua regia tum hoc adoritur, 8c abdi-
cat auri moleculas , qu^ ab hydrargyro , in fundo fubfidente,
fufcipiuntur. Si modo vitrum , cui foUitio auri argentum &
vivum infunt , bene quafTaveris , protinus hoc fpifl^efcit , aut
pulverem mentitur, ita ut moleculx auri videantur quafi abhy-
drargyro ad fe e Hquore attradta:. Ut autem alterum ab akero
fejungatur, 5c ne damnumhydrargyriifacias, di6tum pulverem
edulcatum m^«W(? immitte, cui ^/«^i?/5fuperpone, 6c, utmos
eft Chemicorum , fublimationem inftitue , ficque in olluHs hy-
drargyrum , quod revivifcit, offendes , in fundo vero crucihuli
aurum , quod dcinde ope intenfioris ignis, 8c modici (dXisfufo"
rii^ Hquatur. Neque aUter argenti pulvis , quem intaftum a-
qua regisdercliquit, tra6tandus eft. SciUcetaddinonnihilbor-
racis vel Misfufbrii, dehinc hcec in igneUquari, oportet, fic-
que argentum fuum erit.
IV. Tradidi jam vias aurum ab argento feparandi, videUcet
Ooo fi
 4>66 Metallurg.Cap.VI.DeSecreT.Metall.
fi alterum altero, abundat: fupereft nunc monllranda viafecer»

nendi aurum ab argento , fi illius parum huic eft permixtum 5

viam artifices appellitant/'*?^/^/?^;^^?/^. Unam, exempli gratia,
Auriabar-in medium proferam. Beffi fingulo argenti auriFcri in grana
gemofecre-
redadti , vcl tcnui lamella du6ti , addunt uncias duas fulphuris
Tioper fufio- ...', . ^. n r n -, 11
ucm, citrini pulverati , 2iC t-xcwinijiratum Juper jtratum (vocabulum
hoc expodii pag. lof.) crucibulum moderato igni imponunr^
ut paulatim fulphur deflagret , in fine autem intenfiorem adhi-
bent, ut materia modo rubeat. Poflhinc ad befl^em fingulum
argenti poftulati adjiciunt unciam unam cupri , plumbi nigri
drachmas quinque , Unciam dimidiam pulveris/^/or/i fa6bi ex
aequalibus partibus fellis vitri , falis fufi , lythargyrii & fcobis
ferri mixturam hujufmodi in igne intenfo bene liquatam in py-
:

ramidem , continuo percutiendam , eftundunt , ficque in fun-

do regulus , auro refertus , fubfidebit , quem poflhac auxilio
aquas fortis,fimiIiter ac fupra§.2. raodum patefeci, abauro fe-
jungunt. Argentum autem , recremcntorum infiar regulo ad-
hxrens, de novo fuum faciunt , imbibendo illud duplo plumbi
nigri, in cinereomajori fufi, pcrguntpollea tenereifiam viam,
quam hujus Libr.Cap.v. §.3. monflravi ardent utpote idipfum
:

tamdiu, quoad maculas lucid^e in ejus fuperficie apparuerint.

V. Operationi huic fimilis eft ratio perpurgandi aurum ope
antimonii, ut meraciffimum , obryzum di6lum, evadat. Hoc
item pcr fti- pa6to inftituitur. Auri coronarii , vel alius generis auri argcn-
^Mva,
^Q^ p^j.j.- yj.|- ,^(;j(^j^j-,t-ur tres quatuorve partcs antimonii crudi,
fundantur in crucibulo donec fcintillaverint, hinc a6lutum in
pyramidem fine intermiflione pulfandam effundantur: regulus
malleodecutiatur, 8c catino immiflus igni imponatur: foUeau-
tem ignis excitatur, ita tamen, ut ventusfuper catinum /?or/-
zontaliter fpiret, fic regulus totus in fumum difpergitur, fuper-
iHte auro puro putoque. hocregulo fejunctis, inque
Scoriis ab
igne fufis,addantur fruftula ferii , quotquot ab antimonio cor-
rodi queunt, ficque argentum, quo aurum antehac dotatum e-
rat, fui juris fit, &
etiamin regulum convertitur quem, utar- :

gentum fuum fiat, itidem protlari oportet. Ocyus autem feu

aurum feu argentum ab antimonio liberatur , fi akerutri in igne
liquato adjeceris nitrum , donec hoc non amplius accendatur.
Sin
 Metallurg.Cap.VI.DeSecret.Metall. 467
Sin vero metallum etiamnunc fragile cfTct , quod vitium tantu-
lum (libii infcrt, tum, ut modo ollendijproflandumeil, ulque

dum nuUum fumum de fe mittat.

VI. Quanquam aurum folo antimonio a CEeteris fibi admixtis
metallis fejungi poilit, tamen alium alii excogitarunt feparandi mo-
dum, quem cementationem vocarunt. Peragitur ha^c ialibus cun-
6tametallapriKter aurum exedentibus. Nimirumcape mailulam sccemma*
metallicam, in qua tamen aurum primario loco iit hxc malleo in *'""""
:

bra6leasducatur , qu:\; alterne pulvere fequente confpcrgcndac

funt, ita tamen , ut pulvis &
imum &fummum crucibuli locum oc-
cupetjquam operationem Chemicijiraium {hperJiratum vocitantj
hinc operculum vaiifuperponatur: vasautcm moderatoigniimpo-
nitur, ita ut rubcat tantum , calori tali fex vel7. horas committatur,
poftcalaminx, vafe exempt^,abrecrementis, illasaqualavando,
purgcnturj 6c ii nonomninovaloremdebitumacquiiierint, cemew
tatio de novo pulvere r^petenda eil j flcque aurum acque fali-
bus , ac antimonio, perpurgari poteil:. Cementum, quodadau-
rum piirifandum fiicit, ex his rebus componitur. Rccipe late-
rum giv.vitrioli ad albitudinem uili uncias duas,nitrioptimi |j.
M. f. pulvis. Si auro per cementationem perpurgando iniignis
argenti copia admixta fuerit , hsec tunc in icorias una cum cse-
teris vilioribus metallis a difto pulvere convertitur j quam au-
tem, ut rurfus obtineamus, hoc modo pcrgcndum eft. Exem-
pto auro cementato omnis pulvis plumbo fufo immittatur,iicque
hoc omnes particulas metallicas abforbebit ; rcliqux; autempar-

ticulse, pulverivclrecrementis iimiles, plumbofufofupernatan-

tes , rcjiciantur ,
plumbum vcro per catillum cincYCumfulminetur.
Vli. Cupro autem ,ii parum auri intermixtum efl, hoc tunc quq
pj^^
ab eo feparandum eft bencficio plumbi, eo modo,quem fupra aurumab,
^^^'
capite V. §. 5 indicavi.
. At aurum , modico cupro inquinatum,
depurgatur ope antimonii , quemadmodum§. f vclope aquse
. :

fortis, ut §. 2. hujus capitis^ dixi. Plumbum nigrum auro, vel

argento refertum imcvvemufulminationis^ fsepe ikpius a mefu-
pra indicatas , iecernitur. Sicaurum a ferroejufdem antimonii
auxilio depuratur, quin 6c aqux regi^ qux tamen primo fer-
:

rum, quo corrofo aqua illud, aggreditur: diligensitaque&at-

tentus m hoc opere fit artifex , ne Sc aurum corrodatur,
Ooo i quod
 468 Metallurg.Cap.VI. DeSecret.MetaldT
kfcrro, quod alioquin integrum in vale reftare folet. Scobi autem ferri,

vel aliis quifquiliis ,

quum aurum intermixtum fuerit, fecretio
ejus mercurio vivo , ut eam §. ^. capitis iv. propofui inftituen-
da eft: vel a folo ferro etiam fecernitur auxilio magnetis, qui
particulas ferreas ad fefeallicit, reli6tis auri figillatim colligen-

^^'^^ds^^""
^^-- Aurum a cxlatura , vel alia fuppelle^lile lignea inaurata,
eamcum hydrargyrobenefricando, feparari poteil : quinetiam
11 talis res pulte , e fale communi, vel ammoniaco cum aqua fa-
6ta , hinc ea igni admoveatur , ut nonnihii incale-
illiniatur,
fcat, licque fal aurum rodit fuofque in poros fufcipit, quod de-
inceps beneficio pr^Kcipitationis, cujus §. 3. hujus cap. mentio-
Staftanno, nem feci , iterum fuum eft. Aurum a ftanno feparatur auxiho
kpaiandum
^j-jj;ifnonii , velfulminatioms cum plumbo mgro vel etiam, fi
',

fulphure in calcem uratur, quie plumbo fufo injicienda , hinc

fulminanda. Pari modo, fed fine fulphure, fit fecretio argenti
a ftanno cum plumbo mieYvemenzefulminatione.

OBSERVATIONES.
Suartatio^: \ rgcnti & auri per viam humidam fecretionem artificespro-
«luid? jr^ nomimnt ^mrtationem ^ quoniam utriuf-
prio vocabulo
minimum quarta pars in altero adefTe debet. U-
libet metalli ad
fus enim docuit, fi alterum cum altero , vel cequah vel altera ,

tanta majori,portionepermixtum,necaquam regiam nec aquam

fortem cjufmodi mixturam metaUicam didoivere. Gloriantur
quidem ahqui de menftruo indifferente , quod utpote aptum fit
ad utraque metalla diffolvenda verum mihi non hcuit hucuf-
-,

que tale videre. Rationem, quare argentum, velaurum, ab

alterutra aqua, corrodatur, attigi p. i. capitib. z.^ 3. L. iii.
Rationes Praecipitatur argentum a fale communi , vcl oleo vitrioh quia, :

Taiii aigen-
^^^ altcrutrum in poros aqune fortis fufcipitur , extruduntur in-
xepizcipi- de, qui^ antea ihiis inerant , argenti corpulcula. H^cdeinde
""*^*
partim propter infitam gravitatem , partim quod ipfis nonnuUae
vel fahs vel vitrioh molecula; cohcereant, in fundo vafis fubfpe-
cie pulveris candidi fubfident. Hoc modo argentum in hberta-
tem tantum vindicar.ur, etiamfi in eadem folutione argentumSc
cuprum fimul ineffent 5 verum , fi prjEcipitatio falc alkali qao-
i^iam, quoad haud amphus effervefcant , inflituta fuerit , tunc
etiam
 Mktallurg.Cap.VI. DeSecr.et.Metall. ^6^
etiam xs fui juris fit. Neque tamen argentum dictorum addi-
tione folum ab aqua forti liberatur; verum etiam fi huic lamel-
Ise 2eris immittuntur , quas aqua fortis exedere de novo adori-

tur, extrufo interea ab xre e poris aquae fortisargento. Hujus

rei rationem dcdi Part. i. Lib. ii. Cap. 1 1 Memb. iv. §. 5. .

Argento autem cum fale menfali vel fpiritu vitrioli vel faleam- ruiveriar-
moniaco prxcipitato nonnihil horum faliumadmixtumefle, ef- pr"cipSio-
ficitur ex eo per fe in igne liquato , quod non formam argenti nem fafto
recuperat , nifi ei vel boracem , vel alkali fixum aliquod, aut Smafi^mc
pingue quoddam, acidum argento adhiErens, defl:ruens, adda- *d^^*^«^^'-
tur quin etiam ex incremento pulveris , qui pondere longe
:

argentum , quod diflblvendum erat , fuperat. Nam, fi v. g.

ceperis Uncias tres argenti, atque id f. q. aqu^ fortis diflblve-
ris, 6c folutionem f. q. falis communis vel ammoniaci prascipi-
taveris, & pulverem pollea optime aquaablueris, 6c ficcatum
pulverem trutina quadam, populari modo, examinaveris, de-
prehendes te Uuciam unam plus habere pulveris , quam argenti
pondus erat. Hujus pulveris aliquot unciie vitro , depreflio- Lunacor-
rem fundum habenti immittanturj vitrum catino arena im-
,
*^^**

pleto imponatur , fubdeturque ignis , donec pulvis infl:ar cerse

liquatx appareat j quo confpe6to materia paulatim refrigeretur,
ahoquin rimas contraheret: vitrum hinc leviterpercutiendodit-
fringatur, &
ejus fruftula ab argentoHquato, jam fohdo&per-
fpicuo, detrahantur. Huic artifices nomen Lunx cornese im-
pofuerunt, quia pelluciditatem 5c tenacitatem quandam , ut cor-
nua quisdam, habet. Varia animum oblectantia ex hac torna-
ri pofllint. Dixi paulo ante pulverem argenti poflb etiam addi-
tione rei pinguis ad prift:inam conditionem reduci; aft, ut id
dextre fiat, oportet crucibulum prius oleoquodam expreflb in- Admonitio
ungi , 6c pulverem f q. olei imbui, ut formam pultis acqui- ar^gentUcT
quirat;' ad quod monitum nianimumattenderis, argentum non p,"^'^^'"'™,
P ^ . - P . •?
.
1- Itatum icdii- , .

iuum erit , aut , li ita ruerit , per poros crucibuli permeabit , cendo
vel permagna ejus pars apudcrucibulum occultabit. Licetifte
pulvis argenti candidus videatur vcvis prorfum expersj tamenid

de illo non audebis, nifi pulveri priusfpiritum vel uri- Quomodo

aflirmare
n«, vel fahs ammoniaci, fuperfuderisj quod fi is colore coeru- abargento
l_eo, a tantilla icris, argento immixti portione , orto , non in-
Jf^^JJJ^p*^"
Ooo I fici-
 470 Metallurg.Cap.VI.DrSecret.Metall.
ficitur, indicium hoc abfcntiEe cupri ei\. Igitur qui argentum
rmcerum expetit , is toties Ipiritum urim/um d\6to pulveri fu-
perfundat, quoad non amplius tingatur dehinc pulverem fic- :

catum , modo jamnunc dido reducatur. Aliqui jubentaquam

fortem, ex qua argentum prsecipitatum , mrfus vitriolo Ik ni-
tro affundendam, 8c ha:c fimul ad ficcitatem decoquenda, ex
quibus dein, ut mosobtinet,dell:illatis,majoremaqu2efortisco-
piam acquirunt. Verum enimvero, quoniam aquxforti, pri-
mo loco dicliK, vel (A commune , vel fal ammoniacum eft ad-
mixtum, quorum fpiritus prius,quam nitri acidum, expellitur:
ideo hujufmodi aqua dubium effeftum edit imo interdum
fortis :

aurum potius , ratione falis communis, vel ammoniaci, quani

argentum , dilTolvit. Ca^terum non modo perpkimbum, ut
Cap. demonftravi,fed etiambeneiicio fulphuris, argen-
v. §. 5.
tum SciHcet argenti aerofi in crucibulo fufi
puriiicari poteft.
Argenti
puritfcVtio portioni uni per vices fruftulorurn fulphuris portio dimidia inji-
pei fuiphur,
^-^^^^.^ ficque cuprum ab acido fulphuris in fcorias convertetur,

8c argentum , ob nonnuUam acidi fulphuris ipfi admixtam por-

tionem , rigidum efticitur. Utautem fcoriie facile ab argento
fecernantur , addi metallo liquato convenitaUquantum alkaliRxiy
vel fcobis ferri: illud exargcnto fulphuris acidum ad feattrahit,
ac tranfmutat hoc in fal enixum , cui aes in fcoriasconverfum ineft,
argento puro in fundo fubfidente ferrum autem ad fe fulphuris a-
:

cidum alUcit, ob rationesfupraLibr.i i Cap. 1 1 Membr. i v. §. ?

. .

itcmauri. allatas. Hoc pa6to etiam aurum , cui vel argentum vel a^s &c.
admixtum , perpurgari poteft. Quantum vero ad iftam auri
fecretionem, cujusftipra §. 3. mentionem feci, attinet, anim-
Prxccptum advcrtere artifex debet, ut aquse forti vel fpiritui nitri, velfpi-
^eauroin i-irui uitri bczoardico , quo auri folutionem intendit , rpervices
liquorem re- . '. ^ . _ ^
-^

digendo. fal ammoniacum immittatur. Nempe , n hquor non amphus ,

fuper aurum ebulHt, ei iterum aliquantum fahs ammoniaci pul-

verati injiciatur, fic major auri portio difllDlvetur, minoria- &
quae forti copia ad aurum folvendumopus eft. Qi^iandoquidem
vero pulvis auri qui ex hac opcratione per praecipitationem
,

cum alkali aliquo emergit, ignem non fert, ut Libr. 1 1 1 .Se6t.

I. Cap. II. Artic. 2. demonitravi, ob lal ammoniacumipfiper-
mixtum , quod metalla minerahaquc , quibus adhceret, lecum.
 Metallurg.Cap.VI. DeSecret.Metall. 471
fi debitus calor adfueric, abduciti ea redebemushunc auripul- i^ationei

verem cumlulphure, quod leviusacidumexpeUit, permifccre: auii^rcdiT-

""'^^*
quo ab igne expulfo , pulveri reh6to addimus boracem , vel
alkali aliquod fixum , quod fulphuris acidum enervat, ficque
aurum prilHnam conditionem recuperabit. Vcrum enimvero,
fi prxcipitatio auri per hydrargyrum fuerit fa(5ta , non opus eft

ad id reducendum fulphure , fed folo borace vel alkali aliquo

fixo. Aurum non modo obryzum fit, fi per antimonium, ut
paulo ante §. f. ollendi,. perpurgatur; verum etiam fi folutio i-ncheiTijti,

ejus, cum aqua regia vel fpiritu falis fa6ta, vitrioli veneris f. q.
aquce difibluto prrecipitetur ; & pulvis edulcatus cnm modico
fale ammoniaco & nitro liquetur. Quid ? quod quilibet auri
pulvis in metallum reducendus prxftat fale ammoniaco 6c nitro
liquari ,
quam borace , qui auro pallidum colorem infert. Cx-
terum ex auro fit pulvis rubicundus, qui pro pictoribus 6c vi- i^igi^enmm
... T^
.y
^
. ^- r
I- r\- R/T T
• • • coccineum
trianis elt. Recipe aquse tortis p.ij. Ipiritus iahs p.j.M. hquo- exauro.
ri per vices injiciantur fruftula plumbi candidi optimi ; adver-

tendum autem eft , ne hquor incalefcat , fed uc folutio pau-

latim fiat, aUas ea ad rem noftram nihil conferrct. Hocitaque
monito obfervato, folutio, fimulatquepulverem atrum in fun-
do fubfidentem , confpexeris, in ahud vitrum effundatur , ac
d\.z fequente ei aliquot frultula ftanni optimi denuo immittan-

tur: fi liquor nihil ftanni difiblverit , idem in ahud vitrum ef-

fufus feparatim afTervetur. Porro aurum optimum difTolvatur.
r, q. hquoris , fa6ti ex aquse regiie p. iij., 6c fpiritus faUs p. j.
Huic auri folutioni paulatim ante di6ta ftanni folutio inftilletur,.
donec nulla amphus Pulvis coccineus aqua
fiat prascipitatio.
cdulcatus , hinc ficcatus ad ufum fervetur.
Incredibile elt,
quanta molecuhs auri exihtas fit. Captum fuperat calculus
quem duxit Nob. Boyle Cap. 1 1 dc mir. fubt. cffluv. Ubi.

fcribit Unciam argenti o6to granis foliorum auri obdu6ti in fi- Mirum
lum longirudine 777600 pedum extendi pofie , filo ubique auri ?um"eft3u!"*
colorem prx fc ferente. Kunckeho etiam de auro compertum "^'ic, &di-
^"™'
eft , ejus portionem unam 12.80. portionibus vitii rubicundum
^'

colorem inferre. Pergo ad auri fecretionem , per fufionem

dictam , ad quamin primisfacitacidum vel vitrion , vcl fulphu-
ris. In utroque ad finceritatem reda6to 5 ut alibi dcmonitravi,
nulla-.
 472 Metallurg Cap.VI.DeSecret.Metall.
nulla diffcrcntia Utriimque pri^ter aurummctalla, ac ple-
ell.
AGidum raque iis ailinia, pulvcrem vcl fcorias convcrtit. Nec id,
in

vhnou ar-*^^ ut aliqui perfuafum habcnt, parcit argento. Nam fi fcobis ar-
gentumexeft geiiti portioui uni, olei vitrioli portiones duie fupcrfundantur,
& moderata co6lio in oUa lapidea , vel vitro, inlHtuta fucrit,
vidcbis argcntum prorfus diflblutum. Igitur argento aurifero
fulphure ufto , ejus fubftantia nativa aliquantum immutatur;
Quopaao nempe fulphuris acidum argenti particulas , auro coh^rentes,
dktorum ac<- difTecat
,
quibus diffeftis aurum quadantcnus fui jurisfit, quod
fc^cSnfndo' deinde ob gravitatem partium , cum totamixtura metalHca in
auroabAr- igne fundatur, unacimi aliquibusarsentiparticuHs, adfundum
gento? ^.ii-iii- -j--
crucibuh delabitur , vel pyramidis , m quam talem mixturam
1 1

fufam effundere folemus, At, 11 argenti magnum pondoforet,

quod non apte in conum , ob metum de frangendo crucibulo,
infunditur, potefl tunc artifex cochleari ferreocahdo, fufam
fupernam mixturam leviter ad mediam exhaurire , ac ca^teram
deinceps partem in eonum fuforium feorfim effundere. Novi
ahquot artifices Lipf.ce , Magdeburgi &
Halhcrftadii , magnum
anniverfarium lucrum ex hac iecretione auri capicntes. Utun-
tur autem potifiimum ad hanc opcrationem argento ex Hifpa-
nia,vel America, adve6to: vel fimih argento aurifero. De his
ahqui opus efficiunt oleo vitrioH redtificatifiimo , argento in
grana, velkmella, reda6to, fuperfufo. Hoc, quodadagen-
di rationem pertinet, pariter ac fulphuris acidum fehabet, en-
3tquo modo chcirifis modo aha eft. Digerunt namque di6tum argentum o-
^^^ vitrioH, quod ihud quodammodo rodit , 6c friabile reddit,
•*iS""°? >

'
proinde ac id ipfum fulphure exuftum effet. UtroHbet enim
modo aurum aHquantum fux fpontis fit,quod deinde, fi argen-
tum igne Hquatur, ob gravitatem , ad ima vafis decidit. Ne-
que ahter agit regukisantimonii martiaHs,quem nonoportetad-
eo purum effj , ut quidam arbitrantur. Is , ob fulphur pene-

trantiffimum, argento fufo per minima commifcet fe , abolet-

que, & rumpit vinculaargenti, quibusaurumeratconltri<5tum;
hinc*pars argentimagis aurifera, quamregukimvocant, (quan-
doquidem maxima argenti pars in fcorias quafi convertitur) in
vafis fundum delabitur;a qua deinde aurum per aquam fortem,
iit fupra §. 2. indicavij feparandum. Totum artificium in his
pofi-
 Met ALLURG. Cap. VIl. De Miner al. Excoct. 47^
pofitum eft, utartifex debitam harum rcmm, aurum pr^cipi-
tantium, portionem inveniat, atque debitum igncm adhibcat;
CECteroquin haud gazam adepturusj fed femct argcnto, cuilu- '

crandi caufla inhcelit, cmun^turus eft , deprehenfoutpotefum-

ptu lucrum exuperante. C^etcrum argentum , abantimonio in Argenttm,
fcorias quafi convcrfum , quod artifices voc2ih\x\o plachmalii 2.^-
pellant, poteft quoque ab antimonio, alias fibi intimc admix-
to, feccrni intcrvenientc nitro , (\uo placbmalium^ li viHorum
mctallorum expers fuerit, acccndatur, &
fundatur, donecar-
gentum putum evenerit , & totum antimonium cum nitro in
fcorias mutatum fucrit. Nitrum enim laxiores, in antimonio,
quam in argento , invenicns poros , regulum ejus cxurit inque
pulverem convertit fulphurea autcm ejus parte maxime in ae-
:

rem aba6ta , 6c argento ita in fibcrtatem vindicato. Pari mo-

<3o regulus aurifer intcrvcniente nitro reducitur, fuperftite au- veiaurum,
ro, ipfi nitro innatante , quod pofthac feorfim in mafliilam li- dantenuThi-
quandum cft. Rceulum vcro totum
, ab auro difpulfum , vel ^"^"^? "'
m
• r •
j r ij- -rj-n. ad pnftinam
fcorias mutatutn, deprehcndmius, h novum,ipii adjectum, conditioncm
nitiiun accendi recufat ; qualis accenfio alioqui contingit , fi reducamui.
tantillulum modo fulphuris, ad regulum hofpitantis, fuperfue-
rit. Di6tum a mc fiepe fa^pius eft, aurum non nifi a fale com-
muni, vcl ammoniaco, vcl faltem fale, ei fimili , in pulvercm
converti. Itaque ad cementariorium pulverem requiruntur fafia,
reliqua mctalla ,
prsetcr aurum , exedcntia; aurum enim quo-
vis cunque modo a ca^teris ipfi commixtis metallis, fejun£tum,
protinus fuum eft. Auri ja6turam faciunt, qui ^^;?/^;//!? falcom- Admoimio
^^^"'^"^'^
mune, ammoniacumdcc. admifcent ; cujufmodi quidem ahqua
metalla viHora rodunt , fed etiam ca nec auro parcunt , ideo
hasc pro purificando auro non funt. Cietera, quse de viUorum
metallorum fecretione dicenda reftant , ea ex ante di6tis peten-
da funt.

C A P U T VII.
'De ^uorundam mineralhm excoEilone.
I. T)lerorumque minerah'um, quatenusadufummedicum fpe-
X ctant , natura fatis fuperque Part. i . Libr. 1 1 1 . Se6t. 1 1

& deinceps indicata cftj reftant tamen adhuc pauca dicenda de

Ppp ali-
 474 Metallurg.Cap. VII. DeMineral.Excoct.^
aliquorum ex venis excoctione , vel fecretione. Ex his fe pri-
mum nobis obvium dat hydrargvrum, quod quidempurumfub-
inde in fodinis Idrianis Fori Julii tefte Kirchero in mundo fub-
terr. & a^. Mens. Decembr. \66o. quin 6c paffim a-
Soc. Angl.
liis in regionibus w^/;^£'«»2, i. e. quod fuum eft , reperitur: ut
plurimumtamen id cinnabari nativa;, vel ei ftmili lapidi, inter-
mixtum efle foletj quod, quia minerale fugax cft, &nullone-
gotio in auram ab igne difpergi poteft , tradandum debitis in-
ftrumentis 6c igne eft , ut jaclura ejus non fiat. Commode &
Rariones quoeftuofc hoc pa^lo ab recrementis fuis feparatur. Scilicet, fi

gyrumere"'^^ miuio uativo , quod cinnabarim alias vocamus , vel limili,

bus,quibus rubore prsedito lapide , eliciendum eft , cape hujus. q. v.idin

mixtumrex- ^^"jft^^^ tufum crucibulo fatjs valido impone, huic aludels 6.

peiiendi.
yej g_ fupcrimponc commiduris bene iuto firmo obduftis
:

crucibulum igni moderato impone ; ita autem ignem mode-

rare , ut nc flamma infimum aludel attingat , 6c fupremuni
in fine adeo calidum fit , ut manu citra noxam tangi poftit.
Casterum nihil refert , etiamfi crucibulum candcns fuerit,
cui ignis gradui per tres quatuorve horas ad minimum com-
mittendum eft. Quo
peracto 8c vafis refrigeratis , ( poflunt
etenim uno eodemque tempore, igne, &
fornace variavafa^
di6to lapide impleta , fimul ita tra6tari ) aludels fenfim crucibu-
lo detrahe, 8c ex iis mercurium vivum exime, ac cinnabarim,
quje imo aludel adh^ret, feparatim fer/aj pluris enim sefti-
matur, quam ipfum hydrargyrum. At vcn^eargenti vivi, cin-
nabari deftitutas , hoc modo tra61:entur. Cape oliasferreas, vel
terreas, formiE cucurbit^ imple
fimiles, quas hydrargyri venis
ad orificium ufque oliis, cum
: fuperpofitisalembicis, fornaci,
adhancoperationemaptas:, fimul imponantur, hincfiat ex igne
aperto fublimatio. Vel cape oUas , tali modo compofitas ut
Lib. 1 Cap.. I Membr. .vi 1 1 $.6. oftendi. His, commiflu-
.

ris prius luto rimas non contraheme munitis , ignis fuperpona-

tur , fic calor hydrargyrum c venis fub forma fumi expellit in

oUas fuppofitas , ubi a frigore terrae condenfatur in mercuriuni
vivum. Curet pricterea &: provideat artifex ne olla quardam ab
igne, in principio nimis magno ei admoto, findatur , vel cafu
frangatur: quin &, ut patinxinferioresfatisprofundecerraehu-
mi-
 Met ALLURG. Cap. VIII. De Metall. Obduct. 475
mid^e ac frigidx infodiantur , argcntum vivum -alias , locum
condennindi haud inveniens , vi vafa difrumperet , inque aci-
rem difliparetur. Eadem hydrargyri e venis expulfio poteft
fieri per retortam lapidcam vel ferream , cui excipulum ad tcr-
tiam aqua repletum , aptatum fit.
II. uintmonii vena^ etiam per defcenfum excoquunturin ollis Antimo-
terreis. Superiori ollac , venis antimonii impletx, imponitur *^^""^»
opcrculum compluria foramina habcns , luto optimc cofto pa-
ratum , inhibens , quo minus cum iHbio fufo venarum recre-
menta, i. e. pars terrea, in inferiorem delabantur.
III. PlHmhum cinerium ^ "^w^go marcaftta vt\bifmuthumvoc2i' &ph,it,bum
tum, facilc quoque excoquitur. Vence enim eo rcfertae , fu- cinerumut e

pra laminam ferream incurvatam , quodammodo declivem po- qucnda."

litas, modico calorecxcoquunturj fufiles namqueinllar plum-
bi nigri funt, flillat hinc bifmuthum in prsefurnium, unde co-
chleari haullum in catinos asneos ad refrigerandum efFunditur.
IV. Licet exteriorem cinci (alii zincum fcribunt) formam
confidcranti videri pofiit id ipfum non multum a bifmuthodiveY-
fum efle verum ufus docuit in utrifque infignem differentiam
:

efl"e, 6c cinco de virtute cum tutia, vel cadmia foflih, quam a-

Vn lapidem calaminarem appellant , convenire quodlibct enim

:

debito pondere cupro interveniente igne admixtum, huic in-

fert colorem aureum. Cincum plerumque ahis venis , ut plum-
bi, vel cupri intcrmixtum efl, &
quum hx, excoquuntur, ad-
hieret fe inlfar pulveris intus ad parietes fornacis 5 unde id, fa-
^a venarum fupra di<5barum fufione , colligitur, & moderato
igne in panes funditur. Id enim fimiliter ac plumbum nigrum
fufile ell.

