აღმოაჩინე საქართველო

სახელმძღვანელო

მასწავლებლებისათვის

(საპილოტე ვერსია)

2017

1
2
სარჩევი

შესავალი 5
თავისუფალი გაკვეთილი 6
თავისუფალი გაკვეთილი როგორც ხიდი ფორმალურსა და არფორმალურ განათლებას შორის
....................................................................................................................................................................... 7
თავისუფალი გაკვეთილი, კომპეტენციების განვითარების ინსტრუმენტი ................................... 8
საკვანძო კომპეტენციები .......................................................................................................................... 9
თავისუფალი გაკვეთილისთვის საჭირო მასალების ჩამონათვალი 12
თავისუფალი გაკვეთილის ჩატარების მეთოდები 14
ლექცია ....................................................................................................................................................... 15
დისკუსია................................................................................................................................................... 16
შემთხვევის განხილვა (სიტუაციური ამოცანა) .................................................................................. 18
გონებრივი იერიში................................................................................................................................... 18
პრეზენტაცია............................................................................................................................................. 20
გაკვეთილი#1 22
გაკვეთილის თემა: ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემია .................................................................. 22
გაკვეთილი #2 23
გაკვეთილის თემა: ბუნებრივი რესურსები და მათი მნიშვნელობა .............................................. 23
გაკვეთილი #3 25
გაკვეთილის თემა: ეკოტურიზმი.......................................................................................................... 25
გაკვეთილი #4 27
გაკვეთილის თემა: რუკებისა და სანავიგაციო სისტემების როლი ტურიზმში ............................ 27
გაკვეთილი #5 29
გაკვეთილის თემა: რუკების და სანავიგაციო სისტემების როლი ეკო და სატყეო ტურიზმში . 29
გაკვეთილი#6 32
გაკვეთილის თემა: ტყის რეკრეაციული მარშრუტების რუკა, როგორც ეკოტურიზმის
განვითარებისა და სერვისების მიწოდების ინსტრუმენტი ............................................................. 32
გაკვეთილი #7 34
გაკვეთილის თემა: ეკოტურისტული პოტენციალის შეფასება ...................................................... 34
გაკვეთილი #8 36
გაკვეთილის თემა: საკვლევი არეალის შესახებ საბაზისო ინფორმაციის მოძიება და
დამუშავება ............................................................................................................................................... 36
გაკვეთილი #9 38

3
 გაკვეთილის თემა: ადგილობრივი ეკოტურისტული სერვისების იდენტიფიცირება და
შეფასება ..................................................................................................................................................... 38
გაკვეთილი #10 41
გაკვეთილის თემა: ეკოტურისტული მარშრუტის დაგეგმვა ........................................................... 41
გაკვეთილი #11 43
გაკვეთილის თემა: საფეხმავლო მარშრუტების მარკირების სტანდარტი .................................... 43
გაკვეთილი #12 45
გაკვეთილის თემა: ლაშქრობის უსაფრთხოება .................................................................................. 45
გაკვეთილი #13 46
გაკვეთილის თემა: ფოტოგრაფია საველე ლაშქრობისას; საველე გასვლის დაგეგმვა. ............... 46
გაკვეთილი #14 48
გაკვეთილის თემა: საველე გასვლა ...................................................................................................... 48
გაკვეთილი #15 49
თემა: მასალების პროტალზე ატვირთვა.............................................................................................. 49
გაკვეთილების დანართები და დავალებები მოსწავლეებისთვის 50
დანართი#5.1: ტოპოგრაფიული რუკა.............................................................................................. 51
დანართი#8.1: შესავსები ანკეტა კატეგორია ბ1 - არსებული ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობები
................................................................................................................................................................. 52
დანართი#8.2: შევსებული ანკეტის ნიმუში, ანკეტა კატეგორია ბ1 ............................................ 53
დანართი#8.3: შესავსები ანკეტა კატეგორია ბ2 - არსებული კულტურული
ღირსშესანიშნაობები ........................................................................................................................... 54
დანართი#8.4: შევსებული ანკეტის ნიმუში, ანკეტა კატეგორია ბ2 ............................................ 55
დანართი#9.1: აგროტურისტული მეურნეობის კითხვარი .......................................................... 56
დანართი#9.2: განთავსების ობიექტის კითხვარი .......................................................................... 58
დანართი#9.3: კვების ობიექტის კითხვარი ..................................................................................... 60
დანართი#9.4: ტრადიციული რეწვის ოსტატის კითხვარი .......................................................... 62
დანართი#9.5: გაქირავების ობიექტის კითხვარი........................................................................... 63
დანართი#10.1: მარშრუტის ნიმუშ_ინტერპრეტირებული .......................................................... 65
დანართი#10.2: მარშრუტის ნიმუში_სტანდარტული ................................................................... 70
დანართი#11.1: მარკირების ცხრილი (შესავსები) .......................................................................... 74
დანართი#11.2: მარკირების ცხრილის ნიმუში ............................................................................... 75
დანართი#14.1: ანკეტა კატეგორია ბ1 - არსებული ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობები ............ 76
დანართი#14.2: ანკეტა კატეგორია ბ2 - არსებული კულტურული ღირსშესანიშნაობები ...... 77
დანართი#14.3: მარკირების ცხრილი ............................................................................................... 78

4
 დანართი#14.4: მარშრუტის აღწერის ნიმუში_სტანდარტული................................................... 79
დამატებითი აქტივობები/სავარჯიშოები/მეთოდური მასალები 80
ადგილი, სადაც ვცხოვრობთ; ............................................................................................................... 80
საუკეთესო ადგილი ჩემთან ახლოს ..................................................................................................... 80
ეს ჩვენი ბუნებაა ....................................................................................................................................... 81
ტყეები ........................................................................................................................................................ 81
ჩვენი ცხოვრების სტილი ........................................................................................................................ 83
ველური ბუნების პროდუქტი ჩვენს საკვებში .................................................................................... 83
სწავლის ტიპები (სტილი) ...................................................................................................................... 84
გარდნერის თეორია მრავალმხრივი ინტელექტის შესახებ ............................................................. 85
ენერჯაიზერების მაგალითები .............................................................................................................. 88
გამოყენებული ლიტერატურა და წყაროები 90

შესავალი

სახელმძღვანელო მომზადებულია „ტყის მდგრადი მართვა საქართველოში“ პროექტის

ფარგლებში, რომელიც ხორციელდება კავკასიის გარემოსდაცვითი არასამთავრობო
ორგანიზაციების ქსელის (CENN) მიერ, ავსტრიის თანამშრომლობა განვითარებისათვის (ADC)
ფინანსური მხარდაჭერით.

CENN მადლობას უხდის საქართველოს ეკოტურიზმის ასოციაციას სახელმძღვანელოს

მომზადებაში შეტანილი წვლილისთვის.

5
თავისუფალი გაკვეთილი

თავისუფალი გაკვეთილები გულისხმობს მოსწავლის ინტერესებზე მორგებულ

კლასგარეშე/არაფორმალური აქტივობების ციკლს, რომლის შინაარსი და სწავლების
მეთოდოლოგია განსხვავდება საგაკვეთილო პროცესისგან, არ ითვალისწინებს
აუცილებელ საშინაო დავალებების მომზადებას, მოსწავლის შეფასებას და შესაძლოა არ
ჰქონდეს სტანდარტული საგაკვეთილო სახე.

თავისუფალი გაკვეთილების მიმართულებებია:

● სპორტული აქტივობები;
● წიგნიერების განვითარება;
● კულტურა/ხელოვნება;
● ინტელექტუალურ-შემეცნებითი აქტივობები;

6
თავისუფალი გაკვეთილი როგორც ხიდი ფორმალურსა და არფორმალურ
განათლებას შორის

თავისუფალი გაკვეთილი კარგი ფორმატია არაფორმალურ განათლების

ფორმალურთან დასაკავშირებლად.

განათლება არსებობს სამი სახის:

 ფორმალური
 ფორმალურსგარე
 არაფორმალური

ფორმალური განათლება არის იერარქიულად სტრუქტურირებული, ქრონოლოგიურ

საფეხურებად განლაგებული საგანმანათლებლო სისტემა, სადაც სწავლა მიმდინარეობს
მასწავლებელი-მოსწავლის ურთიერთობის ფარგლებში და შეიცავს სპეციალიზებულ
პროგრამებს ტექნიკური და პროფესიული მომზადებისათვის.

არაფორმალური განათლება არის სისტემატურ და დაგეგმილ საგანმანათლებლო

ინიციატივათა ერთობლიობა, რომლის შინაარსი მონაწილეთა უნიკალურ
საჭიროებებზეა მორგებული, ფორმალური სკოლის სისტემის გარეთ ხორციელდება და
მიმართულია განსაზღვრული უნარ-ჩვევებისა და კომპეტენციების განვითარებისაკენ.

ფორმალურსგარე განათლება არის პროცესი, რომელიც მთელი ცხოვრების მანძილზე

გრძელდება და რომლის დროსაც ადამიანში ყალიბდება ფასეულობები,
დამოკიდებულებები, უნარ-ჩვევები და ცოდნა ყოველდღიური ცხოვრებისეული
გამოცდილებიდან, რომელიც არ არის დაგეგმილი ან ორგანიზებული და ძირითადად
დამოკიდებულია ადამიანის უშუალო გარემოცვაზე.

7
თავისუფალი გაკვეთილი, კომპეტენციების განვითარების ინსტრუმენტი

ევროკომისიის მიერ შემუშავებულ დოკუმენტში ტერმინები ”კომპეტენცია“ და

„საკვანძო კომპეტენცია“ ამჯობინეს ტერმინს „საბაზისო უნარ-ჩვევები“, რომელიც
ჩაითვალა, რომ შეზღუდული მნიშვნელობის მატარებელია და ხშირად გამოიყენება
წერა-კითხვისა და ანგარიშის ცოდნასთან მიმართებაში და ცნობილია, როგორც
„გადამრჩენი” და „სასიცოცხლო“ უნარები. „კომპეტენცია“ კი განიხილება, როგორც
უნარ-ჩვევების, მიდრეკილებებისა და დამოკიდებულებების კომბინაცია, ამასთან
ერთად მას, ვინც სწავლობს, უნდა ჰქონდეს სწავლისადმი მიდრეკილება და იცოდეს,
თუ როგორ მოიპოვოს ცოდნა. „საკვანძო კომპეტენცია“ მნიშვნელოვანია ცხოვრების
სამი ასპექტისათვის:

ა. პიროვნული მიღწევები და განვითარება მთელი სიცოცხლის მანძილზე

(კულტურული კაპიტალი): საკვანძო კომპეტენციები უნდა დაეხმაროს ადამიანს
პირადი მიზნების განხორციელებაში,მთელი სიცოცხლის მანძილზე სწავლის
გაგრძელების ინტერესის, მიდრეკილებების დასურვილიდან გამომდინარე;

ბ. აქტიური მოქალაქეობა და ჩართულობა (სოციალური კაპიტალი): საკვანძო

კოპეტენციები უნდა დაეხმარონ ყველას, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში აქტიურ
მოქალაქედ ჩამოყალიბებაში;

გ. დასაქმების უნარიანობა (ადამიანური კაპიტალი): თითოეული ადამიანის უნარი

შესაფერისისამსახურის მონახვისა სამუშაო ბაზარზე .

8
საკვანძო კომპეტენციები
მშობლიურ ენაზე კომუნიკაცია

კომუნიკაცია ეს არის ფიქრების, გრძნობების და ფაქტების ზეპირი და წერილობითი

ფორმით გამოხატვა (მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა) და ურთიერთობა
ლინგვისტიკურად სოციალური და კულტურული კონტექსტების სრული დიაპაზონის
შესაბამისი ფორმით განათლება და წვრთნა, სამსახური, სახლი და თავისუფალი დრო.

უცხო ენაზე კომუნიკაცია

უცხო ენაზე კომუნიკაციისთვის საჭირო ძირითადი უნარ-ჩვევების განზომილებები

თითქმის ემთხვევა მშობლიურ ენაზე კომუნიკაციის კრიტერიუმებს: ის ეფუძნება
ფიქრების, გრძნობების და ფაქტების გაგების, გამოხატვისა და ინტერპრეტირების
უნარს, როგორც ზეპირი, ასევე წერითი ფორმით (მოსმენა, ლაპარაკი, კითხვა და წერა)
საზოგადოებრივ კონტექსტში შესაბამისი დიაპაზონით - სამსახური, სახლი, გართობა,
განათლება და წვრთნა - პიროვნების მოთხოვნილებებისა და სურვილებიდან
გამომდინარე. უცხო ენაზე კომუნიკაცია ასევე მოითხოვს ისეთი უნარების ქონას,
როგორიცაა შუამავლობა და კულტურათაშორისი გაგება.

საბაზისო კომპეტენციები მათემატიკაში და მეცნიერებასა და ტექნოლოგიაში

მათემატიკური უნარ-ჩვევები არის შესაძლებლობა გამოიყენო შეკრება, გამოკლება,

გამრავლება, გაყოფა და შეფარდება გონებაში და წერითი ანგარიშისას ყოველდღიური
პრობლემების გადასაჭრელად. ხაზი ესმება თავად პროცესს და არა შედეგს, თავად
მოქმედებას და არა ცოდნას.მეცნიერული უნარ-ჩვევები გულისხმობს ინდივიდის
მზადყოფნას და უნარს ახსნას ბუნებრივი სამყარო არსებული ცოდნისა და
მეთოდოლოგიის გამოყენებით. კომპეტენცია ტექნოლოგიაში განიხილება, როგორც
ცოდნისა და მეთოდოლოგიის გაგება და გამოყენება, ბუნებრივი გარემოს გასაგები
ადამიანური მოთხოვნილებებისა და სურვილების შესაბამისად მოდიფიცირების
მიზნით.

ციფრული კომპეტენცია

ციფრული კომპეტენცია ითვალისწინებს ელექტრონული მედიის თავდაჯერებულ და

კრიტიკულ გამოყენებას სამუშაოსთვის, გართობისა და კომუნიკაციისთვის. ეს
კომპეტენცია მოითხოვს ლოგიკურ და კრიტიკულ აზროვნებას, ინფორმაციის
მენეჯმენტის მაღალი ხარისხის უნარს, და კარგად განვითარებულ საკომუნიკაციო
უნარ-ჩვევებს. ყველაზე ძირეულ საფეხურზე, საინფორმაციო და კომპიუტერული
ტექნოლოგიების გამოყენების უნარ-ჩვევები მოიცავს მულტიმედია ტექნოლოგიის

9
გამოყენებას ინფორმაციის მიღების, შეფასების, შენახვის, წარმოების, წარმოდგენისა და
გაცვლისთვის, აგრეთვე ინტერნეტის ქსელში ჩართვისა და კომუნიკაციის უნარს.

დამოუკიდებლად სწავლა

დამოუკიდებლად სწავლის კომპეტენცია ნიშნავს, რომ ადამიანს აქვს განწყობა და

უნარი საკუთარი სწავლის ორგანიზებისა და რეგულირებისა, როგორც ჯგუფში, ასევე
დამოუკიდებლადაც. ეს უნარი გულისხმობს საკუთარი დროის ეფექტურად მართვას,
პრობლემების გადაწყვეტას, ახალი ცოდნის შეძენას, დამუშავებას, შეფასებას და
გამოყენებას სხვადასხვა კონტექსტში _ სახლში, სამსახურში, განათლებასა თუ
წვრთნაში. უფრო ზოგადად რომ ვთქვათ, ის ნიშნავს საკუთარი კარიერის წარმართვის
უნარს.

პიროვნებათშორისი და მოქალაქეობრივი კომპეტენციები

პიროვნებათშორისი კომპეტენიციები თავის თავში მოიცავენ ყველა იმ თვისების

კომბინაციას, რომელიც აუცილებელია ადამიანისთვის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში
ეფექტიანად და კონსტრუქციულად ჩასართავად, ისევე, როგორც საჭიროების
შემთხვევაში, კონფლიქტის მოგვარების უნარს. პიროვნებათშორისი კომპეტეციები
აუცილებელია ორ ადამიანს შორის ურთიერთობისას, ისევე, როგორც ჯგუფებში
ურთიერთობის დასამყარებლად და გამოიყენება საზოგადოებრივ და პირად
ცხოვრებაში.

მეწარმეობა და ინიციატივის აღების კომპეტენცია

მეწარმეობისა და ინიციატივის აღების კომპეტენცია შედგება აქტიური და პასიური

კომპონენტებისაგან: ის მოიცავს მიდრეკილებას, თავად აწარმოო რაღაც ახალი და
ამავდროულად უნარს, მიიღო, მხარი დაუჭირო და მოირგო სხვის მიერ წარმოებული ან
დანერგილი რაიმე სიახლე. მეწარმეობა ნიშნავს პასუხისმგებლობის აღებას დადებითსა
თუ უარყოფით მოქმედებაზე, სტრატეგიული ხედვის განვითარებას, მიზნების
დასახვას, მათ განხორციელებას და ასევე წარმატებაზე ორინტირების უნარს.

კულტურული გამომხატველობა

ტერმინი “კულტურული გამომხატველობა” მიესადაგება ადამიანის უნარს დააფასოს

იდეების, გამოცდილებებისა და ემოციების შემოქმედებითი გამოხატვის მნიშვნელობა
სხვადასხვა მედია საშუალებებით, მუსიკის, ლიტერატურის და პლასტიკური
ხელოვნების ჩათვლით.

10
11
თავისუფალი გაკვეთილისთვის საჭირო მასალების ჩამონათვალი
ნიმუში

გაკვეთილის ჩატარებითვის არაერთი წვრილმანია საჭირო გასათვალისწინებლად,

ამიტომ გთავაზობთ ზოგად ნიმუშს, საიდანაც შესაძლებელია ამოვირჩიოთ საჭირო
მასალები.

სამუშაო-ოთახისთვის

1. ფლიპჩარტის (დიდი ზომის ქაღალდის) რამდენიმე შეკვრა

2. ფლიპჩარტის სამაგრი დაფები 3 მაინც ან თავისუფალი კედლები
3. თეთრი დაფა საშლელით
4. დაფის მარკერები (შავი, ლურჯი, წითელი, მწვანე)
5. მასწავლებლისათვის ფლიპჩარტის მარკერები (შავი, ლურჯი, წითელი, მწვანე)
6. სამუშაო მარკერები მოსწავლეთა ჯგუფისთვის (შავი, ლურჯი, წითელი, მწვანე -
თითოეული ფერი რამდენიმე ცალი)
7. ქაღალდის სქელი და წვრილი წებოვანი ლენტები (ხელში ადვილად დასაჭერი,
ადვილად მოსახევი და ოთახის კედლის შესაბამისი)
8. სასმელი წყალი ინდივიდუალური ბოთლებით და ჭიქებით
9. ტკბილეული (კანფეტები) - ზოგჯერ დამატებით საჭიროა გარკვეული
აქტივობისთვის
10. სტეპლერი ტყვიებით
11. სახვრეტელა
12. მაკრატლები
13. A4 ზომის თაბახის ფურცლები
14. პროექტორი
15. ლეპტოპი
16. ტაბლეტი
17. დისტანციური მართვის პულტი
18. პრინტერი
19. ფლეშ-მეხსიერების ბარათები ან CD დისკები
20. ფერადი ბარათები ან ფერადი ფურცლები ბარათების გასაკეთებლად

12
თითოეული მონაწილისთვის

1. ფოლდერი, ბლოკნოტი/ფურცლები და კალამი ყველა მოსწავლისთვის

2. მასალების ასლები ყველა მოსწავლისა და მასწავლებლისთვის
 სახელმძღვანელო
 სასწავლო მასალები (ქეისები)
 საკითხავი მასალა
3. მაგიდაზე დასადგამი სახელების სამაგრი ყველა მოსწავლისა და
მასწავლებლისთვის ან სახელების სამაგრი (Name tags) პერსონალურები ყველა
ყველა მოსწავლისა და მასწავლებლისთვის

სპეციალური მოწყობილობები (გამომდინარე შესაძლებლობებიდან და ბიუჯეტიდან)

1. პროექტორი
2. wifi -ინტერნეტთან წვდომის მოწყობილობა
3. ჭკვიანი დაფა
4. ფოტო-კამერა
5. ვიდეო-კამერა
6. შტატივი
7. ეკრანი
8. დენის წყარო
9. დამაგრძელებელი
10. წებოვანი კედელი
11. ფერადი ფურცლები წებოვანი კედლისთვის
12. სკოჩი
13. ჭიკარტების დაფა
14. ჭიკარტები
15. წებოვანი ფურცლები
16. პრიზები თამაშებში გამარჯვებულებისთვის
17. საქაღალდე (დიდი)
18. მუსიკალური ინსტრუმენტები
19. დინამიკები
20. თამაშების რესურსები

13
თავისუფალი გაკვეთილის ჩატარების მეთოდები

თავისუფალი გაკვეთილის ჩატარებისას მასწავლებელი გაკვეთილის მიზნის, საკუთარი

და ჯგუფის გამოცდილების, არსებული დროის, რესურსებისა და სივრცის
გათვალისწინებით სხვადასხვა მეთოდს იყენებს.

ბევრ მასწავლებელს ე.წ. საყვარელი მეთოდი აქვს, თუმცა სასურველია სხვადასხვა

მეთოდების გამოყენება, რადგან მოსწავლეები სწავლის განსხვავებული სტილით
ხასიათდებიან, შესაბამისად ერთი მეთოდი თუ გარკვეული ჯგუფისთვის ეფექტიანია,
შესაძლოა ამ მეთოდის გამოყენება სხვა მოსწავლეებისთვის დამატებითი
სირთულეების მატარებელი აღმოჩნდეს, მაგალითად ვინმეს შესაძლოა დისკომფორტს
უქმნიდეს საკუთარი ნამუშევარი ნახატის წარდგენა აუდიტორიის წინაშე, მაშინ
როდესაც იგი არაჩვეულებრივად ერთვება დისკუსიებში.

