Professional Documents
Culture Documents
(Slide Bài Giảng) Công Nghệ Gia Công Kim Loại Bằng Áp Lực
(Slide Bài Giảng) Công Nghệ Gia Công Kim Loại Bằng Áp Lực
*Nhöôïc ñieåm :
Ñoä boùng, ñoä chính xaùc thaáp hôn so vôùi gia coâng caét
goït.
1.3 Phaân loaïi caùc phöông phaùp gia coâng
baèng aùp löïc.
Phöông phaùp caùn laø phöông phaùp bieán daïng kim loaïi giöõa
hai truïc caùn quay ngöôïc chieàu nhau ñeå ñöôïc saûn phaåm caùn
coù tieát dieän gioáng nhö loã hình (khe hôû giöõa 2 truïc caùn) vaø coù
chieàu daøi khoâng haïn cheá.
1.3.2 Phöông phaùp keùo kim loaïi :
Laø phöông phaùp bieán daïng deûo kim loaïi qua loã
hình cuûa khuoân keùo döôùi taùc duïng cuûa löïc keùo,
phoâi ñöôïc vuoát daøi ra, giaûm dieän tích tieát dieän
ngang, taêng chieàu daøi.
1.3.3Phöông phaùp eùp kim loaïi :
Kim loaïi sau khi nung noùng cho vaøo buoàng eùp,döôùi
taùc duïng cuûa chaøy eùp kim loaïi chui qua loã khuoân eùp
coù hình daïng vaø kích thöôùc cuûa chi tieát caàn cheá taïo.
1.3.4 Phöông phaùp reøn töï do : Laø phöông phaùp
bieán daïng töï do kim loaïi döôùi taùc duïng löïc daäp cuûa
buùa hoaëc löïc eùp cuûa maùy eùp.
1.3.5 Phöông phaùp reøn khuoân : Laø phöông phaùp
bieán daïng deûo kim loaïi trong loøng khuoân reøn döôùi
taùc duïng cuûa löïc daäp.
1.3.6 Daäp taám : Laø phöông phaùp bieán daïng deûo
phoâi kim loaïi ôû daïng taám, trong khuoân döôùi taùc duïng
cuûa ngoaïi löïc ñeå taïo thaønh saûn phaåm coù hình daïng,
kích thöôùc theo yeâu caàu.
1.4. Söï bieán daïng deûo cuûa kim loaïi
1.4.1 Khaùi nieäm.
Kim loaïi khi chòu taùc duïng cuûa ngoaïi löïc ñeàu
xaûy ra ba giai ñoaïn laø bieán daïng ñaøn hoài,bieán daïng
deûo, phaù huûy.
Xeùt bieán daïng deûo laø bieán daïng maø sau khi ñaõ
boû löïc taùc duïng vaãn coøn moät phaàn bieán daïng dö
ñöôïc giöõ laïi vaø treân caùc phaàn töû cuûa vaät theå khoâng
nhaän thaáy coù söï phaù huyû.
Bieán daïng deûo ôû kim loaïi bao goàm bieán daïng
deûo cuûa ñôn tinh vaø ña tinh.
Bieán daïng deûo cuûa ñôn tinh theå: Laø bieán
daïng deûo theo cô cheá tröôït vaø song tinh.
Kim loaïi khaùc nhau thì coù tính deûo khaùc nhau.
Bieán daïng deûo cuûa ña tinh theå.
Ña tinh theå laø taäp hôïp cuûa caùc ñôn tinh.
Bieán daïng cuûa ña tinh goàm 2 daïng:
Bieán daïng trong noäi boä haït : Goàm söï tröôït
vaø song tinh. Söï tröôït xaûy ra ñoái vôùi caùc haït coù
phöông keát hôïp vôùi phöông cuûa löïc taùc duïng 450seõ
tröôït tröôùc roài ñeán caùc maët khaùc. Söï song tinh saûy ra
khi coù löïc taùc duïng lôùn ñoät ngoät gaây ra bieán daïng
deûo cuûa kim loaïi.
Bieán daïng ôû vuøng tinh giôùi : Taïi ñaây chöùa
nhieàu taïp chaát deã chaûy vaø maïng tinh theå bò roái loaïn
cho neân söï tröôït vaø bieán daïng thöôøng ôû nhieät ñoä
t0>9500C.
Giaûi thích söï tröôït.
Khi bieán daïng deûo trong noäi boä haït luoân xaûy ra hai
quaù trình:
Taïo ra nhöõng veát nöùt, khe xoáp, loã roã teá vi do söï
vôõ naùt cuûa maïng tinh theå khi tröôït vaø song tinh.
Quaù trình haøn gaén nhöõng loã roã,veát nöùt khi keát
tinh laïi. Do ñoù khi gia coâng aùp löïc, tæ troïng vaø theå
tích cuûa kim loaïi bò thay ñoåi ñaùng keå.