C A P U T VIII.
2)^ Metalli nnius ctim altero obduBione.
I. TT omines mihi videntur duplicis finis caufTa metallum ali-
xTJL quod mctallo obducere. ( i ) ut res, quse in vafis
alio
metallicis afiervandx' funt, non tetroingratoqucfaporeconfpur-
centur: &
(i) utoilentent divitias. AurumnuUo metalloobdu-
cifolet, quoniam fuppcllcx exhocconfe^ta, nec cibumnecpo-
tum ullo fapore foedo imbuit. Et quantum ad fecundum finem
Ppp z at-
 476 Metallurg.Cap.VIII.DeMbtall.Obduct.
attiiiet , ell aurum alio metallo obtcgere
fupervacuum quia :

plerique homines aurum , (i modo habent , ubique ollentare exop-

tant. Verumtamenfi quis in animo habcretauroinducerealium
colorem, ita ut a plebe cognofci non poffit, fieri id poteft fri-
6lumercurii vivi , qui perlibenter auro adhxret, eidemquein-
fert colorem aigento fimilem. Sinautem aveat ut priftinusco-
lor appareat, aurum tale igni immittatur, utincalelcat, fichy-
drargyrum e poris auri expeliitur.
Ratio in- 11. Inaurari folent argentum &
ies eodem fere modo , 6cra-
aurandi Ar- Fiat primo amalgama^ ex auro 6c hydrargyro, ut titu-
tione.
gcntum vel
As vel fer- lo amalgamationis demonftravi. Ut autem id ad hoc opus ap-
tum oportet ab eo fupervacua hydrargyri pars fecerni,
fit ,

exprimendo id per corium , fic in eo reftabit aurum cum hy-

drargyro pukis craffioris inrtar , quce amalgama auri vocatur.
Argentum autem 6c cuprum 8c aurichalcum ad hanc operatio-
nem defiderantur exquifite expohta, &
ab omni fpurcitie un-
guinofa mundata oleofaenim in poros metalli infinuant fe, 8c hy-
:

drargyroimpedimentoiunt, quo minus intra illos ingredipoflit.

Jam cuivis amalgama auri parva feta iiHne,6c,ut resexvotofuc-
cedat, &
amalgama ubivis adha^reat, locum modica aqua forti,
cui nonnihil mercurii vivi dilTolutum inefi: ,
perfrica , hinc ex-
templo amalgama ad rem inaurandam adhEerebitj animadvertas
autem veHm , ut rem amalgama sequaHter oblinas: fecus, ac
dixi, fi fuerit faftum , res inauranda ubique non eundem auri
fplendorem referet. Hoc itaqueanimadverfo, rem,amalgama
litam, mediocri igni impone,ut paulatimhydrargyrumexhalet,
ubi prorlus fe in fugam dederit,aurumforinfecus metallo adhtS-
rebit ,
quod, ut venuftum colorem acquirat , coque deinde in
Aqua^*- aqua deterforia^ zVmgraduatoria^ ex tartari crudi pulveratipar-
:erfarta ad te una, fulphuris citrini vel antimonii crudi parte femis , &: vi-
auium.
ride a^ris 6c aqua. q. f. parata j quo diutius rem inauratam
in hac aqua coxeris, eo pulchrioremadepturacolorem. Dein-
de hanc ficcatam lapide ha^matitide, terratripoH, creta^ vel
fimiH pulvere fubtiHflimo perfrica, Iceviga, ut prorfus fplende-
fcat. Venullum itidem res aurataobtinetcolorem, fibeneeam
Plumbum tam nigrum
fulphure antimonii aurato perfricueris.
quam albumhocpacloinaurarinequeunt^quoniam neutrum tan-
tum.
Metallurg.Cap.VIII. DeMetall.Obduct. 477
tum calorem quanto hydrargyro ad expulfionem fuam opus
,

ell 5
perfert utrumque
: enim tali igne liquefceret. Equidem
ferrum inaurari potefl: , fed hoe non fit , nifi xs intermedium
fit. Igitur res qucecunque e ferro , fi eam inaurare velis, pri-
mo intingatur in folutionem vitrioU cuprex indohs: vel in fo-
lutioncm cupri, aqua forti fa6tam vel in decoftionem viridis
:

£cris aceto paratam , ficque ferrum e vefligio in fuperficie cru-

ilulam cupri , cui amalgama nuUo negotio adharrct , acquiret.
poftea rem tra6tare perge , ut paulo ante monilravi. Inaurari
infuper argentum potell croco auri vel potius puivere , faclo
:

exUnteis, folutioni auri , aqua regia fa6t^, immerfis, hincfic-

catis , 6t combuftis , quorum cinere argentum vahde perfrice-
tur , ficque hoc etiam inauratur ,. fed non tam pulchrum eva-
det, quam fi priori, a me diftae, vi^ infliteris.
III. ^s plurifariam argento obducitur. Nempe fiat primo- -S-sutar-
^"
amalgama ex argento 8c hydrargyro, quo a^s eodem modo, ac fendum.
de auri amalgama paulo ante dixi, tra6tetur. Vel fiatpulvisex
argento ^cx pracipitationem candidus , ut fupra Cap. vi.§. 2.
docui: cui deinde addatur fahs communisportio^quahs, 6cpa-
rum aqusej abfque his enim fi argentum efiet, id ipfum aeri haud
adha:reret : quod tum contingit , fi cuprum vel aurichalcum
hac mixtura bene fricueris , 8c poftea metailum argentatum aqua
ablueris. Per co6tionem etiam £es argento obduci poteft. Re-
cipefohorumargenti drachm^eduic, fahscommunisficcitriunx,
terantur diu in mortario vitreo vel lapideo, poftiisaddatur tar-
tari crudi pulverati a:quahs portio. M. f. pulvis^ cujusunciavel
plures fumantur , prout multum vel minus acris eft , &
aquae
fontanae quantum fatis, ut ccs in ca decoqui pofiitj pera6ta e-
nim co6tione particulx argenti , quai huic mixtur£e inerant,
cupri adhaerent. Quod fi res non fatis argentata, plus pulve-
ris fumendum eft , 6c co6tio iteranda. Ut aucem rcs argen-
tata nitida fiat haec primo faletartari, dein creta perfricetur.
,

Splendorem autem fuppellc6tili monetxve argentcas , nuper

admodum cuf^ , 6c lividum colorem referenti , artifices infe-
runt,
quamlibet per bi-vel trihorium in aqua detorforia co-
quendo. Iftaaqua ita componitur. Recipe tartari crudi 6cfalis tgjfo'!"^^!"
communis fingulorum paitem ^cqualem , tartari ufti velahusfa- argentuRi.
Ppp 3 lis
 47$ Metailurg.Cap. VIII.DeMetall. Obduct.
lis aJkali oftavam aut fextam partem , aquas fluvialis q. f. ad dif-
foliicionem falium.
Qjiopaao IV. Aliter 3SS rubrum , ac aurichalcum, ftanno obducitur,'
cupium, hoc modo traftandum primum
l|]ud eft. Artifici in manu fit

mixtura metallica , confa5ta ex aequalibus partibus plumbi ni-

gri Sc candidi : vel plum>bo candido fufo injiciatur tantum
plumbi nigri , quoad nullse bullae amplius
in metalloapareant, hinc
in unum
fruftum , vel bacillos plures, ad refrigerandum effun-
dantur. Jam cape vascupreum bene depurgatum, idquefupra
prunas calefa<5tum , inunge modica refina j ut h^c autem undi-
que adha^reat , vas ftupa bene perfrica dein protinus eidem
;

infunde ftannum fufum , quod etiam vafi , forcipe prenfo , u-

bique altera manu , qua ftupam tenes, leniter admove, Sc af-
frica , ufque bene ftanno obdu6tum fuerit flannum autem ,
:

quod nimium eft, efiiinde in ollam,in quaftannumliquefecifti.

Sed id in hac operatione notandnm animadvertendumque eft,
ut vafa nec nimis calida , combureretur cseteroquin ftannum
neque nimis frigida fint , ahoquin extemplo idem indurefce-
ScOrichai- rct. Whcx aurichalco pariter atqueut ecuprotradrandafuntj
obducenda! ^^^5 antcquam refina oblinantur , pulvere falis ammoniaci in-
trinfecus confpergenda funt , cseteroquin ad ea ftannum haud ad-
haerefceret. Nec differt a modo ditta cuprum obducendi ratio-
ne ferri cum ftanno obdu^tio > quare eam , qu£e femel perfpi-
cue, ut reor, diftaeft, miffam facio.
V. Ferrum quidem, fi tantummodo invitriolumcceruleum,
vel in ahud cupro refertum, aqua diffolutum, immergitur, il-
lico in fuperfice cruflulam cupri nancifcitur verumtamen :

quoniam tale nuUum ufum habet: idcirco id, ne in re nota 6c

pervulgata multus 6c infolens fim, fufe tradere prudens prscter-
mitto.
iE T I O L O G I A.

Quandoquidem pleraque metalla ex parte generis primordia

ex hydrargyro, ut hinc illinc prolixe demonflravi, du-
cant: admirationem itaque nonhabent,quodejusadminiculoar-
gentum, les atque ferrum, inaurari pofiint. Etenim argentum
vivum 3 auri moleculis repletum , argento jerique perlibenter
ad-
 McrALLUR.CAP.VIII.DEMETALL. ObDUCT. 47^
hxret; fcilicet per friftionem globuli ejiis in poros metalli in-
aurandi infinuant fe, ac in fuperficie divertunt: quoniam iilic
poros inveniunt , globulis fuis conformes. Leviter autem di-
£tis poris inharrentj hinc inde eil , ut , fi tale nmalgama auri
litum metallum , igni admovcatur , hydrargyri globuli e me-
talli poris expeliantur: fiquidem ob mobilitatem partium , qua

dotati, intenfum fulHnere calorem nequeunt , iGd difpclluntur

in auram , reftantibus in fuperficie mctalli auri moleculis, ad
exhalandum, propter earundcm gravitatem minus aptJsj quj^,
quoniam confufe pulveri cuipiam haud abfimiles metallo adhce-
rent , ac huic inccqualem fuperficiem inducunt , nequaquam
fplendent: verum, fiacie vel lapide duro expolitooppidola:vi-
gentur , ut a:quabilem acquirant fuperficiem , nitefcent tunc
utique , atquc radios luminis fimiiiter ac fpeculum, vel fimilis
res, l;£vam fuperficiem habens, reddent. QiJandoquidcm plu-'
rimi homines colore flavo, qui auro infitus ell, non ducuntur,
fed potius rutilo corufco dele^bantur j ea re artifices inllituerunt,
coftionem auri, vel metalli aurati inaqua, qmm gradnatoriam
vel ckterforiam vocant : cujufraodi , ratione cupri , quod ipfi
immixtum, auro colorem rufum infert. Alii adhancrem utun-
tur cera, cui varias res, quas inter a?s uftum, aut fquama seris, Cerscom-
aut vitriolum ex aere oriundum , primas tenet, admifcent: ^^uaf^^'!""^^^"*
deinde auri vel rem inauratam ignitam oblinunt , hinc denuo nuitum auro
igni immittunt, ut cera prorfus comburatur , poft urina extin- coiorem.^'"'
guunt , &rcm, utmoseft, Ixvigant. Qiiomodocunquc ali-
quis operationcm perfecerit , res eodem eritloci: quippe tan-
till^ cuprimoleculxauroadhxrefcunr,qu^di<51:umcolorem in-
ducunt. Ad ferrum amalgama non adhasret nifi a:s intcrveniat.
Nam ferrum , ut antehac dixi , fin aliquid , tantulum modo hy-
drargyri, fibihabetadmixtum: cujustamen, ut Experentiado-
cuit, reliqua metalla non funt expertia :ses tamen inter mctal-

h. medioximum eft, & aliqua ipficum ferro atque ca^teris me-

tallis intercedit necefiitas: &, quia principiorum ratione cu-

prum 6c ferrum inter fe non multum differuntj ambo namque

metallorum rigidiflima funt, hinc alterum cum altero haud as-
grc focietatem coit; inde ferrum cupro facile ferruminatur,vel
2eris crulta obducitur , ad quam deinde amalgama five auri , fi-
ve
 4S0 Metallurg. Cap. VIII.DeMetall.Obduct.
ve avgcnnjffuerit, adh^cret: ita, utroriimque ufus fueris, fer-
Prcccpta- rum aut inauratum fiet , aut argentatum. Crocus folis , quo-
^'^^" falibus orbatusargerrime argentp adha^ret, qund tamen
,
Sio umob-
du<aionc. contingit , fi illum urina humeftaveris. Facilius &proclivias
ad argentum adhreret cinis linteorum, folutioni immerforum,
dc quibus fupra-^. i. mentionem feci. Horum cinisconftat ex
auro 6c nonnulHs filismolecuHsj quoargentum bene frictum , e-
jus aurese hujus in poros fe infinuant , inh^erent inducuntque
huic fuperficiem , vel tenellam auri cruflulam abfque fale au- :

remfieflet , quod fuperficiem argenti quodammodo ina:qualem

vel cavernofum reddit, id ipfum huic nonadhcereret. Eadem
eil; ratio pulveris candidi argenti , qui fine fale cupro adjungi

nequit ; quia diftus pulvis non invenit in 2ere in^qualem fu-

perficiem, quam tamen poftulat, fi ea argento obducendaeft.
Sal foHis vel pulveri argenti admixtum, vix quicquam hujus,
fed quadantenus ses, arrodit , eflicitque ejus poros majores 6c
patentiores , quos deinde fuis argentum explet particulis fi\li- :

nisaqua ablutis, argenti moleculse firmiter seriadh^rent, qua&

poftea micabunt , fi modo rem argentatam bene alkali aliquo
perfricueris,hincrela?vilievigaveris.Suppelle6lilisac monet^ex
argento jamjam cufte, & lividum colorem prae fe ferentis, in
aqua deterforia deco6tio fit, ut di^ta venuftam albitudinem ac-
quirant , in qua co^ione acidse tartari & falis , seris , luperficiei
argenti immixtas , particulas difTolvunt , falvo argento , quod na-
tivum tunc refert colorem. Enimvero diftas res perraro fine
^ere addito fabricantur. Siquidem vero 2es nullo negotio & afale
6c a tartaro exeditur, non mirum eft, cur argentuminapricum
proferatur. Sic & £es vel ferrum refina litum obtinet inaequa-
lem fuperficiem , etiamfi plurimas refinofie iterum ab igne abi-
gantur , nihilominus quaedam reftant, quibus fiiannum adhasret.
Orichalcum, ob intermixtas fibi cadmi;^ fofiilis particulas , vi-
detur paulo aliam, accuprum, haberefuperficiem, magisgla-
bramputa, in quam , quantumvis refina litam, utufusoften-
dit, ftannum divertere nefcit. Artifices itaque, ut pori illius
jnagis patuli , aut ampliores , fiant , hoc ipfum convenienter
calefa6lum fale ammoniaco primum confpergunt, poft refina
obliniunt, d^ tum demum Itanno obducunt. Pervenimus tan-
dem
 De Alchimia vel Chrysopoeia. 481
^errj ad foUuionem intin6tum, qui tan-
ferri in vitrioli veneris
tum abeft, ut prodat aliquam ferri m cuprum immutationem,
ut potius contrarium oftendat. Nam quodlibet vitriolum, fi-
ve id arte , five a natura produ6tum , colore tamen armenio,
vel huic maxime fimili , &
fapore amaricante tetro. dotatum,
maxima ex parteconftat ex cupro ab acidoquopiam corrofo. In
acido autem , quod ad quoddam corpus folidum divertit, hoc
fmgulareeil, ut, fi ipfi fe obviam dat aliudcorpusfolidumma-
gis laxos poros habens , foleat illud , cui antea inhcerebat , re-
pudiare , 6c alteri de novo fe conjungere. Neque aliter res fe Quifem
habet in ferro , vitrioli folutioni immerfo , ubi acidum vitrioli duftio^co»?"
protinus fuperficiem ferri adoritur, moleculafque ejus abfumit, tingatj
capro intereain libertatem vindicato, ad abfumptam ferri fuper-
ficiem fe applicante&adjungente. Plura,qu^ ad hocnegotium
fpe6tant , fupra dixi quinimo deinceps, ubi deferro in xs trans-
:

mutando agam , Hteris plura mandabo.

FINIS PARTIS SECUNDiE.

ELEMENTORUM CHEMI^
"P A RT I S TE RT I M.
LIBER SINGULARIS
Alchimia vel Chryjb^oeia^
lEtus opinio efi:, & plurimarum gentium firma-
ta confenfu, verfari quandam interhominesar-
tcm ,
quam Grceci %fiucrc^oig<«i/appellant , id
eft Jurificium. Neque tamen haec tantumcir-
caauri, fed etiam circaaUorummetallorum, transfigurationem
verfatur. Verum , quoniam aurum
inter metalla prscftantifii-
mum , pretiofifiimumatque adeo plerifque hominibus charif-
,

iimum ell, ars nomenex hocinvenit. Nondifceptabo imprse-

fentiarum eorunj controverfiam, quam habent de utilicatehujus
Qjqq ar-
 482 De Alchimia vkl Chrysopoeia.
ards, aut Incommoditate, quam, li trivialis eflrt, & omnibus
focieriiibus, &
omnibus ordinibus , fir. itlatura j politici enim
philofophi eft hanc controverfiam diiimere fed contra eos di- :

fputabo , qui ullam metalla tranfmutandi ariem efle infician-

tur, qu^>rum cpiniones praeoccupatas tam exeraplis quam argu-
mentis ref?llere conabor.
chryfopoeia
^^ ^,. Mihi vetcrum fcripta pervolventi permirum vifum efl-,
^
liffimr cxiftere aliquos , qui , Chryfopceiam ram conftanti fama atque
omnium fcrmone celebratam , negant. Concedimus equidem
compluria de Alchimia fcripta, audorum longe antiquiflimo-
irum titulis decorata, efte fuppofita damus quoquemultosnun-
:

<juam non fe in hac arte ja6bafl^e, fuifleque , imo etiamnunc ef-

fe, homines , fraudulentos &
mendaces fed quis hxc fumen- :

$i daturus eft , artem cfle vanam aut nullam. Tantum abeft,.

ut tot gentes & nationes, quarum fcriptis haec ars celebratur,

defipuifle , delirafl^e , demcntefque , aut mendaces , fuifle exi-

ftiinem, ut potius ducem easaliquid , cujus expioratam ratio-

iiemhabebant, monumentis prodidifle quantumvisintereanon :

negaverim cun<5tas hanc artem multis obfcuritatum 6f jenigma-

tum involucris texSTe y &
quaft velis quibufdam obtendifle.
Graecos , Latinos Arabefque jam inde a Conftantino Magno
,.

in jllchimm inclaruifle , res nota , atque apud recentiores per-

vulgata eft verum quis non apud Chinenfes , longiflime a
:

di6lis gentibus disjundis , admiratur , etiam hujus artis fa-

mam fexentos fere ante natum Chriftum annos increbruifle,
ut R. P. le Compte in Itiner. Sinic. &, qui Confucii Sinarum
Philofophi fcripta in lucem ediderunt , teftificantur. Narrant
enim de quodam Li lao Kiun^ fcft^e immortalium , 8c artisChe-
micse principe &au£i:ore, quem R. P. Co^//>/^^ tabula Chrono-
logica Confucii fcriptis fubjunfta , fcribit UCXXXIIT. ante
Chriftumannos,natum. Nonpofllim, quinheicpraeterpropofi-
tum memorem vetuftiflimam de medicamento, immortalitatem
induccnte , Athanafian vocant , opinionem , qusenon modo Chi-
nam, fedetiam >?igyptum, jamufqueablfidis du6tatemporibus,.
opplevit, tefteDiodoro Siculo Lib. i. Cap.xxv. Hocmedica-
mentum L»Vg/)GoAfKJ$-puto didum ,non quod hominibusa^ternita-
tcm, immortalitatemque ,, fed long^vam. fene^butem , donaret,
quod-
 De Alchimia vel Chrysoi?oeta. 4S3
quodque fortafTe per artem Chemicam confe6tum. Sed in viam.
§. 3. Aliqui, ut oftendant metallatranfmutari pofle, afferunt

-exempla, quae pro potenflimis probationibus habent, fed col-

ligamus argumenta cauflarum , expendamufque , fintne tanti
momenti &
ponderis , quantum illi ducunt. Ferrum , in-
quiunt, puteo , qui Svtolmcii ^ quod oppidum Dacia^ eft, per Dirputati» .

meniem vel plures , prout trultum ejus majus aut mmus mit, conmfionc.
impofitum , tranfmutatur in ces purum. Difcas ergo , per-
gunt , &
credas experimento , quod adeo evidens per- &
fpicuum eft. Verum enimvero, ut penitus intelligamus, qao-
modo hcec e ferro in cuprum viciditudo atque rautatio fafta fit,
perfpeftam prius &
exploratam oportetnos habereaqu«,ifticlo-
ci fcatentis, naturam. Convenit inter eos, qui di^am contem-
plati funt, £c perquifiverunt , eam maxime
e vitriolo
conftare
veneris : hoc ipfum autem compolitum moleculis cupri,
efle c
ab acido fulphuris in fpeciem falis reda£tum. Nempe integro-
rum aeris corpufculorum foraminulis tantum inhxret acidi,
quanto opus eft ad illa intercedente aqua in liquorem redigenda.
Quod fi talis liquoraqua, qux nimiafuerit, per ignem orbe-
tur, reftans, in frigido loco repofitum, concrefcit, ac falisfor-
mam pric fe fert. Hoc fi ex igne aperto , ut moris eft chemi-
corum, deftilletur , nancifcimur tum illud acidum, reftante in
retorta icre, in pulverem rubrum converfo, Quod, ubiperfe,
aut, quod melius eft , cum cineribus clavellatis mixtum, igne
intenfo liquetur, reducitur ad priftinum ftatum. Ex eodem a-
cido autem, vel fulphuris cum sere pofleejufdemmodi chalcan*
thum rurfus fieri , perfpicue Libr. 1 1 1 Se6t. i Cap. i v. Artic.
. .

4. 6cCap.vi I. Art. z. demonftravi. Porro, ut nonopinionibus

vulgi, qui ferrum per didlamaquam in sesmutariperfuafiflimuni
habet , rapiamur in errorem , par eft , admirabilem ac fingula-
rem fahs acidi efficientiam habere cognitam , quatenus ad hoc
negotium facit. Capiat aliquis, gratia exempH , aquam for- Addieffi-
tem, in qua diflblvat tantum argenti , quantum poteft: folu-
i^Jf/^*"*^'*'
tioni immittat fruftula cupri, ficque videbitaquamfortemactu-
tum aes corrodere, 6c derehnquere argentum, quod jam denuo
in cernendi fenfum cadit , &
fub fpecie pulveris fruftulis cupri
adhseret, Si confpexerit aqiiam fortem non amplius xs exede-
Q.qq z Ye,
 484 ^^ Alchimia vel Chrysopoeia^
re folutionem in aliud vitrum infundat , cidemque immlttat
,

fruftula ferri , fic fenfim ac fenfim aqua fortis hsec adcdet, ac

relinquet cuprum , quod deinde in modum cruftse ad ferri fru-

ftula adhserefcit. Verum fi quis velit prR^pofteram viam inire,
& capere folutionem ferri aqua forti inftitutam , eidemque im-
mittere aut aes, aut argentum,, videbit aquam fortem neutrum
illorum ad exedendum aggredi. Eademconditio cftcupri f. q.a-
qu£e fortis foluti, cuiaygentum fuerit immiflum.Exhifce,6caliis
experimentis hinc inde in hoc volumine allatis, apparet,in aci-
do hoc fingulare efie , ut, fi ci, cum folido compa6toque cor-
pore conjun6lo, addatur aliud non adeo anguftosporos, vcl mi-
norem gravitatem habens, dercHnquat iUud, & cum hoclevio-
rij vel ampHora foraminula habente, focietatem coeat. Quod
cum idem feno, folutioni vitrioH, ab £ere oriundi, immiflbac-
cidat> conficitur ex hoc ferrum ipfum non efle in cuprum mu-
tatum , fed cuprum , quod vitriolo inerat fuifle modo fui juris-
fa6tum , acido ejus interim fe cum ferro confociante quod , pro-
:

ut in vitriolo aut plus aut minus cupri eft, ita &crafliori aut
lenuiori crufta obducitur, imo tandem fi f. q. vitrioU adfuerit,
prorfus abfumitur.
§. 4. Alii, quos inter Paracelfus, Libavius &
Penotusinhoc
demonftrandi genere eminent , ut metaHa tranfmutandi artem
ehaican- oftendant , proferunt vitriolum vel a:rugincm cum ferro 6C al-
tum habeat- ^^^ Hquatam ; utrique enim , afl^erunt , facultatem efle fer-
j^^ji

iiim in xs rum m £ES commutandi quoniam peracta lUorum tulione verum

:

tranfmutan-
^^ apparct. Scd hasc argumenta nonfirma ad probandum funt.
Nam vitriolum quodHbet , quodprafinum vel cceruleum,quod-
que amaricantis laporis eft , ex acido fulphuris &: ^xq compo-
fitum eft. Hoc, poftquam acidum ex eo expuUum fuit, perfe
cum alkali aliquo adminiculo intenfi ignis funditur, ac reduci-
turad priftinum metaUum, ex quo vitriolumortum traxit. Ve-
rum , fi ei fruftula ferri,in qua: acidum,ob rationem paulo an-
te aHatam^agit , addantur , tanto alkali fixo ad res rcducendum
taH vitriolo opus non eft. Siquidcm vero, quum di6t^ res iii
igne Hquantur, non parum fcrri cuproadmiiceturj indehocni-
gricat 6c fragile cft, 8c a metaUicisa^s rude appeUatur. Utau-
lem hoc debitam temperaturam acquiratjCoquenuumiddenor
vo
 I>E Alchimia vel Chrysopoeia. 485
vo eft in fornace ad pleniim, tali modo, ut Part. 11. Cap. v.
edocui. Ita enim ferrum ab igne exuritur convertiturque in
fcorias, falvo cupro, quod antca vitriolo &
ferro inerat. Nam
quodlibet ferrum , ut metallicarum rerum periti norunt, non-
nihil icris fibi permixtum habet. Igitur ex hifce dcmonftratis
efficitur, argumenta non probarc, quam fibi propofuerunt,fer-
ri in 3l's mutationem. Neque ad rem facit ccrugo, quam ali- Uemarrugo,.
qui eodem modo cum ferro &alkaU aliquo liquant j quippe ea
ipfanihil aliud, quam cuprum , ab aceto corrofum, ell:, quod
itidem per didtam fufionem in libcrtatem vindicatur. Sin vero
fcrupulus tenuiffimus refidere aliquis videbitur, hunc ipfi ex a-
nimo evellam, demonflrando vitriolum martis , vel Anglicum,
vel aliud fubdulcis iaporis, cum ferro 6c aJkali liquatum nequic-
quam cupri artifici luggerere. Interim non inficiar pofTe ali-
qucm e vitriolo feuHungarico,feu Tyrolenfe,lucrum facere,
Ci prius fpiritum, qui pretium vitrioli compenfabit, ex hocper

dellillationem eduxerit , &;refiduum, cujus tamenmagnamco-

piam in promptu habeat, ante di(5i;o modo liquaritj pr^cipue
vero in hoc opere quacilum faciet, ubi lignum vili pretio emi-
tur, & aliquis operarios modica pecuniaadfufionem faciendam.
Gonducere poteft. Eadem conditio efl refidui a deflillatione
aquae fortis, ex di6tis vitrioli fpeciebus parata^.
§. f. Nec majoremau6toritatem£cfidem habet aurum^iy^?/?/:?/-

Jiicum^ quo aliqui adverfariorum argumenta delumbare enitun-

tur. Id hoc pafto efficitur. Recipe argenti vivi tbf?. vitrioli Mercurius.
Hungarici, Tyrolenfis, vel fimilis cupro referti, aut ajruginis, ^^«'^swi^ws.

ibj., aqua; quantum fatis efl ad vitriolum folvendum. Coquan-

tur in olla feirea, donechydrargyrum,fimiliteratquepulsquce-
dam , appareat. Poil id olla exemptum , 6c aqua a fordibus
mundatum , per corium exprimatur. Quod in corio fupereit,
vocatur Mercurius coagulatus* Ex hoc, dum adhuc molliseil,
iiunt fimulacra, vel in hoc aliarum rerum effigiem aliqui com-
pleftuntur, quod, ubi aeri per aliquot dics expofitum , indu-
refcit. Aliivero, qui ineptiisdelc6tantur anilibus, exhociin-
gunt corcula , vel orbiculos , quibus figuram anguis, fcorpii
&c. imprimunt. Siccata jubent ex cervice fufpendi, & amu-
letiratione prodeiTe putantmorbis maiignis, pclti, dyfenteria^:
 486 De Alchimia vel Chrysopoeia^
&: cxteris morbis contagiofis. Ut aiitem ex boc hydrargyro
fpiflato fiat didum
aiirum fophiiticum, hac ratione opus effi-
Autiim,?»-
frxfiHum.
ciunt. Recipe radicum Curcumje &
Tutias fingulomm pares
portiones, extenuentur in pulverem , quofruftuladidli mercu-
rii , in latitudinem digito extenfi , alternatim confpergantur
(vide pag. lof csment.) Capimus autem hujus mercurii ratio-
.