გავრცელებულ მეთოდებს შორისაა:

 გონებრივი იერიში
 გონებრივი რუკა
 ტ-სქემა
 განსაზღვრულ ნიშანთა სისტემა
 როლური თამაში
 სიმულაციური სავარჯიშო
 პრეზენტაცია
 დემონსტრირება
 დისკუსია
 დებატი
 სასწავლო ამოცანები (Case study)
 სხვ.

ამ სახელმძღვანელოში რამდენიმე მათგანს მიმოვიხილავთ.

14
ლექცია
ლექციის მიზანი აუდიტორიისათვის გარკვეული ინფორმაციის გადაცემაა.
ლექცია მოსწავლეებს უფრო მეტად აწვდის დიდი რაოდენობით ინფორმაციას და
ნაკლებად იძლევა უნარების განვითარების შესაძლებლობას.

მეთოდისთვის მომზადების ეტაპი:

სალექციოდ შეიძლება შეირჩეს ნებისმიერი მასალა ფაქტების, იდეების, თეორიებისა და
ა.შ. შესახებ.
ლექციის წასამართად მასწავლებელმა წინასწარ უნდა მოამზადოს თეორიული და
ვიზუალური მასალები სხვადასხვა წყაროდან, გრაფიკები, ფოტო - მასალა და ა.შ, რათა
ლექცია საინტერესო იყოს მოსწავლეებისათვის. სალექციო მასალა ლოგიკური
თანამიმდევრობით უნდა იყოს დალაგებული (მარტივიდან რთულისაკენ) და
ადვილად გასაგები უნდა იყოს მოსწავლეებისათვის; ამავე დროს არ უნდა იყოს
გადატვირთული ძალიან ბევრი განსხვავებული ტიპის ინფორმაციით – სასურველია,
ერთი ლექცია ერთ თემას ეთმობოდეს.

მეთოდის მიმდინარეობა:
ლექციის წარმართვისას მომხსენებლი მოსწავლეებს აწვდის ინფორმაციას, აღნიშნული
მეთოდის გამოყენებისას მომხსენებელი მონოლოგის სახით წარადგენს სასწავლო
თემატიკას. ლექცია სწავლების შედარებით პასიურ ფორმადაა მიჩნეული, სწავლების
პროცესის გააქტიურების მიზნით მასწავლებელმა უნდა წაახალისოს მოსწავლეები,
ისინი უნდა ჩაერთოს ლექციის მსვლელობაში და დასვან მათთვის საინტერესო
კითხვები. მასწავლებელმა მუდმივად უნდა იქონიოს მხედველობითი კონტაქტი
აუდიტორიასთან; პერიოდულად შეამოწმოს, რამდენად უსმენს აუდიტორია და მისცეს
შესაბამისი უკუკავშირი (გააკეთოს კომენტარი).

რეკომენდაცია:
ლექციის წაკითხვისას მასწავლებელმა, სასურველია, მოსწავლეები ისე
გადაანაწილოს ოთახში, რომ ხელი შეეწყოს მათ აქტიურ მონაწილეობას. შესაბამისად,
სასურველია არა ფრონტალური (როდესაც მასწავლებელი მსმენელის წინ დგას
დაფასთან), არამედ სადისკუსიო სტილის (მოსწავლეები და მასწავლებელი
განლაგებული არიან წრეში, მაგიდის ირგვლივ ისე, რომ ყველა ერთმანეთს კარგად
ხედავს და მასწავლებელს აქვს საშუალება, მიუახლოვდეს ნებისმიერ მოსწავლეს)
გამოყენება.
ლექციის ბოლოს მასწავლებელი დასკვნის სახით აჯამებს ძირითად პუნქტებს.
ლექციის ჩატარებას არ სჭირდება განსაკუთრებული მატერიალურ-ტექნიკური
აღჭურვილობა, თუმცა, სასურველია ყოველთვის გამოყენებულ იქნას ვიზუალური
მასალა - გრაფიკები, ფოტო - მასალა, ცხრილები და ა.შ.

15
დისკუსია
დისკუსია არის ინტერაქტიური სწავლების ერთ-ერთი მეთოდი, რომლის მიზანი
სხვადასხვა მიდგომის, იდეისა თუ პრობლემის ჯგუფში განხილვაა. თუ ლექციის დროს
მასწავლებელი აწვდის მოსწავლეებს ინფორმაციას, დისკუსიის დროს, პირიქით,
მოსწავლეები არიან აქტიურები და მასწავლებელი იღებს მათგან ინფორმაციას. რაც
უფრო ინტენსიურია დისკუსია, მით მეტად ეფექტურია ის. დისკუსია ეფექტური
მეთოდია მთელი რიგი უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებისათვის:
მსჯელობა, აქტიური მოსმენა, განსხვავებული აზრის მოსმენისა და პატივისცემის
უნარი, არგუმენტების ჩამოყალიბება და სხვა. დისკუსია შეიძლება კარგი მოტივატორი
იყოს მოსწავლეებისათვის, რათა მათ დამოუკიდებლად მოიძიონ ინფორმაცია
სადისკუსიო თემაზე.

მეთოდის მიმდინარეობა:
მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს ჯგუფებად და თითოეულ ჯგუფს აძლევს გარკვეულ
თემატიკას, რომლის ირგვლივაც ისინი 10-15 წუთის განმავლობაში ამზადებენ
თეზისებს, საკვანძო სასაუბრო თემებს. მოფიქრების დროის ამოწურვის შემდგომ
მასწავლებელი ასრულებს ფასილიტატორის როლს და იწყებს დისკუსიას, რომლის
განმავლობაშიც თითოეულ ჯგუფს აძლევს აზრის გამოხატვის საშუალებას, ასევე
თვალყურს ადევნებს რამდენად ჩართული იყო ყველა მონაწილე დისკუსიის პროცესში.
დისკუსიის დასრულების შემდგომ მასწავლებელი აკეთებს შეჯამებას.

რეკომენდეცია:
სადისკუსიოდ შეიძლება გამოვიყენოთ ნებისმიერი თემა, რომლის შესახებაც
განსხვავებული აზრი არსებობს. სადისკუსიო თემებს ახლავს ხოლმე შემდეგი
კითხვები: ,,რატომ?” ,,როგორ?”, ,,რა მოხდებოდა?” და ა.შ.
დისკუსიის დაგეგმვისას გასათვალისწინებელია, რომ მოსწავლეებს სადისკუსიო
თემაზე საკმარისი ცოდნა უნდა ჰქონდეთ, რომ შესძლონ საკუთარი აზრის გამოთქმა,
მისი დაცვა ან სხვისი აზრის გაკრიტიკება – წინააღმდეგ შემთხვევაში დისკუსია აზრს
დაკარგავს. დისკუსია, როგორც წესი, შემოიფარგლება ორი საწინააღმდეგო
აზრის/პოზიციის განხილვით.
დისკუსის წარმატებით ჩატარებაზე პირველ რიგში მასწავლებელია
პასუხისმგებელი. მან უნდა დაარეგულიროს პროცესი და შეასრულოს
ფასილიტატორის1 ფუნქცია; მკაფიოდ უნდა განსაზღვროს დისკუსიის ჩატარების
ფორმატი: ვინ და რა ხნის განმავლობაში ლაპარაკობს? რა თანამიმდევრობით?
როგორ უნდა დავსვათ შეკითხვები? და ა.შ. მასწავლებელმა უნდა უზრუნველყოს
დისკუსიაში ყველა მოსწავლის მონაწილეობა, წაახალისოს შედარებით პასიური
მოსწავლეები.
მასწავლებელმა მოსწავლეებთან ერთად უნდა განსაზღვროს დისკუსიის ძირითადი
წესები, მაგ.: მოსწავლეები ერთდროულად არ ლაპარაკობენ; არ აწყვეტინებენ სხვებს
საუბარს; დისკუსიაში ყველა მონაწილეობს; განიხილავენ სხვების მოსაზრებებს თუ
პოზიციებს და არა პიროვნებებს; ყოველი მოსწავლე ასაბუთებს თავის მოსაზრებას;
პატივს სცემს სხვის აზრს.

მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს, რომ დისკუსიის პროცესში თვითონ

16
დომინანტური არ უნდა იყოს; არ უნდა გამოხატოს სიმპათია თუ ანტიპათია მოკამათე
მხარეების მიერ გამოთქმული მოსაზრებებისადმი; ის უნდა იყოს ნეიტრალური და
ყველასთან ერთნაირი დამოკიდებულება ჰქონდეს;

დისკუსიის დასრულების შემდეგ აუცილებელია მისი შეჯამება, რასაც

თავდაპირველად მასწავლებელი აკეთებს, ხოლო გამოცდილების დაგროვებასთან
ერთად მოსწავლეებიც აქტიურად ერთვებიან. შეჯამებისას უნდა გაანალიზდეს
როგორც შინაარსი, ანუ რის მომცემი იყო დისკუსია, რა ისწავლეს და ა.შ
მოსწავლეებმა, ასევე პროცესი - რამდენად კომფორტულად გრძნობდნენ
მოსწავლეები თავს, ადვილი იყო თუ არა წესების დაცვა და ა.შ.
მასწავლებელი მეტად ყურადღებით უნდა იყოს დიდ ჯგუფში დისკუსიის ჩატარების
დროს, უნდა შეძლოს ყველა მოსწავლის ჩართვა, ისე, რომ დისკუსიამ თავისი ფუნქცია
არ დაკარგოს. მნიშვნელოვანია, რომ დისკუსიისას ,,მოწინააღმდეგე" მხარეებში
მოსწავლეების თანაბარი რაოდენობა იყოს. სასურველია, ,,მოწინააღმდეგე” მხარეები
ერთმანეთის პირდაპირ განთავსდნენ, ხოლო მასწავლებელს, როგორც დისკუსიის
ფასილიტატორს, უნდა შეეძლოს ორივე ჯგუფთან თავისუფალი ურთიერთობა.

დისკუსიის ჩატარებას, როგორც წესი, განსაკუთრებული გარემო ან დამხმარე

საშუალებები არ სჭირდება, თუმცა სასურველია დაფის არსებობა, დისკუსიაში
მონაწილე მხარეებს რომ მიეცეთ საკუთარი აზრების წერილობით გამოხატვის
საშუალება.

17
შემთხვევის განხილვა (სიტუაციური ამოცანა)
შემთხვევის/სიტუაციური ამოცანის განხილვა ფართოდ გამოიყენება სწავლების
პროცესში. მეთოდის გამოყენებისას მოსწავლე მსჯელობს სიტუაციაზე და ამის
დახმარებით არსებულ ცოდნას პრაქტიკულ გამოცდილებასთან უკავშირებს. მისი
მიზანი კონკრეტული შემთხვევის განხილვის საფუძველზე, დამატებითი
ინფორმაციისა/ ცოდნის შეძენა და არსებული ცოდნის გამყარება.

მეთოდის მიმდინარეობა:
შემთხვევის შესწავლისას ხდება ამ კონკრეტული შემთხვევის გააზრება და
გაანალიზება. შემთხვევის/სიტუაციის მეთოდის გამოყენებისას, მასწავლებელი
მოსწავლეებს წარუდგენს სასწავლო თემასთან დაკავშირებულ რაიმე სიტუაციას,
რომელიც შესაძლოა გულისხმობდეს ერთი ადამიანის ან/და გარკვეული ჯგუფის
ისტორიას. სიტუაციის წარდგენის შემდგომ მოსწავლეები იწყებენ სიტუაციის ირგვლივ
მსჯელობას, მოჰყავთ მოქმედების გასამართლებელი/გამამტყუნებელი არგუმენტები.
არგუმენტების დასაბუთებისას მოსწავლეებმა უნდა გამოიყენონ მიღებული ცოდნა.
მაგ., ამკრძალავი ნიშნების გაცნობის შემდეგ, მასწავლებელი სთავაზობს განსახილველ
სიტუაციას მოსწავლეებს: ,,შეუძლია თუ არა ტაქსის მძღოლს ნიშნის - 3.30 მიმდებარე
ტერიტორიაზე მანქანის გაჩერება, თუ დღეს 30 ივნისია და მძღოლს ჩართული აქვს
ტაქსომერი”.

მოსწავლეები კი განვლილ მასალაზე დაყრდნობით მსჯელობენ, რომ აღნიშნული

ნიშანი ზოგადად აკრძალვის ზონის წინ კრძალავს თვის ლუწ რიცხვებში დგომას,
მაგრამ აკრძალვა არ ეხება ტაქსს, რომელსაც ჩართული აქვს ტაქსომერი.
შემთხვევის განხილვამდე, საჭიროა მასწავლებელმა წინასწარ მოამზადოს მასალა
(განსახილველი შემთხვევა ან სიტუაციური ამოცანა).

რეკომენდაცია:

მასალა საინტერესო და აქტუალური უნდა იყოს მოსწავლეებისათვის;

ითვალისწინებდეს მათ ასაკობრივ თავისებურებას და შესაძლებელი იყოს მის
შესახებ მსჯელობა.
განსახილველ მასალასთან ერთად, უნდა მომზადდეს ძირითადი განსახილველი
კითხვები; კითხვები შეიძლება ეხებოდეს მოსწავლეების დამოკიდებულებას
კონკრეტული ადამიანის საქციელის, ჯგუფის ან შემთხვევაში აღწერილი სიტუაციას
მიმართ, როგორ ხედავენ ისინი ამ შემთხვევას, რა არის მათთვის მისაღები, მიუღებელი,
როგორ შეიძლება პრობლემის გადაჭრა და ა.შ.
შემთხვევის განხილვას სპეციალური ტექნიკური აღჭურვილობა არ სჭირდება;
სასურველია, ყველა მოსწავლეს ინდივიდუალურად ჰქონდეს შემთხვევა
ამობეჭდილი სახით ან მასწავლებელმა გამოიყენოს პროექტორი და ლეპტოპი.

გონებრივი იერიში
გონებრივი იერიში წარმოადგენს ჯგუფური მუშაობის მეთოდს, რომლის მიზანია
კონკრეტული პრობლემის გადასაჭრელად მაქსიმალური რაოდენობის იდეების
შეგროვება და განხილვა.

18
გონებრივი იერიში გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როდესაც გვინდა განსახილველ
საკითხზე რაც შესაძლებელია ბევრი იდეისა და მოსაზრების შეგროვება და ჯგუფთან
კონსენსუსის საფუძველზე სასურველი რაოდენობის იდეების შერჩევა.
გონებრივი იერიშის დროს ბევრი იდეა გროვდება, რომელთაგან საბოლოოდ ჩვენთვის
საჭირო რაოდენობის იდეები შეირჩევა.

მეთოდის მიმდინარეობა:
გონებრივი იერიშის პროცესი საკმაოდ მარტივია; თავდაპირველად მასწავლებელი
გამოყოფს განსახილველ თემას და ადგენს გეგმას. გონებრივი იერიშის დაწყებამდე
აუცილებელია ჯგუფში მუშაობის წესებზე შეთანხმება.
მაგალითად: ყველა იდეა სწორია და ყველა იდეა უნდა იყო განხილული; გონებრივი
იერიშის პროცესში არაფერს განვსჯით და ვაფასებთ; მთავარია იდეების რაოდენობა და
არა ხარისხი; ყველა იდეის მიმართ მოსწავლეები და მასწავლებლები არიან ღია.
მოსწავლეები დასმული საკითხის ირგვლივ ასახელებენ რაც შეიძლება ბევრ იდეას და
მასწავლებელი მათ დაფაზე ან ფლიპჩარტზე ინიშნავს. დროის ლიმიტი წინასწარ არის
განსაზღვრული, მაგალითად 20-25 წთ. იდეების დაწერის შემდეგ მასწავლებელი მათ
ხმამაღლა კითხულობს ისე, რომ, ჯგუფის ყველა წევრისათვის გასაგები იყოს; შემდეგ
მოსწავლეები აფასებენ იდეებს, დავუშავათ, 3 ან 5 - ბალიან სკალაზე და მსგავს იდეებს
აჯგუფებენ. საბოლოოდ ჩვენთვის სასურველ, ყველაზე მაღალქულიან იდეებს
შევარჩევთ, მაგალითად, 3-4 იდეას.

რეკომენდაცია:
გონებრივი იერიში მიჰყავს მასწავლებელს; მას უნდა შეეძლოს კარგი მოსმენა,
უკუკავშირის მიცემა და მოსწავლეების წახალისება იდეების მისაწოდებლად.
მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს პროცესის მიმდინარეობას, რომ რაც შეიძლება
მეტი იდეა და მოსაზრება შეაგროვოს. მასწავლებლის პროცესში ნეიტრალურია.
გონებრივი იერიშის შემდეგ ხდება შედეგის შეფასება.

გონებრივი იერიშის დროს ჯგუფის ზომა არ უნდა იყოს ძალიან დიდი, თუმცა დიდი
ჯგუფის შემთხვევაშიც მასწავლებელმა უნდა შესძლოს ყველა მოსწავლის პროცესში
ჩართვა. სასურველია, მონაწილეები ისხდნენ წრეში, შესაძლებელია, მაგიდის ირგვლივ,
ხოლო მასწავლებელი ისე იდგას ჯგუფის წინ, რომ ყველა მხრიდან კარგად ჩანდეს.
გონებრივი იერიშის ჩასატარებლად აუცილებელია დაფა ან ფლიპჩარტი და ფერადი
მარკერები.

19
პრეზენტაცია
პრეზენტაცია არის ჯგუფის წინაშე გარკვეული თეორიული თუ პრაქტიკული
მასალის წარდგენა. პრეზენტაცია ეფექტური მეთოდია ისეთი უნარების
გასავითარებლად, როგორიცაა კომუნიკაცია, საკუთარი პოზიციისა თუ მოსაზრებების
მსმენელისათვის გაცნობა, არგუმენტირება, პოზიციის დაცვა და ა.შ.

მეთოდის მიმდინარეობა:
მასწავლებელი მოსწავლეს აწვდის პრეზენტაციის თემას და აძლევს მოსამზადებელ
პერიოდს, რომლის შემდგომაც მოსწავლე წარსდგება ჯგუფის წინაშე. პრეზენტაციის
დასრულების შემდგომ ჯგუფის წევრები და მასწავლებელი მომხსენებელს აძლევს
შეკითხვებს. შეკითხვების ამოწურვის შემდგომ მასწავლებელი აკეთებს შეჯამებას.

რეკომენდაცია:
პრეზენტაციის თემა შეიძლება იყოს ნებისმიერი საკითხი. სასურველია, რომ
პრეზენტაციის თემების რაოდენობა ძალიან ბევრი არ იყოს; რეკომენდებულია
მაქსიმუმ სამი თემის გამოყენება.
პრეზენტაციის მომზადებისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს მისი
თავისებურება. ასევე, თუ მოსწავლეები აკეთებენ პრეზენტაციას, მან წინასწარ უნდა
მისცეს პრეზენტაციის ტიპური სქემა.

პრეზენტაცია სამი ნაწილისაგან შედგება:

1. შესავალი - შესავალი პრეზენტაციის აუცილებელი ნაწილია. ამ ნაწილის მიზანია
აუდიტორიის ინტერესისა და ყურადღების მიქცევა, პირველადი კონტაქტის
დამყარება. ეს ნაწილი შედარებით ხანმოკლეა და პრეზენტაციისათვის განკუთვნილი
საერთო დროის დაახლოებით 20%-ს შეადგენს.
2. ძირითადი ნაწილი. ძირითადი ნაწილი პრეზენტაციის ყველაზე ვრცელი და
საპასუხისმგებლო ნაწილია. ძირითად ნაწილში ხდება დებულებების, მოსაზრებების
და ა.შ. განხილვა, საილუსტრაციო მასალების გამოყენება. პრეზენტაციის გაკეთებისას
გასათვალისწინებელია საუბრის ტონი, ქცევის მანერა, რაც მნიშვნელოვან გავლენას
ახდენს აუდიტორიაზე. ეს ნაწილი პრეზენტაციის განკუთვნილი საერთო დროის
დაახლოებით 70%-ს შეადგენს.
3. დასკვნა-დასკვნით ნაწილში ხდება პრეზენტაციის შეჯამება, თუ რას ემსახურებოდა
პრეზენტაცია, რა არის მიღებული შედეგები და ა.შ. ეს ნაწილი პრეზენტაციის დროის
დაახლოებით 10%-ს შეადგენს.

შესაძლებელია, მასწავლებელმა მოსწავლეებთან ერთად შეიმუშაოს პრეზენტაციის

შეფასების ფორმა და პრეზენტაციის შემდეგ მოსწავლეებთან ერთად შეაფასოს
პრეზენტაცია. პრეზენტაციის გაკეთება სპეციალურ ტექნიკურ აღჭურვილობას
საჭიროებს - პროექტორი, ლეპტოპი, დაფა ან ფლიპჩარტი. სასურველია, თუ
პრეზენტაცია Power Point-ის ფორმატში გაკეთდება.