1.5 Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán tính deûo
cuûa kim loaïi.
1.5.1 Traïng thaùi öùng suaát .
1.5.2 Toác ñoä bieán daïng vaø nhieät ñoä .
1.5.3 Thaønh phaàn vaø toå chöùc kim loaïi .
1.5.1 Traïng thaùi öùng suaát :
o Traïng thaùi öùng suaát keùo caøng ít, neùn caøng
nhieàu thì tính deûo kim loaïi caøng cao.
Traïng thaùi öùng suaát neùn khoái laøm kim loaïi coù
tính deûo cao hôn neùn maët phaúng vaø ñöôøng thaúng coøn
traïng thaùi öùng suaát keùo khoái thì laïi laøm tính deûo kim
loaïi keùm ñi.
1.5.2 Toác ñoä bieán daïng vaø nhieät ñoä .
Toác ñoä bieán daïng laø löôïng bieán daïng daøi töông ñoái
trong moät ñôn vò thôøi gian.
dV
W=
V . dt
Gia coâng nguoäi t0 = TKTL
Neáu taêng toác ñoä bieán daïng seõ laøm giaûm tính deûo cuûa
kim loaïi do coù söï bieán cöùng cuûa kim loaïi.
Gia coâng noùng t0 > TKTL
Ôû nhieät ñoä khoâng quaù cao :
Ñoái vôùi theùp t0= 9000 C
Khi taêng toác ñoä bieán daïng(W) thì löïc ma saùt laøm
taêng nhieät ñoä cuûa kim loaïi leân 10000C 11000C neân
theùp raát deûo.
Gia coâng kim loaïi ôû nhieät ñoä quaù cao : Neáu taêng
W thì löïc ma saùt laøm taêng nhieät ñoä cuûa kim loaïi ñeán
vuøng quaù nhieät laøm ñoä deûo giaûm , ñoä cöùng taêng leân.
1.5.3 Thaønh phaàn vaø toå chöùc kim loaïi.
Thaønh phaàn vaø toå chöùc kim loaïi lieân quan vôùi nhau.
Kim loaïi ôû traïng thaùi nguyeân chaát hoaëc moät pha
dung dòch raén bao giôø cuõng coù tính deûo cao hôn vaø
deã bieán daïng hôn so vôùi kim loaïi coù caáu taïo hoãn hôïp
cô hoïc hoaëc hôïp chaát hoaù hoïc.
Vd : Theùp % C thaáp deûo hôn theùp %C cao.
1.6 Aûnh höôûng cuûa bieán daïng deûo ñeán tính
chaát vaø toå chöùc cuûa kim loaïi.
1.6.1 Aûnh höôûng cuûa bieán daïng deûo ñeán toå chöùc
vaø cô tính kim loaïi .
1.6.2 Aûnh höôûng cuûa bieán daïng deûo tôùi lyù tính
kim loaïi .
1.6.3 Aûnh höôûng cuûa bieàn daïng deûo tôùi hoaù tính .
1.6.1 Aûnh höôûng cuûa bieán daïng deûo ñeán toå
chöùc vaø cô tính kim loaïi.
Toác ñoä bieán daïng caøng taêng thì söï vôõ naùt cuûa
caùc haït caøng lôùn, ñoä haït caøng giaûm do ñoù cô tính
caøng cao.
Bieán daïng deûo giuùp khöû ñöôïc caùc khuyeát taät
nhö xoáp co, roã khí, roã co, loõm co… laøm taêng ñoä mòn
chaët cuûa kim loaïi laøm cô tính taêng leân.
Bieán daïng deûo coù theå taïo ñöôïc caùc thôù uoán
xoaén khaùc nhau laøm taêng cô tính saûn phaåm.
Toác ñoä bieán daïng cuõng coù aûnh höôûng lôùn tôùi
cô tính saûn phaåm : Neáu toác ñoä bieán daïng caøng lôùn
thì söï bieán cöùng caøng nhieàu , söï khoâng ñoàng ñeàu cuûa
bieán cöùng caøng nghieâm troïng vaø söï phaân boá thôù
caøng khoâng ñeàu do ñoù cô tính keùm.
1.6.2 Aûnh höôûng cuûa bieán daïng deûo tôùi lyù
tính kim loaïi.
Bieán daïng deûo laøm taêng ñieän trôû, giaûm tính daãn ñieän vaø laøm
thay ñoåi töø tröôøng trong kim loaïi.
Tính daãn ñieän : Bieán daïng deûo taïo ra söï sai leäch
trong maïng tinh theå laøm tính lieân tuïc cuûa ñieän tröôøng trong
tinh theå bò phaù vôõ, ngoaøi ra noù coøn taïo nhöõng maøng chaén
caûn trôû söï chuyeån ñoäng töï do cuûa ñieän töû. Ñaây laø nguyeân
nhaân laøm taêng ñieän trôû cuûa kim loaïi.