ne pulveris pondus aequale. Rebus di£i:o modo in vafe mixtis,

huic primum moderatus, poftea autem magnus, ignis per biho-
rium adhibeaturj tranfa6ta rerum uftione erit tibi metallum fia-
vo colore 5 quod complures , in Chemicis non fatis exercitati,
habent pro argento vivo colorato, ex quo annulos &c. fieri ju-
bent,quos indutos arcere quodvis venenum, incantamentum, prce-
iligias Scc. magorum artes , credunt. Verum , ne ineptiis
& fuperftitionibusanilibus, qu£e 6c dicuntur dccreduntur ilul-
tilfime , 6c plenae funt futilitatis fummaeque levitatis, dctinea-
mur, pergamus ad rationemhujusopcrationisindagandam. Vi-
trioium Hungaricum 6cc., ex cupro 6c acido , quale in fulphu-
rc eil, 6c neruginem ex a;re &
aceto compofitam fupra §. 5. &
Libr. III. Sed. i. Cap. iv. Art. 2. demonilravi. Item indi-
cavi fingularem acidi cujufvis proprietatem , quod id, graviori
corpori iblido adjunftum, foleat le hoc abdicare , ubi ipfi fe a-
Chixnam liud, quod leviuseft, obvium dederit. In hac operatione ita-
fpSraUhy. 9^^ acidum derelinquit cuprum , ac de novo ferrum corrodifo
drargjri. IUud hac rationc fui juris fa<5tum cum hydrargyro permifcetur,
ac huic fpiilitudinem, quam (s;;;^^/^*^?;^^? Chemici vocant , indu*
cit. Rem autem ita fe habere efficitur ex his, quod, nifi co-
«Stio rerum fuerit fa6i:a , in vaie e ferro cufo fabricato, vel nifi

fokitioni inmifla fuerint ferri fruilula, hydrargyrum non fpiiTe-

fcat , nec folutio vitrioh faporem fubdulcem , qualis vitriolo
martis efl: , habeat. Quid ? fi ienfui oculorum quandam fidem
tribueris , videbis cruilulam ieris ferro adh^Erere, imo ferrum
mole minus ti^c. Argento vivo autem fpiflb cuprum ti^e. ad-
mixtum comprehendes , fi id immiferiscrucibulo, cui deinde
^Judels fuperimponas. Crucibulum per aliquot horas moderato
igni imponatur, quo fafto refrigeretur , Scpaulatim ollxacru-
cibulo iemovcantur. Sic in hisargentum vivum, inilloautcm
cescuroi^^'
cuprum rubrum , invenies. Neque vero radices curcum» , qui-
ni«, bus
 De AlCHIMIA VEL CFfR.YSOPOEIA. 4^7
bus infe^tores rcricum, linteum &:c. flavo tingunt, aljquid fa-
ciunt ad sls flavum reJdendum quippc, dum comburuntur,
:

earum colos perit ac deflmitur > led tutia tantum , cui de vir- s«dtutiar

tutii cum cadmia foJTili, quam alii lapidem calaminarcm vocant, flalrumTn-'"
aut zinco convenit, au6tor eft, ut cuprum flavefcat. Si hxCi- ^crt,

tas, periclitare modo in radice fola cum amalgama mifta, & ig-
cuprum rubrum flavum
ni impofita, habebis, exafto opere, :

autem , fi in tutia fola cum

amalgama mida, periculum
ditlo
feceris. Quid ? quod idem aurum fopiiillicum confici potefl
fine hydrargyro. v. g. ^. ^ruginis |viij. Tutise , nitri & Oxichaicum.

tartariflngulorum |iv. pulverata ac mixta per vices crucibulo

candenti ad accendendum ingerantur,polleaignemmagnumad-
hibe, ut materia bene Uquetur , quam deinde efFundc, ficque
habebis metallum flavum luteum autem erit j. fi tantundem
:

tutix quantum ceruginis ad difti metalli , quod revera auri-

,.

chalum efl, compofitionem acceperis. Quje cum ita fint,ap-

paret ex §. 3. 4. &
f allatis exemplis ^ eos in magno verfari er-
.

rore, qui hifce negotium , quod de confirmanda merailorum

immutatione fufceperunt, confe6l:um putant, eaque fumuntad
concludendum, quorum his nihil conceditur.
Nequetamen, quamvis di<5ta argumenta nihil habeant
§. 6.
momenti , ncc ego ipfe ullam demontlrationem , qua con*
ttadicentium errores convincam , in prsefentia atque ante ocu-
los proponere poflim , illis fidem derogo , qui fe fpecimina
artis vidifTe profitentur. Equidem perfona non qualifcunque te-
ftimcnii pondus habet attamen aliquorum au6tontas fatisapud
:

me in hac re ponderis habet , in primis eorum , quorum nihil

interell, fitne chryfopoeia,necnefit. Multosolim fuiffe, qui Teftiuin
germana artis exempla ediderunt , Rohertus VaUenfis , 'theoh. dem«aiio-
Hoghelandiis ^ Morhofius ^Monconys dans ksVoyages d' Allemagne . rummeta-
"^^^^ °^'
164(5. edit. in ^.pag. 33^. 337. 348. 3fi. ^
3f8. aliiquc iiteris
prodiderunt. Nec noilrum feculum adeo fterile experimento-
rum fuit. Helmontius enim Tra6t. demonlt. thef. 6: de vita
^tein. itcm Helvetius tr. de Vitulo aur. atteflantur lapidem
philofophorum fe non modo confpexifle , manu palpafTe 3 ve-
rum etiam incrrdibilem ejus vim , quam mctalla tranfmutandi
habet , perfpe6liim habere 6c exploratam. llle enim afTerit
quat-
 4^8 De Alchimia vel Chrysopoeia.
quartam grani partem di6ti lapidis , hydrargyro igni impofito
immiflam , convertiffe hujus Uncias o6to, xr granis minus, in
.

lincerum aurum: hic vero narrat tantillo lapidisfruftulodrach-

mas quinque plumbi nigri in aurum obryzum tranfmutatas fuif-
fe: imo tefles locupletiffimos , qui Hagce Comitis tale aurum
plusquam perfe<5tum judicarunt , producit, quique prEefentcs
fuerunt, cum id ipfum diligencer per vias varias, quae metalli-
cis in ufu funt , examinaretur. Et quod magis admirationcm
movet, Sc omnem dubitationem tollit, tantam temperatura: &
coloris exupcrantiam eidem fuifle , ut ejus drachmx' duse cum
argento fufse, hujus fcrupulos duos in purum putumque aurum
commutarent quod nem.o unquam dixcrit fibi de auro ordina-
:

rio, maxime puro, compertumefle. D.Khonus MDCCXIII.

fchedam in publico propofuit , in qua rem gefl:am dieixii.
Junii MDCXCV. narrat, fcihcet coram nonnuliisChemise pe-
ritiflimis plumbi in aurum mutationem fuifle fadtam. MDCC.
BeroUni tironem quendam pharmaceutices in confpe£bu ahquo-
rum teilium locupletum Chryfopoeice fpecimen edifle tradunc
Mifcellanea BeroUnenfia anni MDCCX. Et Francofurti ad
Moenum & aUbi exempla converfionis viUorum metaUorum in
aurum haud pridem edita fuifle, ex viris fide dignis audivi.
§. 7. Licct argumentis & rationibus non opus fit , ubi rc-
rum tefl:imonia adfuntj tamen,quiaego ipfe tefl:imonium Chi:y-
fopoeia^ aUis dare non pofliim , non ab re fore putavi , fi de-
monftravero metaUa a remodica, ipfispermixta, tingi, 6cauc
rigida aut flexibiUa dudiUaque, pro re nata, efiici pofle. Haec
enim requiruntur , ut aUquod in aUud metaUum tranfmutetur.
Argumenta Et, quantum ad primam propofitionem pertinet, rcs evidens

dammeS'- ^^ 5 plumbum caudidum colore aureo infici , fi

hoc modo tra-
lornm im- <5tetur. Rccipc fianni optimi portiones duas ,
quibus Uquatis
«em^"°' admifce hydrargyri portioncm unam , a6lutum , ne mercurius
aufugiat, ad retrigerandum effunde, quibus adde fulphuris ci-
trini &; faUs ammoniaci fingulorum portionem unam, in pulve-
remextenuentur, quem cucurbitx vitre^e, luto obdu6tge, im-
mifliim ex igne aperto , ut mos obtinet, tra6ta: moderatumvi-
Aurum mu- deUcet primo , in fine autcm intenfum , ignem adhibe. Per-
^*^"™*
fc6ta operatione deprehendes argentum vivum , fulphur &fal

am-
 De Alchimia vel Chr.ysopoeia. 4S9
ammoniacLini furfum evefta , vitro adhierere ; ftannum vero,
pondere vix quicquam au6fcum, in imo fubfidere: vel, fi ignis
jufto intenfior fuerit, nonniliil ejus in modum rei fublimat^e ad
ventrem cucurbitae hjtrere, &
fplendorem auri colorem , prac &
feferre, fed adeo friabile faflum , ut digitis in pulverem tcri
poflit. Dicitur vulgo aurum muiicum vel muiivum cujus :

quidem alinc atque alia: tamen nonin

defcriptiones extant, quac
rebus, fed in rerum pondere, differunt. Ex hoc apparet pri-
mum, quod demonftrandum fumpli, metallum quoddam alio,

quam qui ipfl naturalis eft, colore infici polfe,&tantulum mo-

do effe, quod ei talem colorem impertiac. Idcm cvincitxsar-
fenico dealbatum, de quo deinceps.
§. 8. QLiantum vero ad alteram propoiitionem attinet, effe
utpoteres, qu:e du6tilia metalla ei^ciant rigida ; & alias ,
quae Metaiia

rigida reddant duftilia , apparetexeo, quod fi auro tantillum JSJi-ida

plumbi nigri , aut reguli antimonii fuerit admlxtum , id rigi- autduftiiia
cmntut.
dum, imo friabile, evadat. Eadem conditio cft argenti, cui ^

parum plumbi candidi intermixtum eft. Quid? quod fingula

metalla , dum funduntur , cum modico argento vivo aut lul-
phure mixta, duriora 5c Sin vero metalla nimis
friabilia fiant.
rigida fuerint , ut vix , omnino non
, malleo duci poflint,
aut
artifices norunt ea ad debitam temperaturam reducere, femel
atque iterum ea candeFaciendo , £c toties pingui cuipiam im-
mergendo , donec refrigereicant. Licet ferrum prx cxtcris
metallis rigidius fit, potelt tamen id magis duftile efifici, fi ali-
quoties candefa6lum mixturse, e partibus duabus fucciChelido-
nii majoris 6c parte una ftercoris humani, fad:£e,immerferis,ut
refrigeretur.
§. Sed plures mihi videor adverfarios videre, quorum alii
p. Contiaiia,

mihi objicient aurum a ncmine alchmiftarum , nifi per prasfti- Je^rumlJgl^'

gias & iallacias, efle fa6tum : agent conten-
alii lege mecum gat,

dentque aurum ,
quod alchimiftce fecerunt , non fincerum, fed
aliquid auro fimile , fuifle alii urgebunt fuam cuique metallo
:

principiorum mixturam efle , &

hanc caufliim effe , ut metalla in-
ter fe fpecie difterant , quam autem neminem hominum quem-
quam tollere aut invertere pofl^e alii tandem inftabunt , fi un-
;

quam probum aurum fit arte confeclum , id doclore &: duce

Rrr Dia-
 490 De Alchimia vel Chrysopoeia.
alfctumait, Diabolo produ^tiim.
efTe Quantum ad primum ai-gumentum,
aryfopxhm quod ab ex contraria partedi^tum, attinct, fponte
advcrlariis
mea ipfisdo, pluriraos ncbulones fuiilc, qui , ut altcrum ar-
gento emungercnt , dolos, machinas , fallacias , pr;\:(ligias com-
moliti funt adaurum, quod cuipiam liberaliffimc polliciti funt,
ficicndum. Scd cx hoc non coniiGitur artem eHe nullam. Et
licet ahqui materiam auro fimilcm ollendcrint, ex hoc tamen
non verum aurum efle nunquam fii6tum. Nam aurum
efficitur
fincerum non ert:, quod {ingulas auri proprietates non habct.
id
Aurum autem , quod tantillo lapido philofophici confcftum
fuifle perfe6tum , imo pkis quam perfe6lum , deprehenderunt
artifices , qui id per omnis generis vias , quibus vcrum aurum
cognofcitur, explorarunt. Vide fupra $. >. Et quis fibi ad
veritatem perfuadere potefl:, eos, qui monetam cudunt , auri-
fices Scc. qui aurum tra6bant, quique ejus naturam ufu tra6lan-
doquc cognofciint, adeo inconflderatos &: dementes, utahquid-
magno emant, quod non poflulatum aurum fit. Quod ad ter-
tium pertinet, damus in flnguhs metaUis fingularem rerum , ea
conflitucntium , mifluram elfe verimi ex hoc propoflto non
:

cfl[icitur, ncc confequens eil , quod concludcre volunt , miilu-

ram utpote talem arte nec tolh necinverti pofle. Quid? quod
exempla §. 6. & 7. allata eos erroris ac fiiUa: opinionis convin-
cunt. Fatemur utique corpora metallorum ex ejufdemmodi e-
lementis concreta , 6c diverfam eorundem mifl:uram £<; nexum
eflecaufliu, quod prxter fena, non pkira , metallorum genera
cxillant, &: quod aUerum cum akero permiflum pcrartem de-
nuo fecerni poflit. Verumcnimvcro, quoniam metallo ahicum
alio de gcnerahbus proprictatibus convenit > quodhbet enim fo-
hdum , maUco duftile & igne fufile efl eare non adeo abfur-
:

dum, &, incredibilc mihi videtur ahquod, quod inperfeftum

ratione auri audit , admehorem flatum pcr artcm duci pofle.
Quod autcm aliqui, quum fa61:uni, cu]Uslocupletiflimos accer-
tiflimostcfles habent, inficiari nequcant, urgcnt , ut Kirche-
Ccrrx. rus iVlund. fubterr. Libr. xi. Se6t. 11. Cap. ix., Drcmonem
quendam vel aurum hominibus per prccftigias fubminillraflisy
vcl modo eorum oculosfafcinandoimpofuiflb, argumentum
aho
nuUumj imo pkimbeuspugioj ell^ quofeipfijugulant. Nam
inter
 De AlCHIMIA VEL CflRYSOPOElA. 491
intcr omnes conflat, Dcemoncm,
cxcrcitatifTimum, rcrumquc
naturalium, ut pcrhibent, longe peritifTimum, nihil , nifi per
mcdia naturalia, agcrc: crgo, fiverumcn:, utapcrtc ingcnuc-
quc fatentur, mciallum vilc, aut hydrargyrumrc vcra inaurum
obryzum pcr rcs naturalcs crTc trarilmutatum, ars non cfi. nulla
aut vana, ut advcrfarii ftatucrunt, fcd camin rcrum naturacflc,
quamvis Dacmon duntaxat iftius ufum habcat.
§. 10. Natura: fpcculatoris vcnatorifque , mctallorum con-

flitutioncm ac conditionem indagaturi, eft nofle clcrncnta, &

horum numerum, &: ncxum. Equidem nonfum ncfciusjquan-
tum is fibi ncgotium faccflat, qui dictaad caiculum vocarc, 6c
pondcribus cxaminarc , ccrtifquc rationibu?, e Geomeirarum
difciphna conquifitis , oilcnderc , vcUt 5 immo vcro infolcns
atquc ineptum ncgotium efix;: attamcnagam, pinguiMinerva,
ut ajunt, &
primoribus labris dictonim naturam gufiabo,cam-
queextrerais, utdicunt, digitis attingam. Principia mctallo- M€uUa,ic
rum proxima, duco, hydrargyrum & fulphur. Ex his majo-
*'""^^™'

re aut minore iiumcro mixtis, a calorc, qui tclluri infitus efl,

in compactum coagmcntatumque corpus induratis, gignuntur
aliaatque alia metalla. Aurum &: argentum videntur concrcta Aurumfc
c molcculis minimis fumme intcr fc aptis 6c connexis. Hoc mi- *^S'='^^""--
hi videtur vcl maximc confirraare altcrutrius mctalli in ignc fu-
(i^ pelluciditas, &
flabilitas. Nam nifi eorundcm corpufcula
tenuifiima ac exiliffima , mutuo implexu juncta , cfficcrent
foraminula angufiiffima , utrumlibct metallum , ignc fufum
perfpicuum inflar aqure non apparcret. Ncc adco firme vim
ignis fufi:inercnt , nifi ar6tif?^mura dictorum vinculum cfTet, i.

e. nifi alia aliis fi:ricte cohacrercnt, vel alia aliorum poros maxi-
mecxplercnt. Hic corpufculorum, utrumvismetallumconfti-
tucntium, fitus &
nexus etiam efi: caufia , cur quodvis malleo
in tam tenues braclcas duci , vel in filum exilifiiraum dilatari,
poffit. Quze cumita (int, reor, aurum e puroargento vivo6c
fulphure citrino j argcntum vero e puro hydrargvro 8c fulphu-
re albo , ortum traxiffe. Reliqnorum autem metallorum ma-
teria proxima adeo fincera non cfl, culpa potifllmum refidet in
fale vel t:rra, quorura major vis in hydrargyro aut in fulphure
efl , quam convenit. JE$ £c ferrum rigorcm acceptum faH «cai&fof-
Rrr z com-™™'
 4p2 De Alchimia vel Chrysopoeia.
communi & tcrr^ , qiiibus abundanr, rcferunt. Ha^ic, quo-
niam non bene inter fe funt connexa Sc apta, caufla! funt, qua-
re neutrum nec ignis injuriam diutiflime fcrt, nec aeris hu-
,

midi j fed tandcm aliquando in fcorias , aut in a-rugincm vel

&ftannum, fcrrugincm , commutentur. Plumbum candidum videtur ful-
phure nirnio pra^ditum efle , inde hoc ignitum nullo ncgotio
cum nitro inflammatur. Plumbum nigrum maximc ex hydrar--
&pium- fryro , cui iuflo major particularum tcrrie numerus eil , hinc,
bum,exqui- fo.' ' 1 t I

j
buseiemen- dum pcrcutitur , nou lonorum elt , ncc
?i
m
.

tcnues lamellas du-

i

ilnt?""'^^^
6lile, nec, quoniam particulce ejus non apte inter fe cohitrent,
in igne citra dcfl:ru6tionem diu perflat. Ex hifce didis colHgi-
mus e vario principiorum numcro 6c nexu varias exoririqualita-
tesj &
metalla non genere , fed fpecie inter fe diftare tantum.
Metaiiaa- Quid ? quod ufu ac periclitatione pcrcipimus vilioribus metaUis

rumquom'- nonnuuquam nobiliorum modo plusmodo minus efle

immixtum.
siixtafunt. Namque metallici in quodam ferro aurum, in plumbotumcan-
dido tum nigro argentum , in cupro aliquando aurum ,maxime
vero argentum , in argcnto autem aurum , fcepe ilcpius depre-
henderunt. Qii^ cum ita fint , videntur nobiliorum femina
per viliora metalla efle fparfa dcfuifle autem iUis , quo minus
-,

-
maturitatem aifecuta fint, i. e. viHora mctaUa magnam feu argen-
vimhabeant,convenicntemcalorem ,difperfis molecu-
tifeu auri
las,futurum aurum vel argentum confl:ituentcs, in unum lo-
cumcogcntcm, 6c, quod ipfis adverfarium efl:, abfumentem.
§. II. Declarata metaUorum natura ,
quatenus eam ratione
6c inteUigentia tcnere potui, refliat ut indicem viam,. quamini-
y\fetco^nz-
^'^ quo propofitum afl^equatur. Quandoqui-
artificem oportet,
dcm
lionesfSas^ vcro dux in primis proprietates funt , foUditas puta 6c co-
b^fquofi- loi') quibus mctaUorum difllmilitudincscomprehendimusj igi-
ncmconfe- ^^^ cum , qui iu mctaUi aUus in aliud commutacione enititur,
hanc oportet provinciam fulcipcre, ut viUoribus metaUisfoHdi-
tatem, &
colorem velauri vcl argenti, inferat. Equidemignis
maxime proprium eft , creare 6c gignere reftam 6c convenien-
tem metaUornm foHditatcm; quoniam corpufcula eorum, quse
nimis magna ibnt , diflecat comminuitque, quam ob rem tum
potiusad leleaccedunt,cfliciuntque foraminula angufliora fed :

ocyus arbicror, hsec ita futura, fi quis lal quoddam, quodcum.

me-
 De Alghtmia vel Chrysopoeia. 493
metallis eft maximis vinculis Sc propinquitatis & affinitatis con-
jun6lum , noflet iplis rcd:o numero adjungcre. Etcnim intcr
corporum principia fali prxcipue vis ell corpufcula tcrra; attc- fuiphure, fed
niiandi in tantum , ut id , fi aqua adfuerit, liquorcm, fimixta |ioy"'ga"_.
igni intenfiflimo impofita , vitrum , efficiat. Ad colorandum quidqux-
autem quoddam metallum praster fulphur nulla res aptior eft. ^"".'^""*^'
Exemplum vide §. 7. Sedbene habet, inquies, jadla funt fun-
damenta Chryfopocia; j verum non oftendis materiam , in qua
ejufmodi fal & fulphur, in his enim cardo rei vertitur, reperi-
re pofium. Do tibi rcfponfum j me, quia eampfe ignoro , nul-
lo modo pofie. Quid ? principio hujus difl~ertationis profeflus
pollicitufque tibi fum veritatem artis , me conquifitis rationi-
bus , 6c ahorum , non autem meorum , fa6lis ,
quae , aut le-
gendo , aut audiendo ab ahis ',
percepi ,
planam fa6lurum : fi

quid fuperefl:, ab aliis, ,

Cie-
vel e paulo poft dicendis pete.
terum inter res, qua: vel in aurum vel argentum tranfmutari
pofiimt, mihividenturplumbum nigrum &:hydrargyrumaptio-
ra, quam plumbum candidum , aut xs, aut ferrum. lllud e-
nim fulphure , iilud 6c hoc fale 8c terra , abundat j qux qui-
dem, noninficior, ex parteperlapidem philofophorum immu-
tari poflc j verum ad ha;c tranfmutanda puto majorcm lapidis
portionem requiri quin ; &
fa6la eorundem immutatione , nos
minorem feu auri feu argenti vim indepturos, quam, fi quis in
ilhs , poros angufl:iores pric ipfis jam habentibus . periculum
fccerit.
§. 12. Chryfopoeia dupUcem habet agendi viam,quarum al-
teram univerfirem , alteram fineularem , vocant. Sineularis vndux
dicitur , li certis rebus vihorum metallorum pars quxdam im- tranfmutan-
mutatiu-: univerfaHs vero, fi hsec totaperremunicamtranfmu- parliclStm,
tantur. Qiiantum ad illam attinet , tot inllituta &
rationes ab aiteram uni-
*^*
iis, qui hanc viam docuerunt, hceris prodita funt , ut Hercu-
peliam'!^
le, quo te vertas, nefcias: fuam quifquc tanquam magis lucri-
feram , incrcdibilem in modum extollit. Dcalbatia , fi.satio^
graduatio pars cum parte , angmentum 8cc. vocabula funt iabo-
.

rum, a fe exantlarorum ; ad quos autem faciunt omnis generis

faha , hydrargyrum, cinnabaris, fuiphur, arfenicum , fex- &
qenta aUa , ab hujus vanic artis profefl^bribus tradita. Neque
Rrr 5 veio
 494 De Alchimia vel Chrysopoeia.'
vero ratloncs cunftje inlucem edita: funt, fcd plures manu fci i-
ptas ab hnjus arte oftentatoribus , Iro Codroque pauperioribus,
grandi pccunia venales divitibus , fortunatis, opulentis propo-

nuntur. Verum^poftquamaliquisindi^isarcanisrationibusperi-
clitatus fuit, comprehendet is tandcm , fe labores acpecunias in
res vanas impendifle imo exclamabit, ut Val. Martialis Libr.
:

XIV. ad lcftorem.
Sunt apin£ , tricaqiie i^ fi quid vHius ijlis,
<)

Nolo tamen omne negotium ,

quod aliqui in metallis habent,
ineptum efle 8c futile. Nam inventa! funt complures rationcse
vilioribus metaUis fatis magnam interdum fcu argenti feu auri
vim eliciendi. Verum hoc volo in his fieri nullam ahusinaliud
Quldr qued metallum immutationem j fed tantum nobiliora, hinciUinc per
x^hadcpti corporaviliorumdifperfi,*conigi, &exergafl;uhs,unqu£econde-
L/IrTwjdlri bantur , emitti , ac in Hbertatem quafl vindicari. Confer cum his,
iuficiantm.
^^^ fupra §. 10. & Part. 1 Cap. v r §. 4. . deinceps indicavi.
. &
§.13. Artificesrei, qu^e cun6i:a metaila Scipfum hydrargy-
rum in aurum commutat , impofuerunt nomen lapidis philofo-
phorum, vel tin6lur£e phyficae. Vocabukim me hercule, quod
in ore vulgi 6c communibus Sedmateriam,
proverbiis vcrfatur.
ex qua ifl:econficiendus,nemo
lapis adeptorum fuocertoac pro-
prio vocabulo nominavit, neque plane 6cperfpicue fcripfit de
ratione eum conficiendi. Fidbse fabulie, fimiHtudines, obfcu-
ritates & senigmata fomniorum maxime funt , quje utriufque
gratia ab ilHs funt memori^e prodita. Imo, qui hiec occulta
atque involuta aperire profitcntur , volumina plerumque tota
implent verbis , partim flexiloquis &obfcuris, ut interpres e-
geat interpretej partim ambiguis, &
qux ad diale^licum refe-
^iatrtia renda fint. Gratia exemph,materiam , ex qua diftus lapis con-
nuSJii^sPk- ficiendus , vocant per eminentiam primam^ per quam aut pro-
tonis obfcu-
xima metallorum principia , ut fil lulphur 6c hydrargyrum ;
aut terram aham rem , omnis generis principiis refertam,
, vel
Adami, Hyle, Chaos & fexcenta nomi-
fignificantj cui terr^e
na impofuerunt eam utique Chryfopm nefas habent proprio vo-
:

cabulo nominare. Qiiid ? ei , qui fecus fecerit , diras poenas

imprecantur , jubentque , ut furias eum agitenc, neque confi-
llere unquam patiantur. Ex hac materia expellendum efle aH-
quid,
 De Alchimia vel Chrysopoeia. 49^
quid, quod mercurium phibfophorum appellant. Hunc non
efTeidem , quod hydrargyrum vocamus , led cum longe longc-
que ab hoc qira forma, qua proprietace , qua virtute , dillarc.
Sendh'ogius tra£t. defulph. cap. de trib. princip. hcec figna &
notas ollendit, quibus percipimus hrec duo inter fe maxime di-
verfa efle. Mercurium vulgi, afTerit, non folverc neu aurum Differentia
neu argentum , ut ab illis non rurfus feparari poffit e contrario
:
J^"J"a"i^^g^..
mercurium philofophorum folvere aurum ^
argentum adco, ut curiophiio-
^^P^^o"™*
in omni aeternitate ab ilHs fecerni non poilit, eodem fane modo,
ut aquacumaquamixta. Mercurium vulgi habere fulphur ma-
lum, quod comburi poilit, quod aurum & argentumdenigret:
ex adverfo philofophorum mercuriumhaberefulphur, quodde-
flagare nequit, fixum, bonum, albiflimum Scrubrum. Mer-
curium vulgi efle 6c frigidum & humidium e diverfo philofo-
:

phorum calidum & humidum. Hydrargyrum

vulgi corpora de-
denigrare contra adeptorum corpora dealbare ufque ad cryftal-
:

li perfpicuitatem. Mercurium vulgi per priecipitationem con-

verti in pulverem citrinum , fulphur malum Argentumvivum
:

vero philofophorum percalorem immutari in fulphurcandidifll-

mum, bonum, fixum,fuflle. Mercurium vulgi.tandem , quo
magis decoquatur , eo magis Hquidum fieri argentum vivum:

autem philofophorum,quomagis id decoquaturj eo' magis fpi(^

^xqaibits
fefcere. Hoc non ita in rerum univerfitate exiftere , fed arte
1- T-^j^j-r rebusphilo-
1, o • • r\-
ex lulphure cc mercuno coniunctis educi. ii.quidem id ipium fophorum
^."<="""*
in quovis corpore inveniri 6c ex omnibus rebus extrahi poiTej licianu
verum id in uno fubje6lo propinquius, quaminalio q^q. Hoc
fingulare in mercurio philofophorum ciTe, ut is finealterius rci
extrancjc additione, fola decoftione naturali folvatur & cdnge-
letur: philofophos autem,ut opus compendiEicerent,ipfiadjun-
gerefulphurfuumbeneidigeflum&maturum, 6c tumopusperfi-
cere.Prseterhuncmercuriumphilofophorumnihilinrerum natu-
raeiTe^perquod, & ex quo,lapis philofophorumconfici poiTit.
§. 14. Quandoquidem inconficiendophilofophorummercurio
fita eil lalus omnium , qui tota mente in metallorum metamor-
phofin incumbunt ; proinde ex ufu tironum fore , putavi, fi
nonnuila, quce ad illius naturam & compofitionemdeclarandam
percinent , e Bafilio Valentino protulerim. Habentur hxc in
per--
 496 De Alchimia vel Chrysopoeia.'
(^uidfui- perorationexii. Clavium. Crociim folis vocat fulphiM* philo-
mcVcurms iophorum , huncque loco mafculi eilej fccminam vqvo ciremcv-
rhfiofopho- curium philofophorum. E materia lapidis prima , quam eile
mm fecun- .,
»
j r j j c^
dum Ba/t. remvilcm, ponderolam, 1 i
redolereque cauavera , oc ubique re-
Val
periri, oportcre fieri fal ,quod appellari mercuiium philoiopho-
rum, & quod in ventre terrce coagulari. Hanciiaateriam jubcc
dellillari , uri , fubHmari , eque cinere fal educi. Nam eum,
qui non ial habet metalHcum , non poile mercurium philoio-
phorum conficere. E iale cryjiallifato , minime tamcn acri,
quod vitriolum, vel oleumphilofophorum nominat,dcbere fie-
ri aquam mercurialem, quam ^stzo//^ philoibphorum dici, atque

hoc Latoriem^ i.e. fal, purificare quidem , fed nondum ablue-

re. Enimvero fal philofophicum vel Latonem oportere fuo pro-
prio humore , fua propria aqua, purgari , folvi, deilillari, 6>:
magnetem fuum ad fe attrahere , quo pera^to artifici tum efie
illum , tot votis expetitum , philoibphorum mercurium , vel
mercurium duplicatumj eundemque t^t binos fpiritus,vel fpi-
ritum & aquam ialis mctallorum i. e. eum ex duobus fpiritibus,
:

vel fpiritu 6c aqua falis metallorum cfTe conflatum. Hujuimo-

di aquam appellari Iiiccum Lunariaj, aquam coelcilem , vel di-
vinam , vel permanentem vel benedidram, vel acetum philoTo-
phorum j cum hac fola totum opus efle incipiendum atque ab-
folvendum ad ipfum opus autem tria efle neceflaria , aquam
:

mercurialcm utpote 6c Leonem viridem. i. e. argentum philo-

fophorum , & ^s Hermetis. i. e. iolem vel fermentum. Mer-
curium coagulatum , quem efTe quoddam minerale , oportere
arte reduci in priinam materiam , i. e. aquam mercurialemj
quam efTe lapidem , & tamen non lapidem , ex quo fieri ignem
volatilcm, fub fpecie aquae latentem , quempatremfuumfixum,
& matrem fuam volatilem, iubmergere 6c folvere. Sal metal-
lorum vero 0.^0. corpus imperfe6lum,quod mutari, vel quod evade-
re philofophorummercurium ^i&huncefTefapientummagnetem,
quem marti philofophorum adhserere, ac apud ipfum refidere.
§. if. Ut magis perfpe6la, comprehenfa cognitaque habeas,
qu£E ad naturam rei , qua lapis philoibphorum conficitur, fpe-
^ant, dabo qu^dam ex propofitionibus libro , turbis philofo-
phorum dido , priemiflis excerpta. Lapidera , diclus au6I:or
^
fcribit,
 De Alchimia vf.l Chrysopoeia. 497
fcribit , ex oleo incombuftibili 8c fale fufiii
fieri ,„?°**";
materiam in- rumexqui- :
n •!• •r"rii
Itar cera; nullo negorio liquari n iublimetur , eam quadantc-
: busiapis
nus perfpicuam eflc: oportere elTe aliquid minerale, quod ter- fi^debe°.*
ra prseditum id, quod vim maris habet , debere intra horam
:

nigrefccre , albefcere , &

rubefcere quod vero rn loco foemi-
:

nce fit , id , fi modico igne traftetur , rubrum prodere fumum.