20
თავისუფალი გაკვეთილის სასწავლო
გეგმები

21
გაკვეთილი#1

გაკვეთილის თემა: ნიკო კეცხოველის სასკოლო პრემია

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები იცნობენ კონკურსის მიზნებს, კონკურსში ჩართვის
პირობებს, აცნობიერებენ სკოლის გუნდის შექმნისა და პორტალზე forestry.ge რეგისტრაციის
გავლის მნიშვნელობას.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
ნიკო პრეზენტა მასწავლებელი პპპ პრეზენტაციის მეშვეობით აცნობს კომპიუტერი
კეცხოველის ცია კონკურსში ჩართვის პირობებს. ყურადღებას ინტერნეტი
სასკოლო ამახვილებს რომ კონკურსში მონაწილეობის პროექტორი
პრემია მისაღებად საჭიროა: პპპ
 სკოლის გუნდის შექმნა; პრეზენტაცია
 რეგისტრაციის გავლა პორტალზე-forestry.ge
პორტალი- კონკურსის განყოფილებაში;
forestry.ge კითხვა- მასწავლებელი აცნობს მოსწავლეებს პორტალს
პასუხი ,,საქართველოს სატყეო პორტალი“ რეგისტრაციის
გავლის წესებს, როგორ ხდება ავტორიზაცია,
მასალების დამატება;
მასწავლებელი აცნობს მოსწავლეებს ქულების
დაგროვების სისტემას;
ქულების ასევე როგორ უნდა გაშუქდეს ნებისმიერი აქტივობა
დაგროვების მედიაში დამოუკიდებლად და მომზადდეს
სისტემა საპროექტო წინადადება სათემო ეკოტურისტული
სერვისების განვითარებისათვის.

პრაქტიკუ მოსწავლეები რეგისტრირდებიან პორტალზე

ლი forestry.ge, ამ დროს პრაქტიკულად ეცნობიან
მუშაობა გასავლელ ეტაპებს.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

22
გაკვეთილი #2

გაკვეთილის თემა: ბუნებრივი რესურსები და მათი მნიშვნელობა

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს შეეძლებათ დაახასიათონ საქართველოში არსებული

ბიომრავალფეროვნება და ბუნებრივი რესურსები. გააცნობიერებენ არსებულ პრობლემებს და
მდგრადი გამოყენების მნიშვნელობას.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
ბიომრავალფე გონებრივ მისალმების შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს დაფა, ცარცი
როვნება; ი იერიში გააცნობს გაკვეთილის თემას. ფლიპჩარტი

 მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს

ჩამოთვალონ მათ რეგიონში არსებული ყველა მარკერები,
ის ბუნებრივი რესურსი, რაც კომპიუტერი
ტურისტებისათვის შეიძლება იყოს
ბუნებრივი საინტერესო. პროექტორი
რესურსები და
მათი  მასწავლებელი დაფაზე აჯგუფებს მოსწავლეთა თაბახის
მდგრადი მიერ დასახელებულ რესურსებს, დაფის ერთ ფურცლები
გამოყენების მხარეს ორგანულს (მაგალითად: მცენარეები, სკოჩი
მნიშვნელობა; ცხოველები) და დაფის მეორე მხარეს
პრეზენტა არაორგანულს (მაგალითად: ტბა, ჩანჩქერი,
ცია მღვიმე, მთა და ა.შ.).

 მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს

პრეზენტაციას ბუნებრივი რესურსების და
მათი მნიშვნელობის შესახებ.
განხილვა
დისკუსია  გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი
მოსწავლეებს ურიგებს საქართველოს დაცული
ტერიტორიების და წითელი ნუსხის
ობიექტების ჩამონათვალს და აძლევს საშინაო
დავალებას:

 შეადარონ გაკვეთილის დასაწყისში მათ მიერ

დასახელებული ობიექტები არის თუ არა
აღნიშნულ ჩამონათვალში;

 მოიძონ თითოეული კატეგორიიდან მათთვის

სასურველ თითო ობიექტზე ინფორმაცია;

შეჯამება:
23
 აღნიშნული აქტივობებიდან გამომიდნარე
მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ დაინახონ თუ
რამდენად მდიდარია საქართველო ბუნებრივი
რესურსებით, მათ შორის, მსოფლიო მნიშვნელობის
ობიექტებით. გაიაზრონ მათი დაცვის და
რაციონალურად გამოყენების მნიშნვნელობა.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

24
გაკვეთილი #3

გაკვეთილის თემა: ეკოტურიზმი

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები გააცნობიერებენ, როგორ შეიძლება დასვენება და გართობა
ბუნებასთან და ადგილობრივ მოსახლეობასთან იყოს კავშირში; შეძლებენ ეკოტურიზმის
განმარტებას; განსაზღვრავენ ტურისტული საქმიანობების შედეგებს.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
თემატიკა: მისალმების შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს დაფა, ცარცი
ეკოტურიზმის გონებრივი გააცნობს გაკვეთილის თემას: ეკოტურიზმი ფერადი
განსაზღვრება, იერიში  მასწავლებელი დაფაზე წერს სიტყვას - ბარათები
ეკოტურიზმის ეკოტურიზმი და ეკითხება მოსწავლეებს რა ფლიპჩარტი
სახეობები, ახსენდებათ სიტყვა ეკოტურიზმზე;
ეკოტურისტუ პასუხებს აფიქსირებს დაფაზე. აჯამებს ფლიპჩარტი
ლი პასუხებს და ეუბნება მოსწავლეებს, რომ ს მარკერები
პრინციპები; გაკვეთილის ბოლოს საბოლოოდ მათ უნდა კომპიუტერი
შექმნან ეკოტურიზმის განმარტება. პროექტორი

მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს თაბახის
მუშაობა წარმოიდგინონ თავი დასასვენებლად ფურცლები
მცირე მყოფი ტურისტების როლში. სკოჩი
ჯგუფებში
 მასწავლებელი მოსწავლეებს
ინდივიდუალურად ურიგებს ფერად
ბარათებს. თითოეულ ბარათზე დატანილია
კონკრეტული აქტივობა, ასევე ბარათს აქვს
ჯგუფის ნომერი. (რაოდენობას
მასწავლებელი არეგულირებს მოსწავლეთა
რაოდენობისა და ჯგუფის ზომის
მიხედვით)

ფერად ბარათებზე დასაწერი აქტივობები: სულ 20

აქტივობა

I. წითელი/ აქტივობები:
 რაფტინგი მდინარე არაგვზე;
 ვახშამი სოფელ ველისციხეში საოჯახო
რესტორანში;
 კვადროციკლით გასეირნება
ბაკურიანში;
 ველოტური ატენის ხეობაში;

II. ყვითელი/ აქტივობები:

 ბათუმის მაკდონალდსში ვიზიტი;

25
  თელავის აგრარულ ბაზარში საყიდლებზე
წასვლა;
 სოფელ სვირში საოჯახო მარანში სტუმრობა;
 საცხენოსნო ტური წალკაში;

III. მწვანე/აქტივობები: პპპ-

 ანაკლიაში სასტუმროს აუზთან გარუჯვა; პრეზენტაცი
 ახალქალაქში ტბების დაჭაობებაზე ა
გამართულ კონფერენციაზე დასწრება;
 შემეცნებითი ტური სოფელ საგურამოს
აგრომეურნეობაში;
 ჯიპტური მდინარე ძამას ხეობაში;

IV. თეთრი/აქტივობები:
 შეემცნებითი ტური ბორჯომ-ხარაგაულის
ეროვნულ პარკში;
 ვიზიტი სტალინის მუზეუმში;
 ლაშქრობა ტობავარჩხილის ტბაზე;
 დაივინგი გონიოს სანაპიროზე;
განხილვა
დისკუსია V. ლურჯი/აქტივობები:
 ღვინის ტური ქალაქ თბილისში ღვინის
მწარმოებელ ქარხანაში;
 თოკით დაშვება კინჩხას ჩანჩქერზე;
 ექსკურსია რაბათის ციხეზე;
 მაჭახლობის დღესასწაულზე დასწრება.

 თითოეულმა მოსწავლემ ბარათზე

დატანილი ჯგუფის ნომრის მიხედვით
უნდა მოძებნოს თავისი ჯგუფი.
მასწავლებელი ამ პრინციპით კლასს ყოფს
მცირე ჯგუფებად და სთხოვს ჯგუფებს
პრეზენტაც დასხდნენ წრეში.
ია
 მოსწავლეებმა ჯგუფში უნდა დაახარისხონ
აქტივობები ორი კრიტერიუმის მიხედვით:
რომელია შედარებით ეკოლოგიურად
უსაფრთხო აქტივობა და რომელი აქტივობა
ახდენს დადებით ზეგავლენას
ადგილობრივ თემზე. (მაგ: აქტივობა -
მაჭახლობის დღესასწაულზე დასწრება-
დადებით ზეგავლენას ახდენს
ადგილობრივ თემზე. მოსწავლეები
აფასებენ აქტივობებს, მსჯელობენ და
ალაგებენ მასწავლებლის მიერ მიცემული
ინსტრუქციის მიხედვით.

 მასწავლებელი ფლიპჩარტზე ამზადებს

ცხრილს სამი კატეგოორიით.

26
 1. ეკოლოგიურად უსაფრთხო;
2. მოსახლეობისთვის სარგებლის
მინი- მომტანი;
ლექცია 3. არც ერთი.

კითხვა/პას  სამუშაოს დასრულების შემდეგ ჯგუფიდან

უხი ერთი წარმომადგენელი გამოდის დაფასთან
და ცხრილში მითითებულ კატეგორიებში
შეჯამება აჯგუფებს მათ მიერ არჩეულ შესაბამის
აქტივობებს;
 შემდეგ მასწავლებელი აკეთებს
განმარტებას, რომ ეკოტურისტული
მოგზაურობა აუცილებლად უნდა
მოიცავდეს ორივე კომპონენტს - გარემოს
დაცვას და სარგებელს
ადგილობრივებისთვის. აღნიშნულიდან
გამომდინარე მოსწავლეებს ავალებს 5
წუთის განმავლობაში ჩამოაყალიბონ
ეკოტურიზმის განმარტება
გაითვალისწინონ უკვე მიღებული
გამოცდილება და გამოიყენონ ის
ასოციაციური სიტყვები, რომლებიც
გაკვეთილის დასაწყისში დაასახელეს.

 სამუშაოს დასრულების შემდეგ

თითოეული ჯგუფიდან ერთი მოსწავლე
წარადგენს ეკოტურიზმის განმარტების მათ
ვარიანტს;

 საბოლოოდ მასწავლებელი სთავაზობს

მოსწავლეებს პრეზენტაციას ეკოტურიზმის
არსის, მისი სახეობების და პრინციპების
შესახებ, აჯამებს გაკვეთილს და ხაზს
უსვამს, დასვენება და გართობა როგორ
შეიძლება იყოს კავშირში ბუნებასათან და
ადგილობრივ მოსახლეობასთან.
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

გაკვეთილი #4

გაკვეთილის თემა: რუკებისა და სანავიგაციო სისტემების როლი ტურიზმში

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები გაეცნონ რუკებისა და სანავიგაციო სისტემების
მნიშვნელობას ტურისტული პროდუქტების დაგეგმვის პროცესში; პრაქტიკულად ასრულებენ
მცირე სავარჯიშოს.

ხანგრლივობა: 1 სთ

27
თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო
რესურსი
რუკებისა და პოვერპოინ მასწავლებელი გაკვეთილის დასაწყისში
სანავიგაციო ტის მოსწავლეებს პოვერპოინტის პრეზენტაციის კომპიუტერი
სისტემების პრეზენტაც მეშვეობით აცნობს რუკების და სანავიგაციო პროექტორი
მნიშვნელობა ია სისტემების მნიშვნელობას ტურისტული GPS
გარემოს პროდუქტის შესაქმნელად; სისტემის
შესაწავლის კითხვა-  მასწვლებლის მიერ მიცემული მქონე
და პასუხი ინსტრუქციის შემდეგ მოსწავლეები ხელსაწყო.
ეკოტურსტუ გადმოწერენ GPS სისტემის აპლიკაციას თაბახის
ლი (მობილურში ან პლანშეტში); ფურცლები
პროდუქტები  მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს მცირე სკოჩი
ს დაგეგმვაში ჯგუფებად და აძლევს დავალებას
პრაქტიკუ სკოლის ეზოში, ან მის მიმდებარე მცირე
ლი ტერიტორიაზე პრაქტიკულად
დავალება გამოსცადონ GPS სისტემა;
მცირე  მოსწავლეები წარადგენენ დავალების
ჯგუფებში შესრულების პროცესის დასკვნებსა და
შედეგებს;
პრეზენტაც  გაკვეთილის ბოლო ნაწილში
ია მოსწავლეებსა და მასწავლებელს
კომპიუტერში გადააქვთ შეგროვილი
მონაცემები.
შეჯამება:
აღნიშნული გაკვეთილი მოსწავლეებს საშუალება
აძლევს გაეცნონ რუკებისა და სანავიგაციო
სისტემების როლს; პრაქტიკულად გამოსცადონ GPS
სისტემა.

შესასრულებელი დავალების აღწერა:

მოსწავლეთა ჯგუფმა მცირე ტერიტორიაზე
(დაახლოებით 1კმ) ქვეითად უნდა გაიარონ რაიმე
მარშრუტი ჩართული GPS სისტემით.
მაგალითად: სკოლის ეზოში მდებარე ხიდან
სტადიონის გავლით სოფლის ცენტრამდე, შემდეგ
წყაროს ტერიტორიის გავლით, აფთიაქიდან
შემოვიდნენ სკოლის უკანა ეზოში.

რჩევა: ხელსაწყო რომელშიც ჩართულია GPS სისტემა არ გედოთ

ჯიბეში ან ჩანთაში. იგი შეძლებისდაგვარად უნდა იყოს ღია
სივრცეში.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

28
გაკვეთილი #5

გაკვეთილის თემა: რუკების და სანავიგაციო სისტემების როლი ეკო და სატყეო

ტურიზმში
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებმა იცოდნენ სხვადასხვა სახის რუკების როლი ტურისტული
მარშრუტების დაგეგმვის პროცესში; გაიაზრონ მათი მოხმარების თავისებურებები;
მოსწავლეებს შეეძლებათ ელექტრონულ რუკაზე ახალი ტურისტული პროდუქტის შექმნა;
შეძლებენ იმუშაონ სხვადასხვა სახის რუკაზე.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკით მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

ხი რესურსი
ტოპოგრაფ პრაქტიკული მისალმების შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს ამობეჭდილ
იული სამუშაო გააცნობს გაკვეთილის თემას; ი
რუკები, ტოპოგრაფი
მათი  პრაქტიკული სამუშაო მიმდინარეობს ული რუკები
სიმბოლიკა პარალელურად ორი რესურსის გამოყენებით, (შესაძლებე
და ამიტომ მასწავლებელი მოსწავლეებს პირველ ლია
ტურიზმში ეტაპზე ურიგებს კონკრეტული ტერიტორიის ელექტრონუ
გამოყენები ტოპოგრაფულ რუკებს (დანართი#5.1, გვ. 50) და ლადაც
ს პრეზენტაცია ამასთან სთხოვს გახსნან google erth გამოყენება),
თავისებურ ელექტრონული რუკა კომპიუტერში (დავალება კალამი,
ებანი; შესაძლებელია შესრულდეს, როგორც მარკერი,
ინდივიდუალურად, ისე ჯგუფურად). ფურცლები,
Google კომპიუტერი
Earth  მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს მცირე
ელექტრონ პრზენტაციას google erth-ის მოხმარების ინტერნეტი
ული მუშაობა წესების შესახებ უშალოდ გახსნილი პროგრამის
რუკების მცირე ჩვენების გზით;
გამოყენება ჯგუფებში
 მოსწავლეებს ეძლევათ კონკრეტული
დავალებები ტოპოგრაფიული რუკისა და
ელექტრონული რუკის გამოყენებით:

მოსწავლეებმა უნდა:
 განსაზღვრონ საქართველოს რომელი ორი პპპ-
რეგიონია მოცემული აღნიშნულ პრეზენტაცი
ტოპოგრაფიულ რუკაზე; ა
 განსაზღვრონ საქართველოს რომელი მდინარეა
მოცემული ტოპოგრაფიული რუკის ჩრდილო-
დასავლეთით; ფლიპჩარტი
 დააკავშირონ აღნიშნული ორი რეგიონი მარკერები
ერთმანეთთან ტურისტული მარშრუტით.
მარშრუტის საწყის წერტილს უნდა
წარმოადგენდეს ერთი რეგიონის რომელიმე
სოფელი, ხოლო საბოლოო წერტილს მეორე
რეგიონის რომელიმე სოფელი (სასურველია

29
 მარშრუტი მოიცავდეს რაიმე
განხილვა ღირსშესანიშნაობას და გაუყვებოდეს იმ
დისკუსია საფეხმავლო ბილიკს, რომელიც მონიშნულია
ტოპოგრაფიულ რუკაზე);

 მოსწავლეებს მარშრუტი გადააქვთ

ელექტრონულ რუკაზე;

 საბოლოოდ მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება

(თუ გაკვეთილის დარჩენილი დრო გვაძლევს
საშუალებას კლასში შესასრულებლად, თუ
არადა საშინაო დავალებად) თავად შექმნან
ახალი ტურისტული მარშრუტი მათ რეგიონში
სურვილის მიხედვით და დაიტანონ
ელექტრონულ რუკაზე.
 შეჯამება:
 მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს და ხაზს
უსვამს თუ რა ისწავლეს მათ, რით იყო
საინტერესო ეს გაკვეთილი, რა აღმოჩენები
გააკეთეს, რაში გამოადგებათ ცხოვრებაში ეს
ცოდნა;

 ასევე ხაზს უსვამს ფაქტს, რომ აღნიშნული

აქტივობებიდან გამომდინარე მოსწავლეებს
საშუალება აქვთ დაინახონ სხვადასხვა სახის
რუკების როლი და მათი მნიშვნელობა
ტურისტული პროდუქტების დაგეგმვისას.

დავალების პასუხები:
განსაზღვრონ საქართველოს რომელი ორი რეგიონია
მოცემული აღნიშნულ რუკაზე - რუკაზე მოცემულია
იმერეთი და გურია

განსაზღვრონ საქართველოს რომელი მდინარეა

მოცემული რუკის ჩრდილო დასავლეთით - რუკის
ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე მდინარე არის რიონი

ელექტრონულ რუკაზე დატანილი მარშრუტი

დაახლოებით უნდა გამოიყურებოდეს ასე: იხ. რუკა

30
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

31
გაკვეთილი#6

გაკვეთილის თემა: ტყის რეკრეაციული მარშრუტების რუკა, როგორც

ეკოტურიზმის განვითარებისა და სერვისების მიწოდების ინსტრუმენტი

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ ტყის რეკრეაციული რესურსების

ელექტრონულ რუკის არსი და მნიშვნელობა; შეძლებენ რუკის მეშვეობით სხვადასხვა
პრაქტიკული ამოცანების შესრულებას და ახალი ტურისტული პროდუქტების ელექტრონულ
რუკაზე განთავსებას.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
ტურისტული გონებრივი მასწავლებლი სთხოვს მოსწავლეებს თითოეულმა დაფა, ცარცი
ღირშესანიშნა იერიში დაასახელოს მათ რეგიონში არსებული თითო ანკეტის
ობები ტურისტული ღირშესანიშნაობა (სასურველია ნიმუშები
როგორც კულტურული, ისე ბუნებრივი ამობეჭდილი
ობიექტები). ფლიპჩარტი
პრეზენტაც მოსწავლეები ასახელებენ მასწავლებელი
ია აფიქსირებს დაფაზე; კეთდება ჩამონათვალი. ფლიპჩარტის
ტურისტული კითხვა/პას მარკერები
მარშრუტების უხი კომპიუტერი
რუკა; მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს ინტერნეტი
მისი პრეზენტაციას ორ ნაწილად. პირველ ნაწილში პროექტორი
ფუნქციები და აჩვენებს: https://drive.google.com/open?id=1n2sp-
მოხმარების gOL_gWYIh2z0bQX5s48d4U&usp=sharing ბმულზე თაბახის
წესები; მუშაობა განთავსებულ საქართველოს ტურისტული ფურცლები
მცირე მარშრუტების რუკას, უხსნის მის ფუნქციებს და სკოჩი
ჯგუფებში მოხმარების წესებს.
პრაქტიკუ
ლი მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს წყვილებად და
სამუშაო სთხოვს მათ თავად მოძებნონ ზემოთ
დასახელებული ობიექტები აღნიშნულ რუკაზე.
ობიექტებს, რომლებიც ხვდება რუკაზე დატანილ
პრეზენტაც რომელიმე მარშრუტში დაფაზე არსებულ
ია ჩამონათვალში უწერენ პლიუსს, ხოლო ობიექტებს,
რომლებიც არცერთ ტურისტულ მარშრუტში არ
არის შეტანილი აღნიშნავენ მინუსით.

ელექტრონულ შეჯამება/ პრეზენტაციის მეორე ნაწილში მასწავლებელი

რუკაზე კითხვა,პას უხსნის მოსწავლეებს google.com/maps-ის
სხვდასხვა უხი ელექტრონულ რუკაზე სხვდასხვა სახის
სახის ტურისტული ობიექტების დატანის
ტურისტული თავისებურებებს. პპპ-
ობიექტების პრეზენტაცია
დატანის

32
თავისებურებე საბოლოოდ მოსწავლეებს თავად დააქვთ
ბი; ელექტორნულ რუკაზე ყველა ის ობიექტი, რომლის
გასწვრივ დაფაზე დაიწერა მინუსი.