.
Sau khi bieán daïng deûo naêng löôïng töï do cuûa caùc kim
loaïi taêng do ñoù hoaït tính hoaù hoïc cuûa kim loaïi cuõng
taêng leân.
1.7 Söï keát tinh laïi.
Kim loaïi ôû traïng thaùi ñaëc coù hieän töôïng keát tinh (sinh ra
taâm maàm, phaùt trieån maàm ) goïi laø hieän töôïng keát tinh laïi .
Khi gia coâng nguoäi beà maët kim loaïi bò bieán cöùng ( ñoä
cöùng taêng, ñoä deûo giaûm ).
Ñeå khöû bieán cöùng ta nung kim loaïi leân t0, giöõ nhieät,uû keát
tinh laïi roài ñem gia coâng tieáp.
Hieän töôïng keát tinh laïi goàm 3 giai ñoaïn :
Giai ñoaïn hoài phuïc: t0 = (0.2÷ 0.3)Tnc (0K )
Giai ñoaïn keát tinh laïi laàn 1: t0 = 0.4 Tnc
Giai ñoaïn keát tinh laïi laàn 2: t0 > 0.4 Tnc
Trong gia coâng aùp löïc caàn traùnh löôïng bieán daïng tôùi haïn
vì ôû ñoù ñoä haït kim loaïi lôùn nhaát laøm cô tính keùm.
Gia coâng noùng t0> TKTL(0K )
TKTL=0.4 Tnc (0K )
Gia coâng ôû nhieät ñoä cao neân kim loaïi coù ñoä deûo cao,
ñoä beàn ,ñoä cöùng thaáp neân löïc bieán daïng khoâng lôùn, coâng
suaát thieát bò khoâng lôùn, nhöng ñoä chính xaùc, ñoä boùng cuûa beà
maët kim loaïi khoâng cao. Thöôøng gia coâng phoâi daïng khoái.
Gia coâng nguoäi t0< TKTL (0K )
Löïc bieán daïng lôùn,ñoøi hoûi coâng suaát thieát bò lôùn. Ñoä
chính xaùc vaø ñoä boùng beà maët cao. Thöôøng gia coâng phoâi
daïng taám.
1.8 Caùc ñònh luaät cô baûn aùp duïng khi
gia coâng baèng aùp löïc.
1.8.1 Ñònh luaät bieán daïng ñaøn hoài toàn taïi
song song vôùi bieán daïng deûo.
1.8.2 Ñònh luaät öùng suaát dö.
1.8.3 Ñònh luaät theå tích khoâng ñoåi .
1.8.4 Ñònh luaät trôû löïc beù nhaát.
1.8.1 Ñònh luaät bieán daïng ñaøn hoài toàn taïi
song song vôùi bieán daïng deûo.
Khi gia coâng aùp löïc neáu trong kim loaïi xaûy ra bieán daïng
deûo bao giôø cuõng coù moät löôïng bieán daïng ñaøn hoài keøm theo
(ñöôïc xaùc ñònh baèng goùc ñaøn hoài , phuï thuoäc vaøo moduyn
ñaøn hoài E cuûa vaät lieäu vaø chieàu daøy taám kim loaïi)
Gia coâng nguoäi : Kim loaïi daïng taám seõ chòu aûnh
höôûng lôùn.
Gia coâng noùng : Kim loaïi daïng khoái , aûnh höôûng cuûa
bieán daïng ñaøn hoài coù theå boû qua.
Thöôøng ñeå aùp duïng khi thieát keá khuoân daäp, vaät daäp phaûi keå
ñeán löôïng bieán daïng dö do bieán daïng ñaøn hoài gaây ra.
1.8.2 Ñònh luaät öùng suaát dö.
Khi gia coâng aùp löïc do nung noùng vaø laøm nguoäi
khoâng ñeàu, löïc bieán daïng, löïc ma saùt… phaân boá
khoâng ñeàu laøm phaùt sinh ra öùng suaát dö toàn taïi caân
baèng beân trong vaät theå kim loaïi. Neáu khoâng caân
baèng thì seõ coù quaù trình tích, thoaùt öùng suaát laøm cho
vaät theå bieán daïng ngoaøi yù muoán ñeå öùng suaát dö toàn
taïi caân baèng.
1.8.3 Ñònh luaät theå tích khoâng ñoåi .
« Theå tích cuûa vaät theå tröôùc khi bieán daïng baèng theå tích vaät
theå sau khi bieán daïng »
Goïi theå tích vaät tröôùc khi gia coâng laø V0
Goïi theå tích vaät sau khi gia coâng laø V.
