Pagbabagong morpoponemiko

Bu sahifa navigatsiya:
o PANSININ ANG PAGBABAGO
o SA MADALING SABI
o ASIMILASYON
o ASIMILASYONG PARSYAL
o ASIMILASYONG GANAP
o PAGPAPALIT-PONEMA
o METATESIS
o PAGKAKALTAS NG PONEMA
o PAGLILIPAT-DIIN

PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
ang pagbabago sa karaniwang anyo ng isang morpema dahil sa
impluwensya ng kaligiran nito (Santiago: 2003).

PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO
KALIGIRAN – yaong mga katabing ponemang maaaring
makaimpluwensya upang magbago ang anyo ng morpema.

PANSININ ANG PAGBABAGO

 [pang-] + [bansa] = pambansa

 panali, pambata at pangwalis

UNAWAIN PA NATIN
 [pang-]

 [pang-]

 [pam-]

 [pan-]

 / i, e, a, o, u /

 / k, g, ŋ, m, n, w, y /
  /b/;/p/

 / d, l, r, s, t /

SA MADALING SABI,
pan-], [pam-], at walang pagbabagong [pang-] ay mga kahawig
na anyo o alomorp ng morpemang [pang-]

IBA’T IBANG PROSESONG

1. Asimilasyon

 2. Pagpapalit-Ponema
 3. Metatesis
 4. Pagkakaltas ng Ponema
 5. Paglilipat-diin

 MORPOPONEMIKO

ASIMILASYON
 saklaw nito ang pagbabagong nagaganap sa /ŋ/
ya ng [pang-],[mang-], [sing-] at iba pang panlaping may
alomorp

ASIMILASYON
 Halimbawa

sing + kinis = singkinis [pang-] + [gupit] = panggupit

[sin-] + [tigas] = sintigas [pan-] + [linis] = panlinis
im-] + [bangis] = simbangis [pam] + [bato] = pambato


ASIMILASYON
 Dalawang Uri:
 Parsyal o Di-ganap
 Ganap

ASIMILASYONG PARSYAL
Ang /ŋ/ ay nagiging /n/ o /m/ o nananatiling /ŋ/

 [pang-] + [laba]
  = [pang-] ~ [pan-] + [laba]
 = panlaba

ASIMILASYONG PARSYAL
[pang-] + [bayo]

 = [pang-] ~ [pam-] + [bayo]
 = pambayo

[pang-] + [gabi]

 = [pang-] + [gabi]
 = panggabi

ASIMILASYONG GANAP
abago ang ponemang /ŋ/ at nawala ang ponema ng
salitang-ugat

 [pang-] + [sukli]
 = [pan-] + [sukli]
 = pansukli > /s/
 = panukli

ASIMILASYONG GANAP
 [pang-] + [pukpok]
 = [pam-] + [pukpok]
 = pampukpok > /p/
 = pamukpok

 [mang-] + [tahi]
 = [man-] + [tahi]
 = mantahi > /t/
 = manahi

PAGPAPALIT-PONEMA
 May ponemang nababago o napapalitan
 /d/~/r/
 /h/~/n/

PAGPAPALIT-PONEMA
 /d/~/r/

 [ma-] + [dupok]
  = madupok > /d/ ~ /r/
 = marupok

 [tawid] + [-in]
 = tawidin > /d/ ~ /r/
 = tawirin

 [lapadan] + [-an]
 = lapadan > /d/ ~ /r/
 = laparan

PAGPAPALIT-PONEMA
 /h/~/n/

[kuhah] + [-in]

 = kuhahin > /h/ ~ /n/
 = kuhanin > *kunin

[tawah] + [-an]

 = tawahan > /h/ ~ /n/
 = tawanan

METATESIS
apag ang salitang-ugat na nagsisimula sa ponemang /l/ o /y/ ay
pian ng [-in-], nagkakapalit ng pusisyon ang mga ponemang /i/
at /n/ at nagiging [ni-].

METATESIS
 l + [-in-] + angoy
 = linangoy > [-in-] > [ ni-]
 = l[ni-]angoy
 = nilangoy

METATESIS
l + [-in-] + uto
 = linuto > [-in-] > [ ni-]
 = l[ni-]uto
 = niluto

PAGKAKALTAS NG PONEMA
pag ang ponemang patinig sa huling pantig ng salitang-
 ugat ay nawawala sa sandaling ito’y hinulapian.

PAGKAKALTAS NG PONEMA
 [asin] + [-an]
 = asinan > /i/
 = asnan

 [bilih] + [-an]
 = bilihan > /i/
 = bilhan

 [bigay] + [-an]
 = bigayan > /a/
 = bigyan

PAGLILIPAT-DIIN
gbabagong nagaganap sa diin ng salitang-ugat kapag
nilalapian

PAGLILIPAT-DIIN
 [ka-] + [samah] + [-an] malumay
 = kasamahan - mabilis

 [laro] + [-an] maragsa

 = laruan - playground - malumay
 =laruan - toy - mabilis


 [basah] + [-an] maragsa

 = basahan - malumay

 Maraming Salamat!