შეჯამება:
მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს და ხაზს უსვამს
თუ რა ისწავლეს მათ, რით იყო საინტერესო ეს
გაკვეთილი, რა აღმოჩენები გააკეთეს, რაში
გამოადგებათ ცხოვრებაში ეს ცოდნა;
ასევე ამატებს, რომ აღნიშნული აქტივობებიდან
გამომიდნარე მოსწავლეებს ელექტორნული რუკის
მეშვეობით საშუალება ეძლევათ გაეცნონ ქვეყნის
მასშტაბით გამოკვლეულ ტურისტულ
მარშრუტებს, დაინახონ რამდენად დატვირთულია
ამ მხრივ მათი რეგიონი და რამდენად ხვდება ამ
მარშრუტებში მათთვის ცნობილი ტურისტული
ღირსშესანიშნაობები და საბოლოოდ თავად
დაიტანონ რუკაზე ის ობიექტები, რომლებიც მათ
მიაჩნიათ გამორჩეულად და რომლებიც არ ხვდება
არც ერთ უკვე გამოკვლეულ მარშრუტში.

შენიშვნა: იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლეთა მიერ

ჩამოთვლილი ყველა ობიექტი უკვე შესულია სხვადასხვა
ტურისტულ მარშრუტში და დაფაზე მათ წინ ყველას
დაესვა პლუსი, მაშინ მოსწავლეებს ვთავაზობთ რუკაზე
დაიტანონ ეს ობიექტები.
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

33
გაკვეთილი #7

გაკვეთილის თემა: ეკოტურისტული პოტენციალის შეფასება

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები გაიაზრებენ ეკოტურისტული პროდუქტის შექმნის წინარე
ეტაპებს, გეოგრაფიული არეალის კვლევის მეთოდებს და რელევანტური ინფორმაციის
დამუშავების აუცილებლობას; შეძლებენ განსაზღვრონ ზოგადგეოგრაფიული აღწერის
კომპონენტების მნიშვნელობა ტურისტული აქტივობის განხორციელებისთვის.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკით მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

ხი რესურსი
მისალმების შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს
საქართველ გააცნობს გაკვეთილის თემას: ეკოტურისტული დაფა, ცარცი
ოში ინდივიდუ პოტენციალის შეფასება ბარათები
პოპულარუ ალური ფლიპჩარტი
ლი მუშაობა მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს
ტურისტუ ინდივიდუალურად დაფიქრდნენ და თავის ფლიპჩარტი
ლი ბლოკნოტში ჩამოწერონ, რომელია საქართველოში ს მარკერები
აქტივობები მათი აზრით პოპულარული ტურისტული აქტივობები კომპიუტერი
(მაგ.: თხილამურებით სრიალი, ჯომარდობა, ღვინის პროექტორი
ტური, ფრინველებზე დაკვირვება, ცხენოსნობა,
კარვებით ღამის თევა, მუზეუმების დათვალიერება, თაბახის
ჯიპ-ტური, ოფ-როუდი, თევზაობა, ნადირობა, ფურცლები
ავტოსტოპით მოგზაურობა...) სკოჩი
გონებრივი (შენიშვნა: თუ მოსწავლეებს თავიდან უჭირთ
იერიში აქტივობების გახსენება, მასწავლებელმა სასურველია
წაახალისოს, თავად მისცეს მაგალითი და დაასახელოს
რამოდენიმე აქტივობა)

მუშაობა შემდეგ მოსწავლეები რიგ-რიგობით ასახელებენ მათ

მცირე მიერ მოფიქრებულ აქტივობას; მასწავლებელი დაფაზე
ადგილობრ ჯგუფებში წერს მოსწავლეთა მოსაზრებებს და აკეთებს საერთო
ივი ჩამონათვალს;
ეკოტურის
ტული მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს მცირე 3-4 კაციან
პოტენციალ ჯგუფებად. დაფაზე ჩამოწერილი საერთო
ის აქტივობებიდან რამდენიმეს აძლევს მოსწავლეთა
განხილვა ჯგუფებს. თითო ჯგუფს ეძლევა 3 აქტივობა. (ან
შეფასების
დისკუსია მასწავლებელს თავად შეუძლია აქტივობების
მეთოდები;
რაოდენობის მიხედვით გაყოს და გაანაწილოს
ჯგუფებზე)

 10 წუთის განმავლობაში მოსწავლეებმა ჯგუფში

უნდა იმსჯელონ და განსაზღვრონ, რომელი
ფაქტორები (ამინდი, რელიეფი, ნალექი..) არის
კვლევის მნიშვნელოვანი და გასათვალისწინებული
არეალის კონკრეტული აქტივობით დაკავებისას.

34
შერჩევა; მაგალითად: თხილამურებით სრიალისთვის
საკვლევი მნიშვნელოვანია, როგორც რელიეფის
არეალის პრეზენტაც შესაბამისი ფორმები, აგრეთვე ხელსაყრელი
ზოგადგეოგ ია კლიმატური პირობები, ნალექი თოვლის
რაფიული სახით.
ინფორმაცი
მინი-  მას შემდეგ, რაც ჯგუფში მოსწავლეები PPT
ის
ლექცია შესაბამის ფაქტორებს და მახასიათებლებს
დამუშავება
დაიტანენ ბარათებზე, ჯგუფში ხდება
;
ინფორმაციის შეკრება - შესაბამისი ბარათის
განლაგება კონკრეტული აქტივობის გასწვრივ.
კითხვა/პას
უხი
 ჯგუფიდან 1-2 მოსწავლე წარადგენს ჯგუფის
ნამუშევარს. (პრეზენტაციის დროს ჯგუფები
ერთმანეთს უსვამენ შეკითხვებს: რატომ არის
მნიშვნელოვანი ფაქტორების გათვალისწინება?
და სხვა...)

 მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს

პრეზენტაციას ეკოტურისტული პოტენციალის
შეფასების შესახებ.

 ხდება ჯგუფების მიერ შექმნილი ნამუშევრების

შეფასება, რამდენად სწორედ განათავსეს
მოსწავლეებმა ბარათები; ავლებენ პარალელს.

 მასწავლებელი აჯამებს და მოსწავლეებთან

ერთად განმარტავს დაფაზე დატანილი
თითოეული აქტივობისთვის ზემოთ
ჩამოთვლილი პირობების აუცილებლობას.

შენიშვნა:
აღნიშნული აქტივობებიდან გამომდინარე
მოსწავლეები დაინახავენ სამოგზაუროდ ან
ტურისტული პროდუქტის გასავითარებლად
განსაზღვრული ტერიტორიის შესახებ წინასწარი
ინფორმაციის მოძიებისა და მისი ანალიზის
საჭიროებას
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

35
გაკვეთილი #8

გაკვეთილის თემა: საკვლევი არეალის შესახებ საბაზისო ინფორმაციის

მოძიება და დამუშავება
გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ ეკოტურისტული პროდუქტის შექმნისათვის
საჭირო ინფორმაციის კატეგორიები და მათი მოძიება/დამუშავების მეთოდები; შეძლებენ
ისტორიულ-კულტურული ძეგლის ან ბუნების ძეგლის შეფასებას შესაბამისი ანკეტის
მიხედვით.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი

მასწავლებლი სთხოვს მოსწავლეებს გაიხსენონ დაფა,

ისტორიულ- გონებრივი ბოლო ერთი წლის განმავლობაში, რომელი ცარცი
კულტურული იერიში ისტორიულ-კულტურული ძეგლი ან ბუნების ანკეტის
ძეგლი/ ძეგლი მოინახულეს. ნიმუშები
ბუნების მოსწავლეები ასახელებენ მასწავლებელი ამობეჭდი
ძეგლი აფიქსირებს დაფაზე; კეთდება ჩამონათვალი. ლი
დისკუსია იმართება დისკუსია: ფლიპჩარ
კითხვა/პას  რატომ იყო ეს ადგილები საინტერესო? ტი
უხი  რა დაამახსოვრდათ?
 შეიძლება თუ არა ეს ადგილი იყოს ფლიპჩარ
ტურისტულად საინტერესო სხვა ტის
ადამიანებისათვის? თუ კი, რატომ? მარკერები
ტურების კომპიუტე
შექმნის მუშაობა  მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს რიპროექ
პირობები მცირე წარმოიდგინონ თავი ექსპერტებად. ტორი
ჯგუფებში ადგილობრივი მოსახლეობა ითხოვს
კონკრეტული ადგილები გამოცხადდეს თაბახის
ტურისტულ მარშრუტებად, რაც ამ ფურცლებ
ექსპერეტების შესაფასებელია, მათ უნდა ი
განსაზღვრონ ღირს თუ არა თითოეულ სკოჩი
არსებული ღირშესანიშნაობაზე ცალკე
შეფასების შეიქმნას ტურები;
კრიტერიუმებ
ი  მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს მცირე
ჯგუფებად და სთხოვს ჯგუფში, როგორც
ექსპერტებმა ჩამოწერონ ის კრიტერიუმები,
პრეზენტაც რაშიც უნდა შეფასდეს არსებული
ია ღირშესანიშნაობა, რათა შეიქმნას ტური.
მოსწავლეები მუშაობენ ზოგად
კრიტერიუმებზე რას უნდა
აკმაყოფილებდეს დასახელებული ადგილი,
რომ გახდეს ტურისტებისათვის
საინტერესო, მაგალითად: სიძველე,
მისასვლელი ადგილი...
36
  მოსწავლეები აკეთებენ ჯგუფში
ანკეტები მინი მოფიქრებული კრიტერიუმების
ლექცია პრეზენტაციას. იმართება დისკუსია.

 ამის შემდეგ მასწავლებელი ჯგუფებს

სთხოვს დასაწყისში გაკეთებული
ჩამონათვალიდან აირჩიონ მათთვის ერთი
ანკეტების ყველაზე ნაცნობი კულტურული ძეგლი,
შევსება რომელზედაც ამჟამად ყველაზე მეტ
ჯგუფური ინფორმაციას ფლობენ.
სამუშაო
 მასწავლებელი მოსწავლეებს ურიგებს
წინასწარ დაბეჭდილ ისტორიულ-
პრეზენტაც კულტურული მემკვიდრეობის და ბუნების
ია ძეგლების შეფასების ცხრილებს და უკვე პპპ-
განხილვა/ შევსებულ ნიმუშებს (დანართი #8.1; 8.2; 8.3; პრეზენტა
შეჯამება 8.4; გვ. 51-54). აკეთებს პრეზენტაციას, ცია
განმარტავს ანკეტებს პპპ პრეზენტაციის
მეშვეობით.

 ჯგუფის წევრები აფასებენ მათ მიერ არჩეულ

ისტორიულ-კულტურულ ან ბუნების ძეგლს
შესაბამისი ანკეტის მიხედვით;
 მოსწავლეები ჯგუფში მუშაობენ და ავსებენ
ცხრილს, შეაქვთ შესაბამისი ინფორმაცია,
ჯგუფის საერთო ნამუშევარი გადააქვთ
ფლიპჩარტზე.


ბოლოს ჯგუფები აკეთებენ პრეზენტაციას.
ჯგუფის ფასილიტატორი წარადგენს
ჯგუფის ნამუშევარს. გაიმართება დისკუსია
და განიხილავენ, რამდენად სწორადაა
შევსებული ანკეტები; ასევე ძეგლის
აქტუალურობას და მის ტურისტულ
მარშრუტებში შეტანის რელევანტურობას
უსვამენ ხაზს. მასწავლებელი აჯამებს
ჩატარებულ სამუშაოს და აკეთებს
უკუკავშირს.
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

37
გაკვეთილი #9

გაკვეთილის თემა: ადგილობრივი ეკოტურისტული სერვისების

იდენტიფიცირება და შეფასება

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ ტურისტული მომსახურების

მიმწოდებლების კატეგორიები და შეფასების კრიტერიუმები; შეძლებენ დაასახელონ რა ტიპის
ტურისტული მომსახურებები არსებობს და დაასაბუთონ რის მიხედვით უნდა შეფასდეს
თითოეული მათგანი.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
 მისალმების შემდეგ მასწავლებელი
ეკოტურისტუ ინდივიდუ მოსწავლეებს გააცნობს გაკვეთილის თემას. დაფა, ცარცი
ლი ალური ბარათები
მომსახურების მუშაობა  მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს რა ფლიპჩარტი
მიმწოდებლებ გონებრივი ტიპის ეკოტურისტული მომსახურებები
ის გამოვლენა იერიში არსებობს. პასუხებს აფიქსირებს დაფაზე და
და შეფასება თავადაც ამატებს თუ მომსწავლეებმა არ მარკერები,
ახსენენს შემდეგს: კომპიუტერი
 (განთავსების ობიექტი/ საოჯახო სასტუმრო;
მუშაობა საზოგადოებრივი კვების ობიექტი პროექტორი
მცირე როგორიცაა: რესტორანი, კაფე, ბარი,
ჯგუფებში სწრაფი კვების ობიექტი; ადგილობრივი თაბახის
გამყოლი/გიდი; აგრომეურნეობა; ფურცლები
ტრადიციული რეწვის ბიზნესი. სკოჩი
ეკოტურისტუ
ლი  მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს თავი საკითხავი
მომსახურების წარმოიდგინონ ეკოტურისტული მასალა
განვითარების მომსახურების განვითარების ამობეჭდილ
საკონსულტაც საკონსულტაციო ჯგუფის წევრებად, ი
იო ჯგუფი რომლებიც ამზადებენ გამოფენა ფორუმს,
რომელიც დაეხმარება ამ საქმიანონით
დაკავებულ ადამიანებს სერვისის
გაუმჯობესებაში.

 გამოფენა ფორუმისათვის უნდა მომზადდეს

პრეზენტაციები, პოსტერები, რომელიც
განხილვა შეიცავს სერვისის გაუმჯობესების
დისკუსია კრიტერიუმებს, რეკომენდაციებს.

მასწავლებელი ყოფს მოსწავლეებს 4 მცირე

ჯგუფად.
 პირველ ჯგუფს მიეცემა - საოჯახო
სასტუმრო;
38
  მეორე ჯგუფს მიეცემა - საზოგადოებრივი
კვების ობიექტი;
კრიტერიუმებ  მესამე ჯგუფს მიეცემა -ადგილობრივი
ი გამყოლი/გიდი;
 მეოთხე ჯგუფს მიეცემა - აგრომეურნეობა
და ტრადიციული რეწვის ბიზნესი.

 მოსწავლეები ჯგუფში ეცნობიან მათთვის

განკუთვნილ საკითხავ მასალას,
განიხილავენ, მსჯელობენ და ამ მასალაზე
დაყრდნობით უნდა შექმნან ვიზუალური
პლაკატი სადაც დაიტანენ ყველაზე
მნიშვნელოვან და საჭირო ინფორმაციას,
დავალებას უნდა მიუდგნენ
შემოქმედებითად და პლაკატზე უნდა
ასახონ დიაგრამების, ნახატის,
პრეზენტაც სიმბოლოების, მინიშნებების მეშვეობით
ია ასევე შესაბამისი ტექსტის გამოყენებით ის
ძირითადი მოთხოვნები, კრიტერიუმები,
რასაც უნდა აკმაყოფილებდეს ესა თუ ის
მინი- ობიექტი; (ადამიანი) და რომელი
ლექცია კომპონენტების მიხედვით უნდა შეფასდნენ
ისინი (მაგ.: სველი წერტილის
მდგომარეობა, მომსახურე პერსონალი,
კომუნიკაციის უნარი და ა.შ)
კითხვა/პას
უხი  მათ უნდა შექმნან ვიზუალური და
სახალისო ადვილად წასაკითხი და გასაგები
გზამკვლევი პოსტერი, რომელიც
დაეხმარება ამ საქმიანობით დაკავებულ
ადამიანებს სერვისების გაუმჯობესებაში.

 მოსწავლეები აკეთებენ ვიზუალური

პლაკატების პრეზენტაციებს. ასაბუთებენ
ჯგუფის მიერ შერჩეულ კრიტერიუმებს და
რატომ არის მნიშვნელოვანი ესა თუ ის
ასპექტი ეკოტურისტული მომსახურების
მიწოდებისას.

 პრეზენტაციების ბოლოს მასწავლებელი

აჯამებს პპპ პრეზენტაციის მეშვეობით.
ამახვილებს ყურადღებას, იმ საკითხებზე,
რაც გამორჩებათ მოსწავლეებს, ან რაც მისი
აზრით მნიშვნელოვანია და საყურადღებო.
(თუ დრო დარჩა)

საშინაო დავალება:
 გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებელი
მოსწავლეებს ჯგუფების მიხედვით ურიგებს

39
 ტურისტული მომსახურების შესაბამის
კითხვარებს და საშინაო დავალებად აძლევს
მათ დასახლებულ პუნქტში ჩაატარონ
აღნიშნული ობიექტების გამოკითხვა
(დანართი #9.1;9.2;9.3;9.4;9.5; გვ. 55-64)
 შენიშვნა: აღწერილი ობიექტები შესაძლებელია
ჩართულ იქნას საბოლოო დაპროექტებულ
ეკოტურისტულ მარშრუტში.

შეჯამება:

 აღნიშნული აქტივობები მოსწავლეებს

მისცემს საშუალებას გაიაზრონ
ტურისტული ობიექტის მიერ შესაბამისი
მოთხოვნების დაკმაყოფილების საჭიროება,
რაც აისახება მომსახურების ხარისხზე და
ზრდის მასზე მოთხოვნას.

საშინაო დავალების ფარგლებში, ჯგუფების მიერ განხორციელებული კვლევების ანგარიშები

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

40
გაკვეთილი #10

გაკვეთილის თემა: ეკოტურისტული მარშრუტის დაგეგმვა

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ ის ძირითადი კომპონენტები, რომლებიც

აუცილებელია ეკოტურისტული მარშრუტის დაგეგმვისათვის და თავად შეძლებენ შექმნან
საორიენტაციო მარშრუტი.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
მარშრუტების გონებრივი  მისალმების შემდეგ მასწავლებელი
იდენტიფიცი იერიში მოსწავლეებს გააცნობს გაკვეთილის დაფა, ცარცი
რება; თემას. ფლიპჩარტი
ფორმატები,
მთავარი  მასწავლებელი მოსწავლეებს წარუდგენს მარკერები,
ეკოტურისტუ პრეზენტაციას ეკოტურისტული ბეჭდური
ლი მარშრუტების იდენტიფიცირების და მასალა
კომპონენტები დაგეგმვის შესახებ; (მარშრუტებ
; ის აღწერის
 მოსწავლეებს ურიგებს ეკოტურისტული ნიმუშები),
მარშრუტების ამობეჭდილ ნიმუშებს, კომპიუტერი
რომელთაც აცნობს მათ მასწავლებელი პროექტორი;
პრეზენტაციის დასასრულს (დანართი
პრეზენტაც #10.1;10.2; გვ. 65-73);
ია
ეკოტურისტუ  მასწავლებელი მოსწავლეებს ყოფს მცირე
ლი ჯგუფებად და აძლევს კლასში
მარშრუტების გასაკეთებელ დავალებას:
მაგალითები. თაბახის
 მოსწავლეებმა უნდა შექმნან რომელიმე ფურცლები
განხილვა კონკრეტული გეოგრაფიული არეალის სკოჩი
დისკუსია (სოფელი, ხეობა და ა.შ.) მცირე
ტურისტული გზამკვლევი, სავარაუდო
ეკოტურისტული მარშრუტით, რაშიც
შეძლებისდაგვარად გამოიყენებენ
მარშრუტში შემავალი ტურისტული
ღირსშესანიშნაობების ნახატებს,
ფოტოებს, რუკებს და ტექსტუალურ
მასალას;

 ჯგუფები აკეთებენ ნამუშევრების

პრეზენტაციას.

 მასწავლებელი განიხილავს და ახდენს

შეჯამებას.

41
 შენიშვნა: არ არის აუცილებელი მოსწავლეებმა
ნამუშევრის შექმნისას შეავსონ მარშრუტის აღწერის
ნიმუშის ყველა პუნქტი.
მოსწავლეების მიერ შექმნილი სავარაუდო
მარშრუტები ან/და ღირსშესანიშნაობები
შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას თავისუფალი
გაკვეთილების ფარგლებში ჩასატარებელ საველე
გასვლისთვის.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

42
გაკვეთილი #11

გაკვეთილის თემა: საფეხმავლო მარშრუტების მარკირების სტანდარტი

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ საქართველოს მთავრობის მიერ
შემუშავებული საფეხმავლო მარშრუტების მარკირების ერთიან ეროვნულ სტანდარტი და
მარშრუტების მონიშვნის პრინციპები. შეძლებენ პრაქტიკულად შეასრულონ მცირე სავარჯიშო.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
საფეხმავლო მისალმების შემდეგ მასწავლებლებელი
მარშრუტების კითხვა- მოსწავლეებს ეკითხება შეხვედრიან თუ არა კალმები,
ერთიანი პასუხი სადმე საფეხმავლო ბილიკებზე რაიმე ნიშნებს და ფურცლები,
ეროვნული რა ნიშნებია ესენი (მაგალითად ყვითელი ისრები ბეჭდური
სტანდარტის წარწერით, საღებავები ხეზე, ზოლები კლდეზე ან მასალა
ძირითადი დისკუსია ქვაზე...)
პრინციპები  თუ ჰგავს მარკირებული ნიშნები კომპიუტერი
მინი ერთმანეთს სხვადასხვა ადგილას და პროექტორი
ლექცია რატომ არის ისინი მსგავსი, რა მოხდება თაბახის
სხვადასხვა რომ იყოს? ფურცლები
პრაქტიკუ  მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს სკოჩი
ლი პრეზენტაციის სახით საფეხმავლო
დავალება მარშრუტების მარკირების ერთიან
ცხრილების ეროვნულ სტანდარტს და უკავშირებს
შევსება წინა მსჯელობას.
 მოსწავლეებს ურიგდებათ მარშრუტის
მარკირების პროექტის მოსამზადებლად
საჭირო ამობეჭდილი ცხრილები და
ნიმუში (დანართი #11.1;11.2; გვ. 74-75);
 მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება (იხ.
დანართი) სკოლის მიმდებარედ თემში
პრაქტიკულად შეადგინონ სანიმუშო
მარშრუტის მარკირების პროექტი;
 მასწავლებელი ამოწმებს შესრულებული
სამუშაოს სიზუსტეს, მოსწავლეებს
აძლევს რეკომენდაციებს.