Lapidem philofophorum igitur fieri ex duobus, mafculo puta
6c foemina, vel ex rubro albo &in uno eodemque vafe ope-
:

rationem inftitui intrafex dies evaderecroceum, &inaliisfex

:

diebus rubrum, &c'm fequentibus album perfe^o albore , &: in

XXX. dicbus rubicundiffimum perfe<5to rubore univerfum au- :

tem opusintra centum dies pofle perfici. Paracelfus, qui fa-

lct 5c triviales Chcmicorum operationes te<5tis verbis defcribere,
indicat tincluram phyficam eflc i-em , quse ex tribus in unam fub-
ftantiam per ignem efl: reda^ta. Leonem rubrum materiam vo-
cari, quemper auxilium naturic, 6c artificis operaminaquilam
albam tranfmutari , ita ut ex uno duo fiant, qu^duoin unofer-
vata jacere Lili tin6turie fubjeftum eflc : ad cujus confcftio-
:

nem capiendum eflc Leonis fanguinem rofei coloris , gluten &

ex aquila, qua: conjunda, ut apud aurifices mos obtinet, coa-
gulanda.
§. i5. Qui Chryfopoeiam profitentur, perhibent artem ha-
bere dupliccm agendi viami alteram humidam, akeram ficcam
appellant : illam ut plurimum veteres , 6c fe iniifle atteftatur
Bafilius Valentinus: hanc vero rccentiores. Humidam vocant Qu«nam
fi fulphur philofophorum cum mercurio philofophorum vafiin-
J^^i^^"//^^*
ditum aliquandiu moderato igne digeritur, donec materia nigra
evadat , pofl: paulo inrenfiorem ignem vafi fubdant, ut albida
fiatj novifllme autem intenfilfimum ignem adhibent , donec

rubefcat. Scilicet in prima operatione, quam putrefa6tionem

dicunt, &
ex qua emergit caputcorvi, ob nigrorem itadidrum,
oportet mercurium philofophorum duodccies a fulphure philo-
fophorum leniflimo calore deilillari , 6c qualibet vice liquorem
deflillatum ,
quem acetum acerrimum , aquam perma-
azotb ,

nentem &c. vocant , materia; ficcatse denuo aflTundi, quemope-

randi rnodum appellant cibationem vel imhihitionem ^ 6c per duo*
decim abHerculeexantlatos labores,autperxi i Hermetisaqui- .

Sff las
 498 De Alchimia vel Chrysopoeia^
las hieroglyphice fignificant, Materia inft-i.r picis nigricante^
quod fignum perfecti coitus mcrcurii cum iblc eiTe, jubcnttum
majorem ignem vafi fubdari, donec mercurius ex parte iolidus
&:albicans, vebplane candidus ad latera vafis adhn^refcat. Hoc
vifoj&vafe quadantenusrefrigcrato, oportere aqunm permanen-
trm rurfus per vices materice afFundi , dehinc ad ficcitatem de-
flillari , in fine autem intenfifTimum per tres dies 6c no6tes ig-

&qua:nam, "^"^ adhibcri , ufque rubefcat. Siccam viam appcUant fi lal

ficca? coeleile, quod non magni habetur, quod idcm philofophorum
mercurius eil: , cum terreno corpore metallico , crucibulo im-
mittitur, 6c in igne aperto intra quatriduum toium opus ab-
folvitur , teile illo auri.fice , cujus Helvetius in vitulo aureo
mcntionem fecit.
§. 17. Cseterum mihi maxime admirationem movet fingula-
Repiehen- vis ftultitia corum , qui, quum fatis opulenti fortunatique fint,
Mui^pecITnias
nihilomiuus patrimonia fortunafque llias in eam rem , in quam
fuasinchry- fatis cfl Mxts florcnos ^ ut autificcs aderunt, infumpfiiTe, profun-

nSndiint. dunt. O
dehrationem incredibilem Sed videor mihi audire
!

eos, qui ex contraria parte dicunt i fiquidem , inquiunt, non-

dum hifce facris initiati fumus , &:ea, quxtraduntur myfteriis,
ignoramus, oportet nos in pluribus,rebus periculum facere,an-
tcquam nobis ad defideratum tot votis finem pervcnire hccat:
in has autem 8c fumptus &
labores effe impendendos, ecquisin-
ficiabitur. Ad quie refpondeo, quandoquidem matcria,exqua
mercurius philofophorum fit , efl res vihs, ut finguli adepti af-
feverant, itaque adhunc inveniendum 6c acquirendum nonma-
gnis pecuniis , , fed laboribus , opus eil ; qui au-
fed induilria
tera mihi non habentur, ut, quamvis inmultisrebusmul-
tanti
tum operac 6c laboris fruflra confumplerint, iis , qui modicis
bonis Scfortunis fruuntur, neceile iit vitam inegcflate dcgere.
Ncc tantum ipfis feu auri feu argenti, quod plurimiperimpru-
dentiam eifundunt , opus eft ; quoniam fufpenfi incerti ob- &
lcura fpe pendent , ea propter primum in drachma vel dimidiaau-
ri perichtentur,. vehm: quod fi ncgotium , quod gefTerunt^ex

voto non fucceilerit, aurum, ut mos Chemicorum eil:, prifti-

num ad il:atum rcducatur, quo deinde ad aliam operationem uti
|)oilunt. Nam , ut in ore 6c fermone aurificum eil, prxter
mcr-
 De AlCHIMIA VEL CHR:i!SOPOEIA. 499
mercurium philofophorum quxaurum pnorfusde-
luilh reseft,
flruere vale.it. Sal ammoniacum quidem & Tpiritus fahs com-
munis , 6c aqua regia aliquotam auri partem fecum abducunt,
quam tamcn ex illis in excipulum rufccptis quilibet facile recu-
perabit, niii plane in Chemicis plumbeus fuerit. Qu^ cumita
fint, putavi divites efTe admonendos dcquibufdam credulis ima-
ginariifque aut fi*audulentis mendacibufque hominibus, Admonitiu
«^i^^/^/y ,

alterius fortunas inhiantibus

, qui ultro fe ilHs offerunt, libera- fvisTlfnsl'
lidimeque polHcentur eximium &
fingularefuum ftudium 6c cu- ^"o.S' n"i'a.
ram de ChryfopcEia tradenda. Si cos interrogaveris, quidcauf- inhlan"";!-^
fie eft , cur, fi exploratam artis rationem habeant , ipfi per fe t"««>po"et.
tam magnum & arduum opus non efficiant? auferes ab his re-
fponfum , fibi deefle fumptus ad opus neceffarios: li infliteris,
paucos requirij prompte refpondebunt , interea tamen, quum
in hoc opus per novem menfes incumbere debeant, fe habere
necefle edere , 6c rcHqua , qu^e ad vitani agendam necefTaria
funtj cujufqucmodi fumptus fe in hanc artem, curtam enimfi-
bi effe fupeUcftilcm , infumere non pofle: fi urferis, quasnani
habes artis documenta, quibus me convincas hanc tibi perfpe-
6i:am 6c exploratam effe > refponfum dabit eam ad fe divinitiis
delatam, aut e Hbro manu fcripto didicifTe, aut quendam adep'
}um fibi divinx hujus tcientix prsecepta tradidifTe ad fummam, :

ne agam de finguHs, mer^e nugas funt, quas ex hoc imaginario

aurifice audies. Sed tironi hujus artis dabo monitum & prasce-
ptumde aurifice vero a falfo deflinguendo. QuiHbet, qui vulc
pecuniam vel pra^mium fibi pro Chryfopoeia tradenda dari,
non efl verus artis magifler. Nam nemo hominum quifquam
adeo dives efl, ut meritaartifici premiaperfolvere poflit. Nec
iste in hac arte inltituere potefl , qui nondum artis fpecimen
dedit j 6c quamvis dederit aHquod exemplum, ei non fidemad-
hibeas , fi remunerari quam fimilHmo , aut majori , munere
non defiderat folum , fed etiam pofcit , atque adeo te flagitat
fraudes enim 6c faUaciiiE in fa6to experimento fubfuerunt.
§. i8. Supra §. 2. obiter attigi Chryfopceix 6c agyropoeise

antiquitatem. Au6tores non citavi , quia Lindcmis]^ Borellns^

Xi^^z/^mV/iaHiquehosinlucemprotulerunt. Sed non poflum^quin
quasdam commemorem , ex quibus appareat 8c extetincredibi-
Sffi lis
 foo De Alchimia vel Chrysopoeia.
lis veterum 6c recentiorum in fcribendo & agendo confenfia.
Tseftxqua- Heliodorus 5 Tricce ceremoniarum 6c facrorum antiftes , fcri-
tempomm, pfit GriECC dc Chryfopoeia jambos , in quibus per profopo-
^^^^A r
pceiam Mercurius 6c lapis philofophorum fuperlatis verbis nar-
jnajor vitam rant de facultate deque poteftatemirabiH fibi conceHa^complu-
H"' j-ia praeclariffima faciuora efficiendi. Syneflus ad Diofcurum in
librum Democriti fcripfit fchoHa , 6c memorat Democritum
quatuor libellos fcripfiiTe de tinctura auri 8c argenti , deque la-
pidibus 6c purpura, eundem a magno Orthane,philofophoPer-
fa, cujus etiam PHnius Hift. Libr. xxx. Cap. i. 6c 1 1. mentio-
Excerpta nemfacit, primum didicifie
,
quod natura natura gaudeat, 6c
Demo^cTii^o Haturam uatura amplefterctur , 6c naturanaturam vincat. Item,
ciimexpofi- quod nifi attenues fubllantias 6c folvas, 6c in aquam convertas,
lione Syne-
fii, quibus
^ ,. ^^ n r •
-r-i-
operam ludes. Qiix bynelius ita exponit. bolutio corporum
eft , ut iHa folvas , 6c in aquam , ut fluant , 6c nigrefcant ,
t5?k)mm"^^'
ijiimutatio. rigidas 6c attenuentur. Hoc enim aqua , fulphur, 6c mercu-
rius, 6c fulphur a>7rupov , 6c chryfocolla, cun6tifque aHisnomi-
nibus appeUatur. eft comburtio, 6c citrinatio a mor-
Dealbatio
tuis excitari : enim
ipfa fe ipfa comburunt , 6c ipfa fe ipfa vivi-
ficant. Varia e Democriti HbeHo, qux Diofcuro verbis te6tis
videbantur, fcriptahocpa6to intcrpretacur. NaturaHa Demo-
critus appellavit foHdacorpora, nifi enimiUafolvantur, acrur-
fus conjungantur , nunquam res ad finem perducetur. Junge
corpora cum mercurio, 6c redige in tenuem pulverem, 6c fu-
mc aHum mercuriumj omnia enim mercuriustrahitad feipfum.
Mixta jubet cucurbitx immitti, digeripertres velquatuordies^
dehinc 6caquam, qux adfcendit , fervari, 6cputre-
dellillari,
fieri. Aquam
vocari fulplwr , 6c hanc efle converfionem, 6c
hanc corporum folutionem dici ; hac ratione naturam intus la-
tentem in lucem proferri, 6c ift;iufmodi aquam, cumitacorru-
pta fuerit,appeHariacetum, vinum Amineum6cc.,Mercurium
autem dupHcem haberij eum , qui ad aurum falvendum aptus
eft, mercurium de cinnabari, qui ad ai-gentum , mercuriumde
arfenico, dici: ab Hermete autem alterumfavum rubrum, al-
terum favuraalbum,fuifledi6tum, 6c tamen unum efle, quio-
mnes formas ,
prour cera , recipiat , 6c dealbet omnia , 6c o-
iainiu,m aaimas trahat , eademque coquat , 6c rapiat , 6c. iji fe
ipfa
 De Alchimia vel Chrysopoeia. 501
ipfohumorcs habcns , prorfus etiam corruptionem fuftinens,
pcrmuret omnes colores , & permaneat ipfis non pcrmanenti-
bus} immo vero, ipfononfubfiftentetuncetiamcontineaturcor-
porum 6c fub)e6torum re6iionibus. Per quatuor corpora , quo-
rum Synefius mentionem facit , videtur quatuor viliora metalla
fignificare. Mercurium cmnem , faibit , fieri e corporibus,
& mercurium e cinnabari citrinum efle. Quid ? quod mercu-
rius a£lu albus eft , virtute vero fieri citrinum, Democritus,

Nifi permutentur, id, quod expeftatur , fieri non potefl: , Sc

fruftra laborant, qui materias explorant, &
non naturas corpo-
rum magnefia: quaerunt. Synefius vocabula anima; 8c fpiritus
pro fynonymis habet, &:hocpra:ceptum demodo agendi tradit.
Oportet nofie prius rerum fpecies liquefacerc , &: conflationi-
unum colorem convertere, 6c duos mercurios
bus coPifimiles in
in argentum vivum redigere, &ad putrefa6tionem feparare.
§. li). E Synefio flofculos , qui mihi leftifiimi videbantur^

carpfi & delibavi. Pfeudo Athenagora^ habetur asqualis illo-

rum temporum , quibus vitam egit Synefius. Ille fifta fabula,
quam etiam Do6ti{f.Fabricius Bibhoth. Grxc^e Vol. vi 1 1 .Libr.
V. Part. IV. inferuit, lapidis philofophici confeftionem memo-
Hujusfummambreviterexponam. CharidiTheo- Fabuia,
rise prodidit.
genes narratde ApoUine (auro) ad quem Dasmonem quendam vcrbSipf»
velo candido tectum , qui quidem palpari pofii videbatur, ta- docet lapidis.
nietfinunquamunoinlococonfilleret, accelfifie, &
quafi pras- JoJf°^Pl^'"
lligiisquibufdam effecifie , ut Apollo non amphus fub afpe£tu"n»- .

caderct , fed folus il!e Dsemon (argentum vivum) remanfifie

videretur.Vulcanum (ignem) ApolUnemulturum, magnavi
iflum Dcemonem aggrefll.mi fugafle, ita ut plane difcederet,u-
nufque ApoUo cernererurj quod quinquies vel fexics peraftum
effe. Nempe quod Dsemon fugatus de novo ApoUinem adhuc
incolumem adoriretur , 8c, quumVulcanus eum urgebat , fe
rurfus in fugam daret. Verum fexta vice, Vulcano & Da^mo-
ne abfentibus , ApoUinem ipfi Theogeni valde infirmum fuif-
fe vifum j utpote qui , licet eundera , qui ipfi proprius erat,
colorem haberet , fe tamen ab eo Demone fra6tum &
luxatum
elTe conqucErerctur. Sed hunc Da;monem , quafi parum apud
ApoUhiera ira cruciatum profeciflet , rediifle , addu6to feaim
Sff ^ co-
502 De Alchimia vel Chrysopoeia!^
comite quodam flav.i veite induto, (fulphure.) Hos concordi-
ter Apollinem adorfos , eumque in tantas angullias adduxifie,
ut jam nufquam appareret , ac folus poihemus Diemon, focio
fuo fortiorcerneretur. Neque tamen Vulcanum, ut opem A-
pollini ferret, animo concidifle, fedeum, poflquam robuflior
fliftus, utrumque Dtemonem pepuliiTe. QLiibus abaftis Apol-
linem tunc magis, quam
antea vitiatum , comparuifle diifra- :

ftum enim nec

jacuiile
, llare pedibus amplius potuiiTe. Poil
iEfculapium, Apollineminvifentem, eilavationememercibus,
eCyreniacaregioneallatis (efaleammoniaco) pararijuiliiTej in
qua Apollinem prope ignem aliquoties un<51:um , 6c lingulis vi-
cibus exiccatum fuifTe. Poitea autem eundem aliquandiuinBal-
neum frigidum , quod ex Bachi cxcrementis, (f;ece vini , vel
tartaro) conilabat , immerfum fuiiFe 6c tum fe vidifTe , narra-
:

re pergit Thcogenes , Apollinem totuoi comminutum , 6c in

balneo, fimiHter atque in fole nix ailblet , liquatum. Neque
&
tamen eare^fculapium anxio folicito animo fuiiTe, Ced eum,
aqua lavationis reje6ta &feoriim poiita, limilem fubindeaquam
addidiiTe, totidemque lavaiTe ApolUnem, quoties fere illehunc
antea unxerat , imbuerat , 6c iiccaverat. Tum vero .^fcula-
pium, ut Apollinem per calorem rccrearet, iftis aquis , quas a
lavatione collegerat , ignem parvum adhibuifle , a quo omncm
illum humorem, quo ApoIIo fuerat madefa^tus , in vaporesfo-
lutum fuiiTe : Apollo autem exiccatus , exantlatis tot unftioni-
bus & ablutionibus , Theogeni longe debilior fa^tus,
vifus efl
imo deflru^us. Verumfe errore du6tum ingenue fatetur. Nam
iEfcuIapiumadvocafTe aeris vel Luna:filium, (rorem hunc cfTe
putant) quem fe illi obvium dediffe, ac ipfi, quicquid in fe ef-
iicax & pretiofum erat , obtuliiTe. Hoc illum ilatim Apollini
ad bibendum porrexiiTe, quem ex hac potione mirum in modum
recreatum , 6c quaii nova vita donatum fuiile. Tantum abeit,
utApoIIo, poit tot cruciamentorum perpeflionem , aut lan-
guidus, aut idem , qui antehac erat , evaderet,ut potius pulchrior
6c robuftior fii6tus,poflit,fi quosdecrepitosfenesSc regrosadeat,
feque cum iis confociet , eos in longe meliorem , quam in quo
anteaerant, ftatum reltituere.
§. 20. Haud pridem mc invifebat vir dodus, quimihioflen-
debat
s^\^
 De Alchtmia vel Chrvsopoeia. 5rog
dcbat icones feqiientes, de quibiis referebat , non dudum eas in
Suevia, in coenobio rcligioforum, qui inilituta religiofi Bene-
difti tenenr , repertas 5 adfuifTe etiam librum manu fcriptum,
cujus , qu.unvis poflcflbrem enixe rogaret , ut libi eum exfcri-
bcndi copiam daret , non potuit cofors fieri. Quandoquidem
vero hae icones, quas volunt abhinc ampHus ducentis annis ad-
umbratas, mihi videbantur apprime lapidis philofophiciconfe-
6lionem referre , 6c mehori non folum ordine, fed etiam mo-
mento quodam & judicio praeftantiori , quam ullae hucufque a
me viCx , difpofitse : idcirco me Chryfopoeix tironibus vche-
menter gratum fafturum, exiftimavi, quumhas iconesa:ri
efTe
incidi curaverim adeoque ipfis ad has infpiciendas copiam effe-
,

cerim. Nolim tamen , putes B. L., ea, quac deinceps a mc

proferuntur, ex oraculo Apollinis Pythii efle cdita, nihilque
pofreefTeveriusj fedfcias, veHm, meexhis, cumaliorumfcri-
ptis collatisjconjefturammodo fecifTe de rebus deque operatio-
nibus per'has fignificatis. Sedinviam.
§.21. In Figura prima auftor reprasfentat lapidem philofo- j^^^J"/^^.'®
phorum fupra lunam fedentem. Per pelicanum , qucm perhi- lofophomm
bent puUos fuos mortuos , fanguine e pedore fauciato afperfos,
^"^eS-af^'^"
ad vitam revocare , fignificatur potentia lapidis vilioria metalla
ad mcHorem conditionem reducendi. Lco aurum , quod bis
perlupum, antimonium, purificandum,8c draco, mcrcurium
philofophorum indicat.
In fecunda au6tor hortaturartificcm, antequammagnumhoc
opus moHatur, ut ad opem Dei confugiat > hunc enim homini
ea , qu3e obfcuros 6c difHciles expUcatus habent , patefaccrc
6c illuilrare.
In tertia exhibetur Chaos , de qUo veteres fapientix profef-
fores, &^urifices mirum, quantum commenti funt.
In quarta oflenduntur infignia lapidis , in quibus Leo aumm
6c volucris eadem ,
qua; in figura fcptima, mercurium philofo-
phorum, defignant.
Inquinta demonflrantur quaterna pcripateticorum elementa,
ex quibus vctercs crcdiderunt fingula corpora efle concreta.
Figura fexta exhibet duas rupricapras , per quas mihi videtur
audor fignificafre binos fpiritus, ex quibus adef>ti ftatuunt mcr-
cu^
504 De Alchimia vel ChrisopoeiaI
curiuin pbilofophorum eiTe conflatum. vide fupra §. 14. Eun-
dem expreirit Lamfprinck fig. i .per duos pilces in mari natantcs,

cum hac fubfcripta fabulie expUcationc. Mare ejlcorpus^ duo pi-

fces funt fpiritus Cj? anima. Ex rupicaprisaltera fuperiorem , al-
tcra inferiorem , locum occupat ,
quo auftor declaratex duo-
bus fpiritibus, qui ad mercurii conftitutionem faciunt, altcrum
alteroleviorem, vel magis volatilem, efle.
In feptima oftenditur volucris ,
qua idem fophorum mercu-
rius indicatur. Per fenos planetas fignificantur fex metalla,
quibus cum fertur is aliquam neceflitudinem aut cognationcm
habere. Per charaderem fulphuris indicatur ipfi etiam aliquid
fulphurei, quod incornbufl:ibile dicitur , efle admixtum. Per
arcam vero claufam , viam ad talem mercurium invenienduii*
efle abditam &
occultam, &
magna induflria 6c indagatione o-
puseflead materiam, ex quadidus mercurius educitur, inve-
niendam &
tradandam.
In cftava figura per primum circulum ten"a, per fecundum
aqua, per tertium aer, per radios extantes ignis, fignificaturj
& hsec , multi flatuerunt , efle corporum elementa , vel pri-
mam metallorum materiam j quae metalla autem per feptem ftel-
las inerrantes exprimuntur : veteres enim hydrargyrum inter
metalla retulerunt.
Ex didis elementis varie inter fe mixtis 6c concretis oriuntur
fulphur 5c argentum vivum, quse habenturproprincipiismetal-
Jorum proximis j illud cognatione cum Sole , hoc cum Luna,
ronjundlum efl^e: illud quidam marem, hoc vero foeminam ap-
pellarunt. Ei haec funt , quce audor in figura nona demon-
llrat.
In decima figura per cantharum , ex quo liquor quidam e-
manat fuper Lunam, quique tandemper folem interramdefluir,
mihi videtur au6tor oflendifle mercurium philofophorum taftu
Lunae 6c Solis indipifci virtutem fcecundandi terram, fi in ip-
fam depluerit aut materiam, ex qua fulphur& mercuriusphi-
:

lofophorum efl: extrahendus, oportere priusafordibus, ipfiad-

mixtis, purgari.
Undecima figuramonflrat 6c fulphur 6c argentum vivumphi-
lofophorum per ignem c materia, quibus infunt, expellenda.
Duo-
^^
1
w*-
 De Alchimia vel Chrysopoeia. ^Of
Dnodecima , Mercurium philofophorum per fuhlmationem
efle purificandum.
Decima tertia , Mercurium philofophorum denuo cum ful-
phure fuo eHe conjungendum , ut uniufmoJi liquor emergat.
Nam, ut fupra §. 1 5. declaravi, Mercurius philofophorum fibi
adjun^tum habet fulphur, quod deflagrare nequit: vel, ut §.
14. indicavi, idem e duobus fpiritibus efl: conflatus.
Decimaquarta docetaurum, leonem, perfl:ibium, Chemi-
corumlupum, purgandum efle. Nam aurum cum antimonio
fufum in regulum convertitur, qui ob gravitatem a^ ima vafis
fubfidet, metallis interca vilioribus, quae auro antea erant im-
mixta, fcoriis inh^rentibus , ut autem Leo denuo in liberta-
tem vindicetur, i. e. ab ipfi admixto flibio feparctur, necefle
eft regulum igni intenfo imponi, fic deftru£to antimonio aurum
rurfus fui juris fit. Eandem operationem BafiUus Val. Clav. i.
& Majerus Scrut. Chymic. cmblem. xxiv. indicarunt. Et ego
cam fupra Libr. 1 1 1 Sedt. i cap. 1 1 art. i exhibui.
. . . .