Vaät theå coù chieàu cao, roäng, daøi tröôùc khi gia coâng laø:
h0 ; b0 ; l 0
Vaät theå coù chieàu cao, roäng, daøi sau khi gia coâng laø:
h;b;l
Theo ñieàu kieän theå tích khoâng ñoåi ta coù : h.b. l = h0.b0.l0
h b l
1
h0 b0 l0
h b l
ln + ln + ln =0
h0 b0 l0
1 + 2 + 3 =0 (*)
Phöông trình (*) goïi laø phöông trình ñieàu kieän theå
tích khoâng ñoåi.
1 ; 2 ; 3 : Laø caùc öùng bieán chính.
Nhaän xeùt : Khi gia coâng bieán daïng neáu toàn taïi caû ba
öùng bieán chính nghóa laø coù söï thay ñoåi kích thöôùc caû
ba chieàu thì ñaàu cuûa moät öùng bieán phaûi traùi daáu vôùi
hai öùng bieán kia vaø coù giaù trò tuyeät ñoái baèng toång
cuûa hai öùng bieán kia.
h
<1 1 <0 2, 3 > 0
h0
1 = 2 + 3
- 1 = 2 + 3
Khi coù moät öùng bieán baèng 0 thì hai öùng bieán
coøn laïi phaûi ngöôïc daáu vaø coù trò soá tuyeät ñoái
baèng nhau.
Daäp khoâng laøm moûng thaønh phoâi :
S = S SP 1 = 0 2 = 3
F
Naâng cao tính deûo, giaûm khaû naêng bieán cöùng cuûa
kim loaïi, taïo ñieàu kieän thuaän tieän cho quaù trình bieán
daïng neân giaûm ñöôïc coâng suaát thieát bò.
ÔÛ nhieät ñoä cao, dao ñoäng nhieät cuûa caùc nguyeân töû
kim loaïi caøng lôùn, quaù trình tröôït vaø song tinh thöïc
hieän deã daøng hôn.
Coù hieän töôïng chuyeån bieán pha khi nung noùng kim
loaïi laøm cho khaû naêng bieán daïng deã hôn.
2.2 Nhöõng hieän töôïng xaûy ra
khi nung noùng.
Hieän töôïng oâxy hoùa.
Hieän töôïng thoaùt cacbon .
Hieän töôïng quaù nhieät .
Hieän töôïng chaùy kim loaïi .
Hieän töôïng nöùt .
Hieän töôïng oâxy hoùa.
Khi nung noùng ôû nhieät ñoä cao kim loaïi deã bò oâxy hoùa
taïo moät lôùp oxit kim loaïi, bong ra khoûi beà maët laøm
hao huït kích thöôùc, khoái löôïng phoâi.Do vaäy khi tính
toaùn phoâi phaûi keå ñeán löôïng oâxy hoùa.
Hieän töôïng thoaùt cacbon .
Khi nung theùp caùc chaát khí nhö O2,CO2,H2, H2O,...coù trong
moâi tröôøng khí loø deã taùc duïng vôùi Fe3C cuûa theùp laøm cho
haøm löôïng cacbon treân beà maët theùp giaûm ñi, nhöng khoâng
laøm giaûm kích thöôùc goïi laø hieän töôïng thoaùt cacbon.
Laøm aûnh höôûng tôùi cô tính cuûa beà maët phoâi (laøm
giaûm ñoä beàn, taêng ñoä cöùng)
Theùp cacbon cao khi nung leân beà maët bò chaùy daãn
ñeán cöùng vaø chai neân khi gia coâng caét goït deã bò meû dao.
Hieän töôïng quaù nhieät .
Khi nung kim loaïi leân gaàn nhieät ñoä ñöôøng ñaëc
(t0 chaûy - 1500) laøm cho ñoä deûo giaûm, ñoä cöùng taêng
leân, gia coâng deã bò nöùt vì ôû ñoù ñoä haït kim loaïi quaù
lôùn.
Ñeå khaéc phuïc hieän töôïng naøy ta thöôøng uû kim
loaïi.
Hieän töôïng chaùy kim loaïi .
Laø hieän töôïng khi nung kim loaïi leân nhieät ñoä
treân vuøng quaù nhieät (gaàn ñöôøng ñaëc) phaàn kim
loaïi ôû bieân giôùi haït seõ bò chaùy phaùt ra hoa
löûa(theùp) hoaëc suûi boït(Cu+Al).
Hieän töôïng nöùt .
Khi nung theùp cacbon cao,theùp hôïp kim neáu nung vôùi
toác ñoä nhanh thì seõ laøm nöùt phoâi do hieän töôïng truyeàn nhieät
cuûa kim loaïi keùm, ñoä daãn nhieät vaø ñoä deûo keùm.
Khi keát thuùc gia coâng ôû nhieät ñoä quaù thaáp cuõng gaây
nöùt phoâi do hieän töôïng bieán cöùng cuûa beà maët kim loaïi.