მოსწავლეების მიერ შესასრულებელი

დავალების აღწერა:
მოსწავლეთა ჯგუფებს ევალებათ მცირე
ტერიტორიაზე დააგეგმარონ რაიმე სახის
მარშრუტი, მასში შემავალი რამდენიმე
ობიექტით (მაგალითისთვის შესაძლოა
გამოვიყენოთ ეზოში მდგარი კონკრეტული ხე,
მოედანი, წყარო და ა.შ.). წინასწარ ამობეჭდილ
ცხრილში შეავსონ ობიექტამდე მისასვლელი
მანძილი ნაბიჯების რაოდენობის მიხედვით,
43
 დაინიშნონ ობიექტამდე მისასვლელი დრო
წამებში, განსაზღვრონ რომელ ადგილებში
იქნება საჭირო ბოძის დამონტაჟება
მანიშნებელებისთვის, განსაზღვრონ რა
ობიექტებზეა შესაძლებელი საღებავით
მარკირება (ქვები, ხეები, ღობე და სხვა);

შეჯამება:
აღნიშნული აქტივობებიდან გამომდინარე
მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ გაეცნონ
საფეხმავლო ტურისტული მარშრუტების
მარკირების ერთიან სტანდარტს და მის მთავარ
პრინციპებს. პრაქტიკულად შეადგინონ
სანიმუშო მარშრუტის მარკირების პროექტი.
გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და
აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

44
გაკვეთილი #12

გაკვეთილის თემა: ლაშქრობის უსაფრთხოება

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეებს ეცოდინებათ უსაფრთხოების საკითხები ლაშქრობის დროს

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
ლაშქრობის მასწვალებელი მისალმების შემდეგ
უსაფრთხოება მოსწავლეებს ეკითხება, იციან თუ არა რა
საფრთხეები არსებობს ლაშქრობის დროს?
კომპიუტერი
ვიდეო- მასწავლებელი აჩვენებს ვიდეოს ლაშქრობის პროექტორი
ჩვენება უსაფრთხოების შესახებ. დინამიკები
ვიდეო
ფილმი

დისკუსია იმართება დისკუსია: როგორ გამოვიყენებთ

მიღებულ ინფორმაციას პრაქტიკაში, კერძოდ
დაგეგმილი ლაშქრობის დროს.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

45
გაკვეთილი #13

გაკვეთილის თემა: ფოტოგრაფია საველე ლაშქრობისას; საველე გასვლის დაგეგმვა.

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები შეძლებენ პრაქტიკაში გადაიტანონ მიღებული ცოდნა.

უშუალოდ გაივლიან დაგეგმილ მარშრუტს, აღწერენ მას შესაბამისი მეთოდებით. მოსწავლეები
შეძლებენ დაამზადონ მარშრუტის მარკირების პროექტი.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
ფოტოგრაფია მასწავალებელი მისალმების შემდეგ
საველე მოსწავლეებს ეკითხება, იყენებენ თუ არა ფოტო-
ლაშქრობისას; აპარატებს ან მობილურს ფოტოების
გადასაღებად. არიან თუ არა კმაყოფილი კომპიუტერი
საველე გადაღებული ფოტოებით; პროექტორი
გასვლის დინამიკები
დაგეგმვა. ვიდეო- მასწავლებელი აჩვენებს ფოტოგადაღებების ვიდეო
ჩვენება შესახებ ვიდეოს. ფილმი

დისკუსია იმართება დისკუსია: როგორ გამოვიყენებთ

მიღებულ ინფორმაციას პრაქტიკაში, კერძოდ
დაგეგმილი ლაშქრობის დროს.

შემდეგ მასწავლებელი ეკითხება მოსწავლეებს მარკერები,

გონებრივი რას აქცევენ ყურადღებას ლაშქრობაში ფლიპჩარტი
იერიში წასვლამდე. პასუხები ფიქსირდება ფლიპჩარტის ს ფურცლები
ფურცელზე.

მასწავლებელი მოსწავლეებს უხსნის რას

გულისხმობს საველე გასვლის დაგეგმვა:
მარშრუტის, გასვლის თარიღის, საორგანიზაციო
საკითხებისა და კონკრეტული დავალებების
განსაზღვრას საველე გასვლის პროცესში.
გეგმა აიტვირთება პორტალზე forestry.ge.
დეტალებზე საბოლოო შეთანხმების მიზნით
დაიგეგმება შეხვედრა საველე გასვლის წინა
დღეს.
დისკუსია

46
 მასწავლებელი მოსწავლეებს ეკითხება რა იყო
მათთვის სიახლე და როგორ გაუმჯობესდება მათ
მიერ დაგეგმილი ლაშქრობა ამ გაკვეთილის
შემდეგ.

ლაშქრობის გეგმა აუცილებლად უნდა აიტვირთოს პორტალზე forestry.ge, რაც CENN–ს

საშუალებას მისცემს, უზუნველყოს საკონსულტაციო, საკომუნიკაციო, ან სხვა სახის დახმარება
ლაშქრობის ორგანიზებისა და განხორციელების პროცესში

47
გაკვეთილი #14

გაკვეთილის თემა: საველე გასვლა

გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლეები შეძლებენ პრაქტიკაში გადაიტანონ მიღებული ცოდნა.
უშუალოდ გაივლიან დაგეგმილ მარშრუტს, აღწერენ მას შესაბამისი მეთოდებით. მოსწავლეები
შეძლებენ დაამზადონ მარშრუტის მარკირების პროექტი.

ხანგრლივობა: 1 სთ

თემა/საკითხი მეთოდი აქტივობის აღწერა საჭირო

რესურსი
საველე კითხვა- მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს საველე
სამუშაოების პასუხი გასვლის განრიგს; კალმები,
დაგეგმვა  მასწავლებელი მარშრუტის დაწყებამდე ფურცლები,
მოსწავლეებს აცნობს მოგზაურობისას ბეჭდური
უსაფრთხოები დისკუსია დასაცავი უსაფრთხოების დაცვის მასალა, GPS
ს დაცვის ნორმებს; სისტემის
ნორმები მინი  მასწავლებელი კლასს ყოფს 6 მცირე მქონე
ლექცია ჯგუფად, თითოეული ჯგუფი საველე ხელსაწყო,
სამუშაოს შესრულების დროს ფოტო
პრაქტიკუ პასუხისმგებელი იქნება ცალკეულ აპარატი.
ლი კომპონენტზე, მათ ურიგდებათ
დავალება შესაბამისი ანკეტები და ცხრილები კომპიუტერი
პასუხისმგებ ცხრილების (დანართი#14.1;14.2;14.3;14.4; გვ. 76-82): პროექტორი
ლობები შევსება i. მარშრუტის და მასში შემავალი თაბახის
ობიექტების ფოტო/ვიდეო მასალის ფურცლები
გადაღება; სკოჩი
ii. მანიშნებელის გასაკეთებელი
წერტილების ფოტოების გადაღება;
iii. მარკირების ცხრილის შედგენა;
iv. მარშრუტის GPS მონაცემების აღება;
v. მარშრუტის სვლა-გეზის აღწერა;
vi. მარშრუტში შემავალი
ტურისტული ობიექტების
(ღირსშესანიშნაობები/ტურისტულ
ი სერვისის მიმწოდებლები...)
აღწერა;
 მოსწავლეებს ეძლევათ საშინაო
დავალება, ველზე შესრულებული
სამუშაოები დაამუშავონ სახლში და
წარმოადგინონ ელქტრონული
ფორმატით პრეზენტაციები.

შეჯამება:
აღნიშნული აქტივობიდან გამომდინარე
მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ მიღებული
თეორიული ცოდნა გადმოიტანონ პრაქტიკაში.
უშუალოდ შეასრულონ ყველა ის პრაქტიკული

48
 სამუშაო რაც საჭიროა მარშრუტის
დაპროექტებისათვის.

შენიშვნა: ჯგუფის სიდიდიდან გამომდინარე

დავალებები შეიძლება მოსწავლეებს
დაურიგდეს ინდივიდუალურად ან/და
მარშრუტის მსვლელობისას მოხდეს
ურთიერთშენაცვლება.

გაკვეთილის ბოლოს მასწავლებლის მიერ მომზადება მიღებული შედეგების რეზიუმე და

აიტვირთება პორტალზე forestry.ge

გაკვეთილი #15

თემა: მასალების პროტალზე ატვირთვა

გაკვეთილების დასკვნითი აქტივობაა მოგროვილი მასალების დამუშავება, გავლილი

საფეხმავლო ტურისტული მარშრუტის პროექტის მომზადება და ატვირთვა პორტალზე
forestry.ge

49
 გაკვეთილების დანართები და
დავალებები მოსწავლეებისთვის

50
დანართი#5.1: ტოპოგრაფიული რუკა

51
დანართი#8.1: შესავსები ანკეტა კატეგორია ბ1 - არსებული ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობები
პროექტი:

ბ1. არსებული ბუნებრივი ნომერი: ბ1 -

ღირსშესანიშნაობები

სახელწოდება: ადგილმდებარეობა:

აღწერა:

ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა:

მიღწევადობა:

ამჟამინდელი მდგომარეობა: პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია:

შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას

ტური

ინფორმაციის წყარო:

სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია:

ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი:

52
დანართი#8.2: შევსებული ანკეტის ნიმუში, ანკეტა კატეგორია ბ1
პროექტი: სამცხე-ჯავახეთის საფეხმავლო მარშრუტების კვლევა

ბ1. არსებული ბუნებრივი ნომერი: ბ1 -1

ღირსშესანიშნაობები

სახელწოდება: კარწახის ტბა ადგილმდებარეობა:

სამცხე-ჯავახეთი, ახალქალაქის მუნიციპალიტეტი,

საქართველო - თურქეთის სახელმწიფო საზღვრის
მიმდებარედ

აღწერა: კარწახის ტბა ზღვს დონიდან 1799 მ სიმაღლეზე მდებარეობს. ტბის სარკის
ფართობი 26, 3 კმ², აუზის ფართობია 158 კმ², უდიდესი სიღრმე 1 მ, წყლის მოცულობაა 19, 3
მლნ. მ³. უკავია კარწახის სინკლინური ქვაბული. სახელმწიფო საზღვრით ტბა ორ ნაწილად
იყოფა. ჩრდილო–აღმოსავლეთ ნაწილი (სარკის ფართობი 53%) საქართველოს ფარგლებშია,
სამხრეთ-დასავლეთი — თურქეთში. საზრდოობს თოვლის, წვიმისა და მიწისქვეშა წყლით.
წყლის დონე მაქსიმუმს აღწევს ივნისში, მინიმალურს — თებერვალში. ტბა გაუდინარია.
დეკემბრიდან მარტის მეორე ნახევრამდე დაფარულია ყინულით. კარწახის ტბას
მოიხსენიებენ ხოზაფინის სახელწოდებითაც.

ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა: ტბასთან მოწყობილია სასაზღვრო გამშვები

პუნქტი, ფრინველებზე დაკვირვების კოშკურა და საპიკნიკე ადგილი, სოფელ კარწახში არის
საოჯახო სასტუმროები

მიღწევადობა: ტბა მდებარეობს საქართველო - თურქეთის სახელმწიფო საზღვრის გამშვებ

პუნქტთან, მიდის კეთილმოწყობილი საავტომობილო გზა.

ამჟამინდელი მდგომარეობა: პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია: დაცული

ტერიტორიების სააგენტო
ტბის სანაპირო ზოლის ნაწილი
განიცდის ევთროფიკაციას

შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას ტური

ინფორმაციის წყარო: აფხაზავა ი., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, გვ. 494, თბ.,
1987 წელი.

სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია: ტბა წარმოადგენს დაცულ ტერიტორიას

ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი: სახელი, გვარი 01/01/2017

53
დანართი#8.3: შესავსები ანკეტა კატეგორია ბ2 - არსებული კულტურული ღირსშესანიშნაობები
პროექტი:

ბ2. არსებული კულტურული ნომერი: ბ2 -

ღირსშესანიშნაობები

სახელწოდება: ადგილმდებარეობა:

აღწერა:

ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა:

მიღწევადობა:

ამჟამინდელი მდგომარეობა: პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია:

შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას

ტური

ინფორმაციის წყარო :

სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია:

ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი:

54
დანართი#8.4: შევსებული ანკეტის ნიმუში, ანკეტა კატეგორია ბ2
პროექტი: სამცხე-ჯავახეთის საფეხმავლო მარშრუტების კვლევა

ბ2. არსებული კულტურული ნომერი: ბ2 -1

ღირსშესანიშნაობები
სახელწოდება: აგარის მონასტერი ადგილმდებაროება:
სამცხე-ჯავახეთი, ახალციხის
მუნიციპალიტეტი, სოფელ ურავლის
მიდამოები
აღწერა: აგარის სამონასტრო კომპლექსი მრავალმხრივ საყურადღებოა. შენობათა სიმრავლე
და ნაირგვარობა მოწმობს, რომ აქ დიდი მონასტერი უნდა ყოფილიყო. მთავარი შენობები
რიგიანადაა დღემდე მოღწეული, ზოგიერთ მათგანს ისტორიული ცნობების შემცველი
წარწერები აქვს, ხუროთმოძღვრული თვალსაზრისითაც აქ ბევრი რამაა საინტერესო.
ყველაზე დიდი ნაგებობა აგარაში მთავარი ეკლესიაა - თლილი ქვით ნაშენი ერთნავიანი
შენობა, ერთ-ერთი უდიდესი ერთნავიანი ეკლესიათაგანი საქართველოში. იგი კედელ-
კამარიანად დგას. შიგნით მისი კედლები და გადახურვა თავდაპირველი სახითაა
მოღწეული, ყოველგვარი გადაკეთების გარეშე, გარედან კი კედლების პერანგს აშკარად
ეტყობა გადაკეთების კვალი.
ტაძრის მნახველს თვალში ეცემა მისი მაღალი მხატვრული ღირსება. შესანიშნავია თვით
კედლის წყობა (გადაუკეთებელ ნაწილებში), სარკმელთა ფაქიზი სამკაულები, მარტივი
სვეტისთავები ტაძრის შიგნით. შიგა სივრცე, მიუხედავად იმისა, რომ აქ მხოლოდ ერთი
უგუმბათო დარბაზია, აოცებს მნახველს თავისი დიდებულებით.
თვით შენობის ხუროთმოძღვრული ფორმები და მორთულობა გვაფიქრებინებს, რომ აგარის
მონასტრის მთავარი ეკლესია აგებულია X-XI საუკუნეში. სამრეკლო სავარაუდოდ XIII-XIV
საუკუნეში უნდა იყოს აგებული.
ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა: მონასტრის სიახლოვეს რაიმე სახის ტურისტული
ინფრასტურქტურა არ არსებობს.
მიღწევადობა: აგარაის მონასტერში მისასვლელად საჭიროა სოფელ ურავლიდან გავუყვეთ
სატყეო გრუნტის გზას, რომელიც მონასტრის ძირამდე მიდის. აქედან მონასტრამდე მიდის
საფეხმავლო ბილიკი, რომელიც მთის ფერდობს აუყვება ვიწრო ხევის გავლით.
ამჟამინდელი მდგომარეობა: მონასტრის პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია:
ამჟამინდელი მდგომარეობა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის
არადამაკმაყოფილებელია, შენობათა ეროვნული სააგენტო
ნაწილი დანგრეულია და საჭიროებს
კავალიფიციურ საერსტავრაციო
სამუშაოებს
შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას ტური
ინფორმაციის წყარო : ვ. ბერიძე, სამცხის ხუროთმოძღვრული ძეგლები
სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია: სამონასტრო კომპლექსთან მისასვლელი გზა არის
მარკირებული
ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი: სახელი, გვარი 01/01/2017

55
დანართი#9.1: აგროტურისტული მეურნეობის კითხვარი
აგროტურისტულიმეურნეობის
კითხვარი
თარიღი:

რესპოდენტის სახელი და გვარი/ობიექტის დასახელება: _____________________________________

საკონტაქტო ინფორმაცია: ___________________________________________

(მისამართი, ტელ.ნომერი)

1. საქმიანობის სფერო/წარმოებული პროდუქცია

მიმართულება პროდუქცია
მესაქონლეობა
მეცხვარეობა
მეღორეობა
მებოცვრეობა
მეფრინველეობა
მეფუტკრეობა
მებოსტნეობა
მევენახეობა
სხვა ------------------------------------

2. ფლობთ თუ არა უცხო ენას და რომელს?

__________________________________________
3. საკუთარი მეურნეობის მართვის რამდენწლიანი გამოცდილება გაქვთ?
<1 1-3 4-6 7-10 10 <

4. რამდენს შეადგენს წარმოებული პროდუქციის მოცულობა _________________________________

(ტონა, ცალი)

5. რამდენი ადამიანი გყავთ დასაქმებული და რა მიმართულებით ____________________________

______________________________________________________________________________________

6. პროდუქციის რეალიზების რა გზებს მიმართავთ? _________________________________________

(პირდაპირი, ირიბი)

7. ახდენთ თუ არა ადგილზე არსებული ტურისტული ობიექტების მომარაგებას?

_____________________________________________________________________________________

8. დაასახელეთ მომსახურეობის ტიპი და მათი ღირებულება _________________________

______________________________________________________________________________________

56
9. გქონიათ თუ არა ტურისტებთან ურთიერთობა?
არა, არასდროს დიახ, რამდენჯერმე დიახ, მუდმივად

თუ კი რამდენი ტურისტი გყოლიათ სეზონზე? ___________________________________________

(დატვირთულობა)
10. რომელ მარკეტინგულ არხებს იყენებთ ობიექტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის?
________________________________________________________________________________________
( TripAdvisor, GNTA, ELKANA, Facebook, Website, weblog)

11. რა სახის მომსახურებების შეთავაზება შეგიძლიათ ტურისტებისთვის?

პროდუქციის წარმოების პროცესში ჩართვა (მოსავლის აღება, ყველის ამოყვანა, თაფლის
ამოღება)
წარმოებული პროდუქციის ადგილზე დაგემოვნება
დამატებითი კვებითი მომსახურეობა
პროდუქციის გაყიდვა
სხვა __________________________________________________________________
12. რა პრობლემებს აწყდებით თქვენი საქმიანობის (აგრომეურნეობის მართვის) წარმართვისას?
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
13. საქმიანობის პროცესში რა ფორმით სარგებლობთ ტყის რესურსებით ?

არ ვსარგებლობ
კომერციული
საშეშე–საყოფაცხოვრებო
რეკრეაციული
სამონადირეო
სხვა (მიუთითეთ) -----------------------------

14. დაასახელეთ თქვენს დასახლებულ პუნქტში ან მის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული

ღირსშესანიშაობები
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

57
 დანართი#9.2: განთავსების ობიექტის კითხვარი
განთავსების ობიექტის კითხვარი

თარიღი:

რესპოდენტის სახელი და გვარი/ობიექტის დასახელება: _____________________________________

საკონტაქტო ინფორმაცია: ___________________________________________

(მისამართი, ტელ.ნომერი)

საწარმოს ტიპი __________________________________________________________________

(სასტუმრო, საოჯახო სასტუმრო, სასტუმრო სახლი)

1. ფლობთ თუ არა უცხო ენას და რომელს?

__________________________________________
2. განთავსების ინდუსტრიაში მუშაობის რამდენწლიანი გამოცდილება გაქვთ?
<1 1-3 4-6 7-10 10 <

3. ვინ არის თქვენი მომხმარებელი?

__________________________________________________________________________________________
__________________ (უცხოელი ტურისტები, ქართველი ოჯახები, ახალგაზრდები, სპორტესმენები და ა.შ.)

4. დაასახელეთ რომელი სეზონია აქტიური ტურისტული ნაკადების მხრივ?

________________________________________________
5. რამდენს შეადგენს თქვენ მიერ მიღებული ტურისტების წლიური რაოდენობა?
________________________________________________

6. გთხოვთ დაასახელოთ დაქირავებული კადრების რაოდენობა და პოზიცია

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
7. რამდენი ოთახია ობიექტზე?

_______________________________________________________________________________________

8. რამდენი საწოლია ობიექტზე?

___________________________________________________________________________________
9. რამდენია განთავსების ღირებულება ? (ადამიანზე, ოთახის ტიპის მიხედვით, სეზონის
მიხედვით)
__________________________________________________________________________________________

10. რომელ მარკეტინგულ არხებს იყენებთ ობიექტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის?

__________________________________________________________________________________________
(offline and online - TripAdvisor, Booking.com, GNTA, ELKANA, Facebook, Website, weblog)

11. რა დამატებითი მომსახურებების შეთავაზება შეგიძლიათ ტურისტებისთვის?

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
(გიდი/გამყოლი, ტრანსპორტი და სხვა.)
58
12. სთავაზობთ თუ არა რეგიონში ჩამოსულ ტურისტს ადგილობრივ პროდუქციას კვებითი
მომსახურების გაწევისას?
დიახ
არა

13. დაასახელეთ ტურიზმის განვითარების მთავარი ხელისშემშლელი ფაქტორი?