Decima quinta docet aurum efle folvendum 6c in Crocum

qucm BaftUus Val. fulphur philofophorum vocat, redigendum:
cundem enim loco mafculi efl!e, quod vero vice foeminse fit,
efl^eipfum philofophorum mcrcurium.
De materia, ex qua lapis philofophorum conficitur, dcque
ejus prseparatione ad expetitum opus hsec haftenus jam audlor
:

Figura decima fexta profert fornacem &

vitrum , in quibus
confedio lapidis inftituenda. Equidem auctor repr^fentat duo
vitra commifluris pyxidatis , ita ut fuperius intret verum
:

quonium tunc, fi ignem non rite moderatus fueris, vitra, ubi

fuperius incaluerit, &
commiflurse luto bene obdu<5t£e , facile
diflVingunt: ea propter mallem loco illorum cucurbitam cum
alembico inftru6tam fubftituere, eidemque excipulum aptare:
hoc pa6to enim preccavebis infortunium, i. e. vitrorum fra6tu-
ram, de qua plerique poft tot fruftra a fe exantlatos labores de-
plorant ^ conqueruntur.
Supra §. 16. monftravi dupHcem aurifices habere agendi viam,
quarum alteram humidam, alteram ficcam vocari. Au6tor no-
fter inftitit humidse, ut colligitur e tot imaginibus, eam ipfam
exprimentibus.
Ttt In
 fo6 De Alchimia vel Chrysopoeia.
In decima feptima pi6ta imagine viderur au£tor referre mate-
riam lapidis, fulphur puta 6c mercurium philofophorum, vitro
inclufam, cui deinceps conveniens ignis fubdari oportet.
Sed potius in tabula decima o6tava au£tor compofitjonem la-
pidis per fimulacra folis, lunae 8cc. {ignificat. Solem vel au-
rum efi^e marem contendunt aurifices, Sc lunam foeminam,
Luna.quid Verum tautum abeft, ut per lunam vel fceminam adepti argen-
Ide^rlTuT' tum , prout mos apud Chemicos vulgares obtinet , indicent,
fignificct.
ut potius ipfum philofophorum mercurium , ex azoth &
latone
conflatum, oftendere enitantur. Nam is folus eft habilis ad

perfe£te fe cum auro conjungendum. Per avem au6tor in-

dicat partem mercurii fubtiliorem , i. e. fpiritum , qui eft au-
£tor 6c a6tor totius operis: ergo debet magna cum induftria cu-
ilodiri , ne per vitrorum commifliiras erumpat. In collo vi-
tri confpicimus effigiem viri ftantis , Deum prantis, ut nego-
tium, quod gefl;urus efl:, ex fententia fuccedat.
Licet mihi veterum ac recentiorum aurificum fcripta inter
fe comparanti expofltio figurae xviii. vero fimilis videatur j
hseret tamen mihi aqua in explicando chara6tere folis &
lunse^
qui in hac & tribusfequentibus figuris oftenditur. Afleverare
cnim non audeo, numne ad lapidis compofitionem etiam ar-
gento opus fit: ita ut tria fint aurum utpote 6c argentum , &
mercurius philofophorum, quae ad lapidis compofitionem fa-
ciant. Scrupulus mihi inje<5tus efl: ab nuOiore Rojatii pbilofopbo'
rkm^ qui varios rhytmos germanicos habet, ex quibus id vide-
tur colligi pofle. v, g. ita fol pi6tus lunam alloquitur. O Lund
i-ergun mibr dein ehgemabl zu werden , cui refpondet Luna : O Sol
ich foll dibr hilligzu gebobrfamb Jiabn: intermedia eft avis cum
hac 'm\cx\^x\ont^fpiritus ejl^qui vi^vificat. In alia figura, in qua
pingitur Sol cum Luna concubans, habentur hujufmodi rhytmi.
O Luna diirch mein umbgeben undt fuffc mynne^
IVirjlu fcbon ^ Jiarck^ und geivaltig als ich hyn.
refpondet Luna
O Soly du hiji iiber alie liecbt zu erkennen ,
So bedarfjiu docb mein als der han der hennen.
Quae ita Latine reddo o luna per meos complexus &
dulces
araores , fies adeo pulchra , robufta , 6c potens , quam ego.
Re-
Ss^
 De Alchimia vel Chrysopoeia" yoy
Refponfum Lunas. O Sol quamvis prze omnibus facile co-
,

gnofceris, indiges tamen mei, ut gallus gallinx. Sub alia fi-

gura hominem bicipitem referente, hcec leguntur
Hye Ugen Kbnig und Konigin dot
Die Sele fcheydt ftcb mitt grojfer not
\. e. Hic jacent rex & regina mortui: anima ab illis magna vi
difcedit. Sub eadenv-figura cum pufione in nube hasc habes
Hye teylen fich die 'vier element^
jIus demleyb fcheydt ftch die Sele behendt.
i.e. Hic feccrnuntur quatuor elementa: e.corpore excedit ani-
ma celeriter. Cum conveniunt figiira xix. xx.&xxi.
his di^tis
Per avem ad fuperiora volantem Mercurii philofophorum delHl-
latio fignificatur, quse ab initio operis mitifiimo calore infiitui
debet : per avem ad inferiora tendentem indicatur mercurius
philofophorum per viccs corpori refiduo affundendus. An fi-
raulacro Lunx , ut ad propofitum redeam , argentmTi , an par-
tem mercurii philofophorum magis fi:abilem, auftor indicare
adnitatur , mei non efl; quasftionem hanc decidere. Scrupulum
qui nos ftimulatacpungit, is facile nobis ex animo evellet, cui
copia mercurii philofophorum efl; fadia. Siquidem is poteft bi-
fariam opus aggredi, 6c in vafe uno tradtare aurum folum cum
mercurio philofophorum: in altero autem aurum 6c argentum
Utrumque cum di(5to mercurio.
Non modo figurae xix. xx. &
xxi. verum etiam xxiv. 8c
XXV. putrefadionem matcriie indicant. Nam hsec, nifi prius
computruerit & nigricarit , nunquam fiet apta ad tin^turam.
Per putrefadionem enim volunt aurifices femen vel tindiuram Neceffitas

auri fui juris fieri, cujus beneficio deinceps reliqua metalla & fa^pVdephui-
hydrareyrum in aurum converti. Operationem hanc vocant fophorum

conjunctionem, coitum, conceptum, caput corvi occ.

Figurce xx 1 1 .6c xx 1 1 1 monftrant nigrorem materise auferri o-
.

portere per azoth.i. e. aquam permanentem , quam in excipulo fu-

fcepifii. Hsecdebct per viccsmaterice nigra;affundi,ac indidem
de novo pelli intervcniente igne paulo intenfiore, quam a prin-
cipio erat. Idem videtur oirendere ^u€tov Rofarii , in figura , in
qua fingitur multus ros in corpus biceps deplucre, cum hifce
rhytmis fubfcriptis
Ttt z JHye
faS De Alchimia vel Chrtsopoeia.
Hye felt der Tauiv 'von Himmel herab ,
Uud ivafcht den fchivartzen leyb imgrab ah.
i. e. Hic ros e coelo decidit, & abluit nigrum corpus in fepul-

chro. Eadem ratio eft tigurx, in qua infans e nube in corpus

biceps defcenfurus exprimitur , cum his rhytmis.
Hye fchwingt fich diefele hernidder^
Und erqiiickt den gereinigten leychnam wider.
i. e. Hic anima demittitur, 8c corpus purgatum recreat. Quod
autem in fig. xxi v. & xxv.
heptangularis pi6ta eft, au6tor
ftella

per hanc fignificare intendit, materiam jam modo efle reclu-

fam , &
femina feptem metallorum (Hydrargyrum enim vete-
res in metallis annumerabant) in ca latere.
Figura xxvi oflendit materiae nigrse, a qua, utFigura xxv.
.

docet, ^zo^/^expulfum, rurfus aquam permanentem per viees

efle affundendam^ utiftelupus, quem alii corvum 6cc. appel-
lant, per moderatam co£tionem dealbetur. Albefcet autem,
fi , aba6ta denuo aqua permanente , materias fuperftiti ignis in-

tenfior adhibeaturj ita enim ifte lupus, bufo, corvus &:c. evo-
met , quicquid volatile in ipfo eft. Et hoc elt, quod au£tor
Figura xxvi i docet. Quantum vero ad iftum rivum , qui ab
.

ore di6tae ferae deducitur, attinet, au£tor per hunc mihi vide-
tur indicare quatuor Peripateticorum elementa, ex quibus tunc
temporis philofophi opinabantur fingula corpora concrevifl^e.
In hac figura igitur flammas ignem, undse aquam, du6tus al-
bicansaerem, 6c nigricans terram, fignificant.
Figura xxvi 1 1 demonltrat Azoth rurfus materiac fuperfun-
.

dendum: 6c elementa tunc eundem ordinem fervare, quem ia

figura XXVI I. Sed , poftquam aqua permancns iterum per
ignem intenfioremaba6ta,(videfiguramxxix.) Sch^ec deinceps
materix de novo fuperfufa, aHum elementa fitum, quam ante-^
hac, habere, Nempc ignem , primumj aquam, fecundumj
terram, tertium} 6cacrem5 quartum, locum occupare. Vide
Figuram xxx.
Figura trigefima prima monftrat iterum aquara a materia de-
ftillandam, &
tum maxime, quod terreflre eft, inmcditullio
vitri h^erere: in fundo autem aereum fubfidere.
Figura xxxi i candem imbibitionem , i. e. azothi ad latonem
,

affu-
^^ /
 De AlCHIMIA VEL ChRYSOPOEIA. fOC)
afFufionem indicat, qua perafla, elementa hunc pofitum habe-
re primum utpote locum efle aeri fecundum terriE , tertium
:

igni , & quartum aquas.

Quod deinde fpiritus itemm propulfus fuerir,quod igneum
fi

efl:, ad fuperiora tendere, in medio aqueum, &

in inferiore vi-
tri aereum fubfiftere, & hoc figura xxxi 1 1 declaratur.
parte .

Per oftavam imhibitionem^ quam Figura xxxiv. oftendit^ele-

menta hunc fitum habere; primo aerem fecundo in loco aquam,
tertio terram , & quarto ignem , efle.
Per feptimam azothi deftillationem vtXfuhlimatio^em lapidem
indipifci naturam igneam , ut Figura xxxv. exhibet.
Poftquam nona vice liquor permanens refidux in vitro mate-
ri£e afFufus fuerit, elementorum pofitionem hujufmodi efte in :

fundo fubfidet igneum , quod aereum , hoc terreftre , 8c hoc

tandem aqueum , fequitur. Nempe per figuramxxxvi, mihi
videtur au6tor innuere lapidem jam indipifci qualitatem igneam,
vel, quod naturam ignis habet, incipere rerum potiri.
In figura xxxvii, quje o6tavam liquoris permanentis deftil-
lationem tradit , au6tor indicatApoUinem cum Luna, qui tam
diu dehtuerunt , revivifcere vel lapidem mox habiturum facul-
:

tatem viliora4n nobiliora metalla tranfmutandi.

Figurac xxxvi 1 1 . &
xxxix. decimam imbihitionem docent 8c
XL. nonam aquse pcrmanentis deftillationem, in qua id, quod
aqueumeft, fuperiora petere , &
hoc infequi aereum.
Figura XLi. oftenditur undecima imhibitio^ in qua lapidem
infundo,hinc aerem, binc ignem, hinc aquara fupremum lo-
cum , occupare.

In Figura xli i quae decfmam aquas divinse, ut eam adepti

.

vocant, deftillationem 5 &

lapidis ex p^rte fublimationem, indicat,
aliaelementorum oftenditur pofitura; imo quafi unumquodque
elementum bipartitum efi^et, & pars inferiorem, & pars fupe-
r-iorem, locum occuparet. In fundo aer eft, quem fequitur
terra, hancignis, hunc aquscHemicyclusfuhlimatio^em partis
volatilioris lapidis monftrat, in qua fimul &
pars aquae ignis &
ad fuperiora vafis abvehi.
Figura xli i i duodecimam imbihitionem proponit ,
. dupli- &
cem elementorum ordinem cxiubet, Scilicet in fundo acrem
Ttt 5 cfte^.
5to De Alchimia vel Chrysopoeia]
cde , cui fupercubare terram , huic ignem , aquam Pofl: & :

iterum fequi aereum ,terrellre , aqueum 6c igneum ,

quod in la-
pide qft.
Figura xliv. docet undecim^m fublmationem , in qua auflor
ftatuit lapidem nancifci igneam naturam , quam nunc in fundo
fubfidere, &
hanc infequi aerem 6c terram: aquam vero innu"
bes efle immutatam.
FiguraxLv. decimamtertiam mbibitionemhpidisdemonHYAt,
inqua rurfus fingit au6lor ignem in imo vafis refidere , cui ae-
rem, Sc terram, 6c aquam incubare.
Figura xlvi oftendit duodecimam 8c ultimam lapidis fubli-
.

mationem , cui per triduum aurifices Volunt efle inhaerendum,

6c au6lor hoc docet per figuras xlvi xlvi i & xlvi i i
. Ali-
. .

tem, quse figuraxLvi. oftenditur, Pelicanum vocant , dc qua

nonnulli narrant, quod fi ejus pulli aferpente occifi , eumro-
ftro pedus fuum fauciare , 6c fanguine indidem manante pullos
afpergere inde hos revivifcere. Eandem rationem lapidis phi-
,

lofophorum efl^e perhibent Chyyfopcei , quem , quoniam eft res

penetrantifiima , &
coloreauriabundat, viliorametalla, quaere-
fpeduauri mortua dicuntur, animare. i. e. immutare in aurum.
Figura xlv 1 1 docet Jixationem lapidis , quam intenfifiimo ig-
.

ne efle perficiendam. Simulacro volucris, quse in mediisflam-

mis picta eft , exprimitur phoenix , quam ferunt emori, ac re-
nafci ex fe ipfa. De qua vide Plin. Hift. Nat. Libr. x. Cap, 1 1
&Libr. XIII. Cap. iv. &
Tacit. annal. Libr. vi.&Tertullian.
de Refurr. Cap. ix. x. &
Non difllimili modo lapidem philo-
fophorum per putrefa6tionem , cuiusfupra in figur. xix. &feq.
quafi emori per ignem vero refufcitari , 6c quafi retivifcere,
:

6c multo vegetiorem fieri, cjuam is antehac erat.

Figura xli ix. indicat elementa quaterna ad unitatem efl^e in
lapide redafta, ignem vero folum jam dominari & rerum poti-
ri :imo lapidem inftar ignis viliora metallapenetrare,fubmove-
reque, ac dcftruere ,
quicquid naturse nobilioris metalli adver-
farium eft.
FiguraxLix. oftendit opus confummatum efle,6c vitrum,uc
lapis
,
qui jam ad primum perfedionis gradum pervenit, ex co
eximi poflit , frangi oponere.
Ve-
 De Alchimia vel Chrysopoeia. 511
Venim cnimvcro , quoniam aurifices dicunt lapidem eatenus
ckboratum habere quidem vim viliora metalla in aurum tranf-
mutandi i volunt tamcn cjus vim intendi poflc in tantum, ut,
fi cxa6to priori laborc pars una lapidis poflit v. g. mille vilioris
mctalli partcs convertcrc , ca dcindc pera^la fccunda opei;ationc
deccm millia valeat immutare; operationemvocantaugmentum
vel multiplicationem ratione qualitatis vel virtutis ratione quan- :

titatis vcro multiplicatio dicitur , fi lapis confcctus per addi- ^"/f'P'»-

•• t -1 r 1 1 A-\ j catiolapidis
tioncm mercuni philolophorum pondere augetur. Quomodo- quomodo
cunque autem hujus multiplicationis difl:in<5tio fit , mihi tamen inft^uamj,
Chryfopoeorum fcripta pervolventi videtur angufla in utravis
augmcnti fpccie diffcrentia cfle. Au£tor cnim Clangor. Buccin.
augmcntum in qualitate inflitui oportere , fcribit , cum parte

una tinfturae prseparatEe & tribus partibus mcrcurii noflri in :

quantitate vcro cum tribus tindurx & unamercuriiphilofopho-

rumportionc: hasc vafi indita cfTecxficcanda, 8c iterum imbi-
benda, 6c, quo fcepiusoperatiorcpetitafucrit, co majorcmtin-
ftur^ vim artificem nancifcij ipfi lapidi autem hocpaftomajo-
rem cfficaciam conciliari. Et auftor inccrtus vol. ^.Theatr.
Chem. Cap. xl. Et fcias ^ fcribit, guod qiMntumcunque plus
fohitur lapis cum fua anima y vel fpiritu non fixo , 13 congela"
to , tanto magis multiplicatur non folum in quantitate , fed etiam
in virtute tintlura i^ fubtilitate , ^ majus pou'
in projedlione
dus confequenter transformahit. Nec Hollan-
diffentit Ifaacus
dus. Op. min. Libr. i. Cap. cxxiv. qui h^ec de multipHca-
tione habet. Ac quo fapius furfum fublimas^ eo facilius igni pu-
fiUo afcendit , ac eo materia fpiritualior fit ac quo fpiritualius ac
:

fubtilius efficiSy eo proje^io ejus poft major eft futura. Nam infu-
blimatione ac poft in deftillatione^ fape furfum fublimando ^ ac poft
fepe deftillando , eo ipfi ?nuItip!icationem addis. In quaque enimfu-
blimatiene centum in proje^ione lucrifacis. Et , pofl quasdam
VTrip^chiTicog di6t:a, itapergit. In lapidenulla eft multiplicatioalia^
quam ut frequenter fublimando fubtilem efficias , ac poft fape deftil-
les : ad lapidem fubtikm efficiendum frequenter furfum fublimando^
ac poft fape deftillando NuIIa multiplicatio aJia reperitur ^ quam
.

&o paElo multiplicare ^ fubtile efficere. Hanc multiplicatio-

nemlapidis aurifici audor noder oilenditFigura quinquagefima
512 De Alchimia vel Chrysopof/ia]
6c fequentibus. Per ferpentem vel draconem indicat mercurium
philofophorum , cujus tantum de novo lapidi affundi oportet,
quantum eum in Hquorem redigendum: quo fa6to ^^//-
fatis ad
non fixi in lapidem imbibitio femel atque iterum
latio 8c fpiritus
ac faepe, utjamjam fcripfi, iterandae, donec anguis vel draco
caudam fuam devoraverit. i. e. quoad magna ex parte perfefte
fe cum lapide conjunxerit. Hoc docere etiam videtur Alajerus
Scrut. Chim. Emblem. xiv. 8c l. item Rofarium his rythmis,
Hye wirdfol aber itrfchhjfen
Undmit mercurio philofophorum ub^rgojfen.
Hoc eft. Hic fol rurfus occluditur&; mercuriophilofophorum
perfunditur. Et in eodem Rofario. Draco non moritur abfque
fratre (^ forore fua ^ i^nonper unum tantum ^ fed per ambos fimuh
Au£tor nofter videtur in Fig. l.li.lii.l.iii.&liv. imbi*
hitionem & foiutionem lapidis monftrare 5 in lv. autem ejus de^
fiillationem vt\ fublimationem'. infigura Lvi. imbibitionem : in
Lvii. ftabilem vel fixum periteratam deftillationeRi lapidem
fieri in fig. lvi 1 1 azoth^ vel fpiritum non fixum rurfus lapi-<
; .

di fuperfundendum in fig. lix majorem ignem lapidi efle ad-

:

hibendumj ita enim vim ejus augeri. Idem docct Lambfprinck

fig. X. in qua proponitur vir , qui Salamandram igne cremat.
Infcriptio figur^e ita fe habet. Salamandra vivit in igne , ignif-»
fue hanc mutavit in optimum colorem.
Idemindicat Fig. LX.attFig. Lxi.monftrat animamvelfpiri-
tum rurfus per magnum ignem efl^e expellendum. Cum hac
convenit Figura xiv. Lambfprinck^ in qua exprimitur Rex in
le6to fudans cum hac infcriptione. Hic vehementer fudat pa-
.ier^ oleum £<? re^a tin^ura philofophorum ex eopromanat.
Figur^e lxi i lxi 1 1 li v. lxv.
. . &
lxvi oftendunt lapidem
.

multum ac diu igne urendum. Figura lxvi i indicatfpiritum

.

velaquam permanentem denuo corporiaffundendamefl^e. Nam

quo frepius hcec a corpore deftillata fuerit, eo uberiorem lapis
philofophorum tinfturam 8c majorem metalla penetrandi virtu-
tem, confequitur.
Figurx Lxvi I. & feq. ad lxx. docent lapidi ignem fatis ma-
gnimi per aliquot dies efl'e adhibendum , hinc illum ad fumma,
6c pcrfefta pervenire.
Figu-
Vi>>
u'-^
SA
Hs^'
J^J.
«•
 De Alchimia vel Chrysopoeia^ yt$
Figura lxxv. abfolutionem perfeftionemque operis oftendic; '

quam Rofarium etiam hifce rythmis indicat.

Nach meinem viel und menches leiden und marter grofz
Ben ich crflanden^ clarificiert ^ und aller mackel blofz.
i. e. Poft tot tormenta &c cruciamenta , qua: perpeflus fum &
pertuli 5 tandem purus & integer refurrexi. Item Lamfprinck. ^

Hic pater (^ filius in unum funt copulati , ut fimul in aternum

maneant-.
Si forte eveniret , ut lapis difficulter igne liquaretur, atque
adeo minus aptus ad metalla fufa peneti-andum , jubenttumauri-
iices ei de novo aquam permanentem affundi,Schancab illorui*-
fus deftillari , doncc facile inftar ceras igniUquefcat. Operatio-
nem vocant incerationem. Si idem non fatis fixus fuerit, quod T«firatit^

deprehendimus , fi paululum ejus fupra laminam ferream can- ^ucnJi^"

dentem pofitum de fe fumum fpargat , eidem rurfus di6ba aqua
affundi , oportet , & ab eo deilillari, 6c in fine intenfior ignis
fubdari. Nam fpiritus & anima cum corpore perfede non
coeunt, nifi conveniens calor intcrcedat.
Figura lxxvi videtur etiam complementum operis indicarc.
.

Non adco difiimiHs huic eft icon, qux habetur in Rofario cum
fuprafcripto carmine
Hye is geboren der Keyfer aJler ehren^
Kein hoher mag uber in geboren werden ,
Mit Kunft oder durch die natur^
Von keyner lcbendigen creatur. (^c.
Quod ex Gcrmanlco fermone in Latinum verto. Hic natus
«ft imperator maxime honorabilis , nemo eo magis excellens
& pr^eftantior ab uUo animali aut per artem aut per naturamna-
fci poteft. &c.
Cseterum quamvis nonnemo opus ad talcm perfecl:ionis ter-
minum adduxerit, istamen, niCi proje^ioncm csWiievit, metal-
la per lapidem tranfmutare non poteft. Vtv proje^ionem-xattm p/ojeahi
aurifices fignificant lapidis cum auro vel hydrargyro ope ignis ^uml^flJm,
mixtionem: cujufmodi mixturam, perhibent, tumdemumap-
tam efte ad metallorum viHorum corpora penetrandum. Bafi'
iius Valent. clavi xi i vult capiendam efle partem unam lapidis
.

^ auri obryzi partes tres, quas per trcs dies & no6tes in igne
Vvv U'
 ^i^ De Alchimia vel Chrysopoeia.
liquandas, quo peraclo utraque in mcram medicm^m fukilijji-'
^
ma fpiritualis pemtrantis pfdprietatis converfa efle. Sine fer-
mento auri enim lapidem agere non pofTe , aut vimtingcndi
ejjercercj quippe eum nimis lubtilem ac penctrabilem efle: fiti
vero is cum fui {imile i. e. auro > fcrmentctur vel conjungatur^
eum tunc nancifci potentiam in metallorum &: hydrargyri cor-
pus ingrediendi. DiAam mixturam Bafilius vocat fermentum,
Hujus jubetcapi p. j. quam cerce involutam , ne ab igne di-
fpergatur, mille portionibus metalli in igne fufi efle immitten-
dam, Hcque totura metallum in bonum &
fixum aurum tranf-
mutari Traftatulus Anjicenn^ 6c Clangor Buccinae volunt hy-
:

drargyri in crucibulo calefafti portionibus centum injiciendam

effe lapidis philofophici in virtute multiplicati portionem u-
nam: ficque hydrargyruraprompte congelari, conveitiqueto-
tum in fixam medicinam, ad faciemiam projeStionemfuper alium
mercurium.
§. 22. Sed hsec ha^tenus de confeftione kpidis per viamhu-
midam: redeo ad ad rationcs ucpote raetalla alia cum aHis
alia,
mifcendi. Hsec inter primum locum fibi vendicat eleftrum^
cujus tefle Servio in Libr. vi 1 1 ^Encidos, £c Ifidor.Orig. Libr.
.

XVI Cap. XXI 1

. funt triagenera, unum ex arboribus , quod
.

fuccinum , gleffum , carabc &c. dicitur , de quo fupra Libr.

III. Seft. III. Cap. IV. fatis fuperque fcripii aliud, quod na- :

turaliter invenitur, &

in pretio habetur tertium , quod fit dc
:

tribuspartibus auri, 6c una argenti , quaspartes etiam fi natu-

ram refolves, invenies. Plinius autem HilL Nat.Libr.xxxi i.
Eiearum Cap. IV. fcribit, ubicunque auro quinta argenti portio ineflj
^^'^ ele6i:rum vocari. Jampridcm
elc6lri ufus innotuit, mihivi- &
dentur vetcres eo ad tabulationem. Homerus OdyfT. iv.
ufi
narrat Telemachum , de pulchritudine Regia: Menelai admi-
rantem, Nelloris filium ita affatum efle.
Confidera , Neftoride meo gratijfime animo
Mrifque fplendorem y 6? domum refonantem
Auroque eleSlroque ^
argento atqiie ebore.
Plinius loc. cit. memorias prodidit Hdlenam in Templo Miner-
vse , quod erat Lindos , facrafTe calicem ex ele6tro , mamrax

luse mcnfuKV. Ele^ri natura eft^ pergit', adlucernanm lumina

 De A4.CHIMIA VEL Chrysopoeia. flf
darlus argento fpkndere. ^odefi nativum, (^ venena dcpr^hen'
dxt. Namcfue difcurrunt in calicihus arquus ccelefiibus Jimiles ^ cum
igneo firidore j i^ gemina ratione pr<edicunt. Servius loc. cit. eos
errare, fcribit, qui dicunt melius efle naturale. Eleftri autem
natumm probari vcneno, quo recepto Ihidorcm emittcre,& ^
varios in diflimilitudinem rcddere colores. Paracelfus, utaflb-
let quiddam infolens nonnunquam atque ineptum in medium
proferre, vocabulo elcdri cooptavit cupmm deaJbatum; item
aurichalcum vid. Traft. dc Arfenic. Cap. ix. Verum Archi-
dox. Magic. Lib. vi fcribit , ^odfi omniafeptem metalla com"
.

moda ferie ^ jufio tempore compones , (5? veluti inmajfam unam

colliques , tale ntique mctallum hahehis , in quo virtutes omnes mc'
taUorum feptem confcrta , ^ reconditte latent. Hoc ipfum vo-
cat eledrum, & tradit in fine Libri viam,
quo ordine, & quo
cceli & ftellarum fitu, di(3:a metalla mvicem mifcenda 8c funden-
da fint. Incredibile ell, quantam huic elc6lro vim tribuit , 8c
cognationem natunx, 6c quafi concentum,confenfufque,quam
Gr^eci tryftW^-gicti' vocant, quamqueaflerit elecVrocumcorpo-
re hominis intcrcedere. Sed gerra; Germanas funt, & ineptise
peneaniles, quas protulit, quibus tasdet diutius immorari.
§. 15. Proximead eleftrum accedit£escorinthium, quodca-
fusmifcuit, Corintho, cum caperetur, incenfa. Ejustriagc- AsCoun-;
nera candidum, argento nitore quamproxime accedens , in
:
*'^^"'"'

quo illa mixtura praevaluit: alterum in quo auri fulvanatura:

tertium in quo xqualis omnium temperies fuit. Prarterha^c eft,
verba Plinii funt Libr. ^4. C. 2.. cujus ratio non potefi reddi^
quamquam hominis manu fa6la dederit fortuna temperamentum fi-
mulachro fgnifque , illud fuo colore pretiofum adjocinoris imaginem
vergens , quod ideo hepatizon appeUant , procul a Corinthio longe :

tamcn ante Mgineticum atqus^ DeUacum^ qua diu obtinuere princi-

patum. Plutarchus Libro de Oraculo Pythia hisfereafl^entitur,
ac putat orrum id genus seris fumpfifle, incenfadomo, capta
a Romanis Corintho, in qua domo modicum auri atqueargen-
ti, verum multum xris alfervatum eflet , quns diverfa metalla
hinc vi ignis fufa coaluifle. Idem au61:or fubjungit aliam ratio-
nem, ac credit di6tum £es potius de induitria&: arte, quamca-
fu conflatum quin 8c ab artifice quodam , aurum cum xre fu-
:

Vvv 2 fo
 5*16 De Alchimia vel Chrysopoeia.
fo mifcente , inventum. Quod faftum mihi vero magis fimi'-

levidetur fiquidcm incredibile

: &
limile porenti eil , quonam
modo tanta ^ris vis , uno urbis incendo , conflari potuerit,
quoniam in fingulis sedibusnoneademmctaliorumcopiaexdem-
quc fpecies erant.
varis aris §. i^- Prsetcr ha£C fuerunt veteribus in ufu variae seris tem-
iempcratio- perationcs : uc Coronarium 6c Regiilare : illud tenuatur in lami-
nas tauroromque felle tinftum , fpeciem auri in coronis hiftrio-
,,

nura prsebebat idemque, tefte Plinio. C. vi 1 1 L. 34. in un-

•, .

cias additis auri fcrupulis fenis prsetenui pyropi brafteaignefcit.

jEs Regulare vocabant veteres, quod malleo obfequitur, idem
ab aliis du^ile appellatum. CaJdarium as eft, quod funditur tan-
tum &
malleis fragile. Cap. ix. L. 34. mentionem facit tem'
peraturce flatuaric? v^itahularis^ quas fit hoc modo. Maflaa^ris
proflatur primis.,. mox in proflatum additur tertia portio ^ris
colle6banei, hoc eft, ex ufu coempti:, milcentur & plumbi ar-
gentarii pondo duodena ac felibra, centenis ^ris proflati. For^
malis temperatura appellatur, quando seri decima portio plum-
bi nigri, & vigefima argentarii,additur, maximequeitaiesco-
lorem bibit, quem Romani Grsecanicum vocabant. Ollariam
vocant ternis aut quaternis libris plumbi argentarii in centenas
^risadditis. Sic £c capit. ix. L. :55.idem -^wQ^ox Argenti Mgy*
ptii mentioncm facit. Id autem fit hoc modo. Mifcentur ar-
gento tertia pars cupri tenuifilmi , i. e. optimi, &: fuiphurisvi-
vi, quantum argenti, conflantur ita in fi6tilicircumlitoargilla.
Modus coqucndi doncc opercula aperiant.
fe ipfa Nigrefcit 6c
ovi indurati luteo, ut tamen aceto 5c creta deteratur. Confi-
ciebant ex hoc veteres ftatuas triumphales. Nec recentiores
^eglexerunt vias :es plurifariam tempcrandi alia enim tem- ;

peratura eft , qux utilis eft ad bombardas alia ad campanas, :

alia ad fupellectilem S(c.de quibus vide {is.Agricolam R.cimC'

talliciE longe periciftimum.
$. zf. Ad monetam cudendam vario femperhomines ufifunt

Piomone- metallo, quinctiam variametallica mixtura. A^pud prilcosRoma-

"°^ ^'^ ^^'^ ^^'^^ ^^ rudc. Scrvius. 'T. Rex^ qui regno Romano
'tliia^eiilpe-
wntvir. anno urbis conditce clxxvi fecundum Liviurn . ; vel fecundum
Dionyfium Hdicarnajjmm anno quarto quinquagefimje olym.^
pia-
 De Alchimia vel Chrysopoeia. fl/
pindis, prarerat, primus ses fignavit. Signatum eft notapecu-
dum , ut PUnius. L. xxi 1 1& C. 3
. L. xxxi 1 1 C. 3. tradit^
. .

unde ^ pccunia appellata. Prout autem pecunia: alia atque alia

pecorum fimulacra erant imprefia' ita & pecuniLC fignat^e :

alia atquealia nomina imponebantur: hinc Ovilii, Suillii, Bu-

biilci , Porcii &:c. aforma, ipfis imprefla, originem nominis
traxerunt , tefte Plutarcho in quaeftionibus rerum Romanarum.
Argentum fignatum cft anno urbis dlxxxv. Fabio COS. ^
quinque annis ante primum bellum Punicum. Nota argenti'
fuere bigx atque quadriga; , & inde bigati quadrigatiquc di6ti.
Aureus nummus poft annum lxi i pcrcufiiis eft , quam argen-
.

teus. Ob penuriam argenti Livius Drufus in tribunatu plebis

oclavam partem seris argento mifcuit, £c denario triumvir ^«-
tonius ferrum. Sic etiam in noltro £evo ii , qui jus cudendi
nummos habent, diverfa metallorum temperatione adhosutun-
tur, ut ad nummos aureos capiunt, vel aurum 6c cuprum vel :

aurum & argentum vel aurum argentum 6c cuprum. Iteni

:

pro moneta argentea variam temperaturam, ex divcrfa mixtio-

ne seris & argenti fa6tam , adhibent. De his magna indufi:ria>
fcripfit Angelocraterus & alii , quos B. L., qui plurafcire avet,
confulat.
§. 2, . Orichalcum, quod nunc in ufu eft , fit arte. Nem-
pe cadmise fofiilis vel fornacum , quam lapidem calaminarem .^ompofi^
» ,
,
^ ^ j . . .
i
. . , tio ad Auri-
vulgo vocant , pulveratse parti uni , adduntur cmerishgnorum chaicum.
cribro incrcti, partcs duse, &
fahs communis quadrans, Urina
vel aqua q. f in pultem rediguntur, hinc rurfus ficcantur. Me-
talhci ad ejus confc6lionem ut pknumum adhibent o6to cruci-
bula, adeo magna , ut finguhs cupri pondo octo , 6c lapidis ca-
laminaris pondo quinque cum ternis quadrantibus immitti pof-
fint. Crucibula, quibus dictus pulvis cum cinere 6cc.& lami-
na: cupri alterne immiflbs cft , operculis munita novem horas
igni imponunt : in fine autem ignem intenfum adhibent artifi-
Qzs^ donec viderint fumum flavum per opercula cxire, quovi-
fo orichalcum efliindunt, quod habebit pondononaginta. Er-
go £eris pondo lxiv. ex cadmia, xxvi.pondo incremcntiacce-
pcrunt. Ut Orichalcum regulare evadat, proflatumefl\indunc
intra lapides duos excavatosmagnoSjBritannicosdi^los. Queinr
Vvv ; ad-
 5l8 De AlCHIMIA VEL CHRYSePOKIA.'
admodum autem diverfitas eft in cadmice ipcciebus } alia euim
generis Goflarienfis , alia Leodienfis &c. ell , ita etiam profla-
tum ex quavis Orichalcum variat. Idem judicium de compofi-
tione , ad quara quo minus cadmise ufus fueris, eo plus adhuc
rubet metallum deinde rctrorfijm viciffim , quo plus cadmia:
:

fumpferis, eo magis flavet orichalcum.

