Eğik (eğimli) yüzeye sahip doğal veya yapay (oluşturulmuş) zemin kitlesine şev denilir.

Şev yüzeyinin, yatayla yaptığı açıya şev açısı (a), bu açının tanjantının tersine şev
eğimi, m, denilir. m-1/tana (cotana)=a/b (ömegin 2:1, 3:1 vb.) (Şekil 10.1).

Doğal yamaçlar, doğal yamaçlarda kazı sonucu oluşturulan eğik azeyler, toprak baraj
ve dolguların eğik yüzleri, şevlere örnek olarak verilebilir. Şev yüzeyi altındaki zeminin
göçmesine (kırılmasına), şev kayması (toprak kayması, heyelan vb.) denilir. Şekil
10.1'de tipik bir şev kayması ve ilgili terimler görülmektedir.
 Şevler, geometrik açıdan sonsuz şev ve sonlu şev diye ikiye ayrılabilir (Şekil 10.2). Sonlu şevlerin belli bir
yükseklikleri vardır. Bunların bur önü yüzeyi ve üst yüzeyi yatay veya daha az eğimlidir. Yarım sonsu
(pratik olarak uzun) eğik bir düzleme sahip şevlere de sonsuz şev denilir.

Şev türleri
Şevlerdeki zemin
kitlesinin bir kısmı, yer
çekimi vb. etkilerle
kayması yüzeyi üzerinde
kayarak aşağıya hareket
eder. Şevlerdeki
kaymalar dönmeli veya
düzlemsel hareketlere
benzetilir. Dönmeli
kayma, daha co homojen
tabakalarda görülür
(Şekil 10.3a). Bu tip
kaymalarda, kayma
yüzeyi daire (silindir)
veya eğri olabilir.
Düzlemsel ötelenme
kaymas daha çok
kalınlığı az (sığ) bir
tabakanın, yüzeye
paralel daha sert ve
farklı bir başka
tabakanın üzerine
oturduğu durumlarda
görülür (Şek 10.3b). Bu
Sonlu şevlerde kayma tipleri Şekil 10.4'de görülüyor.
a) Burun kayması b) yüzey (sığ) kayması
h
Şekil 10.4 Sonlu şevde kayma türleri c) Derin kayma d) Düzlemsel kayma
Şevler, yerçekimi kuvvetleri, su akımı kuvvetleri vb.'nin etkisi altında kayarlar. Şev stabilite (denge, duraylılık)
analizi ile mevcut bir şevde, kayma tehlikesinin incelenm Sonlu şevlerde kayma tipleri Şekil 10.4'de görülüyor.

Olası şev kayması Akarsu, deniz vb Burun oyulması b) Şev burnunun

aşınması
şev kayması Sürekli yağmur kar erimesi vb. a) Şev üst yüzünün
yüklenmesi Olası şev kaymaları

Olasi şev kayması d) Sürekli yağmur, hizi kar musi c) Şev eğiminin

artinimas

Şekil 10.5 Sev kayma nedenlerine örnekler

 Şevler, zemin Şevler, zemin kitlesinde; ya kayma gerilmelerinin artması veya ninin kayma direncinin azalması sonucu kayarlar. Kayma rilmelerinin artmasına; şevin üst
yüzünün yüklenmesi, şev egiminin açısının) artırılması, şev burnunun kazı, oyulma vb. ile boşaltılması, vb. örnek olarak verilebilir. Zeminin kayma direncinin azalmasına ise;
titreşimler (kazık çakma işlemi, patlatmalar, depremler vb. taneler arası sürtünme kuvvetlerini (0) azaltıyorlar.), boşluksuyu basıncının oluşması artması, kohezyonlu
zeminlerde zeminin su içerigain artması vb. örnek olarak verilebilir.kitlesinde; ya kayma gerilmelerinin artması veya ninin kayma direncinin azalması sonucu kayarlar.
Kayma rilmelerinin artmasına; şevin üst yüzünün yüklenmesi, şev egiminin açısının) artırılması, şev burnunun kazı, oyulma vb. ile boşaltılması, vb. örnek olarak verilebilir.

10.2 Sonsuz şevlerin stabilitesi

Böyle bir şevde kayma, genellikle şev yüzüne

paralel bir yüzey byunca olur. Pratikte; uzunluğu
derinliğine göre çok büyük olan ve şev 3ázüne
paralel olan kaymalar, sonsuz şev kaymaları
olarak düşünülebilir. Sonsuz şev kayması,
homojen bir kitlede meydana gelebildiği gibi, şev
yüzüne paralel bir tabakalanma gösteren kitlelerde
de görülebilir. Sonsuz şevde, dönmeli kayma da
oluşabilir. Sonsuz şevde yüzeye paralel düzlemsel
kayma