___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________

14. საქმიანობის პროცესში რა ფორმით სარგებლობთ ტყის რესურსებით ?

არ ვსარგებლობ
კომერციული
საშეშე–საყოფაცხოვრებო
რეკრეაციული
სამონადირეო
სხვა (მიუთითეთ) -----------------------------

15. დაასახელეთ თქვენს დასახლებულ პუნქტში ან მის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული

ღირსშესანიშაობები
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

59
დანართი#9.3: კვების ობიექტის კითხვარი
კვების ობიექტის
კითხვარი
თარიღი:

რესპოდენტის სახელი და გვარი/ობიექტის სახელწოდება:

_____________________________________

საკონტაქტო ინფორმაცია: ___________________________________________

(მისამართი, ტელ.ნომერი)
ობიექტის ტიპი __________________________________________________________________
(რესტორანი, კაფე, კაფეტერია, სასადილო, ბარი)

1. ფლობთ თუ არა უცხო ენას და რომელს? __________________________________________

2. კვების ობიექტის მუშაობის რამდენწლიანი გამოცდილება გაქვთ?

<1 1-3 4-6 7-10 10 <

3. კვების ობიექტის რომელ კატეგორიას განეკუთვნებით?

_____________________________________________________________________________________
(რესტორანი, კაფე, კაფეტერია, სასადილო, ბარი)
4. ვინ არის თქვენი მომხმარებელი?
_______________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
(უცხოელი ტურისტები, ახალგაზრდები, ოჯახები, ადგილობრივი მაცხოვრებლები)
5. გთხოვთ, მიუთითეთ რომელ სეზონებზე მუშაობთ _______________________________

6. რომელი ქვეყნიდან გყავდათ სტუმრები და როგორია უცხოელების პროცენტული წილი ?

___________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

7. რამდენი ადამიანი გყავთ დასაქმებული და რა მიმართულებით?

___________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
8. რამდენი ადამიანის მომსახურება შეგიძლიათ ერთდროულად _______________________
რამდენი მაგიდაა ობიექტზე ______________________________________________________

9. როგორია თქვენ მიერ შეთავაზებული კერძების ასორტიმენტი? (ოდენობები)

ცხელი კერძები______________________________________
ცივი კერძები _________________________________________
დესერტი ___________________________________________

10. რომელ მარკეტინგულ არხებს იყენებთ ობიექტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის?

________________________________________________________________________________________
(offline and online - TripAdvisor, GNTA, ELKANA, Facebook, Website, weblog)

60
11. რა დამატებითი მომსახურებების შეთავაზება შეგიძლიათ სტუმრებისთვის?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

12. სთავაზობთ თუ არა ადგილობრივ პროდუქციას კვებითი მომსახურების გაწევისას?

 დიახ __________________________________________  არა
(საკუთარი მეურნეობა/სხვა მომწოდებელი)

13. რა პრობლემებს აწყდებით თქვენი საქმიანობის წარმათვისას?

________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
14. საქმიანობის პროცესში რა ფორმით სარგებლობთ ტყის რესურსებით ?

არ ვსარგებლობ
კომერციული
საშეშე–საყოფაცხოვრებო
რეკრეაციული
სამონადირეო
სხვა (მიუთითეთ) -----------------------------

15. დაასახელეთ თქვენს დასახლებულ პუნქტში ან მის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული

ღირსშესანიშაობები
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

61
დანართი#9.4: ტრადიციული რეწვის ოსტატის კითხვარი
ტრადიციული რეწვის ოსტატის
კითხვარი

თარიღი:

რესპოდენტის სახელი და გვარი/ობიექტის დასახელება: _____________________________________

საკონტაქტო ინფორმაცია: ___________________________________________

(მისამართი, ტელ.ნომერი)
1. რეწვის ინდუსტრიაში მუშაობის რამდენწლიანი გამოცდილება გაქვთ?
<1 1-3 4-6 7-10 10 <
2. ფლობთ თუ არა უცხო ენას და რომელს? __________________________________________
3. ჩამოთვალეთ თქვენ მიერ წარმოებული პროდუქცია
________________________________________________________________

4. მოწყობილი გაქვთ თუ არა სახელოსნო, სადაც აწარმოებთ პროდუქციას?

_________________________________________________________________________________
(სახლში, ცალკე შენობა, ფართობი)
5. გთხოვთ დაასახელეთ წარმოებული პროდუქციის წლიური ოდენობა
_________________________________________________________________________________
(ცალი, კილოგრამი)
6. ვინ არის თქვენი მომხმარებელი? ______________________________________________________ (ვინ
ყიდულობს თქვენ პროდუქციას, ადგილობრივი თუ უცხოელი ტურისტები)

7. რომელ მარკეტინგულ არხებს იყენებთ ობიექტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის?

_________________________________________________________________________________________
(ბროშურები, პირადი კონტაქტები, TripAdvisor, GNTA, ELKANA, Facebook, Website, weblog, მანიშნებელი)

8. რა პრობლემებს აწყდებით თქვენი საქმიანობის წარმათვისას?

________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

9. საქმიანობის პროცესში რა ფორმით სარგებლობთ ტყის რესურსებით ?

არ ვსარგებლობ
კომერციული
საშეშე–საყოფაცხოვრებო
რეკრეაციული
სამონადირეო
სხვა (მიუთითეთ) -----------------------------

10. დაასახელეთ თქვენს დასახლებულ პუნქტში ან მის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული

ღირსშესანიშაობები
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

62
დანართი#9.5: გაქირავების ობიექტის კითხვარი
ტურისტული გაქირავების ობიექტის
კითხვარი
თარიღი:

რესპოდენტის სახელი და გვარი/ობიექტის დასახელება: _____________________________________

საკონტაქტო ინფორმაცია: ___________________________________________

(მისამართი, ტელ.ნომერი)
1. ფლობთ თუ არა უცხო ენას და რომელს? __________________________________________
2. აღნიშნულ სფეროში მუშაობის რამდენწლიანი გამოცდილება გაქვთ?
<1 1-3 4-6 7-10 10 <

3. გთხოვთ დაასახელეთ რა სახის მომსახურებას/ინვენტარს სთავაზობთ გასაქირავებლად?

___________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
4. გთხოვთ დაასახელოთ გასაქირავებლად გამოყოფილი ინვენტარი/მომსახურების ოდენობა
(სახეობრივი კუთხით)
___________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________

5. რამდენი ადამიანის მომსახურება შეგიძლიათ ერთდროულად?

_________________________________________________________________________________
6. საშუალოდ რამდენ ადამიანს ემსახურებით წლის განმავლობაში?
___________________________
7. ძირითადად ვინ არიან თქვენი მომსახურების მომხმარებლები?
ადგილობრივი დამსვენებლები
(მიუთითეთ რეგიონები)
უცხოელი ტურისტები (მიუთითეთ
ქვეყნები)

8. დაასახელეთ რომელი სეზონ(ებ)ია ყველაზე აქტიური? _______________________________

9. ახორციელებთ თუ არა ინვენტარის/მომსახურების განახლებას/მოვლას?

_________________________________________________________________________________________

10. გყავთ თუ არა დასაქმებული დამატებით ადამიანები? რამდენი და რა

მიმართულებით?___________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
11. რომელ მარკეტინგულ არხებს იყენებთ ობიექტის შესახებ ინფორმაციის გავრცელებისთვის?
________________________________________________________________________________________

12. დაასახელეთ ტურიზმის განვითარების მთავარი ხელისშემშლელი ფაქტორი?

___________________________________________________________________________________

63
13. საქმიანობის პროცესში რა ფორმით სარგებლობთ ტყის რესურსებით ?

არ ვსარგებლობ
კომერციული
საშეშე–საყოფაცხოვრებო
რეკრეაციული
სამონადირეო
სხვა (მიუთითეთ) -----------------------------

14. დაასახელეთ თქვენს დასახლებულ პუნქტში ან მის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული

ღირსშესანიშაობები
________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________

64
დანართი#10.1: მარშრუტის ნიმუშ_ინტერპრეტირებული
სახელწოდება: „ბუნების წიაღში გამოძერწილი საგანძური“.

მარშრუტის თემატიკა: სასწავლო-შემეცნებითი

მიზნობრივი ჯგუფი: 7-12 კლასის მოსწავლეები

არ გაუშვათ ხელიდან შესაძლებლობა მოინახულოთ ენით აღუწერელი სილამაზით დაჯილდოებული

„სამეგრელოს სამოთხე“, მხარე სადაც ბუნების ძალამ უნიკალური ფორმები შექმნა. აქ კამკამა მდინარე
აბაშის წყალი, ზოგჯერ ბობოქარი, ფირუზისფერ საბნად ფარავს წიაღში დამალულ საგანძურს. უძირო
კანიონები, თვალუწვდენელი ჩანჩქერები, უსასრულო მღვიმეები - ყველაფერი ეს დაუვიწყარი
თავგადასავლების მაძიებლებს ელის.

მარშრუტის სახეობა: საფეხმავლო

მარშრუტის სირთულე: საშუალო
მარშრუტის სიგრძე: 4,2 კმ
მარშრუტის სიმაღლეები ზღვის დონიდან, საწყისი/უმაღლესი/ საბოლოო: 220/466/466 მ
მარშრუტის გასავლელად საჭირო დრო: 3 სთ
სამოგზაურო პერიოდი: აპრილი - ოქტომბერი
ჩაცმულობა: კომფორტული (სპორტული)
როგორ მივიდეთ: ქ. მარტვილიდან საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სოფელ გაჭედილამდე.
მარშრუტის აღწერა

ტურისტული მარშრუტი მარტვილის კანიონიდან იწყება, სადაც ნავით გასეირნებისას

შეგხვდებათ მისი ვიწრო და მაღალი ფერდობებიდან გადმომავალი ჩანჩქერები, ისტორიული
წარსულის მქონე ადგილები, როგორიცაა „დადიანების საბანაო“.

როგორ ხდება კანიონის ფორმირება?

კანიონი ბუნების ოთხი მთავარი კომპონენტის: მიწის, წყლის, ჰაერის და ცოცხალი

ბუნების ურთიერთქმედების საოცარი ურთიერთქმედების შედეგია. მილიონებით
წლის წინ სამეგრელოს ტერიტორიის ზღვით დაფარული ნაწილის ფსკერზე
თანდათანობით ილექებოდა სხვადასხვა ცოცხალი არსების კალციუმისგან შემდგარი
ნიჟარები, რომლებიც დროთა განმავლობაში დანალექ ქანად ჩამოყალიბდა. სწორედ
კირქვით აგებული რელიეფი გახდა მდინარე აბაშის ხეობაში ულამაზესი კანიონების
შექმნის წინაპირობა. მდინარე, რომლის წყლის სიუხვეს სამეგრელოს ტენიანი კლიმატი
განაპირობებს, შესანიშნავი „მოქანდაკე“ გამოდგა. მან საუკეთესო ქმნილების
შესაქმნელად სწორედ უხსოვარ დროში ცოცხალი არსებებისგან შექმნილი მასალა
გამოიყენა და საკუთარ კალაპოტში ულამაზესი მარტვილის კანიონი წარმოქმნა, ვიწრო
ხეობით და ეფექტური ჩანჩქერებით.

ხეობის ერთი მონაკვეთი განსაკუთრებული სილამაზით გამოირჩევა. ეს არის ოფუცხოლე,

რომელიც ცნობილია ,,დადიანების საბანაოს’’ სახელით. ადგილობრივების გადმოცემით
65
საუკუნეების წინ აქ გაუვალი ტყე და ერთ-ერთი საშიში ადგილი ყოფილა. ლეგენდის თანახმად,
ამ ადგილზე მგზავრებს თავს აბრაგები ესხმოდნენ და ძარცვავდნენ, ამიტომ მეგრელებმა ამ
ადგილს „ოფუცხოლე“ ანუ სწრაფად გადასარბენი ადგილი უწოდეს.

იცით თუ არა რომ,

„ოფუცხოლეში“ მდინარე აბაშაზე დადიანებსა და ეკატერინე ჭავჭავაძეზე ადრე, გიორგი
ჭყონდიდელთან აღსაზრდელად გამოგზავნილი დავით აღმაშენებელი ბანაობდა.

ხეობის მიმდებარე კირქოვან კლდეებზე განვითარებულია კოლხური ტყისთვის

დამახასიათებელი ფლორა, თავისი უნიკალური წარმომადგენლებით. აქ გვხვდება დათვის
თხილი, კოლხური ბზა, უთხოვარი და სხვა. მრავლადაა სხვადასხვა სახეობის ხავსი,
გვიმრანაირები.

რა გსმენიათ ამ სახეობების შესახებ?

დათვის თხილი (ქართული თხილი) - ფოთოლმცვენი ხე

სიმაღლით 30-50 მ-ს აღწევს, ვარჯი-პირამიდული ფორმისაა, ხოლო ღერო
- ფირფიტებად დამსკდარი და რუხი ფერის ქერქით არის დაფარული.
მერქანი ლამაზი, მოწითალო ფერის, გამოიყენება ავეჯის დასამზადებლად;
დააკვირდით ფოთლებს, ისინი საკმაოდ დიდ ზომას აღწევენ და კიდეებზე
მობლაგვოა, ან მომრგვალო კბილებით. ხის ნაყოფი-კაკალი, ძალიან
წააგავს ჩვენთვის ნაცნობ თხილს, თუმცა ნაჭუჭი ძალიან მაგარია და
მხოლოდ დათვის კბილს შეუძლია მისი დამტვრევა.

კოლხური ბზა - მარადმწვანე ხე სიმაღლით 10-18 მ-მდე იზრდება.

ვარჯი - ხშირტოტიანია და ხშირად ტყეში ბუნებრივ კედელს ქმნის,
ამიტომ მას დეკორატიული ფასეულობაც გააჩნია. მერქანი - ღია
მოყვითალო და მკვრივია. ფოთლები - მუქი მწვანე, ბზის სხვა
სახეობებისგან განსხვავებით უფრო სქელი და კვერცხისებური ფორმისაა.
ბზის ყვავლები მომწვანო ან ყვითელი ფერისაა, ყვავილედებად შეკრული.
ნაყოფი წარმოდგენილია სამბუდიანი კოლოფით, რომელშიც ორი
მომრგვალო თესლია. ამ ტერიტორიის გარდა კოლხური ბზა
გავრცელებულია აგრეთვე ბორჯომის ხეობაში, მდინარეების ქსნისა და
ლიახვის ხეობებში, საგურამოს ქედსა და კახეთში. იზრდება ნელა და
ცოცხლობს 500-600 წელი. კოლხურ ბზას განსაკუთრებული მოფრთხილება
და დაცვა სჭირდება, რადგან იგი რელიქტური სახეობაა და შეტანილია
საქართველოს ,,წითელ წიგნში’’ (1982) და ,,წითელ ნუსხაში’’ (2006).

ურთხელი (უთხოვარი) - მარადმწვანე წიწვოვანი ხეა. მისი

სიმაღლე 20-35 მ-ს აღწევს. ალბათ შეამჩნიეთ, რომ ვარჯი-ხშირტოტიანი,

66
 იცით თუ არა რომ,
საქართველოში ხეზე კვეთისთვის გამოიყენება კოლხური ბზა, რომელიც თავისი ფერით
და ხარისხით დანარჩენ ბზის ჯიშებთან შედარებით უკეთესია. ოდითგან მას გამოიყენებდნენ
სხვადასხვა დანიშნულებისამებრ სამხედრო, საყოფაცხოვრებო და რელიგიური ნივთების
დასამზადებლად.
ძველი დროის სამხედრო აღჭურვილობაში შედიოდა ბზისგან დამზადებული მშვილდი
და ისრები, ასევე მზადდებოდა საბრძოლო შუბები. ბზა თავისი უნიკალური თვისების გამო
ცეცხლზე მოხარშვას ექვემდებარება და ადვილად დასამორჩილებელია სხვადასხვა ფორმის
მისაღებად.
საყოფაცხოვრებო ნივთებიდან კი აღსანიშნავია გუთნის სახნისი, ერქვანი-გუთნის
სახელური.ფილთაქვა, ჯამი, სანაყი,კოვზი, შანდალი, სადგისი,სავარცხელი,ყაისნაღი და
საქსოვი ჩხირები, ქალის სამკაულები, საკერავი ნემსი, საკისარის ბურთები, კარი და ფანჯარა,
სხვადასხვა დანიშნულების ჭურჭელი და სხვა. კეთდებოდა დედა ბოძი, რომელსაც სარიტუალო
დანიშნულება ჰქონდა. ბზა ასევე გამოიყენება ხელოვნებაში ქანდაკებისათვის .
საეკლესიო ხელოვნებაში ბზას დიდი ადგილი უკავია, მისგან ძირითადად მზადდება
ისეთი ძვირფასი ნივთები როგორიცაა: სამღვდელთავრო ჯვარ-პანაღია, ბარძიმ-ფეშხუმი,
სადღესასწაულო ტრაპეზის ჯვარი, სამღვდელო ჯვარი, ხატები, ჯვარცმები, გულსაკიდი ჯვრები
და მედალიონები, კრიალოსნები , ლახვრის და უსუპის ტარები, საბერო ხელის ჯვარი, პარამანი,
საბეჭური და სხვა.

როგორ წარმოიქმნება მღვიმეები და მღვიმური ფორმები?

წვიმის ერთი კონკრეტული წვეთის ვარდნის შედეგად ნახშიროჟანგით გამდიდრებული

წყლის ნაკადი, დედამიწის შორეულ წარსულში გადადის და უმცირესი ნაპრალების
მეშვეობით მილიონობით წლის განმავლობაში დალექილ სხვადასხვა ცოცხალი
ორგანიზმის მიერ შექმნილ ქანებში მოძრაობს. აღნიშნულ წვიმის წვეთი და წყლის ნაკადის
გადაადგილების გზაზე არსებული სხვადასხვა მიკროორგანიზმები წყალს უნიკალურ
ძალას სძენს და მიწის სიღრმეში იდუმალი სამყაროს წარმოქმნას განაპირობებს.
ნახშირორჟანგით გამდიდრებული წყალი იოლად შლის ფხვიერ ქანებს და მღვიმეების და
მღვიმური ფორმების წარმოქმნის მთავარ წყაროს წარმოადგენს.

67
რა ჰქვია მღვიმეების შემსწავლელ საბუნებისმეტყველო დარგს?

სპელეოლოგია ბერძნული სიტყვაა, „spēlaion“ — მღვიმე, „logos“ — მოძღვრება, იგივე

მღვიმეთმცოდნეობა. იგი შეისწავლის მღვიმეების წარმოშობას, ასაკს, ევოლუციას,
სტრუქტურას, მორფოლოგიასა და ეკოსისტემებს.

როგორ გამოიყურება მღვიმეში არსებული ნაღვენთი ფორმები?

სტალაქტიტი - გამოქვაბულის თაღიდან კონუსებურ სვეტად ჩამოგრძელებული შვერილი,

რომელიც გაჩენილია ჩამოჟონილი კირიანი წყლის წვეთებისაგან.

სტალაგმიტი - გამოქვაბულის ძირიდან კონუსისებურ სვეტად აღმართული შვერილი,

რომელიც გაჩენილია თაღიდან ჩამონადენი კირიანი წყლის წვეთებისაგან.

ფარდები - გამოქვაბულის თაღიდან ჩამოკიდული სტალაქტიტების ერთობლიობას ან

გაერთიანების შედეგად წარმოქმნილი ნაღვენთი ფორმები.

გურები / გაქვავებული დამბის ფორმის წარმონაქმნები, მობრტყელებული ზედაპირით,

რომელიც იქ დაგროვილი კირიანი წყლის დალექვით წარმოიქმნება.

მღვიმეში შესვლამდე აუცილებლად უნდა გაეცნოთ მოქცევის წესებს. მღვიმეში ვიზიტორებს

ეკრძალებათ:
- ჯგუფისაგან გამოყოფა და მარტო გადაადგილება;
- ელექტრო და ტექნიკურ მოწყობილობებზე შეხება;
- ნაღვენთებზე შეხება და მათი დაზიანება;
- არსებული ეკოსისტემის განადგურება;
- მღვიმეში არსებული პოპულაციის დაფრთხობა;
- კედლებზე წარწერების გაკეთება;
- საკვების ან სასმელის შეტანა;
- მღვიმის დაბინძურება;
- ფოტოდა ვიდეო გადაღება მაშუქის გამოყენებით;
- გასანათებელი საშუალებების ინდივიდუალურად გამოყენება;
- ყვირილი ან ხმამაღალი საუბარი;

მოთენას მღვიმე აგრეთვე მდიდარია ფაუნის სხვადასხვა წარმომადგენლით, რომელსაც მისი

ყურადღებით დათვალიერებისას აუცილებლად შეხვდებით.

68
 რა არიან კარსტული მღვიმის ბინადრები?

ღამურები, ობობები, მწერები.

ღამურების უმეტესობა მაღალსოციალური ცხოველებია, წლის უმეტეს ნაწილს

ჯგუფებად ცხოვრობენ. ღამურები თავშესაფარს გამოქვაბულებში, მიტოვებულ
მაღაროებში, კლდის ნაპრალებსა და ხის ფუღუროებში პოულობენ. ისინი თავშესაფარს
საჭიროებისამებრ იცვლიან. მათ აქვთ ზამთრის თავშესაფარი, სადაც ზამთრის ძილს
ეძლევიან და რამდენიმე ადგილი, სადაც დღის განმავლობაში დასასვენებლად აფარებენ
თავს.
მიუხედავად სახეობრივი და საცხოვრებელი გარემოს მრავალფეროვნებისა,
მრავალი ღამურა ცხოვრების ნირით ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. თითქმის ყველა ღამის
ცხოველია და მთელ დღეს დასვენებულ მდგომარეობაში, სპეციალურ თავშესაფარში
თავდაყირა დაკიდული ატარებს.
ღამურების უმეტესობა მწერებით იკვებება. სხვადასხვა სახეობა სხვადასხვა
საკვებს ამჯობინებს, მათ შორისაა ყველა სახის მფრინავი მწერი ჩრჩილები, პეპლები,
ხოჭოები, ქინქლები, კოღოები, ბუზები, კალიები, ჭრიჭინები ისევე, როგორც ობობები,
ტკიპები და სხვა ფეხსახსრიანები.