§. 27. iEsjUt quam proximeauriadcoloremaccedat^plurifa-
riam tingitur. Qux talem ei inducunt colorem fiint cadmia,
tutia, zincum 6cc. Quando unciis fedenis reris proflati , unciae
binse cum
dimidia zinci adduntur , hinc conto cufpidato ferreo
bene mifcentur, &
fine ulk mora &
confeftim efliinduntur,
Metallum fit indc tempcratura ,
quam Principis i^(?^<7r^i vocant, fupelicx
pnncipis\o- ^^,
q^^ gx hac conficicnda , inaumnda funt, aurumtunc, e-
tiamfi diu diuque aliquis iis ufus fuerit, pras fe ferunt 5 enim-
vero aurum ad hoc metallum firmiter adhseret. Prout xri vel
majorem vel minorem zinci Scc, partem addideris, ita id ipfuni
vel palUdum vel fulvum, vel rufum redditur. JEs quoque im-
bibit colorem albicantem , quem ei inferunt fingulje arfenici
fpecies & antimonium. In hoc confiftit totum artificium, ut
Aifenicum arfcnicum fixum reddatur j quod fieri hac ratione poteft. Ca-
fi.xatuni.
pe arfenici albi 6c nitri optimi fingulorum paresportiones, pul-
vcrata ac mixta crucibulo candenti per vices fpatha injiciantur,
poft tamdiu in igne detineantur , quoad inftar ceras liquat^ in
fundo vafis fubiederint , hinc ad refrigerandum effundantur.
Cuprum Hujus atfcnici fixati poitio una, cupri boni in igne fufi parti-
deaibatum.
jjyg quatuor immittatur, hinc bene mixta extemplo eff^undan-
tur. Etenim particula^ arfenici non adco firme poris cupri in-
haerent, utnon, fimodoignis eas impulerit, aufugiant. Huic
£eri dealbato fi dimidia , veliequaHs , quod melius cft , pars ar-
genti addatur, 6c, igni liquefcant , oriturexhismetalli tempe-
ratura ,
quas quantum ad exteriorem faciem , & coticula: ex-
,

perimentum attinet , argentum bonum mentitur. Et regulus

arfenici, & regulus antimonii cuprum dealbant.
§. 28. Et plumbum candidum raro merum venditur, inpri-
mis fupellex ex eo elaborata. Hoc a ftannariis frequentiflime
plumbo nigro adulteratur : 6c quoniam inde jufto mollius red-
ditur, fraudem tegere conantur , adjiciendo eis liquatis nonni-
hil
 De Alchimia vel Chrysopoeia. fr^
hil cupri , vsl plimibi cinerii. Itidera fit ex antimonio 6c cu-
pro ,ut fupra pag. 2,58. monftravi , regulus, qui bene puriii-
catUK ftanno colorem argento iimilem inducit. Ad fpecula me-
tallica veteres £ere& ftanno ufi funt invicem fuGs: hoc tempo- specui»

re proflantur ex sere, aurichalco, ftanno & arfenico. Ex bisad

ignem mixtis mixtura metallica oritur adeo dura, ut vix lim^,
feu alius generis exacieconfe6bo inftrumento,obfequaturi cote
6c arena fpecula ex illa confefta primum, hinc lapide fmiride,
hinc calce plumbi candidi, quin etiam pulvere fubtililTimo car-
bonum exquifttum ad laevorem funt expolienda.
§. 2p. Pluraquidem, qusedemetaUismifcendisScadulteran-
dis innotuerunt , in medium potuiftem proferre , nifi mecum
reputafl^em mihi modum in fcribendo eflTe qua^rendum quippe :

ea, qu£e tironi in hac ai-te fcitu maxime necefl"aria funt, mefa-
tis fuperque indicafl^e , confido. Cacterum animus praefagit , fo-
realiquem fuflFenum,quih£ecqualiacunqueelementa ChemiteacuT
tis naribus & caperata fronte condemnabit, negabitque me omnia,
quac ad artis notitiam perfe6lam pertinent , attigifl^e , meque
perpluria triviaUa , quaeque ab aliis femel atque iterum ac faepc
di(5ta, fcripfifl^ej quem ego vcrum dicere fatebor, jufte nega-
bo. Nam , ft arcana , & nova inventa tantum , ficut in his
complures au(5tores fe oftentant , iiteris tradidiflem , h»c pro-
fe6to vix ad aliquem tironum fru6fcum redundarent fiquidem:

clementa cujufvis artis funt primum tradenda, vel etiam incul-

canda , antequam res , quse magis ardux &
difiiciles funt,
percipi poflint. Tandcm , ut finem fcriptionis nofljae faciam,
utar claufula ex Petronii Fragm.

Ittvenias quod quifque velit. Non omnibus unum efi

^od pLacet, Hic Jpinas colligit ^ ille rofas,

F 1 N I S>

^iti
5*20 Specimen Primum.
Q^in grata acceptaque Jint , qu£Jam fuppedih Chemicam
docefidi exempla nullus dubito fiquidem ex bis non con-
, :

^ftat modo , quem hanc artem profitendi curfiim tenere fio^

leo fied etiam ea fiaciunt ad imitandum , qiii prcecipia drtis ini*
j

tia ^ fiimdamenta ponere cupiunt.

S P E C I M E N I.

DEmonflrare conabor e (ingulis ferecorporibus, pofTe quaternas dl-

verfi generis fubftantias, a nonnullis principia diftas, elici Schas :

omnifariam inter fe mixcas &: coalitas effe duntaxat plerorumque efFe-

cluum , quos in corporibus tum animatis tum inanimis contingere videmus,
^ au6lores 6c adores. Tradam primo

r "^
GENERALIA
deftillationis per fe inftitutas dare enumerata principia.
I •

z uftionis praebere Sal alkali fixum.

I

5 Putrefaftionis converti in fpiritum urinofum volatilem.

4 Vegttahilia Co6Honis exhibere Sal compofitum Tartarus di6bum.
f qu^vis ope /^ldem aho modo.
6 Fermentationis mutari in fpiritum ardentem.
7 deftillationis cum aqua inftitutas , odorifera tantum olea

j ejfentialia dare.
^
8 Animaliu,m partes, nec non ipfa integra, exhibere fupra memorata: ut
Cornua Cervi.
9 In fanguine nos eadem offendere.
loUrinam autem duplicis generis dare Salem , volatilem puta muria- &
ticum 6cc.
II Ita 6c Stercus. S. V. hoministantillumhaberefalj fed maximam aqux,
at modicam olei & Terr£e vim.
llMineralia vero habere principia magisintricata, magifqueinterfecon-
nexa ; plus igitur operis in eis refolvendis impendi debere, ante-
quam ex iis aut unum aut plura principia elici poffintj pofte ta-
men harc converti falis in formam. v. g. Saccharum Saturni: imo
ahis acidum, aliis alkali , ineffe monftrabo.
1 3 Quin etiam fulphur , ut in antimonio 6c aliis item aliquara Terra^
:

portionem in quibuflibet , 6c aquam in plerifque crudis foffilibus

dari. SPE-
 Specimen Primum. S2,y

SINGULARIA.
E Regno Vegerabili habebimus infuper.

14'" ^ extra^^ 'uifcida ut Cardui benedi^i.

if Rejinofafimplicia^ ui Gialapp^.
16 Compofita 5 ut CathoUcum,

ij TmEluras e refinofis fluidis, ut Balfamo Peruviano.

18 Floribus ut i?o/7j.
ip Modum ge- EJentias rimpYices i\t Cardui benediSfi.
20 1 neralem pa- j*'
Compofitasut Carminativam.
21 randieorum 1 jE/mn^.l.Eficntiasegummofis, ui Elixir Proprietatis.
2Z Aqua-m ftillatitiam compofitam , ut Aquam Ajlhmati"
23 cam.
C. Spiritu Vini ut Rorifmarini.
Spiritus Simplices .

24 1'
Compofitos ut Matricakm.
25* L j Magifleria vel Laccas.
z6 Modum Conficiendi7?(?m Ipenzois perSublimationem.
27 ---------- Dellillationem.
28 - - Alkoholifandi fpiritum Vini,
2p Deftillationem Aceti.
30 - - - - Tartari in oleum 6c fpiritum.
3 1 Salem Tartari.
3 2 Liquorem Tartari Spleneticum.
53 Tindturam Tartari.
34 Cremorem £2? Cryftallos Tartari.
5)* Tartarum SoJubilem.

E Regno Animali prseter fupra memorata nobis erunt

3<S Deftillatio Lumhricorum.
- C<?r^.
37
38 - M^///V.
39 Philofophica, ut vocant oflium , calcinatio, ut C. C.
40 Modus paranciiTin£turas, ui Caftorei.
41 Sublimatio Salis ammoniaci lotius flores di£ti.
42 - - - ex parte Sal volatile.
- • - C. colcothar in Ens Feneris.
4J
Xxx 44 " "
f%l S P E C 1 M E N P R I M U M.
AA - - ^Sal oleofumjiccum.
Deflillatio ejufdem in^. - - Luiquidum.
4f
a6 - - - [^Spritum urinofum.

47 Sal Fehrile Sylvii.

E Regno Minerali denique.

48 Spiritus Nitri. 7T ^bff^^ antimonii.
4P Nitrumfixatum C. Carbonibus. j6 Butyrum antimonii.
fo Lapis PruneUa. 77 Alio modo atiologice inferviens.
f I Spiritus Nitri dulcis, 78 Cinnabaris antimonii.
fz yiquafortis. 7P Bezoardicum minerale.
f^ ^rcanum duplicatum. 80 Spiritus Nitri bezoardicus,
^4 Terra vitrioli edulcata. 8 1 Mercurius Vitde.
fy Spiritus falis. 82 Spiritus vitrioli philofophicm.
Spiritus vitrioli. 8 Tinfiura Metallorum.
f6 3

fj Tartarus vitriolatus. 84 jEthwps mineralis.

fS Spiritus fulphuris per
yp Magijierium fulphuris.
60 Balfamum fulphuris.
6 1 T'in5fura fulphuris
6z Flores fulphuris.
63 Antimonium Diaphoreticum.
64 Crocus Metallorum.
6y Tartarus Emeticus.
66 Liquor emeticus.
6j Nitrum antimoniatum.
68 Calcinatio antimonii.
69 Vitrum antimonii.
70 Flores antimonii.
71 Regulus - ftmplex.
72 Regulus - martialis.
73 Sulphur antimonii auratum.
campanam 8f Mercurius dulcis.
86 - Pnecipitatus albus.
^
87------- Ruber.
88 Turpetum minerak.
8p Crocus martis adfiringens
po - - - - - - jiperiens.
pi Tintura martis aperiens.
p2 Adfiringens.
P3 Vitriolum martis.
P4 Hc»^^/ Mruginis.
pf Spiritus veneris.
p6 Oleiim Plumbi.
P7 Lapis.infernalis.
gS Magifier.ium e Crufiac$is.
99 Defiillatio Succini.
100 Tin£lura Succini.

74 Tin^ura antimofiii.
S P E C I M E N 11.

Q uadruplices diverfi gcneris Subftantias, a Chcmicis principia di6bas,

«J"^/ fcilicet, Oleumy Aquam^ atque J^rr^;» in tribus Regnis j Mi-
ne-
 Specimen Secundum^ 5*13

iierali puta , Vegetabili , atque Animali ofFcndi , in fpecimine I. propo-

fui. Jam
demonftrabo.
1 ^ ^ Sal Alkali fixum , v.g. Ahfinthii.
2 volatile v. g. Cornu Cervi.
3 eriixum, ui Tart arus Fitriolatus.
'

4 acidUmalias EfTentiale, ut Acetofa.

^•j Qiiid lit , acv^Oleum EfTedtiale, ui Oleum anift:
quomodocoa- EmpyreUmaticum, ui Ligni Guajaci.
7 ficicndum. "Aqua dfcftillata fimplex, ut A/(?«?l>^.
8 Compofita , ut Aqua ad Gonor"
rhoEam Quercetani.
Terrii) ut FifrioU.
His fubjungam operationes Ghemicas, ac monftrabo comprehiendi has
pofle tribus generalibus operatiorlibus , folutione nempe , coagulationc
ac calcinatione. Rei alicujus tbtius vel ex parte fit folutio hsec extra- :

6tio : illa vero , quum auxiliante corrofivo aHquo inftituitur , vocatur

corrofioj finfecus,nomenretinet, utinfale, faccharo, 6cc. totis aqua
tabefcentibus.

I. Exempla corrofionis QmntVitfiolimMartisyLaps Infer'

nalis ^ Merctirius pracipitattis ruber:
Extra£tionis autem Refina Gialappie ^ Extra^um Diacatholicon, Tin5lura
antipthifica , TmElura Tartari , Tinkura Metalloruni , Tin^ura Succini^
Tin^ura Fitrioli Martis , Tin^ura Martis antifcorbutica.

Huic folutioni praeterea ancillantur , vel affines funt operationes fequen-

tes, ut
Acutio <"
^ Sacchari Saturm.
Circulatio Spiritus Nitri dukificati.
Clarificatio
c Extra^li Cardui benedi£ii.
Cohobatio Spiritus Rorifmarini.
D-
Decantatio o Tin^une Chalybis Tartarifatte
Deliquium 3 Liquoris Stiptici ; olei Tartari per deli"
o
3 quium^ liquoris Talci.
Deftillato reda Aqu^ Petrofelini.
cr
- - obliqua o Spiritus Nitri , Spiritus ammoniaci fimpli-
cis , falis okofi liquidi , butyri antimo'
Xxx 2 nii^
5H P E C I M E N » E C U N D U M.
n w// , O/^/ de lateribus , O/^/ VitrioU,
o Spiritus tartari.
D
9 - - per defcenfum AqU(£ Rofarum^ Olei LigniBuxi.
10 Digeftio EUxirii proprietatis ^ Elixirii aniifcorbuti'
ciy Tin£iur^ bezoardic^ y BaiPnmi ful-
phuris fuccinati.
1 1 Edulcatio Magifierii Oculorum Cancriy Ceruffa m-
timonii.

li Extin6tio Tin^urde Martis cum Vino.

1 5 Fermentatio
Spiritus Cochlearia, Extra6li OpiiCydo--
niati.

14 Filtratio Salis tartari.

if Imbibitio Terra foliat^ tartari.

16 Infufio infufionis ad calcuJum.
17 Maceratio Olei y aqu^ Abftnthii dejiillatie,

18 Putrifaftio Spiritus ac falis Volatilis Urinte.

ip Re£tificatio Spiritus Vini alkoholifati y Spiritus fulphu-

ris compofiti.

20 Solutio ftri£te di6ba Liquoris tartari^ balfami fulphurisanifa'

ti^ balfami fulphuris Rulandi.

II. Coasulationiauxiliantur,
/- ^
1 Cryftallifatio •T3
Cryftallorum tartari^ Salis Febrilis Sylvii^^
X5 Tartari emetici.
c
•-8

;^
2 Evaporatio Salis Polychrefti.
D 3
5 InfpiiTatio ^ Cl-
rD
Tartari tartarifati.
4 Pra^cipitatio ^ o^
p"
Magifterii marcaftt^ , Magifterii plumbi^
Panace^ antimonii , Mercurii Vit^e ,,
p
fB cr Mercurii pr^cipitati albi , LaSIis Snl-
3
phuris.
l" J

III. Cal-
 Specimen Sectjndum. S^S
III. Calcinatio inflituirur velignevel rebiis, folidi compagem
folventibus: utrovis modo mftituta, varie nominatur;hujufmo-
di lunt corrolio, de qua paulo ante, quin 6c
I Calcinatiovaporifera ^ Cor«a Cer-vi Spargyrice calcinati.
z - - amalgamatoria Croci Solis.
& 3 per
fumum Plmnbi puhcris.
Ifliulmodi autem
I Cementatio JEris ufli.
z. Combullio Cornu Cervi ad albitudinem,
3 - ope radiorum Solis -Q Pulveris Sympathetici.
C
4 Incineratio
3
Salis Cardui benediSli.
y Reverberatio r»
Creci Martis adjiringentis.
Famulantur infuper huic o- -a
perationi o
D
6 Detonatio Antimonii Diaphoreticp^ antebe^ici Po*
o terii^ Croci Metallorum.

7 Fixatio Mercuriifixati.^ bezoardici mineralis.

8 Fufio 3 Reguli antimonii fimplicis ,. Martialis^
Ferri cumfulphure.
Granulatio Magifterii Stanni.
lo Rcdu6i:io Plumbi^ Hydrargyriique refufcitati.
II Sublimatio Florum ammoniaci Martiallum , Mer-
curii dulcis , Cinnabaris antimoniiy
Florum benzois.
12, Vitrificatio Vitri antimonii.

s P E C I M E N III.

De deque operationibusha^lenus: de
Principiis, formu-
Chemicis nunc agam. Dividi eas haud inepte pofle , arbitror,
lis
produiStis vel

in folidas atque liquidas. Per folidas non modo intelligo, quseitaduras,

ut apta; ad pulverandum > vcrum etiam , qua; adeo fpiflie , ut digitis

haud adhicreant , ncdum cutem madefaciant. Liquidse cuihbet notiifi-

mas funt. Formulas ita quaflibet mox dicendis exemphs illuftrabo. So-
lidarum in numero referam.
I ARCANUM Corallinum, duplicatum
i BEZOARDICUM Minerale, Joviale
Xxx 3 3 CAL»
f26 Specimen Tertium.
5 CALCEMPlumbi, Antimonii.
4 CAPUT MORTUUM Aquas fortis, Vitrioli edulcatum.
5" CROCUM Metallorum , Martis aperientem , Marcis adflrin-
gentem.
6 DIApHORETICUM Antimonii, Maitiale, Antiheaicum Pc-
terii.

7 ELiEOSACCHARUM.Carminativum, Citri;
8 EXTRACTUM Simplex Cardui benedidi , compofitum Panchi-
magogum.
p FLORES Antimonii albos, rubros cum ammoniaco fale, ammo-
niaci martiales, Benzois.
10 LAPIDEM Corrolivum, infernalemi,Alchimix.
11 LAUDANLIM MercurialePar^^^^, Opiatum.
II MAGISTERIUM Coralliorum Jalappae Agarici , , , Turbith
minerale, Mercurium VinE correftum , praecipitatum album,
Sulphur antimonii auratum , ardens. &
i; REGULUM Antimonii medicinalem , Martialis ftellatum.
14 ^hXa^lkali volatile fmpkx^Ehons^ Fuliginis, Compofitum Aroma-
ticum, /7;^/:^«? Diaphoreticum j Sal Tartari , acidum SnlSuC'
cini, m>«z» Tartarum vitriolatum , Emeticum, Sal Febrile
Sylvii, £^;^^/W^ Abfihthii.
I y VITRIOLUM Veneris , Saccharum Saturni , Lunam hydrago-
gam, iEruginem cryftallizatam.
16 VITRUM.ut Antimonii , Plumbi nigri.

yerum in liquidarum numero colloco.

L ALKAHEST G/^///^m,Spiritum Veneris.
2 ACETUM Simplex in faccharo, defiillatum in aceto Vini.
3 ALKOHOL Vini.
4 AQUAM Simplicem Mtnthx Compofitam afthmaticam, ad
, go-
"
norrhtcam ^uercetani.
f BALSAMUMCephalicum , Saturni mbicundum , Samcch P^-

racelfi^ Sulphuris fuccinatum , Terebinthinatum.

6 CLYSSUM Antimonii, Spiritum Nephriticum y/iW^/c';^^//".
7 ELIXIR Proprietatis fine acido, Juniperinum.
8 ESSENTIAM Meliflk, Myrrhie, Febrifugam.
9 LIQUOREM Tartarifpleneticum, Nitrifixi, Saturni, Stipti-
cum, SalisTartari. loMEN-
»*9li-

*S P ^ C 1M E N T K R T I a M. ^lf
10 MENSTRUUM Aquam Fortis, Aquam Regiam.
11 OLEUM jE^«//Wf- Carui, empyreumaticumchznx^ Tabaci.
12 PHLEGMA ut Vitrioli.
13 QUINTAM ESSENTIAM ut Chelidonii.
14 SPIRITUM ut Ardentem fer fermmtationem ut pafliilarum , eum
additione vini ardentis Rorifmarini , Matricalis. Urinofum ut
Ammoniaci , oleofi Sylvii , irem Johrenii. Minerales Nitri
Nitri dulcis. Salis Glailberi , Mercurii vel oleum , butyrum
antimoniij m/^yrf^;;^,:?//^^;» Tartari fimplicem , Hydragogum.
If TINCTURAM -E^ ;»/;?^r^/z^«<;ut Antimonii, Veneris, Sulphu-
ris, ex VegetahiUbus Balfami Peruviani. G. Laccae, exanima-
libus vermium Majalium.
S P E C I M E N IV.
Informari aliqucm pofle adrationalemmedicum, negle6taomninoChe-i
mia , prseter ignorantem artis , feu invidum , vix quifpiam dixerit.
Nam hac duce rimamur non modo naturalem, 6c eam , quse praster natu-
ram eft, humorum &: partium fdlidarum corporis confl:itutionem'8c con*
cretionem j fed etiam medicam^ntorum qualitates , >& agendi modum.
H^ec autem demonfl:rata &
mente luculenter percepta multum facere ad
abditam morborum cauflam, quae fsepifl^me in humoribus vitiatis latet, inve-
ftigandam,ecquisdubitat? Utautem hoc ratiocinandi-genusad aliquemMe-
dicince fludioforumfruftum redundet, conftitui hoc femeftri demonftra-
re, qui corporum principia, quorum.quaterna genera ftatuo,in apricum
proferenda : quibus deinceps fubjungam qtiorundam medicamentorum
confe6turam. Itaque oftendam
I Sal culinare^ Sc csetera .falia;, quje nempe nec cum alkali, necacf-
do ipfis admixto effervefcunt , efle falia integra , cujufmodi
ab aliis ^ppclhntur fiilia mixa ^ neutra , vel acidofalfa , ut
Tartarus Fitriolatus.
- yilkali tum^xum, tum voJatik ab illo originem trfixifie. Hujus
generis crit nobis in Ebore-, at jllius in Abftnthio.
3 - purum fieri dividendo quodvis falintegrum, indeefale
-/:f(f/W/^;«

communi , vel Nitro ^ fpiritus

4 - Alkali in quibufdam plantis inefle , vel aliam prae alia majorem
alkali vim habere. v. g. Betonicam.

f ' ' animalium partibus inefte , E.GfmEbore.

7 • minc-
flS ,S P E C I M E N Q^U A R
T U '5^
6 - - mineralibus atque Mctallis - uimplumbo nigro^ Argento,
7 Olea vegetabilibus eHe duplicis generis, empyreumaticum puta , ut
ligni Coryli^ £c EJfentiak^ ut feminis Carui.
8 Oleorum ex animalibus etiam duo genera educi j alterum aduftionem
redolens, uty??;?^^/Wj alterum luciferum , ut phofphorum.
:

10 Oleofum sq\ fulphureum quoddam metallis ac mineralibus in effe,in

are-^ plumho candido^ & Jntimonio monftrabo.

10 Aquam plerifque rebus folidis efle admixtam , exhibeat di6tarum

deftillationes.
1 Animalium vefica non donatorum , ftercora efle fale volatili , olco,
aqua & terra referta, ut fimum Columbarum.
12, - - - - - veficam habentium ftercora abundare aqua, modicum

autemoleum, & paucifEmam terram habere, ut ftcr-

cus bubulum.

Plurifariam autem horum principlorum nexum per operationes

Chemicas toHi diflc^lvique , ita ut deinde res nova, a priori lon-
ge diverfa , emergat. v. g. monftrabo
1 5 O^^Q fermentatioms acidum cum oleo effentiali conjungi , inde fpiri-
tum aliquem ardentem exiftere:^/nV«;»P^y^
. . fularum.
.
I^ • • - i:'^!tMi nimi^ vegetabilium 6cfuccos, 8c potus, &lac
. 8cc. acefcere, qua labe infici eadem , fiquan-
do fal c^eteraprincipia fubjugarit, indeetiam
Mel &:c. dulcia in acerrimum degenerare a-
cetum.
ij» - - />»/n)?f^/iomV vegitabiKum fal, qui fixuserat, volatilem red-
di, &non falem ficcum , fpiritum faltem, u-
fi

rinofum , ob paucam falis portionem , fieri ut :

in Chelidonio majori.
1(5 - - - - .<> animalium partes majorem falis volatilis 8c Ipiri-

tus copiam fuppeditare, ut Urinam,

Qui.
 Specij^ien Q^U A R T U M; 529
Quibus demonftratis tradentur mcdicamenta.
E Regno Minerali. 5 ;Balfamus Saturni antipodagricusi
j^Succini deftillatio.
I Nitrum fixatum.
3f Tin6turafuccini.
zSpiritus Nitri dulcis.
^ SpiritusVitrioli. E Regno Vegetabili.
4- Sulphuris per campanam. %6JquafmpIex ut Meliffas.
f--- Compoiitus. 37 - - compofita afthmatica.
6FIores fulphuris. ^8 - - carminativa Sylvii.
^Balfamum -- Therebinthinatum. 19 - - ad gonorrhoeam- ^«r.
8 Tindura. - 40 ExtraHum ftmplex , ut G entianjE.
pMagifterium." 41 - Compofttum , pil. GephaHc.
-

1 Antimonium diaphoreticum, Mayerne.

1 CrocusMetallorum. 42 - - Pilular. Francofurtenfium.
1 1 Tartarus emeticus. 43 Effentiafimplex ut Centaurei mi-
Nitrum antimoniatum.
1 3 noris.
I^Regulus antimonii martialis. 44 - compoftta ut afthmatica.
ifSulphur - - auratum. 4f - - - antihyfterica.
i6Tinclura. - ^6Elixir Proprietatis.
ijButyrum. - -
47 - Vita;.
18 Cinnabaris. - 48 - - Camphorse.
ip Bezoardicum Minerale. 49/7owbenzois.
20 Mercurius vitse. f o Oleum philofophorum.
21 ^thiopsmineralis. fi Spiritus ftmplex ut cochlcarije.
22 yiQxcuuus prcecipitatus albus. f 2 - - - compofttus ut anticolicusJ
23-------- - - viridis.
f 3 Sal Tartari.
24 - - - dulcis. f^Tinftura. -

2f - - fubhmatus corrofivus. f f Terra foliata. -

26Turpethum minerale. f6Liquor fpleneticus.
27 Crocus Martis adftringens. f^Aceti vini deftillatio.
2,8 ----- - iiperiens.
f% j^lkobol vini.
2pTin£tura -- adftringens. f P Refina fcammonei.
^o------ tartarifata. 60 Tartarus acetofse.
51 Magifterium - Mynfichti. 61 Tindturagummi laccas.
31 Saccharum Saturni. 62Galbanetum Paracelfi.