İki boyutlu koşullarda, b uzunluklu bir elemanda

(şekil düzlemine dik uzunluğu 1 birim), kayma
düzlemine etkiyen düşey gerilme,

Sonsuz bir şevde, şev yüzünden z derinliğindeki

Güvenlik sayısının seçilmesi, her durumun
özelliğine bağlı olmakla birlikte, genellikle 1.5
veya daha büyüktür. Sonsuz şevde, güvenlik
sayısı, bazen yükseklik cinsinden ifade edilir. z=H
[Belgeden bir alıntı veya ilginç bir noktanın
özetini yazın. Metin kutusunu belgede istediğiniz
yere yerleştirebilirsiniz. Kısa alıntı metin
kutusunun biçimlendirmesini değiştirmek için
Çizim Araçları sekmesini kullanın.]
Sonlu şevde şev yüzüne paralel su akımı olması
durumunda (Şekil 10.7), benzer bağıntılar
türetilebilir. Gene b genişliğinde bir blok
düşünelim. Bloğun tabanında o, t, o' terimlerini
yazalım
Sonlu şevlerin stabilitesi
Sonlu şevlerin stabilitesi için çeşitli yöntemler vardır. Burada,
genel bir yöntem olan, İsveç Daire (Dilim) Yöntemi
açıklanacaktır. Sonlu şevlerde, kayma yüzeyi genel olarak bir
eğridir. İsveç Yönteminde, kayma yüzeyi, daire (silindir) olarak
kabul edilir.
Önce, saf kohezyonlu zeminlerde (0-0, c+0) (0-0 analizi), sonlu
bir şevin stabilitesini düşünelim (Şekil 10.8).
Önce dilimler teşkil edilir. Dilim genişlikleri tercihen sabit alınır. Bu genişlik, genellikle 1-2 m kadardır. Dilimler
başlangıçtan itibaren sabit genişlikli teşkil edilir. Dilimler, O dönme noktasından geçen düşey doğru başlangıç alınarak,
sağa ve sola doğru da oluşturulabilir. Bu durumda, ağırlıklarından dolayı kaydıran ve kaymaya karşı koyan tam dilimler net
bir şekilde ayrılmış olur. Dilimler baştan itibaren (soldan veya sağdan) sırayla numaralandırılır. Her bir dilimin alanı, şekil
ölçekli çizilerek, belirlenir. Dilim alanları yaklaşık olarak yamuk veya üçgen kabul edilerek hesaplanır. Tablo 10.1'deki ΣT,
cebirsel bir toplamdır. O merkezinden geçen düşey doğrultunun sağındaki T₁ ler kaydıran (+), solundaki T, ler ise kaymaya
karşı koyan (-) terimlerdir.

Bir şevde en kritik (güvenlik sayısı en küçük olan) kayma dairesini bulmak için, çok sayıda dönme merkezi ve yarıçapın
denenmesi gerekir. (Şekil 10.11). Burada burun kayması için bir analiz görülüyor. Dönmes merkezleri alanında bir ağ
oluşturularak, her kayma yüzeyine ait güvenlik sayısı belirlenir, eşgüvenlik sayısı eğrileri çizilerek, minimum güvenlik
sayısına sahip merkez bulunur. Bu merkezin, seçilen güvenlik sayısı ile karşılaştırılması yapılır.
Bu yöntemde şev burnundan geçen çeşitli daire kayma yüzeyleri için bulunan güvenlik sayılan, her bir
dairenin merkezinde, PQ'ya dik bir doğru parçası ile gösterilirse, bunların minimum uzunlukta olamı,
kritik güvenlik sayısını ve kritik daire merkezini verir (Şekil 10.12).

Isveç Dilim Yöntemi, genel bir yöntem olup; homojen zemin, tabakalı zemin, doğal zemin, tamamen
veya kısmen su altındaki zemin, doğrusal olmayan şev yüzü ile su akımı ve boşluksuyu basıncı olması vb
durumlarında kullanılabilir.
Şekil 10.13 Toprak barajlarda şev analizleri.

a) İnşaat sonu: İnşaatın bitiminde, kaynak yönü (memba) ve akış yönü (mansap) şevlerinin stabilitesi incelenir (Şekil
10.13a).

b) Akış durumu: Kararlı akış durumunda, akış yönü (mansap) şevinin stabilitesi incelenir. Akım kuvvetler bu durumda bu
şevin stabilitesini olumsuz etkiler (Şekil 10.13b).

c) Ani su düzeyi düşüşü: Böyle bir durumda da, kaynak yönü (memba) şevinin stabilitesi incelenir. Ani su düzeyi
düşüşlerinde, baraj gövdesinden olan su akımları, kaynak yönüne dönerler ve kaynak yönü şevinin stabilitesini olumsuz
etkilerler (Şekil 10.13c).

Su akımları olması durumlarında, akım ağları çizilerek,boşluksuyu basınçları hesaplanabilir. Bağıntı 10.16, efektif
kuvvetler ve efektif kayma direnci parametreleri, (c',o') cinsinden aşağıdaki gibi yazılabilir.
Şev kaymalarına karşı bazı önlemler
Sev kaymalarına karşı önlemler

Şev kaymalarına karşı alınabilecek önlemler, şev kayma nedenlerine kz. Kısım 10.1) göre bellidir. Şev eğiminin
azaltılması, şev önüne yük klenmesi (dolgu vb. yapılması), şev kitlesine yüzey sularının girmesinin önlenmesi (kafa
hendekleri, yüzeysel drenaj vb.), şev kitlesi içindeki suların drenajı (iç drenaj), tutucu yapılar (dayanma duvarlan, palplans
perdeleri, kazıklı perde vb.) belli başlı önlemlerdir. Dayanma duvarları, sığ veya yüzey kaymaları için etkili olup, derin
kaymalar için etkili değildirler. Zira kayma yüzeyi dayanma duvarını da içine alabilir.

Depremler ve şevler

Bilindiği üzere depremler ivme (yatay ve düşey doğrultularda) ya atarak, kütlelere kuvvetler uygularlar. Bu kuvvetler,
zemin kitlesinin stabilitesini bozabilirler ve şev kaymalarına yol açabilirler. Ayrıca, depremler özellikle suya doygun
gevşek veya gevşeğe yakın kum vb. taneli zeminlerde sıvılaşma oluşturarak, şev kaymalarına yol açabilirler. Şev stabilite
analizlerinde bu hususlar dikkate alınır.
İSVEÇ DİLİM YÖNTEMİ