იცით თუ არა რომ ღამურებს ყურებით ხედვა შეუძლიათ?

ღამურების ყველაზე დახვეწილი და გასაოცარი გრძნობა, რომელიც, ძირითადად,

მსხვერპლის ლოკალიზებისათვის გამოიყენება, ექოლოკაციის უნარია. ღამურების
ექოლოკაციის პრინციპი რადარის მოქმედების მსგავსია. ღამურა პირის ან ცხვირის
ღრუდან გამოსცემს ულტრაბგერების ნაკადს, რომელსაც ადამიანის ყური ვერ აღიქვამს.
უძრავ ან მოძრავ (მფრინავ) ობიექტზე დაცემული ბგერები აირეკლება და ღამურას
ბგერითი ტალღის, ექოს სახით უბრუნდება. ამ ბგერების გაანალიზების შედეგად ღამურას
შეუძლია ააგოს გარემოს სურათი, განსაზღვროს საგნების ზომა, ლოკალიზაცია და
სიმკვრივე. გარემოს ასეთი ინტერპრეტაცია იმდენად დახვეწილია, რომ ზოგიერთ ღამურას
1 მმ-ზე მცირე დიამეტრის მავთულის დაფიქსირებაც კი შეუძლია.

მოთენას მღვიმის უნიკალურობა ზემოთ აღნიშნული ოთხი ძალის ურთიერთქმედებით არ

სრულდება, ბუნების ეს საჩუქარი შესანიშნავად გამოიყენეს შუა საუკუნეებში თურქ-სელჩუკთა
შემოსევებისას, როდესაც მღვიმეს შესასვლელი ამოუშენეს და დროებით თავდაცვითი ფუნქცია
მიანიჭეს.

მარშრუტის დასასრულს შევაჯამოთ დამახსოვრებული ინფორმაცია და გავუზიაროთ

ერთმანეთს შთაბეჭდილებები. აგრეთვე შესაძლებელია სასწავლო-შემეცნებითი მარშრუტის
შემაფასებელი ტესტის ჩატარება ან მოსწავლეების ჩართვა სხვადასხვა აქტივობებში (მაგ.:
დახატეთ ყველაზე შთამბეჭდავი სტალაქტიტი, რომელიც იხილეთ მოთენას მღვიმეში).

69
დანართი#10.2: მარშრუტის ნიმუში_სტანდარტული
მარშრუტის #6
მარშრუტის დასახელება: ბახმარო - ღორჯომი
რეგიონი: გურია, აჭარა
მუნიციპალიტეტი: ჩოხატაური, ხულო
რეკომენდაცია: რეკომენდებული
მარშ. მოგზაურობის რეკომენდ. პერიოდი: ივნისი-სექტემბერი
მარშრუტის სახეობა: საფეხმავლო
მარშრუტის სირთული კატეგორია: საშუალო
მარშრუტის ტიპი: გამჭოლი
კვეთს/ემთხვევა სხვა მარშრუტს: ბახმარო - ზოტიყელი -ბალიანი, ვაკიჯვარი - ღორჯომი -
ადიგენი, ბახმარო - ხულო, ასკანა - ბახმარო - გორიყულის მაშრუტებს.
მარშრუტის სიგრძე: 30,1 კმ
მარშ. ხანგრძლივობა (დღე და ღამე): 2 დღე
მარშ. ხანგრძლივობა (საათებში) ორივე მიმართლებისთვის: ბახმარო - ღორჯომის
მიმართულება - 10 სთ, ღორჯომი - ბახმაროს მიმართულება 10სთ 35 წთ.
მარშრუტის სიმაღლეები ზღვის დონიდან, საწყისი/უმაღლესი/საბოლოო: 1921/2395/1293 მ
ჯამური აღმართი: 738 მ
ჯამური დაღმართი: 1370 მ
მარშ. გადაადგილების საშუალებები: გარდა ქვეითად გადაადგილებისა, მარშრუტის
გავლა შესაძლებელია ცხენით, ველოსიპედით და მაღალი გამავლობის ავტომობილით
ფიჭური ქსელის დაფარვის ზონა: ფრაგმენტულად
სასმელი და ტექნიკური წყლის არსებობა მარშრუტზე: მარშრუტზე სასმელი წაყლი გარდა
დასახლებული პუნქტებისა გვხვდება რამდენიმე ადგილას
მარშრუტზე სანახავი ობიექტები: კურორტი ბახმარო, ადგილი ზოტიყელი, სოფელი
ღორჯომი
მთავარი სანახავი ობიექტი: კურორტი ბახმარო
მარშრუტის მოკვლევის თარიღი: 12/06/2016 წ.
მარშრუტის მომკვლევი ორგანიზაცია და კონტაქტები: ა(ა)იპ „საქართველოს ეკოტურიზმის
ასოციაცია“, მის: თბილისი, გუდიაშვილის ქ. #11, ელ-ფოსტა: info@ecotourism.ge

მარშრუტის აღწერა:

ბახმარო - ღორჯომი

მარშრუტი ერთმანეთთან აკავშირებს გურიისა და აჭარის რეგიონების მთიან ნაწილს, კერძოდ

კურორტ ბახმაროს და სოფელ ღორჯომს. ამასთან, გთავაზობთ გზად მოინახულოთ სუბალპურ
მდელოებზე გაშენებული მესაქონლეთა საზაფხულო დასახლებები.

70
I დღე. გასავლელი მანძილი/დრო: 14,1 კმ/4 სთ 45 წთ. მარშრუტი იწყება კურორტ ბახმაროდან
და სამანქანო გრუნტის გზის მეშვეობით მიემართება სოფელ ღორჯომისკენ. მარშრუტის საწყისი
მონაკვეთი ბახმარო - ზოტიყელის დამაკავშირებელ მონაკვეთზე გადის. ზოტიყელი აჭარიდან
ამოსულ მესაქონლეთა საზაფხულო დასახლებაა, სადაც შესაძლებლობა გექნაბათ გაეცნოთ მათ
ყოფას და დააგემოვნოთ რძისგან დამზადებული სხვდასხვა ადგილობრივი პროდუქტები.
ზოტიყელიდან მარშრუტი ჭიდილას უღელტეხილისკენ მიემართება (ზ.დ 2372 მ) სერპანტინების
მეშვეობით უღელტეხილზე ადის და სამანქანო გრუნტის გზით ადგილ კიკიბოსთან მიდის. აქვე
შესაძლებელია დაბანაკებაც. აჭარიდან ამოსული მესაქონლეების დასახლებაში
სტუმარმასპინძლობით გამოირჩევიან, ამიტომ დიდი ალბათობით ადგილობრივები ან თავად
მიგიპატიჟებენ საკუთარ ქოხში, ან რომელიმე ცარიელ ქოხს გაგიღებენ ღამის გასათევად.

II დღე. გასავლელი მანძილი/დრო: 16 კმ/4 სთ 45 წთ. საბანაკე ადგილიდან მარშრუტი გრძელდება

სოფელ ღორჯომის მიმართულებით. ამ დღეს გასავლელი მარშრუტის საწყისი მონაკვეთი
სუბალპურ ზონაში მიმავალ სამანქანო გრუნტის გზას მიუყვება, რომელიც თანდათანობით ჯერ
წიწვოვანი ტყეების ზონაში, ხოლო შემდგომ შერეული ტყეების ზონაში ჩამოდის. ღნიშნულ
მონაკვეთში სიმაღლის ცვალებადობა დაახლოებით 1000 მ-ს შეადგენს და ძირითადად
თავდაღმართს მოუყვება. პირველი მუდმივად დასახლებული პუნქტი რომელშიც მარშრუტი
შემოდის სოფელი გორგაძეებია. გორგაძეებიდან მალევე სასოფლო გრუნტის გზით მარშრუტი
სოფელ ღორჯომის ცენტრში ჩამოდის და აქვე სრულდება.

დასკვნები და რეკომენდაციები: ბახმარო - ღორჯომის საფეხმალო მარშრუტი საშუალო

კატეგორიის არის. მისი უდიდესი ნაწილი სუბალპურ სარტყელში მდებარე ტერიტორიაზე
გადის. მართალია მარშრუტი არ მოიცავს რაიმე სახის კონკრეტულ ღირსშესანიშნავ ობიექტებს
(ბუნების ძეგლი, კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი), მაგრამ ის საინტერესოა იმ კუთხით,
რომ აკავშირებს საქართველოს ორ განსხვავებულ კუთხეს, გზად გვხვდება რამდენიმე
სეზონურად დასახლებული პუნქტიც, სადაც ტურიზმის განვითარება შესაძლებელია
დადებითად წაადგეს მოსახლეობას. აღნიშნულიდან გამომდინარე მარშრუტს ეძლევა
რეკომენდაცია.

შენიშვნა: --------------------------

მარშრუტში შემავალი ობიექტები და მათი აღწერა:

კურორტი ბახმარო
მდებარეობა: მესხეთის (აჭარა-იმერეთის) ქედის ფერდობები, მდ. ბახვისწყლის ხეობა.
მანძილი: ჩოხატაურიდან – 55 კმ, თბილისიდან – 365 კმ.
სიმაღლე ზღვის დონიდან: 1926-2050 მ.
რელიეფი: მთაგორიანი.

71
კლიმატი: საშუალო მთისა (ზედა სარტყელი) და ზღვის ჰავა. ზამთარი ცივი. იანვრის
საშუალო ტემპერატურა -5,50C. თოვლის საფარი რჩება 6 თვემდე. ზაფხული ზომიერად
გრილი და ზომიერად მშრალი. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა13,40C.
ნალექების საშ. წლიური რაოდენობა: 1500-1600 მმ.
ჰაერის საშ. წლიური ფარდობითი ტენიანობა: 73%.
მზის ნათების ხანგრძლივობა წელიწადში: 2050-2200 სთ.
ბუნებრივი სამკურალო ფაქტორი: ზღვის ჰავასთან შეხამებული საშუალო მთის ზედა
სარტყლის ჰავა.
მკურნალობის სახეობები: პასიური და აქტიური კლიმატოთერაპია.
სამკურნალო ჩვენებები: სუნთქვის ორგანოთა ქრონიკული დაავადებები,
ტუბერკულოზის სხვადასხვა (ფილტვის, ძვალ-სახსართა, ჯირკვლოვანი, პლევრალური)
ფორმა, მეორეული ანემია, ნევრასთენია.
ბახმარო კლიმატური კურორტია. XIX საუკუნის ბოლომდე ბახმაროს მხოლოდ მწყემსები
სტუმრობდნენ. კურორტის უნიკალურ სამკურნალო თვისებებს სწორედ მათ გაუთქვეს
სახელი. თავდაპირველად მწყემსებს ბახმაროს მთებში აჰყავდათ თავიანთი ოჯახის
წევრები, რომლებზეც ჯანსაღი ჰავა დადებით ზეგავლენას ახდენდა. მოგვიანებით,
მრავალმხრივმა კლინიკურმა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ ბახმაროს უნიკალური
კლიმატი საუკეთესო საშუალებაა იმუნიტეტის გასაძლიერებლად და ორგანიზმის
გასაკაჟებლად, შესანიშნავ შედეგს იძლევა ტუბერკულოზისა და სასუნთქი გზების სხვა
დაავადებების მკურნალობის პროცესში. ბახმაროს ჰავის უნიკალურობას, პირველ
ყოვლისა, მისი მდებარეობა განაპირობებს. დასავლეთით კურორტი ღიაა, რისი
წყალობითაც ხეობაში ზღვის თბილი ქარი იჭრება. ეს კი, თავის მხრივ, რბილი შუა მთის
მაღლივი სარტყლის ჰავის ფორმირებას უზრუნველყოფს. მთის ქარების სიჭარბე
კურორტის კარგ განიავებას უწყობს ხელს, ამიტომ ჰაერი აქ მუდამ სუფთა და
გამჭვირვალეა. სამკურნალო ეფექტს აძლიერებს მთის ულამაზესი ლანდშაფტის
დამამშვიდებელი გავლენაც.
სააგარაკო სეზონი ბახმაროში ხანმოკლეა: ივლისის დასაწყისიდან - აგვისტოს ბოლომდე.
მკაცრი კლიმატური პირობების გამო, სექტემბრის დასაწყისში გურიის მთები იფარება
თოვლით, რომლის სიმაღლე ზამთარში 4-6 მ-მდე ადის. სეზონი აქ ცხენების დოღით
იხურება (19 აგვისტო).

ინფორმაციის წყარო: "საქართველოს 100 კურორტი“ გამომცემლობა "კლიო"

სეზონური დასახლებები: ზოტიყელი, კიკიბო

კუროტების გომიმთისა და ბახმაროს შუაშია მოქცეული მემთეურების სეზონური დასახლებები,
მათ შორის, ზოტიყელი და კიკიბო. ამ სოფლებში ხულოდან ჩამოსული ოჯახები 2-3 თვის
მანძილზე რჩებიან, საქონელს აძოვებენ და კარტოფილი მოჰყავთ. ზოგიერთ ოჯახს რძის ნაწარმი
და ხელნაკეთი ნივთები ბახმაროში მიაქვთ გასაყიდად. აქ ხშირად ამზადებენ ტრადიციული
სამზარეულოსთვის დამახასიათებელ კერძებს: კაიმაღი, ბორანო, სინორი და სხვ.
ინფორმაციის წყარო: ექსპედიციის მასალები
72
სოფელი ღორჯომი
ღორჯომი - აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ხულოს მუნიციპალიტეტში, ზღვის დონიდან
1500 მ სიმაღლეზე მდებარეობს. იგი ღორჯომის თემის ცენტრს წარმოადგენს და 17 დასახლებულ
პუნქტს აერთიანებს. სოფელში 850-მდე კომლი ცხოვრობს. სოფელში კარგად არის შემორჩენილი
მთიანი აჭარისთვის დამახასიათებელი ეთნოგრაფიული თავისებურებანი. გადმოცემის
თანახმად სახელწოდება აქ არსებულ მდინარეში თევზი ღორჯოს სიმრავლეს უკავშირდება.

73
დანართი#11.1: მარკირების ცხრილი (შესავსები)
მანიშნებლის მანიშნებლის წარწერა მიმართულება ფოტო გზის მიმართ შენიშვნა
ნომერი კატეგორია მდებარეობა

მარკირების ცხრილი შესავსები

74
დანართი#11.2: მარკირების ცხრილის ნიმუში
მანიშნებლის მანიშნებლის წარწერა მიმართულება ფოტო გზის მიმართ შენიშვნა
ნომერი კატეგორია მდებარეობა

1 დაფა ბოძით კურორტი ბახმარო 001 ნიშნული უნდა მარშრუტის საწყისი

დადგეს ბილიკის წერტილი. სოფლის
2 კმ, მარჯვენა მხარეს ცენტრი
1 სთ 30 წთ

2 ნიშნული ---------------- ------------------ 002 --------------- მარკირება შესაძლებელია

საღებავით გაკეთდეს ხეზე

3 დაფა ბოძით დაბა ჩოხატაური, 14,5 კმ, 003 ნიშნული უნდა -----------------
დადგეს გზის
4 სთ, 25 წთ
მარცხენა მხარეს

მარკირების ცხრილის ნიმუში

75
დანართი#14.1: ანკეტა კატეგორია ბ1 - არსებული ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობები
პროექტი:

ბ1. არსებული ბუნებრივი ნომერი: ბ1 -

ღირსშესანიშნაობები

სახელწოდება: ადგილმდებარეობა:

აღწერა:

ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა:

მიღწევადობა:

ამჟამინდელი მდგომარეობა: პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია:

შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას

ტური

ინფორმაციის წყარო:

სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია:

ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი:

76
დანართი#14.2: ანკეტა კატეგორია ბ2 - არსებული კულტურული ღირსშესანიშნაობები

პროექტი:

ბ2. არსებული კულტურული ნომერი: ბ2 -

ღირსშესანიშნაობები

სახელწოდება: ადგილმდებარეობა:

აღწერა:

ინფრასტურქტურის ხელმისაწვდომობა:

მიღწევადობა:

ამჟამინდელი მდგომარეობა: პასუხისმგებელი პირი/ორგანიზაცია:

შეფასება: 1 – ღირს შეჩერება; 2 – ღირს დათვალიერება; 3 – ღირს, რომ ცალკე შეიქმნას

ტური

ინფორმაციის წყარო :

სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია:

ანკეტა მოამზადა/ შევსების თარიღი:

77
დანართი#14.3: მარკირების ცხრილი
მანიშნებლის მანიშნებლის წარწერა მიმართულება ფოტო გზის მიმართ შენიშვნა
ნომერი კატეგორია მდებარეობა

78
დანართი#14.4: მარშრუტის აღწერის ნიმუში_სტანდარტული
მარშრუტის დასახელება:
რეგიონი:
მუნიციპალიტეტი:
რეკომენდაცია:
მარშ. მოგზაურობის რეკომენდ. პერიოდი:
მარშრუტის სახეობა:
მარშრუტის სირთული კატეგორია:
მარშრუტის ტიპი:
კვეთს/ემთხვევა სხვა მარშრუტს:
მარშრუტის სიგრძე:
მარშ. ხანგრძლივობა (დღე და ღამე):
მარშ. ხანგრძლივობა (საათებში) ორივე მიმართლებისთვის:
მარშრუტის სიმაღლეები ზღვის დონიდან, საწყისი/უმაღლესი/საბოლოო:
მარშ. გადაადგილების საშუალებები:
ფიჭური ქსელის დაფარვის ზონა:
სასმელი და ტექნიკური წყლის არსებობა მარშრუტზე:
მარშრუტზე სანახავი ობიექტები:
მთავარი სანახავი ობიექტი:
მარშრუტის მოკვლევის თარიღი:
მარშრუტის მომკვლევი ორგანიზაცია და კონტაქტები:

79
დამატებითი აქტივობები/სავარჯიშოები/მეთოდური მასალები

სიქა - საგანმანათლებლო ინიციატივების ქართული ასოციაციის მასალები მდგრადი განვითარების

სკოლის პროგრამისთვის.

ადგილი, სადაც ვცხოვრობთ;

საუკეთესო ადგილი ჩემთან ახლოს

(მასწავლებელი გეგმავს ქვემოთ მოცემულ აქტივობებს კვირის მიხედვით)

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გაიხსენონ სად გრძნობენ თავს კარგად.

ფურცელზე ან დაფაზე კეთდება ჩამონათვალი.

მოსწავლეები აღწერენ ადგილებს, რომლებიც მათთვის საუკეთესოა და სასიამოვნოა. ყვებიან,

სად არის ეს ადგილი, როგორ და როდის აღმოაჩინეს იგი.

რას აკეთებენ ამ ადგილზე, ვისთან ერთად და რამდენ ხანს ჩერდებიან ამ ადგილას.

მოსწავლეები იღებენ ფოტოებს აკეთებენ ნახატებს.

****

მოსწავლეებმა ასევე უნდა გამოკითხონ თანატოლები. გააკეთონ ჩანაწერები: სად ატარებენ

თავის დროს ეს ადამიანები, რომელი ადგილი არის მათთვის საუკეთესო.

მოსწავლეები იწყებენ მუშაობას ბუკლეტზე.

*****

მოსწავლეები ასრულებენ ბუკლეტს. პარალელურად მუშაობენ მეგზურის ”როგორ

მოვინახულოთ საინტერესო ადგილები ჩვენთან ახლოს” შინაარსზე.

მოსწავლეები თუ აღწერენ საინტერესო ბუნებრივ ან ისტორიულ ძეგლს, რომელიც არის

მათთან ახლოს, მათ უნდა აღწერონ როგორ შეიძლება მოხვდეს ტურისტი/სტუმარი ამ
ადგილას.

****

მე-4 კვირის მანძილზე მოსწავლეებმა უნდა დაასრულონ მეგზური და მოამზადონ ჯგუფში

ყველაზე პოპულარული საინტერესო ადგილების პრეზენტაცია. პრეზენტაციაზე უნდა წარდგეს
ბუკლეტი და მეგზური.

80
ეს ჩვენი ბუნებაა
ტყეები

მოსწავლეები მასწავლებელს კარნახობენ ერთად დარგული ხეების რომელი კონკრეტული

ჯგუფები იციან. კეთდება ჩამონათვალი: ტყეები, პარკები, სკვერები, ხელოვნურად
განაშენიანებული და დაცული ტერიტორიები (მაგ. ბორჯომ-ხარაგაულის პარკი, ბორჯომის
პარკი, ამირანის პარკი ბაკურიანში, ეკატერინეს პარკი წაღვერში და ა.შ.). ამ დროს
მასწავლებელი არ ეკამათება მოსწავლეებს, მიიღება ყველა პასუხი, რომლებიც აუცილებლად
ფიქსირდება დაფაზე (ქაღალდზე). მხოლოდ გაურკვეველი ინფორმაციის შემთხვევაში
მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეს, დააზუსტოს.