Ñoái vôùi theùp cacbon thaáp ,kim loaïi vaø hôïp kim maøu
coù theå nung vôùi toác ñoä baát kì.
2.3 Cheá ñoä nung.
Cheá ñoä nung bao goàm nhieät ñoä nung, thôøi gian
nung vaø toác ñoä nung.
2.3.1 Nhieät ñoä nung kim loaïi
(nhieät ñoä baét ñaàu gia coâng, nhieät ñoä keát
thuùc gia coâng).
2.3.2 Thôøi gian nung.
2.3.3 Toác ñoä nung.
2.3.1 Nhieät ñoä nung kim loaïi
Choïn nhieät ñoä gia coâng caàn baûo ñaûm kim loaïi deûo nhaát, chaát
löôïng vaät nung, kim loaïi bieán daïng toát nhaát vaø hao phí ít
nhaát. Coù 3 phöông phaùp xaùc ñònh nhieät ñoä nung:
Döïa vaøo giaûn ñoà traïng thaùi. (H-167)
Döïa vaøo coâng thöùc kinh nghieäm.
Döïa vaøo maøu saéc phoâi:
°Theùp maøu saùng traéng phoâi quaù nhieät.
°Theùp maøu vaøng rôm t0BÑGC= t0nung
°Theùp maøu tím hoa caø t0KTGC
t0KTGC > 0.25 Tnc
2.3.2 Thôøi gian nung.
Cheá ñoä nung hôïp lí caàn baûo ñaûm nung kim loaïi ñeán nhieät ñoä
caàn thieát trong moät khoaûng thôøi gian cho pheùp nhoû nhaát.
tnung= . . K . D . D (giôø)
:Heä soá saép xeáp phoâi trong loø.
:Heä soá kích thöôù c phoâ i L
D
K :Heä soá truyeàn nhieät kim loaïi.
D : Ñöôøng kính phoâi hoaëc chieàu daøi caïnh ngaén nhaát cuûa
phoâi.
2.3.3 Toác ñoä nung.
Toác ñoä nung aûnh höôûng lôùn ñeán naêng suaát vaø chaát löôïng
nung.
Coù 2 giai ñoaïn ñeå xaùc ñònh toác ñoä nung:
Giai ñoaïn nhieät ñoä thaáp (theùp töø 800 0 ÷8500): Giai
ñoaïn naøy kim loaïi coù tính deûo thaáp, söï nung noùng phuï thuoäc
tính truyeàn nhieät cuûa kim loaïi.
Toác ñoä nung giai ñoaïn naøy goïi laø:
“ Toác ñoä nung cho pheùp” Vn.
Vn caàn chaäm ñeå traùnh kim loaïi bò nöùt neû hoaëc bieán daïng.
Giai ñoaïn nhieät ñoä cao(> 8500C)
Toác ñoä nung giai ñoaïn naøy goïi laø:
“ Toác ñoä nung kó thuaät”
Giai ñoaïn naøy caàn nung nhanh ñeå giaûm söï oâ xy hoùa,
vì ôû nhieät ñoä cao tính deûo cuûa kim loaïi taêng neân khoâng sôï
nöùt, nhöng toác ñoä oâxi hoùa maïnh.
Nhieät ñoä nung phuï thuoäc vaøo vaät lieäu, kích
thöôùc vaät nung.
Toác ñoä nung giai ñoaïn naøy coù theå tra trong baûng cuûa
soå tay reøn daäp.
2.4 Thieát bò nung noùng.
Khaùi nieäm:Quùa trình laø cho kim loïai bieán daïng giöõa hai
truïc caùn quay ngöôïc chieàu nhau, laøm cho chieàu cao giaûm,
chieàu daøi vaø chieàu roäng taêng.
Caùc thoâng soá ñeå bieåu thò khi caùn:
l F0
Heä soá keùo daøi : = 1
=
l0 F1
l0, F0 :Chieàu daøi ,dieän tích phoâi caùn.
l1, F1 :Chieàu daøi,dieän tích tieát dieän sau khi caùn.
Löôïng eùp tuyeät ñoái : h = h0 –h1 =D(1- cos α )
D:Ñöôøng kính truïc caùn.
α:Goùc aên
Phaûn löïc N N X N . sin
N Y N . cos
TX T . cos N . f . cos
Löïc ma saùt T
TY T . sin
T = N.tgβ = N.f vôùi N: löïc phaùp tuyeán,
β: goùc ma saùt, f: heä soá ma saùt
Ñeå caùn ñöôïc thì: Tx > Nx
N.f.cos α> N.sin α
N.tgβ.cos α> N.sin α
tgβ > tg α
β > α Vaäy ñieàu kieän caùn ñöôïclaø: β > α
Bieän phaùp coâng ngheä taêng heä soá ma saùt baèng caùch:
lg d 0 lg d n
n=
lg K
Tính löïc keùo daây:
Löïc keùo daây coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc :
F0
P = .F.lg (1+f.cotg α) (N)
F1
: Giôùi haïn beàn cuûa kim loaïi(N/mm2)
F0,F1: Tieát dieän tröôùc vaø sau khi keùo (mm2)
f: Heä soá ma saùt giöõa kim loaïi vaø khuoân.