Yyy Tan-
 ^20 Specimen Q^U I n t u m.
. , .
T) 67 - - - Oleofus Syl-vii.
Tandem ex animali Kegno. ^g ^^^^.^5 ammoniaci Martiales.
. (55 Oleum faponis. dpLiquor ftipiicus.
64 - - Cer^e. yoSalFebrile ^yjte'.
6f Sal ammoniacum volatile. 71 Tindura caftorei.
66Spiritus -urinofus. 72 - - - cantharidum.
S P E C I M E N V.
Chemiam quamplurima cognitu ad Phyficam, adqueMedicinam 5ca-
Has artes, accurate & prudenter traftandas neceflaria homines in ,

dies edocere, nemo hominum quiiquam , prorfus hofpes in ea fuerit,

nifi

negabit. Ut autem alTcrtum noflrum rationibus argumentis confirmem, &

decrevi hoc femeftri cum ftudiofis agere de variis, qu^eadPhyficamper-
tinent. SciHcet declarabo
Sahum genus Sal culinare efle , hocque compofitum ex acido Sc alkalij.
quoniam in hsec duo diverfa dividitur j e divifis aiitem hifce , fi de
novo conjungantur ad pun6tum faturitatis, emergere fal priftinum.
Ergo omnisgeneris faHa, fali menfah fimiha, i. e. quae nec cumaci-
do, nec cum alkah permixta, effervefcunt, ejfefalia integraj reh-
qua vei'0 femifalia quorum duo genera, alkali alteium , alterum a
'f

Chimicis vocari acidum: utriufvis duo genera efle, unum fixum^ al-
tCYum i'oIatile. ExempH gratia proponuntur. i Salis culinaris de- .

jlillatio. z. Redu^iofalis. 3. 'tartarus Vitriolatus. 4. Sal ahfin'

thii.
f. Sal
Tartari. 6. Sal eboris volatile. 7. Sal oleofumficcum.
8. Spiritus Nitri. 9. Spiritus Vitriuli. 10. Aq^uafortis. \i. A-
cctum dcfiillatum. 12. Spiritus ceruginis.
01eoi*um, qucc per deftillationem e r.cbus eHciuntur, duo genera dari,
ac unum appellari efientiak', empyreumaticum alterum. lilud repe-
riri in Regno vegetabili, &
id quidem in odoriferis tantum verum :

hoc in Regnis tum animali tum vegetabili. Modum dicla olea in

apricum proferendi habebimus i. mabfinthio , 2. guajaco 6c 3. in.
cornihus capri.
Aquam, dehinc Terram meram,videndi copia nobis in diverfis exem-
plis erit.
Metallorum 8c femimetallorum principium proximum hydrargyrum aful-
phure ligatum efle, idque indicabit refufcitatio argenti 'vivi eplumho,
principia autem remota , falfulphur 8c T^erram efl^e. Demonfl:ratio e-
rit nobis in argento ^fianno. Pcri-
 S P F, C I M E N Q^ U I N T U M. 531
Periclitabor etiam in variis rcbus, qua: facient ad naturam caloris, fri-
goris, coloris, odoris 6c faporis intclligendam.

Pra'ter hsec e Re metaUica eruiit.

I. Examina omnis gcneris vennrum mctallicarum , ut i . argenti. 1,

isris. 7,. ferri. ^. Jlanni. ^. plumli.
II. Secretiones mctallorum , fi fcilicet alii aliud adjunftum eflct. i.
auri ah argento per aquam forte'm. 1. aliomodo pcr aquamre^^iam.
3. auri purijicatio \izx cementum. 4. ^zxantimonium. y. pcr bycirar'
gyrum. 6. argenti per plumbum.
III. Obductiones. i. ut metalla inaurancla. z. argento l. Jianno ^
obducenda.
IV. Ferri fecundum Becherum cx argilla confectio.

Ex Alchimta.
I. I. cuprum immutatio.
Ferri\x\ 2. mercurius coagulatus^ 3. coloratiis.
Horum autem adminiculo , docebo , antiquos chemicos minus re-
cte vcritatem artis probafTe attamen :

II. Metallum a re quadam tingi pofTe , contuebimur in are. i jia^u^ .

& 2. alho. 3. in auro miifico.

III. Dein molliflcri wtferrum.
IV. A aurum.
tantillula peregrini additione indurari ut
i 2. argen- .

tum. T^. quidni inde concludi liceat , rcm aliquam in

plumbum.
rerum naturaeflc, quantumvis ea plerofquefugiat, cujus additionc
tantilla metallum rigidum & fragile, auttencrum 6c molle,evadat.

Prsererca oflendentur, qux ad Chimiatriam fpcdtant.

Terpetum minerale. reticum.
f TinUura martis tar-
1 I

2 Mercurim dulcis. 9 Nitrum antimonia- tarifata.

3 ' Pr^cipitatusalhus. tum. 1 6 Sacharum faturni.
4 Butyrmn antiruonii. 10 Reguhis antimonii 1
7 Tartarus emeticus.
y Cinnaharis antimo- fimplex. 1 8 Crocus metallorum.
nii. 1 - - w,edicinalis. 19 Spiritus nitri dulcis.
6 Bezoardicum mine- 1 2 - - martialis. I o Flores fulphuris
rale. 1
3
TinBura efcoriis an- I I Tin^ura fulphuris
7 Mercurius vit<e. timonii. iz Balfamus fulphuris
8 Antimoniumdiapho- 14 Crocus martis. fuccinatus.
Yyy z 23 Suc'-
5^3 i SpECIMEN (i.U I N T U M.

23 Sucdni fal 'voUtile cum. 37 Galhanetum Para-

3^ - proprietatis dulce. celfi.
l^ oleim.
24 - 'Tindiura. Flores henzois. 58 Oleum cera.
Spiritus cochlearice. 3 9 Spiritus falis ammo"
2f Aqua flomachica.
26 Balfamumapople^ii- 1'inSlura tartari per niaci 'volatilis.

cum odoriferum. fi- 40 Salfehrile Sylvii.

27 ExtraHum panchy-
magogum.
28 Efentiaanticolica.
2p £//>/> antifcorhuti-
34
- Balfami peruvia-
ni.
^y Alkohol 'vini.
36 Refina fcammonei.
41 Ens veneris Boylii.
4^ Tin&ura canthari'
dum.

SignO'
 Stgnorum aptd Chemicos ufitatorum exfUcatio,

+ Acetum u rjupiter
•^ Acetum deftillaturn \Stannum
A Aer tb Libra
O Alumen IVB Marise Bahieum
aaa Amalgama H Menfis
recenfitomm pars xqualis r Mercurius
aa ana. i. e.

3 Antimonium 2 J Hydrargyrum
.V, Arcna
I^Argentura vivura
TArgentum (D Nitrum
G <
\Luna 4 Nox
X7Aqua TPlumbum
VF Aqua fortis '^
i^Saturnus
VR Aqua Regia S^ Oleum
^ TAurum S5» Prsecipitare
® \Sol 15^ Recipe
oo Auripigmentum o Rctorta
o»o Arfenicum e Sal
^ Calx viva GA Sal alkaU fixum
23 Cancer ev Sal alkali volatile
Q Caput mortuum 3 Scrupulus
^^ Cinnabaris •^ Soiritus
-E Cineres clavellati V Spiritus vmi
C.C. CornuCervi S.S.S. Stratum fuper ftratUDi
rCuprum :£h Subhmare
$ \^s $ Sulphur
v^Venus 5 Tartarus
^
*
rCrucibulum Tr Tindura
tTigillum V Terra
Si Deftillare VB Vaporis Balneum
ii Dies f Viride seris
5 Drachma
® \iErugo '.1^

j^Ferrum ©• Vitriolum
e JChalybs yVitrum
I^Mars
^
^ \Alembicus
3 Hora § Uncia
Q Urina
Yyy 5 IN-
 I ND E X R E R UM
Quandoquidem typographus erravk in numeropaginarumfolio-
rum Mm. & Nn. utraque enim eodem numero infcripta funt:
ideo ubi numerum antecedunt litera: Nn. quxrenda
res efr in hoc foho.

A. Ade^ti finceri nota:. 499

deJdeptis imaginarfis admonitio.499
ABfinthii ejfentia compofita. 392 Acjfiringendi rcrum vis per deftillatio-
cxtra6tum. *
391 nemnonclicitur. 37
Accti fpecics. iio JEgyptii Chemiam
tradarunt. 3
Acetum. 109 Aiir multis in rcbus Chemico, magnoeft
Acetum alexipharmacum. 382 ufui. 5-9
deftillatum non eft res fimplex.
AerisvicilTitudiniscauffa. 5-9
IIO
^ris excodio ad plenum. 45-9
ut dellillandum. iio aplumbofecretio.
Acida habeantne ufam Mcdicina.
4^9
in 37 principia. 15-6
non codem modo in (libium agunt.
tcmperaturaformalis. 5-16
260 ollaria. 5^16
quomodoinfemutuoagant. 245*
ftatuaria vcl tabularias.f^^d
Acidi & alkali effjcacia. 1
03 venx variis rebus pf^dits funt. 45-9
efficientia naturalis. 2,1,483 JEioCi lapidis contumacis exploratio. 444
in Acidis &corporibus folidismagna excodio.
ditferentia eft,
469
245"
figna. 445-
mira poteftas in folvendis corporibus ultio. 45*9
folidis. 483 .ffirugo. 15-9
de acidorum fpirituum ufu admoni-
num pofilt ferrum in ses immutare.
tio. 306 485-
Acidularum origo. 35- .o^^ruginisprincipia, i6z
Acidumaliudaliograviuscft. 211 JEs vidc cuprum , Venerein.
cx animalibus ignis non cxpellit.
Caldarium, ^16
20 Corinthiumquid. 5-1
5-

animalium valctudini
'
num adver- coronariumquiu. 5-16
fctur. 407 ex quibusprincipiisconcrcvit. 491
delitefcit in quibufdam animalium Hermctis q u id
humoribus.
496
407 quifiatargentatum. 477
idcm varia folida dfflblvit. 24^ Regularc. ^16
qui intclluregignatur. 15-
utinaurandum. 476
quotenis modis enervetur. 2 ut prorfus ab argento fejungendum. 469
Acorquid. '94 uftum. 1^7
Acutio quid, 71 j^thiops mincralis. 218
Acuum ,
quibus valor auri &c. dfcprchendi- Alchimiaquas. 3,^
tur, partitio. ,
442 Alcisungularummagiftcrium. 432.
 I N D E X R E R U M.
j1Ikahejl qnid. 111,115- principia. II
de Alkaheji xnigmata lielmontit. fpiritus.
343
117 ufusinMcdicina. 342-
convcrtit hydrargyrum in mctal- Ar/2alga>nafidi ratio.
7i
lum. 115- Arnalgamntio quac.
71
Glauberi. 318.116 h.m\>i'xgr\fea'malkohoh\vf\ folonon folvi-
Starky. I16
fynonyma. 113 Ammoniaci falis fpiritus acidus Chalybeatus
Zwelferi. I16 Zivelferi.
293
Alkahefticiliquoris cfficicntia. 33, 113 Angliis qualisponderisfpecies.
.,

445
Alkali vel acidi molcculae funt inconfpicuce. Animalia cujusgcnerisfaleabundent. 15-
ex quibus clcmentis concrcverint.
aliquidcornibus&c.ineft. 16 405*
metallis&c. ineft. 14 nifi prius quadantcnus compu-
diflblvitolcola. n trucrint , incptc cumvino.vel
fixi parum ex animalibus educitur.21 fpirituardcntedeftill.intur. 43
tixnm ad refinofarum rerum citra- ex Animalibus quid pcr dcjlillatione-m arti-
6tionemfacit. 314 fcx acquirat. 427
inignefitcaufticum. 23 Animalium gencra fumma quatuor. 405:
purume mineralibusnonelicitur. 20 partcsutdcftillands. 427
lincerum fine plants combuflionee- variae ex quibus principijs
licinonpoteft. ly, 20 coaluerint. 406
llngulare , in nitro&fale communi Antihedicum Po/fW/. 231
eft. 307 Antimonium vide ftibium.
vocabulumquidfignificet. 12 Antimonii acetum. 243
volatilc ut in animahbns gignatur. 2 Balfamum. BafVal. 258
volalili nonnihil olei admixtumeft, aliud. ^j-f, 245-
butyrum. 244, 246
yllkalia segrotis dandi prxceptum. 424 quare cum Ipirita
Jlko/jolqu\dj 117 nitricffervcfcat. 25-4
vini. 382 calcinatio. 227
cum fpiritu urinofo non perfe- . ccrufTa. 230,25-4
£lecoit. 415- cinnabaris. 241
cum fpiritu uri^ofo mixtum cinnabari aliqui vim incredi-
non mutatur in fal volatile. 41.1 bilem tribuunt. 243
quare craflefcat. ii^iJ. clyffus. 247
Alvidejc6\ionumcau(]a. 183 dcfcriptio. 221
excrcta a variis rcbus colorantur. 3^7 Diaphorcticum rcgulinum.
cxcrctaquibusrebusfcateant. 410 230
Alumencatinumquid. 341 fimplcx. 230
quo modo a fulphure & vitriolo eflentiaantifcorbuticn. 25-7
diverfumftt. 316 fioresalbi. 240
quopadtocxcoquatur. 341 rubri. 241
Aluminisarcanum Felicis Wurtzii, 242 olQXimghtciale. 244
gencra. 341 rubrum, 256
prin-
 INDEX RERUM.
principia. 221 Aquarum artificialium fpecies. 35*
regulus. 98 differentia. 45*5 35"
fulphurauratum. 248 Aquas e plantis deftillandi praecepta. 384
fynonyma. 221 AquilaChemicorumquae. 425"
tinduraemetica. 257 Anibes Chemiam jampridem callucrunt. 2
efcoriis. 25"} AtbovvkxHelrfiOKtii. 113
tartarifata. zss Arcanumquid. 117
tvMioBaf.Val. if^ corallinum. 214
c venaexcoftio. 475" duplicatum. 329
Vitrum hyacinthinum. 228 Argcntiabsrefecrctio. 45-6
folare, ibid. abauroperaquamfortem fecretio.
per fe non dandum 464
2z8
eft. dcfcriptio. 151
Antimoniumquifanguinempurificct. 227 EJfentia. 1
5-2

Aqua ex aerc haufta qualis. 4f poftulati figna. 4f 8

benedida Rula-^dL 258 pulveri praecipitato adhxrent cor-
deterjoria vel gradnatoria qui agat. pufcula falina. 469
^^^-^'^; pulverisredudio. 469
A' •
r
QivmarerHelit. V 216 purificatio in cinereo majori , vel
fortis. 336 in uftrina. 45-7
dcAquafortiprseceptum. 470 pcrfulphur. 470
in plerifque rebus compofitis ineft. e pyrite aerolb excodlio. 45-8
32. fo\\li\pr<£cipitatiQ. 464
mfaxumconvertitur. 275-. Nn. tedum quid. 262
inter elementa corporum referri o- Tindura vuigaris. 15-2
portet. 33 vivi fynonyma. 102
perraro habetur fincera. 34 principia. 194
Phagadccfiica 2 16 purificatio. 200
quarcdicaturprincipiumncutrum.33 Argento num tindura quasdam infit. i ^i
facileputrelcat. 9J vivonumaquainfit. 193
; pafilvadicatur. 3f quxnam res maximam acri-
qui differat ab oleo. 34 moniam infcrat. 211
quomodo quxdam fblidaefficiat fiui- Argentofarum venarum contumacium exa-
da. 33 men. 449
quopadofinccrareddatur. , 35* mitium examen.
Regis. 337 448
falequodamconglaciat. 305" notae. 44^
ftimmea. 247 Argentum^gyptiumquid. -^16
tartarea. 248 ad Argentum aqua deterforia,
Aquse deftillatsc ex quibus conftent. 36
elcmentarisdefcriptio, 34 & aurum num utraque faciant ad
proprietatesdcclarantur.' 34 lapidem philofoph.conficien-
regisetymologia. 338 dum. -^06
requifitum. 339 cliquore prxcipitandi rationcs
flygis cfficieniia. 338 vari£. 46S
 INDEX RERU M.
cx quibus principiis conflatum aplumbonigrolccrctio. 467
fit. 491 pulvisutrcduccndus. ^^71
in fcorias ronverfum quo padlo purificatio. 139
fuiiurishat. 473 per fulphur. 470
quareperadtocxamine \\iCupcl- ex pyritc vel fibulo excodio. 4^^
/^remaneailalvum. 45-2 a rcbus inauratis fccrctio. 468
vivum per qusc locainprimis e fclopetantis'm\crl]o. 1^4
corpore excernaiur. 200 de Auri folutione praeccptum. 470
tarde ab oleo vitrioli dif- aftannofccrctio. 468
folvitur. 206 fulphurelt maximeefficax. 146
Argentumvivum Hydrargyrum &
vidc tindtura.
Mercurium. detindurajudicium. 146
utinaurandum. 476 tonaniis vis explicatur. 142
Arfcnici albi confedio. 266 tranfcorperatio. 149
butyrum. 268 vitrum. IJO
fixatio. 288 volatilifatid. 147,15-0
genera. 266 Aurichalci compofitio.
principia. 267 Aurichalcum ut fianno obduccndum.
regulus. 268 478
rubricompofitio. 266 Auriferarum venarum examen cum pluin-
Arfenico eft alkali immixtum. 267 bo-
,. 447 . .

Arfenicumfixum. 269,5-18 mdicia. 447

quopadtocolligatur. 267 lotura, 447
vocatur fulphur mafculinum. uftio. 447
266 Auriferi fabuli &c. inveftigatioperhydrar-
Athcnagorae de Chryfopceiafabula. yor gyrum. 448
Athemris fomacis utiliias. 5-
5-
Aurifex ad quem fcopumcollineare debeat.
Atramcntumfutonum. 374 492
Avium excrementorum deftillatio. 41
"
Aurificcs m quibus rcbus debent maximc
Auri ab sere fecretio. 467 vcrfari, 493
ab argento lecretio per acidum virrioli Auripigmentumquid, 266
velfulphuris. 472 ex Auroconfedtamedicamina num tutoce-
aquam rcgiam. grodanda. 139
465- medicinaadhydropcm. 148
ccmentationcm. remedia fintne adco falutifera.

467 138
fufionem. 466 ad Aurum aqua dctcrfiria. 476
ftibium. 466 Aurum ciuinHimum habctur. 1 33

crocus. 145* crudum num ufum quendam in

defcriptio. 135" Mcdicinahabeat. i^y
dcfiillatio. 148 ex quibulham clcmentisconcreve-
efficientia. 136 rit. 491
ctymologia. 134 mirumquantumeftdudilc. 471
atcrrofecretio. 467 muficum. 488
liquor. 147 poubile. 145*
Zzz ab
 INDEX RERUM.
ab quibus rebus folvatur 14r Cantharidam tinQura. 434
numfacilcdefiruatur. 148,150 Caput niortuum quid. 118
quarereQciincatillocinereo. ^fi CardiacaquopaSoagant. 137
fclopetans. 1 40 Cartefius quot principia corporum pofuit.
Sophijltcum. £^6.feq. 6
vitacThcophrafti. 206 Cafliteri examen. 45-0
ut ab antimonio liberetur, 473 excodio. 460
m cvenis per iiydrargyrum elicia- veftigia. 445»
tur. ^fd Catilluscinereus quarc exadometallorum
Azotho^x^. 496 examincgraviorfaftus, 45-2
B. cinereusvelCa/?c//^quid, 442
BAlfami fignificatio generalis. 1 1 Catinusterrcusvelteftaquid. 442
Balfamumapopkdicum. 386 ^feq. Caftoreitindura. 433
a-/2tifpafmod:cum. 385 Cautcriouftionisratioquae. 15-4
quid 117 Cautcrium potentiale qui agat. 1 5-4
Samech CoU. Chim.Leyd, CaulTarcrumunivcrfalisquac. 47
Helmontii. 376 Cemc;itatio\xi'm{\^\t\l^i\XX. 105*
Paracelfi. 377 deCementoadmonitio. 473
Barometri cffecla. 5*9 Cer2ebutyrum& oleum, 432
Barometrum qxiQmn^iim habeat. 60 compofitio rufum auro colorem irife-
Benzoe ex quibus concrcta. 360 rens, 479
Beflis in minores partcs varia divifio. 443 Ccratiaquid, 443
Bezoardicum jovialc. 25-2 Ccruifautincopiaconficiatur. 172
minerale. 2fi Chalcantum habeatne vim ferrum in xs
quid. 118 tranfmutandi 484
Bifmuthi flores. 262 quid. 374
magilkrium. 263 Charaaa qmd. 443
evenac.Ncotlio. 475- Chemia multarum artium commodis utili-
fpccies. 261 tatiquefervit. fo
Bifmuthumquid. 262 num brevi pcrdifcenda, 5-1

raro eft folitarium. 262 non diu in Medicinam introduQa.

C. I
CAlorqualisviventibusaptus, 58 Chemiaecaufla principalis, S
qucm in reeftervefcenteplerum- definitio. 7
quepercipimus, unde, 19 etymologia. 2
Calcif2atioq\Ji\d. 104 flnisprimarius. 9
Calcivivaeineftrt/yi-rt//, 426 finisfecufidarius 5-0
inCalcevivaeftdifferentia. 422 objedum. 44
Calculusdifficultcrareacriexeditur, 409 produSa. 109
cxquibusconcrevit. 408 rcquifita. 42
Calmclcisqaid. 212 fubjecium. 41
Galx qua;na n a Chemicis dicatur, 1 1 fynonyma. 3
vivaquarccumaquaebulliat&incale- tironismunia. S^
fcat 42), 18 vitupcratorum reprehenfio. 43
Cancriiuvctcratifanatihiftoria. 269 Chemicieftfuturoscafusprofpiccre. :67
Che-
 I N D E X R E R U M.
Chemicus quam viam inire debeat, ut de magiftcrium
'
foluiilc. 281
faftis raiionem reddat. 4 fal. 281
Chimiaterquis. 3 tinduracumnitro. 2S2
deChinaChinaBdandapraEceptum.35-1,3^6 fuccocitri. 282
Chincnfes jam diu Chryfopoeix operam dc- detinfturisjudicium. 282
diderunt. 482 Cordia le qmd. 137
ChryfobezoarSalx. 145- Corporis fanitas a quibus dependeat. 1 80
Chryfopoeiacftarsvctuftiflima. 4S2 Corpufculaaliain alia aguntinterfedilfita.
Chryfopoeia ftudioforum quorundam ftulti -

329
tia. 498 Corrofio. 74
Chryfopoeiam inficiantium argumenta , & Corrofionis & foluiionis differcntia. 71
eorum confutatio. 489.7?^. Cojmeticum num detur. i97
Chryfopoti duplicem agendi viam habent. Crocusquid. 119
martis adftringens. 294
C;W/o aurmcumvocabulum. 497 Cryjlallifatio.
9r
Cincurn vide ZtncHm. quopafloinftituendn, 96
quid. 2,62 Cryjlallifationem quae impedian t.
97
Cinci florcs. 262 Cryjlallifationi quaenam apta fint. 96
Cinnabaris in pulverem extcnuata eft cui- Cfyftallum minerale. 317
piam danda. 242 Cupricorrofio.
non videtur in corpore humano etymologia.
infuaprincipiareduci. 216 dcfcripiio. IS6
officinarum. 215* uftio.
^S7
principia. 246 Cuprumvidevcncrem, &/Es.
Circulatio quid , & quo paQo inftituenda. 73 dcalbatum. 5-18
CirculatHm majus l^aracelft. 1 1 facile ad cxtrohendum. 157
vnmwsParacelfi. iii obduccndum.
ut ftnnno 478
CUrificatio. 74 Curcuma: radiccs non tingunt aes. 48(5
C/v/^^i quid. 119 D.
Coa^uliUioniS ^Q^cx\^i\0. 95" DEcantatio. 7r
Cochlcariae fpiritum conficiendi pracce- Decapelatio vel decttpelatio. ^7S
ptum. 400 DecrepatJo. 106
&fpiritusvinideftru£lio. 399 Democriti Liber dc Chry fopoeia. 5-00
^ . ,
CohacrentiaECorporumcaufta. 38 ad Dcftillandum qu3Enam res aptae fint. 75
Cohobatio. 74 Deftillatio complurium rerum fruftra fufci-
Coloris differentia unde. 3 pitur. 383
Combuftioquid. 105^ pcradfcenfam. 76
Compoiitiones ad varios morbos. 25-7 ad latus vel sd obliqua. 76
Confenfusquarundamrerum. 134 pcrdelcenfum. 77
Coraliigenera. Nn.280. quid. 75«
nuper e mari cxhaufta natura. ad Deftillationem per adfccnfumquacapta.
N n. ibid. 78
virtus, Nn 280. per obliqua quae res ha-
Corollatum vel corallinum Paracelfi. 11 bilcs. 5-9
Coralliorum liquor. 283 in Deftiilatione qualibct quid evcniat. 78
magifterium praecipitatum.^Ss Xii 1 Deftil-
 INDEX R.ER.UM,
Evaporatio ,
Dcftillationi fimplici qux res minus re£le 97
committantur. 36./<^f-
ExtinSio, 80
Detonatio. IQ<^ Extradta purgantia conficicndi prasceptum
^
Diaceltatejfo» Hehnontii. 210
Diaphoreticum quid 119 Extractio, 81
joviale. 23Z Extraftorum fimplicium principia, 3f2'
martiale 232 ExtraiStum abfinthii 35-0
(implex fitnemeratcrra, 235- Cardui bencdidi 3SO
Digeftioquid, 79 Catholicum 35-1

quo pa6to veteres eam inftituerunt, ChinceChinx, 3fi

79 colocynthidis, 35-1
ejfentiale
Digefttva quo paflo agant ? 33^ , 3SS
DiofpoUticnm Galeni 314 quid, 120
Diuretica quo pa6to agant 380 Extrahcndis rebus debct aptumfolvensad-
Docimafticaquje, 4- hibcri, 81
Dnelech Helmontii eft figmentum deExtrahendisrebuspraeceptum,
413 81
E. F.
EBoris magifterium ad T^ Ebrcm he6}icam compofitio
4p 233
Edulcatio(\)i\<\^ 80 J7 quartanamcompofitio, 420
Effervefcentianonfemperab acido ^alka- Febrifugium Riverii, 205-
//, 19 Febrium intermittentium remedia, 356
quacdamfermentationi ine(t. Fcrmcntatio, 81
ab effervelcentia dif!ert,
quid, 17 lapidisphil.quae,
ubioriatur, 17 fitinhumidis,
unde, 1311S num in corde &c. adfit
Effervcfcentiae & fermcntationis differentia, minflituatur 87
8f Fermentationi quac minus idonca
Elseofaccharum aurantiorumvelcitri, 349 FermentationiscaulTaprincepsaciaum, 88
BechicHm , 349 defcriptio 82
quid, 119 & effervcfcentije differentia,
EleSrum quid 514
Elementorum vicilTitudinc mundusconti- finis 86
nuatur, 405" pcraSaefignum, 86
Elixir album HelmontH , 389 rcquifitaprimnria, 83
proprietatisfineacido, 388 lecundaria,' 84
quid, 120 Fermentumeftrescompofita, 89
£»jprimumChelidonii, 396 Ferricumxrcobdudio, 48
hWs Paracelfi, 112 defcriptio, 178
vcneris, 160 clapideexcodfo, 461
non ex aere , fed e fcrro exor- lapidisexploratio, 45-0
tum, 160 notas 446
Epiphyllofpermoc habent florcs 344 principia, 4I9>I73
Eflcniiaambraecinereae, 403 visaperiendiexplicatur, i8r
quid 1 20 uibsin Mcdicina, 180
Eflcntias conficiendi ratio 390 Ferro hydrargyrum per fc non adhaeret, 1 79
Ferrum
 I N D E X R E R U M.
FerrumvideMartem quo modo confi-.
cum olco vitrioli effervcfcens po- cienda, N n. 279.
teft accendi 1 86 Gilla Theophrafli Paracelli 33CJ
&aurumut ferruminentur, 179 Grseci veteres Iatro-Chemiamignorarunt,z
poflltne converti in ss 4S3 Granulatio ^ 107
quarefaciledeftruatur, 461 Gravitatis corporum fingularis quae cauflfii
quopa6loaciemcontrahat, 462 168
ut inaurandum , 1 79, 477 Guajaci ligni dcftillatio. 398
Filtraiioquxj 89 Gummata quxdam acido abundant , 590
Fixatio^ 106 H.
Fixumquidfit, 107 Hxmatites arte fadus 291
FIoresBenzois, 35-9 Hacmatitisflores, 292
Martiales, 190 principia, 292
non difFerunt a floribus la- tinduraadflringcns, 293
pidisHsmatilaB, 100 Heliodori (criptum de Chryfopoeia , foo
qui, 120 Helmontius quot principia corporum fla-
viridisxris, 161 tuit,
7
Folliumdepofituraadmonitio, 462 Humorum corporis animalis diverfitatis
Formicarum, Lumbricorum 6(c. deflilla- cauflffiquae, 406
tiones cum fpiritu vini, 43 craflbrum cauflTa 181
Fornacis ftruSuras ratio 62 multitudo, quamalvusdejicit,
Fornacum de ftrudtura monitum , 462 unde, 35-9
Fornax univerfalis 62 Hydrargyri defcriptio 193
Fragorem quare pulvis crepitans cdat , 142 cfficientia, 194
Fragrantissrerumquxcauflalit, 32 evenisexcoflio, 474
Frigoris natura 49 principia, 131
Frigus&calor immodica quare plantarum non tota a fale commu-
fblutio
acretioni adverfentur 34^ niprsEcipitatur, 205
quomodo mcdicamenta corpori in- fpiflaticauffa, 486
ducant, 175- deHydrargyrofixatojudicium, 208
Fflligo ex quibus componatur 1 cxHydrargyronumaquaeliciatur, 131
quareardeat, 5*3 in Hydrargyro calor jugis parum metalli
Fulminare metalla quid ? 447 generat, 201
Furiofa: curatio 236 Hydrargyrum vide argentum vivum vel
Fujio, 107 mercurium,
G. •
exsre, 219
GAlens excoctio 460 antimonio a butyri deftilla-
esamcn, ^j^o tionc relido 246
vefligia 445- eflibio, 219
Gemmae pulverataj fruflra xgroris dantur, fit acre in corporehumano,
Nn,276.
Gemmarum virtutisdifquifitio , N n. 273, non nrmiter metallis cohxrct,
e Gemmis difficulter color extrahitur,
Nn. 278. qui agat m corpore
humano,
magifteria habeantne ufiim in 199
Medicina Nn.279. aurumdiflTolvat, 144
'Z.ii -^ quibus
 INDEX RERUM.
quibusrebusfacile permifcea- cipiisconcre-
tur, 194 Icanr, 276.
ut e cinnabari eliciatur 201 Nn.408
Hyftericas curandi prsceptum 167 Lapidefcunt plantse N n. 274.
Lapidis delcriptio N n. 273.