კლასში იმართება დისკუსია, რათა გამოიკვეთოს ჩამოთვლილიდან რომელია საცხოვრებელ

სახლთან ფეხით სავალ მანძილზე. დგება ახალი (მცირე) ჩამონათვალი. შესაძლოა ამ
ჩამონათვალში მხოლოდ ერთი რამ დარჩეს (მაგალითად სოფლის ახლოს მდებარე ტყე). ამ
შემთხვევაში ეს ტერიტორია წარმოსახვით იყოფა ჯგუფის რაოდენობის შესაფერის ნაწილებად.

მოსწავლეები იყოფიან 3-4 კაციან ჯგუფებად. ამ მიზნით შესაძლოა მასწავლებელმა

მოსწავლეებს მისცეს ნება, საკუთარი სურვილით შეარჩიონ ჯგუფის წევრები. ასევე
შესაძლებელია გამოყენებულ იქნას დაჯგუფების შემთხვევითი პრინციპი (მაგ.: ფერადი პატარა
ქაღალდები, ასანთის მთლიანი და გადატეხილი ღერები) ან გათვლა.

თითოეულ ჯგუფს ეძლევა დავალება დარჩენილი ჩამონათვალიდან აირჩიონ ერთი და

გამოიკვლიონ შემდეგი პრინციპის მიხედვით:

რა მცენარეები იციან მოსწავლეებმა, რომელიც ხარობს ამ ადგილას (მათი საცხოვრებელი

ადგილის ახლოს მდებარე პარკში, ტყეში, სკვერში).

მოსწავლეებს შეხვედრის ბოლოს ეძლევათ 2 დავალება:

1. მოსწავლეები იკვლევენ კონკრეტული პარკის ან ტყის უნიკალურობას. არკვევენ,

ჩამოთვლილი მცენარის სახეობებიდან ამ ტყეებში რომელია უნიკალური სხვადასხვა მიზეზის
გამო (მაგ. სამკურნალოა, გადაშენების პირასაა, გამძლე სამშენებლო მასალაა, ცეცხლის
დასანთებად არის კარგი და ა.შ.)

2. მოსწავლეებმა უნდა გამოიკვლიონ, როდის შეიძლება ხეების დარგვა, რომელი ხეების დარგვა
შეიძლება და დაგეგმონ აქცია სკოლის ეზოში ან პარკში ხეების დასარგავად. თითოეულმა
კლუბმა უნდა დარგოს 1-10 ხე. მოსწავლეები ინაწილებენ ფუნქციებს და პასუხისმგებლობებს,
რომელიც აისახება მათ მიერ გაკეთებულ ანგარიშებში.

მოსწავლეთა ჯგუფები თვის განმავლობაში აგროვებენ ინფორმაციას.

მოსწავლეები ინფორმაციის მოსაძიებლად იყენებენ ინტერვიუებს პროფესიონალ

ადამიანებთან, ეცნობიან ეკოლოგიურ ლიტერატურას ბიბლიოთეკაში, საინფორმაციო
ცენტრში, ან გარემოსდაცვით არასამთავრობო ორგანიზაციებში.

81
ამ მიზნით შესაძლოა მასწავლებლებმა და მოსწავლეებმა გამოიყენონ არსებული ლიტერატურა:
ბუნებისა და ბუნებისმეტყველების სკოლის სახელმძღვანელები, არასამთავრობო
ორგანიზაციების მიერ გამოცემული კალენდრები, წიგნები, ბროშურები, ბუკლეტები.

მზადება ხეების დარგვისთვის

მოსწავლეთა ჯგუფები აკეთებენ ბუკლეტს კომპიუტერში ან მცირეფორმატიან საინფორმაციო

ფურცელს, კედლის გაზეთს ან პლაკატს.

მასწავლებელს უთანხმებენ საინფორმაციო ფურცლის, გაზეთის ან პლაკატის ესკიზს.

მოსწავლეები რგავენ ხეებს, აკეთებენ ჩანაწერებს, ფოტოებს აღნიშნული აქციის შესახებ.

მასწავლებელი და მოსწავლეები იწვევენ დაინტერესებულ პირებს პრეზენტაციაზე. დგება

აფიშის მსგავსი პლაკატი, რომელზეც მოსწავლეები ინფორმაციას აკეთებენ თუ სად, როდის და
რა სახის ღონისძიება ჩატარდება.

მოსწავლეები აცნობენ ნამუშევრებს საზოგადოებას: მშობლებს, სკოლის ადმინისტრაციას,

კლასელებს.

თემის დასასრულს მოსწავლეების მიერ შევსებული დღიურების ფურცლები გადაეცემა

მასწავლებელს. დგება დღიურების პორტფოლიო (შეკრული საქაღალდე)

82
ჩვენი ცხოვრების სტილი
ველური ბუნების პროდუქტი ჩვენს საკვებში

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, ინდივიდიალურად გაიხსენონ რა საკვები იციან,

რომელშიც გამოყენებულია ველური ბუნების პროდუქტი. შემდეგ მასწავლებელი ყოფს
მოსწავლეებს 4 ჯგუფად და სთხოვს ჯგუფის წევრებს შეათანხმონ ერთმანეთთან
ინდივიდუალური ნამუშევარი და შეარჩიონ ისეთი საკვები, რომელშიც გამოყენებული იქნება
ადგილობრივი ველური ბუნების პროდუქტები.

მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება მოიძიონ ინფორმაცია ველური ბუნების პროდუქტების

შესახებ, რომელიც გამოიყენება საკვებში და გააკეთონ პრეზენტაცია შემდეგ კვირაში.

****

მეორე კვირას მოსწავლეთა ჯგუფები აკეთებენ პრეზენტაციას თუ რომელი ველური ბუნების

პროდუქტები გამოიყენება საკვებში.

მოსწავლეებს ეძლევათ დავალება გადაუღონ ან მოიძიონ ფოტოები ველური ბუნების

პროდუქტებს, რომელიც გამოიყენება საკვებში (საჭმელი ან სასმელი). ასევე გადაუღონ ან
მოიძიონ გამზადებული საკვების ფოტოები.

მოსწავლეებმა ინფორმაცია უნდა გადაიტანონ კომპიუტერში და შექმნან ბუკლეტი ”ველური

ბუნების პროდუქტები ჩვენს საკვებში”. ბუკლეტი უნდა იყოს თხელი წიგნის მსგავსი. უნდა იყოს
აღწერილი: რომელი საკვებია, რა შემადგენლობა აქვს და როგორ მზადდება. რეცეპტს თან უნდა
ერთვოდეს ველური ბუნების პროდუქტის ფოტო და მზა საკვების ფოტო.

****

მესამე კვირაში მოსწავლეებმა უნდა გააკეთონ პრეზენტაცია, წარუდგინონ მშობლებს,

მასწავლებელებს და სხვა დაინტერესებულ ადამიანებს.

კარგი იქნება თუ პრეზენტაციაზე მომზადდება ერთერთი საკვები.

83
სწავლის ტიპები (სტილი)
სწავლის ტიპი პირობითი ცნებაა და მიგვანიშნებს იმაზე, თუ ვის როგორ ურჩევნია ან
უადვილდება სწავლა; ადამიანები უპირატესობას ანიჭებენ ინფორმაციის
გადამუშავების (აღქმა, აღბეჭდვა, შენახვა) გარკვეულ მეთოდებს. განათლების
სპეციალისტებმა ამ თემაზე განსაკუთრებით გასული საუკუნის 70-იანი წლებიდან
გაამახვილეს ყურადღება. ეს თემა დღესაც აქტუალურია. სასურველია, რომ
მასწავლებელმა შეაფასოს მოსწავლეთა სწავლის სტილი და მის მიერ გამოყენებული
სწავლების მეთოდები მაქსიმალურად მოარგოს მათ ინდივიდუალურ სტილს. იმის
ცოდნა, რომ მოსწავლეებს სხვადასხავა სწავლის სტილი აქვთ, მასწავლებლისთვის
აუცილებელი ხდება სწავლებისა და სწავლის მრავალფეროვანი სტრატეგიების ფლობა
და გამოყენება, რაც მას სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა მეტად ჩართვაში დაეხმარება.

აქვე ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ სწავლის სტილი შეიძლება შეიცვალოს დროისა და
კონტექსტის მიხედვით. ამავდროულად, მოსწავლეები სწავლის ან რომელიმე ერთ
ტიპს განეკუთვნებიან, ან რამდენიმეს ერთად. „მულტიმოდალობის ადამიანებად“
იწოდებიან ისინი, რომლებიც ერთზე მეტ სწავლის ტიპს ანიჭებენ უპირატესობას.
არსებობს სწავლის სტილის კლასიფიკაციის სხვადასხვა მოდელები და თეორიები.
ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული კლასიფიკაციის მიხედვით, შესაძლებლია
სწავლის ოთხი ძირითადი ტიპის გამოყოფა. ამ კლასიფიკაციის ძირითადი პრინციპია
ის შეგრძნებითი მოდალობა, რომელსაც ადამიანი უპირატესობას ანიჭებს ინფორმაციის
გადამუშავებისას.

სწავლის ეს ტიპებია:
ტაქტილური (შეხებითი),
კინესთეტიკური (მოძრაობითი),
მხედველობითი და
სმენითი.

სმენითი სწავლის ტიპის მქონე ადამიანები უკეთ სწავლობენ მოსმენით;

კინესთეტიკური ტიპები - ურთიერთქმედებით და კეთებით; მხედველობითი სწავლის
ტიპები - ვიზუალური ხატებით, სადემონსტრაციო თვალსაჩინოებებით და სხეულის
ენით, ხოლო ტაქტილური ტიპები - ჩანაწერების გაკეთებით და
დიაგრამების/გრაფიკების დახატვით.

სწავლის ტიპების შესახებ ერთ-ერთი საინტერესო კლასიფიკაცია ეკუთვნის, აგრეთვე, ჰ.

გარდნერს.

84
გარდნერის თეორია მრავალმხრივი ინტელექტის შესახებ

ამერიკელმა ფსიქოლოგმა ჰ. გარდნერმა (Gardner, 1943-) განავითარა „მრავალმხრივი

ინტელექტის თეორია,“ რომლის მიხედვით არსებობს 8 ერთმანეთისგან განსხვავებული
ინტელექტის სახე და მისი შესაბამისი სწავლის სტილი.
ინტელექტის ეს სახეებია:

 ლინგვისტური,
 მათემატიკურ-ლოგიკური,
 ვიზუალურ-სივრცითი,
 სხეულებრივ-კინესთეტიკური,
 მუსიკალური,
 ინტერპერსონალური,
 ინტრაპერსონალური,
 ნატურალისტური.

თითოეულ ადამიანს გააჩნია ზემოთ ჩამოთვლილი ინტელექტის რამდენიმე სახეობა.

მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელი აცნობიერებდეს სხვადასხვა ადამიანის
სხვადასხვა ხარისხით მიდრეკილებას სხვადასხვა ინტელექტისადმი, რომ მოსწავლეებს
საკუთარი შესაძლებლობების მრავალმხრივად გამოხატვის და განვითარების
შესაძლებლობა მისცეს.

ლინგვისტური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს გააჩნიათ მეტყველების კარგი უნარი.

შეუძლიათ კითხვა, წერა, მეტყველება. არსებობს პროფესიები (მაგალითად, ადვოკატი,
ჟურნალისტი და ა.შ.), რომლებიც მოითხოვს ამ უნარ-ჩვევებს. ენისადმი მიდრეკილების
მქონე ადამიანებს საუბრის დროს უყვართ მეტაფორების, იუმორისტული
გამონათქვამების ხმარება. მათ, აგრეთვე, უყვართ სიტყვებით თამაში, ენის გასატეხები,
ანეკდოტები და ა.შ. ადამიანებს, რომლებშიც ძლიერადაა განვითარებული ამ ტიპის
ინტელექტი, გამორჩეულები არიან სკოლაშიც, რადგან შეუძლიათ აზრის ნათლად
გამოხატვა როგორც ზეპირად, ისე წერილობით.

მათემატიკურ-ლოგიკური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს აქვთ აბსტრაქტული პრობლემების გადაჭრის,

მათემატიკური და მეცნიერული პროცესების გაგების კარგი უნარი. მათ თავისუფლად
შეუძლიათ რიცხვებით მანიპულირება, პრობლემების გადაწყვეტა, ანალიტიკური
აზროვნება. ისინი კარგად ახერხებენ მონაცემების ინტერპრეტაციას, ცხრილების
დალაგებას, აბსტრაქტულ კვლევასა და წვდებიან აბსტრაქტულ მიმართებებს. ისინი
„ძლიერები“ არიან მათემატიკასა და საბუნებისმეტყველო საგნებში. ეს ინდივიდები
კარგად სწავლობენ ექსპერიმენტის, კვლევის დაგეგმვას, თვითონაც აკეთებენ
აღმოჩენებს. მათ მოსწონთ სტრატეგიული თამაშები.

85
ვიზუალურ-სივრცითი ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს აქვთ ვიზუალური (მხედველობით

მოცემული) სამყაროს ზუსტი აღქმისა და ვიზუალური გამოცდილების გამოყენების
კარგი უნარი. ისინი ყველაზე კარგად სწავლობენ ვიზუალური წარმოდგენების (ხატი,
ფერები, სურათები, გრაფიკული ნახატები) საშუალებით და იყენებენ მათ ხელოვნების
დარგში სხვადასხვა საქმიანობების დროს.

სხეულებრივ-კინესთეტიკური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს აქვთ სხეულის მართვის, მისი მოძრაობების

გაკონტროლებისა და შეცვლის კარგი უნარი. ამ ტიპის ადამიანებს კარგად ეხერხებათ
ფიზიკური აქტივობები. ისინი ყველაზე კარგად „კეთების“ პროცესში, ანუ აქტიური
სწავლებით, მოძრაობებით და სამუშაოს ხელით შესრულების დროს სწავლობენ.

მუსიკალური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს აქვთ ბგერის სიმაღლის, ტონის და რიტმის

შეგრძნების კარგი უნარი. მათ უადვილდებათ მუსიკის საშუალებით სწავლა, აზრისა
და გრძნობების გამოხატვა.

ინტრაპერსონალური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ინდივიდებს აქვთ საკუთარი თავის შეცნობის, საკუთარი

ცხოვრებისა და სწავლის პროცესის მართვის უნარი. ისინი კარგად იცნობენ საკუთარ
თავს, კარგად ხვდებიან, რა სურთ და ცდილობენ საკუთარი მიზნების
განხორციელებას. ეს ეხმარება მათ გადაწყვეტილების მიღების დროს არსებული
ცოდნის სწორად გამოყენებაში. ასეთი ტიპის ადამიანებს უყვართ მარტო და
დამოუკიდებლად მუშაობა. ისინი ყველაზე კარგად „მარტო“ სწავლობენ.

ინტერპერსონალური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ინტელექტის ტიპის ადამიანებს აქვთ საკუთარი სამუშაოს კარგად დაუფლებისა და

სხვების მოტივირების უნარი. მათ შეუძლიათ სხვათა გრძნობების, ხასიათისა და
სურვილების თანაგანცდა. თანაუგრძნობენ სხვებს, ესმით მათი „გასაჭირი,“ ხშირად
ასრულებენ მედიატორის ან ლიდერის როლს ამა თუ იმ კონფლიქტის მოგვარებაში.
ისინი ყველაზე კარგად სხვებთან ურთიერთობისას სწავლობენ

ნატურალისტური ინტელექტის მქონე ადამიანები

ამ ტიპის ინტელექტის მქონე ადამიანებს აქვთ ბუნებისა და გარე სამყაროს წვდომის

უნარი. მათ აქვთ განსაკუთრებული დამოკიდებულება გარე სამყაროსადმი და საკმაოდ
მგრძნობიარენი არიან სამყაროს „ჰარმონიული“ და „არაჰარმონიული“
მოვლენებისადმი. ისინი სწავლობენ გარემოში არსებული მოვლენების
86
ურთიერთდამოკიდებულებასა და ცვლილებებს დროში. ისინი კარგად იცნობენ
გარემოს და „შეშფოთებას“ გამოთქვამენ იმ „მავნე“ ზემოქმედების გამო, რომელსაც
ადამიანი ახდენს ბუნებაზე. მათ გააჩნიათ „სამართლიანობის“ გრძნობა.

87
ენერჯაიზერების მაგალითები
გაკვეთილის განმავლობაში დინამიკის ცვლილებისთვის შესაძლოა გამოვიყენოთ
არაერთი მცირე აქტივობა, რომელიც სულ რამდენიმე წუთში შეძლებს ჯგუფის
გააქტიურებს და სხვა რითმში გადაყვანას.

ნიმუშები:

რა შეიცვალა?

მოსწავლეების ჯგუფი იყოფა წყვილებად. პარტნიორები აკვირდებიან ერთმანეთს და

ცდილობენ დაზუსტებით დაიმახსოვრონ ერთმანეთის გარეგნობა/ჩაცმულობა. შემდეგ
ერთ-ერთი მათგანი ბრუნდება, ხოლო მეორე ცვლის სამ რამეს საკუთარ თავში,
მაგალითად, იკეთებს საათს, იხსნის სათვალეს ან იკეცავს სვიტერის სახელოებს. როცა
მეორე პარტნიორი შემობრუნდება უნდა დაასახელოს სამივე ცვლილება. ამის შემდეგ
მონაწილეები ცვლიან როლებს.

ხილის სალათა

წამყვანი რიგრიგობით აძლევს თითოეულ მონაწილეს ხილის სახელებს. მაგალითად 4

ხილი: ვაშლი, მსხალი, ატამი, ბალი. მონაწილეები იმახსოვრებენ რა ხილი შეხვდათ.
სკამებიზუსტად იმდენია, რამდენი მონაწილეც ზის წრეში. წამყვანი დგას ცენტრში და
ასახელებს რომელიმე ხილს. ვინც არის ამ ხილის წარმომადგენელი, მან უნდა დატოვოს
სკამი და შეცვალოს ადგილი. წამყვანის მიზანია დაიკავოს რომელიმე ადგილი.
როდესაც წამყვანი გამოაცხადებს “ხილის სალათი”, ადგილებს ცვლის ყველა. ვინც
დარჩა ადგილის გარეშე, ხდება წამყვანი.

ძლიერი ქარი

მონაწილეები სხედან წრეში. სკამები ზუსტად იმდენია, რამდენი მოსწავლეც ზის

წრეში. წამყვანი დგას ცენტრში და ამბობს ძლიერი ქარი ქრის მათთვის, ვინც.... და
ასახელებს რომელიმე მახასიათებელს, რაც მას აქვს და სავარაუდოდ მონაწილეეებიდან
რომელიმეს ექნება (მაგალითად აქვ ცისფერი თვალები, აცვია შავი ფეხსაცმელი, უყვარს
ნაყინი, ვერ იტანს კალიებს...) ვინც არის ამ მახასიათებლის წარმომადგენელი, მან უნდა
დატოვოს სკამი და შეცვალოს ადგილი. წამყვანის მიზანია დაიკავოს რომელიმე
ადგილი. როდესაც წამყვანი გამოაცხადებს „ქარიშხალი“ ადგილებს ცვლის ყველა.

ვინც დარჩა ადგილის გარეშე, ხდება წამყვანი.

ხალხი ხალხთან...
88
მონაწილეები იყოფიან წყვილებად. წამყვანი ხმამაღლა ამბობს მოძრაობას, მაგალითად :
„ცხვირი ცხვირთან“, „ზურგი ზურგთან“, „თავი მუხლთან“ და ა.შ. მონაწილეები უნდა
მიჰყვნენ ინსტრუქციებს წყვილებში და შეეხონ დასახელებული სხეულის ნაწილებით
ერთმანეთს. როცა წამყვანი დაიძახებს „ხალხი ხალხთან“, ყველამ უნდა შეცვალოს
პარტნიორი.

89
გამოყენებული ლიტერატურა და წყაროები

 ეკო-ტურიზმის განვითარების ცენტრი, როგორ შევქმნათ ეკოტურისტული პროდუქტი,

ზუგდიდი 2016
 კავკასიის გარემოსდაცვითი ორგანიზაციების ქსელი - CENN, უსაფრთხოება ბუნებაში
მოგზაურობისას თბ, 2015
 საქართველოს ეკოტურიზმის ასოციაცია, ეკოტურიზმი, თბ. 2014
 ქიქოძე ა. და სხვ., საქართველოს დაცული ტერიტორიები, თბ. 2007
 კვარაცხელია ნ., არჩვაძე ე., გიდის ხელოვნება, თბ. 2012
 ავტორთა კოლექტივი., საქართველოს წითელი წიგნი, თბ. 1982
 ტექნიკური რეგლამენტი საფეხმავლო ბილიკების გეგმარებისა და მონიშვნის შესახებ,
თბ. 2016
 ბიომრავალფეროვნების სტრატეგია 2014-2020
 წითელი ნუსხა - საქართველოს-მთავრობის-დადგენილება

Google earth

Apa.gov.ge

Cenn.org

Ecotourism.ge

Forestry.gov.ge

globalforestwatch.org

NFE Book – The impact of Non Formal Education on young people and society –
http://www.aegee.org/wp-content/uploads/publications/NFE_book.pdf

განათლებისა და მართვის გუნდის ტრენინგ მასალები - www.emt.ge

სასწავლო მასალები პორტალიდან www.trainers.ge

სიქა- საგანმანათლებლო ინიციატივების ქართული ასოციაციის სასწავლო მასალები

გარემოსმცოდნეობის საერთაშორისო ქსელის ENO-ს პროგრამიდან www.siqa.org.ge

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მეთოდური მასალები

http://www.mes.gov.ge/uploads/sagzao/masc/metoduri%20mas.pdf

90