3.2.2 Duïng cuï vaø thieát bò keùo daây.
Quan heä giöõa vaän toác vaø thôøi gian coâng taùc
cuûa nhoùm maùy buùa.
Nhoùm II : Nhoùm maùy eùp .
Nhoùm maùy eùp goàm maùy eùp thuyû löïc, maùy eùp ma saùt.
Vmax = 0,2 m/s
tct > 0,1 s
Nhoùm III : Nhoùm maùy daäp.
Nhoùm maùy daäp goàm maùy reøn ngang, maùy daäp truïc khuyûu.
Vmax = 5 m/s
tct > 0,01 s
Nhoùm IV : Maùy coù hình daïng vaø
keát caáu phöùc taïp.
Maùy coù hình daïng vaø keát caáu phöùc taïp goàm
maùy reøn lieân tuïc, truïc reøn.
4.2.1 Ñaëc ñieåm caùc thieát bò taïo löïc
Veà phöông dieän kó thuaät, reøn töï do coù ÑCX
khoâng cao, chaát löôïng toaøn boä cuûa saûn phaåm phuï
thuoäc nhieàu vaøo trình ñoä tay ngheà cuûa coâng nhaân.
Thieát bò vaø duïng cuï reøn töï do noùi chung ñôn giaûn, deã
söû duïng.
4.2.2 Caùc loaïi maùy buùa
( maùy nhoùm 1 )
Maùy buùa hôi.
Maùy buùa loø xo.
Maùy buùa kieåu vaùn goã .
Maùy buùa hôi nöôùc - khoâng khí eùp reøn töï do.
Maùy buùa hôi.
1.Ñoäng cô; 2. Puli ;
3.Daây ñai ; 4. Puli; 5.
Truïc khuyûu; 6. Tay bieân;
7.Xilanh eùp; 8. Pittong
eùp; 9. Van khí; 10. Xi
lanh buùa; 11 .Pittong
buùa; 12. Caùn pittong; 13.
Ñe treân gaén vôùi ñaàu buùa;
14. Ñe döôùi ; 15. Thaân
ñe; 16. Beä ñôõ; 17. Boä
phaän ñieàn khieån maùy.
Hình 4..:Sô ñoà nguyeân lyù laøm
vieäc cuûa maùy buùa hôi
Maùy buùa loø xo.
1.Beä ñe.
2.Ñaàu buùa.
3.Raõnh daãn höôùng.
4.Nhíp loø xo.
5.Tay bieân.
6.Baùnh xe leäch taâm.
Hình 4..:Sô ñoà nguyeân lyù laøm
vieäc cuûa maùy buùa loø xo
.
Maùy buùa kieåu vaùn goã .
h0
d. < 2,5 : löïc quaù nhoû, nhanh.
d0
h0
e. > 2,5.
d0
Khi choàn treân maùy buùa ñeå baûo ñaûm löïc daäp ñuû lôùn thì caàn
thoûa maõn quan heä :
ho 0,25 H
H : Haønh trình lôùn nhaát cuûa ñaàu buùa
ho :Chieàu cao ban ñaàu cuûa phoâi choàn.
Ñoät loã : Coù 2 tröôøng hôïp : Ñoät loã thoâng suoát ( H.99 / 87 )
Ñoät loã khoâng thoâng suoát
Xoaén : Laø nguyeân coâng laøm cho caùc tieát dieän taïi
choã xoaén quay töông ñoái nhau moät goùc naøo ñoù theo thöù töï
vaø quanh truïc cuûa noù. ( H.102 / 89 )
Uoán : Duøng ñeå thay ñoåi höôùng cuûa truïc hoaëc
höôùng thôù cuûa vaät reøn. ( H.103/89).
Ngoaøi ra coøn coù caùc nguyeân coâng khaùc nhö haøn reøn, chaët,
dòch tröôït, eùp veát vaø caét vai, hieäu chænh…
1. Löïa choïn keát caáu vaø hình daùng hôïp lyù cuûa vaät reøn.
2. Thieát keá baûn veõ vaät reøn.
3. Tính khoái löôïng phoâi reøn.
4. Tính kích thöôùc phoâi reøn.
5. Tính toaùn cheá ñoä nung noùng vaø laøm nguoäi.
6. Laäp qui trình coâng ngheä reøn cô baûn.
7. Choïn maùy gia coâng hôïp lyù.
1. Löïa choïn keát caáu vaø hình daùng hôïp lyù
cuûa vaät reøn.