IAtro-Chemia quae s philofophicimaterixindicia, 497

latro-Chemixdivino, s philofophorum confedio imagini-
latro-ChcmicQS quis 3 busrepraefentata 5-03
Ignis adChemije operationcs neccffarius eft, principia, Nn.274.
^3 Lapidum ex animalibus efficientia, Nn.
apertus , S^
efficientiaquiE H genera,
naturalium &
Nn. 273.
gehennx Paracel/t^ 1 1 artificialiumdiffe-
Helmontii ,
1 1 rentia, Nn. 27^.
genera f4 principia aegre demonttrantur,
gradusquatuor, SS Nn. 276.
inatenaprimariaqu:^, i^Si^.^ Lapiscalaminarisquid, 460
iiihil novi , quod antea non erat
infernalis, 15-3
producit Sl non poteft fieri ex xre ^ibid.
per gradus dimenfio cft res fuperva- philofophorum quid 494
cua S^ Prune)Ia3, 317
quo pa6lo puftulas in corpore cxcitct, quiresitadicatur, 121
Z/rt/<3;?quid, 496
rota^ Lavatio, 90
fuprejforius t S6 haudanum opiatum fimplex 362
Igni, utdiuardeat, quibus opus fit S4 quid> 121
Incenfioni quanam resaptx
lnceratio<\\X\^^
m
513
L enitiva \c\L axativa qui agant
Leoviridis,
3 S9
496
Incineratio ,
10 Ubx^docirriafles ^ 443
Infufioquid, 90 Liquatio, 107
Inodora deftiliationi fimplici inepte com- Liquor Cornu Cervi fuccinatus 290
mittuntur, 36./^^. rnercuriaUs , 217
Infpjfatio, 97 quiftrideaChemicisvocetur, 121
InftrumentaChemicorumpafliva, 63 ftipticus 294
Chemiae fccundaria 60 vomitorius, 259
Inftrnmentum Chemici princeps , quod 53 . Lithargyriicompofitio, 170
Jovisflores, ^(>S Lithargyrum 45-7
liquor, i<^7 Lithmtripttca numdentur, 410
magifterium, 165- Lithophytorum fucco nonidem colornec
vitriolum, 166 faporeft, Nn. 280
Jupiter vide ftannum Lorica, quavafaobducenda, 67
Ludus Helmontii quid T14
Lyfcr^quid? loi Luminofae particulx mercurlum Ipiffant,
Lapidesinanimalibus, Nn. 275. 201
cxquibusprin- LunavidcArgentum.
cornca
 INDEX RERUM.
cornea quid ? 469 univerfale num detur , i 23
hydragoga, 15-3 Mercrn-ialia qui apte acgrotis dentur , 212
quidadmentemadeptorum, 5-06 Mcrcurii corrolivi adulterium an prodat
Lunx Tinduram conficiendivia trivialis, admixtum ei alkali, 212
15-2 philofophorum fynonyma , 496
Lutum ad conflruendas fornaces aptum, 61 procrcatio, 218
ad vafnrum rimas 68 de Mercurio mctaliorum judicium , 220
Luxurra complurium morborum parens Mercuriuscoagulatus, 485"
L) dius lapis 443 cofrfieticus , 202
M. cum fale mirabili junSus. 209
MAceraiio, 91 diaphoreticus 'Juzialis , 207, 209
Magiltcria cx animalium partibus,T 00 dulcis, 247,212
eplantis, 101 \x^mParncclfi ^ 214
Magifteriumjalappae, agarici &c. 368 philofophorum exquibuselicia-
quid. 121 tur, 504,495-
Magncs arfenicalis 270 inquibusditfbrat
lapientumquid. 496 a mercurio
Marcafitha 262 vulgari , 495-
Margaritsquomodogignantur. 284 quid 496
Margaritarumgencra, 284 proEcipitatusalbus, 202
virtus, 285* officinarum , 202
Mars vide ferrum perfe, 207
potabilis^^/7/////', 186 Iblaris vel aureus,
Martiscrocusadftringens, 183 204
aperiens, 184 viridis, 204
magiQerium vcl extraflum , 1
87 frufira aceto
tindurasadftringentes 190 deftillatopu-
aperiensleMortii, 1S9 rificatur, ib.
volatiiis, 1S6 ratione falium ,
quibus praccipi-
cum vino, vel fucco po- tatur, varium coloremhabet»
morum&c. 188 203
iartarifata^ 187 fubIimatusfor;V'V?//, 209
cftalkalica,i89 ruber non efl corrofi'
vera Zwelferi , i S8

dctinfturisjudicium, 189 vide argentum vivum vel hy-

vitriolum velfal iSf drargyrum
Materia prima obfcurum aurificum ver- vitaE, 25-0
bum 494 eftregulusantimonii, 25-0
Materi i lapidis philofoph. notas 497 Mctalla alia aliis plerumque immixta funt
Medicamina vivaquas, 129 492
Medicorum rationalium quorundamcrra- argento dotaia qui tra6landa, 449
,

ta in dandis medicamentis, 408 cruda dempto fcrro ad medici-

, ,

Mellisfpiritus, 398 namnonadcoutilia, 168

Menftruigenera, 123 exprofundorerrscpetuntur, 439
Mcnftruumimmutabiienegatur, 123 inquointcrfcditkrant, 437
quid, 122 num
 INDEX RERUM.
numtranfmutaripoffint, 4S8 cifHma, 132
poirunt arte aut rigida aut dudilia Mineraliumprincipia, 129
effici fpeciesquot,
^89 129
puraaliquandoinveniuntur, 438 Miniumquifiat, 170
quopadoinventa, 436 Mirrha in contedione elixirii proprietatis
fingula fingulis corporis vilceribus quaretotaferciiquefcat, 389
crcduntur opitulari 1 34 pro Moneta variae metallurum temperatu-
ubigignantur, 438 rae, 5-16
utingranaredigantur, 107 Multiplicatiolapidisquid? 5-11
Metallidelcriptio, 130 Mumianonedmerumbitumen, 434
fcracis locorum indicia
439 Mumisetindura, 434
Metalliea vena tendit ad aliquam mundi N.
plagam 440 Nltrietymologia, 310
Metallics mafFuljB examen , 448 lixivium ut fiat ad coucrefcendum
reirequilitaprimaria, 438 aptum, 311
vcnx quando funt lucrifica; , 446 proprium, 313
Metallicarum venarum duo genera , 446 fal alkali quo modo fui juris f]at
,314
lotura, 4^f fincerinotae, 315-
uftio, 45-4 IpiritusBezoardiciefficacia, 116
valorisindcx, quis, & aqua fortis parum inter fe
444 differunt, 337
Metallicorum inftrumcntum primarium, dulcificatus, 373
441 noncumqualibetterra, fed
inftrumentafecundaria, ibid. cum alkali quodam mixtus,
Metallofuuscuiqueeftfapor, 133 in nitrum crudum conver-
Metallis fingulis fingularis principiorum eit titur,
319-y^f.
temperatio 437 potentifHmus, 312
Mctallorum converfionis teftimonia, 487 proprium 322
crocus, 224 quaredurasresexedat, 320
diverlitasinquibuspofita, 132 recentis cutnvctcri mixti, &
matcriaremota, 132 ebullitionemefficientis, hi-
de Mctallorum obdu6tionc prsccepta , 480 floria, 334
primamateria, 130 vulgaris, 321
principia, 437 vetcrum proprietates 309
fingulorum fingula gravitas & Nitro^5^gyptusabundat, 311
ponderafunt, 168 inefherra, •
234
tinddra x^6 inlitne fal quoddam alkali , 319
Mctallum principis/^^o/^f-r//, 5-18 in Nitro vetcrum & rcccntiorum differentia
Metallurgicaqux, 4 efl, 313
Metempjychujv/i quicxcogitarunt , 406 Nitrum antimoniatum , ^ 235"
Millcpedumtindura, 434 diifcrt a nitro vul-
Mineraliaqux, 129 gari ibid.
varia omnifariam immutata pof^ Cache6lictir/i , 3 20
funtreduci, 264 corallatum ,
perlatura, faturnifa-
ex mineralibus medicamcnta longe effica- lum&c. 316
depur-
 iNDEX rerum:
dcpurgatum. 3 15" OJei definitio. 2j
exqiiibusprincipiisconcrevit. 311 eJJemial'ts&&C2i(:\V3&. ^S6, 37
fixatuin. 318 figura. 2i
_ ^

iioltrum quot niodis producatur. omnimoda in variis corporibus immu-

310 tatio. 28
plurifarinm ftibium immutat. 234 Oleo ejjeatiali qua:nam resabundent. 31
polTittic ii' <al communc converti? OleorumexanimalibusproIeQorumvirtusJ
313 43C»
quando & quare incend;it 318 fe. genera. 2.7
qucmulumin Medicinahabeat.314 Olcofaqusdicantur. 26
quiagatincorpore liumano. 314 Oleum cum liquore conjungcndi ratio. 386
rcccntiorumertfalenixum. 313 delateribusvel philofophorum. 395
Scordcatum , Papaveraium &c. 316 cmpeyreumaticum quod. 28
fitncinathmofpxra. 312 effentialequod. 28
ubi locorum maximc proveniat. eflignisraateria. 5*3,29 ,

313 macis , Nucis mofchatx &<:. exprel'

veterumcftall\'alicum. 310 fum. 39i
ubiproveniat. 309 non efl idcm quod acidum. 3
Niidiaphoretica. 2fi num inter corporum elemcnta refe-
o. rcndum. 24
OBftru6iionumvilccrumcauf]Se. 180 poffitne in aquam converti. ^g^.feq^
Odoriferorum mira efficacia. 388 quo pado in corpore humano agat.
Odorisdiverlitasundc. 31 30
OfficinaChemici quo modoconQruenda.6i fitneidem, quodfalvolatile. 29
Olea dedillata quarc non scque vifcerum Terebinthinaj. 395
obftruclioncs fubmovcant, ac fer- OperationumChemicarum triagcnera. 70
rum. 182 Opiicfficientianaiuralis. 361
cplantis, quaenonnihil putruerint,dc- vim cncrvandi rationes varia;. 362,
flillata, male olcnt. 391 deOpioasgrotisdandopra:ceptum. 367
empyreumatica conficiendi raiio. 392 Opium in Medicina habet ufum. 363
ut redificanda. 428 oleo fubtili & fale enixo donatum
eflentialia quxdam fpiritum viniever- eft. 3<?4
tunt. 400 principiorum mixturae rationeagit.
afraudulentis ut adulteren- 364
tur. 391 Orichalcumcum tutiafa€lum. 487
parandi modus. 391 P.
quibus in regionibus maxi- P/Jlingcncjia quid. 263
me proveniant. 48 Paracelfus quot principia corporum po-
impropricdida. 26 fuit. 7
iium c falibus volatilibus fiant. 29 Pelicanus quid fignificct ad mcntem adepto'
perdcfccniumutparanda. 78 rnm. flO
qua dam cum fpiritu rtitri inccnduntur. Phlegmaquid. 12,5-, 398,34
_

372. Phoenix^</f/>^o?*»^quid. -jfiQ

falibuscfficaciorafunt 137 Phofphorus. 412
"Uiabaquafeparanda. 89 Pby fica convincit homines Deum efle. 46
Aaaa Pi*
 i isr D E X R E R U M.
^t^igmentum Coccineum ex auro. 471: • locum habet in animalibus.
P/ac^malium qxi\d. 473 102
PJant» ad accrctionem quae neceflaria. 345- quotmodisfiat. 96
cujus gencris falibus refcrt£E fint. i
f Pracipitationis caulfas 1
03
. 344 delcriptio. vocabuliabufus. 202
'.c, curquaEdamhaudvcrminent. 346 Prsccipitantur etiam res in ighe fufas.
•
98
*!;', num ecinere refufcitari poflint .264 Praecipitatarum rerum augmentum unde.
^^- quando potiirimum ex ufu ajgri.347 141
"^lantarum diverfitatis cauffie. 346, 35-3 Principia non diu infinceritatepermanent.
genera.
"
.
344 46
principia. 347 qu3c Chimici traSant , non funt
Plantis fingulis fingula femina funt. resfimpliciflTimse. 8
.F3umbi candidi adulterium. 5-18 Principiorum de numero auSoris fententia.
e venisexco6lio; '
460
cinerei e veha excodi<!>. '
475" genera. 6
magifterium. - " : 174 Principium corporum quodnam. 6
'
;
•
r/3cllago. i"74 Projekio quid fecundum adcptos. 5-13
nigri defcriptio. 168 PulvisCachedicus LHcIovici. 232
venarum notac. 445- crepitum edens. 142
:
^^ . principia. 169,492 Putredinis necefl^itas ad lapidem philofo-
'''''''
*.
, t "^? evenisexco61:id."''^^'! 460 phorum.
••'••'^ - .::';''^_>
^^''faBcharum. 93 173 fpecies.
"P4umbo,non vi,detur acidum ineile. T69 ad Putrefaciendum quse apta fint. ^ 92.
Plumbum cdndidum vide ftannum veljd Putrefadionem quare & quomodo Chemi-
vem. ci inflituant. 94
cinereum. 261 PutrefaBionis defcriptio. 91
videSaturnum. Putridaquxnamdicantur. 93
'-
~-
albumquid. 164 Purgantia quo pado agant.
•

3n
adruboreminigneuftumgravius •
fpec!fica num dcntur.
redditur. I7'2 Purgantium miracfficientia.
•
35-8
in hydrargyrum ti-anfmutatum. Pyrotcchnia quid.
169 .^-
nigrum cur facile cam rchquis QUartatio quid. 468
metallis cocat. 45-1 Quinta eJJentiac^Xmtls. 396
- •
rigidum utmollereddatur. 461 ,
quae. 12 S.feq.
ultum. 170 vmi. 397
utabxrcfcparandum. 4^9 R.
utrumque quare inpulveremper RAncorquid. 93
femuteiur. 171 Realgarc^id. 266
Ponderum docimaftes partitio. 443 Kedificatio. 94
PpituSj quembibimus, num in falvolatilc Rcdu6lio. 108
^''"
convertatur. •-v\. 413 Regeneratio quid. 263
Prsceptum remedia e mineralibus dandi x- Regulo martiali numinfit ferrum, 240
•

_.
grotis. 166 Regulusexxre.' 238
Pnccipftath. 9^ Jovialis. 238
mar-
 INDEX RERUM.
nnartialis. 237 volatile fimplex-
medicinalis. 238 421
quid Chemicis. 126 amdynum. qi^
iimplei. 239 commune. 301
folaris.
.
^3^ efl: parens omnium fa-
non totus unica vice in vi lium. 10, la
trumconvertitur. 229 in animalium corporibus
Rcsquxdamdiu igne uftse graviores fiunr.
immutatur. 303
. fitnc noxiumcorporihu-
Refinam e plantis extrahendi via. 368 mano. 302
in Refulcitatione rerum aliquid depcrdimus. cujufmodifitinplantaintegra. 3;^?
265- cum crcpitu & ncbula difllliens. 1 5^
Rctorta in fuperiore ventre perforata pr« Digejhvum \t\Febrile Sylvii. 424
retorta tubulum liabentc eligenda. enixumQ^x^. jj
^ . 77 quodlibet formam peculia-
Retortarum\^QC\QS. ^ 77 rem habet. 3ii
Reverberatio. 108 ^«//Wt- plantarum 37r
Rifigallum quid. ()fi ut componatur. ir
Ros quibus principiis proeditus fit. 45- fuforius.
447
fufum. 304
SAccharum Ladis. 416 integrum quodnam. 15
Salacidumutexoriatur. 13 L ithrontnpticum.
42J
acidofalinumquid. mirabile Glauberi. 305*, 343
alkali fixum e plautis eliciendum. mirum in modum in animalibus
369 convertitur. \^
, ., .

volatile eriam a natura produ- muriaticumquid. 12

citur. 418 cplantis. 381
tam volatile quam fixum efl: neutrumquid. 12
Ipirituscorporeus. 11 nullumeftfixum. 20
Ammoniacum ab acidovitrioliin- oleofum volatile liquidum. 422
vertitur. 340 ficcum. 42E
cum nitro incendi- Polychreflum. 315") ^78
tur. 320 purificatum. 304
falecommuni quale Malf^ fanguinis infit. 16
non pecfede quod Beguinus e calculo clicuitjnul-
conjungitur. lum ell. 409
419 qnodvis cryjiallifatumuonedalka/g
rccentioruma Na- purum. . 370
turaetiam produ- quomodovolatilefiat. 12
citur. 418 volatijeefsccevini. ^y^
quiar- inter & oleum diverfitas cft.
tcfiat
418 pcrpurgandirationcs, 427
veterumubi reperi- plantarum ut cxtrahen-
ebatur. 417 dum. 371
Aaaa 2 quid
 I ND E X R E R U M.
q\3!d fit. 430 Saporisvarietatisquxcaufla. 31
1 ;.
4*^odvis fublimandi prsce- Sapphiri dc tuidurajudicium. Nn.278
pia. •
42-8 Saturnusvidc Plumbum.
Saturni balfamum. 176
Salia alkalia inter Ce differunt. 370 flores. 178
impropriedifta. lo vitrum. 446
c.--

transtor- adScabieminveteratamcompofitio. 218

i in ventriculo animaliuni
mantur, ^^^ ScoriariamrcguliufusinMedicina. 249
-
Boo femper faciunt ad rerum extrattio- Secundarum deltillatio, 43
nem. 4^4 SigilLitiu Hermettca qui inftitucnda. 69
volatiliainterfedifferunt. 4^9 SmaltHm quid 262
m Sale communi differentia eft. 3^4 Smaragdi de tinSura judicium. N n. 278

Salevolatili quxdam plantae funt

prxditx. Soliditatis corporum caulla quae. 32
Solis efficientiaadmirabilis. 44
quale medicamentum itadicatnr.
dc Salibusplantarum cn^alHfatts ]udicium Solutio,
369 126
quse- Solutione corporum ad quae attendenda.
Salibus volatilibus fingnlis fingulans
in

dameftvirtus. 43° 122.

SaUs acidum mercurio infert vim peftite- Solutionis fignificatiogeneralis. 70

ram. ^^^ Somnusquidfit. 564
alkali fixi origo. H
1 1 » 1 3i Soporifcra quare dolorem leniant. 366
quialvi&fanguinis profluvia fi-
volatilisorigo. 11,13,14
ainmoniaci vererum proprietates.41 ftant. 367
cum vanis acidis mira in -
quopadoagant. 366
vcrfio. 4^^*^ Spagyria quid. 3
floresfimplices. 421 Speculametallica. fi^
fpiritusacidus. 424 Spiritibus acidiscxiguum pondus corpufcu-
fimplex. 422 lorum faiinorum ineft. 402
'
"
vires. 42-0 deSpiritibus acidis deftillandisprsceptum.
'
: communlsfpccies, 303
definitio, 9 de Spirituum ardentiumdeftillationis praece-
-generaquot. ^
12 ptum. 79
. inorbeterrarumcopia. 9 Spiritusanimalcsnumfint. 365"

fpiritusacidus. S^S-fi^- quidfint. s^j-

resgravcsfccumabducit. 25-4 anticolicus. 312
volatilisfixatio. 43^^ apcriens Pr;?o^/, 335-

utilitas in tranfigenda vita. 302 ardensexquibusconcrcvit. 339

207 ardentisfacultas. 35-4
Salivx fluxus ut brevi cxcitandus.
266 ardens quales nammoleculas e re
Sandaracaquid.
aliquaeliciat. 390
Sanguinis motionem nimiam quae inhi-
beant. 175* quo pado in corpore huma-
profluviicaufta. 183 noagat. 398
Sapocumaquadifi[olutus non invertiturm afthmaticus /k//c/7.7f//V. 163
aquam. 394 CarminativHS de tribus. 322.

Sqponis, fevi&c.dcftillalio. 43^ compofiiie pUntis. 398

em'
 I N D E X R E R U M.
empyretmatki ex quibus concre- tinSura, 23>
vcrint. 401 Succinuni ubi gentium proveniat » iW
fbmans, 25-3 Sulphurartcfaaum, 272
inatricalis, 291 cabdilinum, 27;^
t^cp\\ni\c\is AmeloKgii ^ 148 dupHcimodoagit, 275^
per Chcmiamconfeai quid fint,399 emineralibus cduitum olcls ejjen"
qaid 1 26 ?/W/^«.i efficaciuscft, 214
fimpliccseplantis, 397 fixum quare latro-Chemici cxop-
cvitriolomartis defiillatusvixquic- tent,
22f
quam a fpiriiu ordinario diftat perfpicuum 272
philofophorum quid 496
vinimverfio, 497 quare facile fiammam fufcipiat, 273
Spodium recentiorum differt a Grxcorum quoddammetaliis&c. inclt, 14
& A rabum fpodio 429 quo pado in corporc humano agat,
Stannidcfcripiio, 164 274,224
elementa 492 fublimareeftopusinane, 276
Stannumvide lovem vel plumbumcandi- vulgare non cft rcs fiinplcx. 25
dum, Sulphurisacidum argentumexcft, 472
ex quibus fit compofitum , 1 64 mctalhsadvcrfarium cft
Stella reguli vergit ad interiora 239
Stellx figura ut in regulo oboriatur encheiri- difficillime fcparatur ab
A-f, 237 oleofibiimplicaro, 277
inreguloadumbrataecaufla, 239 aluminis & vitnoU difterentiain
Stibiicrudiefficientia, 2,23 quibusfitfita, 316
Stibiumvidcantimonium, 220 balfamavaria, 219
crudum non efi venenum , 223 balfamum Rulandi prscceptura
pofl[itne a veucriculo dif- conficicndi 280
folvi 224 de balfamo anifato monitum,28o
quare alvum & vomitum cieat ^^^s compofitioutfat5fa, ir
quomodofudorempellat, 226 duogenera, 13
quaremetallaexedat, 140 efficicntia, 273
quibufdam unum inftar omnium eft, epar, 27^^79
222 fiorcs, 27$-
Stomachicisquxnamprofint, ^^'J' inanimalibusagendiratio, 182
StomachicumPo^m/ 230 lac vcl magifterium 276
Strat 'hcatio quid I Of principia,
, 272,131
Sublimatio^ 108 fpecies, 271
Succinidcfiillatio, 288 fpiritus, 277
efficientia, 287 compofitus, 27S
magifierium, 2S8 tinftura, 280
oleum, 2S8 &vitrio]ifpiritus paruminterfe
principia, 286 dirferunt» 278
falvolatile, 288 Suppellexoptunaeltanno, 165'
eltacidum, 290 Sympatbetic.v curationis hiftoria 327
falispurificalio, 289 Sympatheticus pu v s1 i
327
Aaaa 3 Sy-
 I ND E X R E R U M.
Synefii expofiiio in librum Democriti de moleseademjamefl;, quaeolimerat,
Ghryfopoeia joo
T. proprietatcs fingul ares 38
TAchenius quot principia corporum fta- quaenam genera ufum in Medicina
tuit, 7 habeant, 198
Talci genera 296 figillatac fpiritus 299
liquor, 296 vocabuliomnimodafignificatio, 3S
oleumquarcmultiexpetifcant, 265* vocabulo qusE res inepte cooptcntur,
Tartaricremor & cryftalli 372 39
interfenondif- uteorporumelementidefcriptio, 38
ferunt, ibid.Thermae quo locorum fcateant 3^
liquorfpleneticus, 378 Thermometri cffedus 5-9
oleum per dcliquium 373 Thermometrum zd<[\lxMi\\Q .,
60
principia, 372 Tinduraantiphthilica, 177
ialfixum, 373 antifcorbutica^Wi?///, 188
volatile, 37$" aperiens Moebii , 308
falisvicarius, 373 balfami copaibcc , Peruviani &c.
Ipiritus 398 403
& oleum empyrenmati- Nephritica Amelongi , 249
aim , 374 phyfica quid 494
terra foliata 311 'fi^- quid 1 27
tinduracumrt/y(o/?»o/, 379 Rofarum,papaveriserratici, vio-
chiilybeataf 187 larum &c. 402
tartarifata^ 378 dcTinSuraei^^toW/Vu' confedione praecc-
deTartarodeftillandoadmonitio, 374 ptum 334
Tartarusemeticus, Tinduras cum fpiritu vini e plantis conn-
25-9
fitne fa! vocandum io ciendimodus, 403
vitriolatus, 330,336 Trojas dicltur certa ponderis partitio , '"^^^
Tegula quid 444 Turpethum mincrale 206
Terra Catechu vel Japonica 300 Theophr. 206
cur fui juris fiat, fi acidum cumal- V.
kalipermifceatur, 19 quxresdicatur,
cTerraJaponicamagifterium
VAppa,
Vafaqua;namloricaridebeant,
93
307 67
paftilli, ibid. Vaforum commifilira: ut muniendsc , 68
tindura ibid. VcnusvidejEs, velcuprum.
TerraLemnia, Venercxluisfigna,
298 196
martialis, 300 Vcncreicontagiifcdcs, 196
maximeignircfidit, 40 Venereorum morborum caufla proyima,7 95-
omnifariamimmutatur, 40 Venereum contagium varios corpori im
quare principium paifivum dicatur,39 portataffcdus, 196
raro linccra eft
39 Vcneriscrocus, 158
finccra quac 40 fiores 160
fol?.risHungarica, 299 fpiritus 162
m
cj u fdc t n d u ra
i ibid. abacctodiffert, 162
Terrs cujuilibet vis medica 298 tindliuracoerulea. 164
pra-
 I N D E X R E R U M.
prafina, ibid. fpiritusvclolcum,
332
vitriblum, 161,158 coagulatus
5" 334
Ventriculimunia, 35" dulcificatus
.

334
Vermesnumcxovulisproveniant. 197 philofophicus eft fpintus
ubimaximegencrentur, ipy./^'/- Talis, 25-1
Vermium ad gencrationcm multum facit & fulphuris in fpiritu angufta eft
putredo, 198 dit!ercntia, 278
majalium Tindura 434 fulphur amdyf^u m y 339
Fejicatorii agendi ratio i fy terraedulcata, 333^ 160
Via humida lapidem philor conficiendi, cvenisexcodio, 37 j'
497./^^. 505- VencrisfulphurHelmontii, 340
ficca, ihid. Vitriolum haheainc vim ferrum in ses tranP-
uniyerfalis, Siparticularis quid fecun •
mutandi, 484
dum auriflccs 493 purificatwm, 327
Viam particulare-m negant adepti , 494 quid 127
Vini fascum deftillatio 379' quopaftoagat, 376
oleum, 374 fulphur & alumen in quo inter Ib
Zwelferi
i::x\ejje'atiale ^yj.Jej.
.,
difl^erant, 316
Vinum adultcratum quas mala corpori im •
Vi trum ex quibus rebus maximc fiat , 127
portet, 102, quo padto fcindendum 6^
emeticum, 25-8 Volatilequid, 107
quomodo oenopolos pra:cipitant,T02 U rina quarc excernenda .3 80
Virideaeris, i^-^, vidcTEruginem. quibufnam principiis referta fit ? 4x1
Chriltallifatum i6r Urinaefecrctionisrcquinta, 3S0
Viridis sris fpiritus 162, fpiritus ardens, 41 i
Vitriolomalbum, 375" W.
acidum argentum corrodit ,
Vitrioli 472 Wlllifius quot principia corporum po-
eificientia naturalis 376 fuit,
j
extra6i\im anody-fiUK/z Salx , 340
etymologia,
genera,
oleum quare cum aquafervefcat,
374
374
y^^araq\i\d,
z
Zincum vide Cincum.
262

ascvitrioloprc-ccipitat, 26^
5-
333 quicolligatur, 45-
principia, 375- quid 26i
ros, 332

F I N I S.
a- \
l^