Nguyeân taéc chung cuûa vieäc löïa choïn vaø thieát keá chi tieát laø
phaûi löïa choïn sao cho keát caáu vaø hình daùng chi tieát coù theå
gia coâng vaø gia coâng ñöôïc deã daøng. Khi löïa choïn thieát keá
neân :
Neân traùnh thieát keá vaät reøn hình neâm, maët coøn hoaëc
ñöôøng giao nhau baäc hai hoaëc vaät reøn hình baäc hay maët
cong phöùc taïp, gaân moûng, thaønh moûng…
Neáu keát caáu vaät reøn phöùc taïp thì neân chia thaønh nhieàu
boä phaän ñeå reøn sau ñoù haøn laïi vôùi nhau.
2.Thieát keá baûn veõ vaät reøn.
Dung sai, löôïng dö gia coâng cô. (H.110 / 95)
Löôïng dö gia coâng cô : Laø lôùp kim loaïi seõ ñöôïc taùch ra
trong quaù trình gia coâng caét goït.
Dung sai reøn : Laø khoaûng dao ñoäng cho pheùp cuûa kích
thöôùc reøn danh nghóa.
Sô ñoà bieåu dieãn löôïng dö gia coâng cô vaø dung sai reøn treân
moät kích thöôùc.
Tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän cuï theå (hình daïng vaät
reøn, duïng cuï, thieát bò…) maø ta löïa choïn phöông aùn
toái öu nhaát.
7.Choïn maùy gia coâng hôïp lyù.
Tính löïc daäp ñaàu buùa (löïc eùp cuûa maùy eùp )
G = P = k.Fmax
k : Heä soá aùp löïc phuï thuoäc kim loaïi gia coâng :
° Theùp thöôøng k = 5
° Theùp ñaëc bieät k = 7
Fmax : Dieän tích tieáp xuùc lôùn nhaát giöõa phoâi vaø
ñaàu eùp (m²).
4.4 Thieát keá vaät reøn khuoân vaø khuoân reøn .
4.4.1 Xaùc ñònh keát caáu hôïp lyù cuûa vaät reøn khuoân .
4.4.2 Xaùc ñònh maët phaân khuoân.
4.4.3 Xaùc ñònh löôïng dö vaø dung sai.
4.4.4 Raõnh vaønh bieân.
4.4.5 Goùc nghieâng vaø baùn kính goùc löôïn.
4.4.6 Lôùp reøn chöa thaáu cuûa loã.
4.4.7 Baûn veõ vaät reøn.
4.4.8 Khoái khuoân reøn.
4.4.1 Xaùc ñònh keát caáu hôïp lyù cuûa
vaät reøn khuoân .
Söûa ñoåi keát caáu cuûa chi tieát cho ñôn giaûn ñeå gia coâng
Nhöõng chi tieát coù hình daïng vaø kích thöôùc gaàn gioáng
nhau thì chæ caàn duøng moät loaïi chi tieát ñieån hình.
Chia chi tieát thaønh hai hay nhieàu vaät reøn ñeå deã gia coâng
sau ñoù keát hôïp vôùi caùc phöông phaùp khaùc.
Duøng nhöõng phoâi coù hình daïng kích thöôùc gaàn gioáng vaät
reøn ñeå coâng ngheä reøn ñöôïc deã daøng.
Duøng phöông phaùp eùp tinh hoaëc eùp nghieàn ñeå thay theá
moät soá coâng vieäc gia coâng caét goït.
4.4.2 Xaùc ñònh maët phaân khuoân.
Maët phaân khuoân laø ranh giôùi cuûa hai nöûa khuoân treân
vaø khuoân döôùi.
Khi xaùc ñònh maët phaân khuoân caàn ñaûm baûo :
Laáy ñöôïc vaät reøn sau khi reøn xong ra khoûi khuoân reøn
moät caùch deã daøng (H.a,b)
Loøng khuoân phaûi noâng vaø roäng nhaát ñeå kim loaïi deã
ñieàn ñaày khuoân. (H.c,d)
Choïn moät phaân khuoân sao cho deã phaùt hieän söï leäch
khuoân khi raùp khuoân (traùnh choïn nhöõng beà maët thay ñoåi tieát
dieän ñoät ngoät )
Phaàn phöùc taïp cuûa vaät reøn, thaønh moûng, gaân thöôøng boá
trí ôû khuoân treân vì ôû ñoù chòu löïc taùc duïng lôùn hôn, kim loaïi
deã ñieàn ñaày hôn.
MPK phaûi thích hôïp ñeå chi tieát ñaûm baûo söùc beàn toái ña.
4.4.3 Xaùc ñònh löôïng dö vaø dung sai.
Qui öôùc :
Baûn veõ vaät reøn baèng neùt ñaäm.
Chi tieát neùt ñöùt.
Kích thöôùc chi tieát ghi beân döôùi kích thöôùc vaät reøn.
Baûn veõ vaät reøn thöôøng vôùi tyû leä 1 :1
neáu quaù lôùn veõ tæ leä 1 : 2
4.4.8 Khoái khuoân reøn.
Yeâu caàu : Trung taâm loøng khuoân truøng trung taâm khoái
khuoân, vaø phaûi truøng vôùi troïng taâm cuûa buùa.
b. Chieàu daøy thaønh khuoân vaø hình daïng, kích thöôùc
khoái khuoân. (H.138 +139/121).
S, S1 ≥ 10 mm (Ñöôïc tính vaø tra trong soå tay )
Hmin = 0,9 Dmax + h1 (mm)
Hmin : Kích thöôùc chieàu cao khuoân.
Dmax : Ñöôøng kính lôùn nhaát vaät reøn treân MPK.
h1 : Chieàu cao ñuoâi eùn.
Hình 4.: Hình daùng khoái khuoân reøn treân maùy buùa.
CHÖÔNG 5
DAÄP TAÁM.
2
P = K.
.S . caét
tg
Hình 5..:Quùa trình bieán daïng cuûa kim loaïi khi caét vaø ñoät.
Khe hôû giöõa chaøy vaø coái (Z )
Z=(Dcoái –Dchaøy)/ 2
h: chieàu cao cuûa saûn phaåm theo kích thöôùc baûn veõ.
5.4.2 Thieát keá coâng ngheä daäp.
Heä soá bieán daïng K
S 0 S1
K1 = .100%
S0
S n 1 S n
Kn = .100%
S n 1
K1: Heä soá daäp laàn ñaàu khi coù laøm moûng thaønh phoâi.
S0: Chieàu daøy phoâi ban ñaàu.
S1: Chieàu daøy phoâi sau laàn daäp ñaàu.
Sn,S n-1: Chieàu daøy phoâi sau, tröôùc laàn daäp thöù n.
Tính soá laàn daäp theo coâng thöùc:
lg F0 lg Fn
n= .100%
lg(1 K tb )
F0: Dieän tích tieát dieän ngang chi tieát tröôùc khi daäp laàn ñaàu
coù laøm moûng thaønh phoâi.
Fn: Dieän tích tieát dieän ngang chi tieát sau laàn daäp cuoái cuøng.
Ktb: Heä soá daäp vuoát trung bình.
Khi tính toaùn coi K=K= …=Kn=Ktb
Nhaän xeùt: Thöôøng sau moãi laàn vuoát kim loaïi bò bieán cöùng
moät phaàn neân choïn:
K> Ktb >Kn Choïn heä soá K tuøy thuoäc vaøo vaät lieäu.
5.4.3 Thieát keá khuoân daäp.
Khuoân daäp cuõng gioáng khuoân daäp cuûa daäp khoâng
laøm moûng thaønh phoâi nhöng khe hôû giöõa chaøy vaø coái
trong tröôøng hôïp naøy phaûi nhoû hôn chieàu daøy cuûa
phoâi.
Z = ( 0.3 ÷ 0.8 )S
5.5Caùc coâng ngheä hoaøn chænh sau khi daäp.
Uoán vaønh: Laø phöông phaùp taïo caùc chi tieát coù gôø, coù
vaønh roäng hoaëc chi tieát khoâng coù ñaùy.
1 K n
Hmax = D. + 0.43R (mm)
2
Hmax: Ñoä cao uoán vaønh lôùn nhaát
d
Kn: Heä soá uoán vaønh; Kn = ; Kn =0.62 ÷ 0.72
D
D: Ñöôøng kính chi tieát; d: Ñöôøng kính loã.
H < Hmax : Phoâi troøn hoaëc ñònh hình, ñoät loã , daäp baèng
chaøy coái.
H > Hmax : Daäp taïo hình ( Khoâng laøm moûng thaønh
phoâi) ñoät loã ôû ñaùy, uoán vaønh.
Góan phoàng: Laø nguyeân coâng laøm to chi tieát ôû phaàn
döôùi, mieäng vaãn giöõ nguyeân.
Khuoân thöôøng laøm hai nöûa, phía chaøy coù theå gaén vôùi khoái
cao su ñeå eùp leân thaønh chi tieát vaøo trong khuoân.
Chuù yù: Sau khi môû khuoân phaûi laáy ñöôïc chi tieát ôû trong
khuoân.
Toùp mieäng: Laø phöông phaùp laøm nhoû mieäng chi tieát sau
khi ñaõ daäp.
In noåi: Taêng ñoä cöùng vöõng cuûa chi tieát vaø taêng tính thaåm
mó baèng caùch in hình gaân, nhaõn hieäu.